\id LUK - Nehan NT [nsn] -Papua New Guinea 2011 (web 2014) \h Luk \toc1 O Uelhire Uaia ke boloin Luk \toc2 Luk \toc3 Luk \mt1 Luk \mt2 O Uelhire Uaia ke boloin Luk \imt1 No bolobolo Luk \ip Toro Uelhire Uaia geke boloin Luk, inggeig i banga pare, Iesu ter tamatang kale tapokis tasir Israel, doho gisiameher toto tamat, o bulout, doho kuaha pon. Doh tar binaka re marang uatentur Iesu tena kalekinale, inggono ke hire tasir tamata pare, a Iabena Dedeil ke uatentur tatanono tar mene tauete tono uelhire God gero uia tasir tiome (Luk 4.18). Doh roon o mana tun toro buk rone Luk ke ueluatata uaburehe tang Iesu ke ueldolomo tasir tamatasine ra huata teil pe tar mamang niduhulik, kare guata uaingua tasisin. \ip Gininar inetenine ke guataig Iesu teke guata maeit ka uahantieher toto tamatasiner nanon. Tar binaka ke poha Maria tatanon, o tamata ka uaha tun (Luk 1.42-48 doh Luk 2.10). Doh gine re lang kapa manasa per ueluatata toro buk rone, Iesu ke la i Heuen, doh gisinasiner tamata ka uahantiehe tunungua (Luk 24.52). \ip Luk ter tang sioko puk manasampe ke ueluatata tar bureher inete tena niuangoul Iesu ke uangoul peme. Gininar ueluatatanine ahik pahe moko teil tagu tar giniameher buk. Te Luk puk manasampe ke ueluatata tar bureher inete geke kotpokoso tar binaka ke kotpokoso Iesuane tar kot. Luk puk manasampe ke bolo toro uelhire uaranga geke mene tauetein Iesu ke ueluatata pe tar tamata ger peng Samaria ke poul pe tar tamata geke tupara uasain tasir tamata uasa (Luk 10.30-35). Doho uelhire uaranga pono tar keketik geke hiliu tang taman, kare la uangoul ueltebeir (Luk 15.11-23). Kare na giniamehe polukomper uelhire uaranga Iesu. Luk puk manasampe ke ueluatata tar inetenit geke kotpokoso tang Sakius, inggonor tamatane tere uoto kale tar mani tar takis. \ip Luk e moko teil na bureher mene tar giniameher inete pare, tar hagaring lotu uatampopokoh, doh tena kalekinaler Iabena Dedeil. Kare ter niguatang kusa luara liu tenas niguata uasar tamat. Luk na burehe ponor uelhire ke mene uatuha to ponolaig tar haua ka guataigir kuah. \c 1 \s1 O uelhire uakalahar \p \v 1 \x * \xo 1.1 \xt Apo 1.1\x*Teopilus o bureher tamata ka uedanga tar uamoko uahiua tar nibolbolo nar mamang inetelik geke guataig God, doh ke kotpokoso sira tun i uantinanina tamiueim, \v 2 misiana sira kompe ka uelueluahiua pehar tamatang kalekinale tono uelhire God tamiueim, teasinasine teke banga uakikilanga katongo tunur matas. \p \v 3 Temaeitingua git tar binakanina sioun inggo ku sirsir hamas uaia tun me paheig tar mamang inetelik, e baka sirono paku bolo uahiua uauelturelao menang nibolobola Teopilus ger tamata uleik. \v 4 Inggo ku guata pare, maro ate pona toro mana tun tar mamang inetelik geka ualasiraig totomua. \s1 Jon ger tang uahuhu ka me hirein ra turung poho pein \p \v 5 Tar binakene tang Herot ger toiang Judia, e uangoulur pater a hangana tang Sekaraia, inggon a patere tar paina tang Abia. Elisabet tena kuahon, e la tur toro matina tasir patere pon, bo toro gime matina puk. \v 6 Rasina tokah a toking tamata uaia, ura uoto guata uakodkodoho dedeane tar matana God, kaura uakeluk uaia tun tena niualatut, doh na niualatohon. \v 7 Bo rasina puk ahik mo ra bung tus, teeit Elisabet a bouh, doh rasina tokah a toking mahohontiehe tun. \p \v 8 Maeit tar binakonene nas binaka manasar patereng toso bubunguna Abia tar guata tar kalekinale, doh Sekaraia ke la kalekinale sira manasa pono tar pater i uoumuhia tang God iuma tar umang lotu ger dedeil. \v 9 \x * \xo 1.9 \xt KT 30.7\x*Inggono ka kedanga toin toro bakbaka uadud tar uakeluk tar niguatang tasir patere mare lekala tena umang lotur Tamata Nomana ger uleik tar la ualuh tar adua.\fig A pater e ualuh tar adua|alt="The priest burns the incense." src="HK00260B.TIF" size="col" ref="LUK 1.9" \fig* \v 10 Doh tar binakonene o manai tamata uakapa tun ra lotu to i kalahar ra ualuh peigir adua. \p \v 11-12 Doh na angelour Tamata Noman ke me pokoso tang Sekaraia, kare me turuhia tar pang makoso na ro oltang uahung tar adua. Doh Sekaraia ke lutarantiehe keip tun tar nisokoro uleik ke banga pe tar anggelou. \v 13 Bo a anggelou puk ke kula tatanono pare, “Sekaraia, ahik paho sokor, ge nang lotu pea ka longoro manasain. Nang kuaha Elisabet e turung poho me tumua me bulout, ingga o turung uelkila tatanono tang Jon. \v 14 A niuaha uleik tun e turung laha tamiraoum, doh mo bureher tamata pono ra turung uaha uelkout tagu tamiraoum tar binaka ra pohoion. \v 15 \x * \xo 1.15 \xt Aha 6.2-3\x*Ge inggono pe e turung kotpokos a tamata uleik tar matanar Tamata Noman. Inggon ahik tun pahe banot e inum me bino ue me inum popokoh, doh inggon e turung uoun tur tar Iabena Dedeil tar binaka halana ta pohoin. \v 16 Inggon e turung uiuir mo bureher tamatang Israel mara lame tar Tamata Noman ge nas Godosin. \v 17 \x * \xo 1.17 \xt Mal 3.1; 4.5-6; Mat 17.11-13\x*Doh inggono e turung haiala uoum teil tar Tamata Noman, dohe keip teil tar nitampopokoho misiana sira tena nitampopokoho Elaija mare ueluia keipisir tamasir keketik toso bung tus, doho gisisir mahang longoro ra kale tar kodkodohonar niate mare kaleuatoro tanikais tena nilamer Tamata Noman.” \p \v 18 Doh Sekaraia ke kula tar anggelou pare, “Hape ru matoto pe inggo u ate pare, a puhon e turung pokos? Ge inggo pe ku mahohontiehe tun, doh nagu kuaho ke pipigogolik pon?” \v 19 \x * \xo 1.19 \xt Dan 8.16; 9.21\x*A anggelou ke mene hahaua tatanono pare, “Inggo Gebriel geru uoto tur i uoumuhia tang God, doh inggo ka ualatuehaio u me mene totomua, karu me ueliu totomua toro Uelhire Uaia rone. \v 20 Ualongor, gine ahik pe ingga mato tagorong mana tenag uelhireo gere turung pokoso tun toro mana tena binak, ingga o turung pau, ahik paho banot o men e tuka tar mareinene re pokosor inetenin.” \p \v 21 Tar binakene ra uanguangoul harahar tamata tang Sekaraia, gisina ra namnamanaeh, a hauar tengkana, maene ke uaotoungon iuma tar umang lotu ger dedeil. \v 22 Doh gine ke tauete pemeon inggon ahik pahe matotong mene tasisin. Gisina ka bang paroko sira tatanono ke banga to me inete siok iuma tar umang lotu ger dedeil. Doh inggon e sarsara uagulguluh kompela tar limana tar marang uahire tasisin, bo ahik puk pahe banot e men. \v 23 Tar binaka ke siokor uakapono tena kalekinale tar umang lotu, song ke la tapokisono tena uan. \v 24 I muduhia Elisabet na kuahon, ke me balakoso manas, doh tar tolimar bialok, inggono ke uangoul uaouo kompe iuma tena um. Doh inggono ke kula pare, \v 25 “Gine ter haua ke guatainir Tamata Nomana totoguo ke ualasira pe tena nimalara totoguo, ke kale liu pe tereg nimatalo i uantinanina tasir manai tamat.” \s1 A anggelou ke laha tang Maria \p \v 26 Tar uatonomonor bialoko ke balakoso pe Elisabet, God ke ualatueha tang anggelou Gebriel e laha tar pang uan i Galili tar uauanilik ra kilain i Nasaret. \v 27 \x * \xo 1.27 \xt Mat 1.16,18\x*Anggelou Gebriel ke laha tar kuaha ge halana te hohouo keip me bulout. A kuahon a hangana tang Maria ger niualamatot e le tang Josep gere la tur toro matina tang Debit. \v 28 Doha anggelou ke kula tatanono pare, “A marein uaia tun totomua! Ingga ter niguata uaia tun, a Tamata Noman e uangoul tagu totomua.” \p \v 29 Tar binaka ke longoro Maria tena uelhireon, inggono ke kanuh, kare namanaehe pare, a uamarein uaia hauon. \v 30 Song ke kula polukur anggelou tatanono pare, “Maria ahik paho sokor, ge God pe ke guata uaia tun totomua. \v 31 \x * \xo 1.31 \xt Ais 7.14; Mat 1.21-23\x*Ualongor! Ingga o turung balakos, karo turung poho tar keketik bulout, karo turung uelkila tatanono tang Iesu. \v 32 \x * \xo 1.32 \xt 2Sa 7.12-13,16; Ais 9.7\x*Inggon e turung kotpokos a tamata uleik, doh ra turung kilain a tuna God ger i ranantieh. Doh God ger Tamata Noman e turung uatoia tatanon ngohina tang Debit ge tubunon, \v 33 doh inggono tere turung uoum keip uakodkodoho tasir tamatang Israel tar mamang binakalik, doh na Nitoiaon e turung moko dede.” \p \v 34 Kare kula Maria tar anggelou pare, “Hape re turung pokoso per puhonene ge inggo pe ahik matu hohouo keip me bulout?” \v 35 Kare mene hahauar anggelou tatanono pare, “A Iabena Dedeil e turung la uaponaha totomua, doh na nitampopokoho God ger i ranantieh e turung ragom tane totomua, maeit a keketik bulout gero turung pohoia ra turung kilain a tuna God, kara dedeil. \v 36 Elisabet ge tahimulikia ke pigogo nomanampe, kara bouh, bo gine daan a puk, inggon e balakoso teil tar keketik bulout, doh na tonomo manasar bialok. \v 37 \x * \xo 1.37 \xt Uak 18.14\x*Ge God pe ahik me inete re uaparakukuhin.” \p \v 38 Song ke kula Maria pare, “Inggo tena kuahang kalekinaler Tamata Noman, uamaluana gero pokoso ro uelhire roono totoguo, hape ko kula sira pe ingga.” Song ke hiliuir anggelou tatanon. \s1 Maria ke la banga tang Elisabet \p \v 39 Tar binakoneit Maria ke kaleuator, kare uateuelein tar la tar uauanilik tar ponponina tar pang Judia, \v 40 kare la lekala tena uma Sekaraia, kare meneng uaha tang Elisabet. \p \v 41 Tar binaka ke longoro Elisabet tena meneng uaha Maria, a guamene re uangoul teil tang Elisabet ke siaka kai keip tar niuah, doh Elisabet ke uoun tun tar Iabena Dedeil, \v 42 kare mene ualeik ualutara pare, “God ke guata uaiantiehe tun totomua, a i rana uain tasir gisiamehe ro kuah, kare guata uaiantiehe tun tar keketik gero turung pohoia! \v 43 Inggo deh ahik paha kuaha uaia mare me ruh koutur kuaha gere uatinanain nag Tamata Nomano. \v 44 Gine ku longoro pe inggo tar meneng uaha ko menegia, a guamene i lolono totoguo ke siaka kai keip tar niuah. \v 45 Doh ingga ra turung guata uaia tunuia ro tagorong mana teil pe tar haua ke meneinir Tamata Nomana totomua e turung kotpokoso tun toro man.” \s1 No kerekereng uatakai Maria \p \v 46 \x * \xo 1.46 \xt 1Sa 2.1-10\x*Kare kula Maria pare, \q1 “A kolouguo e uatakai tar hanganar Tamata Noman. \q2 \v 47 Doha iabeiguo e uahantiehe tun tang God ge nag tang Uelkarusio. \q1 \v 48 Teeit ke namana uanono peono tena kuahang kalekinale re kale uahiua pein. \q2 Uakekena tur daan o mamang babeir tamata ra turung kula totoguo ka guata uaia keipio tar niguata uleik. \q2 \v 49 Ge God pe ter tang sioko ger uleikintiehe na nitampopokoh, kara dedeilir hangan teke guata tar uleikir niguata totoguo. \q1 \v 50 \x * \xo 1.50 \xt Ker 103.13,17\x*Na niueldolomono e la tasisit ra ueltad, kara longoro tatanon, \q2 e uakekena tur pe tar babeir tamatang daan, kare uelueluahiuela tasir tamatang gaat i muduhia. \q1 \v 51 \x * \xo 1.51 \xt 2Sa 22.28\x*Inggono ke uatouo ualasira keip tar limana tar uleikir nitou, \q2 kare geil ueltebeir tasisit re uairana keipis teresir ninaman. \q1 \v 52 \x * \xo 1.52 \xt Job 12.19; 5.11; Ker 147.6\x*Inggono ke guata tasir gisiameher toia ka touahiuais, \q2 bo ke kale kai puk tasisit re kale uahiuais. \q1 \v 53 \x * \xo 1.53 \xt Ker 34.10\x*Inggono ke uauoun tasisit ra gogo tar inete uaia, \q2 kare uelueltula liu tasir tang inete ra uasabelima teil puk. \q1 \v 54-55 \x * \xo 1.54-55 \xt Uak 17.7; Ker 98.3; Mai 7.20\x*Inggono ke poul i Israel gesno tamatang kalekinaleono \q2 tar namana huara tar niueldolomo geke ualapagah keipiono tang Abraham \q2 menia toso bunguna tar mamang binakalik.” \p \v 56 Maria ke uangoul tagu tang Elisabet kaelainane tar touonor bialok, song ke tapokis tena uan. \s1 Jon ger tang uahuhu ka pohoin \p \v 57 A binaka ke kotpokoso tang Elisabet tar poho manas, doh inggono ke poho tar keketik bulout. \v 58 Doho tamatasit ra uangoul uahuhut, doh gisis re ueliahe keipisiono ka longoro kout tar Tamata Nomana ke ualasira pe tatanono tar niueldolom, doh gisina ka uaha uelkout tagu tatanon. \p \v 59 \x * \xo 1.59 \xt Uak 17.12; KT 12.3; Luk 2.21\x*Tar uatualinar marein gisina ka laha tar me poko tar kapokonar keketik bulout, doh gisina ka marang uelkila uahiua tatanono tang Sekaraia ge tamanon. \v 60 Bo tinana pukuono ke mene hahaua tapokis pare, “Ahik! Inggono deh ra kilain tang Jon.” \p \v 61 Kara kulasina tatanono pare, “Bo ingga puk ahik tun me tahimulik re moko teilir hangonene.” \v 62 Temaeit, gisina ka sarang pau tang tamanar keketik tar uahire tatanon, hingiar hangana re malaraion e uelkila tar tun. \v 63 Inggono ke dangata me ineteng bolo keip, kare bolongua pare, inggono tar hangana te Jon. Doh gisina ka siokor lutarantiehe tun. \v 64 Ahik me sikir manasan, kare mene Sekaraia, kare uakekenengua tar uatakai tang God. \v 65 Gisit ra uangoul uahuhut ka ueltada keip tar nisokoro tang God, doh gane uakapa toro uaning toro ponponina tar pang uan i Judia, o tamata ra siokor mene pono tar puhon. \v 66 Gisit ka longoro tar ineteninanine ka namanaeh, kara kula pare, “A haua tununguampe re turung guatainir keketik gete hua kai.” A puh peonene e uakalahara tena nitampopokohor Tamata Nomana re uangoul teil pe tatanon. \s1 No kerekere Sekaraia \p \v 67 Doh Sekaraia ge tamanono ke uoun tar Iabena Dedeil, kare hire tauete toro uelhire geke heirinir Iabena Dedeil pare, \q1 \v 68 \x * \xo 1.68 \xt Ker 72.18\x*“Uatakai tar hanganar Tamata Noman, ger Godong Israel, \q2 teeit inggono ke me bulaua tapokis tosno tamat. \q1 \v 69-70 \x * \xo 1.69-70 \xt Ker 18.2\x*Ge inggono pe ke heiriha tar tamatang uelkarus ger tampopokoho tun \q2 e la tur toro matina tang Debit ge na tamatang kalekinaleono tar me uelkarus tagigeig, \q2 ngohina sira ke mene keip peono tosno propet gesir dedeil, ke la tur peme sioun. \q1 \v 71 \x * \xo 1.71 \xt Ker 106.10\x*Te mare uelkarus turiono tagigeig tosnogio uelmatan, \q2 doh tasisit re tokouasais tagigeig. \q1 \v 72 \x * \xo 1.72 \xt Uak 17.7; Ker 105.8-9\x*Inggono ke ualasira tena niueldolomo toso bung tamagigeig, \q2 doh tar namana huara tena uelhote ger dedeil. \q2 \v 73 \x * \xo 1.73 \xt Uak 22.16-17\x*A ualapagaha geke guata keipiono tang Abraham ge tamagigeig, \q1 \v 74-75 \x * \xo 1.74-75 \xt Tai 2.12-14\x*ke uelkarus liu tagigeig tosnogio uelmatan \q2 mari banoto i uakeluk keip tar nidedeil, \q2 doha nikodkodoho tar matana God tar mamang binakalik ri uangoul pe. \q1 \v 76-77 \x * \xo 1.76-77 \xt Ais 40.3; Jer 31.34\x*Doh inggar tug, God ger i ranantieh \q2 e turung guata totomua pare, na propet, \q2 ge ingga pe o turung la i uoumuhia tar Tamata Nomana tar kaleuatoro tena lelon, \q2 tar ualasira tosno tamata God, hape re matoto pe God e uelkarus tasisin \q2 gete kusa luar teres niguata uasasin. \q1 \v 78-79 \x * \xo 1.78-79 \xt Ais 60.1-2\x*Teeit tena niueldolomor Godener nagigeig, \q2 temaeit a pisar e turung hara turuha i Heuen e laha tagigeig \q2 mare heir me luh tasisit ra uangoul tar kitkitupun, \q2 kara uangoulung mat, \q2 doh inggon e turung keip tagigeig tena lele ro hiarou.” \p \v 80 Doha keketik ke huang tabuar, kare tampopokoho na nitagorong mana tang God, doh inggono ke uangoul tar butur padenen e tuka tar binaka ke me kotpokoso uakalahara peono tasir Israel. \c 2 \s1 Iesu ka pohoin \p \v 1 Doh tar binakaninanine o ualatoho popokoho o la tur tang Agustus ger toia, roono ko la uakapa toro pang uan gero mok i kukulebang tar nikauekeng Roum pare, o tamata ra la uamoko tar hangas toro bolobol. \v 2 Inggonene ter uakikilanganar uamoko hangana tasir tamata tar binaka re tamata uleik Kuirinius i Siria. \v 3 Doho tamata uakapa tun ra tapokis tonosio uauanilik tar uamoko tar hangas. \v 4 Temaeit Josep ke hiliu tar uan gera kilain i Nasaret gere mok i Galili, kare la uamoto taro i Judia tena uan Debit gera kilain i Betlehem, ge inggono pe a peng toro matina tang Debit. \v 5 Inggono ke lang uamoko tara hangas me Maria ger niualamatoto tar le tatanon, doh inggon a balakoso manas. \p \v 6 Doh tar binakene ura uangoul rasin i Betlehem, a binakang poho tar keketik ke pokoso manas. \v 7 Kare pohonguaono tar uakikilanganar tun, a bulout. Kare auih uiloho tar gomono tatanon. Kare uarikin tatanon i lolono tenas buturung einir bulamakau mesir sipsip, teeit o umang hohouo ke uoun uakap. \s1 O anggelou ka me pokoso tasir tamatang kaueke tasir sipsip \p \v 8 Tar boungon, o tamatang kaukaueke tasir sipsip ra uangoul, kara kaueke tonosio sipsip tar butur gere uahuhut i Betlehem.\fig O tamata ra kaueke tasir sipsip|alt="People looking after sheep." src="LB00013B.TIF" size="col" ref="LUK 2.8" \fig* \v 9 Doh na anggelour Tamata Nomana ke pokos i uoumuhia tasisin, kare balo uilohonguaha na luhur Tamata Noman, ke balantiehe tun, doh gisina ka sokorontiehe tun. \v 10 Bo a anggelou puk ke kula tasisina pare, “Ahik pah mu sokor! Ualongoro uaia tun, inggo u lang ueliu taueteha toro Uelhire Uaia gero turung keip pokoso tar niuaha uleik tasir mamang tamatalik. \v 11 Daan nami tang uelkarusioum ka poho toin tena uan nu Debit. Inggono te Kristo ger Tamata Noman. \v 12 Doh gine ter uaparok e la tamiuoum pare, inggoum mu la tupara tar guam ger niauih uiloho tar gomon, kare rikin i lolono tenas buturung ein tor bulamakau mesir sipsip.” \p \v 13 Ahik me manasan, o burehe tunur gisiameher anggelou ka me pokoso pon, kara siokor uatakai tang God pare, \b \q1 \v 14 \x * \xo 2.14 \xt Luk 19.38\x*“Uatakai tang God ger i ranantiehe tun. \q2 Doh gane i kot, o moko ro hiarouo tasir tamatasit re malauelhiris God.” \b \p \v 15 Gitie ka hiliu per anggelou tasisin, kara la tapokis i Heuen, o tamatang kaukaueke tasir sipsip ka ueluelkuleis pare, “Ti siokor la i Betlehem, kari la banga tar inetonene ke kotpokoso geke hireinir Tamata Nomana tagigeig.” \v 16 Temaeit gisina ke uateueleis tar la, kara la tupara tang Maria, doh Josep, doha keketik e rikin tenas buturung ein tor bulamakau mesir sipsip. \v 17 Git ka banga baka pesina tatanon, gisina ka ueluatata tauete toro uelhire hape ka hire peis tar keketik. \v 18 Doh gisine uakapa tun ka siokor longoro toro uelhire roono ka siokor lutara tun ka hire per tamatang kaueke tasir sipsip tasisin. \v 19 \x * \xo 2.19 \xt Luk 2.51\x*Bo Maria puk ke uamoko toto tar mamang inetelikininanine toro balan, kare namanaehe tun hape pake kalahara per uelhirenin. \v 20 Song ka la tapokisir tamatang kaueke tasir sipsip ra uatuatakai teil, kara heir tar hangana uleik tang God tar haua geka siokor longoroigisin, kara bang. A mamang inetelik a siokono sira tun hape ka hire peisisin. \s1 Iesu ka keipin tar umang lotu ger dedeil \p \v 21 \x * \xo 2.21 \xt Luk 1.31\x*Tar uatualinar marein tar binakeit ka pokoinir kapokonor guam, inggono ka uelkilain tang Iesu. A hangonene ke heirinir anggelou i uoumuhia tar binaka halanono te koup i lolono tang tinan. \p \v 22-24 \x * \xo 2.22-24 \xt KT 12.1-8; 13.2,12\x*A binaka ke la manasame tang Maria, doh Josep tar guata sira hape re kula pe na ualatut Moses pare, “O kuah ra kale uadelauanais tar matana God i muduhia ra poho pe tar guam.” Temaeit kura keip rasina tang Iesu i Jerusalem kaura la heir tar uahung pare, a torikir matang baluh ue a torikir babaluhulik tar uakeluk tena ualatutur Tamata Noman. Tar binakonene rasina kura heir pono tang Iesu tang God, ter hauono na ualatutur Tamata Noman e kula pare, “O mamang keketik buloutulik gera poho uakikilangais paka heir sirais pare, o nanar Tamata Noman.” \s1 O uelhire ke mene uatuhain Simeon tang Iesu \p \v 25 Doh tar binakoneit e uangoulur tamat i Jerusalem a hangana tang Simeon. Inggon a tamata kodkodoho tun, kare uoto uakeluk uaia tun tang God, doha Iabena Dedeil e uangoul teil tatanon. Inggono ke uanguangoul tang God e ueliuiha tang Kristo tasir Israel. \v 26 Inggono ke ualasira uakalaharainir Iabena Dedeil pare, inggon ahik pahe uolong mat e tuka gete banga bakono tar tamatang uelkarus geke heir uahiuahainir Tamata Noman. \v 27 Doh inggono ke keipilainir Iabena Dedeil tar umang lotu ger dedeil. Tar binakonene a toking tinana Iesu kura lekala tar umang lotu ger dedeil tar guata tar uahung, kaura ueliu sira ponola tar guama pare, a uahung e la tang God tar uakeluk tenas ualatutur Ju. \v 28 Gine ke banga pe Simeon tar guam, kare la buakangua tatanon, kare uatakai tang God, kare e kula pare, \b \q1 \v 29-31 \x * \xo 2.29-31 \xt Ais 52.10; Luk 3.6; Tai 2.11\x*“Nag Tamata Nomano ger i ranantieh, \q2 Inggoene daan song ku unga uaha tun, \q2 u banot u mata keip toro hiarou, \q1 ge inggo pe ku banga manasa tatanon, ngohina ko ualapagah pe ingga totoguo. \q1 Inggo ku banga katongo manasa tar Tamatang Uelkarus \q2 geko kedangaia mara bangar tamata uakap. \q1 \v 32 \x * \xo 2.32 \xt Ais 42.6; 49.6; 52.10\x*Inggono ter luh gere turung luh uakalahara toro mana \q2 gero noumua tasisit ge ahik paho Ju. \q1 Doh inggon e turung heir tar hangana uleik tasir Israel ges nongo tamata.” \b \p \v 33 Maria me Josep kura siokor lutara tun tar haua ke menmene uatuhaig Simeon tang Iesu. \v 34 \x * \xo 2.34 \xt Ais 8.14; Mat 21.42; 1Pi 2.8\x*Kare dangatangua Simeon tang God me niguata uaia tasisin, kare kula tang Maria ge tinanono pare, “A keketikene teke uamatotoin God tar guata tasir bureher Israel mare punga uahiua res nitagorong man, doho gisiamehe ra turung tentur kai keip tar nitagorong man, doh inggono tere turung pokoso sira pare, a uaparoko tasir tamata mara tapokisime tang God, bo o burehe puk ra turung ueluelde tatanon. \v 35 Temaeit a hauar ninamananine re moko tar kolousur bureher tamat e turung kotpokoso uakalahar, doh ingga e turung kalentieheiar niueldolomo ngohina toro baenat gero turung soup pokoso tunula tar koloumua.” \s1 Ana ke uatakai tang God ke banga pe tang Iesu \p \v 36 Tar binaka tunoneit a propet a hangana tang Ana ke la uahuhutume tasisin, inggon a tuna Penuel gere la tur toro matina tang Aser. Ana ke le, doh ke uangoul tagu tena bulout toro mouit ro krismas, kara mata liuin. \v 37 Inggono ke uangoulung kamob e tuka ke la tual per hangaul, doho toueit no krismas, doh ahik pahe uoto hiliu tagu tar umang lotu ger dedeil re uoto lotu pe tar mamang binakalik, kare uoto ueil pon. \v 38 Gine ke me banga peono tar keketik, inggono ke uatakai tar hangana God, kare ueluatata tang Iesu tasir tamata uakapasit ra uanguangoul tar toia ger niualapagaha tar laha, kare me uelkarus tasir Jerusalem. \p \v 39 \x * \xo 2.39 \xt Mat 2.23\x*Tar binaka kura guata uakeluk pe Josep me Maria tar mamang inetelik, hape ro kula pe no ualatut God ger Tamata Noman, rasina kura tapokis tenasira uan i Nasaret tar pang uan i Galili. \v 40 Doha keketik e huang tabuar, kare me tampopokoh pon. Inggon a tang namana tun. Doh na nimalauelhirir Tamata Noman menia tena nipoul e moko teil tatanon. \s1 Iesu ger keketik ke la tar umang lotu ger dedeil \p \v 41 \x * \xo 2.41 \xt KT 12.24-27; 23.14-17; Ual 16.1-8\x*Tar mamang krismasilik a toking tinanon ura uoto la i Jerusalem toro niein uleik gera kilain, Leke liu ro Mat. \v 42 Tar binakene no siokor hangaul, doho torik manasa no krismas Iesu, gisina ka la kai taro toro niein misiana ra uoto guatang sioun pe tar niguatan tasir Ju. \v 43 Tar binaka ke karuh baka per mareinene toro niein, a toking tinanon ura lang la tenasira uan i Nasaret, bo Iesu puk ke uangoul dede i Jerusalem, doh rasin ura tel. \v 44 Rasin ura namanampe pare, e la tagu teilimpeono tasisin, doh gisina ka la manasa tar siokor marein, song kura bangaehe rasinane i uantinanina toso ra tahisilik, doho ra bung kaluas. \v 45 Gine ahik pe rasina pah kura ueltupar tatanon, rasina kura tapokis poluk i Jerusalem tar la sir tatanon. \v 46 Kura karuh bakar touonor marein song kura la ueltupar to rasina tang Iesu tar buturung uelpokosane tar umang lotu ger dedeil, e tabila tagu tasir tamatang ualualasir, kare dangdangata heke tapokis tasisin. \v 47 Doho tamatasine ka ualongoro tatanono ka siokor lutarantiehe tun hape re ate uaia tun peono re hahaua pe tenas nidangatasin. \p \v 48 Tar binaka kura bang huara pe tamanon, doh tinanono tatanon, rasina kura lutarantiehe tun. Kare kulangua tinanono pare, “Ir tug! Ingga paka hik paho guata pare tamiraeim! Raeim me tamoumua kira kanuh tun, kira sirsir pe totomua.” \p \v 49 Doh Iesu ke mene hahaua pare, “Raoum deh pakura ate tun pare, inggo paku uangoul tena uma Tamoug.” \v 50 Bo rasina puk ahik matura naman manate tar haua ke mene uatuhaion.\fig Iesu ke ueluatata tasir tamat iuma tar umang lotu ger dedeil|alt="Jesus spoke to the people in the temple." src="GW-068.TIF" size="col" ref="LUK 2.50" \fig* \p \v 51 \x * \xo 2.51 \xt Luk 2.19\x*I muduhia Iesu ke tapokis tagu i Nasaret tasrasin. Kare tang longoro dede tun tasrasin. Bo tinana pukion, ke uamoko toto tar ineteninanine tar koloun. \v 52 \x * \xo 2.52 \xt 1Sa 2.26; NU 3.4\x*Doh Iesu ke huang tabuara tunur tukunun, kara tang namana tun, doh God mesir tamat ra malarantiehe tun tatanon. \c 3 \s1 Na kalekinale Jon ger tang uahuhu \p \v 1 Taiberias Sisar ke toia tar gavaman i Roum toro hangaul, doho tolima ro krismas. Doh Pontius Pailat teke gavana tar pang uan i Judia, doh Herot ter tamata uleik tar pang uan i Galili, Pilip ge tahinono ter tamata uleik tar pang uan i Ituria, me i Trakonitis, doh Lisanias ter tamata uleik tar pang uan i Abilene. \v 2 Doh tar binakonene, Anas me Kaiapas ter toking pater geura i rana uain tasir pater, doh no uelhire God ko laha tang Jon ger tuna Sekaraia tar butur paden. \v 3 \x * \xo 3.3 \xt Apo 13.24\x*Doh inggono ke la uiloho hahai toro uan uakap gere moko uahuhut tar kodom i Jordan. Kare uelhire tauete toro uelhire tasir tamata tar uapalih, kara tur liu tenas niguata uasa, kara kale tar uahuhu mare kusa luara liu God tar niguata uasar nosisin. \v 4 Misianar nibolo uahiua peono tono buk propet Aisaia pare, \b \q1 “A tang siokor tamata gere kila uauleik tur tar butur paden e kula pare, \q1 ‘Kaleuatoro tena leler Tamata Noman, \q2 uakodkodoho tanika toro lel, \q1 \v 5 o ueltageihina ro siusana ra siokor uig, \q2 doho siusan mero ponponina ra uamalatahaig, \q2 doho lele ger pudpudo ra uakodkodohoig, \q2 doho butur ger sa ra tuha uamamadalouoig, \q1 \v 6 doho tamata uakapa ra turung banga gete uelkarus God tasir tamat.’” \rq Aisaia 40.3-5\rq* \b \s1 Uapalih tenami niguata uasa! \p \v 7 \x * \xo 3.7 \xt Mat 12.34; 23.33\x*Jon ke kula tasir manai tamatasine ka lame mare me uahuhuono tasisina pare, “Inggoum o sa o bung tunar soi! Mai ke uatagin tamiuoum marung banotong ualo liu tena nimaliana God gere turung lame? \v 8 \x * \xo 3.8 \xt Jon 8.33,39\x*Ahik! Bo inggoum puk mu uapalih, karung ueldolomo katongosioum mare ualasirasioum pare, kung uapalih tenami niguata uasa. Doh ahik pah mu uelkule katongosioum pare, ‘God ahik pahe uabato tagigeig, ge inggeig pe o bunguna Abraham.’” \p “Inggo gine ru hire tamiuoum, God e matot e guata mo bubunguna Abraham tar palauanine! \v 9 \x * \xo 3.9 \xt Mat 7.19\x*Ginempe daan God e kaleuatoro tar uabato tasir tamata ge ahik pah ra uapalih tenas niguata uasa. God e turung uabato tasisina ngohina tar tamata gere kaleuatoro tar kangana tar tokout uahiua tar doukunit ge ahik pahe uauaia me kukuanan, kare ualuh taninina toro hue!” \p \v 10 O tamata ka dangata tang Jon pare, “Bo hape paking guata pe inggeim.” \p \v 11 Jon ke mene hahaua tasisina pare, “Mai kompe ge no torik ro hikhiku, e heir mo sioko tang mai ge ahik mo nan. Doh mai ge mena niein, inggon e heir tagu taninina tang mai ge ahik me en.” \p \v 12 \x * \xo 3.12 \xt Luk 7.29\x*O tamatang kale tar takis ka la ponome tang Jon mare uahuhu taguono tasisin. Gisina ka dangata tatanono pare, “Ir Tang Ualasir! A haua paking guataieim.” \p \v 13 Doh Jon ke hire tasisina pare, “Kale tur tasir tamata tar touihar bulauanar takis manieit ro kulain ro ualatut.” \p \v 14 Song ka dangata ponor tamatang uiliatung tatanono pare, “Doha hauangua paking guataieim.” \p Kare mene hahaua Jon tasisina pare, “Ahik pah mu petutupe tasir tamata tar heir tamiuoum me mani. Ahik pah mu boho tola mo tamat, mu uaha kompe hape ra bulaua pesioum.” \s1 A tang sioko gere i rana uain tang Jon \p \v 15 O tamata ra uanguangoul uatuha tang Kristo tar pokos, doh gisina ra namnamanaehe tang Jon ge pare te Kristo. \v 16 \x * \xo 3.16 \xt Apo 13.25\x*Temaeitie Jon ke mene hahaua tasisina pare, “Inggo u uahuhu keip tamiuoum tar kodom, bo a tang sioko ger i ranantiehe uain na nitampopokoho totoguo, inggon e turung lame. Doh inggo ahik pono paha tamata uaia tar luaka tena toking bungbungunar suon, inggono tere turung uahuhu keip tamiuoum tar Iabena Dedeil, doho hue. \v 17 Inggon e kaleuatoro tar uauelpakaha liu tur tasir tamata uasa tasir tamata uaia misiana tar tamata gere uauelpakaha tar uatunar raes-uitinit re moko teil tar kapokon, doha doukdoukina ge ahik pah ra guata keip taguig me inet. Doh inggon e turung uamoko tasir tamata uaia me butur uaia misiana tar tamatatie re uamoko tar raes-uit iuma tar umang uamoko toto. Bo inggono puk e turung uabato tasir tamata uasa misiana tar tamata gere bakala tar kapokonar raes-uit, doha doukdoukin i lolono mo hue ge ahik me tang siokor tamata re banot e lomoh.” \fig a tamata e kale liu tar kapokonar raes-uit|alt="The person separates the rice-wheat seeds." src="HK00097B.TIF" size="col" ref="LUK 3.17" \fig* \v 18 Doh Jon ke mene ualeik uapopokoho tasir tamat tar bureher uelhire, kare hire tauete toro Uelhire Uaia tasisin. \s1 Herot ke uamoko tang Jon tar umang uih \p \v 19 \x * \xo 3.19 \xt Mat 14.3-4; Mak 6.17-18\x*Doh Jon ger tang uahuhu ke uelkukur tang Herot ger tamata uleik, teeit ke le peono tang Herodias ge na kuaha tahinon, doh tar burehemper niguata uasa geke guatagion. \v 20 Temaeit Herot ke uamokongua tang Jon tar umang uih, ke uanotongua polukular puhonene tar giniameher niguata uasanit ke guatagion. \s1 Iesu ka uahuhuin \p \v 21 Tar binaka ka siokor uahuhuisir tamat, Iesu ka uahuhu ponoin, doh gine re lotu peon i Heuene ke takapuk, \v 22 \x * \xo 3.22 \xt Jon 1.32\x*doha Iabena Dedeil ke la uaponaha tatanon misiana tar tukununar baluh, kare mene turuha God i Heuene pare, “Ingga ter tuguo geru malahirintiehe tunin, doh inggo u uaha totomua.” \s1 Gisine ter hangas ro bunguna Iesu \p \v 23 \x * \xo 3.23 \xt Luk 4.22; Jon 6.42\x*Tar binaka ke uakekena Iesu tena kalekinale, inggono kae siralain pare, no touonor hangaul ro krismas re mahoho pe. Inggono ter keketik bulout gera atein pare, a tuna \q1 Josep ter tuna Heli. \q1 \v 24 Heli ter tuna Matat. \q1 Matat ter tuna Libai. \q1 Libai ter tuna Melki. \q1 Melki ter tuna Janai. \q1 Janai ter tuna Josep. \q1 \v 25 Josep ter tuna Matatias. \q1 Matatias ter tuna Amos. \q1 Amos ter tuna Nahum. \q1 Nahum ter tuna Esli. \q1 Esli ter tuna Nagai. \q1 \v 26 Nagai ter tuna Mat. \q1 Mat ter tuna Matatias. \q1 Matatias ter tuna Semein. \q1 Semein ter tuna Josek. \q1 Josek ter tuna Joda. \q1 \v 27 Joda ter tuna Joanan. \q1 Joanan ter tuna Resa. \q1 Resa ter tuna Serubabel. \q1 Serubabel ter tuna Sealtiel. \q1 Sealtiel ter tuna Neri. \q1 \v 28 Neri ter tuna Melki. \q1 Melki ter tuna Adi. \q1 Adi ter tuna Kosam. \q1 Kosam ter tuna Elmadam. \q1 Elmadam ter tuna Er. \q1 \v 29 Er ter tuna Josua. \q1 Josua ter tuna Elieser. \q1 Elieser ter tuna Jorim. \q1 Jorim ter tuna Matat. \q1 Matat ter tuna Libai. \q1 \v 30 Libai ter tuna Simeon. \q1 Simeon ter tuna Juda. \q1 Juda ter tuna Josep. \q1 Josep ter tuna Jonam. \q1 Jonam ter tuna Eliakim. \q1 \v 31 Eliakim ter tuna Melea. \q1 Melea ter tuna Mena. \q1 Mena ter tuna Matata. \q1 Matata ter tuna Natan. \q1 Natan ter tuna Debit. \q1 \v 32 \x * \xo 3.32 \xt Rut 4.17-22\x*Debit ter tuna Jesi. \q1 Jesi ter tuna Obed. \q1 Obed ter tuna Boas. \q1 Boas ter tuna Salmon. \q1 Salmon ter tuna Nason. \q1 \v 33 Nason ter tuna Aminadab. \q1 Aminadab ter tuna Atmin. \q1 Atmin ter tuna Arni. \q1 Arni ter tuna Hesron. \q1 Hesron ter tuna Peres. \q1 Peres ter tuna Juda. \q1 \v 34 Juda ter tuna Jekop. \q1 Jekop ter tuna Aisak. \q1 Aisak ter tuna Abraham. \q1 Abraham ter tuna Terah. \q1 Terah ter tuna Nahor. \q1 \v 35 Nahor ter tuna Serug. \q1 Serug ter tuna Reu. \q1 Reiu ter tuna Peleg. \q1 Peleg ter tuna Eber. \q1 Eber ter tuna Sela. \q1 \v 36 \x * \xo 3.36 \xt Uak 11.10-26\x*Sela ter tuna Kainan. \q1 Kainan ter tuna Arpaksat. \q1 Arpaksat ter tuna Siem. \q1 Siem ter tuna Noa. \q1 Noa ter tuna Lamek. \q1 \v 37 Lamek ter tuna Metusela. \q1 Metusela ter tuna Enok. \q1 Enok ter tuna Jaret. \q1 Jaret ter tuna Mahalalel. \q1 Mahalalel ter tuna Kenan. \q1 \v 38 \x * \xo 3.38 \xt Uak 4.25-26\x*Kenan ter tuna Enos. \q1 Enos ter tuna Set. \q1 Set ter tuna Adam. \q1 Adam ter tuna God. \c 4 \s1 Satan ke uedanga tang Iesu \p \v 1 Gine ke tapokis tur peha Iesu tar kodom i Jordan, inggono ke uoun tun tar Iabena Dedeil, doh inggono ke keipilainir Iabena Dedeil tar butur paden. \v 2 Kare la uedangene Satan tatanono tar toueitir hangaulur marein. Tar mamang binakalikinin, Iesu ahik mata ein me niein, doh tar binaka ke la kapa per mareininin, inggono ke gogontieh. \p \v 3 Doh Satan ke kula tatanono pare, “Ge para tuna God nomana ingga, o mene toro palaua rone maro uapalihin o bereit!” \fig Satan e uedanga tang Iesu|alt="Satan tempts Jesus." src="gw-02b.tif" size="col" ref="LUK 4.3" \fig* \p \v 4 Bo Iesu puk ke kula tatanono pare, “No uelhire God o nibolo pare, \q1 ‘A tamat ahik pahe tua to puk re ein pe toro bereit.’” \rq Ualatut 8.3\rq* \p \v 5 Doh Satan ke keipingua poluk taro tatanono tar siusana ger i ranantiehe, kare la ualasira toro mamang nitoialikane i kot tar sisikinalikir binak. \v 6 Kare kula poluk Satan tatanono pare, “Inggo u turung heir totomua tar nitampopokohong kauek, doha mamang uiniatorong toro nitoianin, ge ginina pe a niheir totoguo, doh inggo u banoto tar heir taninina me tamata geru marang heirin. \v 7 Temaeit geto hatup uahiua, karo lotu totoguo, ginina uakapa tun a turung noumua.” \p \v 8 Bo Iesu puk ke mene hahaua pare, “No uelhire God o nibolo pare, \q1 ‘Loutu tar Tamata Noman, ger God a noumua, \q2 karo kalekinale kompe tatanon.’” \rq Ualatut 6.13-14\rq* \b \p \v 9 Song ke uoum keip poluk Satan tang Iesu i Jerusalem, kare la guata tatanon, maeit re la tur i rana tar butur ger i ranantiehe tar kukunar uamang lotu ger dedeil. Kare kulono tang Iesu pare, “Ge para tuna God nomana ingga, siaka uahiuakoane! \v 10 Roon o nibolo tono buk God pare, \b \q1 ‘Inggon e turung ualatoho uatuha totomua tosno anggelou tar kaueke uaia tun totomua. \q2 \v 11 Gisina ra turung kabe kai totomua tar limas, te mara hikia paho uabir tar kekeim mo palau.’” \rq Ker 91.11-12\rq* \p \v 12 \x * \xo 4.12 \xt 1Ko 10.9\x*Bo Iesu puk ke kula tatanono pare, “No uelhire God o kula pono pare, \b \q1 ‘Ahik paho uedanga tar Tamata Nomana ger God a noumua.’” \rq Ualatut 6.16\rq* \b \p \v 13 \x * \xo 4.13 \xt Hib 2.18; 4.15\x*Tar binaka ke uedanga uakapa Satan tar mamang uedangalikinine, inggono ke hiliu tatanon e tuka me giameher binaka uaia. \s1 Iesu ke uakekene tena kalekinale \p \v 14 Iesu ke uoun tun tena nitampopokohor Iabena Dedeil ke tapokis pe i Galili, doho tamatang toro pang uaninin ka siokor uolo ueliate tatanon. \v 15 Doh inggono ke menmene ualasira to iuma tonosio umang lotur Ju, doho tamata ka siokor uatakai tatanon. \s1 Iesu ka uelueldein i Nasaret \p \v 16 Tar binaka ke la Iesu i Nasaret tar uan geke hua kai toin, doh tar Mareining Pepe Uah, inggono ke haiala iuma tenas umang lotur Ju, e uakeluk tompe tena niguata tar Mareining Pepe Uah, kare la tur kai tar timana tono uelhire God. \v 17 Doh inggono ka heirin toro bolobol o niligun gero nang Aisaia ger propet, inggono ke luaka tang roon, kare tuparangua tar butur ka boloin pare, \q1 \v 18 “Na Iabena Dedeilir Tamata Noman e uangoul teil totoguo, \q2 teeit ke uamatoto peono totoguo \q2 tar me uelhire tauete tono Uelhire Uaiaono tasir tamatasisir tiome. \q1 Inggono ke ualatueha totoguo tar me uelhire tauete pare, o tamatasis ra uangoul tar umang uih ra turung uamaluanais, \q2 doho kut ra turung banga poluk, \q2 doho tamatasis gera uangoul keip tar niduh, e turung mamaolois, kara uah, \q1 \v 19 doh tar uahire tauete pono tar binaka re ualasira tor Tamata Nomana tena nimalar, \q2 kare uelkarus tosno tamat.” \rq Aisaia 61.1-2\rq* \p \v 20 Song ke ligun tapokis Iesu toro bolobol, kare heir tapokis tang roono tar tamatang kalekinale tar umang lotu, kare tabil. Doho tamata uakapa tunusine iuma tar umang lotu ra siokor uakeis uanono kompe tatanon. \v 21 Song ke uakekenono tar mene tasisina pare, “Daan kung longoro manasoum toro uelhire, roono ko kotpokoso manas o man.” \p \v 22 \x * \xo 4.22 \xt Luk 3.23; Jon 6.42\x*Doho tamatasine ka longoro tar menenine ke mene pe inggono ka siokor uairana tun tatanon, kara lutara tar inete uaianine ke menmenegion. Doh gisina ka ueluelmenengua pare, “Inggeig i ueliate pare, inggonene ter tuna Josep. Hape maene re banotono tar mene tauete tar uelhirenine.”\fig O tamata ra ualongoro tang Iesu|alt="The people listened to Jesus." src="HK00292B.TIF" size="col" ref="LUK 4.22" \fig* \p \v 23 Kare kula Iesu tasisina pare, “Inggoum here mu turung kula totoguo tar puhung kulene ra uelaten siounin pare, ‘Dokta, ingga deh pako guata uauia katongo baka uoumuia! Guata to ponane tenang pang uan i Nasaret tar niguata geking longorogieim geko guatguata togia i Kaperneam.’ \v 24 \x * \xo 4.24 \xt Jon 4.44\x*Bo inggo puk gine ru hire tamiuoum toro man, ‘Ahik me propet ra uiainane tena uan katong.’” \p \v 25 \x * \xo 4.25 \xt 1To 17.1,7\x*“Roono mana tun, tena binaka Elaija o bureher kuaha nimata liu ka malara me nipoul, tar binakoneit ahik me huana ke dur i Israel toro touono ro krismas, kara tonomor bialok, doha gogo uleik ke kotpokoso tar pang uanene. \v 26 \x * \xo 4.26 \xt 1To 17.8-16\x*Kara hik dedempe Elaija pah ka ualatuelain tar la poul me peng Israel, bo ka ualatue kalehe pukulain tar la poul tar kuaha nimata liu tar gime uan, a peng Sarepat tar pang uan i Saidon. \v 27 \x * \xo 4.27 \xt 2To 5.1-14\x*Doho burehentieher toba i Israel tena binaka Elisa ger propet, bo God puk ahik mata uauia me peng Israel. Te Naman puk manasa ger peng Siria ka uauiain.” \p \v 28 Tar binaka ka siokor longoror tamatasine iuma tenas umang lotur Ju tar puhonene, gisina ka me nimaliana uasa tun. \v 29 Gisina ka tur kai, kara tututupe tauete tatanonane tar uauanilik, kara keip taro tatanono tar lulunar siusan geka tuhainir uan i Nasaret, te mara la baka uahiuakoiono tar urauan. \v 30 Bo inggono puk ke la uauelhobourin tasir manai tamat, kare haiala dede. \p \v 31 Kare la uahiuako i Kaperneam tar uauanilik i Galili, doh tar mamang Mareining Pepe Uahener nosir Ju, Iesu e ualasira tasir tamat tono uelhire God. \v 32 \x * \xo 4.32 \xt Mat 7.28-29\x*Gisina ka lutarantiehe tena niualasiron, teeit no uelhireono to nitampopokoh. \p \v 33 Doh gane iuma tenas umang lotur Ju e uangoulur tamata nihikung liouan, kare kaling ualeikinguaono tang Iesu pare, \v 34 “Ih! Iesu ger peng Nasaret! A haua ro marang guata keipia tamiueim, ko lamea tar me binopo tamiueim? Inggo u ate maia, ingga ter tang siokor dedeilir nang God!” \p \v 35 Bo Iesu puk ke ualatoho tar liouana uasa pare, “Uakenua tar men, karo hiliu tatanon!” Kare baka uahiuanguar liouana tar tamat i uoumuhia tasisinasisir tamat. Kare me tauete liu, ahik mata guata uasa tatanon. \p \v 36 Gisiner tamata uakapa ka siokor lutarantieh, kara ueluelkuleis pare, “O meneng haua roono rone? Inggono ke ualatoho keip tena nitampopokoho tasir liouana uasa, kara me tauete liu tatanon.” \v 37 Doho ueluatata tang Iesu ko la ueltebeir toro mamang buturulik. \s1 Iesu ke poul tasir mamang tamat \p \v 38 Iesu ke hiliu tar umang lotu, kare langua tena uma Saimon. Tar binakene tinana na kuah Saimon e momouhuntieh. Doh gisina ka dangata tang Iesu tar me poul tatanon. \v 39 Temaeit Iesu ke la tur tabara tono uaton, kare meneng louara toro mat, karo hiliu ro mata tatanon. Inggon ke tur kaingua kompe, kare kaleuatoro teres nieinisin. \p \v 40 Tar binaka re hu uahiuakor pisar, o tamata ka me ueliuiha tasir tamatasine res bureher mamang mata tang Iesu. Kare uaponolaono tar limana tasisina uakap, kare uauia tasisin. \v 41 \x * \xo 4.41 \xt Mat 8.29; Mak 3.11-12\x*O burehentieher liouana uasa ka hiliu tasir bureher tamat, kara kula ualeik pare, “Ingga ter tuna God!” Bo Iesu puk ke loulouar, kare ualatoho tasisin, ahik pah ra mene baka poluk, ter hauono gisina ra ate inggono ter Kristo. \p \v 42 Tar binakeit re kih pehainir uagah, Iesu ke tauete liu. Ke la pe tar butur tabotan, o tamata ka sirsir tatanon, doh gine ka la tupara pesin, kara marang ut tatanon ahik pahe hiliu tasisin. \v 43 Bo inggono puk ke kula pare, “Inggo deh paku mene tauete toro Uelhire Uaia tena Nitoia God toro giniamehe ro uan pon, temaene pe ka heirihaio.” \v 44 \x * \xo 4.44 \xt Mat 4.23\x*Temaeit, inggono ke mene tauete uapoul poluk toro Uelhire Uaia iuma tonoso umang lotur Ju i Judia. \c 5 \s1 Iesu ke kedanga mo tamatang uakuakeluk \p \v 1 \x * \xo 5.1 \xt Mat 13.1-2; Mak 3.9-10\x*A siokor binaka Iesu e tur i tektekena tar kodomo uiluiloh i Genesaret, doho tamata ra kusukus uiloho tatanono tar ualongoro tono uelhire God, \v 2 inggono ke banga tar torikir bout tar tektekenar kodom, ka hiliu toisir tamatang uekih, ra uahuhu pe tonosio uben. \v 3 Iesu ke panete tar siokor bout a nang Saimon, kare dangata tang Saimon tar bele uain sikoro kompe taro i laur tar bout tar uareing i kot, kare tabila uahiuangua Iesu, kare mene ualasira turuha tar bout tasir tamat. \p \v 4 Tar binaka ke menmene uakapon, kare kulangua tang Saimon pare, “Hua uain taro tar tungun, kara uahiuaigir uben mara hua mo ian.” \p \v 5 \x * \xo 5.5 \xt Jon 21.3-8\x*Bo Saimon puk ke mene hahaua pare, “Ir tamata uleik, inggeim king kalekinaletiehe tar udeilir boung, doh ahik mating uahua baka me inet, bo teeit puk ko kula manasa pea, inggo u turung baka uahiua tagin.” \v 6 Kara guata siranguasin, maeit ka uahuangua tasir burehentieher ian, doh nas ubenesina e lang uakekena tar takih! \v 7 Song ka kalkalouokosina toso uanotousisit ra panete teil tar giameher bout tar huaha, kara me poul tasisin, doh gisina ka huaha, kara me ute uauoun tokaha tar toking bout tasir ian, ura marang dudur uadeil pukur toking bout! \p \v 8 Gine ke banga pe Saimon Pita pare, inggono ke hatup uahiuanguainane i uoum tar kekena Iesu, kare kulangua pare, “Hiliu totoguo, Ir Tamata Noman, ge inggo pe a tamata uasa.” \p \v 9 Doh inggon, doho uanotono ka siokor lutarantiehe ka hua per ianasis ka kaleisisin. \v 10 Doh rasina tes Jems me Jon ger toking tuna Sebedi ter toking tamatang uekih tagu tang Saimon. \p Song ke kulangua Iesu tang Saimon pare, “Ahik paho sokor, gine daan, ingga ahik paho uekih baka poluk mo ian, bo ingga o turung reih pukume tasir tamata totoguo.” \v 11 \x * \xo 5.11 \xt Mat 19.27\x*Maeit ka la reih kai manasasina tenas toking bout ka me hung pe, kara hiliu tar mamang inetelik, kara uakeluk tang Iesu. \s1 Iesu ke uauia tar tamat a toba \p \v 12 Tar binaka ke la uangoul Iesu tar siokor uan toro uanininanine, kare lamer tamata a uoun uakapar tukununa toro toba. Tar binaka ke bangono tang Iesu, inggono ke hatup, kare uasuge uahiua toro lun i kot, kare dangata tang Iesu pare, “Ir Tamata Noman geto malara, ingga o uadelauana totoguo.”\fig A tamat a touba|alt="a lepper" src="AB02808b.tif" size="col" ref="LUK 5.12" \fig* \p \v 13 Doh Iesu ke huela tar liman, kare tuha tatanon, kare kula pare, “Inggo u malar, o delauana manasa ingga.” Doh ahik me sikir manasan, karo kapa no tobaon. \v 14 \x * \xo 5.14 \xt NKP 14.1-32\x*Doh Iesu ke ualatoho tanono pare, “Ahik paho ueluatata me tamat, bo o la puk manas, karo la ualasiraia tang pater, karo la guata me uahung tar ualasiraia pare, ko kapa rongo toba, ngohina sira ke ualatoho pe Moses mara atesin.” \v 15 Bo ro ueluatata puk ka ueliatein ke uauia pe Iesu tatanon, doho bureher tamata ka lame tar me ualongoro tena niualasiron mare uauia pono Iesu teres matasin. \v 16 Bo a bureher binaka puk, Iesu e uoto hiliu tasisin, e la uoto lotu to tar butur belun. \s1 Iesu ke uauia tar tamat a mater tukunun \p \v 17 A siokor binakanit ke ualualasira Iesu, o Parisi, doho tamatang ualualasira tar ualatut, gisina ka la tur toro mamang uaning Galili, dohi Judia, dohi Jerusalem, gisinasis teka me tabila uilohatie, kara me ualongor. Doh na nitampopokohor Tamata Noman e uangoul tagu tang Iesu tar uauia tasir momouh. \v 18 O gisiameher tamata ka lame, ra huata teil toro rikin e rikin teilir tamat a mater tukunun. Doh gisina ra marang kalela iuma tar um mara la uamokoion i uoumuhia tang Iesu, bo ahik puk me hagar, teeit a uma ke uoun tun tasir tamat. \v 19 Temaeit ka kaete kai tarosina tar kukunar um, kara tes tar mahar kukunar um. Song ka la uahiua keipikoiono tono rikin matmatoto tunuko i uoum tang Iesu.\fig O tamata ka uahiuako tar tamat a mater tukunun|alt="The people lowered the man with paralyzed body." src="AB02864b.tif" size="col" ref="LUK 5.19" \fig* \p \v 20 \x * \xo 5.20 \xt Ais 43.25; Luk 7.48\x*Tar binaka ke bang paroko Iesu teres nitagorong manasin, inggono ke kula pare, “Kaloug a niguata uasar noumua ka kusa luar manasaig.” \p \v 21 O Parisi, doho tamatang ualualasira tar ualatut ra uakekena tar namnamanaehe uanomo pare, “A tamatane e menmene uasa tang God! Ahik me tamata re banot e kusa luar me niguata uasa te God puk manasampe.” \p \v 22 Iesu e ate tar haua ra namnamanaigisin, kare dangatangua pare, “Ae maeit rung namnamanoum tar ineteninanine pare? \v 23 Ter haua re malagirig totoguo tar kul, ‘A niguata uasar noumua ka kusa luar manasaig,’ ue u kula pare, ‘Tentur karo la?’ \v 24 \x * \xo 5.24 \xt Jon 5.8\x*Inggo u ualasira tamiuoum toro mana pare, a Tunar Tamata na nitampopokohane i kot tar kusa luar liu tar niguata uasa.” Kare kulanguaono tar tamatener mater tukununa pare, “Inggo u hire totomua, o tentur, karo kale tonomo rikin, doho la tenang um.” \p \v 25 Ahik me sikir manasan, kare tentur kaieit i uoumuhia tasisin, kare kale kai tono rikin, kare la tena um, e uatuatakai teil tang God. \v 26 O mamang tamata uakapa ka siokor lutar, kara uatakai tang God. Gisina ke kale keipisir nisokor, kara kula pare, “Inggeim king banga tar inetenine daan a giamehe sioko tun.” \s1 Iesu ke kila tang Libai \p \v 27 I muduhia ke karuh baka per puhonene, kare hiliu Iesu tar um, kare la bang huara tar tamatang kale toto tar takis mani ger hangana tang Libai. Inggon e tabil iuma tar buturung kale takis. Kare kula Iesu tatanono pare, “Lame, uakelukumeane totoguo mare nagu tamatang uakuakelukuo totomua.” \v 28 Libai ke tentur, kare hiliu tena mamang inetelik, kare uakeluk tang Iesu. \p \v 29 Kare guatangua Libai toro iru tang Iesu tena um, doho burehentiehe ponor manai tasisiner tamatang kale tar takis, karo gisiamehe ponor gime tamata ka la ponome toro iru roon. \v 30 \x * \xo 5.30 \xt Luk 15.1-2\x*Bo o gisiamehe pukur Parisi mesir tamatang ualualasira tar ualatut ka me menmene uaburehe tosno tamatang uakuakeluk Iesu, kara kula pare, “Ae maene rung einioum, karung inum keip tasir tamatang kale toto tar takis, doh gisiner tamata uasa.” \p \v 31 Kare kulangua Iesu tasisina pare, “O tamata ge ahik paho momouh, gisin ahik pah tera la tar dokta, bo gisiner momouh tera la tar dokta. \v 32 Ge inggo pe ahik pah ku laha tar me kila tasir tamata uaia, bo ku la pukuha tar me kila tasir tamatang guata tar niguata uasa mara uapalih.” \s1 Iesu ke mene tar binakang ueil \p \v 33 Kara kulanguasina tatanono pare, “No tamatang uakuakeluk Jon ra uoto ueil, kara lotu, doha siokono pono tonosio tamatang uakuakelukur Parisi, bo gisiner tamatang uakuakelukur noumua ra inum, kara ein dedempe.” \p \v 34 \x * \xo 5.34 \xt Jon 3.29\x*Kare kula Iesu tasisina pare, “Inggoum ahik pah mu banoto mu uaueil tagu toso kaluanar bulout ger le timuh tar ueil tar binakang uaha tono timuh ro leon. \v 35 Bo a binaka puk e turung lame geta turung kale liuinir tamatener le timuh toso kaluan. Song ter binakono ra turung ueil tosin.” \p \v 36 Inggono ke hire tasisina toro uelhire uaranga rone pare, “Ahik me tang siokor tamata re banot e kale mo mahar timuh ro mahar gomon, kara kaere tolain toro pensioun ro hikhiku. Gete guata sirono pare, inggon e turung uatakih uauleik toro mahar gomono timuh. Doho mahar gomono timuh ahik paho uelmatout keip toro pensioun. \p \v 37 Doh ahik me tang siokor tamata re dingiko me timuhur bino i lolono me pensiounur kapokonar meme ger itung bino. Gete guaton, a bino timuh e turung uatapuaka tar kapokonar meme pensioun, kare sa. Doha bino e turung tading liu. \v 38 Ahik pah te paar, a timuhur bino paka dingikoig i lolono me timuhur itung bino. \v 39 A tamata puk geke inum manasa tar pensiounur bino, inggon ahik pahe uoto malar tar timuhur bino gere kula peono ter bino pensioun ter uia.” \c 6 \s1 Nas Mareining Pepe Uahar Ju \p \v 1 \x * \xo 6.1 \xt Ual 23.25\x*Tenas Mareining Pepe Uahar Ju, Iesu mesno tamatang uakuakeluk ka lihila tar iomang raes-uit, doh no tamatang uakuakelukono ra katkatego teil tar kukuananar raes-uit, kara uelhaule keip tar limas taninin, kara ein. \v 2 \x * \xo 6.2 \xt Jon 5.10\x*Doho gisiameher Parisi ka dangata pare, “Ae maene rung katego inggoum tar ualatut ger nikula tane tar Mareining Pepe Uah.” \p \v 3 \x * \xo 6.3 \xt 1Sa 21.1-6\x*Doh Iesu ke mene hahaua tasisina pare, “Inggoum ahik matung timana toro ueluatat, hape ke guata pe Debit tar binaka ka gogo mesno tamat. \v 4 \x * \xo 6.4 \xt KT 24.5-9\x*Inggono ke la leka tena uma God, kare la ein tar bereit ger niheir a uahung tang God, kare heir pono toso uanoton. A bereitinin a nibuk tane pare, o patere puk tera banoto ra ein tananin.” \v 5 Song ke kula poluk Iesu tasisina pare, “A Tunar Tamat ter tamata re uelik tar Mareining Pepe Uah.” \s1 Iesu ke uauia tar bulout ger mater liman \p \v 6 Nar uagiamehenar Mareining Pepe Uah inggono ke la lekala iuma tar umang lotu, kare la ualualasira tasir tamat, doh gane ium e uangoulur bulout ger mater limanener pang mua. \v 7 O Parisi doho tamatang ualualasira tar ualatut ra banga uanono kompe tatanon mara tula tolain gete uauiaono tar buloutene tar Mareining Pepe Uah. \v 8 Bo Iesu puk e ateng sioun a haua ra namanainisin, kare kula tar bulout ger mater limana pare, “Tentur! Karo me turane i uoumuhia tasir tamatasine.” Maeit ke tur kaiono, kare la turunguala tasisin. \p \v 9 Kare kulangua Iesu tasisina pare, “U dangatanguao tamiuoum ter hauar uia tar guata tar Mareining Pepe Uah ro kula pe nosio ualatutur Ju, tar guata uaia ue tar guata uasa tar uelkarus tena nituar tamata ue tar mamantouo tar tamat.” \v 10 Inggono ke bangaehe uiloho uakapa tun tasisin, kare kulangua tar bulouteit pare, “Uatapadoro tar limoum.” Kare guata siranguaon, doha limanono ke la uia uakapa tun. \v 11 Bo gisina puk ka nimaliana uasa tun, kara uakekena tar uelhalat katongois, hape paka guata pe tang Iesu. \s1 Iesu ke bang kedanga tasir aposoul \p \v 12 A siokor marein Iesu ke hiliu, kare la lotu to tang God tar siusan tar udeilir boung. \v 13 Naliuohia inggono ke kila tosno tamatang uakuakeluk, kara lame tatanon. Inggono ke kedanga tar siokor hangaul, doha tang torikir tamatasine tasisin, kare kila tasisin, o aposoul. \b \li1 \v 14 Gisina tes, Saimon geke heirin Iesu tar hangene Pita, \li1 doh Andru te tahinon, \li1 o gisiamehe tes Jems, \li1 Jon, \li1 Pilip, \li1 Bartolomiu, \li1 \v 15 doh Matiu me \li1 Tomas, \li1 Jems a tuna Alpius, \li1 doh Saimon gera kilain pare, a Selot,\f + \fr 6.15 \ft “A Selot,” a tamatang tur tane uapopokoho keip tosno tamat tar gavamanang Roum.\f* \li1 \v 16 Judas a tuna Jems, \li1 doh Judas Iskariot gere turung heir tang Iesu tosno uelmatan. \s1 Iesu ke ualualasir, kare uauia tasir tamat \p \v 17 Iesu ke la uahiua keipiha tasisin, kara me tur tar butur malatahan. Doho bureher tamatang uakuakelukur nanon ra uangoul mesir burehentiehe ponor tamata gera la tur toro uan i Judia, dohi Jerusalem, doh tar pain i teh i Tair, dohi Saidon. \v 18 Gisina ka lame tar me ualongoro tatanon, doh mara me uauia ponois res momouh. Gisiner nihikung liouan, ka uauia ponois. \v 19 Doho tamata uakapa ka siokor uedanga tar tuha tang Iesu, teene a nitampopokoheit re la tur tatanon e uauia tasisina uakap. \s1 Iesu ke mene tauete toro Uelhire Uaia \p \v 20 Iesu ke bangala tosno tamatang uakuakeluk kare kula pare, \b \q1 “Maisioumur tiome mu turung uah, \q2 ter hauon a Nitoiaene tang God ter nomiuoum. \q1 \v 21 \x * \xo 6.21 \xt Ker 126.5-6; Ais 61.3; UGO 7.16-17\x*Maisioum rung gogene daan, inggoum mu turung uah, \q2 ter hauon inggoum mu turung ein uamahmahurusioum. \q1 Maisioumene rung kiring daan, mu turung uah \q2 ter hauon inggoum mu turung uanio. \q1 \v 22 \x * \xo 6.22 \xt Jon 15.19; 16.2; 1Pi 4.14\x*Inggoum mu turung uaha gete tokouasaisir tamata tamiuoum, \q2 kara aha liu tamiuoum, doh ra meneng uelsigal tamiuoum \q2 kara ueluelde tamiuoum, teene rung uakeluk pe inggoum tar Tunar Tamat. \b \p \v 23 Mu uaha kompe tar binakonene, karung siaksiaka kai keip tar niuah. Ter hauono God e turung heir tar uleikir bulauana tamiuoum i Heuen, te misiana sira kompe, ka guata uasa per tamata sioun tosno propet God. \b \q1 \v 24 Inggoumene nami bureher inet, mu tagin teil, \q2 ter hauon inggoum kung kale manasa uoum tar niuah. \q1 \v 25 Inggoumene remi bureher niein, mu tagin teil, \q2 ter hauon inggoum mu turung gog. \q1 Inggo u ueldolomo tun tamiuoumeit rung uanioene daan, \q2 ter hauon inggoum mu turung kiring, karung uangoulung ueldolom. \q1 \v 26 Inggo u ueldolomo tun tamiuoumene ge teka uairanar mamang tamatalik tamiuoum, \q2 te misiana sira kompe ka guata pe ro bung tamamiuoum sioun tasir propet bohoboh.” \s1 Malauelhir tosnomio uelmatan \p \v 27 Kare kula Iesu pare, “Bo inggo gine ru hire tamiuoumene rung ualongoro totoguo, malara tosno uelmatan, guata uaia tasisit re tokouasais totomua, \v 28 guata uaia tasisit ra soul tamiuoum, lotu tang God mare poul tasisine ra guata uasa tamiuoum. \v 29 Mai re posara tar pararomua, tur uiuir keipila tatanono tar pang giameh. Mai re kale liu tur totomua tonongo hikhikung malahong, uamaluana tatanono gere kale tagu pono inggono tonongo giamehe ro hihikua. \v 30 Heir me inete tasir mamang tamatalikisit ra dangata inete totomua. Gete me tang sioko ke kale me noumuar inet, ahik paho hire tatanono tar heir tapokis totomua. \v 31 \x * \xo 6.31 \xt Mat 7.12\x*Guata tar niguata ro malaragia ra guataig totomua. \p \v 32 Geto malara pukua tasir tamatasine ra malara totomua, God ahik pahe turung bulaua totomua tar niguatoneit, ge o tamata pesiner sa ra malara puk tas mais ra malara tasisin. \v 33 Geto guata uaia pukua tasir tamatasine ra guata uaia totomua, God ahik pahe turung bulaua totomua tar niguatoneit, ge o tamata pesiner sa ra guata sira pon. \v 34 Geto heiria me mani tasisit ra banoto tar heir tapokis totomua, God ahik pahe turung bulaua totomua tar niguatoneit, ge o tamata pesiner sa ra heir tasir tamata uasa mara kale tapokis sira tar mani geka heirin.” \p \v 35 “Mu malauelhir tosnomio uelmatan, karung guata uaia tasisin, karung heir me inete tasisin, kara hik pah mu namana pare, mu turung kale tapokis me inet, song re turung bulaua uaburehentiehe tun God tamiuoum, doh inggoum mu turung kotpokos o bung tuna God ger i ranantieh, ge inggono pe e guata uaia tasir tamata uasa mesir tamata gera tele tang God. \v 36 Ueldolomo tasir tamata ngohina re uelueldolomo pe God ge Tamamiuoum.” \s1 A nikedanga tasir tamat \p \v 37 \x * \xo 6.37 \xt Mat 6.14\x*“Ahik paho kedanga tar tamata gete guata me inete mara hikia pah ra kedangaia. Ahik paho ualakouh tar tamata mara hikia pah ra mene uakouhia. Kusa luara liu tar niguata uasa geka guataigir tamata totomua mara kusa luara liuigir niguata uasa geko guatagia. \v 38 \x * \xo 6.38 \xt Mak 4.24\x*Heir tasir gisiameh mare turung heir uaburehentiehe God totomua, kare heir totomua tar bureher ineter uia. Hape ro heir pea tasir gisiameher tamat, God e turung heir sira pono totomua.” \p \v 39 \x * \xo 6.39 \xt Mat 15.14\x*Iesu ke hire pono tasisina toro uelhire uaranga pare, “A tamata ger kut ahik pahe banot e uoum keip me tamata ger kut pon, gete guatono pare, rasina tokah ura turung sololo uahiuako tar tung. \v 40 \x * \xo 6.40 \xt Mat 10.24-25\x*A tamatang kale tar niate ahik pahe namana pare, tere i rana uain tena tang ualualasir. Bo ge pake uakuakapa hihiriono tena niualasirar tang ualasir, song re banotompe e guata sira hape ka ualasira pein, kare turung pe sira tena tang ualualasir.” \p \v 41 “Ae maene ro banga tar sikir mongmong tar matana tahim, kara hik paho namana huara tar puhung douk uleik re moko teil tar matoum? \v 42 Gete moko teil me puhung douk tar matoumua, ae maene ro banotong kula tang tahim pare, ‘Tahig, inggo dehu marang kale liu tar sikir mongmongo gere moko teil tar matoumua.’ Ir tang kokop! Ingga bo pake tero kale liu baka uoum tar puhung doukeit re moko tar matoum maro bang huara uaiaa, song ro kale liu tar sikir mongmongo gere moko teil tar matana tahim.” \s1 O douk kare ter kukuanan \p \v 43 Kare uelhire uaranga poluk Iesu pare, “Geto tabuara ro douk, roon ahik paho uakotpokoso me kukuanana uasa. Bo ge ahik roono paho tabuar, roon ahik paho uakotpokoso me kukuanana uaia. \v 44 A douk ra bang paroko tompeig tar kukuanan. Misiana pare, ahik me tang sioko re banot e la lous tur me kukuanana ro douk fig me doukunitir ueluelhung ue me kukuananar bino me doukunitir sa. \v 45 Doha siokonompe, a tamata ger uia, e turung mene tauete tar uelhire ger uia gere moko teil penina tar kolounon, ter hauon inggon e namana puk tar inetenitir uia. Doha siokono tar tamata ger sa, e turung mene tauete tar uelhire ger sa gere moko teil penina tar kolonon, ter hauon inggon e namana puk tar inetenitir sa. Ge a tamata pe e mene tauete tar haua re moko tatan.” \s1 A toking tang tuha um \p \v 46 \x * \xo 6.46 \xt Mat 7.21\x*Doh Iesu ke kula pare, “Geta hikioum pah mu ualongoro totoguo paka hik pah mu kila totoguo pare, ‘Tamata Noman!’ \v 47 Inggo u ualasira tasir mamang tamatalik gera lame, kara me ualongoro totoguo, kara guata uakeluk tar inete ru menegio. \v 48 Gisina ra pe sirangua tar tamata gere tuha tena um, kare koho uailolono tar tung, song ke uaturuko tar um i rana tar palaua hohot. Geto la keipime ro silu toro butuan gero popokoh, karo me puah, a uma ahik pahe matot e gune sikor, ter hauon inggon a nituha uapopokoho tun. \v 49 Bosir mamang tamatalik gera ualongoro totoguo, doh ahik pah ra guata uakeluk tar inete ru menegio, gisina ra pe sirangua tar tamata gere tuha uapono tena um i rana tar kot. Doh ahik paha nituha uapopokohor tengkana me butur popokohon. Doh gero la keipime ro silu toro butuan, karo me puah bise, kare me punga uahiuanguar um, kara mamantouontiehein.” \c 7 \s1 Iesu ke uauia tena tamatang kalekinaler tamata uleikin tasir soldia \p \v 1 Tar binaka ke mene uakapa baka pe Iesu tasir tamatasine, kare la lekangua i Kaperneam. \v 2 Doh tar uanion e uangoulur tang siokor tamata uleik tasir tamatang uiliatung i Roum, doh na tamatang kalekinaleon gere malarantiehe tunuion e momouhuntiehe tun, kare uahuhutung mata manas. \v 3 Tar binaka ke longoro koutur tamata uleik tang Iesu, Inggono ke ualatue tasir gisiameher Juisiner mamahoholik tar la dangata tatanono tar lame mare me uauiaono tena tamatang kalekinaleon. \v 4 Gisina ka la tang Iesu, kara la dangata uapopokoho tun tatanon, kara hire pare, “A tamata uleikionene auia tun, maeit ingga pako poul tatanon. \v 5 Ter hauon inggon e malarantiehe tasir Ju, kare poul tamiueim tar tuha tenami umang lotu.” \s1 A tamata uleik e tagorong mana tang Iesu \p \v 6 Song ke la tagu Iesu tasisin. Tar binakeit re lang la uahuhut manasa Iesu tar um, kare ualatuer tamata uleik tasir gisiamehe ro kaluana tar la kula tang Iesu pare, “Ir Tamata Noman, ahik paho namanantiehe tun tar guata me inet, ter hauon inggo ahik paha tamata uaia tar kaleme totomua tar lame tenag umo. \v 7 Inggo ku namana sira pare, ahik paha uia tar lame totomua, bo o kula kompe me puh mare la uia nag tamatang kalekinaleo. \v 8 Ge inggo pe u uangoul pon i kukulebanga tasir tamata uleik, doh nogo soldiao ra uangoul pon i kukulebang tar nikauekeng totoguo. Doh getu kulo me tang siok pare, ‘O la,’ inggon e la, doh getu kulo tar tang giamehe pare, ‘O lame,’ inggon e lame. Doh getu kulo tenag tamatang kalekinale pare, ‘O guata tar kalekinaleene,’ inggon e la guat.” \p \v 9 Tar binaka ke longoro Iesu tar puhene, inggono ke lutarantiehe tatanon, kare kauiuirila tasir manai tamata gera uakeluk teil tatanon, kare kula pare, “Inggo gine ru hire tamiuoum, Inggo ahik matu tupara me tamat i Israel misiana tar tamatane ge mena popokohontieher nitagorong man.” \v 10 Song ka tapokisilar tamatasitir niualatue tar um, kara la tupara tar tamatang kalekinale ke uia manas. \s1 Iesu ke uatua tapokis tar mamanailik \p \v 11 Ke karuh bakar sisikinalikir binak, doh Iesu ke la tar uauanilik ra kilain i Nain, doh no tamatang uakuakelukon, doho gisiameher manai tamata ka la tagu tatanon. \v 12 Gine ke me pokoso pemeono toro pirikinar uauanilik, o tamata ka huata tauete tar tamat a mat, ter tang siokor bulout puk tang tinan, doh tinanon a kamob a nimata liu. Doho manai tunur tamatang tar uauanilik ra la tagu teil tatanon.\fig O tamata ka huata tauete tar tamata ke mat|alt="The people carried out the dead person." src="AB02872b.tif" size="col" ref="LUK 7.12" \fig* \v 13 Tar binaka ke bang huarar Tamata Nomana tar kuah, inggono ke ueldolomo uasa tun tatanon, kare kula tatanono pare, “Ahik paho kiring.” \v 14 Song ke la taro Iesu, kare la tuhala tena bokisir mat, doh gisit ra huata teil tatanon ka tur, kare kula Iesu pare, “Ir mamanailik,” inggo u kula totomua pare, “Tentur kai!” \v 15 \x * \xo 7.15 \xt 1To 17.23; 2To 4.36\x*A tamataitir mat ka uatua tapokisin, ke tabila kai, kare uakekena tar men, doh Iesu ke heir tapokis tatanono tang tinan. \p \v 16 \x * \xo 7.16 \xt Luk 1.68\x*Gisina ka siokor lutarantiehe tun, kara sokor, kara uatakai tang God pare. “A uleikir propet ke kotpokoso tagigeig, God ke lame tar me poul tosno tamat.” \v 17 Doho ueluatata rone tang Iesu ko la tauete hahai tur i Judia, doh ko la uiloho tar pang uan uakap. \s1 Iesu, doh Jon ger tang uahuhu \p \v 18 No tamatang uakuakeluk Jon ger tang uahuhu ka la hire tar mamang inetelikinine ke guataig Iesu. Maeit Jon ke kila tena tang torikir tamatang uakuakeluk, \v 19 \x * \xo 7.19 \xt Ker 40.7; Mal 3.1; UGO 1.8\x*kare ualatue tasrasina tar la dangata tang Iesu pare, “Te inggar tamata gero turung lame ue paking uanguangoul me tang giameh.” \p \v 20 Tar binaka kura lamer toking tamata tang Iesu, kaura kula pare, “Jon ger tang uahuhu ke ualatue tamiraeim tar me dangata totomua pare, ‘Ingga ter tamata gero turung lame ue paking uanguangoul me tang giameh?’” \p \v 21 Tar binaka tunoneit Iesu ke uauia tasir burehesis roso mata tar tukunus, o momouh, doh gisis ka hikung liouan, kare uauia tasir bureher kut. \v 22 \x * \xo 7.22 \xt Ais 35.5-6; 61.1; Luk 4.18\x*Maeit Iesu ke mene hahaua tena toking ualualatue Jon pare, “Mura tapokis, kaura la uahire tang Jon tar haua kura bangain raoum, doh kura longoroin pare, o kut ka bang, o peil ka la uaia, o toba ka delauan, o kamelong ka longor huar, doho mata ka uatua tapokisis, doho tiome ka longoro toro Uelhire Uaia geka uelhire tauetein tasisin. \v 23 A niguata uaia e la tar tamata ge ahik pahe matala totoguo, bo e uakeluk dede totoguo.” \p \v 24 Tar binaka kura hiliu na toking ualualatue Jon, kare menmene teil Iesu tasir manai tang Jon pare, “Tar binaka kung lalaoum tar butur padenen, a haua kung la marang bangasioum? Here kung la banga tar romo re sasaula pe toro garas? \v 25 A haua kung la marang bangasioum? Here kung la banga me tamata re hiku teil me hihiku mataia uelhir ger i ranar bulauan? Ahik! O babeir tamata gera hiku tar hihikuninanine ra uangoul tenas umar toia gesir tang mani. \v 26 \x * \xo 7.26 \xt Luk 1.76\x*Bo a haua kung la bangasioum? Tar la bang tar propet? Te paara noman, bo i ranahia puk tar propet. \v 27 Gine teon geka bolo uatuha tolain pare, \b \q1 ‘Bang! Inggo u turung heir tenag ualaualatue i uoumuhia totomua \q2 tar uakalahara tenang lela.’ \rq Malakai 3.1\rq* \m \v 28 Inggo u uamana tun tamiuoum, ahik me tamat ka paho toinane i kot e i rana uain tang Jon. Bo a tamata puk ger tabo hangan tena Nitoia God, inggon tere i rana uain poluk tang Jon.” \p \v 29 \x * \xo 7.29 \xt Luk 3.12\x*Tar binaka ka longoror mamang tamatalik, doho tamatang kale takis tono ueluatata Iesu, ka uah, kara hire tena niguata God a kodkodoho tun, teene ke uahuhu pe Jon tasisin. \v 30 \x * \xo 7.30 \xt Mat 21.32\x*Bosir Parisi, doho tamatang ualualasira tar ualatut ka ueluelde tar haua ke malauelhirin God tasisina ra guat, ge gisina pe ka de pono mata uahuhu tagu Joh tasisin. \p \v 31 Kare mene poluk Iesu pare, “Bo getu marang uelhireo tenas niguatar tamatang daan, hingia ro uelhire uaranga paku mene uatuha tolaio? \v 32 Gisina misiana tasir keketikisitie ra tabil i moren, kara kila ualeik toso uanotous pare, \q1 ‘Inggeim king u toro pilul, marung doumioum, \q2 bo inggoum puk ahik matung doum, \q1 Inggeim king kere tar kerekereng ueldolom, \q2 doh inggoum ahik matung kiring.’ \p \v 33 Ge tar binaka pe ke lame Jon, inggon ke uoto ueil, doh ahik mata inum tar bino, doh inggoum kung kula pare, ‘Inggono ke hikuinir liouana uasa.’ \v 34 \x * \xo 7.34 \xt Luk 15.2\x*Doha Tunar Tamata ke lame, kare me ein, doh ke me inum, doh inggoum kung kula pare, ‘Banga tar tamatane, inggono deha uoto ein tunumpe, doha uoto inum tar bino, doh inggon e matakaluana tasir tamatang kale tar takis, doho tamata uasa.’ \v 35 Doh na niate uaia God e ualasirain a mana tasisit ra uahue, kara uakeluk.” \s1 Iesu ke ueldolomo tar kuaha ger sa na niguat \p \v 36 A siokor binak, a tang siokor Parisi a hangana tang Saimon ke kila tang Iesu tar me ein tagu tatanon, maeit Iesu ke la tena umar Parisi, kare la tabila tar buturung ein. \v 37 \x * \xo 7.37 \xt Mat 26.7; Mak 14.3; Jon 12.3\x*Doha kuaha uasa tar uanono ke longoro tang Iesu ke la ein to pe tena umar Parisi, maeit ke la keipime tar itung amiamuhunitir mataia a nihedongolar amiamuh. \v 38 Doh gitie re tur pe mer kuah i muduhia tang Iesu, kare kiring tola tar kekenon. Inggono ke uakekene tar uabusa keip tar kekenono tar bulbulunar matan, kare tunaha uakadaka keip tar ulun, song ke nguh tar toking pang kekenon, kare ding tar amiamuh. \p \v 39 Tar binaka ke bangar Parisieit geke kila tatanon, kare namana pare, “Geto mana roono pare, a propeitir tamatane, inggono pake ate mai ke tuha tatanon, ge git per kuah a sa.” \p \v 40 Doh Iesu ke mene tatanon pare, “Saimon, inggo u marang hire totomua tar siokor inet.” \p Kare kula Saimon pare, “Hire totoguo tang ualasir.” \p \v 41 “A tang siokor tamata gere uoto heir tar mani mare kale tapokis me giniamehe geke poh, inggono ke heir tar mani tar tang torikir tamat, a tang sioko ke heir uamatotoiono tar 100 kina, doha tang giameh ke heir uamatotoiono tar 10 kina. \v 42 Doh rasin ahik pah kura banotong heir uelhir sira tapokis tar mani. Maeit inggono ke hire uaia tun tasrasina tokaha pare, ahik pah ura bulaua tapokis tatanon. Doh hingia tasrasina re turung malarantiehe tun tatanon.” \p \v 43 Saimon ke mene hahaua pare, “Inggo u namana sira teeitono geke kale tar 100 kina.” \p Doh Iesu ke kula pare, “Ingga ko uaman.” \v 44 Kare kauiuirila Iesu tar kuah, kare kula tang Saimon pare, “Ko banga tar kuahene? Inggo ku la lame iuma tenang uma, doh ingga ahik mato heir totoguo me laur tar uahuhu keip tar kekeig, bo inggono puk ke uabusa keip tar kekeiguo tar bulbulunar matan, doh ke uakadaka keip tar ulun. \v 45 Doh ingga ahik mato nguh totoguo, bo tar binaka ku lekameo tar umene, a kuahene, ahik mata uolong uakenua tar nguh tar kekeiguo. \v 46 Doh ingga ahik mato pikur me uaiuai toro luguo, bo inggono ke pikur tar amiamuh tar kekeiguo. \v 47 Temaene, Inggo u hire totomua, a kuanene na bureher niguata uasa, bo ke kusa luara liu puk God taninin, maeit inggono ke ualasira tar uleikintieher nimalara totoguo, bo mai ge ahik paha burehe na niguata uasa ka siokor kusa luaraig, inggon e ualasira puk tar sasalikir nimalar.” \p \v 48 Kare kula Iesu tar kuaha pare, “Inggo ku kusa luara liu tenang niguata uasaa.” \p \v 49 O gisiameher tamatasis ka ein tagu tatanon ra ueluelkule katongois pare, “Maionor tamatane, maeit re kusa luara liuono tenas niguata uasar tamat.” \p \v 50 \x * \xo 7.50 \xt Luk 8.48; 18.42\x*Iesu ke kula tar kuaha pare, “Reng nitagorong mana totoguo ke uaudeil totomua, o la keip toro hiarou.” \c 8 \s1 O kuaha geka ualakurum tagu tas Iesu \p \v 1 Ke karuh baka per puhonene, Iesu ke haiala hahai toro uan menia toro uauanilik tar uelhire tauete toro Uelhire Uaia gero la tur tena Nitoia God. Doho siokor hangaul, doha tang torikir tamatang uakuakeluk ra ualakurum teilimpe tatanon \v 2 \x * \xo 8.2 \xt Mat 27.55-56; Mak 15.40-41; Luk 23.49\x*menia tasir gisiameher kuaha pono geke geil liu turis Iesu tasir liouana uasa, kara uauiais res momouh. Gisina tes Maria gera kilain tang Makdala geka geil liu turisir mouitir liouana uasa tatan, \v 3 doh Joana na kuaha Kusa ger tamatang kaueke tena uma Herot, kare Susana, doho burehemper gisiameh. O kuahasine ka poul keip tasisina ter nosir mani katong. \s1 O uelhire uaranga tar tamata geke lebe tar uatunar raes-uit \p \v 4 Doh tar binakon o bureher tamata ra la tur toro burehe ro uan, ka lame tang Iesu mara longoro tatanon, inggono ke ueluatata toro uelhire uaranga rone. \v 5 “A tamata ke la tena iom, kare lang leba tar uatunar raes-uit. Git re kurasa pelaono tar uatun, a giniamehe ke duduko tar lel, kara ueihueih uaponor tamata ra la pe tar lel, doho tetiaua ka me ein tar uatun. \v 6 Doha giniameher uatun ke dud i rana tar papalauan, doh gine ke tungara kai penin, ginina ke matengua, teene ahik pe me laur. \v 7 Doha giniameher uatuna ke pungpungala i uantinanina tar uoho ueluelhung, kare hai tanenguanina tar raes-uit, kara hikinguanina pahe banotong hua kai. \v 8 Bo a giniamehe pukur uatunar raes-uit ke pungala tar kotan, ke hua kai, kare ua tar bureher kukuanana pare, a 100ir uatunar raes-uit ke kotpokoso tur tar siokon siounur uatunar raes-uit.” \p Ke mene uakapa pe Iesu toro uelhire rone, inggono ke kula ualeik pare, “Mai ger to talingana tar longor, e longor.” \v 9 Doh no tamatang uakuakeluk Iesu ka dangata tatanono tar uakalahara toro uelhire uaranga rone. \p \v 10 \x * \xo 8.10 \xt Ais 6.9-10\x*Kare kula Iesu pare, “Inggoum ka heirisioum tar niateng tar uelhire uaouo tena Nitoia God, bo o gisiamehe ra longoro puk getu meno toro uelhire uarang, maeit, \b \q1 ‘Ra bangasin, bo ahik puk pah ra banotong bang parok, \q2 gisina ra longor, bo ahik puk pah ra banotong longor parok.’” \rq Aisaia 6.9\rq* \b \p \v 11 Iesu ke kula poluk pare, “Gine ter tengkana tun ro uelhire uarang pare. A uatunar raes-uit tono uelhire God. \v 12 Gisit tar lel teasina teka longor, doh Satan ke lame, kare me kale liu tur toro uelhire tar koloususin mara hikisina pah ra tagorong man, doh ra uelkarusis. \v 13 Gisit tar butur papalauan teasis ra kale keip toro uelhire tar niuaha tar binaka ra longoro tang roon, bo gisina puk ahik pah ra tagorong mana uapopokoh, kara tagorong mana puk tar sikinar binak, bo tar binakang uedanga puk gisin e punga uahiu res nitagorong man. \v 14 Doha uatuna geke pungpungako i uantinanina tar uoho ueluelhung, ginina te misiana tar tamatatie ke longoro tono uelhire God, bo tar binaka puk ke uangoulionane tar kot inggon e namanantiehe tun puk tar niduh, doh tar inete uaiaane tar koto gere uauaha tatanon. A mamang inetelikinanine teke uapekout tane tono uelhire God, maeit ahikingua na nitagorong manono pahe hua kai. \v 15 Bo a uatuna geke pungpungako tar kotan te misiana tasir tamatasis ka longoro tun nomana tono uelhire God, kara namana uaia tang roon, kara sanga dede tun, kara uatut mara uakotpokoso tar bureher nguata uaia.” \s1 O tamata gera guata uaia \p \v 16 \x * \xo 8.16 \xt Mat 5.15; Luk 11.33\x*“Ahik me tamata re ualuh mo lam, kare kokop tane me inet ue e uamokola i kukulebanga toro uat, bo inggon e uatok i rana toro teboul mara me bangasit ra lekame ro luh pe roon. \v 17 \x * \xo 8.17 \xt Mat 10.26; Luk 12.2\x*A hauar inete re moko uaou, ginina ra turung uakalaharaig, doha hauar inete ra gomo taneig ra turung ateig ue ra puka uakalaharaig. \v 18 \x * \xo 8.18 \xt Mat 25.29; Luk 19.26\x*Temaene mu namana uaia tunoum hape rung ualongoro pe. Mai ge kae manasain mena inete ra turung heir uanoto polukin mena giniameh, mai ge ahik me nana ue a haua ke namana siragion a nan ra turung kale liu turig tatanon.” \s1 Tinana Iesu, doho bung tahin \p \v 19 Tinana Iesu doho bung tahin ka me marang banga tatanon, bo ahik puk pah ka banotong la uahuhut tatanon, teeit o burehentieher tamata ra uangoul iuma tar um. \v 20 Doha tang siokor tamata ke hire tatanono pare, “Tinoumua, doho bung tahim gisila ra tur i kalahar, ra marang banga totomua.” \v 21 Bo inggono puk ke mene hahaua pare, “Gisit ra longoro tono uelhire God, kara guata uakeluk tes tinouguo, doho bung tahiguo.” \s1 Iesu ke uahiarouo tar pang rom \p \v 22 Doha siokor marein Iesu ke kula tosno tamatang uakuakeluk pare, “Ti la sairkout tar pang giamehenar kodomo uiluiloh.” Maeit gisina ka panete tar bout, kara hua. \v 23 Git ra hua pelasin, Iesu ke hohouo manas, doha tukung pang rom ke tentur, kare untiehe tun, kare sasaopoinir bout, kara marang dudurasin. \p \v 24 O tamatang uakuakeluk ka sokor, kara la ualagura tang Iesu, ka kula pare, “Ir tamata uleik, inggeig deh ki hutung dudur!” \p Kare tentur kaion, kare louara tar rom, doha butuana uleik, kare la kapar rom, kare hiarouo tununguaon. \v 25 Doh inggon ke dangata tosno tamatang uakuakeluk pare, “Ia kaeig remi nitagorong manoum.” \p Doh gisina ka lutara keip tun tar nisokor, kara uelueldangateis pare, “A tamata hauonene, maeit ke longoror rom, doha butuan tatanon.” \s1 Iesu ke uauia tar tamata nihikung liouan \p \v 26 Gisino ke uaulais tar painang Gerasa gere moko tar pang giamehenar kodomo uiluiloh i Galili. \v 27 Tar binaka ke ueih uahiuako Iesu toro sarang ion, gitir tamata a peng tar uauanilikion a nihikung liouan ke me tupara tatanon. \fig a tamat a nihukung liouan|alt="A demon possessed person." src="LB00303B.TIF" size="col" ref="LUK 8.27" \fig* Tar barahar binak a tamatane ahik mata loho tagu me gomono ue e uangoul iuma me um, bo e uangoul puk i lolono tar lebanganitir nosir mat. \v 28 Tar binaka ke bangono tang Iesu, inggono ke kaling ualeik, doh ke baka uahiuain i hutuna tar kekenon, kare kula ualeikintiehe tun pare, “A haua ro marang guataia totoguo, Iesu ger tuna God ger i ranantiehe tun? Inggo u dangata tutup tun totomua, ahik paho uauelmahing totoguo!” \v 29 Inggon ke kula pare, teeit Iesu ke kula tar liouana uasa e tauete liu tar tamaton. A bureher binak a liouana uasa e hiku tatanon, doho tamata ra uoto uih tane tatanono toro tiein, doh ra tur kaueke tatanon, bo inggono puk e reih uatakout dedempe toro tien, doha liouana uasa ke uoum keip tatanono tar butur belun. \p \v 30 Iesu ke dangata tatanon, “Mair hangoumua.” \p Kare mene hahauono pare, “Inggeim o manai.” Ter hauon o bureher liouana uasa ka hiku tatanon. \v 31 Doh gisina ra dangdangata uapoul kompe tang Iesu ahik pahe ualatoho tasisina ra la tar butur kitkitupun ger nosir mat menia tasir liouan. \p \v 32 Doho bureher hueit ra ein ein teil tar hiuhiuon i huhutunalik. Maeit o liouana uasa ra dangata kompe tang Iesu tar uamaluana tasisina tar la hikula tasir hueit, doh Iesu ke uauia tasisin. \v 33 Tar binaka ka tauete liu tur per liouana uasa tar tamat, kara la hikungua tasir hueit. Doho hueitisina ka ualo uateuele uahiuako tar hiuhiuono tar butur re mokor kodomo uiuiloh, kara la siokor houp i laur. \p \v 34 Tar binaka ka bangasit ra kaukaueke tasir hueit tar puhonene, gisina ka ualo liu, doh ka la uahire tar uan, doh tar pang uan uiloh. \v 35 Doho tamata ka la tar la banga tar haua ke kotpokos, kara lamesina tang Iesu, doh gisina ka ueltupara tar tamata geka tauete liu turisir liouana uasa e tabila uahuhut tar kekena Iesu, inggone hiku teil tar hikhiku, doh na ninamanon a kalahara uaia tun, gisina ka bang, kara sokor. \v 36 Doho tamatasine ka bang, ka la hire tasir gisiamehe hape ke uauia pe Iesu tar tamata ger nihikung liouan. \v 37 Doho tamatasine ra uangoul uiloho tar pang uan i Gerasa ka dangata tang Iesu tar hiliu tasisin, teene gisina ka sokoro uasa tun. \p Maeit Iesu ke panete tar bout, kare hiliu. \v 38 Bo a tamata geke tauete liu turinir liouana uasa ke dangata tutupe tang Iesu tar la tagu tatanon, bo Iesu puk ke uelueltula tapokis tatanon, ke kula pare, \v 39 “Tapokis tenang uan, karo la hire tar mamang inetelik geke guataig God ke poul pe totomua.” Maeit gitir tamata ke hiliu, kare la hire tauete uakapa tun tar uan uleik, hape ke guata pe Iesu tatanon. \s1 A keketik ger mat, doha kuaha ger momouh \p \v 40 Song ke panete Iesu tar bout, kare sairkout tapokis poluk tar kodom uiluiloh i Galili, kare me pokoso tar giameher pain, doho bureher tamata ka uaha uangoul tun tatanon, ge gisina pe ka siokor uanguangoul tatanon. \v 41 Doha tamata uleik tenas umang lotur Ju ke me pokos, a hangana tang Jairus, inggono ke la hatup uahiu i uoumuhia tar kekena Iesu, kare dangata totouaha puk tang Iesu tar lame tena umon, \v 42 ge inggono pe a tang siokon siounur tun a kuah, here no siokoro hangaul, doho torik no krismas, doh inggon e marang mata manas. \p Git re la pela Iesu tena umar tamata uleik, o bureher tamata ra la tagu teil tatanono ra uelueltabar tun. \v 43 Doha tang siokor kuaha geke tutung bakue e la tagu teil pono tasir manai. Inggonor kuaha ke tutung bakue tar puhung barah e banoto toro siokor hangaul, doho torik ro krismas, bo ahik puk me tamata ke matotong uauia tatanon. \v 44 Inggono ke haiala sikoroha i muduhia tang Iesu, kare me tuha toro suruna no hikhikuon, doh ahik me manasan no matono ko kap, kare uiangua.\fig A kuaha ke tuha tono hihiku Iesu|alt="The woman touched Jesus clothes." src="LB00310B.TIF" size="col" ref="LUK 8.44" \fig* \p \v 45 Doh Iesu ke dangata pare, “Maiene ke me tuha totoguo.” \p Doho tamatasine ka siokor uolih tatanon, kare kula Pita pare, “Ir Tamata Uleik, o bureher tamata ra kusukus, kara tabtabarala totomua.” \p \v 46 Bo Iesu puk ke kula tapokis pare, “A tamatampe ke me tuha totoguo, inggo u ate, ge a nitampopokoho pe ke hiliu tur totoguo.” \p \v 47 Gitie ke ate per kuaha pare, Iesu ke ate tatanono ke tuha pe tono hikhikuon, inggono ke sokor, kare poroporo uasa tun, kare la hatup uahiu i hutuna tar kekena Iesu. Doh gane i uoum tasir bureher tamat, inggono ke hire tauete tar tengkana ae maene ke tuhtuhono tatanon. Doh ke hire pono hape ke uia pe, doh no matono ko kapa uateuele tun. \v 48 \x * \xo 8.48 \xt Luk 7.50\x*Song ke kula Iesu tatanono pare, “Inggar tug, reng nitagorong mana ke uauia totomua, o la keip toro hiarou.” \p \v 49 Gine re mene haraha pe Iesu, a tamata ke la turume tena uma Jairus ger tamata uleik tar umang lotu, kare hire tang Jarius pare. “A tumua ke mat, ahik paho uabolboloho baka poluk tar tang ualasir.” \p \v 50 Bo Iesu puk ke longoro tar puhonene, kare kula tang Jairus pare, “Ahik paho sokor, tagorong mana kompe, e turung uiaon.” \p \v 51 Tar binaka ke me pokoso Iesu tena uma Jairus, inggon ahik mata uamaluana me tamata tar leka keipila iuma tatanono tes Pita puk manasampe me Jon, doh Jems, kare tamanar keketik me tinan. \v 52 Doh Iesu ke kula tasir tamatasis ra kiring, kara ueldolomo pare, “Mu uakenua manasa tar kirkiring, ge inggono pe ahik mata mat, inggon e hohouo kompe.” \p \v 53 Doho gisina ka uanuanio tatanon, ra ate pe tar kuaheit ke mat. \v 54 Bo Iesu puk ke kusa tar limanon, kare kula pare, “Ir keketik, tentur kaiha!” \v 55 Doha iabenono ke tapokisime tatanon, kare la tentur kaingua kompe, song ke kula Iesu tasisina ra heir me niein tatanon. \v 56 Doh tinanar kuah, doh tamana kura siokor lutar, bo ke ualatut puk Iesu tasisina pare, “Ahik pah mu hire me tang sioko tar hauene ke kotpokos.” \c 9 \s1 Iesu ke heir tar kalekinale tasir aposoul \p \v 1 Tar binaka ke me kila toto Iesu tar siokor hangaul doha tang torikir aposoul, Inggono ke heir tar nitampopokoh, kare uatohangana tasisina mara banotong geil tauetesina tasir liouana uasa, kara banotong uauia tar mamang matelik. \v 2 Doh inggono ke ualatue tasisina tar la uelhire tauete tena Nitoia God, kara uauia tasir momouh. \v 3 \x * \xo 9.3 \xt Luk 10.4-11\x*Kare kula tasisina pare, “Ahik pah mu kale tagu me inete tar nila, ahik me tukan, ahik mo tolah, ahik me niein, ahik me mani, ahik me giniameher hihikung lohopalih. \v 4 Uangoul puk manasa tar uma gerung la lekaioum e tuka getung hiliuoum tar uanion. \v 5 Ge ahik mo tamata ra uauia tamiuoum, titire liu toro uou tar kekeimiu tar binaka rung hiliu tenas uanisina tar ualasira tasisina pare, God e turung uabato tasisin.” \v 6 Temaeit gisina ka la hahai toro uan, ka uelhire tauete pe toro Uelhire Uaia, kara uauia tasir tamat. \s1 Herot ahik mata ate maionene Iesu \p \v 7 \x * \xo 9.7 \xt Mat 16.14; Mak 8.28; Luk 9.19\x*Tar binakon, Herot ger toia ke longoro manasa tar ineteninanine ke guataig Iesu, inggono ke tobouluntiehe tun, ter hauon o gisiamehe ra kula sira pare, Jon ka uatua tapokisin ke mata pe, \v 8 doho gisiamehe ra kula pare, Elaija ke kotpokos, doho gisiamehe ponompe tasisina ra kula pare, A tang siokor propeiting sioun ke me tua tapokis. \p \v 9 \x * \xo 9.9 \xt Luk 23.8\x*Bo Herot puk ke kula pare, “Inggo ku ueliu tang Jon toro mat, ke tokout pe nag tamatang uiliatungio toro lunon! Bo mai pukunguaonene ku longoroio ke guata tar ineteninanine.” Doh inggon ke uedanga tar marang banga tatanon. \s1 Iesu ke ualaein tasir 5,000ir tamat \p \v 10 Tar binaka ka tapokisilar aposoul, gisina ka la hire tang Iesu tar mamang inetelik ka guataig. Doh Iesu ke kila tagungua tasisin, kara la mes pahes tar uan gera kilain i Betsaida, \v 11 bo o manai tamata puk ka longoro kout tang Iesu mesno aposoul ra lang la pe, temaeit ka uakeluk tasisin. Inggono ke uauia tasisina tar lame, kare menmene tasisina tar Nitoia ger nang God, kare uauia tas mais gera momouh. \v 12 Git re lang reiu manasa peon, a siokor hangaul, doha tang torikir aposoul ka lame tang Iesu, kara kula pare, “Uelueltula tasir manai tamatasine mara la toro uauanilik, doh tar pang giamehe mara sir me niein, doh me buturung hohou, ter hauon a buturene ahik me uan.” \p \v 13 Bo Iesu puk ke kula pare, “Mu heir tasisina me niein!” \p Kara mene hahauanguasina pare, “Inggeim deh romio tolima puk ro bereit, doha torikir ian, doh ginin ahik pahe matoto ter uia puk manasampe geting laeim, karing la bulaua mes nieinir tamatasine.” \v 14 (Kaelainane tar 5,000ir bulout ra pepe.) \p Bo ke kula puk Iesu tosno tamatang uakuakeluk pare, “Uatabila uahiua tasisina tar toto, a tolimar hangaul tar siokor toto.” \p \v 15 O tamatang uakuakeluk ka guata sir, kara siokor tabila uahiuar tamat. \v 16 Kare kale Iesu toro tolima ro bereit, doha torikir ian, kare banga kai taro i Heuen, kare kulang uauia tang God, kare pis taninin, song ke heir taninina tasir tamatang uakuakeluk mara bul tasir tamat. \v 17 Gisina ka siokor ein uabanoto tun, kara la ur totor tamatang uakuakeluk tar siksikir niein geke mok ke la matoto tar siokor hangaul, doha torikir tohen. \s1 Pita ke kula tang Iesu ter Kristo \p \v 18 A siokor binaka Iesu ke lotu me pahen, doh no tamatang uakuakelukon ra uangoul tagu, kare dangatono tasisina pare, “O tamata ra kula maio.” \p \v 19 \x * \xo 9.19 \xt Luk 9.7-8\x*Kara mene hahauasina pare, “O gisiamehe ra kula pare, ingga te Jon ger tang uahuhu, o gisiamehe ra kula pare, ingga Elaija, doho gisiamehe ra kula pare, ingga a tang siokor propeiting sioun ko me tua tapokis.” \p \v 20 \x * \xo 9.20 \xt Jon 6.68-69\x*Kare dangatono pare, “Bo inggoum katongene mu kula maio.” \p Pita ke mene hahaua pare, “Ingga ter Kristo geke heirihain God.” \p \v 21 Maeit Iesu ke ualatoho uapopokoho tasisina pare, “Ahik pah mu hire me tamata tar puhene. \v 22 \x * \xo 9.22 \xt Luk 9.44; 18.32-33\x*Kare kula polukiono pare, a Tunar Tamat e turung kale tar bureher uelmahing, kara ueluelder mamahoholik mesir patere uleik, doho tamatang ualasira tar ualatut. Doh inggono ra turung tung pousin, doh tar uatouononor marein inggon e turung tua tapokis tur toro mat.” \p \v 23 \x * \xo 9.23 \xt Mat 10.38; Luk 14.27\x*Song ke kulono tasisina pare, “Gete me tamata re marang uakeluk totoguo, inggono pake de tar inete re malaraig, kare huata ualataoun tena korose, kare uakeluk totoguo. \v 24 \x * \xo 9.24 \xt Mat 10.39; Luk 17.33; Jon 12.25\x*Ge a tamata pe gere kapil uanono tena nitua, na nituaon e turung rouo tatanon, bo mai puk gere heir tena nitua re uakeluk pe totoguo, inggon e turung tupara tena nitua. \v 25 Ge a haua per niuia re turung kaleinir tamata gete siokor gono tar mamang inetelikane tar kot, kare la oroho tena nitua ue e uasuasa katongoin? \v 26 \x * \xo 9.26 \xt Mat 10.33; Luk 12.9\x*Gete me tamata re matala totoguo, doh tonogo uelhireo, a Tunar Tamat e turung matala pono tatanono tar binaka re la keipime tena uinator, doh tena uinatoro Taman mesir anggelousiner dedeil. \v 27 Inggo gine ru hire tamiuoum toro man, o gisiamehe tasisine ra turane ahik pah ra mat e tuka geta banga baka tena Nitoia God.” \s1 Iesu ke kotpokoso keip tar luh \p \v 28 Kura karuh bakar tualir marein ke mene baka pe Iesu tar inetenine, inggono ke kila tagu tas Pita me Jon, doh Jems, kara la taro i rana tar siusana tar la lotu. \v 29 Gine re lotu peon, a porenono ke uapalih, doh no hikhikuono ko me uapalih pare, o gaugauilintiehe tun, karo abeab. \v 30 Doha tang torikir tamata tes nu Moses me Elaija \v 31 \x * \xo 9.31 \xt Luk 9.22\x*kura kotpokoso keip tar niuinator, kaura uelueluatata keip tang Iesu gete turung mata to i Jerusalem tar niguata geke uamatotoin God. \p \v 32 \x * \xo 9.32 \xt 2Pi 1.16-18\x*Pita doha toking uanotono ka matahohouontiehe tun, bo tar binaka puk ka me gulete uaia manasa pesin, gisina ka banga tena niuiniatoro Iesu ura tur keip per toking tamata tatanon. \v 33 Git kura hiliu per toking tamata tang Iesu, Pita ke kula tatanono pare. “Ir Tamat Uleik, auia tunumpe ring uangoul pe inggeimane. Geto malara ingga, inggeim mi turung tuha me touonor taluhane, me sioko me noumua, kare me siokor nang Moses, doh me siokor nang Elaija” (Pita ahik pahe ate uaia tar haua re menmenein.) \p \v 34 Gitie re menmene peon, karo me ragom tane ro mahar langit tasisin, doh gisina ka sokoro ka leka pelasit toro mahar langit. \v 35 \x * \xo 9.35 \xt Luk 3.22\x*Kara longoro tar men e la tur toro mahar langit, o kula pare, “Gine ter Tuguo geku kedangain. Longoro tatanon.” \v 36 Tar binaka ko kapa ro men, o tamatang uakuakeluk ka banga puk tang Iesu me pahene manas. Doh gisina ka uamoko tar inetonene tatas katong. Kara hik mata hire tauete me tamata tar puhunine ka bangaig tar binakon. \s1 Iesu ke uauia tar keketik bulout \p \v 37 Tar giameher marein tar binaka ka la uahiua turuhasina tar siusan, o manai ka me ueltupara tang Iesu. \v 38 Doha tamat e uangoul tagu pono tasir manai ke kila ualeik pare, “Ir Tang Ualasir, Inggo u dangata uapopokohontiehe tun totomua tar la banga baka tar tuguo ger bulout, ge inggono pe ter tang siokon sioun pukur tuguo. \v 39 Doha liouana uasa ke hiku tatanon, kara hik me manasan, kare kaling ualeikion. Inggonor liouana ke uaporoporo tatanon, maeit ke la pungon i kot, kare la peroperer uauan, doha liouan e de tun mata hiliu tatanon, dohe mamantouontiehe kompe tatanon. \v 40 Inggo ku dangata uapopokoho tosnomo tamatang uakuakelukia tar uelueltula tauete liu, bo ahik puk pah ka banot.” \p \v 41 Doh Iesu ke mene hahaua tasisina pare, “Inggoum deho tamatang tagtagorong boho tun, remi ninamanoum, doh nami niguat ahik tun paha kodkodoh. A touihar binaka ru turung pepe keipio tamiuoum, song rung la tagorong manoum totoguo? Ueliuime tar tumeitane totoguo.” \p \v 42 Tar binakene re lamer keketik gitir liouana uasa ke baka uahiua tatanon i kot, kare la poropor. Bo Iesu puk ke louar bise tar liouana uasa tar hiliu tar keketik, kare hiliuir liouan. Iesu ke uauia tar keketik bulout, kare heirila tatanono tang taman. \v 43 Doho tamata uakapa tun ka lutarantiehe tun ka banga pe tena nitampopokoho uleik God. \s1 Iesu ke hire poluk e turung mat \p Tar binakon o tamata uakapa tun ka siokor lutarangua tar mamang inetelik ke guataig Iesu, kare kulono tosno tamatang uakuakeluk pare, \v 44 \x * \xo 9.44 \xt Luk 9.22\x*“Ualongoro uaia tun tar puhunine ru hiregio tamiuoum, a Tunar Tamat inggono ra turung ueliuin e la tar limasir tamat.” \v 45 \x * \xo 9.45 \xt Luk 18.34\x*Bo o tamatang uakuakeluk puk ahik mata naman manate a hauonoene ke mene uatuhaiono tasisin. A puhonene ka uamoko uaouoin tasisin, maeit gisina ra toboul haraha tar tengkana ro uelhire roon, doh gisina ka poroko pono tar dangata tatanon. \s1 Mai re i ranantieh \p \v 46 \x * \xo 9.46 \xt Luk 22.24\x*Kare kotpokosonguar uelperer i uantinanina tasir tamatang uakuakeluk pare, te maiompe re turung i ranantiehe tasisin. \v 47 Doh Iesu e ate teil tar haua ra namanaigisin, kare kilame tar keketik, kare uatur tatanon i tektekena tatan. \v 48 \x * \xo 9.48 \xt Mat 10.40\x*Song ke kula Iesu tasisina pare, “Mai re uaha uangoul tar keketikilikene tar hangouguo, inggon e uaha uangoul pono totoguo, doh mai re uaha uangoul totoguo, inggon e uaha uangoul tar tamata geke heiriha totoguo. Ter hauon a tamata ge ahik paha tohangana uleik i uantinanina tamiuoum uakap, inggono tere uangoul sira pare, ter i ranantiehe tun.” \p \v 49 Doh Jon ke kula tang Iesu pare, “Ir tang ualasir! Inggeim king banga tar tang siokor tamata geke guata keip tar hangoumua, kare geil liu tasir liouana uasa tasir tamat, doh inggeim king kula tane tatanon, ter hauon inggon ahik paha uanotoumiueim.” \p \v 50 \x * \xo 9.50 \xt Mat 12.30; Luk 11.23\x*Bo Iesu puk ke kula pare, “Ahik pah mu kula tane, mai ge ahik pahe tur tane tamiuoum, inggono ter uanotoumiuoum.” \s1 O tamatang tar uan i Samaria ka ueluelde tang Iesu \p \v 51 Gine re lang uahuhut manasa peinir binaka ra kale tapokis pe taroin Iesu i Heuen, inggono ke la petutupe manasa tar la i Jerusalem. \v 52 Kare ualatue uoum tasir gisiameher tamat, kara la iuma tar uan tar pang uan i Samaria mara kaleuatoro uoum tang Iesu re la peme. \v 53 Bo o tamatang tar uan puk ahik mata uauia tatanono tar lame, teene re lang la manasa pe Iesu i Jerusalem. \p \v 54 \x * \xo 9.54 \xt 2To 1.9-16\x*Tar binaka kura banga Jems me Jon ge na toking tamatang uakuakelukono ka de pesina tang Iesu, kaura kula tatanono pare, “Ir Tamata Noman! Ingga o malara tamiraeim mira kila uahiua mo hue o hiua tur i Heuen, karo ualuh uakapa tasisin.” \v 55 Bo Iesu puk ke uagegeme, kare uelkukur tasrasin. \v 56 Kara languasina tar giameher uan. \s1 Iesu ke hire tar niguata ra uakelukulain tatanon \p \v 57 Gine ra haiala pelasina tar lel, kare kular tamata tang Iesu pare, “Inggo u turung uakeluk totomua ia ro lihihiaa.” \p \v 58 Kare kula Iesu tatanono pare, “O lo roke nas lebang, doho tetiaua nas niu. Bor Tunar Tamat ahik mena uma uamatoto tun re hohouin, kara hik me butur re uadedeke toro lun.” \p \v 59 Iesu ke kula tar tang giameher bulout pare, “La uakelukumeane totoguo.” Bo inggono puk ke mene hahaua pare, “Tamata Noman! Uamaluana baka totoguo geru la keu baka tang tamoug.” \p \v 60 Doh Iesu ke kula tanono pare, “Uakeluk totoguo, karo uamaluana tas ge ahik mes nitagorong mana ra keu tosnosio mat. Bo ingga puk o la ueliu tauete toro Uelhire Uaia tena Nitoia God.” \p \v 61 \x * \xo 9.61 \xt 1To 19.20\x*A tang giameher tamata ke me kula tang Iesu pare, “Ir Tamata Noman, inggo u turung uakeluk totomua, bo o uamaluana baka kompe totoguo geru la uahire baka toso tahigulik ru hiliu pe.” \p \v 62 Doh Iesu ke kula tatanono pare, “Maiompe gere uakekena tar uakeluk totoguo, kare uiliangara tapokis, inggon ahik pahe banotong kalekinale uaia tun tena Nitoia God.” \c 10 \s1 Iesu ke ualatue tosno mouitir hangaulur tamat, doha tang torik \p \v 1 \x * \xo 10.1 \xt Mak 6.7\x*I muduhia tar puhonene, a Tamata Nomana ke uamatoto tasir gime mouitir hangaul, doha tang torikir tamat, kare ualatue tang tang torik tasisina ra uoum tatanono toro mamang uauanilik, kare toro butur re marang lagion. \v 2 \x * \xo 10.2 \xt Mat 9.37-38; Jon 4.35\x*Kare kula tasisina pare, “A niein a burehe tar ueuer, bo o tamatang kalekinale puk o pag. Mu dangata tang tanener iomo te mare ualatuehaono mo tamatang kalekinale tar la kale toto tar niein.” \v 3 \x * \xo 10.3 \xt Mat 10.16\x*“Mu la manas! Mu la sirala misiana tar sipsip kalan i uantinanina tasir lo roke. \v 4 \x * \xo 10.4 \xt Mat 10.7-14; Mak 6.8-11; Luk 9.3-5\x*Ahik pah mu kale me dukung mani ue me dukung inet ue me giameher toking pang su, doh inggoum ahik pah mu mene uatoro me tang sioko tar lel. \p \v 5 Doh tar binaka rung la lekalaoum me um, inggoum mu kula uakikilanga pare, ‘No uelhiarou God o moko tar umene.’ \v 6 Gete me tamatang uelhiarou re pepe, no uelhiarou God o moko uaiala tatanon. Geta hikion, no uelhiarou God o tapokis tamiuoum. \v 7 \x * \xo 10.7 \xt 1Ko 9.6-14; 1Ti 5.18\x*Mu uangoul iuma tar umoneit ro moko ro hiarou, doh mu ein to, karung inum to ue me hauampe gera heirigisina tamiuoum, inggono ter bulauamiuoum rung kalekinale pe tang God. Inggoum ahik pah mu la uangoul hahai toro um.” \p \v 8 \x * \xo 10.8 \xt 1Ko 10.27\x*“Doh getung laoum me uauanilik, doh gisina ra uaha uangoul tamiuoum, mu ein kompe tar niein gera heirigisina tamiuoum. \v 9 Karung uauia tasir momouh ge kaeis tar buturuon, karung hire tasisina pare. ‘Tar Nitoia ger nang God inggono gine manas i hutuna tamiuoum.’ \v 10 Bo getung laoum me uan, doh ahik pah ra uaha uangoul tamiuoum, mu la turane tar morenar uan, karung kula pare, \v 11 \x * \xo 10.11 \xt Apo 13.51; 18.6\x*‘O uou rone tenami uanioum geko rakut tar tatabalanar kekeimiueim, inggeim mi tunaha liu tapokis polukula tamiuoum, teeit inggeim mi marang uaate tamiuoum pare, na Nitoia God gine manas i hutuna tamiuoum, bo inggoum puk mu ueluelde.’ \v 12 \x * \xo 10.12 \xt Uak 19.24-25; Mat 10.15; 11.24\x*Inggo gine ru hire tamiuoum pare, ‘Tar binaka re kedanga God tasir tamat, a niuabato tasir tamata tar uanioneit, e turung i rana uain tar niuabato ka guatain tasir tamatang Sodom.’” \s1 O tamatasit halana ta uapalih tenas niguat \p \v 13 Kare kula polukiono pare, “Kuasalikisoumeitir tamatang tar uan i Korasin! Doh kuasalikisioumeitir tamatang tar uan i Betsaida! Ge pakene ka guata toigir nitouonine kung bangagioum i Tair, dohi Saidon, gisina pake sioun tun ka uapalih tenas niguat. Kara hiku tar hikhikung ueldolom, kara sorois tar taun tar ualasira pare, ra ueldolomo tun tar niguata uasa ka guataig. \v 14 Bo a niduh pukene re turung kedanga keipin God tasir Tair, doho Saidon a kikitilik tanene tamiuoum, ter hauono inggoum kung banga ku guata peo tar nitou, doh inggoum ahik dedempe pah mu ualasira pare, mu ueldolomo tenami niguatar sa. \v 15 Doh inggoumur tamatang tar uan i Kaperneam, ahik pah mu namana pare, te God re turung kale kai tamiuoum i Heuen, inggon ahik. Inggon e turung baka uahiuako tamiuoum i Hel.” \p \v 16 \x * \xo 10.16 \xt Mat 10.40; Luk 9.48; Jon 5.23\x*Kare kula poluk Iesu tosno tamatang uakuakeluk pare, “Gete me tamata re longoro tamiuoum, inggon e longoro totoguo, doh gete me tamata re ueluelde tamiuoum, inggon e ueluelde totoguo, doh gete me tamata re ueluelde totoguo, inggon e ueluelde tang God geke ualatueha totoguo.” \s1 O tamatang uakuakeluk ka uah \p \v 17 A mouitir hangaul, doha tang torikir tamatang uakuakelukusine ka tapokis keip tar niuah, kara kula pare, “Ir Tamata Noman, o liouana uasa ka longoro tun tamiueim tar binaka king ualatoho keipieim tasisina tar hangoumua.” \p \v 18 \x * \xo 10.18 \xt Jon 12.31; UGO 12.8-9\x*Doh Iesu ke mene hahaua pare, “Inggo ku banga tang Satan ke punga tur peha i Heuen misiana sira tar kanau. \v 19 \x * \xo 10.19 \xt Ker 91.13; Mak 16.18\x*Inggo ku heir tar nitampopokoho tamiuoum marung banoto tar ueih uaponola tasir soi uasa, doho hilang, doh marung la pehuaroum tar mamang nitampopokoholik ger nosir uelmatan, doh ahik me inete re uauelmahing tamiuoum. \v 20 \x * \xo 10.20 \xt Pil 4.3; UGO 3.5\x*Bo ahik puk pah mu uaha ka longoro per liouana tamiuoum, inggoum mu uaha puk ka bolo peigir hangamiu i Heuen.” \s1 Iesu ke uah \p \v 21 Tar binaka tunionene, Iesu ke uoun tar niuahene re la tur tar Iabena Dedeil, kare kula pare, “Inggo u uatakai totomua, Tamoug, ingga ter Tamata Noman i Heuen, dohi kot, teene ko touaouo pe ingga tar inetenine tasir tamata gesir tang naman, karo tamatang ate, karo ualasira taninina tasir keketik. Aa! Tamoug, gininanine ter inete uaia re uauaha totomua.” \p \v 22 \x * \xo 10.22 \xt Jon 3.35; 10.15\x*Gine ke lotu uakapa pe Iesu tang God, song ke uakekena tar mene tasir tamata pare, “Tamouguo ke siokor heir tar mamang inetelik totoguo. Ahik me tang sioko re ate hape re baka per Tunon te Tamana puk manasampeono tere ate. Doh ahik me tang sioko re ate hape re baka pe Tamanono ter Tunono puk manasampe, kare tes mais puk geke kedangaisir tunono tesir niualasira uakalahara pon.” \p \v 23 Song ke tur uiuirila Iesu tosno tamatang uakuakeluk, kare la mene uaouo pare, “God ke guata uaia tasisit geka banga tar mamang inetelik kung bangagioum. \v 24 Gine ru hire tamiuoum pare, o bureher propet, doho toia ka marang banga tar hauanit rung bangagioum, bo ahik puk mata bang huar, doh ka marang ualongoro tar haua kung longorogioum, bo ahik puk pah ka longoro tagu.” \s1 O uelhire uaranga tar tamata uaia ger peng Samaria \p \v 25 \x * \xo 10.25 \xt Mat 22.35-40; Luk 18.18\x*Doha siokor binak, a tang siokor tamatang ate tar ualatutur nosir Ju, ke tur kai, kare marang uedanga tang Iesu. Inggono ke dangata pare, “Ir Tang Ualasir, A haua paku guataio maru banoto tar kale tar nitua gere moko dedela.” \p \v 26 Doh Iesu ke mene hahaua tanono pare, “A haua ka boloin tonosio ualatutur Ju? Hape ro naman manate pea tang roon.” \p \v 27 Kare mene tapokisir tamateit pare, \q1 “‘Malauelhir tar Tamata Nomana ge nang Goda tar koloum uakapa tun, \q2 doh tar iabeim uakapa tun, \q2 doh reng nitampopokoho uakapa tun, doh reng ninamana uakapa tun.’ \q1 ‘Karo malauelhir toso uanotoum misiana ro malara katongo peia.’” \rq Ualatut 6.5; Nas Kalekinaler Pater 19.18\rq* \b \p \v 28 \x * \xo 10.28 \xt KT 18.5\x*Doh Iesu ke mene hahaua pare, “Ingga ko mene uakodkodoh. La, karo la guata sira paar, maro turung uangoul dedela ingga.” \p \v 29 Bo inggono puk e marang uakodkodoho katongoin tar matasir tamat. Temaeitie ke dangatono tang Iesu pare, “Doh maionener uanotouguo.” \p \v 30 Iesu ke mene hahaua poluk pare, “A tamata ke la uahiuako i Jeriko, e la tur i Jerusalem, doh tar binakene re lakoon, kara kusa koutur ueuenaua tatanon, kara laruh liu tena gomonon, kara uiliatung tatanon, kara hiliu tatanono ke mata uapuh.” \p \v 31 “Kare lamer paterener nosir Ju tar siokonor lel, doh tar binakene ke bangono tar tamateit, inggono ke lihila tar pang giameh, ke la siauampe tatanon. \v 32 Doha tang siokor Libai ke la ponome tar buturuon, kare me bang huara tar tamaton, inggon ke lih ponola tar pang giameh, ke la siaua pono tatanon.” \p \v 33 “Bor tamatang Samaria puk ke haiala tar buturuon, kare banga tar tamatono re rikin pe, kare ueldolomo tatanon.\fig A peng Samaria ke ueldolomo tatanon|alt="The Samaritan person felt sorry for him." src="AB02874b.tif" size="col" ref="LUK 10.33" \fig* \v 34 Inggono ke la uelhirila tatanon, kare la uamoko tar uaiuai, doha bino i rana tena taktakaron, kare uih tane keip taninina tar mahar gomon. Song ke kihanga tatanono tena donki, kare kalela tatanono tar umang hohou gera bulbulauain, kare la kaueke to tatanon. \v 35 Tar giameher marein inggono ke kale tauete tar torikir mani silva, kare heir tang tanener um, kare kula pare, ‘Kaueke tatanon.’ Doh gete hahauar bulauana tar maniene, inggo u me turung bulaua uadouh totomua tar binaka ru la tapokisime.” \p \v 36 Song ke dangata Iesu tar tamatang tar ualatut pare, “Hape ro namana pea? Hingia tasir tang touonosine ke guata sira pare, ter uanotono tar tamateit ka uiliatunginir ueuenau.” \p \v 37 Kare mene hahauar tamatang tar ualatut pare, “Ter tamata geke ueldolomo tatanon teke guata uaia.” \p Ke hirengua Iesu tanono pare, “La karo la guata sir.” \s1 Marta, doh Maria \p \v 38 Iesu mesno tamatang uakuakeluk ra la harahampela tenas nila i Jerusalem, kare la pokosola Iesu tar uan gere uangoulinir kuah a hangana tang Marta, kare kila ualeikenguaono tang Iesu e lame iuma tena umon. \v 39 \x * \xo 10.39 \xt Jon 11.1; 12.2-3\x*Doh Marta tang tahina kuah a hangana tang Maria geke tabila uahuhut tar kekena Iesu, kare ualongoro tar haua re menegion. \v 40 Bo Marta puk ke namanantiehe tar nikaleuatoronar niein ginit paka guataig, kare me dangata pare, “Ir Tamata Noman, ahikia paho namana ke hiliu pe tahig kuaho totoguo, karu guato me paheig tar kalekinale? Hire tatanon e me poul totoguo!” \p \v 41 Kare kula Iesu tatanono pare, “Marta, Marta, ingga o namnamanantiehe puk, karo hagouo uasa tar mamang inetelik, \v 42 \x * \xo 10.42 \xt Mat 6.33\x*ahik paho namana uaburbureh, namana puk tar siokor ineter uia. Maria teke kedanga tar hauar uia, doh inggon ahik pah ra turung kale liu turin tatanon.” \c 11 \s1 Iesu ke ualasira ra lotu pein God \p \v 1 A siokor marein Iesu ke lotu to tar siokor butur. I muduhia ke lotu uakapa baka peon, kare me kula na tang siokor tamatang uakuakelukono tatanono pare, “Ir Tamata Noman, o ualasira tamiueim pare, hape ring lotu peeim ngohina sira kompe ke ualasira pe Jon tosno tamatang uakuakeluk.” \v 2 Inggono ke kula tasisina pare, “Tar binaka rung lotuoum, mu lotu pare, \q1 ‘Tamamiueim, \q2 inggeim mi uouongono tar hangoumua. \q2 Uamaluana tenang Nitoia e laha. \q1 \v 3 Ingga o heiriha tamiueim tar mamang mareinilik tar niein ring ein dedegieim. \q2 \v 4 O kusa luara liu tar niguata uasar nomiueim, \q1 ngohina ring kusa luara pe inggeim tas gera guata tar niguata uasa tamiueim. \q1 Ingga dehen to keip tamiueim tar uedang.’” \b \p \v 5 Kare kulanguaono tasisina pare, “Gete me tang sioko tamiuoum e lame me kaluana tatanono tar uantinaninar boung, kare kula pare, ‘Kaloug, heir baka totoguo mo touono ro bereit. \v 6 Ge a tang sioko per kalouguo ke sabsabalame totoguo, doh inggo ahik uadeil me niein ru heirig tatanon.’ \v 7 Song re turung mene hahaua kaloumuaetie iuma tar um pare, ‘Ahik paho menmene koutkout totoguo. O pirik o nibel tane manas, doh nogo keketikio inggeim gine manasa tenami uat. Inggo u de tun matu tentur, karu heir totomua me inet.’ \v 8 Inggo gine ru hire tamiuoum, inggon ahik pahe turung tentur, kare heir tatanono toro bereit, ge a kaluana pe tatanon, bo teene e dangata totouaha puk peon, maene inggon e tentur uelhir, kare heir uamototo tun re malahir peon.” \p \v 9 “Temaeit ru hireo tamiuoum pare, Dangata mara turung heiriono tamiuoum. Mu sir marung tuparoum. Mu dok mara puk e ueleheirin ro pirik tamiuoum. \v 10 Ge o tamata uakapa pe gera dangata ra kale, mai re sir e tupar, mai re dok o pirik o turung takapuk.” \p \v 11 “Ahik uadeil me bulout tamiuoum re banot e heir me tuna me soi tar binaka re dangata me ian. \v 12 Ue gete dangatar tumua mo tagunung ein, ingga o ate ahik paho banoto heir tatanono me hilang.” \p \v 13 “Bo inggoum pukener tamata uasa, mu uoto heir pono tar inete uaia toso bung tumiu, toro mana tun Tamamiuoumenah i Heuen a tamata uaia tun re heir pe tar Iabena Dedeil tasisit ra dangata tatanon.” \s1 Iesu, doh Belsebul \p \v 14 A siokor binaka Iesu ke geil tauete liu tar liouana uasa geke uapau tar tamat. Doh gine ke hiliu per liouan, a tamata ger pau ke men, kara lutarar manai. \v 15 \x * \xo 11.15 \xt Mat 9.34; 10.25\x*Bo o gisiamehe puk tasisina ka kula pare, “Inggon e guata keip tena nitampopokoho Belsebul ge nas uleikir liouana uasa, maeit re geil tauete liu tasir liouan.” \v 16 \x * \xo 11.16 \xt Mat 12.38\x*O gisiamehe ka marang uedanga tatanon, maeit ka dangata me niuaparoko gere la tur i Heuen. \p \v 17 Doh Iesu e ate teres ninamanasin, kare kula pare, “A pang uan gere pakpakahais tar toto, kare uelueluiliatunge katongo kompeis, gisina ra turung mamantouois. O matmatame gera ueluelsae, gisina ra turung uelueltageih. \v 18 Doh ge pake uiliatung katongoin Satan, hape re banoto pe na nitoiaon e uangoul uabarah. Inggo u kula pare, ter hauon inggoum mu kula pare, inggo ku uelueltula tauete liu keip tasir liouana tena nitampopokoho Belsebul. \v 19 Bo geto mana roono te mai ke heir tar nitampopokoho tosnomio tamatang uakuakelukioum tar geil liu tasir liouan? Temaene gisinasine tera turung bang kedanga tamiuoum. \v 20 Bo gete ku guata keipio tar kamot limana God tar geil tauete liu tasir liouan, inggon e ualasira tamiuoum tena Nitoia God ke la manasame tamiuoum. \v 21 Gete tur kaueke keipir tamata tampopokoho ter nanar um, kare uahekebe uatoro keipin teno baenat inggon e banoto tar kaueke tena inetenit re matotoig, \v 22 \x * \xo 11.22 \xt Kol 2.15\x*e tuka gete me tamata me tampopokohontiehe tun ke me pehuara tatanon, kare laruh liu tena ineteng uiliatungon gere uoto haono toig, kare la uelpakaha keip tena inetono tasir gisiameh.” \p \v 23 \x * \xo 11.23 \xt Luk 9.50\x*Kare kula Iesu pare, “A tamata ge ahik paha uanotouguo, inggon e tur tane totoguo, doh mai ge ahik pahe kale toto taguha totoguo tasir tamat, inggon e uauelueltageih tasisin.” \s1 A liouana geka geil liuin sioun e marang la tapokisime \p \v 24 Iesu e mene harah, kare kula pare, “Tar binaka re la tauete liu tur per liouana tar tamat, inggon e la uiloho tununguala i lolono toro butur padpadenen, e sir me buturung pepe uah, doh ge ahikiono pahe tupar, song re kular liouana pare, ‘Inggo u turung tapokisila tar uma geku hiliu turin.’ \v 25 Tar binakeit re me pokoson, e me tupara tar um a niuadelauan, doha mamang inetelik ka uamoko uamamaroro tunig re moko pe ium. \v 26 Song re la kaleme tar gime mouitir liouana gesir santiehe uain tatanon, kara me siokor lek ium, kara me uangoul. Doh na niuangoulur tamaton e la turung santiehe uain.” \s1 Tasisit ra uaha tun toro man \p \v 27 \x * \xo 11.27 \xt Luk 1.28,42,48\x*Gine re mene pela Iesu tar inetenine, kare kula ualeikir kuahane tasir manai pare. “A niguata uaia e la tar kuahene ke poh, kare uahuh totomua.” \v 28 Iesu ke hahaua pare, “Bo a niguata uaiantiehe puk e hahaua uain e la tasisit geka longoro tono uelhire God, kara la guata uakeluk.” \s1 Na uaparoko Jona \p \v 29 \x * \xo 11.29 \xt Mat 16.4\x*Gine ra burburehe uain per tamat, Iesu ke kula pare, “A babeir tamatane daan a sa nas niguat, ra dangata me nitouo ue me uaparok, bo ahik puk me uaparoko ra turung heirin, tena uaparoko puk manasampe Jona tera heirin. \v 30 Ge Jona pe ter niuaparoko tasir tamat i Ninive ter siokono komper niuaparoko re turung guatainir Tunar Tamata tasir babeir tamatang daan.” \p \v 31 \x * \xo 11.31 \xt 1To 10.1-10\x*“A kuaha toia gere la turume tar pang makoso re hara turuhar pisar, e turung tur kai keip tena binakang kedanga God tasir babeir tamatang daan, kare turung mene uakouh tasisin, ge inggono pe e la tur i rehentiehe tun tar me ualongoro tena ninamana uaia Solomon, doh gine daan a tang sioko gere uleikintiehe uain tang Solomon kaeinane. \v 32 \x * \xo 11.32 \xt Jona 3.5-10\x*O tamatang Ninive ra turung tur kai keip tena binakang kedanga God tasir babeir tamatang daan, kara mene uakouh tasisin, ge gisina pe ka uapalih tenas niguata uasa tar binaka ka longoro tena uelhire Jona, doh gine daan a tang sioko gere i ranantiehe uain tang Jona, kaeinane.” \s1 A luh gere ualuh uakalahra tar tukunun \p \v 33 \x * \xo 11.33 \xt Mak 4.21; Luk 8.16\x*“Ahik me tang sioko re ualuh mo lam, kare uatoko uaou ue e uatok i kukulebanga me nouh. Bo e uatoko tun tang roon i rana toro teboul mara bang huarasis ra lekame iuma tar um. \v 34 A matoumiuoum tero lam tar tukunumiuoum. Doh geta uiar matamiuoum, a tukunumiuoum uakap e uoun pono tar luh. Bo geta sanin, a tukunumiuoum a uoun pono tar kitup. \v 35 Mu kaueke uaia katongosioum mara hikir luheit re moko keip tamiuoum pahe kitupin. \v 36 Temaene gete uoun uakapa tunur tukunumiuoum tar luh, kara hik me paina re kitupin, a tukunumiuoum e turung pe sira tar binaka ro bala ro lam tamiuoum.” \s1 A tonomor niduh \p \v 37 Tar binaka ke mene uakapa Iesu, a Parisi ke dangata tatanono maura me ein tokaha to tena umon, temaeit ke la lekalaon iuma, kare la tabila toro teboul. \v 38 Bo git pukur Parisi ke bangala tang Iesu ahik pe mata uahuhu baka uoum tar limana tar binakang ein, kare lutarangua. \v 39 Song ke kular Tamata Nomana tatanono pare, “Daan, inggoumur Parisi mu uoto uadelauana tar mudinar kap mer peileit, bo i lolono puk tamiuoum, inggoum kung uoun tar niguatang kipal, kara niguatanitir sa. \v 40 Inggoumener tuktukar! O mamang tamatalik ra ate tang God pare, teono teke tuh i kalahar, dohi lolono tar inet. \v 41 Temaeit inggoum pakung heir tasir tiome tar haua re moko teil i lolono tar dis mara delauanar mamang inetelik tamiuoum.” \p \v 42 “Mu tagin teil, inggoumeitir Parisi, ge a mamang nieining koboro penit tar iomo re uoto ualingia tar niein, inggoum mu uoto polaka liu tur tar sisiokor hangaul ro mahara tar siokor hangaul, karung heir tang God, bo inggoum puk kung bangang duk tar guata uakokodoho tasir tamat, doh tar malauelhir tang God. Inggoum pakung guata tar puhunine, doh pakung guata pono tar giniamehenar puh.” \p \v 43 “Mu tagin teil inggoumur Parisi, ter hauon inggoum mu malauelhirintiehe tar tabila toro tabtabila uakosop iuma tar umang lotu, kara mene uaia tosioum tar buturung uabulbulau.” \p \v 44 “Mu tagin teil, ter hauon inggoum misiana sira tar matmat ger bulbulutun, kara nitabung uaanas, kara teler tamata ra la ueih uapono pela.” \p \v 45 Kare mene hahauar tamatang ate tar ualatut tang Iesu pare, “Tang Ualasir, tar binaka ro uelhiremea tar inetenine, ingga ko uelsigala tamiueim.” \p \v 46 Iesu ke mene hahau pare, “Doh inggoumener tamatang ate tar ualatut, mu tagin teil, ter hauon inggoum kung uahuata tasisina tar niduhunitir uleikintiehe tun, doh inggoum ahik tun menami sikir nipoul tar uamamahoul tar niduh.” \p \v 47 “Mu tagin teil, ter hauon, inggoum kung tuha tenas lebangang mater propet, doho bung tamas ro tamamiuoum teka tung pous tasisin. \v 48 Maeit inggoum tekung ualasirampesioum pare, mu uauia tar haua ka guatais ro bung tamas ro tamamiuoum. Gisina ka tung pous tasir propet, doh inggoum tekung tuha tenas keuisin. \v 49 Temaeit na niate uaia God e kula pare, ‘Inggo u turung heiriha mo propet, doh mo ualualatue tasisin, doho gisiamehe tasisina ra turung uiliatung pousis, doho gisiamehe ra turung uauelmahingis.’” \p \v 50 “Temaeit giner babeir tamatang daan tere turung kusa manasaisir niguatanine ke sa tar deuatingisir propet uakapa geka uiliatung pousis ke la tur peme ke uakekenena per kot, \v 51 e uakekene tur toro deuatingina Ebol e la tuka toro deuatingina Sekaraia geka uiliatung pous toin i uantinanina toro oltang uahung, doh tena umang lotu God. Aa! Inggo gine ru hire tun tamiuoum toro man, a babeir tamatang daan tere turung kusa manasaisir mamang niduhuninanine.” \p \v 52 “Mu tagin teil, inggoumur tamatang ate tar ualatut, ter hauon inggoum kung uoho uanono tar leleng kale tar niate tang God, doh inggoum katong halana tung kale tar niateon, karung tur tane tasir tamata gera marang ate pon.” \p \v 53 Tar binakeit ke hiliu Iesu, o Parisi, doho tamatang ualasira tar ualatut ka uakekena tar tur tane uapopokoho tun mara dangdangata keipila tenas nidangat, \v 54 tar marang uakouh me puh gere mene siauaion. \c 12 \s1 Ahik pah mu pe sira tasir Parisi \p \v 1 Tar siokonor binak, o burehentieher manai tamata ka uelpokos. Maeit gisina ka ueluelueihe katongois. Doh Iesu ke mene uakikilanga baka uoum tosno tamatang uakuakeluk, ke kula pare, “Mu tagin teil tenas niguatar Parisi ge o tang guata kokopo pesin. \v 2 \x * \xo 12.2 \xt Luk 8.17\x*A hauar inete ger nigomo uaou, ginin e turung moko uakalahar. Doha hauar inete re moko uaou, ginina ra turung uakalaharaig. \v 3 A haua rung mene uanomogioum tar kitup, ra turung longoroig tar marein, doha haua rung uelhimuk togioum iuma tar um, ra turung uelhire tauete turig i rana tar um.” \s1 Sokoro puk tang God \p \v 4 “Inggo gine ru hire tamiuoum ro bung kaloug, ahik pah mu sokoro tasisit ra uiliatung pous tar tukunun, dohi muduhia gisin ahik pah ra banotong guata baka poluk me inet. \v 5 Bo inggo u turung ualasira tamiuoum tang mai pakung sokorioum. Mu sokoro tang God, ge inggono pe e banot e uiliatung pous tar tukunun, kare bakala tamiuoum i Hel. Aa! Inggo ku hire manasa tamiuoum, sokoro tatanon.” \p \v 6 “A tolimar tetetiaualik ra banoto ra uabulauais tar torikir kina. Kara hikimpe me sioko tasisinar tetetiaualik re malabobourin God. \v 7 \x * \xo 12.7 \xt Luk 12.24; Apo 27.34\x*O mana tunumpe, a ulumiuoumunit tar lumiu a niaha manas, maeit inggoum ahik pah mu sokor, ge inggoum pe mu baka uahahauantiehe tun tasir bureher tetetiaualik.” \s1 Ahik pah mu matala tang Iesu \p \v 8 “Inggo gine ru hire tamiuoum, mair tamata re hire tauete tasir gisiameher tamat pare, ‘Inggo a nang Iesu,’ a Tunar Tamat e turung hirengua tosno anggelou God pare, ‘A tamatane a nouguo.’ \v 9 Bo mai puk gere kul, e tele totoguoane i kot, inggo u turung kula to i uoum tar matas no anggelou God pare, u tele tatanon. \v 10 Doho tamata uakapa tun gera mene uasa tar Tunar Tamat, gisina ra banotong kusa luara liu kompeis. Bo me tang sioko gere mene uasa tar Iabena Dedeil, inggon ahik pah ra banotong kusa luara liuig na niguat uasa.” \p \v 11 \x * \xo 12.11 \xt Mak 13.11; Luk 21.12-15\x*“Geta reihilasioum tasir tamata uleikisine tonosio umang lotur Ju ue tasir toia ue tasir tamata uleiking tar gavaman, inggoum ahik pah mu namanantiehe tar haua rung turung hire taueteig ue tar haua rung turung kulaig. \v 12 Ge a Iabena Dedeil pe e turung ualasira uoum tamiuoum tar binakoneit hape pakung kula peoum.” \s1 O uelhire uaranga tar tamat a tang inet \p \v 13 A tang siokane i uantinanina tasir manai tamata ke kula tatanon pare, “Ir Tang Ualasir, o hire baka tang tahiguo maira uelpakaha raeim tena inete ra tamamiu.” \p \v 14 Bo Iesu puk ke mene hahaua tatanono pare, “Kaloug, mai ke uamatoto totoguo ter tamatang kedang ue a tamatang pakaha ueleheir i uantinanina tamiraoum.” \v 15 \x * \xo 12.15 \xt 1Ti 6.9-10\x*Song ke kulono tasisina pare, “Mu tagin teil! Doh mu tur uanon, karung kaueke katongosioum tar niguatang kipal, ge na niuangoul tun per tamat ahik pahe pokoso uaia to puk re burehe pe na inet.” \p \v 16 Song ke hireono toro uelhire uaranga tasisina pare, “No mahar kotor tang siokor tamat a tang inet, e tabuara uaia tunur bureher niein tena iom. \v 17 Doh inggono ke namnamanaehe katongoin pare, ‘A haua paku guataio? Ge inggo pe ahik menag buturung uamoko toto meg niein.’ \v 18 Kare kulono pare, ‘Inggo u turung dura uahiua tonogo umang uamoko toto tar niein, karu turung tuha mo uleikintieh, doh tero umanin teru turung uamoko toto inggo tereg niein, doh nag inete uaia.’ \v 19 Karu turung kula katongoio pare, ‘Inggo a burehentiehe nag inete uaia ginit re mok e la banotoig tar bureher krismas, e uamalagir tar niuangoul, u ein, karu inum, karu uangoulung uaha kompe.’ \p \v 20 Bo God puk ke hire tatanono pare, ‘Ingga a popouluan! Daana tar boung, ingga o turung mat, doh hapengua tar inete geko kaleuatorogia a noum, maingua re turung kale taninin?’ \v 21 \x * \xo 12.21 \xt Mat 6.19-20\x*A puhonene e turung pokoso tang mai gere uamoko toto mena inete, bo ahik puk paha tang inete tar matana God.” \s1 Ahik me namnamanantiehe tar ineteng tar kot \p \v 22 Song ke kula Iesu tosno tamatang uakuakeluk pare, “Temaeit ru hireo tamiuoum, ahik pah mu namanantiehe tenami niuangoul, kare tar haua pakung einin, doha haua rung ualohoig tar tukumiu. \v 23 Ge a niuangoul pe ter inete uleikintiehe tar niein, kara tukununa ter inete uleikintiehe tar gomon. \v 24 Namanaehe puk tasir tetiau, gisin ahik pah ra leb ue ra ueuere tagu, kara ahik pono menas umang uamoko toto mes niein, bo Godompe re uoto heir tasisina tar niein. Inggoum tesir inete uleikintiehe tasir tetiau. \v 25 Mai tamiuoum re uoto namanantiehe tar inetenin, kare namana pare, e banot e uangoul keip uabarah tena niuangoulane tar kot? \v 26 Gine ahik peoum pah mu banoto mu guata tar ineteniner sasalik, ae maene rung namanantiehoum tar giameher ineteninane.” \p \v 27 “Banga to puk tar purpur re hua pe, ginin ahik pahe kalekinale ue e uakotpokoso tagu me gomono mataia. Inggo gine ru hire tamiuoum, Solomon ger toia a tang inete nomanampe, bo ahik puk mena gomono me mataia sira tar purpur. \v 28 God e ualoho tar garasanine i moren, doh ginin e tua puk daan, bo tar giameher marein ginina ra tokoutig, kara ualuhig. Bo inggoum pukene ahik remi nitagorong mana paha popokoh, inggoum tekung i ranantiehe tun tar purpur, temaene inggoum pakung ate pare, God e turung kaueke uaia tun tamiuoum. \v 29 Ahik pah mu sirsir teil tar inete rung turung einig, kara hik pah mu sirsir teil tar haua rung turung inumig. Ahik pah mu namanantiehe tar inetenin. \v 30 O tamata gera tele tang God, ra sirsir teil tar inetenin, bo tamamiuoum puk inggon e ate pare, inggoum mu malara tar inetenin. \v 31 Bo inggoum puk mu sir baka uoum tena Nitoiaon, song re heirono tamiuoum tar inetenin.” \s1 A bureher ineter uaia re mok i Heuen \p \v 32 “Inggoumur pang sipsipilikene, ahik pah mu sokor, ge Tamamiuoum pe e uaha re marang heir pe tamiuoum tena Nitoia.” \p \v 33 \x * \xo 12.33 \xt Luk 18.22\x*“Mu uabulaua liu tenami inet, karung heir me mani tasir tiome. Tar puhonene inggoum mu uamoko toto tenami inet i Heuen. Karung kale menami tolah ge ahik pahe turung mout, karung uamoko toto tenami inete uaia i Heuen. Ge i Heuene pe nami inete uaiaoum ahik pahe banot e kap, kara hik me ueuenau re la uahuhut ue me kih re banotong mamantou. \v 34 Ge ia pe re mokor inete uaiar namiuoum ter buturuono re moko pono remi nimalauelhiroum.” \p \v 35 \x * \xo 12.35 \xt Mat 25.1-13\x*“Mu kaleuatoro uaia tanikasioum tar la kalekinale, karung ualuh dede tonomio lam, \v 36 misiana tasir tamata gera uanguangoul tenas tamata uleik gete la tapokis turuha toro iru geka guatain toro le. Temaeit gete lameon, kare doko toro pirpirik, gisina ra banoto ra puka uateuele toro pirik. \v 37 Inggon e turung uia tun tasir tamatasitir tamatang kalekinale gete me ueltuparar tamata uleik ra uakuakeis pesina mangiha re me pokoson. Inggo gine ru hire tamiuoum toro man. Inggon e turung hiku toro hihikung kalekinale, kare kila tasisina ra la tabilala toro teboul, kare turung ualaeiniono tasisin. \v 38 Inggon e turung uia tun tasir tamatang kalekinalesine gere me ueltuparais pare, ka kaleuatoro manas. Gitiempe ge pakene e lameono tar uantinaninar boung ue tar lulein.” \p \v 39 \x * \xo 12.39 \xt Mat 24.43-44; 1Te 5.2\x*“Bo mu naman manate puk pare, ge pake atensioun tanener uma mangiha uamatoto tun re lamer ueuenau, inggon ahik pahe turung uamaluana tena uma ra me polakain. \v 40 Mu kaleuatorosioum. Ter hauon a Tunar Tamat e turung lame tar binaka ge ahikioum pah mu namana sira pare, e lameon.” \p \v 41 Pita ke dangata pare, “Ir Tamata Noman, o hirhireha ingga toro uelhire uaranga rone tamiueim ue tasir tamata uakap.” \p \v 42 A Tamata Noman ke mene tapokis pare, “Doh mair tamatang kalekinale ge na ninamana uaia, kara uauaman teono tere uamokoin na tamata uleik e kaueke tosno tamatang kalekinaleono tar heir uamatoto tun tenas binakang einisin? \v 43 A tamatang kalekinaleonene e banotong uaha tun gete me tuparar tamata uleik re kalekinale pe tar binaka re la tapokisime. \v 44 \x * \xo 12.44 \xt Mat 25.21,23\x*Inggo gine ru hire tun tamiuoum toro man. Inggon e turung heir tatanono tar nikaueke tena mamang inetelik. \v 45 Bo gete kula katongoinir tamatang kalekinale pare, ‘Nag tamata uleikio ke puhung barah manasain tar lameane.’ Song re uakekene tar halhaluh tasir tamatang kalekinalesiner bulout, doho kuah, kare ein kompe tar niein, kare inum uapopouluanain. \v 46 Doh na tamata uleikir tamatang kalekinale e turung lame tar marein re teleion, doh tar binak ahikiono pahe ate pare, e lameon. Doh na tamata uleikion e turung mamantouo tununguampe tatanon, kara baka liu tagulain tasir tamata gesir mahang longor.” \p \v 47 \x * \xo 12.47 \xt Jas 4.17\x*“A tamatang kalekinaleoneit ra turung hahaluh uaburehein, teeit re ate teil pe tena nimalara na tamata uleik, kara hik pah ke guata sir.” \p \v 48 “Bo gere tele tena nimalara na tamata uleik, kare guata tar ineter sa, inggono ra halhaluh uamatoto pukin.” \p “Mai gera heirin tar bureher inet, inggon ra uahingain tar heir tapokis tar bureher inet. Doh mai gera heirin tar kaueke tar bureher inet, inggono ra dangatain tar kaueke tar burehentiehe tunur inet.” \s1 Ahik mo hiarou, bo a ueltageih puk \p \v 49 “Inggo ku laha tar me ueliu toro hueane i kot, doh ru malarantiehe tun peo, roono o luh manas! \v 50 \x * \xo 12.50 \xt Mak 10.38-39\x*Bo inggo puk paku turung kale baka tar siokor uahuhuene, doh inggo u hagouo uasantiehe tun e tuka getu guata uakapa bak.” \p \v 51 “Inggoum kung namana sira pare, ku me keipihao toro hiarouane i kot? Ahik! Inggo ku laha tar uauelueltageih tamiuoum. \v 52 E uakekena turene daan. O matmatame gesir tang tolima ra turung uauelueltagiaheis. O tang touono ra turung uelsae keip tar tang torik, doha tang torik ura uelsae keip tar tang touon. \v 53 \x * \xo 12.53 \xt Mai 7.6\x*Gisina ra turung uelueltagiah pare, a tamasisin e uelsae keip tar tuna ger bulout, doha tunono ger bulout e uelsae keip tang taman. Doha tinanar kuah e uelsae keip tar tuna ger kuah, doha kuah e uelsae keipompe tang tinan. Doh na kuahar tunon e uelsae keip tang enan, doh enanon e uelsae keip tena kuahar tunon.” \s1 Naman manate a hauene re turung kotpokos \p \v 54 Iesu ke kula pare tasir manai tamat, “Getung bang huaroum mo mahar langit o tentur kai liu tur tar butur re hukor pisar, inggoum mu kula puk manasa pare, inggon e turung huan, kare la huanon. \v 55 Doh tar binaka re u romong tar pang makoso re hara turuhar pisar, karung kuloum pare, inggon e turung pang pisar, kare la uelsuk nomananguaon. \v 56 Inggoum mu ate tun tar mene ualasira tar hauaninanit re kotpokosoha tar kot, doh tar langit. Inggoum o tang kokop! Hopengua, maeit ahikioum pah mu banoto mu mene uakalahara sira tar binakaninene daan.” \s1 Guata keip toro hiarouo tang mai re sa totomua \p \v 57 “Ae maeit ahikia paho kedanga katongoia tar hauar kodkodoh? \v 58 Gine ro la keip tokaha manasa pela ingga tar tang tohotola totomua tar tamatang ualongoro tar uelhire, uedanga tar petutup tar ueluauiae keip tatanon, ura la tokaha pela. Gete reihilaono totomua tar tamatang kedang, doha tamatang kedang e ueliuila totomua tenas tamata uleikir polis, kare la bakalar polis totomua tar karabus. \v 59 Inggo gine ru hire tamiuoum, ingga ahik paho turung tauete liu i kalahar e tuka tar binaka ro bulaua keipia tar uadouhinar mani.” \c 13 \s1 Mu uapalih tenami niguata uasa \p \v 1 O tamata gera uangoul tar binakono ka me hire tang Iesu tasir Galili geke tung pousis nu Pailat, ra heir pesina tenas uahung tar umang lotu ger dedeil. \v 2 \x * \xo 13.2 \xt Jon 9.2\x*Doh inggono ke mene hahaua tasisina pare, “Inggoum mu namana ka mata per Galilisine gisina teka guata uasantiehe tun tar haua ka guatainir gisiameher Galili, maeit ka kale tar uelmahing? \v 3 Ahik! Inggo gine ru hire tamiuoum, mu uapalih puk tenami niguata uasa geta hikion, inggoum uakapa tun mu turung mata pon. \v 4 Ue mu namana sira pono tasir siokor hangaul, doha tualir tamata geke hungis ro taua i Siloam, kara mat, gisina teka guata uasantiehe tun tar haua ka guatainir tamatasine i Jerusalem? \v 5 Ahik! Inggo gine ru hire tamiuoum, mu uapalih puk tenami niguata uasa geta hikion, inggoum uakapa tun mu turung mata pon.” \p \v 6 Kare hirenguaono toro uelhire uaranga rone pare, “A tamata no douk o hangana toro fig, roon o nilebe tena iomon, doh inggono ke lame, kare me sir me kukuanana tang roon, \v 7 \x * \xo 13.7 \xt Luk 3.9\x*doh ahik mata tupar. Song ke hireono tar tamatang kaueke tar iomo pare, ‘Bang! O uatouonono ro krismas manasa rone daan, doh inggo ku lame tar me banga me kukuanana ro douk fig, doh ahik matu tupara bak. Oboro liu tang roon! Ae maene ro uakapa puk roono tar hihiananar kot?’” \p \v 8 \x * \xo 13.8 \xt 2Pi 3.9,15\x*“Kare kula na tamatang kalekinaleono pare, ‘Nag tamata uleik, ingga o uamaluana baka poluk tang roono toro krismas rone e tuka getu koho uiloho bako, song ra uamokolaig me ineteng uauia tar kot. \v 9 Doh geto ua roono me kukuana toro krismas roeit i uoum, auia! Bo geta hikion, song ra oboro liuin roon.’” \s1 Iesu ke uauia tar kuah o sa ro mudin \p \v 10 Tar Mareining Pepe Uah Iesu ke la ualualasira to tar siokor umang lotu ger nosir Ju. \v 11 Doha kuah e uangoul tagu pon, inggono ke hikuinir liouana uasa geke heir toro mata tar tukununon e matoto toro hangaul, doho tual ro krismas, doh inggon o kokolo ro mudin, kara hik pahe banot e tur uakodkodoh.\fig A kuah o kolkolo ro mudin|alt="A woman with bent over back." src="AB02876b.tif" size="col" ref="LUK 13.11" \fig* \v 12 Tar binaka ke banga Iesu tatanon, inggono ke kilame i uoum, kare kula tanono pare, “Ir kuah, rongo mata ko uia manas.” \v 13 Song ke uaponala Iesu tar limana tatanon, kara hik me sikir manasan, inggono ke tur kai uakokodoh, kare uatakai tang God. \p \v 14 \x * \xo 13.14 \xt KT 20.9-10; Ual 5.13-14\x*Doha tamata uleiking tenas umang lotur Ju ke nimalian, teene ke guata uaia pe Iesu tar tamata tar Mareining Pepe Uah, temaeit a tamata uleik ke kula pare, “A tonomong sioun deher mareining kalekinale, temaeitie inggoum mu laha tar mareininin mara me guata uaiasioum, doh ahik pah tar Mareining Pepe Uah.” \p \v 15 \x * \xo 13.15 \xt Luk 14.5\x*Doha Tamata Noman ke mene hahaua tatanono pare, “Inggoum o tang kokop, ge inggoum pe mu uoto guata uaia tosnomio kau ue o donki tar Mareining Pepe Uah, rung luaka liu tur pe tasisina tar buturung sanga uatur, karung la uainum tasisina tar kodom. \v 16 Temaeit a kuahene ger tuna Abraham geke uih tane keipin Satan toro hangaul, doho tual ro krismas e banoto ra luaka liuin no mata tar Mareining Pepe Uah.” \p \v 17 Tar binaka ke kulono pare, no uelmatanono ka siokor matalangua, bosir tamata uakapa tun puk ka siokor uahantiehe keip tar mamang niguata uaiantiehe tun ke guatagion. \s1 Na Nitoia God ngohinar uatunar mastet, doha is \p \v 18 Kare dangata Iesu pare, “Hape re baka pe na Nitoia God? A hauangua paku uamisiana toio? \v 19 Inggono misiana sira tar uatuna ro mastet geke lebeinir tamata tena iom. Ko hua roon, karo kotpokos o douk, doho tetiaua ka la toko tar ranana roon.” \p \v 20 Doh Iesu ke dangata poluk pare, “A hauangua poluk ru uamisiana tolaio tena Nitoia God? \v 21 Inggono misiana sira tar is geke uelhouar keipigir kuaha tar bureher palaua. Ginina ke uauout kai uakapa tun tar palaua.” \s1 O pirik gero kisong \p \v 22 Song ke lihila Iesu toro uan ueltebeir, kare toro uan menia toro uauanilik re ualualasira pe, re lang la pe i Jerusalem. \v 23 Doha tang siokor tamata ke dangata tatanono pare, “Ir Tamata Noman! O gisiamehengua pukur tamata ra turung uelkarusis.” \p Kare kulono tasisina pare, \v 24 “Inggo gine ru hire tamiuoum, mu petutupe tar lekala toro pirpirik gero kisong, ge o burehentiehe per tamata ra turung uedanga tar lek, bo ahik puk pah ra banotong lek. \v 25 \x * \xo 13.25 \xt Mat 25.10-12\x*Gere tentur komper tanener um, kare holoro toro pirik, doh inggoum mu turung tur i kalahar, karung dokdoko toro pirik, karung kula pare, ‘Ir tamata uleik puka toro pirik!’ \p Bo inggono puk e turung mene hahaua pare, ‘Inggo u tele tamiuoum, ia rung la turioum.’ \v 26 Karung turung kulanguaoum pare, ‘Inggeim king ein, karing inum keip totomua, doh ingga ko ualualasira to pono tonomio moreneim.’ \p \v 27 \x * \xo 13.27 \xt Ker 6.8\x*Bo inggono puk e turung mene hahaua pare, ‘Inggo u tele tamiuoum, doh ia rung la turioum, mu uareingane totoguo, inggoum o tamata uasa uakap!’” \p \v 28 \x * \xo 13.28 \xt Mat 8.11-12\x*“Inggoum mu turung ueluelkiringe, karung eit uarororueit tar liuoumiu, getung banga tas Abraham, Aisak, doh Jekop mesir propetisit ka leka tena Nitoia God, bo inggoum pukene ra bakalasioum i kalahar. \v 29 \x * \xo 13.29 \xt Ker 107.3\x*O tamata ra turung la turume tar paina re hara turuhar pisar, doh tar paina re la hukor pisar, doh tar pang kaisana tar paina re hara turuhar pisar, doh tar pang mua tar paina re hara turuhar pisar, kara la turung ein toro niein uleik tena Nitoia God. \v 30 \x * \xo 13.30 \xt Mat 19.30\x*Bo o mana tun! O gisiamehe gera uadouh tun teasina tera turung uakikilang, doho gisiamehe gera uakikilang teasina tera turung uadouh.” \s1 Iesu e ueldolomo tasir tamatang Jerusalem \p \v 31 Tar binakon o gisiameher Parisi ka lame tang Iesu, kara me kula pare, “Hiliu tar uanene, karo lame giamehe siokor uan, ge Herot pe e marang tung pous totomua.” \p \v 32 Kare mene hahaua Iesu pare, “Mu la hire tatanoneitir lo roke pare, ‘Inggo u turung geil tauete liu tasir liouana uasa, karu uauia tasir momouh daan, doh roliuo, kare tar uatouononor marein inggo u turung uakapa tenagu kalekinale.’ \v 33 Bo inggo puk u la dedempeene daan, doh roliuo, doh tar giameher marein. Ge ahik pe me propet re banot e mata to i behia i Jerusalem!” \p \v 34 “Jerusalem, Jerusalem! Ingga ko uiliatung pous tasir propet, doh ingga ko bakbak pous keip tar palaua tasisine ke ualatuehais Godane totomua. A bureher binak inggo ku marang kale toto toso bung tumua misiana tar paolo tinana re auin tane pe toso bung tun i kukulebanga tar toking titiauan, bo inggoum puk kung de! \v 35 Bang! Gine daan God e hiliu tenami umang lotuoum ger dedeil e turung kalilono tok. Inggo gine ru hire tamiuoum, Inggoum ahik pah mu banotong banga tupara baka poluk totoguo e tuka getung la kula bakoum pare, \b \q1 ‘A niguata uaia e la tatanon, \q2 ge inggono pe ke laha tar hanganar Tamata Noman.’” \rq Ker 118.26\rq* \c 14 \s1 Iesu ke la ein to tena umar Parisi \p \v 1 A siokor Mareining Pepe Uah, Iesu ke la ein to tena umar Parisi gere uleik tasisinar Parisi. Doh inggono ka uakeis uanono uaia tunin. \v 2 Doh gatie i uoum tatanon e uangoul ponor tamata ger isingir tukunun. \v 3 \x * \xo 14.3 \xt Luk 6.9\x*Kare dangata Iesu tar Parisi mer tamatang ualualasira tar ualatut pare, “E uauiamper ualatut tar uauia to tar tamata tar Mareining Pepe Uah.” \v 4 Bo gisina puk ka uangoul bukbuk ahik pah ra men, temaeit ke kusemeono tar tamaton, kare uauia tatanon, kare kula tatanon e la. \v 5 \x * \xo 14.5 \xt Mat 12.11; Luk 13.15\x*Kare dangatono tasisina pare, “Gete me tang sioko tamiuoum re punga uahiuako me tuna ue mena kau tar koue tar Mareining Pepe Uah, inggoum mu turung teuele tar la reih kai liu tur tatanono tar tung.” \v 6 Doh gisina ahik mata men. \s1 God e uairana tar tamata gere touahiuain \p \v 7 Tar binaka ke banga Iesu tasir tamatasine ka me tabila kedanga pe tar tabtabilanitir nosir tohangas, kara to ueltadan, inggono ke hire tasisina toro uelhire uaranga rone pare, \v 8 \x * \xo 14.8 \xt NU 25.6-7\x*“Gete kila me tang sioko me kalamiuoum tar la toro nieing toro le, ingga ahik paho la tabila tar tabtabilanitir nosir tohangas, kara to ueltadan geto niuamatoto manasa ro tabtabila roono me tamata me i rana uain sikoro totomua ger nikila pon. \v 9 Doh geto la tabila toro tabtabila roon, a tamatane ke guluh toro niein geke kila tokaha tamiraoum e turung lame, kare me kula totomua pare, ‘O heir toro tabtabila roeit tar tamatane.’ Karo turung matala ingga.” \p \v 10 “Bo geta kilaia, kale tar uadouhinar butur, maeit gete lahar tamatane ke kila totomua, inggon e turung kula totomua pare, ‘Kaloug in kai taroanaha tar butur uaiantieh.’ Song ra turung uairanampeia tar binaka ra uangoul tokaha ro uanotoumuasitir nikil. \v 11 \x * \xo 14.11 \xt Mat 23.12; Luk 18.14\x*Tasir mamang tamata uakapa tun, mai gere uairana katongoin inggono ra turung touahiuain, doh mai gere touahiua katongoin inggono ra turung uairanain.” \p \v 12 Song ke kula Iesu tar tamateit ke kilame tatanono toro niein pare, “Geto guluha mo niein, ahik paho kila pokoso toso bung kaloum, o bung tahim ue toso tahimulik ue toso uanotoumusitir tang inete geta kila tapokis kalehesina totomua tar hahaua tereng nieina. \v 13 Bo tar binaka gero guata mo niein, kila pokoso tasir tiome, doho sar limas, o peil, karo kut, \v 14 \x * \xo 14.14 \xt Jon 5.29\x*song ra turung guata uaia tunuia. Gisin ahik nomana pah ra banotong guata hahaua totomua, bo ingga puk o turung kale bulauana tar binaka ra uatua tapokisir tamatar kodkodoh.” \s1 O uelhire uaranga toro niein uleik \p \v 15 \x * \xo 14.15 \xt Luk 13.29\x*Tar binaka ke longoror tang sioko tasisinasit ka tabila keip tang Iesu, inggono ke kula pare, “A niguata uaia e la tar tamateit re turung ein to toro niein uleik tena Nitoia God.” \p \v 16 Iesu ke mene hahaua pare, “A tang siokor tamata ke kaleuatoro toro niein uleik, kare kila pokosome tasir bureher tamat. \v 17 Tar binakon inggono ke ualatue tena tamatang kalekinale, tar la hire tasisitir nikil, kare la kula pare, ‘Mu lame, a mamang inetelikene daan a nikaleuatoro manas.’ \p \v 18 Bo gisina tokaha puk ka siokor pepe boho ueltebeir. A tang sioko ke kula pare, ‘Inggo ku nihing bulaua puk toro mahar kot, doh inggo u la marang bangaehe tang roon. Inggo u ueldolomo tun, ahik pahu banot u la.’ \v 19 A tang giamehe ke kula pare, ‘Inggo ku nihing bulaua puk tar hangaulur kauang kalekinale, doh inggo u la marang uedanga keip tagin tasisina tar iom. Inggo u ueldolomo tun, ahik pahu banot u la.’ \v 20 \x * \xo 14.20 \xt 1Ko 7.33\x*Kare kular tang giamehe pare, ‘Inggo ku nihing le puk, temaeit ahik pahu banot u lame.’ \p \v 21 A tamatang kalekinale ke la tapokisime, kare me hire tapokis tena tamata uleik tar haua ka meneigir tamat. Gine ke longoro pe tanener um, inggono ke nimalian, kare ualatoho tena tamatang kalekinale pare, ‘La tauete ualahur i moren, dohi birum toro uan, karo ueliuime tasir tiome, gisiner sar limas, karo peil, doho kut pon.’ \v 22 A tamatang ualualatue ke la, kare la guat, kare la kula pare tena tamata uleik, ‘A haua ko ualatohoia ka guata manasain, bo a burehe harahamper buturunitir tabotan.’ \v 23 Temaeit a tamata uleik ke kula tena tamatang ualualatue pare, ‘La tauete toro lele uleik, doho lele sasalik tar pang uan, karo kila tutupe tasisina tar lame mare turung uoun nag umo. \v 24 Inggo u hire totomua pare, ahik me tang siokor tamata tasisitir nikila uakikilanga re turung ein tagin me sikir niein toro niein uleik ro nouguo.’” \s1 A hagaring uakeluk tang Iesu \p \v 25 O manai tamata ra siokor la keip tokahala tang Iesu, kare tur kauiuirion, kare kula tasisina pare, \v 26 \x * \xo 14.26 \xt Luk 9.23\x*“Gete me tang sioko re marang uakeluk totoguo, na nimalauelhirono totoguo paka i rana uain tena nimalarono tang taman, doh tinan, doh na kuah, doho bung tun, doho bung tatahinalik, doh na niuangoul, bo gete deono tar guata tar niguatonene, inggon ahik pahe banotong kotpokoso nag tamatang uakuakelukio. \v 27 Doh mair tamata ge ahik pahe huata tena korose, kare uakeluk totoguo, inggon ahik pahe banotong kotpokoso tagu pare, nagu tamatang uakuakelukio.” \p \v 28 “Gete me tang sioko tamiuoum re marang tuha me uleikintiehe tunur um, inggon e tabila baka uoum, kare sir uamatoto re turung baka per bulauana mare bangaehe ge pare matoto teil na mani tar uakapa keip. \v 29 Gete tuha pukiono tar tagele nar um, doh ahik pahe banoto tar tuha uakapa tatanon, o tamata uakap gera banga tatanon, ra turung ueltang ualenge tatanon, kara kula pare, \v 30 ‘A tamatane ke uakekene tar tuh, doh ahik pah ke banoto tar tuha uakap.’” \p \v 31 “Gete me toia ke uiliauh tar la uiliatungeis mer tang giameher toia. Inggon e tabila baka uoum, kare namanaehe ge para banoto teil no hangaulur taosein no tamatang uiliatung tar uelkoi keip tasir torikir hangaulur taosein no tamatang uiliatungur tang giameher toia. \v 32 Geta hikiono pahe banoto teil tosno hangaulur taosein no tamatang uiliatung tar uelkoi keip tasir torikir hangaulur taosein no tamatang uiliatungur tang giameher toia, inggon e turung ualatue tasir tang uelhiarou tar binaka ra uairehe harahar uelmatana mara banotong uakotpokoso toro hiarou. \v 33 Te misiana kompe geta hik me tang sioko tamiuoum re kusa luara liu tena mamang inetelik, inggon ahik pahe banoto pare, nagu tamatang uakuakelukio.” \p \v 34 Iesu ke mene dedempe pare, “A teh auia, bo gete kapar linglinginanin, ahik me hagar mare linglinging tehe baka polukunin. \v 35 Ginin ahik paha uia tar uelhouar keip me ineteng uatabuara tar nieinane tar iom, ginina ra baka tauete liuig. Mair to talingana tere longor.” \c 15 \s1 A sipsip geke heil, doha mani niualup \p \v 1 Tar binakonene o tamatang kale toto tar maning takis, doho tamatang guata uasa ka siokor uelpoukos uiloho tar ualongoro tatanon, \v 2 \x * \xo 15.2 \xt Luk 5.30\x*bo o Parisi puk mesir tamatang ualualasira tar ualatut ra ngur kompe pare, “A tamatane e kilauatoro tasir tamatasiner sa nas niguat, kare ein tagu tasisin.” \p \v 3 Song ke hire Iesu tasisina toro uelhire uaranga rone, \v 4 \x * \xo 15.4 \xt Isk 34.11,16; Luk 19.10\x*“Gete me tang sioko tamiuoum mena 100ir sipsip, kare uaheil tar siok, inggon e hiliu tasir 99ir sipsipane tar butur paden, song re la sir uakeluk tar sipsip geke heil e tukampe gete ueltupara baka tatanon. \v 5 Doh gete ueltuparion, inggon e turung uahantiehe tun, kare uaponola tar huhuatan, \v 6 kare haiala ium. Song re turung kilono toso kaluan, doho uanotono tar pepe tokah, kare kula pare, ‘Mu me uaha uelkout totoguo, inggo ku tupara manasa tenag sipsip geke heil.’ \v 7 Inggo u hire tamiuoum tar siokonor hagar, a niuah e turung uleikintieh i Heuen gete me tang siokor tamatang guata uasa e uapalih tena niguata uasa. A niuahon e turung uleikintiehe uain tar niuaheit tasir 99ir tamatar kodkodoho ge ahik pah ra marang uapalih.” \p \v 8 Kare kula poluk Iesu pare, “Gete me kuaha mena hangaulur mani, kare ualup me siok, inggon e uahung toro lam, kare io uadelauana tar um, kare sirsir hamas tun e tuka gete la tupar.\fig A kuaha ke sir tena mani geke lup|alt="the woman searched for her lost money." src="AB02877b.tif" size="col" ref="LUK 15.8" \fig* \v 9 Doh tar binaka re tuparon, inggon e siokor kila toto tokaha toso bung kaluan, doho gisis i hutun, kare kula pare, ‘Mu me uaha keip totoguo. Inggo ku tupara manasa tenag mani geke lup.’ \v 10 Inggo u hire tamiuoum pare, tar siokono komper hagar, a niuaha uleik tun tasir anggelousine ra uangoul tang God tar tang siokor tamata gere uapalih tena niguata uasa.” \s1 A keketik bulout geke hiliu tang taman \p \v 11 Iesu ke mene poluk pare, “A tang siokor tamat a tang torikir tun a toking bulout. \v 12 Doha gitier uakeluk ke kula tara tamas pare, ‘Papa o heir uelpakaha tenang inete tamiraeim, karo heir tar hauar nouguo.’ Temaeit ke pakahanguaono tena inet i uantinanina tasrasin.” \p \v 13 “I muduhia, a keketikener uakeluk ke siokor kale tena mamang inetelik, kare la uariehe tar gime pang uan, kare la uakapa ueltebeir to tena mani, re uauaha pe tar nimalara uasang tar tukunun. \v 14 I muduhia ke uakapa baka peono tena mamang inetelik, kare kotpokosor gogo uleik tar pang uan uiloh. Doh inggono ke uakekena manasa tar malara me nipoul. \v 15 Temaeit inggono ke la, kare la kalekinale tar tamatang tar pang uanion, doha tamatono ke ualatue tatanon e la tenas buturur hueit, kare la uakiha tasisin. \v 16 Inggono ke gogo uasa tun, doh ke marang ein me niein gere mokomoko re uakiha peono tasir hueit, bo ahik puk mata ein, doh ahik pono me tamata ke heir tatanono me inet.” \p \v 17 “Doh tar binaka ke naman manate tapokision, inggono ke kula pare, ‘O tamatang kalekinalesiner nang tamouguo a burehe res niein e mokomok. Doh inggo gine ru mata tar gog! \v 18 \x * \xo 15.18 \xt Ker 51.4\x*Inggo u turung la tapokis tang tamoug, karu la kula tatanono pare, Papa! Inggo ku guata uasa tang God doh totomua. \v 19 Inggo ahik baka poluk paha tamata uaia maro banoto ingga o kila totoguo a tum. Guata sira totoguo nang tamatang kalekinale.’” \p \v 20 “Temaeit inggono ke tentur kompe, kare la tang taman. Bo tar binaka puk re uairehe harahono tar uan, git tamanono ke bang huarala tatanon, kare uaha keip tun tar niueldolomo tar tun, kare ualola, kare la buaka kai tatanon, kare uaha tun.\fig A tamata ke uaha tar tuna ke tapokis peme|alt="The person was happy his child returned to him." src="AB02879b.tif" size="col" ref="LUK 15.20" \fig* \v 21 Song ke kular tunono pare, ‘Tamoug, inggo ku guata uasa tang God, doh totomua. Inggo ahik baka poluk paha tamata uaia maro banoto ingga o kila totoguo a tum.’” \p \v 22 “Bo tamanono puk ke kula tosno tamatang kalekinale pare, ‘Teuel! Keipime toro hikhiku giaat ro mataiantiehe tun, karung me uahiku tatanon. Uamokola tar ring tar kamot limanon, doha su tar kekenon. \v 23 Keipime tar kau geka ualaein uauleik siokoin, kara me uiliatung pousin. Ti guata toro niein, kari uah. \v 24 \x * \xo 15.24 \xt Epe 2.1,5\x*Ge a keketik peener nouguo ke mat, kare tua tapokis poluk. Inggono ke heil, kara tuparain.’ Song ka uakekenasina tar uah.” \p \v 25 “Tar binakon a tunon ger uoum e uangoul tar iom. Inggono ke me la uahuhut tar um, kare longoro tasir tamata ra kerekere pe, kara doum. \v 26 Maeit inggono ke kila tar tang siokor tamatang kalekinale, kare dangata tatanono pare. ‘A hauela ra guatain?’ \v 27 Kare mene hahauono pare, ‘Tahimua ke pokos, doh tamoumua ke uiliatung pous tar kau ger kalan. Ter hauono inggono ke me udeil pokos.’” \p \v 28 “Gitir uoum ke tokouasain, kare de tar lekela ium. Temaeit tamanono ke tauete uelhirila, kare la uamamahoul tatanon. \v 29 Bo inggono puk ke mene tapokis tang tamana pare, ‘Bang! Ke la pe mer mamang krismas, inggo ku kalkalekinale pukumpe totomua, doh ahik pahu longlongoro boho tereng nimalara. Doh ingga ahikimpe mato heir baka tagu totoguo me kalanar me maru guata mo nein, karu uauaha keip tagu toso bung kaloug. \v 30 Bo tar binaka puk ke uakapa keipir tumuaene tenang mamang inetelikia tasir kuaha re ura pe, kare inum keip, kare lame, ingga ko uiliatung pous ueleheir tatanono tar kau ger niualaein uauleik siok.’” \p \v 31 “Doh tamanono ke kula pare, ‘Inggar tug! Ingga ko uangoul ualataun keip totoguo, doha mamang inetelikir nouguo a noumua. \v 32 Maeit auia tagigeig tar uah, ge tahimua pe ke mat, kare tua tapokis, doh inggono ke heil, kara ueltupara tapokisin.’” \c 16 \s1 A tamatang kauek ger tang iate \p \v 1 Iesu ke hire tosno tamatang uakuakeluk pare, “A tang siokor tamat a tang mani ura uangoul mena tamatang kaueke tena mamang inetelikion. A siokor binak, gitir tamatang kaueke ka tohotolain pare, ke ueluelour tena inete na tamata uleik. \v 2 Maeit ke kila ualekelar tang mani tatanon ium, kare dangata pare, ‘A hauene ku longoro koutuio totomua? O bolo uakalahara tun hape ko guata keip pe tenag ineto. Ter hauon ingga ahik baka poluk paho turung kaueke tenag mamang inetelikio.’” \p \v 3 “Doha tamatang kaueke ke kula katongoin pare, ‘Nag tamata uleikio ke uakapa totoguo tar kalekinale. A haua paku guataio? Inggo ahik paha tampopokoho tar koho tar tung, doh inggo u matala pono tar dangata me nipoul. \v 4 Bo inggo u ate manasa tar haua ru guatain, maeit getu kapo tenagu kalekinale, o tamata ra turung kilauatorompela totoguo iuma tonosio um.’” \p \v 5 “Temaeit ke kila tang sisisiokono tasir tamatasit ka kalkale puk baka tar inet tena tamata uleikion, kare dangata tar uakikilanganar tamata pare, ‘A touiha uamatoto ko kalkale pukusia tenag tamata uleikio?’ \v 6 Kare mene hahauaono pare, ‘A 3,200ir lita tar uaiuaianar oliv.’ Song ke kular tamatang kaueke pare, ‘O kaleme tenang bolobol, tabila uahiua ualahur, karo bolome 1,200ir lita tar uaiuaianar oliv.’” \p \v 7 “Kare dangatono tar uatang torikina pare, ‘A touiha uamatoto ko kalkale puk bakaisia tenag tamata uleikio?’ Kare mene hahauaono pare. ‘Inggo ku kalkale puk toro 100 ro beik raes-uit.’ Kare hireono tatanono pare, ‘Kale tonongo bolobol, karo bolo puk me tualir hangaul ro beik raes-uit.’” \p \v 8 “Doh na tamata uleikiono ke meneng uairana tena tamatang kaueke ger bohoboh, teeit inggono ke guata keip tun tena niate. Inggo u kula pare, ter hauon o tamatang tar kot, gisin o tang iate tun hape ra kalekinale uaia peane i kot, bo no tamata God ahik pah ra ate uaia tun tagu.” \p \v 9 Kare kula Iesu pare, “Inggo u hire totomua. Guata keip tenang mamang inetelikane tar kot tar poul tasir tamata maro matakaluana tasisin, temaeit geta hik manasa ingga menang inete baka poluk, ingga ra turung kilauatoroia i Heuen.” \p \v 10 \x * \xo 16.10 \xt Luk 19.17-26\x*“Mai kompe ger uauamana tar kaueke uaia tar ineter sasalik, inggon e banoto pono tar kaueke uaia tar bureher inet. Mai kompe ge ahik paha uauamana tar kaueke tar ineter sasalik, inggon ahik pahe banotong kaueke pono tar bureher inet. \v 11 Temaeit ge ahikia pah ko kaueke uaia tar mamang inetelikane i kot, ahik me tamata re banotong dangata totomua o kaueka tar ineter i ranar bulauananine ger man re la turuha i Heuen. \v 12 Doh geta hikia mato kaueke uaia menas ineter gisiameh, maingua re turung heir menang ineta.” \p \v 13 \x * \xo 16.13 \xt Mat 6.24\x*“Ahik me tamata re banot e kalekinale tar tang torikir tamata uleik. Gere guatono paar, inggon e turung tokouasain tar tang siok, kare malara tar tang giameh ue inggon e turung longoro puk tar uakikilanganar tamata uleik, kare de tar uatang torikin. Inggoum ahik pah mu banoto mu kalekinale keip tokaha tang God, doha mani.” \p \v 14 O Parisi gera malarantiehe tun tar mani ka longoro tar inetenin, kara meneng uelsigala tang Iesu, \v 15 \x * \xo 16.15 \xt Mat 23.28; Luk 18.9-14\x*kare kulono tasisina pare, “Inggoumene mu uahingo tasir tamata tar namana pare, inggoum o kodkodoho tun tar matasisin, bo God e ate uaia tun tar koloumiuoum, a inete re malarantiehe tunigir tamat, gininanine tere ueluelde tunig God.” \s1 A giameher niualasir \p \v 16 \x * \xo 16.16 \xt Mat 11.12-13\x*“A ualatut, doh nas nimener propet ka uakelukig ke me tuka tena binaka Jon ger tang uahuhu. Maeit i muduhia tena binaka Jon, o Uelhire Uaia tena Nitoia God ka mene tauete manasain, doho mamang tamatalik ra petutup tar lekala. \v 17 \x * \xo 16.17 \xt Mat 5.18\x*Ge i rana pe, dohi kot ura banotong rou, bo gane puk tena ualatut God, ahik me sikir nibolbolono re turung rou.” \p \v 18 “Ge me tang sioko ke uelueltula liu tena kuah, kare le tar tang giameher kuah, inggono ke guata toro ur, kare guata uasa tena kuah, doha bulout gere le tar kuaha geke le baka uoum, kara hiliuin, inggono ke guata pono toro ur.” \s1 A tamata ger tang mani, doh Lasarus \p \v 19 Iesu ke hire pare, “A tang siokor tang mani gere hiku teil toro gomono tabeliaha mataia tun, inggon e uangoul uaia keip tena bureher inete tar mamang binakalik. \v 20-21 Doh gaat tono piriking lekon, a niuatabilar tiome a hangana tang Lasarus, inggono na bureher loto ke uiloho uakapa tar tukunun, doho lo ka lame, kara me deimdeim tena loton.\fig Lasarus ger tiome e tabila uahuhut tena umar tang mani|alt="Lazarus a poor person sat close to the rich man’s house." src="AB02842b.tif" size="col" ref="LUK 16.20-21" \fig* Doh inggon e marang ein me mokomoko gere punga tur tono teboulung einir tang mani. \v 22 Tar binaka ke mater tiome, kara huatalar anggelou tatanono e la tabil tagu tang Abraham i Heuen. Doh gitir tang mani ke mata pon, kara keuin. \v 23 Inggono ke la i Hel, dohe uelmahingintiehe tunin. Song ke banga huara tolaono tang Lasarus e uairehentiehe re uangoul tagu pe tang Abraham. \v 24 Song ke kilar tang mani tang Abraham pare, ‘Papa Abraham o ueldolomo baka totoguo, karo ualatueha tang Lasarus tar uabutuko tar lulunar kamot liman i lolono tar kodom, kare me uarigirig tar miouguo. Ter hauon inggo ke uelmahingintiehe tunio toro hue rone.’ \p \v 25 Bo Abraham puk ke mene hahau pare, ‘Inggar tug! O namana huara tapokis tenang niuangoul tar binaka ro tua, ingga ko kale manasa tenang mamang inetelik ger uia, bo Lasarus ke kale tar inetenitir sa, doh daan inggon e uangoul uiaane, bo ingga e uelmahingintiehe tunuia. \v 26 Dohi uantinanina tamiueim, kare tamiuoum e mokor hagar ger uleikintiehe tun, temaeit ahik me tamata re banoto tar lako totomua, doh ahik me tang sioko tamiuoum re banot e laha tamiueim.’ \p \v 27 Song ke mene hahaua polukur tang mani pare, ‘Inggo u dangata poluk totomua tamoug pare, ualatueha tang Lasarus e la tena uma tamouguo, \v 28 ge a tang tolima per tahiguo ura uangoul harah. Hire tatanon e uatagin tasisina tar uaning uelmahingene mara hikisina pah ra lameane tar binaka ra mat.’ \p \v 29 Abraham ke mene hahau pare, ‘Gisina ka ate manasa tono uelhire Moses, doh tasir propet geta malarasina ra turung uakeluk taninin.’ \p \v 30 Kare kular tang mani pare, ‘Ahik! Ingga a tamamiueim uakap. Bo gete me tang sioko ke mata uoum, e la hire tasisina mara longorosina tatanon, song ra uapalih.’ \p \v 31 Kare kula Abraham tatanono pare, ‘Geka mahang longorosina toro uelhire tang Moses, doh tasir propet, gisin ahikimpe pah ra turung longoro gete lamer tamata geke mata uoum.’” \c 17 \s1 A niualasir tar niguata uasa \p \v 1 Iesu ke kula tosno tamatang uakuakeluk pare, “O mana tun a uedanga tasir tamata mara guata tar niguata uasa, e turung lame. Bo a tamata puk gere uakotpokoso tar niuedanganin e tagin teil, God e turung uauelmahingintiehe tun tar tamaton. \v 2 Gete guatono me tang siokor keketik mare guata tar niguat uasa, auiantiehe tun geta turung uih tane tolain mo palaua uleikintiehe tun toro uekuekon, kara uadudurin i laur. \v 3 \x * \xo 17.3 \xt Mat 18.15\x*Temaeit mu kaueke uaia katongosioum. Geke guata uasa tahimua, ingga o uelkukur tatanon, doh gete ueldolomion, kare uapalih tena niguata uasa, ingga o kusa luara liu tena niguata uasaon. \v 4 Gete guata uasaono totomua tar mouitir binaka tar siokor marein, kare la tapokisiha totomua tar mouitir binak, kare me kula pare, ‘inggo u ueldolomo tun, karu uapalih.’ Ingga o kusa luara liu tena niguata uasaon.” \s1 A nitagorong man \p \v 5 O aposoul ka kula tar Tamat Nomana pare, “Uauleik teremi nitagorong maneim!” \p \v 6 \x * \xo 17.6 \xt Mat 17.20; 21.21\x*Kare mene hahauono pare, “Geta sasalik remi nitagorong manoum misiana sira tar uatunar mastet, inggoum mu banotong kula toro kakariuoun rone pare, ‘Us kai katongoia, karo la lebeia i laur!’ Doh roono ro douk o turung longoro tamiuoum.” \s1 A tamatang kalekinale \p \v 7 “Gete me tang sioko tamiuoum mena tamatang kalekinale re taui tar kot ue e kaukaueke tasir sipsip. Inggon ahik pahe kula tena tamatang kalekinale tar binaka re la tapokis tur peha tar iomo pare, ‘Languahane, karo tabila uahiua tagu tar binakang ein.’ \v 8 Bo Inggon e turung kula pare, ‘Kaleuatoro tereg nieino, karo sik ueleheir tereg nieinio maru ein, karu inum. I muduhia song ro banotong einia, karo inum.’ \v 9 Inggon ahik pahe heir me niuaha re uauia tena tamatang kalekinale ke guata uakeluk pe tar haua ka ualatohoin tatanono tar guat. \v 10 Doh inggono ter siokono kompe tamiuoum tar binaka rung guata uakapa tar mamang inetelik geka hireig tamiuoum mu guat. Inggoum pakung kula pare, ‘Inggeim o tamatang kalekinale ueltebeir pukumpe, bo mi guata kompe tar kalekinale ka heirin tamiueim tar guat.’” \s1 A hangaulur toba ka uauiais \p \v 11 Tar binaka re haiala Iesu i Jerusalem, inggono ke lihila toro tui i uantinanin i Samaria dohi Galili. \v 12 Git re lang la manasa peko inggon i koboro tar siokor uan, doha hangaulur tamata gesir toba ka me ueltupar tatanon. Gisina ka tur i rehe sikor, \v 13 \x * \xo 17.13 \xt NKP 13.45-46\x*kara kula ualeik pare, “Iesu ingga a tamata uleik o ueldolomo tamiueim!” \p \v 14 \x * \xo 17.14 \xt KT 14.2-3; Mat 8.3-4\x*Tar binaka ke banga Iesu tasisin, inggono ke kula pare, “Mu la, karung la ualasira katongosioum tasir pater.” \p Doh gine ra la pelasin, gisina ka uia manas. \v 15 Doha tang sioko tasisina ke banga ke uia pe, kare la tapokisime. Inggon e menmene ualeik teil re uatuatakai pe tang God. \v 16 Inggono ke me baka uahiuainane i kot tar kekena Iesu, kare kulang uauia tun tatanon. Doh inggon a peng Samaria. \v 17 Doh Iesu ke dangata pare, “Inggo ku uauia tasir hangaulur tamat, iareisir gime lusior tamat? \v 18 Ahik me tang sioko ke tapokisime tar me heir me uatakai tang God te gine puk manasar peng gime uan.” \v 19 Kare kula Iesu tatanono pare, “Tur kai karo la. God ke uauia totomua ter hauon ingga ko tagorong man.” \s1 Na Nitoia God e turung laha \p \v 20 A siokor binak o Parisi ka dangata tang Iesu pare, “Mangihar binaka re turung laha na Nitoia God.” \p Doh Iesu ke mene hahaua pare, “Ahik me inete ra turung ualasira uakalahara toin gete laha na Nitoia God. \v 21 Ahik me tamata re turung kula pare, inggon ginehiae ue gitiehiae, ter hauon na Nitoia God e mok i uantinanina tamiuoum.” \p \v 22 Song ke kula poluk Iesu tosno tamatang uakuakeluk pare, “A binak e turung lame, doh inggoum mu turung malahirintiehe tun tar marang banga tena mareinir Tunar Tamat, bo inggoum puk ahik pah mu turung bang huar. \v 23 \x * \xo 17.23 \xt Mak 13.21; Luk 21.8\x*O tamata ra turung hire tamiuoum pare, ‘A Tunar Tamata gitie ue inggono gine.’ Bo inggoum puk ahik pah mu tagorong man, karung ualo uakeluk tasisin. \v 24 Ge na marein per Tunar Tamat e turung pe sira tar kanau gere balbala uelkaruse, kare turung uabalo kai i rana tar hagar e la tur tar giameher surun e la tuka tar giameher surun. \v 25 Bo tar uakikilangana puk, a Tunar Tamat e turung kale tur baka uoum me bureher niduh tar bureher inet, doho tamatang daana ra turung ueluelde tatanon.” \p \v 26 “Na mareinir Tunar Tamat e turung ngohina sira kompe tena marein Noa. \v 27 O tamata ra ein, ra inum, kara uelueleis ke la tukampe tar marein ke la leka pe Noa tena parau. Song ko languaha ro silu uleik, karo binopo tasisina uakap. \v 28 \x * \xo 17.28 \xt Uak 18.20; 19.25\x*Inggon a siokono tena marein Lot. O tamat ra ein, kara inum, kara uabulau, doh ra leb, kara tuha um. \v 29 Bo a marein pukuoneit ke hiliu Lot i Sodom, ko laha ro hue doha palauanitir ngangaua ke tadura turuha i Heuen, karo me binopo uakapa tasisin. \v 30 Inggon e turung siokono sira kompe tena mareinir Tunar Tamat gete kotpokoso uakalahar.” \p \v 31 \x * \xo 17.31 \xt Mat 24.17-18\x*“Tar binakon a tamata gere uangoul i rana tena um, doh na ineton e mok ium, inggon ahik pahe banot e hiuo uelhir baka poluk tar la kale taninin. Doha tamata gere uangoul tar iom, ahik baka poluk pahe la tapokis tena um tar la kale mena inet.” \p \v 32 \x * \xo 17.32 \xt Uak 19.17,26\x*“Mu namana huara tena kuaha Lot. \v 33 \x * \xo 17.33 \xt Luk 9.24\x*Mai gere uedanga tar kusa uanono tena nitua, na nituaono e turung rou. Doh mai gere uamaluana tena nitua ra kale liuin, inggon e turung kale tapokis. \v 34 Inggo gine ru hire tamiuoum tar boungoneit, a tang torikir tamat ura turung rikin toro sioko ro uat. A tang siok ra turung kalein, kara turung hiliuinir tang giameh. \v 35 A tang torikir kuah ura turung uiuir tar sokong kukuanar raes-uit. A tang sioko ra turung kalein, kara turung hiliuinir tang giameh.” \v 36 (-) \p \v 37 O tamatang uakuakeluk ka longor, kara dangata pare. “Ir Tamata Noman! Ia re pokoso tor puhon.” \p Kare mene hahaua Iesu pare, “Me buturumpe gere rikin me tukununar mat ter buturono tera me pepe totor manulabasine ra ein pe tasir mat.” \c 18 \s1 O uelhire uaranga tar kuaha nimata liu \p \v 1 \x * \xo 18.1 \xt Kol 4.2; 1Te 5.17\x*Song ke hire Iesu tosno tamatang uakuakeluk toro uelhire uaranga mare ualasira tasisina tar lotu keip dede tar nitagorong man, doh ahik pah ra uakenua kout. \v 2 Iesu ke kula pare, “I lolono tar siokor uan e uangoulur tamatang kedang ge ahik pahe sokoro tang God, kara hik pahe namana tagu tasir tamat. \v 3 Doh tar uanion e uangoul ponor kuah a nimata liu. Inggon e uoto lame tar tamatang kedangon, kare me uoto kula pare, ‘O uakodkodoho uaia keip baka totoguo menia tenag uelmatan.’\fig A kuah a nimate liu ke la tar tamatang kedang|alt="the widow went to the judge." src="AB02880b.tif" size="col" ref="LUK 18.3" \fig* \v 4-5 Tar uakikilangan, a tamatang kedanga ke ueluelde baka tar poul, bo tar uadouhina puk inggono ke kula katongoin pare, ‘Inggo ahik nomana pahu sokoro tang God, kara hik pono pahu namanantiehe tasir tamat. Bo a kuaha pukener nimata liu e heir dede totoguo tar niduh. Inggo deh paku poul tatanono mare kale tar niuia mara hikiono pahe uamanguh totoguo re la totouaha peme.’” \p \v 6 Kare kular Tamata Nomana pare, “Ualongoro ke kula per tamatang kedanga ge ahik paha kodkodoh. Inggono ke heir tar kuaha tar nikodoho ke malarain. \v 7 Ge God pe e uakodkodoho uateuele tun tosno tamata geke uamatotois gera lotu dede tar mamang marein, doh tar boung ra hingo pe me nikodoho tatanon. \v 8 Doh inggo gine ru hire tamiuoum pare, God e turung uakotpokoso uateuele tar nikodkodoho tasisin, bo hape puk gete lahar Tunar Tamatane tar kot, inggon e me tuparampe mo tamata ra tagorong mana tatanon.” \s1 O uelhire uaranga tar Parisi, doha tamatang kale tar takis \p \v 9 O gisiameher tamata ra tagorong mana katongois pare, tesir tamata kodkodohontieh, kara touahiua tasir mamang tamata ueltebeir. Doh Iesu ke hire tasisina toro uelhire uaranga pare, \v 10 “A tang torikir tamata kura la taro tar umang lotu ger dedeil tar la lotu. A tang siokor Parisi, doha tang giamehe a tamatang kale takis. \v 11 Gitir Parisi ke tur kai, kare lotu uatuha tatana pare, ‘God inggo u kulang uauia tun totomua, teeit inggo ahik pah misiana tasir gisiameher tamata gesir ueuenau, karo tamata uasa, kare gisis ra ura keip tasir le. Doh inggo ahik pono pah ngohina tagu tar tamatang kale takiseitie. \v 12 \x * \xo 18.12 \xt Ais 58.1-4; Mat 23.23\x*Inggo u uoto ueil uatorik tar siokor uik, karu uoto heir totomua tar sisisiokor hangaul ro mahar tar mamang inetelik ku kaleig.’” \p \v 13 \x * \xo 18.13 \xt Ker 51.1\x*“Bo git pukur tamatang kale takis e tur uairehe sikoro kompe. Inggon ahik pahe bang a kai sikor i Heuen, bo ke nun kompe toro uaruaron, kare kula pare, ‘God, o ueldolomoha totoguo, ge inggo pe a tamata uasa.’\fig A tang torikir tamat ura lotu tang God|alt="Two people praying to God." src="AB02881b.tif" size="col" ref="LUK 18.13" \fig* \v 14 \x * \xo 18.14 \xt Mat 23.12\x*Inggo gine ru hire tamiuoum tar binaka re la tapokisir tamatang kale takisene tena um, inggono puk manasampe ter tamata kodkodoho tar matana God. Ge a tamata pe gere uairana katongoin, inggono ra turung touahiuain, doh mai gere touahiua katongoin, inggono ra turung uairanain.” \s1 Iesu ke guata uaia tasir keketik \p \v 15 O tamata ka keip ponome tasir guama mesir keketik tang Iesu mare me uaponono tar limana tasisin. Doh tar binaka ka bangar tamatang uakuakeluk pare, kara uakuakur tasisin. \v 16 Bo Iesu puk ke kilala tasir keketik tatan, kare kula pare, “Ahik pah mu kula tane tasisin, uamaluana tasir keketik gera lame totoguo, ge na Nitoia pe God a nosir keketik sira pare. \v 17 \x * \xo 18.17 \xt Mat 18.3\x*Inggo gine ru hire tamiuoum toro man, a tamata ge ahik pahe kale tena Nitoia God misiana sira tasir keketik, inggon ahik pahe banot e leka tagula.” \s1 A tamata uleik ger tang mani \p \v 18 \x * \xo 18.18 \xt Luk 10.25\x*A tang siokor tamata uleik ke dangata tang Iesu pare, “Ir Tang Ualasir, ingga a tamata uaia tun. A haua paku guataio tar kale tar nitua gere moko dede.” \p \v 19 Kare mene hahaua Iesu pare, “Ae maeit ro kila totoguo a tamata uaia tun? Ahik deh me tamatar uia te God puk manasampe me pahen. \v 20 Ingga o ate tar ualatut e kula pare, \b \q1 ‘Ahik paho ura keip tasir le, \q2 ahik paho uiliatung pous, \q2 ahik paho uenau, \q2 ahik paho boho tola, \q2 ueltada tang tamoum, doh tinoum.’” \rq Kale Tapokis 20.12; Ualatut 5.6\rq* \b \p \v 21 Kare kula tapokisir tamata pare, “Tar binaka ru keketikio e me tukene daan, ginina uakapanine ku uakelukumegio.” \p \v 22 Tar binaka ke longoro Iesu, kare kula tatanono pare, “Ingga o katupa harahampe tar siokor inet. Uabulaua liu tenang mamang inetelik ge kaeig, karo heir tar mani tasir tiome mare turung burehentiehe me nang inete uaia ingga i Heuen, song ro uakelukumeane totoguo.” \p \v 23 Tar binaka ke longorono pare, inggono ke me hagouo uaduh tun, teeit inggono na burehentieher inet. \p \v 24 Iesu ke banga tatanon, kare kula pare, “A parakukuhuntiehe tun tar tang mani tar lekala tena Nitoia God. \v 25 Bor kamel e banoto tar hikula tar tapokosonar harum, ahik pahe parakukuh sirain tar tang mani gere marang lekala tena Nitoia God.” \p \v 26 Gisis ka longor, kara dangatangua tang Iesu pare, “Bo maingua ra banotong uelkarusin.” \p \v 27 Doh Iesu ke mene hahaua pare, “A haua re matoto leuinir tamata tar guat, God e banot e guat.” \p \v 28 Doh Pita ke kula tatanono pare, “Ualongor! Inggeim king hiliu tenami mamang inetelik, karing me uakeluk totomua.” \p \v 29 Kare kula tapokis Iesu pare, “Inggo gine ru hire tamiuoum toro man. A tamata gere namana tena Nitoia God, maeit ke hiliu tena uan ue na kuaha ue o bung tahin ue taman ue tinana ue o bung tun, \v 30 inggono e turung kale uaburehentiehe tun tar ineteninanine tar binakalanine, kare turung kalengua ponompe tar nituang tar mamang binakalikinit re lame.” \s1 Iesu ke kula poluk pare, e turung mat \p \v 31 \x * \xo 18.31 \xt Luk 24.44\x*Iesu ke kila toto sioko baka tasir hangaul, doha tang torikir tamatang uakuakeluk, kare me hire tasisina pare, “Ualongor! Inggeig i la taro i Jerusalem, doha mamang inetelikinit geka bolo uatuhalaigir propet tar Tunar Tamat, ginin e turung kotpokoso tun toro man. \v 32 \x * \xo 18.32 \xt Luk 9.22,44\x*Inggono ra turung heirin tar limasir tamata ge ahik paho Ju. Doh gisina ra turung uauanet, kara loulou tatanon, kara kalkalopisin, kara uiliatung pous tatanon, \v 33 bo tar uatouononor marein puk inggon e turung tua tapokis.” \p \v 34 \x * \xo 18.34 \xt Mak 9.32\x*Bo gisina puk ahik pah ka naman manate tar tengkanar puhon, teeit a tengkanar puhono ka uaouoin, kara hikinguasina pah ka ate tar haua ke hireion. \s1 Iesu ke uauia tar tamata kut \p \v 35 Gine re la uahuhut manasa peko Iesu i Jeriko, doha tamat a kut e tabila tar tektekenar lel, kare hinga inet. \v 36 Tar binaka ke longorono tasir manai tamata ka me la pela, kare dangata pare, “A hauene ke kotpokos.” \p \v 37 Kara hiresina tatanono pare, “Iesu ger peng Nasaret git re haiala tar lel.” \p \v 38 Kare kula ualeikinguaono pare, “Iesu ger tuna Debit o ueldolomo totoguo!” \v 39 Gisit ra uoum teil ka loulouar, kara kula tatanon e pepe bukbuk. Bo inggono puk ke kula ualeikintiehe uain pare, “A tuna Debit, o ueldolomo totoguo!” \p \v 40 Iesu ke tur, kare hire tasir tamata ra la keipime tatanon. Tar binaka ke la uahuhutumeon, kare dangata Iesu tatanono pare, \v 41 “Ingga o malara a haua ru guataio totomua.” \p Kare kula tapokisono pare, “Tamata Noman, inggo u marang bang!” \p \v 42 Kare kula Iesu tatanono pare, “O banga puk manas, reng nitagorong mana ke uauia totomua.” \v 43 Ahik me sikir manasan, kare bangar tamataner kut, kare uakelukungua tang Iesu e uatuatakai teil tang God. Tar binaka ka bangar tamata uakapa tar haua ke kotpokos, gisina ka uatakai pono tang God. \c 19 \s1 Sakeus ger tamatang kale tar takis \p \v 1 Iesu ke lekala i Jeriko, kare haiala i uantinanina tar uan. \v 2 Doha tamat e uangoul tar uanion a hangana tang Sakeus. Inggono nas uleikir tamatang kale tar takis, doh inggon a tang mani. \v 3 Inggon e marang banga uasa tun maionene Iesu, bo teeit kompe a tamata puhina peon, maeit ahik pahe banot e bang huar, doh teene pon o manai per tamat. \v 4 Doh Iesu e lihime tar lelon, temaeit ke ualolaon i uoum, kare la moto toro douk fig mare bang huarala.\fig Sakeus e tabil i rana toro douk|alt="Zacchseus sitting up in the tree" src="AB02882b.tif" size="col" ref="LUK 19.4" \fig* \p \v 5 Tar binaka ke me la matoto Iesu tang Sakeus, kare tada kai taro i ran, kare kula tatanono pare, “Sakeus o hiuo ualahur puk manasampehaene daan. Inggo u la uangoul tun bakampe daana tenang uma.” \p \v 6 Maeit Sakeus ke longoro kompe, kare hiu, kare me kila keip tang Iesu tar niuah. \v 7 \x * \xo 19.7 \xt Luk 15.2\x*O mamang tamata uakapa ka banga tar puhon, kara uakekena tar ueluelmene pare, “E la tun manasampeono tena umar tamateitir sa.” \p \v 8 \x * \xo 19.8 \xt KT 22.1; Aha 5.6-7\x*Bo Sakeus puk ke tentur kai, kare kula pare, “Bangar Tamata Noman! Inggo gine manasa ru heir tar maharanar mamang inetelikininer noug e la tasir tiome, doh getu boho me tamata me inet. Inggo u turung bulaua uatoueit tapokis tar bulauana ro boh.” \p \v 9 \x * \xo 19.9 \xt Luk 13.16; Apo 16.31\x*Maeit ke kula Iesu tatanono pare, “Daan ke laha God tar uelkarus tamiuoum tar umene, teene a tamatane a tuna pono Abraham. \v 10 \x * \xo 19.10 \xt Luk 15.4; Jon 3.17; 1Ti 1.15\x*Ge a Tuna per Tamat ke lame tar me sir uelhir, kare uelkarus tasir tamata geka heil sira tasir sipsip.” \s1 O uelhire uaranga tar hangaulur mani \p \v 11 Tar binaka ra ualongoror tamata tena niualasira Iesu, inggono ke hire tasisina toro uelhire uarang, teene inggono ke uahuhut i Jerusalem, doho tamata ra namana pare, na Nitoia God e turung pokoso puk manasampe. \v 12 Kare kula Iesu pare, “A tamata gere la tur toro matina toia ke kaleuatoro tar la tar giameher pang uan gere uairehentieh. Inggono ke haiala mara la uatoia toin tar pang uanion, song re turung la tapokisime. \v 13 Tar binaka ke marang hiliuion, inggono ke kila baka tosno hangaulur tamatang kalekinale, kare heir tasisina tar 20 kina hahai, kare kula tasisina pare, ‘Mu uamoko tar maninine mare poho uabureh, e tuka getu tapokisimeo.’ \v 14 Bo o tamatan tena uan pukion e tokouasais tatanono temaeit gisina ka ualatue uakeluk tasir tamata ra la uakeluk tatanon, tar la kula pare, ‘Inggeim mi de tar tamatane mata kotpokoso sira pare, nami toiaeim.’” \p \v 15 “Bo inggono ka uatoiampein, song ke la tapokis tena uan. Maeit inggono ke kilame tasir tamatang kalekinalesit geka heiris tar mani mare ate a touiha ka uakotpokosoigisin. \v 16 A uakikilanganar tamata ke lame, kare me kula pare, ‘Ir Tamata Uleik, inggo ku uapoho uanoto tar 200 kina tar mani geko heiria.’ \v 17 \x * \xo 19.17 \xt Luk 16.10\x*Doh na tamata uleikiono ke mene hahaua pare ‘Nag tamatang kalekinaleo, ingga ko guata uaia tun! Teeit ko kalekinale uaia keip pea tar mani ger sasalik tun, temaeit gine daan inggo u uamatoto totomua ter tamatang kaueke tar hangaulur uan uleik.’” \p \v 18 “Kare la polukuhar uatang torikinar tamatang kalekinale, kare me kula pare, ‘Ir Tamata Uleik, inggo ku uapoho uanoto tar 100 kina tar mani geko heiria.’ \v 19 Kare mene hahaua na tamata uleikiono pare, ‘Auia tun! Inggo u uamatoto totomua ter tamatang kaueke tar tolimar uan uleik.’” \p \v 20 “Doha tang giameher tamatang kalekinale ke la polukuha, kare me kula pare, ‘Ir Tamata Uleik! Kale tenang maniene, inggo ku gomo uaouo taninina toro mahar gomon, karu uamok. \v 21 Inggo ku sokoro totomua, teene a ualasokoro pe ingga. Ingga o uoto kale uahuara puk tar haua re kotpokoso tur tenas kalekinaler gisiamehe geka guataig.’” \p \v 22 “Kare kula na tamata uleikiono tatanono pare, ‘Ingga a sa! Inggo u kedanga keip totomua tenang uelhire katong. Ingga a tamatang kalekinale uasa, Ingga ko ate pare, inggo a tamat a ualasokor, karu kale uahuara puk tar haua re kotpokoso tur tenas kalekinaler gisiamehe geka guataig. \v 23 Ae maeit ahikia mato la uamokola tenag manio tar umang mani maru me kaleo me mani geke poho uahahaua tar binaka getu la tapokisime?’ \v 24 Kare kular toia tasir gisiameher tamatang kalekinale pare, ‘Kale liu tar mani tatanon, kara heirig tar tamatang kalekinale geke uapoho uanoto tar 200 kina.’” \p \v 25 “Kara kulasina pare, ‘Ahik dehonor tamata uleik, inggono deh ke kale manasa tar 200 kina!’” \p \v 26 \x * \xo 19.26 \xt Mat 13.12; Luk 8.18\x*Kare kular toia pare, “Inggo gine ru hire pare, maisir tamata geka kalekinale keip uaia tenas bureher inet, gisina ra turung heir uaburehe ponois. Bosir tamata ge ahik pah ka kalekinale keip uaia tenas inet ue gete kae manasa uoumig menas inetesin, ginina ra turung siokor kale liuig. \v 27 Bo mu ueliu pukumeane tos nogo uelmatanio geka ueluelde matu toiao tasisin, kara me uiliatung pous toisisinane i uoum totoguo.” \p \v 28 I muduhia ke mene uakapa baka pe Iesu, kare la uoumunguala i Jerusalem. \s1 Iesu ke kaleuatoro tar lekala i Jerusalem misiana tar toia \p \v 29 Git re lang uahuhut manasa pe Iesu i Betpage, dohi Betani geura uahuhut tar siusan gera kilain a Siusanang Oliv, Iesu ke ualatue tena toking uakuakeluk, kare kula pare, \v 30 “Raoum mura la tar uaneit i uoumuhia, kaura la lekala ium, kaura la tupara tar donki kalan a nisanga uatur. \fig a donki kalan a nisanga uatur|alt="A young donkey tied up." src="AB02849b.tif" size="col" ref="LUK 19.30" \fig* Inggon ahik me tang siokor tamata ke panete baka uoum tatanon. Luaka tatanon, kara keipimeinane. \v 31 Gete me tang sioko re me dangata tamiraoum pare, ‘Ae maeit kura luaka raoum tatanon?’ Mura hire tatanono pare, ‘A Tamata Noman e malara tatanon.’” \p \v 32 Maeit rasina kura la, kaura la tupara sira re moko per mamang inetelik ka hire peis. \v 33 Gine ura luaka tur pe rasina tar donki. Tanener donki ke dangata tasrasina pare, “Ae maeit ura luaka liu raoum tar donki.” \p \v 34 Kaura mene hahaua rasina pare, “A Tamata Noman e malar e kalekinale keip tatanon.” \v 35 Doh rasina kura me ueliuime tatanono tang Iesu. Kaura baka uaponala tenasira hikhiku i rana toro pinenar donki, kaura poul tar uapanete tang Iesu tar donki. \p \v 36 Git ke la manasa peko Iesu, o tamata ka heig tenas hikhiku tar lel. \v 37 Doh tar binaka ke me la uahuhutiono tar lele gere la uahiuako tar Siusan i Oliv, no tamatang uakuakeluk Iesusitir manai ka siokor uatakai keip tar niuaha uleik, kara kulkula ualeik, teene ka banga pesina tar bureher nitouo geke guataig Iesu. \b \p \v 38 \x * \xo 19.38 \xt Luk 2.14\x*Gisina ra kulkula pare, \q1 “A niguata uaia e la tar toiaene \q2 geke laha tar hanganar Tamata Noman! \q1 O hiarou o mok i Heuen, \q2 doh inggeig i uatakai, \q2 kari uouongono tar hangana God ger i ranantiehe tun!” \rq Ker 118.26\rq* \p \v 39 O gisiameher Parisi geka uangoul tagu tasir manai tamata ka kula pare tang Iesu, “Ir Tang Ualasir, ingga o uelkukur tosno tamatang uakuakeluk tar puhene ra kulainisin.” \v 40 Kare mene hahauono tasisina pare, “Inggo gine ru hire tamiuoum geta uangoul bukbukusin, a palauanine tere turung kaling ualeik!” \s1 Iesu ke kiring tasir tamatang Jerusalem \p \v 41 Gine re lang pokoso peko Iesu i Jerusalem, kare banga tar uan uleik, inggono ke kiring e ueldolom, kare kula pare, \v 42 “Ge pake gine mu ate tanikoum daana tar haua re banot e heir toro uelhiarou, bo ka touaouo pukin tar matamiuoum. \v 43 A binak e turung la tunuha tamiuoum, doh nomio uelmatanioum ra turung turtur uiloho tane tar koto tamiuoum mara hikioum pah mu banotong ualo tauete liu. \v 44 \x * \xo 19.44 \xt Luk 21.6\x*Doh gisina ra turung ueh uatamtamiana to tamiuoum i koto menia toso bung tumiu i koboro tenami uan uleikioum, kara siokor mamantouo tar uan uleikene, teene inggoum ahik matung bang paroko tar binaka ger nang God ke la peha tamiuoum.” \s1 Iesu ke geil liu tur tasir tamata tar umang lotu ger dedeil \p \v 45 Song ke la lekala Iesu tar umang lotu ger dedeil, kare la geil tauete tasisit ra uabulbulaua to tar inet ium. \v 46 Kare hire tasisina pare, “No uelhire God gero nibol o kula pare, \b \q1 ‘Nag umo a uma ra turung lotu toin.’ \q2 Bo inggoum kung guata sira tar umon a nosir ueuenau.” \rq Aisaia 56.7; Jeramaia 7.11\rq* \b \p \v 47 \x * \xo 19.47 \xt Luk 21.37\x*Doha mamang mareinilik Iesu e ualualasira to tar umang lotuono ger dedeil. Bo o patere uleik puk, doho tamatang ualualasira tar ualatut mesir gisiameher tamata uleik ka uedanga tar marang uiliatung pous tang Iesu. \v 48 Bo ahik puk pah ka tupara me hagar mara guat, teene o tamata ra marang ualongoro uaia tun tar hauanine ke meneig Iesu. \c 20 \s1 Nosio tamata uleikir Ju ka dangata tang Iesu \p \v 1 A siokor binakene re ualasira to pe Iesu tar buturung uelpokosane iuma tar umang lotu ger dedeil, inggono ke la mene tauete toro Uelhire Uaia, doho patere uleik mesir tamatang ualualasira tar ualatut, karo gisiamehe ponor mamahoholik ka siokor lame tatanon, \v 2 kara kula tang Iesu pare, “Hire tamiueim tang mai ke uatohangana totomua, doh mai ke heir totomua tar nitampopokoh, maeit ko guata tar inetenine.” \p \v 3 Kare mene hahauono pare, “Inggo u dangatangua pono tamiuoum tar nidangat, mu hire totoguo, \v 4 mai ke heir tar nitampopokoho tang Jon tar uahuhu tasir tamat, God ke heir ue o tamata puk.” \p \v 5 Gisina ka ueluelmene katongois pare, “Hape geti mene hahaueig pare, a nitampopokohor nang Jon e la tur tang God, song re turung dangatono tagigeig pare, ae maeit ahikioum matung tagorong mana tatanon? \v 6 Bo geti kula hahaueig pare, a nitampopokohoneit tang Jon e la turume tasir tamat, doho tamata uakapa tun ra turung bakbak pous tagigeig tar palau, ter hauon gisina ra tagorong mana tun tang Jon a propet.” \v 7 Maeit ka kulasina pare tang Iesu. “Inggeim mi tel, ia re la tur na nitampopokoho Jon.” \p \v 8 Kare kula Iesu tasisina pare, “Gine ahik peoum pah mu hire tapokis totoguo, temaeit inggo ahik pono pahu hire tamiuoum, ia re la turur nitampopokohene ru guata keipio tar inetenine.” \s1 O uelhire uaranga tasir tamata gera kaueke tar iomo bino \p \v 9 \x * \xo 20.9 \xt Ais 5.1\x*Inggono ke mene dedempela tar hire tasir tamata toro uelhire uaranga rone pare. “A tang siokor tamata ke lebe tena iomo bino, kare heir baka tasir gisiameher tamata ra kaueke uangoul, kare hiliu ke la i reh, ke la uangoul tar puhung barah. \v 10 Doh tar binaka ke uelmurakar bino, inggono ke ualatue tena tang siokor tamatang kalekinale e la tasir tamatasis ra kauek. Inggono ke malauelhir tasisina ra la heirime tatanono me giniameher kukuanar bino. Bo o tamatang kaueke puk ka halhaluh tatanon, kara uelueltula liu tatanon ahik mata kale bak. \v 11 Inggono ke ualatue poluk tar tang giameh, doh inggono ka la uiliatung ponoin, kara uamatalain, doh ke la tapokis puk ahik mata kale baka me inet. \v 12 Doh tanener iomo ke ualatue poluk tar uatang touononar tamat, doh inggono ka uiliatung uadeuatingin, kara baka tauetein.” \p \v 13 Kare la kular tanener lebe bino pare, “A hauangua paku guataio? Inggo u turung ualatue tar tug geru malauelhirintiehein. Song tera la ueltada to nomanasina tar tuguo.” \p \v 14 “Bo tar binaka puk ka bangar tamatang kaueke bino tatanon, gisina ka uelmene katongois pare, ‘Inggonene ter tang sioko re turung kale uahiua tar iomo binoene, ti uiliatung pous tatanon, kari kale tena ineton.’ \v 15 Temaeit ka baka tauete turusina tatanono tar iomo bino, kara la tung pous tatanon.” \p Kare kulangua Iesu pare, “A hauangua re turung guatain tanener lebe bino tasisin? \v 16 Inggon e turung lame me uiliatung pous tasir tamatang kaueke tar iomo bino. Kare heir tar iomo bino tasir gisiameh.” \p Tar binaka ka longoror tamata ke kula pe Iesu pare, gisina ka kula pare, “God ahik uamaluana tar puhonene e kotpokos!” \p \v 17 Doh Iesu ke banga uakodkodohola tasisin, kare kula pare, “Bo ae maene ka bolo uahiuain roono tono bolobolo God pare? \b \q1 ‘O palaua geka deinir tamatang tuha toro um \q2 teene ka namana pe o sa roon, \q2 karo iinetelik puk, roono ka uiuirin pare, o inete uleik tun.’ \rq Ker 118.22\rq* \q1 \v 18 \x * \xo 20.18 \xt Ais 8.14-15\x*‘Doh mair tamata re turung punga uahiuako toro palaua roon, \q2 e turung taptapolaka siksikin. \q1 Doh mair tamata re turung hungin tang roon, \q2 e turung tamtamian.’” \b \p \v 19 Ahik me manasan o tang ualasira tar ualatut, doho patere uleik ka bangaehe me hagar tar uih tang Iesu, ter hauon gisina ka ate ke uelhire peono toro uelhire uaranga rone o lain tasisin, bo gisina puk ka sokoro tasir tamat. \s1 Bulaua tar takis tang Sisa \p \v 20 \x * \xo 20.20 \xt Luk 11.54\x*O tamatang ualualasira tar ualatut, doho patere uleik ka uakeis uanono tang Iesu, kara ualatue tasir gisiameher tamata ra la bangbanga uanomo tang Iesu, kara pepe boho pare, o tamata kodkodoh. Gisina ra marang uakouh tang Iesu gete mene siaua me puh mara ueliuilasina tatanono tena nitampopokohor gavamanang Roum. \v 21 Maeit gisina ka dangata tatanono pare, “Ir tang ualasir! Inggeim mi ate ingga o men, karo ualasira tar hauar kodkodoho tang hingiamper tamata ger tohangana ue ahik paha tohangan, karo ualasira tena niguata God toro mana tun. \v 22 Auiampeono ri heir pe inggeig tar takis tang Sisar ue ahik.” \p \v 23 Iesu ke ate pare, gisina ra marang tutlour tatanon, kare kula tasisina pare, \v 24 “Ualasira totoguo me mani, karung hire totoguo maiener nipetut tola, doha hangana mai re moko teil.” \p Kara mene hahauasina pare, “Sisa!” \p \v 25 Kare kula Iesu tasisina pare, “Mu heir tang Sisa tar inete ger nan, doha ineter nang God ra heirimpeig tang God.” \v 26 Doh gisin ahik pah ka banoto tar mene uakouh tatanono tar haueit ke mene toiono tasir manai. Gisina ka me tabila bolongurungua ka lutara pe tar menenin. \s1 O Sadiusi ka dangata tang Iesu \p \v 27 O gisiameher Sadiusi gera tagorong boho tar nitua tapokis tur toro mat, ka lame tang Iesu, kara me dangata pare, \v 28 \x * \xo 20.28 \xt Ual 25.5\x*“Ir Tang Ualasir, Moses ke bolo uatuha tagigeig pare, ge pake mata liu me tamata mena kuah, bo ahik puk me keketik, a tahinono pake le tar kuaha kamobono mare uakotpokosono mena keketik tahineit ke mat. \v 29 O mouitir mamahialik ka uangoul. Doh ger uoum ke le tar kuah, kare mat ahik me keketik. \v 30 A uatang torikin ke le kalehe tar kuahon, kare la mata pon. \v 31 Kare la le polukur uatang touonona tatanon, doha siokono kompe, gisinar mouitir mamahialik ka siokor le tatanon, kara siokor mat. Ahik me tang sioko tasisina ke to tun. \v 32 Dohi muduhia a kuaha ke la mata pon. \v 33 Bo tar binakang tua tapokis puk maingua re turung nana tun tar kuahaon, ge gisina per mouitir mamahialik ka siokor le tatanon.” \p \v 34 Iesu ke mene hahaua pare, “O tamatang daan ra le, kara ualeis. \v 35 Bosir tamatang gaat i uoumuhia gisis re uairanais God, kara uatua tapokisis, ahik pah ra turung le ue ra ualeis. \v 36 Doh gisin ahik pah ra banoto ra mata baka poluk, ge gisina pe ngohina tasir anggelou, karo bung tuna God, teeit ka uatua tapokis peisisin. \v 37 \x * \xo 20.37 \xt KT 3.6\x*Bo Moses puk ke ualasira pono tasisit ra mat, kara tua tapokis, inggono ke bolo uahiua hape ke mene tur peha God tatanon i lolono toro hue pare, a Tamata Noman ke kila katongoin pare, ‘Na God Abraham, doh Aisak, doh Jekop.’ \v 38 A Godon ahik pah nas Godor mat. Inggono nas Godor tua. Ge gane pe tatanon, gisin o tua uakap.” \p \v 39 O gisiameher tamatang ualualasira tar ualatut ka kula tang Iesu pare, “Ir tang ualasir, ingga ko heir uaia tun tar puhung mener uia!” \v 40 Doh ahik me tang sioko ke ongolo tun tar dangata poluk tatanono me giniameher nidangat. \s1 Iesu ke dangata tasisina pare, “Mair tuna Debit” \p \v 41 Kare kula Iesu tasisina pare, “Ae maene ra kulasina pare, ‘Inggono e la tur toso bunguna Debit.’ \v 42 \x * \xo 20.42 \xt Ker 110.1\x*Bo Debit ke uakalahara katongoin i lolono tono Bolobolong Ker, ke kula pe pare, \b \q1 ‘A Tamata Noman ke kula tenag Tamata Nomano pare, \q2 Tabilane tar pang mua totoguo, \v 43 e tuka getu touahiuo tosnongo uelmatana i kukulebanga tar kekeimua.’ \rq Ker 110.1\rq* \b \m \v 44 Doh gete kila Debit tatanono pare, na Tamata Noman, hape maene re uatuna Debit tatanon.” \s1 O tamatang ualualasira tar ualatut \p \v 45 Tar binaka ra ualongoror tamata tang Iesu, inggono ke hire tosno tamatang uakuakeluk pare, \v 46 “Mu tagin teil tasir tamatang ualualasira tar ualatut. Gisina ra uaha tar uiloho keip tar gomononitir barah, kara malara ra meneng ueltada tois toro buturung uabulbulau, kara uoto malara tar tabtabilanitir nasir tamata uleik iuma tenas umang lotur Ju, kare tar tabtabilaniner nosir tohangas ger to ueltadan tar niein uleik. \v 47 Gisina ra boh, kara uoto kale uakapa tenas mamang inetelikir kuahar nimata liu, doh ra guata sira pare, o tamata uaia ra kotouo pe tar lotuniner barah mara bangar tamat. O tamata sira pare, ra turung uabatontieheis.” \c 21 \s1 A kuaha nimata liu ke heir tena mani \p \v 1 Tar binaka re uangoul Iesu iuma tar umang lotu ger dedeil, kare bangangua tasir tang inete ra uamoko pela tenas mani tar buturung uamoko tar umang lotu. \v 2 Doh inggono ke banga pono tar kuaha nimata liu a tiome ke la uamoko pono pela tena torikir mani. \v 3 \x * \xo 21.3 \xt 2Ko 8.12\x*Kare kulangua Iesu pare, “Inggo gine ru hire tun toro man, a kuahener tiome, kara nimata liu ke heir uaburehentiehe uain tasisiner tang mani, \v 4 o tamatasine re tototoisir mani, ka heir uabanoto puk. Bo inggonener nimata liu ahik baka poluk mena mani ke la moko ke siokor heir liu pe.”\fig A kuah a nimate liu e heir uakapa tena mani tang God|alt="The widow gave all her money to God." src="AB02867b.tif" size="col" ref="LUK 21.4" \fig* \s1 Iesu ke kula tar umang lotu ger dedeil ra turung durain \p \v 5 Tar binakonene ra ueluatata per gisiameher tamatang uakuakeluk tar umang lotu ger dedeil pare, “Inggon a niuamatmata hamas tar palauanitir mataia, kara inete pononit ka heirig tar uatakai tang God.” Bo Iesu puk ke kula pare, \v 6 \x * \xo 21.6 \xt Luk 19.44\x*“A hauanine rung bangagioumene daan, gaat i uoumuhia, ahik mo sioko ro palaua ro turung toko uaponola mo giameh, a mamang palaua uakapa tununine ra turung siokor baka uahiuaig.” \p \v 7 Kara dangatasina tatanono pare, “Ir Tang Ualasir, mangiha re turung pokosor ineteninanine? Doha hauar uaparoko re turung uahire i uoumuhia pare, ginin e kotpokos.” \p \v 8 Kare mene hahauono pare, “Mu tagin teil geta me tutlourusioum. Ge mo burehe pe ra turung lame tar hangouguo, ra me hire pare, ‘Te inggo.’ Doha binaka ke uahuhutin. Ahik pah mu uakeluk tasisin. \v 9 Getung longoroum toro uiliatung, kara uelsaeng toro pang uan, ingggoum ahik pah mu sokor. Gininanine e kotpokoso uakikilanga manasampe, bo a uadouhinar marein puk ahik pahe turung pokosongua.” \p \v 10 Song ke hire poluk Iesu tasisina pare, “O pang uan ra turung ueluiliatungeis, karo nitoia e turung ueluiliatunge katongois. \v 11 Doho nun uleik e turung pokos, doh toro giniameher butur e turung kotpokosor gogo uleik, kara uelmata uleik, dohi ran tar langit e turung pokosor niuaparoko uleik, kara inetenitir ualasokoro tun.” \p \v 12 “Bo tar binaka puk halanar ineteninanine te kotpokos, gisina ra turung kusa tamiuoum, kara uauelmahingisioum, kara ueliuilasioum tonosio umang lotur Ju, kara turung keipilasioum tar umang uih, kara turung ueliuilasioum i uoum tasir toia mesir tamata uleik. Gininanine ra turung guataig tamiuoum, teeit rung uakeluk pe totoguo. \v 13 Inggonene ter binakeit rung turung hireoum tasisina toro Uelhire Uaia. \v 14 \x * \xo 21.14 \xt Luk 12.11-12\x*Maeit, Inggoum ahik pah mu namanantiehe baka uoum hape rung turung uelturut katongo pesioum tasisin. \v 15 \x * \xo 21.15 \xt Apo 6.10\x*Ge inggo pe u turung heir tamiuoum toro uelhire, kara niate mara hik nomio uelmatanioum pah ra banotong tur tane ue ra touahiua toro uelhire geru heirio tamiuoum. \v 16 \x * \xo 21.16 \xt Mat 10.21-22\x*O bung tinamiuoum ponompesit meso bung tahimiu, karo bung kaloumiu, doho bubungumiu ra turung ueliu ponola tamiuoum tosnomio uelmatana mara la uiliatung pousis mo gisiamehe tamiuoum. \v 17 Doho tamata uakap e turung tokouasais tamiuoum, teene rung uakeluk pe inggoum totoguo. \v 18 Bo ahik puk me siokor kaming ul re turung takaus liu tur tar lumiuoum, kare rou. \v 19 Inggoum mu tur uanono marung kaleoum tar nitua gere moko dedela.” \s1 Gisine ahik paho Ju ra turung mamantou i Jerusalem \p \v 20 “Tar binaka rung bangoum tasir tamatang uiliatung ra tur uiloh i Jerusalem, inggoum mu turung ate pare, a binakang mamantouo tar uan uleik i Jerusalem ke uahuhut manasain. \v 21 Temaeit mais ra uangoul i Judia ra ualo liu taro toro siusan, mais ra uangoul i Jerusalem ra hiliu tar uan. Doh gisine ra uangoul i be tar uan ahik pah ra la lekala.” \p \v 22 \x * \xo 21.22 \xt Jer 5.29; 46.10; Hos 9.7\x*“Ge ter binakang uabato peono mara niuabatoonene e uauelmatout tar mamang inetelik geka boloigir propet. \v 23 A binakoneit e turung binaka uasantiehe tun tasir kuaha balakos, kare tasir kuahasine ra uahuh teil tasir guam! Gea niduh uleik pe e turung pokosane tar kot, ter hauono God e turung nimalianantiehe tun tasir tamatasin. \v 24 \x * \xo 21.24 \xt Ker 79.1; UGO 11.2\x*Gisina ra turung uiliatung pous keipis tar baenat, kara turung kaleis ra la uangoul sira tasir karabus toro mamang pang uanilik. Doho tamatasis ahik paho Ju tagu ra turung touahiu i Jerusalem e tuka tar binakeit ke uamatotoin God ra la kaueke uatukasin i Jerusalem.” \s1 A inetenit re ualasira tar tunar tamata gete tapokisiha \p \v 25 \x * \xo 21.25 \xt Ais 13.10; Isk 32.7; Jol 2.31; UGO 6.12-13\x*Doh Iesu ke kula poluk pare, “Me niuaparok e turung pokoso tar pisar, doh tar bialok, kare tasir pitopit. O tamatang toro mamang pang uanilikane tar koto uakap ra turung toboul, kara turung sokor, kara turung kanuhuntieh, re gutur uauleik per butuana tar laur. \v 26 O tamata ra turung sokorontiehe tun, kara mata uapuh, teene gisina ra ate tar inetenitir ualasokoro re uakekena pe tar kotpokosane tar koto uakap. Teeit God e turung uagune tar mamang ineteliking tar langit. \v 27 \x * \xo 21.27 \xt Dan 7.13; Mat 26.64; UGO 1.7\x*Tar binakon, gisina ra turung banga tar Tunar Tamat e la uahiuaha i lolono toro mahar langit, inggon e la keipiha tar nitampopokoh, doh na uinatoro uleik. \v 28 Gete uakekena manasar ineteninanine tar kotpokos, inggoum mu siokor tentur kai, doh mu uatada kai tar lumiu, ter hauon a binaka re uelkarus God tamiuoum ke uahuhut manasain!” \s1 A niate ra kale turin toro douk fig \p \v 29 Iesu ke hire tasisina toro uelhire uaranga pare, “Mu bangala toro douk fig, kara douk uakapalanila. \v 30 Gete uakekenar douk tar uakoup, o tamata uakapa ra ate pare, i muduhia inggon e turung pang pisar. \v 31 Doh ter siokono kompe getung bangoum tar inetenin re kotpokoso pe, inggoum mu ate teil tena Nitoia God ke uahuhut manasain. \v 32 Inggo u hire tun tamiuoum toro mana pare, a tamatang daan halanampe ta mat, doha inetenina ke kotpokoso manas. \v 33 A mamang inetelik i rana dohi kot e turung rou, bo nogo uelhireo ahik paho turung kapa liu tagu.” \s1 No tamatang uakuakeluk Iesu ra tagin teil \p \v 34 Doh Iesu ke kula poluk tosno tamatang uakuakeluk pare, “Bo inggoum puk mu tagin teil getung uamaluanasioum tar einintieh, karung inum uabureh, karung la maluan, karung namanantiehe tar ineteng gane tar kot, ge ginina pe tere uapunga uahiua tamiuoum, kara hikingua pah mu ate tar binaka re la ualutarahar Tamata Noman. \v 35 Ge inggono pe e turung la uaponaha tasir mamang tamatalik gera uangoulane tar koto uakap. \v 36 Uakeis uanono uaia dede tun, doh mu lotu marung banotoum tar uasiaua liu tar hauaninanit re turung kotpokos, doh marung banoto ponoum tar la tur i uoum tar Tunar Tamat.” \p \v 37 Tar mamang mareinilik Iesu e ualualasira to tasir tamata tar umang lotu ger dedeil, doh tar mamang boungulik inggon e uoto la tauete liu i Jerusalem, e la uoto uangoul tar siusan gera kilain a Siusanang Oliv. \v 38 Bo o tamata puk ra uoto lame tar mamang liliuolik tar me ualongoro to tatanono tar umang lotu ger dedeil. \c 22 \s1 Judas ke uauia tar heir tang Iesu tasir uelmatan \p \v 1 Gine daan ke uahuhut manasainir mareining toro niein uleik, O Bereit Ahik me Is, ra kilain pare, “Leke Liu ro Mat.”\f + \fr 22.1 \ft O niein uleik o nasir Ju ra kilain, “Leke Liu ro Mat.” Uanamana huara dede tar binaka toro mat o uleik ko leka liu tasir Ju i Isip. O Ju ra kialin, “A Pasova.” Bang toro Bolobolong Kale Tapokis Mahar 12.\f* \v 2 Doho patere uleik mesir tamatang ualualasira tar ualatut ra bangaehe me giniameher hagar tar uiliatung pous tang Iesu, ge gisina pe ra sokoro tasir tamat. \p \v 3 \x * \xo 22.3 \xt Jon 13.2,27\x*Kare la hikungua Satan tang Judas gera uoto kilain tang Iskariot, inggono ter tang sioko tasisinar siokor hangaul, doha tang torik. \v 4 Doh Judas ke la tasir patere uleik mesir tamata uleikisit ra tur kaueke tar umang lotu ger dedeil, kare la uelhalata keip tasisina me hagar uaia mare turung heirono tang Iesu tasisin. \v 5 Gisinasine ka uahantiehe tun, kara uauia tar heir me mani tatanon. \v 6 Maeit inggono ke heir tar uauia tasisin, kare sirsir me hagar uaia ge ahik mo manai tamata ra uangoul mare heiriono tang Iesu tasisin. \s1 O uadouhina ro niein \p \v 7 \x * \xo 22.7 \xt KT 12.1-27\x*A mareining toro niein uleik gera kilain, O Bereit Ahik me Is, ke kotpokoso manasa ter binakonene ra tung pousisir tusur sipsip gera ein tois toro niein uleik, Leke Liu ro Mat. \v 8 Iesu ke ualatue tas Pita, me Jon, kare kula pare, “Mura la, doh mura la kaleuatoro tar butur ri la ein toeig toro niein uleik gera kilain, Leke Liu ro Mat.” \p \v 9 Kaura dangata rasina pare, “Iar butur ro malaraia mira la kaleuatoro raeim.” \p \v 10-11 Inggono ke mene hahaua pare, “Gine ura leka peko raoum tar uan uleik, kaura turung ueltupara tar bulout e huata teil tar nouh kodom. Mura uakelukungua raoum tatanono tar umeit re la lekalaion, kaura kula tang tanener uma pare, ‘A tang ualualasira ke dangata pare, Ia kaein nas tine umar pokoso geru me ein to keipio tosnogo tamatang uakuakeluk toro niein uleik ra kilain, Leke Liu ro Mat?’ \v 12 Doh inggon e turung ualasira tamiraoum tar uleikir tine um gere mok i ran, doha mamang inetelik e mokong sioun ter buturuono mura la kaleuatoroin raoum.” \p \v 13 Kaura hiliu rasin, kaura la tupara tar mamang inetelik misiana sirampene ke hire pe Iesu tasrasin. Temaeit rasina kura kaleuator toro niein gera kilain, Leke Liu ro Mat.\fig O niein uleik gera kilain, “Leke Liu ro Mat”|alt="The feast called Passover." src="LB00320B.TIF" size="col" ref="LUK 22.13" \fig* \p \v 14 Tar binakene ke kotpokoso manasar binakang ein, Iesu mesno aposoul ka tabila tokoha toro teboul. \v 15 Kare kulanguaono tasisina pare, “Inggo u malarantiehe tun tar ein keip tamiuoum tar mareining Leke Liu ro Mat, song i muduhia inggo u turung kale uelmahing. \v 16 Temaeit inggo u hire tamiuoum pare, inggo ahik baka poluk pahu turung ein toro niein roon e tuka gete mana bakar puhono tena Nitoia God.” \p \v 17 I muduhia ke kale peono tar kap bino, kare kulang uauia tang God, kare kula pare, “Mu kale tanene, karung uelpakah tatamiu. \v 18 Ge inggo pe u hire tamiuoum pare, inggo ahik baka poluk pahu turung inum tar kukuananar bino e tuka gete laha na Nitoia God.” \p \v 19 Song ke kaleono toro bereit, kare kulang uauia tang God, song ke pis polaka tang roon, kare kula pare, “Gine ter tukunuguo ger niheir uatuha tamiuoum, mu guata pare, tar namana huara totoguo.” \v 20 I muduhia ka ein uakapa baka pesin, inggono ke guata tar siokono komper niguat, inggono ke kale tar kap, kare kula pare, “A kap binoene ter timuhur niuelhote tar deuatingiguo geru uatading uatuhaig tamiuoum.” \p \v 21 \x * \xo 22.21 \xt Ker 41.9; Jon 13.21-22\x*“Bo a tamata gere turung heir totoguo tasir uelmatan, inggono gine re tabilala tagu tagigeig. \v 22 Ge a Tunar Tamata pe e turung mata sira hape ke uamatoto pe God tatanon, bo kuanalik tunur tamatane re turung tangana tatanono tasir uelmatan.” \v 23 Kara uakekenasina tar uelueldangata katongois pare, “Maiane tagigeig re banot e guata pare.” \s1 Mai ger i rana uain? \p \v 24 \x * \xo 22.24 \xt Luk 9.46\x*Doh gisina ka uakekene tar ueluelperere katongois pare, te mai tun ra turung bang parokoin pare, ter tohangana uleik. \p \v 25 \x * \xo 22.25 \xt Mat 20.25-27; Mak 10.42-45\x*Iesu ke kula tasisina pare, “Nasio toiar gime tamatasine ge ahik paho Ju ra kaueke tosnosio tamat, kara petutupe tasisina mara uakelukis. Doh gisisir toiasis ra kaueke tosnosio tamata ra kila katongois pare, ‘O tamang poul tosnosio tamat.’ \v 26 \x * \xo 22.26 \xt Mat 23.11; Mak 9.35\x*Bo inggoum puk ahik pah mu pe sira tasisinasitir tohangas, ge a tamata pe ger tohangana uleik pake pe sira tar tamatane ge ahik me hangan. Doha tamata uleik pake pe sira tar tamatener nipoho uadouh. Doha tamata uleik pake pe sira tar tamatang kalekinale. \v 27 \x * \xo 22.27 \xt Jon 13.12-15\x*Ge a tamata pe ger to hanagana uleik ra uoto heir toig na niein toro teboul, bo gane, inggo tenami tamatang kalekinaleoum. \v 28 Inggoumene tekung tur uanono tagu totoguo tar binaka ke kotpokosor niduh geke uedanga totoguo. \v 29-30 \x * \xo 22.29-30 \xt Mat 19.28\x*Te misiana kompe ke heir pe tamouguo totoguo tar nitoia, maeit inggo u uauiangua pono tamiuoum tar kale tar Nitoiaon, karung la ein, karung la inum to tonogo teboulio tenag Nitoia, doh mu turung tabila toro tabtabilang toia, karung kedanga tasir siokor hangaul, doho torik ro matinang Israel.” \p \v 31 Kare kula Iesu pare, “Saimon! Saimon! Satan ke dangata tar uedanga totomua misiana geta koun uaguluhigir raes-uit, kara kale liuigir mongmong. \v 32 \x * \xo 22.32 \xt Jon 17.15\x*Bo inggo puk ku lotu ueleheir totomua mara hik reng nitagorong mana pahe pung. Doh tar binaka ro uapalihia tenang niguat, karo tapokisime totoguo, ingga o me uatampopokoho toso bung tahim.” \p \v 33 Kare mene hahaua Pita pare, “Tamata Noman! Inggo ku uiliauh tar la tagu totomua tar umang uih, karu la mat.” \p \v 34 Bo Iesu puk ke mene hahaua pare, “Inggo gine ru hire totomua Pita, tar binaka halanar paolo ta kororo daan, ingga o turung uolih uatouono pare, o tele totoguo.” \p \v 35 \x * \xo 22.35 \xt Luk 9.3; 10.4\x*Kare dangatangua Iesu tasisin, “Tar binaka ku ualatueo tamiuoum, inggoum ahik pah mu kale teil me dukung mani, doh me tolah ue me giameher su, inggoum kung katupa baka me inete.” \p Kara mene hahauasin “Ahik uadeil!” \p \v 36 Kare kulono tasisina pare, “Bo gine puk daan gete menami dukung manioum ue me tolaha pon, ra kale taguig, doh geta hikioum menami baenat, uabulaua tenami hikhiku mara bulauain mo baenat. \v 37 \x * \xo 22.37 \xt Ais 53.12\x*Ge a nibolo peonene tono uelhire God pare, ‘Temaene inggono ra uataguin tasir tamata uasa.’ Doh inggo u hire tamiuoum inggon e turung kotpokoso totoguo. Aa! A hauar nibolo uatuha totoguo gine manasa ke uahuhutin tar kotpokoso pare, o man.” \p \v 38 O tamatang uakuakeluk ka kula pare, “Bang, Ir Tamata Noman! O torik ro baenat rasine.” \p Kare mene hahaua Iesu, “Rasin ura matoto manas.” \s1 Iesu ke la lotu to tar Siusanang Oliv \p \v 39 Iesu ke la sira poluk re uoto lang sioun pe tar Siusanang Oliv, doh no tamatang uakuakelukono ka uakeluk tatanon. \v 40 Tar binaka ka la pokososin, inggono ke kula tasisina pare, “Mu lotu mara hikioum pah mu punga me niuedang.” \p \v 41 Kare la uairehe sikoronguaono tar butureit ra uangoulusin, song ke la hatup uahiu, kare lotu pare, \v 42 “Tamoug geto malara ingga, kale liu tar niduhene totoguo. Bo ahik pukia paho uakeluk tereg nimalaro, o uakelukumpe tereng nimalar.” \v 43 Doha anggeloung Heuene ke pokoso uakalaharain tatanon, kare me uatampopokoho tatanon. \v 44 Doh inggono ke hagouo uasa tar niduh, kare lotu uatampopokoho kompela, doha tumaranganono ke sosoro uahiu, ke pe sira tar deuating re simsim uahiua peko tar kot. \p \v 45 Tar binaka ke lotu uakapa peon, kare tentur kai, kare la tapokis tasir tamatang uakuakeluk, inggono ke la tupara tasisina ra hohou, ke tung pousisir niueldolom. \v 46 Kare dangatono tasisina pare, “Ae maeit rung hohououm? Mu tentur, karung lotu mara hikioum pah mu turung punga me niuedang.” \s1 O tamata ka la kusa tang Iesu \p \v 47 Tar binaka re mene haraha Iesu tosno tamatang uakuakeluk, kara me pokosohar manai. Doha tamata gera kilain tang Judas ter tang sioko tasisinar hangaul, doha tang torik, inggono tere uoum keip teil tasisin. Inggono ke la taro tang Iesu, kare la nguh tatanon. \v 48 Bo Iesu puk ke dangata tatanono pare, “Ae maeit ro nguha totoguo, karo heir tar Tunar Tamat tasir uelmatan.” \p \v 49 Tar binaka manasene ka la bang paroko pe no tamatang uakuakeluk Iesu tar puh uasa re marang pokoso pe, kara kula pare, “Ir Tamata Noman, e banotono geting uiliatung keipieim tenami baenat.” \v 50 Doha tang sioko tasisina ke sebel kout tar talinganener pang mua tena tamatang kalekinaler patere uleik. \p \v 51 Bo Iesu puk ke mene hahaua pare, “Mu uakenua! Ke banoto manasar uiliatung.” Kare tuhala Iesu tar talinganeit, kare uauia tatanon. \v 52 Song ke kula Iesu tasir patere uleik, doh noso tamata uleikir tamatang tur kaueke tar umang lotu ger dedeil, karo mamahoholikisine ka la uelhirime tatanono pare, “Mu namanoum pare, u uoum keip teilio mo tamata uasa, maeit kung la keipime tar baenat, doha pus? \v 53 A mamang binakalik inggo u uoto uangoul tagu tamiuoum tar buturung uelpokos iuma tar uamang lotu ger dedeil, doh inggoum ahik pah kung marang kusa totoguo. Bo gine daana puk na nitampopokohor kitup e uoum keip tamiuoum tar guata uasa.” \s1 Pita ke uolih e tele tang Iesu \p \v 54 \x * \xo 22.54 \xt Mak 14.53-54\x*Kara kusenguasina tang Iesu, kara keipilain iuma tena umar pater ge nas uleikir pater. Doh Pita e uakuakeluk teil sikoro kompe tasisin, bo ahik puk pahe la uahuhut. \v 55 Tar binaka ka me pokososin, o tamata ka uout toro hueng mahirum i uantinanina tar buturung uelpokos, kara siokor tabila uiloho tokah, doh Pita ke tabila tagu tasisin. \v 56 Kare bangangualar kuahang kalekinale tang Pita re balbala pein ro hue. Inggono ke bangaehe uaia tun tatanon, kare kula pare, “A tamata dehene e uoto uangoul tagu tang Iesu.” \p \v 57 Bo inggono puk ke uolih pare, “Ir kuah, inggo dehu tele tun tatanon.” \p \v 58 I muduhia tar sisikinalikir binak, a tang giameher tamata ke banga tupara poluk tatanon, kare kula pare, “Ingga pono ter tang sioko tasisin.” \p Doh Pita ke uolih poluk, “Inggo ahik paha tang sioko tasisinasit.” \p \v 59 Gine ke karuh sikor baka per puhung barah, a tang giameher tamata ke mene uatampopokoho polukume pare, “O manampe a tamatonene te me Iesu ge a peng Galili peon.” \p \v 60 Pita ke mene hahaua pare, “Inggo u tele tun tar hauaeit ro mene uatuhaia.” Git re menmene haraha pe Pita, kare kororor paol.\fig A paolo ke koror|alt="a rooster." src="BK00062B.TIF" size="col" ref="LUK 22.60" \fig* \v 61 Doha Tamata Nomana ke uagegela tang Pita. Song ke namana huara Pita tono uelhire Iesu geke mene uakikilangain tatanono pare, “Tar binaka halanar paolo ta kororo daan, ingga o turung uolih uatouono pare, o tele totoguo.” \v 62 Song ke tauetela Pita i kalahar, kare la kirkiring ualeikintiehe tunungua. \s1 Iesu ke tur i uoum tosnosio mamahoholilikir tamat \p \v 63 O tamatasine ra tur kaueke tang Iesu ra uauanet, kara halhaluh tatanon. \v 64 Gisina ka rokoso tane tar matanon, kara haluh dedempe, kara hire tatanono pare, “Hire sira tar propet, maiene ke haluh totomua.” \v 65 Doh gisina ka menmene tar bureher meneng uelsigala tatanon. \p \v 66 Tar binaka ke harahar pisar, nosio mamahoholikir Ju ka la toto mesir patere uleik, kare tesir tamatang ualasira tar ualatut, gisina ka la keipiha tang Iesu tar kaunsil. \v 67 \x * \xo 22.67 \xt Jon 3.12\x*Kara dangata tatanono pare, “Ge pare Kristo nomana, ingga o hire tamiueim.” Kare mene hahauangua Iesu, “Getu hireo tamiuoum, inggoum ahik pah mu tagorong mana totoguo. \v 68 Doh getu dangato tamiuoum, inggoum ahik pah mu mene hahau. \v 69 \x * \xo 22.69 \xt Apo 7.56\x*Bo gine puk daan, a Tunar Tamat e turung tabila tar pang makoso tang God ger uleikintiehe na nitampopokoh.” \p \v 70 Kara siokor dangatasina pare, “Ingga song ter tuna God nomanampe.” \p Kare mene hahauono pare, “Inggoum kung mene hung nomana te inggo nomanampe.” \p \v 71 Kara kulanguasina pare, “Ae maene ri malareig me tang giameher tamata re me mene baka poluk? Ge inggeig pe ki siokor longoro tur manasa tatanono ke mene katongo pe.” \c 23 \s1 Iesu ka keipilain tang Pailat \p \v 1 Song ka siokor tenturusin, kara keipila tang Iesu tang Pailat. \v 2 Kara la uakekena tar tohotola tatanono pare, “Inggeim king tupara tar tamatane ke guata tasir tamata mara hik pah ra uakeluk tar ualatutung tar pang uan. Inggon e kula pare, a sa tar bulaua tola tar takis tang Sisar, kare kula pono pare, Inggono te Kristo ger toia.” \p \v 3 Temaeit ke dangata Pailat tang Iesu pare, “Ingga nas toia nomanar Ju.” Doh Iesu ke mene hahaua pare, “Te paare nomanampeit ro kula pe ingga.” \p \v 4 Song ke uahirela Pailat tasir patere uleik mesir tamata pare, “Inggo ahik matu tupara me tengkana maru kula pare, inggono ke katego tar ualatutung Roum.” \p \v 5 Bo o tamata uleik puk ka mene uapopokoho pare, “Inggono ke uakotpokoso tar bureher niduh re mene ualasira peane i Judia. Inggono ke uakekena turume i Galili, kare la uakapameane i Jerusalem.” \s1 Iesu ke tur i uoum tang Herot \p \v 6 Tar binaka ke longoro Pailat tar puhonene, kare dangata tasisina tang Iesu ge para peng Galili. \v 7 \x * \xo 23.7 \xt Luk 3.1\x*Tar binaka ke ate inggono pare, Iesu e uangoul tar buturuoneit re kaueke teilin Herot, kare kula tasisina ra keipiono tang Herot, ge inggono pe e uangoul pono tar binakon i Jerusalem. \p \v 8 Tar binaka ke banga Herot tang Iesu inggono ke uahantieh, teeit inggono ke puhung barahin tar marang banga tatanon. Teene inggono ke longlongoro kout tar haua ke guatguatagion, dohe malahir pake banga me nitouo gere uatouoion. \v 9 Maeit ke dangatono tang Iesu tar bureher nidangat, bo Iesu puk ahik mata mene tapokis tatanon. \v 10 Nosio tamata uleikir pater, doho tamatang ualasira tar ualatut ra tur pon, kara mene uatampopokoho tar uasuasa, kara tohotola tang Iesu. \v 11 Song ke guata uamatala tun Herot mesno tamatang uiliatung ka uelsigala pe, kara uauanete tang Iesu. Gisina ka uamokola tatanono toro hikhikung toia gero mataia. Song ka ueliu tapokisilain Iesu tang Pailat. \v 12 Ter mareininguaoneit kura me matakaluana tapokis Herot me Pailat, ge sioun pe, rasin a toking uelmatan. \s1 Iesu ka uiliatung pousin \p \v 13 Pailat ke kila toto tasir patere uleik mesnosio mamahoholikir Ju, doho manai tamata pon, \v 14 inggono ke kula tasisina pare, “Inggoum kung keipime tar tang siokor tamatane totoguo, karung kula pare, ke uoum keip uasaono teres ninamanar tamata mara ueluelde tar gavamanang Roum. Inggo ku heheke tatanono tar binaka rung pepeoumane, doh inggo ahik matu tupara me inete me to tengkana re ualasira pare, inggono ke guata uasa tar hauanit kung tula tolasioum tatanono pare, ke guat. \v 15 A siokono pono tang Herot, ahik mata kula pare, ke guata uasaon, temaeit ke ueliu tapokisihaono tatanono tagigeig. Inggon ahik mata guata me inete mare banotono ra uiliatung pousin. \v 16-17 Temaeitie, inggo u turung ualatoho pare, ra kalkalopis pukion, song ra uamaluanain e la.” \p \v 18 Kara siokor kula ualeikisina pare, “Kale liu tar tamatane, kara uiliatung pousin. Uamaluana tang Barabas e laha tamiueim.” \v 19 (Barabas ka uamokoin iuma tar umang uih, ge inggono pe ke uatentur tar nimaliana tar gavamanang Roumene i Jerusalem, doh teeit ke uiliatung pous peono tar tamat.) \v 20 Pailat e marang uamaluana tang Iesu ra uatauetein, temaeit ke hire polukiono tasir tamata pare, inggon ahik mata guata uasa. \v 21 Bo gisis puk ra kula ualeik pukumpela pare, “Tine uakusa tatanono tar korose, tine uakusa tatanono tar korose!” \p \v 22 Tar uatouonono manasar binakene ke dangatantiehe Pailat tasisin. “Aeon! Haua tun ke guata uasainir tamatane? Inggo deh ahik matu tupara me inete ke guata uasaiono mara uiliatung pousuion. Temaeit, inggo u turung kalkalopis puk tatanon, karu uamaluana tatanon e la.” \p \v 23 Bo gisis puk ra kulkula ualeik, kara dangata uapopokoho tang Pailat tar tina uakusa tang Iesu tar korose. Doh nas nikula ualeikisina ke la uapalih tena ninamana Pailat. \v 24 Temaeit inggono ke guata uakeluk sira manasa tar haua ka kulainisin. \v 25 Inggono ke uatauete tar tamata ger niualekala iuma tar umang uih, teeit inggono pe ke uatentur tar nimaliana tar gavamanang Roumene i Jerusalem, kare uiliatung pous pono tar tamat. Inggono teka malarainisin, bo Iesu puk teke uauiaiono ra guata sirain hape ra malara pesin. \s1 O tamatang uiliatung ka tine tang Iesu tar korose \p \v 26 Gisitir tamatang uiliatung ka uoum keip tang Iesu, kara la. Kara kusa kout tar tamata ra kilain tang Saimon ger peng Sairini. Inggon e lang laha i Jerusalem e la tur tar pang giamehenar pang uan, doho tamatang uiliatung ka uahuata tatanono tar korose ke huatahia i muduhia tang Iesu. \v 27 O burehentiehe tunur tamatasine ra uakeluk teil tang Iesu menia pono tasir kuahasit ra ueldolom, kara kiring tatanon. \v 28 Doh Iesu ke uagegela tasisin, kare kula pare, “Ir kuahang Jerusalem ahik pah mu kiring totoguo, bo mu kiring katongosioum, ter hauon a inete uasa e turung kotpokoso tamiuoum, doho bung tumiu. \v 29 \x * \xo 23.29 \xt Luk 21.23\x*Ge a binaka pe e turung lame, doh inggoum mu turung kula pare, ‘O kuahasiner bouh, kare gisine ahik pah ka poh, kare gisine ahik pah ka uahuh mo keketik, gisina ra turung uah.’ \v 30 \x * \xo 23.30 \xt Hos 10.8; UGO 6.16\x*Song ra turung kulanguasina toro siusana pare, ‘Tadura uahiuahane tamiueim!’ Kara kula pono toro ponponina pare, ‘E me kokop tane tamiueim.’ \v 31 Geta guatar tamata tar inetenine tar binaka ro tua ro douk, a hauangua re turung pokoso tar binaka ro mata roon.” \p \v 32 A tang torikir gime tamat, rasina kura guata tar niguata uasa, ka keip tauete taguis tang Iesu mara la tung pous ponois. \v 33 Tar binaka manasa ka lamesina tar butur gera kilain pare, “O Lakok,” teka la tine toin Iesu tar korose, kara uakusa kaiain, kare ter toking tamata uasa pon. A tang sioko ke kusehia tena korose tar pang mua tang Iesu, doha tang giamehe ke kusehia tena korose tar pang kais. \p \v 34 \x * \xo 23.34 \xt Ker 22.18; Ais 53.12\x*Doh Iesu ke kula pare, “Tamoug! Kusa luara liu tar niguata uasar nosisin, ge gisina pe ra tele tar haua ra guatain.” \p Kara uelpakahanguasina tena hikhikuon, kara ueluelpeikier soldia tar baka uadud mara banga tang mai re turung kale tar mahmahar gomononitir kahakah. \p \v 35 \x * \xo 23.35 \xt Ker 22.7-8\x*O tamata ra tur, kara uakeis, doh nosio tamata uleikir Ju ka uauanete tatanon. Kara kula pare, “Inggono ke uaudeil tasir gisiameh, auia e la uaudeil katongoion ge pare te inggonompe na Kristo God ger tang siok a nikedang.” \v 36 \x * \xo 23.36 \xt Ker 69.21\x*O tamatang uiliatung ka me uauanete poluk ponoha tang Iesu. Gisina ka heir tatanono tar bino ueltek. \v 37 Kara kula pare, “Ge pare nas toia nomanar Ju totomua. O uaudeil katongoia.” \p \v 38 Gane i ranahia tar korose o nitine uakusa ro uahire o nibolo pare, “Gine Tenas Toiar Ju.” \p \v 39 A tang siokor tamata uasa geke kusa ponane ke uelsigala tang Iesu pare, “Ge para Kristo nomana? Ingga pako uaudeil katongoia, kare raeim pon.” \p \v 40 Bo git pukur tang giameher tamata uasa ke louara tatanon, kare kula pare. “Ingga ahik paho sokoro tang God? Ingga o turung mata sira pono tatanon. \v 41 Inggon auiampe tagiraeig geti ra mat, teeit teregira niguata uasa, bor tamatane, ahik mata guata tagu me inete me sa.” \v 42 Song ke kula pare, “Iesu namana huara totoguo geto la kotpokoso tenang Nitoia.” \p \v 43 Doh Iesu ke mene hahaua tatanon, “O mana tun inggo gine ru hire totomua, daan ingga o turung uangoul tagu totoguo i Paradiso.” \s1 Iesu ke mat \p \v 44 Tar binakoneit na marein uleik, a kitup ke me kokop tane uakapa tun tar pang uan ke la tuka nar moloi. \v 45 \x * \xo 23.45 \xt Hib 6.19-20; 10.19-20\x*A pisar ahik mata bal. Doho mahar gomono uleik ro nanar umang lotu ger dedeil ko takih polaka pan torik. \v 46 Doh Iesu ke kaling ualeik pare, \b \q1 “Tamoug, inggo u heir tar iabeig totomua.” \rq Ker 31.5 \rq* \b \p Gitie ke kula baka peono pare, kare mat. \p \v 47 Doh nas tamatang uoum keipir tamatang uiliatung ke banga tar hauene ke kotpokos, kare uatakai tang God, kare kula pare, “O mana tun gine ter tamatar kodkodoh.” \v 48 Tar binaka ka me siokor uelpokosor manai tamata ra lang banga pe tar mamang inetelikinine ke kotpokos, gisina ka nun tar uaruarous tar ualasira teres niueldolom, kara hiliu. \v 49 Doh gisine uakapar uanotono Iesu mesir kuahasit ka uakeluk turume tatanon i Galili, gisina ra uakeis turume i rehe sikoro tar inetenina ke kotpokoso pe. \s1 Iesu ka keuin \p \v 50-51 Tar binakon a tamat a hangana tang Josep a peng Arimatea tar pang uan i Judia, inggon a tamata uaia tun, kara kodkodoho pon, kare uanguangoul tena Nitoia God. Inggon e uangoul teil tagu pono tar kaunsil, bo ahik puk mata uauia teres ninamanasit tar tung pous tang Iesu. \v 52 Inggono ke la tang Pailat, kare la dangata tar kale tar tukununa Iesu. \v 53 Maeit inggono ke kale uahiua tur tar tukununa Iesu tar korose, kare la auih uiloho tar gomono gaugauil, song ka uamokolain i lolono toro lebangang mat gero nikoho tar butur palaua hohot, ahik me tang siokor tamata ka keu taguin tang roon. \v 54 Gine daan, a binakang kaleuatoro tar ineteng tar Mareining Pepe Uaha ke uahuhutung kapa manas, ge a Mareining Pepe Uaha pe ke uahuhut manasain tar uakeken. \p \v 55 O gisiameher kuahasis geka haiala uakeluk turume i Galili tang Iesu tera uangoul pon. Gisina ka uakeluk tang Josep, doh tar binaka manasa ka la pokosolasina toro lebang, gisina ka banga hape ka uarikin uahiua per buloutusis tar tukununa Iesu. \v 56 \x * \xo 23.56 \xt KT 20.10; Ual 5.14\x*Song ka la tapokis i Jerusalem, kara la kaleuatoro tar kukuananar busil, doha uaiuainitir muhuia mara la turung tunaha tar tukununa Iesu. Bo gisina puk ka uangoul uaha tar Mareining Pepe Uaha tar uakeluk tar ualatut. \c 24 \s1 Iesu ke tua tapokis \p \v 1 Naliliuolik tun tar uakikilangar marein tar uikion, o kuaha ka kale tar inete geka kaleuatoroig, ginitir amiamuh, kara la toro lebangang mat. \v 2 Gisina ka bang huara toro palaua ka uatagegele liu pein toro lebangang mat. \v 3 Gine ka leka pekosin ahik mata la tupara tar tukununa Iesu ger Tamata Noman. \p \v 4 Tar binaka ra namnamanaehe turusin, kaura kotpokoso ualutarar toking tamat, kaura me tur uahuhut tasisin. Ura hiku teil tenasira gomononitir balobal. \v 5 Doho kuaha ka sokor, kara uasuge uahiua tar pores tar kot. Kaura kular toking tamata tasisina pare, “Ae maeit rung lang siroum tar tamata ger tuaane tenas buturur mat? \v 6 \x * \xo 24.6 \xt Luk 9.22\x*Inggon ahik baka poluk pah kaeinane. Inggono ke tua tapokis! Namana huara tar haua ke hireiono tamiuoum tar binaka re uangoul tagu haraha tamiuoum i Galili. \v 7 Inggono ke kula pare, ‘A Tunar Tamata ra turung ueliuilain tasir tamata uasa, ra turung tine uakusein tar korose, doh tar uatouononor marein inggon e turung tua tapokis.’” \p \v 8 Doh gisitir kuah song ka namana huara tena uelhireon. \v 9 Tar binakeit ka la tapokis turumesina toro lebangang mat, gisina ka la hire tar mamang inetelikininanine tasir siokor hangaul, doha tang siok, kare tasir gisiameh. \v 10 Gisinasiner kuaha tes Maria Makdala, Joana, doh Maria ge tinana Jems, doho gisiamehemper kuah. Gisina teka la hire tasir aposoul. \v 11 Bo gisina puk ahik mata tagorong mana tasir kuah, teeit gisina ra longoro sira tasisina ra meneng popouluan. \v 12 Bo Pita puk ke tur kai, kare ualualola toro lebangang mat, kare la uakatela ium, kare banga tar gomono ger niauih uiloho tar tukununa Iesu. A gomononin e mokong pahene puk. Song ke hiliu Pita, kare namnamanaehe teil tar haua ke kotpokos. \s1 A tang torikir tamata kura ueltupara tang Iesu \p \v 13 Tar siokono komper mareinon, a tang torikir tamat ura lang la tar uan ra kilain i Emaus. Doha uanon e uairehe sira tar siokor hangaul, doha siokor kilomita ra la tur pemein i Jerusalem. \v 14 Doh rasin ura ueluelmene teil tar mamang inetelikinit ke kotpokos. \v 15 Gine ura menmene teil pe rasin, kaura ueluatata tar puhonene, kare pokoso ualutara Iesu, kare me la tagu tasrasin. \v 16 Bo God puk ke uaouo tara matas rasina mara hik pah ura bang paroko tatanon. \p \v 17 Maeit inggono ke dangata tasrasina pare, “A hau ura uelueluatata teilis raoum gine ura la pela.” \p Rasit kura tur uanonongua, doha pores rasina ke ualasira tun tar niueldolom. \v 18 A tang sioko tasrasin, a hangana tang Kliopas, ke dangatala tatanono pare, “Ingga ko nihing pokosane i Jerusalem, maene ro tele tar inetenine ke kotpokoso to tar uan tar binakene.” \p \v 19 Kare dangata Iesu pare, “A inete hauanin.” \p Kaura mene hahaua rasina pare, “Bo tar inete ke kotpokoso tang Iesu ger peng Nasaret. Inggon a propet, kara i ranantiehe na nitampopokoho re mene keip pe, kare guata to i uoum tasir tamat, doh tang God, inggono ra uelbang paroko tunin. \v 20 Doho patere uleik mesnogio tamata uleikeig ka ueliuila tatanono mare mat. Doh gisina ka tine uakusa tatanono tar korose. \v 21 \x * \xo 24.21 \xt Luk 19.11; Apo 1.6\x*Bo inggeim king tagorong mana teil tun pare, inggono ter tang sioko gere turung bulaua tapokis tasir Israel. Doh me haua pono re uasuasantiehe tagigeig. Inggon a uatouononor marein manasa daan, ke uakekena pemer inetenin. \v 22 Bo o gisiamehe pukur kuahasine tamiueim ka me ualutara keip tamiueim tenas ueluatat. Gisina ka haiala toro lebangang mat naliliuolik tun, \v 23 bo ahik puk mata ueltupara tar tukununa Iesu. Gisina ka la tapokisiha, kara me hire tamiueim pare, gisina ka banga tar toking anggelou, doh rasina kura kula pare, Iesu inggono ke tua. \v 24 \x * \xo 24.24 \xt Jon 20.3-10\x*Song ka la ponomer gisiameher uanotoumiueim toro lebangang mat, kara la tupara sira kompeeit ka hire per kuah, bo gisina puk halana ta banga tatanon.” \p \v 25 Kare kula Iesu tasrasina pare, “Inggoum deho tuktukara harahampe, inggoum halanampe tung tagorong mana tar inete geka bolo uahiuaigir propet ka mene tauete pe pare, \v 26 \x * \xo 24.26 \xt Luk 9.22\x*Inggonene Kristo, e turung huata tar burehentieher uelmahing, song re turung lekala tena uiniator.” \v 27 \x * \xo 24.27 \xt Ker 22.1-21; Ais 53\x*Doh inggono ke mene ualasira tasrasina e uakekena tur pe tang Moses, doho propet uakap, kare mene uakalahara pono hape re kula peninar uelhire ger nang God gere uelhire uatuha katongo tatanon. \p \v 28 Git ra la uahuhut pesina tar uaneit ra lang lain, Iesu ke guata sira pare, e lang uoum liu tasrasin. \v 29 Bo kura menmene tane hamas puk rasina tatanon, kaura kula pare, “Uangoul tagu tamiraeim gere lang hu manasa per pisar, kare kitup manason.” Song ke la leka tagumpela Iesu tar uangoul tagu tasrasin. \p \v 30 Tar binakeit ke tabila tagu Iesu tasrasina toro teboul, kare kale toro bereit, kare heir tar uauia tang God, kare pis polaka tang roon, kare uakekena tar heir tasrasin. \v 31 Song ke kalahara ramatas rasin, kaura bang paroko tatanon, bo inggono puk ke tabo ualutarain tasrasin. \p \v 32 Kaura ueluelmeneis rasina pare, “Inggono ke uatentur tara balagiraeig tar binaka ke memene toanaha tar lel, kare uakalahara tagiraeig tono uelhire God.” \v 33 Kura tentur kai kompe rasin, kaura la tapokis manas i Jerusalem. Te kura la ueltupara to rasina tasir aposoulusiner siokor hangaul, doha tang siok, karo gisiamehesine ra uangoul tagu tasisina ra siokor pepe tokah \v 34 \x * \xo 24.34 \xt 1Ko 15.4-5\x*kara kulkula tasrasina pare, “O mana tun! A Tamata Noman ke tua tapokis, kare kotpokoso to tang Saimon.” \p \v 35 Song kura hire rasina tar haua ke kotpokoso to tasrasina tar lel, doh hape pono kura bang paroko pe rasina tang Iesu tar binaka ke pis toro bereit. \s1 Iesu ke kotpokoso tosno tamatang uakuakeluk \p \v 36 Tar binakene ra ueluelmene peisisin, Iesu ke me tur i uantinanina tasisin, kare kula pare, “O hiarou o moko tamiuoum.” \v 37 \x * \xo 24.37 \xt Mat 14.26\x*Doh gisina ka siokor kasian, kara sokor, ka namana sira pare, ka bang huara me iabener tamat, \v 38 kare kula Iesu tasisina pare, “Ae maeit kung kasianoum, karung tortorik ninaman? \v 39 Ge Inggo puk peonene, bangame tar toking limouguo, doha toking kekeiguo. Tuha totoguo, doh mu bang. A iaben ahik tagu me tukunun, doh me hirona sira ngohina rung banga peoum totoguo.”\fig Iesu ke kotpokoso tosno tamatang uakuakeluk|alt="Jesus appears to his followers." src="DN00496b.tif" size="col" ref="LUK 24.39" \fig* \p \v 40 Tar binaka ke kula uakapa peono pare, kare ualasirangua tasisina tar toking liman, doha toking keken. \v 41 Gisina ka uahantiehe tun, kara lutara ke tua tapokis pe Iesu, bo halana haraha puk ta tagorong man ge paro mana tun roon. Kare dangatono tasisina pare, “Kaeig me ineteng einane tamiuoum.” \v 42 Kara heirisina tatanono toro mahar ian o moh, \v 43 kare kaleono tang roon, kare ein toane ra uangoul pesin. \p \v 44 \x * \xo 24.44 \xt Luk 9.22\x*Inggono ke kula tasisina pare, “Gine ter haua ku hireio tamiuoum tar binaka ru pepe tagu haraha tamiuoum. A mamang inetelik ra me uakotpokosoig a man, teaninanitir nibolo uatuha totoguo tena ualatut Moses, doho propet, kare toro bukung kereker.” \v 45 Song ke uatakapuk Iesu teres ninamanasina mara banotosina tar naman manate tono uelhire God. \v 46 Inggono ke hire tasisina pare, “Gine te hape ka hire pelaion. Kristo e turung kale uelmahing, kare turung tua tapokis tur toro mat tar uatouononor marein. \v 47 A hanganono ra turung uelhire tauetein toro mamang pang uan uakapa tun, e uakekena tur i Jerusalem tasir tamata tar uapalih mara kusa luaraig nas niguata uasa. \v 48 \x * \xo 24.48 \xt Jon 15.27; Apo 1.8\x*Inggoum kung siokor banga tar ineteninanine.” \p \v 49 \x * \xo 24.49 \xt Jon 14.16; 15.26; Apo 1.4\x*“Inggo u turung heiriha tamiuoum tar haua ke ualapagahain Tamoug. Doh inggoum mu uangoul kompeane tar uan uleik e tuka tar binaka rung kaleoum tena nitampopokoho God gere la tur i Heuen.” \s1 Iesu ka kale tapokis taroin i Heuen \p \v 50 Tar binaka ke uoum keipila Iesu tasisina toro mok i Betani, inggono ke hue kai tar toking liman, kare mene uaia tasisin. \v 51 Tar binakeit re menmene uaiaono tasisin, kare hiliuon, kare kale kaingua God tatanon i Heuen. \v 52 No tamatang uakuakelukono ka uatakai i rana tatanon, kara la tapokis keip tar niuaha uleik i Jerusalem. \v 53 Doh gisinasine ra uangoul ualataono tar umang lotu ger dedeil tar uatakai tang God.