\id ACT - Nehan NT [nsn] -Papua New Guinea 2011 (web 2014) \h Aposoul \toc2 Aposoul \toc1 Aposoul \toc3 Apo \mt1 Aposoul \imt1 Nas kalekinaler Aposoul \ip O bolobolo rone, ‘Nas Kalekinaler Aposoul’ o mene ualatumana toro Uelhir Uaia ke boloin Luk. Luk teke bolo pono toro bolobolo rone. Toro bolobolo rone, inggeig i banga tar Iabena Dedeil e ualasira tar lele tasir Aosoul, kara mene tauete tono Uelhire Uaia Iesu i Jerusalem dohi Judia, kari Samaria, kare toro mamang buturulikane tar koto uakap (Apo 1.8). \ip Nas kalekinaler Aposoul o ueluatata tosno tamatang tagorong mana Iesu ke uakikilanga tur pe i Judia, kara la burburehe uainane tar koto uakap. Roon o ualasira pono tena kalekinale Kristo, kare nas niuangoulur tamata gera uakeluk tatanon. Iesu ke uauelmatout sira tun tar ualapagaha geke guata keipin God tasir Israele sioun. \ip A siokor inete uleik tun ro menmenein ro bolobolo rone tena kalekinaler Iabena Dedeil ge na Iabena God. Tar uakikilangan a Iabena Dedeil ke laha tasir uakuakelukur nang Iesu tar mareining Pentikos. Dohi muduhia, song ke uakodkodohono teres ninamanasin, kare uatampopokoho tasisin. \ip Toro bolobolo rone, inggeig i banga pono tar bureher barahir menemener nasir aposoul ka mene taueteig tar binaka ra marang mene tauete tono Uelhire Uaia Iesu, doho bureher tamata ka tagorong mana toro uelhire. \ip O bolobolo tasir aposul e moko teilir ueluatatar nasir aposul, bo a burehentiehe pukur menemener mana te tar inete kura guataig Pita me Poul. \ip Pita ter tang sioko tasir aposoul geka lala tagu teil tang Iesu. Bo Poul ahik pah ke lala tagu teil tang Iesu, inggono ke pentampopokohohia tar touahiua tosno tamata Iesu, bo Iesu puk ke kilo tatanon, kare uakotpokoso sira tatanono pare, ter uakikilagana tunungua tar ueliu tauete tono uelhireon. \c 1 \s1 Iesu ke ualapagah e turung heiriha tar Iabena Dedeil \p \v 1 \x * \xo 1.1 \xt Luk 1.3\x*Teopilus, o uakikilangana ro bolobolo geku boloio, o menemene tar mamang inetelik ke guataig Iesu, kara haua ke ualasiraig tar binaka ke uakeken, \v 2 \x * \xo 1.2 \xt Mak 16.19; Luk 24.49-51\x*e tuka ke kale pe taro God tatanon i Heuen. Bo tar binaka puk re uangoul haraha Iesu, inggono ke ualatut tosno aposoul tar niualasira ke heirigir Iabena Dedeil. \v 3 \x * \xo 1.3 \xt Luk 24.36-49; Apo 10.41\x*I muduhia ke mate peono tar korose, kare tua, inggono ke me ualasirain tasisina tar bureher hagar mara tagorong manasina pare, inggono ke tua tapokis. Inggono ke kotpokoso tasisina tar bureher binak i lolono tar toueitir hangaulur marein ke uangoul baka pe, kare mene uakalahara pono tasisina tena Nitoia God. \p \v 4 \x * \xo 1.4 \xt Luk 24.49; Jon 14.16-17; Apo 2.33\x*Tar siokor binak Iesu ke me ein tagu tosno aposoul, kare ualatohongua tasisina pare, “Inggoum ahik pah mu hiliu i Jerusalem, mu pepe uangoul baka tar Iabena Dedeil geku ualapagahaio tamiuoum e turung heirihain God ge tamamiuoum. \v 5 \x * \xo 1.5 \xt Mat 3.11\x*Jon ger tang uahuhu e uahuhu keip tar kodom, bo inggoum ahik pahi reh God e turung uahuhu keip tamiuoum tar Iabena Dedeil.” \s1 Iesu ka kalein i ran \p \v 6 \x * \xo 1.6 \xt Luk 24.21\x*A siokor binaka gisina ka la toto poluk, kara dangata tang Iesu pare, “Tamata Noman, here ter binakono ro heiria tamiueimir Israel nami pang uan sioko maring tampopokoho maring turung kaueke katongosieim tenami pang uan?” \p \v 7 \x * \xo 1.7 \xt Mak 13.32\x*Bo inggono puk ke kula pare tasisin, “Inggon ahik paha ineteng tamiuoum tar marang ate tar marein, doha binaka geke uamatoto keipin God ge tamouguo tena nitampopokoh. \v 8 \x * \xo 1.8 \xt Mat 28.19; Luk 24.48\x*Bo inggoum puk mu turung kale tar nitampopokoho tar binaka re lahar Iabena Dedeil tamiuoum, doh inggoum tosnogo tamatang mene tauetoane i Jerusalem, doh tar pang uan i Judia dohi Samaria, kare toro mamang buturulikane tar kot.” \p \v 9 I muduhia ke menemene baka peono tasisina pare, gisina ra uakeis turumpe ke kale kai pe God tatanon, karo uaouo ro mahar langit tatanon. \p \v 10 Doh gine ra uakeis uanono pe tarosina tar langit, a toking tamat ura hiku teil tar gomono gaugauil kura me tur tagu tasisin, \v 11 \x * \xo 1.11 \xt Mat 26.64; Luk 21.27\x*kaura kula pare, “Ir tamatang Galili, ae maene rung turioum, karung uakeis taro i rana tar langit? Iesuene kung bangaioum ka me kale liu taroin i Heuen, inggon e turung la tapokis sira polukuha hope kung banga peoumene daana ke la peon.” \s1 A tamata geka uamatotoin tar palih tang Judas \p \v 12 \x * \xo 1.12 \xt Luk 24.50-53\x*Song ka tapokisikosin i Jerusalem, ka hiliu tar Siusan i Oliv. A siusan e uairehe sikor i Jerusalem, e matotoin tar siokor kilomita. \v 13 \x * \xo 1.13 \xt Mat 10.2-4\x*Tar binaka ka la pokososin, gisina ka lala uamoto poluk taro i rana tar tine uma gera uoto uangoulinisin. Gisis ra uangoul tar binakono tes Pita, Jon, Jems, doh Andru, Pilip, doh Tomas, Bartolomiu, doh Matiu, Jems ger tuna Alpius, doh Saimon ger peng tar toto tamat, ra kilais o Selot, doh Judas ger tuna Jems. \v 14 Gisina ra uoto siokor la toto tar lotu tokah menia pono tasir gisiameher kuah, doh Maria ge tinana Iesu, doho bung tahin. \p \v 15 Tar binakanin, o tamatasine ka tagorong mana tang Iesu ke la matotois tar 120. Pita ke turane i uantinanina tasisin, kare kula pare, \v 16-17 \x * \xo 1.16-17 \xt Ker 41.9\x*“Ro bung tahig! Sioununtieh, o uelhire geke uataueteinir Iabena Dedeil tar uauana Debit, o lain tang Judas geke uoum keip ualasira tasir uelmatan geka la kuse tang Iesu, ko kotpokoso manasa pare, o man. Inggono ter tang sioko pono tar toto tamatene tagigeig, kare kalekinale tagu pono tagigeig.” \p \v 18 \x * \xo 1.18 \xt Mat 27.3-8\x*Inggono ke bulaua keip tar mani geka bulauaig tena niguata uasaono toro mahar kot. Doh tar buturuono teke pungono ko uoum ro lun kare mat, a tukununono ke tapuak, doha kabeleng balanono ke siokor lua tauet. \v 19 O tamata uakapa tun i Jerusalem ka siokor ate tar puhon, maeit ka uelkilangua tar buturuon i Akeldama. Doh tonosio uelhiresin inggon e kula pare, a butur malatahanang deuating. \p \v 20 \x * \xo 1.20 \xt Ker 69.25; 109.8\x*I lolono toro bolobolong Kereker, Pita ke kula pare, “Pare teka bolo peinir puhon, ‘Na uanion e turung tabotan, ahik me tamata ra turung uamaluanain e turung uangoul tar buturuon.’ Kara bolo ponoin pare, ‘Uamaluana me tang giameher tamatang uoum keip gere palih tatanon.’” \p \v 21-22 \x * \xo 1.21-22 \xt Mak 1.9; 16.19; Jon 15.27\x*“Maeit inggon auia tun geti uamatoto palihieig me tamata geke uanguangoul, kare banga tagu tagigeig tar mamang binakalikinine ke latlateil tagu pe Iesu tagigeig, e uakikilanga tur pe tar binaka ke uahuhu pe Jon ger tang uahuhu tasir tamat e la tuka ka kale liu tur pein Iesu tagigeig, ke la pe i Heuen.” \p \v 23 Maeit gisina ka uatagin tar tang torikir tamat, Josep gera uoto kila ponoin tang Barsabas, gera ueliate ponoin pare, te Jastus, doh nu Matias. \v 24-25 Gisina song ka lotu pare, “Tamata Noman, Ingga o ate tar kolous uakapa tunur mamang tamatalik. Ualasira tamiueim, mai tunur kaluasir toking tamata rasine ko uamatotoia tar pokoso sira pare, a aposoul, tar kale palih tar hagar ke hiliuin Judas, ke la pe tar uan ke malahirin e la uangoul.” \p \v 26 Doh gisina song ka bakbaka uadud tar lot, doha loto ke dudula tang Matias, maeit Matias teke uanotongua poluk tar hangaul doha tang siokor aposoulsis ka uangoul ke hiliu pe Judas. \c 2 \s1 A Iabena Dedeil ke laha nar Pentikos \p \v 1 \x * \xo 2.1 \xt KT 23.15-21; Ual 16.9-11\x*Tar binaka ke pokosor mareining tar Pentikos, gisine ra tagorong mana tang Iesu mesir aposoul ra siokor uangoul toto tar siokor um. \v 2 Ahik me sikir manasan, a alinganar inete ngohina tar romo uleik ke la turuha i Heuen, ke me uauoun tar umene ra uangoulinisin. \v 3 \x * \xo 2.3 \xt Mat 3.11\x*Gisina ka bang huara toro hue, a inete ngohinar luhuluh, bo ke me lala uelpakah puk, kare me mok i rana tar lus uakapa tunusin.\fig Gisina ka siokor uoun tar Iabena Dedeil|alt="They were all filled with the Holy Spirit." src="GW-139.TIF" size="col" ref="ACT 2.3" \fig* \v 4 \x * \xo 2.4 \xt Mak 16.17; Apo 4.31; 10.44-46; 19.6\x*Gisina ka siokor uoun tar Iabena Dedeil, inggono ke guatangua tasisina ra mene tar giniamehe siokor uelhire. \p \v 5 O gisiameher Jung toro giniamehe ro pang uan tar koto uakap ra uangoul pon i Jerusalem, gisis ra uoto lotu pono tang God. \v 6 Tar binaka ka longorosina ra uelhire kahakaha pesina tar ginamehe siokor uelhire, gisina ka siokor la toto. Gisina ka siokor lutara tun, teene ka longoro pesina ra uelhire kahakaha pesina tenas uelhiresin. \p \v 7 Gisinar gisiameher Ju ka lutar, kara namanaehe, kara kula pare, “Gisina dehesine ra uoto uelhire toro uelhireng Galili. \v 8-9 Doh maeit ri longoro inggeig ra menesina tonogio uelhire inggeig? Inggeig deho tamatang toro mamang uan, o gisiameh o peng Partia, i Midia, dohi Elam, o gisiameh o peng toro uan i Mesopotemia, dohi Judia, doh tar pang uan i Kapadosia, i Pontus, doh tar pang uan i Esia, \v 10-11 doh tar uan i Prigia me i Pampilia, o tamatang tar pang uan i Isip, menia tasir tamatang tar uan i Libia gere moko uahuhut tar uan uleik i Sairini. O gisiamehe tagigeig geki pokoso tur i Roum, o Ju, doho tamata geka uapalih pare, o Ju, o gisiameh o peng Krit, doh tar uan i Arebia. Inggeig i siokor longoro ra uelhire tauete pesina tar bureher niguatar nang God tonogio uelhire katongo inggeig.” \p \v 12 Gisina ka lutar, kara toboul, kara ueldangata katongois pare, “Hope re uahuahire per puhonene?” \p \v 13 O gisiamehengua tasisina ka ueltang ualeng tasisin, kara kula pare, “Here ka inum dehesina me bureher bino.” \s1 Pita ke mene uamaroro tasir tamat \p \v 14 Song ke tentur kai keip Pita tasir gime hangaul, doha tang siokor aposoul, kare mene uauleik tar uamaroro tasisina pare, “Inggoum ro uanotougener Ju, doh maisioumene rung uangoul i Jerusalem, uamaluana geru mene uamaroro inggo tar puhene tamiuoum, ualongoro uaia tun tar haua ru meneio. \v 15 O tamatasine ahik pah ka popouluana me inum, ngohina kung naman tagin pe inggoum. Gine daan aliuo harah, inggono song re 9 kiloko puk. \v 16 Bo a puhene ke kotpokosene daan, inggono ke mene tauete ponoin Joel ger propeit sioun, ke kula pe pare, \b \q1 \v 17 God ke kula pare, ‘Tar uadouhinar marein, \q2 inggo u turung uauoun tasir mamang tamatalik tenag Iabena Dedeil. \q1 O bung tamamiuoum, o kuah, doho bulout ra turung mene tauete tonogo uelhireo ngohina tasir propeit. \q2 Doh nomio bulout kalanioum ra turung banga tar inete ngohina tar borborian, \q2 doho mahoho ra turung borboriana tar bureher borborian. \q1 \v 18 Doh tar binakon, Inggo u turung uauoun tenag Iabena Dedeil \q2 tosnogo tamatang kalekinale, o bulout doho kuah. \q1 Tar mareininin Inggo u turung dingiha tenag Iabena Dedeil tasisin, \q2 doh gisina ra turung mene sira tasir propet. \q1 \v 19 Inggo u turung uatouo tar bureher inet, kara uaparok i Heuen, doh gane i kot, \q2 doh tar binakon a deuating, karo hue doho diku uleik o turung pokos. \q1 \v 20 A pisar e turung kitup, \q2 doha bialok e turung kubara sira tar deuating, \q2 i muduhia song re kotpokoso na mareinir Tamata Noman ger tampopokoho tun. \q1 \v 21 Doh mais ra turung kila ualeik tar hanganar Tamata Nomana me nipoul, \q2 gisina tera turung udeil.’” \rq Joel 2.28-32\rq* \p \v 22 Doh Pita ke mene ualatumana poluk pare, “Inggoum ro uanotougener Ju mu ualongoro uaia tun tar puhene. Iesu ger peng Nasaret, a tamata giamehe sioko tun, doh inggono teke uamatotoin God tar laha tagigeig, ke me ualasira pe tar uaparok, kare guata tar nitou tar ualasira tena nitampopokoho God. Doh inggoum kung siokor ate manas. \v 23 A tamatonene ke heir sira manasampehain God tena nimalar, doh na niate, doh inggoum menia tenas nipoulur tamata uasa, kung tung pous tatanon, ke me mate pe tar korose. \v 24 Bo God puk ke uatua tapokis tatanon, ke kale liu tur pe tatanono tar uelmahinging mat, teeit o mat o matoto leue tar kuse uanono tatanon. \v 25 Ngohina sira ke mene uatuha pono pe Debit tatanon, ke kula pe pare, \b \q1 ‘Inggo ku bang huara tar Tamata Noman e uangoul uahuhut dede totoguo. \q2 Inggo ahik pahu sokor, karu por, \q2 teeit inggon e uangoul tabara totoguo. \q1 \v 26 Temaeit inggo u uaha tun ru mene pe, \q2 doh inggo u turung pepe uangoul sira keip tar nitagorong mana \q2 hope ke ualapagah pe God. \q1 \v 27 Teeit ingga ahik paho turung uamaluana totoguo u turung mate dede, \q2 doh ahik pono paho turung uamaluana tenang tamatang kalekinale ger dedeil, \q2 e benga to tar keu. \q1 \v 28 Ingga ko ualasira manasa totoguo teru kale tar nitua gere moko dede. \q2 Ge inggo pe u kale tar niuaha uleik tar uangoul tagu totomua.’” \rq Ker 16.8-11\rq* \b \p \v 29 \x * \xo 2.29 \xt 1To 2.10\x*“Ro bung kaloug, uauia geru uakalahara bako pare, tubugigeig Debit ger mahoho uleik ke mate doh ka keuin, doh na keuion e moko harampe e tuka daan. \v 30 \x * \xo 2.30 \xt 2Sa 7.12; Ker 89.3-4; 132.11\x*Bo inggono puk a propeit, ke ate baka ke ualapagah katongo pe God tatanono pare, e turung guata me tang siokor bubungunon e tabila palih tono tabtabilon. \v 31 \x * \xo 2.31 \xt Ker 16.10\x*Debit ke ate uoum tar inete re turung pokos, inggono ke mene tauete tang Kristo e turung tua tapokis. God ahik pahe turung uelsakil tatanon mare mate dede, doh ahikir tukununa pahe turung beng.” \p \v 32 “God ke uatua tapokis tang Iesu, doh inggeim uakapene teking siokor banga tun tar matamiu. \v 33 \x * \xo 2.33 \xt Apo 5.32; 7.55-56\x*Iesu ka kale kai taroin i Heuen, kare la tabila tar pang makoso tang God. Doh God ger tamanono ke heir tatanono tar Iabena Dedeil geke ualapagahain pare, e turung heir, doh Iesu teke dingiha tar Iabena Dedeil, doh inggon, teene kung bangaioum, karung longor. \v 34-35 \x * \xo 2.34-35 \xt Ker 110.1\x*Debit ahik pah teka kale kai taroin i ran, bo teke mene tauete puk pare, \b \q1 ‘A Tamata Nomana ke kula pare tenag Tamata Nomano, \q1 Tabilane tar pang makoshia totoguo \q2 e tuka tar binaka ru guato tosnongo uelmatana ra pehuarais, \q2 kara uangoul i kukulebanga tenang nikaueke ingga.’” \rq Ker 110.1\rq* \m \v 36 \x * \xo 2.36 \xt Apo 5.30-31\x*“Temaeit inggoum ro uanotougener Ju pakung ate uaia tun toro mana pare, God teke guata tang Iesu gekung uiliatung pousisioum pare, a Tamata Noman, doh ter Kristo.” \p \v 37 Tar binaka ka longoro per tamata tar puhon, gisina ka kanuh, kara ueldolom, maeit ka kulangua tang Pita mesir gisiameher aposoul pare, “Ro bung tahimiueim, me hauangua paking guataieim?” \p \v 38 Pita ke mene hahaua tasisina pare, “Siokor inggoum uakapa tun mu uapalih tenami niguat, karung uamaluana gering uahuhu keipieim tamiuoum tar hangana Iesu geke heirihain God, e me uelkarus tosno tamaton, maeit re kuse luara liu God teremi niguata uasaoum. Marung turung kaleoum tar Iabena Dedeil. \v 39 \x * \xo 2.39 \xt Ais 57.19\x*A niualapagahonene e lain tamiuoum uakapa meso bubungumiu menia pono tasisis ra uangoul i reh gere turung kila pokosoisir Tamata Noman ge nagi God inggeig.” \p \v 40 Pita ke meneng uatagin tasisina tar bureher menemen, kare mene uapopokoho tasisina pare, “Uelkarus liu katongosioum tar niguata uasang tar babeir tamatang daan.”\fig Pita ke mene tauete tasir bureher tamat|alt="Peter preached to many people." src="GW-140.TIF" size="col" ref="ACT 2.40" \fig* \v 41 \x * \xo 2.41 \xt Apo 2.47; 4.4\x*Maeit gisis ka tagorong mana tena menemene Pita, ka siokor uahuhunguais, doh here ka la matotois tar 3,000ir tamata baka poluk ka la uanoto tasisinar tamatang tagorong mana tang Iesu tar binakon. \s1 A nipepe tokahang tasir tamatang tagorong man \p \v 42 \x * \xo 2.42 \xt Apo 20.7\x*Gisina ra siokor ualongoro uaia tun tenas niualasirar aposoul, kara pepe tokaha pono tar namana huara tapokis toro uadouhina ro ein geke guatain Iesu, kara lotu tokah. \p \v 43 O tamata uakapa tun i Jerusalem ka uoun tar niueltadang sokoro ra banga pe tasir aposoul ra guata pe tar giniamehe siokor nitou, kara uaparok. \v 44 \x * \xo 2.44 \xt Apo 4.32-35\x*O tamatang tagorong mana uakapa tun ra siokor pepe tokah, kara ueluelheirie hamas tunis tenas inet. \v 45 Gisina ra uabulaua tenas inet, kara heir tar mani tang hingiar tamata re katupa tar niein ue a inet. \p \v 46-47 \x * \xo 2.46-47 \xt Apo 6.7; 11.21\x*A mamang mareinilik gisina ra pepe tokaha dedempe tar umang lotu ger dedeil. Gisina ra uoto ein bereit to dedempe tonosio um tar namana huara tono uadouhina ro ein Iesu, kara siokor ein tokah, kara uaha tun, kara uelbuleis teres niein, kara uatakai tang God ra pepe tokaha pe. Doho tamata uakapa tun ka siokor hagouo uaia tasisin. Doha Tamata Nomana ke uelkarus tur tasir burehe tenas niguata uasa tar uaburehe dedempe tasisin. \c 3 \s1 Pita ke uauia tar tamat a mater keken \p \v 1 Tar siokor binak, nar moloi, tar binakang lotu, Pita me Jon kura lang lotu tar umang lotu ger dedeil. \v 2 Doh a tang siokor tamat a mateng siounur toking kekena tar binaka ka pohoin, ra la uoto uatabilain i uoum toro pirpirikinar umang lotu ger dedeil gera kilain o pirpirik mataia mare hingo mena mani tasir tamata gera lekela iuma tena uma God. \v 3 Doh tar binaka ke bang huarono tas Pita me Jon ura marang leke pela toro pirpirik, inggono ke dangata tasrasina mena mani. \v 4 \x * \xo 3.4 \xt Apo 14.9\x*Doh Pita me Jon kura banga uanono tatanon, kare kula Pita tatanono pare, “Bangameane tamiraeim.” \p \v 5 Maeit inggono ke banga uanono tasrasin, e naman ura heir rasina me inete tatanon. \p \v 6 \x * \xo 3.6 \xt Apo 4.10; 16.18\x*Bo Pita puk ke kula pare tatanon, “Inggo ahik menag mani, bo a haua puk gere moko totoguo, inggo u heir totomua. Tar hangana Iesu Kristo ger peng Nasaret, ingga o tentur doho la.” \v 7 Doh Pita ke kuse tar limanon, kare reih uatentur tatanon. Ahik me manasan, a ueltumaninar kekenono ke uia, kare tampopokoh. \v 8 Kare siaksiaka kai teilion, kare tur katong, kare la, kare la tagula iuma tar umang lotu tasrasin. Inggon e lampela, kare siaksiaka kai teil, kare uatakai tar hangana God.\fig A tamat a mate turur kekena sioun ke sisiaka kai manas|alt="The man lame from before jumped up now." src="GW-143.TIF" size="col" ref="ACT 3.8" \fig* \v 9-10 Doho tamata gera uangoul tar binakono ka siokor bang paroko tatanono pare, ter tamata gere uoto tabila toro pirpirik mataia ger uoto hinga mani, doho tamata ka siokor lutara tar tamatono ke uia pe. \s1 Pita e uelhire tasir tamat iuma tar umang lotu ger dedeil \p \v 11 Doh tar binaka re kuse teiliono tas Pita me Jon, o tamata ka siokor lutar, kara siokor ualola tar la banga tatanon. Rasin ura uangoul tar buturung uanguangoul ra kilain, na paranda Solomon. \v 12 Tar binaka ke banga Pita tasir tamata ka la toto pe, inggono ke kula tasisina pare, “Ir tamatang Israel, ae maene kung lutaroum? Ae maene rung uakeis uanonoum tamiraeim? Raeim ahik pah kira uauia keip tar tamatene me mira nitampopokoh ue teene kira guata pe raeim tar inete uaia gere uauaha tang God, maene ke laon. Ahik! \v 13 \x * \xo 3.13 \xt KT 3.6,15; Luk 23.13-25; Apo 2.23\x*Na God Abraham, Aisak doh Jekop, doh nasi God ro bung tamamiuoum ke guata pare, mare uatakai tar tun Iesu gekung ueliuilaioum tang Pailat mara la uiliatung pousin, karung ueluelde ke marang uamaluana pe Pailat tatanon e la. \v 14 Kung ueluelde tar tamata ger dedeil, kara tamata kodkodoh, bo kung malahir tang Pailat e uamaluana tar tang haluh pous tamata tere lame tamiuoum. \v 15 Maeit te inggoumumpe tekung uiliatung pous tar tamatang heir tar nitua, bo God puk ke uatua tapokis tatanon. Doh raeim tekira banga tun maene ira mene tauet. \v 16 A Tamatener rung ateioum, karung banga ke tampopokoho tur per tukununon tar hangana Iesu Kristo ger peng Nasaret, kara nitagorong mana tatanon, temaene ke uia uakapa tunion. Doh inggoum kung siokor banga ke pokoso per puhonene. \p \v 17 \x * \xo 3.17 \xt Luk 23.34; 1Ti 1.13\x*Ro bung tahig, inggoum mesnomio tamatang uoum keip ahik pah kung ate mai tun Iesu, maene kung guata pare. \v 18 Bo a haua puk kung guataioum, e me uakeluk sirampe tono uelhire God geka mene taueteinir propeit pare, ‘Iesu Kristo ger tamatang uelkarus geke heirihaion e turung kale uelmahing, kare turung mat.’ \v 19 \x * \xo 3.19 \xt Apo 2.38\x*Temaeit inggoum mu uapalih, karung hiliu tenami niguata uasa, karung tapokisime tang God mare kuse luara liuiono teremi niguata uasaoum mare kotpokosor nihagouo uaia tamiuoum gere la tur tang God. \v 20 Song re turung heirihaono tamiuoum tang Iesu ger tamatang uelkarus geke uamatotoion. \v 21 Bo inggono puk e uangoul bak i Heuen e tuka tar binaka ke uamatotoin God gete uatimuh uakapa baka tar mamang inetelik. Song re turung lahaon, ngohina sira ke ualapagah pe God tasir propeit sioun, maene ka mene tauete tar puhon. \p \v 22 \x * \xo 3.22 \xt Ual 18.15,18-19\x*Ge Moses pe ke kula pare, ‘A Tamata Noman ge nami God inggoum e turung uakotpokoso me propeit ngohina totoguo, e la tur i uantinanina tamiuoum, doh inggoum mu longor, karung uakeluk tar mamang inetelik re kulagiono tamiuoum. God e turung heiriha tatanono tamiuoum ngohina sira ke heir peha totoguo tamiuoum.’ \v 23 ‘Bo a tamata puk ge ahik pahe longor, kara hik pahe uakeluk tena ualatoho inggon, a tamatono ra turung aha liu turin tosno tamat.’\f + \fr 3.23 \ft Bolobolong tenas Kalekinaler Pater 23.29\f* \p \v 24 Ge o bureher propeit uakapa tun pe, ke uakikilanga tur pe tang Samuel, ka siokor mene tauete tar inetenine re kotkotpokosolaene daan. \v 25 \x * \xo 3.25 \xt Uak 22.18\x*Inggoum teso bubungusur propeit. Inggoum terung uangoul teil i lolono tar ualapagah geke guata keipin God toso bung tubumiuoum. Ke kula pe tang Abraham pare, ‘Toso bubungumua, o tamata uakapa tunane tar koto ra turung guata uaiais.’ \v 26 \x * \xo 3.26 \xt Apo 13.46\x*Maeit God ke heir uakikilangaha tena tamatang kalekinale tamiuoumur Israel mare me guata uaia tamiuoum marung turung tar mud teremi niguata uasa.” \c 4 \s1 Pita me Jon ka uamokois tar umang uih \p \v 1 Gitie ura menmene pe Pita me Jon tasir tamat, o pater, doho tamata uleiking tasir tamatang uiliatung gera kaueke tar umang lotu ger dedeil, doho Sadiusi ka lame tasrasin. \v 2 Gisina ka nimaliana uasa tun, teene rasina kura mene ualasir, kaura mene tauete pono tang Iesu pare, a tamatang uatua tapokis tasir tamat. \v 3 Rasina ka kuseis, kara uamokois tar umang uih, doh teene ke reiu manasa peon, maene kura uangoul rasina ke la tuka tar giameher marein. \v 4 \x * \xo 4.4 \xt Apo 2.41\x*Bo o burehe pukur tamatasine ka longoro toro uelhire roono ka tagorong man. Maeit gisis ka tagorong mana ke la banotois tar 5,000. \p \v 5 Tar uagiamehenar marein o tamatang uoum keip, doho mamahoholiking tasir Ju, karo tamatang ualasira tar ualatut ka la toto i Jerusalem. \v 6 Anas ger pater a i rana uain tasir patere uakap e uangoul tagu pon menia tang Kaiapas, doh Jon me Aleksander ger toking tahina Anas menia pono tasir gisiamehe ro bung tahinalikion. \v 7 Gisina ka heir tar ualatoho pare, ra keipimeis Pita me Jon i uoum tasisin, kara heheke tasrasina pare, “Mai tun ke heir tar nitampopokoho tamiraoum, doha hangana maiene ura guata keipin raoum?” \p \v 8 Doh Pita ge a uoun pe tar Iabena Dedeil ke kula pare, “Ir tamatang uoum keip, doh nosio mamahoholikir tamat! \v 9 Inggoum mu dangdangata tar inete uaia gekira guatain raeim tar tamata ger mater kekena? Mu dangatoum, hope ka guata uaia peion? \v 10 \x * \xo 4.10 \xt Apo 3.6,13-16\x*Temaeit inggoumene, doho Ju uakapa pakung ate pare, inggono ter hangana Iesu Kristo ger peng Nasaret gekung uiliatung posuioum, bo ke uatua tapokis pukin God, maeit kung bangoum tar tamatene ke uia, kare tur. \p \v 11 \x * \xo 4.11 \xt Ker 118.22\x*Iesu ter tang siok ka uelhirein tono uelhire God pare, \b \q1 ‘Inggono ngohina toro palaua geke deinir tamatang tuh, \q2 bo roono puk tero palaua i rana uain tar ginameher palaua uakapa tun.’” \rq Ker 118.22\rq* \m \v 12 \x * \xo 4.12 \xt Mat 1.21\x*“Ahik baka poluk me tamatane tar koto re banot e uelkarus tagigeig te Iesu puk manasampe geka heirihain tar me uelkarus tagigeig uakap.” \p \v 13 Tar binak ka banga pesina tas Pita me Jon ahik pe mesira nisokor, ge gisina pe ra ate pare, rasin ahik pah kura kale niate to tagu tar sikul, rasin a toking tamata ueltebeir puk. Gisina ka bang paroko pono tasrasina pare, te kura uakuakeluk teil pono tang Iesu. \v 14 Bo gine puk ka banga pesina tar tamata geka uauiain re tur tagu pe tasrasin, gisin ahik pah ka mene baka poluk me puh. \v 15 Temaeit gisina ka ualatoho tasrasina tar hiliu baka tar tine umang kedang. Song ka la tokaha polukusin tar uelkodoh pare, \v 16 “Me haua paki guataieig tar toking tamata rasine? Inggeig ahik pahi banot i guata me puh ge o tamatang Jerusalem pe ka ueliate tar nitouo uaia kura guatguataig rasin, doh inggeig ahik pahi banot i uolih. \v 17 Bo tar tur tane puk tar puhonene mara hikir tamata ueltebeir pah ra ate, inggeig paki mene uapopokoho tasrasina tar uakenua tar mene ualasira baka poluk mo tamata tar hangana Iesu.” \p \v 18 \x * \xo 4.18 \xt Apo 5.28\x*Song ka kila ualeka polukis rasin, kara la kula tane uapopokohois pare, “Ahik baka poluk pah ura mene tauete ue ura ualasira keip tar hangana Iesu.” \p \v 19 \x * \xo 4.19 \xt Apo 5.29\x*Bo Pita puk me Jon kura kula pare, “Mu namanaehe baka ge para uiaono tar matana God, tamiraeim tar longoro tamiuoum, doh ahik pah God. \v 20 Ge raeim pe ahik pah mira banoto mira uakenua tar mene tauete tar inete kira longoroig doh kira bang.” \p \v 21 I muduhia tar giniameher meneng uasokor ka meneigisin, rasin song ka uamaluanais ura tauet. Gisin ahik pah ka banoto ra namana uamatoto hope ra uauelmahing pe tasrasin, teene o tamata ra siokor uatakai manasa tang God, tar haua ka bangaig ke kotpokos. \v 22 Ge a tamata pe geka uatouoin na niuia ko siaua ponoin no krismas tar toueitir hangaul. \s1 Nasi lotur tamatang tagorong man \p \v 23 I muduhia tar binaka ka uamaluanar tamatang uoum keip tasir Ju tas Pita me Jon, rasina kura la tapokis tasir tamatang tagorong man, kaura la ueluatata tasisina hope ka kulkula per patere uleik mesnosio mamahoholikir Ju tasrasin. \p \v 24 \x * \xo 4.24 \xt KT 20.11; Neh 9.6; Ker 146.6\x*Tar binaka ka longorosina tar puhonene, gisina ka siokor lotu tokaha tang God, kara kula pare, “Tamata Noman, ingga teko tou i rana dohi kot, menia tar teh, doh tar mamang inetelik re moko keip teil tananin. \v 25 A Iabena Dedeil ke heir tonongo uelhirea tang Debit ge nang tamatang kalekinalea. Debit ge tamamiueim ke kula pare, \b \q1 ‘Ae maene o mamang tamataliking toro mamang pang uan ra siokor nimalianantiehe tun, \q2 kara marang guata tenas inete ger sa, a tabo tengkan? \q1 \v 26 O mamang toiang tar koto uakap ra tur tar marang uiliatung, \q2 doho tamatang uoum keip tasir tamata ra la toto tar uelkoi keip tang God ger Tamata Noman, \q2 kara uelkoi keip pono tar tamat geke uelpikurin God.’” \rq Ker 2.1-2\rq* \b \p \v 27 \x * \xo 4.27 \xt Mat 27.1-2; Luk 23.7-11; Apo 3.13\x*“Na menemene Debit ke kotpokosene daan pare, a mana tun, temaeit Herot me Pontius Pailat kura la tokaha keip tasir tamatasit ahik paho Ju tagu menia pono tasir tamatang Israel i lolono tar uan uleik i Jerusalem tar ueluamoke me ninamana tar uiliatung pous tang Iesu ge nang tamatang kalekinalea ger dedeil geko uelpikurin. \v 28 \x * \xo 4.28 \xt Apo 2.23\x*Gisina ra guata uakeluk puk tar haua ko namana keipia tereng nitampopokoh, doh reng nimalara pare, e turung kotpokos. \v 29 \x * \xo 4.29 \xt Epe 6.19\x*God ger Tamata Noman, gine daan ingga o namanaehe tar uasokoronine ra meneig tamiueim, karo uaongolo tamiueim nongo tamatang kalekinalea mara hikieim pah mi sokoro tar mene tauete tonongo uelhirea. \v 30 Ingga o hueha tar limoum tar uauia tasir tamat, karo guata me nitouo keip tar hangana Iesu ger dedeil ge nang tamatang kalekinalea.” \p \v 31 Ginempe ka uakapa pesina tar lotu, a umene ra uangoulinisin ka uagunain, Doh gisina ka uoun tar Iabena Dedeil, kara ongolongua ra mene tauete pe tono uelhire God. \s1 O tamatang tagorong mana ra uelheirie tenas inet \p \v 32 \x * \xo 4.32 \xt Apo 2.44\x*O mamang tamatang tagorong manalik ke siokor ueluiae tunis, kara sioko tun res ninaman. Ahik me tang sioko re kula pare, tena inet a nana me pahen, bo ra uelheirie puk tun tenas inet. \v 33 O aposoul ra mene keip tar nitampopokoho ra mene tauete pe tang Iesu ger Tamata Nomana ke tua tapokis pe, doh God e poul keip tun tena nimalara tasisin. \v 34-35 \x * \xo 4.34-35 \xt Apo 2.45\x*Gisin ahik pah ra katupa me inet, teene ge o tamata pesine nas kot, doh nosio uma ka uabulaua tananin, kara keipime tar mani tasir aposoul, doh gisina tera heir tang mai gere katupa tar inet. \p \v 36 A tang sioko tasisinar tamatang tagorong man, a hangana tang Josep, a peng toro matina tasir Libai, e la tur i Saiprus, geka uelkilainir aposoul pare, Banabas (doha puhonene Banabas e kula pare, “A tamatang uapopokoh tasir tamat”). \v 37 Inggono teke uabulaua tono mahar kot, kare heir tar mani tasir aposoul. \c 5 \s1 Ananaias me Sapira kura boh \p \v 1 Bo a tang sioko pukur tamat a hangana tang Ananaias mena kuah, a hangana tang Sapira, kura uabulaua pono tonosira mahar kot. \v 2 \x * \xo 5.2 \xt Apo 4.34-35\x*Bo Ananaias puk ke la heir tar giniamehe pukur mani tasir aposoul, kare uoho dede tar giniameh, kare hire tasisina pare, “Teenina uakapa puk manasanin.” Doh na kuahon e ate teil ponompe ke guata peono paar, teene rasina kura uelhote tar uoho uanono tar ginameher mani. \p \v 3 \x * \xo 5.3 \xt Jon 13.2\x*Maeit Pita ke kula pare, “Ananaias! Ingga ko uoun ro baloum tang Satan, maene ro marang boho ingga tar Iabena Dedeil, karo hiliu tar giniameher mani pare, a noum geka bulauaig tonongo mahar koto ingga? \v 4 A mahar kotonin a noumua geto marang uabulaua ue ahik paho uabulau. Dohi muduhia geto marang uabulaua tanin, ingga song ro matotong guata ueltebeir tenang mani hope ro malara pe, Ae maene ko namana, karo guata sira pare? Ingga dehe ko boho tang God, ahik pah tamiueim.” \p \v 5 Tar binaka ke longoro pe Ananaias tar puhon, inggono ke mate ualutara puk manasampe. Doho tamata geka longoro tar puhonene ke kotpokoso pe, gisina ke uohoisir nisokoro uleik. \p \v 6 Song ka lamer tamata kalan, kara gomo tar tukununa Ananaias, kara keip tauet, kara la keu.\fig Gisina ka keip tauete tar tukununa Ananaias|alt="They carried out the body of Ananias." src="GW-145.TIF" size="col" ref="ACT 5.5" \fig* \p \v 7 I muduhia kura karuh baka per touonor aua, na kuahono ke leka ponome ium, e telempe tar puhene ke kotpokos. \v 8 Pita ke dangata tatanono pare, “Hire totoguo ter bulauana puk manasampe ro mahar kotonine gekura uabulauais raoum me Ananaias?” Kare kulono pare, “Te paare nomanampe. Ter bulauana nomanampe.” \p \v 9 Maeit ke kula Pita tatanono pare, “hope maene kura ueluauiae raoum tar uedanga tena Iabena Dedeil God? Bang! O tamata geka la keu baka uoum tenang bulouta gisine manasa toro pirik, doh gisina ra turung kabe tauete poluk totomua.” \p \v 10 Ginempe ke mene uakapa pe Pita, inggono ke mate ualutara pon, kare punga uahiua puk manasampeane i uahuhut tar kekena Pita. Song ka lekemer tamata kalan, kara me banga tatanono re rikin pe, gisina ka uelkabe tauete poluk tatanon, kara la keu tabarampein tena bulout. \p \v 11 Doh gisinar tamatang tagorong mana mesir gisiamehemper tamata geka longoro tar puhono ke kotpokoso pe, ka uoun tar nisokor. \s1 O aposoul ka uauia tasir bureh \p \v 12 \x * \xo 5.12 \xt Apo 2.43; 14.3\x*O aposoul ka guata tar bureher nitou, kara niparoko ger giniamehe sioko tunane tasir tamat. Doho mamang tamatang tagorong mana ra uoto uangoul tokaha tar tine umane tar umang lotu ger dedeil gera kilain, na paranda Solomon. \v 13 O bureher tamata ra uairana tasisin, bo ra sokoro puk tar uataguis tasisin. \v 14 Bo o gisiamehe puk ponomper tamata mesir kuaha ka tagorong mana tang Iesu ger Tamata Noman, kare uanoto tagu polukis tasisin. \p \v 15 Temaeit a puhonene ke guatangua tasir tamata ka keip pokoso tasir tamatasiner momouh, kara me uarikin keipis tar uatane tar lel mare me turung ragom taner momolouinar tukununa Pita gete me lihila tar buturuon. \p \v 16 O gisiameher tamatang toro uan ulekinine i tekteken i Jerusalem, ka keip toto ponome tonosio tamatasiner momouh, doh gisitir nihikung liouan, Doh ka me siokor uia pon. \s1 O aposoul ka kale uelmahing \p \v 17 Bo a patere ger i rana uain tasir patere uakap meso bung uanoton gesir Sadiusi, gisina ka gehe uasa tun. \v 18 Maeit gisina ka kuse tasir aposoul, kara uamokois tar karabus ger nasir tamata uakap. \v 19 \x * \xo 5.19 \xt Apo 12.7-10\x*Bo naboung puk na anggelour Tamata Nomana ke me puka toro pirpirik, kare ueliu tauete tasisin. \v 20 Kare kula pare, “La, karung la iuma tar umang lotu ger dedeil, karung la hire luaka tun tasir tamata tar timuhur nitua.” \p \v 21 O aposoul ka longoro hape ka kula peis, maeit naliliuolik gisina ka la tar umang lotu ger dedeil, kara la mene ualasira tasir tamat. \p Tar binaka ke pokosor patere ger i ran meso bung uanoton, gisina ka kila tar tabila tokahang ueluatata tasir tamatang uoum keip mesir mamahoholikisiner tohangasing tasir Ju. Gisina ka ualatue tasir tamatang kaueke tar la tar karabus mara la ueliuime tasir aposoulane tasisin. \v 22 Bo gine puk ka la pokoso pesin, gisina ka la mahang sirsir teil tasir aposoul. Maeit gisina ka la tapokis tar buturung tabila tokahang ueluatat, kara la hire pare, \v 23 “Inggeim king la tupara tar karabus a niholoro uaia nomanampe meniampe tasir tamatang tur kaueke ra turumpe tar pirpirik, bo tar binaka puk king puka inggeim, inggeim ahik pah king tupara me tang siokor tamat ium.” \p \v 24 Gine ka longoro pesina ka ueluatata peis paar, a tamata uleik tasir soldia tar umang lotu ger dedeil menia tar tamata uleiking tasir patere kura tobouluntiehe tun, kaura namanaehe tar haua tun re uahireinir puhon. \p \v 25 Song ke pokoso turumer tang siokor tamata tar umang lotu ger dedeil, kare me kula pare, “Ualongor! O tamata gekung uamokosioum tar uih, gisila ra tur iuma tar umang lotu ger dedeil, kara mene ualasira tasir tamata tang Iesu.” \p \v 26 Maeit a tamata uleik tasir tamatang uiliatung mesno uiluiliatung ka la tar umang lotu ger dedeil, kara la ueliuime tasir aposoul tenas tine umar tamata uleik. Bo gisina puk ahik mata uauelmahing tasir aposoul, teene gisina ka sokoro geta bakbak pousur tamata tasisin. \p \v 27 Song ka me ueliuilaisir aposoul tasir tamata uleik mare heheker tamata uleiking tasir patere tasisin. \v 28 \x * \xo 5.28 \xt Mat 27.25\x*A tamata uleiking tasir patere ke kula pare, “Inggeim king ualatoho tane tamiuoum pare, ahik baka poluk pah mu mene ualasira tar hangon, bo inggoum puk kung uauoun tasir tamatang Israel tenami niualasir, karung marang baktula ponola tamiueim pare, teking uiliatung pous pono tatanon.” \p \v 29 \x * \xo 5.29 \xt Apo 4.19\x*Kare mene hahauangua Pita mesir gisiameher aposoul pare, “Inggeim mi uakeluk puk manasampe tono uelhire God, doh ahik pah mono uelhire me tamat. \v 30 Nas God ro bung tubugigeig geke uatua tapokis tang Iesu gekung uiliatung pousisioum, kung tine uakuse pe tatanono tar korose. \v 31 \x * \xo 5.31 \xt Apo 2.33-34; Epe 1.20; Hib 2.10; 12.2\x*God ke kale kai taro i Heuene tatanon, tar la tabila tena pang makoso God. Inggono ke uatakai tatanon, kare heir tatanon tar hangan, ‘A tunar toia, kara tang uelkarus,’ mare poul tasir Israel mara banotong uapalihisin tenas niguat, kara la tang God, maeit re kuse luara liuono teres niguata uasasin. \v 32 Inggeimene teking banga tun tar inetenin menia pono tar Iabena Dedeil geke heirihain God tasir tamata geka longoro tatanon.” \p \v 33 Tar binaka ka longoror tamata uleik tar puhon, gisina ka nimaliana uasa tun, kara marang siokor tung pous tasisin. \v 34 Bo a tang sioko pukur Parisi, a hangana tang Gamaliel, a tamatang ualualasira tar ualatut gera siokor ueltadainir tamata uakap ke tentur kaiane i uantinanina tasir tamata uleik, kare ualatoho pare, ra keip tauete sikoro bakaisir aposoul i kalahara tar sikinar binak. \v 35 Ka tauete bakar aposoul i kalahar, song ke kulono tasir gisiameher Parisi pare, “Ro bung uanotoug, bangbanga hamas tun tar hauar rung marang guatain tasir tamatasine. \v 36 \x * \xo 5.36 \xt Apo 21.38\x*Ahik pah sioununtieh, ke guata Teudas pare, a tamata uleik, doh here kaelais tar 400ir tamata ka tagorong mana tatanon, kara uakeluk tatanono tar ueluelde tar gavamaning Roum. Inggono ka uiliatung pousin, kara lala uelpakahingua no tamatasis ka uakeluk tatanon, kara hikingua pah ka guata baka me inet. \v 37 I muduhia tatanon, Judas ger peng Galili ke uakotpokoso pono tar puh, tar binakang aha tasir tamat, kare uoum keip tasir tamata tar ueluelde pono tar gavamaning Roum. Inggono ka uiliatung pous ponoin, doh no tamatono ka lala uelpakah pon.” \p \v 38 “Temaene tar puhene, inggo gine ru ualatut tamiuoum pare, Hiliu! Uamaluana tasisina gera la! Ge para niguatonene a nana puk me tamat, inggon e la kapampe. \v 39 Bo ge para nang Godor niguatonene, inggoum ahik pah mu banoto mu tur tane, inggoum mu la ueltuparangua pare, mu tur tane tang God.” \p \v 40 \x * \xo 5.40 \xt Apo 4.18\x*Doh gisinar tamata uleik ka siokor uauia tena menemene Gamaliel. Gisina song ka kila ualeke tapokisila iuma tasir aposoul, kara me halhaluhis toro uohong haluh.\fig O aposoul ka halhaluhis toro uohong haluh|alt="The apsotles are whipped." src="GW-150.TIF" size="col" ref="ACT 5.40" \fig* Song ka ualatoho tasisina pare, ahik baka poluk pah ra mene tauete baka poluk tar hangana Iesu, kara kula tasisina ra la. \p \v 41 \x * \xo 5.41 \xt Mat 5.10-12; 1Pi 4.13\x*Maeit o aposoul ka hiliu keip tasisina tar niuah, teene God e uaha tun tasisina ka uamatala peis, ka kale uelmahing pe tar hangana Iesu. \v 42 Re la per mamang marein, gisin ahik pah ra uakenua tar mene ualasira toane tar umang lotu ger dedeil, doh ganempe toro mamang umalik ra uatakai pe toro Uelhire Uaia pare, Iesu te Kristo. \c 6 \s1 O mouitir tamatang poul ka uamatotois \p \v 1 \x * \xo 6.1 \xt Apo 4.35\x*Tar binakanin, o tamatang tagorong mana ka burehentiehe uain. Doho Jusine ra ate toro uelhireng Grik ka menmeneng nimaliana tasir Jusiner peng Israel tun ra uelhire toro uelhireng Hibru, teene o kuaha nimate liuing Grik ahik pah ra uoto kale tagu me nipoul tar mamang binakalik gera buligir niein. \p \v 2 Maeit o aposoul ka kila toto tasir tamatang tagorong man, song ka kula pare, “Inggon ahik pahe turung kodkodoho tamiueimir aposoul tar hiliu tar mene tauete tono uelhire God, karing uangoulung bul puk tasir kuaha nimate liu. \p \v 3 Temaeit ro bung tahimiueim! Uamatoto me mouitir tamat i uantinanina tatamiu gera ateis pare, ra uoun tun tar Iabena Dedeil, karo tang naman. Inggeim mi turung uamatoto tasisin tar guata tar kalekinalenin. \v 4 Karing turung uamoko tun teremi ninamana tar lotu, kare tar kalekinale toro uelhire ro nang God.” \p \v 5 A ninaman taginiono ke uauaha tasisina uakap. Gisina ka uamatoto tang Stiben, inggon a tamatang tagorong mana tun tang God, kare uoun tar Iabena Dedeil. Gisina ka uamatoto pono tang Pilip, Prokorus, Nikanor, Timon, doh Parmenas, kare Nikolas ger peng Antiok, inggono ke uapalih, kare lotu tagu tasir Ju. \v 6 Gisinar tamatang tagorong mana uakapa ka uatur tasir niuamatot i uoum tasir aposoul, doh gisina ka siokor uaponala tar limas i rana tasisin, kara heir tenas lotusin. \p \v 7 \x * \xo 6.7 \xt Apo 2.41; 16.5\x*Doh temaeit no uelhire God, song ko la ueltebeir. Doho tamatang tagorong man i Jerusalem ka burehe uateuele tun, karo burehe ponor patere song ka tagorong mana pono tang Iesu. \s1 Stiben ka kusein \p \v 8 God ke uauoun tun tar nitampopokoho tang Stiben, kare poul tatanon ke uakotpokoso tar bureher nitou i uantinanina tasir bureher tamat. \v 9 Bo o gisiameher tamata ka tur tane tatanon, gisisir Ju tar umang lotur nasir Ju gera kilain nas umang lotur Ju ge ahik paho karabus, ka ueluelperer, o Jung Sairini, doho Aleksandria menia pono tasir tamatang tar pang uan i Silisia, dohi Esia. O tamatasina ka uakekena tar ueluelperere keip tang Stiben, \v 10 \x * \xo 6.10 \xt Luk 21.15\x*bo ahik puk pah ra banoto tena niate uaiaon gere la tur tar Iabena Dedeil. \p \v 11 Maeit gisina ka menmene uahoun uanomo tasir gisiameher tamata tar kula pare, “Inggeim king longoro tang Stiben ke menmene uasa pe tang Moses, doh tang God.” \p \v 12 Doh gisina ka uatenturungua tar balasir tamata mesir mamahoholik, karo tamatang ualasira tar ualatut. Gisina ka kuse tang Stiben, kara keipila tatanono tenas kibungur mahohong Ju gera kilais, o Sanhidran. \v 13 Gisina ka uamatoto tasir tamata tar boho tola tatanono pare, “A tamatene ahik tun pahe banotong uakenua tar meneng ueluelde tar buturener dedeil, kare ueluelde pono tar ualatut. \v 14 Doh inggeim king longoro pono tatanon e kula pare, a tamatene ra kilain tang Iesu e turung mamantouo tar umene, kare uapalih tena niualatut Moses geke uelueluahiueme tagigeig.” \p \v 15 Doho tamata gera tabila tar kibungene ra siokor banga uanono kompe tang Stiben, kara banga tang Stiben ke uapalih per poren, ke ngohina tar porenar anggelou. \c 7 \s1 Na menemene hahaua Stiben tasir Sanhidran \p \v 1 Song ke dangatar patere ger i ran tatanono pare, “A menemenenine ra tohtoholaig totomua a manampe?” \p \v 2 \x * \xo 7.2 \xt Uak 11.31; 12.1\x*Doh Stiben ke mene hahaua pare, “Ro bung tahigulik mesnogo mamahoholik, mu ualongoro totoguo! Nagi God inggeig ger tampopokoho tun ke ualasira toin i Mesopotemia tang Abraham ge tamagigeig tar binaka halana te la i Haran. \v 3 Doh God ke kula tatanono pare, ‘Hiliu tenang pang uan, karo tahimulik, doho la toro mahar koto geru turung hireio totomua.’ \v 4 \x * \xo 7.4 \xt Uak 11.31–12.5\x*Maeit inggono ke hiliu tonosio mahar kotor Kaldia, kare la uangoul i Haran.” \p “I muduhia ke mate pe tamanon, God ke ueliuime tatanono toro mahar koto rone rung uangouluioum daan. \v 5 \x * \xo 7.5 \xt Uak 12.7; 15.18; 17.8\x*God ahik mate heir me sikir koto toro mahar koto roono tatanon pare, o nan. Tar binakon Abraham ahik me tun, bo God puk ke ualapagah tatanono pare, inggono meso bubunguna ra turung kale toro mahar koto roon. \v 6 \x * \xo 7.6 \xt Uak 15.13-14; KT 12.40\x*God ke menmene tatanono pare, ‘O bubungumua ra la turung uangoul tar pang uan ahik paha nasisin, doh gisina ra turung uakarabusis, kara guata uasais e banoto toro 400 ro krismas. \v 7 \x * \xo 7.7 \xt KT 3.12\x*Bo inggo puk u turung uauelmahing tasir tamata gera uakarabus tasisin, dohi muduhia gisina ra turung hiliu tar uanion, kara me lotu to tar buturene totoguo.’\f + \fr 7.7 \ft Bolobolong Uakeken 12.7\f* \v 8 \x * \xo 7.8 \xt Uak 17.9-14; 21.4\x*Song ke kula God tang Abraham tar poko tar tukunun. A puhono tere uabang paroko tar niualapagah ke guata keipin God tatanon. Doh Abraham ke uakotpokosongua tang Aisak, i muduhia tar tualir marein ka poho peion, inggono ka pokoin. I muduhia Aisak teke uatamanain Jekop, doh Jekop teka uatamanaisir hangaul, doha tang torikir tamat, gisina teso bung tubugigeig.” \p \v 9 \x * \xo 7.9 \xt Uak 37.11,28; 39.2,21-23\x*“Gisina ro bung tubugigeig ka nimalianang gehe tang Josep, temaene ka uabulauasina tatanono pare, a karabus tasir Isip. Bo God puk e uangoul tagu tatanon, kare uelkarusungua tatanono tar mamang binaka uasa. \v 10 \x * \xo 7.10 \xt Uak 41.37-44\x*Inggono ke heir tar ninamana uaia, kare uamalagir tang Josep tar kale tur tang Pero ger toiang Isip tar hangana uleik, maeit ke guatangua tatanono tere uoum keip i Isip, kare kaueke tono uma uakaponor toia.” \p \v 11 \x * \xo 7.11 \xt Uak 41.54; 42.1-2\x*“I muduhia a gogo uleik ke ualo i Isip, dohi Kenan, kare uakotpokosongua tar binaka uasa tasir tamat, maeit o bung tubugigeig ahik tun pah ka banotong tupara me niein. \v 12 Tar binaka ke longoro Jekop pare, a raes-uit e mok i Isip, inggono ke ualatue toso bung tubugigeig tar la banga tagin. \v 13 \x * \xo 7.13 \xt Uak 45.1-4,16\x*Tar uatorikinar nila tasisin, Josep ke uahire tasisina pare, mai tun, doh Pero ke la ate pono toso tahinalik Josep. \v 14 \x * \xo 7.14 \xt Uak 45.9-11; 46.27\x*I muduhia tar puhonene, Josep ke ualatue ra la kalein taman menia toso bubungun. Gisin o mouitir hangaul, doho tang tolima uakap. \v 15 \x * \xo 7.15 \xt Uak 46.1-7; 49.33\x*Maeit Jekop ke la uahiuako i Isip. I muduhia inggono ke mate to tar uaniono meso bung tubugigeig. \v 16 \x * \xo 7.16 \xt Uak 23.2-20; 33.19; Jos 24.32\x*A tukunusisina ka keip tapokisimpeig i Sekem, kara la keuimpeis tar lebang geke bulaua keipiono tar mani, ke bulaua tur toso bung tuna Hamon.” \p \v 17 \x * \xo 7.17 \xt KT 1.7-8\x*“I muduhia tar bureher krismas ke la pe, o tamatang Israel ka burehentiehe tun, doh na niualapagah God geke guata keipin tang Abraham ke hutung pokoso manas. \v 18 Tar binakanin, a tang giamehe manasar tamata re toia i Isip, doh inggon ahik pah ke ate tagu tang Josep. \v 19 \x * \xo 7.19 \xt KT 1.11-22\x*A toiaono ke tutlour tosnogio tamateig, kare guata uasa pono tasisin. Inggono ke petutupe pono tasisina tar baka tauete toso tususiner nihing poho mara mat.” \p \v 20 \x * \xo 7.20 \xt KT 2.2\x*“Tar binakanin teka poho to ponoin Moses, doh inggon a siokor keketik tun. I lolono tar touonor bialok, a toking tinanon kura kaueke bakampe tatanon. \v 21 \x * \xo 7.21 \xt KT 2.3-10\x*Tar binak ka la uamokoion i kalahar, a tuna Pero ger kuaha ke la kale tatanon, kare kaueke uauleik sira pare, a tuna tatanon. \v 22 Moses ka ualasirain tar bureher niateng Isip, doh inggono ke tampopokoho tun tar men, kara na nipiles.” \p \v 23 “Tar binaka ro toueitir hangaul no krismas Moses, inggono ke namana huara tar la ruh kout baka tosno tamat. \v 24 \x * \xo 7.24 \xt KT 2.11-15\x*Inggono ke banga tar tang siokor tamatang Isip re uiliatung pe tar tang siokor tamatang Israel, maeit inggono ke la tar poul tatanon, doh inggono ke uelturut tatanon, kare uiliatung pousungua tar peng Isip. \v 25 Moses ke namana ra bang parokosina pare, God ke heiriha tatanono tar uelkarus tasisin, bo gisina puk ahik.” \p \v 26 “Tar uagiamehenar marein, Moses ke me ueltupar tar toking peng Israel ura uiliatunge peis. Inggono ke uedanga tar poporo tasrasin, kare kula pare, ‘Tang torik! Raoum deh ramamahialik, ae maene re uiliatungeis raoum?’” \p \v 27 “Bo a tamata pukene re guata uasa tar tang giamehe ke tula bise liu tang Moses, kare kula pare, ‘Mai ke guata totomua pare, tero tamatang uoum keip, karo tamatang kedanga tamiueim? \v 28 \x * \xo 7.28 \xt KT 2.14\x*Ingga deh hero marang uiliatung pous sira totoguo ko uiliatung pous pe tar peng Isip nerau?’ \v 29 \x * \xo 7.29 \xt KT 2.21-22; 18.3-4\x*Tar binak ke longorono tar puhon, inggono ke sokoro gete ate Pero, kare ualonguala i Midia. Teke la uangoul sirono pare, a pokos, kare lengua. Inggono ke uakotpokosongua tar tang torikir tun.” \p \v 30 \x * \xo 7.30 \xt KT 3.1-10\x*“I muduhia kura la baka pe ro toueitir hangaul ro krismas, God ke pokoso sira pare, a anggelou tang Moses. Inggono ke pokos i lolono toro luhluhuna ro hue tar ranana ro douk, o tur tar butur padenen gere moko uahuhut tar siusan i Sainai. \v 31 Tar binaka ke bangon, inggono ke lutara tun, ae maene ahik ro douk paho luh. Gine re la uahuhut pelaono tar la banga uaia, inggono ke longoro tar Tamata Nomana re kula pe pare, \v 32 ‘Inggo tenas God ro bung tamoumua, na God Abraham, Aisak, doh Jekop.’ Doh Moses ke poroporo tun re sokoro pe, doh ahikingua pahe marang banga uelhir. \v 33 Song ke kular Tamata Nomana tatanono pare, ‘Liur liu tenang su ge a butur koto peene ro turia a koto dedeil. \v 34 Inggo ku banga tun ra guata uasa peis nogo tamat i Isip. Inggo ku longoro tenas nikiringisin, maeit ku la uahiuaha tar me kale tapokis tasisin. Lameene daan, inggo u turung ualatue totomua tar tapokis i Isip.’” \p \v 35 \x * \xo 7.35 \xt KT 2.14\x*Doh Stiben ke mene tumana poluk pare, “Moses te geka ueluelde turin i Isip, kara kulain pare, ‘Mai ke uamatoto totomua tero uoum keip karo tamatang kedanga tamiueim?’ Bo inggono puk teke ueliuilain God tar uoum keip, kare uelkarus tur tasisin i Isip tar binaka ke kotpokoso sira God tar anggelou i lolono toro luhluhuna ro hue i rana toro douk. \v 36 \x * \xo 7.36 \xt KT 7.3; 14.21; Aha 14.33\x*Moses ke keip tauete liu tur tasisin i Isip. Ke guata to pe tar bureher nitou i Isip, doh tar butur ra kilain, a laur kubkubar, kari lolono toro toueit ro hangaul ro krismas tar butur padenen.” \p \v 37 \x * \xo 7.37 \xt Ual 18.15\x*“A tamatonene Moses, te geke kula tasir Israel pare, ‘God e turung uakotpokoso me propeit e la tur katongo tamiuoum e turung ngohina totoguo.’ \v 38 \x * \xo 7.38 \xt KT 19.3\x*Moses ke uangoul tokaha tagu tasir Israel toro butur padenen menia pono tar anggelou geke mene to tatanono tar siusan i Sainai, doho bung tubugigeig, doh inggono teke kalkale tar uelhire ger tua mare uelueluahiueme tagigeig.” \p \v 39 “Bo o bung tubugigeig puk ka de mata longoro tatanon, ka ueluelde tatanon, dohi lolono teres ninamanasin, gisina ra marang tapokis pukumpe i Isip. \v 40 \x * \xo 7.40 \xt KT 32.1\x*Maeit gisina ka kula tang Aron pare, ‘Tuha menami godo inggeim gere turung uoum keip tamiueim, bo Moses geke ueliu tauete tur i Isip tamiueim, inggeim mi tele uamatot, kare hauon.’ \v 41 \x * \xo 7.41 \xt KT 32.2-6\x*Doh ter binakanin teka tuha tosina toro kaesa ngohina tar tunar kau. Gisina ka ueliuime tar uahung tang roon, kara guata tokaha toro niein uleik tar uatakai tar haua ka tuha katongoin.” \p \v 42 “Bo God puk ke nimaliana tasisin, kara hik pah ke namana baka poluk tasisina ra lotu pe tasir pitopit. Gininanine e uakeluk tar haua ka boloin i lolono tonosio bolobolor propeit pare, \b \q1 ‘Ir tamatang Israel, kung uangoul pe inggoum toro toueit ro hangaul ro krismas tar butur paden, \q2 inggoum kung heir baka tagu me uahung totoguo? \q1 \v 43 Inggoum kung huathuata teil tena taluh Molek ger god bohoboh \q2 menia tar kaesang tar godo pitopit, Refan \q2 gekung tuhasioum pare, mu lotu tatanon. \q1 Maeit inggo u turung kale liu tamiuoum, \q2 karu turung ueliuila tamiuoum toro mokong tar pang giameh i Babilon.’” \rq Amos 5.25-27\rq* \p \v 44 Doh Stiben ke mene tumana poluk pare, “O bung tamagigeig ra kalkale teilimpeane tar padenena tar taluhung lotu. Inggonor taluh ka tuha uakeluk sirampein, hape ke longoro pe Moses ke ualatoho pe God tatanon. \v 45 \x * \xo 7.45 \xt Jos 3.14-17\x*Gine ka kale baka pesina tar taluhung lotu, Josua ke uoum keip toso bung tamagigeig, ka la keip menia tar taluhung lotu tar binaka ka kalesina tar mahmahar kotong toro pang uan geke geil liuis God. Inggono ke mokane tar koto ke la tuka tena binaka Debit, \v 46 \x * \xo 7.46 \xt 2Sa 7.1-16\x*geke uauaha tang God, kare dangata tang God pare, e tuha mena uma na God Jekop.” \p \v 47 \x * \xo 7.47 \xt 1To 6.1-38\x*“Bo Solomon puk teke tuha tar umon. \v 48 Bo God puk ger i ranantieh ahik pahe uoto uangoul tagu toro umang lotuniner uleik ger nituhang tamat, ngohina sira ka hire per propeit ke kula pe God pare, \b \q1 \v 49 \x * \xo 7.49 \xt Ais 66.1-2\x*‘I Heuene tonogo tabtabilo, \q2 dohi koto tenag buturung uatoko keke inggo. \q1 Hingiangua me nituha uma rung tuhaioum menag umo? \q2 Ia kaein nag umang pepe uaho? \q2 \v 50 Ge inggo pe teku tuha tar mamang inetelik.’” \rq Aisaia 66.1\rq* \p \v 51 \x * \xo 7.51 \xt Ais 63.10\x*Doh Stiben ke mene tumana poluk pare, “Inggoum deho tamata mahang longor! Inggoum deh halanampe tung uapalih tenami niguat, karung longoro tang God. Inggoum mu ueluelde dedempe tar haua re uedangaigir Iabena Dedeil tar uahire tamiuoum, mu uakeluk sira kompe toso bung tubumiu ka guata uoum pe.” \p \v 52 \x * \xo 7.52 \xt Mat 23.31\x*“O bung tamamiuoum ka ueluelde, kara uauelmahing tasir propeit uakapa tun. Gisina ka uiliatung pous pono tas geka hire tauete tena nipokosor tamata ger kodkodoh. Doh gine daana ke pokoso peon, inggoum kung ueliuila tatanono tar limasir uelmatan, kara tung pousin. \v 53 Inggoumene teka ualasiraisir anggelou tar ualatutur nang God, bo ahik puk pah kung uakeluk tananin.” \s1 Stiben ka bakbak pousin tar palau \p \v 54 Tar binak ka longorosina ke mene pe Stiben paar, gisina ka eiteit uelkauiue tar liuous ra nimaliana pe. \v 55 \x * \xo 7.55 \xt Ker 110.1\x*Bo Stiben puk ke uoun tar Iabena Dedeil, ke banga kai taro i Heuen, kare bang huara tena nitampopokoho God, doh Iesu e tur tabara tar pang makoso tang God. \v 56 \x * \xo 7.56 \xt Kol 3.1\x*Doh Stiben ke kula pare, “Bang! Inggo u bang huar i Heuene ke takapuk, doha Tunar Tamat e tur tar pang makosohia tang God.” \p \v 57 Maeit gine ka longoro pesina ke kula pe inggono paar, gisina ka siokor kula ualeikintiehe tun, kara takop tane tar talingas. Doh gisina ka siokor tentur, kara siokor ualola, kara kuse tang Stiben. \v 58 Gisina ka keip liu tatanonane tar uan uleik, kara la bakbak pous tatanono tar palau tar uiliatung pous tatanon. Doh gisis ka bohboho tola tang Stiben ka siokor hiliu to tenas hikhiku tar tang siokor tamata kalan, a hangana tang Sol. \p \v 59 Tar binakene ra bakbak pous pesina tang Stiben, Stiben ke lotu pare, “Iesu nag Tamata Nomano, kale tar iabeiguo.”\fig Stiben ka bakbak pousin|alt="Stephen is stoned." src="GW-153.TIF" size="col" ref="ACT 7.59" \fig* \v 60 \x * \xo 7.60 \xt Luk 23.34\x*Song ke hatup uahiu, kare mene pare, “Tamata Noman, ahik paho bak tulala tar niguata uasaene tasisin.” Gine ke mene baka peono pagiar, kare mat. \c 8 \p \v 1 Doh Sol tere uangoul tar binakon, inggono ke uauia tun ka uiliatung pous peion. \s1 Sol ke guata uasa tasir tamatang tagorong man \p Tar mareinionene ka uiliatung pousin Stiben, gisinar uelmatan ka uakikilanga tar guata uasa tasir tamatang tagorong manasine ra uangoul i Jerusalem. \p Maeit o burehe tasisinar tamatang tagorong mana ka lala ueltebeirila tar pang uan i Judia me i Samaria, bosir aposoul puk ahik tagu. \v 2 O gisiameher tamatasine ra uakeluk tena ualatut God ka ueldolomo uasa tun tang Stiben, kara keu baka tatanon. \v 3 \x * \xo 8.3 \xt Apo 9.1,13; 22.4; 26.9-11\x*Bo Sol puk ke uakekene manasa tar mamantouo tasir tamatang tagorong man. Inggono ke la hahai toro mamang uma uakap, kare reih tauete tasir kuah, doho bulout, kare ueliu tasisina tar karabus. \s1 Pilip ke la uangoul i Samaria \p \v 4 O tamatang tagorong manasis ka ualualo ueltebeir, gisina ka mene ualasira toro Uelhire Uaia tang hingiamper uan ra lain. \v 5 Pilip ke la uahiuako tar uan uleik i Samaria, kare la uelhire tauete tar hangana Kristo. \p \v 6 Tar binaka ka longoror manai tamata ke mene pe Pilip, kara banga tar bureher nitouo ke guatagion, gisina ka me siokor ualongoro uahuhut tun tatanon. \v 7 O bureher tamatasiner nihikung liouana ka kula ualeiking mate ka hiliu per liouana uasa tasisin, doho bureher tamatasiner mater tukunus ka uia. \v 8 Maeit tar uan uleik i Samaria, o tamata ka siokor uah. \s1 Saimon ger tang bilih \p \v 9 A tang siokor tamat a hangana tang Saimon, a tang bilih e uoto guata tar bureher bilih tar bureher binakane tar uan uleik, doho tamatang Samaria ka bang, kara namnamana uabureh. Inggon e uoto meneng uasalain pare, a tamata tohangana tun. \v 10 Doho tamatasiner i ranar hangas, doh gisiner tamata ueltebeir puk ra siokor uairana tun tatanon, kara siokor ualongor, kara kula pare, “A nitampopokoho ger nang God ger tampopokoho tun e moko tar tamatene!” \v 11 Maeit gisina ra uakeluk tatanon, teene gisina ka banga tar bureher giniamehe siokor inete ke guatagion. \p \v 12 Bo tar binaka puk ke mene tauete Pilip toro Uelhire Uaiang tena Nitoia God menia tar hangana Iesu Kristo, gisina ka siokor tagorong man, kara siokor uahuhunguais, o kuahampe, doho bulout. \v 13 Saimono pon, ke tagorong man, kara uahuhu ponoin. Doh inggono ke uakuakeluk teilingua pono tang Pilip tang hingiar butur re la, teene ke banga peono tar bureher nitouo ke guataig Pilip, kare lutara uasa tun. \p \v 14 Tar binak ka longoror aposoul gera uoto uangoul i Jerusalem pare, o tamatang Samaria ka tagorong mana tono uelhire God, gisina ka ueliuila tas Pita me Jon tasisin. \v 15 Tar binaka kura la pokoso rasin, rasina kura lotu ueleheir tasisin mara kalesin tar Iabena Dedeil. \v 16 Teene a Iabena Dedeil halana te la uapono taguha tasisin. Gisina ka uahuhu keip pukis tar hangana Iesu ger Tamata Noman. \v 17 \x * \xo 8.17 \xt Apo 19.6\x*Song kura uaponala Pita me Jon tara limas tasisin, song ka kalesina tar Iabena Dedeil. \p \v 18 Gine ke banga pe Saimon ka kale pesina tar Iabena Dedeil kura uapono pela Pita me Jon tara limas tasisin, inggono ke hue ueleheir tasrasina tar mani, \v 19 kare kula pare, “Mura heir pono tar nitampopokohono totoguo mare kale pono me tamata tar Iabena Dedeil getu uaponola inggo tar limoug tatanon.” \p \v 20 Doh Pita ke kula hahaua tatanono pare, “Ingga ra turung haluh pous keipia tenang mani, teeit ko namana pe ingga ra banotoinir inete geke heirin God ra bulaua keipin tar mani. \v 21 Ingga ahik paho banoto kale tagu tar kalekinaleene, teeit ingga ahik paho uia ro baloum tar matana God. \v 22 Uapalih tenang niguata uasa, doho lotu tar Tamata Noman. Inggono here turung ueldolomompe totomua tar ninamana uasaeit toro baloumua. \v 23 Ge inggo pe u banga totomua pare, ko uoun tun tar ninamanang geh, kara niguata uasa e rokos tane tun totomua.” \p \v 24 Song ke mene hahaua Saimon pare, “Loutu ueleheir totoguo tar Tamata Noman mara hik me inete ko menegia re kotpokoso totoguo.” \p \v 25 Tar binaka kura mene tauete Pita me Jon tono uelhirer Tamata Noman, kaura hire tauete pon tar bureher inete ke guataig God, song kura la tapokis poluk Pita me Jon i Jerusalem, kaura menmene tauete teilimpela tono uelhirer Tamata Nomana toro burehe ro uaning Samaria. \s1 Pilip ke uelhire ualasira toro Uelhire Uaia tar tamatang Itiopia \p \v 26 Na anggelour Tamata Nomana ke kula tang Pilip pare, “Kale uatoro karo lihila tar pang makos, uakeluk tar leleng tar butur padenen gere lih turuko i Jerusalem, e lako i Gasa.” \v 27 Maeit Pilip ke kaleuatoro kare la. Doh gine re lih pekoono tar lelon, inggono ke ueltupar tar tamatang Itiopia a niualah, inggon a tamata uleik tun tasir tamatang kaueke tena umang mani Kandas. (Kandas a kuaha toiang Itiopia.) Inggono ke la taro i Jerusalem tar la lotu. \v 28 Inggon e panete teilimpe tena karis, e lang tapokis tena uan, kare menmene uakeluk teil toro bolobol gero nang Aisaia. \v 29 A Iabena Dedeil ke kula tang Pilip pare, “La! Karo la tur uahuhut tar karisenah.” \p \v 30 Song ke ualo uahuhutula Pilip tar karis, kare la longoro tar tamatono re menmene uakeluk pe tono bolobolo Aisaia ger propeit. Kare dangatangua Pilip tatanono pare, “Ingga o naman manatempe tar haueit ro menmene uakelukin?” \v 31 Kare kulono pare, “Inggo deh paku ate ge pake mene uakalahara me tamata totoguo.” Song ke uadangata inggono tang Pilip tar me tabila tagu tatanon. \v 32 Doha puhung bolobolene re menmene uakelukuion e kulkula pare, \b \q1 “Inggono ngohina tar sipsipene ra keipin ra la uiliatung pousin. \q2 Inggon a hamhamasalik ngohina tar tunar sipsipene ra koutigir ulun, \q2 doh ahik pah ke mene sikoro bak. \q1 \v 33 Inggono ka uamatala tunin, ahik pe mata kedanga uaiaig na niguat. \q2 Inggono ke mat, doh halana me tun, \q2 kara kale liu manasainane tar kot.” \rq Aisaia 53.7-8\rq* \b \p \v 34 Gine ke mene uakeluk baka peono toro bolobolo roon, inggonor peng Itiopia song ke dangata tang Pilip pare, “Hire tun baka totoguo, mai tunene re menmeneinir propeit, inggon e menmene katongoin ue e menmene me tamata siok?” \p \v 35 Song ke mene uakalahar Pilip tar puhonene ke menein Aisaia, kare uelhire tauete pono tatanono toro Uelhire Uaia gero menmene tang Iesu. \p \v 36 \x * \xo 8.36 \xt Apo 10.47\x*Gine ra ualo pelasina tar lel, gisina ka la pokosola tar kodom, kare la kular tamatang Itiopia tang Pilip pare, “Bang! A kodomo gine, a haua re tur tane totoguo, maene ahiko pah ra uahuhuio?” \v 37 Doh inggono ke ualatoho tar karis ra uatokoin. Song kura siokor hiuoko rasina me Pilip tar kodom, kare uahuhu Pilip tatanon.\fig Pilip ke uahuhu tar tamat a peng Itiopia|alt="Philip baptized the person from Ethiopia." src="GW-158.TIF" size="col" ref="ACT 8.37" \fig* \p \v 38-39 Gine kura hiliu pe rasina tar kodom, na Iabena Dedeilir Tamata Nomana ke me kale liu ualutara kompe tang Pilip, doh inggoneitir tamata uleik ahik pah ke bang huara baka poluk tatanon. Bo gine puk ra ualo pelasina tar karis, inggon e uaha tun, kare uatakai tang God. \p \v 40 \x * \xo 8.40 \xt Apo 21.8\x*Bo Pilip puk ke la pokoso ualutara tar siokor uan uleik ra kilain i Asdot, kare lala ueltebeir toro giniamehe ro uan uleik, kare la mene tauete toro Uelhire Uaia ke la tuk i Sisaria. \c 9 \s1 Sol ke uapalih tena niguat \p \v 1-2 \x * \xo 9.1-2 \xt Apo 8.3\x*Tar binakanin i Jerusalem, Sol e mene uasokoro dedempe tar marang mamantou, kare uamate tosno tamatang tagorong manar Tamata Noman. Inggono ke la tar pater ger i ran, tar kale mo bolobolong tonosio umang lotur Ju i Damaskus mare kale me nipoul gete tuparono mo tamata gera uakeluk tena lele Kristo, o bulout ue o kuah, inggon e marang kuse tasisin, kare la uamoko tasisina tar umang uih i Jerusalem. \p \v 3 Maeit Sol ke la i Damaskus, gine re lang uahuhut manasa peon, a luh ke balo ualutara turuha tatanon i Heuen. \v 4 Inggono ke punga uahiuane i kot, kare longoro tar tamata re kula pe tatanono pare, “Sol! Sol! Ae maene ro guata uasa ingga totoguo?”\fig Poul ke longoro tar Tamata Noman|alt="Paul hears the Lord." src="GW-160.TIF" size="col" ref="ACT 9.4" \fig* \p \v 5 Kare dangata Sol pare, “Ingga pe mai ter Tamata Nomana?” \p Kare mene hahauar tamata pare, “Inggo te Iesu, teene ro guatguata uasaia. \v 6 Tentur kaiene daan, karo la leka tar uan uleik, song ra turung hireia tar haua ro la turung guatain.” \p \v 7 Doho tamatasine ra la tagu teil tang Sol ka siokor lutara tun, doh ahik pah ka mene me puh, gisina ka longoro ponompe tar tamata ke mene pe, bo ahik puk pah ka bang huara me tamat. \v 8 Sol ke tentur kai turane i kot, bo tar binaka puk ke marang uatauala inggono tar matan, inggon ahik pahe banot e bang huara me inet. Maeit gisina ka kuse tar limanon, kara keipilain i Damaskus. \v 9 Inggono ke kut tar touonor marein, doh ahik pono pahe ein ue e inum me inet. \p \v 10 Tar uan uleik i Damaskus, e uangoulur tang siokor tamatang tagorong mana tar Tamata Noman, a hangana tang Ananias. A Tamata Nomana ke mene tatanon i lolono tar siokor borborian, ke kula pare, “Ananias!” \p Kare mene hahauono pare, “Tamata Noman inggo gine.” \p \v 11 Kare kular Tamata Nomana tatanono pare, “La tena uma Judas gere toko tar lele ra kilain, ‘A lele makmakos,’ karo la dangata tar tamata ger peng Tasius ger hangana tang Sol, ge inggono pe e lotu totoguoene daan. \p \v 12 Sol ke borborian, kare banga tar tamat a hangana tang Ananias, ke lame, kare me uaponola tar limana tatanon mare banga tapokis.” \p \v 13 Kare mene hahaua Ananias pare, “Tamata Noman, inggo deh ku longoro tar bureher ueluatata tar tamatono re uoto uauelmahing pe tosnongo tamata ingga i Jerusalem. \v 14 Doh gine ke la pemeonane, inggon e uakeluk tar ualatohong tar pater ger i ran, tar kuse, kare uamoko tar karabus tang mai gere tagorong mana totomua.” \p \v 15 \x * \xo 9.15 \xt Apo 26.2,6; 27.24; Roum 1.5\x*Bo a Tamata Nomana puk ke kula tang Ananias pare, “La! A tamatonene ke pokoso sira manasa pare, nag tamatang kalekinaleo, tar ueliu hahai tar hangouguo tasir tamata ge ahik paho Ju mesnosio toia menia pono tasir Israel. \v 16 \x * \xo 9.16 \xt 2Ko 11.23-28\x*Inggo u turung ualasira tatanono hape re turung baka per niduh re turung kalegiono tar ueliu tauete tar hangouguo.” \p \v 17 Maeit ke la Ananias, kare la leke tar umon. Ke la uapono tar limana tang Sol, kare kula pare, “Tahiguo Sol, Iesu ger Tamata Noman geke kotpokoso to totomua tar lele tar binaka ko lang lameaane teke ueliuime totoguoane totomua maro banga tapokisia, karo uoun tar Iabena Dedeil.” \p \v 18-19 Ahik me sikir manasan, a inete ngohina tar karongonar ian ke takapeis liu tur tar matana Sol, song ke bang huara tapokis poluk. Inggono ke tentur kai song ka uahuhuin. I muduhia ke ein baka peono song ke tampopokoho poluk. \s1 Sol ke mene tauete toro Uelhire Uaia i Damaskus dohi Jerusalem \p Sol ke uangoul tagu bakampe tar ginameher marein tasir tamatang tagorong man i Damaskus. \v 20 Ahik paha puhung barah ke uangoul peon, kare uakikilanga manasa tar mene tauete toro Uelhire Uaia iuma tonosio umang lotur Ju pare, Iesu ter tuna God. \v 21 \x * \xo 9.21 \xt Apo 8.3\x*O tamata uakapa tunusine ka longoro tatanono ka siokor lutarang toboul tun, kara ueldangateis pare, “A tamata dehene te giane ke mamantouo uasa tun tasir tamatang uakeluk tang Iesu i Jerusalem. Doh inggono teke lame tar me kuse mo tamatane gera tagorong mana tang Iesu, song re ueliuila tar pater ger i ran mara uamokoisisina tar karabus.” \p \v 22 \x * \xo 9.22 \xt Apo 18.28\x*Bo Sol puk ke kotpokoso pare, a tang mene uapopokoho tun. Na niuabang manateono tang Iesu pare, te Kristo a kalahara tun. Doh gisisir Ju ra uangoul i Damaskus ahik tun pah ka banotong mene hahaua me puh tar touahiua tatanon. \p \v 23 I muduhia ke karuh baka per bureher marein, o gisiameher Ju ka ueluauiae tar uiliatung pous tang Sol. \v 24 Maeit tar boung, doh tar marein gisina ra tur kaueke tar pirpirikinar uan uleik, bo Sol puk ke ate kout teres ninamanasin. \v 25 \x * \xo 9.25 \xt 2Ko 11.32-33\x*A siokor boung no tamatang uakuakelukion ka poul tatanono tar hiliu tar uan uleik, gisina ka uahiua keip tatanono tar tohene uleik e tabila teil, ka uahiuakoin tar siokor hagarin tar padoronar uan uleik, song ke lalampe. \p \v 26 \x * \xo 9.26 \xt Gal 1.17-19\x*Tar binaka ke lameon i Jerusalem, inggono ke uedanga tar uataguin tasir tamatang uakuakeluk, bo gisina puk ka siokor sokoro tatanon, kara hik pah ra tagorong mana tatanono pare, inggono ke tamatang tagorong mana pono tang Iesu. \v 27 \x * \xo 9.27 \xt 1Ko 9.1\x*Bo Banabas puk ke keip tatanon mare la mene keip tatanono tasir aposoul. Banabas ke hire uaia tasisina hape ke banga pe Sol tar Tamata Noman, doh hape ke mene per Tamata Noman tatanon, kare ongolo tar mene tauete tar hangana Iesu i Damaskus. \v 28 Maeit song ke uangoul tagu Sol tasisin, kara hik me inete ke uakoutkout tatanono re la teil pe i Jerusalem, kare ongolo tun tar mene tauete to tar hanganar Tamata Noman. \p \v 29 Inggon e uoto uelperere keip tasir Jusine ra ate toro uelhireng Grik, maeit gisina ka uedanga tar uiliatung pous tatanon. \v 30 Tar binaka ka ater tamatang tagorong man tar puhon, gisina ka keip tang Sol tar uan uleik i Sisaria, kara la ueliuila tatanono tar uan uleik i Tasus. \p \v 31 Tar binakaninanine o tamatang tagorong manang toro mamang buturulik i Judia, Galili dohi Samaria ke pokosoisir binaka uaia, kare popokoho tun res nitagorong man, ra ueltada tun tar Tamata Nomanane ra uangoul pe, kara Iabena Dedeil e uatampopokoho pono tasisin, doh gisina ka burehe uain, kara uangoul keip puk tar nisokoro tar Tamata Noman. \s1 Pita ke uauia tang Ainias \p \v 32 Pita ke la teil toro mamang buturulik tar pang uanion, inggono ke la uahiua ponoko tar uan uleik i Lida tar la banga tosno tamata God tar uanion. \v 33 Tar uan uleikion, inggono ke la ueltupar tar tang siokor tamat a mater tukunun, a hangana tang Ainias, inggon ahik pah ke banot e tentur liu tono uat e banoto toro tual ro krismas. \p \v 34 Pita ke kula pare tatanon, “Ainias, Iesu Kristo e uauia totomua, Tentur kai, karo kaleuatoro tenang ineteng rikin.” Ahik me sikir manasan, Ainias ke tentur kai. \v 35 O mamang tamatalikisine ra uangoul i Lida, dohi Saron ka siokor bang, kara siokor tagorong mana tar Tamata Noman. \s1 Pita ke uatua tapokis tang Tabita \p \v 36 Tar uan uleik i Jopa e uangoulur tang siokor kuahang tagorong man a hangana tang Tabita (toro uelhireng Grik inggono ra kilain Dokas). Inggon e uoto guata uaia tun, kare poul tasir tiome. \p \v 37 Tar siokor binak, inggono ke momouh, kare mat, inggono ka uahuhu uaiainir tukunun, kara uarikinin tar tine um i ran. \v 38 Lida e uahuhut i Jopa, maeit tar binaka ka longoro per tamatang tagorong manang Jopa tang Pita pare, e uangoul i Lida, gisina ka ualatue tar tang torikir tamata tar la kula uapopokoho tang Pita pare, “Ingga o la uateuele tunume!” \p \v 39 Maeit Pita ke la tagu tasrasin, doh tar binaka ke la pokoson, inggono ka la keip kaein i rana tar tine um. O mamang kuaha nimate liu uakapa tun ka tur uiloho tatanon, kara ualasira tar hikhiku mer gomono geke tuhtuha bakaig Dokas, tar binaka re uangoul tagu haraha tasisin. \p \v 40 Pita ke kula tasisina tar siokor tauete liu tar tine um, kare hatup uahiu, kare lotu, song ke kauiuirila tar tukununar mat, kare kula pare, “Tabita! Tentur kai.” Inggono ke uatauala tar matan, doh tar binaka ke bang huara inggono tang Pita, Inggono ke tabil. \v 41 Pita ke huela tar limana tatanon, kare kuse uatentur tatanon. Song ke kila ualeke tapokisilaono tasir tamatang tagorong mana mesir kuaha nimate liu, kare la ualasira tasisina pare Tabita a tua. \v 42 A puhonene ka ueliateinane i Jopa, doho bureher tamata ka tagorong mana tar Tamata Noman. \p \v 43 I muduhia tar puhon Pita ke uangoul uabarah sikoro bakampe i Jopa, ke uangoul tagu tar tamatang tuha keip tar kapokousur kau tar inet, inggon a hangana tang Saimon. \c 10 \s1 Kornilius ke ualatue ra la kilain Pita \p \v 1 Tar uan uleik i Sisaria e uangoulur tang siokor tamat a hangana tang Kornilius, inggon a tamata uleik tasir tamatang uiluiliatung, o uiluiliatungung Itali. \v 2 Inggono meso bung tuna doh gisine pono ra uangoul tagu tatanono ra siokor ueltad, kara sokoro tun tang God. Inggon e uoto heir tena bureher mani tasir tiome, kare uoto lotu pono tang God tar giniameher binak. \p \v 3 Tar siokor binak, kaelainane nar tri kilok namoloi, inggono ke banga tar borborian. Inggono ke banga uaia tun tena anggelou God ke laha tatanon, kare me kula pare, “Kornilius!” \p \v 4 Kornilius ke banga uanonong sokoro tatanon, kare kula pare, “A hauonor Tamata Noman?” \p Kare kular anggelou pare, “God ahik pahe malabobour tenang lotua, kare nang niheir tasir tiome. \v 5 Gine daan ingga o ualatue mo tamata tar la i Jopa, tar la kila tapokisime tar tang siokor tamat a hangana tang Saimon Pita. \p \v 6 Inggon e uangoul tagu tang Saimon ger tamatang tuha keip tar inete tar kapokousur kau gere tokouahuhut na um i teh.” \p \v 7 Tar binaka ke hiliuir anggelou tang Kornilius, Inggono ke kila tena toking tamatang kalekinale, doh na tamatang uiliatung gere uoto lotu pon gere uoto kaueke tatanon. \p \v 8 Inggono ke siokor hire tun tar mamang inetelik ke kotpokoso tatanon, kare ualatue tasisina tar la i Jopa. \s1 Na niboriana Pita \p \v 9 Kaelainane na marein uleik tar uagiamehenar marein, gine ra lang uahuhut pe no tamata Konilius tar uan uleik i Jopa, Pita ke kaete kai taro tar kukunar uma mare la lotu. \p \v 10 Inggono ke hagouo tar gog, e marang ein me inet, bo gine puk ra kaleuatoro haraha peigir nieining tar moloi, inggono ke banga tar siokor borborian. \v 11 Inggono ke bang i Heuene ke takapuk, kare bangono tar inete ke la uahiuaha i kot. Inggono ngohina paho mahar gomono uleik, o nilolo ro toueitir gon. \v 12 I lolono toro mahar gomono roon, ra moko teil uakapa tunur inetesiner tuar pang toueitir pang kekeis menia ponompe tasir paleng gane tar kot, karo tetiaua pon.\fig Pita ke banga tar borborian|alt="Peter sees something." src="GW-163.TIF" size="col" ref="ACT 10.12" \fig* \v 13 Song ke longoro Pita tar uauanar tamata re kula pe tatanono pare, “Pita! Tentur kai doho uiliatung pous karo ein.” \p \v 14 \x * \xo 10.14 \xt NKP 11.1-47; Isk 4.14\x*Doh Pita ke mene hahaua pare, “Tamata Noman! Inggo ahik nomanampe pahu banot, ge inggo pe halanampe tu ein tagu me inet gere hireigir ualatutur nasir Ju pare, ahik paha delauan.” \p \v 15 \x * \xo 10.15 \xt Mak 7.15,19\x*Kare kula uagiamehe polukur uauanar tamata pare, “Ahik paho kula me inete geke uadelauanain God pare, ahik paha delauan.” \p \v 16 A puhono ke kotpokoso uatouon, doh ahik me sikir manasan, o mahar gomono ka kale kai tapokis taroin i Heuen. \p \v 17 Tar binaka re namnamanaehe Pita tar haua tun re hirhireinir borborianon, o tamata geke ualatuemeis Kornilius ka me tupara manasa tena uma Saimon, kara me turane toro pirik. \v 18 Gisina ka dangata taro ge pare uangoul Saimon gera kilain Pita tar umon. \v 19 Gine re namnamanaehe pe Pita tar borborian, a Iabena Dedeil ke me kula tatanono pare, “Saimon, a tang touonor tamata ra lang sir teil totomua. \v 20 Maeit ingga o tentur, doho la uahiuako i kot, ge inggo pe ku ueliuime tasisin.” \p \v 21 Maeit Pita ke hiuoko, kare la kula tasisina pare, “A tamatene rung sirioum te inggo puk manasampe, a haua tun rung malarasioum?” \p \v 22 Kara mene hahauasina pare, “A tang siokor tamat a hangana tang Kornilius, ke ualatue me tamiueim, inggon a tamat uleik tasir tamatang uiliatung, doh inggon a tamata uaia, kare sokoro tun tang God. O bureher Ju ra ueltada tun tatanon. Na anggelou God ke kula tatanono tar kila totomua mare ualongoro inggono tar haua ro meneia.” \v 23 Song ke kila ualeka Pita tasisina tar um, kare kaueke tasisina tar boungon. \s1 Pita ke la tena uma Kornilius \p Tar uagiamehenar marein Pita ke la tagu tasisin, menia pono tasir gisiameher Jusinir tamatang tagorong manang Jopa ka la tagu pon. \v 24 Tar uatorikinar marein inggono ke la pokos i Sisaria. Doh Kornilius e tur uangoulumpe tasisin. Inggono ke kila toto toso bung tahinalik, doho bung kaluana tun. \v 25 Gine ke lang leke pela Pita ium, Kornilius ke la tantane tatanon, kare hatup uahiuane tar kekena Pita tar ueltada tatanon.\fig Konialis ke hatup uahiu i uoum tang Pita|alt="Cornelius kneels before Peter." src="GW-164.TIF" size="col" ref="ACT 10.25" \fig* \v 26 \x * \xo 10.26 \xt Apo 14.13-15; UGO 19.10\x*Bo Pita puk ke kuse uatur tatanon, kare kula pare, “Tentur kai, ge inggo pe a tamata puk pon.” \p \v 27 Pita ke mene baka tatanon, kare lekala ium, kare la ueltupar tasir bureher tamata ra uangoul toto pe. \v 28 Inggono ke kula pare tasisin. \p “Inggoum mu siokor atempe pare, inggeimir Ju ahik pah mi banoto mi uangoul tokaha keip tasir tamata ge ahik paho Ju tagu, doh ahik pono pah mi banoto tar la uahuhut tasisin. Bo God puk ke ualasira totoguo pare, ahik pahu banot u kula me tamata pare, ahik paha delauan. \v 29 Maeit gine ka la kila peio, inggo ahikimpe pah ku kulang de bak. Doh inggo u marang dangata bak, ae maene ko ualatue ingga ra la kilaio?” \p \v 30-31 Doh Kornilius ke mene hahaua pare, “A toueitir marein manasa kura karuh, inggo uangoulumpeane tenag um, karu lotu, kaelain tar siokonor binakene daan, nar tiri kilok namoloi. Ahik me sikir manasan, a tang siokor tamat e hiku teil tar hikhiku abeab, ke me turane i uoum totoguo, kare kula pare, ‘Kornilius, God ke longoro tenang lotua, kare namana huara tun tar haua ko heirheirigia tasir tiome. \v 32 Ualatue me tamat e la kila tang Saimon Pita. Inggon e uangoul tang Saimon ger tang tuha keip tar kapokousur kau gere uangoul uahuhut i teh.’ \v 33 Temaeit inggo ku uateuele tunuio tar ualatue ra la kilaia, doh inggon auia tun ko la pe me ingga. Gine daan, inggeim siokor gine tar matana God tar ualongoro tar haua ke ualatohoigir Tamata Nomana totomua tar me ueluatata tamiueim.” \p \v 34 \x * \xo 10.34 \xt Ual 10.17; Roum 2.11\x*Song ke uakikilanga Pita tar mene pare, “Inggoene daana song ku ate tun toro mana pare, God ahik pahe malara puk tasir gisiameher tamat, \v 35 bo e siokor malara uakapa tun tasir mamang tamatalik toro mamang matin gera sokoro tang God, kara uia nas niguat. \v 36 Inggoum kung ate manasa toro uelhire geke heirihain God tasir tamatang Israel pare, O Uelhire Uaia tar uelhiarou o la tur tang Iesu Kristo, Iesu Kristo ter Tamata Nomana tasir tamata uakapa tun. \v 37 \x * \xo 10.37 \xt Mat 4.12-17\x*Inggoum kung ate tar haua ke kotpokoso toro mamang buturulik i Judia, ke uakikilanga tur pe i Galili, i muduhia ke uelhire tauete pe Jon tasir tamata tar uahuhu. \v 38 \x * \xo 10.38 \xt Mat 3.16; Luk 4.17-21\x*Inggoum mu ate tang Iesu ger peng Nasaret geke heirin God tar Iabena Dedeil, kara nitampopokoh. Inggoum mu ate hape ke la hahai peono toro mamang buturulik re guata uaia pe, kare uauia tasisis re uangoul teilisir liouana uasa, teene God e uangoul tagu tatanon.” \p \v 39 “Inggeim teking bangbanga tun tar mamang niguatalik ke guatagiono tonosio pang uanir Ju, dohi Jerusalem gisina ka uiliatung pous tatanon, kara tine uakuse tatanono tar korose. \v 40 Bo God puk ke uatua tapokis tatanono tar uatouononor marein, kare guata tatanono ka banga baka polukin. \v 41-42 \x * \xo 10.41-42 \xt Luk 24.42-43; Apo 1.8; 17.31; 1Pi 4.5\x*Ahik paho tamata uakapa tun ka bang, bo ke uakalahara pukin tamiueimene ke uamatotois God tar uelhire tauete tono uelhireon. Doh inggeimener niuamatoto teking ein karing inum tagu tatanon. I muduhia ke tua tapokis baka peon, inggono ke ualatoho tamiueim tar uelhire tauete tasir tamata pare, inggono teke uamatotoin God tere turung tamatang kedanga tasir tua doho mat. \v 43 \x * \xo 10.43 \xt Ais 53.5-6; Jer 31.34; Apo 2.38\x*O mamang propeit ka mene tauete pare, o mana tun, o tamata gera tagorong mana tatanon, God e kuse luar keip tar hangana Iesu teres niguata uasasin.” \p \v 44 \x * \xo 10.44 \xt Apo 11.15; 15.8\x*Ginempe re menmene haraha pe Pita paar, A Iabena Dedeil ke hiuoha tasisis ra ualongoro tatanon. \v 45 Bo o Jusiner tamatang tagorong man gera la tagu teil tang Pita ka siokor lutara tun pare, a Iabena Dedeil ka heir ponoin tasisine ahik paho Ju. \v 46 \x * \xo 10.46 \xt Apo 2.4; 19.6\x*O Jusine ra la tagu teil tang Pita ka longoro tasisina ra uelhire pe tar mamang uelhireng toro giniamehe ro uan, kara uatakai tang God. \p \v 47 Song ke kula Pita pare, “Ahik baka poluk me tamata re banot e tur tane tasisina mata uahuhu keipis tar kodom. Gisinasine ka kale pono tar Iabena Dedeil ngohina tagigeig.” \p \v 48 \x * \xo 10.48 \xt Apo 19.5\x*Maeit inggono ke ualatoho pare, gisina ra uahuhu keipis tar hangana Iesu Kristo. I muduhia ke kapa baka per uahuhu, song ka dangatasina tang Pita tar uangoul tagu baka poluk tasisina me giniameher marein. \c 11 \s1 Pita ke tapokis i Jerusalem, kare la ueluatata tar inete ke guataig tena uma Kornilius \p \v 1 O aposoul mesir tamatang tagorong mana gera uangoul i Judia ka longoro pare, o tamata ge ahik paho Ju ka tagorong mana pono tena uelhire God. \p \v 2-3 \x * \xo 11.2-3 \xt Apo 10.28; Gal 2.12\x*Maeit gine ke la pe taro Pita i Jerusalem, o tamatang tagorong manasiner nipoko ka nimaliana tatanon, kara kula pare, “Ae maene ko la ingga tenas umasit ahik paho nipok ge ahik paho delauan, karo la ein tagu tasisin?” \p \v 4 Maeit Pita ke uakikilanga tar mene uakalahara tasisina tar mamang inetelik hape ke kotpokoso pe. \v 5 \x * \xo 11.5 \xt Apo 10.9-48\x*Inggono ke hire tasisina pare, “Inggo u uangoul tar uan uleik i Jopa, karu lotu, dohi lolono tar borborian, inggo ku banga tar inete ngohina toro mahar gomono ka uahiua turuhain i Heuen, o nilolo ro toueitir gon. Doh ko hiuo uahuhut tunuha tar butur ru uangoulio. \v 6 Inggo ku bangala i lolono tang roon, karu banga tasir ineteng tar kotosiner pang toueitir pang kekeis, o inetesiner roke, o pale mesir tetiuang tar hagar. \v 7 Song ku longoro tar tamata re kula pe totoguo pare, ‘Pita! Tentur kai karo uiliatung pous doho ein.’” \p \v 8 “Karu mene hahaua inggo pare, ‘Ahik nomanamper Tamata Noman! Inggo halanampe tu ein tagu me inete ge ahik paha delauan.’” \p \v 9 “Kare mene uagiamehe tur polukuhar tamat i Heuen pare, ‘Ingga ahik paho kula me inete geke uadelauanain God pare, ahik paha delauan.’ \v 10 A puhonene ke kotpokoso uatouon, song ka reih kai tapokis poluk taroin roon i Heuen. \v 11 Tar siokonor binakon, a tang touonor tamat geka ualatue turumeis i Sisaria ka me pokoso manasa tar umene ru uangoulio. \v 12 A Iabena Dedeil ke me hire totoguo pare, ahik pahu namnamana uaburburehe tar la tagu tasisin. Maeit a tang tonomor tamatang tagorong man ka la tagu totoguo, karing la leka tena uma Kornilius. \v 13 Inggono ke ueluatata tamiueim hape ke kotpokoso to per anggelou tatanon iuma tena um, kare kula pare, ‘Ualatue me tamat e la kila tang Saimon gera kilain Pita. \v 14 \x * \xo 11.14 \xt Apo 16.31\x*Inggon e turung ueliuime toro Uelhire Uaia totomua, doh toro uelhire roon, God e turung uelkarus totomua meniampe tasir tamatasine ra uangoul tenang uma.’” \p \v 15 \x * \xo 11.15 \xt Apo 2.4\x*“Ginempe ku uakikilanga pe inggo tar men, a Iabena Dedeil ke la uaponaha tasisin ngohina ke la uoum peha tagigeig tar uakikilangan. \v 16 \x * \xo 11.16 \xt Apo 1.5\x*Song ku la namana huaro tar haua ke kulainir Tamata Noman, ke kula pe pare, Jon ke uahuhu keip tar kodom, bo inggoum mu turung uahuhu keip tar Iabena Dedeil. \v 17 Maeit geke heir God tasisina tar inete ke heir ponoin tagigeigene ri tagorong mana pe tang Iesu Kristo ger Tamata Noman, doh inggo te hape ru baka pe maru banot u tur tane tena kalekinale God?” \p \v 18 \x * \xo 11.18 \xt Apo 13.48; 14.27\x*Tar binaka ka longorosina tar puhon, gisin ahik baka poluk menas puhung men. Gisina ka uatakai tang God, kara kula pare, “Auia, God song ke uamaluana pono tasir tamata ge ahik paho Ju ka uapalih, kara kale pono tar nitua.” \s1 O Uelhire Uaia ko lame i Antiok \p \v 19 \x * \xo 11.19 \xt Apo 8.1-4\x*O tamatang tagorong mana geka ualualo uelpakah tar niguata uasa ka guataig tasisin i muduhia tar binaka ka uiliatung pous baka pein Stiben, ka lala uatuk i Ponisia, Saiprus, dohi Antiok, ra hirhire teil pono toro Uelhire Uaia tasisis pukur Ju. \v 20 Bo o gisiamehe puk tasisinar tamatang tagorong manasine, o tamatang Saiprus me i Sairini teka uolo la ponoko i Antiok, gisina ka la menmene pono tasir tamata ge ahik paho Ju. Gisina ka ueluatatais toro Uelhire Uaia tang Iesu ger Tamata Noman. \v 21 Doha Tamata Noman e poul tun tasisit ka ueliu tauete toro Uelhire Uaia, maeit o bureher tamata ge ahik paho Ju ka tagorong mana pon, kara uakeluk tar Tamata Noman. \p \v 22 \x * \xo 11.22 \xt Apo 4.36\x*O tamatang tagorong manasine i Jerusalem, ka me ate tar puhonene, maeit ka ueliuila tang Banabas i Antiok. \v 23 Tar binaka ke la pokoso inggon, kare la banga re guata uaia pe God tasir tamat, kare hape re poul pe tasisin, inggono ke uaha tun. Inggono ke mene uapopokoho tasisina tar uakeluk dede tar Tamata Noman. \v 24 Banabas a tamata uaia tun, kare uoun tun tar Iabena Dedeil, doha nitagorong man, maeit o bureher tamata ka tagorong mana tar Tamata Noman. \p \v 25-26 \x * \xo 11.25-26 \xt Apo 9.30\x*Song ke la Banabas i Tasius tar la sir tang Sol, doh tar binaka ke la tupara inggono tatanon, inggono ke keipila tatanon i Antiok. Maeit toro udeil ro krismas, Banabas me Sol kura uangoul tokaha keip tasir tamatang tagorong man, kaura mene ualasira tasir bureher tamat. Gane i Antiok, o tamatang tagorong man teka kila uakikilangais pare, o tamatang uakuakeluk tang Kristo. \p \v 27 Tar binakon, o gisiameher propeit ka laha i Antiok, ra la turuha i Jerusalem. \v 28 \x * \xo 11.28 \xt Apo 21.10\x*A tang sioko tasisin a hangana tang Agabus, ke tentur kai, kare mene keip tena nitampopokohor Iabena Dedeil. Inggono ke uatagin pare, “A gogo uleik e turung kotpokoso toro mamang buturulikane tar koto uakap.” \p (A puhonene ke kotpokoso tar binaka re toia Klodius ger Sisa i Roum.) \p \v 29 Maeit o tamatang tagorong mana ka longoro pe tar puhon, ka ueluauiae tar heir uabanoto tar nipoul hape ra banoto pe tasir tamatang tagorong mana gera uangoul i Judia. \v 30 \x * \xo 11.30 \xt Apo 12.25\x*A puhono gisina ka guat, kara heir tagu tas Banabas me Sol tenas inet, e la tasir mamahoholik i Jerusalem. \c 12 \s1 Herot ke uiliatung pous tang Jems, kare uamoko tang Pita tar umang uih \p \v 1 Tar siokonor binakon, Herot ke kale tasir gisiameher tamatang tagorong mana tar marang guata uasa tasisin. \v 2 Inggono ke ualatoho tena tamata ke la uiliatung pous keip toro baenat tang Jems ge tahina Jon. \v 3 Tar binaka ke bangono pare, o tamata uleiking tasir Ju ka uah, inggono ke namana pono tar kula mo tamatang uiliatung tar kuse pono tang Pita mare tung pous pono inggono tatanon. A puhonene ke kotpokoso to tar binaka ka uahainir mareining toro ein ra kilain, A Bereit Ahik me Is. \p \v 4 I muduhia ka kuse baka pein Pita, Herot ke uamoko tatanon iuma tar karabus, kare uamoko tasir tantang toueitir tamatang uiliatung tar tur kaueke tatanon. Herot ke namana pare, e turung kedanga to tatanono gete karuh bakar mareining Leke liu ro Mat. \p \v 5 Maeit Pita ka uoho uanonoin tar karabus, bosir tamatang tagorong mana puk ka lotu uapopokoho dede tang God ra namana pe tatanon. \s1 Na anggelou God ke poul tang Pita tar hiliu tar umang uih \p \v 6 Na bounguhia tar mareinene ka uamatotoin pare, ra kedanga toin Pita, Pita e hohou i uantinanina tar toking tamatang uiliatung, a toking niuelole tokaha keip tang Pita menia tar toking tamatang tur kauek ura turumpe toro pirpirik. \v 7 Ahik me sikir manas, na anggelour Tamata Nomana ke pokos, doha luh ke balo uakalaharane tar tine tar karabus. Inggono ke haka tar kapkapana Pita, tar ualagura tatanon, kare kula pare, “Tentur uateuel!” Doha tiein ke lup liu tar limana Pita. \v 8 Song ke kula polukur anggelou pare, “Hiku tenang gomon, doh nang pang su.” Doh Pita ke guata sirampe, kare kula polukur anggelou tatanono pare, “Gomo uaiaia tonongo mahar gomonong kokop, karo uakelukume totoguo.” \p \v 9 Pita ke uakeluk tauete tatanonane tar karabus, inggon e tele tun hape re la kotpokoso per puhene re guatainir anggelou, inggon e namana pare, e borborian. \p \v 10 \x * \xo 12.10 \xt Apo 5.19\x*Rasina kura siauala tar uakikilanganar tamatang tur kauek, song a tang giameh, kaura lala toro pirpirik haen gera lihilain tar uan uleik. Roono ko takapuka katong, kaura la tauete rasin. Rasina kura lihila tar siokor buturung la, ahik me sikir manasan a anggelou ke la hiliu tang Pita. \p \v 11 Song ke naman manate Pita, kare kula pare, “Inggo song ku ate toro mana pare, Godompe ke heiriha tena anggelou tar me kale liu tur totoguo tang Herot, doh tar ninamana ka namanaigir Ju ra turung guataig totoguo.” \p \v 12 Tar binaka ke la namnaman ate pe inggon, inggono ke langua tena uma Maria ge tinana Jon-Mak, a umono tera uoto uangoulur bureher tamat kara siokor lotu tokah. \v 13 Pita ke la gotoro toro piriking kalahar, doha tang siokor kuahang kalekinale a hangana tang Roda ke la uelhirime tar me bang. \v 14 Gine ke la longor paroko pe inggono tar uauana Pita, inggono ke uaha tun, kare ualo tapokisila. Inggon ahik mate puka baka toro pirpirik, bo ke hire ualeik puk manasala pare, “Pita gila toro pirpirik!”\fig Pita ke gotoro toro pirpirik|alt="Peter knocked on the door." src="GW-167.TIF" size="col" ref="ACT 12.14" \fig* \p \v 15 Kara kular tamata pare, tatanon, “Ingga ko popouluana?” \p Bo gine puka ke peng tampopkoho pe inggono pare, inggono Pita nomanampe, gisina ka kulangua pare, “Ingga deh ko banga puk tena anggelouon.” \p \v 16 Bo Pita puk ke gotoro dedempe toro pirpirik, doh tar binak ka pukasina toro pirpirik, kara banga tatanon, gisina ka lutarang toboul tun. \v 17 Pita ke sarang pau tasisin mara hik pah ra men, kare ueluatatangua tasisina hape ke ueliu tauete per Tamata Nomana tatanono tar karabus. Doh inggono ke kula poluk pare, “Hire tang Jems mesir gisiamehe ro bung tahigigeig tar hauene ke kotpokos.” Song ke hiliuiono ke la pe tar giameher uan. \p \v 18 \x * \xo 12.18 \xt Apo 5.22-24\x*Tar uagiamehenar marein, o tamatang uiliatung ka ueltoboul uasa tun hape maene ke taboin Pita. \v 19 I muduhia Herot ke ualatoho pare, ra sirin Pita toro mamang buturulik, bo ahik puk pah ka tuparain. Maeit Herot ke heheke tasir tamatang tur kauek, song ke ualatoho pare, gisina ra uiliatung pousis. \s1 Herot ke mat \p I muduhia Herot ke hiliu i Judia, kare la uangoul bak i Sisaria tar sikinar binak. \p \v 20 Inggono ke menmeneng nimaliana keip tasir tamatang Tair mesir Saidon tar puhung barah, maeit gisina ka la toto tar uamatoto tonosio tamat tar la mene tang Herot. Gisina ka uamamahoul baka tang Blastus ge na tamata uleikir toia mare poul tasisina tar la uakotpokoso me nipepe tokahang uelhiarou, teeit nasi toking pang uanisina ra uoto kale tur teres niein i Judia. \p \v 21 Maeit Herot ke uamatoto tar siokor marein, doh tar mareinion, inggono ke hiku tena hikhikung toianiner i ranar bulauan, kare tabila tono tabtabil, kare menmene tasir tamat. \v 22 O tamata ka siokor uaha tena menemene inggon, kara siokor mene uauleik pare, “Gine deh re menmene ter uauana god, ahik paha tamata puk.” \p \v 23 \x * \xo 12.23 \xt Dan 5.20\x*Ahik me sikir manasan, na anggelou God ke uamomouh uasa tun tatanon, doho sosoilik ka ein tar tukununon, kare mat, teene inggon ahik mate uatakai tar hangana God. \p \v 24 \x * \xo 12.24 \xt Ais 55.11\x*Bo o tamatang tagorong mana puk ka la hire tauete toro Uelhire Uaia, song o burehe dedemper tamata ka longor, kara tagorong mana toro uelhire gero la tur tang God. \p \v 25 \x * \xo 12.25 \xt Apo 11.29-30; 15.37\x*Tar binaka kura uakapa Banabas me Sol tenasira kalekinale, rasina kura hiliu i Jerusalem kaura la i Antiok, rasin kura kila tagu pono tang Jon ger hangan giamehe tang Mak. \c 13 \s1 A Iabena Dedeil, doho tamatang tagorong mana ka ualatue tas Banabas me Sol tar kalekinale \p \v 1 O toto tamatang tagorong man i Antiok ra uangoul tagu ponor gisiameher propeit mesir gisiameher tang ualasir, doha hangasisina teenine. Banabas, Simeon ger hangan giamehe tang Niga, doh Lusius ger peng tar uan i Sairini, kare Manain gekura siokor uleik tokaha me Herot ger toia, doha uadouhin Sol. \v 2 \x * \xo 13.2 \xt Apo 9.15\x*Gisina ka siokor lotu tokah, kara ueil, doha Iabena Dedeil ke kula pare, “Inggoum mu uatur sioko manasampe tas Banabas me Sol tar kalekinaleene ku kila uelhirio tasrasin.” \v 3 \x * \xo 13.3 \xt Apo 6.6\x*Maeit gine ka ueil pelasin, gisina ka uaponala tar limas tasrasina song ka lotu, song ka kula tasrasin ura la. \s1 Banabas me Sol kura uelhire tauete toro Uelhire Uaia i Saiprus \p \v 4 A Iabena Dedeil ke keip uahiuako tas Banabas me Sol i Selusia te kura la panete to rasina tar parau, kaura la tar tor i Saiprus. \v 5 \x * \xo 13.5 \xt Apo 12.12; 15.39\x*Tar binaka kura la pokoso rasin i Salamis, rasina kura la mene tauete tono uelhire Godane iuma tonosio umang lotur Ju. Jon-Mak e la tagu teilimpe tasrasina tar poul tasrasin. \p \v 6 Rasina kura la uakapa toro mamang buturulikane tar tor, kaura la pokos i Pafos. Doh tar uanion, rasina kura la ueltupara tar tang siokor tamat a tang bilih, kara propeit bohoboh, inggon a hangana tang Bar-Iesu. \v 7 Inggon e uoto kalekinale pono tang Sergius Paulus ger tang kaueke tar toron. Inggono Sergius a tamatang ate tun, inggono ke ualatue ra la kilais Banabas me Sol, teene inggono ke marang ualongoro tena uelhire God. \v 8 Bo Bar-Iesu puk e marang tur tane tas Banabas me Sol, (toro uelhireng Grik inggono ra kilain Elimas) inggon e menmene tane tar tamata uleik mare ahik pahe tagorong mana tang Iesu. \v 9 Doh Sol ger hangan giamehe tang Poul ger uoun tun tar Iabena Dedeil ke uakeis uanono tang Elimas, kare kula pare, \v 10 “Ingga deha tuna Satan, kara uelmatan tar inete ger man! Ingga ko uoun tar boh, kara tang tutlour keip tar niguata uasa. Ingga deho uoto uapalih tar inete uaia ger nang God mare la kotpokoso pare, ahik paha man. \v 11 \x * \xo 13.11 \xt Apo 9.8\x*Gine daan a limana God e turung uauelmahing totomua. Ingga o turung kut, o turung uangoul puk ahik paho turung banga tagu tar balbalanar pisara tar barah sikoror binak.” \p Ahik me sikir manasan, inggono ke kut manas ngohina pahe uangoul me kitupun, kare araha ueltebeir tar sir me tamat tar kuse tar limanon mare ualasira tar lel.\fig Poul ke uakut tang Elimas|alt="Paul blinded Elymas." src="GW-170.TIF" size="col" ref="ACT 13.11" \fig* \v 12 Tar binaka ke banga per tamata uleik tar hauene ke kotpokos, inggono ke tagorong man, teene inggono ke kasiana tun na ninamana ke longoro pe tono uelhire God. \s1 Banabas me Sol kura la mene tauete toro Uelhire Uaia tar pang uan i Pisidia \p \v 13 \x * \xo 13.13 \xt Apo 15.38\x*Poul mes gisis ra la tagu teil tatanon ka hiliu i Pafos, gisina ka panete tar parau ka lala tar uan uleik i Perga gere moko tar pang uan i Pampilia teke la hiliu to Jon-Mak tasisina ke tapokis pe i Jerusalem. \v 14 Gisina ka la tur i Perga, kara lala tar uan uleik i Antiok gere moko tar pang uan i Pisidia. Tar Mareining Pepe Uah, gisina ka la leke tar umang lotur nasir Ju, kara la tabil. \v 15 I muduhia ka mene uakeluk baka peig na ualatut Moses, kare nas bolobolor propeit, o mamahoholiking tar umang lotu ka heiriha toro uelhire tas Poul o kula pare, “Ro bung tahig, gete kaein me tang sioko tamiuoum re marang mene baka tamiueim me meneng poul tar uatampopokoho tamiueim, auia e menempe.” \p \v 16 Maeit Poul ke tentur kai, kare hue kai tar limana mara ualongorosin, song ke kulono pare, “Ir tamatang Israel, doh inggoumene ahik paho Ju tagu rung uoto lotu tang God mu ualongoro totoguo! \v 17 \x * \xo 13.17 \xt KT 1.7; 6.6; 12.51\x*Nagi God inggeig ke uamatoto toso bung tamagigeig, doh inggono ke uabour uaburehentiehe tasisin, tar binaka ra uangoulusin i Isip. Inggono ke poul keip tasisina tena nitampopokoh uleik, ke keip tauete tur pe tasisina tar pang uanion. \p \v 18 \x * \xo 13.18 \xt Aha 14.34; Ual 1.31-32\x*Ke la uahuhutin toro toueitir hangaul ro krismas ka lih pelasina toro butur padenen, doh God ke uatut re banga pe tenas niguatasin, ahik teilimpesina pah ka uakeluk tun tena nimalaron. \v 19 \x * \xo 13.19 \xt Ual 7.1; Jos 14.1\x*Inggono ke mamantouo toro mouit ro matina tamat gera uangoul i Kenan, kare heir tenas kotosina tosno tamata pare, a nos. \v 20 \x * \xo 13.20 \xt Ked 2.16; 1Sa 3.20\x*Doha puhono ke kalein toro 450 ro krismas.” \p “I muduhia tar puhonene, God ke uamatoto tasir tamatang kedang tar uoum keip tosno tamaton, ke la tuka pe tena binaka Samuel ger propeit. \v 21 \x * \xo 13.21 \xt 1Sa 8.5,19; 10.20-24\x*Tar binaka re uoum keip haraha pe Samuel tasisin, gisina ka malahir menasi toia, doh God ke heir tasisina tang Sol ger tuna Kis gere la tur toro matina tang Benjamin. Inggono ke uoum keip tasisina toro toueit ro hangaul ro krismas.” \p \v 22 \x * \xo 13.22 \xt 1Sa 13.14; 16.12; Ker 89.20\x*“I muduhia God ke kale liu tang Sol, kare uatoia palih tang Debit. Inggono ke uahire tanik a tamata haua Debit, kare kula pare, ‘Inggo ku tupara tang Debit ger tuna Jesi pare, teku malaraio. Inggono tere turung guata tar inete geru malaragio e guaton.’” \p \v 23 \x * \xo 13.23 \xt 2Sa 7.12-16\x*“Maeit God ke guata sira hope ke ualapagah pe sioun, ke kula pe pare, toso bubunguna Debit, God e turung uamatoto tar tang siokor tamat gere turung uelkarus tagigeig. Inggono ke ueliuiha tatanon i Israel. Doha tamatono te Iesu. \v 24 \x * \xo 13.24 \xt Mat 3.1-2\x*Tar binaka halana Iesu te uakeken tena kalekinale, Jon ger tang uahuhu ke uelhire tauete tasir tamata uakapa tun i Israel tar uapalih tar niuangoul, kara uahuhuis. \v 25 \x * \xo 13.25 \xt Jon 1.20,27\x*Gine re langlang uakapa manasa pe Jon tena kalekinale, inggono song ke kula pare, ‘Inggoum mu namana pare, inggo mai? Inggo ahik pah ter tamata geke ualapagahain God tar heiriha. Inggon e turung lampeha i muduhia, inggo ahik pono paha tamata uaia maru banoto tar kale liu tar bungbunguna na suon.’” \p \v 26 Poul ke mene tumana poluk pare, “Ro uanotougener peng Israel gesir bubunguna Abraham, doh inggoumene ahik paho Ju, bo mu sokoro puk tang God, no Uelhire Uaiang uelkarus God tasir tamat ka heirihain tagigeig. \v 27 O tamatang Jerusalem mesnosio tamat uleik ahik tun pah ka bang paroko tang Iesu pare, te Kristo. Bo gine puk ka uiliatung pous pesina tatanon, gisina ka uauelmatout sira tun tenas menemener propeit gera uoto mene uakeluk dedeig tar mamang Mareiniliking Pepe Uah. \v 28 \x * \xo 13.28 \xt Mat 27.22-23\x*Gisin ahik teilimpe pah ka ueltupar me tengkana tun mara uiliatung pousuion, gisina ka petutupe tang Pailat tar uiliatung pousumpe tatanon.” \p \v 29 \x * \xo 13.29 \xt Mat 27.59-60\x*“Tar binaka ka guata uakeluk uakapa tun pesina tar hauar nibolo uatuha tatanon, gisina ka kale uahiua tur tatanono tar korose, kara la keu tatanon. \v 30 Bo God puk ke uatua tapokis tatanon. \v 31 \x * \xo 13.31 \xt Apo 1.3,8\x*O tamatasine gesir tang uakuakeluk, ka la tagu sioun tatanono ke la tur pe tar pang uan i Galili, ke la pe tar uan uleik i Jerusalem. Gisina teka banga tar matas tatanon, ke tua tapokis pe, kara lala tagu teil tatanono tar bureher marein, kara hirhire teil tosnogio tamateig.” \p \v 32 “Inggeim mi hirhire teil tamiuoum toro Uelhire Uaia, tar haua ke ualapagahain God toso bung tamagigeig pare, e turung guat, doh inggono ke guata manasa tagigeigene ro bung tusisin. \v 33 Inggono ke guata tar puhono ke uatua tapokis pe tang Iesu. E uakeluk sirampe ka bolo peion i lolono toro uatorikina ro bolobolong ker. Inggono ka boloin pare, \b \q1 ‘Ingga ter tuguo, daan inggo te Tamoumua manas.’” \rq Ker 2.7\rq* \b \m \v 34 “God ke uatua tapokis tatanon, doh inggon ahik pahe turung mate baka poluk mare la beng, e uakeluk sira ke mene pe God pare, \b \q1 ‘Inggo u turung guata uaia tamiuoum nogo tamat \q2 ngohina sira ku ualapagah keip pe tang Debit pare, \q2 u turung guat.’” \rq Aisaia 55.3\rq* \p \v 35 “Maeit Debit ke mene poluk i lolono toro giamehe ro bolobolo pare, \b \q1 ‘Ingga ahik paho turung uamaluana tenang tamata dedeil \q2 e turung benga to tar keu.’” \rq Ker 16.10\rq* \p \v 36 “Ge tar binaka pe, kare tua Debit, inggono ke guata tun tar inete ke malahirig God tatanon e guat. I muduhia inggono song ke mat, kara keu tagumpein toso bung taman, kare bengar tukunun. \v 37 Bor tamatene ke uatua tapokisin God ahik pah ke benga to tagur tukununa tar keu.” \p \v 38 “Temaeit inggoum ro bung tahig, inggo u malahir pare, pakung ateoum pare, te Iesu puk manas, song re banoto God e kuse luara liu teremi niguata uasaoum. \v 39 \x * \xo 13.39 \xt Roum 10.4\x*Na ualatut Moses ahik pah tere banot e kuse luar teremi niguata uasaoum, bo tar tagorong mana puk manasampe tang Iesu, song ra kuse luara liuig remi niguata uasaoum. \v 40 Temaeit inggoum mu kaueke katongosioum mara hik me inetenine ka menmeneigir propeit re kotpokoso tamiuoum, \v 41 ge a propeit pe ke kula pare, \b \q1 ‘Ualongor! Inggoumener tang tagorong boholik mu turung namanaehe baka teil, \q2 karung mat. \q1 Inggoum mu turung lutar, \q2 Inggo u turung guata me inete tamiuoum tar binaka rung uangoul harah. \q1 Me tamat e turung uakalaharampe tamiuoum tar haua ru turung guataio, \q2 bo inggoum puk ahik dedempe pah mu turung tagorong man.’” \rq Habakuk 1.5\rq* \b \p \v 42 Gine ura marang hiliu manasa pe Poul me Banabas tar umang lotu, o tamata ka kula poluk tasrasina tar me turung mene ualasira poluk tar puhpuhunina tasisina tar uagiamehenar Mareining Pepe Uah. \p \v 43 Tar binaka ka kular tamata uleiking tar umang lotu tasir tamata tar uelueltageih, o bureher Ju mesir tamatasine ahik paho Ju tagu geka uapalih pukis pare, o Ju, kara lotu dede pono tang God, ka uakeluk tas Poul me Banabas. Rasina kura mene uapoul poluk tasisina tar tagorong mana dedempe, ge God pe e malauelhir tasisin, kare kuse luara teres niguata uasasin. \p \v 44 Maeit tar uagiamehenar Mareining Pepe Uah, o tamata uakapa tunane tar uan uleik ka sokor la toto tar me ualongoro tono uelhirer Tamata Noman. \v 45 Gine ka banga per tamata uleiking tasir Ju ka burehentiehe per tamat, gisina ka gehe tun, kara menmeneng uelsigala tar haua ke menmeneig Poul. \p \v 46 \x * \xo 13.46 \xt Apo 3.26; 18.6\x*Bo Poul me Banabas puk ahik pah kura sokoro tasisin, rasina kura mene hahaua tasisina pare, “God ke ualatoho tamiraeim tar uahire uakikilanga tamiuoum tar nitua gere moko dede. Doh gine rung de pe inggoum tar kale tar nituaon, raeim mira turung uahire puk manasa tasir tamata ge ahik paho Ju tagu. \v 47 Ge a Tamata Nomana pe ke ualatoho tamiraeim pare, \b \q1 ‘Inggo ku uamatoto totomua pare, \q2 tero luh gero uakubara tasir tamatasis ahik paho Ju tagu \q2 maro banota o keip tena niuelkarus God tar koto uakap.’” \rq Aisaia 49.6\rq* \b \p \v 48 Tar binak ka longoror tamatasis ahik paho Ju tagu tar puhonene, gisina ka siokor uah, kara siokor uatakai tono uelhirer Tamata Noman. Doho tamata geke uamatotois God tar kale tar nitua gere moko dede, ka siokor tagorong man. \p \v 49 No uelhirer Tamata Nomana ko la ueltebeir tar pang uanion. \v 50 Bo o Ju puk ka menmeneng ualualahua tasir kuaha tohangas gera lotu dede mesir tamata uleik tar uan uleikiono tar tur tane tas Banabas me Sol. Maeit gisitir tamata ge ahik paho Ju ka petutupe tasir gisiameher tamat tar guata uasa tas Poul me Banabas, kara uelueltula liu tasrasina tenas uan. \p \v 51 \x * \xo 13.51 \xt Mat 10.14; Apo 18.6\x*Maeit rasina kura titire liu tar uoung tar koto tara kekeis tar ualasira pare, gisin ahik mata guata uaia tasrasin. Rasina kura hiliu, kaura langua i Aikoniam. \p \v 52 Bo a Iabena Dedeil puk ke uoun tun tasir tamatang Antiokosine ka tagorong mana tang Iesu, doh gisina ka uaha tun. \c 14 \s1 Poul me Banabas kura la mene tauete to toro Uelhire Uaia i Aikoniam \p \v 1 Tar uan uleik i Aikoniam, Poul me Banabas kura guata sira poluk ngohina kura guata uoum pe i Antiok, rasina kura la leke poluk tenas umang lotur Ju. Tar umang lotuon, rasina kura mene uaia tun, maeit o bureher Ju, doh gisis ahik paho Ju tagu ka siokor tagorong mana tono uelhirer Tamata Noman. \v 2 Bo o gisiamehe puk ge ahik mata tagorong mana tagu, gisina ka uatentur tar balasir tamatasine ahik paho Ju tagu, maeit gisina ka uapalih teres ninaman, kare la tokouasanguais tasir tamatang tagorong man. \p \v 3 \x * \xo 14.3 \xt Mak 16.20; Hib 2.4\x*Maeit Poul me Banabas kura uangoul bakampe tar bureher marein, doh ura ongolo tun ura mene ualasira pe tono uelhirer Tamata Noman, temaene a Tamata Nomana ke poul tun tasrasina tar uatouo tar bureher nitou, kara niparoko uleik mara ater tamata pare, a haua ka menmeneig tang Iesu a man. \v 4 Bo o tamata pukane tar uan uleik ahik pah ra uauia tokah, kara la uelpakahangua tar torikir pain, o gisiamehe ka uakeluk tasir Ju, doho gisiamehe ka uakeluk tasrasin ger toking aposoul. \v 5 \x * \xo 14.5 \xt Apo 14.19\x*Karo gisiameher Ju mesir gisiameher tamatasine ahik paho Ju tagu meniampe tosnosio tamata uleik ka uelhote uanomo tar guata uasa tas Poul me Banabas, kara marang bakbak pous tasrasin maura mat. \v 6 Bo rasina puk kura ate kout, kaura ualonguala tar toking uan uleiking Likonia gera kilais i Listra me i Debe meniampe toro ginamehe ro uan gere moko uahuhut tar toking uan uleik rasin. \v 7 Doh toro uaninin, rasina kura la mene tauete dedempe toro Uelhire Uaia. \s1 Poul me Banabas kura la uangoul i Listra me i Derbe \p \v 8 Tar uan uleik i Listra, Poul ke mene ualasira to tar siokor butur tasir tamata toro Uelhire Uaia, doh tar uan uleikion, a tansiokor tamat a mate turur toking pang kekena tar binak ka pohoin, kara hik pahe banotong la katong. \p \v 9-10 Inggon e ualongoro uaia tun re menmene pe Poul. Doh Poul ke banga uanono tatanon, kare banga pare, inggonor mater keken e tagorong mana pare, e banoto ra uauiain, kare kulangua tatanono pare, “Tahig! Tentur kai.” Doh gine ke mene pe Poul tatanono paar, inggono ke siaka kai, kare uakekena tar la. \p \v 11 \x * \xo 14.11 \xt Apo 28.6\x*Gine ka banga per tamata tar haua ke guatain Poul, gisina ka siokor mene ualeik pare, toro uelhireng Likonia, “O godo ka la uahiuaha tagigeig ngohina tasir tamat!” \p \v 12 Gisina ka uelkilangua tang Banabas pare, nu Sus, doh Poul ka uelkilain tang Hermes, teene inggon a tamatang men. \v 13 Na umang lotu Sus ge nas godosin e tokohia i kalahara tar uan uleik, doha patereng tar umang lotuono ke keipimeane toro pirpirikinar uan uleik tasir kau makana mer kalanguh nirokoso tar me guata tokaha keip tasir tamata me uahung e la tas Poul me Banabas. \p \v 14 Bo tar binaka puk kura longoro rasina tar puhon, rasina kura kihkih tenasira hikhiku, kaura ualo tauetela tasir tamat, kaura mene ualeik pare, \v 15 \x * \xo 14.15 \xt Ker 146.6; Apo 10.26\x*“Ro bung kalomiraeim! Ae maene rung guata inggoum pare? Raeim deha toking tamata puk pon, ngohina tamiuoum. Raeim kira ueliu pukume toro Uelhire Uaia, tar lang hire teil tamiuoum tar hiliu tasir godo bohoboh, ge gisina pe ahik pah ra banotong poul tamiuoum, karung lotu tang God ger tua geke tou i Heuene, dohi kot, kare touo pono tar teh meniampe tasir mamang inetelik gera mok i teh, doh tar kot. \v 16 \x * \xo 14.16 \xt Apo 17.30\x*Sioun inggono ke uamaluana tasir tamata uakapa ra uakeluk teres nimalar, teene inggeig ahik pah ki ate tatanon. \v 17 \x * \xo 14.17 \xt Jer 5.24\x*Bo Inggono puk ke ualasirain tar bureher hagar. Inggono ke ualasirain pare, ter God uaia, re heir tur peha i Heuene tar huan, kare uakotpokoso pono tar niein. Inggono ke heir tar bureher niein tagigeig, kare uauoun tagigeig tar niuah.” \v 18 Gine kura mene pe Poul me Banabas tar menemenenin, rasina ke puluhe uadeil pukis tar tur tane tasisina mata heir tar uahung tasrasin. \p \v 19 \x * \xo 14.19 \xt Apo 17.13; 2Ko 11.25\x*Bo i muduhia puk, o gisiameher Jung Antiok me i Aikoniam ka lame i Listra, kara me hounhoun tasir tamata pare, Poul me Banabas ura bohboho puk tasisin. Maeit gisina ka bakbak pousungua tang Poul tar palau. Doh gisina ka namana pare, ke maton, maeit ka reih tauetela i kalahara tatanono tar uan uleik. \v 20 Bo o tamatang tagorong mana puk ka me tur uiloho tatanon, song ke tentur kaion, kare la tapokis polukula iuma tar uan uleik. Tar uagiamehenar marein, rasina me Banabas kura hiliu i Listra, kaura la i Debe. \p \v 21 I Debe rasina kura la mene ualasira pono toro Uelhire Uaia, doho bureher tamata ka tagorong man. \v 22 \x * \xo 14.22 \xt Apo 15.32; 1Te 3.3\x*Rasina song kura tapokis polukula i Listra me i Ikoniam dohi Antiok tar mene uatampopokoho tasir tamatang tagorong mana tar tur uapopokoho teres nitagorong mana tang Iesu. Rasina kura hire pono tasisina pare, “Inggeig i turung kale tar bureher niduh, song ri banoto tar la leke tena Nitoia God.” \p \v 23 Doh rasina kura uamatoto ueleheiringua tasisina tasir mamahoholiking tasir mamang toto tamataliking lotu. Rasina kura lotu, kaura ueil tar uamoko tasisinar mamahoholik tena nikaueke Iesu mara tampopokohosin ge rasina pe ura tagorong mana pare, gisina tera turung uoum keip tasir tamatang tagorong man. \s1 Poul me Banabas kura tapokisila i Antiok tar pang uan i Siria \p \v 24 I muduhia rasina kura lih tapokisila i Pisidia, kaura la pokos i Pampilia. \v 25 Gine kura mene ualasira baka pe rasina toro Uelhire Uaia i Pega, rasina song kura lihiko i Atalia. \v 26 \x * \xo 14.26 \xt Apo 13.1-2\x*Tar uan i Atalia te kura panete tur rasina tar parau tar la tapokis i Antiok gekura la tur rasina sioun, doho tamatang tagorong man tar uaniono teka lotu tang God tar kaueke tasrasin, ge gisina pe teka ualatue tasrasina tar la uelhire tauete toro Uelhire Uaia. Doh rasina kura la uakapa manasa tar kalekinaleon. \p \v 27 \x * \xo 14.27 \xt Apo 15.4,12\x*Tar binaka kura me pokoso Poul me Banabas i Antiok, rasina kura kila toto tasir tamatang lotu. Rasina kura ueluatata tasisina hape ke uamalagir pe God tasisis ahik paho Ju tagu, maene ka tagorong mana pon. \v 28 Rasina kura uangoul tagu tasisinar tamatang tagorong mana tar puhung barah. \c 15 \s1 A tabila tokaha tasir toto tamatang lotu ke kotpokos i Jerusalem \p \v 1 \x * \xo 15.1 \xt Gal 5.2\x*I muduhia o gisiameher tamatang Judia ka laha i Antiok, kara me mene ualasira tasir tamatang tagorong man, kara kula pare, “Ge ahikioum pah ra pokoigir kapokoumiu ngohina re kulkula pe na ualatut Moses, God ahik pahe banotong uelkarus tamiuoum.” \p \v 2 \x * \xo 15.2 \xt Gal 2.1\x*Doh Poul me Banabas ahik tun pah kura uaha tar niualasiranin, kaura uelperere keip tasisin. Maeit o toto tamatang lotu ka uauia tar ueliuila tasrasina mesir gisiameher tamatang tagorong man i Jerusalem mara la uelkodoh baka tar puhono mesir aposoul, doho mamahoholik. \p \v 3 O toto tamatang lotu ka poul tasisina mara la, doh gisina ka lihila tar pang uan i Ponisia me i Samaria, kara uahuahire teilila hape ka tagorong mana per tamata ge ahik paho Ju tagu tang God. Gine ka longoro per tamatang tagorong man, gisina ka siokor uaha tun. \p \v 4 \x * \xo 15.4 \xt Apo 14.27\x*Tar binak ka la pokososin i Jerusalem, o aposoul mesir mamahoholik, doho toto tamatang lotu ka uaha uangoul tun tasisin, maeit gisina ka ueluatata tasisina hape ke guata pe God tasir tamata ka la ueliu pelasina toro Uelhire Uaia. \p \v 5 Bo o gisiameher tamatang tagorong mana tang Iesu gesir Parisi ka tentur kai, kara kula pare, “O tamata ge ahik paho Ju tagu paka poka bakaisir kapokous, kara uakeluk pono tena ualatut Moses.” \p \v 6 Maeit o aposoul mesir mamahoholik ka tabila tokaha tar uakodkodoho tar puhon. \v 7 \x * \xo 15.7 \xt Apo 10.1-43\x*I muduhia ke la per bureher menemen, Pita ke tentur kai, kare mene uakodkodoho tasisina pare, “Ro bung tahig, inggoum kung ate manasa pare, ahik pah sioununtieh God ke uamatoto totoguo i uantinanina tamiuoum, tar la mene ualasira toro Uelhire Uaia tasir tamata ge ahik paho Ju tagu, doh gisina ka tagorong man. \p \v 8 \x * \xo 15.8 \xt Apo 10.44; 11.15\x*God puk manasa tere ate tar kolousur tamat, inggono teke malahir tasisin, maeit ke heiriha tasisina tar Iabena Dedeil ngohina ke heir uoum pe tagigeig. \v 9 Inggon ahik pahe banga sira pare, tasisin o gisiamehe sioko tagigeig. Gine ka tagorong mana pesin, inggono ke uadedeil manasa tar koloususin. \v 10 \x * \xo 15.10 \xt Mat 11.30; Gal 3.10\x*Ae maeit rung marang uedangoum tang God, rung marang uamoko pe tar niduh uleik tasir tamatasine ahik paho Ju tagu? Inggeigene meso bung tamagig ahik pono pah ki banoto tar uangoul keip tar niduhon. \v 11 \x * \xo 15.11 \xt Gal 2.16; Epe 2.5-8\x*Ge inggeig pe paki siokor tagorong mana pare, Iesu ger Tamata Noman e turung siokor uelkarus keip tena nimalar, kare na niueldolomo tasir tamata uakap gera tagorong mana tatanon.” \p \v 12 Song ka siokor tabtabila sikorosin, kara ualongoro tas Poul me Banabas kura ueluatata pe tasisin, hape ke poul pe God tasrasin, maeit kura uatouo tar bureher nitouo tasir tamatasis ahik paho Ju tagu. \p \v 13 \x * \xo 15.13 \xt Gal 2.9\x*Tar binaka kura ueluatata uakapa pe rasin, Jems ke mene uauleik pare, “Ro bung tahig, mu ualongoro totoguo, \v 14 Saimon Pita ke ueluatata manasa tagigeig hape ke ualasira pe God tena nimalara tasir tamatasis ahik paho Ju tagu. Doh inggono ter uakikilanganar binaka ke uamatoto inggono tosno tamat i uantinanina tasir tamatasis ahik paho Ju tagu. \v 15 Doh nosio uelhirer propeit teko uahire ponompe tar puhono ka bolo pein pare, \b \q1 \v 16 ‘I muduhia tar inetenine, inggo u turung tapokisiha. \q1 Na Nitoia Debit ke ngohina tar taluhene ke tadur, \q2 bo inggo puk u me turung tuha uaia tapokis tena nitoiaon. \q1 \v 17 Doho tamata gera uangoul harah, \q2 gisina ra turung hingo me nipoul tar Tamata Noman \q2 menia pono tasir tamatasis ahik paho Ju tagu geku uamatotosio pare, nogo tamat. \q2 A puhonene teke meneinir Tamata Noman. \q1 \v 18 Doh gininanine ka ueliate turig sioun.’” \rq Aisaia 45.21; Amos 9.11-12\rq* \b \m \v 19 “Temaeit inggo u namana sira pare, inggeig paka hik pahi uamoko me niduh tang mai ge ahik paha Ju tagu, bo ke tagorong mana puk tang God. \v 20 \x * \xo 15.20 \xt KT 34.15-17; NKP 17.10-16\x*Bo inggeig paki bolo puk mo bolobolo tasisin, tar uahire tasisina tar toub tar niein ge ahik paha delauan ger niheiring uahung tasir godo bohoboh, kara hik pah ra ura ueltebeir, doh ahik pono pah ra ein tasir inetesisir tua gesir nilolo pousur uekuekous, kara toubungua pono tar deuating. \v 21 Ge na ualatut pe Moses ka mene ualasira turig sioun toro mamang uan uleik uakap, kara mene uakeluk ponoigane tonosio mamang umang lotur Ju tar mamang Mareiniliking Pepe Uah.” \s1 Nosio bolobolor mamahoholik ko la tasir tamatasis ahik paho Ju tagu \p \v 22 Song ka uamatotor aposoul mesir mamahoholik, doho toto tamatang lotu tonosio tamata katong menia tas Poul me Banabas tar la i Antiok. Gisina ka uamatoto tang Judas gera kilain tang Basabas, doh Sailas, rasina ter toking mamahoholik tasir tamatang tagorong man. \v 23 Gisina teka keip toro bolobol, o nibolo pare, “O bolobolo rone o la tur tasir aposoul mesir mamahoholik geso bung tahimiuoum. Roon o la tamiuoumur tamata ge ahik paho Ju tagu, bo kung tagorong mana puk, inggoumene rung uangoul i Antiok, Siria dohi Silisia. \p A marein uaia tun tamiuoum. \p \v 24 Inggeim king me longoro pare, o gisiamehe tamiueim ka lame tamiuoum, kara me mene tar poko tar kapakon, doh inggoum ahik pah kung hagouo uaia. Bo inggeim puk ahik pah teking kula tasisin. \v 25 Maeit inggeim king ueluauiae tar uamatoto mo tamat tar lame tamiuoum, gisina ra la keip menia ponome tas Poul me Banabas ger toking kalomiueim tun. \v 26 Rasina ter toking tamata gekura heir tun tara tukunus tar mene tauete tar hangana Iesu Kristo ger Tamata Noman. \p \v 27 Temaeit inggeim king ueliuila tas Judas me Sailas maura me hire katongo tun tar hauene king menmeneieim toro bolobol. \v 28 \x * \xo 15.28 \xt Mat 23.4\x*A Iabena Dedeil teke heir tar ninamana tamiueim pare, inggoum paka hik pah ra heir baka polukusioum me giniameher niduh e uanoto baka poluk tar inetenine ka bolo uahiuaig. \p \v 29 Inggoum mu toub me niein ge me niheir pare, a uahung tasir godo bohoboh, karung toub pono tar deuating, doh tasir inete gesir tua gesir nilolo pousur uekuekous, karung uakenua pono tar ura ueltebeir. Inggoum mu turung uangoul uaia tun getung uakeluk tun tar puhpuhunin. A uia tun manasa bidouh!” \p \v 30 Maeit gisina ka hiliu i Jerusalem, kara la i Antiok. Gisina ka la kila toto tasir toto tamatang lotu, song ka heir tasisina toro bolobol. \v 31 Gine ka menmene uakeluk pesina toro bolobol, o tamatasine ahik paho Ju tagu ka siokor uaha tun ka longoro pe tar menemeneng uatampopokoho tasisin. \p \v 32 Judas me Sailas kura menmene uaburehe sikoro tasisina tar uatampopokoho tasisin, teene rasin a toking propeit pon. \v 33-34 I muduhia ke karuh baka per giniameher marein, o tamatang tagorong man i Antiok, song ka kula tas Judas me Sailas tar tapokis, rasina ka kulais ura tapokis keip toro hiarou o la tur tasisina tar tapokisila tas geka ueliuime tasrasin. \p \v 35 Bo Poul puk me Banabas kura uangoul dedempe i Antiok mesir gisiameher tamatang tagorong mana tar mene ualasir, kaura uelhire tauete baka poluk tono uelhirer Tamata Noman. \s1 Poul me Banabas kura la uelpakah \p \v 36 Tar siokor binak, Poul ke kula tang Banabas pare, “Raeig deh ira la tapokis uelhir baka poluk toro uan uleik gekira mene ualasira uoumig tono Uelhire Uaiar Tamata Noman, maira bangaehe menia pono raeig tasir tamatang tagorong mana hape kara uangoul pe.” \v 37 \x * \xo 15.37 \xt Apo 12.12,25\x*Doh Banabas ke malahir pare Jon-Mak pake la tagu tasrasin, \v 38 \x * \xo 15.38 \xt Apo 13.13; Kol 4.10\x*bo Poul puk ke kula pare, “Inggono deh ahik paha ninamana uaia tar kila tagu tatanon, ge inggono pe ke hiliu to baka uoum i Pampilia tagiraeig, Inggon ahik pah ke kalekinale ualuluhara tagu.” \p \v 39 Maeit rasina kura ueluelperere tar puhon, kaura la uelpakahingua. Banabas ke kila tagumpe tang Jon-Mak, rasina kura la panete tar parau, kaura la i Saiprus. \v 40 Bo Poul puk teke kila tang Sailas, kaura la. O tamatang tagorong manang Antiok ka lotu, kara uamoko tasrasina tena nikaueker Tamata Noman. \v 41 Song ke lihila Poul i Siria, dohi Silisia, kare mene uatampopokoho teres nitagorong manar toto tamatang lotu. \c 16 \s1 Timoti ke la tagu tas Poul me Sailas \p \v 1 \x * \xo 16.1 \xt Apo 14.6; 2Ti 1.5\x*Poul ke lame i Debe, song i Listra, doh tar uanion e uangoulur tang siokor tamat a hangana tang Timoti. Timoti tang tinan a peng Ju, kara kuahang tagorong man, bo tamana pukion a peng Grik. \v 2 \x * \xo 16.2 \xt Pil 2.19-22\x*O bureher tamatang tagorong man i Ikoniam me i Listra ra uoto ueltada tun tatanon, kara uoto meneng uairana tun tatanon. \v 3 Poul ke malahir tatanono pare, e la tagu tatanon, maeit ke poko tar kapokona inggon, teene o bureher Ju ra uangoul tar buturuon, doh ra ueliate pare, inggono tang taman a peng Grik. \v 4 \x * \xo 16.4 \xt Apo 15.23-29\x*Gine ka la hahai pesina toro uaninin, gisina ka ueliu hahai tar ninamana geka uauia toinir aposoul mesir mamahoholik i Jerusalem mara uakelukur tamat. \v 5 Maeit o toto tamatang lotu ka tampopokoho tun tar tagorong man, kara burburehe uain tar mamang marein. \s1 Poul ke banga tar tamatang Masedonia i lolono tar borborian \p \v 6 \x * \xo 16.6 \xt Apo 18.23\x*Poul, doh Sailas kura lihila i uantinanin tar pang uan i Prigia, dohi Galesia, rasin ke tur taneisir Iabena Dedeil matura uelhire tauete toro Uelhire Uaia tar pang uan i Esia. \v 7 Tar binak ka lala uahuhut pesina tar pang uan i Misia, gisina ka marang uedanga pono tar lala tar pang uan i Bitinia, bo na Iabena puk Iesu ke tur tane tasisina tar la. \v 8 Maeit gisina ka lih uagel i Misia, kara lih uahiuako i Troas. \v 9 Doh naboung tar binakon, Poul ke banga tar borboriana tar tamatang Masedonia e uaduadangata pare tatanon, “Ingga o lame i Masedonia, karo me poul tamiueim.” \p \v 10 I muduhia ke banga baka pe Poul tar borborianon, inggeim king kaleuatoro puk manasampe, karing la puk manas i Masedonia. Inggeim king naman manate puk manasampe pare, God ke kula tamiueim tar la uelhire tauete toro Uelhire Uaia tasisin. \s1 Lidia ke uapalih tena niguat \p \v 11 Inggeim king panete tar parau, king hiliu i Troas, karing ualo uakodkodohola i Samotres, doh tar uagiamehenar marein, inggeim king la pokos i Neapolis. \v 12 King hiliueim tar uanion, king lih i kot, karing la pokosongua i Pilipai, a uan geka uatenturinir tamatang Roum, doh tere keiping uan uleik tar pang uan i Masedonia. Doh inggeim king uangoul sikoro baka tar uaniono tar uagiamehenar marein. \p \v 13 Doh tar Mareining Pepe Uah inggeim king tauetela toro pirikinar uan uleik, karing lihila tar siokor kodom, doha buturuon ra uoto la totoinir Ju tar lotu tokah. Inggeim king la tabila uahiu, karing uakekena tar mene tasir kuaha gera uangoul totong sioun tar buturuon. \v 14 A tang siokor kuaha tasisin, a hangana tang Lidia, inggon e uoto uabulaua tar gomono tabeliah a peng Taiataira, doh inggon e uoto lotu pono tang God. A Tamata Nomana ke uatakapuka toro balanono mare uakelukiono tena menemene Poul. \v 15 Tar binaka ka uahuhuiono meso bubungunasis ra uangoul tagu tatanon, inggono ke dangatangua tamiueim tar lala tena umon. Inggono ke kula pare tamiueim, “Ge kung banga siroum totoguo pare, a kuahang tagorong mana tar Tamata Noman, inggoum mu me uangoul tagu totoguo tenag um.” Maeit inggono ke petutupe tun tamiueim. \s1 Poul me Sailas ka uamokois tar karabus \p \v 16 Maeit a siokor binak inggeim mi lang la tar buturung lotu, doha tang siokor kuaha ger karabus ke ueltupar tamiueim. Inggonor kuah e uangoul teilinir liouan a giamehe siok, maeit inggon e banoto tar hire tauete tar inete ge halana te kotpokos. Inggono ra uoto bulauain tar bureher mani e laig tasir tamatasit ra kaueke tatanon. \p \v 17 \x * \xo 16.17 \xt Mak 1.24\x*A kuahono ke uakeluk tas Poul, kare menmene uauleik teil pare, “O tamatasine tosno tamatang kalekinaler God ger i ranantieh. Gisina tera uahuahire teil tamiuoum tar leleng uakeluk mare kale tapokis God tamiuoum!” \v 18 A kuahono ke guata paara tar bureher marein, doh Poul ke manguha tar longoro re guata peon, maeit ke tur banga uelhir tatanon, kare kula tar liouan a giamehe sioko pare, “Tar hangana Iesu Kristo, inggo u ualatoho totomua o hiliu tatanon!” Maeit tar binakampeon a liouana giamehe sioko ke hiliu tatanon.\fig Poul ke lolouara tar liouana gere uangoul teil tar kuah a komadia|alt="Paul rebukes the spirit in the young woman." src="GW-175.TIF" size="col" ref="ACT 16.18" \fig* \p \v 19 Tar binaka ka bangar tamatasis ra kaueke tar kuahono tar puhon, gisina ka ate pare, ahik baka poluk menas hagaring kale mani. Maeit ka kuse tas Poul me Sailas, kara reihila tasrasina tar buturung uabulbulaua to ium tasir tamata uleik tar uan uleik. \v 20 \x * \xo 16.20 \xt Mak 13.9\x*Gisina ka ueliuila tasrasina tasir tamatang kedangang Roum, kara la hire pare, “A toking tamata rasine a toking peng Ju, doh rasin ura uakotpokoso tar nitabila uasaane tenagi uan uleikieig. \v 21 Rasin ura ualasira tar niguata giameher siok ahik paha kodkodoho keip tenagi niguateigane i Roum.” \p \v 22-23 \x * \xo 16.22-23 \xt 2Ko 11.25; 1Te 2.2\x*Maeit o bureher tamata ka uanoto tasisinasit ra kaueke tar kuaha tar marang guata uasa tas Poul me Sailas. Doho tamatang kedanga ka ualatohongua pare, ra kihkihig nasira gomono rasin, kara halhaluhis, song ra uamokois tar karabus, kara ualatohoinir tamatang tur kaueke tar karabus tar kaueke uaia tun tasrasin. \v 24 Gine ke longoro pe inggono ka ualatoho pein paar, inggono ke ueliuinguala tas Poul me Sailas tar karabus gere mok i uantinanina tun tasrasin, kare taoun tane tara kekeis rasina tar pang douk. \p \v 25 Kaelainane nar uantinaninar boung, Poul me Sailas kura lotu, kaura kerekere tar kerekere tang God, kara ualongoromper gisiameher tamatasisir karabus tasrasin. \p \v 26 Ahik me sikir manasan, kare pokosor siokor nun uleik geke uagune uakapangua pe tar umang karabus. Doha pirpirikinar umang karabus ke siokor takapuk, kara mamang tieinilik geka uih taneig tasir karabus ke siokor takaluak. \v 27 \x * \xo 16.27 \xt Apo 12.18-19\x*Giner tamatang tur kaueke ke me gulete pon, doh gine ke me banga peono tar pirpirik uakapa tun re takapuka pe, inggono ke laruh tauete puk manasampe tono baenat, kare marang uiliatung pous katongoin, teene inggon e namana pare, ka siokor ualo taueter tamatasiner karabus. \v 28 Bo Poul puk ke mene ualeikila pare, “Ahik paho uauelmahing katongoia! Inggeim deh ginempe ring siokor uangoul!”\fig Poul ke kula ualeikila tar tamatang tur kaueke tar uih|alt="Paul called out to the head man of the jail." src="GW-177.TIF" size="col" ref="ACT 16.28" \fig* \p \v 29 Song ke kila uauleikir tamatang tur kaueke tar umang karabus me tamat e keipime mo lam, doh inggono ke poroporo uasa tun tar nisokor, kare ualo ualekela ium, kare la baka uahiuonane i uahuhut tas Poul me Sailas. \v 30 \x * \xo 16.30 \xt Apo 2.37\x*Inggono song ke ueliu tauete tasrasina, song ke dangata tasrasina pare, “Tang torik! Hape ru guata pe inggo mara uelkarusio?” \p \v 31 Kaura mene hahaua rasina pare, “Tagorong mana tang Iesu ger Tamata Noman mare uelkarusiono totomua meniampe tasisis ra uangoul tagu tenang uma.” \p \v 32 Maeit Poul me Sailas song kura mene tauete tono uelhirer Tamata Nomana tatanon meniampe tasir tamatasis ra uangoul tagu tena umon. \v 33 Tar boungon inggonor tamatang tur kaueke tasir karabus ke kila tas Poul me Sailas, kare la guata uaia teresira loto rasin. Ahik me sikir manasan inggono meso bubungunasis ra uangoul tagu tatanono ka siokor uahuhuis. \v 34 Inggono ke ueliuila tena uma tasrasin, kare la ualaein. Doh inggono meso bubunguna ka siokor uaha ka tagorong mana pe tang God. \p \v 35 Gine ke la marein manasa peon, o tamatang kedanga ka ualatoho tosnosio tamatang uiliatung tar la ualatoho tar tamatang tur kaueke tasir karabus, kara la kula pare, “Uamaluana tar toking tamata rasis geura tauet.” \p \v 36 Maeit a tamatang tur kaueke tasir karabus ke la hire tang Poul pare, “O tang kedanga ka ualatoho pare, ra uataueteis raoum me Sailas. Gine daan raoum mura la keip tar niuah.” \p \v 37 Bo Poul puk ke kula tasir tamatang uiliatung pare, “Gisina ka halhaluh to tamiraeim tar matasir manai, doh ahik pah ka kedanga to bakais raeim me tabila tokah, kara uamoko tamiraeim tar karabus, ge raeim pe a toking peng gane pon i Roum. Doh gine daan, ae maene ra marang uelueltula uanomo pukusina tamiraeim? Ahik nomanampe! Uamaluanampe tasisina gera la katongome, kara me keip tauete katongo tamiraeim.” \p \v 38 Gisitir tamatang uiliatung ka la uahire tasir tang kedang, tar binaka ka la longorosina pare, Poul me Sailas a toking peng Roum pon, gisina ka siokor lutara tun, kara sokor. \v 39 Maeit gisina ka lame, kara me hire tas Poul me Sailas pare, gisina ra ueldolomo tun ka guata pe pare, kara ueliu tauetengua tasrasin, kara kula pare, tasrasin ura hiliu tar uan uleik. \p \v 40 Maeit gine kura tauete tur pe rasina tar karabus, rasina kura langua tena uma Lidia te kura la ueltupara to rasina tasir gisiameher tamatang tagorong man kaura mene uapopokoho tasisin. I muduhia song kura hiliu rasin. \c 17 \s1 Poul me Sailas kura la uangoul i Tesalonaika \p \v 1 Poul me Sailas kura lihila i Ampolis me i Apolonia, kaura la pokosola i Tesalonaika gere toko nasi umang lotur Ju. \v 2-3 Poul ke la lekela ium ngohina re uoto guatang sioun pe, dohi lolono tar touonor uik tar mamang Mareining Pepe Uah, inggon ke mene tar uabang manate pare, tang Kristo ke malahir pe God tatanon e turung mat, kare tua tapokis, kare kula pono pare, \p “Iesuene ru hirhireio tamiuoum inggono ter Kristo.” \p \v 4 O gisiameher Ju ka tagorong man, kara uanotongua tas Poul me Sailas menia tasir bureher tamat ge ahik paho Ju gera uoto lotu tang God, doho burehe ponor kuahasitir tohangas, \v 5 bo o gisiameher mamahoholiking tasir Ju puk ka gehe uasa tun, maeit ka kila toto tasir tamata uasaane tar buturung uabulbulau. Gisina ka menmene uahoun tasisin, kara uakotpokosongua tar nimalianane tar uan uleik. Gisina ka ualola tena uma Jeson, kara Poulaka toro pirik tar sir tas Poul me Sailas mara ueliu tauetelaisane tar matasir manai. \p \v 6 Bo gine puk ka la bataba pesina tasrasin, gisina ka reihila tang Jeson mesir gisiameher tamatang tagorong manane tasir tamata uleiking tar uan uleik, kara kulkula uauleik teil pare, “O tamata geka uakotpokoso tar niguata uasaane tar koto uakapa tun teesine manasa ka me pokoso daan. \v 7 \x * \xo 17.7 \xt Luk 23.2; Jon 19.12\x*Doh Jeson teke uauia tasisina tar me uangoul tena umon. Gisina ra guata tar niguat ahik pahe uakeluk tena ualatut Sisa, gisina ra kula pare, a tang giameher toia te Iesu.” \p \v 8 Tar binaka ka longorosina pare, o tamata uakapa tun mesir tamata uleiking tar uan uleik ka siokor ualagoreih keip tar nimaliana uleik. \v 9 Gisina song ka kulangua tang Jeson meso bung kaluana tar bulaua tar mani tar puhon. Song ka uamaluanampeis ka la. \s1 Poul me Sailas kura la tar uan uleik i Beria \p \v 10 Na boungunar binakon, o tamatang tagorong mana ka ueliuila tas Poul me Sailas i Beria. Gine kura la pokoso pe rasin, rasina kura lala poluk tenasi umang lotur Ju. \p \v 11 Doho Jung tar uan uleikion o tamata uaiantiehe poluk tasir Jung Tesalonaika, teene gisina ka marang siokor ualongoro tun tar haua ke menmeneig Poul, kara marang timtiman uaia tun tono uelhire God tar mamang mareinilik mara ate tun ge para mana re mene tauete pe Poul. \v 12 O bureher Ju ka tagorong man menia ponompe tasir gisiameher kuahasitir tohangas ge ahik paho Ju, doho burehe ponor bulout. \p \v 13 Bo tar binaka puk ka longoror Jung Tesalonaika pare, Poul ke la mene tauete poluk tono Uelhire God i Beria, gisina ka la ponola, kara la hounhoun tasisin, kara uauelueltebeir teres ninamanasin. \v 14 O tamatang tagorong mana ka ueliu uateuele tunuko tang Poul i teh mare la panete me parau, bo Sailas puk me Timoti kura uangoul uoum i Beria. \v 15 O tamata geka ueltutueko tang Poul ka la ueliu tang Poul i Atens, gisina ka tapokis keip toro mene tas Sailas me Timoti pare, pakura uakeluk uateuele tunuko tang Poul. \s1 Poul ke mene tauete toro Uelhire Uaia i Atens \p \v 16 Gine re pepe uangoul pe Poul tas Timoti me Sailas, inggon ahik pah ke hagouo uaia re banga to pe tar bureher kaesa ter godo bohobohane tar uan uleik i Atens. \p \v 17 \x * \xo 17.17 \xt Apo 18.19\x*Maeit inggono ke la tenasi umang lotur Ju, kare la uelhalat keip tasir Ju, karo tamatang Grik gera uoto lotu tang God, kare mene to pono tasir tamata ueltebeirane tar buturung uabulaua to tar inet. \v 18 Doho pang tamatang iate ra kilais o Epikurian mesir Stoik ka uelperere keip tang Poul. O gisiamehe ka dangata pare, “A haua tun re marang uedangaigir uoto menene? Inggono deh here marang meneng uelturut poluk mo gisiamehe siokor god.” Gisina ra mene paar, teene Poul e menmene ualasira toro Uelhire Uaia tang Iesu, doh tar nitua tapokis. \p \v 19 Maeit gisina ka kila tatanon, kara ueliuila tatanono tar butur ra tabila tokahar tamatang kedang gera kilais o Areopagus, kara la kula to tar matasisina pare, “Inggeim deh mi marang ate uaia pono tar hauene ro menmene ualasira teilia? \v 20 Ingga deh gine ro ueliuime tar ginamehe siokor ninamana teremi nilongoreim, doh inggeim mi marang ate uaia hape tun re kulkula penin.” \p \v 21 Doho bureheisir tamatang Atens mesir tamatang toro giniameher pang uan gera uangoul tar uan uleikion ka uakapa tenas binaka tar uangoul puk ra ualongoro pe, kara ueluatata tar timuhur ninamananin. \p \v 22 Maeit Poul ke tentur kaiane i uantinanina tenas tabila tokahar Areopagus,\fig Poul ke mene tauete tasir tamatang Atens|alt="Paul preached to the people of Athens." src="GW-180.TIF" size="col" ref="ACT 17.22" \fig* kare kula pare, “Ir Tamatang Atens, inggo u banga tamiuoum pare, mu tampopokoho tun tenami niguata tar lotu. \v 23 Gine ku latlateil uiloho pe inggo, inggo ku bangbanga hamas tun tar inetenine rung uoto lotugioum. Inggo ku la ueltupara pono toro oltang uahung e moko teilir nibolobol a nibolo pare, ‘O nanar god geri teleieig.’ Inggoum mu lotu tar god ge ahik pah mu ateioum, doh inggono ter Godene ru hirhireio tamiuoum!” \p \v 24 \x * \xo 17.24 \xt 1To 8.27; Apo 7.48\x*“Inggono ter God geke tuha tar koto uakap meniampe tar mamang inetelikinine re moko tar kot, inggono ter Godong Heuen, doh gane i kot, doh inggon ahik pahe uangoul toro umang lotuniner nituhang tamat. \v 25 \x * \xo 17.25 \xt Ker 50.12\x*Inggon ahik pahe katupa tagu me siokor inet, doh ahik pono pahe malahir tagu me nipoulung tagigeig, ge inggono pe tere heir tasir tamata uakapa tun tar nitua, a romene ri ungaieig, kara mamang inetelik. \v 26 O mamang tamatalikisine ra uangoul tar koto ke uabour turusiono tar tang sioko pukur tamat. Godompe ke uamatoto tenas binakasina, doh ia ra uangoul.” \p \v 27 \x * \xo 17.27 \xt Ker 145.18; Jer 23.23\x*“God ke guata pare, mara sirir tamata uakapa tun tatanon ge para tupara tatanon, bo inggono puk ahikimpe pahe uairehe tagigeigir tang siok tang siok. \v 28 Ge maene pe ri uangoulieig o tua o tamat te inggon. Ngohina sira ka kula pe nomio tamatang tut kerekere inggoum pare, ‘Inggeig teso bung tunon.’ \v 29 \x * \xo 17.29 \xt Ais 40.18-20; 44.10-17; Apo 19.26\x*Temaeit i uangoul sireig pare, o bung tuna God, bo inggeig puk ahik pahi namana sira pare, tang God here ngohinar kaesa ka tuha keipig tar gol mer silva ue a palau.” \p \v 30 “Sioun o tamat ahik pah ra ate uaia tang God, doh inggono ke bangang duk puk tar puhon. Bo gine daana puk God e malahir tasir tamata uakapa tunane tar koto tar uapalih tenas niguat. \v 31 \x * \xo 17.31 \xt Ker 96.13\x*Ge inggono pe ke uamatoto manasa tar binaka re turung kedanga keip tar nikodkodoho tasir mamang tamatalikane tar koto uakap. Inggono ke uamatoto sioun tun tar tamata gere turung uoum keip tar mareining kedangon. God ke uabang manate tar puhono tasir mamang tamatalik ke kale tapokis tur pe tatanono toro mat.” \p \v 32 Tar binak ka longoro pesina pare, Iesu ka uatua tapokisin, o gisiamehe tasisina ka uanio. Bo o gisiamehe puk tasisina ka kula pare, “Inggeim mi marang ualongoro baka poluk tar puhon.” \p \v 33 Maeit Poul ke hiliu tasisin. \v 34 Bo o gisiamehe puk tasisina ka tagorong man, kara la tagungua tang Poul. Dionisius ter tang sioko pono tasisis ka tagorong man, inggono ter tang sioko tasir Areopagus, kara tang sioko ponor kuah a hangana tang Damaris menia pono tasir gisiameh. \c 18 \s1 Poul ke la mene ualasira toro Uelhire Uaia i Korin \p \v 1 I muduhia Poul ke hiliu i Atens, kare la tar uan uleik i Korin. \v 2 \x * \xo 18.2 \xt Roum 16.3\x*Tar uan uleikion inggono ke la ueltupar tar tang siokor peng Ju a hangana tang Akuila, inggono ka poho toin i Pontus. Bo Akuila puk me Prisila, ge na kuahon, kura nihing hiliu tur pukume i Itali, teene Sisa Klodius ke heir tauete tar ualatoho pare, o Ju uakapa tun ra siokor hiliu tar uan uleik i Roum. \v 3 \x * \xo 18.3 \xt Apo 20.34\x*Doh Poul a tang bung tar taluh, temaene ke lang bangono tasrasin, ge rasina pe a toking tang bung pono toro taluh. Inggono ke la uangoul tagu, kare kalekinale uelkout tasrasin. \v 4 Bo tar mamang Mareining Pepe Uah inggon e menmene tasir Ju mesir tamat ge ahik paho Juane iuma tar umang lotu, kare uelhalata keip pono tasisin mara tagorong mana tang Iesu Kristo. \p \v 5 \x * \xo 18.5 \xt Apo 17.14-15\x*Tar binaka kura la turume Sailas me Timoti i Masedonia, Poul song ahik tun pahe uasaluhe tar mene ualasira toro Uelhire Uaia, inggon e mene tar mamang binakalik tar uakalahara tasir Ju pare, Iesu te Kristo. \v 6 \x * \xo 18.6 \xt Apo 13.46,51; 20.26\x*Bo tar binaka puk ahikir Ju pah ka tagorong man, kara menmene uasa tang Poul, inggono ke titire liu toro uou tena gomon, kare kula pare tasisin, “Ge ahikioum pah mu uapalih tenami niguat, a nisa e moko manasampe tamiuoum katong! Inggo ku uedanga manasa tar haua ka uamatatoin totoguo u guat. Gine daan inggo u la uelhir puk manasa tasir tamatasis ahik paho Ju tagu.” \p \v 7 Poul ke hiliu tenasi umang lotur Ju, kare lala tena uma Titius Jastus, inggon ahik paha Ju, dohe uoto lotu pono tang God, doh na umon e tokouahuhut tenasi umang lotur Ju. \p \v 8 Doh Krispus ger tamata uleik tenas umang lotur Ju. Inggono meso bubungunasis ra uangoul tena umon ka siokor tagorong mana tun tar Tamata Noman menia ponompe tasir bureher tamatang Korin geka longoro tang Poul, ka siokor tagorong mana pon, kara siokor uahuhuis. \p \v 9 Tar siokor boung, a Tamata Nomana ke menmene tang Poul i lolono tar borborian. Inggono ke kula pare, “Ingga ahik paho sokor. O mene dedempe, ahik paho uangoul bukbuk. \v 10 \x * \xo 18.10 \xt Jos 1.9; Ais 41.10\x*Gane ahik me tamata re banot e uiliatung totomua, ge inggo pe u uangoul tagu totomua, doh inggo nogo burehe ponor tamata ra uangoulane tar uan uleik.” \p \v 11 Maeit Poul ke uangoul tar uan uleikiono toro sioko ro krismas, kara tonomo baka polukur bialok re mene ualasira pe tasir tamata tono uelhire God. \p \v 12 Bo tar binaka puk re tamata uleik Galio tar pang uan i Akaia, O Ju uakapang Korin ka siokor uauia tar nimaliana tang Poul, kara ueliuila tatanono tar umang kedang, kara la kula pare, \v 13 “A tamatene e menmene uamoho teil tasir tamata tar leleng lotu tang God, a hagarinin ahik pahe uakeluk tenas ualatutur Ju.” \p \v 14 Ginempe re marang mene hahaua pe Poul, Galio ke kula tasir Ju pare, “Inggo u banotong ualongoro tamiuoum getung menemene inggoum me puh ka tokolekinane tar ualatutung Roum ue me niguata uasantiehe tun ka guatain. \v 15 Bo gine rung memene puk peoum tar puhpuhung dangat, kara niualasira mer hangan, inggoum mu la uelkodkodoho keip katongosioum tenami niualatut. Inggo ahik pahu banoto teru tamatang kedanga tar niguatanin.” \p \v 16 Maeit inggono ke ualatoho tasisina ra keip liuisane tar umang kedang. \v 17 Gisina song ka tur kauiuirila tang Sostenes ger tamata uleik tar umang lotu, kara uiliatung to tatanon i uoum tar buturung kedang. Bo Galio puk ahik dedempe mate ualasira me haua pake guatain. \s1 Poul ke la tapokisila i Antiok tar pang uan i Siria \p \v 18 \x * \xo 18.18 \xt Aha 6.18; Apo 21.24\x*Poul ke uangoul tar bureher marein i Korin. Inggono ke marang la, maeit inggono ke hiliu tasir tamatang lotu, inggono ke lako tar uan uleik i Senkria, kare la panete tar parau tar la tar pang uan i Siria. Prisila me Akuila te kura la tagu tatanon. Bo tar binaka puk, kare uangoul harahon i Senkria inggono ke kout tar ulun, teene inggono ke guata keip tang God tar ualapagah. \v 19 Gisina ka la pokos i Epeses, tar uaniono teke la hiliu to Poul tas Prisila me Akuila. Inggono ke la leke tar umang lotu, kare la mene uakalahara uaia tasir Ju tang Iesu. \v 20 Tar binak ka kulasina tatanon e uangoul tagu baka poluk tasisin, inggono ke de. \v 21 Bo gine puk ke marang hiliu peono tasisin, inggono ke ualapagah katongoin tasisina pare, “Gete malahir God inggo u turung tapokis polukume.” \p Song ke panete tar parau tar hiliu i Epeses. \v 22 Tar binaka ke la pokosono tar uan uleik i Sisaria gere moko tar pang uan i Siria, Poul ke hiuo tar parau. Inggono ke la taro i Jerusalem, kare la uamarein uleik tasir tamatang lotu, song ke lala uahiuako i Antiok. \p \v 23 I muduhia ke uangoul baka peon i Antiok, Poul song ke la tur tar uanion, kare lala hahaila toro mamang uaning toro mamang buturulik tar pang uan i Galesia me i Prigia, tar mene uatampopokoho tasir mamang tamatalik tar tagorong mana dedempe tang Iesu. \s1 Apolos ke mene tauete toro Uelhire Uaia i Epeses \p \v 24 A tang siokor tamatang Ju, a hangana tang Apolos, a peng tar uan uleik i Aleksandria, ke lame i Epeses. Inggon a tamatang ate, dohe ate uaia tun tono uelhire God. \v 25 Inggon a niualasira uaia tun tena hagarir Tamata Noman, dohe uoto uaha tun tar binaka re mene tauet, kare mene ualasira toro mana tang Iesu. Bo a hagaring uahuhu puk re atein Apolos ter uahuhu geke ualasirain Jon ger tang uahuhu. \v 26 Inggon ahik tun pahe sokoro ke uakikilanga pe tar menane tar umang lotu, doh gine kura longoro pe Prisila me Akuila tatanon, rasina kura kilala tatanono tenasira um, kaura poul tatanono mare ate uakodkodoho tena hagarir Tamata Noman. \p \v 27 Tar binaka ke marang la Apolos tar pang uan i Akaia, o tamatang lotu ka mene uapopokoho tatanon, kara bolo ponola tasir tamatang lotung tar uanion tar turung kaueke uaia tatanon. Gine ke la pokoso pe inggon, inggono ke la uatampopokoho tasir tamatang lotusis ka tagorong mana keip puk tena nipoulur Tamata Noman. \p \v 28 \x * \xo 18.28 \xt Apo 9.22\x*Inggono ke uelperere keip tasir Ju i uoum tar matasir manai tar mene ualasira tur tunane toro bolobol tono uelhire God pare, Iesu te Kristo. \c 19 \s1 Poul ke mene tauete toro Uelhire Uaia i Epeses \p \v 1 \x * \xo 19.1 \xt 1Ko 3.6\x*Tar binaka re uangoul Apolos i Korin, Poul ke lala toro lelenit re moko toro beluna ro mokong tar pang uan song ke la pokos i Epeses. Tar uan uleikion inggono ke la ueltupar tasir tamatang tagorong man, \v 2 \x * \xo 19.2 \xt Apo 8.16\x*kare la dangata tasisina pare, “Inggoum kung kale pono tar Iabena Dedeil tar binaka kung tagorong mana?” \p Gisina ka mene hahaua pare, “Ahik! Inggeim deh ahik uadeilimpe pah king ate tagu me Iabena Dedeil.” \p \v 3 Maeit Poul ke dangata tasisina pare, “Bo hingiar niuahuhu kung kaleioum?” Kara hiresina pare, “Tero uahuhu geke ualasirain Jon.” \p \v 4 \x * \xo 19.4 \xt Mat 3.11\x*Kare kula Poul tasisina pare, “Na niuahuhu Jon a uahuhung uapalih tar niguat. Inggono ke kula tasir tamata tar tagorong mana tar tamata gere turung uakelukuha tatanon, inggono te Iesu.” \p \v 5 Gine ka longoro pesina tar puhon, gisina ka siokor uahuhu keipinguais tar hangana Iesu ger Tamata Noman. \v 6 \x * \xo 19.6 \xt Apo 8.17; 10.44,46\x*Tar binaka ke uaponala Poul tar limana tasisin, a Iabena Dedeil ke laha tasisin, doh gisina ka uelhirengua tar ginameher uelhireng toro ginamehe ro uan, kara uelhire sira tasir propeit. \v 7 Gisin o siokor hangaul, doha tang torikir bulout uakapangua. \p \v 8 Poul ke la leke tenas umang lotur Ju, doh ahik tun pahe meneng sokoro re mene tauete pe toro Uelhire Uaia ke la matotoin tar touonor bialok, inggono ke uelhalata keip tasir tamat tar uakalahara tena Nitoia God tasisinar Ju. \p \v 9 Bo o burehe pukur Ju ka mahang longor. Gisina ka de mata tagorong man, kara menmene uasa pono tena hagarir Tamata Nomanane i uoum tasir bureher tamat. Maeit Poul ke hiliu tasisin. Inggono ke kila liu tasir tamatang tagorong man, kara la toto tar uelhalata tokahane iuma tena umang kale niate Tiranus tar mamang mareinilik. \v 10 Inggon e uoto guata paar, doh ke la banoto manasain toro torik ro krismas. Inggono ke guata pare, mara siokor longoror Ju mesir tamatasis ahik paho Ju gera uangoul tar pang uanionene i Esia tono uelhirer Tamata Noman. \s1 O Bung tuna Sikeva ka marang uedanga tar geil liu tasir liouana uasa tasir tamat \p \v 11 \x * \xo 19.11 \xt Apo 14.3\x*God ke guata tang Poul mare guata tar bureher nitouo popokoh. \v 12 \x * \xo 19.12 \xt Apo 5.15\x*Maeit a mahar gomono gera uarauitig tang Poul ka keip ponoig tar uauia keip tasir momouh, doh res matesin ke la uia, karo liouana uasa ka hiliu pono tasisis ra uangoul teilis. \p \v 13 Bo o gisiamehe pukur Ju ra latlateil pono tar geil liu pono tasir liouana uasaane tasir tamat. Gisina ka uedanga tar mene keip pono tar hangana Iesu ger Tamata Noman tasisir nihikung liouan. Gisina ra uoto kula pare, “Tar hangana Iesu gere uoto mene tauetein Poul, inggo u ualatoho totomua tar hiliu.” \v 14 Gisis ra uoto guata pagiar tesir mouitir bung tuna Sikeva ger patere uleiking tasir Ju. \v 15 Bo a siokor binaka puk a liouana uasa ke mene hahaua tasisina pare, “Inggo u ate tang Iesu, karu ate pono tang Poul, bo inggoumene te maisioum?” \p \v 16 Maeit a tamatoneit re uangoul teilinir liouana uasa ke pehuara ke uiliatung pe tasisin. Inggono ke uiliatung uasa tun tasisin, gisina ka ueldedeuating uakap, kara ualo tauete turane ium o palapal.\fig Gisina ka ualo liuane tar um o palapal|alt="They ran out of the house naked." src="GW-183.TIF" size="col" ref="ACT 19.16" \fig* \p \v 17 \x * \xo 19.17 \xt Apo 5.11\x*Tar binak ka ueliater Ju mesir tamata ge ahik paho Juisine ra uangoul i Epeses tar puhon, a nisokoro uleik tun ke kotpokoso tasisin, kara siokor uatakai tun tar hangana Iesu ger Tamata Noman. \v 18 O burehe tasisis ka tagorong mana song ka la katongome, kara me siokor uatauete tenas niguata uasa. \v 19 O gisiamehe geka uoto tuha bilih bak, ka la toto pon, kara siokor ualuh to tar matasir manai tenas bolobolong tuha bilih. A bolobolonin ke la matotoigir bulauana tar 50,000ir silva mani. \v 20 Maeit no uelhirer Tamata Noman ko kalekinale uapopokohane tasir tamat, kara ueliu ueltebeirinane toro mamang butur. \p \v 21 \x * \xo 19.21 \xt Apo 23.11; Roum 1.13\x*I muduhia ke kotpokoso baka per puhpuhunin, Poul ke namana tar la i Jerusalem, ke naman e lihila tar pang uan i Masedonia me i Akaia. Inggono ke kula pare, “I muduhia getu la pokoso baka inggo i Jerusalem, inggo u la turung bangaehe pon i Roum.” \p \v 22 Inggono ke ualatuengua tas Timoti me Irastus ge na toking tamatang poulion tar la i Masedonia, bo inggono ke uangoul sikoro baka tar pang uan i Esia. \s1 O tamatang tuha tasir godo boboho ka nimaliana tang Poul \p \v 23 \x * \xo 19.23 \xt 2Ko 1.8\x*Tar binakon o gisiameher tamatane i Epeses ke tokouasais tasisine ra uakeluk tar niualasira gere laig tang Iesu. \v 24 A tansiokor tamat a hangana tang Demitrius, inggon e uoto tuha keip tar silva toro uumalik ngohina tena umang lotu Artemis. Doh gisis ra uoto kalekinale tatanono ra uoto kale tun tar mani uleik. \v 25 Doh Demitrius ke kila toto tasisin menia ponompe tasisis ra uoto guata pono tar siokonor kalekinalenin, kara tabila tokah, kare kula inggono pare, “Inggoum mu ate tun pare, inggeig i uoto kale tun tar mani uleik ri uoto uabulaua pe tar inetenin. \v 26 Doh inggoum kung banga, karung longoro manasa tar haua re guataig Poul. Inggono ke uapalih tun tasir bureher tamat i Epeses, kare gane toro burehe ro butur i Esia! Inggon e kula pare, ‘O godosiner nituhang tamat ahik paho godo noman.’ \v 27 Na nisar menemenenin e banot e uasuasa tenagi hagaring kale manieig menia pono tenagi umang lotueigene ri uoto lotu toin tang Artemis ge nagi godo inggeig menia pono tar hanganon e turung sa pon. Gane i Esia, kare toro mamang pang uan uakap, ra siokor lotu nomana tatanon. Bo no uelhire puk Poul o banot o uasuasa tar hanganon.” \p \v 28 Gine ka longoro pesina tar puhon. Gisina ka nimaliana uasa tun, kara uakekena tar menmene uauleik pare, “Artemis ge nagi godo inggeigener Epeses ter tampopokoho tun!” \p \v 29 \x * \xo 19.29 \xt Apo 20.4; 27.2; Kol 4.10; Plm 24\x*Ahik me sikir manasan, o tamata uakapane iuma tar uan uleik ka siokor menmene uauleik. Gisina ka reih tas Gaius me Aristarkus ger toking peng Masedonia geura la tagu teil tang Poul, gisina ka siokor lala tar umang tabila tokah. \v 30 Poul ke marang uakalaharain tasir tamatasin, bosir tamatang tagorong mana puk ahik pah ka uamaluana tatanon. \v 31 O gisiamehe ponomper tamata uleiking gane tar pang uanion gera matakaluana tang Poul, ka heirime toro uelhire tar kula tane uapopokoho tatanono pare, ahik pahe lala tar umang tabila tokah. \p \v 32 Gine o burehe pesin, gisin ahik paha kodkodoho res ninaman. Gisina ke uelueltebeir nas nimene uauleik, doho burehe tasisin ahik pono pah ra ate ae maene ka la tokahala tar buturuon. \v 33 Gisinar Ju ka tultula bisela tang Aleksander, kara uaturinane i uoum tasir tamat, doho gisiamehe ra menmene ualeiking ualatoho tatanon. Aleksander ke uedanga tar marang mene uakodkodoho baka tasisin. \v 34 Bo gine puk ka la ate pesinar tamatang Epeses pare, inggon a peng Ju, gisina ke kalenguaisir torikir aua tar menmene uauleik pare, “Artemis ge nagi godo inggeigir Epeses ter tampopokoho tun!” \p \v 35 Song ke kula taner tamatang kaueke tar uan uleik tasisina tar turtur sikor, kare kula pare, “Ir tamatang Epeses, o tamata uakapa tun ra ueliate pare, o tamatang tar uan uleikene i Epeses tera kaueke tena umang lotu Artemis ger godo tampopokoho tun meniampe tono kaesaon geko pung uahiua turuha i Heuen. \p \v 36 Temaene a niateninanine ahik me tamata re uolih pare, e tel, inggoum pakung pepe sikoro kompe, kara hik pah mu guata me inet. \p \v 37 Inggoum kung ueliuime tasir tamatasineane, bo gisina puk ahik pah ka menmene uasa tenagi godo inggeig, kara hik pono pah ka uenaua tur me inetane tena umang lotuon. \p \v 38 Ge pare ka banga Demitrius mes gisis re kalekinale tokahais me puh uasa ka guata uasainisin, gisina paka la tar umang kedang, kara la banga tasir tang kedang mara uakodkodoh. \v 39 Ge kae ponoin me giameher inete rung marang mene ponoioum, ginina paka uakodkodoho to ponoig tar binakang tabila tokaha tasir tamatane tar uan uleik. \v 40 Inggo u mene tar puhene, teene mo tamata gera banga tar niguata uasaene daan, gisina ra la banga sira pare, a ualagoreih keip tar nimaliana uleikion. Inggeig ahik pahi banot i turung uakalahara uaia tasisinar tamata uleiking Roum tar puhon, teene a tabila tokahene ahik tun me tengkana me uia tun.” \p \v 41 I muduhia ke menmene baka per tamatang kaueke tar uan uleik tar puhon, inggono song ke kula tasir tamata ra la tonosio uan. \c 20 \s1 Poul ke lihila i Masedonia me i Grik \p \v 1 Gine ke la kapa baka pe nas menemene uauleikir tamat, Poul song ke kila toto tasir tamatang tagorong mana tar lame tatanon. I muduhia ke mene uatampopokoho baka peono tasisin, inggono song ke heir tar niuaha tar hiliu manasa tasisina tar la i Masedonia. \p \v 2 Inggono ke lihila tar pang uan i Masedonia, kare la menmene uatampopokoho tasir tamatang tar uanion, kare la pokosonguala tar pang uan i Grik. \v 3 Inggono ke la uangoulungua tar pang uaniono tar touonor bialok. Inggono ke marang panete tar parau tar marang la i Siria, bo teene o Ju ka uelkule uanomo tar uiliatung pous tatanon, maeit inggono ke namanangua tar la tapokisila i Masedonia. \v 4 Gine ke marang tapokis pe inggon, a tang siokor tamat a hangana tang Sopater ger tuna Pirus a peng tar uan uleik i Beria teke ueltutue tagu tatanono menia pono tas Aristarkus me Sekundus ger toking peng tar uan uleik i Tesalonaika, doh Gaius ger peng Debe, doh Timoti, kare Tikikus me Tropimus ger toking peng tar pang uan i Esia. \v 5 O tamatasinasine ka la uoum, kara la pepe uangoul tamiueim tar uan uleik i Troas. \v 6 Inggeim king panete tur tar parau i Pilipai i muduhia ko kapa baka pe ro niein uleiking tar bereit ge ahik me is. Kura karuh bakar tolimar marein, song king la ueltupar toeim i Troas tasisin, karing uangoul baka poluk tar mouitir marein. \s1 Poul ke uatua tapokis to tang Iutikus i Troas \p \v 7 Tar uakikilanganar marein tar uik inggeim king la toto tokaha keip tasir gisiameher tamatang tagorong mana tar ein tokaha tar bereit tar namana tapokis toro uadouhina ro ein ke guatainir Tamata Noman. Poul ke menmene uabarah tasir tamata ke la tuka nar uantinaninar boung, teene inggono ke ate pare e hiliu tar uagiamehenar marein. \p \v 8 A tine umang ranene ring uangoul totoieim, e luhur bureher luhung uakubar. \p \v 9 Doha tang siokor tamat a mamanailik, a hangana tang Iutikus e tabila uahuhut toro uindou. Gine ke menmene uabarah pela Poul inggono ke hohou. Tar binaka ke la hohouontiehe manasa peon, inggono ke punga uahiua tur tar puhung tine umon, kara me kale toinane i kot a mate manas. \v 10 Maeit Poul ke la uahiuako, kare la hatup uahiuane tatanon, kare buaka tatanon, kare kula pare, “Inggoum ahik pah mu sokor, ge inggono pe a tua.” \p \v 11 Poul song ke tapokis poluk taro i rana tar tine um, song ka la ueluelpise toro bereit, song ka ein. Inggono ke menmene tasisina ke la tuka naliuo, song ke hiliu tasisin. \p \v 12 Gisis ro bung tahinalik Iutikus gesir tamatang tagorong mana ka hagouo uaia tun, kara keipila tatanon ium a tua. \s1 Poul ke hiliu i Troas, kare la i Miletus \p \v 13 Inggeim king hiliu tang Poul, karing la panete uoum tar parau, karing la inggeim king la hungungua tar uan uleik i Asos teking la pepe uangoulieim tatanon. Poul ke namana tanika tar ninamanon, teene inggono ke marang lihiko i kot tar lala i Asos. \v 14 Tar binaka ke la ueltupar to peono tamiueim i Asos, inggeim song king la siokor panete poluk tar parau. Song king siokor la tar uan uleik i Mitilini. \v 15 Tar uagiamehenar marein, inggeim king ualo poluk tar parau, karing la hung tar uan e uahuhut i Kios. Tar giameher marein inggeim king ualo kout taro i Samos, kare tar uagiamehenar marein, song king la pokoseim i Miletus. \v 16 Poul inggono ke uamoko tanika manasa tena ninamana tar ualo siau i Epeses mara hik me marein ra la uangoul baka polukig tar pang uan i Esia mare la banoto tar la pokoso uateuel i Jerusalem mare la tuparain tena mareinir Pentikos. \s1 Poul ke kilala tasir mamahoholiking Epeses \p \v 17 \x * \xo 20.17 \xt Apo 18.21\x*Tar binaka king la pokoseim i Miletus, Poul ke heirila toro uelhire tasir mamahoholiking Epeses gera uoum keip tasir tamatang tagorong mana tar me ualongoro baka tatanon. \p \v 18 \x * \xo 20.18 \xt Apo 18.19–19.10\x*Tar binaka ka me pokososin, inggono ke kula pare tasisin, “Inggoum mu ate uaia tun tenag niuangoulio, hope ku uangoul tagu pe tamiuoum e uakikilanga tar binaka ku kotpokoso tar pang uanene i Esia. \v 19 Inggoum mu ate pare, a bureher binak o Ju ra uoto uelhote tar mamantouo totoguo, doh inggo ku uoto kale tun tar bureher niduh, karu uoto kiring tar bureher binak. Bo inggo puk u uoto kale uahiuaio, karu kalekinale puk tar Tamata Noman. \v 20 Inggoum mu ate pare, inggo ahik tun pah ku toutouana tar hire tauete me inete tar poul tamiuoum, bo inggo puk ku siokor mene ualasira to tun tamiuoum tar matasir manai, doh gane tonomio uma katongoum. \p \v 21 Inggo ku siokor mene ualasira tun tasir Ju, doho Grik tar uapalih tenas niguat, kara uakeluk tang God, kara siokor tagorong mana tang Iesu Kristo. \p \v 22 Doh gine daan, inggo u uakeluk tena nimalarar Iabena Dedeil, inggo u la i Jerusalem, bo ahik puk pahu ate uamatot a haua ra la turung guata toin totoguo tar uanion. \v 23 \x * \xo 20.23 \xt Apo 9.16; 21.11\x*Inggo u uoto ate puk pare, toro mamang uan uleik geru lagio, a Iabena Dedeil e uoto uahire uoum totoguo pare, a niduh e turung pokoso totoguo, kara turung uamokoio tar uih. \v 24 \x * \xo 20.24 \xt Apo 21.13; 2Ti 4.7\x*Bo inggo puk ahik pahu namanantiehe tenag niuangoul, a inete uleikintiehe ru namanaio, inggo paku uakapa baka uoum tenag kalekinale, a kalekinale geke heirin Iesu ger Tamata Noman, tar ueliu tauete toro Uelhire Uaiang tena hamhamas, kare na nimalauelhir God tagigeig. \p \v 25 Doh gine daan, inggo u ate pare ahik tun me kalamiuoumene ku menmene ualasirasio tena Nitoia God re turung banga baka poluk totoguo. \v 26-27 Temaeit inggo gine ru hire tanika tamiuoum pare, a tang sioko tamiuoum gere punga uahiua tar nitagorong man, inggon ahik paha ineteng totoguo baka poluk, teene inggo ku siokor hire manasa tar inete ke malauelhirig God tamiuoum tar ate. \v 28 \x * \xo 20.28 \xt 1Ti 4.16; 1Pi 5.2-4\x*Tagin katongosioum, karung kaueke pono tas mai geke heirisir Iabena Dedeil tamiuoum tar kauek. Inggoum mu uangoul sira pare, o tamatang kaueke sipsipane tosno tamata God geke bulaua keipisiono tar Tun ke mate pe. \v 29 \x * \xo 20.29 \xt Mat 7.15; Jon 10.12\x*Inggo u ate, i muduhia tar binaka ru hiliu baka pe inggo, o gisiameher tamata ra turung la sirame tasir lo roke tar marang uedanga tar mamantouo tasir sipsip. \v 30 O gisiamehe ponane tamiuoum katong, ra turung tentur kai, kara uiuir toro uelhire gero mana tun, doh mo gisiamehe tamiuoum ra turung uakelukungua tasisin. \v 31 \x * \xo 20.31 \xt 1Te 2.11\x*Maeit inggoum mu tagin teil! Namana dede pare, e banoto toro touono ro krismas inggo ahik pah ku uakenua tar menmeneng uatagin tamiuoum uakapa tar mamang marein mer boung, karu kiring keip pon.” \p \v 32 “Gine daan inggo u uamoko tamiuoum tena nikaueke God menia tono uelhireng nimalauelhir keipiono tena niueldolom tamiuoum, gete roono pe tero uatampopokoho tamiuoum marung kale tar inete gere uoto heirigiono tosno tamatasitir dedeil.” \p \v 33 \x * \xo 20.33 \xt 1Ko 9.11-12\x*“Tar binaka karu uangoul taguo tamiuoum, inggo ahik pahu uoto mahamaha tagu tenas manir tamat ue menas gomonosin. \v 34 \x * \xo 20.34 \xt Apo 18.3; 1Te 2.9\x*Inggoum mu ate pare, inggo u uoto kalekinale tar uakotpokoso katongo tar haua ru malahirin menia pono tar haua ra malahirinir tamatasit ka uangoul tagu totoguo. \v 35 Tar mamang kalekinalelik ku guatguatagio, inggo ku ualasira tamiuoum tar kalekinale uapopokoh mari banoteig i poul tasir tamata ge ahik pahe banot e poul katongois. Inggeig paki namana huara hape ke kula pe Iesu ger Tamata Noman, inggono ke kula pare, ‘A niuaha uleik e turung moko tar tamata gere heir tar inete tar tang giameh, a niuahon e i rana uain tar niuaha gere kaleiono gete namana pukin me pahen.’” \p \v 36 I muduhia ke kula baka peono paar, inggono ke hatup uahiua keip tasisina uakap, kare lotu. \v 37-38 Gisina ka uelkoke tatanon, kara kiring, kara nguh tatanon, teene Poul ke hire tasisina pare, gisin ahik pah ra turung bang huara baka poluk tatanon. Gisina song ka ueltutue tatanono tar la panete tar parau. \c 21 \s1 Poul ke la i Jerusalem \p \v 1 I muduhia king ueltageih baka pe inggeim mesir mamahoholik, inggeim king la panete tar parau, song ke ualor parau, ke ualo uakodkodohonguala i Kos. Tar uagiamehenar marein, inggeim king la ualola i Rodes. Inggeim song king la ualo tur poluk i Rodes tar la i Patara. \v 2 Doh tar uan i Patara inggeim king la ueltupara tar giameher parau e marang la i Ponisia, karing la panete tatanon, karing lala. \p \v 3 I muduhia king bang huara baka pe inggeim i Saiprus, inggeim king ualohiala tar pang mua, maeit king la pokos i Siria, karing la hungungua i Tair tar uahiua baka tar ineteng tar uan uleikion. \v 4 \x * \xo 21.4 \xt Apo 20.23\x*Inggeim king la ueltupara tasir tamatang tagorong mana tar uanion, karing uangoul tagungua tasisina tar mouitir marein. \s1 Doha Iabena Dedeil ke heir tar ninamana tasisina tar kula tane tang Poul mara hik pahe la i Jerusalem \p \v 5 Bo gine puk ke la binaka peon, inggeim king la puk manasampe. Maeit gisisir tamatang tagorong mana mesnosio kuah, doho bung tus ka ueltutue tauete tamiueimane tar uan uleik, karing siokor lako i teh teking la hatup uahiueim, karing lotu to bak, karing uelheirie tar niuah, song king ueltageih. \v 6 I muduhia king la ueltageih baka pe inggeim, inggeim song king la panete tar parau, kara tapokisisin. \p \v 7 Inggeim king la ualo ualatuman poluk tenami niualo, gine king hiliu pe inggeim i Tair, inggeim king la hungungua i Tolemes, doh tar uanion inggeim king la meneng uaha tun tasir tamatang tagorong man, karing uangoul tagu baka tasisina tar siokor marein. \v 8 \x * \xo 21.8 \xt Apo 6.5; 8.40\x*Tar uagiamehenar marein, inggeim king hiliu poluk, karing la pokosongua i Sisaria, karing la uangoulungua tena uma Pilip ger tamatang mene tauete toro Uelhire Uaia, inggono ter tang sioko tasir mouitir tamat gera uoto poul tasir aposoul. \p \v 9 Inggon a tang toueitir tun o kuah kalan harah, halan ta le, doh ra uoto mene tauete tono uelhire God ngohina tasir propeit. \p \v 10 \x * \xo 21.10 \xt Apo 11.28\x*I muduhia king uangoul manasa pe inggeim tar uaniono tar giniameher marein, a tang siokor propeit, a hangana tang Agabus ke la uahiua turuha i Judia. \v 11 \x * \xo 21.11 \xt Apo 20.23; 21.33\x*Inggono ke lame tamiueim, kare me kale tono beil Poul, song ke uih katongo tar liman, doha toking pang keken, kare kula pare, “A Iabena Dedeil ke kula pare, ‘Tera turung guata sira per Jung Jerusalem tang tanena ro beil rone, ra turung uihin, song ra turung ueliuilain tasir tamatasis ahik paho Ju tagu.’” \v 12 Gine king longoro pe inggeim tar puhon, inggeim mesir tamatang tar uaniono king siokor kula tane uapopokoho tun tang Poul pare, ahik pahe la taro i Jerusalem. \v 13 \x * \xo 21.13 \xt Apo 20.24\x*Song ke mene hahaua Poul pare, “Ae maene rung kiringioum, karung uaueldolomontiehe tun totoguo? Inggo deh ahik pah ku kaleuatoro pukuio tar la karabus, bo tar la mate tunumpe tar hangana Iesu ger Tamata Noman.” \v 14 Gine ahik pe inggeim pah king pehuara tar kula tane tatanon, inggeim king la uakenua puk manas, karing kula pare, “Auia! Uakeluk tena nimalarar Tamata Noman.” \p \v 15 I muduhia tar puhonene, inggeim song king kaleuator, karing la taro i Jerusalem. \v 16 O gisiameher tamatang tagorong manang Sisaria ka la tagu tamiueim, kara la ueliu baka tamiueim tena uma Nason, Nason a peng Saiprus, doh inggono ter tang sioko tasir tamata geka tamatang tagorong mana uakikilang, inggono teking la uangoulieim na um. \s1 Poul ke la pokos i Jerusalem \p \v 17 Tar binaka king la pokoso inggeim i Jerusalem, o tamatang tagorong mana ka siokor uaha uangoul tun tamiueim. \v 18 Doh tar uagiamehenar marein, siokor inggeim uakapa mes Poul king siokor la tar la banga tang Jems menia ponompe tasir mamahoholik ra siokor uangoul tagu pon. \v 19 \x * \xo 21.19 \xt Apo 15.12\x*Poul ke la meneng uaha tun tasisina song ke siokor uelueluatata hamas tun hape ke poul pe God tatanono i uantinanina tasir tamatasis ahik paho Ju tagu. \p \v 20 \x * \xo 21.20 \xt Apo 15.1,5\x*Gine ka longoro pesina tar puhpuhunin, gisina ka siokor uatakai tar hangana God. Gisina song ka kula tang Poul pare, “Ingga ko banga manas, a touihar taosein tasir Jusine ka tagorong mana tang Iesu, doh gisina tera uoto tur uapopokoho tar uakeluk tena ualatut Moses. \v 21 Gisina ka siokor longoro kout pare, ko mene ualasira pe ingga tasir Jusis ra uangoul i uantinanina tasisis ahik paho Ju tagu tar tur kauiuir liu tena ualatut Moses, kara hik pono pah ra poka tar kapokous ro bung tus gesir bulout, kara hik pono pah ra uakeluk tar niguatar nosir Ju. \v 22 Hopengua ri turung guata pe inggeig? Gisina ra turung longoro pare, ingga ko pokos. \v 23 \x * \xo 21.23 \xt Aha 6.1-20; Apo 18.18\x*Maeit ingga o uakeluk sira hape ring turung kula pe inggeim. Gane tamiueim ura uangoulur tang toueitir tamata kura nihing ualapagah keip pukis tang God. \v 24 Ingga o kila tasisin, karo uataguia tar binaka re uadelauanaisisin, karo bulaua ueleheir tasisin mara koutigir ulus. Song ra turung ater tamata uakapa pare, a bohor menenine ra me uelueluatata teilig totomua, kare ingga katongo tero uakeluk ponompe tar ualatut. \p \v 25 \x * \xo 21.25 \xt Apo 15.29\x*Doh tasisine ahik paho Ju tagu, inggeim king bolo manasa tasisina tar uahire tenami ueluauiae pare, gisina paka hik baka pah ra ein me niein ge me niheiring uahung tasir godo bohoboh, kara toub pono tar deuating, kara hik pono pah ra ein mo inetesisir nilolo pous, kara uakenua pono tar ura ueltebeir.” \p \v 26 \x * \xo 21.26 \xt 1Ko 9.20\x*Tar uagiamehenar marein, Poul ke kila tasir tamatasin, kara siokor uadelauanais. I muduhia song ke laono tar umang lotu ger dedeil tar uahire tang hingiar marein re la karuh toinir puhon, kara guata ponoigir uahung re laig tasisina kahakah. \s1 Poul ka kuse toin ium \p \v 27 Tar binaka ke la marang karuh manasa per mouitir marein, o gisiameher Jung tar pang uan i Esia ka bang huara uatur to tang Poulane iuma tar umang lotu ger dedeil. Gisina ka menmene uahounungua tasir manai tamat, kara kusengua tatanon, \v 28 kara kula ualeik pare, “Ir tamatang Israel mu me poul tamiueim! Gine ter tamata geke menmene ualasira tasir tamatang toro mamang buturulik pare, tar ueluelde tagigeigir Ju, kare nagi ualatut menia ponompe tenagi umang lotuene. Doh inggono pono teke keip ualeke tasir tamata ge ahik paho Ju ium tar umang lotu mare uasuasa pono tar umene ger dedeil.” \p \v 29 \x * \xo 21.29 \xt Apo 20.4\x*Gisina ka kula ualeik paar, teeit gisina ka banga sioun tang Tropimus ger peng Epeses e la tagu teil tang Poul, kara namana pare, Poul ke keip ualek iuma tatanono tar umang lotu ger dedeil. \v 30 O tamata uakapa tunane tar uan uleik ka siokor tenturung nimaliana turane toro mamang buturulikane tar uan uleik, kara siokor ualome, kara me kuse tang Poul. Gisina ka reih liu turane tar umang lotu tatanon, doh ahik me sikir manasan, kare siokor holoro ponor pirpirik.\fig O tamata ka kuse tane tang Poul|alt="The people arrested Paul." src="GW-187.TIF" size="col" ref="ACT 21.30" \fig* \v 31 Gine ra ueduedanga pesina tar marang uiliatung pous tatanon, o ueluatata tar puhono ko la pokoso tar tamatang uoum keip tasir tamatang uiliatungung Roum pare, o tamatang tar uan uleik ka ueluelnimaliana ueltebeiris. \v 32 Inggono ke uateuele tunin, kare kila tasir gisiameher tamatang uoum keip, karo tamatang uiliatung, kara ualoko tar la banga tasir tamatasin. Gine ka bang huara pesit ra nimaliana tasir uiluiliatung menas tamatang uoum keip, gisina ka uolo uakenua tar uiliatung tang Poul. \p \v 33 Git nas tamatang uoum keipir uiluiliatung ke me kuse tatanon, kare ualatoho pare, ra uih taneiono me torikir tiein. Song ke dangatono tasir tamata pare, maionene, doha haua ke guataion? \v 34 O gisiamehe ra uahire taro tar ginamehe siokor inet, karo gisiamehe ra hire tar ginamehe siok, doh gine ahik per tamatang uoum keip pah ke ate uaia mo mana ra kulkula ualeik ueltebeir pesin, inggono ke ualatoho pare, ra keipilain Poul tenas buturung uanguangoulur uiluiliatung. \p \v 35 Tar binaka ke lala matoto pe Poul toro kakaet, res nimalianar tamata ke uleik uain, maeit o uiluiliatung ka uelkabe tatanon. \v 36 \x * \xo 21.36 \xt Luk 23.18\x*O tamata geka uakeluk ra kulkula uauleik teilimpe pare, “Uiliatung pous liu tatanon!” \s1 Poul ke mene baka tasir manai tamat \p \v 37 Gine ra lang leke keip manasa pelar tamatang uiliatung tang Poul tenas buturung uanguangoul, inggono ke dangata tar tamatang uoum keip toro uelhireng Grik pare, “Inggo u banotompe u mene baka totomua?” \p Kare kular tamatang uoum keip pare, “Ingga o uelhire pono toro uelhireng Grik? \p \v 38 \x * \xo 21.38 \xt Apo 5.36-37\x*Ahikia pah ter peng Isip geke uakekena tar marang uiliatung keip tang gavaman, kare uoum keip tar 4,000ir tamat, kara la tar butbutur padenene sioun sikor?” \p \v 39 Doh Poul ke mene hahaua pare, “Inggo deha Jung tar uan i Tasius i Silisia, inggo u la tur pono tar uan uleik ger tohangana pon. Uamaluana geru mene bako tasir tamat.” \p \v 40 Gine ke uamaluana per tamatang uoum keip tasir uiluiliatung tatanon e mene baka tasir tamat, Poul ke tur kai toro kakaet, kare sarang pau tasir tamat. Gine ka turtur sikoro pesin, inggono ke kula tasisina toro uelhireng Hibru. \c 22 \p \v 1 “Ro bung tahig meso bung tamoug, ualongoro baka geru meneng uelturut tagin bakaio.” \p \v 2 Gine ka longoro pesina ke mene peon tasisina toro uelhireng Hibru gisina ka tur bukbuk tun. Song ke kula Poul pare, \v 3 \x * \xo 22.3 \xt Apo 5.34\x*“Inggo a peng Ju pon, ka poho toio i Tasius tar pang uan i Silisia, bo ku uleik to puk tar uanene i Jerusalem. Inggo ku uangoul i kukulebanga tang Gamaliel, kara ualasiraio tenas ualatut ro bung tamagigeig, doh reg nimalara uleik tun pono tang God ngohina puk pono tamiuoum daan. \v 4 \x * \xo 22.4 \xt Apo 8.3\x*Inggo u uoto mamantouo tasir tamata geka tagorong mana tang Iesu mara mat. Inggo u uoto kuse tasir bulout meniampe tasir kuah, karu la bakala iuma tasisina tar karabus. \v 5 Gine nasi uleikir patere mesir mamahoholikisine ra banoto ra hire uelkout pon. Inggo u kale tur pono tar bolobolo tasisina tar la heir i Damaskus toso uanotousisin, song ru la, karu la ueliu tapokisime tasisinane i Jerusalem mara me uauelmahingisisin.” \p \v 6 “Ke la uahuhutin nar moloi, gine ku lang uahuhut manasa peo i Damaskus, a luh a balontiehe tun ke balo ualutara turuha i Heuen ke me balo uilohane totoguo. \v 7 Inggo ku punga uahiu i kot, karu longoro tar uauanar tamata ke kula pe totoguo pare, ‘Sol! Sol! Ae maene ro uauelmahingia totoguo?’” \p \v 8 “Karu dangata inggo pare, ‘Ingga te mai, ter Tamat Nomana?’ Kare kula hahauono pare, ‘Inggo te Iesu ger peng Nasaret, gine ro uauelmahingia.’ \v 9 O uanotouguosine ra la tagu teil totoguo ka siokor banga tar luhion, bo ahik puk pah ka naman manate a haua ke meneinir uauanar tamatene ke menmene totoguo.” \p \v 10 “Karu dangatanguao pare, ‘A hauangua paku guataio?’ Kare kular Tamata Nomana pare, ‘Tentur kai karo la lekela iuma tar uan uleik i Damaskus. Dohi Damaskus ingga song ra turung siokor hirea tenang kalekinale geka uamatotoig totomua pare, o turung guat.’” \p \v 11 “O uanotouguo ka uoum keip ualasira totoguo i Damaskus, teene inggo ke uakutur nitampopokohonor luh. \v 12 A tang siokor tamat, a hangana tang Ananias ke lame tar me banga totoguo. Inggon e uoto uakeluk uaia tun tar ualatut, doho Jusine ra uangoul i Damaskus ra siokor ueltada tun tatanon. \v 13 Inggono ke me tur tabara totoguo, kare me kula pare, ‘Sol, ge tahiguo, ingga o banga tapokis!’ Ahik me sikir manasan, inggo song ku bang huara tapokis tatanon.” \p \v 14 “Song ke kula Ananias pare, ‘Nasi God ro bung tamagigeig ke uamatoto totomua maro ate tena nimalara inggon maro ate tagu tatanono ger kodkodoho tun, karo turung kalkale tur tun tatanono tar uelhire. \v 15 Ingga tero turung uelhire tauete tasir mamang tamatalik tar haua ko bangaig, kara haua ko longoroig. \v 16 Doh gine daan, a haua baka poluk ro uangoulia? Tentur kai gera uahuhuia, kila tar hanganar Tamata Noman mare kuse luara tereng niguata uasa ingga.’” \p \v 17 Doh Poul ke mene tumana poluk pare, “Tar binaka ku tapokis peme inggo i Jerusalem, karu me lotu to tar umang lotu ger dedeil, inggo ku me banga tar borborian, \v 18 \x * \xo 22.18 \xt Apo 9.29-30\x*karu bang huarangua tar Tamata Nomana ke kula pe totoguo pare, ‘Teuel! Gine daan hiliu puk manasampe i Jerusalem, ge gisina pe ahik pah ra turung uauia geto mene ualasira ingga tasisina totoguo.’” \p \v 19 \x * \xo 22.19 \xt Apo 8.3; 26.9-11\x*“Doh inggo ku mene hahaua tatanono pare, ‘Tamata Noman!’ O tamata dehesine ra ate totoguo ku la hahai pe toro umang lotu, ku uiliatung pe, karu uamoko tasir tamata geka tagorong mana totomua tar karabus. \v 20 \x * \xo 22.20 \xt Apo 8.1\x*Doh tar binaka ko tading ro deuatingina Stiben ger tamat e uoto hire tauete totomua, inggo teru tur tagu, karu heir tenag uauia, karu kaueke tenas gomonosit ka uiliatung pous tatanon!” \p \v 21 \x * \xo 22.21 \xt Apo 9.15\x*“Song ke kula polukur Tamata Nomana totoguo pare, ‘La! Inggo u ueliuila totomua i rehe tun tasisis ahik paho Ju tagu.’” \s1 Poul ke hire tasir uiluiliatungung Roum pare, a tamatang Roum \p \v 22 O tamata ka ualongoro bukbuk tang Poul e tuka ke mene peono tasisis ahik paho Ju tagu, song ka nimaliana poluk. Maeit gisina ka menmene uauleik poluk, kara kula pare, “Uiliatung pous liu tatanon! Inggono de ahik pahe banoto e uangoul baka polukane tar kot!” \p \v 23 Gine ra kulkula ualeik pesin, gisina ra bakbaka kai tenas gomono mer uoung tar kotane i ran. \v 24 Maeit git nas tamatang ualatohor uiluiliatung ke ualatoho ra keipin Poul tenas buturung uanguangoulusin. Inggono ke ualatoho pare, inggono ra la halhaluhin, kara dangdangatain ae maene ra menmene kulkula ualeikir tamata pare tatanon. \v 25 \x * \xo 22.25 \xt Apo 16.37\x*Gine ra uelkuse uakodkodoho peono mara halhaluhin, Poul ke kula tar tamatang uoum keip tasir uiluiliatung pare, “A kodkodohompeonane tar ualatut tar tamatang Roum ra halhaluhin tar binaka halana ta ateinir haua ke guata uasain?” \p \v 26 Gine ke longoro per tamatang uoum keip tasir uiluiliatung ke mene pe Poul paar, inggono ke lala tar tamatang ualatoho tasir uiluiliatung, kare la hire tar puhon, kare la dangata pare, “hapengua ro guata pe ingga, ge inggono pe a tamatang Roum?” \p \v 27 Song ke lalaoneitir tamatang ualatoho tasir uiluiliatung tang Poul, kare la dangata pare, “Hire totoguo, ingga a tamatang Roum?” \p Kare mene hahaua Poul pare, “Inggo a peng Roum nomanampe.” \p \v 28 Song ke kula polukur tamatang ualatoho pare, “Inggo ku bulaua uauleik tun, maene ku kotpokos a tamatang Roum.” \p Bo Poul puk ke mene hahaua pare, “Bo inggo puk ka pohoio pare, a tamatang Roum.” \p \v 29 \x * \xo 22.29 \xt Apo 16.38\x*Doh gisis ka marang dangdangata baka tatanono tar puhpuhung dangata ka siokor uakenuangua. Gitir tamatang ualualatoho ke lutara tun ke la ate pe pare, ke uih tane pe tar tiein tang Poul, ge inggono pe a tamatang Roum pon. \s1 Poul ka uaturin i uoum tasir Sanhidran \p \v 30 Tar uagiamehenar marein, a tamatang ualatoho tasir uiluiliatung e marang ate uaia tun a haua ka bangainir Ju ke guata uasain Poul, maeit inggono ke uamaluana tang Poul, kare kula tasir Sanhidrana uakap gesir uleiking tasir patere mesir mamahoholiking tasir Ju, ra siokor la toto. Song ke ueliuila inggono tang Poul, kare la uaturane i uoum tasisin. \c 23 \p \v 1 Poul e uakeis uanono kompela tasir Sanhidran, kare kula pare, “Ro bung tahig, inggo ku uakapa manasa tar kalekinaler nang God, doh inggo u ate pare, ku guata uakodkodoho tun ke me tuka pe daan.” \v 2 \x * \xo 23.2 \xt Jon 18.22-23\x*Doh gine ke mene pe Poul tar puhon, Ananias ger uleiking tasir patere ke ualatoho tas gera tur uahuhut tang Poul tar posara tar uauanon. \v 3 \x * \xo 23.3 \xt Mat 23.27\x*Song ke kula Poul tatanono pare, “God e turung posara pono totomua, ge ingga pe a tang guata kokopoia mara namanaia pare, a tamata uaia. Ingga o tabila tar kedanga keip totoguo tar ualatut, bo ingga puk teko kategompe tar ualatut ko ualatoho pe pare, ra posaraio!” \p \v 4 Gisis ra tur uahuhut tang Poul ka kula pare, “Ingga o marang uelsigala tun tar tamata uleiking tasir patere ger nang God?” \p \v 5 \x * \xo 23.5 \xt KT 22.28\x*Kare mene hahaua Poul pare, “Ro bung tahig! Inggo deh ahik pah ku ate pare, inggono tenas uleikir pater, inggo ku guata uasa manas. Ge i lolono pe tono bolobolo God, inggon a nibolo pare, ‘Ahik paho uelsigala tas mai gera uoum keip tosnongo tamata.’” \p \v 6 \x * \xo 23.6 \xt Apo 26.5\x*Poul inggono ke ate pare, o gisiamehe tasisina Sadiusi, doho gisiameh o Parisi. Maeit inggono ke mene uakikilanganguala tar kaunsil pare, “Ro bung tahig, inggo a Parisi pon, ku uatamana pono tar tamata Parisi. Inggo gine ru tur i uoum tasir tamatang kedang, teene inggo u tagorong mana pare, o tamat ra mat, kara tua tapokis.” \p \v 7 Gine ke mene pe Poul paar, a uelsae ke pokosongua i uantinanina tasir Parisi mesir Sadiusi, doh gisina ka pang torikingua. \v 8 \x * \xo 23.8 \xt Mat 22.23\x*O Sadiusi tera kula pare, ahik me tua tapokis, kare ahik pono mo anggelou mer iaben, bosir Parisi tera siokor tagorong mana tar mat, kara tua tapokis menia pono tasir anggelou, doh tar iabeisir tamat. \p \v 9 Temaeit gisina ra ueluelperere uauleik tun, doho gisiameher Parisi gesir tang ualasira tar ualatut ka tentur kai, kara mene uapopokoho tun, kara kula pare, “Inggeim deh ahik tun pah king tupara me niguata uasa ke guataigir tamatene. Hape gete ke hire me anggelou ue me iabene tatanon?” \v 10 A ueluelperere ke la santiehe uain manas, maene a tamatang ualatoh tasir tamatang uiliatung ke sokoro keip tang Poul geta uiliatung pousin. Maeit inggono ke ualatueko tasir uiluiliatung tar la i uantinanin tasir manai, kara la peng tampopokoho tar kale liu tur tasisina tang Poul, kara keip liuilain tenas buturung uangoulur uiluiliatung. \p \v 11 \x * \xo 23.11 \xt Apo 27.24; 28.16,23\x*Tar uagiamehenar boung, a Tamata Nomana ke me tur tabara tang Poul, kare me kula pare, “Peng tampopokoh! Ingga gine ko uelhire tauete uoum tar hangouguoane i Jerusalem, doh ingga o la turung guata sira polukumpe i Roum.” \s1 A uelhote tar marang uiliatung pous tang Poul \p \v 12 Naliuo tar giameher marein o Ju ka la toto, kara uelhote tar uiliatung pous tang Poul. Gisina ke uelualapagah taneis pare, ahik pah ra ein, kare ahik pah ra inum e la tuka tar binaka ra pehuara bakasina tar uiliatung pous liu tang Poul. \v 13 Gisinasit ra uangoul teil i lolono tar uelhoteon ke la banotois tar toueitir hangaul. \p \v 14 Gisina ka la tenas uleikir pater, karo mahoh, kara la kula pare, “Inggeim king guata tenami uelualapagah pare, ahik pah mi ein me inet e tuka tar binaka ring uiliatung pous baka tang Poul. \v 15 \x * \xo 23.15 \xt Apo 25.3\x*Doh gine daan, inggoum mesir tamatang kedanga mu bolo mo bolobol o la tar tamatang ualatoho tasir uiluiliatung mare keipimeono tamiuoum tang Poul, mu tut mo boho pare, mu me marang ate uaia baka me mene kodkodoho tatanon. Doh inggeim tering kaleuatoro tar uiliatung pous tatanono tar binaka halanono te me pokosane.” \p \v 16 Bo gine puk ke longoro per tang siokor kabina Poul tar puhung uelhoteonene, inggono ke la lekempe tenas buturung uangoulur tamatang uiliatung, kare la hire tang Poul. \p \v 17 Song ke kilangua Poul tar tang siokor tamatang uoum keip tasir uiluiliatung, kare la kula pare, “Keip taro tar tamata kalanene tenang tamatang ualatoh, ge inggono pe e marang hire tar inet, inggonompe re ate.” \p \v 18 Maeit inggono ke keip tatanono tar tamatang ualatoh. Inggoneitir tamatang uoum keip ke me hire pare, “Poul ger karabus ke ualatue uelhir totoguo, kare me kula totoguo tar keipiha tar tamata kalanene totomua, teene inggon e ate teil tar siokor puh, dohe marang hire totomua.” \p \v 19 Gitir tamatang ualatoho ke kuse tar limanar tamateitir kalan, kare reihila i tektekena tatan song ke dangata tatanono pare, “A hauonene ro marang hireia totoguo?” \p \v 20 Kare kula inggono pare, “O Ju ka ueluauiae pare, ra dangata totomua tar ueliuila tang Poul i uoum tasir Sanhidran roliuo tar boho pare, ra marang dangata uaia baka tatanon mara ate uaiain. \v 21 Ahik paho longoro tasisin, ge gisina pe o toueitir hangaul, ra turung uiliatung kout to tatanono tar lele mare mat. Gisina ka uelualapagah katongois pare, ahik pah ra banoto ra ein ue ra inum e la tuka tar binaka ra uiliatung pous baka pe tatanon. Gisina ka kaleuatorene daan, bo ra uanguangoul puk manasampe tenang mene hahaua ingga tasisin.” \p \v 22 A tamatang ualatoho ke kula tar tamata kalan e la manas, kare kula tane uapopokoho tatanon ahik pahe hire me tamata pare, ke me hire tar puhono tar tamatang ualatoh. \fig Poul ka ueliulain i Sisaria|alt="Paul is taken to Caesarea." src="GW-190.TIF" size="col" ref="ACT 23.22" \fig* \p \v 23 Song ke kilonor tamatang ualatoho tena tang torikir tamatang uoum keip, kare ualatoho tasrasina pare, “Kaleuator, kaura kila me torikir hangaulur hangaulur tamatang uiliatung, kare me mouitir hangaulur tamatang ualo tasir hos, kare me torikir hangaulur hangaulur tamatang uiliatung keip tar bel, karung la i Sisaria daan tar 9 kilok tar boung. \v 24 Heir pono tang Poul me torikir hos mara la ueliu uaudeiliono tang Peliks ger gavana.” \p \v 25 Doh inggono ke bolo toro bolobolo rone. \b \mi \v 26 “Inggo Klodius Lisias. O bolobolo rone o la tar tamat uleik tang Peliks ger gavana tar gavaman tar pang uanane. A binaka uaia tun totomua. \v 27 \x * \xo 23.27 \xt Apo 21.30-33; 22.25-27\x*A tamatene ka kuseinir Ju, kara marang uiliatung pous tatanon, bo inggo puk ku keipila tosnogo tamatang uiliatung, karing la uelkarus tatanon, doh inggo ku ueltupar tatanono pare, a tamatang Roum pon. \v 28 \x * \xo 23.28 \xt Apo 22.30\x*Inggo ku marang ate ae maene ra tohtohotolasina tatanon, maeit inggo ku keipila tatanono tasir Sanhidran. \v 29 Inggo ku la ueltupar pare, nasi tohtohotolasina tatanono ke lain tar nidangatang tenas ualatutusin, bo ahik pukusina pah ka tupara me inete ke guata uasaiono mare banoto ra uiliatung pousuiono ue ra uamokoin tar karabus. \v 30 \x * \xo 23.30 \xt Apo 23.16-23; 24.1-9\x*Tar binak ka me hireio tar uelhote uanomong uiliatung pous tatanon, inggo ku ueliu uateuele tunula tatanono totomua. Inggo ku ualatoho pono tasisis ra tohtohotola tatanono tar la ueliuila tar puhono totomua.” \b \p \v 31 Maeit o uiluiliatung ka uakeluk hape ka ualatoho peis. Gisina ka kale tang Poul naboung, kara keip tatanono tar uan ra kilain i Antipatris. \v 32 Tar uagiamehenar marein, gisina ka uamaluana tasir tamatang ualo tasir hoso teka la keip dede tatanon, bosir bureheis ka tapokis uoum tenas buturung uangoulusin. \v 33 Tar binak ka la pokoso lar tamatang ualo tasir hos i Sisaria, gisina ka la heir toro bolobolo tar gavana, kara ueliu ponola tang Poul tatanon. \v 34 Gitir gavana ke timana toro bolobol, kare dangata pare, hingiar pang uan re la turion. Gine ke ate peono pare, a peng tar pang uanionene i Silisia. \p \v 35 Inggono ke kulangua pare, “Inggo u turung ualongoro uasiokompe tar niduhene totomua geta pokoso bakasis ka tohtohotola totomuaane.” Song ke ualatoho inggono pare, Poul e la turung uangoul tena umang toia Herot, bo ra la turung tur kaueke pukin. \c 24 \s1 Poul ke me tur i uoum tang Peliks ger gavana \p \v 1 I muduhia kura karuh baka per tolimar marein, Ananaias ge nas uleikir pater, ke lako i Sisaria menia pono tasir gisiameher mamahoholik, kare nas tamatang iate tar ualatut ger hangana tang Tertulus. Gisina ka keipiko tenas uelhire tar gavana, tar marang kedanga tang Poul. \v 2 Tar binaka ka kilalain Poul ium, Tetulus song ke uakekena tar tohotola tatanonane i uoum tang Peliks pare, “Inggeim king me uaha tun, ko me kaueke pe ingga tamiueim, a niuaha kara niuangoul uaia, ke moko tar puhung barah, doh ingga teko me uakotpokoso pono tar bureher inete uaia tar pang uanene. \v 3 Siokor inggeim uakapa tunane toro mamang buturulik king banga tar kalekinalenin, karing siokor uaha tun. \v 4 Bo ahik puk pahe la turung uia tamiueim tar uoho uanono totomua, inggeim mi dangata puk totomua tar ueldolom baka tamiueim, karo ualongoro baka tar haua ring marang meneieim. \v 5 \x * \xo 24.5 \xt Apo 17.6\x*Ge Inggeim pe king ueltupara tar tamatene pare, e uoto uakotpokoso tar ueluelnimaliane, e uoto uatentur tar ueluelkoiane i uantinanina tasir Ju toro mamang buturulikane tar koto uakap. Inggono ter tamata uleik tar toto tamatang bohoboh ra kilais o Nasaret. \v 6 \x * \xo 24.6 \xt Apo 21.28-30\x*Kare uedanga pono tar uasuasa tar umang lotu ger dedeilane tar matana God, temaeit king kuse inggeim tatanon. \v 7 Bo Lisias puk ger tamatang ualatoho tasir uiluiliatung menia tosno uiluiliatung ka lame, kara me kale liu tur tatanono tamiueim, kare kula tasisis ka tohtohotola tatanono tar me tur i uoum totomua. \v 8 Doh ingga geto heheke uauia tun tatanon, ingga o turung atempe toro mana tun tar tamatono pare, a mamang inetelikinine ra tohotolaig tatanon a mana uakapa tun.” \v 9 O Ju pono ka siokor meneng poul tang Tertulus tar mene uapopokoho tar puhunina pare, a man. \p \v 10 Maeit gitir gavana ke dumatala tang Poul mare mene bak. Doh Poul ke la mene hahaua pare, “Inggo u ate uaia tun pare, ingga ko tur sira pare, a tamatang kedanga tasir Ju tar puhung barah, maeit inggo u uaha tun getu meneng uelturutio. \v 11 Ingga o turung ate uakodkodohompe pare, ahik pah sioun, a siokor hangaul, doha torik pukur marein kura karuh, ku la pe taro inggo i Jerusalem tar lang lotu. \v 12 Gisina ra tohtohotola totoguo ahik pah ka ueltupara me siokor binaka totoguo ku uelperere keip me tang siokor tamatane iuma tar umang lotu ger dedeil ue me ueluelnimalianane toro umang lotu ue gane ueltebeirimpe tar uan uleik. \v 13 Doh gisin ahik ponompe pah ra banoto ra hire uamatoto tun me puhpuhunine ra tohtohotolaigisina totoguo pare, ge para man.” \p \v 14 “Bo toro mana tun puk, inggo u hire pare, inggo u lotu pono tenasi God ro bung tamagigeig. Inggo u uakeluk tun tena nimalaron, teene ra kulainisin, a toto tamatang bohoboh. Inggo u tagorong mana tar mamang inetelik gere uauiaigir ualatut, dohe moko pono tenas bolobolor propeit. \v 15 \x * \xo 24.15 \xt Jon 5.28-29\x*Doh inggo u uanguangoul sira pono tasisina tar binaka ra tua tapokisir mamang tamatalik. \v 16 Maeit inggo u uedanga tun tar uangoul uakodkodohane tar matana God, doh gane tar matasir tamat.” \p \v 17 “I muduhia ke tabo baka peioane tar giniameher krismas, inggo ku tapokisime i Jerusalem tar me heir tosnogo tamata tar niheir mara heir tasir tiome, karu lang guata pono tenag uahung. \v 18 \x * \xo 24.18 \xt Apo 21.17-28\x*Inggo ku tur tar marang uakeluk tar hagaring uadelauana tar tukunun tar matana God. Tar binak ka bang huara tosina totoguo iuma tar umang lotu, inggo ku delauana manas. Tar binakon ahik pono mo bureher tamata ka uangoul tagu totoguo. Doh ahik pono me ueluelnimalian. \v 19 Bo gisine puk ka me kuse totoguo, o Jung tar pang uan i Esia ge pake kaeisisinane, gisina pake tera tohotola me inete totoguo. \v 20 Ue gisine ra uangoul tera banoto ra hire uamatoto tar haua ku guata uasaio. Ge pare ka ueltuparasina me inete uasa ku guataio tar binaka ka uaturusina totoguo i uoum tasir Sanhidran. \v 21 \x * \xo 24.21 \xt Apo 23.6\x*Inggono here ter puh geku mene uauleikio pare, ‘Inggo u tur i uoum daana totomua, teene ru tagorong mana pe tar mat, kara nitua tapokis.’” \p \v 22 \x * \xo 24.22 \xt Apo 23.26\x*Tar binakonene Peliks e ate uaiang sioun tenas nitagorong manar tamat gera uakeluk tar Tamata Noman, maeit inggono ke uain tar tabilon e tuka gete pokoso baka Lisias ger tamatang ualatoho tasir uiluiliatung. Song ke hire tang Poul pare, inggo song ru turung uahire totomua tar ninamana ka kedangain totomua. \v 23 Inggono ke ualatohongua tar tang siokor tamat tar tur kaueke tatanon, bo e uamaluana puk ponompe me giniameher binaka tatanon, kare uamaluana pono toso kaluanono ra me ruh koutumpe tatanon, kara bang a haua re katupagion. \p \v 24 I muduhia ke karuh baka per giniameher marein, Peliks me Drusila ge na kuahampeono kura laha. Drusila a kuahang Ju. Ke ualatue ra la kilain Poul, song kura ualongoro rasina tatanon, ke hire pe tar nitagorong mana tang Kristo. \v 25 Gine re hirhire uaia tun pe inggono tasrasina tar niuangoul uakodkodoh, kara nikaueke katong menia tar nikedanga gere turung lame. Peliks ke sokor, kare kula tang Poul pare, “Hiliu bakene daan, gete me binaka uaia poluk kaein, song ru kila polukio totomua!” \p \v 26 Inggono ke namana pono pare, e marang bulaua uanomo Poul tatanon, temaeit re uoto kilono tatanono tar menmene tatanon. \p \v 27 Kura karuh baka ro torik ro krismas, Porsius Pestus ke palih tang Peliks. Bo teene Peliks e malara ra uahar Ju tatanon, maeit ke uamaluanono tang Poul e uangoul uoum tar karabus. \c 25 \s1 Poul ke malahir tang Sisa tere tabila tar kedanga tatanon \p \v 1 A touonor marein kura karuh manasa ke pokoso pe Pestusane tar pang uan i Judia, inggono ke hiliu i Sisaria tar la taro i Jerusalem. \v 2 \x * \xo 25.2 \xt Apo 24.1\x*Doh nosio uleikir patere mesir mamahoholiking tasir Ju ka lame tatanon tar me heir tatanono tenas nitohotola tang Poul. \p \v 3 \x * \xo 25.3 \xt Apo 23.15\x*Gisina ra malara uateuele ra ueliu tapokisimein Poul i Jerusalem, ge gisina pe ka namana tanika tar turung tur koutkout tatanono tar lele kara uiliatung pous. \p \v 4 Doh Pestus ke mene hahaua tasisina pare, “Poul deh ke karabus i Sisaria, doh inggon ahik pahi reh, karu la uahiua katongoko inggo tar uanion. \v 5 Mu turung uamaluana pukumpe mo nomio mamahoholik gera turung la tagu totoguo mara la heir me nitohotola tatanon ge pare ke guatono me inete uasa.” \p \v 6 I muduhia ke uangoul tagu baka peono tar hangaulur marein tasisin, inggono song ke la uahiuako i Sisaria. Maeit tar uagiamehenar marein inggono ke kula tar tabilang kedanga tang Poul ra tabilain, kare ualatoho inggono tang Poul ra me uaturin i uoum tatanon. \p \v 7 \x * \xo 25.7 \xt Apo 24.5-6\x*Tar binaka ke me tur pe Poul i uoum tatanon, o Jusine ka la turuha i Jerusalem ka me tur uiloho tatanon, kara tohtohotola tatanono tar bureher niguata uasa. Bo gisina puk ahik pah ka uakalahara baka taninina pare, a man. \p \v 8 Song ke meneng uelturut katongoin Poul pare, “Inggo ahik tun matu guata me siokor inete me saane tenasi ualatutur Ju ue gane tar umang lotu ger dedeil, doh gane ponompe tang Sisa.” \p \v 9 Pestus ke marang uakeluk teres nimalarar Ju, maeit ke kula pare tang Poul. “Ingga o uauiampe tar la taro i Jerusalem mare tero la tur toa i uoum totoguo tar ualongoro tar nitohotolanine?” \p \v 10 Doh Poul ke mene hahaua pare, “Inggo gine manasa ru tur tar butur ku malahirin e kedanga to Sisar totoguo. Ingga o ate ponompe totoguo ahik pe matu guata me inete me sa tasir Ju. \v 11 Bo geku guato me inete me sa, dohe banoto pare, inggo ra uiliatung pousuio, inggo ahik pahu sokoro tar mat. Bo ge ahikir nitohotolanine ka heir taueteig paha man, ahik ponompe me tamata re banoto e kalaharain tar heir totoguo tasisin. Inggo u malara pare, Sisa re turung kedanga totoguo!” \p \v 12 I muduhia ke ueluatata keip baka pe Pestus mesno tamatang iate, inggono ke mene uakalahara tang Poul pare, “Ingga ko malahir o la tang Sisa, auia, ingga o turung lampe tang Sisa!” \p Pestus ke uahire tang Agripa ger toia tang Poul. \p \v 13 I muduhia ke karuh baka per ginameher marein, Agripa ger toia me tatahinalik, a hangana tang Bernaisi kura me pokos i Sisaria tar lang ualasira tenasira niueltada tang Pestus. \v 14 \x * \xo 25.14 \xt Apo 24.27\x*Gine kura uangoul manasa pe rasina tar bureher marein tar uanion, Pestus ke ueluatata keip manasa tar niduhene tang Poul. Pestus ke kula pare, “Gane e uangoulur tang siokor tamata ke hiliu toin Peliks tar umang uih. \v 15 Tar binaka ku la taro inggo i Jerusalem, o tamata uleiking tasir pater, doho mamahoholiking tasir Ju, ka me uahire totoguo tar nitohotola tatanon, kara dangata menia tar marang tung pous tatanon. \p \v 16 Inggo ku hire tasisina pare, inggon ahik pah ter niguatang Roum tar heir tang hingiar tamata tar uelmahing tar binaka halana te tur i uoum tasisit ka tohotola tatanon. Kare inggon e banotompe tar uelturut katongoin tar nitohotolanin. \v 17 Tar binaka ka la tagu mesina totoguoane, inggo ku me uamoko puk manasampe tar puhono tar uagiamehenar marein, karu ualatouk pare, ra keipimein Poul i uoum totoguo. \p \v 18 Tar binaka ka tentur kair tamatasit ka tohotola tatanono tar men, gisin ahik pah ka tupara tatanono ke guata uasa me siokor ninamananit ku naman taginigio. \p \v 19 Gisina doh ka ueluelperere baka pukumpe mes inggono tar niguatang tenas lotumpe, kare tar tang siokor tamata geke mat, inggon a hangana tang Iesu. Bo Poul puk ke kula pare, ‘A tamatonene Iesu ke tua tapokis.’ \p \v 20 Inggo ku uatoboul, kara hik pah ku naman manate hape maru kale uaia tar puhon, maeit inggo ku dangata tatanono ge pare malarono tar la i Jerusalem mara la kedanga toig na nitoholaon. \v 21 Bo gine puk ke malara peono tang Sisa tere kedanga tar puhon, inggo ku ualatoho puk manasampe ra uamokoiono tar umang uih e tuka tar binaka ru kula inggo ra keipiono tang Sisa.” \p \v 22 Song ke kula Agripa tang Pestus pare, “Inggo u marang ualongoro katongo tun baka tatanon.” Kare mene hahaua Pestus tatanono pare, “Ingga o turung ualongorongua roliuo tatanon.” \p \v 23 Tar uagiamehenar marein, Agripa me Bernaisi kura uatoro uaia tun tara tukunus tenasira gomonong toia, kaura lekeme ium menia pono tasir tamata uleikisisir tohangas, kare gisis ponor tamata uleikane tar uan uleik, ka me siokor lekameane tenas tine umar tamatang uakeis, maeit song ka keip ualekamein Poul tar uakelukumpe tena ualatoho Pestus. \p \v 24 Song ke kula Pestus pare, “Agripa ger toia, kare inggoumene rung uangoul tagu tamiueim, inggoum mu banga tar tamatene! O mamang Ju uakap ka dangata to totoguo i Jerusalem, kare gane ponompe i Sisaria, gisina ka kulkula ualeik pare, inggon ahik pahe banot e uangoul baka poluk. \v 25 Doh inggo ahik pah ku tupara me puh ke guata uasaion mare banoto pare, ra tung pousin, bo inggono puk ke malara pare, te Sisampe re me kedanga tatanon. Inggo ku namana puk manasa pare, ueliuila tatanon i Roum. \v 26 Bo inggo puk ahik dedempe me puh re kalahara tun maru bolola tang Sisa tar uahire tar puhon. Temaene ku ueliuimeo tatanonane tamiuoum, kare totomua pono Agripa ger toia mare song ra tuparain me inete tar tabilene, song ru bolompe inggo. \v 27 Ge inggo pe u namana pare, inggon ahik paha uia tun tar ueliu pukula tar tamata ger uih i Roum, doh ahik mata bolobolo uakalahar bakaigir haua ge guata uasaig.” \c 26 \p \v 1 Song ke kula Agripa tang Poul pare, “Inggo ku uauia totomua tar mene katongo bak.” Maeit Poul ke sarang pau tar limana song ke uakekena tar meneng uelturutin. \p \v 2 “Agripa ger toia, inggo u uaha tun ku me tur pe i uoum totomua, inggo u mene tar uelturut katongoio tar nitohotolanine ka tohotolaigir Ju totoguo. \v 3 Doh inggon e la uia tun pare, ge ingga pe o ate uaia tun pono tenas niguatar Ju, kara inetenine king ueluelnimalianagieim. Temaene, inggo u dangata totomua tar tabtabila sikor, karo ualongoro totoguo.” \p \v 4 “O Ju uakapa tun ra siokor ate tang hingiar niuangoul ku uangoul turumeio tar binak, karu keketik ku uangoul peme tenag pang uan, dohi Jerusalem. \v 5 \x * \xo 26.5 \xt Pil 3.5-6\x*Gisina ka ueliate tur totoguo sioun, doh geta malarasin ra hire uakalara tenag niuangoulio. Inggo ku uangoul sira pare, a Parisi, o Parisi tera uakeluk tun tena hagarir lotu. \v 6 \x * \xo 26.6 \xt Apo 23.6; 28.20\x*Inggo u tagorong mana teil tena niualapagah God toso bung tamagigeig, temaene ru turio daan i uoum tasir tamatang kedang. \p \v 7 Inggonor ualapagah teene ra uanguangoulin ro hangaul, doho torik ro matinasine, mangiha re kotpokoso pare, o man, ra lotu pe tang God tar boung, doh tar marein.” \p “Ir toia, inggono ter nitagorong manon temaene ra toholar Ju totoguo. \v 8 Ae maene rung namanoum pare, ahik God pahe banot e uatua tapokis tasir mat?” \p \v 9 \x * \xo 26.9 \xt Apo 8.3\x*“Sioun inggo teku namana pono pare, paku guata me puh tar tur tane tar hangana Iesu ger peng Nasaret. \v 10 Doh inggo teku guatampe tar kalekinaleon i Jerusalem. Inggo ku kale tena niuauia nasi uleikir pater, karu uamoko tasir burehe tar umang uih. Karu uauia tar binaka ra marang tung pousisina tasisin. \v 11 A bureher binak, inggo u la hahai toro umang lotu tar uauelmahing tasisin, karu petutupe tasisina tar hiliu tar Tamata Noman, kara uelhire uasa tatanon. Gine ru nimaliana uasa tun pe inggo tasisin, Temaeit inggo u la toro ginameher pang uan tar mamantouo tasisin.” \s1 Poul ke ueluatata tar binaka ke pokoso pare, a tamatang tagorong man \p \v 12 Doh Poul ke mene ualatumana poluk pare, “Inggo ku lang la keip poluk i Damaskus tena niuauia nas uleikir pater. \v 13 Ir toia, inggono kaelainane namoloi, gine ring la pela inggeim tar lel, inggo ku bang huara tar luh e balo turuha i Heuen, inggon a balontiehe uain poluk tar balbalanar pisar, inggono ke me balo uiloho totoguo, kare gisis ra la tagu teil totoguo. \v 14 Maeit inggeim king siokor punga uahiu i kot, karu longoro inggo tar uauanar tamat re uelhire pe totoguo toro uelhireng Hibru pare, ‘Sol, Sol! Ae maeit ro uauelmahingia totoguo? Ingga e parakukuh baka pukia tar tur tane tereg nimalaro.’” \p \v 15 “Karu dangata inggo pare, ‘Tamata uleik! Ingga pe mai?’” \p “Kare mene hahauar Tamata Nomana pare, ‘Inggo dehe Iesu, teene ro uauelmahingia. \v 16 Tentur kaiene daan, doho tur keip tar pang kekem. Inggo ku pokoso totomua tar uamatoto totomua pare, a tamatang kalekinale, karo hirhire tauete teil tar haua ko bangaig menia tar haua ru turung ualasiragio. \v 17 Inggo u turung uelkarus liu tur totomua tosnongo tamat menia tosnongo uelmatan, inggo u turung ueliuila totomua tasisis ahik paho Ju tagu. \v 18 \x * \xo 26.18 \xt Ais 42.16; Epe 2.2; Kol 1.13\x*Tar la uatakapuka tar matasisin mara hiliuisina tar kitupun, kara lame tar luh mara hiliu tena nitampopokoho Satan, kara lame tang God. Mara kuse luara liuig res niguata uasasin, song ra turung kale ponosina tar niguata uaia menia tasisis ra tagorong mana totoguo, kara turung uangoul teil tagu tasisis ku uamatotosio pare, o noug.’” \p \v 19 “Maeit, Agripa ger toia, inggo ahik pah ku longlongoro boho tar nibangene ku bangain ke la turuha i Heuen. \v 20 Temaeit, inggo ku la mene ualasira uakikilang i Damaskus, song ku la poluk i Jerusalem meniampe toro mamang buturulik i Judia, karu la pono tasisis ahik paho Ju tagu mara hiliu tenas niguata uasa, kara siokor lame tang God, kara ualasira tar niguata uaia mara ateisisina pare, ka uapalih. \p \v 21 Ter tengkanene maeit ka kuser Ju totoguo, kara marang tung pous, teeit ku mene ualasira pe inggo tar puhon. \v 22 Bo God puk ke poul totoguo, maene ru uangoul harah tar hire tauete dedempe tasir tamata uakapa tar puhpuhunina pare, ginin a man, e uakikilanga tur pe tasir tamata ueltebeir e la tuka pe tasisir tohangas. Inggo ku ualualasira teil pukumpe tar haua ka meneigir propeit mes Moses pare, e turung kotpokos. \v 23 \x * \xo 26.23 \xt Luk 24.44-47; 1Ko 15.20\x*A puhono tere kulkula tang Iesu e turung mat, doh inggono tere turung tua uakikilanga tur poluk toro mat mare me pokoso sira pare, ter luh gere luh uakubara tasir Ju, doh inggon e siokono ponompe tasisis ahik paho Ju tagu.” \p \v 24 Gine re mene pela Poul paar, Pestus ke mene uauleik pare, “Poul ingga deh ko popouluan, ingga deh ko sikul uaburburehe puk. Ingga ko uapopouluana keipia tar niate ululeik puk!” \p \v 25 Kare kula Poul pare, “Pestus ger tamata uleik, inggo ahik paha popouluan, inggo u mene tun tar hauar kodkodoh, kara mana tun. \v 26 Doh ingga Agripa ger toia! Inggo u ongolo tun tar hire totomua pare, teeit ingga o ate pono tar puhpuhunin, ge a puhpuh penin ahik pah ke kotpokos uaou. \v 27 Agripa ger toia! Ingga o tagorong mana pono tasir propeit? Inggo u ate ingga o tagorong mana tasisin.” \p \v 28 Song ke kula Agripa tang Poul pare, “Ingga o namana sira pare, o banotong guata totoguo maru tamatang tagorong mana tang Kristo tar sikir binakene daan?” \p \v 29 Doh Poul ke mene hahaua tatanono pare, “Geta puhinar binaka ue a barah, inggo u lotu tang God mara hik pah ingga puk, bo siokor inggoum uakapene rung ualongoro totoguo daan, mu turung siokor pokoso sira totoguo, bo ahik puk pah ra turung uamoko tagusioum tar karabus.” \p \v 30 Maeit gitir toia ke tentur kai menia pono tang Bernaisi ge tatahinalikion, kare Pestus ger gavana, doho gisis pono ra tabila uahuhut tasisina ka tentur kai pon. \v 31 Gisina ka tauete liuane tar tine um. Doh gine re ueluelmene teil pelaisisin, gisina ka kula pare, “A Tamata dehetie ahik pah ke guata me inete me sa mare banoto ra uiliatung pousin ue e uangoul tar karabus.” \p \v 32 Kare kula Agripa tang Pestus pare, “A tamata dehetie paka uatauetein ge paka hikiono pahe malarala tang Sisa i Roum tar tabila tar kedanga tatanon.” \c 27 \s1 Poul ke la i Roum \p \v 1 Gisina ka ueluauiae pare, inggeim mi la i Itali, Poul mesir gisiameher tamatasisir karabus ka ueliuilais tang Julius, inggono tere uoum keip tasir tamatang uiliatung, doh gisina tera kaueke tun tang Sisa. \v 2 \x * \xo 27.2 \xt Apo 19.29\x*Inggeim king panete tar parauing tar uan uleik i Adramitium, inggonor parau e marang bokboko hahaila toro biris gere moko toro binabatang tar pang uan i Esia. Gine king panete pe inggeim, a tang siokor tamata a hangana tang Aristarkus a peng Masedonia tar pang uan i Tesalonaika e la tagu teil pono tamiueim. \p \v 3 Tar uagiamehenar marein, inggeim king la bok i Saidon, doh Julius ke guata uaia tun tang Poul, inggono ke uamaluana tatanono ke la toso bung kaluan mara poulusina tatanono me inete gere malaraion. \p \v 4 Inggeim king ualo tur poluk tar buturuon, doh king ualo tutupengua tar rom, doh ahikingua pah king banoto tar ualo uakodkodoh, maeit inggeim king ualohiangua tar pang giameh i Saiprus i uantinanina tar toro mer pang uan uleik. \p \v 5 Gine king ualo kout pela inggeim tar kasap tar pang uan i Silisia me i Pampilia, inggeim king la hungungua tar uan uleik i Maira tar pang uan i Lisia. \p \v 6 Doh tar uan uleikion gitir tamatang uoum keip tasir uiluiliatung ke la ueltupara tar siokor parauing Aleksandria e marang la i Itali, kare uapanetengua tamiueim. \p \v 7 Inggon ahik paha binaka uaia i laur, maeit inggeim king ualualo hamas tun, doh ahikingua pah king la uolong pokos i Nidas. Inggeim ahik pah king banoto tar ualo uakodkodoh, inggeim king ualo uaounguala tar tor i Krit gere uahuhut toro tulehun i Salmone. \v 8 King ualualo sikorompela tar binabat, karing la pokosola tar uan ra kilain, “A hua ger uia,” inggon e moko uahuhut tar uan uleik i Lasea. \p \v 9 A burehe manasar marein ke karuh, doha rom e ululeik uain dedempe, teeit a binaka uaiang toro parau tar ualo ke siaua manasain, doh nasi marein uleikir Ju tar ueil, ke karu manasa pon, maeit Poul ke uatagin pare tasisin, \v 10 “Inggoum uakapa tunene, inggo dehu banga sira pare, na niualor parauene ahik pahe turung uia, doh inggon e turung uakotpokoso tar niduh uleikane tar parau meniampe tar inetenit ra kihanga teilig, kare inggeig menia ponompene ri panete teil.” \p \v 11 Bo git pukur tamatang uoum keip tasir uiluiliatung ahik pah ke marang longoro tang Poul ke mene pe, bo ke uakeluk puk tena ninamanar tang uakapis tar parau meniampe tang tanener parau. \v 12 Gine ahik per buturuono paha uia tar binakang rom, o bureher tamata ka pentampopokoho pare, gisina ra ualo dedempela tar uan uleik i Piniks mare la tupara tois tar binakang pang romo tar uanion. Inggonene a biris e mok tar tor i Krit tar painahia re hukoinir pisar. \s1 A romo uleik ke u \p \v 13 Gine ke uakikilanga per romene re u tur sikoroha tar pang kais re hu pekor pisar, gisine ra ualo teil tar parau ka naman ahikir romo pahe uleik, maeit ka reih kai toro oto nar parau, kara ualo uahuhutuko tar binabatang Krit. \v 14 Gisin ahik pah ka ualo baka me puhung barah, kare u manasar romo ngohina re popokoho per solihang, a romene ra kilain pare, “A touabuin,” ke me u bise taro tar parau i uantinaninar laur. \v 15 A parau ahik tun pah ke banot e ualo tutupe tar rom, maeit inggeim ke uabele uakeluk puk manasampesieim. \v 16 Gine king siaua pe taro inggeim tar toro gera kilain i Kauda, inggeim ke parakukuh uadeil pukusieim tar reih kai tar boutung panete gera reih teilin. \v 17 Gisine ra kalekinale tar parau, ka lolo uiloho tar parau tar roup mare popokoh. Gisina ka sokoro gete ulainir parau tar lolouon i Aprika, maeit ka uahiua tapokis toro uatabilang rom mare belbele hamasinir parau. \p \v 18 Nar boung a romo ke uleikintieh, doha butuana ke uleikintiehe pon, maeit gine ke liuo peon gisis ra kalekinale tar parau ka uakekena tar bakbaka uahiua manasa tar inete gera kihanga teilig. \v 19 Tar uatouononor marein, gisina ka baka uahiua manasa tar ineteng tar parau, o iauon, a roup, doha uatabilang rom meniampe tar turun. \v 20 Tar bureher marein, inggeim ahik pah king bang huara tar pisara mesir pitopit, kara rom, dohe popokoho dedempe. Maeit siokor inggeim ahik baka poluk pah mi ate pare, ge paring udeil. \p \v 21 A burehe manasar marein ke karuh, doho tamat ahik pah ra ein me niein, maeit Poul ke turane i uantinanin, kare kula pare, “Ge pakung longoro inggoum ku kula pe inggo pare, ahikieig pahi hiliu i Krit, inggoum pake siauasioum tar binaka uasaene, maene ke rouor inet. \v 22 Bo gine daan inggo u kula pare, inggoum mu pentampopokoh, teeit siokor inggoum mu turung udeil. A paraua puk manasampe tera turung mamantouoin. \v 23 Na boung, na anggelou Godener nana totoguo, doh gine ru kalekinaleio, ke me tur i tektekena totoguo, \v 24 \x * \xo 27.24 \xt Apo 23.11\x*kare me kula pare, ‘Poul! Ahik paho sokor! Ingga o la turung turumpe i uoum tang Sisa, doho tamatasine ra turung siokor udeil keipompe totomua.’ \v 25 Maeit inggoum ahik pah mu sokor, ge inggo pe u tagorong mana tang God pare, a mamang inetelik e la turung pokoso sirampene ka hire peio. \v 26 \x * \xo 27.26 \xt Apo 28.1\x*Bo inggeig puk paki uamaluana tar rom e u bisela tar parau me lolouona mari la horo inggeig me tor.” \s1 A parau ke sa \p \v 27 Kaelainane nar uantinaninar boung tar uahangaul, doha uatoueitinar boung ke u pe rom, gine re u pelasieim tar teheng Adria, o tamatang kalekinale tar parau ka hagouo sira pare, a parau here ke uahuhut i kot. \v 28 Maeit gisina ka uahiuako i laur tar uahireng lolou, doh inggono ke uahire pare, inggon a toueitir hangaul pukur param re tunguna pe. Ahik paha puhung barah ke ualo per parau, gisina ka banga tagin poluk tar uahireng lolou, kara la ate poluk pare, inggon a touonor hangaul puk manasar param re tunguna pe. \v 29 Gisina ka sokoro geta ualoko i rana mo palau, kare tapolakar parau, maeit gisina ka baka uahiua toro toueit ro otane i mud tar parau, Gisina ka lotu pono mare marein uateuelon. \v 30 Gisiner tamatang kalekinale tar parau ka marang uedanga uanomo tar marang hiliu tar parau, gisina ka pepe boho pare, ra uahiua tar otane toro uamunar parau, bo gisina ka marang uahiua tar bout. \v 31 Doh Poul ke kula tar tamatang uoum keip tasir uiluiliatung mesir uiluiliatung pare, “Gera hiliuir tamatasine tar parau, inggoum ahik pah mu banotong udeil.” \p \v 32 Maeit gisisir tamatang uiliatung ka tokout tar uoho ger nilolo uakuse tar bout, kare punga uahiuar bout i laur. \p \v 33 Gitiempe re langlang liuo pe inggon, Poul ke ualahur tasisina ra ein, inggono ke kula pare, “Tar hangaul, doha toueitir marein gisiane kura karuh, inggoum ahik pah kung hagouo uaia, karung uangoul puk, ahik pah kung ein me niein. \v 34 Gine daan inggo u kula uapopokoho tamiuoum tar ein baka me siksikir niein. A niein pe tere uatampopokoho tamiuoum. Ge ahik pe me tang sioko tagigeig re turung kale uelmahingene daan.” \p \v 35 Song ke kaleono tar giniameher bereit, kare heir tar niuaha tang Godane i uoum tasisin, kare pis toro mahar, kare uakekena tar ein. \v 36 Gisina ka siokor hagouo uaia, kara siokor einingua. \v 37 Inggeimene ring siokor panete teil tar parau ke la matotosieim tar 276 uakapar tamat. \v 38 Tar binaka ka ein uamatoto baka peisisina teres nimalar, gisina song ka bakbaka uahiua tar ginameher raes-uit i laur mare mamaolo sikoror parau. \p \v 39 Gine ke la liuo manasa peon, gisin ahik pah ka bang paroko tar binabat, bo ka bang huara puk tar siokor tamiongon a ioniononan, doh gisina ka kula pare, ra ualo uahoroko tar parau tar buturuon. \v 40 Gisina ka siokor tokout liu tar ot, doh tar siokono pukumper binak, gisina ka luaka liu tapokis pono tar uoho geka uih tane bakaig toro habinar parau. Song ka reih kai pono tar uatabilang rom, kara uabangako tar parau i kot. \v 41 Bo a parau puk ke la horo kout tar lolou. O uamunar parau ko la horo uanon, doh ahik paho banoto tar in uain. Doho uakapisinar parau ko tapolaka siksikin re posposara per butuan. \p \v 42 O uiluiliatung ra marang uiliatung pous tasir karabususine tar parau mara hik me tansioko re uaene liu, kare ualo. \v 43 Bor tamatang uoum keip puk tasir uiluiliatung tere marang uaudeil tang Poul tar tur tane mara hikisina pah ra uakeluk teres ninaman. Inggono ke ualatoho baka uoum tas mai gera banoto tar uaen, kara la hung i kot. \v 44 Bosir bureheis ra turung uaene uahung keip tar mahmahar douk ue tar mahmaharanar parau. Tar hagarionene, siokor teasina uakapa ka la siokor uaene uahungumpe i kot. Ahik me tang sioko ke mat.\fig O tamata ka siokor uaene uahunguko i kot|alt="All the people swam to shore." src="GW-195.TIF" size="col" ref="ACT 27.44" \fig* \c 28 \s1 Poul e uangoul tar tor i Malta \p \v 1 Gine king la siokor pokoso pe ko inggeim i kot, inggeim king siokor udeil, song king la ate pare, inggono ter tor gera kilain i Malta, \v 2 \x * \xo 28.2 \xt 2Ko 11.27\x*O tamatang tar toron, ka ualasira tun tar niguata uaia tamiueim, gisina ka uout toro hue, kara siokor kilala tamiueim, teene re huana peon, kara malahong. \v 3 Poul ke la kale randouk, kare me bakala toro hue, doha soiener sa ke hagouo tar uelsuk, kare hir tauete tur tar randouk, kare eitingua tar limanon. \fig a soi ke eit tar limana Poul|alt="The snake bit Paul." src="GW-196.TIF" size="col" ref="ACT 28.3" \fig* \v 4 Tar binaka ka bangar tamatang tar tor re eit teil per soi tar limana Poul, gisina ke uelkule katongois pare, “A tamata dehene a tang haluh, gine ke uaudeil peionane i laur, a ualatut ahik dedempe pahe banot e uamaluana tatanono pare, e tua.” \p \v 5 \x * \xo 28.5 \xt Mak 16.18\x*Bo Poul puk ke kiaba bise liu tar soiane tar liman, kare la dudulaono toro hue, kara hikimpe pah ke hagouo sikoro baka mo momouh. \v 6 \x * \xo 28.6 \xt Apo 14.11\x*O tamata ka la namanangua pare, inggon e turung isingir limana ue e turung mate ualutar, bo ahikimpe. Doh gine ka mahang bangbanga teil pesin, doh ahik me puh re pokoso tatanon, gisina ka uapalih teres ninaman, kara kula puk manasa pare, inggono ter godo noman. \p \v 7 Tar toron o moko ro mahar koto uleik menia toro um, o nanar tang siokor tamata uleiking tang gavaman, a hangana tang Publius. Inggono ke kilala tamiueim tena um. Inggono ke la kaueke uaia tun tamiueim e banoto tar touonor marein. \p \v 8 Tamanon e momouh rikinimpe toro uat, inggon e uelsukur tukunun, kare kalein ro silele uleik. Poul ke lekala iuma tar la banga tatanon, i muduhia ke lotu baka peon. Inggono song ke uaponola tar limana tatanon, kare uauia tatanon. \v 9 Gine ke kotpokoso baka per puhon, o tamatang tar toro gera momouh ka la ponome, kara me siokor uauia ponois. \v 10 Gisina ka siokor ueltada tun tamiueim tar bureher hagar, doh gine ring kaleuatoro manasa pe inggeim tar panete poluk tar parau, gisina ka heir uamatoto tun tamiueim tar inete king malaraig pare, a tinamar tenami nila. \s1 Inggeim king pokos i Roum \p \v 11 I muduhia tar touonor bialoko king uangoul pe inggeim tar tor i Malta, inggeim king panete tar siokor parau geke la boko uaouo pono tar torono tar pang romo uleik. Inggon a parauing Aleksandria, gane i uoum tar parauion ura tur teil nosira kaesar toking pouh gera hangas tas Kastor me poluks ger toking godong Roum. \p \v 12 Inggeim king la hung bak i Sirakius, karing uangoul baka tar uaniono tar touonor marein. \v 13 King ualo tur polukieim tar uanion, karing la hungungua tar uan ra kilain i Regium. Tar uagiamehenar marein, a romene re u turume tar pang makos ke u, maeit tar uatorikinar marein, song king la pokoseim i Puteoli. \p \v 14 Tar uanion, inggeim king la ueltupara tasir tamatang tagorong man, gisina ka kilangua tamiueim, karing la uangoul tagungua tasisina tar mouitir marein. Inggeim song king hiliu tar uanion, king lihila i kot, karing la pokos i Roum. \p \v 15 O tamatang tagorong manang Roum ka longoro pare, king la peme inggeim, gisina ka la tantane tola tar lele tamiueim. Gisina ka la tar puhung barah pon, song ka la ueltupar tamiueim, gisina ka la ueltupara to tamiueim tena buturung uabulbulaua Apius, doh tar uan ra kilain, Touonor Umang Pokos.\fig Poul ke ueltupara tasir tamatang tagorong man i Roum|alt="Paul meets the believers in Rome." src="GW-198.TIF" size="col" ref="ACT 28.15" \fig* Poul ke bang huara tasisin, kare uatakai tang God, inggono song ke hagouo uaia pon. \v 16 Gine king la pokoso pelaeim i Roum, Poul ka uamaluanampein e uangoulung pahen menia tar tang siokor tamatang uiliatung tar tur kaueke tatanon. \s1 Poul ke la uelhire ualasir i Roum \p \v 17 I muduhia ke karuh baka per touonor marein king la pokoso pe inggeim, Poul ke kila toto tasir mamahoholiking tasir Ju. Gine ka la toto baka pesin, song ke kula Poul tasisina pare, “Ro bung tahig! Inggo ahik pah ku guata me puh tar touahiua tosnogio tamateig ue me inete me sa tar ueluelde tar niguatang tosnogio mahoheig. Inggo ka kuse toio i Jerusalem, kara ueliuimeio tar gavamaning Roum. \v 18 \x * \xo 28.18 \xt Apo 26.31\x*Gisina ka heheke totoguo, doh ka marang uamaluana totoguo, teene gisin ahik pah ka tupara me inete ku guata uasaio mara matoto ra uiliatung pousuio. \v 19 \x * \xo 28.19 \xt Apo 25.11\x*Bo o Ju puk ka ueluelde, maeit inggo ku malahir tar la tang Sisa tere ualongoro tar kedanga totoguo, ahik teilimpe me inete ru banotoio u tohotola tosnogo tamata katong. \v 20 \x * \xo 28.20 \xt Apo 26.6-7\x*Doh inggono ter tengkana tun maene ku dangata inggo pare, u menmene baka tamiuoum. Karu marang uaate tamiuoum pare, inggo ru uangoul keip pe tar tiein, teeit ri tagorong mana teil pe inggeigir Israel tang Iesu pare, ter Mesaia.” \p \v 21 Maeit gisina ka mene hahaua tang Poul pare, “Inggeimane ahik pah king kale mo sioko ro bolobol o la turume i Judia tar uahire tamiueim totomua, doh ahik ponompe me tang sioko tasisit ka la turume i Judia ke me ueluatata tamiueim ue ka me menmene uasa toane totomua. \v 22 \x * \xo 28.22 \xt Apo 24.14\x*Doh inggeim tering marang ualongoro tar haua ro marang meneia, ge inggeim pe king longoro tasir bureher tamata ra meneng ueluelde pe tar timuhur nitagorong manene ke kotpokos i Judia.” \p \v 23 Gisina ka ueluauiangua tar ueltupara tapokis tang Poul tar siokor marein, doh tar binaka ka lamesin, gisina ka burehe uain ka la peme tar buturene re uangoul Poul. Ke uakekena tur pe naliuo ke la tukampe nareiu, Poul ke mene uakalahar, kare uelhire tauete pono tasisina tena Nitoia God. Doh inggono ke uelhire tauete tur pono tar hangana Iesuane tena ualatut Moses menia pono tenas bolobolor propeit tang Iesu. \v 24 O gisiamehe tasisina ka tagorong man, doho gisiameh ahik dedempe pah ka tagorong man. \p \v 25 Gisina ke ueluelperere katongois, kara hilhiliu uatouk manasene re menmeneng uadouhina pela Poul pare, “A Iabena Dedeil ke uahire toro man o la toso bung tamamiuoum tar binaka ke kula pare, tang Aisaia ger propeit, \b \q1 \v 26 ‘O la tasir tamatasine, karo la kula pare, \q2 Inggoum mu turung longor, bo ahik puk pah mu turung naman manate. \q2 Inggoum mu turung bang huar, bo ahik puk pah mu turung bang parok. \q1 \v 27 Ge resi ninamana pesina ahik paha uia, \q2 gisin ahik tun pah ra banotong longor. \q1 Doh gisina ka uakut ponois mara hik pah ra bang huar. \q1 Ter sa pare, geta banga keipisina tar matas, ra longoro keip tar talingas, \q2 doh geta naman manate pon, kara tapokisime totoguo, song ru me uauiao tasisin.’” \rq Aisaia 6.9-10\rq* \b \p \v 28 Temaeit Poul ke mene uadouh pare, “Inggoum mu ate manasa tar puh pare, God e marang uelkarus tasir tamat, na niuelkarus God e la tasir tamat ahik paho Ju. Gisina ra turung longor.” \v 29 (-) \p \v 30 Toro torik pe ro krismas, Poul ke uangoul tar uaniono tar uma re bulauain tar mamang bialokolik, kare kilola tena uma tas mais gera lang banga tatanon. \v 31 Doh inggon ahik tun pahe sokoro sikoro re mene tauete pe tena Nitoia God, kare ualasira pono tasir tamata tang Iesu Kristo ger Tamata Noman.