\id 1PE - Numanggang NT (with Gen, Ex, Ps) [nop] -Papua New Guinea 2005 (DBL 2017) \h 1 Pita \toc1 Pitadi Bepaŋ’walaŋ metamdok pepa timeŋ youyemguk \toc2 1 Pita \toc3 1Pi \mt1 Pitadi Bepaŋ’walaŋ metamdok pepa timeŋ youyemguk \imt1 Yodakale Mede \ip Pitadi pepa timeŋ youkuk i yadi kayoŋbop malabumuŋ wapum gineŋ hatigiŋ’walaŋ nadisukilitihik tubukilitiyemdok youkuk. Ala indiŋ youkuk. Kayoŋbop heki adi Jesu Kilisto’walaŋ mede momooŋ wendok kotigoŋ nadisuneŋ. Jesu adi kumuŋa kotigoŋ kaikaaŋ pilakuk tiŋa adi kotigoŋ udaneeŋ bubundok yofafaŋeguk. Metam adi yofafaŋeŋiŋ wendok nadiŋa woomilune baak. \ip Biyagoŋ, kayoŋbop heki adi malabumuŋ hekiiŋ, iŋoŋ nemek u mintalak uyadi nadisukiliti gineŋ fafaŋeŋ yayatdok mintalak. Unduŋ doktiŋa nadisukiliti tiŋa fafaŋeŋ hatilune Jesu Kilisto kotigoŋ udaneeŋ baak, kaŋ uŋaniŋ tuwaŋiŋ momooŋ beneeŋ. \c 1 \s1 Pitadi yokahaŋ mede youkuk \p \v 1 Nu Pita, Jesu Kilisto’walaŋ Aposel hatilatdi Bepaŋ’walaŋ metam kwetkwet danepupuheneŋ Pontas eŋ Galesiya eŋ Kapadosiya eŋ Esiya tiŋa Bitiniya kwetneŋ buŋambu hatitawiiŋ hiditok pepa i youhamulat. \v 2 Baŋ Bepaŋ adi koomkwaha nadihebet tubu hali buguk wendiniŋ folooŋ netok gigit habukahileguk. Unduŋ tiŋa hidi Jesu Kilisto’walaŋ medeŋiŋ takalidok nadiŋa Uŋgoniŋ Munabuli kamehambune hehitubu-lodaune hatihatihik Bepaŋdok mindapmaaŋ uŋgoniŋ tigiŋ. Unduŋ tubune Jesu diniŋ naŋgatdi hehiyoutewalandaune Bepaŋ’walaŋ hebeŋ foloŋ walandagiŋ hatiiŋ. \p Bepaŋ’walaŋ siloŋ tobogoŋ eŋ kulemadi hidi’walaŋkade tokiŋa hatuwaak. \s1 Hatihati fafaŋeniŋ inditok gigit tiulidokooŋ kameguk woomnimilak \p \v 3 Indi Wapumnik Jesu Kilisto’walaŋ Beu Bepaŋ niutumbayaneem. Adigoŋ Jesu Kilisto kumuŋ gineniŋ tubukaikaune pilakuk doktiŋa inditok welekulema wapum tinimiŋa hatihati kobuli fafaŋeniŋ tubumintanimguk. Indi wendok nadikunakunaleeŋ hatiyam. \v 4 Ala kougoŋ hatigene kunum foloŋ yohikwehik momooŋ, fiit mu tibaak, walaniŋ hinek, fafaŋeniŋ, hiditok gigit yoŋa tiulidokoguk hatak, u kahileneeŋ. \v 5 Hidi nadisukilitinit hatiiŋ doktiŋa Bepaŋ ne’walaŋ saŋiniŋŋiŋdi habudokolak. Adi unduŋ titaulune Jesu Kilistodi mintaaŋ hehitubu-lodawaak. Ala woŋ adi kougoŋ nai dapmawaakneŋ-ku mintadakalewaak oŋ. \v 6 Hidi nai indidegoŋ Bepaŋdi nemek tibaak u nadiŋa wendok nadifo tiiŋ. Iŋgoŋ oŋ, nai muniniŋ-kabe hatilune tikamanda mebimebidi mintahamuŋa hehitubu-figitaneeŋ. \p \v 7 Hidi agaŋ nadiiŋ. Gol\f + \fr 1:7 \ft Gol adi kawade dabugoŋ malabuhi kwet maaneŋ ikiiŋ, ala kwanaimiŋ tiŋa yehitubu-mintaaŋ moŋgola wooŋ kudup wapum gineŋ heiŋ. Kaŋ datilitiliyeŋ gol folooŋ mintadakalelak, kaŋ geŋgeŋ adi foloniŋgoŋ labulak kaŋ gila beŋa yakukiiŋ. Eŋ gol folooŋ adi beŋa nemek fofooŋ tutumbaiŋ.\f* adi fafaŋeniŋ mu halaak iŋgoŋ kudup gineŋ heune daaŋ folooŋ hinek u dakalelak. Eŋ nadisukilitihik adi gol kalakapmeeŋ nemek folooŋ hinek tilak. Undugoŋ hinek tikamanda mebimebi mintahamiiŋ woŋ adi nadisukilitihik Kilisto’walaŋkade hatak u miŋgoŋ tubumintalak. Bepaŋ adi unduku tiŋa hidi’walaŋ nadisukilitihik diniŋ mebi tubudakalelak. Kaŋ wendi Jesu Kilisto’walaŋ wougigit tubuhautawaak. \v 8 Hidi yadi Kilisto mu kagiŋ iŋgoŋ oŋ, hidi aditok hinek nadiŋa welehikdi kahileiŋ. Nai indidegoŋ folooŋ mu kaiŋ iŋgoŋ oŋ, fiit nadifo tiŋa nadisukilitimiiŋ. Nadifohik wendi kwetfoloŋ nadifo noli haliulak u yalakapmelak. Woŋ adi manikdi mebiŋiŋ yodakalenimdok tuwot moŋ. Moŋ hinek. \v 9 Unduŋ doktiŋa Bepaŋ adi nai indidegoŋ Jesu nadisukilitimilune habuŋa netok habukahileeŋ hanagitak. \p \v 10 Koomkwaha polofet heki adi Bepaŋdi nemek folooŋ tihamulak wendegoŋ medeŋiŋ yohautagiŋ. Adi yadi Bepaŋdi kotigoŋ nibukahileeŋ ninigilaak yoguk mede wendiniŋ mebi nadidok kwanai baigoŋ hinek tagiŋ. \v 11 Nai uŋaniŋ Kilisto diniŋ Munabulidi polofet heki’walaŋ welehik maaneŋ hatiguk. Tiŋa Munabuli wendigoŋ Kilistodi folofigita mebimebi naditauyeŋ me loloŋnit tibaak wendiniŋ medeŋiŋ yohautaluguk. Wendoktiŋa polofet heki adi nai deniŋ hinek metam kotigoŋ ninigitdok me u baak, eŋ adi baakneŋ nemek dediniŋgoŋ mintawaak, unduŋ yonadiyagiŋ. \v 12 Polofet heki adi nehitok tiŋa moŋ, hiditok tiŋa kwanailegiŋ u Bepaŋdi agaŋ yenimbihikuk. Mindaŋkade adigili Uŋgoniŋ Munabuli kunum gineniŋ kameune fooŋ metamŋiye yehitubu-lodaune adi’walaŋ Mede Momooŋ yohautaaŋ haniŋgiŋ. Kaŋ aŋelo heki adi undugoŋ nemek hidi kanadi tiiŋ u kakaŋdok hinek nadiŋa woom-hatigiŋ. \s1 Uŋgoniŋ hatidok \p \v 13 Unduŋ doktiŋa hidi helemahelemaŋ nadisukilitidi nadinadihik tiulidokooŋ hatihatihik momooŋgoŋ kadokoyaneeŋ. Hidi nadisukiliti hinek tiŋa Bepaŋdok nadikunakunale tiŋa woomilune adi siloŋ tobogoŋ Jesu Kilistodi miŋgoŋ mintadakaleune titiŋdok yoguk u tihambaak. \p \v 14 Hidi yadi wapmihi mede nadinadihinit wendok tuwolit hatiyaneeŋ. Koomkwaha hidi yadi nadisuhinit mokit hatiŋila hide’walaŋ nadigalika hogohi mebimebi tihatiyagiŋ. Iŋgoŋ nai indidegoŋ adi unduŋ kotigoŋ mu taneeŋ. Moŋ hinek. \v 15 Bepaŋ adi agaŋ koom kutihaniŋguk. Eŋ ne adi uŋgoniŋ tiŋa undugoŋ kudiŋiŋ be titiŋŋiŋ didimeniŋgoŋ hinek tilak. Unduŋ doktiŋa hidi hatihatihik be nadinadihik be titiŋhik kunilit Bepaŋdok mindapmaaŋ uŋgoniŋ hatiyaneeŋ. \v 16 Diki indiŋ hatak, Bepaŋ’walaŋ Youkudipdi indiŋ yolak, “Hidi yadi uŋgoniŋ hatiŋila talik be titiŋ didimeniŋ takaliŋa taneeŋ. Nu na uŋgoniŋ hatilat doktiŋa hidi maaŋ undugoŋ, uŋgoniŋ hatiyaneeŋ.” \s1 Bepaŋ adi Jesu’walaŋ naŋgatdi nihituwaguk \p \v 17 Hidi Bepaŋdok “Betnik” yoŋa niutumbaiŋ. Betnik adi yadi wotninik doktiŋa mu nihidanelak. Adi metam hatihati be titiŋnikdi mebinik yobihilune nihidanelak. Unduŋ doktiŋa helemahelemaŋ hidi kwetfoloŋ iŋoŋ hatiŋila indiŋ nadiyaneeŋ. Kwet i hatiyam adi yotnikwetnik mebi hinek moŋ. I adi hogok buŋambu hatiyam. Unduŋ nadiŋa Bepaŋ mulelem timiŋa aditok nadimimbune loloŋnit tuluwaak. \p \v 18 Hidi agaŋ nadiiŋ. Koom adi mamahi-papahiye’walaŋ hatihati be titiŋ u behatiŋa wendok kwanai tagiŋ. Iŋgoŋ oŋ, Bepaŋ adi agaŋ hehituwaaŋ hatihati be titiŋ folooŋnit mokit gineniŋ hehikagiyakuk. Tiŋa nemek kwetfoloŋ liwe tilak, silwa be gol wendi mu boiŋa hehituwaguk. Moŋ hinek. \v 19 Adi yadi Kilisto diniŋ naŋgatŋiŋdi hehituwaguk. Naŋgat woŋ adi tuwaŋiŋ loloŋnit hinek. Kilisto adi dompa mihiniŋ walaniŋ hinek, kadakaniŋnit mokit. \v 20 Bepaŋ adi Kilistodi kibikoŋnik kameeŋ nihituwadok koomkwaha kwet mu mintalune timeŋgoŋ yohebet tuguk. Kaŋ nai dapmalune hatiyam indi nihitubu-lodadok adi Bepaŋdi Kilisto agaŋ kameune miŋgoŋ mintaguk. \v 21 Adigoŋ hehitubu-lodaune Bepaŋ nadisukilitimiiŋ. Bepaŋ adikuyeŋgoŋ Kilisto kumuŋ gineniŋ tubukaikaaŋ tubupilali wougigit wapum miŋguk. Unduŋ doktiŋa hidi’walaŋ nadisukilitihik be nadikunakunalehik u Bepaŋ’walaŋkade hatak. \s1 Bepaŋ’walaŋ mededi fafaŋeniŋ halaak \p \v 22 Hidi mede biyagoŋ u nadiŋa takaliune welehik walandaguk, unduŋ tiŋa hidi welehikdi me hekinolit folooŋ hinek tigiŋ. Unduŋ doktiŋa welehikdi kifolok tiŋa hatiyaneeŋ. \v 23 Tiŋa hidi kobuli kotigoŋ mintagiŋ adi youli liwe tibaak wendi’walaaniŋ moŋ, adi youli kedem hinek, Bepaŋ’walaŋ mede hatihatinit eŋ fafaŋeniŋ halaak, uŋaniŋ kadoŋa kotigoŋ mintagiŋ. \v 24 Tiŋa mede niŋ indiŋ hatak: \q1 “Metam hogohogok adi kilihikit dabugoŋ, \q1 Folonamandaphik adi wowoŋgimiŋ dabugoŋ, \q1 Kilihikitdi sigenelak eŋ wowoŋgimiŋdi gilopmalak, \q1 \v 25 Iŋgoŋ Bepaŋ’walaŋ mede adi fafaŋeniŋ halaak.” \m Bepaŋ’walaŋ Mede Momooŋ iŋakoŋ yohautaaŋ haniŋgiŋ. \c 2 \s1 Jesu adi kawade hatihatinit \p \v 1 Hidi indiŋ nadineŋ. Kadakaniŋ mu titiŋ, eŋ yalaŋ mede, eŋ me yalamut eŋ nadikwihita tiŋa me yeniwoliwolike, nemek u hogohogok kwihililiwenekut taneeŋ. \v 2-3 Hidi agaŋ koom nadidakaleeŋ yogiŋ, “Wapum adi momooŋ hinek.” Unduŋ doktiŋa wapmihi ŋakŋakdi nomdok hogok nadiiŋ undugoŋ hidi maaŋ munabulihikdok nom momooŋ Wapum’walaŋ tutumba uŋgoniŋ diniŋ Mede Momooŋ wendok nadisuyaneeŋ. Unduŋ tiŋa uŋakoŋ welehik gineŋ nadidahiŋa bedikilitineeŋ. \p \v 4 Hidi Kawade Hatihatinit’walaŋkade wooŋ galineŋ. Adi Wapum kuyoŋ, kwetfoloŋ medi kahaŋindaŋ moŋ yogiŋ iŋgoŋ Bepaŋdi kaŋ nadiune momooŋ hinek tubune netok yoŋa kahileguk, \v 5 ale hidi Wapum’walaŋkade wooŋ galiŋa kawade hatihatihinit dabugoŋ mintaune Bepaŋdi hehitomboyoulune Uŋgoniŋ Munabuli diniŋ yot tineeŋ. Unduŋ tiŋa Bepaŋ’walaŋ muni heheŋ-mebop uŋgoniŋ tineeŋ. Tiŋa munabulihikdi hehitubu-lodaune hatihatihikdi Bepaŋdok muni unduŋ hemineeŋ. Kaŋ adi Jesu Kilisto doktiŋa nadiune utumbawaak. \v 6 Bepaŋ’walaŋ Youkudip gineŋ mede indiŋ yogiŋ hatak, \q1 “Nu Saiyon tuwaiyeŋ uŋgoŋ kawade niŋ kamelat u kaŋ nadineŋ. Kawade daŋiniŋ momooŋ hinek u Bepaŋ adi netok yoŋa kahileguk. Ala nebek niŋdi adi nadisukilitimimbaak adi yadi meka mu nadiwaak.” \p \v 7 Metam nediyeŋ kawade u nadisukilitimiiŋ aditok adi nadiune momooŋ eŋ loloŋnit hinek tilak. Eŋ metam nadisukilitihinit mokit aditok adi indiŋ yoŋit hatak. \q1 “Me yot mamaŋ tiiŋ adi kawade i moŋ yoŋa kahaŋindaŋ bikabugiŋ iŋgoŋ oŋ, wendigoŋ daŋiniŋ tuguk yatak.” \m \v 8 Eŋ diki indiŋ. \q1 “Metam kawade wendok foloŋgoŋ kayohik youfilidaneeŋ. Eŋ kawade bigim wendok foloŋgoŋ kayohik youtigiyem tiŋa maaŋ udihiwaak.” \m Adi yadi Bepaŋ’walaŋ mede nadikabeleeŋ mede wobu tiiŋ doktiŋa kayohik youtigiyem tiŋa maudihilak. Woŋ adi agaŋ koom Bepaŋdi unduŋ tineeŋ yoguk wendok tuwolit mintayemilak. \p \v 9 Uŋgoŋ tomboyoula indiŋ hatak. Hidi yadi agaŋ Bepaŋ netok hinek habukahileguk, eŋ ne’niŋ siloŋ kwanai titiŋdok me wapuhi loloŋnit hapmeguk. Eŋ metambopŋiye uŋgoniŋ tiŋa Bepaŋ ne’walaŋ metam, tiŋa hidi kadakaniŋ diniŋ mambip gineŋ hatilune hautaŋiŋ momooŋ gineŋ hanagila labuguk doktiŋa niutumbayaneeŋ. \v 10 Hidi koom Bepaŋ’walaŋ metam mu hatigiŋ. Nai indidegoŋ adi agaŋ Bepaŋ ne’walaŋ metam hinek hatiiŋ. Bepaŋ adi koom welekulema mu tihamguk. Nai indidegoŋ adigili kedem welekulema tihamulak. \s1 Titiŋ kedem hogok taneeŋ \p \v 11 Notneye momohi hinek, nu indiŋ hanimbe nadineŋ. Hidi kwetfoloŋ wahiŋgoŋ eŋ buŋambu hogok hatiiŋ doktiŋa siloda kadakaniŋ, welehik diniŋ memik u kadakaleeŋ kelekufatneeŋ. \v 12 Unduŋ tiŋa metam Jesu mu nadisukilitimiiŋ adi’walaŋ lekiŋgoŋhik foloŋ didimeniŋgoŋ hatiyaneeŋ. Unduŋ hatibune adi hidi’walaŋ titiŋ kedem u kaŋ habudakaleeŋ kadakaniŋ titiŋ haniiŋ u wabineeŋ. Unduŋ tiŋa hatigene kougoŋ Bepaŋ baakneŋ hidi’walaŋ titiŋ kedem u kaŋ Bepaŋ niutumbaneeŋ. \s1 Wapum’walaŋ tipilapilaye-me hatiyaneeŋ \p \v 13 Hidi Wapumdok tiŋa gapman diniŋ mapme be me loloŋhinithiyedi yodoko mede mebimebi yotiulidokogiŋ u nadiŋa tagimneyaneeŋ. Mapme ne me loloŋnit hinek hatilak doktiŋa medeŋiŋ nadi tiloloŋ taneeŋ. \v 14 Tiŋa gapman kwetkwet yapmetauguk adi’walaŋ mede maaŋ nadiŋa tiloyaneeŋ. Adigoŋ metam kadakaniŋ titiŋ yehitubu-didimeeŋ kadakaniŋhikdok kibikoŋ yemaneeŋ. Eŋ metam fofohi adi yeniutumba taneeŋ. \v 15 Bepaŋ adi hidi titiŋ kedem tubune wendi metam kaulehi, nadisuhinit mokit’walaŋ mahik teheyemdok yoŋa nadilak. Adi unduŋ doktiŋa gapman’walaŋ mede nadiŋa tiloloŋ taneeŋ hanilak. \p \v 16 Kilistodi hidi kadakaniŋ diniŋ folofolok gineniŋ hehifiyakukuk doktiŋa hidi yadi foloknit mokit hatiyaneeŋ. Ala hatihati wendi kadakaniŋ diniŋ yawe mu tibaak. Hidi yadi hide nadinadi hatiŋila Bepaŋ tipilapilaye timiyaneeŋ. \v 17 Noli indiŋ taneeŋ. Metam hogohogok titiŋ momooŋ tiyemaneeŋ. Tiŋa nohiye Bepaŋ nadisukilitimiiŋ welesiloŋ tiyemaneeŋ, eŋ Bepaŋ gikiŋgoŋ timiŋa wou nintilooŋ niutumbayaneeŋ. Tiŋa mapme maaŋ gikiŋgoŋ timiyaneeŋ. \s1 Kwanai metam diniŋ mede \p \v 18 Noli indiŋ, metam kwanai tuwahinit mokit tiiŋ, hidi bomboŋgihiyedok nadiyembune loune gikiŋgoŋ tiyemiŋa medehik tagimneyaneeŋ. Woŋ adi bomboŋgi fofohi eŋ kulemahidok hogok moŋ. Bomboŋgi me koŋgolondahi maaŋ undugoŋ tiyemaneeŋ. \v 19 Undihiyeŋ folofigita mebinit mokit hamfit tubune hidi Bepaŋ doktiŋa hogok nadikulemaaŋ hatibune Bepaŋdi habuŋa nadiune utumbaluwaak. \v 20 Diki indiŋ. Hidi kadakaniŋ tubune hidihiune kabup nadikulemaaŋ hatineeŋ iŋgoŋ oŋ, wendiniŋ kibikoŋ maŋgoŋ moŋgotneeŋ? Biyagoŋ, hidi nemek momooŋ tineeŋ iŋgoŋ oŋ, hidihifit tubune hidi tokwihitanit mokit nadikulemaaŋ hatineeŋ adigili Bepaŋdi wendok nadihambune utumbaluwaak. \s1 Jesu’walaŋ kayoŋtalik takalidok \p \v 21 Hidi yadi unduŋ titiŋdok haniŋit. Maŋgoŋde, Kilisto adi talitimeŋ tihamuŋa hiditok folofigita nadiguk. Ale hidi adi’walaŋ kayoŋtalik u kaŋ uŋgoŋ takaliŋa uneeŋ. \q1 \v 22 “Adi kadakaniŋ nemu tuguk. \q1 Eŋ maŋiŋdi yalaŋ nemu yoguk.” \p \v 23 Adi niŋkadakaune kibi mu yeniŋkadakaguk. Be folofigita mimbune kibikoŋdok mede mu yeniŋguk. Adi yadi kibikoŋ kwanai u Bepaŋ’walaŋ kohoŋ foloŋ kameguk. Adi hogokdi mede yodapmaaŋ didimeniŋgoŋ tilak. \v 24 Indi’walaŋ kadakaniŋdi adi foloŋ loune koloŋdabek foloŋ moŋgola loguk. Unduŋ tubune indi kadakaniŋ kotigoŋ mu tiŋa uŋgoniŋ hatiyaneem yoŋa unduŋ tuguk. Adi utubufigitagiŋ wondi indi nihitubu-kedebaguk. \v 25 Hidi dompa nabugoŋ talik moiniŋ ugiŋ, iŋgoŋ oŋ, nai indidegoŋ adi agaŋ Dompa Kadoko Momooŋ’walaŋkade udaneeŋ bugiŋ. Adi kubugoŋdi hidi’walaŋ munabulihik yabudokolak. \c 3 \s1 Tamwoi’walaŋ mede \p \v 1-2 Tam yohohiyehinit, mede timeŋ youlumun undiniŋgoŋ hiditok indiŋ yobit. Hidi yadi hidetok nadiune foune yohohiye hebehik gineŋ gitagoŋ hatiyaneeŋ. Eŋ niŋ e indiŋ hanimbit. Tam noli, hidi’walaŋ yohohiye adi Bepaŋ’walaŋ Mede Momooŋ sigilulum timiiŋ, iŋgoŋ, tamwoi, hidi wendok yeninto mu tiŋa hidi hide talik didimeniŋ hatibune yohohiyedi hidi’walaŋ hatihatihik u yabunadiŋa welehik tubutakaleyaneeŋ. \p \v 3 Hidi sigihik hogok tinahukulimindok kihik hapmuŋ foloŋ tikudikudile, eŋ dahidahi kudikudi momooŋ hinek, be komkom tuwaŋiŋ loloŋnitdi tinahukukiiŋ wendi folooŋ mu tilak. \v 4 Adi tobo tinahukut momohi, kadaka mu tineeŋ, wendi welehik maaneŋ tinahukukaneeŋ. Tinahukut woŋ adi welemomooŋ eŋ welekulema. Munabulidi welehik maaneŋ titiŋ undihi tubumintaune welehik gumotalak. Tiŋa tinahukut fofooŋ eŋ fafaŋeniŋ wendi tinahukuyembune Bepaŋdi habune loloŋnit hinek tilak. \p \v 5 Tam didimehi komihi adi unduŋ tiŋa nadikunakunalehik Bepaŋ’walaŋkade hogok kameyagiŋ kaŋ wendigoŋ folonamandaphik momooŋ tuluguk. Tiŋa nehitok nadiune fofoyeune nehi’walaŋ yohohiye hebehik gineŋ kulemaŋgoŋ hatiyagiŋ. \v 6 Koom Sela adi unduku tiŋa Abalahamdok me bomboŋgi niŋa maŋiŋ mede tagimneluguk. Ala hidi munta mu tiŋa titiŋ didimeniŋ takaliŋa tiŋa adi’walaŋ wabiŋiye hatiyaneeŋ. \s1 Mewoi’walaŋ mede \p \v 7 Agaŋ me tamhiyenit hiditokbo hanimbit. Hidi hogohogok wanakaŋ, tamhiyedut mede yonadi momooŋ eŋ kulemaŋgoŋ taneeŋ. Tiŋa tamwoi adi saŋiniŋhik loŋgoŋ hatak doktiŋa yehitubu-loda fofoŋgoŋ taneeŋ. Eŋ nemek folooŋ hinek adi indiŋ. Adi maaŋ hatihati fafaŋeniŋdok gigit hatiiŋ unduŋ nadiyemiŋa adut welekubugoŋ tiŋa nadifo foloŋ Bepaŋ ninadiyaneeŋ. Unduŋ tubune nemek niŋdi ninadihik kamehep tuwot mu tihambaak. \s1 Kiukiut mede \p \v 8 Yoŋ adi wanaŋ kiuthik hanimbit. Hidi wanakaŋ hogohogok welekubugoŋ tiŋa yofulaŋa kitubuloda momooŋ taneeŋ. Unduŋ tiŋa hidetok nadiune fofoŋnit tubune malabumuŋ be bulaniŋgoŋ nai gineŋ welesiloŋ eŋ hekinolit momooŋ tiŋa kitubuloda taneeŋ. \v 9 Mede wendiniŋ diki indiŋ hatak. Kadakaniŋ tihambune kibibo kadakaniŋ mu tiyemaneeŋ. Be haniŋkadakaune kibimaaŋ mu yeniŋkadakayaneeŋ. Hidi yadi tobo yeniŋkahaŋ taneeŋ. Bepaŋ adi undugoŋ taneeŋ yoŋa hanihehimaneguk. Ala hidi unduŋ tiŋa Bepaŋ’walaŋ kahaŋ yabukahileyaneeŋ. \q1 \v 10 “Nebek niŋ adi kwetfoloŋ iŋoŋ nai \q1 kweheyeniŋ hatiŋa nadigalika titiŋdok nadikaaŋ \q1 adi mebelem kadokoune kadakaniŋ mu tuluwaak, \q1 eŋ mami kamehemimbune yalaŋ mede mu yobaak. \q1 \v 11 Unduŋ tiŋa kadakaniŋ sigilulum timiŋa nemek kedem hogok tuluwaak. \q1 Tiŋa kulemaŋgoŋ hatiŋa wendok kwanaiŋiŋ fafaŋe tiŋa tuluwaak. \q1 \v 12 Wapum adi metam didimehi’walaŋkade dau diwe tiŋa yonadihikdok magi kametnadi tilak. \q1 Eŋ kadakaniŋ titiŋ heki adi Wapumdi yabuŋa sigilulum tiyemilak.” \s1 Titiŋ didimeniŋ doktiŋa folofigita kedem nadidok \p \v 13 Hidi nemek kedem titiŋdok nadigalika tiŋa tulune nediyeŋdi yoŋa hehitubu-figitawek, \v 14 be titiŋ kedem doktiŋa hehitubu-figitaneeŋ wendok adi welemomooŋ nadineeŋ. Fidihidok hanimuntamuntaye tubune hehele mu taneeŋ. Bepaŋdi hehikahaŋ tibaak doktiŋa gweheye mu taneeŋ. \v 15 Hidi yadi Kilisto welehik maaneŋ kahileune adigoŋ Wapum tihambaak. Metam nolidi hidi’walaŋ nadikunakunale hatak wendiniŋ mebi nadidok haninadiune toboniŋbo tubu-udaneeŋ yenimbihitdok helemahelemaŋ mede folooŋ tiulidokoyaneeŋ. Iŋgoŋ mede u kulemaŋgoŋ eŋ gitagoŋ nadidakale hinek taneeŋ. \v 16 Tiŋa hidi didimeniŋ hatiŋila kadakaniŋ mu tiŋa mede momooŋ yoyaneeŋ kaŋ metam hanimunimuniŋefit tiiŋ adi hidi Kilisto’walaŋ titiŋ kedem takaliiŋ wendiniŋ mebi nadiŋa mede yofit tiiŋ doktiŋa meka taneeŋ. \v 17 Bepaŋ’walaŋ mede yohebet doktiŋa titiŋ momooŋ tiŋa folofigita nadinadi wendok nadiwene momooŋ tilak. Eŋ hide’walaŋ kadakaniŋhik doktiŋa folofigita nadinadi wendok nadiwene titiŋhik hogohi wendok tuwaŋiŋ moŋgokiiŋ tilak. \p \v 18 Biyakuyoŋ, Kilisto adi nai kubugoŋ hogok kadakaniŋ diniŋ kibikoŋ kumumbune dapmaguk. Adi yadi didimeniŋ hinekdi kadakaniŋ titiŋ indi Bepaŋ’walaŋkade nipmewene unduŋ tuguk. Adi kwetfoloŋ me namandap hatilune ulukumuŋgiŋ. Iŋgoŋ Bepaŋdi tubukaikaune pilali munabuli hatilak. \s1 Imeyout diniŋ welewele \p \v 19 Munabuli hatiŋila wooŋ me koom kumuŋgiŋ diniŋ munabulihik yot fafaŋeniŋ gineŋ hatigiŋ u Bepaŋ’walaŋ Mede Momooŋ yenihautaguk. \v 20 Metam woŋ adi koomkwaha Nowa adi muwage kwanai tihatilune Bepaŋdi baigoŋ nadikwambundaaŋ wele tubutakale tineŋ yoŋa woomyemguk, iŋgoŋ adi mede wobu tigiŋ. Kaŋ metam lufomkabe, 8 hogokdi muwage wendok maaneŋ logiŋ, kaŋ ime gabuŋdi tubupilali yanagilu Bepaŋdi yehitubu-lodaguk. \v 21 Ime woŋ adi Imeyout diniŋ welewele. Maŋgande, Bepaŋ adi Imeyout diniŋ imedi kotigoŋ hanagitak. Imeyoutdi sigihik diniŋ geŋgeŋ youtetdok moŋ. Moŋ hinek. Woŋ adi hidi Bepaŋ’walaŋ namanda foloŋ walaniŋ hatidok mede yofolok tigiŋ. Eŋ kotigoŋ hanagitdok tali adi Bepaŋdi Jesu Kilisto kumuŋ gineniŋ tubukaikaaŋ tubumintahamguk. \v 22 Unduŋ tiŋa ne kunum foloŋ looŋ Bepaŋ’walaŋ kohoŋ didimeniŋneŋkade ilune aŋelo heki loloŋhinit be saŋiniŋhinit adi nehitok nadiune foune adi’walaŋ hebeŋ foloŋ hatiiŋ. \c 4 \s1 Folofigita gineŋ dediŋ tiŋa nihitubu-lodalak \p \v 1 Kilisto adi folofigita nadiguk doktiŋa hidi maaŋ undugoŋ titiŋdok fafaŋeneeŋ. Unduŋ tiŋila indiŋ nadisuneeŋ. Nebek niŋ folofigita nadilakdi kadakaniŋ bikabuŋa sigilulum timilak. \v 2 Unduŋ doktiŋa kwetfoloŋ hatihati nai kougoŋ halimilakneŋgoŋ siloda kadakaniŋ mebimebi mu tiŋa Bepaŋ’walaŋ maŋiŋ mede hogok tiŋalooŋ hatiluwaak. \v 3 Hidi nadisukilitihinit mokitdi hatiiŋ undiniŋ u agaŋ koom tuwot hatigiŋ. Unduŋ hatiŋila kadakaniŋ indiŋ tihatiiŋ. Nemek kadakaniŋ tigigine be siloda kadakaniŋ mebimebi, be ime fafaŋeniŋ kakaŋ nanaŋ be kale nanaŋe kakaŋ nanaŋ be hinamuni tiŋa ime fafaŋeniŋ kikalakapmeŋ foloŋ nanaŋ, tiŋa Bepaŋ’walaŋ mede biŋa bepaŋ yalayalaŋ hekidok tipilapilaye tiyemtiyem, unduŋ hatitiiŋ. \v 4 Kaŋ yoŋ adi nadisukilitihinit mokit adi kadakaniŋ diniŋ maaneŋ hatilune hidi mu yehitubu-lodaiŋ doktiŋa mu nadidakaleeŋ hanintoŋa haniŋkadaka tiiŋ. \v 5 Iŋgoŋ hatigene kougoŋ kaipmuŋ hatineeŋ be kumuŋ tigiŋ wanaŋ medehik yodapmaŋdok saŋiniŋ halimilak adi’walaŋkade mede kwanai tineeŋ. \v 6 Kumuŋ tigiŋ adi indiŋ doktiŋa Bepaŋ’walaŋ Mede Momooŋ yenihautaŋit. Adi kwetfoloŋ diniŋ folonamandap doktiŋa kadakaniŋ diniŋ kibikoŋ tiŋa kumuŋ tigiŋ. Eŋ Bepaŋ’walaŋkade ulodineeŋ adi munabuli diniŋ namandap tiŋa kedem hatineeŋ. \s1 Nai agaŋ dulalak doktiŋa tiulidoko titiŋdok \p \v 7 Nemenemek hogohogok dapmandok nai agaŋ dulalak doktiŋa hidi baigoŋ ila nadidakaleŋila didimeniŋgoŋ nadikwambundaaŋ kedem ninadiyaneeŋ. \v 8 Tiŋa hidi welehikdigoŋ hinek nadikwambundaaŋ welesiloŋ tiŋa menot taneeŋ. Maŋgande, welesiloŋ gineŋ hatiŋa kadakaniŋ bibiŋ kedem taneeŋ. Wendi nemek noli hogohogok yalakapmedapmalak. \v 9 Tiŋa Bepaŋ’walaŋ metam noli buŋa hidigut itoune kaŋ momooŋgoŋ hinek yabudokoyaneeŋ. Hidi kwanai u titiŋdok yolakata adi mu taneeŋ. \v 10 Hidi Bepaŋdi siloŋ momooŋ mebimebi hamguk u metam molomolom hahamulak, ala gitagoŋ yabudokooŋ behatiŋa siloŋ tobogoŋ tali mebimebi haliwiiŋ u tiŋila kiulihi tiŋa hatiyaneeŋ. \v 11 Nediyeŋdi Bepaŋ’walaŋ Mede Momooŋ yobaak adi yadi didimeniŋ yobune Bepaŋ ne’walaŋ mede hinek tibaak. Nebek niŋ kwanai mineeŋ woŋ adi Bepaŋdi saŋiniŋ mimbune wendok tuwot tibaak. Hidi unduŋ tubune metamdi nemenemek hogohogok tineeŋ u kaŋ Jesu Kilisto wou foloŋ Bepaŋ niutumbaneeŋ. Kaŋ saŋiniŋ be youtumba u adi’walaŋkade hakukdi haliwooŋ halaak. U biyagoŋ. \s1 Kilisto wou doktiŋa meka mu titiŋdok \p \v 12 Notneye hinek, hidi tikamanda diniŋ folofigita fuliŋgoŋ mintahamulak wendok nadibedi tiŋa nemek gitipmuŋ hinek mintanimilak yoŋa boho mu taneeŋ. \v 13 Hidi Kilistodi folofigita nadiguk undugoŋ nadiŋila welemomooŋ nadiyaneeŋ. Ala hatigene kougoŋ wougigitnit miŋgoŋ mintadakaleune kaŋ welemomooŋ hinek nadiŋa yonadifo wapum tineeŋ. \v 14 Hidi Kilisto wou doktiŋa haniŋkadakaune Bepaŋdi hiditok nadiune utumba tuluwaak. Nemek unduŋ tihambune Bepaŋ’walaŋ Munabuli wougigitŋiŋdi hidi’walaŋkade fooŋ hatilak u kedem nadineeŋ. \p \v 15 Tiyauge hidi’walaaniŋ niŋdi mik be kubo be kadakaniŋ mu titiŋ be titaboloŋet doktiŋa kwadi hekiŋa yot fafaŋeniŋ gineŋ fowaakneŋ ala nadinadiŋila hatiyaneeŋ. \v 16 Eŋ niŋ adi Kilisto diniŋ kayoŋbop hatilak doktiŋa kwadi hekiwaak be yot fafaŋeniŋ gineŋ kameune wendok nadiune mekaŋgoŋ be bulaniŋgoŋ adi mu tibaak. Adi yadi Kilisto wou u kame hatiŋa Bepaŋ niutumbawaak. \v 17 I nadineŋ! Bepaŋ adi meŋimeŋiye indi’walaŋ mebinik nadinadi kwanaiŋiŋ tububihila titiŋdok nai dulalak. Indi’walaŋkade tububihila titawooŋ Wapum’walaŋ Mede Momooŋ sigilulum timiiŋ’walaŋ tubudapmalune nemek dediniŋgoŋ hinek mintayembaak? \q1 \v 18 “Me didimehi yahaŋedok kwanaimiŋ nobu tiŋa kaŋ me Bepaŋ sigilulum timiŋa kadakaniŋ tiiŋ hekidok adi dediŋ tiyembaak?” \p \v 19 Wendoktiŋa nediyeŋ Bepaŋ’walaŋ hebet takaliŋa mik-kwadi folofigita gineŋ loneeŋ adi molomhik yehitubu-minta tuguk adi’walaŋkade ulodiŋa titiŋ fofooŋ hogok tomboyoula tiyaneeŋ. Adi yadi undubo yooŋ, undubo yooŋ mu tilak. \c 5 \s1 Indetok nadinene fofoŋ tuluwaak \p \v 1 Nu talitimeŋ nohikdi notneye talitimeŋ uŋoŋ hatiiŋ hiditok mede hanimbit. Kilisto adi folofigita nadilune nu nagoŋ daunedi hinek kagut. Ala hatigene Jesu wougigitnit mintadakaleune u maaŋ kahilewaat. Nu wendoktiŋa mede indiŋ hanindidimewe nadineŋ. \v 2 Bepaŋ’walaŋ dompa bop yabudokodok hapmegiŋ hidi yadi kwanai-mede haniŋgiŋ doktiŋa moŋ, Bepaŋdi nadilak wendok tuwot welehikdi yabukahileeŋ yabudokoyaneeŋ. Tiŋa undugoŋ muneeŋ bomboŋ tubumintadok nadiŋa moŋ, welehik eŋ kwanaidi folooŋnit titiŋdok nadiŋa taneeŋ. \v 3 Be hidetok nadiune loloŋnit tubune moŋ, adi dompa yabudokooŋ Bepaŋ’walaŋ Mede Momooŋ u hidegoŋ takaliune habuŋa takaliyaneeŋ. \v 4 Ala kougoŋ hatigene dompa yabudoko wapum ne buŋa tuwahik dapmandapmaŋnit mokit kuluŋ tehindilendileŋnit mokohambaak. \p \v 5 Mekuyahi naŋgat kaipmuŋ, hiditok maaŋ indiŋ hanimbit. Bepaŋ’walaŋ Youkudipdi indiŋ yolak: \q1 “Bepaŋ adi metam nehitok nadiune loloŋnit tiiŋ adi’walaŋ kasop diliteleyemilak. Iŋgoŋ metam noli nehitok nadiune fofoŋnit tiiŋ adi yehiulihiŋa siloŋ tobogoŋ tiyemilak.” \m Unduŋ doktiŋa hidi yadi hidetok nadiune foune me talitimeŋhiyedok nadiyembune loune adi’walaŋ hebehik foloŋ kulemaŋgoŋ hatiyaneeŋ. Tiŋa undugoŋ, metam hogohogok, hidi hidetok nadiune fofoŋnit tubune kitubuloda taneeŋ. \v 6 Bepaŋ Saŋiniŋ Molom’walaŋ namanda foloŋ hidetok nadiune fofoŋ tubune hatineeŋ. Unduŋ tiŋa hatineeŋ ala adi’walaŋ nai mintawaak uŋaniŋ hanihehibelowaak. \v 7 Bepaŋ adi momooŋ hinek habudokolak doktiŋa nemek wendok be wendok nadibedi tiiŋ hogohogok u kwihililiweneeŋ Bepaŋdok mindapmayaneeŋ. \s1 Saŋiniŋ Molom ne nihikasopnelak \p \v 8 Hidi hide nadididimeeŋ kikadoko taneeŋ. Memikhik wapum, Sadaŋ, adi fowa dabugoŋ\f + \fr 5:8 \ft Gilik mede gineŋ adi laion dabugoŋ yolak.\f* undiniŋ tiŋa i be i tiŋa kumuyewit yoŋa maŋiŋ ŋaŋ tiŋa tobodindiŋ\f + \fr 5:8 \ft “tobodindiŋ” adi kiyaneeŋ woŋambuŋat tilak wondok yolak.\f* tihatilak. \v 9 Ale hidi nadisukiliti tiŋa fafaŋeŋ yali kelehapene tikutneeŋ. Nohiye kwetkwet noli gineŋ hatitawiiŋ adi folofigita hidi nadiiŋ undiniŋgoŋ nadiiŋ. \v 10 Biyagoŋ, hidi folofigita nai muniniŋ nadilune Bepaŋ siloŋ tobogoŋ Molomdi kasop tihamuŋa hehitubu-kilitiŋa hehitubu-damda tibaak. Adi Kilisto ne’walaŋ wougigit dapmandapmaŋnit mokit gineŋ noŋgoŋ yayatdok hanihehimaneguk. \v 11 Adi’walaŋ saŋiniŋŋiŋ u hakukdi haliwooŋ halaak fafaŋeniŋ. U biyagoŋ. \s1 Mede yokiliti \p \v 12 Nu mede yoŋ adi Sailas nimbe youhamulak. Nu aditok nadiwene me notne folooŋ hinek tilak. Nu adi Bepaŋ’walaŋ siloŋ tobogoŋ diniŋ mede muniniŋ haniŋa indiŋ haniŋgiginelat: mede woŋ adi folooŋ hinek ale wendiniŋ maaneŋ fafaŋeeŋ yatneeŋ. \v 13 Metam Babilon kwetneŋ\f + \fr 5:13 \ft Babilon kwetneŋ youkuk woŋ adi Lomahidok nadiŋa youkuk. Lomahi’walaŋ titiŋ u yadi Babilonhidi titiŋ tigiŋ nabugoŋ doktiŋa unduŋ youkuk. \f* hatiŋa Bepaŋdi Jesu’walaŋ kayoŋbop hidut mintadok yehidaneguk, adi welemomooŋ mede hiditok kamehamiiŋ. Eŋ mihine Mak adi maaŋ nadisuhamulak. \p \v 14 Hidi Bepaŋ’walaŋ Mede Momooŋdi kitubukiliti tiŋa menot momooŋ tiŋa hidebo kohokukut tiyaneeŋ. Tiŋa Kilisto dut hatiiŋ, hidi’walaŋkade kulemadi wanakaŋ tokidapmaaŋ hatuwaak.