\id 1JN - Numanggang NT (with Gen, Ex, Ps) [nop] -Papua New Guinea 2005 (DBL 2017) \h 1 Jon \toc1 Jondi pepa timeŋ youkuk \toc2 1 Jon \toc3 1Jn \mt1 Jondi pepa timeŋ youkuk \imt1 Yodakale Mede \ip Jondi pepa timeŋ i youkuk gineŋ iŋoŋ adi nemek mebi lufomdok youkuk. Timeŋ adi kayoŋbop yehitubulodaune Baŋ Bepaŋ eŋ mihiŋiŋ Jesu Kilisto dut welekubugoŋ tiŋa hatidok. Tiŋa undugoŋ mambip diniŋ mebopdi yalaŋ yeniŋkamandaaŋ yanagilune Bepaŋ mu bikabuneŋdok youyemguk. \ip Mambip diniŋ mebop heki adi indiŋ yoiŋ. Nemenemek kwetfoloŋ iŋoŋ ikiiŋ hogohogok adi momohi hinek mooŋ. Kaŋ Jesu adi Bepaŋ mihiŋiŋ, unduŋ doktiŋa me hinek mintaaŋ metam indi tiyam unduŋ nemenemek kwetfoloŋ diniŋ dut tuwot mu wooŋ kadiwek. Adi indiŋ yoiŋ. Me nediyeŋ Bepaŋ dut momooŋ hinek hatibe kaŋ nemenemek kwetfoloŋ diniŋ wendok mu nadiluwaak. Unduŋ doktiŋa titiŋ momohi undihi yehikeledok mu nadiyaneeŋ. Unduŋ doktiŋa kayoŋbopdi mede undihidok magi kametnadi mu taneeŋdok Jondi wendok maaŋ yolak. Tiŋa indiŋ yolak. Jesu adi me hinek mintaguk, kaŋ metamdi Jesu nadisukilitimiŋgiŋ. Undugoŋ welehikdi Bepaŋ kahile hinek tiŋa metam noli maaŋ welehikdi yabukahile hinek tiyaneeŋ. \c 1 \s1 Jesu adi mede kabup hakukdi miŋgoŋ mintadakaleguk \p \v 1 Koomkwaha tububihit gineŋ tububihila hatitalabuguk, kaŋ magitnikdi nadigumun eŋ daunikdi kagumun, tiŋa didimeniŋgoŋ hinek kaŋ kohonikdi wehemikumun, u mede hatihatinit uŋakoŋ. \v 2 Hatihati u miŋgoŋ mintadakaleguk kaŋ indi kagumun, doktiŋa wendegoŋ yohautayam. Tiŋa indi adi hatihati dapmandapmaŋnit mokit wendok-ku yobihila haniyam oŋ. Adi koom Baŋdut hatiguk ala miŋgilaŋgoŋ mintadakaleune kagumun. \v 3 Indi nemek kagumun be nadigumun uŋakoŋ hidi maaŋ haniyam. Unduŋ tinene welekubugoŋ mintanimbune kubugoŋ hatidok yoŋa haniyam. Unduŋ tiŋa indi Baŋ eŋ Mihiŋiŋ Jesu Kilisto adut welekubugoŋ tiyam. \v 4 Kaŋ indi nadifodi tuwot hinek tinimbek yoŋa pepa i youhamam. \s1 Bepaŋ adi hauta \p \v 5 Indi Jesu Kilistodi mede ninimbune nadigumun uŋakoŋ indibo hidi haniyam. Mede u indiŋ, Bepaŋ adi hauta. Adi’walaŋkade mambip-kabe nemu hatak. \v 6 Ale indi mambip gineŋ hatiŋila Bepaŋdut welekubugoŋ tam, unduŋ yonene medenik u yalaŋ tibekneŋ. Tiŋa undugoŋ mede biyagoŋ u mu kame hatiyam tilak. \v 7 Ne hauta gineŋ hatilak undugoŋ indi maaŋ hauta gineŋ hatiyaneem, wendok indi Bepaŋ’walaŋ metamŋiyedut welekubugoŋ kedem tiyaneem. Kaŋ Bepaŋ Mihiŋiŋ Jesu Kilisto’walaŋ naŋgatŋiŋdi kadakaniŋnik hogohogok youtelune walanda tiyaneem. \v 8 Indi kadakaniŋnik moŋ, unduŋ yoŋa adi welenik tikamanda timiyam, kaŋ mede biyagoŋ wendi welenik gineŋ mu hatak. \v 9 Iŋgoŋ indi kadakaniŋnik yobihitnene Bepaŋ ne yoguk unduŋ, titiŋ didimeniŋ tiŋa kadakaniŋ hogohogok indi foloŋ hatak u tumolokulaŋa nihiyoutewalanda tilak. \v 10 “Nu kadakaniŋ nemu tugut”, unduŋ nobuniŋ yoŋa kaŋ woŋ adi “Bepaŋ adi yalaŋ-me” unduŋ niyam tilak. Wendoktiŋa Bepaŋ’walaŋ mededi welenik gineŋ mu hatak. \c 2 \s1 Kilisto adi Tubulodanik \p \v 1 Wapmihineye,\f + \fr 2:1 \ft Jondi “wapmihineye” fee yoguk adi bulaniŋgoŋ nadiyemiŋa mu yoguk. Adi yadi me gawadaŋ hinek nadisukiliti diniŋ talitimeŋ doktiŋa metam Jesu’walaŋ kayoŋbop nadisukilitinit adi weleŋdi yabukahile hinek tiŋa yoguk.\f* hidi kadakaniŋ tineeneŋ doktiŋa mede i youhamulat. Ale nebek niŋdi kadakaniŋ tiŋakaŋ tubulodanik eŋ yahehewenik niŋ Baŋdut hatilak, u Jesu Kilisto. Adi yadi titiŋ didimeniŋ hogok tugukdi tilak, adi nadisukilitimiluwaak. \v 2 Adi negoŋ indi’walaŋ kadakaniŋnikdok kibikoŋ tiŋa Beu Bepaŋdut welekubugoŋ tiŋa nihikiukuk. Adi kwanai u indi nihitubu-lodadok hogok mu tuguk. Mokoŋ. Adi yadi metam hogohogok kwetfoloŋ hatiiŋ wanakaŋ yehitubu-lodadok nadiŋa tuguk. \s1 Bepaŋ’walaŋ mede didimeniŋgoŋ kamehatidok \p \v 3 Indi Bepaŋ’walaŋ yodoko mede kedem takaliŋakaaŋ indiŋ hinek nadinim, “Indi adi agaŋ nadimihinakayam.” \v 4 Be me niŋdi indiŋ yobek, “Nu Bepaŋ agaŋ nadimilat,” iŋgoŋ Bepaŋ’walaŋ yodoko mede mu takalilak, me woŋ adi yalaŋ-me, eŋ mede biyagoŋ u weleŋ gineŋ mu hatak yodok. \v 5 Eŋ me nediyeŋdi Bepaŋ’walaŋ mede nadiŋa takalilak adi yadi weleŋdi bedinaditombune biyagoŋ hinek Bepaŋ kahileeŋ adut kadiŋa hatilak. Titiŋ unduŋ tiŋa nadine biyagoŋ Bepaŋdut wooŋ galiŋa hatiyam tilak. \v 6 Be me niŋ adi “Na Bepaŋdut galiŋa hatilat,” unduŋ yoŋakaŋ Kilistodi hatiguk wendok tuwot hinek hatiluwaak. \s1 Hauta gineŋ hatidok \p \v 7 Notneye, nu yodoko mede kobuli mu youhamulat. I yadi komi, koomkwaha tububihila nadigiŋdi naditalabiiŋ uŋakoŋ. Mede hanindidime koom tigiŋ wondok-ku yodoko mede komi hanilat oŋ. \v 8 Kaŋ mede youtat i yadi yodoko mede kobuli iŋgoŋ tilak, wendi Jesu’walaŋkade be hidi’walaŋkade wanakaŋ noŋgoŋ folooŋnit tilak. Woŋ adi mebi indiŋ: mambip agaŋ dapmawe tulune hauta folooŋdi agaŋ miŋgilaŋgoŋ hautaaŋ hatak. \p \v 9 Me niŋdi “Na hauta gineŋ hatilat” yolak, iŋgoŋ me noliŋiŋdok nadikadaka hati-timilak kaŋ, me woŋ adi mambip gineŋ kougoŋ hatilak niniŋdok. \v 10 Eŋ me niŋdi me noliŋiŋ weleŋdi kahileeŋ not timilak, adi yadi hauta gineŋ hatilak. Kaŋ hauta gineŋ uŋoŋ nemek niŋdi tubugweheyeune kadakaniŋ titiŋdok nemu hatak. \v 11 Iŋgoŋ me niŋdi me noliŋiŋdok nadikadaka timilak, adi yadi mambip gineŋ hatilak. Adi yadi mambip gineŋ hatilak doktiŋa mambipdi dawi teheune talik deŋak kelelak u mu nadidakalelak. \q1 \v 12 Wapmihineye, Bepaŋdi Kilisto wou foloŋ kadakaniŋhik agaŋ tumolokuhamguk. Unduŋ doktiŋa mede i youhamulat. \q1 \v 13 Baŋ heki, hidi me koomkwaha tububihit gineŋ hatigukdi hatilak u nadimihinaka tiiŋ, doktiŋa mede i youhamulat. \q1 Mekuyahi, hidi fafaŋe tiŋa Me Kadakaniŋ ulatifogiŋ, doktiŋa mede i youhamulat. \q1 Wapmihineye, hidi Bepaŋ nadisukilitimihinaka tiiŋ, doktiŋa mede i youhamulat. \q1 \v 14 Baŋ heki, hidi me koomkwaha hatigukdi hatilak u nadimihinaka tiiŋ, doktiŋa mede i youhamulat. \q1 Mekuyahi, hidi saŋiniŋhinit, kaŋ Bepaŋ’walaŋ mededi welehik gineŋ fafaŋeniŋ hinek halune fafaŋeŋ Me Kadakaniŋ agaŋ ulatifogiŋ. Unduŋ doktiŋa mede i youhamulat. \s1 Kwetfoloŋ diniŋ titiŋdok nadigalika mu taneeŋ \p \v 15 Hidi kwetfoloŋ diniŋ titiŋ be nemenemek hogohogok u yabunadigalika mu taneeŋ. Nebek niŋ kwetfoloŋ diniŋ titiŋdok nadigalika tilak adi yadi Bepaŋ mu kahilelak. \v 16 Indi a nadiyam. Kwetfoloŋ me diniŋ titiŋ hogohogok adi indiŋ: siloda tiŋa weleyouyout eŋ nemek yabunadigalika eŋ nehitok nadiune loune foko titiŋ. Titiŋ undihi hogohogok woŋ adi Baŋ’walaŋkade mu biiŋ. Mokoŋ. U yadi kwetfoloŋ diniŋ titiŋ hogok. \v 17 Eŋ kwet tiŋa kwet diniŋ siloda be nadigalika kadakaniŋ u adi liwedapmaŋ tineeŋ. Iŋgoŋ me nediyeŋdi Bepaŋ’walaŋ medeŋiŋ takaliwaak adi yadi hatihati dapmandapmaŋnit mokit kahileeŋ hatibaak. \s1 Jesu’walaŋ memikŋiye agaŋ mintaaŋ hatiiŋ \p \v 18 Wapmihineye, ya dapmandapmaŋ nai agaŋ nihitubu-dulalak. Unduŋ doktiŋa hidi koom Jesu’walaŋ Memikŋiŋ mintawaak yobu nadigiŋ u agaŋ kobuk feegoŋ mintaaŋ hatitawiiŋ. Kaŋ wendoktiŋa ya agaŋ dapmandapmaŋ naidi nihitubu-dulalak, unduŋ nadiyam. \v 19 Timeŋ meheki u indut hatiŋa binibiŋa ugiŋ. Iŋgoŋ adi indi’walaŋ mebop gineniŋ hinek mokoŋ. Adi indi’walaaniŋ mebop gineniŋ biyagoŋ hinek binemek adi indut iŋgoŋ hatiyanim. Adi binibugiŋ doktiŋa agaŋ miŋgoŋ mintadakaleiŋ, meheki hogohogok adi yadi indi’walahi hinek mokoŋ. \p \v 20 Hidi Uŋgoniŋ Molomdi Munabuli agaŋ ugolohamguk. Unduŋ doktiŋa hidi wanakaŋ adi nadinadihinit hatiiŋ. \v 21 Hidi mede biyagoŋ u mu nadidakaleiŋ unduŋ yoŋa pepa i mu youhamulat. Mokoŋ. Hidi adi mede biyagoŋ u agaŋ nadiiŋ doktiŋa pepa i youhamulat. Tiŋa undugoŋ, hidi agaŋ nadiiŋ. Mede yalaŋ hogohogok adi mede biyagoŋ gineŋ nemu mintaaŋ bulak. \v 22 Yalaŋ-me u neditok niniŋdok? Me nediyeŋdi “Jesu adi Kilisto mokoŋ,” unduŋ yobune me uŋakoŋ yalaŋ-me niniŋdok. Me mede unduŋ yoiŋ adi yadi Baŋ eŋ Mihi sigilulum tiyemiiŋ, wendoktiŋa adi yadi Jesu’walaŋ memikŋiye yenindok. \v 23 Me nediyeŋdi Mihidok sigilulum timilak, adi yadi Baŋ maaŋ sigilulum timilak. Eŋ me nediyeŋdi Mihi nadisukilitimilak, adi yadi Baŋ maaŋ nadisukilitimilak. \s1 Uŋgoniŋ Munabulidi mede folooŋ ninindidimelak \p \v 24 Mede koom nadigiŋ u welehik maaneŋ boi-fafaŋeeŋ hatiyaneeŋ. Hidi unduŋ tiŋa Mihi eŋ Baŋdut galiŋa hatiyaneeŋ. \v 25 Kaŋ Jesu Kilisto ne hatihati dapmandapmaŋnit mokit nimdok yofafaŋeguk u uŋakoŋ. \p \v 26 Na me yalaŋ haniŋkamanda tiiŋ adi’walaŋ titiŋhik wendok hanimbene mede i youhamulat. \v 27 Iŋgoŋ hidi adi Kilistodi Uŋgoniŋ Munabuliŋiŋ ugolohambune hidut uŋgoŋ hatilak. Kaŋ hidi nadinadidok baniŋ be tiiŋ doktiŋa nebek niŋdi hanihehitubu-didimewek, u mokoŋ. Uŋgoniŋ Munabuli ne nemenemek hogohogok u agaŋ hanihehitubu-didimelak. Unduŋ doktiŋa mede woŋ adi yalaŋ moŋ, mede wa biyagoŋ. Ale hidi Munabulidi hanihehitubu-didimelak wondok tuwot Jesu Kilistodut galiŋa hatiyaneeŋ. \s1 Bepaŋ’walaŋ wapmihi hatiyam \p \v 28 O Wapmihineye, hidi Kilistodut galiŋa hatiyaneeŋ. Ala adi miŋgoŋ mintadakalewaak nai uŋaniŋ indi wanakaŋ fafaŋe tiŋa yatneem, tiŋa undugoŋ mekanit mokit adi dawineŋ yayatdok munta mu tineem. \v 29 Hidi “Kilisto’walaŋ titiŋŋiŋ u didimeniŋ” unduŋ nadiŋa kaŋ indiŋ maaŋ nadiyaneeŋ. Metam hogohogok titiŋ didimeniŋ tiiŋ adi yadi Bepaŋ’walaŋ wapmihiŋiye mintaiŋ. \c 3 \p \v 1 I kaneŋ! Me Baŋ adi inditok uŋgoniŋ hinek nadiŋa weleŋdi hinek nibukahile tuguk. Unduŋ tiŋa ne’walaŋ wapmihiŋiye hinek niniŋguk. Kaŋ biyagoŋ hinek Bepaŋ’walaŋ wapmihiŋiye hatiyam. Metam nadisuhik nemenemek kwetfoloŋ hatak wendok hogok kameiŋ adi Jesu mu nadimiŋgiŋ. Unduŋ doktiŋa indi maaŋgoŋ mu nadinimiiŋ. \v 2 Notneye, nai indidegoŋ indi Bepaŋ’walaŋ wapmihiŋiye hatiyam. Iŋgoŋ kougoŋ dediŋ hatineem u miŋgilaŋgoŋ hinek mu mintadakalelak. Eŋ Kilisto adigili miŋgoŋ mintadakalewaak kaŋ indi miŋgoŋ hinek kaneem. Tiŋa ne dabugoŋ yageleneem, u adi agaŋ nadiyam. \v 3 Metam hogohogok Kilisto minta-dakalewaakdok nadinadiŋila woomiiŋ, adi yadi welehik tubuwalanda tiŋa woomiiŋ. Unduŋ tiŋa Kilisto ne walaniŋ hatilak undugoŋ adi maaŋ walaniŋ hatiiŋ. \p \v 4 Me nediyeŋdi kadakaniŋ tilak adi yadi Bepaŋ’walaŋ yodoko medeŋiŋ lahutak. Kadakaniŋ adi yodoko mede lahulahut diniŋ titiŋ. \v 5 Hidi agaŋ nadiiŋ. Kilisto adi kadakaniŋ tumolokutdok mintaguk, tiŋa adi yadi kadakaniŋnit mokit hatiguk. \v 6 Me nediyeŋdi Kilistodut wooŋ galiŋa hatilak, adi yadi titiŋ kadakaniŋ diniŋ talik mu takalilak. Nebek niŋ titiŋ kadakaniŋ diniŋ talik takaliune kaŋ me u Kilisto mu kaguk yodok, eŋ Kilisto mu nadimilak yodok. \p \v 7 Wapmihineye, tiyaugene nebek niŋdi haniŋkamanda tibaakneŋ ala nadinadiŋila hatiyaneeŋ. Nebek niŋ titiŋ didimeniŋ kelelak adi yadi me didimeŋ niniŋdok. Adi yadi Jesudi hatihati didimeŋgoŋ hatilak undugoŋ hatibaak. \v 8 Sadaŋ adi koomkwaha tububihila kadakaniŋ tugukdi tihatilak. Unduŋ doktiŋa nediyeŋdi kadakaniŋ tilak adi yadi Sadaŋ’walaŋ me. Bepaŋ’walaŋ Mihiŋiŋ adi Sadaŋ’walaŋ kwanai tubukadakaaŋ liliwenekutdok miŋgoŋ mintadakaleguk. \v 9 Nebek niŋ Bepaŋ’walaŋ wapmihiŋiŋ mintalak adi yadi titiŋ kadakaniŋ mu keleeŋ hati tilak. Bepaŋ’walaŋ Hatihatidi weleŋ gineŋ tokiŋa hatak doktiŋa adi titiŋ kadakaniŋ mu keleeŋ hati tilak. Mokoŋ. Adi yadi Bepaŋ mihiŋiŋ hatilak doktiŋa kadakaniŋ tuwot mu tiluwaak. \v 10 Indi Bepaŋ’walaŋ wapmihiŋiye deŋak eŋ Sadaŋ’walaŋ wapmihiŋiye deŋak, u mebihik titiŋ indiŋ foloŋ kanadi titiŋdok: Me nediyeŋdi titiŋ didimeniŋ mu tilak, adi yadi Bepaŋ’walaŋ moŋ. Tiŋa undugoŋ, me nediyeŋdi Bepaŋ’walaŋ metam weleŋdi yabukahile hinek mu tilak, adi maaŋ undugoŋ Bepaŋ’walaŋ moŋ. \s1 Welenikdi kikahile hinek tiyaneem \p \v 11 Koomkwaha tububihila mede indiŋ naditalabugiŋ. Indi molomolom hinekdi me noli u welenik hinekdigoŋ yabukahile titiŋdok. \v 12 Kein adi Sadaŋ’walaŋ mihi mintaaŋ kwayaŋ ulukumuŋguk. Unduŋ doktiŋa indi adi’walaŋ talik mu keledok. Kaŋ maŋgoŋ doktiŋa kwayaŋ ulukumuŋguk? Mebi adi indiŋ. Ne’walaŋ titiŋŋiŋ adi hogoli, eŋ kwayaŋ’walaŋ titiŋŋiŋ adi didimeniŋ. Unduŋ doktiŋa ulukumuŋguk. \p \v 13 Notneye, meeniŋ nadinadihik nemenemek kwetfoloŋ iŋoŋ hatakdok hogok kameiŋ, meheki undihidi memik tihambune hidi boho mu tineeŋ. \v 14 Indetok indiŋ nadiyam. Indi notniye welenikdi yabukahile tam wendoktiŋa kumuŋ bikabuŋa agaŋ Hatihati kahilegumun. Eŋ meeniŋ nediyeŋdi noliŋiye weleŋdi yabukahile mu tilak, adi yadi kumuŋ diniŋ titiŋ gineŋ kougoŋ hatilak. \v 15 Me niŋdi noliŋiŋ niŋ weleŋdi kahile hinek mu tiŋa weleŋ gineŋ nadikadaka timilak, woŋ adi me u ulukumulak unduŋ tilak. Kaŋ hidi a nadiiŋ. Medi me niŋ ulukumulak, adi yadi Hatihati Momooŋ dapmandapmaŋnit mokit u tuwot mu kahilewaak. \p \v 16 Jesu adi indi nihitubu-loda doktiŋa hatihatiŋiŋ bikabuŋa kumuŋguk. Kaŋ titiŋŋiŋ wendi me notniye yabukahiledok titiŋ u ninindidimeguk. Doktiŋa indi maaŋ notniye yehitubu-lodadok hatihatinik bikabuyaneem. \v 17 Me niŋ adi nanaŋe bomboŋ duhuduhunit hatiŋa me noliŋiŋ niŋ nemenemekdok baniŋ tihatilak, u kaŋ me noliŋiŋ wondok bulaniŋgoŋ mu binek nadimilak adi Bepaŋ’walaŋ welesiloŋdi me wendut mu hatak yodok. \v 18 Wapmihineye, indi me notniye mededi hogok mu yabukahiledok. Mokoŋ. Indi adi kohonikdi eŋ welenikdi titiŋ folooŋ hinek tiyaneem. \s1 Bepaŋ’walaŋ mede tiloloŋ tiŋa muntanit mokit hatidok \p \v 19-20 Indi me noli yabukahile hinek tiŋa kaŋ, indi agaŋ mede biyagoŋ takaliyam unduŋ kedem nadinim. Iŋgoŋ nemek niŋdi welenik gineŋ hali du me undiniŋ ninimbihilune fiit Bepaŋ namanda gineŋ welekulema foloŋ hatiyaneem. Indiŋ doktiŋa: Bepaŋ adi nemenemek hogohogok agaŋ nadidapmalak, tiŋa undugoŋ nadinadiŋiŋdi welenik maaneŋ nadinadi hatak u kalakapmedapmaŋ tilak. \p \v 21 Notneye, welenikdi nemek kadakaniŋ nemu binek ninimbihitak, nai uŋaniŋ adi indi Bepaŋ namanda foloŋ fafaŋe tiŋa hatiyam. \v 22 Tiŋa indi adi’walaŋ yodoko mede u takaliyam, eŋ titiŋ adi titiŋdok nadilak undugoŋ tam. Unduŋ doktiŋa indi maŋgoŋ niŋdok ninadiyam woŋ adi kedem nimilak. \v 23 Adi’walaŋ yodoko mede adi indiŋ. Indi Mihiŋiŋ Jesu Kilisto wou u nadisukilitimiyaneem. Unduŋ tiŋa yokwambundaguk unduŋ, indi molomolom hinek me notniyedut kikahile tiŋa not momooŋ tiyaneem. \v 24 Nebek niŋ Bepaŋ’walaŋ yodoko mede takalilak, adi yadi Bepaŋdut wooŋ galilak, kaŋ Bepaŋdi adut buŋa galilak. Bepaŋdi Uŋgoniŋ Munabuli nimguk, kaŋ Munabuli wendi Bepaŋ indut hatilak u ninimbihilu nadiyam. \c 4 \s1 Munabuli mebimebi hatiiŋ u yabukolodi titiŋdok \p \v 1 O notneye, polofet yalayalaŋ feedi mintaaŋ kwetkwet hatidapmaŋ tiiŋ. Unduŋ doktiŋa hidi me niŋdi buŋa “Nu Bepaŋ’walaŋ Munabulidi mede naniŋak,” unduŋ hanimbune hidi adi’walaŋ mede mu nadisukilitiyaneeŋ. Mokoŋ. Hidi adi toboniŋ munabuli u biyagoŋ Bepaŋ’walaŋkade be bulak, be mokoŋ u kanadi taneeŋ. \v 2 Hidi titiŋ indiŋ foloŋ Bepaŋ’walaŋ Munabuli kaŋ nadidakaleyaneeŋ. Me niŋdi “Jesu Kilisto adi me hinek mintaguk,” unduŋ yobune nadiyaneeŋ, Bepaŋ’walaŋ Munabulidi adut hatilak. \v 3 Eŋ me niŋdi Jesudok mede yodakale undiniŋ nemu tubune kaŋ, munabuli woŋ adi Bepaŋ’walaaniŋ moŋ, unduŋ nadidok. Woŋ adi Kilisto’walaŋ memikŋiŋ diniŋ munabuli yodok. Adi kwetfoloŋ mintawaak yobune nadigiŋ, u agaŋ uŋakoŋ mintalak. \p \v 4 Wapmihineye, hidi Bepaŋ’walaaniŋ, eŋ Uŋgoniŋ Munabuli hidigut hatilak wendi kwetfoloŋ diniŋ munabuli’walaŋ saŋiniŋŋiŋ kalakapme tilak. Unduŋ doktiŋa polofet yalayalaŋ hekidi tuwot mu hehitubu-gweheyegiŋ. \v 5 Polofet yalayalaŋ heki adi kwetfoloŋdok gigit. Unduŋ doktiŋa medehik yoiŋ adi nemenemek kwetfoloŋ hatakdok yoiŋ. Kaŋ metam nadinadihik nemenemek kwetfoloŋ hatak wendok foloŋ wapum hatak adi hekiyeŋ medehik nadiyemiiŋ. \v 6 Iŋgoŋ indi adi Bepaŋ’walahi. Unduŋ doktiŋa metam nediyeŋ Bepaŋ nadimiiŋ heki adi yadi indi’walaŋ mede nadinimiiŋ. Eŋ me Bepaŋ’walahi moŋ adi yadi indi’walaŋ mede mu nadinimiiŋ. Titiŋ unduŋ foloŋ Munabuli mede biyagoŋ diniŋ eŋ munabuli yalaŋ diniŋ, adi’walaŋ mebihik kedem nadidakaleyam. \s1 Bepaŋ welenikdi kahileeŋ kaŋ me notniye maaŋ yabukahileyaneem \p \v 7 Notneye, indi molomolom hinek me notniyedut kikahile tiŋa not momooŋ tiyaneem. Me noli yabukahile u yadi Bepaŋ’walaŋ titiŋ. Me nediyeŋ me noli yabukahile hinek tilak adi yadi Bepaŋ’walaŋ wapmihi, doktiŋa adi yadi Bepaŋ agaŋ nadimihinaka tilak. \v 8 Me noli yabukahile-kahile diniŋ mebi adi Bepaŋ negoŋ. Unduŋ doktiŋa me nediyeŋ me noli mu yabukahilelak, adi yadi Bepaŋ mu nadimilak. \p \v 9 Bepaŋdi indi nibukahile hinek tilak doktiŋa Mihiŋiŋ kubugoŋ hinek u indi Hatihati kahilenimdok yoŋa kameune kwetfoloŋ fooŋ mintadakaleguk. \v 10 Me noli yabukahile-kahile uyadi Bepaŋ’walaŋ titiŋ. Unduŋ doktiŋa timeŋ hinek indi Bepaŋ mu kahilegumun. Mokoŋ. Toboniŋ timeŋ hinek adi Bepaŋdi nibukahileguk. Unduŋ doktiŋa Mihiŋiŋ kubugoŋ hinek u kameune kwetfoloŋ fooŋ kwetkwet metam hatigumun hogohogok indi’walaŋ kadakaniŋnikdok kibikoŋ kumuŋguk. Unduŋ tiŋa Beu Bepaŋdut welekubugoŋ tiŋa Bepaŋ eŋ metam nihikiulaŋa ne kubugoŋdi me kiukiutnik tuguk hatilak. \p \v 11 Notneye, Bepaŋdi titiŋŋiŋ u tuguk wendi indi nibukahile hinek tuguk u miŋgilaŋgoŋ hinek tubudakalelak. Unduŋ doktiŋa indi molomolom hinek me noli yabukahile taneem. \v 12 Nebek niŋdi Bepaŋ nemu kaguk. Iŋgoŋ oŋ, indi welenikdi notniyedut kikahile nobu tiyanim kaŋ Bepaŋ adi lekiŋgoŋnik gineŋ hatiŋila weleŋdi nibukahilelak u miŋgoŋ tubumintaaŋ tubufafaŋelak. \p \v 13 Bepaŋdi Munabuliŋiŋ nimguk kaŋ wendi Bepaŋ ne buŋa indigut galiŋa hatilak kaŋ indi wooŋ adigut galiŋa hatiyam u miŋgoŋ mintadakalelak. \v 14 Indi Beudi Mihiŋiŋ kameune kwetfoloŋ fooŋ metam indi’walaŋ Tubulodanik mintaguk u agaŋ kagumun, doktiŋa indi wendegoŋ medeŋiŋ yohautayam. \v 15 Nebek niŋdi “Jesu adi Bepaŋ’walaŋ Mihiŋiŋ” unduŋ yolak adi Bepaŋdi me weŋgut buŋa galilak, kaŋ me wendi Bepaŋdut wooŋ galilak. \v 16 Unduŋ doktiŋa indi u nadiŋa indiŋ hinek nadisukilitiyam: Bepaŋ adi nibukahile hinek tilak, kaŋ titiŋŋiŋ wendi indi’walaŋ hatihatinik gineŋ hatak. \p Bepaŋ negoŋ me noli yabukahile-kahile diniŋ mebi. Unduŋ doktiŋa me nediyeŋdi me noli yabukahile hinek tilak, adi yadi Bepaŋdut wooŋ galilak. Kaŋ Bepaŋdibo buŋa me weŋgut galilak. \v 17 Bepaŋdi nibukahilelak diniŋ titiŋ u welenik gineŋ folooŋ tubumintadapmaune indi Kilisto ne’walaŋ namandap tiŋa hatiyam. Unduŋ doktiŋa Bepaŋ’walaŋ mede yodapmandapmaŋ nai mintawaak wendok munta mu tineem. \v 18 Me nediyeŋ Bepaŋdi yabukahile tilak adi yadi munta mu taneeŋ. Bepaŋdi nibukahilelak diniŋ titiŋ u welenik gineŋ folooŋ hinek tubumintadapmaune wendigoŋ munta liliwenekutak. Munta diniŋ mebi adi indiŋ, me niŋdi kadakaniŋŋiŋ diniŋ kibikoŋ malabumuŋ moŋgolaak u agaŋ nadilak, doktiŋa munta tilak. Me niŋ munta tubune kaŋ indiŋ nadiyaneem, me u Bepaŋ’walaŋ titiŋŋiŋdi hatihatiŋiŋ gineŋ fafaŋe hinek mu tilak. \p \v 19 Bepaŋdi indi timeŋ nibukahileguk. Unduŋ doktiŋa indibo me noli yabukahileyam. \v 20 Me niŋdi indiŋ binek yobetik, “Nu Bepaŋ kahile hinek tilat,” iŋgoŋ adi Bepaŋ’walaŋ metambop gineniŋ kubugoŋ-kabe nemu kahilelak. Unduŋ doktiŋa me woŋ adi yalaŋ-me niniŋdok. Nebek niŋdi Bepaŋ nemu kaguk. Unduŋ doktiŋa metam agaŋ miŋgoŋ yabulak u mu yabukahilelakdi dediŋ tiŋa Bepaŋ hebiniŋ nemu kaguk u kahilewek. \v 21 Kilisto’walaaniŋ yodoko mede nadigumun adi indiŋ. Meeniŋ nediyeŋ Bepaŋ kahile hinek tilak, adi yadi Bepaŋ’walaŋ metam maaŋ undugoŋ yabukahile hinek tuluwaak. \c 5 \s1 Jesu Kilisto nadisukilitimindok \p \v 1 Metam nediyeŋ “Jesu adi Kilisto” unduŋ yoŋa nadisukilitimiiŋ, adi yadi Bepaŋdi hatihati gitipmuŋ tubumintayemulak. Tiŋa metam nediyeŋ Baŋ kahileiŋ undugoŋ hinek wapmihiŋiye maaŋ yabukahileyaneeŋ. \v 2 Indi Bepaŋ kahile hinek tiŋa yodoko medeŋiŋ u takaliyaneem, titiŋ unduŋ tiŋa indi Bepaŋ wapmihiŋiye yabukahile hinek tam unduŋ nadiyaneem. \v 3 Indi Bepaŋ kahile hinek tiyam doktiŋa yodoko medeŋiŋ takaliyam. Kaŋ yodoko medeŋiŋdi malabumuŋ mu nimilak. \v 4 Metam hogohogok Bepaŋdi hatihati gitipmuŋ tubumintayemulak adi yadi kwetfoloŋ diniŋ saŋiniŋ agaŋ ulatifoiŋ. Indi Bepaŋ nadisukilitimiyam, tiŋa titiŋ unduŋ foloŋ mik gineŋ fafaŋeŋ kwetfoloŋ kadakaniŋ diniŋ saŋiniŋ ulatifoyam. \s1 Bepaŋ ne Mihiŋiŋ’walaŋ mebi yohautaguk \p \v 5 Meeniŋ nediyeŋ Jesu adi Bepaŋ’walaŋ mihiŋiŋ yoŋa nadisukilitimilak, adi yadi kwetfoloŋ kadakaniŋ hatak diniŋ saŋiniŋ ulatifooŋ fafaŋeŋ kalakapmelak. \v 6 Jesu Kilisto adi talik indiŋ foloŋ buguk: Imeyout titiŋdok, eŋ koloŋdabek foloŋ naŋgatŋiŋ kwatnedok buguk. Adi Imeyout titiŋdok hogok mu buguk. Mokoŋ. Adi yadi Imeyout eŋ koloŋdabek foloŋ naŋgatŋiŋ kwatnedok buguk. Uŋgoniŋ Munabuli adi mede biyagoŋ diniŋ mebi. Unduŋ doktiŋa Uŋgoniŋ Munabuli ne Jesu Kilisto’walaŋ mebiŋiŋ yohautalak. \v 7 Nemek lufomkulitniŋdi adi’walaŋ mebiŋiŋ yohautaiŋ: \v 8 Uŋgoniŋ Munabuli, ime eŋ naŋgat. Lufomkulitniŋ adi wanakaŋ mede namandap kubugoŋ uŋakoŋ yohautaiŋ. \v 9 Indi adi medi mede yohautaiŋ u nadiŋa nadisukilitiyam. Eŋ Bepaŋdi mede yohautalak adi medi yoiŋ u yalakapmedapmaŋ tilak. Kaŋ Bepaŋdi mede agaŋ yohautaguk, woŋ adi Mihiŋiŋdok yoguk. \p \v 10 Metam nediyeŋ Bepaŋ Mihiŋiŋ nadisukilitimiiŋ, adi yadi Bepaŋdi mede yohautaguk u nadidahiune welehik gineŋ hatak. Iŋgoŋ me Bepaŋ’walaŋ medeŋiŋ nadidahi hinek mu tilak, adi yadi Bepaŋ yalaŋ-me nilak, unduŋ tilak. Me undiniŋ adi Bepaŋdi Mihiŋiŋdok mede yohautaguk wendok nadiune folooŋnit mokit tilak. \v 11 Kaŋ titiŋ unduŋ foloŋ Bepaŋdi medeŋiŋ biyagoŋ u tubudakalelak. Bepaŋdi Hatihati dapmandapmaŋnit mokit nimguk, kaŋ Hatihati woŋ adi Mihiŋiŋ’walaŋkade hatak. \v 12 Me nediyeŋ Bepaŋ Mihiŋiŋdut wooŋ galilak, adi yadi Hatihati u kahilewaak. Eŋ me nediyeŋ Bepaŋ Mihiŋiŋdut mu wooŋ galilak adi yadi Hatihati u mu kahilewaak. \s1 Ninadi eŋ kadakaniŋ diniŋ mede \p \v 13 Nu metam Bepaŋ Mihiŋiŋ wou nadiŋa nadisukilitimiiŋ hidi Hatihati dapmandapmaŋnit mokit haliwooŋ halaak u agaŋ kahilegiŋ, u nadidakaleneŋdok mede i youhamulat. \v 14 Indi Bepaŋ ne’walaŋ nadinadiŋiŋ binek takaliŋa nemek niŋdok ninadinene adi yonadinik u kedem nadinimilak. Unduŋ doktiŋa indi Bepaŋdok munta mu tiyam. Mokoŋ. Indi adi toboniŋ Bepaŋ’walaŋkade wam. \v 15 Adi indi’walaŋ yonadinik hogohogok nadinimilak, u agaŋ nadiyam. Unduŋ doktiŋa indi nemek niŋ nimdok ninadiyam woŋ adi nemek u agaŋ kahilegidibayam. \p \v 16 Me niŋ adi me noliŋiŋdi kadakaniŋ tubune kaŋ nadiluwaak, kadakaniŋ kumuŋ fafaŋeniŋ diniŋ u mu tuguk kaŋ kedem ninadi kwanai tubune Bepaŋdi Hatihati miluwaak. Kadakaniŋ kumuŋ fafaŋeniŋ diniŋ mu tineeŋ adi yadi unduŋ kedem tiyembaak. Tiŋa undugoŋ, kadakaniŋ tiŋa kumuŋ fafaŋeniŋ kahiledok u maaŋ uŋgoŋ hatak, iŋgoŋ nu kadakaniŋ undiniŋdok ninadi kwanai titiŋdok mu yolat. \v 17 Hatihati be titiŋ hogohi hogohogok wanakaŋ adi kadakaniŋ. Iŋgoŋ kadakaniŋ noli adi kumuŋ fafaŋeniŋ diniŋ moŋ. \s1 Jesudi momooŋ nibudokolak \p \v 18 Indi agaŋ nadiyam. Me niŋ Bepaŋ’walaŋ mihiŋiŋ hatilak adi yadi titiŋ kadakaniŋ mu tihatilak. Mokoŋ. Adi Bepaŋ Mihiŋiŋdi momooŋ hinek kadokoune Me Kadakaniŋdi tubugweheyeune kadakaniŋ gineŋ mu mawetik. \v 19 Indi adi Bepaŋ’walaŋ wapmihiŋiye hatiyam, iŋgoŋ metam nadinadihik nemek kwetfoloŋ diniŋdok hogok hatak, adi wanakaŋ Me Kadakaniŋ’walaŋ saŋiniŋŋiŋdi yabudokolak u agaŋ nadiyam. \v 20 Tiŋa indiŋ maaŋ agaŋ nadiyam. Bepaŋ Mihiŋiŋ adi agaŋ buguk, kaŋ indi Bepaŋ folooŋ hinek u nadinimdok nadinadi nimguk. Indi Bepaŋ folooŋ hinek eŋ Mihiŋiŋ Jesu Kilistodut wooŋ galiyam. Jesu Kilisto adi Bepaŋ hinek, tiŋa adi yadi Hatihati dapmandapmaŋnit mokit diniŋ mebi. \p \v 21 Wapmihineye-kabe, hidi bepaŋ yalayalaŋ hekidok sigilulum tiyemaneeŋ.