\id ROM - Waunan (Woun Meu) NT (original orthography) -Colombia 2011 (DBL -2013) \h ROMANOS \toc1 Pabloou Romapienag hẽsap p'ã deepʌ̈itarr \toc2 Romanos \toc3 Ro \mt1 ROMANOS \mt2 Pabloou Romapienag hẽsap p'ã deepʌ̈itarr \ip \bd Chi p'ãtarr.\bd* Mʌg carta jöoi Pabloouta p'ãjim. Hajap Biblia estudiejem k'ʌʌn hiek Corinto p'öbör hee simuata p'ãjim haajem, Romapienag deepäaig (1:7,15). Ham hiek hĩchab hʌʌi hãb Febe haajerr gaau k'ãijã deepʌ̈ijim haajem (16:1-2). Mag deepäaiwai chi Pablo hagt'a Roma maba sĩejim. Maagwai Roma p'öbör hee hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn narr haawai mak'ʌʌnagta deepʌ̈ijim haajem, ham hoon mam k'õchaaga haajerr haawai (1:10-11). \ip Roma p'öbör hee chi hʌ̈k'a narr k'ʌʌn chan judionaan happai k'aba judionaan k'abam k'ʌʌnpata t'ʌnaajim haajem. Warrcharan chi hiek'an judionaanauta harrjim haajem; mamʌ magtarrta judionaan k'abam k'ʌʌnauta hʌ̈k'a p'öbaadëwi jũrr hewag pawi hamachta chi nacha hʌ̈k'a narr k'ʌʌn k'ãaijã k'apanaacha hap'öbaadëjim hanaabá. \ip \bd K'an jawaag hajĩ.\bd* Pabloou Romapienag mʌg carta deepʌ̈itarran hamagjã hĩchab Hẽwandamau maach peerdʌ haaujem hiekta hajap'a k'ap hamk'ĩir jaaupäaig hajim (1:3-4,16-17). \ip Pablo hiek maachin “t'umaam k'ʌʌnta maach pekau gaaimua maachdëupai Hẽwandamag maach hisegpi nʌmjö hi warpta wënʌrrʌm” haajem. “Mag hi warpta wënʌrrab mamʌ, Hẽwandam t'umaam k'ʌʌn dʌ̈i hajap'a k'itaawai, mag maachdëu nem hajap'a wau nʌm paarjã k'aba, hich garmuata mag maach hich dʌ̈i hiekk'õr pöm narrjã higba, Jesucristo gaaimua maach pekau chugpaawi hiekk'õr chuk'u sĩi hich dʌ̈i dau parii hapiejem” hanʌm k'ap hamk'ĩirta Pabloou mʌg libro p'ãjim (3:23-24). \ip Pabloou hĩchab dawaa k'ap'ʌ hapi sim, mʌg maach peerdʌajem hiek t'umaam k'ʌʌn hat'eemk'a sim (9:1–11:36). “Har t'um maach Pörögta hamach dau haug k'augpi jëeu nʌm k'ʌʌnan hʌ̈u peerdʌtk'aju” ha sĩewai (10:13), judío k'aba hawiajã judiojö peerdʌju. \c 1 \s1 Salud \p \v 1 Romapien, maach hãba Cristo hiek hʌ̈k'a nʌm gaaimua k'odk'a t'ʌnʌm k'ʌʌn, ¿jãgpai nʌ keena? \p Mʌʌn Pabloou, Jesucristo chog. Muata pãrag mʌg hẽsap p'ã deepʌ̈i chirʌm. Hich Jesucristoouta mʌ jʌr haujim, jãga Hẽwandamau maach peerdʌ haaujẽ ha jaaujem k'amk'ĩir. \v 2 Mag hich Hẽwandamau jãga maach peerdʌ hauju ha sim hiek'an jöoingarwe hich hiek jaaumienag p'ãpitarr hiekpaiu. \v 3 Wajapcharan mag hiek'an Hẽwandamau hich Chaai higwiata mag p'ãpijim, maach Pör Jesucristo higwia. Maach mʌig heegarm k'ʌʌn dʌ̈i hãba sĩeicheegpain, rey David k'ararr chaain hewagam k'ʌʌn heeta sĩi parhoobam k'ʌʌnjö t'aabachëjim. \v 4 Mamʌ mag hamau hi t'õotarrta deeu hiiu p'iidʌtarr gaaimua, maimua Hẽwandam Hak'aar hi dʌ̈i sĩejeewai hag jua t'eegau hõor hajaug paajem gaaimua, hichta Hẽwandam Hiewaa chi jua t'ierrk'a sĩerrʌmjã hõrag k'ap hapiejem. \p \v 5 Mag Jesucristoouta hʌ̈u mʌ jʌr hauwia hi hiek jaaujemk'a chitʌm, mag hi hiek jaau chitʌm gaaimua meupierram k'ʌʌnau hirigta hʌdʌraa hamach peerdʌpinaa hi hipierraa hamk'ĩir. \v 6 Mag meupierram k'ʌʌn ha chirʌm haig, muan pãarpata jaau chirʌm, pãarjã hich Jesucristoouta hich dënk'a hautarr haawai. \v 7 Mag pãar Romapienjã Hẽwandamau jãsene haajem k'ʌʌn haawai pãragta mʌg hẽsap p'ã deepʌ̈i chirʌm, pãarjã hi hõor haawai. Muan maach Haai Hẽwandamagjã jëeunaa maach Pör Jesucristoogjã pãar kõit jëeu chiraajem, pãar hʌ̈u heeg hoonaa pãar k'õinaa p'ë wai wënʌrramk'ĩir. \s1 Pabloou Romapien hoon mam k'õchk'aajerr \p \v 8 Keena, deeum nem jaauju nawe pãrag jaauk'im: Muan Jesucristo gaaimua hich mag Hẽwandamagta hʌ̈u hajim ha chiraajem, pãachdëu hʌ̈k'atarr hiekta hagt'a hogdʌba durrum higwia deeum durram magwe pãar hëugar hõrau wajap'a hig hiyʌ̈ʌ haajem paar. \v 9 Muan hãba Hẽwandam Hiewaau maach peerdʌ haaujem hiek warag hõrag k'ap'ʌ hapijuuta hẽk'a chiraajem. Magua, hich Hẽwandamaujã k'ap'ʌ sim, mua hichig jëeupierr chadcha pãar kõit jëeujem. \v 10 Mag nʌm dʌ̈i hĩchab nawe pãar hoom k'õchag chiraajeewai hirig jëeu chiraajem, pãar hoon mʌch pʌ̈imk'ĩir, majã hichdëu mag k'õsi chirʌm k'ai mamʌ. \v 11 Mag pãar dʌ̈i k'ĩircha hoom k'õchag chirʌmʌn, pãachdëu hʌ̈k'atarr hiek gaaita warag hubʌ paauk'amamk'ĩrau. Pari magamk'ĩran, mʌchdëu pãrag Hẽwandam hiek jaau chitʌm gaaimua hich Hẽwandam Hak'aragta pãar dʌ̈i hichdëu k'õsimjö hapim k'õsi chirʌm. \v 12 Mamʌ wajapcharan mag pãachpaita mua jaau chitʌm gaaimua hubʌ k'aba, hagdaujö maach t'umaam k'ʌʌnta k'ĩir honee hapim k'õsi chirʌm, maach t'umaam k'ʌʌnau hãbam hiekpaita hʌ̈k'a naawai. \p \v 13 Cristo gaaimua k'odamnaan, mua pãrag k'ap'ʌ hapim k'õsi chirʌmʌn, biek k'apan mʌchdëu pãar hoon majujú haajemʌu; pari magʌmjã hagt'a pöd maba chirʌm. Mamʌ hʌ̈uta pãar haar bark'iin, deeum durr maawai haajemjö, muan pãar heejã hõor k'apanaam k'ʌʌnagta warag Hẽwandam hiek hʌ̈k'apim k'õsi chirʌm. \v 14 Mamʌ hagt'a mag k'apanaam k'ʌʌnau hʌ̈k'aba haawai dëbpaarta paraa chirʌmjö Cristo dʌ̈i mʌ chigaa chiraajem, t'umaam k'ʌʌnag hich hiek jaaumk'ĩir mʌ jʌr hautarrta hãaur k'ʌʌnagpai jaau chiraawai. Mua jaauju haai chirʌm chi t'et'emnaanag, bʌ̃ʌrjã serbiiba k'it'ëem k'ʌʌnag, k'ĩirjug k'augk'am k'ʌʌnag, k'ĩirjug meraa k'it'ëem k'ʌʌnag, t'umaam k'ʌʌnagta jaauju haai chirʌm. \v 15 Maguata chadcha pãar jam Roma p'öbör hee naajem k'ʌʌnagjã maach peerdʌajem hiek jaaum k'õchag chirʌm. \s1 Jãga haajẽ maach peerdʌajem hiek hʌ̈k'aawai \p \v 16 Mag Hẽwandamau maach peerdʌ haaujem hiek hũrwia hʌ̈k'a nʌm gaaimuata t'um chi mag hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnan hichdëu peerdʌ haaujeewai mʌ chan hi hiek jawaag bʌ̃ʌrjã chigaa haa k'augba chitʌm. Hiin chadcha nacharan judionaan heepaita jaaujeejim. Magtarrta hĩs hewag pawia durr chaaur judionaan k'abam k'ʌʌnagpa jaaujem, hamjã hagjö peerdʌtk'amk'ĩir. \v 17 Mag maach peerdʌajem hiek hʌ̈k'aawaipaita Hẽwandamau maach chi hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn pekau chuk'u hapäaijem, warrjã hich magta pekau chuk'u narrjö. Hichdëu magju higwia nawe hich hiek p'ãpitarr gaai jaauwai: \q1 “Har chi mʌ hiek hʌ̈k'a nʌm gaaimua bʌ̃ʌrjã pekau chuk'u haajerrjö nʌm k'ʌʌnta mua hich mag mʌch dënk'a hauju” ha sim. \rq (Hab. 2:4)\rq* \s1 Jãga nʌ hõor Hẽwandam higbam k'ʌʌn \p \v 18 Pari har t'um Hẽwandam högk'aba hi dau na maach hinaam nem waunaa dich k'apeen dʌ̈ijã nem hagcha k'aba haajem k'ʌʌn gayan, ya Hẽwandam k'ĩir machag burrimʌʌ sim, mag nem k'aigbam waum k'õchgau hi hi chaarta hũrjöjöopaijã k'aba naawai. \v 19 Pari Hẽwandamau mag ham gaai k'ĩir machag meeuju ha simʌn, hichdëucha hõrag hich jua hoopi sim gaaimua hi k'ap'ʌ haju haai nʌmta juau hogt'om mag k'augbamjö naawaiu. \v 20 Chadcha Hẽwandam chan hãbmuajã hooba haajem, pari hamau wajap'a k'ĩirjuk'iin, nem t'um t'ʌnʌm hirua wautarr hoowiapai, “Hãa, jãgan chadcha Hẽwandam sim” haju haai nʌm. Hichdëu mʌg durr hompaatarr haigmua hewag pawiajã merag chuk'u sim, hichta chadcha Hẽwandam haawai warrgarwejã hichpaita hich mag jua t'eeg sĩerrʌm. Pari mag hi jua hoo nʌmta, juau hogt'om hi higjöjöopaijã k'aba haajem. Magua pöd hamau, “Hẽwandam sim k'augba naawaita mag hʌ̈k'aba haajem” haju k'aba nʌm, \v 21 chadcha Hẽwandam sim k'ap'ʌ nʌmta mag hʌ̈k'aba naawai. Mag hi sim k'ap'ʌ nʌmta, hi k'ĩrag heejã haba, ni hamach nem hig nʌm deejem paarjã hirig hʌ̈u hajim haba sĩerrjëem. Magju k'ãai warag hamachdëu nem parhoobam wau nʌm gaaimua, k'ĩirjugpata hãr t'ʌnʌmua sĩi maadëu nem higmap'amta k'ĩirju sĩsidʌm; wajapcharan Hẽwandam hiek hat'eem sĩi hedaramjöta sĩsidʌm. \v 22 Hamachdëupain hamau nem t'um k'ap'ʌ nʌm haajem; pari mag k'ap'ʌm hanʌmta, k'ĩirjug chuk'umjö warag parhoobata nem wau nʌm. \v 23 Mag naawaita maach hompaatarr Hẽwandam hich mag t'õojã k'augba sĩerrʌmʌgta jëeubanaa warag nem parhoobam nem hamachdëupai wau nʌmʌgta jëeujem. Sĩi maach dajẽk'u k'it'ëem k'ĩirk'a waunaa, nem hichpan k'ĩirk'a waunaa, nemchaain bʌ̈ jayapamjöm waunaa, wa sĩi jẽbjã gaai jãau jẽedʌ sĩerrjëemjöo k'ãijã waunaa magʌmʌgta jëeujem, magʌmta hamach hẽwandam hawia. \p \v 24 Pari hamach mag t'ʌnʌm gaaimua Hẽwandamau warag hamag hoobamjö hapʌ̈iwia hamach t'ãar hee nem k'aigba wauju k'ĩirju sĩsidʌmta warag hʌdʌraa hamag waupi sim. Mag, hamach wir haigpai chik'am hõor dʌ̈ijã sĩi parhooba t'ʌnʌm gaaimua, maach chi bigaaum k'ʌʌnta chigaa haajem. \v 25 Mag nʌm dʌ̈i hamau hamach garmua maach Hẽwandam chaarta hisegnaa jũrr nem parhoobamʌgta hee t'ʌnʌm. Hich chi nem t'um hompaatarragta jëeuju haai nʌmta, hirigta jëeuba, sĩi hirua nem waumarragta jëeu nʌm. \v 26 Hamach mag nʌm gaaimuata Hẽwandamau warag hamag hoobamjö sĩi nem maach hinaamjö sĩsidʌmta warag hʌdʌraa hamag waupi sim. Magp'öbaadeewai chará chi hʌʌinaujã sĩi hamach hʌʌin hap'ata hamachdëu ham haig hemk'ooin dʌ̈ímjö t'ʌnʌm. \v 27 Maagwai chi hemk'ooinjã hich hagjö warag hʌʌinjã higba, hamach hemk'ooin hap'ata hʌʌin dʌ̈ímjö ham k'õchk'a t'ʌnʌmua maach chi bigaaum k'ʌʌnpata chigaa hapiejem, mag hamachdëu waum haig maach hinaamjö nem wau nʌmua. Mamʌ ham jãg nʌm paar chan Hẽwandamau ham gaai jua t'ũu deebam. \p \v 28 Hamau hamach garmuata Hẽwandam higba naawai hich Hẽwandamaujã hamag hoobamjö hapʌ̈iwia sĩi parhoobam k'ĩirjug maadëu higmap'amta warag hʌdʌraa hamag k'ĩirjupi sim, magbaawai parhoobam nem wauju k'abamta hamach k'õchagpierr waumk'ĩir. \v 29 Maguata sĩi wir haig dich k'apeen dʌ̈ijã nem hagcha haba, parhoobata t'ʌnʌm: dich hõor k'abam dʌ̈i k'apese, nem k'aigbamjã t'umta waum k'õsi, chik'am nemjã dich dën hapim k'õsi, nem k'aibag, chik'amnau nem wai nʌm hoowia hagjö paarpam k'õsi, juaujã chik'am t'õo, chik'am dʌ̈i k'ujʌʌrnem, sëunem, chik'am k'aibag waaunem, \v 30 chik'am jaaunem, chik'am k'ĩirchajã hiek'aanem, Hẽwandamjã k'õchk'aba, chik'am serbiibag p'eenem, hamachdëupai hamach t'ö hiek'aanemnaa sĩi nem hatcharag, chik'am k'aibag wauju k'ĩirjuanem, chaainjã dënnaanau hiek'aawai hamachig k'abamjö hipierraajã k'aba, \v 31 Hẽwandam hiek hat'eejã jʌ̃g k'ĩchag, hamach hiek'atarrjã chadcha hagjö haba, dich k'apeenjã k'a k'õchk'aba, k'ĩir haubaadëmjã k'ĩir t'ũa chʌuunaa dich k'apeenjã dau haug k'augbata t'ʌnʌm. \v 32 Mag t'ʌnʌmʌn, hamach mag nʌm paar jerrba Hẽwandamau k'ĩmie durr hamach bark'ʌʌiju k'ap'ʌ nʌmta mag t'ʌnʌm. Pari magʌmta warag hamach jua pʌaba, parhooba nem waunaa bigaaum k'ʌʌnau hamach dënjö waauwaijã magta k'õsi t'ʌnʌm. \c 2 \s1 Hẽwandamau k'aigbam k'ʌʌn dʌ̈i hichdëu hampierr haju \p \v 1 Pari hãbmua k'ãijã, hí chan magba chirʌm haju. Mamʌ pua chadcha mag k'ĩirju chirʌm k'ai, hõor wajap'am hawiajã, mʌ hiek hũrbá pʌrʌg jaauk'im: Pua chik'amnaan jaauwai pʌchpaita dʌ̈i wir haig jaau sĩebahab, hamau nem wau nʌmta pʌchdëujã dʌ̈i waaujeewai. Magua pua pöd, “Mʌ chan Hẽwandam dau na k'aibag chuk'u chirʌm” haju k'aba sim. \v 2 Pari maadëu k'ap'ʌ nʌm, Hẽwandamau hõor dʌ̈i hamachdëu nem waaujempierr haajem. Magua maadëu k'ap'ʌ nʌm, magʌm nem k'aigbam waaujem k'ʌʌnan hirua hamach k'ĩircha jaaunaa hich jua machag hãwatab k'aba hãwatpiju. \v 3 Pari pʌ, chik'am higwia jãan mag sĩerrʌm haajemta, pʌchdëujã hamau nem waaujem k'ĩir hich hagjö wauba haajeeb. Mag simta, ¿pua k'ĩirjuawai pʌchta Hẽwandam jua heemua peerdʌju ha chirʌ́? Pʌ chan peerdʌbam. \v 4 Chadcha Hẽwandamau warre pʌ gaai mas deeba haajem. Pari mag pʌch chig haba haajeewaijã, puan pʌch wajap'a sĩewaita mag pʌch chig haba haajempii sim. Pari pua k'augba sim, mag hirua hʌ̈u pʌ dichba haajemʌn, pʌch k'aibag hisegwia hich jʌrmk'ĩirta mag pʌ chigjã haba sĩi warag hoobamjöo haajem. \v 5 Pari Hẽwandamau mag pʌ hig simta, pʌch jʌ̃g t'eeg gaaimua pʌch garmuata hi higjã higba, sĩi warag hichdëu hõor hi hagk'am hed hamachdëu nem k'aigba waaujerrpierr hamach k'ĩircha jaaunaa ham gaai jua k'ʌaba deeju hedta pʌch gaai mas hamk'ĩir hich k'ĩir machag sĩi hãwat p'iepi simjö sim. \p \v 6 Mag hedta dich nem waaujerrpierr hagdaujö hichdëu k'ap maach dʌ̈i haju. \v 7 Har hʌ̃gt'ar höbërwia bʌ̃ʌrjã meeba hich mag wajap'a wënʌrraju k'ĩirju nʌm dʌ̈i Hẽwandamagta hamach t'ö hiyʌ̈ʌ hapim k'õchgau warag nem wajap'am happai wauju hẽk'aajem k'ʌʌnan, hirua hich dënk'a hauju, hich mag hich dʌ̈i wënʌrramk'ĩir. \v 8 Pari har hi higar k'abanaa warag nem k'aigbamta waum k'õchk'aajem k'ʌʌn dʌ̈in, k'ĩir machag t'ʌnʌmua warre ham gaai jua k'ʌabata hirua deeju. \v 9 Magbaadeewai judionaan mag nem k'aigba waaujem k'ʌʌnta wajap dau haug waup'öbaadëm dʌ̈i hök'ĩirjug pöoma hajurau. Pari wajapcharan hamach happaijã k'aba, judionaan k'abam k'ʌʌnjã nem k'aigbam waaujem k'ʌʌnan, t'umta hĩchab hich hagjö haju. \v 10 Mamʌ magju k'ãai judionaan har nem wajap'am waaujem k'ʌʌnan hʌ̃gt'arjã hich dʌ̈i wajap'ata wënʌrrapiju. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab hichdëuta ham t'ö hiek'anaa k'õinaa hich dʌ̈i p'ë wai nʌrraju. Pari hirua magjujã judionaan dʌ̈ipai k'aba, t'um judionaan k'abam k'ʌʌn hawiajã nem wajap'a waaujerr k'ʌʌn dʌ̈in hich hagjö haju. \v 11 Hirua mag hãaur k'ʌʌnpaita daupiinaa hiwiir hãbam k'ʌʌn k'a hisëe k'aba haajeewai judionaan hawiajã chi k'aigba nʌm k'ʌʌnan, judionaan k'abam k'ʌʌn dʌ̈i k'aibag hãba t'ʌnʌm, Hẽwandamau hoowai. \p \v 12 Judionaan k'abam k'ʌʌnau chadcha judionaan dënjö Moiseeu ley p'ã pʌatarr chuk'u nʌm. Mag chuk'u naawai mag ley gayam hiek k'augba pekau waaujerr k'ʌʌnag Hẽwandamau mag hiek higbaju. Pari hichiita hamjã hok'oob k'aba hok'ooju, hamach pekau gaaimua. Mamʌ mag Moiseeu ley p'ã pʌarr wai naawai hag gayam hiek k'ap'ʌ nʌmta pekau waaujerr k'ʌʌnagan chadau, hag gaai jaau simjö hipierraa k'aba harr gaaimuata Hẽwandamau hamag hag hiek hëudʌwi warre ham dau hap'ʌʌ hajujã jaauju. \v 13 Wajapcharan mag ley gayam hiek k'aug chirawiajã hag hipierraa k'abam chan Hẽwandam na wajaug chuk'u sim. Magarrau hũrwia hag hipierraa simʌn chadau hich Hẽwandamaujã wajap'a sim ha sim. \v 14 Pari jãg judionaan k'abam k'ʌʌnau Moisés ley chuk'u nʌmta, sĩi hamach k'ĩirjug heemuapai hag gaai jaau simjö nem waauwai, merag chuk'u sim hamachdëujã k'ap'ʌ nʌm, k'ani wauju haai nʌ wa waubaju haai nʌ. Mag nʌm haig maata hamachigan ham leíu. \v 15 Maguata mag nem wajap'a waauwai, mag leita hamach k'ĩirjug hee wai nʌmjö haajem. Mag naawai, k'ar nem wajap'a waauwai wa k'aigba waauwaijã, maguata hamag jajaauk'amjö haajem, hʌ̈u sĩ wa k'aigba sĩ. Mag hamach k'ĩirjug heepai jãga wënʌrraju haai nʌ ha k'ap'ʌ naawaita, maach hi hagk'am hedjã Hẽwandamau Moisés ley higba, hamachdëu k'ap'ʌ haajerraupaita hõor dënjö warag ham k'aibag waumjö haju wa ham kõit hiek'amjö haju. \v 16 Maigta mua mʌg maach peerdʌajem hiek jaauwai jaaujemjö, chadcha Hẽwandamau hich Hiewaa Jesucristoogta hõrau meraa nem waunaa hamach hödegpai k'aigba k'ĩirjuajerrjã dawaa hamag jaaupiju. \s1 Jãga nʌ judionaan Moisés ley wai nʌm k'ʌʌn \p \v 17 Mua jũrr judionaanag magk'im, mʌ hiek hũrbat: Pãar hiek mag pãarta judionaan haawai Moiseeu ley p'ã pʌarr hʌʌrk'a nʌmuata pãach peerdʌju hanaabma. Magnaa, pãar meeunta hich Hẽwandam hõor haawai, hichiita peerdʌju hawi pãachdëupai pãach t'öojem. \v 18 Pãachdëuta hirua nem waupim k'õsimjã k'ap'ʌnaa mag ley gaai jaau simjö k'anta wauju haai nʌ wa wauju k'aba nʌ ha k'ap'ʌ nʌm haajem. \v 19 Pãar hiek mag pãachdëupaita mag ley k'augbam gaaimua dau k'ĩsumjö nʌm k'ʌʌnjã jaau harrnaa sĩi k'ĩchag heemjö wënʌrrʌm k'ʌʌn bʌ̈jã wʌʌpʌ̈iju haai nʌm haajem. \v 20 Wajapcharan pãachdëuta k'augbam k'ʌʌnag jaau k'augnaa k'ĩirjug meraapaim k'ʌʌnagjã jaau k'aug nʌm haajem, mag ley gaai chadam hiek p'ã wai naawai pãachdëuta nem t'um k'ap'ʌ nʌm hawi. \v 21 Ma chadcha magju haaima. Pari pãachdëu chik'amnag mag jaau nʌmta, k'an jãgwi pãachdëu jaaujemjö haba haajerramma. Pãachdëun hõrag nem jĩgk'apiba jaaujemta, jãgwi pãachdëun chadcha jĩgk'aajerramma. \v 22 Pãachdëun pãach k'apeenag chik'am hʌʌinjã waupiba jaaujemta, jãgwi pãachdëujã chik'am hʌʌin waaujerramma. Pãrau k'õchk'aba haajem, hõrau hamach juau nem waunaa maata hamach hẽwandam hawi hagʌg jëeu nʌm hoowai. Hamau mag nʌm haig chadcha k'aigba sim; pari pãachdëu mag nʌmta, jãgwi pãrau hamau hamach hẽwandamag jëeujem deg nem wajap'am wai sĩsidʌmjã jĩgk'aajẽ. ¿Mag nʌmjã pekau k'abá? \v 23 Pãachdëupain pãachdëuta mag ley gaai chadam hiek p'ã wai nʌm hawi, haata wounjö t'öojerram. Pari mag hiek'a nʌmta, hag gaai jaau simjö k'aba, Hẽwandam hichaaur nem wau nʌm gaaimua jũrr bigaaum k'ʌʌnag Hẽwandam hëugarta k'aigba hiek'apiejem. \v 24 Pãachdëu jãgju k'apta hich Hẽwandamaucha pãar jöoin higwia hich hiek p'ãpitarr gaai, “Pãach gaaimuata har chi mʌ hiek hʌ̈k'aba nʌm k'ʌʌnaun warag mʌ hëugarta k'aigba hiek'aajem” ha jaaubajieb. \p \v 25 Wajapcharan mʌgta sim: Chadcha har Moiseeu ley p'ã pʌarr hiek wajap'a hʌʌrk'a simʌgan mehëu p'ʌʌrbich nʌmjã hʌ̈u sim. Pari mag p'ʌʌrbich wai simjã mag ley hʌʌrk'aba sim chan, parta mag p'ʌʌrbich nʌmua Hẽwandam hõork'a nʌm hag dauchach hich gaai wai sim. \v 26 Pari magba mag mehëu p'ʌʌrbichba ni judiojã k'aba simuata mag ley gaai jaau sim wajap'a hʌʌrk'a simʌn, magan mehëu p'ʌʌrbichba sĩewiajã, maata Hẽwandamagan p'ʌʌrbich simjö sim, hich dau na wajap'a sĩewai. \v 27 Magua, Hẽwandamau maach hi hagk'am hedjã chi mag ley gaai jaau sim hipierraa simuata, pãar dënjö mag chi dauchach hich mor gaai chuk'u hawiajã, hich garmua pãar jaauwímʌcha jaauju, pãrau pãachta Hẽwandam hõor hawia hirua jaautarr dauchachjã pãach mor gaai wai nʌmta mag hi ley p'ã wai nʌm gaai jaau sim hipierraajã k'aba narr haawai. \v 28 Pãrau k'augba nʌh, judiok'a nʌm chan sĩi maach dënnaan judionaan haawai hõor dak'ĩir dich jöoin hi pʌaba wënʌrrʌm k'aba, ni sĩi Hẽwandam dënk'a nʌm k'ʌʌn dauchach wai chirʌm hanʌmjã k'abam. \v 29 Judío chaar habarmʌn, sĩi dich morta dauchachpiju k'ãai, Hẽwandam dau na t'ãar wajap'a nʌmʌu. Mag nʌm haiguin chadau sĩi judionaan hi hʌʌrk'a nʌmua k'aba, hich Hẽwandam Hak'arauta mag maach t'ãar wajaug hapi sim. Magta t'ãar wajap'a nʌmʌn chadau, dichjöpaim k'ʌʌnau k'aba, hich Hẽwandamauta chadcha maach hʌ̈u wënʌrrʌm haju. \c 3 \p \v 1 Pari mag nʌmta hãbmua k'ãijã, “K'an gaaimua magan maar judionaanta judionaan k'abam k'ʌʌn k'ãaijã Hẽwandam dau na hʌ̈ucha nʌmma” wa “K'an wajaug sĩ, mag p'ʌʌrbich nʌmua dich mor gaai dauchach nʌm” hak'iin, \v 2 jaauju pöoma t'ʌnʌm. Pari chadcha maachta deeum k'ʌʌn k'ãaijã hʌ̈ucha nʌmʌn, maach meeunagta hich Jöoiraujã t'umaam k'ʌʌn hat'ee hich hiek p'ã deetarr gaaimuau. \v 3 Pari magtarrta, ¿jãg hãaur k'ʌʌnau hʌ̈k'amap'amjö nʌmjãma? ¿Pãrau k'ĩirjuawai ham mag nʌm gaaimua hich Jöoirau haju haajerrjã chadcha magba sĩi hich mag k'ĩir hok'ooju k'ai? \v 4 Magju habá. T'umaam k'ʌʌn nem sëunem hawiajã hich Hẽwandam chan sëu chuk'u sĩerraawai hichin hiin nem hagchata jaaujem. Maach k'aibag jawaagjã hich mag sĩerrʌm higwi jöoi David k'ararrau Hẽwandam hiek gaai magjim: \q1 “Pua hõor k'aibag jaauwaijã hamau, ‘Puan nem hagchata jaaubarm’ haju. \q1 Chad k'abam nem hõrau pʌch gaai t'ʌawaijã pʌchdëuta ganab k'aba ganju” ha p'ãjim, “pʌchta hagpierraa chitaawai.” \rq (Sal. 51:4)\rq* \p \v 5 Pari mag maach k'aigba nʌm gaaimuata warag Hẽwandam maachjö k'aba hagpierraa sĩerrʌmjã maadëu k'ap'ʌ nʌm k'ai, magan ¿jãgáwa? Sĩi parhoobam k'ʌʌnau k'ĩirjuajemjö k'ĩirjuk'iin, magan Hẽwandamau pöd hõor hamach pekau gaaimua dau hap'ʌʌ hapiju k'aba sim haju haai nʌm, mag pekau gaaimuata hich hagpierraa chitʌmjã wajap'a k'augpiejeewai. \v 6 Pari ma chad k'abam. Mag hak'iin magan Hẽwandaman hagchajã k'aba parhoobata nem wau sĩerrʌm hak'am. Hẽwandam hichpa magta sĩerrʌm hak'iin, jãga hichdëu maach hi hagk'am hedjã pãar k'aigba naajim wa hʌ̈u wënʌrrajim k'ãijã haju maachig. \p \v 7 Wa magba hãbmua k'ãijã pʌaba, “Pari mag mʌch k'aibag chirʌm gaaimua jũrr mua hõrag Hẽwandamau hõor dʌ̈i hagpierraa nem waaujem higwia hi wajaugta p'ëpi chirʌmjö chirʌmta, jãga magʌm gaaimua Hẽwandamau mʌ dau hap'ʌʌ hapibarju” haju. \v 8 Pari mag hamau jaau nʌmjö mag k'aigba nʌm gaaimua hi wajaugta p'ëpimjö nʌm k'ai, jãgwi warag nem k'aigbamta wauju k'aba nʌ, magʌm gaaimua jũrr hich mag hi wajaugta p'ëmk'ĩir. Chi mag nʌm k'ʌʌnaun hamachdëu mag k'ĩirju nʌm gaaimuata hõrag jaauwaijã, muan magta jaau chitʌm haajem, magʌm gaaimua mʌ hëugar sëuk'a nem hĩgk'am k'õchgau. Pari chi mag nʌm k'ʌʌnan, Hẽwandam dʌ̈i k'ujʌr nʌmjö nʌm gaaimua, hi jua machag hãwatab k'aba hãwatju. \s1 Maachin t'um pekaupanau \p \v 9 Magan ¿maachin jãgata nʌmma? ¿Maach chi judionaanta judionaan k'abam k'ʌʌn k'ãaijã Hẽwandam na wajapcha nʌ? Magjã k'abam. Maachin, chaig mʌchdëu jaau chirarrjö, judionaan k'abam k'ʌʌn dʌ̈i hãba judionaan hawiajã t'um pekaupanau, Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaau simjö. \v 10 Mag hi hiek p'ã sim gaai jaauwai, \q1 “Hẽwandam dau na wajap'am k'ʌʌn chan hãbjã chuk'um” ha sim. \q1 \v 11 “Hẽwandamau wajap'a wënʌrrapi simjö chan hãbmuajã hi dënjö k'ĩirjuba sim; hãbmuajã hi higmap'amjöta sim. \q1 \v 12 T'umaam k'ʌʌnauta hi haar baarjem k'ʌd hisegnaa k'ʌd k'aibag garta wët t'ʌnʌm. \q1 T'umaam k'ʌʌnta warag hãr t'ʌnʌisim; hi dau na wajap'am k'ʌʌn chan hãbjã chuk'um” ha sim. \rq (Sal. 14:1-3; 53:1-3)\rq* \q1 \v 13 “Jãgʌm k'ʌʌnan sĩi chik'am hëugar k'aigba hiek'aagpaita sĩsidʌm. \q1 Sëuk'a nem jaaunem sĩsidʌm” ha sim. \rq (Sal. 5:9)\rq* \q1 “Par hiek'aupai chik'am t'õojem hak'iin, jãgʌm k'ʌʌnaun nemk'ierr dënjö hõor dajẽk haju” ha sim. \rq (Sal. 140:3)\rq* \q1 \v 14 “Ham hiin, sĩi chik'am t'õp hiek'aagpaita sĩsidʌm gaaimua hihasimjöta sĩsidʌm” ha sim. \rq (Sal. 10:13)\rq* \q1 \v 15 “Sĩi bʌ̃ʌr habarm gaaimua chik'am t'õojuuta k'ĩirju sĩsidʌm; \q1 \v 16 hamach wënʌrrʌmpierr sĩi hõor dau hap'ʌʌ hapijuuta hẽk'aajerram. \q1 \v 17 Hamach mag nʌm gaaimua bʌ̃ʌrjã k'õinaa wënʌrraju k'augba nʌm” ha sim. \rq (Is. 59:7-8)\rq* \q1 \v 18 “Hẽwandam hök'ö haju k'ĩirjug chan bʌ̃ʌrjã k'ĩir hee paba haajerram” ha sim. \rq (Sal. 36:1)\rq* \m Magta p'ã sim hich Hẽwandam hiek gaai. \p \v 19 Chamʌg Hẽwandam ley gayam mua jaaubarm chan hoob pãrau sĩi hãba judionaan k'abam k'ʌʌn hat'eepaita mag jaau chirʌm hamiet. Maadëu k'ap'ʌ nʌm, mʌg hiek'an maach judionaan hat'eepata mag p'ãpijim, maagwai Hẽwandamau mʌg durr hi hagk'am hedjã t'umaam k'ʌʌn hamach k'aigba narr k'ap, Hẽwandamau hamach k'aibag wauju jaaubarm hũurwaijã sĩi k'ĩu hi hiek hũrmk'ĩir. \v 20 Chi lein sĩi maach pekau pöm k'it'ëem k'ap hapiegpaita hich Hẽwandamau p'ãpitarr haawai mag hʌʌrk'a narr gaaimuapai chan pöd Hẽwandamau maachig, “Pãar pekau chuk'u naawai mʌ dʌ̈ijã hiekk'õr chuk'u nʌm” habaju. \s1 Jãga Hẽwandamau maach kulp chuk'u hapäaijẽ \p \v 21-22 Pari hĩs jũrr Hẽwandamau maachig k'ap hapi sim, jãga mag hi dʌ̈i hiekk'õr pöm nʌmjö narrta pekau chuk'u harr k'ʌʌnjö nʌisí. Chadcha warrgarwejã hichdëu ley p'ãpitarr gaai jaaunaa sĩi hich hi jaaumienagjã hichdëu magju hich mag jaaupiejeejim. Pari magjujã mag ley hʌʌrk'a nʌm gaaimua k'abam hajim. Hĩs mag pekau chuk'u harrjö nʌmʌn, Jesucristo hiek t'ãraucha hʌ̈k'a nʌm gaaimuata, judío wa judío k'aba hawiajã, Hẽwandamau t'um mag pekau chuk'u narrjö p'ë wai sim. Mag Cristo k'urau k'aba hak'iin chan ni hãbjã peerdʌbam; \v 23 t'umaam k'ʌʌnta hamach pekau gaaimua hamachdëupai Hẽwandamag hamach hisegpi nʌmjö hi warpta wënʌrrʌm, hichdëu waupim k'õsim waujöjöopaijã k'aba. \v 24 Mag Hẽwandam warpta wënʌrrʌmjö naab mamʌ, hí t'umaam k'ʌʌn dʌ̈i wajap'a k'itaawai mag dichdëu nem hajap'a wau nʌm paarjã k'aba, hich garmuata mag maach hi dʌ̈i hiekk'õr pöm narrjã higba, Jesucristo gaaimua maach pekau chugpaawia hiekk'õr chuk'u sĩi hich dʌ̈i dau parii hapiejem. \v 25 Warrgarwe hichdëu hõor peerdʌ haaujeewai chadcha hõor pekau wau nʌmjã hoobamjöta ham haaujeejim, hich Hiewaa pʌ̈i nʌm hora. Pari hĩs ya Hẽwandamau mag Jesucristota hõor kõit t'õmk'ĩir pʌ̈ibarmua maachig k'ap'ʌ hapi sim, chadcha warrgarm k'ʌʌnjã hauju haai sĩejim. Pari mag hauju hayaa hapiegan Cristo meewia hich bag hãrbarmua hichta hõor pekau chugpaajem k'apijim, hich Hẽwandamau. \v 26 Mag, warrgar haajerrjö hĩsjã chi Jesús hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn chan ya tag kulp chuk'u nʌm haju haai sim Hẽwandamau, chadcha ham k'aibag paarjã Jesuu hʌdʌraa hich t'õopitarr haawai. \p \v 27 Mag k'ai magan Moiseeu ley p'ã pʌarr hʌʌrk'a nʌmuata kulp chuk'u nʌm hawia pöd dich t'öju k'aba nʌm. Hẽwandamau mag maach kulp chuk'u hapʌ̈i simʌn, mag ley hʌʌrk'a nʌmua k'aba, hãba Jesús hiek t'ãraucha hʌ̈k'a nʌm gaaimuata mag maach kulp chuk'u hapʌ̈i sim. \v 28 Wajapcharan maan mʌgta sim: Hẽwandamaun Jesús hiek t'ãraucha hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnta ya tag kulp chuk'u nʌm ha jaaujem. Hirua mag sĩi ley gaai jaau sim hiekta hõrag hʌʌrk'api jaauba sim, hich dʌ̈i hamach pekau gaaimua kulp chuk'u nʌm ha jawaag. \v 29 ¿Wa pãrau k'ĩirjuawai Hẽwandam sĩi maach judionaan dënpaí, warrgarwejã maach jöoinagta hich hiek p'ã derr haawai? ¿Hí hĩchab durrpierram k'ʌʌn Hẽwandam k'abá? ¿Mag hiek maach jöoinag p'ã deetarrjã t'umaam k'ʌʌn hat'ee k'abajĩ? Chadcha hichpaita durrpierram k'ʌʌn Hẽwandamma. \v 30 Tag Hẽwandam chuk'u hãba hich happaita sĩerrʌm. Hichdëupaita chadcha Jesucristo hiek hʌ̈k'aa chaar hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnan, judío wa judío k'aba hawiajã, magʌmjã higba t'um hãba ya bʌ̃ʌrjã kulp chuk'u narrjö hapäaijem. \v 31 Magan jãgáwa. Mag maadëu hʌ̈k'aa chaar hʌ̈k'a nʌisiewai, ¿mag ley maach hat'ee tag baleeba haadëp sĩeb? Baleeba sĩsim habá. Mag baleeba hapiju k'ãai, mag hʌ̈k'aa chaar hʌ̈k'a nʌmuata warag hʌ̃rcha hi baleepi nʌm k'abáwa, warrgarwejã hich magta Hẽwandamau hʌ̈k'api jaaujerr haawai. \c 4 \s1 Jãga Abrán Hẽwandam dau na pekau chuk'u harrjö sĩsijĩ \p \v 1 Pãadë k'ĩirjubat, jãga warrgar maach jöoin Abrán k'ararrjã pekau chuk'u harrjö sĩsijĩ Hẽwandam dau na. \v 2-3 Hẽwandamau hoowai jöoi Abrán hich dau na nem wajap'a waaujerr gaaimuata kulp chuk'u hapʌ̈imuan, Abranau wir haig hich t'ö hiek'aju haai sĩek'am. Pari Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, bʌ̃ʌrjã chaain chuk'u nʌm hee, Hẽwandamau hichig chaain k'apan hapiju jaautarr hiek hʌ̈k'abaawaita Hẽwandamau hi k'aibag hisegpʌ̈iwi hi tag kulp chuk'u hapʌ̈ijim ha sim, sĩi mag hʌ̈k'atarr paarpai. Magua pöd hirua Hẽwandam dau na hich t'ö hiek'aju k'aba sĩejim, mag hiek'aag nem wautarrjã chuk'u harr haawai. \v 4 Maadëu k'ap'ʌ nʌm, hõor p'idk'apiwi p'ag nʌm chan sĩi par dee nʌm k'abam. Mag p'agbarmʌn hich p'idk'atarr paarta p'ag nʌmʌu, hichiita hirig p'agab k'aba p'agju haai naawai. \v 5 Pari Hẽwandamau hich hiek hʌ̈k'aa chaar hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn pekau chugpaa nʌm chan mag k'abam. Hamau hamach higamk'ĩir nem wajap'a wauba haajerr hawiajã, pari hamau hãba Cristoouta chadcha hamach peerdʌ hauju haai sim hawi hamach t'ãraucha hʌ̈k'amʌn chadau, mag hʌ̈k'a nʌm gaaimuata hag najã pekau chuk'u harrjö hapʌ̈iju. \v 6 Mag, ham nem wajap'a waaujerr paarjã k'aba, sĩi ham pekau Hẽwandamau chuk'u harrjö habapʌ̈im k'ʌʌn honee nʌm higwiata jöoi David k'ararraujã jaaujim. \v 7 Mag hirua p'ãtarr hiek gaai mag sim: \q1 “Har Hẽwandamau ham k'aibag chugpaawi hamau pekau waaujerrjã higba habarm k'ʌʌnta chadcha honee nʌm. \q1 \v 8 Har maach Pör Hẽwandamau hamach mag k'aigba narrjã wajap'a waupʌ̈inaa tag magʌm hiekjã higba habarm k'ʌʌnta honee haju” ha p'ã sim. \rq (Sal. 32:1-2)\rq* \p \v 9 Mag simta, ¿pãrau k'ĩirjuawai, mag honee haju hanʌmjã sĩi judionaan mehëu p'ʌʌrbich nʌm k'ʌʌn hat'eepai k'ai? Wa hĩchab judionaan k'abam k'ʌʌn hat'eepata jaau sĩwa. Chaig mʌchdëu jaau chirarrjö, mag Hẽwandamau jöoi Abranjã hich mag pekau chuk'u haajerrjö wajaug paapʌ̈ijim hanʌmʌn, hichdëu t'ãraucha hʌ̈k'atarr gaaimua hajim. \v 10 Pari wajap'a k'ĩirjubat. ¿Jãagwaichata mag hi wajaug paapʌ̈ijĩ? ¿Mehëu p'ʌʌrbichtarr k'ur, wa hag nawe? Hag nawe k'abajieb. \v 11 Mag p'ʌʌrbich nʌmta chi dauchach hajim, t'ãraucha hʌ̈k'abaawai hich Hẽwandamau wajaug paapʌ̈inaa pekau chuk'u haajerrjö hapʌ̈i nʌm dën. Magtarr haawai hich jöoi Abranta judionaan dënjö mag mehëu p'ʌʌrbichba naawiajã pari t'ãraucha hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn pörk'a sĩsijim. Magta hĩchab hewag pawiajã hʌ̈k'aa chaar hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnan hich mag jaar haajerrjö hĩsjã Hẽwandamau wajaug paapäaijem. \v 12 Mag p'ʌʌrbichbarmua hĩchab hichta mag p'ʌʌrbich nʌm k'ʌʌn pörk'a sĩsijim, majã pari hichdëu hʌ̈k'atarrjö hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn dën mamʌ. Pari mag p'ʌʌrbich wai naawiajã, hichiita Abranau hich dën p'ʌʌrbichju nawe hʌ̈k'atarrjö, hamaujã t'ãrauchata hʌ̈k'aju haai nʌm. \s1 Hẽwandamau hichdëu magju hatarrjö hajuun hich hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈ita magju \p \v 13 Hẽwandamau Abranag jaauwai, hi chaain hewagam k'ʌʌnagta hirig deeju harr durr jʌ̃apiju hajim. Pari hirig mag jaautarr chan mag sĩi Moiseeu ley werpʌarr hʌʌrk'aajerr gaaimuajã k'aba, hich Hẽwandamau hichig magtarr chadcha hʌ̈k'atarr haawaita mag deeju jaaujim. Mag hich hiek hʌ̈k'abaawai bʌ̃ʌrjã pekau chuk'u harrjö Hẽwandamau hi wajaug paapʌ̈ijim. \v 14 Mag sĩi ley hʌʌrk'a nʌm k'ʌʌnta hirua mag wajaug paapäaijem hak'iin, magan parta Hẽwandam hiek t'ãraucha hʌ̈k'aajeek'am. Mag hichdëu ley deetarr hʌʌrk'aawaita mag maach wajaug paajem hak'iin, magan maach dʌ̈i magju ha jaautarrjã pöd magbak'am, hãbmuajã pöd hag gaai jaau simjö t'um hʌʌrk'a hauba haajeewai. Magua, ley hʌʌrk'a nʌm gaaimuapai chan hõor peerdʌbam. \v 15 Lein warag Hẽwandamau hõor gaai jua k'ʌaba deeju k'ap hapiegta sim, ley paraam haigjã hichiita hõrau pöd hag gaai jaau simjö haba haajeewai. \v 16 Magua mag Abranag jaautarrjö maach dʌ̈ijã wajap'a hajuun, hi hiek chadcha hʌ̈k'a nʌm gaaimuapaita magju. Mag gaaimuapai haawai maach peerdʌ haauwaijã hõrau k'ap'ʌ haju, dichdëu nem wau nʌm paar k'aba, hʌ̈u hich garmuata maach peerdʌ hau sim. Mag sĩi hʌ̈k'a nʌm gaaimuapai haawai, hewag pawiajã maach mag hʌ̈k'a nʌmua Abrán chaaink'a nʌm k'ʌʌnauta haub k'aba hauju, Hẽwandamau deeju jaautarr. \v 17 Hirig mag hiek'atarr jaauwi hich Hẽwandam hiek p'ã sim gaai, “Pʌ mua chadcha hõor durrpierram k'ʌʌn haaik'apiju” ha sim. Mag hiek'atarr Hẽwandamauta hõor mee sĩsid harrjã p'iriutk'anaa nem chuk'u harr heejã hompaa haaujem hiekta hʌ̈k'ajim Abranau. \p \v 18 Hẽwandamau hichig magtarr haawai, ya jöoiraa pamta chaaijã chuk'u narr hãba, Abranau chadcha hich chaai paarpaju k'ap'ʌ sĩsijim, hichta mag hõor pöm durrpierr t'ʌnʌisiju k'ʌʌn haaik'aju higwi, Hẽwandamau hichig, “Pʌ chaain k'apaana chitaju” ha jaautarrjö. \v 19 Hirua k'ap'ʌ sĩejim, hichjã jöoiraanaa hi hũan Sarajã hũanaa k'itarr haawai hamach pöm wënʌrrabaju. Pari mag jöoiraa sĩerr hawiajã hirua k'ap'ʌ sĩejim, Hẽwandamau hichig jaautarr haawai hich chaai chuk'u meebaju. Magua mag peer cien años sĩerr hãba, Abranau hãba hag hiekta jʌ̃g t'õba wai sĩsijim. \v 20 Hirua mag “Mua hʌ̈k'abamjã” haba, sĩi Hẽwandamau hichig chaai deeju hatarr chadcha paarpajuuta warag k'ĩirjunaa, “Puan pʌchdëu nem magju hatarrjã chadchata wau sĩerrʌm” haajeejim Hẽwandamag, hi t'ö hiek'amamua. \v 21 Hirua k'ap'ʌ sĩejim, chadcha Hẽwandam jua t'eeg sim, hichdëu nem magju hatarr wawaag. \v 22 Hichdëu mag k'ap'ʌ hʌ̈k'a sĩerr gaaimuata, Hẽwandamau hich hiek p'ãtarr gaai jaau simjö pekau chuk'u harrjö hi wajaug paapʌ̈ijim haajem. \p \v 23 Mag Abranau hʌ̈k'aa chaar hʌ̈k'atarr gaaimua Hẽwandamau hi kulp chuk'u paatarr jaau nʌm chan hi happaijã k'aba, \v 24 hewag pawia maachjã hagjö kulp chuk'u paapʌ̈iju k'ʌʌn higwiapata mag p'ãpijim Hẽwandamau hich hiek gaai. Wajapcharan mag maach Pör Jesús p'iriu hautarr hag Hẽwandam gaai t'ãraucha hʌ̈k'aawaita hĩchab hich Hẽwandamau maach pekau chugpaawi kulp chuk'u narrjö maachjã haaujem. \v 25 Mag maach Pör Jesuuta Hẽwandamau maach pekau paar hõrag hʌdʌraa t'õopijim, mag t'õotarrta deeu p'iriu hat'amua maach pekau chugpaapäaig. \c 5 \s1 Jãga nʌ hĩs pekau chuk'u harrjö wajaug paapʌ̈iwi \p \v 1 Mʌchdëu jaau chirarrjö, maachdëu t'ãraucha Jesucristo hiek hʌ̈k'a nʌm gaaimua Hẽwandamau maach pekau chuk'u narrjö wajaug paapʌ̈ijim. Magua ya hĩsin maach hi dʌ̈i k'õinaa nʌm maach Pör Jesucristo gaaimua. \v 2 Hi gaaimuata hĩchab Hẽwandamaujã maach dʌ̈i wajap'a haajem, hi hiek t'ãraucha hʌ̈k'aawai. Mag nʌm gaaimua hĩchab honee nʌm, hich mag wajaug sĩerrʌm dʌ̈ita wënʌrraju k'ĩirju naawai. \v 3 Pari mag mʌg hatag hi dʌ̈i wënʌrraju k'ĩirjuwiapai k'aba, mʌig heegarwe maach dau haug waauwaijã hich mag honee naajem, magʌm gaaimua warag maach t'ãar p'ĩiupiejem k'ap'ʌ naawai. \v 4 Maagwai mag t'ãar p'ĩi naawai mag dau haug wau nʌmjã hãwatju k'ap'ʌ hãwat nʌmta Hẽwandamau hoowaijã hʌ̈u sim. Mag gaaimuajã honee naajem. Mag Hẽwandamau maach hʌ̈u hoo sim k'ap'ʌ naawaita warag mag hi k'ĩircha hoo wai wënʌrram k'õchag t'ʌnʌmjã hogdʌba haajem. \v 5 Mag hi k'ĩircha hooju k'ĩirju nʌmʌn, hich Hak'aar maachig deetarraujã chadcha hichdëu maach daupii wai sim k'ap'ʌ hapi sĩewai hichiita hi hoob k'aba hooju k'ap'ʌ nʌmʌu. \p \v 6 Dich juapadamaupai chan pöd dich pekau heemua höbëraagjã jua t'eeg chuk'u narrta, mag hi hoob k'aba hooju k'ap hamk'ĩirta Cristo bëewia maach t'umaam k'ʌʌn kõit meechëjim, magbarmua maach chi k'aigbam k'ʌʌn peerdʌ hawaag. \v 7 Pãrau k'ap'ʌ nʌm, chadcha t'et'e sim, sĩi hãbmua hʌdʌraa chik'am kõit hich t'õopiju. Hich k'ĩrau chan, Hẽwandam hiek gaai jaau simjö nem hajap'am happai waaujem kõit hawiajã, hãbmuajã hʌdʌraa hich t'õopibaju. Tale sĩi woun wajaug sim paran hãbmua k'ãijã hich t'õopiju; pari mag hawiajã mag nʌm hanʌm chan wajappai hũrba haajem. \v 8 Pari Hẽwandamau magbajim maach dʌ̈i. Maach pekau pöm nʌm hãba, Cristo pʌ̈ijim maach kõit t'õmk'ĩir. Mag pʌ̈ibarmuata hirua hich garmua chadcha maach k'õsi sim k'ap hapijim. \v 9 Mag, maach k'aigba narrjã higba Cristo maach kõit meetarr gaaimua ya hi dʌ̈i kulp chuk'u naawaita, hi gaaimuata hĩchab Hẽwandamau maach hi hagk'am hed maach gaai hich k'ĩir machag meeuju harrjã hʌ̈u maach jua k'ʌapʌ̈iju, ya bʌ̃ʌrjã pekau chuk'u harrjö naawai. \v 10 Warr maach pekau hee wënʌrraajeewain maachin Hẽwandam dʌ̈i hiekk'õr pömta naajim, maachdëu hi higba narr gaaimua. Pari mag Cristo maach kõit meetarr gaaimua Hẽwandam dʌ̈i maach k'õinaa hapi sim k'ai, magan hich hiiu p'iidʌtarr gaaimuajã hĩchab maach haub k'aba hich haar hauju, ya Hẽwandam dʌ̈i k'õinaa wënʌrraawai. \v 11 Pari mag hich haar haujupaijã k'abam. Maach Pör Jesucristoou Hẽwandam dʌ̈i mag maach k'õinaa hapitarr paarjã hirig hʌ̈u hajim hanaa hich Hẽwandamta t'ö hiek'aajem, honee naawai. \s1 Adanau hõor hok'oopitarr, jũrr Jesuu peerdʌ haaujem \p \v 12 Hich jãgta hajim hĩchab warrgarjã: Hich mag Jesucristo meetarr gaaimuapai maach peerdʌajemjö, hõor hãbpai pekau wautarr gaaimuata hĩchab t'umaam k'ʌʌnta hewag pawiajã pekau paarpagk'ajim. Mag pekau gaaimua chi nacha pekau wautarr wounjã meetarr haawai maach hewagam k'ʌʌnjã hagjö t'umaata hö deejim, t'umaam k'ʌʌnta pekau wau t'ʌnaawai. \v 13 Ley chuk'um haig parhooba nem waauwaijã magʌm paar hiek'aba haajeeb mamʌ, Moiseeg Hẽwandamau ley p'ãpiju nawe hichiita ya chi pekaun sĩejim. \v 14 Mag chi pekauta warrgurwe sĩerr haawai Adán sĩsierr haigmua k'ĩeb Moisés sĩerr jaarjã mag pekaúata hewag pawiajã hõor t'um dajẽgpi wai sĩsijim. Hẽwandamau Adanag hich k'ĩircha jaautarrta hi hichaaur hawia pekau wautarrjö hewagam k'ʌʌnau chan hamachdëucha waubajierrab mamʌ, hichiita hamachdëu nem wauju k'aba nʌm k'ap'ʌ narrta waujim. Mag wautarr gaaimuata hamachdëujã hich Hẽwandamaucha jaautarrta hichaaur habarmjö pekau waujierram. \p Wajapcharan mag Adanau nacha k'aigba harr gaaimuata hõor t'um dajẽk nʌisierrjö, nassi pawia Cristo bëewaijã hi meebarm gaaimuata hĩchab jũrr hõor t'um peerdʌju haai nʌisijim. \v 15 Mamʌ mua mag chirʌm haig chan mag Adanau pekau wautarrta hewag pawi Hẽwandamau maach hat'ee hich Chaai pʌ̈itarrjö hʌ̈u sim haba chirʌm. Nacha hich Hẽwandamau woun hompaatarrau, wajapcharan Adanauma, hi hiek hũrba hi hichaaur hawia pekau wautarr gaaimuata hewag pawiajã t'umaam k'ʌʌnta hö deejim. Pari mag t'umaam k'ʌʌnta k'ëch nʌm hoobaawai, Hẽwandam maach dʌ̈i wajap'a k'itaawai, jũrr maachig regalo wajapcharamta sĩi par deebarmjö hajim, hich Hiewaa Cristo pʌ̈ibarmua. Cristoou maach t'umaam k'ʌʌn hiiu haum k'õchgau maach kõit hich t'õopibarmua hichdëu nem wauju haai sĩerr hatchata waujim. \v 16 Mag warrcha hõor hãbpaimua pekau wautarr gaaimua t'umaam k'ʌʌnta Hẽwandam dʌ̈i hiekk'õr paarpapijim. Pari mag hiekk'õr pöm hich dʌ̈i paarpatarrta, ham pekau pöm t'ʌnarrjã higba, t'umaam k'ʌʌn kõit meemk'ĩir Cristo pʌ̈itarr gaaimua pekau chuk'u narrjö deeu wajaug paapʌ̈ijim. \v 17 Hiin chadcha hãbpaimua mag pekau paarpatarr haigmua hich chi pekauta nem jua t'eeg sĩsijim, hichdëuta hõor t'um dajẽk haag. Pari Hẽwandamta hag k'ãai jua t'eegcha sĩerraawai hagjö woun hãb mag pekau paar maach kõit hʌdʌraa hich t'õopitarr gaaimua magʌm t'um pödpʌ̈iwia, hõorjã wajaug paawia pekau chuk'u harrjö hapäaijem, hajapcharan Jesucristo gaaimuama. Mag hich t'õopitarran, mag hʌdʌraa hamach wajaug paapi nʌm k'ʌʌnta hich dënjö nem k'aigbamjã t'um pödpäaijem k'ʌʌnk'a wënʌrramk'ĩir hajim. \p \v 18 Wajapcharan jãg Adán hich happai pekau wautarr gaaimua t'umaam k'ʌʌnta Hẽwandam dʌ̈i hiekk'õr paarpatarrjö, hĩchab Jesucristoouta hich Haai hipierraa maach kõit hich t'õopitarr gaaimua mag hiekk'õr pöm narrjã magba harrjö hapäaijem, hich mag wënʌrramk'ĩir. \v 19 Wajapcharan hãbpai mag Hẽwandam hiek hũrba hi hichaaur harr gaaimua hõor pömta pekau paarpagk'apitarrjö, hich hagjö hĩchab hãbmua hʌ̈u hich Haai hipierraa maach t'umaam k'ʌʌn kõit meetarr gaaimua hõor pömta hagjö wajaug paawia pekau chuk'u narrjö nʌisiju. \p \v 20 Warrcha Hẽwandamau ley deewain, hõrag hamach pekau wau nʌm k'ap hamk'ĩirta deejim. Pari magbaawai mag hamach pekau wau nʌmjã k'ap'ʌ nʌmta warag hat'uuchata k'aibag hap'öbaadëm hãba, hich Hẽwandamaujã hich jãg hõor dau haug k'aug paraa k'itaawai, hĩchab hamag wajapcha k'ap'ʌ hapijim, hichdëu ham peerdʌ hauju haai sim. \v 21 Warr jãg pekau hõor meepieg hichta jua t'eeg hʌ̃rpai sĩerrjö, hĩsjã hĩchab Hẽwandam jua t'eegta jũrr hag k'ãaijã hʌ̃rpai sim, maach Pör Jesucristo gaaimua mag maach pekau pöm narrta chugpaapʌ̈iwia jũrr hich dʌ̈ita hich mag hi dënk'a wënʌrramk'ĩir. \c 6 \s1 Pekau wawaagan maachin chi meemjö nʌm, mamʌ Cristo hat'ee nem wawaagan hiiu nʌm \p \v 1 Mag pekau hat'uucha waauwaita Hẽwandamau maach dʌ̈i wajapcha haajem hanaawai, magan ¿warag hich magta pekau wau wënʌrrajupá, mag pekau wau nʌm Hẽwandamau chugpaapʌ̈pʌ̈ik'ampierr chadcha hich maach dʌ̈i wajap'a k'itʌm k'ap haag? \v 2 Mag k'abam. Jesucristo dʌ̈i naawai tag pekau waumaaugau ya maach chi k'ëchamjö nʌmta, jãga mag bʌ̃ʌrjã dich k'aibag pʌaba hagt'a pekau wau wënʌrraju haai nʌm habarju. \v 3 Pãrau k'ap'ʌ nʌm, Jesucristo hiek hʌ̈k'awia maach hi t'ʌ̃r gaai pör choowi hi dënk'a nʌm k'ʌʌnan ya hi dʌ̈i hõor hãbpaimjöta nʌm. Mag naawai tag pekau wauba haagjã warre hi dʌ̈i hãba k'ëchtarrjöta nʌm, ¿ma pãrau k'augba nʌ? \v 4 Wajapcharan mag maach pör choo nʌm haig, warre Cristo dʌ̈ita hãbam jẽbdegpai bëppʌ̈itarrjöta nʌm, tag pekau waujujã k'augba haag. Pari mag meebarmjö harran, sĩi tag warramjö nem k'aigbam wauba haagpai k'aba, jũrr hich Cristo simjöta wënʌrraagau. Wajapcharan Hẽwandamau hich Chaai p'iriu hautarrjö, maachjã hich hat'ee hiiu p'iidʌbarm k'ʌʌnjöta hapi sim, hãba hichdëu k'õsimjö wënʌrramk'ĩir. \p \v 5 Mag nem k'aigbam waumaaugau Cristo dʌ̈i hãba meetarrjö naawai hagjö hi dʌ̈i hãba p'iidʌbarmjöta nʌm, jũrr nem wajap'am happaita wawaag. \v 6 Magua, maadëu k'ap'ʌ nʌm, warr maach Cristo dʌ̈i k'aba naawai dich k'õchagpierr nem wauju k'ĩirjug wai narrjã ya hich Cristoou hich dʌ̈i hãba pakuls gaai meerpbapʌ̈imjö hajim, magbarmua magʌm k'ĩirjug warre jua t'eeg chuk'u haadeewai tag mag pekaúgta dich k'ãai hʌ̃rpai hapiba hamk'ĩir. \v 7 Chadcha maach meewai chan tag nem waujujã k'augba haadeejeewai pekaúajã maach hogdʌpäaijem, ya tag hich hipierraa habaju k'ap'ʌ sĩewai. Hich hagjöta sim hĩchab Cristo dʌ̈i meebarmjö haawaijã: pekaúa pöd maach dʌ̈i hiek t'eeg chuk'u sim. \v 8 Mag ya maach Cristo dʌ̈i k'ëchwi nʌmjö naawai maadëu k'ap'ʌ nʌm, maachjã hĩchab hich Cristo simjöta wënʌrraju, pekaúgta hʌdʌʌr dich hʌ̃rpapiba. \v 9 Maadëu k'ap'ʌ nʌm, Cristo hiiu p'iidʌtarr haawai tag meebam; hí tag maach dajẽk'um k'ʌʌnjö k'aba sĩsim. \v 10 Cristo meetarran, hõor pekau paarta meetarr haawai, chi pekau jãg hichdëu hõor dajẽk haajemjã warre hich Cristo garmuata pödpʌ̈ijim. Pari mag meetarrta deeu hiiu p'iidʌwia sĩerrʌmʌn, hich gaaimua jũrr hõragta Hẽwandam t'ö hiek'amk'ĩrau. \v 11 Mag pãar ya Cristo hich garmua mag pekau pödpʌ̈itarr dʌ̈ita naawai tag pekau waumaaugau ya chi k'ëchamjöta habat. Magarrau Cristo dʌ̈i nʌm gaaimua Hẽwandam hat'ee nem wajap'a wawaagan chadau jũrr k'ĩir hubagta habat. \p \v 12 Pekaúg chan hoob hʌdʌraa pãach gaai hʌ̃rpapimiet, sĩi warrgar pãachdëu nem waum k'õsimpai waaujerr wawaag. \v 13 Nem k'aigbam wawaag chan ni bʌchk'un hawiajã hoob pekaúgta pãach gaai hʌdʌʌr hapimiet. Mag k'ãai Hẽwandamagan chadau pãachta sĩi k'ajap'am nem jua choogjemjö hidëu pãach dʌ̈i hichdëu hampierr hapibat. Ya pãar mag nem k'aigbam wau wënʌrramaaugau, Cristo dʌ̈i hãba meewia deeu hiiu p'iidʌwi naawai, Hẽwandamagta pãachdëupai warre pãach t'um t'ʌsĩebapʌ̈it. \v 14 Pãrau magta hamʌn pekau chan bʌ̃ʌrjã pãar dʌ̈i hiek t'eeg chuk'u sĩsiju. ¿K'an jãgwi? Pãrau sĩi pãachdëu k'ĩirju nʌmjö Moiseeu ley p'ã pʌatarr hʌʌrk'a nʌmua k'aba, hãba Hẽwandamau hich garmuata pãach pekau hee wënʌrrapimaaugau hʌ̈u pãrag k'ĩirjug dee sĩewaima. \s1 Hẽwandam chogk'a naawai nem hagchata wauju haai nʌm \p \v 15 Mag, mua Moiseeu ley p'ã pʌatarr hʌʌrk'a nʌmua k'aba hãba Hẽwandam maach dʌ̈i wajap'a k'itaawaita maach peerdʌ haaujem ha chirʌm haig, hãbmua k'ãijã, Hẽwandamau maach chig habaju hawi, “Magan warag pekau wauju haai naabahab” haju. Pari magjã k'abam. \v 16 Magju k'ãai wajap'a k'ĩirjunaata nem waubat. Pãrau pãachdëuta jaauju haai nʌm, ¿pekaúgta hʌdʌʌr pãach hʌ̃rpapim k'õsi nʌ, hok'oom hiek hok'oog, wa Hẽwandam chogk'am k'õsita nʌ, hi hipierr nʌmua hi haar höbëraag? Pãachdëu higbarmta pãar pörk'a sĩsiewai maguata pãar hich chogk'a wai sĩsiju. \v 17 Warran pãran chadcha pekau chogk'a nʌmjöta naajim, pãach k'õchagpierr nem waaujerr gaaimua. Pari hĩs jũrr pãar gaaimua Hẽwandamagta hʌ̈u hajim ha chirʌm, pãachig jãga wënʌrraju haai nʌ ha jaautarr hiekta pãrau t'ãrauchata hʌ̈k'a naawai. \v 18 Mag pekau jua heemua Hẽwandamau hʌ̈u pãar peerdʌ hautarr haigmua hĩsin pãran jũrr hi chognaanau, hichdëu nem k'õsimjö nem hagchata wau wënʌrraawai. \v 19 Mua mag chik'am chogk'a nʌm jaau chirʌmʌn, sĩi cha mʌchdëu jaau chirʌm wajap'a k'ap'ʌ hamk'ĩirta mag ejemplo pãrag jaau chirʌm. Magba hak'iin pãrau pöd k'augbaju, k'anta mua jaau chirʌ́. Mag mʌchdëu jaau chirʌmjö, hich jãg warr sĩi pãach k'õchagpierr nem k'aigbam waaujerr gaaimua pekaúgta hʌdʌʌr pãach hʌ̃rpapiejerrjö, hĩchab hĩsjã warre pãachdëupai pãachta t'um Hẽwandamag t'ʌsĩebapʌ̈it, hichdëu k'õsimjö nem wajap'ata wau nʌmua chadcha hi hõork'a hãba hi hat'eepai wënʌrraag. \p \v 20 Chadcha warr pãar sĩi pãach k'õchagpierr nem wau nʌm gaaimua pekau chogk'a nʌmjö naajeewai chan Hẽwandamau waupi jaau simjö waujujã k'ĩirjuba haajeejim, hagt'a hi hõor k'aba narr haawai. \v 21 Pari hĩs hewag panaa hoowai, k'an wajaug sĩejĩ mag k'aigba wënʌrrarr. Hante hĩs magʌm k'ĩirjuawai warag maach chigaata sim, mag dich nem k'aigba wau nʌm gaaimua sĩita warag maach hok'oopiejeewai. \v 22 Pari hĩs chan pãar warr pekau chogk'a narrjö k'aba nʌm; hĩsin pãran jũrr Hẽwandam chognaanau. Pari mag hi chogk'a nʌmʌn chadau hante maach hat'ee wajaugta sim, mag nʌmuata hi hõork'a hi hat'eepai wënʌrranaa hi haar höbërwi hi dʌ̈i naaimaju haawai. \v 23 Pekau chogk'a nʌmjö nʌmuan sĩi warag maach hok'oom hiekta hok'oopiejem. Pari jũrr Hẽwandamau hich chogk'a wënʌrrʌm paar maachig deeju jaau simʌn, hʌ̃gt'ar pawiajã hich mag hich dʌ̈i p'ë wai sĩsijuuta jaau sim, maach Pör Jesucristo dʌ̈i hõor hãbpaimjö naawai. \c 7 \s1 Cristo dënk'a nʌmʌn hʌʌi jaai paraamjöta sim \p \v 1 Cristo gaaimua k'odamnaan, pãrau ley k'ap'ʌm k'ʌʌn haawai pãrau meraa k'aba nʌm, lein maach hiiu durrum horapaita maach dʌ̈i hiek t'eeg sĩejem. \v 2 Pãadë k'ĩirjubat: Hʌʌi jaai paraamjã hich hagjöta sĩebahab. Ley gaai jaauwai, chi jaai meebam haiguin hich jaai gaai jʌ̃gadau jʌ̃ simjöta sim hanʌm, pʌaju k'aba. Pari chi jaai meebaadeen chadau mag jʌ̃ simjö sĩerrta hẽedʌbaadëmjö sim, tag jaai chuk'u haadeewai. \v 3 Pari mag jaai paraa simta deeum hemk'ooi dʌ̈i k'apes hamʌn magan pekauta waubarm, hich jaai k'abam dʌ̈i haawai. Pari chi jaai meebaadeen chadau ya deeum jaai hauju haai sim, mag hich jaai gaai jʌ̃ simjö sĩerrjã ya hẽedʌbaadëmjö sĩewai. Mag, k'oopawia hich hap sĩsimta jaai hau simʌn magan pekau k'abam. \p \v 4 K'odamnaan, pãarjã hĩchab hich hagjöta naabahab: Warran leita pãar jaaijö sĩejim. Magua hichiita pãrau hag gaai jaau sim hipierraa hab k'aba haajeejim. Pari tag pekau waumaaugau ya pãar Cristo dʌ̈i meetarrjö naawai ya mag ley pãar dʌ̈i tag hiek t'eeg chuk'u sĩsim. Ya hĩsin pãran jũrr Cristo dënëu, har meewia deeu hiiu p'iidʌtarr dënma. Mag hi dënk'a naawaita Hẽwandam dau na nem wajap'a wau wënʌrraju. \v 5 Warr maach parhoobam k'ʌʌnjö sĩi dich pekau hee wënʌrraajeewai leíu maachig nem parhoob waupiba jaau sĩejim. Pari magtarrta nem k'aigbamta waupi jaautarrjö warag parhoobam nemta waum k'õchk'a p'öbaadëwi sĩi hok'oo nʌisijim. \v 6 Pari mag narrta hĩs jũrr nem k'aigbam waumaaugau Cristo dʌ̈i hãba meewi nʌisimjö nʌm. Mag Cristo dʌ̈i meebarmua hĩsin maachin hãba Hẽwandam chognaanau, ya mag leita maach k'ãai hʌ̃rpai k'aba sĩewai. Pari mag hi chogk'a nʌm chan mag ley gaai jaau sim hʌʌrk'a nʌmua k'aba, hich Hẽwandam Hak'arau wënʌrrapi jaau simjö wënʌrrʌmuata mag hi chogk'a nʌm. \s1 Pabloou hich pekau k'aug hautarr \p \v 7 Mag k'ai, ¿magan Hẽwandamau ley deetarran pekaupá? Mag k'abam. Hẽwandamau ley deetarr chan pekau k'abam. Pari mag ley k'urau k'abamuan, mʌch pekau paraa chirʌmjã k'augba chirak'am. Mag ley gaai “Hoob chik'am nemta pʌch dën hapim k'õsi ham” haba sĩek'iin, mua bʌ̃ʌrjã k'augba chitak'am, magpai nʌmua pekauk'a höbër sim. \v 8 Pari mag ley k'aug hat'amjö habaawai chi pekaúata warag mʌrʌg chik'am nem k'õsi haju haai k'aba chirʌmpata warag k'õchk'apibarmjö hajim. Pari ley chuk'umuan magbak'am. Wajapcharan ley chuk'um haiguin, pekaun sĩi hiek t'eeg chuk'uta sim, nem k'aigbam maachig waupieg. \v 9 Warr hagt'a daumeraa chiraajeewain mʌch pekau wai chirʌmjã k'augbata chirarr haawai mʌ hʌ̈u chirajim. Pari maimua ya mʌchdëu chi ley gaai jaau sim k'aug hat'aawaita, hĩchab mag mʌchdëu nem wauju k'abamta waum k'õchk'ak'ak'am gaaimua \v 10 warre mʌch hok'oo chirʌmjã k'ap'ʌ chirsijim. Magta hajim. Wajapcharan mʌchdëu k'ĩirjuawai, mag ley hʌʌrk'a nʌmuata mʌch peerdʌ haujupii chirajim; pari magtarrta jũrr hich hag leíupai warag mʌch hok'oojuuta mʌrʌg jaaubarmjö jaaubaawai \v 11 mua k'ap'ʌ haadëjim, chi pekaúata sĩi mʌch k'ũgurbarm. ¿Pari jãga magjĩ? Par ley t'um hʌʌrk'a haubaju hʌʌrk'a chitarr gaaimuama. Wajapcharan mag ley t'um pöd hʌʌrk'a haubam gaaimua, warag pekau wau chirʌmuata mua k'aug hat'ajim hĩchab, chadcha mʌch hok'oo chirʌm. \p \v 12 Magua k'ap'ʌ habat keena: Hẽwandamau ley deetarr chan pekaujö k'aigba k'aba sim, hich Jöoiraucha deetarr haawai. Mag lein chadcha chi wajap'amʌu, hichdëu nem k'õsimta waupi jaaunaa maach hʌ̈u wënʌrramk'ĩirta deetarr haawai. \v 13 Magua, ley gaaimua chan mʌ hok'ooba, pekau gaaimuata hok'oo chirajim, leíu wajaug jaau sim chaaur sĩi mʌch k'õchagpierrta nem wau chitarr gaaimua. Pari mag ley gaaimuata hĩchab mua k'ap'ʌ haadëjim, pekau chadcha nem wajap'am k'aba sim. Wajapcharan Hẽwandam hiek gaaimuata maadëu k'ap'ʌ nʌm, pekau chadcha hat'uuchata k'aigba sim. \p \v 14 Maadëu k'ap'ʌ nʌm, hʌ̃gt'armuata ley deejim. Pari mʌʌn sĩi hich mʌig heegarpaimʌu. Mag chiraawai pekauta wounjö mʌch pörk'a wai chitʌmjö, hirua nem k'õsimta wau chitʌm gaaimua hi chogk'a chitʌm. \v 15 K'augbam k'ar mʌ jãga chiraajem k'ai. Pari mʌch himeerba, chadcha Hẽwandamaujã k'õsinaa mʌchdëujã nem waum k'õsimta wauba, hagt'a nem k'aigbam mʌchdëu waumap'amta waaujem. \v 16 Mag leíu waupiba sim nemta mʌchdëujã waumap'a chirʌm haig, magan mʌch paarmua mag ley wajap'a sim ha chirʌm. \v 17 Magua mʌchdëu k'õchk'abam nem wau chirʌm haig, sĩi juau hogt'om k'abam. Magʌm wau chirʌm chan mʌchdëucha k'aba, mʌch dʌ̈i t'aabatarr pekau mʌ gaai hʌ̃rpa simuata mag waupi simjö haajem. \v 18 Mua k'ap'ʌ chirʌm, mʌg chirʌm haig chan bʌ̃ʌrjã t'ãar wajaug chuk'u chirʌm Hẽwandam dau na. Magua, nem wajap'a waum k'õsi chirʌmjã pöd wauba haajem. \v 19 Magju k'ãai mag nem wajap'a waum k'õsimjã waubanaa nem mʌchdëu waumap'amta waaujem. \v 20 Pari mag mʌchdëu nem waumap'am waauwaijã, sĩi mʌch k'ĩrauta wauba, mʌch dʌ̈i pekau t'aabatarrauta warag mʌ gaai hʌ̃rpawi magʌm waupim k'õsi haawaita magʌmpa waumaajem. \p \v 21 Magua mua mʌchdëupaijã mʌch k'ap'ʌ chirʌm, mʌch k'ĩirjuguan nem wajap'am happaita waum k'õsim hee, nem k'aigbam wauju k'ĩirjugta maach na garpapak'amjö haajem. \v 22 Maagjeeb mamʌ Hẽwandamau ley deetarran mʌch t'ãrau k'õsinaa hichiita hag higar chirʌm. \v 23 Pari mag Hẽwandam ley k'õsi chirab mamʌ, mua k'ap'ʌ chirʌm, jũrr hãb hagjö mʌ mor hee simuata mʌchdëu k'ĩirju chirʌm chaaur k'ĩirjug k'ĩet mʌrʌg k'ĩirjupi sim, hichdëuta ganaag. Ma, chi pekau mʌch dʌ̈i t'aabatarrau. Hichdëuta woun dënjö mʌ pʌr wai simjö haajem, hichdëu nem k'õsimta waupieg. \v 24 ¡Hëh, hapk'iitʌ mʌdam! Magʌm k'ĩirjubaadeewaita honegjã chuk'u chiraajem. ¿K'aiuwaata mag maach mor hee pekau sim jua heemua maach k'aigpër hat'aagáwa? \v 25 Hãba hich Hẽwandamaupaita maach Pör Jesucristo gaaimua maach k'aigpër hauju haai sim. Magua hirigta hʌ̈u hajim ha chirʌm, hich mag Jesucristo gaaimua. Wajapcharan mʌgta sim: Mʌch hödiiun, Hẽwandamau k'õsimta wau chitʌmua hi chogk'a chitam k'õsi chirʌm. Pari mag chirʌmta, Cristo k'urau k'abamuan, pekauta hagt'a wounjö mʌ k'ãai hʌ̃rpai sĩek'am. \c 8 \s1 Hẽwandam Hak'arau jaaumamjö wënʌrraag \p \v 1 Mamʌ hʌ̈u magba, maach ya Jesucristo hiek hʌ̈k'awi hich dënk'a nʌm k'ʌʌnau chan tag pekaúgta hich mag hʌdʌʌr dich hʌ̃rpai hapiju k'aba nʌm, mag pekau waaujerr paarjã hok'oopimaaugau ya maach hich dënk'a naawai. \v 2 Pari magaagan chi Hẽwandam Hak'arau maach hich Cristo dënk'api hat'amua mag maach hok'oopiju harr jua heemua peerdʌ hat'aawaita mag pekaúgta maach hʌ̃rpai hapiba haajem. \v 3 Wajapcharan mʌgta hajim: Moiseeu p'ã pʌatarrau pöd pekau jua heemua maach k'aigpër haubajim, mag pekau maach dʌ̈i t'aabatarr gaaimua pöd mag ley hʌʌrk'a hauba harr haawai. Pari Hẽwandamau magbajim. Hẽwandamaun hich Hiewaachata maach wounaan k'ĩir t'egwia pʌ̈ijim. Mag hich mʌg maach chi pekaupanjö k'itajieb mamʌ, bʌ̃ʌrjã pekau waubajim. Mag pʌ̈iwia maach k'aibag kõit t'õopibarmua, maach gaai haju harrta warag hich Chaai gaaita hʌdʌraa mas hapijim, magbarmuata jũrr mag pekau maach dʌ̈i jua t'eeg sĩerrta warre jua t'eeg chuk'u hapäaig. \v 4 Magta hajim Hẽwandamau, hichdëu ley deetarr gaai maachig waupi jaau simjö wënʌrramk'ĩir. Magaag ya tag warr maach pekau hee wënʌrraajeewaim k'ĩirjugjö k'aba, hich Hẽwandam Hak'arau waupi jaaumamjöta nem wau nʌm. \p \v 5 Har sĩi hamach bi heem k'ĩirjug dʌ̈ipai bãauwi pekau wau wënʌrrʌm k'ʌʌnan, sĩi hamach k'õchagpierrta nem wauju k'ĩirju sĩerrjëem. Pari har Hẽwandam Hak'arau jaau sim hipierraata nem wau nʌm k'ʌʌnan, hãba hichdëu k'õsi simjöta nem wauju k'ĩirjuajem. \v 6 Hẽwandam Hak'aragta hʌdʌraa dich dʌ̈i hichdëu hampierr hapi nʌmʌn, k'õinaa Hẽwandam dʌ̈ita hich mag wënʌrraju. Pari magba sĩi dichdëu nem waum k'õsimʌgta hʌdʌraa hich mag dich gaai hʌ̃rpapimʌn, jũrr hok'oom hiekta hok'ooju. \v 7 ¿Jãgwi mag hok'ooju? Sĩi mag dichdëu nem k'õsimʌgta hʌdʌraa dich gaai hʌ̃rpapinaa jũrr Hẽwandam hichaaurta nem waaujeewaima. Dich mag nem wau nʌm gaaimua hi hipierraajã haba, wa mag hi hipierraa haju hẽk'ak'iinjã, hichiita pödbaju. \v 8 Har mag sĩi hamachdëu nem k'õchagpierrta nem waaujem k'ʌʌnau chan pöd bʌ̃ʌrjã Hẽwandam honeeupi hauba haajem, hamachdëu nem wau nʌm gaaimua. \p \v 9 Pari pãar magba nʌm. Pãrau hagt'a mag sĩi pãach k'õchagpierr nem wau wënʌrraba, hich Hẽwandam Hak'arau nem waupi jaau simjöta nem waaujem; majã chadcha mag hi Hak'aar wai nʌm k'ai mamʌ. Pari hãbmua mag Hak'aarta chuk'u sim chan magan ma chan Cristo dën k'abam. \v 10 Pari chadcha Cristo pãar t'ãar hee sĩejem k'ai, pãach pekau gaaimua pãar moron jẽbeg paauk'awiajã, pãar hak'aran hich mag hiiu sĩsiju, ya hich Hẽwandamauchata pãar k'aibag chugpaawi bʌ̃ʌrjã pekau chuk'u harrjö hapʌ̈iwia naawai. \v 11 Chadcha mag Jesucristo p'iriu hautarr hag Hak'aarta pãar t'ãar hee sim k'ai, magan mag pãar mor jẽbeg paauk'abarmjã deeu Hẽwandamau mag hich Hak'aar pãar hee sĩejem gaaimuapai deeu p'iriutk'a hauju. \p \v 12 Jãan magau keena, cha mʌchdëu jaau chirʌmjö. Maachin chadcha Hẽwandam Hak'aragta hidëu hichdëu hampierr hapiju haai nʌm maach dʌ̈i. Pari jũrr dichdëu k'õchagpierr nem wawaag chan bʌ̃ʌrjã magju k'aba nʌm. \v 13 Pari pãrauta hũrbamjö sĩi pãach k'õchagpierrta hich jãg nem wau wënʌrrʌmʌn, pãran hichiita hok'oob k'aba hok'ooju. Mamʌ pãrau mag sĩi pãach k'õchagpierr haju k'ãai, mag Hẽwandam Hak'arau pãach juag hoo nʌm dʌ̈i pãach garmuata warre pödpʌ̈pʌ̈i hamʌn chadau, magan hok'ooba hich mag pãar hʌ̈u wënʌrraju. \p \v 14 K'ap'ʌ habat: T'um har Hẽwandam Hak'aragta hʌdʌraa hamachig hichdëu nem jaaum haig jaaupinaa hi hipierr nem wau nʌm k'ʌʌnta chadcha Hẽwandam chaainau. \v 15 Mag hich Hak'aar deebarmua hich chaaink'a hautarr chan, sĩi mʌig heegar chik'am chogk'a nʌm k'ʌʌnau hamach patronnaan högk'aajemjö hich hök'ö wënʌrramk'ĩir k'abajim. Magju k'ãai mag hich Hak'aarta deetarr haawai hirig jëeuwaijã chadcha hich hag Hak'araupai bʌ̃ʌrjã hinag chuk'u hirig Haai hichëpiejem. \v 16 Mag hich Hak'aar maachig deetarrauta jũrr maachig jajaauk'amjö haajem, chadcha maach Hẽwandam chaaink'a nʌm. \v 17 Mag chadcha hi chaaink'a naawai, hich Hẽwandamau hich haar paauk'abaimaa, maachig deeju ha simjã chadcha deeju, magbaawai Cristo dʌ̈i hãba maachdëujã nem t'um wai naamk'ĩir. Pari mag hich Hẽwandamau Cristo dʌ̈i harrjö maach dʌ̈ijã wajapcha hamk'ĩran, hich jãg Cristo dau hap'ʌʌ mʌig heegar nʌrraajerrjö maachjã hagjö hi gaaimua dau haug hau wënʌrraju. \s1 Mʌg hatag Hẽwandamau maach dʌ̈i wajap'a haju \p \v 18 Hiin mʌig heegar haawain maachin chadcha mag dau haug wau wënʌrraju; mamʌ jũrr mʌg hatag hʌ̃gt'ar paawaita wajapcha naaimaju k'ĩirjuawai chan, mag dau haug wau nʌmjã sĩi warag maadëu higbata sim. \v 19 Chadcha mag sim k'ap haag pãadë k'ĩirjubat: Maadëu k'ap'ʌ nʌm, mʌg durr gaai maimua hedjã heejã nem t'ʌnʌm t'um ya hĩs chan warr Hẽwandamau hamach hompaatarrjö k'aba t'ʌnʌm. Mʌg maach wounaan dau haug wau nʌmjö, hĩchab hamjã waragta heegar paauk'amam. Pari maadëu k'ap'ʌ nʌm hĩchab, ham mag t'ʌnaab mamʌ, Hẽwandamau maach p'iriutk'a hauwia hĩchab hamjã deeu wajaug paapʌ̈iju. Magua hamachdëujã magju k'ap'ʌmjö, Hẽwandamau maach hichdëu wajaug paatarr k'ʌʌn dʌ̈i dau daau bëejuuta wounaan dënjö sĩi nʌ k'odt'ʌnʌm. \v 20 Warr Hẽwandamau mʌg durr hompaawai chadcha wajap'ata waupʌ̈ijim, mag gaaimua hõor p'it'urg chuk'u wënʌrramk'ĩir. Pari magtarrta mag Adán pekau gaaimua chi durrpata warre hãr jopjim. Mag hãr sĩsimjã hich k'ĩrau k'aba, hich Hẽwandamauta magpijim. Mamʌ hichdëu k'ap'ʌ sĩejim, hich mag k'aigba sĩerram hiek k'aba, \v 21 hewag pawiajã deeu hũwaai hichdëupai haaunaanjö pör k'oreu hat'amua maach hich chaaink'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i hãba wajaug paapʌ̈iju. \v 22 Maadëu k'ap'ʌ nʌm, mʌg durran hʌʌi chaai hawaagpaawai bi machgau hidaau haadëp haajemjöta sim. Pari mag hidaau t'ʌnaawi ya hat'aawai honee haadeejemjö, hĩchab mʌg durrjã cha hich simjö sĩerram hiek k'aba, hichiita hijã hĩchab deeu durr wʌ̈jʌ̈úg paju. \v 23 Mamʌ hĩs mag mʌg durr happai k'aba, maach hich Hẽwandam Hak'aar wai nʌm k'ʌʌnpata gaai machag nʌm, Hẽwandamau da maach hawaan bëeba haawai. Magua maadëu jöpk'aa hi bëepim k'õsi nʌm, mag maach hich chaaink'a hich dʌ̈i t'um hãba p'ë hat'aawai maach mor mʌg dajẽk'u k'itʌmta tag meejã k'augba hich mag hiiu nʌisieg. Mamʌ mag Hẽwandamau ya maachig hich Hak'aar deetarr haawai maadëu k'ap'ʌ nʌm, maach dʌ̈i magju ha simjã chadcha hichdëu jaau simjö haju. \v 24 Chadcha maachin ya peerdʌwi nʌm. Pari mag mʌg hatag hich Hẽwandamau maach dʌ̈i wajap'a haju ha simjã hʌ̈k'a naab mamʌ, maach daúa chan hagt'a hooba nʌm. Pãrau k'ap'ʌ nʌm, nem maadëu dich daúa hooju k'ĩirju sĩerr ya hoobarm haigmua tag hoom k'õchag k'aba haadeejem, ya dichdëu k'ĩirju sĩerrjö dich daúacha hoobaawai. \v 25 Mamʌ hich hagjö mag dichdëu hoom k'õchag t'ʌnʌmjã chadcha hagt'a hooba sim k'ai, magan hoobam haigjã nem pʌabaju. Magua, mag dau haug wau wënʌrrawiajã hãba Hẽwandamau mʌg hatag maach dʌ̈i wajap'a hajuuta k'ĩirju wënʌrrʌm. \p \v 26 Mamʌ mag k'ĩirju nʌm happaijã k'aba, hich Hẽwandam Hak'arauta maach hak'aardam k'a t'ũu haadeewai hʌ̈u maach hak'aar juag hoojem, magʌm p'it'urg waauwaijã hãwatamk'ĩir. Magʌm gaaimua maadëu pöd Hẽwandamag jëeuju k'augbam hiek'au sĩi “¡Hëh, Hẽwandam!” haawaijã, hich chi Hẽwandam Hak'arauta maach k'ĩirjug k'ap'ʌ sim haawai, jũrr hichdëuta maach kõit warre hich Hẽwandamagchata jaaumaajem. \v 27 Hẽwandam chi Hayauta maach k'ĩirjug k'ap'ʌ haajeewai, hi Hak'aar maach hee simuajã mag maach k'ĩirjug higwia maach kõit nem jëeuwai, k'ap'ʌ haajem k'anta jaau sĩ. Mag, hich Hak'araujã hichdëu k'õsimjöta jëeu sĩewai hʌ̈k'ab k'aba hi hiek hʌ̈k'aajem. \s1 P'it'urg hãwat nʌm gaaimuata Cristoou maach k'õsi haajemjã warag k'apcha pamam \p \v 28 Maimua maadëu k'ap'ʌ nʌm hĩchab, maach chi Hẽwandam k'õsi nʌm k'ʌʌnan dau haug waauwaijã magʌm gaaimua warag mʌg hatag paawai dich hʌ̈u hamk'ĩirta hʌdʌraa magpiejem. Wajapcharan hich Hẽwandamau k'õsi simjö maach chadcha hich hiek hʌ̈k'abaawai peerdʌ hautarr k'ʌʌn dʌ̈ita mag hʌ̈u haajem, chadcha maachta hichdëu t'ʌ̃rk'a hautarr k'ʌʌn haawai. \v 29 Mag hichdëu maach t'ʌ̃rk'a hauju nawe, hagt'a mʌg durr gaai hõor chuk'u nʌwe, hichdëun hich hiek hʌ̈k'aju k'ʌʌn k'ap'ʌ harr haawai, mak'ʌʌnta hich Chaai wajap'a k'itʌmjöta wajaug paapʌ̈iju haadëjim, magbarm gaaimua hich Chaaita hewag pawiajã wajaug paak'abarm k'ʌʌn hag naam chi jöoik'a sĩsimk'ĩir. \v 30 Mag hich Chaaijö wajaug paak'aju hatarr haawai hĩs chadcha maach hich hat'ee t'ʌ̃rk'a hauwia hich dënk'a hat'am. Mag hichdëu t'ʌ̃rk'a haumam k'ʌʌnan ham pekau chugpaapʌ̈iwia warrjã pekau chuk'u harrjö hapäaijem. Mag, hag najã pekau chuk'u harrjö hapʌ̈iwi hich haar paauk'abaimaawain chadau hich Chaai wajap'a wai simjö maachjã wajap'a hich dʌ̈i wai sĩsiju. \p \v 31 Mag chadcha hich Hẽwandamau hich haar p'ë hauwi hich Chaai dʌ̈ímjö maach dʌ̈ijã wajap'a haju k'ĩirjunaata k'ap'ʌ habat, mua pãrag jaauk'im: Hõraun chadcha maach dʌ̈i k'aigba hawiajã Hẽwandamau hichdëu maach dʌ̈i nem magju ha sim haig, k'aíu jũrr hi jua chaaur nem waubarju. \v 32 Hẽwandamau hich Chaaijã hĩgk'aba, sĩi warag hʌdʌraa maach t'umaam k'ʌʌn kõit t'õopibarmua nem dee nʌmjö deetarrta, jãgwi hirua sĩi maachdëu nem hinag hig nʌmjã deeba habarju. \v 33 Hich Hẽwandamauta hõor wajaug paapʌ̈iwi warrjã hich mag pekau chuk'u harrjö sim ha jaaujemta, k'aíu hi hichaaur maach hichdëucha jʌr hautarr k'ʌʌn higwia hirig, “Jãk'ʌʌnan hagt'a pʌ dʌ̈i kulp pöm nʌm” habarju. \v 34 Cristota maach kõit meewia deeu hiiu p'iidʌwia maach peerdʌ hautarrta, k'aíu jũrr hichaaur maach k'aibag waupibarju. Hante magpimaaugau hichdëuta hʌ̃gt'arjã maach kõit jëeu sim. Maimua hichta mag maach kõit hiek'aagjã Hẽwandam dʌ̈i hiek t'eeg sĩebahab. \v 35 Mag sim dʌ̈i maach nʌmta, ¿pãrau k'ĩirjuawai maach p'it'urg hau wënʌrrʌm dʌ̈i hõrau k'ãijã maach k'aibag wauk'iin, Cristoou maach dau hãauk'aawai k'ai? Wa k'öju chuk'u nʌm dʌ̈i k'ajũajã chuk'unaa, sĩi chik'amnau maach dak'ãk'ãu nʌʌ hawia maach t'õobpʌ̈ik'iinjã, ¿pãrau k'ĩirjuawai Hẽwandamau tag maach k'õchk'amap'a haawai k'ai? Mag k'abam. Magʌmuapai chan Cristo dʌ̈i hagdaujö maach k'õsi nʌm pöd k'echeu haubam. Bʌ̃ʌrjã nem hinag chuk'um, Cristoou maach daupii wai sim tag daupii hapiba haag. \v 36 Pari hichiita hich Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaau simjö, maach mag dau hap'ʌʌ haju higwia hĩchab David k'ararraujã Hẽwandamag magjim: \q1 “Pʌ gaaimua maran t'õjuuta jʌʌrjem. \q1 Nemchaain k'eechjem haar oveja t'õon harrumjöta haajem hõrau maar dʌ̈i, bʌ̃ʌrjã maach dau haug k'augba.” \rq (Sal. 44:22)\rq* \p \v 37 Pari p'it'urg hau wënʌrrawiajã mag maach daupigau hʌdʌraa hich t'õopitarr gaaimuata magʌmjã pödpʌ̈pʌ̈i haajem; wajapcharan Cristo gaaimuama. Mamʌ mag happaijã k'aba, mag p'it'urg hãwat nʌm gaaimuata hĩchab hich Cristoou maach k'õsi haajemjã warag k'apcha pamam. \v 38 Magua mua k'ap'ʌ chirʌm, ni hãbmuajã pöd Cristo jua heemua maach k'echeu haubaju: \q1 mʌig heegar hich mag p'it'urg hau wënʌrrʌmua, \q1 juau t'õo nʌmua, \q1 Hẽwandam chognaanau, \q1 hedjã heem dösãt bënëu, \q1 sĩi parhoobam bënëu, \q1 nem dau chigaa hoo nʌmua, \q1 mʌg hatag nem höbëbërg maju k'ĩirju nʌmua, \q1 \v 39 hʌ̃gt'aa hedjã hee nem hinag t'ʌnʌmua, \q1 mʌg jẽb gaai wa mʌg jẽb heegar nem parhoobam nem hich Hẽwandamau wautarr sĩsidʌmua k'ãijã \m pöd hi jua heemua maach k'echeu haubam. \c 9 \s1 Jacob chaain hewagam k'ʌʌnta Hẽwandamau hich chaaink'a hautarr \p \v 1 Aay keena, mʌch himeerba, maach meeun israelnaan parhooba haaidʌ wënʌrrʌm k'ʌʌn k'ĩirjuwia chadcha mʌ gaai masi chiraajem. Cristo dënk'a chirʌmuata mag hiek'a chirʌm. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab hich Hẽwandam Hak'arauta mʌrʌg jajaau haajeewai mʌchdëujã k'ap'ʌ chirʌm, mʌch sëuk'aba chirʌm. \v 2 Mʌch mag chirʌm gaaimua, maach meeun k'ĩirjuapierr mʌ t'ãrau pöd hãwatbajujö haadëp haajem, hamau Cristo hiek hʌ̈k'aba naawai. \v 3 Mʌchdëu Cristo hisegwia mʌchta hi jua machgau dau hap'ʌʌ hich mag chitʌmua jũrr hamta hʌ̈u wënʌrraju k'ap'ʌ hak'iin, mua magʌmjã haba warag Cristoog mʌch gaaita jua k'ʌaba deepik'am, ham kõit. ¿K'an gaaimua mag chirʌ́? Pãach t'umta chadcha mʌch meeun haawai mʌch k'odnaanjö naawaima. \v 4 Maach israelnaanta hich Hẽwandamau jʌr hautarr k'abahab, hich chaaink'a hawaag. ¿Maach jöoin dʌ̈i k'abajĩ, hichta ham wëtum na jʌʌnt'umiejö k'õrr jĩumamua hedaarjã hĩchab ham harar wʌʌ wai nʌrrarr? Maach hat'eeta hĩchab hich Hẽwandamau maach jöoi Moiseeg hich hiek p'ãpijim. Maach jöoinag k'abajieb, jãga hirig jëeuju haai nʌ ha jaaunaa hĩchab ham chaain hewagam k'ʌʌn heeta hõor peerdʌajemjã t'aabaju jaautarr. \v 5 Maach jöoin Abrán, Isá maimua Jacob hajierram, warrchajã Hẽwandamau jʌr hautarr, ham gaaimua hewag pawi maach meeun hompaa hawaag. Hẽwandam Hiewaa maach peerdʌ hawaag wounag paawaijã mag jöoi Jacob chaain hewagam k'ʌʌn heeta t'aabachëjim. Hich mag parhoobam chaaindamjö t'aabachëtarr wounpaita Hẽwandam haawai nem t'um t'ʌnʌmjã hichdëuta k'ap sim. Magua, hiita t'umaam k'ʌʌnau hich mag mʌg hatagjã t'ö hiek'aju haai nʌm. \p \v 6 Pari mag maach peerdʌ hawaag Hẽwandamau hich Chaai päaiwaijã, maadëu k'ap'ʌ nʌm, maach meeunau chan wajap hi higba, hãaur k'ʌʌnaupaita hi higjierram. Magjieb mamʌ Hẽwandamau maach jöoin dʌ̈i hich hiek'atarrjö habajim haju k'aba nʌm. Hichdëu maach jöoi Israelag, hajapcharan hich Jacoogpaima, maach meeun k'apan hapiju hatarrjö, hichiita maach meeunan chadcha k'apan t'ʌnʌm. Pari mag k'apan t'ʌnʌm hee, t'umaam k'ʌʌn chan Hẽwandam chaain chaar k'abam, israelnaan hawiajã. \v 7 Wajapcharan israelnaan hanʌm k'ʌʌnan, hich jöoi Israel k'ararr dënjö wajapcha Hẽwandam hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnta chadcha israelnaan charau. Magua, jöoi Abrán chaain hewagam k'ʌʌn hawiajã, Hẽwandamau hoowai, t'um chan israelnaan chaar k'abam. Hẽwandamau jöoi Abranag, “Mʌg hatagjã pʌ chaain k'apan haju” hajim chadcha. Magtarr haawai jöoi deeum chaai Ismael haajerr gaaimua hagjö chaain paraa hajieb mamʌ, Hẽwandamau hoowai, mag dën chan hi chaain chaar k'aba, hãba Isá chaainpaita hewag pawiajã hi chaain chaark'a nʌisijim. \v 8 Magua maadëu k'ap'ʌ haju haai nʌm, Abrán chaain hewagam k'ʌʌn hawiajã t'um chan Hẽwandam chaain chaar k'abam. Hãba har Abrán k'ararr dënjö hich Hẽwandamau nem wauju habarm hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnta hi chaain charau. \v 9 ¿Pãrau k'ĩir heyaa nʌ, hich Hẽwandamau Abranag nem deeju jaautarr? Hirua magjiebma Abranag: “Mʌg año hurumuata Saraau pʌrʌg chaai hoo deeju” hajim, mag chaai hoobarm gaaimuata hich hõork'aju k'ʌʌn paarpaju higwi. \p \v 10 Mag, chadcha mag chaai Isá hanʌm t'aabawia ya jöoipa sĩsiewai hʌʌi Rebeca hanʌm dʌ̈i pajim. Maimua ya Rebeca meísnaan gaai hauwimʌʌ haadëm hee, \v 11-13 Hẽwandamau hirig, “Pʌ chaain chi jöoin hap'öbaadee chi naamta jũrr hich heeum chogk'aju” ha jaaujim. Magju higwia hĩchab Hẽwandamau hich hiek p'ãpitarr gaai, “Jacobta mua hʌ̃rcha daupii hajugui” hajim, “chi naam Esaú k'ãai.” Pari Hẽwandamau mag hiek'aawai hagt'a hamach hãd bi hee naajim, hamau nem k'aigbam wa hʌ̈uum k'ãijã wauju nawe. Mag Hẽwandamau chi heeum Jacob dʌ̈ita wajap'a haju hatarran, chi Jacoou nem wajap'a wautarr gaaimua k'aba, warrgarwe hich Hẽwandamau hi dʌ̈ita magju harr haawai hajim, Hẽwandamau hichdëu hõor higbarmta hiigjem ha k'ap hamk'ĩir. \p \v 14 Mag Hẽwandamau chi naam dʌ̈i magbanaa chi heeum dʌ̈ita magtarr haawai, ¿maadëu “Hẽwandamau sĩi parhoobata nem wau sĩerrʌm” haju haai nʌ? Pöd mag hiek'aju k'aba nʌm. \v 15 Biek hãb hich Hẽwandamau Moiseeg magjim: “Mua chan sĩi hõrau k'ĩirjuajemjö k'ĩirjuba, mʌch k'ĩirjugpierrta nem wau chitʌm” hajim. “Muan mʌchdëu hõor dau haug k'augam k'õsim k'ʌʌnta heeg hoo chitʌm” hajim. \v 16 Hichdëucha mag sĩewai sĩi hõrau hamachdëu nem wau nʌm gaaimua wa hamachdëu waupim k'õsi nʌmjö k'aba, Hẽwandamau hichdëu heeg hoom k'õsi hoo sim gaaimuata ham dʌ̈i mag hʌ̈u haajem. \v 17 Hichdëu mag nem waaujem higwia hĩchab hich hiek p'ã sim gaai Egipto durram rey higwia magjim: “Pʌch t'ãar t'eegau mʌ hichaaur chirʌm gaaimua, pʌrʌg mʌch jua t'eeg hoopinaa mʌg durr gayam k'ʌʌnagjã mʌch jua t'eeg k'ak'apdö hamk'ĩirta pʌ mua reik'api chirʌm” hajim. \v 18 Wajapcharan Hẽwandamau mʌgta sim: Hichdëu dau haug k'aug paraa ham k'õsim k'ʌʌnta dau haug k'aaugjem; pari hich hagjö hĩchab hichdëu t'ãar t'eeg hapiju k'ʌʌnan warag t'ãar t'eegta hapiejem. \p \v 19 Pari mua mag chirʌm hũrwia hãbmua k'ãijã, “Mamʌ hichdëu mag simta, jãgwi hirua hõor k'aibag hee pʌ̈ibarju mag hich hiek hũrba harr paar. ¿Hichiita hamau hichdëu k'õsi simjö wau nʌm k'abá?” haju. \v 20 Pari mag hawiajã, ¿hichiita hich mag höbër sĩebá? Maach k'ai hagá sĩi Hẽwandam maachjöm k'ʌʌnjö hi jawaag. ¿Maach sĩi hichdëu hompaatarr k'ʌʌn k'abá? ¿Pãrau hoowai t'ũriu hich k'atarrag, “K'ant'ee pua mʌ jãg k'apʌ̈ijĩ” haju haai sĩ? \v 21 Chi t'ũr k'amieuta hichdëu k'am haig k'aju haai sim hich jẽbëu. Sĩi t'ũrjöm parhooba jua chogaagpai k'anaa hãbam jẽb dënpai sĩi t'ëpjöm k'ãijã hooimʌ k'amaajem hagjö, sĩi hõor di chaauram k'ʌʌn bëewaipai hag hee hau k'oog. Hich hagjöta nʌm maachjã: Hẽwandamau maach dʌ̈i hichdëu ham haig haju haai sim. \p \v 22 Mag sĩewai hichdëu k'õsi simjö warre hõor k'aibag hee pʌ̈ik'iinjã, k'aíu hi hichaaur habarju. Pari magba hich jua t'eeg hoopieg hõor hamach pekau gaaimua sĩi k'aibag hee pʌ̈iju haai sĩerrta, hich k'ĩir machag hãwat wai sĩejem. \v 23-24 Hich hagjö hĩchab hich wajaug hoopieg maach chi t'ʌ̃rk'a hautarr k'ʌʌnjã k'aibag hee pʌ̈iba sĩi heeg hoowai, k'aíu hi hichaaur habarju. Hichiita hich haar hawaag hichdëu t'ʌ̃rk'a haum haig t'ʌ̃rk'a hauju haai sim, judionaan wa judionaan k'abam k'ʌʌn hawiajã. \v 25 Magua, mag judionaan k'abam k'ʌʌnpa t'ʌ̃rk'a hauju higwi, hich Hẽwandamau Oseas k'ararrag hẽsap p'ãpitarr gaai jaauwai: \q1 “Warr mʌ hõor k'aba harr k'ʌʌnjã mʌch hõork'a haumaju; \q1 maimua mʌchdëu daupii k'aba harr k'ʌʌnjã hĩchab daupii haju” hajim Hẽwandamau. \rq (Os. 2:23)\rq* \m \v 26 Maimua hĩchab hich Oseas hẽsap p'ãtarr gaaipai hagjö hich Hẽwandamau judionaan k'abam k'ʌʌnag, “Pãar chan mʌ p'öbör k'abam” hatarrta, deeu hũwaai naspawi hichdëupai hamag, “Pãarjã hĩchab hich mag hiiu sĩerrʌm hag Hẽwandam chaaink'a nʌisiju” hajim. \rq (Os. 1:10)\rq* \m \v 27 Pari jũrr Judionaan higwia, jöoi Isaías k'ararrau magjim: \q1 “Jöoi Jacob chaain hewagam k'ʌʌn k'apan sĩi p'ũas higaaum mosdau k'apanagjö t'ʌnaawiajã, t'um chan peerdʌtk'aba, hãaurpaita peerdʌtk'aju” hajim, \q1 \v 28 “mʌigmua hatag maach Pör Hẽwandamau mʌg durr hi hagk'am hed tag hich k'ĩir machag hãwatba warre ham gaai jua k'ʌabata deeju haawai.” \rq (Is. 10:22-23)\rq* \m \v 29 Hẽwandamau mag hãaur k'ʌʌnjã dau haug k'augba hak'iin, hãbjã peerdʌbaju. Magju higwia hĩchab nawe hich Isaías k'ararrau mʌg p'ãjim: \q1 “Maach Pör chi jua t'ierriu maach dau haug k'augwi maach jöoin dën chaain hewagam k'ʌʌnjã chuk'u hapitarr hamuan, \q1 hĩsin maachin Sodomapien Gomorrapien dʌ̈i harrjöta ya chuk'u haajeek'am” hajim. \rq (Is. 1:9)\rq* \s1 Judionaanaujã hĩchab maach peerdʌajem hiek hʌ̈k'aju haai nʌm \p \v 30 Hẽwandamau hich hiek gaai mag jaau sĩsidʌm hũrwia maadëu k'an habarjuma. Judionaan k'abam k'ʌʌnau chan nem wajap'a wau nʌm gaaimua hamach peerdʌjujã hẽk'aba naajim; mamʌ Jesucristo hamach kõitpa meetarr hʌ̈k'a nʌm gaaimua Hẽwandamau hĩchab hamjã pekau chuk'u harr k'ʌʌnjö hapʌ̈ijim. \v 31 Mamʌ jũrr judionaanau magba, mag ley gaai jaau sim hipierraa nʌm paarta Hẽwandamau hamach k'aibag chuk'u harrjö hapʌ̈ijupii hawi, hãba mag leita hʌʌrk'aju hẽk'aajeejim. Pari par mag hʌʌrk'a hauju hẽk'aajerrjã pöd hʌʌrk'a hauba harr gaaimua, Hẽwandamau ham pekau chuk'u harrjö wajaug paapʌ̈ibajim. \v 32 ¿K'an jãgwi? Mag ley gaaipai naam k'õchgau Cristo hamach kõit meetarrjã higba, sĩi nem wajap'a wau nʌm paarta Hẽwandamau hamach pekau chuk'u harrjö hapʌ̈ijupii hawiama. Hamachdëu Cristo higba narr gaaimuata sĩi k'ʌdjã hee mokpör pöm sim dʌ̈ita t'ẽubaimamjö hajierram. \v 33 Hõrau Cristo dʌ̈i magju higwia, Hẽwandamau hich hiek gaai jaauwai, \q1 “Mua woun hãb pʌ̈i chirʌm” ha sim “Jerusalén p'öbör hee. \q1 Har hi higba habarm k'ʌʌn hat'een, maan sĩi warag hag gaaimua hõor bʌ̈hëu suwi burrmk'ĩir k'ʌdjã hee mok jiir simjöta haju, chadcha hamau hi hoowai mʌchdëu pʌ̈itarrjã hʌ̈k'aba hi higbaju haawai. \q1 Mamʌ hʌ̈u hi hisegba warag hi hau nʌm k'ʌʌn chan naspawiajã hũwaai hamach daujã merag p'ëbaju, wajap'ata hi dʌ̈i nʌisiju haawai” ha sim, hich Hẽwandamaucha, Cristo higwia. \rq (Is. 28:16)\rq* \c 10 \p \v 1 Cristo gaaimua k'odamnaan, muan mʌch meeun judionaan peerdʌpim k'õsita chiraajem. Magua Hẽwandamag jëeuwaijã magta hirig jëeujem ham kõit, hamjã peerdʌtk'amk'ĩir. \v 2 Mʌ ham higar chirʌm, chadcha hamau Hẽwandamag hamach heeg hoomk'ĩir hi hipierraa ham k'õsi naawai. Pari mag nʌmta hich Hẽwandamau nem waupim k'õsi sim chaarta jũrr bigaau hausĩu nʌm, \v 3 Cristo maach t'umaam k'ʌʌn kõit meetarr gaaimuata Hẽwandamag hamach pekau chugpaapijujã k'ĩirjuba. Hamaun sĩi hamachdëu hamach jöoin hi hʌʌrk'anaa Moiseeu ley p'ã pʌarrjã wajap'a hʌʌrk'a nʌm paarta Hẽwandamag pekau chuk'u narrjö hamach wajaug paapiju hẽk'aajem. \v 4 Pari hãba Cristo maach kõit meetarr hiek hʌ̈k'a nʌm gaaimuapaita Hẽwandamau mag pekau chuk'u harrjö hapäaijem. Magua, Cristo gaaimua k'aba sĩi ley hʌʌrk'a nʌmua chan peerdʌju hẽk'aju k'aba nʌm. \p \v 5 Mag ley hʌʌrk'a nʌm gaaimua hõor peerdʌju hak'iinjã, pãadë Moiseeu p'ã pʌarr hiek hũrbat: “Har chi ley gaai jaau simjö t'umaa wajap'a hʌʌrk'a hau simta Hẽwandamau peerdʌ hauju” ha sim. Pari maach pekaupanau, k'aíu mag hʌʌrk'a hat'aju. \v 6 Mamʌ mag k'ãai jũrr sĩi Cristo maach pekau kõit meetarr hʌ̈k'a nʌm gaaimua peerdʌju higwia, hatcha p'it'uurga sim haju k'aba nʌm. Moisés hiek'õoin “Hʌ̃gt'ar hi haarcha mawia hirig dich peerdʌ hawaan bëepiju k'aba nʌm.” ¿Jãgwi? Ya hi bëewi maach peerdʌ hawaag maach kõit meetarr haawaima. \v 7 Hich hagjö hĩchab magʌm higwia jaauwai, “Hõor k'ëchtarr k'ʌʌn haarjã maju k'aba nʌm” ha sim, “dich peerdʌ haumk'ĩir.” ¿Jãgwi? Ya hí hiiu p'iidʌwi mam k'aba sĩewaima. \v 8 Magua, mʌchdëu jaau chirʌmjö, p'it'urjã k'aba ni warpjã maba, sĩi Cristo maach kõit meetarrta chadcha hʌ̈k'anaa hirigta dich peerdʌpiju haai nʌm. \v 9 Wajapcharan pua t'ãraucha hʌ̈k'anaa pʌch hidamaucha, “Jesucristo chi meem harrta Hẽwandamau deeu p'iriu hautarr haawai hichta mʌch Pörk'apiju” hamʌn, pʌ peerdʌju chadcha. \v 10 ¿Jãgwi magju haai sĩ? T'ãrau hʌ̈k'a nʌmuapaita Hẽwandamau maach pekau chuk'u harrjö wajaug paapäaijeewaima; maimua hich hagjö dich hiiucha dich t'ãar hee hʌ̈k'atarr warm k'ʌʌnag jaau nʌmuapaita hʌ̈u hichdëu maach peerdʌ haaujeewaima. \p \v 11 Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, “Chadcha maach Pöröu hamach peerdʌ hauju k'ap'ʌ hi hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn chan naspawiajã hamach daujã merag p'ëbaju” ha sim, “hich mag wajap'ata hi dʌ̈i wënʌrraju haawai.” \v 12 Mag sim haiguin judionaan wa judionaan k'aba hawiajã hĩsin t'um hãbata t'ʌnʌm Hẽwandam dau na; hich hãbam Jesupaita t'umaam k'ʌʌn Pörk'a sim. Magua, har t'um hichig jëeu nʌm k'ʌʌn dʌ̈in Jöoi wajaug k'itʌm. \v 13 Jöoi mag k'itʌm higwia Hẽwandam hiek p'ã sim gaai, “Har t'um chi maach Pörögta hamach dau haug k'augpi jëeu nʌm k'ʌʌnan, hʌ̈u peerdʌtk'ajugui” ha sim. \v 14 Pari mag pãach peerdʌmk'ĩir hirig jëwaagan, hichiita nacha pãrau hi hiek hʌ̈k'aju haai nʌm; mag hʌ̈k'aagjã hichiita pãrau hi hiek jaau nʌm hũrju haai nʌm; mamʌ mag hi hiek hũraagjã chi jaaujem k'ʌʌnjã paraa haju haai nʌm, hõrag jawaag. \v 15 Pari jãga mag chi jaaujem k'ʌʌnjã paraa haju, chi ya hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnau ham pʌ̈ibam. Pari judionaanau ya chadcha Jesús hiek jaau nʌm hũrwi naawai, k'an hatcha tag hũrm k'õsi nʌ hʌ̈k'aag. Hẽwandamau nawe hich hiek jaaupiejem k'ap hich hiek p'ã sim gaai jaauwai, “Jãg hõor peerdʌajem hiek jaau wënʌrrʌm k'ʌʌnta hʌ̈ucha k'it'ëem” ha sim. \p \v 16 Pari judionaanau mag maach peerdʌajem hiek hũr nʌmjã, peer t'umaam k'ʌʌnauta hi hiek hasekasba, hãaur k'ʌʌnaupaita hʌ̈u hʌ̈k'a durrum, Isaías k'ararrau, “Señor, par mua pʌ hiek jaau wai jẽedʌ k'itʌmjã, k'aíu hʌ̈k'a sĩ” ha hiek'atarrjö. \v 17 Pari mag hamau wajap hʌ̈k'abajieb mamʌ, mʌchdëu jaau chirʌmjö, hichiita hãbmua Cristoou maach peerdʌajem hiek jaauju haai sim; magbaawain chadau mag hiek hũrwiata hʌ̈k'aju haai nʌm. \p \v 18 Pari hãbmua k'ãijã, “Magan judionaanau ya Cristo hiek hũrwi naab” haju. Hũrwi naama hamaujã hĩchab, durr t'um judionaan nʌnʌidʌmpierr ya Hẽwandamau maach peerdʌajem hiek jaau nʌm hũrwi naawai. Magju higwi Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, \q1 “Ham hiek durrpierr durr warp'am magwe hũurjem” ha sim. \rq (Sal. 19:4)\rq* \m \v 19 Pari deeu hũwaai pʌaba hãbmua k'ãijã, “¿Magan jãgwi judionaanau hʌ̈k'abajierrá? Wa sĩita hamachdëu hũrtarrjã k'augpʌ̈ibajierráwa” haju. Hãhã, pari mag k'augba haawai k'aba, sĩi hi higmap'a harr haawaita hi k'augbamjö hapʌ̈ijierram. Pari mag hich hisegbaawai jũrr judionaan k'abam k'ʌʌnta dau haug k'augwia hʌ̈u hamach peerdʌjujã hamag k'ap'ʌ hapijim hich Hẽwandamau. Magju higwi Moiseeg mʌg jaaupijim hichdëu: \q1 “Pãrag hʌ̈k'apiju k'ãai pãarjö Hebreonaan k'aba haawai sĩi mʌch k'augba nʌrrjëem k'ʌʌnagta hʌ̃rcha hʌ̈k'apiju, mag hoowi pãachdëujã hagjö hʌ̈k'am k'õsi hʌ̈k'amk'ĩir. \q1 Hag na mag mʌch k'õsi hajujã k'ĩirjuba haajerr k'ʌʌnagta hʌ̃rcha hʌ̈k'apiju, mag hoowi pãar hiekk'õr waumk'ĩir.” \rq (Dt. 32:21)\rq* \m \v 20 Maimua hag k'ur hewag pawi Isaiaagjã hĩchab Hẽwandamau judionaan k'abam k'ʌʌn higwi mʌg hiek'apijim: \q1 “Har bʌ̃ʌrjã mʌ hooju k'ĩirjuba haajerr k'ʌʌnau mʌ baauju; \q1 maimua har bʌ̃ʌrjã mʌrʌg jëeujã jëeuba haajerr k'ʌʌnag mʌch k'augpiju” hajim hich Hẽwandamau. \rq (Is. 65:1)\rq* \m \v 21 Mamʌ jũrr judionaan higwia hich Hẽwandamau magjim hĩchab: \q1 “Chadcha hamach t'ãar t'eegau mʌ hipierraajã k'aba naab mamʌ, \q1 nem hĩs k'abam mʌch higamk'ĩir ham nʌ chirʌm” hajim. \rq (Is. 65:2)\rq* \c 11 \s1 Judionaanta Hẽwandamau hich hõork'a hawaag jʌr hautarr \p \v 1 ¿Pãrau k'ĩirjuawai, Hẽwandamau hich hõor hiseg wai simjö sĩ? Mag k'abam. Mag hak'iin mʌjã hirua nawe hisegpʌ̈ik'am, mʌchjã hĩchab judionaan dʌ̈i t'ʌ̃r hãba chiraawai. Mʌʌn maach jöoin Abrán k'ararr hag chaain hewagam k'ʌʌn Benjamín haajerr hag chaain dënëu. \v 2 Hẽwandamau warrgarwe hichdëu hõor jʌr hautarr k'ʌʌn chan hisegba sim. ¿Pãrau k'ĩir heyaa k'aba nʌ, warr jöoingar Hẽwandam hi jaaujem k'ʌʌn pöm k'ëchtarr jaar jöoi Eliaau Hẽwandamag jëeumamua ya hi hich happaita chirʌm ha hiek'atarr? \v 3 Hirua Hẽwandamag, \q1 “Señor, pʌ hi jaaujem k'ʌʌn t'umaa wir haig maach meeun judionaanaupai k'ëchpʌ̈iwia, \q1 pʌrʌg jëeujem deg nem hinag p'aajemjã hãrk'ʌʌipʌ̈iwi, \q1 hãba mʌch happaita chirʌmgui” hajim. \q1 “Mag mʌch happai chirʌm hãba, mʌjã dʌ̈i t'õopʌ̈im hig nʌmgui” hajim. \rq (1 R. 19:10,14)\rq* \m \v 4 ¿Pari pãrau hagjö k'augba nʌ, Hẽwandamau hirig, \q1 “Elías, pʌ pʌch happai k'aba sim; \q1 pʌ dënjö mʌ k'õsi nʌm hiek'au bʌ̃ʌrjã Baalag jëeuba harr k'ʌʌn siete mil p'ë wai chirʌm” ha hiek'atarr? \rq (1 R. 19:18)\rq* \m \v 5 Maagwai hich Hẽwandamau Eliaag magtarrjö, hĩs hewag pawiajã hĩchab hagt'a mag warrgarwe hi hõork'a t'ʌnʌm k'ʌʌnan hagt'a t'ʌnʌm. Pari mag t'ʌnʌmʌn, hich Hẽwandamjã hõor dʌ̈i wajap'a k'itaawai hʌ̈u hich garmuata maach dau haug k'augwi mag hich hõork'a hawaag jʌr hautarr gaaimuata mag t'ʌnʌm. \v 6 Mag hõor dʌ̈i wajaug k'itaawai hich garmuata maach jʌr hautarr haawai, pöd hi dau na wajap'a naawaita hirua maach jʌr haujim hajujã k'aba nʌm. Mag hak'iin, mag dich wajaug nʌm paarta p'ag nʌmjö haawai, ya hich Hẽwandamau hich garmuata maach dau haug k'augjim habak'am, hich hõor k'amk'ĩir. \p \v 7 Wajapcharan mʌgta sim: Judionaan t'um chan Hẽwandamau wajaug paapʌ̈ibajim, hamachdëu nem wau nʌm paarta hirig hamach hajaug paapim k'õsi narr haawai. Hãaur k'ʌʌn Hẽwandamau hich garmua jʌr hautarr k'ʌʌnpaita chadcha pekau chuk'u haajerrjö wajaug paapʌ̈ijim; pari tagam k'ʌʌn hichdëu jʌr hauba harr k'ʌʌnan hichdëuta warag ham t'ãar t'eeg hapijim. \v 8 Har hagt'a mag t'ʌnʌm k'ʌʌn higwi hich Hẽwandamau hich hiek gaai jaauwai, \q1 “Mua ham dau k'ĩpinaa kachpa k'ĩpi hauju” ha sim, \q1 “hoo nʌmta hoobamjö hamk'ĩir, maimua hũr nʌmta hũrbamjö hamk'ĩir. \q1 Magtarr haawaita hĩs hewag pawiajã hich hagt'ata sĩsidʌm ha sim Hẽwandamau, hichig hamach wajaug paapijujã k'ĩirjuba.” \rq (Dt. 29:4; Is. 29:10)\rq* \m \v 9 Maimua hĩchab Hẽwandam hoomap'am k'ʌʌnag mag k'ĩirjupimaaugau, jöoi David k'ararraujã hirig jëeumamua magjim: \q1 “Hẽwandam, har riknaan pʌch hoomap'am k'ʌʌnag hidëu hamach p'iesta hat'ee t'ach pöm wauwi k'öpibá, \q1 juau hogt'om pʌch dau na wajap'a naawaita mag p'iesta k'amk'ĩirjã pua hamachig nem t'um dee chirʌm hamk'ĩir. \q1 Pari hamachdëupain mag nʌm gaaimua pʌ dʌ̈i wajap'a nʌm hanʌm hee, pʌchdëupai ham gaai mas deebá. \q1 \v 10 Dau p'uu nʌmta warag ham dau k'ĩsumjö hapibá, hamach k'aigba nʌmjã k'augba hamk'ĩir. \q1 Mag nʌm dʌ̈i hĩchab nem chʌk'ʌmta wai wënʌrrʌmjö, hidëu ham hich mag p'it'urg hau wënʌrrapibá” hajim Daviiu, Hẽwandam hoomap'am k'ʌʌn higwia. \rq (Sal. 69:22-23)\rq* \s1 Judionaan k'abam k'ʌʌnjã hʌ̈u peerdʌtk'aju haai nʌm \p \v 11 Magan jãgáwa. “¿Judionaanau mag Cristo higba harr gaaimua, magan warreta Hẽwandamau ham hisegbapʌ̈ib?” k'ãijã haju hãbmua. Pari mag k'abajim. Magju k'ãai hante mag maach meeunau Hẽwandam hichaaur hawi Cristo higba harr gaaimua, jũrr judionaan k'abam k'ʌʌnta hʌ̈u Hẽwandamau peerdʌtk'a haumam, mag judionaan k'abam k'ʌʌnauta hʌ̈k'a p'öbaadëm hoowia judionaan hiekk'õr wauwi hagjö hʌ̈k'amk'ĩir. \v 12 Magua k'ap'ʌ habat: Mag judionaanau Cristo higba harr gaaimua jũrr judionaan k'abam k'ʌʌn dʌ̈ita Hẽwandamau dʌ̈rrcha hʌ̈u haajem k'ai, magan judionaan t'umaam k'ʌʌnau Hẽwandam hiek hʌ̈k'a p'öbaadeewai chará, hagjö Hẽwandamaujã hĩchab hʌ̈uchata haju ham dʌ̈ijã. \p \v 13 Judionaan k'abam k'ʌʌn, mua pãrag magk'im hĩchab: Mʌʌn chadcha hich Hẽwandamauta jʌr haujim, pãar hee hich hiek jaaumk'ĩir. Magua, mʌch meeun dʌ̈i hiyʌ̈ʌ haawai maata muan hamag jajaau haajem, \v 14 mag hũrbaawai hiekk'õr wauwi hagjö pãar dënjö hʌ̈k'abaawai hĩchab hãaur k'ʌʌn k'ãijã Hẽwandamau peerdʌ haumamk'ĩir. \v 15 Hẽwandamau mag judionaanag hooba sĩutarr gaaimua pãar judionaan k'abam k'ʌʌnagta jũrr hich dʌ̈i k'õinaa wënʌrramk'ĩir hich hiek hʌ̈k'api simʌn, chadcha wajaug sim. Pari mʌg hatag hichdëu judionaanagpa hʌ̈k'apibarm hedta wajapcha haju. Magbarm haigta mag hi higba narr gaaimua k'ëch nʌmjö narrjã deeu p'iidʌtk'abarmjö nʌisiju. \v 16 Pãrau k'ap'ʌ nʌm, pabʌ̈jã jẽb hõtag hee simʌn, t'um chi piu nenergjã hë hõtt'o t'ʌnaaju. Mag sim haig hich jöoi Abranta chi pabʌ̈jö sĩebahab, maagwai judionaan chi piu nenergjöta t'ʌnʌm. Magua, hich jãg warrgar maach jöoin Abrán k'ararrjã hich Hẽwandamaucha jʌr hautarrjö, hĩs hewagam judionaanjã hichiita Hẽwandam hõork'a wënʌrraju, hamjã mag jöoi chaain haawai. \p \v 17 Pari judionaan mag olivo chaar gaaim chi piu nenergk'a narrta, hamachdëu hʌ̈k'aba harr gaaimua sĩi chi piu k'õgk'atarrjö naabahab. Maagwai pãar chi judionaan k'abam k'ʌʌn hʌ̈u hʌ̈k'a wëtum k'ʌʌnta, pãachdëu hʌ̈k'a nʌm gaaimua mag k'õgk'atarr gaai olivo wëeta t'aap'ë jĩirtarrjö naabahab. Mag deeum pa gaaita sũrk'a höbër nʌmjö nʌm gaaimua, hich Jöoirau Abranag nem deeju jaautarrjö, pãraujã hʌ̈u hĩchab hi jua heem nemdam hauba haajeeb. \v 18 Pari Hẽwandamau judionaan hisegwia mag olivo piu k'õgk'atarrjö nʌm daar, pãachdëuta hʌ̈u hʌ̈k'a nʌm hawia hoob jũrr ham k'a hisëe hamiet. ¿Pãrau k'ap'ʌ naabá, pabʌ̈jã chi piúata wai dʌnaaba chi k'arauta wai dʌnaajem? Hich hagjöta naabahab pãarjã, judionaan chi k'aark'a nʌm gaaimuata sĩi pãarjã sũrk'a nʌmjö naawai. Magua judionaan chuk'umuan, pãrau pöd Hẽwandam k'augbak'am. \p \v 19 Pari magbaa hãbmua k'ãijã, “Hãa, pari mag chi piu k'õgk'atarr jũrr mʌchta chi nemjĩir chaar k'ãaijã wajapcha chiraawai, ¿mʌʌta hag gaai sũrk'amk'ĩir k'abajĩ?” k'ãijã haju. \v 20 Mamʌ pãadë k'ĩirjubat: Hẽwandamau ham dʌ̈i chadcha mag papiu k'õgk'abapʌ̈imjö hajim, hich hiek hʌ̈k'aba harr kõit. Pari pãar chan chi k'aar chaar k'abam; pãran sĩi ham k'ãai hʌ̈k'atarr gaaimuapaita mag sũrk'a t'ʌnʌmjö nʌm. Mag naawai hoob pãach t'ömiet. Magju k'ãai hiek'aawaijã hagpierraata hiek'abat. \v 21 Pãadë wajap'a k'ĩirjubat: Hẽwandamau hamta hich garmua jʌr hautarr k'ʌʌn haawai hamachta chi pabʌ̈ chaark'a narrjã mag hich hisegbaawai ham gaai sĩi par daúa hooba harr k'ai, magan pãar gaai chará ham dënjö hʌ̈k'abamʌn hirua jua k'ʌabacha haju, sĩi ham gaaimuata sũrk'a nʌmjö naawai. \v 22 Pãadë mʌ hiek hũrbat, pãrag jaauk'im: Hẽwandaman chadcha wajaug k'itʌm hõor dʌ̈i; pari hĩchab hõrau hich higba haawain, ham dʌ̈i k'ĩir masi sĩerrʌm. Magua mag judionaan hich hiek hʌ̈k'aba harr k'ʌʌn dʌ̈ijã sĩi ham gaai par daúa hoobajim. Pari pãrau hʌ̈k'atarr haawai hich garmuajã pãar dʌ̈i nem wajaug sim. Pari mag wajaug sim k'ap'ʌ hab mamʌ, hichiita hirua k'õsi simjöta haju haai nʌm; magbamʌn pãran warm k'ʌʌnjö hirua hisegju. \v 23 Pari chadcha Hẽwandamau mag ham hisegtarrjã hamau deeu hʌ̈k'ab k'aba hʌ̈k'ak'iin, Hẽwandamau deeu ham higju. Magbaawai deeu hich hõork'a hat'aawai hũwaai chi papiu k'õgk'atarrta sũrk'api hat'amjö haju, mag hat'eejã hi jua t'eeg sĩewai. \v 24 Pãadë k'ĩirjubat: judionaan olivo chaar piu nenergjöta nʌm, Hẽwandam hõor haawai; pari pãar judionaan k'abam k'ʌʌnan sĩi olivo chi wë piujöta nʌm. Mamʌ mag nʌmta pãachdëu hʌ̈k'atarr gaaimua jũrr olivo chaar bʌ̈ʌta t'aap'ënaa hag hee sũrk'api hat'amjö hajim, hĩchab hich hõork'a hawaag. Pãar dʌ̈i magju haai k'aba narrta Hẽwandamau magtarr k'ai, judionaan chará, hamachta mag olivo chaar piu nenergk'a nʌmjö naawai, Hẽwandamau deeu sũrk'aímʌ sũrk'api hauju, hamach k'õgk'atarr pör gaaipai. \s1 Hẽwandamau t'um hagdaujö hõor dau haug k'aaugjem \p \v 25 Cristo gaaimua k'odamnaan, pãachta t'önaa pãachdëuta judionaan k'ãaijã k'apcha nʌm ham hugua, warrgar k'augba haajerr hiekta pãrag k'ap hapim k'õsi chirʌm. Hiin chadcha judionaan t'um k'abam mamʌ Hẽwandam hiek hʌ̈k'amaaugau t'ãar t'eega t'ʌnʌm k'ʌʌnta hʌ̃rpai t'ʌnʌm. Mamʌ hamau jãg hʌ̈k'aba nʌmʌn, jãan judionaan k'abam k'ʌʌn warrgarwe hich Hẽwandamau jʌr hautarr k'ʌʌnau t'umaa hʌ̈k'a nʌm horapaita jãg t'ʌnʌm. \v 26 Mag hich Hẽwandamau jʌr hautarr k'ʌʌnau t'um hʌ̈k'a p'öbaadeewaita maar meeun chi judionaanjã dʌ̈i hagjö hʌ̈k'a p'öbaadëwi peerdʌtk'aju. Maar meeunau mag hʌ̈k'aju higwia, jöoi Isaiaau Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, \q1 “Jerusalén p'öbör heemuata woun höbërju” ha sim, “maach peerdʌ hauju. \q1 Maguata hewag pawijã maach chi Jacob chaaink'a nʌm k'ʌʌn maach pekau heemua maach peerdʌ hauju” ha sim. \rq (Is. 59:20)\rq* \m \v 27 Maimua hagjö hich Hẽwandamau jöoi Jeremiegjã, \q1 “Mʌchdëu hag nawe ham jöoin dʌ̈i hiek'atarrjö mʌchdëuta ham pekau chugpaapʌ̈iju” hajim, maar chi judionaan higwia. \rq (Jr. 31:33-34)\rq* \p \v 28 Hĩsin maar meeun judionaan pöm sĩi hamach garmuata Hẽwandam dʌ̈i hiekk'õr hau t'ʌnʌm, maach peerdʌajem hiek hamachdëu hiseg nʌm gaaimua. Pari hamau mag nʌm haig, jũrr pãar hat'een wajaugta sim, mag hamau hiseg wai nʌm gaaimuata hʌ̈u pãrau hʌ̈k'a naawai. Pari hamau mag hich hiseg nʌm hãba, Hẽwandamau ham k'õsinaa hagt'a hich hõork'a hauju k'ĩirju sim, hich garmuata ham jöoinjã jʌr hautarr haawai. \v 29 Wajapcharan Hẽwandamau hichdëu nem deebarm chan tag k'echeu hauba, ni hich hiek'atarrjã deeu naspawi hichaaupapa haba sĩerrʌm. \v 30 Warrgarin chadcha pãrau Hẽwandamau jaau sim hichaaurta nem wau wënʌrrajim. Pari hĩs jũrr judionaanta warrgar pãar t'ʌnarrjö Hẽwandam hichaaur t'ʌnaawai jũrr hĩs Hẽwandamau hʌ̈u pãarta dau haug k'aug sim. \v 31 Pari mag hĩs hamau Hẽwandam hichaaur nem wau nʌm hãba, hichiita mʌg hatag Hẽwandamau pãar dau haug k'aug nʌm hoowia hamachdëujã deeu hʌ̈k'am k'õsi haju. Mag hamaujã pãar dënjö hʌ̈k'abarm hedan chadau Hẽwandamau hamjã dau haug k'augab k'aba dau haug k'augju. \v 32 Wajapcharan t'umaam k'ʌʌnta Hẽwandam hichaaur nem wau wënʌrrʌm gaaimua, ni hãbjã hi dau na wajap'a sim haju k'abam; ni hãbmuajã wir haigpai jãga hich wajaug paapʌ̈ijujã k'augba sim. Pari Hẽwandamau t'umaam k'ʌʌnta mag wai simʌn, judionaan wa judionaan k'aba hawiajã, hich garmuata t'um hagdaujö hõor dau haug k'augaagta mag wai sim. \p \v 33 Hẽwandamta chadcha hõor dau haug k'augaag t'umaam k'ʌʌn dʌ̈i wajap'a k'itʌm. Maach k'ĩirjug chan hi k'ĩirjug dʌ̈i barbam. Hichdëuta hõor peerdʌ hawaag hag nawe waujujã t'um k'ap'ʌ hajim. Hirua hõor dʌ̈i nem wauju k'ĩirju wai sim chan pöd hãbmuajã jaau hauba, ni hirua nem wau simjã k'augba haajem, jãgwi jãg waumaajẽ. Mag hãbmuajã hi k'ĩirjug dʌ̈i barbaju higwia, Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, \q1 \v 34 “K'aíu mʌg nʌm haig maach Pör hʌ̃gt'ar chiraajem k'ĩirjug k'ap'ʌ sĩ” ha sim. \q1 “K'aíu hirig wawí hiek'amaju haai sĩ, hichdëuta k'apcha sim hawi” ha p'ã sim. \rq (Job 15:8; Is. 40:13)\rq* \m Maimua, \q1 \v 35 “K'aíu hʌ̃rcha hirig nem deewi sĩ, jũrr hag paar hajués hirig nem jëwaag” ha p'ã sim hagjö. \rq (Job 41:11)\rq* \p \v 36 Nem t'ʌnʌmʌn t'um hich dënëu, hichdëuta t'um hompaatarr haawai. Hĩchab nem t'ʌnʌmʌn hi gaaimuata t'ʌnʌm, hichdëuta t'um wai dʌnaawai. T'umaam k'ʌʌnag hich t'ö hiek'amk'ĩirta magʌm nem t'um hompaatarr haawai hichta mʌg hatag pawiajã hich mag t'umaam k'ʌʌn k'ãai hʌ̃rpai sĩerrʌm hiek'au. \c 12 \s1 Jãga Hẽwandam hat'eepaita wënʌrraju haai nʌ \p \v 1 Cristo gaaimua k'odamnaan: Maguata hich jãg Hẽwandamau maach dau haug k'aug paraa k'itʌmjö, muan pãragan pãach cha maach hiyʌ̈ʌ nʌmchata hidëu Hẽwandamag hich dënk'api hat'at ha chirʌm, hãba hi hat'eepai hichdëu k'õsimjö wajap'a nem wau wënʌrraag. Magnaata hirig jëeu wënʌrraju haai nʌm. \v 2 Hoob sĩi parhoobam k'ʌʌnau jãga wënʌrraju haai nʌ ha jaaujemjö hamiet. Magju k'ãai hidëu Hẽwandamagta hichdëu k'õsi simjö pãach k'ĩirjug wajaug paapibat, hichdëu pãachig nem waupi jaau simta k'ap haag: wajapcharan mag k'ai magan k'ani hi dau na wajapcha sĩ ha k'ap'ʌ nʌm dʌ̈i k'ani hirua k'õsi sĩ ha k'ap'ʌnaa hĩchab jãgata nem hagcha wau wënʌrraju ha k'ap haagma. \p \v 3 Keena, Hẽwandamauta mʌrʌg Cristo hiek jaaujem k'apitarr haawai pãrag magk'im: Hoob pãachta pãach k'apeen k'ãaijã wajaug hatcha nʌm ha k'ĩirjumiet. Mag k'ãai hãba Hẽwandamau k'ĩirjug dee simpierrpaita hi hat'ee nemdam wauju haai nʌm k'ap, dich higju hawiajã nem hagchata jaaubat. \v 4 Maach mor gayan chadcha nem k'ĩir k'apan k'ĩir pogk'e t'ʌnʌm. Mag t'ʌnaawai nem k'ĩir pogk'eta waaujem. \v 5 Maach hich Cristo hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnjã hich hagjöta t'ʌnʌm hĩchab, k'apan. Mamʌ mag k'apan t'ʌnʌm k'ʌʌnauta jũrr Cristo mor hãbpai hompaa hau nʌmjö nʌm. Mag k'apan t'ʌnʌmta mag hi hiek hʌ̈k'a nʌm gaaimua jũrr chik'am gaai sõpigk'a t'ʌnʌmjö nʌm. Mag naawai jũrr hagdaujö chik'am hiigjem. \p \v 6 Mag k'apanaam k'ʌ̃ʌr haawai maachdëu hʌ̈k'atarr hiek gaaita hubʌ paauk'amamk'ĩir Hẽwandamau maachig hich jua t'eeg deejem, hichdëu k'õchagpierr hagjö k'ĩir pogk'e nem waumk'ĩir. Magua, hirua maachig hich hiekta jũrr deeum k'ʌʌnag jaaumk'ĩir hich jua t'eeg dee sim k'ai, magan mag jua t'eegau maachig k'ĩirjugdam barpibarmpierr hi hiek jaauju haai nʌm. \v 7 Wa sĩi dich k'apeen juag hoomk'ĩir k'ãijã hich jua t'eeg deetarr wai sim k'ai, magan ham juag hoom k'õsi hoobá. Sĩi chik'amnag hich hiek jaaumk'ĩir maestro k'ãijã k'api sim k'ai, hi hiek jaau nʌm gaaipai sĩsí. \v 8 Hõor wawiejem k'ĩirjug k'ãijã pʌchig deetarr pʌch gaai wai sim k'ai, magan warag hõorta wawinaa. P'atk'on hat'ee k'ãijã hʌ̈u Hẽwandamau pʌch heeg hoowi sim k'ai, jũrr hõordam k'ĩir jãsenk'awi hamagjã deem k'õsi deebá. Chi hʌ̈k'a durrum k'ʌʌn hee chi pörk'amk'ĩir k'ãijã hich jua t'eeg deetarr k'ai, magan wajap'ata hi p'idag waubá. Chik'am dau haug k'aug nʌm k'ʌʌnjã, pãachdëu hõor dau haug k'aaugwai honee habat. \s1 Jãga haju haai nʌ maach chi Cristo hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnau \p \v 9 Chadchata pãach k'apeen k'a k'õsi habat, sĩi ham k'ĩirpai k'aba. Nem k'aigbam hisegnaa nem wajap'am wau nʌm gaaipaita nʌisit. \v 10 K'od hãbam k'ʌʌnjö hagdaujöta pãach k'apeen k'a k'õsinaa, dich garmuata hʌ̃rcha ham k'ĩrag heenaa hagdaujö chik'am respetaabat, hamta dich k'ãai hʌ̃rpai nʌm k'ʌʌnjö. \p \v 11 Maach Pör Jesucristo hat'ee p'idk'aawai hoob k'usëuk'a p'idk'amiet. Magju k'ãai k'ĩir p'ip'iragta habat. \p \v 12 Hẽwandamau mʌg hatag maach hich haarcha p'ë hauju k'ap'ʌ naawai warag honee naat. Cristo gaaimua pãach dau haug wauju k'ap'ʌ nʌmjã warag k'up'ĩita haudʌdʌt habat. Mag nʌm dʌ̈i Hẽwandamag jëeu nʌm chan hoob k'ĩir hok'oo jëeuba hamiet. \p \v 13 Mʌg Hẽwandam hiek hʌ̈k'a durrum gaaimua hi hõork'a t'ʌnʌm k'ʌʌnau nem hiigwai pãachdëuchata hig nʌmjö habat, ham nem hig nʌmdam jöpk'aa haudeeg. Warpmua k'ãijã bëewi pãach haig k'ãyaag di jëeucheewai ham dʌ̈i hö wajap'a habat. \p \v 14 Pãach Cristo hiek hʌ̈k'a nʌm gaaimua hõrau k'ãijã pãach dʌ̈i k'aigba haawai hoob ham t'õp hiek'amiet. Magju k'ãai warag ham kõit Hẽwandamagta jëeubat, Hẽwandamau ham dʌ̈ijã hʌ̈u hamk'ĩir. \p \v 15 Cristo gaaimua dich k'odk'a t'ʌnʌm k'ʌʌn honee haawai dʌ̈i honee habat; wa jũrr hãb k'ãijã gaai machgau hök'ĩirjuu k'ãijã hoowai dʌ̈i gaai masi habat. \p \v 16 Pãach heepai sĩi chipar chipar haju k'ãai, maach Pör Jesucristo hat'ee nem wawaagjã nem par daúa hooba warag hi hãba habat. Hoob pãachta dich k'apeen k'ãaijã hʌ̃rpai haju hẽk'amiet; magju k'ãai sĩi warag parhooba serbiibam k'ʌʌnjöta habat. Hoob pãachdëuta chik'am k'ãaijã hʌ̃rpai k'ap'ʌ nʌm ha k'ĩirjumiet. \p \v 17 Chik'amnau pãach k'aibag waauwaijã hoob hagjö ham k'aibag wauju k'ĩirjumiet. Magju k'ãai t'umaam k'ʌʌn daar hãba nem wajap'am happaita wauju hẽk'abat, hãbmuajã pãach hëugar k'aigba hiek'am hugua. \v 18 Pãach garmua chan hoob dich k'apeen dʌ̈i k'ĩir haumiet. Magju k'ãai sĩi t'umaam k'ʌʌn dʌ̈i k'õinaa wënʌrrajuuta hẽk'abat. \v 19 Hermanonaan, pãach dʌ̈i k'aigba harr jũrr hawi hoob pãach juata chik'am gaai na deemiet. Magju k'ãai hidëu Hẽwandamagta jũrr ham dʌ̈i hichdëu k'ap hapibat. Magʌm higwia hichdëujã hich hiek gaai, \q1 “Muata ham dʌ̈i mʌchdëu k'ap haju haai chirʌm” ha sim. \q1 “Pãach dʌ̈i jãg nʌm paar hidëu mʌrʌgta deebat, muata ham gaai hoopik'im” ha sim Hẽwandamau. \rq (Dt. 32:35)\rq* \m \v 20 Maimua hagjö, \q1 “Pʌch k'a huk'urm woun k'ãijã jãsöo k'itʌm hoowai wajap'a hi jãhogbapʌ̈i; \q1 wa höbisi k'ãijã k'itʌm k'ai, k'ũwagdam wa dödam k'ãijã döpibapʌ̈i” ha sim. \q1 “Pua mag wajap hich jãhogbapäaiwai hich garmua pʌ dʌ̈i mag sĩerr k'ĩirjuwia, \q1 ‘Jãg mʌch dʌ̈i wajap'a hajuuta mua jãgjujã k'ĩirjuba jãg hi k'a huk'ur haajeebma’ hawi k'ĩir naauju” ha sim hĩchab Hẽwandam hiek gaai. \rq (Pr. 25:21-22)\rq* \m \v 21 Magua, chik'amnau hamach garmua pãach dʌ̈i k'aigba haawai hoob ham gaai hagjö hapʌ̈iju hawi ham dʌ̈i k'aigba hamiet. Magju k'ãai warag pãach garmuata ham dʌ̈i haairaa habat. \c 13 \s1 Jãga haju haai nʌ t'et'emnaan dʌ̈i \p \v 1 Mʌig heegar leinaan t'ʌnʌmʌn t'um hich Hẽwandamauta mag k'apitarr k'ʌʌnau; hirua hʌdʌraa mag chi t'et'emnaan k'apiba harr k'ʌʌn chan chuk'um. Magtarr haawai maach t'umaam k'ʌʌnauta mʌg jẽb gaai leik'anaa chi t'et'emk'a t'ʌnʌm k'ʌʌn hipierraa haju haai nʌm, hich Hẽwandamauta hamag magpi sĩewai. \v 2 Magua k'ap'ʌ habat: Har leinaanau jaau nʌm hichaaur haajem k'ʌʌnan, hich Hẽwandamau mag leik'apitarr k'ʌʌn hichaaurta nem wau nʌm. Magua, chi mag nʌm k'ʌʌnan hichiita jerrba leinaan jua hãwatab k'aba hãwatju. \v 3 Mʌg durr gobernaajem k'ʌʌn chan nem wajap'a waaujem k'ʌʌnag hamach högk'amk'ĩir k'aba, nem k'aigba waaujem k'ʌʌnag hamach högk'amk'ĩirta nʌm. Magua, pʌ ham dʌ̈i k'õinaa chitam k'õsi chirʌm k'ai, k'ajap'a chitá. Mag hamʌn pua nem waauwaijã hamachdëujã hĩchab pʌ higar nʌmjö pʌ chig habam, \v 4 hamagjã hĩchab sĩi pãar dʌ̈i hʌ̈u hamk'ĩirta Hẽwandamau mag gobernaapi sĩewai. Pari Hẽwandamau mag ham jua t'eeg hapitarr sĩi par naamk'ĩirpai k'aba harr haawai pʌʌta ham na nem k'aigba waumʌn, chadcha pua ham jua högk'aju haai sim. Hichiita hamau hamachdëu mas deeju hayaam k'ʌʌn gaai deeb k'aba deeju, magamk'ĩirta Hẽwandamau ham p'ë wai sĩewai. \v 5 Magam huguata maachin hichiita chi t'et'emnaan hipierraa haju haai nʌm, mag nʌmjã sĩi dich k'aibag wauju k'ĩirjuwiapai k'aba mamʌ. Wajapcharan Hẽwandamau magpi sim k'ap'ʌ naawaita mag ham hipierraa haju haai nʌm. \v 6 Pãadë k'ĩirjubat: ¿K'an jãgwia pãrau gobiernoog impuesto p'aagjẽ? ¿Hagjö hich Hẽwandamau mag p'agju haai nʌm k'ap'ʌ hapi sĩewai k'abá? Hichdëuta chi t'et'emnaanag pãar dʌ̈i wajap'a hamk'ĩir p'idag deejeewai hichiita hamau mag impuesto jëeuwaijã p'agju haai nʌm, Hẽwandam hichaaur hamaaugau. \p \v 7 Magua, chi impuesto jëeubarmʌg impuesto p'agbat; wa sĩi ham respetaaju haai k'ãijã nʌm k'ʌʌn respetaabat hagjö. Hamta chi t'et'emnaan haawai Hẽwandamau hamag nem deepi jaau sim t'um deebat. \s1 Jãga haju haai nʌ dich k'apeen dʌ̈i \p \v 8 Hoob pãach k'apeen hiwiir hãbam k'ʌʌnagjã dëbpaar paraa hamiet. Magarrau jũrr hagdaujö dich k'apeen k'a k'õsi haju k'ĩirjugan chadau paraa habat. Chi magta hich k'apeen k'a k'õsi simuan chadau chadchata Moiseeu ley p'ã pʌarr gaai jaau sim t'umaa hʌʌrk'a sim. \v 9 Chi Moiseeu p'ã pʌarr gaai jaauwai, dich hõor k'abam dʌ̈ijã k'apes hapiba, hõorjã t'õopiba, nemjã jĩgk'apiba, sĩi chik'am nemjã dich dën hapim k'õsi haju haai k'aba nʌm ha jaau sim. Mamʌ mag tag hagjö k'apan jaau sĩeb mamʌ, mag t'ʌnʌmʌn sĩi cha mʌchdëu jaau chirʌmjö, mag “Pʌch k'apeenjã daupii habá, hich jãg wir haig pʌchdëupai pʌch chig hapimap'a haajemjö” ha sim gaaimuata t'um höbër sim. \v 10 Har chadcha dich k'apeen magta k'a k'õsi simua chan bʌ̃ʌrjã ham dʌ̈i k'aigba hajujã k'ĩirjuba haajem. Magua, mag dich k'apeen k'a k'õsi nʌmuata tagam ley hich Hẽwandamau deetarrjã t'umaa hʌʌrk'a höbër sim. \p \v 11 Pari mag Hẽwandamau jaau simjö wënʌrraju haai nʌmʌn, ya Cristoou maach p'ë hawaan bëeju gayaa pam k'ap'ʌ naawaita mag wënʌrraju haai nʌm. Maadëu k'ap'ʌ nʌm, mag hi bëeju hedan warr maachdëu mʌg maach peerdʌajem hiek hʌ̈k'aawaim jaram k'ãaijã ya gayaata sim. Magua tag jãg sĩi k'ãi nʌmjöta wënʌrraju k'aba nʌm. \v 12 Mʌig heegar wënʌrrʌm haiguin hedau k'ëu t'ʌnʌʌ hawia hãspa hurum dën deeu haardʌ hurumjöta sim. Pari mag chi hãspa hurumjö sim ha chirʌmʌn, ya Cristo bëeju gayaa sim higwiata mag chirʌm. Magua, hoob tag sĩi k'ĩchag hee nem wau nʌmjö nem k'aigbam waumiet. Mag k'ãai chadcha Cristoou mag pãach p'ë hawaan bëeimʌʌ sim k'ap hi hipierraata habat, \v 13 chadcha hararag hee wënʌrrʌm k'ʌʌnjö nem wajap'ata wawaag: nag pig k'aba, p'iesta hee dö nʌm k'ʌʌnjã k'a jõiba, parhoobam k'ʌʌn dʌ̈ijã k'apes haba, dich k'apeen dʌ̈ijã k'ĩir hauba, ni chik'am nemjã dich dën hapim k'õsi k'aba. \v 14 Magju k'ãai warag Jesucristo nʌrraajerrjöta haju hẽk'abat. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab hoob tag warr Cristo k'augba haajeewai nem waaujerr wauju k'ĩirjumiet. \c 14 \s1 Hoob pãach dënjö hʌ̈k'a durrum k'ʌʌn pãach wir haig jaaumiet \p \v 1 K'odamnaan, pãrag jaauk'im: Har Cristo hiek hʌ̈k'a durrum pari hamachdëu nem wauju haai nʌ wa wauju k'aba k'ãijã nʌm k'augbam gaaimua k'a t'ũumjö k'it'ëem k'ʌʌnau pãach dʌ̈i k'apeerk'am hiigwai hoob ham k'a hisegmiet. Hoob pãach dënjö k'augba nʌm hawi magʌm gaaimua warag ham dʌ̈i hijẽjẽb hamiet. \v 2 Mua pãrag mag chirʌmʌn mʌgau: Pogk'a hõrau jaauwai nem t'um k'öju haai nʌm haajem; pari hãaur k'ʌʌnau mag jaauba haajem. Mua k'ap'ʌ chirʌm, hãaur k'ʌʌn Hẽwandam hiek hamachdëu hʌ̈k'atarr gaai hubʌ k'aba nʌm gaaimua nemek modjã k'öba haajem, sĩi parhooba juau wautarrta hõrau hamach hẽwandam hawi hagʌmʌg jëeu narr nemek mod k'ãijã k'öbaawai pekau haju hawi. \v 3 Mag, nem t'um k'öwiajã, chi mag k'ö simua jũrr parhooba nem k'öba haajem k'ʌʌn jaauju k'aba sim. Maagwai jũrr chi parhooba nem k'öba haajem garmuajã parhoob k'oojem hëugar, “Jãguan nem k'öju k'abampata k'ö sĩerrʌm” haju k'aba sim, mag nem parhooba k'ö sĩeb mamʌ, Hẽwandamau magʌmjã higba hijã hĩchab hich chogk'a wai sĩewai. \v 4 Mag Hẽwandam chogk'a simta, k'ant'ee pua hi jaau sĩ. Hí pʌ chog k'abam. Hich chi patronauta hich chog haawai jaauju haai sim, hʌ̈u sĩ wa hʌ̈u k'aba sĩ hirua nem wau sim. Mag sĩewai maach Pör Cristota jua t'eeg sĩebahab, mag nem parhoob k'ö sĩewiajã hich mag hubʌ hi wai nʌrraag. \p \v 5 Jũrr deeum ejemplo pãrag jaauk'im: Hee pogk'a maach k'apeenau jaauwai, Hẽwandamag jëeuju hed sim haajem; mag hedta hʌ̃rcha hirig jëeuju haai nʌm haajem. Pari jũrr hagjö warm k'ʌʌnau mag k'aba, Hẽwandamag jëwaagan parhoobam hed hawiajã t'um hich hagjöpai sim haajem. Pari jãiguin wajapcharan pua k'ĩirjuawai chadcha magta haju haai sim k'ai, magan k'an gaaimuata magju haai nʌmjã k'ap'ʌ haju haai sĩ. \v 6 Mag sĩewai, parhoobam hed hawiajã, Hẽwandam k'õsi haawai hirig jëwaag mag hedta hʌ̃rcha hʌʌrk'a nʌmʌn magan hʌ̈u sim. [Pari mag hedpai k'aba, hed hëepierr Hẽwandamag jëeuk'iinjã, hagjö nem wajaug sim, hi k'õsi haawaita hirig jëeu naawai.] Hich hagjöta sim t'ach k'ö nʌm haigjã: Chi parhooba k'ö simua Hẽwandamag jëeunaata k'ömʌn hʌ̈u sim, hich Hẽwandamau hoowai hichig jëeunaata k'ö sĩewai. Pari chi nem parhooba k'öba simuajã mag Hẽwandamau k'õsi simjö haag hawiata mag k'öba simʌn, magan hich hagjö nem wajaug sim, hirua mag nemek k'öbahab mamʌ deeum nem hichdëu k'ö sim paar hagjö Hẽwandamag hʌ̈u hajim haajeewai. \p \v 7 Mag nʌm haig maach chi hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn k'ĩirjug k'ĩet naawiajã maach t'umaam k'ʌʌn Hẽwandam gaaimuata wënʌrrʌm. Magua, maach chan mʌg nʌm haig sĩi ya maach juau pawi nʌm hawia, dich wënʌrram haig wënʌrranaa dich t'õm haig t'õju k'aba nʌm. \v 8 Wajapcharan maach chi Cristo dënk'a nʌm k'ʌʌnta mʌig heegar hiiu wënʌrrʌm haiguin, maachin maach Pör Cristoou jãga wënʌrraju haai nʌ ha jaaujeewaita hʌ̈u chadcha hichdëu k'õsimjö wënʌrrʌm; wa mee k'ãijã mee nʌmʌn hichdëu meepibarm haigta meejem. Pari maachin monak'a naawia k'ãijã wa meewia k'ãijã, hichiita maach Pör Cristo dënk'a nʌm. \v 9 Mag maach hich dënk'a hawaagta Cristo meewi deeu hiiu p'iidʌjim, magbarmua hichta k'ëchwi durrum k'ʌʌn Pörk'anaa hĩchab hagt'a hiiu durrum k'ʌʌn Pörk'aag. \p \v 10 Mag hichta chi Pörk'a simta, k'ant'ee pua pʌch dënjö hʌ̈k'a durrum k'ʌʌn jaaujẽ. Wa jãgwi pua jãg ham k'a hisëemjö haajẽ. ¿Pua k'augba sĩ, maach t'umaam k'ʌʌnta Cristo k'ĩirp'ee dʌnʌʌutk'aimaju, maach mʌig heegar haajeewai nem wautarr jaaumam maach jʌ̃gʌucha hũraag? Magua, maadëu dich k'apeen jaauju k'aba nʌm, Cristoouta maach t'umaam k'ʌʌn jaauju haawai. \v 11 Maach Pör Cristoou maach dʌ̈i magju higwia, Hẽwandamau hich hiek p'ã sim gaai, \q1 “Cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au t'umaam k'ʌʌnta mʌ k'ĩirp'ee kanieu t'ʌk'ök'öod t'ʌnʌmua chadcha mʌʌta Hẽwandam charau haju” ha hiek'ajim hich maach Pör Hẽwandamaucha. \rq (Is. 45:23)\rq* \p \v 12 Hichdëucha magtarr haawai jãan chadcharau keena. Mag hedan maach t'umaam k'ʌʌnauta dichdëu nem waaujerr t'um hichigchata jaaumaju, dich hidamaucha. \s1 Hoob pãach k'apeen pekau hee burrpimiet \p \v 13 Mag Cristoouta t'umaam k'ʌʌnag hichdëu k'ap jaaumaju haawai maachdëu chan pöd dich k'apeen jaauju k'aba nʌm. Mag k'ãai warag bʌ̃ʌrjã dichdëu nem wau nʌm gaaimua dich k'apeen pekau waupijöjöom nem chan wauju k'aba nʌm. Magba hak'iin maach hoowia hagjö habaawai jũrr chi parpemta maach gaaimua pekau wauju. \v 14 Mua mʌchdëupai pãrag mʌch jaauk'im: Mʌ chadcha hich maach Pör Jesús dënk'a chiraawai mua wajap'a k'ap'ʌ chirʌm, sĩi parhoobam nemek mod k'ö nʌm wa dö dö nʌm k'ãijã bʌ̃ʌrjã k'aigba k'aba sim. Pari hãbmua k'ãijã k'ĩirjuawai mag nem parhooba k'öbaawai Hẽwandam na hich hãrju sim k'ai, magan chadcha hichigpain k'aigba sim. \v 15 Magua, Cristo gaaimua pʌch k'odk'a sim daar pua nem parhoobam k'oowai hirig hʌ̈u k'aba sim k'ai, hoob tag hi dak'ĩir magʌm nem k'öm. Magba hak'iin pua hirigjã k'öpim k'õsimjöta sim. Pari pua hi dʌ̈i mag sim haig, pua chadcha hi daupii k'abata wai sim. Pʌchdëu nem parhooba k'ö sim gaaimua hoob bigaaum k'ʌʌnta pekau hee burrpiwi hok'oopim. Ham kõitpa hĩchab Cristo meetarr haawai hamjã maadëu daupii haju haai nʌm, hok'oopimap'a. \v 16 Pãach chi Hẽwandam hiek pãachdëu hʌ̈k'atarr gaai hubʌ nʌm k'ʌʌnau nem wau nʌm bʌ̃ʌrjã k'aigba k'aba sim k'ap'ʌ hawiajã hoob hubʌ k'aba nʌm k'ʌʌn daar parhooba nem waumiet. Magba hak'iin pãach gaaimua ham pekau waubaawai hõrau pãach jaauju. \v 17 Wajapcharan Hẽwandamag dich Pörk'api nʌm chan, sĩi nem k'ĩirpierr t'ach k'ö nʌm k'aba, ni nem k'ĩirpierr dö nʌmjã k'abam. Hẽwandamag hʌdʌraa dich Pörk'api nʌmʌn, hirua nem k'õsimjö waunaa dich k'apeen dʌ̈ijã k'õinaa nʌm dʌ̈i hich Hẽwandam Hak'aar gaaimua honee wënʌrrʌmʌu. \v 18 Mag Cristo hipierraa chadcha dich k'apeen k'a k'õsi nʌmʌn chadau Hẽwandam daúgjã hʌ̈uunaa hõraujã hĩchab hʌ̈uu hoo nʌm. \p \v 19 Wajapcharan mag dichdëu nem wau nʌm gaaimua dich k'apeen dich dënjö hʌ̈k'a durrum k'ʌʌnjã t'umaa k'õinaa wënʌrrapijuuta hẽk'aju keena, mag nʌmua warag Hẽwandam hiek gaaita t'ierr paauk'amaag. \v 20 Pari magba sĩi warm k'ʌʌnau k'öju haai k'aba nʌm haajem k'öm k'õchgaupai chan har hagt'a wajappai hubʌ k'aba k'it'ëem k'ʌʌn Hẽwandamau peerdʌ haauwai wajaug paatarrta pekau waupibarmua sĩi hãrbapʌ̈imjö hapimiet. Nem k'oojem nemen t'um wajap'a sĩsidʌm. Hãba k'aigba simʌn, dichdëu nem k'öbarm gaaimua jũrr chik'am pekau hee burrpi nʌmta chadcha k'aigba höbër sim. \v 21 Wajapcharan mag maach gaaimuata maachjö Cristo hiek hʌ̈k'a k'ërʌmdam pekau hee burrpi sim k'ai, magan warag bʌ̃ʌrjã nemek k'öba, nagjã döba, ni parhooba nem waujujã k'aba nʌm. \v 22 Pãar chi hubʌ nʌm k'ʌʌnau parhooba pãachdëu nem k'ö nʌm Hẽwandam dak'ĩir k'aigba k'aba sim k'ap'ʌ naawiajã hoob sĩi pãachjö hubʌ k'aba k'it'ëem k'ʌʌn dak'ĩirjã hidawaa hamiet. Magju k'ãai sĩi pãach k'ĩirjug heepaita mag k'ap'ʌ nʌmjã wai nʌisit. Hẽwandamauta pãrau nem wajap'a wau nʌmjã k'ap'ʌ sĩebahab. Har hichdëu nem wauju haai sim hawi waubarmjã naspawi deeu dau merag jãgbarjim ha k'ĩirjuba nʌm k'ʌʌnta chadcha honee nʌm k'ʌʌnau. \v 23 Pari hajappai k'augba har hichdëu k'ĩirjuawai k'öju k'aba sim ha simta k'ömʌn, hichdëupaita hich k'aibag wau sim, hichdëu k'ĩirjuawai mag k'öju k'aba simta k'ö sĩewai. Maadëu nem wau nʌm Hẽwandam dau na hʌ̈u k'aba sim k'ãijã hanaa waauwain pekauta wau nʌm. \c 15 \s1 Pʌch k'õchagpierr nem wauba, bigaaum k'ʌʌn hʌ̈u hamk'ĩirta nem waubá \p \v 1 Mʌg maachdëu Hẽwandam hiek hʌ̈k'atarr gaai chadcha hubʌ nʌm k'ʌʌnauta jũrr har maach k'ãai k'a t'ũumjö k'it'ëem k'ʌʌndam chig hapimap'a haju haai nʌm, sĩi dichdëu k'õchagpierr ham dak'ĩir hamau nem wauba haajem nemjã wauba, wa hamau k'öba haajem nem k'ãijã k'öba. \v 2 Mag sĩi dichdëu k'õchagpierr nem wauju k'ãai, dich k'apeenau k'õsim nemta wauju haai nʌm, nem wajap'am, magʌm gaaimua hamjã hʌ̈u nʌm dʌ̈i warag Hẽwandam hiek gaaita hubʌ paauk'amamk'ĩir. \v 3 Cristo mʌg jẽb gaai nʌrraawaijã sĩi wir haig hichdëu nem k'õsimpaita wauba haajeejim. Mag k'ãai maach hʌ̈u wënʌrramk'ĩirta hõrau hich k'ĩircha k'aigba hiek'amaajerrjã higba, hich Hayau k'õsi sĩerrjöta nʌrrajim. Mag nʌrrarr gaaimua Salmos gaai jaau simjö, \q1 hich Haai gaaimua jũrr hich k'ĩirta hõrau k'aigba hiek'aajeejim. \rq (Sal. 69:9)\rq* \m \v 4 Hẽwandamau hich hiek p'ã sim gaai nawe jaautarran, maach p'it'urg wënʌrrawiajã mag hiek gaaimuata warag honeenaa magʌmjã higba hãwat wënʌrrʌmua hʌ̈u hich haar höbërjujã k'ap hamk'ĩirta mag p'ãpijim. \v 5 Hich Hẽwandamauta mag maach p'it'urg haauwaijã magʌm nem p'it'urmjã hʌ̈u maachig hãwaat k'ap'ʌ hapinaa honee hapiejeewai hirigta pãar kõit jëeu chirʌm, Cristo mʌig heegar hõor hee nʌrraajerrjö dich k'apeen dʌ̈ijã bibigag chuk'u hö hãbata wënʌrrʌmua \v 6 t'umaam k'ʌʌnauta hihãba maach Pör Jesucristo Haai Hẽwandamta t'ö hiek'amk'ĩir. \s1 Judionaan k'abam k'ʌʌnagpa maach peerdʌajem hiek jaautarr \p \v 7 Mag pãach hoowia t'umaam k'ʌʌnag maach Hẽwandamta t'ö hiek'amk'ĩir, pãach hee wir haigpaijã t'umaa hagdaujö dich k'apeen k'a k'õsi habat, hich jãg Cristooujã maach k'õsi harrjö. \v 8 K'ĩir heyaa habat: Jesucristo mʌg jẽb gaai bëetarran, Hẽwandamau maach jöoinag hãb maach peerdʌ haumk'ĩir pʌ̈iju ha jaautarr haawai, hich pierrum gaaimua chadcha Hẽwandam hiek'a sĩejim ha k'ap hamk'ĩirta bëejim. Magua mua pãrag jaau chirʌm: Hi bëetarran, maach chi judionaan hat'ee chadcha nem wajap'a wawaanta bëejim. \v 9 Pari mag maach judionaan hat'eepaijã k'aba, hĩchab Hẽwandamau judionaan k'abam k'ʌʌnpa dau haug k'augwi hich k'augpitarr haawai, hamagpa hĩchab hi t'ö hiek'amk'ĩirta bëejim. Mag hamaujã hi t'ö hiek'aju higwi, Daviiujã hĩchab, \q1 “Judionaan k'abam k'ʌʌnau pʌ t'ö hiek'ap'öo t'ʌnʌm hee, muajã hĩchab pʌ t'ö hiek'anaa meuk'araupa pʌ t'umeuk'arju” ha p'ãjim Hẽwandam hiek gaai. \rq (Sal. 18:49; 2 S. 22:50)\rq* \m \v 10 Maimua Moiseeujã hagjö, \q1 “Judionaan k'abam k'ʌʌnjã judionaan dʌ̈i t'um hãba honee habat” hajim. \rq (Dt. 32:43)\rq* \m \v 11 Maimua hich Daviiupai deeu hũwaai, \q1 “Durrpierram k'ʌʌnau p'öbörpierr judionaan k'abam k'ʌʌnaujã maach Pörta t'ö hiek'abat” hajim. \rq (Sal. 117:1)\rq* \m \v 12 Mag maach Pör higwia, Isaías k'ararraujã hĩchab, \q1 “Isaí chaain hewagam k'ʌʌn heemua hãb nemjĩirjö sũrk'a höbërbaadëmta judionaan k'abam k'ʌʌn durrpierr nʌnʌidʌm k'ʌʌn Pörk'aju” hajim. \q1 “Magbaawai hamachdëujã hĩchab chadcha hiruata hamach wajap'a wai sĩsiju k'ap'ʌ haju” ha jaaujim. \rq (Is. 11:10)\rq* \p \v 13 Judionaan k'abam k'ʌʌn, maguata muan mag hichdëu maach dʌ̈i wajap'a hajujã k'ap'ʌ hapiejem hag Hẽwandamagta pãar kõit jëeu chirʌm, pãrau chadcha hʌ̈k'a naawai honee hapinaa k'õinaa nʌm dʌ̈i warag mag hichdëu maach dʌ̈i wajap'a haju ha simta pãragjã hich Hak'arauta hʌ̃rcha k'ĩirjupimk'ĩir. \s1 Pabloou mʌg hẽsap p'ã sim higwi jaautarr \p \v 14 Cristo gaaimua k'odamnaan, mua k'ap'ʌ chirʌm, mʌchdëu pãrag mʌg p'ãju nawe pãrau chadcha pãach k'apeen dʌ̈ijã hö wajaugnaa, Hẽwandam dʌ̈i hogdʌba wënʌrrajujã hathaba k'ap'ʌnaa, hĩchab pãach k'apeen wawijujã chadcha pãrau k'ap'ʌ nʌm. \v 15 Pari magʌm hãba, hichiita mua pãrag mʌg p'ã deepʌ̈i chirʌm, mʌch himeerba. Pari ma chan mag pãrau k'augba naawaijã k'abam. Mua mʌg pãachdëu hoojem k'ʌʌn dënjö p'ã deepʌ̈i chirʌmʌn, ya pãachdëu k'ap'ʌm nemdamjã k'ĩir hok'oopimaaugauta mag jaau chirʌm, Hẽwandamau hʌ̈u mʌ heeg hoowi \v 16 Jesucristo chogk'apinaa judionaan k'abam k'ʌʌnag hich hiek jaaumk'ĩirta mʌ jʌr hautarr haawai. Magtarr haawai mʌ p'idagan judionaan k'abam k'ʌʌnagta maach peerdʌajem hiek jaau nʌmʌu. Mag jaau chitʌmua hʌ̈u hʌ̈k'api hat'aawai hich jãg Hẽwandamag ofrenda deejemjö muajã mag chi hʌ̈k'amam k'ʌʌnta hirig dee chirʌm. Pari mua mag ofrendajö Hẽwandamag dee chirʌm ha chirʌmʌn, Hẽwandamau ham haum k'õsi haaujem higwiata mag chirʌm, ya chi Hak'arauta hi hat'ee wajaug paa wai sĩewai. \p \v 17 Mag hiek'aju k'aba chirab mamʌ, Hẽwandam hat'eem p'idag mʌchdëu wau chirʌm higwian chadau, mʌ hiek'aju haai chirʌm, Jesucristo dënk'a chirʌm gaaimua judionaan k'abam k'ʌʌnagpa hʌ̈u hi hiekta jaau chiraawai. \v 18 Sĩi parhoobam nem higwia chan mʌ hiek'abam; mamʌ mʌchdëu mag jaau chitʌm gaaimuata hʌ̈u Jesucristoou hamag Hẽwandam hiek hʌ̈k'apitarr paran chadau mʌ hiek'aju haai chirʌm. Mag hamau hʌ̈k'atarran, hamachdëucha mua jaau chirʌm hũrwia mag mʌchdëu jaau chitʌmjö hamach daar wajap'a chitʌm hootarr gaaimuata hʌ̈u hʌ̈k'ajierram. \v 19 Mamʌ mag gaaimuapaijã k'aba, mag nʌm dʌ̈i hĩchab Hẽwandam Hak'aar jua t'eegau mua hõor mor masim k'ʌʌn monaaunaa mepeenpa dau daau jʌr wërp chitʌmjã hamach daúa hootarr gaaimuapata hʌ̈k'ajierram. Mag jaau chitʌmuata maach peerdʌajem hiek Jerusalenmua jaaubaaderr Iliria durram magwe jaauwi chirʌm. \v 20 Maguata mʌg maach peerdʌajem hiek jaau chitʌmʌn, hagt'a bʌ̃ʌrjã Cristo higwia jaau nʌm hũrba haajem k'ʌʌn heepaita jaauju hẽk'a chitʌm, ya chik'amnau jaauwia hʌ̈k'a durrum k'ʌʌnagta deeu jaau chitʌm ham hugua. \v 21 Hẽwandamau hich hiek gaai jaauwai, warr bʌ̃ʌrjã Cristo jaau nʌmjã hũrba haajerr k'ʌʌnaujã hi hiek hũurwai k'ap'ʌ haju ha sim; maagwai hich mak'ʌʌnauta hi hooju ha jaau sim hĩchab. Magua mua mak'ʌʌnagta mag jaau chitʌm haig, hich Hẽwandamau jaautarr heeta höbër sĩebahab. \s1 Pabloou hich Romaag maju jaautarr \p \v 22 Mag gaaimuata chadcha mua pöd pãar hoon maba sĩi par hiiupaita majujú haajeejim, mau hagt'a Cristo hiek hũrbam k'ʌʌnag jaauju pöoma t'ʌnarr haawai. \v 23 Pari mau mʌch chirʌm durr ya t'um jaau p'ʌʌrdʌbapäaiwai hĩsin chad maju haai chirsim. Mag nʌm dʌ̈i hag nawejã maju k'ĩirju chirarr haawai \v 24 Españaag mamuata pãar hoon mab k'aba hoon maju k'ĩirju chirʌm. Mua k'ap'ʌ chirʌm, mag maach hãba honee naawia maigmua mʌ mam hedjã pãrau mʌ juag hooju, hʌ̈u España barmk'ĩir. \v 25 Mamʌ nacha mʌ Jerusalenag mam, jam judionaan Cristo gaaimua maach k'odnaank'a t'ʌnʌm k'ʌʌnag nemdam deenau ham juag hoomjö hoon. \v 26 Maan, hermanonaan Macedoniapienau Acayapien dʌ̈imua hamach k'ĩrau p'atk'ondam jʌr p'iewi jam Jerusalén hermanonaan hap'ʌʌ k'it'ëem k'ʌʌn hat'ee deepʌ̈i nʌmʌu. \v 27 Mag deepʌ̈iju hap'öbaaderrjã hamach k'ĩrauta deepʌ̈iju hap'öbaadëjim. Hamau k'ĩirjuawai, jam Jerusalenpien dʌ̈i dëbpaar pöm nʌmjöta nʌm haajem, warrcha hamachdëu Cristo hiek k'aaugwaijã maach hermanonaan Jerusalenpienau jaau nʌm gaaimuata k'augtarr haawai. Magtarr gaaimua hʌ̈u hamach peerdʌ naawaita, hamaujã jũrr hagdaujö haag hawi, nemdam dee nʌmua ham juag hooju haai nʌm hawiata mag deepʌ̈iju hap'öbaadëjim. \v 28 Wajapcharan cha mʌchdëu jaau chirʌmjö mʌchdëucha mag p'atk'on k'apeenau jʌr p'ie wai nʌm deebat'uurwaita Españaag mamua pãar haig chiraimaju. \v 29 Mua k'ap'ʌ chirʌm, mʌ pãach haar barimaawai maach t'umaam k'ʌʌn dʌ̈rrcha honee nʌisiju, Cristoouta maach dʌ̈i hʌ̈u haju haawai. \p \v 30 Hermanonaan, Hẽwandam Hak'arau maach wir haigpaijã hagdaujö chik'am k'a k'õsi hapinaa pãraujã mʌ dënjö Jesucristo hiek hʌ̈k'a naawai Hẽwandamagta mʌ kõit jëeubat. \v 31 Mag pãachdëu hirig jëeuwai Judea durr Cristo hiek hʌ̈k'aba nʌm k'ʌʌnag mʌ chig hapibata hirig jëeubat. Magnaa mag p'atk'on judionaan k'abam k'ʌʌnau Jerusalenpien hat'ee deepʌ̈i nʌm mua harrumjã magʌm haba haum k'õsi hamag haumk'ĩirjã jëeubat. \v 32 Hẽwandamau mag pãrag jëeupi chirʌmjö hamʌn, magan pãar hoon maawaijã honeeta pãar haar barbaimaawai k'õinaa chiraimaju, majã hʌ̈u Hẽwandamau pãar haar barpimʌn mamʌ. \v 33 Mʌchdëujã pãar kõit jëeu chiraajem, hich Hẽwandam hõor k'õinaa hapiejemuata pãachjã k'õinaa wai sĩemk'ĩir. \c 16 \s1 Romapienag salud deepʌ̈itarr \p \v 1 Keena, Cristo gaaimua maach hʌ̃p'ʌi Febe jöpcha pãar haar maju, pãar hoon; Cencrea p'öböröm iglesia hee hiruajã hʌ̈u hõor juag hoojem. \v 2 Jãg hermana pãach haar baarwai, tagam k'ʌʌn hagjö maach dënjö hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i haajemjö hi dʌ̈ijã wajap'a habat. Hirua nemdam hiigwaijã t'um haudeebat. Magaag jãg hermanaau hʌ̈u dʌ̈rrcha hõor juag hoowi sim; mʌ juagjã hirua hoojim. \p \v 3 Hĩchab mʌ hermano Aquiloogjã mʌ salud deebat maimua hi hʌʌi Priscilaagjã hagjö. Jãk'ʌʌnau chadcha dʌ̈rrcha mʌ juag hoowi nʌm, mʌg Cristo p'idag p'idk'a nʌm gaai. \v 4 Hamau peer hamachta t'õopijierram mʌ kõit. Magua chadcha mua hamag hʌ̈u hajim haajem; mamʌ mʌch happaimuata mag hʌ̈u hajimjã haba, judionaan k'abam k'ʌʌn iglesia hee t'umaam k'ʌʌnauta hamag hʌ̈u hajim haajem mʌ kõit, mag hʌ̈u peerdʌwia maach Pör Jesucristo hiek jaau chitʌm gaaimuata hamachdëujã hũrwi hʌ̈k'atarr haawai. \v 5 Jãg hermano Aquilo di haig culto wawaag hermanonaan podpaajem k'ʌʌnagjã hagjö mʌ salud deebat. Mʌ k'apk'ʌʌn wajap'am Epenetoogjã salud deebat. Hichta Asia durr nacha Cristo hiek hʌ̈k'ajim. \v 6 Mariaagjã salud deebat, jãg hʌʌi chadcha hathaba maach Pör Cristo hat'ee pãar hee p'idk'awi sim. \v 7 Mʌ durram k'ʌʌn Andrónico Junias dʌ̈i jam pãach haar nʌm k'ʌʌnagjã salud. Jãk'ʌʌn mʌ k'apeen hajim hãba cárcel deg naajeewai. Jesucristoou jʌr hautarr k'ʌʌnau hoowaijã hamau maach Pör Cristo hat'ee p'idag wau nʌmjã hʌ̈u hoojem. Hamau mʌ k'ãai na Cristo hiek hʌ̈k'ajierram. \p \v 8 Mʌ salud deebat hĩchab Cristo gaaimua mʌ k'apk'ʌʌn chi wajap'am Ampliatoog. \v 9 Mʌg Cristo hiek jaau nʌm gaai maach k'apeer Urbanoogjã salud; maimua Estaquiigjã hagjö; mua hi daupii chitʌm. \v 10 Mʌ salud deebat Apeleeg, p'it'urg haauwaijã hʌ̈u Cristo gaaita warag hubʌ k'itaajem. T'um Aristóbulo degam k'ʌʌnagjã hĩchab mʌ salud deebat. \v 11 Mʌ durram woundam Herodión haajemʌgjã salud deenaa Narciso di haiguim k'ʌʌn hĩchab maach Pör Cristo hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnagjã mʌ salud deebat. \v 12 Trifenaagjã mʌ salud deenaa Trifosaagjã deebat. Hamjã hĩchab maach Pör Cristo hat'eeta p'idk'a durraajem. Hãa, maimua Cristo gaaimua maach hʌ̃p'ʌi Persidaagjã salud; hijã hĩchab mua daupii chitʌm dʌ̈rrcha maach Pör Cristo p'idag gaai p'idk'a k'itaawai. \v 13 Rufoogjã salud. Hijã hĩchab maach Pör Cristo hat'ee hich p'idk'a sim gaaimua t'ʌ̃rp'öo sĩejem. Maimua hi hãdagjã hagjö mʌ saluddam deebat. Wajapcharan muajã hĩchab mʌch hãdjöta hi jãsene wai chitʌm, hichdëujã hĩchab mʌ hich chaaijö haajeewai. \v 14 Salud deebat Asincritoog, Flegonteeg, Hermeeg, Patrobaag, Hermaag maimua tagam hermanonaan ham dʌ̈i nʌm k'ʌʌnagjã hagjö mua salud deepʌ̈i chirʌm. \v 15 Mʌ salud deebat hĩchab Filologoog maimua Juliaagjã hagjö, Nereoog maimua hi hʌ̃p'ʌígjã hagjö, Olimpaag maimua t'um tagam k'ʌʌn maach hermanonaan ham haig nʌm k'ʌʌnagjã hagjö mʌ salud deebat. \p \v 16 Cristo gaaimua pãach t'um hãba k'odk'a t'ʌnaawai hagdaujö dich k'apeen k'a k'õsi saludaabat. Mau iglesiapierr hermanonaan Cristo hiek hʌ̈k'a durrum k'ʌʌnau hamach t'umaam k'ʌʌnau pãrag salud deepʌ̈i nʌm. \p \v 17 Hermanonaan, mʌch k'ĩir hok'ooju nawe pãrag jaaum hig chirʌm, mʌ hiek hũrbat: Jãg Cristo hiek jaau nʌm hanʌmjã nacha pãachdëu hũrtarrjöjã k'aba sĩi warag hag chaaurta jaau wënʌrrʌm gaaimua pãachjã hamachjö hok'oopijuuta hẽk'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i k'ĩir k'ap'ʌ habat; jãgʌm k'ʌʌn dʌ̈i chan hoob k'apeerk'amiet. \v 18 Jãg nʌrrjëem k'ʌʌn chan chadcha maach Pör Jesucristo hat'ee p'idk'am k'õsi haawaita mag wënʌrraba, sĩi hamach k'õchagpierr nem waum k'õchgaupaita jãg nʌrrjëem. Haman chadcha nem hiek'aa k'aug k'ĩir hee bëbëdömjö nem jaau sĩerrjëem, pari mag wënʌrrʌmʌn sĩi hõor k'ĩirjug meraam k'ʌʌndam himeraa k'ũguraagpaita jãg nʌrrjëe haajem. \v 19 T'umaam k'ʌʌnau k'ap'ʌ nʌm, pãrau chadcha Cristoou k'õsi simjö hi hipierraata nem waaujem. Maagwai mʌ honee chirʌm. Mamʌ pʌaba mua mag chirʌm: Nem wajap'am wawaagan chadcha nem k'ĩirjug k'augta habat; pari nem k'aigbam wawaag chan sĩi warag wauju k'augba dau meraamjöta habat. \v 20 Pãrau magta hamʌn, mag parhoob nem jaau sĩerrjëem k'ʌʌnau hamach k'ĩirjug pãach hee jaaucheewaijã, Hẽwandam maach k'õinaa hapiejemuata pãrag ham hiek hʌ̈k'apiba habarmua chi mepeer Satanás mag hõrag sëuk'a nem jaaupiejemjã pãrag bʌ̈ʌu hö jʌ̃at'ʌg deebarmjö haju. Maach Pör Jesuu pãar dʌ̈i hʌ̈u hamk'ĩir mua pãar kõit jëeu chiraajem. \p \v 21 Hĩsin chad deeu pãrag maach salud jawaagpam. Mʌ k'apeer Timoteo mʌ dʌ̈i hogdʌba p'idk'a k'itaajemuajã pãrag salud deepʌ̈i sim; maimua mag tag hĩchab Lucioou, Jasonau maimua hagjö Sosipaterraujã salud haajem; hamach mʌk'ʌʌn mʌ dʌ̈i durr hãbam durram k'ʌʌnau. \p \v 22 Keena, muajã pãrag saluddam deepʌ̈i chirʌm, mʌchdëujã pãach dënjö hĩchab maach Pör Cristo hiek hʌ̈k'aajeewai. Pabloou mʌg hẽsap gaai pãrag jaaupʌ̈i sim t'um muata p'ãjim. Mʌ t'ʌ̃r Tercio haajem. \p \v 23 Jöoi Gayooujã hĩchab pãrag salud haajem. Mʌʌn hi di haigta chiraajem. Culto wawaagjã hich mʌg degta hõor biirdʌajem, hi deg. Jöoi Erastoou hĩchab pãrag salud haajem, mʌg p'öbör heem chi tesoreroou. Maimua hãbmiecha hermano Cuartooujã hĩchab pãrag salud deepʌ̈i sim. \s1 Pabloou Hẽwandamta t'ö hiek'api jaautarr \p [ \v 24 Hayoo keena. Mʌgdampai hajim pãrag jaaum hig chirarr. Maach Pör Jesucristoou pãar t'umaam k'ʌʌn dʌ̈i hʌ̈u hamk'ĩir, maumua marau pãar kõit jëeu durraajem.] \v 25 Mʌg maach peerdʌajem hiek hich Jesucristo higwia mua jaau chirʌm gaaimua Hẽwandamau pãar hubʌ hapiju, hich hiek gaai jaau simjö. Mʌg judionaan k'abam k'ʌʌnpa peerdʌju hiek'an, warrgar hich Hẽwandamau mʌg durr hompaaju nawe hichdëu ya k'ĩirju wai sĩejim. Pari magtarrta warrgar hich hi jaaumienag jaauwaijã warre dawaa jaauba, \v 26 hĩsta hich hag hiekpai wajapcha hõrag k'ap hapibarm. Magtarr haawai hĩsta chadcha t'um durrpierram k'ʌʌnag mag maach peerdʌajem hiek jaaupi sim, hich hiek hʌ̈k'anaa hich hipierraa wënʌrramk'ĩir. \p \v 27 Hẽwandam hich happai sĩerrʌmta maadëu t'ö hiek'aju haai nʌm, hichdëuta maach Pör Jesucristo gaaimua maach peerdʌ hautarr haawai. \p Hĩsin chad tag jaauju chuk'u chirʌm, magdampai hajim. Hayoo keena, \cls Pablo