\id MRK - Waunan (Woun Meu) NT (original orthography) -Colombia 2011 (DBL -2013) \h MARCOS \toc1 Maach peerdʌ haaujem Jesucristo higwia jöoi Marcoou p'ã pʌatarr \toc2 San Marcos \toc3 Mr \mt1 SAN MARCOS \mt2 Maach peerdʌ haaujem Jesucristo higwia jöoi Marcoou p'ã pʌatarr \ip \bd Chi p'ãtarr.\bd* Marcos chan Mateojö Jesús dʌ̈i hãba hiyʌ̈ʌ t'ach k'öba, hirua nem jaaumamjã t'um hich jʌ̃gʌucha hũrba, ni hirua hõor dauderraa nem waaujerrjã t'um hoobajim hich daúacha. Magua chi mʌg maach meúa traduciitarr k'ʌʌnau pöd sĩi negöon meúa simjö t'um hich daúa hootarrjö p'ãbajim, hichdëujã chi Jesús dʌ̈icha wënʌrraajerr k'ʌʌnag jëeu hoowi hamau jaaumamta p'ãtarr haawai. Mamʌ Jerusalenpierr harr haawai tale hirua chi hoon hich daúacha Jesús hoojim. Mamʌ maagwai hagt'a chi jöoicha k'aba sĩi hẽwan sĩejim. Hõrau k'ĩirjuawai hich k'ãijã hajim haajem Jesús t'õopäaig pʌr hautarr hedaar hẽwan hãb börrjöou höpʌʌrnaa hi hẽudee matarr (14:51-52). \ip Simón Pedro k'apeer hanaa (1 Pe. 5:13) Bernabé k'od hajim haajem (Col. 4:10), hich Marcos. Mag Pedro k'apeer harr haawai hirua hõrag jaau nʌrrarr hũurjerrta jũrr hichdëu p'ãjim hanaabá. Hich mʌg Marcopai hĩchab Juan ha t'ʌ̃ʌrjeejim; hajapcharan Juan Marcos hajim hi t'ʌ̃r (Hch. 12:12). \ip \bd K'an jawaag hajĩ.\bd* Chadcha Marcoou Jesuu hiek'amatarrta jaau sim, mamʌ hʌ̃rcha hõrag jaaum hig simʌn hirua nem waumatarrta dawaacha hoopi sim. Magua Marcoou hoowai Jesús chadcha hich Hẽwandam Hiewaa hatarrta sĩi hich Haai chogk'a bëejim; mag hi chog haawai hich Jöoirau nem waupim k'õsimpierr wawaagta bëejim. Magua chadcha hichdëu ley jaaunaa, mepeenjã hõor mor heemua dau daau höbeerpʌ̈inaa, hamag meeurrau haadëp'ʌm haig hirua dawaata hich jua t'eeg hõrag hoopiejeejim. Mag hirua nem waumatarr gaai hich jua t'eeg hoopijieb mamʌ, chik'amnau hi juau t'õotarrjã deeu hiiu p'iidʌbarm gaaita hʌ̃rcha hõrau hi jua t'eeg hoojierram. Maguata peer libro jãrrchapaím Marcoou haata jaau sim (11:1–16:18). \c 1 \s1 Juan hõor pör choomieu Hẽwandam hiek jaau nʌrrarr \r (Mt 3:1-12; Lc 3:1-9; Jn 1:19-28) \p \v 1 Warrcha maach peerdʌajem hiek jawaag Jesucristo Hẽwandam Hiewaa bëetarran mʌgta hajim haajem: \v 2 Warr jöoingar Hẽwandam hi jaaumie Isaías k'ararrag Hẽwandamau hich hiek p'ãpiewai hich Chaai pʌ̈ijuuta jaaujim hanaabá. Pari mag hich Chaai pʌ̈iju na deeum higwia hich Chaairagta magjim hanʌm: \q1 “Hiewaa, mua pʌ na mʌch hiek jaaujem pʌ̈iju. \q1 Mag wounauta pʌ na pʌ maju hee hõrag pʌ barju jajawagmaju, t'umaam k'ʌʌnau pʌ hiek hũrm k'õsi sĩi pʌ nʌ naamk'ĩir” hajim hanʌm. \rq (Mal. 3:1)\rq* \q1 \v 3 “Mag woun hajappai hõor barba haajem haar sĩejemuata hich haar hõor barbaimaawai pʌ jaaumamua, ‘Ya maach Pör bëeimʌʌ sim’ ha jaaumaju, pʌ higwia. \q1 Mag pʌ higmamua, ‘Hi bëeju nawe pãach t'ãar k'ĩir k'augbat’ ha jaaumaju, t'ãraucha k'õsi pʌ hiek hʌ̈k'amk'ĩir.” \rq (Is. 40:3)\rq* \m Magta hajim haajem Hẽwandamau hich Hiewaag, Juan higwia. \p \v 4 Mag chi Hẽwandam Hiewaa maju na hi jaau nʌrrarr Juan hajim haajem, chi hõor pör choomie. Warrgarwe chi Juan higwia mag nʌrraju jaautarr haawaita chadcha t'um hich hagjöo höbëbërgmamua Juanau hõrag, “Pãach k'aibag hãsie hewag k'ĩirjuwia, Hẽwandamag chugpaapi jëeuwia, mʌrʌg pãach pör choopibat; magbaawai Hẽwandamau chadcha pãar k'aibag chugpaapʌ̈iju” ha jaaujeejim hanaabá. \p \v 5 Mag hirua jaau nʌrrʌm hũrbaawai bëejeejim haajem: Judea durram k'ʌʌn dʌ̈i Jerusalén p'öbör heem k'ʌʌnpa, hi hiek hũraan. Mag hamach jʌ̃gʌucha hũrwia, hãsie hewag hamach k'aibag k'ĩirjuwia, meerba jaaunaa hamach pör choopibaawai, Juanau ham pör choopʌ̈imajim haajem, döjã Jordán hee. \p \v 6 Juan chi hõor pör choomie k'ajũan camello hëu dënta k'a sĩejim haajem. Hi hãi jʌ̃ajemjã nemhëu dën hajim haajem. Maagwai hirua k'oojerr, hasp'it hajim hanaabá pamiel dʌ̈i. \v 7 Mag wounau hõrag jaauwai, “Mʌg hed gaai mʌ hẽudee jöpcha woun hãb bëejugui” haajeejim hanʌm. “Ma mʌ k'ãaijã hʌ̃rcha hiek t'eeg sim. Mag mʌ k'ãaijã hʌ̃rʌʌcha hiek t'eeg sĩewaita mʌ chan mʌg chirʌm haig sĩi hi chogk'aagpaijã serbiiba chirʌm. \v 8 Muan sĩi dödamaupai pãar pör choo chirʌm. Pari hichcha bëem hed gaai hichdëun pãrag hich Hẽwandam Hak'aarchata deejugui” haajeejim haajem hõrag, mag Jesús bëeju higwia. \s1 Juanau Jesús pör chootarr \r (Mt 3:13-17; Lc 3:21-22) \p \v 9 Mag Juanau hõor pör choo nʌrrʌm jaarta Jesucristo Hẽwandam Hiewaa bëejim haajem, Galilea durram p'öbör Nazaretmua. Mag hich haig pierrwai Juanau döjã Jordán hee hi pör choopʌ̈ijim haajem. \v 10 Mag pör choowia dö heemua höbëraau hoowai, hedaujãata weeudʌbaadëm heemua Hẽwandam Hak'aarta duburjöo k'itʌm hi gaai jupcheeg wëwëwë hurum hoojim hanʌm. \v 11 Magbarm hee hĩchab hʌ̃gt'armua hõor hiekjö, “Hiewaa, pʌʌta mʌ Chaai mʌchdëu jãsehne wai chitʌmʌu; pʌ gaaimua mʌ honee chiraajem” habarmjã hũrjim haajem. \s1 Dösãtau Jesús k'ũgurju hẽk'atarr \r (Mt 4:1-11; Lc 4:1-13) \p \v 12 Mag pör choo haaipawi hi durrpabaadëm hee, hich Hẽwandam Hak'araucha warp hõor chukag hee hi warrjim haajem. \v 13 Mag mam mawia cuarenta días sĩejim hanaabá, durr warp hõor chukag hee, maach k'oojem nemk'am hee. Mag hi sim haigta dösãtau bëewia hirig sëuk'abaichëjim hanaabá, hi k'ũgur hawaag. Maigmua chi dösãt petarr hẽudee jũrr Hẽwandam chognaanauta hʌ̃gt'armua bëewia hi k'ĩir jãsenk'achëjierram haajem. \s1 Jesuu warrpem Galilea durr Hẽwandam hiek jaaubaaderr \r (Mt 4:12-17; Lc 4:14-15) \p \v 14 Mag k'ur Jesús majim haajem Galilea durr, hõrag “Hẽwandamau hõor t'umta hich dënk'a haum k'õsi sim” ha jawaan. Mag hi maawai rey Herodeeu Juan pʌr hauwi cárcel deg pʌ̈itarr k'ur hajim haajem. \v 15 Mag Hẽwandam hiek jawaanta marr haawai hichpai higwia jaaumamua, “Warrgurwe Hẽwandamau Juan hẽudee woun hãb pʌ̈iju ha jaaujerr hĩsta barbaichëmgui” hajim hanʌm. “Maagwai hĩsin chad Hẽwandamau t'umaam k'ʌʌn hich dënk'a haum k'õsita sim. Pari magaagan pãach k'aibag hãsie hewag k'ĩirjunaa hiseg nʌm dʌ̈i t'ãraucha maach peerdʌajem hiekta hʌ̈k'abat” haajeejim haajem hich Jesuucha hõrag. \s1 Dö hʌamien jayap Jesuu hich dʌ̈i t'ʌ̃rp'ë harrtarr \r (Mt 4:18-22; Lc 5:1-11) \p \v 16 Biek hãb Jesús t'ʌrrdö Galilea hanʌm higaau nʌrrʌmua hõor numí dö hʌrëu nʌm hooimajim haajem. Mak'ʌʌn Simón hajim haajem hich naam Andrés hanʌm dʌ̈i. Hich mak'ʌʌn dö hʌamien hajim haajem. \v 17 Mak'ʌʌnag Jesuu, —Hidëu pãach red pʌawia mʌ dʌ̈ita wëttarrau hajim hanʌm. Hich jãg pãach mʌg sĩi dö hʌa gaaipai nʌmjö, mʌg hatag jũrr mʌ hiek hõrag jaau gaaipaita nʌisijugui hajim hanʌm hamag. \p \v 18 Mag chadcha hamachig magbarm bʌ̈rre hamach red pʌawia Jesús dʌ̈i hërëujim haajem. \v 19 Mag hërëubaadeeu hag hatk'ajãrpai deeu hõor numí botedam hee hamach red t'ʌrrdʌ sĩsidʌm k'a nʌm hooimajim haajem. Mak'ʌʌn jöoi Zebedeo chaain hajim haajem, Santiago Juan dʌ̈i. \v 20 Mak'ʌʌnjã Jesuu hëeurrjim hanaabá hich dʌ̈i. Magbaa hamach haai Zebedeo hich p'idk'aajem k'ʌʌn dʌ̈i bote hee pʌawia hi dʌ̈i wëtjim haajem. \s1 Jesuu woun hãb dösãt bënëu baarjerr monaautarr \r (Lc 4:31-37) \p \v 21 Mag wëtwi, Capernaum p'öbör hee barwia, jua hʌ̃ʌijem hed haadeewai, judionaan Hẽwandam hiek jaaujem hee mawia, hõrag Hẽwandam hiek jaaubaadëjim haajem, hich Jesuu. \v 22 Mag hirua jaaumam hũrwia, haig hõor hi hiek hũr narr k'ʌʌn jʌ̃gderraa naajim haajem, hamachdëu hũurwai Jesuu jũrr Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi k'ap'ʌm k'ap'ʌm haajem k'ʌʌn k'ãyaujã jaau k'apcha jaaumam hũrwia. \v 23 Mag Jesuu Hẽwandam hiek jaau sim haig woun hãb mor hee bën k'aigbam wai sim sĩejim haajem. \v 24 Mag wounau Jesús hoo hat'aawai chi bën hi mor hee simuata t'et häa hanaa hirig, —¡Jesús Nazaretpierr! Hidëu maar sĩi k'ajap'a sĩubá hajim hanʌm. Puan sĩi maar höpäainta hurum. Mua pʌ k'ap'ʌ chirʌmgui hajim hanʌm, pʌ jammua hurú. Pʌ Hẽwandam Hiewaa hʌ̃gt'armua bëetarr k'abahab, warrgurwe Hẽwandamau pʌ̈iju ha jaaujerr hajim hanaabá hirig chi mepeer garmua. \p \v 25 Magbaawai jũrr Jesuu chi meperagta meeuk'anaa, —K'ĩu habá. Pʌchta warag jãg woun mor heemua höbërbaad hajim hanʌm. \p \v 26 Jesuu mag hiek'abaa, chi mepeer mag woun mor heemua wiwiug höbërbaadeeu, warre jẽk'ʌt p'ʌp'ʌrgpʌ̈iwia, chi wounta hiek chuk pʌajim hanaabá. \v 27 Hõrau hamach daúa mag hoobaawai dauderraa nʌm hiek'au hamach wir haigpai, “¿Jãga jãg wounau hiek'aawai meperaupa hi hipierraa nʌma?” hanaajim haajem. \v 28 Jesuu mag woun mor heem mepeer jʌrbapʌ̈im jöpchata Galilea durr hee maimua hag bigaau p'öbördam nʌnʌidʌm heem magwe k'ak'apdö jöisijim haajem. \s1 Simón p'aauhũan Jesuu monaaupʌ̈itarr \r (Mt 8:14-15; Lc 4:38-39) \p \v 29 Mag judionaan Hẽwandam hiek jaaujem deg Jesuu hõrag Hẽwandam hiek jaau sĩewia höbëraau higbaadëjim haajem, Simón Andrés dʌ̈i joobaajerr di haar. Mag hi mam dʌ̈i hi k'apeen numí wëtjim haajem. Mak'ʌʌn, Santiago hajim haajem Juan dʌ̈i. \v 30 Mag wëtwia Jesús deg pabaimaawai haiguim k'ʌʌnau hirig jaaujim haajem, Simón p'aauhũan put hee k'ʌʌumieu mor mas sim. \v 31 Hichig mag jaaubaa, haar dubwia, hi jua gaai pʌrnaa hʌ̃gt'aag p'iriu haujim hanaabá. Mag p'iriu hat'am bʌ̈rre chi k'ʌʌumiejã t'umbabaadeewai warag p'iidʌwia ham jãhogjim haajem. \s1 K'ëubaadëm hee Jesuu hõor pöm monaaupʌ̈itarr \r (Mt 8:16-17; Lc 4:40-41) \p \v 32 Maimua ya hedau k'ëubaadëm hee, hõrau hamach haaunaan k'amor machag k'ĩirpierr wai narr k'ʌʌn dʌ̈i dösãt bënëu sĩsidʌmpa Jesús haig waibëemajim haajem. \v 33 Mag warag t'um p'öbör heem k'ʌʌn bëewia hi sim di haig puertdi higaauta daaugajãrm magwe pos hap'öbaadëjim hanaabá. \v 34 Mag, sĩi k'ajap'am k'amor machag k'ĩirpierr wai sĩsidʌm hich haig haubëemarr k'ʌʌn monaaumam dʌ̈i hĩchab mepeenpa hõor mor hee sĩsid harr jʌr wërpmajim haajem. Chi mepeenau hi k'ap'ʌ naajim hanaabá, hi chadcha Hẽwandam Hiewaak'a sim. Mamʌ hich Jesuu bʌ̃ʌrjã hamag hiek'apiba haajeejim haajem. \s1 Jesuu Galilea durr Hẽwandam hiek jaau p'ʌʌrdʌ nʌrrarr \r (Lc 4:42-44) \p \v 35 Jesuu hichdëu mag hõor pöm monaautarr hag noram hedaraawe p'iidʌwia p'öbör higaau warp'aapai hich hap majim haajem, hõor chukag hee, Hẽwandamag jëwaan. \v 36 Magbaawai Simonau tagam k'ʌʌn hich k'apeen dʌ̈imua hi jʌr wënʌrrawi hoobaimaawai \v 37 hirig jaaujierram haajem, hõor t'umaam k'ʌʌnau mag hi jʌr wënʌrrʌm. \p \v 38 Mamʌ magbaawai jũrr hichdëu hamag magjim hanʌm: \p —Chawag dewam p'öbör dak'apaim haarta wëttarrau, jũrr mamaam k'ʌʌnagjã Hẽwandam hiek hagjö jawaag. Warrjã mag jawaanta mʌ bëejimgui hajim hanaabá. \p \v 39 Hich mag Jesuu Galilea durr hõor nʌnʌidʌmpierr Hẽwandam hiek jaau nʌrranaa judionaan Hẽwandam hiek jaaujem degjã jaaujeejim haajem. Mag nʌrrʌmua hõor mor hee mepeer k'aigbam wai sĩsidʌmjã warre dau daau höbeerpʌ̈i maajeejim hanaabá. \s1 Jesuu woun hãb kokobé bënëu bar sĩerr monaaupʌ̈itarr \r (Mt 8:16-17; Lc 4:40-41) \p \v 40 Biek hãb woun p'ĩe k'a dodoso sim Jesús haig bëewia hi k'ĩirp'ee kanieu p'õbk'achëwia hirig, —Pua k'õs chirʌm k'ai, mʌg p'ĩedau warre mʌ gaaimua chugpaabapʌ̈i haichëjim hanʌm hirig. \p \v 41-42 Magbaa Jesuu hi dau haug k'augwi hi gaai pʌrnaa hirig, —Mua pʌ monaaupʌ̈im k'õsi chirʌm. Monaau chirsí magan hajim hanʌm hirig. \v 43-44 Magwia Jesuu hirig, Mua mʌg pʌch monaaubarm hoob hõrag jawam hajim hanʌm. Magju k'ãai nacha Jerusalén mawia Haai hi jëeujem degam p'adëg pʌch mor hoopibaimá. Maimua Moiseeu hiek p'ãtarr gaai jaau simjö pʌch monaaubarm paar nemchaain ofrendak'a deebá hajim hanʌm, pʌch mʌg monak'a chirsim hõrag k'ap hamk'ĩir. \p \v 45 Mamʌ Jesuu mag hich monaautarr hõrag jaaupiba harrta hich nʌrrʌmpierr jaaubaadëjim hanaabá. Mag gaaimua Jesús tag p'öbör hee parhooba höbërju k'aba, hõor chukag chʌʌita sĩsijim haajem. Mamʌ magʌm hãba, mam p'öbör higaau hi sim haar durrpierram k'ʌʌn hi haar baarjeejim hanaabá. \c 2 \s1 Jesuu woun hãb k'apá jʌser k'itʌm monaautarr \r (Mt 9:1-8; Lc 5:17-26) \p \v 1 Jesuu mag woun monaaupʌ̈itarr k'ur k'ãai k'apancha k'aba nʌm hee, p'öbör Capernaum hanʌmʌg majim haajem. Mag mawia barbaimaawai sĩi p'öbör heem k'ʌʌnau hi barbaimam k'ak'apdö jöisijim hanaabá. \v 2 Mag hamachdëu hi deg pabaichëm k'aug hat'aawai haig bëe t'ʌnʌmua hõor pöm pos sĩi puertdi higaaum magwe p'ẽu t'ʌnʌisijim hanʌm. Jesuu mag pos t'ʌnʌm k'ʌʌnag Hẽwandam hiek jaau sĩejim haajem. \v 3 Mag nʌm hee hõor jayapam k'ʌʌnau woun hãb k'apá jʌser k'itʌmta pa bʌʌrk'am gaai jiir haibëejierram haajem. \v 4 Mag haibëewi Jesús sim haar mag woun wai dubaag hẽk'a naajim haajem; pari mag puertdi higaau hõor p'ẽu t'ʌnʌm k'urau pöd hierrag wai dubju k'aba haawai, hʌ̃gt'aa dihëu hʌ̃r waaidʌtk'awia, chi Jesús sim hʌ̃rʌʌ dihëu magar hauwi, chi pa bʌʌrk'am gaai jʌ̃gadau jʌ̃k'anaa mag chi k'apá jʌser k'itʌm heeg jiir burrpʌ̈ijierram hanaabá, Jesús sim haigcha, hamach haaunaan monaaupʌ̈iju k'ap'ʌ narr haawai. \fig |src="CN01686B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MRK 2.4" \fig* \v 5 Jesuu hamau mag k'ĩirju nʌmjã k'ap'ʌ sĩerr haawai chi k'apá jʌser k'itʌmʌgta, —Pʌ pekau t'um ya mua chugpaabapʌ̈imgui hajim hanʌm. \p \v 6 Mamʌ mag hiek'abarm hũrwia Hẽwandam hiek jawaag hit'ee chi machnaan haig narr k'ʌʌnau hamach wir haigpai, \v 7 “¿Ma chijãg wounta Hẽwandam dau na mag k'aigba hi jũur hiek'a sĩma? Hãba Hẽwandamau k'abam chan maach pekau chugpaa hauba haajem” hajierram hanʌm. \v 8 Mamʌ hamau hamach hödegpai mag k'ĩirju nʌmjã Jesuu k'ap'ʌ sĩerr haawai hamag, —¿Pãrau k'ant'ee pãach hödeg jãg k'aigbata k'ĩirju nʌma? hajim hanaabá. \v 9 ¿Wa mag pekau chugpaabarmjã dau daau hooba naawai pãrau k'ĩirjuawai chadcha p'it'urg chuk'u t'umaam k'ʌʌnau mag hiek'aju haai nʌm ha nʌwa? Mamʌ mua hirig, “P'iidʌwia pʌch pa bʌʌrk'am hãbamʌg p'ë hauwia petá” hak'iin, hõrau hamach daúacha hooju, hi monaau sĩsi wa monaauba k'ãijã hich mag sĩsim. Magua pãrau mʌ dënjö chan cha mua jawaagpamjö habajugui hajim hanʌm. \v 10 Mamʌ mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa Hẽwandamau hich juapá deetarrau chadcha mʌg jẽb gaai hõor pekaujã chugpaaju haai chirʌm pãrag k'ap hamk'ĩir, mua pãrag hoopik'imgui hajim hanʌm. \p \v 11 Magnaa chi k'apá jʌser k'itʌmʌgta, —P'iidʌwia, pʌch put hãbamʌg juurwia, pʌch diig petá hajim hanʌm. \p \v 12 Magbaawai hag bʌ̈rre chadcha p'iidʌwia, hich wai bëetarr pa bʌʌrk'am dʌ̈i hich putpa hãbamʌg p'ë hauwia, t'umaam k'ʌʌn dak'ĩir nem moná dawag höbërbaadëjim hanaabá. Mag höbërbaadëm hoowi haig narr k'ʌʌn dauderraa nʌisijim hanʌm. Mag nʌm hiek'au Hẽwandam t'ö hiek'amamua, “Hẽwandam, hag na marau bʌ̃ʌrjã mʌg nem hooba haajemta hĩsta chadcha pua marag pʌch jua t'eeg hoopibarm. Pʌchta chadcha chi jua t'ierriu Hẽwandam” hanaajim haajem, hirig jëeumamua. \s1 Jesuu Leví hich dʌ̈i hëeurrtarr \r (Mt 9:9; Lc 5:27-28) \p \v 13 Jesuu Capernaum p'öbör hee mag woun monaautarr k'ur petajim haajem deeu Galilea t'ʌrrdöog. Mag mawia hi barbaimaawai, hich haig jũrram k'ʌʌn p'ẽp'ẽeuk'amua hõor pos haadeewai, hamag Hẽwandam hiek jaaubaadëjim haajem. \v 14 Mag jaau sĩewi petaau jöoi hãb Alfeo hanʌm hiewaa Leví hanʌmta hooimajim hanʌm. Mag Leví Romaam gobierno dën dëbpaar jëeujem harr haawai hõrau hichig dëbpaar p'agaan bëejem hag mes bigaau päar sĩejim hanʌm. Mag hoobaimaawaita Jesuu hirig, “Mʌ dʌ̈i marrau” habaawai, p'iidʌwi, chadcha hi dʌ̈i petajim hanaabá, hi k'a hogdʌba nʌrraag. \s1 ¿K'an jãgwia Jesús pekaupan dʌ̈i t'ach k'oojeejĩ? \r (Mt 9:10-13; Lc 5:29-32) \p \v 15 Biek hãb Jesús hich k'apeen dʌ̈i Leví di haig t'ach k'ö sĩejim haajem. Maig naajim haajem hĩchab hich Leví k'apeen hagjö gobierno dën dëbpaar jëeujem k'ʌʌn. Maimua hĩchab hõor k'apan hi hẽudee bëetarr haawai hamach k'aibagau t'ʌ̃rp'öok'am k'ʌʌnpa haig t'ʌnaajim haajem, Jesús dʌ̈i hãbam mes gaai t'ach k'oowai. \v 16 Mag hi mak'ʌʌn dʌ̈i hãba t'ach k'ö sim haig fariseonaanau Hẽwandam hiek jawaag chi machnaan dʌ̈imua chi Jesús dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌnagta jëeuchëjierram hanʌm: \p —¿Jãga jãg pãar maestro sĩi dëbpaar jëeujem k'ʌʌn dʌ̈i pekau pöm sĩsidʌm k'ʌʌnpa hãba t'ach k'ö sĩ? hajierram hanʌm. \p \v 17 Mamʌ hamau mag hiek'abarm hũrwia Jesuu hamag magjim hanʌm: \p —K'a monak'a nʌm k'ʌʌnau chan doctor higba haajem. Mor masim k'ʌʌnta doctor hiigjem. Mʌ chan bʌ̃ʌrjã pekau chuk'u wajap'a k'it'ëem haajem k'ʌʌn jʌraanjã bëeba, mʌʌn hõor pekau pöoma k'it'ëem k'ʌʌn peerdʌ hawaanta bëejimgui hajim hanaabá, k'ĩirjug hiiur haumk'ĩir. Maguata mag ham pekau pöm nʌmjã higba, ham dʌ̈i t'ach k'ö chirabahab hajim hanʌm, hamjã Hẽwandam dënk'a hawaag. \s1 ¿K'an jãgwi Jesús k'apeen sʌrk'aba haajeejĩ? \r (Mt 9:14-17; Lc 5:33-39) \p \v 18 K'ãai hãb fariseonaan higar nʌm k'ʌʌn Juan chi hõor pör choomie k'apeen dʌ̈i t'ach k'öba sʌrk'a naajim haajem. Mag nʌm hee hõrau Jesús sim haar wëtwia hirig maguimajierram hanʌm: \p —Fariseonaan higar nʌm k'ʌʌn maimua Juan k'apeenjã sʌrk'a nʌmta, ¿k'an jãgwia pʌ dʌ̈i wënʌrraajem k'ʌʌnta jãg sʌrk'aba nʌ? hajierram hanʌm. \p \v 19 Magbaa Jesuu hamag magjim hanʌm: \p —Pãrau hoowai, ¿chi jua pʌr sim woun honee hich hʌʌi dʌ̈i t'ach k'ö nʌmich, hirua hõor hich jua pʌr nʌm hee t'ʌ̃rtarr k'ʌʌn sĩi bëewia hök'ĩirjuu hohoodö naajẽ, sʌrk'aawai bʌ̃ʌrjã t'ach k'öba? Magba haajem. \v 20 Magua hich hagjö mʌ dʌ̈i wënʌrraajem k'ʌʌnjã sʌrk'aba nʌm. Ham sʌrk'ajuun, mʌg hatag mʌ ham jaaijö ham dʌ̈i chitʌm pʌr hat'am hed gayan chadau ham hamach k'ĩrauta sʌrk'awia hĩchab t'achjã k'öba nʌisip haju, gaai machgau. Mamʌ mʌʌgwaiwe chan ham sʌrk'aju k'aba nʌmgui hajim hanʌm, hagt'a mʌ ham dʌ̈i chiraawai. \p \v 21 Magnaa, ’Pãadë k'ĩirjubat hajim hanʌm. Pãraun chadcha pãach jöoinau jaaujerrjö t'ach k'öba sʌrk'a nʌm. Mamʌ pãrau jãg mua hiek hiiur jaau chirʌmjã k'õsinaa hagjö warrgarm k'ĩirjug chi jöoijã hagt'a k'õsi wënʌrrʌmʌn, magan mag k'ĩirjugan sĩi put hiiur hauwia jũrr k'ajũa jöoi gaai p'ẽek'abarmjöta sĩsim. Hãbmua k'ãijã put hiiuriu k'ajũa jöoi gaai p'ẽek'ak'iin, mag put hiiur hi pächdʌbaadëmua chi k'a sim hee t'ʌrrdʌbaadeeu warag hich warr sĩerr k'ãaijã nem wäg sĩsiju. Magua chi mʌ hiek hʌ̈k'a simua chan mʌg hiek hiiur mua jaau chitʌmjã hʌ̈k'anaa pöd hamach jöoin hijã hagjö hʌʌrk'aju k'aba simgui hajim hanʌm. \v 22 Wa magbam k'ai, vino hõrr hachpamk'ĩir nemhëu jöoi dën t'ũrk'a sim hee pʌbarmjöta haju: Chi vino hõrr hachpabaadeewai, chi nemhëu jöoiraa sĩewai, hãwatba jẽgdʌbaadee chi vinojã hãrbaadëm dʌ̈i chi nemhëujã ya tag serbiiba sĩsiju. Maguata vino hõrr hachpamk'ĩran, hagjö nemhëu hiiur heeta pʌajemgui hajim hanʌm hamag. \s1 Jesuu k'an nemta jua hʌ̃ʌijem hed wauju haai sĩ ha jaautarr \r (Mt 12:1-8; Lc 6:1-5) \p \v 23 K'ãai hãb jua hʌ̃ʌijem hed Jesús hich k'apeen dʌ̈i trigodö hee dich wëtumua chi k'apeenau trigo p'ierr hahaug wëtmajim haajem. \v 24 Mag trigo p'ierr nʌm hoowia Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr wajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌnau Jesuug, —Pʌdë hoobá: Jua hʌ̃i nʌm hed haawai bʌ̃ʌrjã p'idk'aju k'aba nʌmta pʌ k'apeenau jãg trigo p'ierrnaa k'ö wënʌrrʌmwai hajierram hanʌm. ¿Pua chan k'augbahab hajierram hanʌm, jãgpai p'ierr nʌmjã nem pöm heeu nʌm dʌ̈i hãba sim? \p \v 25 Magbaa jũrr Jesuu hamag magjim hanʌm: \p —Mamʌ ¿k'ani mʌ k'apeenau k'aigba habar? Magan ¿pãrau chan Hẽwandam hiek p'ã sim gaai t'ʌ̃ʌrwai bʌ̃ʌrjã k'augbata haajeeb, rey David k'ak'itarrau hich k'apeen dʌ̈imua hamach jãsöo hap'öbaadee pan k'ötarr? \v 26 Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, warr Abiatar p'adnaan pörk'a sim jaar David hich k'apeen dʌ̈i Haai hi jëeujem deg dubwia hag hee pan ofrendajö Hẽwandam hit'ee wai narr k'öpʌ̈itarr. Mag pan parhoobam k'ʌʌnau k'öju k'aba, hãba p'adëupaita k'öju haai sĩejim hanaabá. Mag sĩerrta hichdëujã k'öwi hich k'apeenagjã deejimgui hajim hanʌm hamag. Mamʌ mag k'ötarr paarjã Hẽwandamau ham chig habajim. \p \v 27 Jesuu hamag mag hiek'awi hichdëupai deeu hũmaai hamag magjim hanʌm: \p —Jua hʌ̃ʌijem hedan, hʌ̈u hõordam jua hʌ̃i wënʌrramk'ĩirta Hẽwandamau deejim; mamʌ mag nʌm chan mag jua hʌ̃ʌijem hed sʌrk'a wënʌrrʌm gaaimuata maach hʌ̈u wënʌrrʌm hanʌm k'abam. \v 28 Maguata mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa mʌg jẽb gaaijã hiek t'eeg chirʌmuata t'umaam k'ʌʌnag k'an nemta wauju haai nʌ ha jaauju haai chirʌmgui hajim hanʌm, jua hʌ̃ʌijem hed hawiajã. \c 3 \s1 Woun hãb jua jʌsar k'itarr \r (Mt 12:9-14; Lc 6:6-11) \p \v 1 Biek hãb deeu jua hʌ̃ʌijem hed Jesús mawi Judionaan Hẽwandam hiek jaaujem deg dubimajim haajem. Maig woun hãb hooimajim hanʌm t'oom juadam jʌsar k'itʌm. \v 2 Maig naajim haajem hĩchab fariseonaan, Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr wajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌn. Mak'ʌʌnau Jesuug bʌ̃ʌrjã dau t'õba naajim hanʌm, hamach dak'ĩir Jesuu jua hʌ̃ʌijem hed mag woun monaaubapäaiwai hirig, “Jãgan pua chan jua hʌ̃ʌijem hedjã hʌʌrk'abata chirab” ha hiek'aag, mag nʌm dʌ̈i hĩchab magʌm gaaimua t'et'em k'ʌʌnagjã hi k'aibag waupi jawaag. \v 3 Mamʌ Jesuu hamau mag k'ĩirju nʌm k'ap'ʌ sĩerr haawai warag chi jua jʌsar k'itʌmʌgta, —P'iidʌwia dayag pidú, maimua mau hõor jãrr dʌnʌʌubaichë hajim hanʌm. \p \v 4 Magnaa jũrr chi fariseonaanagta, —Pãrau hoowai ¿k'an nemta maadëu wauju haai nʌ hajim hanʌm, jua hʌ̃ʌijem hed? ¿Hõordam dʌ̈i hajap'a haju wa hõor k'aibag wauju? ¿Hõor peerdʌ hauju, wa hõor t'õoju? ¿K'ani hʌ̈ucha sĩ? ha jëeujim hanʌm hamag. \p Mamʌ hamachig mag jëeutarr ni hãbmuajã bʌ̃ʌrjã hi hiek hʌ̈k'abajierram hanaabá. \v 5 Mag ni hãbmuajã hich hiek hʌ̈k'aba habaawai hamag k'ĩir masi heerpanaa warag hök'ĩirjuu haadëjim hanʌm, hichdëu hoowai hamau bʌ̃ʌrjã wir haig hamach k'apeen dau hee haug k'augba nʌm hoowia. Magwia chi jua jʌsar k'itʌmʌgta, —Dayag jua hʌabá hajim hanʌm. \p Mag chadcha hi hipierr hʌ̃gt'aag jua hʌabaawai warre jua monakk'a sĩsijim hanaabá. \v 6 Mag chi fariseonaanau hamach dak'ĩir mag woundam monaaubapʌ̈im hoobaawai k'ĩir machgau warag hamachta daau paauk'abaadëjierram haajem. Maimua rey Herodes higarm k'ʌʌn chi t'et'emnaan dʌ̈i hãba biirdʌwia, “Jãga hak'iin maadëu jãg Jesús pʌr hauwia t'õopʌ̈ik'amgui” ha k'ĩirju nʌisijim hanaabá. \s1 Jesuu Galilea t'ʌrrdö higaau hõor pöm monaaupʌ̈itarr \p \v 7 Maigmua Jesuu hich k'apeen hich dʌ̈i p'ë harrjim haajem, hich hag Galilea heepai t'ʌrrdö pöoma simʌg. Mag hi mam dʌ̈i hõor k'apaana Galileapien Judeapienpa wëtjim haajem. \v 8 Jesuu mag hõor mor masim k'ʌʌn monaau nʌrrʌm ha hũrp'öbaadeewai hõor pöoma hi haig bëe t'ʌnʌisijim hanaabá: Jerusalenpien, p'öbör Idumea hanʌm haram k'ʌʌn, döjã Jordán hanʌm hee hedau höbeerjem garm k'ʌʌn, maimua p'öbör Sidón hanʌm dʌ̈i Tiro dak'a p'öbördam nʌnʌidʌm heem k'ʌʌnpa bëejierram haajem. \v 9 Mag hõor pöm bëe t'ʌnaawaita Jesuu hich k'apeenag ya hag nawe jaau wai sĩejim haajem, sĩi hich hit'ee bote k'ĩir k'aug wai naamk'ĩir, hatcha hõor pöm haadeewai t'et hich p'ẽeut'ʌ haum hugua hag hee waaidʌag. \v 10 Hich mag hed Jesuu hõor pöoma monaauk'apʌ̈ijim haajem. Mag hõor pöm monaaumam hamach daúa hoo narr haawaita warag jũrram k'ʌʌnau hi gaai juaucha pʌrchëm hiigjeejim hanaabá, hamachjã monaaumk'ĩir. \p \v 11 Mag hõor pöm wëjöm hee naajim haajem hĩchab, mor hee t'õt'õrrsöm bën paraa sĩsidʌm k'ʌʌn. Magʌm k'ʌʌnau Jesús hoowai warag haig bëenaa, hi k'ĩirp'ee kanieu p'õbk'anaa wiwiuk'amuata, “Pʌʌn chadcha Hẽwandam Hiewaau” haajeejim hanʌm. \v 12 Mamʌ Jesuu chi mepeenag meeurrau sĩiujeejim hanaabá, t'umaam k'ʌʌn jʌ̃gdaar mag hich jaau wënʌrram hugua. \s1 Jesuu hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrramk'ĩir doce jʌr hautarr \r (Mt 10:1-4; Lc 6:12-16) \p \v 13 Mag Jesuu hõor pöm monaau nʌrrarr k'ur durrsĩ gaai waaidʌwia hich dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌn heem hichdëu k'õsim k'ʌʌn hich haig t'ʌ̃rk'a haujim haajem. \v 14 Mag hich haig t'ʌ̃rk'a hauwia mag hõor k'apan hich dʌ̈i wënʌrrʌm k'ʌʌn heem hichdëucha doce jʌr haujim haajem, hich hiek hõor hee jaau wënʌrramk'ĩir pʌ̈yaag. Hich mak'ʌʌnta hich hiek jaaujem k'ʌʌnk'a t'ʌ̃rjim haajem, apostolnaan. \v 15 Maimua mag doce jʌr hautarr k'ʌʌnag hĩchab hich jua t'eegjã deejim haajem, hich dënjö hõor mor masim k'ʌʌn monaaunaa mor hee mepeer k'aigbam sĩsidʌmpa jʌr wërpmamk'ĩir. \v 16 Mag hichdëu doce jʌr hautarr k'ʌʌn t'ʌ̃r, mʌk'ʌʌn hajim: \q1 Simón, (hichpai Jesuu Pedro ha t'ʌ̃rjim); \q1 \v 17 Santiago, jöoi Zebedeo hiewaa, (hichpai hĩchab Jacobo haajeejim); \q1 Juan, hagjö jöoi Zebedeo hiewaa, chi Santiago heeum; (Mak'ʌʌn Santiago Juan dʌ̈ita hamach numwe Jesuu “Boanerges” ha t'ʌ̃rjim haajem, ham hibʌʌr wau t'ʌ̃r; mag “Boanerges” ha sim haiguin, k'õrg pagt'ʌmjö sĩerrjëem ha simʌu.) \m Maimua mag tag \q1 \v 18 Andrés, \q1 Felipe, \q1 Bartolomé, \q1 Mateo, (hichpai Leví ha t'ʌ̃r sĩejim); \q1 Tomás, \q1 Santiago, chi Alfeo hiewaa, (hichpai hagjö Jacobo ha t'ʌ̃r sĩejim); \q1 Tadeo, (hichpai Judas hanaa Lebeo haajeejim); \q1 Simón chi Cananista, maimua \q1 \v 19 Judas Iscariote, (hich maguata hewag pawi t'et'em k'ʌʌnag Jesús pʌr deeju hajima, hi t'õomk'ĩir). \p Mag hich k'apeen hich dʌ̈icha hogdʌba wënʌrraju k'ʌʌn jʌrk'a hauwi degag bëejierram haajem. \s1 Hõor hiek meperauta Jesuug juapá dee sĩejim haajem \r (Mt 12:22-32; Lc 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Mag bëewi hõrau hi deg pabaichëm k'aug hat'aawai hi haig hõor pöoma biirdʌbaadëjim haajem. Mag hõor pöm bëe t'ʌnaawai bʌ̃ʌrjã jua par k'abam gaaimua Jesujã t'ach k'öba ni hi k'apeenjã pöd t'ach k'öba naajim haajem. \v 21 Jesús haar mag hõor pöm jũrr p'ẽp'ẽeuk'am gaaimua pöd t'achjã k'öba sim ha hũr hat'aawai chi k'odnaanau hi hawaan wëtjierram haajem, lökiebaadeewaita mag t'achjã k'öba simpii hawia. \p \v 22 Mag nʌm dʌ̈i hĩchab Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr jawaag chi machnaan Jerusalén p'öbör heemua bëetarr k'ʌʌnaujã hi higwia, “Jãan dösãtnaan pör Beelzebú haajem dʌ̈i k'apeerk'a sĩewai hag juapaauta jãg hõor mor heem mepeenjã dau daau jʌrk'ʌʌi nʌrrabahab” hanaajim haajem. \p \v 23 Mamʌ ham mag hiek'a nʌm hich Jesuu k'ap'ʌ sĩerr haawai warag hich haig ham t'ʌ̃rk'a hauwi hamag, —Mua pãrag jëeu hook'imgui hajim hanʌm: ¿Pãrau k'ĩirjuawai meperau hichdëupai wir haig hichjöm k'ʌʌn dawag jʌrk'ʌʌiju k'ai? Meperau chan bën k'aigbam chawag jʌrba haajemgui hajim hanʌm. \v 24 Gobiernoou k'ãijã hõor pöm hich higar t'ʌnʌm jãrrcha t'öonaa hamach wir haigpai wërbʌpik'iin, hamach wir haigpai höbapäaiwai mag gobierno hich mag nem jua t'eeg sĩerrabaju. \v 25 Wa magbam k'ai, woun hãb hich chaain dʌ̈ipai meeuk'awi hamach wir haigpai wërbʌk'iin, warag haaidʌju. \v 26 Hich hagjöta simgui hajim hanʌm, mepeerjã. Meperau wir haig hamach heepai juurhi p'iriupʌ̈ik'iin, magan warre hamach höpʌ̈ijuuta hẽk'a p'öbaadëm. \p \v 27 Magnaa hamag, ’Pãadë mʌ sëu hawi wajap'a k'ĩirjubat hajim hanʌm. ¿K'aíu mʌg nʌm haig sĩi hãb jierrnem wajap'am dʌ̈i hich di t'ʌa sim haig dubwi hi nem jĩgk'aju k'ai? Sĩi k'apanaam k'ʌʌnau wa hi k'ãai hʌ̃rʌʌcharamua hi hibʌʌr hauwi k'abam chan pöd hi nem jĩgk'abam. Hich hagjöta sĩebahab hajim hanʌm, mepeerjã. Mʌ hi k'ãai jua t'eeg k'aba chirak'iin, muajã pöd hõor mor heem mepeen jãg dau daau jʌr wërpbajugui hajim hanʌm. \p \v 28 Mag hiek'amamua hich Jesuupai hamag magjim haajem: ’Pãadë pãach jʌ̃gʌucha wajap'a hũrbat cha mua jawaagpam: Hẽwandamaun chadcha hõor k'aibag t'umaa chugpaaju, ham parhoob hiek'amarrpa t'um. \v 29 Mamʌ pekau hãb sim, maan mua Hẽwandam Hak'aar jua t'eegau nem wau chitʌm hoo nʌmta warag mepeer gaai t'ʌ nʌmʌu. Mag pekau chan Hẽwandamau bʌ̃ʌrjã perdonaabamgui hajim hanʌm, hi Hak'aar higwiata mag hiek'a naawai. Magua Hẽwandam Hak'aar higwiata mag k'aigba hiek'amʌn, mag wounan Hẽwandam dʌ̈i hiekk'õr pöomata hich mag chirsijugui hajim hanʌm, perdonaajã k'augba. \p \v 30 Jesuu hamag mag hiek'atarran, Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌarr jawaag chi machnaanau hich Jesús higwia “Jãan Beelzebú dʌ̈i k'apeerk'a sĩewaita jãg nem jua t'eeg hõor mor heem mepeenjã jʌrk'ʌʌi nʌrrʌm” ha hiek'a narr haawai hajim haajem. \s1 Jesús heeugpeenau hamach hãd dʌ̈imua hi dʌ̈i hiek'am hig narr \r (Mt 12:46-50; Lc 8:19-21) \p \v 31 Mag nʌm hee hich Jesús hãd hi heeugpeen dʌ̈i hi haig bëejierram haajem. Mamʌ sĩi hõor pöm t'ʌnʌm k'urau pöd hi haar dubba, daaugajãrpai nʌisiwia jũrr hamach garmuata dawag hi t'ʌ̃r naajim haajem. \v 32 Magbaawai hi haig narr k'ʌʌnau hirig, —Pʌ hãdau pʌ heeugpeen dʌ̈imua pʌ hʌ̃p'ʌʌinpa daaugajãr pʌ jʌr wënʌrrʌm, pʌ dʌ̈i hiek'aag haajem ha jaaujierram hanʌm hirig. \p \v 33 Magbaa hichdëu hamag, —¿Chijã hagá mag mʌ hãd, maimua chijã k'ʌʌn hagá mag mʌ heeugpeen? hajim hanʌm. \p \v 34 Magnaa hich bigaau hohoodö narr k'ʌʌnag heerpanaa magjim hanʌm: \p —Chamʌ k'ʌʌnta mʌ hãd hanaa mʌ heeugpeenau. \v 35 Mʌrʌgan Hẽwandamau k'õsimjö nem wau nʌm k'ʌʌnta mʌ hãd hanaa mʌ hʌ̃p'ʌʌinau, maimua hĩchab mak'ʌʌnta mʌ k'odnaanau hajim hanʌm hamag. \c 4 \s1 Wounau nemjĩir dau p'öt'urtarr hag nem hĩgk'aa \r (Mt 13:1-9; Lc 8:4-8) \p \v 1 Deeu hũmaai Jesuu Galilea t'ʌrrdö higaau Hẽwandam hiek hõrag jaaubaadëjim haajem. Mag hirua jaau sim hũurwai, sĩi hõor pöoma hich bigaau pos p'ʌʌrbaadeewai, haig bote sĩerr hee waaidʌwia, dö jãrraapai hoo jöisijim haajem, jũrr mammua jawaag. Magbaawai hõor pöm mag t'ʌnarrau durrpaimuata hi hiek hũr naajim haajem. \v 2 Mag mos higaau hõor pos t'ʌnʌmʌg ejemplodampa jaaumamua, —Mua pãrag nem hĩgk'aadam jaauk'im; wajap'a mʌ hiek hũrbat hajim hanʌm. \p \v 3 Maimua magjim haajem: \p —Biek hãb, woun hãb trigo dau p'öon majimgui hajim hanʌm. \v 4 Mag mawi chi nemjĩir dau hirua p'ötarr, hãaurag bʌ̈ diichjem hee burrjim haajem. Magbaa nemchaain bëewia sĩi t'umaa k'ök'ʌʌipʌ̈ijim haajem. \v 5 Maimua hãaur k'ʌʌn sĩi mokpör jojoodög heeta burrjim haajem, hajappai jẽb chuk'u sĩerr hee. Mak'ʌʌnan chi t'arrp'ëen hʌ̈u jöpcha t'arrp'ëjim haajem. \v 6 Mamʌ mag durrk'u hʌ̃rʌʌ sim hiek'au pöd hierr k'aar jẽrk'aba hʌ̃rʌʌta k'aark'a k'ëk'ëd harr haawai, hed pechag wʌʌbaadeeu, sĩi hë nanauk haadëmua p'uabaadëjim haajem. \v 7 Maigmua hĩchab tagam p'ötarr, miudö harr hee burrwia, chi miiuta nemjĩir k'ãaijã bãau k'ap'í bãauwi, sĩi chi nemjĩirdam hichdëuta pör pʌrëu hich magpai dau hap'ʌʌ nʌisijim haajem, sirp'ʌg hee hag gaai jopjã jopba. \v 8 Mamʌ tagam hʌ̈u jẽb wajaug hee burrtarran wajaug höbërwia hʌ̈u nem hajaug sĩi p'ur jopjim haajem, nem bich dapag maimuajã bich t'ʌʌ, maimua pogk'a bich daii; mamʌ mag sĩsidʌm chan bʌ̃ʌrjã chi vano chuk'u. \p \v 9 Mag hĩgk'a höbaadeewai haig hich hiek hũr narr k'ʌʌnag, ’Keena, jʌ̃g hʌ̃rʌʌnaa chamʌg nem hĩgk'aadam mua jaaubarm wajap'a hũrbat hajim hanʌm hamag. \s1 K'ant'ee ejemploouta Jesuu mag nem jaaujeejĩ \r (Mt 13:10-23; Lc 8:9-15) \p \v 10 Mag Jesús haig hõor pos t'ʌnaawia ya hõor jigdʌdʌ k'abaadëm hee, hõordam hagt'a hi dak'apai hi k'apeen dʌ̈i hãba hohoodö narr k'ʌʌnau k'ap haag hirig jëeujierram haajem: \p —Ma chaig pua nem hĩgk'aadam jaau sĩerrau ¿k'ani jaau simma? Marag jaaubá hajierram hanʌm, wajapcha k'ap'ʌ haag hit'ee. \p \v 11 Magbaa Jesuu hamag magjim haajem: \p —Pãrau k'augam k'õsi hũr naawai mʌchdëun warre pãrag k'ap'ʌ hapi chirʌm, jãgata Hẽwandam hõor t'ãar hee sĩeicheejẽ. Pari har hi hiek bʌ̃ʌrpaijã hʌ̈k'abam k'ʌʌnag sĩi nem hĩgk'a nʌmuapaita jaaujemgui hajim hanʌm, \v 12 maagwai mag sĩi k'ajap'am nem hĩgk'aadamjöpai hũurwai par hamau hamach jʌ̃gʌucha hũrnaa hamach dak'ĩir nem wau nʌm hoo nʌmjã hoobamjö hamk'ĩir; mag nʌm gaaimua Hẽwandamagjã hamach k'aibag chugpaapi jëeuba haawai Hẽwandamau ham k'aibagjã chugpaaba hamk'ĩir. \p \v 13 Maimua hamag, ’¿Mʌg nem hĩgk'aadam merag chuk'u k'itʌmjã pãrau k'augbata nʌ? hajim hanʌm. Mʌg p'it'ur k'aba simjã k'augba nʌm chan magan deeum nem jaauk'iinjã ¿pãrau jãga k'augjuma? hajim hanʌm. \v 14 Cha mua nem hĩgk'aadam pãrag jaaubarmʌn mʌga simgui hajim hanʌm: Chi nemjĩir dau p'ö nʌrrarr woun, woun hãb Hẽwandam hiek hõor hee jaau nʌrrʌmjöta sim. \v 15 Maagwai mag chi nemjĩir dau hõor bʌ̈ diichjem hee burrtarr, sĩi har Hẽwandam hiek jaau nʌm hũurjem k'ʌʌnta jaau simgui hajim hanʌm. Mag hũrnaa bʌchk'un k'augtarrdam meperau bëewia pör heem warre k'ĩir hak'oopibapäaiwai hũrba harrjöo t'ʌba nʌmgui hajim hanʌm. \v 16 Maagwai hãaur k'ʌʌn, chi nemjĩir dau har mokpör jojoodög hee burrtarrjöta naabahab hajim hanʌm. Hẽwandam hiek hõrau jaau nʌm hamach jʌ̃gʌucha hũurwai warrpemʌn hamau k'õchag hʌ̈k'a nʌm. \v 17 Pari mag chi nemjĩir wajap k'aar k'aba harrjö hagt'a Hẽwandam hiek gaai hubʌ k'aba naawai, mag Hẽwandam hiek hamachdëu hʌ̈k'a nʌm gaaimua hamach p'it'urg haunaa, bigaaum k'ʌʌnaujã hamach dʌ̈i k'aigbajujö haadeewai, sĩi warag hagʌg hoobamjö höbërwi weetjemgui hajim haajem. \v 18 Maagwai hãaur k'ʌʌn sĩi nemjĩir dau miudö harr hee burrtarrjöta nʌmgui hajim hanʌm. Hamau hĩchab Hẽwandam hiek hũrm k'õsi hũr nʌm, \v 19 pari hãsie deeu hewag k'ĩirjuajerram. Ham k'ĩirjugan hãba riknaan k'ajuuta k'ĩirju sĩsidʌm, nem t'um paraa haag. Mag k'ĩirju sĩsidʌm gaaimuata hĩchab, mag nemjĩir sirp'ʌg hee haadeewai sĩi dau hap'ʌʌ chëba nʌisierrjö, Hẽwandam hiekjã t'ãraucha hʌ̈k'awi hi hit'ee nem wajap'a wawaagjã serbiiba t'ʌnaabahab hajim hanʌm. \v 20 Pari hãaur k'ʌʌn t'ʌnʌmgui hajim hanʌm, har Hẽwandam hiek t'ãraucha hʌ̈k'awi, hi dau na hagchanaa, nem wajap'a waaujem k'ʌʌn. Magʌm k'ʌʌnau har Hẽwandamau nem wajap'a waupi jaauwaijã nem par daúa hooba haajem. Mag waum k'õsi wau naawai hamachdëu nem wauju hayagpierr waaujem: hãaur k'ʌʌnau nemjĩir chi chëmiejö dʌ̈rrcha, hãaur k'ʌʌnau hagpierrpai, maimua hãaur k'ʌʌnau bʌchk'unpai. Mamʌ t'umaam k'ʌʌnau hichiita hichdëu k'õsimjö haajem ha jaaumajim haajem. \s1 Lámpara nem hĩgk'aa \r (Lc 8:16-18) \p \v 21 Mag jaautarr k'ur hamag magjim haajem: ’Pãrau hoowai, ¿k'aíu hõtdau paanaa sĩi bat'ẽe heegar wa nem bʌ̈ hee k'ãijã hausĩiujẽ? Hõrau mag hausĩuba haajemgui hajim hanʌm. Hõtdaun paanaa dau garta hausĩiujemgui hajim hanʌm, dau hararaa hoog. \v 22 Hich jãgta sĩebahab hajim hanʌm hagjö Hẽwandam hiekjã. Hĩswe chan hõrau hagt'a wajappai k'augba nʌm, jãga Hẽwandamau hõor peerdʌ hauju. Mamʌ jãg hõt bʌ̈ʌg nem hoowai dawaa hoojemjö, mʌg hatagta hamau wajapcha k'ap'ʌ nʌisijugui hajim hanʌm. Chi mag k'augba nʌm k'ʌʌnan hagt'a k'ĩchag hee nem hoo nʌmjöta nʌmgui hajim hanʌm, bʌ̃ʌrjã k'augba. \p \v 23 Magwi hich Jesuupai, ’Jʌ̃g hʌ̃rʌʌnaa cha mua jaau chirʌmjö habat hajim hanʌm hamag. \v 24 Maimua magjim haajem: Pãrau mua nem jaau chirʌmta pãach t'ãraucha hʌ̈k'am k'õsinaa, pör hee haunaa warag k'augam k'õsi hamʌn, hich Hẽwandamau hagjö pãar pör höp'ër hapiju, hich hiek hajapcha k'ap'ʌ hamk'ĩir. \v 25 Har chi t'ãar honee hũrm k'õsi hũr nʌm k'ʌʌnag Hẽwandamau warag k'ĩirjug deejugui hajim hanʌm, hich hiek k'apcha hamk'ĩir. Mamʌ har hũrmap'apai hũr nʌm k'ʌʌn k'ĩirjug heemʌn, cha mua jaau chirʌmjö deeu hich hiek sĩepiba, k'echeu haumajugui ha jaaumajim haajem. \s1 Nemjĩir dau bãaumam hag nem hĩgk'aa \p \v 26 Mag jajawagmamua hĩchab hich Jesuupai, ’Pãrag deeum ejemplodam jaauk'imgui hajim hanʌm, jãga haajẽ hõrau mag mʌ hiek hʌ̈k'am k'õsi hʌ̈k'awi hamach t'ãar hee haauwai. Mag mʌ hiek hamach t'ãar hee hau nʌmʌn, woun hãbmua nemjĩir daudam jĩir sĩubarmjöta simgui hajim hanʌm. \v 27 Mag jĩir sĩubaawai t'arrp'ëwia hedaram magwe bãau hëhëek'am. Mamʌ mag bãau hëhëek'am chan chi jĩirtarraujã bʌ̃ʌrjã k'augba sim, jãga mag hich happai bãaumamua hʌ̃gt'aa papagmá. \v 28 Maan mag simʌn, ya jẽb hee sĩewai chi jẽbëuta hich happaimua mag bãaupi sim k'abahab. Nacha t'arrp'ëwi bãau sim, maimua dʌ̈rrcha haadeewai bi p'ũp'ũid haadëwi hũhũi jöisim. \v 29 Maimua mag t'ʌnʌʌ hawi ya p'ur haadëm. Mag p'ur haadeewai t'umaam k'ʌʌnau ya k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, t'ʌʌju haai haadëm. Magbaawai t'ʌʌwi deg paa t'ʌnʌʌujem. Hich hagjöta simgui hajim hanʌm hĩchab mʌ hiekjã: Hõrau k'augmampierr bãbãwagmamjöta sim, warag hich Hẽwandamau k'õsimjö wënʌrraa k'ap'ʌ paauk'amaawai. \s1 Nemjĩir mostaza dau hag nem hĩgk'aa \r (Mt 13:31-32; Lc 13:18-19) \p \v 30 Jesuu mag jaaumamua, ’¿Pãrau k'ap'ʌ nʌ, jãga sim habarí Hẽwandam hiek mua jaau chitʌm, maimua k'anjöta sim ha mua pãrag jaaubark'iin? hajim hanʌm. \v 31 Mʌg mua jaau chitʌm hiek'an, mostaza daudam woun hãbmua hich dik'u gaau jĩir sĩubarmjöta simgui hajim hanʌm. Hichta nemjĩir daudam t'umaam k'ʌʌn k'ãaijã bʌ̃rʌʌcha k'itʌm. \v 32 Pari mag bʌ̃rʌʌ k'itʌmta jẽb hee jĩir k'ërbarmʌn sĩi pabʌ̈ pöm hãdëe bãaujem. Magbaawai nemchaain bëewi chi piu gaai hamach di hëeujem. Hich hagjöta simgui hajim hanʌm hĩchab mʌg Hẽwandam hiek mua pãrag jaau chitʌmjã: Mʌʌgwaiwe chan k'apan k'abata hʌ̈k'a durrum; pari mag durrumuata warag nem pöm haaidʌbapäaiwai hõor k'apank'am k'ʌʌnauta hʌ̈k'aju ha jaaumajim haajem. \s1 Jãgwi ejemplo jaaumamuata Jesuu nem jaaujeejim haajẽ \r (Mt 13:34-35) \p \v 33 Mag ejemplodampa jaaumamuata Hẽwandamau maach peerdʌ haaujem hiek Jesuu jaaujeejim haajem, magʌm gaaimua wajapcha k'ap hamk'ĩir. \v 34 Mamʌ ejemplo chuk chan mag hõor pöm wëjömʌg bʌ̃ʌrjã nem jaauba haajeejim hanaabá. Mag ejemplodamaupa nem jaaumatarrta hich k'apeen dʌ̈i hamach happai haadeewain deeu wajap'a hamag jaaujeejim haajem, wajapcha k'ap hamk'ĩir. \s1 Jesuu p'ũ dʌ̈i p'ũas t'umbapitarr \r (Mt 8:23-27; Lc 8:22-25) \p \v 35 Hich hag hedpai ya k'eeuraa haadëm hee, Jesuu hich k'apeenag, —Wëttarrau hajim haajem, dö k'ĩijãr t'ʌrrdö higaau. \p \v 36 Maimua chadcha hõor haig narr k'ʌʌn p'ëpʌawi, ya hich Jesús bote hee waaidʌwia hoo wëjorr haawai, chi k'apeenau hi joo harrjim haajem. Mag ham wëtum dʌ̈i deeum bote haig narrjã hagjö ham dʌ̈i wëtjim haajem. \v 37 Mag ham döjãrr paauk'a p'öbaaderr hagt'a pöm k'aba nʌm hee, p'ũ t'eeg wëbaadëmua sĩi p'ũasdau baupa jöisijim hanʌm. Mag p'ũas baupa haadëmua bote hee p'ũasdau sog bëbëek'amua ya chi boteeu hãwatbajujö hierrpamaa hajim hanaabá. \v 38 Mamʌ mag nʌm hee hich Jesús bote k'ua pörk'au gaai sĩiuba k'ãi jörrajim haajem. Magbaawai hi k'apeenau jãp'ierr nʌm hiek'au hi p'iriupʌ̈iwia hirig, —¡Maestro, p'iidʌbá! Pua chan mʌg maach k'öomamjã k'augbahab hajim hanʌm hirig. \p \v 39 Magbaa Jesús p'iidʌwia mag p'ũ t'eeg t'ʌnʌmʌg meeurrau sĩunaa hĩchab p'ũas meeuk'a t'ʌnʌmʌgjã “T'umbabaad” habaawai, warre döjã meuu sĩsijim hanaabá. \v 40 Magwi hich k'apeenagta, —¿K'an jãgwi pãar jãg hatcha jãp'ierr nʌma? ¿Pãrau mʌ mʌg pãach dʌ̈i mʌ chitʌmjã k'augbata nʌ hajim hanʌm, jãgcha jãp'ierraag? \p \v 41 Jesuu hamach dak'ĩir mag p'ũas dʌ̈i p'ũpa meeuk'a t'ʌnarr t'umba hat'am hoowia dauderraa nʌm hiek'au, “Keena, ¿mʌʌn k'anim wounta jãg p'ũujã p'ũas dʌ̈imua hi hipierraa nʌma?” ha jëjëeu haajeejim hanaabá hamach wir haigpai. \c 5 \s1 Jesuu woun hãb dösãt bënëu baarjerr bën chugpaatarr \r (Mt 8:28-34; Lc 8:26-39) \p \v 1 Mag k'odjörröo hawia Gadara durr p'ẽeubaimajierram haajem, hich hag t'ʌrrdö heepai t'oom higar. \v 2 Mag p'ẽeubaimawia Jesús bote heemua waaidʌwia durrpabaadëm hee, hi k'ĩirp'ee woun hãb dösãt bënëu bar simta durr hujã haarmua hi haig k'ap'ig bëejim haajem. \v 3 Mag woun sĩi hujã hee hõor hauk'eerjem jẽbdegpai sĩejeejim hanaabá. Mag sim chan par hõrau pʌr haunaa cadenau jʌ̃ sĩsiuk'amjã pöd jʌ̃ wai naaba haajeejim hanʌm. \v 4 Mag juapa t'eeg sĩewaita biek k'apan parii hõrau cadenau bʌ̈ jʌ̃naa juapa jʌ̃ sĩsiuk'amjã, sĩi warag chi cadenta t'ʌrrëu pʌpʌa haajeejim hanʌm, ni hãbmuajã pöd pʌr wai sĩeba. \v 5 Mag simʌn hedaram magwe sĩi pabʌ̈ heeta nʌrranaa hujã hʌ̃rʌm magwe nʌrraajeejim hanaabá. Mag nʌrrʌmʌn sĩi parhooba hähäagmamua mokdau juajã gar haunaa hichdëupaita hich p'ãrmaajeejim hanʌm. \v 6 Mamʌ mag nʌrrʌmua warpwe Jesús hoo hat'aawai sĩi warag hi simʌgta k'ap'ig bëewia hi k'ĩirp'ee p'õbk'abaichëjim hanʌm. \fig |src="CN01709B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MRK 5.6" \fig* \v 7 Mag p'õbk'achënaa t'et wiiu hanaa hirig, —¡Jesús, cha Hẽwandam hʌ̃gt'aa p'uu nʌm Hiewaa! ¿K'ant'eeta pua mʌ mʌg k'aibag waubaichëma? hajim hanʌm. \p \v 8 Chi wounau hich garmua Jesuug mag hiek'atarran, maan Jesuu ya hag nawe chi mepeer mag woun mor hee simʌg chawag höbërpi jaautarr haawaita hirua mag hiek'ajim hanaabá. \v 9 Magbaa Jesuu hirig, —¿Pʌ k'an ha t'ʌ̃ʌrjẽwi? hajim hanʌm. \p Magbaa chi wounau, —Mʌʌn “Mepeen P'öbör” ha t'ʌ̃ʌrjemgui hajim haajem, maar nem k'apan sĩerrjëe haawai. \p \v 10 Hich mag wounau hirig hö bʌ̃rʌʌ haadëp haajeejim hanʌm, maigmua warp chi mepeen jʌrk'ʌʌipʌ̈im hugua. \v 11 Maig dak'a durr bʌ̈k'ʌrr k'ũsnaan k'apan p'at'au jʌr k'ö wënʌrrarr haawai \v 12 chi mepeenau, —Magan har chum k'ũsnaan k'apan t'ʌnʌm haar maar pʌ̈iwi jũrr jãk'ʌʌn k'ũsnaan heeta marag dubpi jaaubá hajierram hanʌm Jesuug. \p \v 13 Magbaa chadcha Jesuu mag chi woun mor heem mepeenag höbeerpi jaauwi, jũrr mag k'ũsnaan k'apan dos miljö narr heeta dubpi jaaubaawai, chadcha mak'ʌʌn heeta dubp'öbaadëjim hanaabá. Mag mepeen k'aigbam pöm k'ũsnaan hee dubp'öbaadeewai sĩi parhooba k'ap'ig p'öbaadëwi hit'urmʌg hʌ̃rmua t'ʌrrdö hee dʌrbagk'a sĩi dö hee jogaa k'ëchdubjim haajem. \p \v 14 Mag hoobaawai hajap jãp'ierrwi chi t'ʌa narr k'ʌʌn parhooba k'ap'ig p'öbaadëjierram hanʌm, hõrag jawaan. Mag wëtwi p'öbör heejã jaauwi maimua p'öbör higaau di hãhãbdö nʌnʌidʌm heem k'ʌʌnagjã t'umwe jaaumajierram haajem. Hamachig mag jaaumaawai hag bʌ̈rre hõrau haar hoon weetjeejim hanʌm. \v 15 Mag wëtwia Jesús haar barimawia hooimaawai, chi woun mag dösãt dʌ̈i sĩerr k'ajũa wajap'a jũawia maach k'ĩir hich mʌg jup hoo sim hooimajierram hanaabá, sĩi magʌm bën k'aigbam pöm mor hee chuk'u sĩerrjö, monak'a. Mag hoowai hõor dauderraa naajim hanʌm. \v 16 Mamʌ mag hamach daúacha Jesuu mag woun bën chugpaapʌ̈iwia chi k'ũsnaanjã lökiewi dö hee jogaa k'ëchtarr horr k'ʌʌnau jũrr deeum k'ʌʌnag nem hĩgk'amajierram haajem. \v 17 Chi hag perás joobaajerr k'ʌʌnau mag hũrbaawai Jesuug jajaau haajeejim hanʌm, hamach durrmua chawag mamk'ĩir. \v 18 Mag hich jʌrbaadeewai, deeu maag hawi, hich bëetarr boteeg mawi hag hee waaidʌbaadëjim haajem. Mag hi mam hoobaa mag chi dösãt bën wai sĩerrau hich harrmk'ĩir hirig jëeujim hanaabá. \v 19 Pari Jesuu hich dʌ̈i harrbajim haajem. Sĩi hirig warag, —Pʌch diig mawia pʌch k'odnaanag jaaubamí hajim hanʌm, jãga Hẽwandamau hʌ̈u pʌ dau hee haug k'augwia pʌ monaaubar. \v 20 Jesuu hichig magbaawai chadcha hi hipierr mawia Decápolis durr p'öbör nʌnʌidʌm hee hõrag jaaumajim hanʌm, Jesuu hi dau haug k'augwi hʌ̈u hi bën chugpaatarr. Mag jaaumam hũrwi t'umaam k'ʌʌnta jʌ̃gderraa naajim haajem. \s1 Jairo k'a maimua hʌʌi hãbmua Jesús k'ajũa gaaipai pʌrtarr \r (Mt 9:18-26; Lc 8:40-56) \p \v 21 Mag chadcha Jesús deeu Gadaramua dʌrbawia, t'oom higar nacha hich sĩerr haar barbaimaawai, hõor pöm hi bigaau p'ʌʌrbaadëjim hanʌm. Magbaawai pöd durragjã maba, hich haigpai dö higaau sĩsijim haajem. \v 22 Mag hõor pöm p'ẽp'ẽeuk'am hee, woun hãb Jairo ha t'ʌ̃r sim hi haig bëejim haajem. Mag jöoi judionaan Hẽwandam hiek jaaujem deg chi pörnaan t'ʌnʌm heem hajim haajem. Mag bëewia, Jesús bʌ̈k'ʌrr p'õbk'achëwia, \v 23 chaigpamamua, —Mʌ k'aan parba jã heemuapai k'ërʌmta hoo pʌajim, mʌ di haar marraugui hajim hanʌm. Mua k'ap'ʌ chirʌm, puata mʌ k'a jua pʌrmʌn hʌ̈u hi peerdʌ haujugui hajim hanʌm hich Jairoou. \p \v 24 Mag Jairoou hich di haar hëeurrbaicheewai Jesús chadcha hi dʌ̈i majim haajem. Mag hi mam dʌ̈i hĩchab hõor pöm hi hẽudee p'ẽeudʌ wëtmajim hanaabá. \v 25 Mag hõor k'apan pos wëtum hee hʌʌi hãb sĩejim haajem, doce años sĩi p'õmieu bar sim. \v 26 Mag k'itʌmʌn wajap hʌʌi dau haug waaujeejim hanʌm, doctornaanag hich monaaupiju hẽk'a nʌmjã pödba haawai. Parii bënhë gaai hich p'atk'ondam wai k'ërarr t'um gastaapʌ̈itarrjã bʌ̃ʌrjã monaauba, waragta heeg pamaa hajim hanaabá. \v 27 Hich mag hʌʌyau hũr hat'ajim hanʌm, Jesuu hõor mor masim k'ʌʌn monaau nʌrrʌm. Hichdëu mag hũrbaawai hi haar hõor pos t'ʌnʌm hee t'et p'ẽeudʌ mawia hëugarmua meraa hi k'ajũa gaaipai sĩi pʌrimajim hanaabá. \v 28 Hirua mag meraa pʌrimatarran, hich hödegpai, “Sĩi mua hi k'ajũadam gaai pʌrbarmuapai mʌ monaau hʌisiju” ha k'ĩirjuwiata mag pʌrimajim hanaabá. \v 29 Mag chadcha hirua Jesús k'ajũa gaai pʌrbarm bʌ̈rre chi p'õmie mag t'ʌnarrjã warre t'ʌbabaadee warre hich mag monaau sĩsijim hanʌm. Magbaa hʌʌyau hĩchab warre hich k'a jʌʌubaadëmjã k'aug hat'ajim hanaabá. \v 30 Mamʌ hĩchab mag hich gaai pʌrbaichëm bʌ̈rre Jesuu k'aug hat'ajim hanʌm, Hẽwandam juapá hich gaai simua hʌʌi hãb monaaubapʌ̈im. Magbaa Jesuu mag hõor pos t'ʌnʌmʌg heerpanaa, —¿K'aíuta mʌ k'ajũa gaai pʌrbaichëma? hajim hanʌm. \p \v 31 Magbaawai jũrr hich k'apeenaupai hirig, —¿Jãga mag k'aíuta mʌ gaai pʌrbaichë haju? Pua hoobahab, hõor k'apan pʌch haig p'ẽp'ẽeuk'am. Mag nʌmʌ mag “K'aíuta mʌ gaai pʌrbaichë” ha sĩeb hajim hanʌm hirig. \p \v 32 Mamʌ mag jëeu buburrk'amjã ni hãbmuajã hichig jaauba haawai hich bigaau hõor nʌm k'ʌʌnagta hoop'ʌʌrdʌdʌ haajeejim hanʌm, mag hich k'ajũa gaai pʌrchëtarr hook'aawai. \v 33 Mamʌ mag meraa hi gaai pʌrtarrta hich k'aug hat'aawai jãp'ierr nʌm hiek'au sĩi k'a duui Jesús haig bëewia hi k'ĩirp'ee kanieu p'õbk'abaichëjim hanaabá. Magwi chadcha meerba jaaujim hanʌm, mag hichdëu hi k'ajũa gaai pʌrtarr. \v 34 Mag hichig meerba jaaubaawai Jesuu hirig, —Mua pʌch monaauju k'ap'ʌ mʌ gaai pʌrchëtarr gaaimua, hʌ̈u pʌ monaauwi peerdʌjã peerdʌ hʌisimgui hajim hanʌm. Ya pʌ monak'a hʌisiewai pʌch diig maju haai hʌmgui hajim hanʌm hirig. \p \v 35 Jesús hagt'a mag hiek'a dʌnʌm hee, mag judionaan Hẽwandam hiek jaaujem degam chi pör Jairo hanʌm di haarmua hõor bëewi hirig, —Kakë, ya haaunaanaujã pöd hãwatba habarm; hidëu Maestro sĩubá hajierram hanʌm hirig. Ya par maach haar hi mabajup hajierram hanʌm. \p \v 36 Pari Jesuu hamau mag jaaubaichëmjã hasekasba, chi Jairoogta, —Hoob k'ĩirjum; sĩi mag k'ãai warag pʌch chaai hoo wai chitaju k'ĩirjugta wai chirsí hajim hanʌm hirig. \p \v 37 Maimua ya warag Jairo dʌ̈i hi di haar mam harr haawai hich mam dʌ̈i hõor k'apan harrbajim haajem. Hãba hich dʌ̈i harrtarr k'ʌʌnan Pedro dʌ̈i Santiago hajim haajem, maimua Juan; mak'ʌʌn t'ãrjuppai harrjim haajem hich dʌ̈i. \v 38 Mag wëtwia di haar barimawia hooimaawai Jairo deg sĩi bĩep sereu t'ʌnʌm dʌ̈i hõor p'ogdʌ t'ʌnʌmjö t'ʌnʌm hee jũrram k'ʌʌnau hʌ̃apëpërk'amta hũrimajierram haajem. \v 39 Magbaa hich Jesuu hierr mag ham sereu t'ʌnʌm haar dubwia hamag, —¿K'ant'eeta mag hatcha sereu t'ʌnʌ́ma? hajim hanʌm. Hoob bĩemiet. Chaai meeba sĩi k'ãi k'ërʌm k'abahab hajim hanʌm hamag. \p \v 40 Mamʌ Jesuu mag chaai meeba sĩita k'ãi sim habaawai haig narr k'ʌʌnau warag hi wau hiek'a naajim hanaabá. Mamʌ hich gaai hiuk'a nʌmjã ham hiek hasekasba, warag t'umaam k'ʌʌnag dawag höbërpi jaauwi, chi binaandam dënnaan maimua hich k'apeen t'ãrjup hich dʌ̈i p'ë harrtarr k'ʌʌnpaita hich dʌ̈i hierrag dubpijim haajem. \v 41 Mag chi binaandam haar dubwi, hi juadam gaai pʌr haunaa hirig, —Talita, kum hajim hanʌm. (Mag sim haiguin maach meúan, “Hʌʌik'aardam, p'iidʌbaad” ha simʌu.) \p \v 42 Magbarm bʌ̈rre chadcha p'iidʌwia hõor dak'ĩir monak'a dʌr nʌnʌʌu k'abaadëjim hanaabá. Mag hoobaawai chi dënnaan maimua hich Jesús k'apeenpa warre dauderraa nʌisijim hanʌm. Hich mag chi daupeerdam Jesuu p'iriu hautarr, doce años sĩejim haajem. \v 43 Mag p'iriu hauwi chi chaairag t'achdam deepi jaaujim hanʌm, k'ömk'ĩir. Mamʌ mag daupeerdam hichdëu p'iriu hautarr chan bʌ̃ʌrjã haig narr k'ʌʌnag jaaupibajim haajem. \c 6 \s1 Nazaret p'öbör heem k'ʌʌnau Jesús hisegtarr \r (Mt 13:53-58; Lc 4:16-30) \p \v 1 Mag chaai chi meem harrta deeu p'iriu hauwia, Jesús hich bãautarr durr p'öbör Nazaret hanʌmʌg petajim hanʌm. Mag hi petam dʌ̈i hi k'apeenjã hi dʌ̈i wëtjim haajem. \v 2 Mag mawi barimawia, ya jua hʌ̃ʌijem hed pabaadee, maar meeun Hẽwandam hiek jaaujem deg mawi Hẽwandam hiek jaaubaadëjim haajem. Mag hirua jaaumam hũrwia haig hõor pöm t'ʌnarr k'ʌʌnau jʌ̃gderraa nʌm hiek'au hamach wir haigpai jëjëeuk'amua mag naajim hanʌm: \p —¿Magʌm hiek hichdëu jamta k'augjimta mag hiek pöm jaaumáma? ¿Jãga jãg hõor monaau nʌrrʌ́ma? hanaajim hanʌm. \v 3 Keena, pãrau hoowai, ¿hich mʌg woun kalpinter k'abá hanaajim hanʌm, María hiewaa? Hi heeugpeenauwai, Santiago, José, Judas maimua Simón. Hi hʌ̃p'ʌʌin k'abahab hĩchab har mʌig hich mʌg p'öbör hee naajem k'ʌʌn; maagwai hichjã maadëu k'ap'ʌ nʌm, hich mʌiguim haawai. \p \v 4 Pari magbaa Jesuu hamag magjim hanʌm: \p —Chadcha deeum durram k'ʌʌnaun mʌg Hẽwandam hiek jaau wënʌrrʌm k'ʌʌnag heenaa ham dʌ̈i hajap'a haba haajeeb. Pari mag sim jũrr dich bãautarr durrpai chan ham k'a k'õchk'abanaa hamach k'odnaanau ni hamach dʌ̈i hãbam deg joobaajem k'ʌʌnaujã ham k'a hisëe haajemgui hajim hanʌm hamach k'ĩircha. \p \v 5 Mag warag maig chan Jesuu hõor mor masi narr k'ʌʌn t'um jua pʌrbajim haajem, hamachdëu mag hirua jaau sim hʌ̈k'aba harr gaaimua. Daudam k'apan k'aba hichdëu jua pʌrtarr k'ʌʌnpai monaaupʌ̈ijim haajem. \v 6 Mag hichdëu Hẽwandam hiek jaau k'itʌm hʌ̈k'aba nʌm hoowi hich Jesúpata warag t'umaa k'ĩirjuwi hök'ĩirjuu haadëjim hanaabá. \p Magbaawai hichta warag mawi jũrr haigmua p'öbördam dak'a sĩsidʌm hee Hẽwandam hiek jaau nʌrraajeejim haajem. \s1 Jesuu hich k'apeen doce Hẽwandam hiek jawamk'ĩir pʌ̈itarr \p \v 7 Mag nʌrrʌmua Jesuu biek hãb hich k'apeen doce hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn hãbam haig t'ʌ̃rp'ë hauwi nunumdö pʌ̈yaagpajim haajem. Mag pʌ̈yaagpamua hĩchab hich juapa t'eegjã hamag deemajim hanʌm, mag juapaau hõor mor heem dösãt bën k'aigbampa hich dënjö jʌr wërpmamk'ĩir. \v 8 Magwia hĩchab k'ʌd hee k'ömaagjã bʌ̃ʌrjã hamag nem hinag harrpiba, ni talegdijöm, t'achjöm, ni p'atk'onjã harrpibajim haajem. Hãba harrpitarran bordondampaita harrju haai nʌm hajim hanʌm. \v 9 Hich hagjö zapatjã hamachdëu jũa narrdampai harrpiwi k'ajũajã hamach mor gayam dʌ̈ipaita wëtju haai nʌm ha jaaujim haajem, deeum t'eg jũjũa haagjã harrba. \p \v 10 Mag jaauwi hĩchab, —Pãach wënʌrrʌmpierr pãachig di jaaubarm degpai k'eeupaawai k'ãibat hajim hanaabá, pãach maigmua chawag wët nʌm hora. \v 11 Dëgölp k'ãijã hõrau hamach deg pãach dubpiba habaawai, wa pãachdëu hamachig Hẽwandam hiek jaau nʌm k'ãijã hũrba habaawai, warre hamach dak'ĩirwe pãach bʌ̈ gayam jẽb hʌʌrp'ë hʌʌrp'ënaa pãachta hërëubaadët hajim hanʌm. Pãrau magmʌn magbarmuapai hamag, “Pãach jãg Hẽwandam hiek hũrba habarm gaaimua hich dʌ̈ita k'ĩir k'ap'ʌ habat” hanʌmʌugui hajim hanʌm. \p \v 12 Hamachig magbaawai chadcha hërëubaadëwia p'öbörpierr hõrag Hẽwandam hiek jaaumamua, “Pãach pekau pöoma nʌm hãsie hewag k'ĩirjuwia Hẽwandamagta chugpaapi jëeubat” haajeejim hanʌm. \v 13 Mag jaau wënʌrrʌmua hĩchab dösãt bënëu baarjerr k'ʌʌn mor heem bën k'aigbampa jʌr wërpnaa, pabʌ̈ olivo hanʌm k'aúa hõor k'amor masim k'ʌʌnjã k'a p'urnaa, Hẽwandamag jëeubaa hõor pöm monaaupʌ̈i maajeejim haajem. \s1 Rey Herodeeu Jesuuta Juan hõor pör choomie k'ararrpii sĩerr \r (Mt 14:1-12; Lc 9:7-9) \p \v 14 Jesuu mag hõor mor masim k'ʌʌn pöm monaau nʌrrʌm gaaimua sĩi hõor hee t'ʌ̃rp'öo sĩejim haajem. Mag nʌm hee Rey Herodeeu hũr hat'ajim hanʌm, hirua nem wau nʌrrʌm. Mag hichdëu hũr hat'aawai Jesuuta Juanpii hawi, “Maan Juan hõor pör choomie k'ararrta deeu hiiu p'iidʌwia mag nʌrrʌm; maguata mag hõor mor masim k'ʌʌnpa monaau nʌrrabahab” haajeejim hanʌm. \v 15 Mamʌ hirua mag sim hee bigaaum k'ʌʌnau, “Jã warr jöoingar Hẽwandam hi jaaumie Elías haajerr k'abahab” haajeejim hanʌm, Jesús higwia. Mamʌ jũrr magbaawai hãaur k'ʌʌnau, “Jã sĩi warr jöoingar Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌnjö Hẽwandam hiek jaaujem k'abahab” haajeejim hanaabá. \v 16 Jũrram k'ʌʌnau mamagk'am hũrbaawai chi rey Herodeeu, “Mʌrʌg chan ma chan deeum k'abam. Mua k'ĩirjuawain maan Juan chi hõor pör choomieu, har mua hi hö t'ʌappʌ̈ipitarr. Hichta deeu hiiuwia mag nʌrrabahab” haajeejim hanʌm. \p \v 17-18 Hirua mag sĩerran mʌg hajim haajem: Maata hich Herodeeu hich naam Felipe hʌʌi Herodías hanʌmta k'echeu hauwi hag dʌ̈i sĩejim hanaabá. Mag hit'eeta Juanau chi reíg, “Pua pöd pʌch naam jua heem hʌʌi k'echeu hauwi pʌch hʌʌik'a hauju k'aba simgui” hajim hanʌm. Mamʌ sĩi hichig magbaawai warag Juan pʌr haupi jaauwi, cárcel deg p'ãar sĩupinaa, cadenau jʌ̃ sĩupijim hanaabá. \v 19 Mamʌ mag nʌm hee chi Herodes hʌʌi Herodías hanʌmuan Juanau mag hiek'atarr gaaimua t'õopimjã k'õsi t'ʌnaajim hanaabá. Pari mag nʌmta pöd t'õoba haajeejim hanʌm, mag chi jayau t'õomk'ĩir jaaubam haawai. \v 20 Mag nʌm dʌ̈i chi rey Herodeeujã Juan hök'ö haajeejim hanaabá, hirua hoowai Juanau chadcha Hẽwandam dau na nem hagcha waunaa hãba hi hiekpai jaaujerr haawai. Maguata Juanau hichigcha hik'ʌaba hiek'amamjã magʌmjã higba, warag hũrm k'õsi hi hiek hũrnaa sĩi hich hödegpai, “¿Jãgata hak'iina?” haajeejim hanʌm. \p \v 21 Mag nʌm hee Herodeeu hich año cumplii nʌm hed p'iejãb pöm waupijim haajem, p'iesta k'aag. Magwi chi t'et'emnaan hich garcharam k'ʌʌn dʌ̈i, comandantenaan maimua Galileapien hagjö chi t'ierrnaanpa hãba t'ʌ̃rk'ʌʌipʌ̈ijim haajem, hich haig t'ach k'oon bëemk'ĩir. Magbarm heeta hĩchab Herodiaaujã Juan k'aibag wauju dawaa p'it'urg chukk'u hoo hat'ajim hanaabá. \v 22 Mag ham t'ach k'ö nʌmta, chi Herodías k'a bëewia hõor dak'ĩir jemk'abaichëjim hanʌm. Mag jemk'abarm chi reíu hich dʌ̈i hãba t'ach k'ö narr k'ʌʌn dʌ̈imua k'õigjierram haajem. Mag wajap'a jemk'abarm hoobaawaita chi reíu hich bãaurrag, —Pʌchdëu nem k'õsim mʌrʌg jëeubá, mua pʌrʌg deeju pʌchdëu nem higbarm hajim hanʌm. \p \v 23 Mamʌ mag hichig nem jëeupipik'amjã chi dauperau bʌ̃ʌrjã jëeuba haawai hichdëuta deeu pʌaba hirig, —Chadcha mʌch himeerba parhoobam nem pʌchdëu k'õsim mʌrʌg jëeubarm mua pʌrʌg deebajupa. Pua mʌg durr mʌchdëu jʌ̃a chirʌm heem jãrrcha k'ãijã mʌrʌg jëeuk'iinjã, hichiita mua deeb k'aba pʌrʌg deejugui hajim hanʌm. \p \v 24 Chi rey Herodeeu pʌaba hichig mag jëeupipik'amjã jëeuju k'augba haawai hich hãd haar mawi jũrr hich hãdagta jaauwimajim hanaabá, hichig k'ĩirjugdam deemk'ĩir. Magbaa chi hãdau hich k'aag, —Pʌchig Juan pörta t'ʌapnaa t'ëp hee deepi jaaujuma hajim hanʌm. \p \v 25 Hich hãdau hichig mag jaaubarm bʌ̈rre deeu hich bãaurr jöoi haar mawia hirig, —Rey hajim hanʌm, muan nauwe pʌrʌg Juan hõor pör choomie pörta t'ʌapwia mʌchig t'ëp hee deepim k'õsi hʌmgui hajim hanaabá. \p \v 26 Mamʌ hich bãaurrau mag hichig Juan pörta jëeubaawai chi rey warre hök'ĩirjuu haadëjim hanʌm. Pari mag hich bãaurrau hichdëu nem k'õsim t'umwe jëeuwiajã hõor dak'ĩir hich himeerba deeju ha hiek'atarr haawai mag hãsie deebamjã habajim haajem. \v 27 Magbaa hag bʌ̈rre hich soldaaun hãb pʌ̈ijim hanʌm, Juan hö t'ʌapnaa hich haig chi pör happai haibëemk'ĩir. \v 28 Magbaawai chi soldaaunau chadcha Juan cárcel deg sim haar mawia, hi hö t'ʌappʌ̈inaa, chi pör happai t'ëp hee chi dauperag deechëjim hanaabá. Mag hichig deebaicheewai jũrr hich hãdag deejim hanʌm. \v 29 Mag Juan cárcel deg pʌr wai narr hö t'ʌapbapʌ̈im ha hũrbaawai hi k'apeenau chi mordam cárcel degmua harrwia hauk'ërt'urjierram haajem. \s1 Jesuu hõor cinco mil jãhogtarr \r (Mt 14:13-21; Lc 9:10-17; Jn 6:1-14) \p \v 30 Magtarr k'ur Jesús k'apeen mag hichdëu pʌ̈itarr k'ʌʌn deeu hi haig barchëjierram haajem. Mag bëewia deeu hãbam haig naaicheewai hamachdëu hõrag Hẽwandam hiek jaaujerr dʌ̈i hõor monaaumarrpa t'um hirig jaauchëjierram haajem. \v 31 Mamʌ mag jũrram k'ʌʌn p'ẽp'ẽeuk'am gaaimua t'achdam k'oogpaijã bʌ̃ʌrjã jua par k'aba narr haawai mag ham nem hĩgk'a höpinaa jũrr hich Jesuu hamag, —Hõor chukag hee maach happai jua hʌ̃yaan wëttarrau hajim hanʌm. \p \v 32 Magwia chadcha hamach happai haig botedam sĩerr hee hërëubaadëjim haajem, hõor chukag haar. \v 33 Pari mag ham wëtum hõor k'apank'am k'ʌʌnau hoopʌ̈ijierram haajem. Hamachdëu mag hoobapäaiwai, hi barjujã k'ap'ʌ narr haawai, jũrr k'ʌd hee k'ap'ig p'öbaadëwi, hamachta hi barju nawe bardʌtk'aimawia hi nʌ naaimajim haajem. \v 34 Maimua barimawia hooimaawai chadcha hõor pöoma pos t'ʌnaajim hanʌm, hi nawe. Hõor pöm mag wëjöm Jesuu hoowai hi dau hee hap'ʌʌ durrajim hanʌm, sĩi nemchaain papjã chuk'u wënʌrrʌmjö narr haawai. Hichdëu mag hoobaawai hamag Hẽwandam hiek jaau wai sĩi hajim haajem. \v 35 Mag jaau simua ya k'eeuraa haadeewai hi k'apeenau hirig, —Ya hedau k'ëumamgui hajim hanʌm. Mag nʌmta maach chan t'ach k'öjujã chuk'u nʌm. \v 36 Maach dʌ̈i mʌig hõor pöm t'ʌnʌm k'ʌʌnag wëtpi jaaubá hajim hanʌm, hõordam di dak'apaim haar wa magbam k'ai p'öbör dak'am haar k'ãijã hamach k'oog t'ach për hawaan wëtamk'ĩir. \p \v 37 Hichig magbaawai jũrr hich Jesuu hamachigta, —Ham pʌ̈iju k'ãyau pãachdëuta hamag t'ach deejurauma hajim hanʌm. \p Magbaa chi k'apeenau jũrr hirig, —¿Magan hõor pöm mʌg wëjöm t'um t'ach k'öpiegan doscientos denariota pan gaaipai haupi sĩeb? hajierram hanʌm. \p \v 38 Magbaa Jesuu hamag, —¿Pãrau pandam k'arr wai nʌwi? hajim hanʌm. Chuk'u nʌm k'ai, hõrag jëeu hoobat, k'aíu p'iejãb waibëejĩ hich k'oog k'ãijã, maimua mʌrʌg jaaubat hajim hanʌm. \p Magbaawai chadcha wëtwi, hõrag jëeu hohoogmamua hãbmua pandam cinco maimua hãwarrdam numí wai sim hoobaawai, deeu hi haig bëewia, hich mag hirig jaauchëjim haajem. \v 39 Magbaa hich Jesuu hõor k'apan mag t'ʌnarr k'ʌʌnag p'ũak hʌ̃r k'apanaa p'ʌʌr hohoodö juppi jaaujim haajem. \v 40 Hamachig mag juppi jaaubaawai chadcha warp'aa poso p'ʌʌr nʌnʌid, p'ʌʌr nʌnʌid, hohood hap'öbaadëjim hanʌm, hamach k'ĩk'ĩratdö pogk'a chi k'apanag cincuenta, maagwai pogk'a cien; hõor pöm mag t'ʌnarr t'umaa hich mag hohood t'ʌnʌisijim haajem. \v 41 Magbaawai Jesuu mag pan cinco narr dʌ̈i mag hãwarr dau numí narrpa p'ë hauwia, hʌ̃gt'aag heerpanaa, Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa chi pan t'orreunaa, jũrr hich k'apeenag hʌapʌ̈imajim haajem, tagam k'ʌʌnag jigmamk'ĩir. Hich hagjö chi hãwarrjã hagdaujö t'umaam k'ʌʌnag jigpʌ̈ijim haajem. \v 42 Magdamaupai maig hõor t'ʌnarr k'ʌʌn t'um biwaauwia himie p'öbaadëjim hanaabá. \v 43 Mag himie p'öbaadeewai chi pan hãwarr dʌ̈i sobtarrau t'ʌbʌt doce hipiirk'a haujim haajem. \v 44 Mag chi t'ach k'ötarr k'ʌʌn k'apanag hemk'ooin happai cinco mil naajim haajem, hʌʌinjã beerba chaainjã beerba. \s1 Jesús döjã hʌ̃r nʌrrarr \r (Mt 14:22-27; Jn 6:16-21) \p \v 45 Mag t'ach k'ö haaipawia Jesuu hich k'apeenag, —Pãar mʌ na t'oom higar Betsaidaag dʌrbagk'abaadët hajim hanʌm, maimua jam p'öbör heeta mʌ nʌbaimat. Mʌʌn nau mʌg hõor hërëu t'ʌnʌm t'um hoopʌ̈iwiata majugui hajim hanʌm. \p \v 46 Maimua chadcha mag hõor wëtum k'ʌʌn t'um hoopʌ̈iwiata durrsĩ gaai petajim haajem, Hẽwandamag jëwaan. \v 47 Mag hich k'apeen bote hee hich na pʌ̈itarr haawai, ya k'ëubaadeewai, döjãrr wëtmajim haajem. Maagwai Jesús hich happai t'ʌbawi hagt'a durrsĩ gaai Hẽwandamag jëeu sĩejim hanaabá. \v 48 Mammua Jesuu hoowai hi k'apeen hamach juadamau hök'ar hẽk'a wëtmajim hanʌm, k'ĩir garmua p'ũ t'eeg wë t'ʌnʌm hee. Mag hamach juadamau hẽk'a wëtum hoobaawai hãspajuag ham hẽk'a hauwimajim haajem, sĩi döjã hʌ̃rpai mamua. Pari mag ham hẽk'a hautarrjã sĩi k'ajap'a ham haig dichaagpamjöo sĩejim hanʌm. \v 49 Mamʌ mag sĩi döjã hʌ̃rta nʌrrʌm hoo hat'aawai hak'aarpii hawia jãp'ierr nʌm hiek'au hähäa k'ap'öbaadëjim hanaabá. \v 50 Ma chan mag hãbpaimuajã hooba, hamach t'umaam k'ʌʌnauta hoo narr haawai, hamach t'umta jãp'ierr naajim haajem. Pari mag sereubaadëm bʌ̈rre hich Jesús garmua hamag, —Keena, hoob jãp'ierrmiet; mʌ k'abahab hajim hanʌm. \p \v 51 Magnaa ham bote hee waaidʌbaadee chi p'ũjã warre t'umbamamua t'umbabaadëjim haajem. Mag hoobaawai hi k'apeen warre dauderraa nʌisijim hanʌm, \v 52 hag noram Jesuu hamach dak'ĩir pan hãwarr dʌ̈i k'apanjã k'aba narraupai hõor pöm t'ʌnarr t'ach k'öpitarrjã k'ĩir hee paba. Jesuu hich juapá hoopi sim k'ap'ʌ haju haai nʌmta warag magʌmjã k'ĩirjuba sĩita jãp'ierr naajim hanaabá. \s1 Jesuu Genesaret durr hõor mor masim k'ʌʌn k'apan monaaupʌ̈itarr \r (Mt 14:34-36) \p \v 53 Maimua warag hãba hërëubaadëwi t'oom higar deeum durr Genesaret hanʌm p'ẽeubagk'abaimaawai warre hamach wëttarr bote jʌ̃ sĩujim haajem. \v 54 Mag jʌ̃ sĩuwia ya ham durr paauk'abaadeewai haig hõor narr k'ʌʌnau warre Jesús k'aug hat'ajierram hanʌm. \v 55 Hamachdëu mag hi k'augp'öbaadeewai, hamach dak'am k'ʌʌnag hi barbaichëm k'ap hamk'ĩir, jũrr jaau nʌrrjëe hap'öbaadëjim hanʌm. Hamachdëu mag hũrp'öbaadeewai p'öbörpierr haaunaanpanau hamach haaunaan pa bʌʌrk'am gaaipa hi sim haig haibëemajim haajem. \p \v 56 Jesús nʌrrʌmpierr p'öbör hee didam k'apan k'aba nʌnʌidʌm hee maimua sĩi durr didam hãhãbdö nʌnʌidʌm heem magwe hi na kaaijã hee hamach haaunaan haubëenaa hirig, —Maar haaunaanag pʌch k'ajũahidam gaaipai k'ãijã pʌrpibá haajeejim hanʌm, monaaumk'ĩir. \p Mag chadcha t'um hi k'ajũa gaai pʌrmam k'ʌʌnan warre monaauk'a maajeejim haajem, mag sĩi pʌrbarmuapai. \c 7 \s1 Sĩi jua sũgba t'ach k'ö nʌmuapai chan maach hãrba haajem. \r (Mt 15:1-20) \p \v 1 K'ãai hãb Jerusalén p'öbör heemua Jesús haig bëejierram haajem, Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr wajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌn dʌ̈i hich hag Hẽwandam hiekpai jawaag chi machnaanpa. \v 2 Mag bëewia hamachdëu hoowai hi k'apeen juajã hʌbata t'ach k'ö nʌm hoobaawai hʌ̈u k'abata nʌm hajim hanaabá. \v 3 (Hamau mag hiek'a narran, hamach chi judionaan t'um hamach jöoin hi pʌaba warrgarwe t'ach k'oopierr hajap'a jua hʌnaa k'oojemta warm k'ʌʌnau hich jãg juajã sũgba k'ö narr haawaita mag hiek'a naajim hanaabá. Maguata ham meeun chan jua hʌb k'aba chan t'ach k'öba haajeejim haajem, Hẽwandam dau na hamach hãrju hawia. \v 4 Maguata merrkau hee hudt'urwia bëeujã, hamach jöoinau jaaujemjö, jua hʌba chan pöd t'ach k'öba haajem haajem. Mag tag hamau nem waaujem k'ĩir k'apan t'ʌnʌm hamach warrgarm k'ʌʌn jöoin hi pʌaba, maguata hamau t'um hamach dö doojem jarr, t'ëp, jiedöpjömjã t'um hʌk'apʌ̈iwi hĩchab hamach k'ãaijem putjã t'um jãk'apäaijem hanaabá.) \v 5 Hamach hich mag sĩerrjëem k'apta chi fariseonaanau maestronaan dʌ̈imua hich Jesuug, —¿K'an jãgwia pʌ k'apeenau warrgurwe maach jöoinau jaaujem hipierraa k'aba, sĩi juajã hʌba hich jãgta t'ach k'ö nʌma? hajierram hanaabá. \p \v 6 Mag hichig jëeubaa jũrr hich Jesús garmua hamag magjim hanʌm: \p —Pãach jãg Hẽwandam hiek gayam pãachdëu nem jaaujemjö k'aba jũrr hag chaaur nem wau sĩerrjëem k'apta Hẽwandamau hich hi jaaumie jöoi Isaías k'ararrag pãach higwia hich hiek'atarr hiek mʌg p'ãpijimgui hajim hanʌm: \q1 “Pãran sĩi par hiek'aupaita mʌ hiek hʌ̈k'a nʌm hʌ̈k'a nʌm haajem. \q1 Pari mag nʌm chan par chadcha t'ãraucha hʌ̈k'abamta mag sĩerrjëem. \q1 Pãach mag nʌm gaaimua pãar t'ãar chan mʌ dak'ajã k'aba, sĩi mʌ warpta t'ʌnʌm. \q1 \v 7 Jãg nʌm haiguin parii pãach hip'it'ur pãrau mʌrʌg jëeuju. \q1 Pãrau jaau nʌmjã sĩi wir haig pãach k'ĩirjugpaiu; jã mʌ hiek k'abam” hajim warrgarwe Hẽwandamau, pãar higwia. \rq (Is. 29:13)\rq* \p \v 8 ’Mag chirʌmʌn pãachdëujã Hẽwandamau nem jaau sim hipierraa k'aba, sĩi pãach jöoin hiigta hee ham k'õchgau warag hirua nem jaau sim hichaaur sĩi pãach juagam nem hʌk'ak'a haju happai k'ap sĩerrjëe haawaita mag chirʌmgui hajim hanʌm hamag. \p \v 9 Hamag mag hiek'apʌ̈iwi hichdëupai hĩchab magjim hanʌm: ’Sĩi pãach jöoin hiigta hʌ̃rcha hee ham k'õchgau pãrau Hẽwandam hiek chaar gaai jaau simta warag hasekasmap'a haajem. \v 10 Jãgju k'apta warrgarwe jöoi Moisés k'ararrau, “Pʌch haai pʌch hãd dʌ̈i jãsenenaa hök'ö habá” hajim hanʌm. Maimua, “Har hiwiir hãbmua k'ãijã hich haai wa hich hãd k'ãijã t'õpnaa hãauk'a simʌn, maan warreta t'õopʌ̈iju haai nʌm” ha sim. \v 11 Pari Hẽwandamau hich hiek gaai mag jaau simta jũrr pãar hiek mag hãbmua k'ãijã dich hayag wa dich hãdag k'ãijã, “Pãrau hig nʌm mua wai chirab mamʌ pöd mua deeju k'abam, ya t'um Hẽwandam hit'eem haawai” ha hiek'aju haai sim hanʌm, dich dënnaan dau haug k'augba. \v 12 Magnaa pãar hiek mag ya chi mag hiek'abarmua chan mag dich dënnaan hiwiir hãb k'ãijã dau hap'ʌʌ k'ërʌm hoowiajã hagʌg hoobamjö haju haai sim haajem hanʌm, bʌ̃ʌrjã hagʌg hooba. \v 13 Jãg pãach jöoin hiigta hee nʌmua pãrau Hẽwandamau nem waupi jaau simta warag hisegpʌ̈i nʌm k'abahab hajim hanʌm hamag. Mag nʌmta hewagam k'ʌʌnagjã pãrau hich magta k'augpi wëtum; mamʌ magpaijã k'aba, mag tag pãrau nem k'aigba jaaujem nem k'ĩir k'apan t'ʌnaabahab hajim hanʌm hamag. \s1 T'ach k'ö nʌmuapai chan maach hãrba haajem haajem \p \v 14 Jesuu mag hiek'awia hich haig hõor t'ʌ̃rk'a haunaa hamag, —Pãadë t'umaam k'ʌʌnau mʌ hiek wajap'a hũrbat hajim hanʌm. \v 15 Mʌg jẽb gaai chadcha hõor pekaudam paraa k'it'ëem. Pari sĩi parhooba t'ach k'ö nʌmuapai chan Hẽwandam na hõor hãrba haajem. Hẽwandam na hõor hãrpiejemʌn pãach t'ãar hee nem k'aigbam k'ĩirjunaa hiek'aawaita pãachdëupai pãach hãrpiejemgui hajim hanʌm. [ \v 16 Magnaa hamag, Jʌ̃g hʌ̃rʌʌnaa wajap'a hũrbat hajim hanʌm cha mua pãrag jaau chirʌm.] \p \v 17 Jesuu hõrag mag hiek'awia hichta jũrr haigmua chaaug petajim haajem. Maimua ya deg paauk'abaimaawai chi k'apeenauta deeu hich hag hiekpai hirig jëeu naajim haajem, hamachig jaaumk'ĩir. \p \v 18 Mag hichig jëeubaawai jaaumamua, —¿Wa mag chan pãraujã hagt'a mag hiek k'augbata naab? hajim hanʌm hamag. Mua k'abá pãrag, “Sĩi t'ach k'ö nʌm gaaimuapai chan pekau paarpaba haajem” ha chirʌmgui hajim hanʌm. \v 19 T'achdam k'ö nʌmʌn sĩi buch heepaita sĩeimaajem, t'ãar heejã dubba. Mag buch heepai sĩewi chëbapäaiwai deeu chuk'u haadeejemgui ha jaaumajim haajem. \p Hirua mag sĩerr haiguin Hẽwandamau maachig nem k'ömk'ĩir deetarr chan ni hãbjã k'aigba k'aba sĩsidʌm ha sim hajim. \v 20 Mag hiek'amamua pʌaba hich Jesuu hamag, —Hõor pekau paarpa nʌmʌn t'ãar heemua k'ĩirjug k'aigbam höbër nʌmuata pekau paarpa nʌmgui hajim hanʌm. \v 21 ¿K'an jãgwia mag sĩ? T'ãar heeta magʌm k'ĩirjugjã t'um hompaa hauwia mammuata dawag höbër t'ʌnaawaima hajim hanʌm. Mammuata höbër t'ʌnʌm: dich hʌʌi k'abam dʌ̈i k'apes haju k'ĩirjug, nem jĩgk'aju k'ĩirjug, maimua hõor t'õoju k'ĩirjug. \v 22 Mag tag höbër nʌm: chik'am nemta dich dënk'a haum k'õsi haju k'ĩirjug, deeum hʌʌin wauju k'ĩirjug, parhooba nem k'aigbam nem wauju k'ĩirjug, chik'am k'ũgurju k'ĩirjug, chik'am hãauk'a hiek'a nʌm, wir haig dich t'ö nʌm, maimua sĩi donjö k'ĩirjug chuk'u nem wau nʌm. \v 23 Magʌm nem t'um t'ãar heemua dawag höbërdʌtk'a t'ʌnʌmuata Hẽwandam dau na hõor pekau paarpapiejem ha jaaumajim haajem hamag. \s1 Hʌʌi hãb Israelpie hʌʌi k'aba simua Jesuug chaigpatarr \r (Mt 15:21-28) \p \v 24 Jesuu maig hõrag jaau sĩewia petajim haajem, Tiro durr Sidón dʌ̈i nʌmʌg. Mag mawia hõor haig jẽerimajim haajem. Mamʌ mag hich deg pabaimamjã hõrag k'augpimap'a sĩejim hanaabá. \v 25 Mag hich k'augpimap'a sim hãba, hʌʌik'aardam t'õt'õrrsöm bënëu baarjerr hãdau mag hi barbaimam hũr hat'aawai, Jesús haar mawia hi k'ĩirp'ee kanieu p'õbk'abaimajim hanʌm. \v 26 Mag hʌʌi deeum durr Sirofenicia hanʌm durram hajim hanaabá. Hich mag hʌʌirau Jesús haar mawia chaigpaimajim hanʌm, hich chaai mor heem t'õt'õrrsöm bën höbeerpʌ̈imk'ĩir. \v 27 Magbaa, judionaan k'abam k'ʌʌn chan hagt'a monaauju k'aba chirʌm hawi, Jesuu hich mag hʌʌirag hogt'ompai, —Hidëu nacha Hẽwandam chaainta t'achdam k'öpi hat'á. Mua pua jaau simjö pʌ chaaita nacha monaauk'iin, mua hoowai dich chaainag deeju harr panta k'echeunaa saakienag deebarmjö hajugui hajim hanʌm hirig. \p \v 28 Magbaa chi hʌʌyau pʌaba, —Señor, pua jaau simʌn chadau. Pari hiin saakienaujã chaain jua bigaau chi pichag mes heegar k'ʌimam k'oojemgui hajim hanʌm. Maagjeewai mʌ Israelpie hʌʌi k'aba hʌab mamʌ, ¿pua mʌ chaaijã dau haug k'augbaju k'ai? hajim hanʌm hirig. \p \v 29 Magbaata Jesuu hirig, —Pʌch jãg hiek'a hʌm gaaimua pʌ chaai mor heem mepeer ya höbërbaadëm. Ya pʌ pʌch diig maju haai hʌmgui hajim hanʌm hirig. \p \v 30 Mag Jesuu hichig “Pʌch diig maju haai hʌm” habaawai, chadcha mawia hooimaawai, hi chaai chadcha monak'a put hee werba jẽer sim hooimajim haajem, Jesuu jaautarrjö chi mepeer ya hi mor heemua höbërbaaderr haawai. \s1 Jesuu woun hãb kach k'ĩsunaa meu k'ʌk'ʌaa k'itarr monaautarr \p \v 31 Mag chaai monaaupʌ̈itarr k'ur Jesús majim haajem, Tiromua Galilea t'ʌrrdöog. Mag mamua Sidón p'öbör hee dichwia Decápolis durrjã hagjö dichjim haajem. \v 32 Mag Galilea pabaimaawai hõrau hi haig waibëejim hanaabá, woun hãb kach k'ĩsunaa meu k'ʌk'ʌaa k'itʌm. Mag chi waibëetarr k'ʌʌnau Jesuug chaigpaimajim hanʌm, hamach haaunaandam gaai pʌrbarmua monaaupʌ̈imk'ĩir. \v 33 Magbaawai Jesuu chi woun mag kachdam k'ĩsunaa meu k'ʌk'ʌaa k'itʌm hich hap chawag harrnaa, hi kach hee jĩgpiriu p'ĩ hoonaa, deeu hich jĩgpir gaaipai hichöoujã homnaa, jũrr hi meuk'ĩir gaai jãrpʌ̈ijim haajem. \v 34 Maimua hʌ̃gt'aag heerpanaa, jãp'ö duraa hʌ̃inaa chi wounag, “¡Efata!” hajim hanʌm. Mag sim haiguin maach meúan “¡Kach haardʌbaad!” ha sim hajim hanaabá. \p \v 35 Jesuu mag hiek'abarm bʌ̈rre mag kach k'ĩsu sĩerrjã warre kach haardʌbaadëm dʌ̈i chi meuk'ĩirjã hagjö nem wajaug hagua hiek'a sĩsijim hanaabá. \v 36 Magbaawai hõor haig narr k'ʌʌnag, —Mʌg mua jãg woun monaaubarm hoob chik'amnag jaaumiet hajim hanʌm hich Jesuu. \p Mamʌ mag hamachig jaaupiba harr hãba, warag hamachdëu jaaum haig jaaujeejim hanaabá. \v 37 Mag hoowia hõor t'um dauderraa nʌm hiek'au hi higwia, “Jesuuwan nem t'um wajap'ata wau nʌrraajem. Maguata kach k'ĩsum k'ʌʌnjã kach haardʌpinaa meu meraam k'ʌʌnjã wajap'a hiek'apimaajem” ha hiek'a naajim hanʌm. \c 8 \s1 Jesuu hõor cuatro mil jãhogtarr \r (Mt 15:32-39) \p \v 1 Biek hãb deeu hũmaai Jesús haig hõor pöoma biirdʌbaichëjim haajem. Mag nʌm hee bʌ̃ʌrjã t'ach k'öju chuk'u narr haawai Jesuu hich k'apeenta hich haig t'ʌ̃rk'a haunaa hamagta magjim hanʌm: \p \v 2 —Hõor pöm mʌg t'ʌnʌm mʌ dau hee dau hap'ʌʌ durrum. Ya k'ãai t'ãrjup pam ham maach haigmua bʌ̃ʌrjã hogdʌba, t'achdam k'öjujã chuk'u durrumgui hajim hanʌm. \v 3 Hich jãg t'achdamjã k'öpiba hamach diig pʌ̈ik'iin, k'ʌd hee wëtumua jãdaúa p'ʌrëuju, pöd hamach di haarjã barba. Magʌm hãaur k'ʌʌn chará warpmua bëe nʌm haawai pöd barba k'ãijã hajugui hajim hanʌm. \p \v 4 Mamʌ Jesuu hamachig magbaawai jũrr chi k'apeen garmuata hirig, —Mʌg maach hõor chukag hee nʌm, ¿jamaam t'ach maadëu hamag deebarju? hajierram hanʌm. \p \v 5 Magbaawaita Jesuu hamag —¿Pãrau pan dau k'arr wai nʌ? habaawai, hamachdëu, —Marau pandam sietepai wai nʌmgui hajim hanaabá. \p \v 6 Mag pan siete wai nʌm habaawai Jesuu mag hõor pöm wëjömʌg, —Jẽk'ʌt jupk'abat hajim hanʌm. \p Magnaa mag pan siete narrdam jua hee p'ë haunaa, hag paar Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa t'orreuwia, jũrr hich k'apeenag hʌapʌ̈imajim haajem, mag hõor pöm t'ʌnʌmʌg jigmamk'ĩir. \v 7 Mag dʌ̈i hĩchab hãwarrdamjã daudam k'apan k'aba wai narr haawai mag paarjã Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa jũrr deeu hamag hʌapʌ̈imajim haajem, hõrag jigmamk'ĩir. Magbaawai chadcha chi k'apeenau hichdëu jaautarrjö t'umaam k'ʌʌnag jigpʌ̈ijierram haajem. \v 8 Mag jig p'ʌʌrdʌdʌgmamua hagdaujö hamachdëu k'öm haig k'öwi, k'ʌd biwaau p'öbaadee t'umjã k'öpʌ̈iba, t'ʌbʌt siete hipiirk'a haujim hanaabá. \v 9 Mag k'öjujã chuk'u narr hee hirua jãhogtarr k'ʌʌn chi k'apanag cuatro mil naajim haajem. Mag k'ö dichwi hamachig wëtpi jaaubaawai, hërëubaadee, \v 10 hich Jesujã deeu bote hee waaidʌjim haajem. Magbaawai chi k'apeenau deeum durr Dalmanutaag hi joo harrjierram haajem. \s1 Fariseonaanau hamachdëu nem hooba haajem waupi jaautarr \r (Mt 16:1-4; Lc 12:54-56) \p \v 11 Mag mawia ya chi Jesús barbaimam k'augp'öbaadeewai hi haig bëejierram haajem, fariseonaan. Mag bëewia hogt'om daau chadcha hi Hẽwandamau pʌ̈itarrta jãg nʌrrʌm k'ai ha k'ap haag hawi hirig, —Magan maar dau na hag na hõrau nem hooba haajem nem waubá haichëjierram hanʌm hirig, marau hoog hit'ee. \p \v 12 Hichig magbaicheewai chadcha ham hipierr wauk'iinjã hich hiek hʌ̈k'abaju k'ap warag sĩi jãp'ö duraa hʌ̃inaa, —¿K'an hatchata mua pãar dak'ĩir nem wau chitajuuta pãrau mag mʌrʌg nem waupi jaau nʌma? hajim hanʌm hamag. Mua chan pãar dau na bʌ̃ʌrjã nem waubamgui hajim hanʌm. \p \v 13 Hamag mag hiek'apʌ̈iwi hichta warag ham haigmua petajim haajem. Maimua mag mawi hich k'apeen dʌ̈i bote hee waaidʌwi hag k'ĩirp'ee dʌrbajim haajem, hich hag t'ʌrrdö heepai. \s1 Jesuu hich k'apeenag fariseonaanjö hapiba jaautarr \p \v 14 Mag wëtumjã k'ĩir hee pab jap hee k'oogjã k'öju harrba hawi pandam dau hãbpaita wai k'odjörrajim haajem. \v 15 Mag hërëu p'öbaadëwia k'odjörröm hee, Jesuu hich k'apeenag, —K'ĩir k'ap'ʌ wënʌrrat hajim hanʌm. Hoob fariseonaan bën maimua Herodes bënjã jãg levadurajö sim pãach gaai dʌrbapimiet hajim hanʌm. \p \v 16 Hamachig mag hiek'abaawai hamach k'oog panjã chuk'u naawaita mag hiek'a simpii hawi jũrr wir haig hamach heepai mag pan haubëeba harrta hig naajim hanaabá. \v 17 Pari Jesuu hamachig mag hiek'abarmjã bʌ̃ʌrjã k'augba naajim haajem. Mag hichdëu hiek'abarmjã k'augba warag sĩi hich hichaaur hiyʌ̈ʌ nʌm k'aug hat'aawaita hamag magjim hanʌm: \p —¿Pãach hödegan pãraun sĩi pan chuk'um gaaimuata mua pãachig magjimpii naab? hajim hanʌm. Mua maata pãrag jaauba chirʌm. Jãgan jãg nʌm haiguin pãrau chan mua nem waaujemjã hagt'a k'augbata naabma hajim hanaabá. \v 18 Pãar dau paraanaa kachjã wai nʌm; pari mag nʌmta sĩi dau k'ĩsumjönaa kachjã k'ĩsumjöta nʌm. Pãrau mua nem wau chitʌm hoojemjã, ¿k'ĩir hee paba nʌ, \v 19 har pandam cincopai narrau mua hõor cinco mil narr jãhogtarr? T'umaam k'ʌʌn k'ö dichwia himie p'öbaadeewai, ¿t'ʌbʌt k'arr hipiirk'a haujĩ, chi sob? \p Hamachig mag jëeubaa hi k'apeenau, —T'ʌbʌt k'apan docen hãb hipiirk'a haujimgui hajierram hanʌm hirig. \p \v 20 Magbaawai deeu hichdëu hamag, —Maimua hagjö har pandam sietepai narrau mua hõor cuatro mil narr jãhogtarr hedjã, ¿hamau k'ötarr sob t'ʌbʌt k'arr p'ë haujĩwi? hajim hanʌm. \p Magbaawai, —T'ʌbʌt siete hipiirk'a haujimgui hajierram hanʌm. \p \v 21 Magbaawaita hichdëu, —Chadma hajim hanʌm. Mamʌ pan higju hawiajã, ¿pãrau chan deeu mua hompaa haujujã k'ĩirjubata naab? hajim hanʌm. Mua chan levadura chaar jaauba, fariseonaanau nem k'aigba jaaujemta jaau chirʌm; pari mag nʌmta pãrau pöd k'aug hauba nʌmgui hajim hanʌm hamag. \s1 Jesuu woun hãb dau k'ĩsu sĩerr monaaupʌ̈itarr \p \v 22 Mag wëtmamua Betsaida p'öbör hee barimajim haajem. Mag barbaimaawai hõrau woun hãb dau k'ĩsu k'itʌm hi haig waibëewi hirig chaigpachëjierram haajem, hi gaai pʌrbaawai hi dau monaaumk'ĩir. \v 23 Magbaa Jesuu mag chi daudam k'ĩsu k'itʌm jua gaai pʌrnaa chawag p'öbör higaau harrjim hanʌm. Mag harrwi hi dau hichöou p'uurnaa hi gaai pʌrnaa hirig, —¿Pua hʌ̈u hoo chirʌ́wi? hajim hanʌm. \p \v 24 Magbaa chi dau k'ĩsu k'itʌmua, —Hëera, mua hõor pabʌ̈jö sĩsidʌmta dʌrdʌr nʌrrjëem hoo chirʌmgui hajim hanʌm. \p \v 25 Magbaawai deeu Jesuu hi dau hëudam haait'ʌ haait'ʌnaa hirig, —Deeu dau hẽe hoobá hajim hanʌm. \p Magbaawai chadcha deeu dau hẽe hoobarau warre warp dawaa hich mag hoo sĩsijim hanaabá. \v 26 Mag dau k'ĩsu sĩerr monaau sĩsiewai Jesuu hich diig pʌ̈yaagpamua hirig tag p'öbör hee bëepiba jaaujim haajem. \s1 Pedroou jaauwai Jesuun warrgarwe hich Hẽwandamau pʌ̈iju haajerrau ha jaautarr \r (Mt 16:13-20; Lc 9:18-21) \p \v 27 Jesús mag woun hãb dau k'ĩsu sĩerr monaaupʌ̈itarr k'ur hich k'apeen dʌ̈i durr Cesarea de Filipo hanʌm heem p'öbördam nʌnʌidʌmʌg majim haajem. Mag wëtumua hich Jesuu hamag, —Hõrau mʌ higwia hiyʌ̈ʌ nʌm hũurwai, ¿ham hiek mʌ k'ai haajẽ? ¿Pãrau hũrba haajẽ? ha jëeujim hanʌm. \p \v 28 Jesuu hamachig mag jëeubaa chi k'apeenau hirig jũrram k'ʌʌnau, —Ham hiek pʌ Juan chi hõor pör choomie haajem. Deeum k'ʌʌnau jaauwai, pʌʌta Elías haajem, warrgar Hẽwandam hi jaaujerr. Maagwai pogk'a jaauwai, pʌ sĩi warrgar hagjö Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌn heem haajemgui hajierram haajem hirig. \p \v 29 Magbaa jũrr hamachigcha, —¿Ma pãachdëujãma? ¿Pãrau k'ĩirjuawai mʌ k'ai hagá? ha jëeujim hanʌm hamag. \p Magbaawai Pedroou, —Pʌʌn Cristoou hajim hanʌm, warrgarwe hich Hẽwandamaucha jʌr hauwia hõor peerdʌ haumk'ĩir pʌ̈iju jaaujerr. \p \v 30 Mamʌ Pedroou hichig magbaawai, —Chadcha pua hag heyaa jaaubapʌ̈im, mamʌ hoob bʌ̃ʌrjã chik'amnag jawam hajim hanʌm. \p Warm k'ʌʌnagjã jaaupibajim haajem. \s1 Hõrau hich t'õoju Jesuu jaautarr \r (Mt 16:21-28; Lc 9:22-27) \p \v 31 Maimua Jesuu wir haig hichpai jaaumamua magjim hanʌm hich k'apeenag: \p —Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa chadcha dau hap'ʌʌ haju haai chirʌm. Mʌ dau hãauk'a hisegwia Jerusalenpie jöoin chi t'et'em k'ʌʌnau p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌnaupa Moisés hiek jawaag chi machnaan dʌ̈imua mʌ t'õomk'ĩir pʌr deejugui hajim hanʌm. Mamʌ hamau mag mʌ t'õowiajã k'ãai t'ãrjupam hee p'iidʌwi deeu mʌ hiiu chirsijugui ha jaaujim haajem hich k'apeenag. \p \v 32 Mag, hich dau haug wauju hich k'apeenag hũramk'ĩir hajap'a jaaumajim haajem. Mag hirua hiek'abarm hũrbaawai Pedroou Jesús chawag warrwia hirig, —¿K'ant'eeta pʌ mag hiek'a sĩma? Hõrau pʌ dʌ̈i magju k'aba nʌmgui hajim hanʌm hirig. \p \v 33 Pedroou mag hiek'abaawai Jesuu tagam k'ʌʌn hich k'apeenag hewag p'ʌʌrba heerpanaa jũrr Pedroogta k'ĩir masi, —Jöpk'aa mʌ haigmua chawag petá hajim hanʌm. Pua chan Hẽwandamau nem waum hig simjã k'augba, sĩi parhoobam k'ʌʌnjöta k'ĩirju simgui hajim hanʌm. Meperauta pʌrʌg mag hiek'api sĩebahab hajim hanaabá hirig. \s1 Jãga haju haai nʌ Jesús dʌ̈i k'apeerk'aag \p \v 34 Magwia Jesuu hich haig hõor t'ʌnarr k'ʌʌn dʌ̈i hich k'apeenpa hãba t'ʌ̃rk'a haunaa magjim hanʌm: \p —Chadcha pãrau mʌ hiek pãach t'ãraucha hʌ̈k'a nʌm k'ai, hed hëepierr magan mua nem waupi jaau chirʌm happaita waubat hajim hanʌm, “Mʌchdëuta k'ap chirʌm mʌchdëu nem wauju” ha hiek'aba. Mʌ gaaimua chik'amnau dau hap'ʌʌ pãach t'õoju k'ĩirjuwia k'ãijã, magʌmjã higba, waragta hʌ̈k'anaat hajim hanʌm. \v 35 Har chi mʌg jẽb gaai mʌ gaaimua bʌ̃ʌrjã p'it'urg haumap'a wënʌrrʌm k'ʌʌn chan meem hedjã hʌ̃gt'ar höbërbamgui hajim hanʌm. Magarrau har chi mua nem jaau chirʌm waum k'õchgauta hamach nemjã k'ĩirjuba sĩi warag mʌ gaaimua wa mʌg hõor peerdʌajem hiek gaaimua k'ãijã dau hap'ʌʌ hanʌm k'ʌʌnan chadau hʌ̃gt'archa höbërjugui hajim hanʌm. \v 36 Magnaa hamag, Pãrau hoowai ¿k'an wajaug sĩ hajim hanʌm, woun hãbmua mʌg durr t'um hichdëupai jʌ̃a wai sĩsim, pari mag sim meebaadee k'ĩmie durr petam? ¿Hirua hich durr t'um hich dʌ̈i harrju haai sĩ? Pöd harrbam. \v 37 ¿K'anta mʌg jẽb gaai hatcha nem parhẽpagcha sĩerrʌ́ hajim hanʌm, hagua dich hak'aar hʌ̃gt'ar p'ag wai höbëraag? \v 38 Maimua hãbmua k'ãijã hĩs mʌg hõor pekau pöomanaa Hẽwandam hiekjã t'ãraucha hʌ̈k'aba t'ʌnʌm heeta mʌ gaaimua wa sĩi mʌ hiekdam jaaujupai k'ãijã hõor dak'ĩir chigaa hamʌn, mʌg mʌch chi Hemk'ooi Hiewaajã t'umaam k'ʌʌn Pörk'anaa mʌch Haai jua t'eeg dʌ̈i hʌ̃gt'ar hi chognaan t'ʌnʌm k'ʌʌnpa mʌg durr chachaan bëem hedjã hĩchab hich k'ĩircha heerpanaa chigaa warag, “Mua bʌ̃ʌrjã pʌ k'augba chitʌm” ha hiek'ajugui hajim hanʌm. \c 9 \p \v 1 Mag hiek'amamua hĩchab, ’Mʌ cha hiek'a chirʌm hiek'au hãaur k'ʌʌn cha mʌ hiek hũr nʌm k'ʌʌn chan mʌchta nem jua t'eeg t'umaam k'ʌʌn Pörk'a bëeju hedamjö haadëm hoobam haigjã meebajugui ha jaaumajim hanaabá. \s1 Jesús Moisés dʌ̈i Eliapa hiyʌ̈ʌ narr \r (Mt 17:1-13; Lc 9:28-36) \p \v 2 Mag hich k'apeen hãaur k'ʌʌnag hamach daúa hich hoopiju jaautarr k'ur seis días nʌm hee Jesús durrsĩ pöm sim gaai majim haajem. Mag hich mam dʌ̈i hõor t'ãrjuppai p'ë harrjim haajem. Mak'ʌʌn Pedro hajim haajem Santiago dʌ̈i, maimua Juan. Mag wëtwi ya durrsĩ gaai nʌmta hamau hoo nʌm dak'ĩraa Jesús k'ĩir chaaupabaadëjim hanaabá. \v 3 Magbaadëmua sĩi hi mor gayam k'ajũa jũa sĩerrpa bʌ̃ʌnaa p'uumjö haadëjim hanʌm hich bäpgau. K'ajũa hatcha bäp'ä magjö chan hõrau bʌ̃ʌrjã jã hauba haajem haajem. \v 4 Magbaadëm hee hoowai warrgarm jöoin Moisés dʌ̈i Elíata hiyʌ̈ʌ dʌnʌnʌihdʌ naajim haajem Jesús dʌ̈i. \v 5 Hamachdëu mag hoobaawaita Pedro hiek hirua Jesuug mag chirajim hanʌm: \p —Maestro, nem hajaug chi hagamjö maar mʌig nʌm. Marau pãar hit'ee rãichdidam t'ãrjup hëu deeju: hãb pʌ hit'ee, hãb Elías hit'ee, maimua hãb Moisés hit'ee. \p \v 6 Mamʌ Pedroou Jesuug mag di hëu deeju ha hiek'atarran, maan hamach chi k'apeenta jãp'ierr nʌm hiek'au pöd hiek'ajujã k'augba haawaita hirua mag hiek'ajim hanaabá. \v 7 Mag ham jãp'ierr nʌm hee, dëgölp sĩi hedjã heemua jʌʌnt'umie baug bëewi, ham jöodʌ hat'aicheewai, sĩi hag hee hierr paauk'abaadëjim hanʌm. Magbarm hee woun hiekjö, “Chamʌʌta mʌ Hiewaa mʌchdëu jãsehne wai chitʌmʌugui” hajim hanʌm, “hõor peerdʌ haumk'ĩir mʌchdëucha jʌr hautarr. Hirua nem jaau simta hipierraa habat” hajim hanʌm. \v 8 Maimua deeu chi jʌʌnt'umie chuk'u haadëm hee, hamau hoowai hi dʌ̈i mag hõor numí narr hooba, Jesús hich happaita hoo dʌnʌm hoojierram hanaabá. \p \v 9 Mag durrsĩe naawia jerag wëdurumua Jesuu mag hich k'apeen t'ãrjup hich dʌ̈i harrtarr k'ʌʌnag hamachdëu hootarrjã deeum k'ʌʌnag jaaupiba, sĩi hamach t'ãar heepaita k'ap'ʌ hapijim haajem, hich chi Hemk'ooi Hiewaa meewia deeu hiiu p'iidʌ nʌm hora. \p \v 10 Magtarr haawai chadcha chi k'apeenau bʌ̃ʌrjã hõrag jaauba haajeejim haajem. Pari mag nʌmʌn wir haig hamach heepain hiyʌ̈ʌ nʌmua, —¿Ma k'ani maachig jaau sĩejimta mag hi meewia deeu hi hiiu p'iidʌju ha sĩejĩma? haajeejim hanaabá hamach happai. \p \v 11 Mag hamach happai mamag nʌʌ hawi halp'in hichigcha, —¿K'an jãgwia Hẽwandam hiek jawaag chi machnaanau jaauwai mag Hẽwandamau Cristo pʌ̈iju na Eliata bëeju haajẽ? ha jëeujierram hanaabá. \p \v 12-13 Magbaawaita Jesuu hamag, —Chadma, chi machnaanau jaaujemjö, Eliata nacha bëema hajim hanʌm. Pari mag hi bëeju jaautarran, mag Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr hõrag nʌpi jaaumk'ĩirta bëeju jaaujim. Pari Elían ya hudt'urjim. Mamʌ mag hi hudt'uurwai, Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaau simjö, hõrau hi dʌ̈i hamachdëu hampierr hawi warag hi t'õopʌ̈ijierram. Magtarr haawai ¿pãrau k'ĩirjuawai hõrau mʌ dʌ̈ijã hi dʌ̈i hatarrjö habaju k'ai hajim haajem, hich jãg Hẽwandam hiek p'ã sĩsidʌm gaai mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa higwia wauju ha jaau simjö? \s1 Jesús k'apeenau chaai mor heem mepeer pöd jẽupʌ̈iba harr \r (Mt 17:14-21; Lc 9:37-43) \p \v 14 Mag hiyʌ̈ʌ wëdurumua tagam hich k'apeen nueve narr haig pachënaa hoowai, hõor pöm warp'am magwe p'ʌʌr t'ʌnʌm jãrrta Hẽwandam hi jawaag chi machnaan garmua ham dʌ̈i hijẽjẽbk'am hoochëjim haajem. \v 15 Mag hõor pöm t'ʌnarr k'ʌʌnau hamach dak'ĩir Jesús barbaichëm hoop'öbaadee honegau hi k'ĩirp'ee pochag p'öbaadëwi hi dʌ̈i saludaa nʌmua, “Hʌ̈uchata jãg pʌ barbaichëm” hajierram hanʌm. \v 16 Mag chi machnaan garmua hich k'apeen dʌ̈i hijẽjẽbk'am hoobaicheewai, —¿Pãar k'an hiekta hig nʌma? hajim hanʌm hamag. \p \v 17 Magbaa mag hõor pos t'ʌnʌm heemua hãbmua magjim hanʌm: \p —Maestro, mua mʌch hiewaa haibëejimgui hajim hanʌm, hi mor heem bënëu pöd hiek'apiba sĩi hichʌp wai sĩewai, pʌrʌg warre jẽu werbamk'ĩir. \v 18 Mʌg k'itʌm barbaadeewain sĩi jẽk'ʌt bäjä haimaajem. Magbaadëmua sĩi hisap'un bau haadëm dʌ̈i t'et k'ierrpa kũkũerr k'abaadëmua p'it'ierrii haadeejemgui hajim hanʌm. Mag bar nʌmua warag nem dau haauga pabaadëmgui hajim hanʌm. Mua pʌ k'apeenag jaaujim, hamag mʌch chaai mor heem bën warre jẽupʌ̈imk'ĩir. Pari ni hãbmuajã pödbajim ha jaaumajim haajem. \p \v 19 Magbaawai Jesuu hich k'apeenagta magjim hanaabá: \p —Pãrau chan jãg chaai Hẽwandamau monaaupʌ̈ijujã k'ĩirjubata nʌm. Pãrau jãg Hẽwandam jua t'eeg simjã k'ĩirjubamjö nʌm, ¿hich jãgta sĩi mua hãwat chitaju haai chirʌ́ pãrau hoowai? hajim hanʌm. ¿K'an hatchata pãrau mʌ pãach dʌ̈i chitapim hig nʌma hajim hanʌm, hajapcha hʌ̈k'aag? Magnaa, Mag chaai mʌ haig haipidut hajim hanaabá hamag. \p \v 20 Magbaawai chadcha chi chaai hi haig haibëejierram haajem. Mag haipierrwai, chi chaai mor hee mag chi mepeer simua Jesús k'ĩir heerpa hat'aawai, sĩi heeupemjö hich bënëu barbaadëmua warre jẽk'ʌt bäjä haimajim hanʌm. Mag bäjä haimaa sĩi parhooba bʌ̈ t'ʌt'ʌg k'abaadëm dʌ̈i hipëgchöo hisap'un bau haadëjim hanaabá. \v 21 Hich dak'ĩir magbaadeewaita Jesuu chi hayag, —¿Pʌ chaai jãg bënëu barbaaderr ya dʌ̈rrʌ̈ʌ sĩwi? hajim hanʌm. \p Magbaa chi hayau, —Jãan hich bʌ̃rʌʌ k'itʌwe hich jãg baarjemgui hajim hanʌm. \v 22 K'ar chará jãg barbaadëmua chi meperau hõtdau heejã barpʌ̈inaa dö heejã barpäaijemgui hajim hanʌm, hi t'õopäaig. Maagjeewaita mua pʌrʌg chaigpa chirʌmgui hajim hanʌm. Pua hʌ̈u hi monaaupʌ̈iju haai chirʌm k'ai, maar dau haug k'augwi mʌ chaai monaaubapʌ̈i hajim hanʌm hirig. \p \v 23 Magbaawai Jesuu hirig, —¿Jãgwi mag pua mʌrʌg “hʌ̈u hi monaaupʌ̈iju haai chirʌm k'ai” ha sĩwi? hajim hanʌm. Har Hẽwandam gaaita hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn hit'ee chan bʌ̃ʌrjã p'it'urm nem chuk'um. Maagwai puajã chadcha t'ãraucha hʌ̈k'amʌn, pʌ chaaijã monaaubajup hajim hanʌm hirig. \p \v 24 Magbaa chi hayau, —Muan chadcha hʌ̈k'a chirʌmgui hajim hanʌm. Mamʌ pua mʌch chaai monaauju k'ĩirjugta hʌ̃rcha mʌrʌg k'ĩirjupibá hajim hanʌm, warag Hẽwandamag hʌ̈k'aag. \p \v 25 Mag nʌm hee Jesuu hoowai hich haig hõor pöm biirdʌdʌk'am hoobaawai chi chaai mor hee mepeer simʌgta meeurrau haadëwi, —Mepeer, pʌchdëuta mʌg chaai jãg kach k'ĩsunaa meu meraa wai simgui hajim hanʌm. Magnaa, Mʌ hiek'au jöpai chaai mor heemua höbërbaad, maimua tag hi mor hee dubaag k'abamgui hajim hanʌm. \p \v 26 Mag Jesuu hichig meeurrau haadeewai chi mepeer wiiu ha baubaadëjim hanaabá. Mag baubaadëmua chi chaai deeu hich bënëu barbaadëwi, jẽk'ʌt bäjä haimawia, warre chi meemjö bʌ̃ʌrjã mimig chuk'u hapʌ̈ijim hanʌm. Mag haig hõor pöm pos t'ʌnarr k'ʌʌnau hamach dak'ĩir mag chi t'õmjö haadëm hoobaawai, “Chadcha ya meebaadëbahab” hanaajim hanaabá. \v 27 Mamʌ hamau mag meebaadëm hanʌm hee, Jesuu chi chaai jua gaai pʌrnaa hʌ̃gt'aag p'iriu hat'ajim hanʌm. Mag hich jua gaai pʌrnaa p'iriu hat'aawai dʌ̈i p'iidʌ warag bʌ̈jãau dʌnʌisijim hanaabá. \v 28 Mag chaai mor heem mepeer jʌrpʌ̈iwi hërëubaadeeu, ya hamach hap deg paauk'abaimaawai, hiyʌ̈ʌ nʌmua Jesuug, —¿K'an jãgwi jãg chaai mor hee bën k'aigbam wai sĩerr marau pöd höbeerpi haubajĩ? ha jëeujierram hanʌm chi k'apeenau. \p \v 29 Mag hichig jëeubaawaita, —Mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm: Jãg mepeer k'ĩir hõor mor heemua jʌrpäaigan, jãan sĩi t'achjã k'öba hãba Hẽwandamagpai jëeu nʌʌ haawaita jʌrpäaijemgui hajim hanʌm. \s1 Pʌaba Jesuu chik'amnau hich t'õoju jaautarr \r (Mt 17:22-23; Lc 9:43-45) \p \v 30-31 Maig naawia hërëu p'öbaadëwia Galilea durr dichjim haajem. Mamʌ Jesuu mag hõrau hich pʌr hauwi hich t'õoju hanʌmta hich k'apeenag jaau sĩerr haawai hamach nʌmjã hõrag k'augpimap'a sĩejim haajem. Mag jaaumamua hamag maagjeejim hanʌm: \p —Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaan hõrau chi t'ierrnaanag pʌr deeju. Mag pʌr deebaawai hamau mʌ t'õopʌ̈iju. Mamʌ mag hamau mʌ t'õojup mamʌ, hag k'ur k'ãai t'ãrjup nʌm hee deeu hiiu p'iidʌjugui ha jaaumajim haajem. \p \v 32 Mamʌ hamachig mag jaaumamjã pöd hi hiek'a sim k'augba haajeejim hanaabá. Mag hamachdëu pöd k'augba haawai jëwaag hẽk'aajeejim hanʌm; mamʌ hinagau hawi hich mag jëeubajierram haajem. \s1 Chijãata hʌ̃rʌʌcha haju haai sĩ ha jaautarr \r (Mt 18:1-5; Lc 9:46-48) \p \v 33 Mag hiyʌ̈ʌ wënʌrrʌmua p'öbör Capernaum hanʌm hee barimajim haajem. Mag barwia ya deg paauk'abaimaawai hichdëu hamag, —Maach k'ʌd hee daaig wëduraawai pãar ¿k'an hata hiyʌ̈ʌ wëduraa hajĩ? hajim hanʌm. \p \v 34 Mamʌ hamachig mag jëeubaawai, chi k'apeenau ni hãbmuajã hi hiek hʌ̈k'aba, sĩi k'ĩuu nʌisijim hanʌm, k'ʌd hee wëdurumua chijãata hamach heepai t'umaam k'ʌʌn k'ãai hʌ̃rʌʌcha sĩ ha chik'am hipeer hahaug wëdurarr k'ap. \v 35 Mag hich hiek hʌ̈k'aba habaawai ham na jẽk'ʌt jupwi dʌ̈i hamach t'um hich bigaau t'ʌ̃rk'a hauwia hamag magjim haajem: \p —Hãbmua k'ĩirjuawai hichta tagam k'ʌʌn k'ãaijã hʌ̃rpai ham k'õsi sim k'ai, magan hichta warag t'umaam k'ʌʌn k'ãaijã serbiibachanaa sĩi hich k'apeen chogk'aju haai simgui hajim hanʌm. \p \v 36 Magnaa chaaidam t'ʌ̃r hauwia, ham dak'ĩir chi chaaidam jua hee jiir hauwi hamag magjim hanʌm: \p \v 37 —Mʌg chaai hagt'a hich juau paba haawai serbiiba k'itʌmjö hõor t'ʌnʌm t'um mua k'õsi chitʌm. Pãrau mʌ dënjö mʌg k'it'ëem hãb k'ãijã jãsenk'awia pãach di haig haumʌn magan pãrau mʌchchata k'ĩir jãsenk'abarmjö habarm hajim hanʌm. Mag pãrau hʌdʌraa pãach haig mʌ baarpi nʌm haiguin magan pãrau mʌ Haaijã k'õsi nʌmgui hajim hanʌm, hichdëuta mʌ pʌ̈itarr haawai. \s1 Maach hichaaur k'aba simʌn maach higar sĩewaiu ha jaautarr \r (Mt 10:42; Lc 9:49-50) \p \v 38 Mag hũrwia Juanau, —Maestro hajim hanʌm. Marau woun hãb hoojim, mag wounau hiek'amamua pʌ t'ʌ̃r t'ʌ̃rnaa hõor mor heem mepeenag höbeerpi jaaubaawai chadcha höbeerpʌ̈i maajeejim. Mamʌ maarjö pʌ dʌ̈i nʌrraba haajemuata mag sĩewai marau hirig tag hõor mor heem mepeen jʌrk'ʌʌipiba jaaujimgui hajim hanʌm. \p \v 39 Magbaa Jesuu hamag, —¿K'ant'ee pãrau hirig magjierrá hajim hanʌm, hidëu hõor jua pʌrpiba? Mag wounau mʌ t'ʌ̃r gaaita mag hõor monaau nʌrrʌm k'ai, magan hirua wajap'ata nem wau sim k'abahab hajim hanʌm, mʌ hëugar k'aigba jaauba. \v 40 Maadëu nem wau nʌm hoo simjã maach hichaaurjã k'aba warag maach juapierr hoo sim wounan, magan maan maach dʌ̈i sĩewaiu hajim hanʌm. \v 41 Maimua hich hagjö hãbmua k'ãijã pãar Cristo k'apeen haawai pãrag nemdam bʌ̃rʌʌm k'ãijã deebarm wounan, Hẽwandamau hagjö hirig nem wajap'am deeb k'aba deeju ha chirʌmgui hajim hanʌm. \s1 Nem k'aigbam wau nʌmuan maach pekau hee burrpiejem \r (Mt 18:6-9; Lc 17:1-2) \p \v 42 ’Pari magba hãbmua k'ãijã mʌ chaai mʌg mʌ hiek hʌ̈k'a k'ërʌmta pekau hee burrpimʌn, Hẽwandam dʌ̈ita hiekk'õr pöoma sĩsiju. Mamʌ mag Hẽwandam dʌ̈ita hiekk'õr paarpaju k'ãai, hichdëupai hich hö gaai mokpör pömk'am jʌ̃naa p'ũas hee baudʌk'iin hʌ̈ucha hajugui hajim hanʌm. \v 43 Maimua hagjö pʌch juaupaita pʌ pekau waupi sim k'ai, hag garm jua warag warre t'ʌapbapʌ̈i. Hidëu pʌ jua bisi Hẽwandam haar barwiajã hʌ̈u simgui hajim hanʌm, pʌch jua numwe monak'a k'ĩmie durr hõtdau huu t'õojã k'augba wëjöm hee maju harr k'ãai. [ \v 44 Mam chan mag hõtdau huu t'ʌnʌmjã bʌ̃ʌrjã t'õba ni hag heem hödömiejã k'ëchaa k'augba sĩerrʌmgui hajim hanʌm.] \v 45 Wa pʌ bʌ̈ʌu k'ãijã hagjö pʌ pekau hee burrpi sim k'ai, magan mag bʌ̈jã warag t'ʌapbapʌ̈i. Bʌ̈ numwe monak'a k'ĩmie durr maju harr k'ãai, Hẽwandam haar bʌ̈ bisi höbërwiajã hʌ̈ucha simgui hajim hanʌm. [ \v 46 Mam chan mag hõtdau huu t'ʌnʌmjã t'õba ni hag heem hödömiejã k'ëchba hich mag sĩerrʌmgui hajim hanʌm.] \v 47 Wa pʌ daúa k'ãijã pʌ pekau waupi sim k'ai, magan mag dau warag jẽubapʌ̈i. Pʌch dau numwe monak'a k'ĩmie durr Hẽwandamag pʌch barpʌ̈ipiju k'ãai, dau bese k'ãijã pʌʌta Hẽwandam dënk'a simʌn hʌ̈ucha simgui hajim hanʌm. \v 48 Mam k'ĩmie durr chan hödömiejã k'ëchaa k'augba hich mag domk'a t'ʌnʌm dʌ̈i mag hõtdau huu t'ʌnʌmjã t'õba hich mag sĩerrʌmgui hajim hanʌm. Maguata muan pãragan, pekau waumaaugau dau chuk'umjö hoobamjönaa magʌm nem k'aigbam wawaagjã jua chuk'umjö habat ha chirʌmgui hajim hanʌm, bʌ̃ʌrjã wauba. \p \v 49 ’Mua pãrag mag chirʌmʌn, chik'amnau pãach t'um pãar wajap dau haug waupiju haawaita mag chirʌmgui hajim hanʌm. Mamʌ Hẽwandamau hʌdʌraa mag pãar dau haug waupi nʌmʌn, sĩi pãach hich dʌ̈i chadcha hubʌ wënʌrrʌm k'ai ha k'ap haagta magpi sim. [Pãar dʌ̈i mag sim haig, nemek mod hãrm hugua p'ö sĩiujemjö, mag p'it'ur wënʌrrʌm gaaimua warag pãarjã hagjö hich dʌ̈i hajap'a wënʌrramk'ĩirta pãar dʌ̈i mag simgui hajim hanʌm.] \v 50 T'ak'aran chadcha nem wajap'amʌu. Mamʌ mag sim nak'a haadëk'iin, ¿k'aíu magʌm t'ak'aar higju k'ai? hajim hanʌm. Jãg t'ak'arauta nem t'um sĩp'a hapiejemjö habat, pãach k'apeen dʌ̈i nem wajap'a wau nʌmua hagdaujö t'umaa k'õinaa wënʌrraag ha jaaumajim haajem. \c 10 \s1 Jesuu jaauwai pöd dich hʌʌi pʌaju k'abam haajem \r (Mt 19:1-12; Lc 16:18) \p \v 1 Jesús mag Capernaum p'öbör heemua deeum durr Judeaag mawia jũrr döjã Jordán higaau hedau höbeerjemʌg petajim haajem. Mag hamach hee pabaimam k'aug hauwi hich haig hõor pöoma pos haicheewai hichdëu hag na hõrag jaaujerrjö mag hõor pöm t'ʌnʌmʌg Hẽwandam hiek jaaubaadëjim haajem. \v 2 Mag nʌm hee fariseonaan hi haig bëejierram haajem. Mak'ʌʌnau juau hogt'om Jesús himeraa pʌr hawaag hawi hirig jëeumamua, —¿Chadchata pua hoowai maach hemk'ooinau dich hʌʌi pʌaju haai nʌ wa pʌaju k'aba nʌ? ha jëeujierram hanʌm. \p \v 3 Hichig mag jëeubaawai jũrr hich Jesús garmua hamag, —Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌarr gaai, ¿k'an ha jaau sĩwi? hajim hanʌm. \p \v 4 Magbaa hamachdëu, —Moiseeu jaauwain maadëu dich hʌʌi pʌaju haai nʌm ha jaau pʌajim haajem. Sĩita hʌʌi pʌagpaawai wajap'a hẽsap p'ãnaa hag gaai, “Ya mua pʌ pʌa chirʌm” ha jaauju haai nʌmgui hajierram hanʌm. \p \v 5 Magbaawaita Jesuu hamag, —Pãadë k'ĩu hũrbat hajim hanʌm. ¿Pãrau k'ap'ʌ nʌ, k'an gaaimua Moiseeu mag p'ã pʌajĩ? Hirua mag p'ã pʌatarran, pãach jʌ̃g t'eeg sĩsidʌm gaaimuata mag p'ã pʌajimgui hajim hanʌm, chadcha. \v 6 Pari warrgarwe hich Hẽwandamau maach hompaawaijã hemk'ooi hʌʌi dʌ̈ita hompaajimgui hajim hanʌm. \v 7 Magtarr haawaita hemk'ooi hich hʌʌi dʌ̈i pabaadëmʌn hich dënnaan k'a hogdʌajemgui hajim hanʌm, ya hich hʌʌi dʌ̈ita hãba nʌrraag. \v 8 Ya magbarm haigmuan warran hagdaujö hamach happai naajerrta hõor hãbpaimjö hich mag nʌisiejem. Ya mag nʌisim chan ya tag hamach hãhãbdö nʌrrjëe haba, hõor hãbpaimjö nʌisiejem. \v 9 Mag warrgarwejã hich Hẽwandamauta mag papitarr haawai pöd hiwiir hãbmuajã hi hichaaur hawi dich hõor pʌaju k'aba nʌmgui hajim hanʌm Jesuu hamag. \p \v 10 Maimua magtarr k'ur deg paauk'awijã chi k'apeen garmuata deeu hich hag hiekpai hirig jëeu naajim hanʌm. \v 11 Mag hichig jëeubaawaita Jesuu hamag, —Hich hʌʌi pʌawia deeum hʌʌita hau simʌn magan pekauta wau simgui hajim hanʌm, hich hʌʌi chaar k'abam dʌ̈ita mag sĩewai. \v 12 Wa magba chi hʌʌirau k'ãijã hich jaai pʌawia deeum hemk'ooita haumʌn magan hagjö pekauta wau simgui hajim hanʌm, hich jaai chaar k'abam dʌ̈ita sĩewai. \s1 Jesuu chaain kõit hiek'atarr \r (Mt 19:13-15; Lc 18:15-17) \p \v 13 Mag nʌm hee hõrau Jesús haig hamach chaain waibëe t'ʌnʌisijim haajem, ham gaai pʌrnaa ham kõit Hẽwandamag jëeumk'ĩir. Pari mag jũrram k'ʌʌnau chaain waibëbëek'am hoowi jũrr chi Jesús k'apeenauta chi haibëe nʌm k'ʌʌnag meeurrau sĩujierram haajem, tag haibëepimaaugau. \v 14 Mamʌ hamau mag hõrag meeuk'a hiek'a nʌm hoobaawaita Jesuu jũrr hamachigta hagjö meeurraunaa, —Hidëu hõrag hamach chaaindam mʌ haig waibëepibat hajim hanʌm. ¿K'ant'ee pãrau hamag bëepiba jaau nʌ? Chi jöoin hawiajã chamʌ k'ʌʌn chaainjö mʌ hiek hʌ̈k'ak'arrsö hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnta mʌg jẽb gaaijã hʌ̈u wënʌrrawia hʌ̃gt'arjã honee wënʌrrabajup hajim hanʌm. \v 15 Mamʌ chi hʌ̃gt'ar höbërju k'ĩirju nʌm k'ʌʌnaujã mʌk'ʌʌn chaain dënjö hʌ̈k'abam chan pöd höbërbamgui hajim hanʌm. \p \v 16 Mag hiek'apʌ̈inaa, Jesuu ham dak'ĩir warag chi chaain hich jua hee jiirk'a haunaa, ham pör hʌ̃r jua hausĩunaa, ham kõit wajap'a Hẽwandamag jëeumajim haajem. \s1 Woun hãb p'atk'on paraam Jesús dʌ̈i hiyʌ̈ʌ hat'urtarr \r (Mt 19:16-30; Lc 18:18-30) \p \v 17 Maigmua Jesús chawag maagpam hee, woun hãb hi haig k'ap'ig bëejim haajem. Mag bëewia hi k'ĩirp'ee kanieu p'õbk'achëwia hirig magchëjim hanʌm: \p —Maestro, pʌʌta chadcha maestro hajap'am haawai pʌrʌg jëwaan bëejim: ¿Mua k'ani jãgju haai chirʌ́ hʌ̃gt'ar höbëraag? Mʌrʌg jaaubá hajim hanʌm. \p \v 18 Magbaawai Jesuu hirig, —¿K'ant'ee pua mʌrʌg chi hajap'am ha sĩ? Hõor hajap'am chan chuk'um. Hajap'amʌn hãba Hẽwandamta hich happai hajap'a sĩerrʌmgui hajim hanʌm. \v 19 ¿Pua k'ap'ʌ sĩebá hajim hanʌm, Hẽwandamau hich hiek Moiseeg p'ãpitarr gaai: “Hoob dich hõor k'abam dʌ̈i k'apes ham; hoob hõor t'õom; hoob nem jĩgk'am; hoob chik'am hëugarjã sëuk'a nem hĩgk'am; hoob sëuk'a chik'amnaanjã k'ũgurm; maimua pʌch dënnaanjã jãsene habá” ha sim? \p \v 20 Magbaawai chi woun mag hirig jëeuchëtarrau —Maestro, mʌch bʌ̃rʌʌwe mag pua jaaubarm t'um mua hʌʌrk'a chitabahab hajim hanʌm. \p \v 21 Mag wounau mag hiek'abaawai Jesuu hi dau hee haug k'aug paraa heerpanaa hirig, —Mamʌ hagt'a pua nem k'ĩir hãb wauju waaur wai sĩebahab hajim hanʌm. Pʌch diig mawia, nem t'um pʌchdëu wai sim përk'ʌʌipʌ̈inaa, mag p'atk'on jũrr dau hap'ʌʌ k'it'ëem k'ʌʌnag t'um jigbapʌ̈i hajim hanaabá. Maimuan chadau mʌ hẽudee pidú hajim hanʌm, chadcha mʌ dʌ̈i chitam k'õsi chirʌm k'ai. Pua magmʌn hʌ̃gt'ar pawiajã bʌ̃ʌrjã haugchëba p'atk'on k'ãai nem hajap'am pömta wai chirsijugui hajim hanʌm hirig. \p \v 22 Jesuu hichig mag hiek'abaawai warre hök'ĩirjuu hich diig petajim hanaabá, chadcha p'atk'on paraam harr haawai. \v 23 Hichdëu mag nem jaaubarm hipierraa hamaaugau warag hök'ĩirjuu petam hoowi, hich bigaau narr k'ʌʌn k'ĩir heerpa p'ʌʌrdʌnaa, hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrrarr k'ʌʌnagta, —Keena, pãadë hoobat hajim hanʌm. P'atk'on paraam k'ʌʌnta Hẽwandam chi Pörk'a sim haar höbëraagan, chadcha t'et'e simgui hajim hanʌm. \p \v 24 Jesuu mag hiek'abarm hũrwia warre jʌ̃gderraa hap'öbaadëjim hanaabá. Pari magwi deeu hich Jesuupai hamag, —¡Aay, chaaina! Har p'atk'on hit'ee wʌrpa haajem k'ʌʌnta Hẽwandam chi Pörk'a sim haar höbëraagan, chadcha p'it'ur sĩerrʌmgui hajim hanʌm. \v 25 P'atk'onpanta hʌ̃gt'ar Hẽwandam chi Pörk'a sim haar höbërju k'ãyau, camello pöm jãg maach wounaan k'ãaijã hʌ̃rpai sĩerrʌmta p'it'urg chuk'u nobeeu kach hee t'oogar höbër dichjugui hajim hanʌm. \p \v 26 Jesuu mag jaaubaawai chará warag jʌ̃gderraacha nʌm hiek'au jũrr hamach heepai wir haig hamach k'apeenag, —Mag k'ai, magan ¿k'aita peerdʌagáwa? hanaajim haajem. \p \v 27 Magbaa Jesuu hamag heerpanaa, —Hõragan chadcha p'it'urgma hajim hanʌm, mag hũurwai. Mamʌ Hẽwandamag chan bʌ̃ʌrjã p'it'urg chuk'u simgui hajim hanʌm. \p \v 28 Magbaawai Pedroou hirig, —Maraun chad maach nem wai narrjã hewag k'ĩirjuba, t'um p'ëpʌawi pʌ dʌ̈i hogdʌba wënʌrrabma hajim hanʌm. \p \v 29 Magbaa jũrr hich Jesuu magjim hanʌm: \p —Pedro, mua chadcha mag chirʌm: Har mʌ gaaimua wa mʌ hiek jaaum k'õchgau k'ãijã hamach di, hamach heeugpeen, hamach hʌ̃p'ʌʌin, hamach dënnaan, hamach hʌʌi, hamach chaain, wa hamach nemjĩir k'ãijã k'ũchpaim hit'ee werpʌpʌak'am k'ʌʌnagan, \v 30 mʌg jẽb gaai hagt'a nʌwejã hamach heeugpeen, hamach hʌ̃p'ʌʌin, hamach hãd, hamach chaain, hamach nemjĩirpa t'um mʌ gaaimua hok'oomarr k'ãyaujã hʌ̃r warag hag hatcha deejugui hajim hanʌm. Hajap hõrau ham dau haug wauwiajã mag wënʌrrʌmʌn chadau, mʌg hatagjã durr hiiur gaai mʌch dʌ̈ita hich mag wënʌrramk'ĩir mʌch haarchata p'ë haujugui hajim hanʌm. \v 31 Pari mag hed hãaur k'ʌʌn har mʌig heegar haawai hamachta chik'am k'ãaijã hʌ̃rʌʌcha nʌm haajerr k'ʌʌnta hʌ̃gt'ar Hẽwandam haar paauk'aimaawaijã jũrr serbiibacha haajerrjöo nʌisijugui hajim hanʌm. Maimua jũrr har mʌ gaaimua chik'amnau serbiibag p'eejerr k'ʌʌnta jũrr warm k'ʌʌn k'ãaijã hʌ̃rʌʌcha nʌisijugui ha jaaumajim haajem. \s1 Hõrau hich t'õoju Jesuu jaautarr \r (Mt 20:17-19; Lc 18:31-34) \p \v 32 Maigmua p'öbör Jerusalenag k'ʌdau ma sim hee majim haajem, hich k'apeen dʌ̈i deeum k'ʌʌnpa. Mag wëtumua hich Jesuuta pör garcha ham na maa hajim hanʌm. Mamʌ mag chi hẽudee wëtmarr k'ʌʌnan t'ãar paraata wënʌrrajim haajem, hich Jesuucha hag nawe hõrau hich t'õoju jaautarr ya k'ap'ʌ narr haawai. Mamʌ mag ham t'ãar paraa wënʌrrʌm Jesuu k'ap'ʌ sĩerr haawai, hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn doce k'ĩet t'ʌ̃rk'a hauwia Jerusalén p'öbör heem k'ʌʌnau hich dʌ̈i k'aigba haju jaaumamua magjim haajem: \p \v 33 —Pãrau k'ap'ʌ nʌm, maach Jerusalenag wëtum; nau maach mam barbaimaawai mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa mʌg chirʌmʌn t'et'emnaanag mʌ pʌr deejugui hajim hanʌm. Magbaawai mak'ʌʌnau jũrr maach meeun k'abam k'ʌʌnag mʌ t'õopi jaauwi durr chaauram k'ʌʌn jua hee mʌ t'ʌsĩepʌ̈ijugui hajim haajem, mak'ʌʌnaujã mʌ dʌ̈i hamachdëu hampierr hamk'ĩir. \v 34 Magbaawai mak'ʌʌnau mʌ wau hiek'anaa, mʌ jʌ̃gadaujã wʌnaa, mʌ gaaijã hichö t'unaa, hamachdëu ham haig mʌ dʌ̈i hawia, hãbmiecha paawai hamau mʌ t'õopʌ̈ijugui hajim hanʌm. Pari mag hamau mʌ t'õowiajã k'ãai t'ãrjup nʌm hee deeu mʌ hiiu p'iidʌjugui ha jaaujim haajem. \s1 Santiagoou Juan dʌ̈imua Jesuug hamach k'ĩir jãsenk'api narr \r (Mt 20:20-28) \p \v 35 Mag wëtum hee jöoi Zebedeo chaainau, hajapcharan Santiagoouma Juan dʌ̈imua hirig, —Maestro, marau pʌrʌg nemdam jëeum hig naajimgui hajim hanʌm. ¿Pua maar k'ĩir jãsenk'awi maachdëu jëeubarmjö habaju k'ai? hajierram haajem. \p \v 36 Magbaa Jesuu hamag, —¿Pãrau jãgata mua pãach dʌ̈i hapim k'õsi nʌma? hajim hanʌm. \p \v 37 Magbaawai hamachdëu hirig, —Marau pʌrʌg jaaum hig nʌmʌn mʌg hatag pʌchta t'umaam k'ʌʌn Pörk'a bëewi mʌg durr t'um jʌ̃abaadeewaijã maar numiim k'ʌʌnagta pʌch bigaau juppibá hajierram hanʌm, pʌch dʌ̈i hiek t'eeg hamk'ĩir: hãb pʌch juachaar gar, maimua hãb pʌch juawë gar. \p \v 38 Magbaawaita hich Jesús garmua hamag, —Pãrau chan sĩi pãachdëu nem jëeu nʌmjã k'augbata nʌmgui hajim hanʌm. ¿Pãrau k'ĩirjuawai mag pãachta warm k'ʌʌn k'ãaijã hʌ̃rpai haag chik'amnau pãach dau haug wau nʌmjã mʌ dënjö hãwatwi mʌ t'õm hedjã mʌ dʌ̈i t'õju haai nʌ? hajim hanʌm hamag. \p \v 39 Magbaawai chi Santiagoou Juan dʌ̈imua, —Hëera, marau hãwatbajup hajierram hanʌm. \p Mamʌ magbaawaita Jesuu hamag, —Pãrau chadcha hõrau pãach dau hap'ʌʌ wau nʌmjã hãwatwi mʌ t'õbarmjö t'õma hajim hanʌm. \v 40 Pari magbarm gaaimuapai chan mag mʌch juachaar gar wa juawë gar k'ãijã mʌch dʌ̈i hãba juppiju chan mua pöd jaauju k'aba chirʌmgui hajim hanʌm, Hẽwandamauta hichdëu k'ap jaauju haawai. \p \v 41 Mamʌ mag Santiagoou Juan dʌ̈imua hamach dak'ĩir Jesuug magbaawai chi k'apeen diez narr k'ʌʌnau jũrr ham dʌ̈ita meeuk'a naajim hanaabá. \v 42 Mamʌ magbaawai Jesuu hamach t'um hãbam haig t'ʌ̃rk'a hauwia hamag magjim hanʌm: \p —Pãrau meraajã k'aba nʌm, chadcha sĩi mʌg jẽb gaai hõor pörk'awi hamachdëuta gobernaajem k'ʌʌnaun hamachta chi pörnaan haawai hiek t'eeg nʌm hawia hamach k'ãai jua heegpaim k'ʌʌn dʌ̈i hamachdëu hampierr haajem. \v 43 Pari jũrr pãrau pöd ham dënjö magju k'aba nʌm, pãach heepai. Magju k'ãai hãbmua k'ãijã pãach heepai hichta t'umaam k'ʌʌn k'ãai hʌ̃rʌʌ ham k'õsi sim k'ai, magan jũrr hich garmuata hich k'apeenau nem mag habaawaijã ham hipierr nʌnʌʌu haju haai simgui hajim hanʌm. \v 44 Maagwai har hichta hʌ̃gt'ar pawiajã Hẽwandamau hich garcha juppi hahau hapim k'õsi sim k'ai, magan sĩi hichta parhoobam k'ʌʌn chogk'aju haai simgui hajim hanʌm. \v 45 Mʌ pãar k'ãai Hemk'ooi Hiewaak'a chirʌmjã mag sĩi mʌch garmua chik'am chogaagjã bëebajim. Mʌ bëetarran, sĩi chik'amnag mʌch chogamk'ĩirta bëejimgui hajim hanʌm, mag chitʌmua chik'am jua machgau t'õwi mag t'õbarm gaaimua hõor pöm sĩi hamach pekau hee preso sĩsidʌmjö nʌm k'ʌʌn höbeerk'apäain. \s1 Jesuu Bartimeo dau monaaupʌ̈itarr \r (Mt 20:29-34; Lc 18:35-43) \p \v 46 Mag wëtumua Jericó p'öbör hee barimajierram haajem. Maig k'ũchpai naawia deeu ham hërëubaadëm dʌ̈i hõor pöm wëtjim haajem. Maimua ya ham p'öbör heemua höbërwi wëtumta k'ʌd bigaau woun hãb dau k'ĩsu k'itʌm Bartimeo hanʌmta hõor hërëu dich nʌm k'ʌʌnag nemdam jëeuwai hoo k'ërʌm hooimajierram haajem. Mag woundam jöoi Timeo hanʌm hiewaa hajim haajem. \v 47 Mag dau k'ĩsu k'itʌmua hich dak'a Jesús Nazaretpierr dichmam k'aug hat'aawai hähäak'amua, —Jesús, pʌʌta rey David k'achitarr hag chaain hewagam k'ʌʌn Hiewaau marau nʌ narr. Mʌ hap chitʌm mʌ dau hee haug k'augbahur haajeejim hanʌm, hich dau monawaan bëemk'ĩir. \p \v 48 Mag chi dau k'ĩsu k'itʌmua hähäa k'abaadeewai Jesús dʌ̈i hõor wëtmarr k'ʌʌnau hirig meeurrarrau haajeejim hanʌm, k'ĩupamk'ĩir. Mamʌ magbaawai chará warag t'et hähäak'amua, —Jesús, pʌʌta rey David k'ak'itarr hag chaain hewagam k'ʌʌn Hiewaau marau nʌ narr. Mʌ hap chitʌm mʌ dau haug k'augbahur haajeejim hanaabá. \p \v 49 Jesuu mag hähäak'am hũr hat'aawai dʌnʌisiwia chi dau k'ĩsu k'itarr hawaan mapijim haajem. Magbaawai chadcha hi hawaan wëtwi chi wëttarr k'ʌʌnau hirig, —¡K'ĩirdam hubʌ p'iidʌbaad! Jesuu pʌ t'ʌ̃r sĩebahab. Hi haar marrau hajierram hanʌm. \p \v 50 Hichig magbaawai hich hag bʌ̈rre hich k'ajũa hʌ̃r joot'ʌ jũa sĩerr barwerbpʌ̈iwi p'iidʌ dʌnʌisinaa Jesús haar petajim haajem. \v 51 Mag chadcha hich haar dʌnʌʌubaimaawai Jesuu hirig, —¿K'ani pua mʌrʌg pʌch dʌ̈i hapim k'õsi chirʌ́? ha jëeujim hanʌm. \p Magbaa chi daudam k'ĩsu k'itʌm garmua jũrr hirig, —Maestro, muan pʌrʌg mʌch dauta monaaupʌ̈ipim k'õsi chirʌmgui hajim hanaabá. \p \v 52 Magbaawai Jesuu hirig magjim hanʌm: \p —Chadcha muata pʌch dau monaauju k'ap'ʌ k'ĩirju chirarr gaaimua hʌ̈u pʌ monaau chirsim. Ya pʌ pʌch diig maju haai chirʌmgui hajim hanʌm. \p Hirua mag hiek'abarm bʌ̈rre chadcha dau heerdʌ sĩsiwi hich bi heem daujö daujã wajaug sĩsijim hanaabá. Mag hich dau monaaubapäaiwai warag hi dʌ̈i petajim haajem. \c 11 \s1 Jerusalén p'öbör hee Jesús dubimatarr \r (Mt 21:1-11; Lc 19:28-40; Jn 12:12-19) \p \v 1 Jesús hich k'apeen dʌ̈i mamua durrsĩ Olivo hanʌm gaai naaimajim haajem, p'öbör numí hãba dak'a nʌm k'ĩirp'ee. Mag p'öbör numí hãba dak'a narr t'ʌ̃r, hãb Betfagé hajim, maagwai hãbak'ai Betania. Maig durrsĩ gaai nʌmua hich k'apeen numí t'ʌ̃rk'a hauwi pʌ̈yaagpamua magjim haajem: \p \v 2 —Cha maach k'ĩirp'ee p'öbördam sim hee hërëubaadët hajim hanʌm. Nau chi p'öbör hee dub nʌm haig pãrau burrodam pa gaai jʌ̃ k'ërʌm hooimaju. Mag burrodam gaai chan hagt'a ni hãbmuajã waaidʌba k'itʌm. Ma pãrau hẽerwia haipidut hajim hanʌm. \v 3 Hãbmua k'ãijã bëewi pãachig, “¿K'ant'ee jãg nemchaai pãrau hẽer harraag hẽk'a nʌ?” ha jëeubaawai, sĩi hit'ũu hirig, mʌ higwia, mua hig chiraawaita harrum, mamʌ deeu hũmaai jöpcha deen bëeju ha jaaubat hajim hanʌm. \p \v 4 Maimua chadcha hërëu p'öbaadëwia, hamachig jaautarrjö burrodam k'ʌd bigaau puertdi dub nʌm dak'a hö jʌ̃ k'ërʌm hoobaimaawai, sĩi hẽer hauwimajierram haajem. \v 5 Magbaawai haig hõor narr k'ʌʌnau hamag, —¿Pãar k'anta jãig jãg nʌma, jamag pãrau chik'am nemchaai hẽer harrú? hajierram hanʌm. \p \v 6 Magbaawai Jesuu hamachig jaaupʌ̈itarrjö jaaubaawai hʌdʌraa warag hamag harrpijierram haajem. \v 7 Mag chadcha warrwi Jesús sim haar pabaimaawai chi k'apeenau hamach k'ajũa hʌ̃r joot'ʌ jũajemua chi burro p'õpá hʌ̃r t'eer sĩujierram haajem. Magbaawai Jesús hag hʌ̃r waaidʌbaadëjim haajem. \v 8 Magbaawai hõor k'apan hi dʌ̈i wëdurarr k'ʌʌnau hamach k'ajũa hʌ̃r joot'ʌ jũa narr hẽerk'anaa, hi maju k'ʌd hee t'eerk'amam dʌ̈i jũrr hãaur k'ʌʌnaujã k'ʌd bigaau papiujöm bʌbrëunaa, hagjö hi maju hee wërp'ogk'a majierram haajem. \p \v 9 Mag hi mam dʌ̈i hõor pöm hi na pos wëtmaawai hi hẽudeejã hagjö k'apaana pʌʌrt'ʌmajim hanʌm. Mag hõor pöm sĩi wëtum k'ʌʌnau serereugmamua mag naajim hanʌm: \p “Hʌ̈ucha habarm Hẽwandam, hich mʌʌta pʌchdëu pʌch jũrr pʌ̈ibarmʌu. Hijöm k'ʌʌn chan chuk'um. \fig |src="CN01782B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MRK 11.9" \fig* \v 10 Pua maar Reik'amk'ĩir pʌ̈iju ha jaaujerr chadcha pierrumgui” haajeejim hanʌm. “¡Hʌ̈ucha habarm Hẽwandam! Warr jöoi David reik'a sĩerrjö hichta jũrr Reik'aju k'ap'ʌ nʌm gaaimua, pʌrʌg hʌ̈u habarm hanʌm. Hʌ̃gt'arm magwe honee haju haai nʌmgui” haajeejim hanʌm, Jesús t'ö hiek'a nʌmua. \p \v 11 Mag wëtumua Jerusalén p'öbör hee barimajierram haajem. Mag barimawia, Haai hi jëeujem diig mawia, hag hee dubwia, dijã t'umaa heerpa p'ʌʌrdʌpʌ̈iwia, deeu höbërbaadëjim haajem. Mag höbërbaadëwia ya hedau k'eeuraa haadëm hee Betaniaag petajim haajem, hich k'apeen doceem dʌ̈i. \s1 Jesuu higo p'uapitarr \r (Mt 21:18-19) \p \v 12 Hag noram mag p'öbör Betania hanʌm heemua Jerusalenag wëtumua Jesús jãsöo haadëjim haajem. \v 13 Mag hi jãsöo nʌrrʌmta warpmua pabʌ̈ higo hanʌm hëpõo k'ʌd bigaau dʌnʌm hoo hat'ajim hanʌm. Magbaa haar dak'a hoon majim haajem, hag gaai chi nemjõ ya chi wawam nʌmpii hawia. Pari hag chee jaar k'aba harr haawai ni pör hãbjã hag gaai hoobajim haajem. \v 14 Mag hichdëu hag gaai pör hãbjã hooba habaawai chi pabʌ̈ʌgta wounagamjö, —Pʌch jãg sim gaaimua mʌg hatagjã hich jãg chëba sĩerrajugui hajim hanʌm. \p Hirua mag hiek'atarrjã hi k'apeenau hũrjierram haajem. \s1 Haai hi jëeujem degmua Jesuu hõor jʌrk'ʌʌitarr \r (Mt 21:12-17; Lc 19:45-48; Jn 2:13-22) \p \v 15 Maimua deeu Jerusalén p'öbör hee barchëwia, Haai hi jëeujem di haar manaa hooimaawaijãh, sĩi Haai hi jëeujem degta nem peerwai hõor pöm pos sereu wëjöm hooimajim hanaabá. Magbaa Jesuu mag nem për narr k'ʌʌn t'um dawag jʌrk'ʌʌinaa hag hee hõrag p'atk'on cambie narr k'ʌʌn mes dʌ̈i dubur për narr k'ʌʌn mespa jẽk'ʌt sĩepʌ̈imajim hanaabá. \v 16 Magnaa tag hiwiir hãbamʌgjã Haai hi jëeujem deg nem hinag dʌ̈i dichpibajim haajem. \v 17 Maimua hamag, —Pãrau k'ap'ʌ naabá hajim hanʌm, Hẽwandamau hich hiek p'ã pʌarr gaai, “Mʌg diin sĩi durrpierram k'ʌʌnau bëewi hag hee Haai hi jëeujem diiu” ha sim. Mag simta pãachdëuta hag hee nem parhẽpag për nʌmua sĩi chik'am k'ũguurjem dik'a wai naabma ha hiek'ajim haajem, hich Jesuu. \p \v 18 Jesuu mag hiek'abarm p'adnaan pörnaanau Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌarr jawaag chi machnaan dʌ̈imua hũrbaawai, hamach happai biirdʌwi, hiek'awi, “Jãga hak'iin maadëu jãg Jesús t'õopʌ̈ik'amgui” hanaajim haajem. Mamʌ hirua nem jaau sim hũrwi t'umaam k'ʌʌnau hi higar narr haawai hũmaai deeu hãsie k'ĩirjuajeejim hanaabá, mag hi higar nʌm k'ʌʌnau jũrr hamach dʌ̈ita meeuk'aju k'ĩirjuwia. \v 19 Mamʌ hamau mag k'ĩirju nʌm hee, ya hedau k'ëubaadee Jesús hich k'apeen dʌ̈i mag p'öbör heemua warag hamachta chawag wëtjim haajem. \s1 Jãga Hẽwandamag jëeuju haai nʌ \r (Mt 21:20-22) \p \v 20 Maimua hag noram deeu Jesuu hich k'apeen dʌ̈i hich hag k'ʌd hee wëtumua hoowai mag hirua hiek'atarr higo sĩi chi k'aar haram magwe p'uhu t'ʌnaajim hanʌm. \v 21 Mag p'uu t'ʌnʌm hoobaawai Pedroou, —Maestro, pʌdë hoobá, pua tag chëpiba jaautarr higo bʌ̈jã sĩi p'ua t'ʌnʌmgui hajim hanʌm. \p \v 22 Magbaawai t'umaam k'ʌʌnagta Jesuu magjim haajem: \p —Pãach nem wawaag hiek'aawai chadcha Hẽwandamau pãachdëu jaaubarmjö hapiju k'ĩirjunaata hiek'abat hajim hanʌm. \v 23 Mua chadcha pãrag mag chirʌm: Hãbmua k'ãijã durrsĩigta wounagamjö hiek'abaawai chadcha hichdëu jaaubarmjö hich hipierraa haju k'ĩirjunaata “Jãigmua mawia jũrr p'ũas heeta dʌnʌʌubaimá” hak'iin, chadcha Hẽwandamau hichdëu mag hiek'abarmjö hapijugui hajim hanʌm, hichdëu mag hiek'abarmjö Hẽwandamau chadcha magpiju k'ĩirjunaata hiek'a sĩewai. \p \v 24 Maimua hĩchab, ’Pãachdëu Hẽwandamag nem hig nʌm jëeuwai chadcha hirua pãachig deeju k'ap'ʌnaa ya pãach jua hee wai nʌmjöta jëeumʌn, magan chadcha hirua pãrag pãachdëu nem hig nʌm deeb k'aba deejugui hajim hanʌm. \v 25 Maimua pãachdëu Hẽwandamag jëwaagpaawai pãach garmua wa pãach k'apeenau k'ãijã pãach dʌ̈i k'aigba nʌm k'ai, hagdaujö perdón jëeuwia, tag magʌm hiek higba warag k'ĩir hok'oopʌ̈iwia, magba harrjö ham dʌ̈i dau parii habat hajim hanʌm. Pãrau magmʌn hĩchab maach Haai hʌ̃gt'ar chirʌmʌgjã pãrau pãach pekau chugpaapi jëeubaawai hirua chugpaapʌ̈iwia tag pãach dʌ̈i magʌm hiek bʌ̃ʌrjã higbajugui hajim hanʌm. [ \v 26 Pari pãrauta pãach k'apeen wir haig perdonaabam chan, maach Haai hʌ̃gt'ar chirʌmuajã hich hagjö pãar pekau chugpaabamgui ha jaaumajim haajem hamag.] \s1 Jesús jua t'eeg \r (Mt 21:23-27; Lc 20:1-8) \p \v 27 Maimua deeu Jesús Jerusalén p'öbör hee barchëwia Haai hi jëeujem deg dubjim haajem. Mag dubwi hagt'a hierr simta, hi haig p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌn bëejierram haajem, Hẽwandam hiek Moiseeu p'ã pʌarr jawaag hit'ee chi machnaan dʌ̈i judionaan Asamblea heem k'ʌʌnpa. \v 28 Mak'ʌʌnau bëewia hirig, —¿K'ai t'öwiata jãg mʌig nem për narr k'ʌʌn pua dawag jʌr wërppʌ̈ijĩ? ¿K'aíuta jãg pʌrʌg pʌchta nem hiek t'eeg hapijĩ? Marag jaaubá haichëjierram hanʌm hirig. \p \v 29 Hichig mag jëeubaicheewaita jũrr hich Jesús garmua hamag, —Magan muajã hĩchab pãrag jëeu hook'imgui hajim hanʌm. Mua jëeubarm pãrau mʌrʌg jaaumʌn, magan muajã hich hagjö pãrag jaauju, k'ai t'öwiata mua jãg nem wau chitʌ́. \v 30 Maimua hichdëupai, Nacha mʌrʌg jaaubat hajim hanʌm: ¿K'aíuta Juan pʌ̈ijĩ hõor pör choo nʌrramk'ĩir; Hẽwandamauta pʌ̈ijĩ wa sĩi mʌg jẽb gayam k'ʌʌnau hajĩ? hajim hanʌm. \p \v 31 Hamachig mag jëeubaawai sĩi warag jaaujujã k'augba, hamach wir haigpai hiyʌ̈ʌ nʌmua, —Maadëu hirig, “Juan hõor pör choomien Hẽwandamauta pʌ̈ijim” hak'iin, jũrr hirua maachig, “Magʌmta, ¿k'an jãgwia pãrau hirua jaau nʌrrarr hʌ̈k'abajierrá?” hajugui hajim hanʌm. \v 32 Wa magba maadëu hirig, “Juanan sĩi hõrau pʌ̈iwiata jãg nʌrrajim” hak'iinjã, jũrr p'öbörpienta maach dʌ̈i meeuk'ajugui hajim hanaabá, hamau chadcha Juan hõor pör choomieu Hẽwandam hiekta jaau nʌrraajerr k'ap'ʌ narr haawai. \p \v 33 Mag hamach happai jaauju k'augba hiyʌ̈ʌ naawia warag Jesuug, —Marau pöd jaauju k'augbamgui hajierram hanʌm. \p Magbaawai jũrr hich Jesús garmua hamag, —Mua pãrag nem jëeutarr pãrau mʌrʌg jaauba haawai muajã pãrag jaaubamgui hajim hanʌm, k'ai t'öwiata mua mʌg nem wau chitʌ́. \c 12 \s1 K'aibag sĩsidʌmta nemjĩir t'ʌa narr \r (Mt 21:33-46; Lc 20:9-19) \p \v 1 Maimua Jesuu hich haig hõor pos t'ʌnʌm k'ʌʌnag mʌg nem hĩgk'aadam jaaumamua magjim hanʌm: \p —Woun hãbmua uvadö jĩirjim haajem. Mag jĩirwia hag higaau hajap'a t'uur p'ʌʌrdʌpʌ̈iwi hich hagjö haig di hëu k'ërjim haajem, hag heegar chi uva chö piirjʌwaag. Magnaa hĩchab didamjã nasãdjö hʌ̃gt'aa hëu dʌnʌʌujim haajem, hag gaaimua warp dawaa hoo p'ʌʌrdʌdʌ haag. Mag nem t'um haaipa sĩuwi, chawag mam k'õchk'abaadeewai, chi nemjĩirdö deeum k'ʌʌnag alquilaapʌ̈iwi, hichin jũrr deeum durr warp petajim haajem. \v 2 Mag mam mawi sĩi hawia, ya uva waaubaadëm k'ĩirjunaa, jöoirau hich chog hãb pʌ̈ijim haajem, chi t'ʌa narr k'ʌʌn haar, hich paatëm hich hit'ee deepʌ̈imk'ĩir. \v 3 Pari mag hirua hich chogdam pʌ̈itarr di garm k'ʌʌnau sĩi hamach haar barpinaa pʌrp'öbaadëwi, wʌ wai nʌʌ hawia, sĩi deeu hich jua k'arraa jʌrbapäaiwai, hich juadam parii barjim hanaabá. \v 4 Magbaawai hich mag jöoi chi uva papau dewam hich chog pʌ̈ijim haajem. Mamʌ majã hagjö hamach haar barpinaa, warm dʌ̈i hatarr k'ãaijã hatcha wʌ wai nʌmua pörjã k'õoppʌ̈iwi, sĩi hi k'ĩir parhooba hiek'a t'ʌnʌʌuwia, hĩchab jʌrpʌ̈ijierram haajem. \v 5 Magbaawai jöoirau deeum pʌ̈ijim haajem. Ma paawai chará hamach haar barpinaa warre t'õopʌ̈ijierram hanaabá. Magtarr k'urjã hich mag hich chognaan k'apan päaijeejim haajem, mamʌ mak'ʌʌnjã warm k'ʌʌn hatarrjö hĩchab k'ar sĩi mas wauwi päaijeejim hanʌm; magbajuun warre t'õopäaijeejim haajem. \p \v 6 ’Maimua ya hãbmiecha tag pʌ̈ijujã chuk'u haadeewai hich hiewaa hãbpai k'itaawai bʌ̃ʌrjã chig haba haajerrta pʌ̈ijim haajem. Hi k'ĩirjugan hich chaai haawai hi högk'aju hawiata pʌ̈ijiebma. \v 7 Mamʌ par hich jöoi hiewaa hãba sĩi hamach haar barpinaa hamach wir haigpai, “Keena, chamʌʌta chi hiewaa haawai mʌguata mʌg hatagjã jũrr hich haai nemjĩir jʌ̃aju k'abahab” hajierram hanʌm. “Jãg sĩpí warre maadëu hi t'õopʌ̈ijugui” hajierram hanʌm, mʌg uvadö jũrr maach dënk'a hawaag. \v 8 Mag, chadcha k'apanaam k'ʌʌnau pʌrp'öbaadëwi, t'õopʌ̈inaa, chi uvadö higaau hëudʌ deet'urjierramgui ha jaaumajim hanaabá. \p \v 9 Maimua mag nem hĩgk'aadam höpʌ̈iwia hich hiek hũr narr k'ʌʌnag magjim haajem: ’Pãrau k'ĩirjuawai hĩsjã hagt'a mag uvadö sim hanaa chi t'ʌa narr k'ʌʌnjã hich hak'ʌʌnpai hak'iin, ¿jãgaju k'ai hajim hanʌm, magʌm wounaan dʌ̈i? Par hirua hich chaai hãbpai k'itʌm pʌ̈itarrpata mag t'õobapʌ̈im hoobaawai, mawia warre hamach t'um k'ëchpʌ̈iwia, hich uvadö jũrr deeum k'ʌʌnagta jaau pʌabjëjugui hajim hanʌm hichdëupai. \p \v 10 Magnaa hamag, ’¿Pãrau Hẽwandam hiek p'ã sim gaai t'ʌ̃ʌrwai hooba haajẽ hajim hanʌm, \q1 “Di hëu narr k'ʌʌnau hisegtarr dibigta jũrr chi dihãd jãrramk'a sĩsim” ha sim? \q1 \v 11 “Hẽwandam maach Pöröuta mag dibig wajap'amjö hapi sĩewai hõrau hoowaijã hʌ̈uuta hoo nʌm” ha p'ã simgui hajim hanʌm. \rq (Sal. 118:22-23)\rq* \p \v 12 Jesuu mag nem hĩgk'aadam jaau simua hamachta jaau sim k'aug hat'aawai chi fariseonaanau maestronaan dʌ̈imua Asamblea heem k'ʌʌnaupa hãba hich maigwe hi pʌr haum hig naajim hanaabá; mamʌ mag hi pʌr hat'aawai jũrr hõrau hamachta k'aigbaju k'ĩirjuwia warag hi dichba hamachta hërëujim haajem. \s1 Reígjã deenaa Hẽwandamagjã hich paat deepi jaautarr \r (Mt 22:15-22; Lc 20:20-26) \p \v 13 Magbaawai chi pörnaanau Jesús haar fariseonaan pʌ̈ijierram haajem rey Herodes higar narr k'ʌʌn dʌ̈i, mak'ʌʌnau hi dʌ̈i hiyʌ̈ʌmamua nem jëeumam k'ãijã k'augba hipeerdʌ hiek'abapäaiwai magʌm gaaimua hi pʌr hawaag hit'ee. \v 14 Magbaawai mak'ʌʌnau hërëuwia hi haar barimawia hirig maguimajierram hanʌm: \p —Maestro, marau k'ap'ʌ nʌm, pua nem hagchata jaaujem. Pua mag sĩi pʌchdëu hoowai magjöo habaawai mag hawi parhoobjã nem jaauba, hante pua chadchata t'umaam k'ʌʌnag jaaujemgui hajim hanʌm, jãgata haju haai nʌ Hẽwandamau nem jaau sim heyaa wënʌrraag. Pua chan sĩi hõrau hamachdëu nem jaaum haig nem jaau nʌmʌgjã pʌch k'ũgurpiba, wa sĩi pʌchdëu hoowai magjöo habaawai hag bʌ̈rre sĩi magau haba haajem. Magua marau pʌrʌg jëeum hig nʌmgui hajierram hanʌm: ¿Chadchata maach meeun judionaanaujã durrpierram k'ʌʌn rey Roma sĩejemʌgta impuesto p'agju haai nʌ wa p'agju k'aba nʌ? hajierram hanʌm. \p \v 15 Mamʌ mag hamau sĩi hich himeraa pʌr hawaagta mag hichig jëeubaichëm k'ap'ʌ sĩerr haawai hamag magjim hanʌm: \p —¿Pãrau k'ant'eeta sĩi mʌ himeraa pʌr hauju hẽk'a nʌma? Daaig p'atk'on chi dau daí mʌ haig haipidut; mua pãrag hoopik'imgui hajim hanʌm. \p \v 16 Magbaawai chadcha hirig p'atk'on chi dau daídam deejierram hanaabá. Mag deebaawai jũrr hich Jesús garmua hamag, —Pãrau chamʌg p'atk'on gaai, ¿k'ai k'ĩirta hoo nʌ, maimua hĩchab hag gaai k'ai t'ʌ̃rta p'ã sĩ? hajim hanʌm. \p Magbaawai hamachdëu, —Romaam rey César k'ĩir k'abahab hich t'ʌ̃r dʌ̈i hajierram hanʌm. \p \v 17 Magbaawai Jesuu hamag, —Pãrau mag k'ap'ʌ nʌm k'ai, magan reíg hich paat deenaa, Hẽwandamagjã hagjö hich paat deebat hajim hanʌm. \p Hamachig magbaawai sĩi jʌ̃gderraa nʌisim hiek'au warag hamachta k'ĩu nʌisijim hanʌm. \s1 Maach meebarm chadcha deeu hiiu p'iidʌju k'ai ha jëeutarr \r (Mt 22:23-33; Lc 20:27-40) \p \v 18 Biek hãb hagjö Jesús haig bëejierram haajem saduceonaan. Mak'ʌʌnau jaauwai ya maachta meebaadëm chan tag bʌ̃ʌrjã maach hak'aar hiiuba haajem haajem. Hamach mag nem jaau sĩerrjëem gaaimua hiyʌ̈ʌmamua juau hogt'om hirig magjierram hanaabá: \p \v 19 —Maestro, jöoi Moisés k'ararrau Hẽwandam hiek p'ã pʌarr gaai jaauwai, woun hãb hʌʌi paraa simta mag hʌʌi dʌ̈i chaaijã chuk'u meemʌn jũrr chi k'od hãbam wai sim k'ai, magua hich hag hʌʌipai hauju haai sim ha sim, hag dʌ̈i hich naamʌu chaain hooba harr haawai jũrr hi hit'ee hoo deeg, mag hoo deebarm hi chaaink'a nʌisimk'ĩir. \p \v 20 Maimua hamachdëupai warag hirig nem hĩgk'amamua magjierram hanʌm: ’Biek hãb hãbam k'od happai hemk'ooin siete naajim haajem. Ham naam chi nacharamua hʌʌi hauwia hich mag chaai chuk'u wënʌrrʌm hee meejim haajem, chi hemk'ooi. \v 21 Magbaawai jũrr chi heeumʌu wir haig hich k'ojaaupai hauwi mag dʌ̈ijã hagjö chaai hooba, chi hemk'ooita meejim haajem. Magbaa jũrr hich mag hʌʌipai hag heeumʌu hauwia mag dʌ̈ijã chaai hooba, hagjö hich naamk'ʌʌnjö meejim haajem. \v 22 Hich mag hewagjã hãbam hʌʌiraupai mag siete narr t'um t'egdʌpʌ̈itarrjã ni hãbam dʌ̈ijã chaai hoobajim hanaabá. Maimua ya hẽudeecha paawai chi hʌʌijã hagjö meejim haajem. \v 23 Magua marau pʌrʌg k'ap haag hit'ee jëeum hig nʌmgui hajierram haajem: K'ëchtarr k'ʌʌn mʌg hatag Hẽwandamau deeu p'iriutk'a hat'am hedjã mag hamach t'umaam k'ʌʌnau hãbam hʌʌipai hautarr haawai, ¿chijãata chi jaai k'ʌ chaark'ajuma? hajim hanʌm. \p \v 24 Magbaawaita Jesuu hamag magjim hanaabá: \p —Pãrau chan bʌ̃ʌrjã Hẽwandam hiek p'ã simjã k'augba, ni hi jua t'eegjã k'augba nʌm gaaimuata sĩi warag k'ĩirjug chaaurta k'ĩirju nʌmgui hajim hanʌm. \v 25 Hötarr k'ʌʌn deeu hiiu p'iidʌtk'a p'öbaadëm chan bʌ̃ʌrjã jua pʌpʌr habaju, ya ham hʌ̃gt'arm Hẽwandam chognaan t'ʌnʌm k'ʌʌnjö nʌisiju haawai. \v 26 Mag hõor hötarr k'ʌʌnjã deeu hiiuju k'ap haag ¿pãrau Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌarr gaai t'ʌ̃rba haajẽ? Hag gaai Hẽwandamau Moiseeg, “Mʌʌta pãar jöoin Abrán k'ararr Hẽwandam hanaa hĩchab jöoi Isá k'ararr hag Hẽwandamau, maimua Jacob k'ararr dënjã hagjö” ha sim. \v 27 “Hẽwandam chan hoob mag sĩi chi k'ëcham k'ʌʌn Hẽwandam k'abam. Hẽwandaman chi hiwam k'ʌʌn Hẽwandamau” ha p'ã sim. Hirigan nawe k'ëchtarr k'ʌʌn hawiajã hagt'a hiiu nʌmgui hajim hanʌm. Magnaa, Pãachta chadcha sĩi chaaurta k'ĩirju nʌmgui hajim hanʌm hamag. \s1 ¿Chijãata mandamiento hajapcha hʌ̃rʌʌcha sĩ? \r (Mt 22:34-40) \p \v 28 Moiseeg Hẽwandamau hich hiek p'ãpitarr hiek jawaag chi machnaan heem hãbmua mag ham hijẽjẽbk'am hũr sĩi hawi, Jesuu hich dak'ĩir wajap'a hag heyaa jaaubapäaiwai, jũrr hi haig bëewi hirig, —¿Chijãata Hẽwandam hiek p'ã pʌarr gaai maachig nem waupi jaau sim heem chi hʌ̃rʌʌcharam hagá? ¿K'anta hʌ̃rʌʌcha Hẽwandamau maachig waupim k'õsi sĩ? hajim hanʌm. \p \v 29 Magbaa Jesuu mag wounag, —Hẽwandamau hich hiek gaai nem waupi jaau sim chi hʌ̃rʌʌcharamʌn mʌgta p'ã simgui hajim hanʌm: “Hũrbat'ʌ̃ keena, israelnaan: Maach Pör Hẽwandaman hichta hãbpai t'umaam k'ʌʌn Pörk'a sĩerrʌm. \v 30 Maach Pör Hẽwandam sĩi par hiiupai k'aba, pʌch t'ãrauchata k'õsinaa pʌchdëu wauju hayaampierr hichdëu k'õsimjö habá” ha sim. Maata Hẽwandamau nem jaau sim chi hʌ̃rʌʌcharamʌugui hajim hanʌm. \v 31 Maimua hãbak'ai hag garm hich hagjöpaimʌʌ sĩebahab hajim hanʌm. Ma sĩi, “Pʌch k'apeenjã wir haig pʌchjö daupii habá” ha simgui hajim hanʌm. Hẽwandamau nem waupi jaau sim gaai chamʌ k'ʌʌn numiim k'ãai hʌ̃rpaim chan chuk'umgui hajim hanaabá hirig. \p \v 32 Magbaawai mag chi machdamau jũrr hirig, —Maestro, hʌ̈u pua hag heyaa jaaubapʌ̈im, jãan chadaugui hajim hanʌm. Maach Hẽwandaman hich happaita sĩerrʌm; hijöm chan tag chuk'um. \v 33 Hẽwandamta dich t'ãraucha k'õsinaa dich k'apeenjã daupii nʌmta Haai hi jëeujem deg mawia nemchaain k'apan t'õonaa p'aa nʌmua hʌ̃gt'aag jëeu nʌm k'ãaijã hajapcha simgui hajim hanʌm. \p \v 34 Jesuu hoowai mag wounau chadcha hagcha hich hiek hʌ̈k'abaawai hirig, —Pʌʌn pöm waaurba chirʌmgui hajim hanʌm, Hẽwandamta pʌch Pörk'apieg. \p Bigaaum k'ʌʌnau mag hoobaawai hãbmuajã tag hirig jëeubajierram haajem. \s1 ¿Mesías k'ai hiewaa hajĩ? \r (Mt 22:41-46; Lc 20:41-44) \p \v 35 Jesús Haai hi jëeujem deg Hẽwandam hiek jaau sĩewia jũrr hich garmua haig narr k'ʌʌnag magjim hanʌm: \p —¿K'an jãgwia Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr jawaag chi machnaan hiek mag Cristo rey David k'ararr hag chaain hewagam k'ʌʌn dën haajẽ? hajim hanʌm. \v 36 Hich Daviiuchajã Hẽwandam Hak'arau hichig hiek'apibaawai hich hag Mesías higwiapai “maach Pör” habajieb. Hante hirua p'ã pʌarr gaai mag simgui hajim hanʌm: \q1 “Maach Pör Hẽwandamau maach Pörög ‘Mʌch hiek t'eeg chirʌmjö haag mʌ dʌ̈i hãba mʌ juachaar gar jupbá hajim, pʌch hoomap'a haajem k'ʌʌn t'um mua pʌch jua hee pʌrk'a dee nʌm hora.’ ” \rq (Sal. 110:1)\rq* \m \v 37 Mag hich David k'ararrauchajã Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr higwia “maach Pör” ha hiek'atarrta, ¿jãga pãar hiek hí David chaain hewagam k'ʌʌn dënpai haju haajẽ? Mag sĩi hich chaaipai haju hak'iin, hich paarmua mag “maach Pör” habak'amgui hajim hanʌm hamag. \p Mag hi hijẽjẽbk'am hõor pöm haig t'ʌnarr k'ʌʌnau hi hiek hũrm k'õsi hũr naajim haajem. \s1 Jesuu chi machnaan higwia hiek'atarr \r (Mt 23:1-36; Lc 11:37-54; 20:45-47) \p \v 38 Jesuu Hẽwandam hiek jaaumamua magjim haajem: \p —Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr jawaag chi machnaan dʌ̈i k'ai, k'ĩir k'ap'ʌ habat hajim hanʌm. Jãk'ʌʌnan sĩi k'ajũa bʌ̈ duurg jũanaa kaaijã hee hõrau hamach saludaawaijã hamach t'ö hiek'apim k'õsita sĩerrjëem hajim hanʌm. \v 39 Jãk'ʌʌnan hamach Hẽwandam hi jaaujem deg weetwaijã hamachta pör garcha t'umaam k'ʌʌnag k'ĩir jʌrk'a juupjem, hamachta warm k'ʌʌn k'ãaijã wajapcha nʌm hawia. Maimua hõor chaauram k'ʌʌnau hamach haar t'ach k'ömk'ĩir t'ʌ̃ʌrwaijã, parhooba jupba, hamachdëuta k'ãidu wajapcharam jʌ̃a hau sĩerrjëemgui hajim hanʌm. \v 40 K'oopaa hʌʌin dau hap'ʌʌm dijã k'echt'ʌg haumaajerram. Mamʌ mag sĩerrjëemta chadcha hamach magba chit'ëem hamk'ĩir, Hẽwandamag jëeup'öbaadëmjã pʌa chʌuu hap'öbaadeejemgui hajim hanʌm. Pari hamach jãg sĩerrjëem paran Hẽwandamaujã ham gaai jua k'ʌaba deejugui ha jaaumajim haajem. \s1 K'oopaa hʌʌi ofrenda \r (Lc 21:1-4) \p \v 41 Biek hãb Jesús Hẽwandamag jëeujem deg ham p'atk'on p'iejem k'ĩirp'ee hoo sĩejim haajem. Mag hoo simua jũrr bëe t'ʌnʌm k'ʌʌnau hag hee p'atk'on pʌapʌ̈i hërëu dich t'ʌnʌmta heerpa hoo sĩejim hanaabá. Hirua hoowai riknaanaun p'atk'on pöm dee naajim hanʌm. \v 42 Mamʌ riknaanau mag p'atk'on dʌ̈rrcha dee pʌa nʌm hee, k'oopaa hʌʌi hãb hap'ʌʌ k'itʌm bëejim haajem. Mag bëewi p'atk'on chi dau daídam numpai wai sĩerr warre mag numwe hag hee dee pʌapʌ̈ijim hanaabá. \v 43 Mag k'oopaa hʌʌyau p'atk'on bʌ̃rʌʌ wai k'ërarrdam t'um deebarm hoowia Jesuu hich k'apeen hich haig t'ʌ̃rk'a hauwia, —Keena, mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm. Jãg k'oopaa hʌʌi dau hap'ʌʌ k'itʌmua p'atk'on bʌ̃rʌʌ deejieb mamʌ, Hẽwandam dak'ĩiran tagam k'ʌʌn k'ãaijã hʌ̃rʌʌchata deebarmgui hajim hanʌm. \v 44 Warm k'ʌʌnaun sĩi hamach dën sobtarr heemta Hẽwandamag dee naabahab. Mamʌ jãg k'oopaa hʌʌi hap'ʌʌ k'itʌmua chan magba, hich dën hãbmiecha hagua hich t'ach k'öju harrdamta warre t'um deebarmgui ha jaaujim haajem. \c 13 \s1 Haai hi jëeujem di hõrau pogueupʌ̈iju Jesuu jaautarr \r (Mt 24:1-2; Lc 21:5-6) \p \v 1 Mag Haai hi jëeujem deg sĩewia höbërbaadeewai hi hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn heem hãbmua chi Jesuug, —Maestro, pʌdë hoobá hajim hanʌm, mokpör dapk'amua sĩi di hooimʌ joot'ʌt'ʌʌd hëu dʌnʌm. \p \v 2 Magbaawai Jesuu hirig, —Har jãg di dap dʌnʌnʌidʌm pua hoo chirabá; jãg t'ʌnʌm chan mok pör hãbjã hãbam hʌ̃r hich jãg hajap'a joot'ʌt'ʌʌd sĩerrabam. Jãg t'ʌnʌmʌn sĩi t'umaa hõrau pogueupʌ̈ijuuta jãg dʌnʌmgui hajim hanʌm. \s1 Hẽwandamau maach hi hagk'aimʌʌ paawai nem hoomaju \r (Mt 24:3-28; Lc 21:17-24; 17:22-24) \p \v 3 Maigmua hërëubaadeeu mag Haai hi jëeujem di k'ĩirp'ee durrsĩ Olivo hanʌm gaai sĩeimajim haajem, hich k'apeen dʌ̈i. Maimua barwi ya hi jẽk'ʌt jupbaimaawai Pedroou, Santiago, Juan maimua Andrés dʌ̈imua hamach jayapam k'ʌʌnau hirig jëeumamua magjierram hanʌm: \p \v 4 —Pʌ hiek mag jãg mokdau joot'ʌt'ʌʌd t'ʌnʌm t'um hõrau pogueupʌ̈iju hanʌm, ¿ma jãagwaichata magjuma? hajim hanʌm. ¿K'an jãg nʌm gaaimua cha pʌchdëu jaau simjö Hẽwandamau hijaaurjö hoopijuma hajierram hanʌm, mag Haai hi jëeujem di pogueupʌ̈imʌʌ pam? \p \v 5 Magbaawai Jesuu hamag, —Magan mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm. Maimua jaaubaadëwia, Keena, k'ĩir k'ap'ʌ wënʌrrat'ʌ̃; hoob chik'amnag pãach hʌdʌraa k'ũgurpimiet hajim hanʌm. \v 6 Mua pãrag mag chirʌmʌn, mʌg hatag paawai hõor k'apank'am k'ʌʌnau hamach hiekpai mʌ hiek gaai t'ʌwia, “Mʌʌta hag Cristoou Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr” hawia, hõor pöm k'ũgurmaju haawaita mag chirʌmgui hajim hanʌm. Pari mak'ʌʌnau pãachig magwia k'ãijã hoob pãrau ham hiek hʌ̈k'amiet hajim hanaabá, ham wawimamua. \p \v 7 ’Juurhi p'iidʌju t'eega jajaauk'amjã pãrau hũrjugui hajim hanʌm. Mamʌ pãachdëu mag hũurwai hoob jãp'ierrmiet. Hichiita jerrba chadcha hich mag haju. Magjup mamʌ ma chan hagt'a Hẽwandamau pãar hi hagk'a nʌm k'abamgui hajim hanʌm. \v 8 Magbaadëm dʌ̈i hĩchab durr mʌg wëjöm hee hamach heepai jũrr durr chaauram k'ʌʌn dʌ̈i wërbʌjurau, hamachta jũrr chik'amnaan k'ãyau hʌ̃rpai ham k'õchgau. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab durrpierr hʌʌur t'eega duuimam dʌ̈i jãdau t'eegjã burrju. Mamʌ mag nʌmʌn sĩi warrpem Jöoirau hõor dau haug waupi simʌugui hajim hanʌm. \p \v 9 ’Pãach mordam wir haig hʌʌrk'abat'ʌ̃. T'et'em k'ʌʌnag pãar pʌr deewi judionaan Hẽwandam hiek jaaujem degjã pãar gaai hamau mas deemaju. Mʌ gaaimua pãar k'aibag waumk'ĩir hamau pãar gobernadornaan haarjã warrwi reinaan haarjã warrmaju. Mamʌ magʌm k'ʌʌn haar pãar warrwaita warag pãrau mʌ hiek jaauwímʌcha hamag jaaujugui hajim hanʌm. \v 10 Hẽwandamau mʌg durr hi hagk'aju nawe mʌg hõor peerdʌ haaujem hiek'an hichiita t'umaa durr warp'am magwe meupierr jaaudubjugui hajim hanʌm hĩchab. \v 11 Mag pãach pʌr haauwai, t'et'emnaan k'ĩirp'ee hiek'aagpaawai, hoob pãrau, “¿K'an hata mʌ hiek'ajuuta mʌgbaadëma?” ha k'ĩirjumiet hajim hanʌm. ¿K'an jãgwi mua mag chirʌ́? Ya maig chan pãar pãach k'ĩirjugdamaupai hiek'abam; magbaadëm haiguin hich Hẽwandam Hak'arauta pãrag hiek'amk'ĩir k'ĩirjug deeju haawaita mua mag chirabahab hajim hanʌm. \v 12 Mag jaran wir haig k'od hãbam k'ʌʌnjã chi hʌ̈k'aba sim garmua hʌ̈u mʌ hiek hʌ̈k'a k'ërʌm t'et'emnaanag jaaupʌ̈imaju, hich k'odpai wir haig t'õomk'ĩir. Hamach dënnaanjã mʌ gaaimua t'õomk'ĩir t'et'emnaanag jaaupʌ̈imaawai chi dënnaanaujã hich hagjö hajugui hajim hanʌm, hamach chaain dʌ̈i wir haig. \v 13 Pãachdëu mʌ hiek hʌ̈k'a durrum gaaimuajã t'umaam k'ʌʌnau pãar hoomap'a haju. Mamʌ magʌm gaaimua p'it'ur dau haug wau nʌmjã higba mʌ dʌ̈i hubʌ k'ërʌmʌn hʌ̈u peerdʌjugui hajim hanʌm. \p \v 14 ’Hẽwandam hi jaaumie Daniel k'ararrau jaautarrjö, Haai hi jëeujem deg hierr p'adnaank'a nʌm k'ʌʌnjã dubba haajem haarta woun hãb bëewia hichta maig hierr sĩeichëm hoobaawai, Judea durr nʌm k'ʌʌn pabʌ̈ hee durr dapag hee dʌrbat hajim hanʌm. (Mʌg hiek p'ã sim gaai hoonaa t'ʌ̃r simua wajap'a k'ap'ʌ habá.) \v 15 Hich maagwai jua hʌ̃ʌiwai hich dihëu hʌ̃r k'ãijã sim k'ai, hich nem p'ë hawaan hawi hoob tag hierrag dubam. \v 16 Wa magba di chaaur hich p'idag hee k'ãijã sim k'ai, hoob tag degag mam, hich k'ajũajöm k'ãijã jʌraan. \v 17 Mamʌ ¡hëh, hapdurr hajim hanʌm, magbaadëm jaar har hʌʌin jõor k'it'ëem k'ʌʌn, maimua hĩchab hʌʌin har chaaindam daumeraa jũd döpi wai durrum k'ʌʌn! \v 18 Magju nawe pãrau Hẽwandamagta jëeubat hajim hanʌm, heeu dëgölp magbaadëwia hedau k'õrg jaar k'ãijã pãach dau hap'ʌʌ wënʌrraduk'am. \v 19 Mag jaarta wajapp'a hõor dau haug waujupa. Mag jaar hõor dau haug waujujö chan Hẽwandamau mʌg jẽb hompaaju nawejã hooba, ni hag k'urjã hagjö chan habaju hajim hanʌm. \v 20 Mamʌ magbaadëm hich Hẽwandamau bʌ̃ʌrjã k'ãai heeg bʌchdʌ hauba hich mag warag hapik'iin, ni hãbjã peerdʌbaju. Pari har hich hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn daupigau, hirua k'ãai k'apan deeju hatarr hʌ̈u magcha deebajugui ha jaaumajim haajem. \p \v 21 ’Magbaadëm hee hõrau pãachig, “Hoobat, chamʌʌta warrgarwe Hẽwandamau pʌ̈iju haajerrauwai” haawai, hoob hʌ̈k'amiet. Wa magbam k'ai, “Har simta hichiuwai” haawaijã, hoob hʌ̈k'amiet hajim hanʌm. \v 22 Mua mag chirʌmʌn hamach hiiupai hamta Hẽwandamau pʌ̈ijim hanʌm k'ʌʌn dʌ̈i Hẽwandam hi jaaumien hanʌm k'ʌʌnjã sĩi sëuk'a chik'am k'ũgur wënʌrraju haawaita mag chirʌmgui hajim hanʌm, k'ap hamk'ĩir. Mak'ʌʌnaun chadcha Hẽwandamauta hamach pʌ̈ijim hamk'ĩir, hag na hõrau nem hooba haajempa hõor dauderraa wau wënʌrraju. Mag nem wau wënʌrrʌmua hich Hẽwandamaucha jʌr hauwi hich hiek hʌ̈k'api hautarr k'ʌʌnpa k'ũgur hẽk'ajugui hajim hanʌm. \v 23 Magnaa hamag, Mua ya pãrag jaaubarmgui hajim hanʌm, magju nawe k'ap hamk'ĩir; maagwai pãrag mʌch bëeju nawe k'ĩir k'ap'ʌ habat ha chirʌmgui hajim hanʌm. \s1 Jãga Hemk'ooi Hiewaa deeu bëeju \r (Mt 24:29-35; Lc 21:25-36) \p \v 24 ’Mag hõor hajapp'a dau haug wau dichtarr k'ur hĩchab hãsdawam hedaujã k'ĩwia hedaram hedau hargjã k'ĩjugui hajim hanʌm. \v 25 Magbaadëm dʌ̈i p'ĩdagjã hedjã heemua k'ʌibaadeewai tagam nem Hẽwandamau nem waumatarr hedjã hee sĩsidʌmpata sĩi parhooba hamach sĩsid harr chaaur haaidʌ jörrjëe t'ʌnʌisijugui hajim hanʌm. \v 26 Magbaawaita t'umaam k'ʌʌnau mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa chadcha hedjã baug hee dau daau hurum hoojurau. Ya maig mʌg jẽb gaaim k'ʌʌn t'um chachbaadëm haawai mʌchta nem jua t'eeg t'umaam k'ʌʌn Pörk'a bëejugui hajim hanʌm. \v 27 Mag mʌch pierrum dʌ̈i mua mʌch chognaan durrpierr haaidʌpʌ̈ijugui hajim hanʌm, mʌchdëu mʌch hit'ee jʌr hautarr k'ʌʌn t'um hãbam haig biirdʌ haumk'ĩir. \p \v 28 Mag jajawagmamua, ’Pãrag k'ap hamk'ĩir mua jaauk'imgui hajim hanʌm: Pãrau k'ap'ʌ nʌm, mʌig Israel durr higo k'ër k'uk'uur haadëmʌn t'umaam k'ʌʌnau ya chadcha döchʌumie burrju dakpapak'am haajem. \v 29 Hich hagjöta hajugui hajim hanʌm hĩchab, mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa bëeju gaai paawaijã. Cha mua nem jaau chirʌm t'um hich hag hee höbëbërgmam pãach daúa hoobaawai, k'ap'ʌ habat hajim hanʌm: ya mʌch chi Hemk'ooi Hiewaajã deeu bëeimʌʌ chirʌm. \v 30 Mua pãrag mag haai hi jëeujem di hõrau pogueupʌ̈iju ha chirʌmʌn, cha hõor t'ʌnʌm k'ʌʌn k'ëchju nawe, cha mʌchdëu jaau chirʌmjö t'umaa chadcha hajugui hajim haajem. \v 31 Hedaujãjã mʌg jẽb dʌ̈i t'um chuk'u haadëju, mamʌ cha mua pãrag jaau chirʌm chan sëuk'aawai k'abam; jãan t'umaa hich hag hee höbëbërgmajugui hajim hanʌm. \p \v 32 ’Mamʌ mag mʌ bëeju hed chan ni hãbmuajã k'augbamgui hajim hanʌm. Hẽwandam chognaan hʌ̃gt'ar t'ʌnʌm k'ʌʌnaujã k'augba, ni mʌchdëujã k'augba, hãba hich mʌ Hayaupaita mag mʌ bëeju horajã k'ap'ʌ simgui hajim hanʌm. \p \v 33 ’Mag pãachdëu mʌ bëeju horajã k'augba naawai muan pãragan, nem parhoobam nem wauba Hẽwandamagpaita jëeu nʌʌ jëeu nʌʌ habat ha chirʌmgui hajim hanʌm. \v 34 Mag mʌ bëejuun, woun hãb deeum durr maagpaawai hich chognaanag chi mork'ʌ dënjö hich di t'ʌamk'ĩir jaaunaa, hamachpierr p'idagjã jaauk'awi, chi puertdi t'ʌajemʌgjã hajap'a hoopaar jaau pʌawi petarrjöta simgui hajim hanʌm. Maagwai pãar chi di gar nem t'ʌa nʌisierrjöta nʌmgui hajim hanʌm hich k'apeenag. \v 35 Mamʌ pãrau ni hãbmuajã mag mʌ bëeju k'augba naawai sĩi wajap'ata k'ĩir k'aug nʌisit hajim hanʌm, mʌ bëewaim hit'ee. Pãrau k'augbam, k'an horata mʌ bëeju: k'eeuraa haadëm hee, hedachanaa, hãspa hurumua hãt'ãrr bĩebaadëm hee, wa hedp'erre k'ãijã, ni hãbmuajã k'augbamgui hajim hanʌm. \v 36 Heeu sĩi dëgölp mʌ dʌnʌʌubaicheewai mʌ dʌ̈i wëtaag pãar hagt'a k'ĩir k'augba k'ãi nʌmjö nʌm k'ãijã hoochëduk'am. \v 37 Cha mua pãrag mag jaau chirʌm chan sĩi pãragpaijã k'abam; maan t'umaam k'ʌʌn hit'eeta mag jaau chirʌmgui hajim hanʌm. Maguata muan pʌaba, k'ĩir k'augbat'ʌ̃ ha chirʌmgui hajim hanʌm, mʌ bëewaim hit'ee. \c 14 \s1 Jesús pʌr hawaag hibëptarr \r (Mt 26:1-5; Lc 22:1-2; Jn 11:45-53) \p \v 1 Jesuu mag hich k'apeenag hich mawia deeu bëeju jaauwai nemk'oo pömaam burraag k'ãaidam numpai waaur sĩejim haajem. Mag p'iesta hĩchab Pascua ha t'ʌ̃ʌrjem; hajapcharan maar meeun judionaanau pan sĩi hich jãg levadura chuk'u wauwia seman hëntër k'oojem hag semanma. Mag p'iesta burrju k'ãai k'apan k'aba waaur nʌm hee, p'adnaan chi pörnaanau Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr jawaag chi machnaan dʌ̈imua hãba biirdʌwi k'ĩirjug jʌr naajim hanaabá, nemdam bʌ̃ʌr habarm gaaimua Jesús himeraa pʌr hauwi t'õopʌ̈yaag. \v 2 Hamach hödegpain mag hi t'õopʌ̈iju k'ĩirju naajieb mamʌ, jũrr tagam k'ʌʌnau, “Keena, mʌg nemk'oo hee maadëu hi t'õoba sĩuju. Magba hak'iin hõor pöm mʌg wëjöm maach dʌ̈ita meeuk'aju” haajeejim hanʌm. \s1 Hʌʌirau Jesús pör hee jʌ̃gdeeu chootarr \r (Mt 26:6-13; Jn 12:1-8) \p \v 3 Mag nʌm hee Jesús Betania p'öbördam hee mawi woun Simón hanʌm deg t'ach k'ö sĩejim haajem. Hich mag Simón hibʌʌr wauwi “p'ĩe paraa k'itarr” ha t'ʌ̃ʌrjeejim haajem. Maig hi t'ach k'ö simta, hʌʌi hãb jʌ̃gdee didam durrk'udau alabastro hanʌm dën boteedidam wau k'itʌm dʌ̈i dubchëjim haajem. Mag hee jʌ̃gdee narrdo hanʌm dën t'ũpaaga sim hipir haibëejim haajem. Mag jʌ̃gdee k'ĩir nem parhẽpag sĩerrʌm. Mag sim dʌ̈i jua hee dubchëwi, chi boteedidam hö k'õorpnaa, hõor dak'ĩir Jesús pör hee choopʌ̈ijim hanaabá. \v 4 Mes gaai hi dʌ̈i hãba t'ach k'ö narr k'ʌʌnau hamach daúa mag jʌ̃gdee parhẽpagk'amta sĩi hi pör hee choobapʌ̈im hoobaawai hãaur k'ʌʌnau wir haigpai hamach k'apeenag, —Keena, ¿k'ant'eeta jãg jʌ̃gdee parhẽpag simta sĩi jãg hãr choobarma? hajierram hanʌm, \v 5 jãg sĩi par hãr chooju k'ãai, parhẽp'ʌ përpʌ̈iwia hag p'atk'onau hʌ̈u dau hap'ʌʌm k'ʌʌn k'ĩirdam jãsenk'aju haai sĩerrtá. \p \v 6 Mag bigaaum k'ʌʌnau magbaawaita jũrr hich Jesuu hamag, —¿K'ant'eeta pãrau mag hʌʌi k'ĩir naau hiek'a nʌma? hajim hanaabá. Jãgbarmua hirua mʌ dʌ̈i hʌ̈u habarm k'abahab; hidëu hi sĩi k'ajap'a sĩubat hajim hanʌm. \v 7 Dau hap'ʌʌm k'ʌʌndaman pãrau pãach hee hich jãg hoo wai wënʌrrajugui hajim hanʌm. Maagwai pãachdëu nemdam deem k'õsim haig pãrau hamag deeju haai naabahab; pari mʌ chan pãrau pãach hee hich mag mʌ hoo wai wënʌrrabaju. \v 8 Mʌg hʌʌirau hichdëu k'ĩirjuawai hajapcha simjöta habarbahab mʌ dʌ̈i. Mʌg mʌ pör hʌ̃r jʌ̃gdeeu choobarmua mʌ meebaadeewai hauk'ëraan harrju nawe ya hirua mʌ k'a p'uur sim k'abahab hajim hanʌm. \v 9 Magnaa, Hĩs mua chadcha pãrag mag chirʌmgui hajim hanʌm: Mʌg hatag pawiajã durrpierr Hẽwandamau hõor peerdʌ haaujem hiek jaau wënʌrrʌm dʌ̈i hĩchab mʌg hʌʌirau mʌ dʌ̈i mʌgbarmjã jaaub k'aba jaauju. Mag, hooba harr k'ʌʌnaujã hĩchab hi hiigjeejugui hajim hanʌm. \s1 Judaau Jesús përpʌ̈itarr \r (Mt 26:14-16; Lc 22:3-6) \p \v 10 Mag p'adnaan chi pörnaanau Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr jawaag chi machnaan dʌ̈imua hich Jesús dak'ãu wai nʌm hee, hich dʌ̈i doce wënʌrraajerr heem hãb Judas Iscariote ha t'ʌ̃r sĩerrau p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i hiek'aan majim haajem, jãga hichdëu hamag Jesús pʌr deeju ha jawaag. \v 11 Maimua mawia chadcha Judaau hamachig Jesús pʌr deeju ha hũrbaawai chi p'adnaan pörk'a nʌm k'ʌʌn honeeu p'öbaadëwia chi Judaag p'atk'onpa deeju hajierram hanaabá. Hichig mag p'atk'onpa deeju habaawai chará hãba hi himeraa pʌr hauwia warre hamag hamach jua hee deeju k'ĩirjugpaita wai sĩsijim hanaabá. \s1 Jesús hãbmiecha hich k'apeen dʌ̈i t'ach k'ötarr \r (Mt 26:17-29; Lc 22:7-23; Jn 13:21-30; 1 Co 11:23-26) \p \v 12 Pan levadura chuk'u wauwia warrpem p'iesta burr nʌm hedcha judionaanau nemk'oo jaram hit'ee ovejadam t'õowia hedau k'ëubaadeewai k'oojem. Magua hich mag hedcha Jesús k'apeenau hirig, —¿Jampaita marau pʌ na p'iejãb wauwimaju haai nʌma? hajierram hanʌm. \p \v 13 Mag hichig jëeubaawai hich k'apeen heem numí hich haig t'ʌ̃rk'a hauwi pʌ̈yaagpamua hamag, —Pãar maar na Jerusalén p'öbörög hërëubaadët hajim hanʌm. Nau pãar ya p'öbör hee paauk'abaimaawai pãrau woun hãb döt'ũr hee dö jöi harrum hooimajugui hajim hanʌm. Mag woun döt'ũr dʌ̈i mam hoobaawai hi hẽudee wëtwi, \v 14 hi dubbaimam deg dʌ̈i dubwia, chi dik'ʌʌg mʌ himeerba, “Maestroou pʌrʌg jëeupijim, ¿jamta hí hich k'apeen dʌ̈i hãba nemk'oo jaram t'ach k'öju haai chirʌ́?” ha jëeubat hajim hanʌm. \v 15 Magbaawai mag wounau pãar hʌ̃gt'aa warrwia dijã pöoma sĩi wajapp'a jar sim pãrag jaauju. Maigta p'iejãb wauwia sĩi maar na wajap'a nem k'ĩir k'aug sĩubat hajim hanʌm, mag hich k'apeen hichdëu pʌ̈iju k'ʌʌnag. \p \v 16 Jesuu hamachig magbaawai, chadcha hi hipierr Jerusalén p'öbörög hërëuwia hooimaawai, chadcha hamachig jaautarrjö hooimajierram hanaabá. Mag hoobaimaawai maig mag nemk'oo jaram ovejadam wai narr wauwia sĩi hi baraata hoo nʌisijim haajem. \p \v 17 Mag hich na numí pʌ̈itarr haawai ya k'eeuraa haadëm hee, tagam k'ʌʌn dʌ̈i barjim haajem, warm k'ʌʌnau p'iejãb wau wai narr haar. \v 18 Mag barbaimaawai t'ach t'öik'awia ya hãba mes gaai k'ö nʌmua Jesuu hamag, —Keena, mua warre pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm: Mʌ cha hiek'a chirʌm hiek'au maach k'apeer mʌig maach dʌ̈i hãba t'ach k'ö simuapai t'et'em k'ʌʌnag mʌ pʌr deejugui hajim hanʌm. \p \v 19 Jesuu hamachig mag hiek'abarm hũrwia warre hök'ĩirjuu nʌisijim hanaabá. Mag hök'ĩirjuu nʌm hiek'au jũrram k'ʌʌnau hirig jëjëeu haajeejim hanʌm, chijãguata magju k'ap haag hawi. \v 20 Mamʌ par mag hichig jëjëeuk'amjã hamag chi t'ʌ̃rjã jaauba, sĩi, —Pãach mʌg doce nʌm heem hãb mʌ k'ö chirʌm t'ëp hee hich panau sĩk'ö sim wounauta mʌ k'aibag waujugui hajim hanʌm. \v 21 Mʌ dʌ̈i magbarmua Hemk'ooi Hiewaan Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaau simjö hich hag heyaata höbëbërgmam. Mamʌ ¡hëh, hapk'iitʌ chi mag mʌ përpʌ̈i sim woun! Hante magju k'apnaa t'aababa harr hamuan hʌ̈ucha hak'amgui hajim hanʌm. \p \v 22 Maimua mag hiyʌ̈ʌ t'ach k'ö nʌmua Jesuu pan jua hee hauwia, Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa k'õreunaa hamag hʌapʌ̈inaa, —Mʌg pan k'öbat. Mʌ mʌ morougui hajim hanʌm. \fig |src="CN01803B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MRK 14.22" \fig* \p \v 23 Maimua hich hagjö jarrdamjã jua hee hauwia, hag paar Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa, deeu hamag hʌapʌ̈ijim haajem. Magbaawai t'umaam k'ʌʌnau hag heem döjierram haajem. Mag hʌapʌ̈iwia hich Jesuupai magjim hanʌm: \p \v 24 —Jãg döbarmʌn mʌ bagau, warrgarwe Hẽwandamau hõor dʌ̈i hiek deeju haajerr. Mamʌ mʌg hiek'an hiek hiiuriugui hajim hanʌm. Mʌg pãar hit'ee mʌ bag mʌg vinojö k'itʌm hãrbarmuata Hẽwandamau, hĩsmua hatagan chadau pãar peerdʌ wënʌrraju haai nʌm ha jaau simgui hajim hanʌm. \v 25 Maimua, Mua warre pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm: Mʌg vino döbarm haigmua mua chan tag döba, hãba Hẽwandamta t'umaam k'ʌʌn Pörk'a sĩsim hedta deeu hag k'ãyaujã hajapcharamta döjugui hajim hanʌm. \s1 Jesuu jaauwai Pedroou bʌ̃ʌrjã hi k'augbam haju jaautarr \r (Mt 26:30-35; Lc 22:31-34; Jn 13:36-38) \p \v 26 Jesús mag hich k'apeen dʌ̈i hãba mes gaai hiyʌ̈ʌ t'ach k'ö naawia, meuk'aarjã Hẽwandam hiek Salmos hanʌm gaaim hauwia, Olivo durrsĩig hërëujim haajem. \v 27 Mag wëtwia mam pabaimaawai hich Jesuu hamag magjim hanʌm: \p —Nau pãach t'umaam k'ʌʌnau mʌ mʌch happai barpʌaju. ¿Jãgwi mag chirʌ́? Hich warrgarwe Hẽwandam hi jaaumienau Hẽwandam hiek p'ã pʌarr gaai hich mag haju ha sĩewaima. Mag hamau p'ã pʌarr gaai jaauwai, Hẽwandamau hʌdʌraa chi nemchaain pap hõrag t'õopiju ha sim, mʌ higwia. Mag mʌ t'õopʌ̈yaag pʌr hat'aawai pãar sĩi nemchaainjö parhoob pãach papjã k'augba, chawag haaidʌju ha p'ã simgui hajim hanʌm. \v 28 Pari mag mʌ t'õopʌ̈iwiajã deeu hiiu p'iidʌwia mʌchta pãar na majugui hajim hanʌm, Galileaag. Mamta deeu pãar dʌ̈i hoojugui hajim hanʌm hich k'apeenag. \p \v 29 Jesuu mag hiek'abaawai Pedroou hirig magjim hanʌm: \p —Mʌ k'apeenau pʌ hogdʌwia chawag haaidʌtk'awiajã mʌ chan bʌ̃ʌrjã pʌ haigmua chawag hogdʌbamgui hajim hanʌm. \p \v 30 Pedroou hichig magbaawai Jesuu hirig, —Pʌ mag hiek'a chirab mamʌ, cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au nau hãspajuag hãt'ãrr biek numí bĩeju nawe hõrau pʌchig jëeubaawai pua biek t'ãrjup mʌ k'augba chitʌm hajugui hajim hanʌm hichigcha. \p \v 31 Magbaa Pedroou jũrr hirig, —Pʌ t'õbaimam haar t'õimaju hawiajã mua chan pʌ k'a hogdʌbajugui hajim hanʌm. \p Pedroou mag hijẽjẽb k'aawai tagam k'ʌʌnaujã hich hagjö, “Maraujã pʌ k'a hogdʌbaju” ha hiek'a naajim haajem. \s1 Nemjĩirdö Getsemaní hanʌm hee Jesús oraatarr \r (Mt 26:36-46; Lc 22:39-46) \p \v 32 Jesuu hich k'apeen hich dʌ̈i p'ë harrwia nemjĩirdö Getsemaní hanʌm hee barwia hamag, —Mʌ chum Hẽwandamag jëwaan mamich, pãar mʌig nʌisit hajim hanʌm tagam k'ʌʌnag. \p \v 33 Magpet hawi t'ãrjuppai hich dʌ̈i p'ë harrjim haajem: Pedro, Santiago maimua Juan. Maimua hamach happai hap'öbaadëm haig, Jesús nem hök'ĩirjuuga haadëmua gaai machaaga haadëjim haajem. \v 34 Hich magbaadeewai hichdëu hamag magjim hanʌm: \p —Mʌʌn dëgölp gaai machgau hök'ĩirjuuga haadëm; hãba mʌch t'õjuuta k'ĩirju chirʌmgui hajim hanʌm. Pãar mʌig nʌisit, mamʌ dauk'ana habat. Hoob k'ãimiet hajim hanʌm hamag. \p \v 35 Magpet hawi hichin hag hatgajãrpai kanieu p'õbk'anaa, jẽb gaai dagau dʌrnaa, Hẽwandamag jëeumamua hi gaai machag hãwatpibaju hak'iin hʌ̈u hak'am ha jëeumajim haajem. Magnaa, \v 36 —Tata, pʌ hit'ee chan bʌ̃ʌrjã p'it'urm nem chuk'um. Pua k'õs chirʌm k'ai mʌ peerdʌ hat'á hajim hanʌm, mʌ dau hap'ʌʌ haju nawe. Pʌrʌg mua jëeu chirʌm, mamʌ mʌchdëu k'õsi chirʌmjö k'aba pʌchdëu k'õsimjöta habá mʌ dʌ̈i ha jëeumajim haajem. \p \v 37 Mag jëeu sĩewi ham haig bëewi hoocheewai ham k'ãi nʌmta hoochëjim hanaabá. Magbaawai jũrr Simonagta, —Pʌʌn sĩita k'ãi chirabma. Pʌ chan horadam hãbjã pöd dauk'ana haju k'abahab hajim hanʌm. \v 38 Sĩi jãg k'ãi nʌʌ haju k'ãai Hẽwandamagta jëeubat hajim hanaabá, dösãtag hʌdʌʌr pãach t'ʌ haupim hugua. Mua hoowai pãach hödiiwan chadcha pãrau jëeum k'õsi durrumta pari dap'ökgauta pödba nʌmgui hajim hanʌm. \p \v 39 Mag hiek'a pʌawi deeu ham haigmua petajim haajem. Maimua Hẽwandamag hichdëu nacha jëeu sĩerrjö hich hag hiekpai hiek'amamua deeu jëeumajim haajem. \v 40 Mag jëeu sĩi hawia deeu hoon bëewaijãh, hi k'apeen dap'ökgau pödjã dau hẽeba, sĩi k'ãidʌtk'a t'ʌnʌmta hoochëjim hanaabá. Mag dap'ökgau pödjã dau hẽepiba t'ʌnaawai Jesuu hamachig hiek'abaichëmjã pöd hi hiek hʌ̈k'aju k'augba naajim hanʌm. \v 41 Mag biek t'ãrjupam gaaijã hagt'a k'ãidʌtk'a t'ʌnʌm hoobaicheewaita deeu hamag, —¿Hagt'a pãar sĩi k'ãai gaaita nʌ? K'ãigap nem pʌabat hajim hanʌm. Pekau pöm sĩsidʌm k'ʌʌnag mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa pʌr deeju hora pabaichëbahab. \v 42 P'iidʌtk'abat, maimua maach k'apeen haar wëttarrau hajim hanʌm. Mʌ hoomap'am k'ʌʌnag mʌ pʌr deeju wounan ya dakpa hurumgui hajim hanʌm. \s1 Jesús pʌr harrtarr \r (Mt 26:47-56; Lc 22:47-53; Jn 18:2-11) \p \v 43 Jesús hagt'a mag hiek'a dʌnʌm hee, hich k'apeenpai mag doce narr heem hãb Judas hanʌmta hõor pochag hurajim hanʌm. Mag wëdurum k'ʌʌnan hãaur k'ʌʌn sĩi espaar jua panhap'a bëe t'ʌnaawai tagam k'ʌʌn sĩi pa dʌ̈ijã bëe t'ʌnaajim haajem. Mak'ʌʌn p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌnau Hẽwandam hiek jawaag chi machnaanau tagam k'ʌʌn jöoin chi pörnaan dʌ̈imua pʌ̈itarr k'ʌʌn hajim haajem. \v 44 Mag chadcha hõor pochag bëewi ya chi Judaau hag nawe, “Nau mua mawia pãach dak'ĩir k'ĩir hʌ̃ʌ hat'amta pʌr hauwia hat'aadët” ha jaau wai sĩerr haawai, \v 45 chadcha hich dʌ̈i wënʌrrʌm k'ʌʌn dak'ĩraa hichdëu jaautarrjö Jesús dʌ̈i hãba dʌnʌʌuwimawia hirig, “Maestro, ¿jãgpai chirʌ́?” hanaa hi k'ĩir hʌ̃ʌ hat'ajim hanaabá. \p \v 46 Magbarm bʌ̈rre chi soldaaunau Jesús p'ʌʌr t'uur hauwia hi pʌrp'öbaadëjim haajem. \p \v 47 Mamʌ chi k'apeen hi dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌnau hamach dak'ĩir mag hamach k'apeer pʌrp'öbaadëm hoobaawai hãbmua hich espaar chi baindegam sʌrr ha jẽu haunaa waa p'adnaan t'umaam k'ʌʌn pör hag chog kachta bis habarmʌn hoort'u werbpʌ̈ijim hanaabá. \v 48 Mag hich pʌrp'öbaadeewai Jesuu hamag, —¿Pãrau hoowain mʌʌn sĩi hõor nem jĩgk'anaa hõor t'õomiejöta chirab hajim hanʌm, jãg pãrau sĩi mʌ haig jua hee jierrnem panhappai bëeg hit'ee? \v 49 Hag na hed hëepierr pãrag mua Haai hi jëeujem deg Hẽwandam hi jaaujeewai bʌ̃ʌrjã pãrau mʌ pʌr hauba harrta hĩsta chadcha pãrau mʌ pʌr hauju hed hajimgui hajim hanʌm. Pari pãrau mʌ dʌ̈i mʌgbarmʌn, jãan mʌ higwia hich Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaau sim t'umaa hich hag hee höbëbërg mamk'ĩirta chadcha mʌgbarmgui hajim hanʌm hamag. \p \v 50 Chi k'apeenau mag hamach dak'ĩir hamach Pör pʌrp'öbaadëm hoobaawai tag hirigjã hooba, sĩi warag k'ap'ig p'öbaadëwia hich happai barpʌajim hanaabá. \v 51 Mamʌ mag hamau hich happai hi werpʌawia hat'aadëm hee, hẽwan hãb sĩerrauta sĩi börrjöoupai höpʌʌrnaa dʌ̈i hi hẽudee maa hajim haajem. Mamʌ chi soldaaunau mag woun dʌ̈i mam hoo hat'aawai hi pʌr hawaag hẽk'a naajim hanʌm. \v 52 Pari mag hich gaai pʌrbaichee sĩi warag ham jua hee chi börrjö jẽu pʌawi hich jãg mor k'arr k'ap'igbaadëjim hanaabá. \s1 Jesús judionaan Asamblea hee warrtarr \r (Mt 26:57-68; Lc 22:54-55,63-71; Jn 18:12-14,19-24) \p \v 53 Soldaaunau mag Jesús pʌr hauwia hãb mag p'adnaan t'um t'ʌnʌm k'ʌʌn pörk'a sim haar warrjierram haajem. Mag mam hi wai dubp'öbaadeewai haig pos haimajierram hanaabá: tagam k'ʌʌn chi p'adnaan pörk'a nʌm k'ʌʌn, judionaan Asamblea heem chi pörnaan, maimua hagjö Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌarr jawaag chi machnaanpa t'um hãba. \v 54 Mag hi pʌr hat'aadëm hẽudee hĩchab Pedroou sĩi warppaimua hoopʌ̈pʌ̈ig mawia p'adnaan pör sĩejem hag di hũjãrr dʌ̈i dubwi jupimajim haajem, guardianaan Haai hi jëeujem di t'ʌajem k'ʌʌn bigaau. Mag jupimawi hi hiek hõt huu t'ʌnʌm bigaau dʌ̈i chi guardianaanpa hãba hõt k'ãai hoo chirsijim haajem. \p \v 55 Maagwai p'adnaan chi pörnaanau judionaan Asamblea heem k'ʌʌn dʌ̈imua chi Jesuu nem wauba harrta sëuk'a hi gaai t'ʌpʌ̈iju hẽk'aajeejim hanaabá, magʌm gaaimua hi t'õopäaig. Mamʌ chadcha hirua bʌ̃ʌrjã nem k'aigba wauba sĩerr haawai \v 56 parii hi k'aibag waupi jaau nʌm k'ʌʌnaujã sëuk'a nem hĩgk'am k'õchgau hamach hiekpai parhoob jaaubaadëp'ʌmjã pöd hi pʌr hauba haajeejim haajem, mag hihãbajã k'aba sĩi haaip'ur nem jaaup'öbaadëp haawai. \v 57 Warm k'ʌʌnau mamagk'am hee, jũrr deeum k'ʌʌn bʌ̈jãau paauk'abaadëwi chi t'et'emnaanag hich k'ĩircha, \v 58 —Marau maachdëucha hi hiek'a sim hũurwain, hirua mʌg Haai hi jëeujem di hõrau da hëu hauba harrjã sĩi t'um pogueupʌ̈iwia, hõor juajã higba, k'ãai t'ãrjuppaim hee deeu hëu dʌnʌʌuju ha hiek'a sim hũrjimgui haajeejim hanaabá jũrram k'ʌʌnau. \p \v 59 Mamʌ par jũrram k'ʌʌnau mamagk'amjã hihãbajã deeba, sĩi warag maadëujã k'augbata jaaup'öbaadëjim hanʌm. \p \v 60 Magbaa chi p'adnaan pöröu sĩi mag hõor pos t'ʌnʌm hee p'iidʌbaadëwi Jesuug, —¿Pua ham hiek hũr chirʌ́? ¿K'an jãgwi jãg pʌ hiek'amap'a sĩ? hajim hanʌm. ¿Pua chadcha mag hiek'ajĩ wa hiek'abajĩ? Jaaubá hajim hanʌm. \p \v 61 Mamʌ magʌmjã Jesuu bʌ̃ʌrjã jʌ̃ʌjã haba, sĩi warag k'ĩuu sĩsijim hanaabá. Mag hich hiek hʌ̈k'aba habaawaita deeu chi p'adëu pʌaba jëeumamua hirig, —¿Pʌʌta chadcha Hẽwandam Hiewaa hichdëucha jʌr hauwi pʌ̈iju jaaujerrá? Marag jaaubá hajim hanʌm hirig. \p \v 62 Magbaa Jesuu, —Hëera, chadcha mʌʌugui hajim hanʌm. Mʌg hatag pãrau mʌ Hẽwandam t'umaam k'ʌʌn k'ãaijã jua t'eeg hʌ̃rpai sĩerrʌm bigaau hi juachaar garcha jup chirʌmjã hoowi hʌ̃gt'armua hedjã baug hee hurumjã pãach daúacha deeu mʌ hoobajup hajim hanʌm. \p \v 63 Jesuu hich dak'ĩir mag hiek'abarm hũrbaawai chi p'adnaan pöröu hich k'ajũa mor gaai jũa sĩerrta sʌrr habarmʌn warre jẽbpʌ̈ijim hanaabá, k'ĩir machgau. Magwia hich k'apeenag, —Keena, ¿k'an hatchata maadëu deeum k'ʌʌnau jaau nʌmta hũrm hig nʌma? hajim hanʌm. \v 64 Ya hirua hich hiiucha jaau sĩebahab hajim hanʌm. Pãrau t'umaam k'ʌʌnau hi hiek'abarm hũrbarm, chadcha hirua Hẽwandam dau na k'aigba hiek'abarm. ¿Pãrau mʌg woun dʌ̈i jãga haju k'ĩirju nʌ keena? hajim hanʌm hich k'apeenag. \p Magbaawai t'umaam k'ʌʌnau hihãba, —Jãan hiekk'õr pöm sĩewai hichiita t'õopʌ̈ijugui hajierram haajem. \p \v 65 Magp'öbaadëwi hãaur k'ʌʌnau warag hi k'ĩir gaai hichöoujã t'unaa, putiujã hi dau p'ãarjʌ̃naa, hi gaai mas waunaa, juajãaujã k'ĩidadcha deejeejim hanʌm. Magnaa hogt'om hirig, —¿K'aíuta pʌ gaai mas deejĩ? Magan jaaubá haajeejim hanʌm. \p Mag jũrram k'ʌʌnau hi mag wai naawai chi Haai hi jëeujem di t'ʌajem guardianaanaujã dʌ̈i hi k'ĩidadcha deejeejim haajem. \s1 Pedroou bʌ̃ʌrjã Jesús k'augba chitʌm ha hiek'atarr \r (Mt 26:69-75; Lc 22:56-62; Jn 18:15-18,25-29) \p \v 66 Mam hierr Jesús dʌ̈i mamag k'aawai Pedro hiek hi di hũjãrr chirajim haajem, daaugajãr. Maig hi chirʌmta hi haig hʌʌi hãb bëejim haajem, p'adnaan t'umaam k'ʌʌn pörk'a sim hag chog. \v 67 Mag hʌʌirau Pedro hõt k'ãai sim hoobaicheewai hi k'ĩir heerpa wai dʌnʌʌ hawia hirig, —Pʌjã hĩchab Jesús Nazaretpierr dʌ̈i nʌrraajem k'abahab hajim hanʌm. \p \v 68 Hichig magbaawai hi hiek hirua, —Mʌ k'abam, mua k'augbam pua k'aita jaau sim k'ai ha chirajim hanʌm. \p Magwia warag dawag mawia puertdi daaugajãrm haar hi hoot'ẽu chiirbaimamta, hãt'ãrrta kekerekee haadëjim haajem. \v 69 Maimua deeu hũmaai chi hʌʌirau hichdëu hi hoobaawai haig hõor t'ʌnarr k'ʌʌnag, —Chamʌg woun chadcha Jesús dʌ̈i nʌrraajerr k'abahab hajim hanʌm. \p \v 70 Mag, biek numiim gaaijã Pedroou hirua magʌm Jesús k'augba chitʌm hajim hanʌm. Mamʌ hag k'ur nʌʌpai hawia deeu hũwaai haig narr k'ʌʌnau, —Chadcha pʌʌn hĩchab Jesús k'aperau. Pʌ Galileapierr k'abahab hajim hanʌm. Maguata pʌ hiek'a sim hũurwaijã pʌ hiek gaai merag chuk'u sĩsim k'ap'öbaadëjim hanʌm hirig jũrram k'ʌʌnau. \p \v 71 Pari hichig mag nʌʌ paawai Pedro hiek warag hirua chi Jesús higwia, —Chadcha mua magʌm woun k'augab chitʌmta mʌrʌg mag naab. Mʌ sëuk'a chirʌm k'ai, Hẽwandamau mʌ gaai jua k'ʌaba deeju haai simgui ha chirajim hanaabá. \p \v 72 Pedroou mag hirua chan bʌ̃ʌrjã Jesús k'augba chitʌm ha hiek'abarm hee, deeu hũmaai chi hãt'ãrrta kekerekee hajim hanaabá. Mag hãt'ãrr biek numí bĩe dichdimaawaita Pedroou warre Jesuu hichig hiek'amatarr k'ĩir heyaa haadëjim hanʌm, “Hãt'ãrr biek numí bĩeju nawe pua biek t'ãrjup hõrag bʌ̃ʌrjã mʌ k'augba chitʌm ha hiek'aju” hichig Jesuu jaautarr. Hichig magtarr t'umaa k'ĩirju hat'aawaita warre hök'ĩirjug machag haadëmua hicharaucha hö jãsehne bĩe chirʌʌ hajim hanaabá. \c 15 \s1 Jesús Pilato haar harrtarr \r (Mt 27:1-2,11-14; Lc 23:1-5; Jn 18:28-38) \p \v 1 Maimua hag hãspaau hedp'erre t'um chi t'et'emnaan hãbam haig podpajierram haajem, k'ĩirjug jʌrwi Pilato haar paawai Jesús k'aibag waupiju jaau k'ap'ʌ jawaag. Maig naajim haajem: p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌn, Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌarr jawaag chi machnaan, judionaan heem jöoin chi t'ierrnaan maimua tagam k'ʌʌn hagjö chi Asamblea heem k'ʌʌnpa t'ʌnaajim haajem. Mak'ʌʌnauta hamach t'umaam k'ʌʌnau Jesús jua jʌ̃k'anaa Pilato haar harrjierram hanaabá. \v 2 Mag hich haar wai barbaimaawai Pilatoou hich Jesuug —¿Chadcha pʌʌta judionaan Reí? ha jëeujim hanʌm. \p Magbaawai Jesuu hirig, —Pua k'abá k'ap'ʌ jaaubapʌ̈im hajim hanʌm. \p \v 3 Mag warag chi p'adnaan pörk'a nʌm k'ʌʌnau hich k'ĩircha hiek pöm hamachdëu jaaum haig sëuk'a hiek'amatarr higwia \v 4 deeu hũmaai Pilatoou hirig, —¿K'an jãgwi pʌ hiek'amap'amjö sĩ? hajim hanʌm. ¿Pua hũrbahab, jũrram k'ʌʌnau pʌch k'ĩircha pʌch k'aibag waupi jaau nʌm? \p \v 5 Mamʌ parii Pilatoou hichig mag jëeu hahauk'amjã sĩi warag k'ĩuu habaawai hich hödegpai, “Wounaan mʌg hoohba chitʌm” hajim hanʌm. \s1 Warre Jesús t'õopi jaautarr \r (Mt 27:15-31; Lc 23:13-25; Jn 18:38–19:6) \p \v 6 Pilatoou hag nawejã añopierr mag p'iesta Pascua hanʌm burrwai presonaan heem hãb parhoobam chi p'öbörpienau jëeubarm höbeerpäaijeejim. \v 7 Maagjerr haawai hich mag jaar woun hãb Barrabás hanʌmta deeum k'ʌʌn dʌ̈i cárcel deg preso sĩejim, hichdëu gobierno dʌ̈i hõor meeuk'apiwia hag meeuk'aa hee hõor t'õotarr gaaimua. \v 8 Mag nemk'oopierr preso hãb sĩi höbeerpäaijerr haawai chi p'öbörpien hãbam haig biirdʌwia hag na Pilatoou hichdëu haajerrjö preso hãb höbeerpʌ̈imk'ĩir hirig jajaau haajeejim hanʌm. \v 9 Hichig magbaawaita Pilatoou hamag, —¿Pãrau judionaan Rey Jesuuta mʌrʌg höbeerpʌ̈ipi nʌ? ha jëeujim hanaabá jũrr hamag. \p \v 10 Hirua mag Jesuuta höbeerpʌ̈im k'õsi sĩerran, p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌnau sĩi hamachdëu Jesuu nem wau nʌrrarrjö pöd nem waubam gaaimua hiekk'õr wau nʌm hiek'auta mag hi pʌr dee wai nʌm k'ap'ʌ sĩerr haawaita mag hiek'ajim haajem. \v 11 ¡Hih! Mamʌ Pilatoou mag hiek'abaawai chará chi p'adnaan pörk'a nʌm k'ʌʌnau sĩi warag hõor wawik'a t'ʌnʌʌujim hanʌm, t'umaam k'ʌʌnau hãba Barrabaata sĩi hich jãg weeupʌ̈ipi jajaau hamk'ĩir. \p \v 12 Mag Barrabaata sĩi höbeerpʌ̈ipim k'õchk'a nʌm hũrbaawai deeu Pilatoou, —¿Mag judionaan Rey hanʌm dʌ̈i mua jãgajuma? hajim hanʌm. \p \v 13 Magbaawai warag serereuk'amua Jesús warre pakuls gaaita meerp'ëpi jajaau haajeejim hanaabá. \p \v 14 Magbaa jũrr Pilatoou hamag, —¿Pari k'an nemta hirua k'aigba waujĩma hajim hanʌm, pãrau mag warre hi t'õopi jaau nʌm? \p Mamʌ hirua magbaawai chará warag hich mag pakuls gaaita meerp'ëpi jajaau haajeejim hanʌm. \v 15 Mag warag serereuk'amjã pʌaba haawai, hõor pöm mag t'ʌnʌm jũrr hich dʌ̈ita meeuk'am hugua, chadcha ham hipierr Barrabaata weeupʌ̈ipi jaaujim hanaabá. Maimua chi Jesús jũrr wʌpi jaaunaa pakuls gaai meerp'ëpʌ̈imk'ĩir warre hamach jua hee deepʌ̈ijim haajem. \p \v 16 Magbaawai chi soldaaunau Pilato sĩejem hag di hũjãrr chi Jesús warrwia soldaaun t'um hãbam haig t'ʌ̃rk'a haujierram haajem. \v 17 Mag warrnaa, hirig k'ajũa k'ichp'ë k'ĩir jũapinaa, hich hagjö miu dën wërjũch p'ʌʌrt'ʌ waunaa, pör gaai pörsirk'a jũapipʌ̈ijierram haajem. \v 18 Mag jũapipʌ̈inaa juau hogt'om chi soldaaunaupai hi wau hiek'amamua, —¿Jãgpai chirʌ́ judionaan Rey? haajeejim hanʌm. \fig |src="cn01827B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MRK 15.18" \fig* \p \v 19 Mag wai nʌmua hi pörchajã paau wʌnaa, k'ĩirchajã hichöou t'unaa, sĩi hi wau nʌm hiek'au hi k'ĩirp'eejã kanieu p'õbk'ak'a haajeejim hanʌm, hamach rey hanʌmua. \v 20 Mag hi dau hap'ʌʌ wau wai nʌʌ hawia, hamachdëu hirig k'ajũa k'ichp'ë k'ĩir jũapitarr deeu hẽer hauwia, hich k'ajũa chaardamta deeu jũapipʌ̈inaa, pakuls gaai meerp'ëpäain hat'aadëjierram haajem. \s1 Jesús pakuls gaai meerp'ëpʌ̈itarr \r (Mt 27:32-44; Lc 23:26-43; Jn 19:17-27) \p \v 21 Mag Jesús pakuls gaai meerp'ëpäain harrum hee, ham k'ĩirp'ee woun hãb Simón hanʌm hich p'idag heemua hich diig hurajim haajem. Mag woun Cirenepierr hajim haajem, Alejandro dʌ̈i Rufo hanʌm ham haai. Chi soldaaunau mag Simón hoobaawai jũrr hajués hirigta Jesuu pakuls harrmaa hatarr harrpijierram haajem. \p \v 22 Mag hërëu p'öbaadëwi buchagdam Gólgota hanʌmʌg harrjierram haajem. Maach meúan mag Gólgota hanʌmʌn Pörpá Durrsĩ ha simʌu. \v 23 Maig Jesuug vino mirra hee waaurëu sim döpiju hẽk'ajierram hanaabá, k'aparr haadëmua gaai machag t'ʌnʌm hãwatamk'ĩir. Mamʌ Jesuu bʌ̃ʌrjã döbajim haajem. \v 24 Mag dee nʌmjã döba habaawai hich mag pakuls gaai meerp'ëpʌ̈ijierram hanaabá. Mag meerp'ëpʌ̈iwia, k'aíuta hi k'ajũa wai sĩsiju k'ai hawi, chi soldaaunau hi k'ajũa jũajerr hʌ̃r p'atk'on bar jemk'a nʌmua hamachpierr hagdaujö gan haumajierram haajem. \p \v 25 Mag hamau hi pakuls gaai meerp'ëpäaiwai ya hedaup'err garm las nueve t'ʌnaajim haajem. \v 26 Mag hi meerp'ë wai narr pakuls gaai hi pör hʌ̃r hẽsapdau p'ã sĩejim hanaabá. Mamʌ mag nem k'aigbam wautarr jaauju chuk'u harr haawai sĩi “Judionaan Rey” ha p'ã sĩejim. \v 27 Mag hi meerp'ëbapʌ̈im dʌ̈i hĩchab hagjö nem jĩgk'aajem k'ʌʌn numí hamach k'ĩk'ĩetdö hi bigaau pakuls gaai meerp'ëgk'apʌ̈ijierram haajem: hãb hi juachaar gar, maagwai hãbak'ai hi juawë gar. [ \v 28 Mag nʌm haiguin warrgarwe Hẽwandam hi jaaumienau p'ã pʌarr gaai, “Chi k'aigbam k'ʌʌn jãrr wai naaju” ha hiek'atarrjã t'um chadcha hag heyaata höbër sim.] \p \v 29 Mag hi pakuls gaai meerp'ë wai nʌm haig dich nʌm k'ʌʌnaujã hi wau nʌm hiek'au hirig heerpanaa, hʌ̃ip'ʌʌrp'ʌʌrnaa, “Wa jãgʌm k'abá, puan mag Haai hi jëeujem dijã t'um pogueupʌ̈inaa deeu k'ãai t'ãrjuppaim hee hëu dʌnʌʌuju haajerrta, \v 30 jãg pua wir haig pʌchpai peerdʌ hauwia jãg pakuls gaaimua heeg hʌʌrbabáma” haajeejim hanʌm, dich nʌm k'ʌʌnau. \p \v 31 Sĩi dich nʌm k'ʌʌnaujã hirig mag hiek'a hërëu dich t'ʌnaawai hich hagjö p'adnaan chi pörnaanaujã Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌarr jawaag chi machnaan dʌ̈imua hamach hee wir haigpai, “Bigaaum k'ʌʌnan peerdʌ hautarrta jũrr wir haig hichpai chan pöd peerdʌ hauba sim” ha hiek'a naajim hanaabá, hi waauwai. \v 32 Magnaa hichigcha hiek'amamua, —Israelam Rey, ¿pʌch k'abá hõor peerdʌ haumk'ĩir Hẽwandamau pʌ̈itarr? Magan pakuls gaaimua heeg hʌʌrbabaad hanaajim haajem. Pʌ chadcha maar dak'ĩir heeg hʌʌrbamʌn, maach daúacha hoobaawai marau pʌ hiek hʌ̈k'aju hanaajim hanʌm hirig. \p Hich dʌ̈icha mag hãba hõor numí hagjö pakuls gaai narr k'ʌʌnaujã hirig hiek k'aigba hiek'a naajim haajem. \s1 Jesús meetarr \r (Mt 27:45-56; Lc 23:44-49; Jn 19:28-30) \p \v 33 Hich mag hed hedausĩe t'ʌnʌm hee dëgölp hedau k'ĩbaadëm habarmʌn sĩi warre hedaramjöta jöisijim hanaabá. Mag k'ĩ t'ʌnʌʌ hawia hedau p'ʌʌibaajër las tres naata deeu hedau haardʌbaadëjim haajem. \v 34 Hich mag hedau k'ĩbaadëm hee Jesuu t'et häa ha k'itawia, “Eloi, Eloi, ¿lema sabactani?” hajim hanʌm. Mag sim haig maach meúan: “Aay Hẽwandam, ¿k'ant'eeta pua mʌ mʌg dau hap'ʌʌ chirʌmjã mʌrʌg hoobamjöo haadëma?” ha simʌu. \v 35 Magbaawai haig hõor narr k'ʌʌnau Jesuu mag hiek'abarm hũrbaawai jũrr hamach k'apeenag, —Keena, pãadë hũrbat. Maguan warrgarm Hẽwandam hi jaaumie Elías k'ararrta hich haig t'ʌ̃r simwai hajierram haajem. \p \v 36 Magbaawai hãbmua k'ap'igbaadëwia, putjö hũhũpp'ë k'itʌm gaai vino hadchuchúhu simta dorrdʌnaa haibëewi, pa gaai bʌʌrnaa, hi hi haig hʌa haujim haajem, hag gaaim bereu dömk'ĩir. Magnaa hichdëupai warm k'ʌʌnag, —Jãgnaan chad hidëu sĩi hootarraugui hajim hanʌm, daau chadcha Eliaau bëewi hi heeg jiirbapʌ̈ichëju. \p \v 37 Pari mag nʌm hee deeu Jesuu t'et häa ha k'itawia warre chaaupabaadëjim hanaabá. \v 38 Magbarm bʌ̈rre hĩchab Haai hi jëeujem deg hierr dijã garcha put nem parrg sim hëu wëjorrta sĩi hʌ̃gt'aamua heeg sʌrr habarmʌn warre jãrrcha t'oop'em numí jijirar jöisijim hanʌm. \v 39 Mag Jesús häa hawia meebaadëm hoobaawai chi soldaaun ham capitán chi Jesús jiir wëjöm k'ĩirp'ee hoo dʌnarrau, —Chadchata jãgan mʌg wounan Hẽwandam Hiewaaugui hajim hanaabá. \p \v 40 Maig hĩchab hʌʌinjã naajim haajem. Mak'ʌʌn hʌʌinau sĩi warppaimua heerpa durruu hajim hanʌm. Chi maig narr k'ʌʌn, María Magdalena hajim haajem, hãb hagjö María ha t'ʌ̃r sĩerrpa. Mag María Santiago hãd hanaa hĩchab José hãd hajim haajem. Maig deeum hʌʌi Salomé hanʌmjã dʌ̈i sĩejim haajem. \v 41 Hich mak'ʌʌn hʌʌinauta hi Galilea hee nʌrraawaijã hi dʌ̈i wënʌrrʌmua hirua nemdam hiigwaijã t'umaa hirig hau dedee haajeejim haajem. Maagjerr haawai Jerusalenagjã hi dʌ̈i bëewia dʌ̈i haig naajim hanaabá. Pari mak'ʌʌn happaijã k'aba, mag tag hʌʌin k'apan ham dʌ̈i bëetarr k'ʌʌnjã hĩchab haig naajim haajem. \s1 Jesús hauk'ërtarr \r (Mt 27:57-61; Lc 23:50-56; Jn 19:38-42) \p \v 42 Hamau mag hi dau hap'ʌʌ wai k'ëumaa harran sĩi nem t'um k'ĩir k'aug sĩiujem hed hajim, jua hʌ̃i k'eeujem noram. \v 43 Mag ya k'eeuraa haadëm hee, woun hãb judionaan Asamblea heem José Arimateapierr majim haajem, Pilato haar. Mag woun hĩchab chi t'et'em hajim hanaabá. Mag wounaujã hĩchab Hẽwandamau maach peerdʌ haumk'ĩir pʌ̈iju jaaujerr bëeju hanʌmta nʌajeejim haajem. Hich mag wounauta Pilato haar mawia \v 44 hirig jëeuwimajim haajem, chi meemdam harrwi hauk'ëraan maag. Mag Jesús meebaadëm ha hũrbaawai Pilato warre jʌ̃gderraa haadëjim hanʌm, hirua k'ĩirjuawain Jesús meeba hagt'a hiiu sĩeju haai simta mag meebaadëm ha hũrbaawai. Magbaa Pilatoou chi capitán mag dʌ̈i meerp'ë nʌm haar sĩerrjã t'ʌ̃rpʌ̈ijim haajem, magʌg k'ap jëeu hoog. \v 45 Maimua chi capitán bëewia chadcha meebaadëm ha jaaubaawai Pilatoou Joseeg harrmk'ĩir jaaujim haajem. \v 46 Magbaawai Joseeu dĩesdam për hauwia, mawia, mag Jesús chi meemdam pakuls gaaim heeg jiir haunaa hagua hajap'a pʌrëupʌ̈ijim haajem. Magnaa hag nawe jẽbdi durrbʌ̈ k'õpag hee chi k'örm sĩerr hee hauk'ërwia chi jẽbdi hi hee hajap'a mok pör pöm simua joot'ʌ pʌajim haajem. \v 47 Mag chi binaandam jẽbdeg hauk'ërbarm hʌʌin numiim k'ʌʌnau warppaimua hoo naajim haajem. Mak'ʌʌn hʌʌin hãb María Magdalena hajim hanʌm, maimua hãbk'ai José hãd hagjö María ha t'ʌ̃ʌrjerr hajim haajem. \c 16 \s1 Jesús hiiu p'iidʌtarr \r (Mt 28:1-10; Lc 24:1-12; Jn 20:1-10) \p \v 1 Mag t'umaam k'ʌʌn jua hʌ̃i k'eeujem hed k'ëubaadeewai María Magdalena, hãbak'ai María Santiago hãd maimua Salomé dʌ̈i hamach t'ãrjupam k'ʌʌnau jʌ̃gdee përk'a sĩujierram haajem, hagua Jesús k'a p'uraan maag. \v 2 Maimua hag noram domighed hãspa hëebaadeewai hedaup'erre hõor mor dawaa haadëm hee, hi hauk'ërtarr jẽbdi haar hoon wëtjierram haajem, mag jʌ̃gdeeu hi k'a p'uraag. \v 3 Mag wëtwi hamach happai k'ʌd hee, —Keena ¿k'aíuta chi jẽbdi hʌ̃rʌm mok maachig chawag pʌrëu deejuuta mʌg wëtúma? ha hiyʌ̈ʌ wënʌrrajim haajem. \p \v 4 Mamʌ mag hiyʌ̈ʌ wëtmamua barimanaa hooimaawai, chi jẽbdi hi hee mok pör pöm simua joot'ʌ sĩerr jũrr chawag pʌrëupʌ̈i t'ʌnʌm hooimajierram hanaabá. \v 5 Magbaawai warag hierr dubwi hooimaa, woun hãb hẽwanaa k'itʌmta sĩi k'ajũa bäpp'ä k'ajũa bʌ̈ het'err jũa simta mag jẽbdeg juachaar gar jup hoo sim hooimajierram haajem. Hamachdëu mag hoobaawai warre jãp'ierr p'öbaadëjim haajem. \v 6 Mag hʌʌin jãp'ierr p'öbaadëm hoowi chi woun k'ajũa bäpp'ä jũa sĩerrau hamag, —Hoob jãp'ierrmiet hajim hanʌm. Mua k'ap'ʌ chirʌm, pãrau Jesús Nazaretpierr har pakuls gaai meerp'ë t'õotarrta jʌr wënʌrrʌm. Pari hi mʌig k'aba sĩebahab hajim hanʌm, ya hiiu p'iidʌwi petarr haawai. Pãadë hoobat hi hauk'ërtarr hee sĩi k'ãidu parii simgui hajim hanʌm. \v 7 Maimua hamag, Hërëubaadëwi hi k'apeen tagam k'ʌʌnagjã jaauwi Pedroogjã jaaubat hajim hanʌm: “Hichin ya pãar nawe Galileaag petam. Nau jamta hi hooimaju” ha jaaubat hajim hanʌm, hichdëu hamachigcha hag nawe jaautarrjö. \p \v 8 Hamachig magbaawai jãp'ierr nʌm hiek'au bʌ̈ duui durrumta heerpamjö dawag höbërdʌtk'awi k'ap'ig p'öbaadëjim haajem. Maimua chi Jesús k'apeen haar bardʌtk'aimaawaijã, hagt'a jãp'ierr narr haawai, bʌ̃ʌrjã hiwiir hãbam k'ʌʌnagjã jaaubajierram haajem. \s1 Jesuu María Magdalenaag hich hoopitarr \r (Jn 20:11-18) \p [ \v 9 Maimua mag domighed hãspaau Jesús hiiu p'iidʌwia María Magdalenaagta nacha hich hoopijim haajem, hi haig höbërchëwia. Hich mag hʌʌi mor heem hajim haajem, hag nawe hich Jesuu mepeen k'aigbam k'ʌʌn siete dau daau jʌrk'ʌʌipʌ̈itarr. \v 10 Hichdëu mag hoobaawai chi Jesús dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌn gaai machgau bĩe durrum haar mawia hamag jaauwimajim hanaabá. \v 11 Mamʌ mag hamachig hich daúacha Jesús hiiu p'iidʌwi nem moná nʌrrʌm hoojim ha jajaauk'amjã hi hiek hʌ̈k'abajierram haajem. \s1 Jesús hõor numí k'ʌd hee wëtmarr k'ʌʌn haig höbërchëtarr \r (Lc 24:13-35) \p \v 12 Magtarr k'ur deeu hũwaai deeum k'ĩir t'egnaa hich k'apeen numí p'öbör heemua k'ʌd ma sim hee wëtmarr k'ʌʌnagjã hich hoopijim haajem. \v 13 Mag hamachig hich hoopibaawai mak'ʌʌnaujã hagjö deeu hewag wëtwi hich hagjö chi hi dʌ̈icha hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnag jaauwimajierram haajem. Pari mak'ʌʌn hiekjã bʌ̃ʌrjã hʌ̈k'abajim hanaabá. \s1 Jesuu hich k'apeen once narr haig bëewia hich hoopitarr \r (Mt 28:16-20; Lc 24:36-49; Jn 20:19-23) \p \v 14 Maimua hãbmiecharam gaai paawai Jesuu hich k'apeen once hãbam haig t'ach k'ö narr haig bëewia hich hoopijim haajem. Maimua hiyʌ̈ʌmamua hamag meeurrau sĩujim hanaabá. Mag meeurrau sĩutarran, maan hich hiiu p'iidʌwi nʌrrʌm hootarr k'ʌʌnau jaau nʌmjã hamach jʌ̃g t'eegau bʌ̃ʌrjã hʌ̈k'aba harr gaaimuata mag meeurrau sĩujim haajem. \v 15 Maimua hich Jesuu magjim hanʌm hamag: \p —Jãimua hërëu p'öbaadëwi Hẽwandamau hõor peerdʌ haaujem hiekta durrpierram magwe t'umaam k'ʌʌnag jaaupetat hajim hanʌm. \v 16 Chi mʌ hiek hʌ̈k'awi hich pör choopi sim k'ʌ hʌ̈u peerdʌju. Mamʌ chi mʌ hiek jaau nʌm hũr simjã hʌ̈k'aba sim chan Hẽwandamau hi peerdʌ hauba warag hi hisegpʌ̈ijugui hajim hanʌm. \v 17 Chi mʌ hiek t'ãraucha hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnau mʌchdëu haajerrjö, mua mʌch juapá deebarmua hõor mor heem mepeerjã höbeerpi jaaubaawai chadcha dau daau höbeerpʌ̈imajugui hajim hanʌm. Magnaa hĩchab deeum meu hich meu k'abamta hag nawe hiek'aajerrjö hiek'aju. \v 18 Nemk'õr benen paraam gaai juau pʌrbaawai k'aak'iinjã bʌ̃ʌrjã chig habaju. Hõor t'õojem pak'ër k'ãijã hõrau döpipʌ̈iwiajã bʌ̃ʌrjã chig habaju; mag nʌm dʌ̈i hĩchab hõor mor masim k'ʌʌn kõit Hẽwandamag jëeunaa ham gaai juadamau pʌrbarmuapai monaaupʌ̈imaju ha jaaujim haajem. Mua pãrag mag nem waupi chirʌmʌn, mag pãachdëu wau nʌm gaaimua hõraujã mʌ hiekta pãrau jaau nʌm k'ap hamk'ĩraugui hajim haajem. \s1 Jesús hʌ̃gt'ar matarr \r (Lc 24:50-53) \p \v 19 Jesuu hich bʌ̈ hogdʌba haajerr k'ʌʌnag mag jaau haaipabaadeewai hich Hẽwandamaucha maach Pör Jesús hich haar haujim hanaabá, hʌ̃gt'ar. Mag Jesús hʌ̃gt'ar pabaimaawai warre hich Hẽwandam bigaau hi juachaar garta jupimajim haajem, hag nawe hichdëu hamag jaaujerrjö. \v 20 Magbaawai hi k'apeenau wëtwi chadcha hamachig jaautarrjö durrpierram magwe maach peerdʌajem hiek hõrag jaau wënʌrrajim haajem. Mag hamau jaau wënʌrrʌmpierr hĩchab hich Jesuu ham juag hoojeejim hanaabá, hag na hõrau hooba haajem nempa hamag waupi sim gaaimua. Magʌm gaaimuata hõrau chadcha k'ap'ʌ haajeejim haajem, hamau hi hiekta jaau nʌm.]