\id MAT - Waunan (Woun Meu) NT (original orthography) -Colombia 2011 (DBL -2013) \h MATEO \toc1 Maach peerdʌ haaujem Jesucristo higwia jöoi Mateoou p'ã pʌatarr \toc2 San Mateo \toc3 Mt \mt1 SAN MATEO \mt2 Maach peerdʌ haaujem Jesucristo higwia jöoi Mateoou p'ã pʌatarr \ip \bd Chi p'ãtarr.\bd* Hich mʌg libro p'ãtarr wounpaita Mateo ha t'ʌ̃rnaa hĩchab Leví ha t'ʌ̃r sĩejim, Jesús dʌ̈i hi bʌ̈ hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn heem hãb. Jesús dʌ̈i k'apeerk'aju naweran sĩi Romaam gobierno hat'ee hõrag dëbpaar jëeujem p'idagta wai sĩejim. \ip \bd Chijã k'ʌʌn hat'eeta p'ãjĩ.\bd* Mateoou mʌg libro p'ãtarran judionaan hat'eeta p'ãjim, hajapcharan hich meeun hat'eema. Judionaanau warrgarwe Hẽwandamau woun hãb ham hee Reik'amk'ĩir pʌ̈iju jaaujerr k'ap'ʌ narr haawai haata nʌajeejim haajem. Hich maata judionaanau hamach meúa “Mesías” haajeejim, maimua griegonaan meúa “Cristo” haajeejim. \ip Mamʌ mag hamau hi nʌajerrta ya Jesús Mesíask'a pierrwaijã judionaan chi pörnaanau pöd bʌ̃ʌrjã hi k'aug haubajierram. Maguata sĩi jũrram k'ʌʌnaun, “Jã sĩi maestro k'abahab” haawai, deeum k'ʌʌnau jũrr, “Jã sĩi Hẽwandamau hich hi jaaupibaawai hõrag jaaujem k'abahab” haajeejim. Mamʌ mag nʌm hee hãaur k'ʌʌnaun chadcha Mesías gaai hi t'ʌajeejim haajem. Hõrau mag k'augba hi jaaujerr haawaita Mateoou mʌg hẽsap p'ãjim, hag gaai hich meeunag Jesuun chadcha mag hamau Mesías nʌajerrau ha k'ap jawaag. \ip \bd K'an jawaag hajĩ.\bd* Mateon hich Hẽwandam Hiewaa Jesús dʌ̈icha nʌrrarr haawai hirua mag nem jaaumamjã chadcha hich jʌ̃gʌucha hũrwi hirua nem wau nʌrrarr hich daúacha hoojerrta jũrr jaau sim. Mag hich jʌ̃gʌucha Jesuu hiek'amatarr hũurjerr haawai haata hich meeunag k'ap hamk'ĩir p'ãjim (5:1–7:29; 10:1-42; 13:1-53; 18:1-35; 24:1–25:46). Mamʌ hʌ̃rcha hirua hõrag k'ap hapim k'õsi sĩerran Jesuuta chadcha hõrau nʌajerr Reik'a bëetarr haawai hi hiek hʌ̈k'a nʌmuata hichdëu jaaujerrjö Hẽwandamagta hʌdʌraa dich t'ãar hee chi Pörk'apiju haai nʌm hajim. Maata hʌ̃rcha t'umaam k'ʌʌnag k'ap hapim k'õsi sĩejim. \c 1 \s1 Jöoin Jesucristo dau naweram k'ʌʌn \r (Lc 3:23-38) \p \v 1 Mua pãrag hĩgk'ak'im, jãga warrgar David reik'a sĩerrjö, Hẽwandamau jũrr hich Hiewaa Jesucristoogta mʌg durr gaai chi Pörk'amk'ĩir hichdëucha pʌ̈ijĩ. Mag Jesucristojã mag rey David k'ararr hag chaain hewagam k'ʌʌn dën hajim ha k'ap hamk'ĩir, hag nawe jöoi Abrán k'ararr sĩejerr haigmua hewag pawi k'ĩeb chi Jesús t'aabatarr haig pãrag jaauk'im. \p \v 2 Maataa, hich jöoi Abrán, Isá haai hajim hanaabá; \q1 maagwai, Isá jũrr Jacob haai; \q1 Jacob jũrr Judá haai. \q1 Mamʌ mag Judá hich happai k'aba, tagam hich k'odnaanpa doce naajim haajem, hich k'urau, hich jöoi Jacob chaainpai. \q1 \v 3 Mag hich Judá, Fares haai hanaa hĩchab Zara haai hajim haajem; ham hãd, Tamar ha t'ʌ̃r sĩejim haajem. \q1 Mag Fares, Esrom haai hajim; \q1 maagwai chi Esrom jũrr Aram haai. \q1 \v 4 Hich Aram, Aminadab haai hajim haajem; \q1 maagwai chi Aminadab jũrr Naasón haai. \q1 Naasón jũrr Salmón haai hajim haajem. \q1 \v 5 Chi Salmón, Booz haai hajim haajem, Rahab dʌ̈ím; \q1 maagwai chi Booz, Obed haai, Rut dʌ̈ím. \q1 Obed jũrr Isaí haai hajim haajem; \q1 \v 6 maagwai chi Isaí jũrr mag rey David k'ararr hag haai hajim haajem. \q1 Mag chi rey David, Salomón haai hajim haajem, Urías jua heem hʌʌi k'echeu hautarr dʌ̈ím. \q1 \v 7 Salomón, Roboam haai hajim haajem; \q1 maagwai Roboam jũrr Abías haai; \q1 maimua chi Abías jũrr Asa haai. \q1 \v 8 Hich Asa, Josafat haai hajim haajem; \q1 maagwai Josafat jũrr Joram haai; \q1 maimua chi Joram jũrr Uzías haai. \q1 \v 9 Uzías, Jotam haai hajim haajem; \q1 maagwai chi Jotam jũrr Acaz haai; \q1 maimua Acaz jũrr Ezequías haai. \q1 \v 10 Chi Ezequías, Manasés haai hajim haajem; \q1 maagwai Manasés jũrr Amón haai; \q1 maimua chi Amón jũrr Josías haai. \q1 \v 11 Chi Josías, Jeconías haai hajim haajem. \q1 Mag chi Jeconías k'od hãbam k'ʌʌn k'apan sĩejim hanaabá, maach jöoin israelnaan Babiloniapienau hamach durrag pʌrk'a harr nʌm jaar. \q1 \v 12 Mag ham chik'amnau hamach durr pʌrk'a harrtarr k'ur, Jeconías chaai paarpajim haajem. \q1 Ma, Salatiel ha t'ʌ̃rjim haajem, Zorobabel haai. \q1 \v 13 Hich Zorobabel, Abiud haai hajim haajem; \q1 maagwai chi Abiud jũrr Eliaquim haai; \q1 maimua chi Eliaquim jũrr Azor haai. \q1 \v 14 Hich Azor, Sadoc haai hajim haajem; \q1 maagwai chi Sadoc, Aquim haai; \q1 maimua chi Aquim jũrr Eliud haai. \q1 \v 15 Chi Eliud, Eleazar haai hajim haajem; \q1 maagwai chi Eleazar, Matán haai; \q1 maimua chi Matán jũrr Jacob haai. \q1 \v 16 Chi Jacob, José haai hajim haajem. \q1 Mag Joseeta, María jaai hajim hanaabá; \q1 maimua chi María, Jesús hãd. \q1 Mag Jesuuta maadëu hich Hẽwandamaucha pʌ̈iwia bëejim haajem hag Jesuu, \q1 hamach peerdʌ haumk'ĩir warrgarwe hõrau nʌajerr. \p \v 17 Wajapcharan, mag jöoi Abrán k'ararr sĩerr haigmua hewag pawi David reik'a sĩsiju jaar pa nʌm haar, catorce generaciones dichjim hanaabá. Mag David sĩsiewaim haigmua hewag nassi pawi maach jöoin israelnaan Babiloniapienau pʌrk'a harrtarr jaar pa nʌm haar hagjö catorce generaciones dichjim haajem. Mag maach jöoin Babiloniapien durr narr haigmua hich Hẽwandamaucha pʌ̈iju jaaujerr hewag nassi pawi t'aabachë nʌm jaar pa nʌm hora hagjö catorce generaciones dichjim hanaabá; hajapcharan maach Pör Jesús t'aabachë nʌm jaarma. \s1 Jesucristo t'aabatarr \r (Lc 2:1-7) \p \v 18 Mag Jesucristo t'aabatarran mʌgta hajim haajem: \p Chi María, hewag pawi hi hãdpaju, ya Joseeu hiek dee wai sĩejim haajem, hag dʌ̈i paag. Pari mag sĩi hiek dee wai sĩewai hagt'a hag dʌ̈ijã k'aba nʌmta bi hee pabaadëjim hanaabá. Pari ma chan chik'am dënjã k'aba, hich Hẽwandam Hak'arauta hich hiiu haawai mag hi bi hee papijim hanaabá. \v 19 José chi jaaipajuun Hẽwandam dau na nem hagchata waaujerr haawai, sĩi warre hich hʌʌi chi t'et'emnaanag jaauju k'ãyau, hichta warag sĩi k'ĩuu höbërju k'ĩirjubaadëjim haajem. \v 20 Ya hirua mag pʌaju k'ĩirjubaadëmta, Hẽwandam chog hʌ̃gt'armua bëewi hirig, —José, David k'ararr chaain hewagam k'ʌʌn bi heem, hoob pʌch hʌʌi pʌaju k'ĩirju chiram hajim hanʌm. Jãg chaai hirua bi hee wai sim chan deeum dën k'aba, hich Hẽwandam Hak'arauta jõorpitarr k'abahab hajim hanʌm. \v 21 Mariaau jãg chaaidam hat'aawai hi t'ʌ̃rdam Jesús ha t'ʌ̃rbá. Hi t'ʌ̃r magta t'ʌ̃rju, hichdëuta hich p'öbör hamach pekau hee t'ʌnʌm peerdʌ hauju haawai ha jaaumajim hanaabá chi Hẽwandam chogau. \p \v 22 Mamʌ t'um mamagk'arran, hich hi jaaujem k'ʌʌnag maach Pör Hẽwandamau p'ãpitarr gaai jaau simjöo höbëbërg mamk'ĩirta magpibajieb. Mag hirua p'ãpitarr gaai mag sim: \q1 \v 23 “Hʌʌi hõor meraa k'itʌm bi hee pawi chaai hooju. \q1 Mag chaai t'ʌ̃rdam Emanuel ha t'ʌ̃rju” ha p'ã sim. \rq (Is. 7:14)\rq* \m Mag Emanuel ha simʌn, “Hẽwandam maach dʌ̈i sim” haawaiu. \p \v 24 Maimua mag chi José k'ãi werba t'ʌnaawi dauk'anpawi p'iidʌbaadeeu, Hẽwandam chogau hichig jaautarrjö tag María pʌaju k'ĩirjuba, hich mag hag dʌ̈i sĩsijim haajem. \v 25 Pari mag hag dʌ̈i ya hich hʌʌik'a wai sĩerrjã, chi chaai hauba nʌwe chan José bʌ̃ʌrjã hich hʌʌi dʌ̈i k'apes haba haajeejim hanaabá. Ya maimua chadcha chi Hẽwandam chogau jaautarrjö chi chaaidam hat'aawai, Joseeu hi t'ʌ̃rdam Jesús ha t'ʌ̃rjim haajem, hichig t'ʌ̃rpi jaautarrjö. \c 2 \s1 Hedau höbeerjem bi garmua reinaanau chaai hoot'urtarr \p \v 1 Mag Jesús t'aabaawai p'öbördam Belén hanʌm heeta t'aabajim haajem, Judea durr. Mag jaar Herodeeta mag Judea durr reik'a sĩejim haajem. Hich mag jaar hĩchab k'ĩirjug k'aug hat'ee chi machnaan magonaan hanʌm k'ʌʌn hedau höbeerjem bi garmua bëejierram haajem, Jerusalén p'öbörög. Mak'ʌʌn, hedjã heem p'ĩdagta estudiejem k'ʌʌn hajim haajem. \v 2 Mag bëewi bardʌtk'achëwi, judionaanag, —Pãar rey t'aabatarr, ¿jamta wai nʌma? Hi t'aababarm jaau sim p'ĩdag maach daúacha hootarr haawai hiita marau jʌr wëdurumgui haajeejim hanʌm, hiita judionaan reik'aju haawai hi hajaug t'ö hiek'aan. \p \v 3 Mag judionaan rey t'aababarm hanʌm hũr hat'aawai chi rey Herodes warre k'ak'aisamjö haadëjim hanaabá. Mag nʌm dʌ̈i tagam k'ʌʌn chi Jerusalenpienjã jʌ̃gderraata hap'öbaadëjim hanʌm. \v 4 Magbaawai chi rey Herodeeu p'adnaan chi pörnaan t'um Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌarr jawaag chi machnaanpa t'ʌ̃rk'ʌʌipʌ̈iwia hamag, —¿Jamta mag warrgarwe Hẽwandamau pʌ̈iju jaaujerr t'aabaju haajẽ? hajim hanʌm. \p \v 5 Magbaawai hamachdëu hirig, —Judea durr p'öbördam Belén hanʌm heeta t'aabaju haajem hanaabahab, hich magta Hẽwandamau hich hi jaaumie Miqueas k'ak'itarrag jaaupitarr haawai hajim hanʌm. Mag hirua jaautarr hiek gaai, \q1 \v 6 “Pãar, Judá durram p'öbördam Belenpien, pãran chadcha k'apan k'aba durrum. \q1 Mag durrab mamʌ, pãar hee hãb t'aababarmuata israelnaan mʌ hõork'a t'ʌnʌm k'ʌʌn gobernaaju haawai, pãach durr hagjö p'öbör t'ʌnʌm hee pãar p'öbör chan chi serbiibam k'abam” ha p'ã simgui hajierram hanʌm, chi Herodeeg. \rq (Mi. 5:2)\rq* \p \v 7 P'adnaan chi pörnaanau maestronaan dʌ̈imua hichig mag jaaubaawai, chi rey Herodeeu jũrr mag chi magonaan hed höbeerjem garmua bëetarr k'ʌʌn hamach happai t'ʌ̃rk'anaa wajap'a hichig jaaupijim hanaabá, jãagwaichata mag p'ĩdag hamau hoo naajĩ. \v 8 Mag wajap'a hichig jaaupinaan chadau hamag, —Hĩsin chad hërëubaadët hajim hanʌm, Belenag. Hërëubaadëwi t'umaa jëeu hoopetat hajim hanʌm, wajap'a mag chaai k'ap haag. Maimua ya pãachdëu wajap'a k'ap'ʌ nʌisiewai mau mʌ haar hiek pʌ̈ibapʌ̈it, muajã mawia hĩchab pãar dënjö hi hajaug t'ö hiek'aimaag hajim hanaabá, juau hogt'om. \p \v 9 Mag chadcha chi rey Herodeeu hamachig jaautarrta jʌ̃g t'õba hërëubaadëjim haajem. Mag wëtumua, warrcha hamach t'ʌgdʌawai hamachdëu p'ĩdag hootarrta deeu hũwaai ham na p'uu jöisijim hanaabá. Magbaawai hag hẽudee hoo warrmamua, ya chi chaai sim haig pabaimaawai, hag hʌ̃r hedjã hee bar jöisijim hanʌm. \v 10 Mag hamach chi magonaanau chi p'ĩdag hoo hat'aawai honee hap'öbaadëjim hanʌm. \v 11 Mag barwia, chi chaai k'ërarr haar dubnaa hooimaawai, chadcha chi chaaidam hich María dʌ̈i hooimajierram hanaabá. Magbaawai hag k'ĩirp'ee jĩepör p'õbk'anaa hi hajaug t'ö hiek'ajierram haajem, hich reik'aju higwi. Magnaa hamach nem wai bëetarr heem p'ĩr maimua incienso mirra dʌ̈i t'ũp'a k'it'ëem haunaa hirig deejierram haajem. \v 12 Mag hagt'a ham haig nʌm hee, hich chi Hẽwandam chogau k'ãai k'õrg hee tag hamag Herodes gar dichpiba jaautarr haawai, hag garjã dichba, deeum k'ʌd garta p'ʌʌrdʌ dichwi hamach durrag wëtjierram haajem. \s1 Egiptoog chaai dʌr harrtarr \p \v 13 Mag chi magonaan hërëutarr k'ur Hẽwandam chogau deeu José k'ãai k'õrk'api hauwia hirig jaaujim haajem, Herodeeu chaai t'õopʌ̈yaag jʌrpiju. “Mamʌ magju nawe p'iidʌtk'awi jöpk'aa chaai dʌ̈i Egiptoog hërëubaadët” hajim hanaabá. “Mua jaaubam haig chan hoob mammua bëemiet” hajim hanʌm. \p \v 14 Magbaawai José dauk'anpawi, chadcha hag bʌ̈rre nem k'ĩir k'augwia, hagt'a hãspaju wají nʌwe, jöpk'arraa hamach chaai hat'aadëjierram haajem, Egiptoog. \v 15 Mammua da bëeba, ya chi Herodes meebaadëm ha hũrbaawaita deeu bëejierram haajem. Pari mam mag chaai harrtarran, maan maach Pör Hẽwandamau hich hi jaaumie Oseas k'ararrag jaaupitarrjö hamk'ĩir hajiebma. Magju higwiata chi Oseas k'ararrag Hẽwandamau, \q1 “Egipto durrmuata mua mʌch Chaai t'ʌ̃rpʌ̈iju” ha p'ãpijim. \rq (Os. 11:1)\rq* \s1 Herodeeu chaain k'ëchpi jaautarr \p \v 16 Herodeeu chi k'ĩirjug k'ap'ʌm k'ʌʌn nʌ sim hee, hĩchab k'aug hat'ajim haajem, ya jũrr deeum k'ʌd garta p'ʌʌrdʌ hërëubaadëm. Mag hich k'ũgurbapäaiwai, k'ĩir machgau warm k'ʌʌnau hichig jaautarr k'ĩirjunaa, Belén p'öbör heem chaain maimua hag bigaau p'öbördam nʌnʌidʌm heem chaaindampa t'umaa año numiimua heegam k'ʌʌndam k'ëchpi jaaujim hanaabá. \v 17 Mag k'ëchpi jaautarran, maan mag chaain höbarm gaaimua Hẽwandamau hich hi jaaumie Jeremías k'ararrag p'ãpitarr gaai jaau simjöta hajim. Hirua p'ã pʌatarr mʌg hajim: \q1 \v 18 “Ramá p'öbör hee hʌʌi bĩep jẽhbʌ hök'ĩirjug machgau hidawaa hʌ̃apëpër k'aju. \q1 Ma Raquel hajim, hich chaain hewagam k'ʌʌn hat'ee bĩewai. \q1 Mag sim chan par k'ĩir jãsenk'a nʌmjã k'ĩupaba, waragta bĩe t'ʌnaaju hich chaaindam hötarr hat'ee” ha p'ã sim Hẽwandam hiek gaai. \rq (Jr. 31:15)\rq* \p \v 19 Pari chi Herodes meetarr k'ur, hagt'a chi José mam Egipto nʌm hee, Hẽwandamau hich chog pʌ̈iwi k'ãai k'õrk'a t'ʌnʌm heeta hirig, \v 20 —José, p'iidʌbá haichëjim hanʌm. Chaai t'õoju hẽk'a narr k'ʌʌnjã hamachta ya k'ëchp'öbaadeewai ya deeu pãach durrag chaai harrju haai nʌmgui hajim hanʌm. \p \v 21 Magbaawai José p'iidʌwia Jesudam dʌ̈i chi hãdpa deeu hũwaai Israelag bëejierram haajem. \v 22 Pari mag chi rey meebaadeewai, chi hiewaa Arquelao ha t'ʌ̃r sĩerrta jũrr Judea durr hich haaijö reik'a sĩsim ha hũrbaawai, hagʌg maju högk'ajim haajem. Mag nʌm hee hĩchab deeu Hẽwandamau k'ãaipi hat'aawai, Hẽwandam chogaujã magʌg mapiba jaautarr haawai jũrr Galileaagta hërëujim hanaabá. \v 23 Galilea durr barwi, sĩi k'ajap'a Nazaret p'öbördamagta wëtwi, mamta naaimajim haajem. Pari mag Nazaret p'öbör heeta naaimarran, maan Hẽwandamau hich hi jaaumienag jaaujerrjö, Jesús Nazaretpierr ha t'ʌ̃rju harr haawai hajima. \c 3 \s1 Juan chi hõor pör choomieu Hẽwandam hiek jaau nʌrrarr \r (Mr 1:1-8; Lc 3:1-9,15-17; Jn 1:19-28) \p \v 1 Warrcha Juan chi hõor pör choomieu Hẽwandam hiek jaaubaadëm jaar, Judea durr bʌ̃ʌrjã hõor chukag heeta sĩejeejim haajem. Mam hich sim haar hõor maawaita hamag jaaumamua, \v 2 “Pãach k'aibag hãsie hewag k'ĩirjuwia Hẽwandamagta chugpaapi jëeubat'ʌ̃” haajeejim hanʌm. Magnaa hĩchab, “Ya mʌigmua jöpcha hich Hẽwandamau maach t'umaam k'ʌʌn Pörk'apiju maach hee pʌ̈iju” haajeejim hanaabá. \v 3 Mamʌ maan Juanau mag jaau nʌrraju higwiata chi Hẽwandam hi jaaumie Isaías k'ararrau Hẽwandam hiek p'ãawaijã mag p'ãjiebma: \q1 “Woun hãb hajappai hõor barba haajem haar sĩejemuata, hich haar hõor barbaimaawai, ‘Maach Pörön ya bëeimʌʌ sim’ ha jaau nʌrraju. \q1 ‘Hi bëeju nawe pãach t'ãar k'ĩir k'augbat’ haju, ‘t'ãraucha k'õsi hi hiek hʌ̈k'aag’ ” ha p'ã sim. \rq (Is. 40:3)\rq* \p \v 4 Hich chi Juan k'ajũa camello k'aar dënta k'a sĩejim haajem; maagwai hi hãi jʌ̃ajemjã nemhëu dën hajim haajem. Hichin pabʌ̈ hee hasp'itjö sim langosta hanʌmta pa miel dʌ̈i k'ö nʌrrʌm hiiuta sĩejeejim haajem, tag deeum nem k'oojem chuk'u haawai. \v 5 Hirua mag jaau nʌrrʌm k'aug hat'aawai, Judea durram k'ʌʌn Jordán higaau joobaajerr k'ʌʌn dʌ̈i Jerusalenpienpa hi hiek hũraan bëejeejim haajem. \v 6 Mag bëewia hamach pekau Hẽwandamag chugpaapi jëeubaawai hichdëu ham pör choopʌ̈imaajeejim haajem, Jordán hee. \p \v 7 Pari Juanau hoowai hich haig Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr wajapcha hʌʌrk'aajerr k'ʌʌn k'apan bëe t'ʌnʌm dʌ̈i hĩchab tagam k'ʌʌn chi machnaan saduceo hanʌm k'ʌʌnpa bëe t'ʌnʌm hoobaawai, hamag magjim hanʌm: \p —Chi k'aibagnaan, ¿k'aíu pãrag jaauwai Hẽwandamau maach hi hagk'am hed sĩi pör chootarr gaaimuapaita pãar hi jua machag hãwatbaju ha jaaujĩ? \v 8 Sĩi pãach pör choopi nʌmuapai chan hirua pãar haubam hajim hanʌm. Hẽwandam jua machgau dau hap'ʌʌ hamap'a nʌm k'ai, pãach k'aibag t'umaa hãsie hewag k'ĩirjuwia, Hẽwandamag hisegpi jëeuwia, chadcha Hẽwandam hiek hʌ̈k'aajem k'ʌʌnjö habat hajim hanʌm, pãach k'apeen dʌ̈ijã. \v 9 Hoob pãrau chik'amnaan dënjö, pãachjã warrgar pãach jöoi Abrán k'ararrjö Hẽwandam dʌ̈i k'apeerk'a nʌm hawi, “Maran Abrán chaainau; mag hi chaaink'a nʌmta, ¿jãga Hẽwandamau mag maar dau hap'ʌʌ hapibarju?” ha k'ĩirjumiet hajim hanaabá. Sĩi mag Abrán chaaink'a nʌm gaaimuapaita mag hʌ̃gt'ar höbeerjem hak'iin, mokdau mʌg t'ʌnʌmjã Hẽwandamau hõrag paapʌ̈iwia, mʌk'ʌʌnjã hĩchab Abrán chaainau haju haai sim. Mamʌ mag Abrán chaain chaar hawiajã hichiita Hẽwandam jua machag hãwatab k'aba hãwatju. Mag k'õch k'aba nʌm k'ai, pãach k'aibagta warre Hẽwandamag hisegpi jëeubat hajim hanʌm. \v 10 Pãrau k'ap'ʌ naabá, nemjĩirjã k'aigbamʌn t'u wërpmaajem. Hich hagjöta hajugui hajim hanʌm hĩchab Hẽwandamau pãar dʌ̈ijã. Ya hirua pãar chachimʌʌ sim. Har hõor hamach k'aibag hisegwia Hẽwandamag chugpaapi jëeuba nʌm k'ʌʌnan, har pa t'upʌ̈iwia jʌser haadee hörpʌ̈i nʌmjöta haju hich Hẽwandamau ham dʌ̈i. \v 11 Mua chan pöd pãar t'ãar wajaug paa haubam. Hẽwandamagta pãach k'aibag chugpaapi jëeubaawai muan sĩi dödamaupaita pãar pör choo chirʌmgui hajim hanʌm. Pari mʌ hẽudee hãb hurumʌn chadau mʌ k'ãaijã jua t'eeg hʌ̃rpai sĩewai, jãguan chad Hẽwandam Hak'aarjã pãrag deewi pãar k'aibagjã hõtdau hee warre hörbapʌ̈imjöta haju hajim hanʌm. Mʌ chan mʌg chirʌm haig sĩi hi chogk'aagpaijã serbiibata chirʌmgui hajim hanʌm. \v 12 K'ĩir k'ap'ʌ habat hajim hanʌm: Hi bëem hed hi hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnan, arroz pöm p'ierrwia wajap'a hãk'a t'ʌnʌʌubarmjöta haju. Maagwai hi hiek hʌ̈k'amap'a harr k'ʌʌn, jũrr chi arroz bʌ̈ t'ʌʌtarrta sĩi hãbamʌg päardʌnaa hörbapʌ̈imjö haju. Magbarm chan hõtdau t'õo k'augba sĩerrʌm heeta hich Hẽwandamaucha bark'ʌʌipʌ̈ijugui ha jaaujeejim hanʌm Juanau hich haig bëe nʌm k'ʌʌnag. \s1 Juanau Jesús pör chootarr \r (Mr 1:9; Lc 3:21-22) \p \v 13 Biek hãb Galilea durrmua Jesús Jordanag majim haajem, Juanau hõor pör choo sĩerr haar hichjã hagjö Juanag hich pör choopien. \v 14 Mag mawia, hich pör choopienta bëejim habaawai, Juanau hi pör choomap'apaim hiek'au hirig, —Pʌchdëuta mʌ pör chooju haai chirʌmta mag muata pʌ pör choobaadëjupá hajim hanʌm, Juan garmua. \p \v 15 Magbaawai Jesuu, —Hidëu magma hajim hanʌm. Hichiita maadëu Hẽwandamau jaau simjö hi hipierr t'umaa nem wauju haai naabahab hajim hanʌm. \p Magbaawai Juanau, —Magan chadau hajim haajem. \p \v 16 Mag, chadcha Juanau hi pör choopʌ̈ijim haajem. Mag hich pör choobapäaiwai, durr waaidʌnaa hoowai, hedaujãata weeudʌbaadëm heemua Hẽwandam Hak'aar duburjöo k'itʌmta bëewia hi gaai jupchëjim haajem. \v 17 Magbarm hee hĩchab hʌ̃gt'armua woun hiekjö, “Mʌʌta mʌ Chaai mʌchdëu jãsehne wai chitʌmʌu; hi gaaimua mʌ honee chiraajemgui” habarmjã hũrjim hanaabá. \c 4 \s1 Dösãtau Jesús k'ũgur hauju hẽk'atarr \r (Mr 1:12-13; Lc 4:1-13) \p \v 1 Maimua hich Hẽwandam Hak'araupai Jesús warp hõor chukag chʌʌi warrjim haajem, hich garmua mepeer pödju k'ap'ʌ sĩerr haawai juau hogt'om mam chi dösãtag hich k'ũgur hauju hẽk'apieg. \v 2 Mam hich happai cuarenta días y cuarenta noches bʌ̃ʌrjã t'ach k'öba chirajim haajem. Maimua k'ãai k'apan mag dichdimaawaita, hi hiek hi jãsöo haadëjim haajem. \v 3 Magbaadëm heeta dösãt chi dau lök bëejim hanaabá, hi himeerk'a hi k'ũgur hauwia Jöoi dau na nem k'aigbam waupiju hẽk'aag. Mag bëewi hirig, —Pʌ chadcha Hẽwandam Hiewaa k'ai, magan mʌ dak'ĩir mokdau mʌg t'ʌnʌm panag paabapʌ̈i haichëjim hanʌm. \p \v 4 Pari hichig magbaicheewai jũrr hichdëu chi dösãtag, —Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, “Sĩi t'ach k'öju happai k'ap hamk'ĩir hirua maach hompaabajim” ha sim. “Hirua maach hompaatarran, t'ach happai k'ĩirjuju k'ãai, hich hipierraa wënʌrramk'ĩirta maach hompaajim” ha p'ã sim ha chirajim haajem hirig. \p \v 5 Mag hijẽjẽb naawi, chi dösãtagta Hẽwandam Hak'arau hʌdʌraa Jesús harrpijim haajem, Jerusalenag. Mag hat'aadëwi, Haai hi jëeujem dihëu hʌ̃r hʌ̃gt'aa harrnaa, \v 6 hirig magjim hanaabma, chi dösãtau: \p —Pʌ chadcha Hẽwandam Hiewaa k'ai, magan mʌg hee baubaad hajim hanʌm. Pʌ chig haba k'abahab. Hẽwandam hiek p'ã sim gaai, “Hich Hẽwandamau hich chognaan pʌ̈iju” ha sĩebahab hajim hanʌm, “pʌ t'ʌa wënʌrramk'ĩir.” Maagwai mʌg hee pʌ baudʌk'iinjã, “hamau sĩi hamach jua heeta pʌ jãau haubajup, buju haimaau pʌ chig ham hugua.” ¡Baubaad! hajim hanʌm, chi dösãtau hirig. \p \v 7 Magbaawaita jũrr hichdëu chi dösãtag, —Hĩchab Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwaijã, “Hẽwandamau chadcha pãach t'ʌaju hawi hoob nem parhoob hamiet” ha sĩebahab ha chirajim haajem hirua. \p \v 8 Maimua hãbmiecha paawai deeu chi dösãtaupai durr pöoma sim gaai hi harrjim haajem. Mag durrsĩ gaaimua dawaa durr warp'am magwe t'um hag gaai nem t'ʌnʌm dʌ̈i hirig hoopinaa, \v 9 —Pua mʌ bʌ̈k'ʌrr p'õbk'anaa mʌrʌgta Hẽwandamagamjö jëeumʌn, har pʌchdëu nem hoo sim t'umaa mua pʌrʌgta deejugui hajim hanaabá, chi dösãt garmua. \p \v 10 Mamʌ mag nʌʌ paawaita Jesuu hirig, —Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, “Pãar Pörön Hẽwandamau; hãba hirigpaita jëeubat, maimua hãba hi hiekpaita hipierraa habat” ha sim. Magnaa mag sĩebnaa pʌdëu pʌchta jöpk'aa mʌ haigmua sĩiubaad ha chirajim haajem hirua. \p Mag, bʌ̃ʌrjã hi hipierraa habajim hanaabá Jesuu. \p \v 11 Magbaawain chadau chi dösãt sĩiubaadeewai hi hiek hich happai chirsijim haajem. Mag hich happai haadeewai Hẽwandam chognaanauta hʌ̃gt'armua bëewi hʌ̈u hi k'ĩir jãsenk'a naaichëjim haajem. \s1 Jesuu warrpem Galilea durr Hẽwandam hiek jaaubaaderr \r (Mr 1:14-15; Lc 4:14-15) \p \v 12 Juan chi hõor pör choomie ya cárcel deg p'ãar wai nʌm ha hũrbaadeewai, Jesús Galileaag majim haajem. \v 13 Pari hich bãautarr p'öbör Nazaret heepai sĩeba, warag Capernaumag petajim haajem, t'ʌrrdö higaau joobaan, warrgar maach jöoin Zabulonnaan Neftalinaan dʌ̈i joobaajerr durr. \v 14 Pari mag hi mam matarran, Hẽwandam hi jaaumie Isaías k'ararrau p'ã pʌarr heyaa höbërmk'ĩir hajim. Mag hirua p'ã pʌarr gaai mag sim: \q1 \v 15 “Zabulonnaan joobaajerr perás maimua Neftalinaan joobaajerr perasta hõor peerdʌju woun nʌrraju” ha sim, “Jordán higaau t'oom higar, p'ũas higaau, maimua k'ĩeb Galilea hee judionaan k'abam k'ʌʌn joobaajem haram magwe. \q1 \v 16 Magbaawain sĩi k'ĩ t'ʌnʌm hee naajerr k'ʌʌn haarta hõt bʌ̈ harar haimamjöta haju. \q1 Peerdʌju k'augba haawai pöd hʌ̃gt'ar höbërbaju haajerr k'ʌʌn hat'eeta hedau haardʌbaadëmjöta haju.” \rq (Is. 9:1-2)\rq* \p \v 17 Magtarr haigmua Jesuu hich Haai hi jajawagmamua, “Pãach k'aibag hisegwia, Hẽwandamagta chugpaapi jëeubat, maimua hirigta hʌdʌraa pãach Pörk'apibat” haajeejim haajem hõrag. \s1 Dö hʌamien jayap Jesuu hich dʌ̈i p'ë harrtarr \r (Mr 1:16-20; Lc 5:1-11) \p \v 18 Biek hãb Jesús t'ʌrrdö Galilea higaau nʌrrʌmua, hõor numí hooimajim haajem. Mak'ʌʌn k'od hãbam k'ʌʌn hajim: haaijã hãba, hãdjã hãba. Ham t'ʌ̃r, hãb Simón hajim, hich mapai hĩchab Pedro ha t'ʌ̃r sĩejim. Maagwai hãbak'ai Andrés ha t'ʌ̃r sĩejim. Hamach dö hʌamien harr haawai, hirua hooimaawai, hatarraai bar k'odjörrajim haajem. \v 19 Mag hoobaimaawai Jesuu hamag, —Mʌ dʌ̈i wëttarrau hajim hanʌm. Hich jãg pãach mʌg sĩi dö hʌa gaaipai nʌmjö, mʌg hatag jũrr mʌ hiek hõrag jaau gaaipaita nʌisijugui hajim hanʌm hamag. \p \v 20 Magbaawai hamach hatarraai p'ëpʌawi chadcha hi dʌ̈i hërëubaadëjim haajem. \p \v 21 Maimua mag Galilea higaau mamua hag hatag deeu hũwaai hõor numí hooimajim haajem, hagjö hãbam k'odpai. Mak'ʌʌn Santiago hajim haajem Juan dʌ̈i, jöoi Zebedeo chaain. Mak'ʌʌnjã dö hʌamien harr haawai, hirua hooimaawai, hamach red t'ʌrrdʌ sĩsidʌmta k'a naajim haajem, bote hee hamach haai dʌ̈i. Mag hoobaimaa, mak'ʌʌnagjã Jesuu, \v 22 “Mʌ dʌ̈i wëttarrau” habarm bʌ̈rre sĩi hamach redjã k'augba, bote dʌ̈i hamach hayag pʌawi hi dʌ̈i wëtjim haajem. \s1 Hõor pöm t'ʌnʌmʌg Jesuu maach peerdʌajem hiek jaautarr \r (Lc 6:17-19) \p \v 23 Mag nʌrrʌmua Galilea higaau Jesuu jaau p'ʌʌrdʌ nʌrraajeejim haajem, p'öbördam k'ëk'ëdʌm hee judionaan Hẽwandam hiek jaaujem di sĩsidʌmpierr. Mag jaau nʌrrʌmʌn maach peerdʌajem hiekta jaaunaa hĩchab Hẽwandamagta dich Pörk'apiju haai nʌm haajeejim haajem. Mag nʌm dʌ̈i hõor hamach k'amor machagpierr hich haig wai bëe nʌmʌn monaaupʌ̈inaa sĩi k'a mamachdögpa chugpaapʌ̈i maajeejim hanaabá. \v 24 Siria durram magwe Jesús mag nʌrrʌmʌn bĩi wëjorr haawai, hõor k'amor machag k'ĩirpierram k'ʌʌnta hi haig waibëejeejim hanaabá: sĩi k'ajap'am k'amor machag paraam k'ʌʌn, k'a mamachdög paraam k'ʌʌn, dösãt bën paraam k'ʌʌn, pör bënmie paraam k'ʌʌn maimua bʌ̈ wa jua k'ãijã jʌserm k'ʌʌnpa waibëemamʌn, Jesuu monaaupʌ̈i maajeejim hanaabá. \v 25 Hõor pöoma Galilea durram k'ʌʌn, Decápolis durr p'öbör nʌnʌidʌm heem k'ʌʌn, Jerusalenpien, Judea durram k'ʌʌn maimua Jordán hi hatag hed höbeerjem garm k'ʌʌnpa Jesús hẽudee pos haajeejim haajem. \c 5 \s1 Durrsĩ gaai hich Haai hiek jaaumamua chijã k'ʌʌnta honee haju haai nʌ ha jaautarr \r (Lc 6:20-23) \p \v 1 Mag hõor pöm hich hẽudee noodʌbaadëm hoobaawai hich Jesús warag durrsĩ gaai waaidʌ höbërwi hoo sĩsijim hanʌm. Magbaawai hi k'apeen hi dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌn hich bigaau hohood hap'öbaadeewai \fig |src="CN01700B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 5.1" \fig* \v 2 jãga chadcha Hẽwandam dʌ̈i hajap'a wënʌrraju haai nʌ ha jaaumamua magjim hanʌm, t'umaam k'ʌʌnag: \p \v 3 —Pãar har pãach k'aigba nʌm k'ap Hẽwandamagta pãach heeg hoopim k'õsi durrum k'ʌʌn, honee habat hajim hanʌm, pãachta hi dʌ̈i hãba jooba wënʌrraju haawai. \p \v 4 ’Pãar har pãach pekau pöm nʌm k'aug hauwi hök'ĩirjunaa Hẽwandamagta chugpaapi nʌm k'ʌʌn, honee habat hajim hanʌm, hich Hẽwandamauta pãar k'ĩir jãsenk'awi pãar k'ĩir honee hapiju haawai. \p \v 5 ’Pãar har bʌ̃ʌr habarm gaaimua meeuk'aba k'ĩir t'ũu Hẽwandamagta pãach dʌ̈i hichdëu hampierr hapiejem k'ʌʌn, honee habat hajim hanʌm, pãach mag nʌm paar hirua durr hiiur deeju ha simjã pãachdëuta jʌ̃aju haawai. \p \v 6 ’Pãar har Hẽwandamau waupim k'õsim nem wawaagta jãsog t'ʌnʌmjönaa höbichag t'ʌnʌmjö nʌm k'ʌʌn, honee habat hajim hanʌm, mag nem wajap'a waum k'õchk'a nʌm k'ʌʌn juagta Hẽwandamau dʌ̈i hoojeewai. \p \v 7 ’Pãar har wir haig pãach k'apeendamjã dau haug k'aug paraa haajem k'ʌʌn, honee habat; pãachdëu ham dʌ̈i jãagjem paran Hẽwandamaujã hagjö pãar dau haug k'aug paraa hajugui hajim hanʌm. \p \v 8 ’Pãar har t'ãar hajap'a nʌm gaaimua hãba Hẽwandam dawagaata nem waaujem k'ʌʌn, honee habat hajim hanʌm, pãrauta pãach mag nʌm gaaimua Hẽwandam k'ĩir hooju haawai. \p \v 9 ’Pãar har pãachdëu Hẽwandam hiek hʌ̈k'atarr gaaimua pãach k'õinaa nʌmjö k'õinaa hamk'ĩir hõrag jaau durrum k'ʌʌn, honee habat, pãachta Hẽwandamau hich chaaink'a hauju haawai. \p \v 10 ’Har Hẽwandamau nem waupi sim hipierraa nem wau nʌm gaaimua jũrr hõrau pãach dʌ̈ita k'aigba haawai dau hap'ʌʌ durraajem k'ʌʌn, honee habat hajim hanʌm, pãachta mʌg hatagjã Hẽwandam dʌ̈i hãba jooba wënʌrraju haawai. \p \v 11 ’Har mʌ gaaimua hõrau pãach k'ĩir hiek'anaa pãach gaaijã jua k'ʌaba nʌm dʌ̈i hĩchab sĩi pãach k'aibag waum k'õchgau pãach dʌ̈i chad k'abam hiekta chadam hiekjöo haadëp haawai, warag honee habat. \v 12 Pari pãach dʌ̈i maagwaijã, hoob hök'ĩirjuu hamiet hajim hanʌm. Magju k'ãai warag honee habat; pãar mag nʌm jũrran hʌ̃gt'arin pãar hat'ee nem wajap'am pöomata t'ʌnʌm. Hĩs jãg pãar dʌ̈i k'aibag t'ʌnʌmjö haba haajeejieb hajim hanʌm warrgarwejã ham jöoinau Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌn dʌ̈i. Pari magtarr hĩs ham hʌ̃gt'ar Hẽwandam dʌ̈i honee naabahab ha jaaumajim haajem. \s1 T'ak'aar hanaa hõor hat'eem hararag \r (Mr 9:50; Lc 14:34-35) \p \v 13 Mag hiek'ak'agmamua hich Jesuupai, ’Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, t'ak'aar nak'a haadëk'iin, tag bʌ̃ʌrjã maadëu nem higba sĩsiju. Magbaawai sĩi hõrau hag hʌ̃r hërëu dich t'ʌnaawiajã, hausĩuba hich mag bʌ̈ hee sĩeju, tag higba sĩewai. Jãg nem hãrpimaaugau t'ak'aar hiigjemjö, pãrauta hõor hok'ooju harrjã hʌ̈u mʌ juapierr k'aigpër durraba haajeeb hajim hanʌm hok'oopimaaugau. \p \v 14 ’Jãg durrsĩ gaai p'öbör sim pöd dau merju k'aba haajemjö, pãraujã pãachdëu mʌ hiek k'augtarr chan pöd meerju k'aba nʌmgui hajim hanaabá, pãach nem wajap'a wau nʌm gaaimua pãachta mʌig heegarm k'ʌʌn hat'ee k'ĩchag hee lámpara paa dʌnʌmjö naawai. \v 15 Pãrau k'ap'ʌ nʌm, lamparaan paanaa sĩi nem bʌ̈ hee hausĩuba, dau garta hausĩiujem, dijã t'um hararaa hamk'ĩir. \v 16 Hich jãgta haju haai nʌmgui hajim hanʌm pãarjã. Magua pãachdëu nemdam wajap'a wau nʌm gaaimua pãachta hõtdau p'uu dʌnʌmjö habat hajim hanʌm, t'umaam k'ʌʌn na harar hamk'ĩir; mag pãach nem wajap'a wau nʌm gaaimua maach Haai hʌ̃gt'ar chirʌmta t'umaam k'ʌʌnau t'ömk'ĩir. \s1 Moiseeu ley p'ã pʌatarr Jesuu jaautarr \p \v 17 ’Hoob pãrau mua mag Moiseeu ley p'ã pʌatarr warre hisegpäain wa sĩi warrgar Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌnau nem jaaujerr k'ãijã hisegpäainta bëejim hamiet hajim hanʌm Jesuu. Magju k'ãai muan warag chadcha hag gaai jaau sim t'umaa wawaanta bëejim. \v 18 Cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au, mʌg durr jöoita hedaujã dʌ̈i Hẽwandamau hi hagk'abam haig chan, ley gaai jaau sĩsidʌm hiek bʌ̈dam hãbjã hok'oopibaju. Hichiita nem t'umaa hich jaautarrjö höbëbërg majugui hajim hanʌm. \v 19 Magua, hãbmua k'ãijã leidam bʌt'ʌ k'itawiajã hag gaai jaau sim hiek bʌ̈ hãb k'ãijã hʌʌrk'aba, ni hag gaai jaau simjö hamk'ĩir hich paarmua deeum k'ʌʌnagjã jaauba sim chan, Hẽwandam maach Pörk'a sim durr paauk'aimaawaijã hichta t'umaam k'ʌʌn k'ãaijã jua heegpai sĩerraju. Pari magba, har hichdëujã mag ley gaai jaau simjö hipierraanaa warm k'ʌʌnagjã hagjö hag gaai jaau simjö hipierraa hamk'ĩir jaau simʌn chadau, mag Hẽwandam durr paimaawaijã hĩchab hichta warm k'ʌʌn hʌ̃rpai sĩsijugui hajim hanaabá. \v 20 Magnaa hichdëupai, Pãrauta hich Hẽwandamau nem waupi jaau simjö nem wauba, sĩi jãg Hẽwandam hiek jawaag chi machnaan haajem k'ʌʌnjöpai nem waunaa Moiseeu ley p'ã pʌatarr hʌʌrk'aajem k'ʌʌn dënjöpaita nem wau nʌm chan, pãar hʌ̃gt'ar höbërbamgui hajim hanʌm. \s1 Dich k'apeen dʌ̈i meeuk'a nʌmpaijã pekauu \r (Lc 12:57-59) \p \v 21 Maimua hich Jesuu magjim haajem: ’Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, warrgarwejã pãar jöoinau, “Hoob hõor t'õom; chi hõor t'õo simʌn hich hagjö t'õopʌ̈iju haai sim” ha jaaujeejim. \v 22 Pari mua mag chirʌmgui hajim hanʌm: Hõor t'õoba hawiajã sĩi dich k'apeendam dʌ̈i meeuk'a nʌmpaijã hich hagjö pekauk'a höbër sim. Sĩi dich k'apeer meeuk'amk'ĩir hi k'ĩir hiek'a nʌmjã pekauu; chi mag hiek'a sim k'ʌʌn, t'et'emnaanau k'aibag waupi jaauju. Maimua har sĩi chik'am t'õp hiek'a simjã ya sĩi k'ĩmie durr barpʌ̈ijuuta sim; hõor t'õoba hab mamʌ hich hagjö sĩebahab hajim hanʌm, pekauta wau sĩewai. \p \v 23 ’Maguata mag chirʌm: Pʌ, Hẽwandamag nemchaaita ofrendak'a deenaa jëwaan mam; pari mag mam hee pʌ k'ĩir hee dʌhnʌisim, hãbmua pʌch dʌ̈i hiekk'õrdam paraa sim. \v 24 Magbaawai pʌch ofrenda chi nemchaain p'aajem haig pʌawi, mag pʌch dʌ̈i k'aigba sim haar mawi, hit'ũu hi dʌ̈i hiyʌ̈ʌ hawi, k'õinaa nʌisit ha jaaumajim hanaabá. Maimuan chadau deeu mawia pʌch ofrendadamau Hẽwandamag jëeubamí hajim hanʌm. \p \v 25 ’Wa hãbmua k'ãijã leinaanag pʌ k'aibag waumk'ĩir pʌch jawaan harrwai, chi t'et'emnaan haar barwi jaauju nawe, hi dʌ̈i wajap'a hiyʌ̈ʌ hawi k'õinaa nʌisit hajim hanʌm. Magbamʌn chi t'et'emnaanau guardianaanag pʌ pʌr deebaawai jũrr mak'ʌʌnau pʌ cárcel deg pʌ̈ijugui hajim hanaabá. \v 26 Cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au, ya pʌʌta hamau mag p'ãar hat'amʌn, p'atk'on gaaimua hatarr k'ai, hãbmiecharam centaaudam p'agpʌ̈ibam haigjã hamau pʌ höbeerpʌ̈ibajugui hajim hanʌm. Mua mag chirʌmʌn, pãach k'aibag Hẽwandamag chugpaapiju haai nʌwe chugpaapiwi hi dʌ̈i k'õinaa hajuuta hẽk'abat ha chirʌm. \s1 Jesuu dich hõor k'abam dʌ̈i k'apes hapiba jaautarr \p \v 27 Mag hiek'amamua hich Jesuupai hamag magjim haajem: ’Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm hĩchab, warrgarwejã pãar jöoinau, “Hoob pãach hõor k'abam dʌ̈i k'apes hamiet” ha jaaujeejim. \v 28 Pari hĩs mua mag chirʌm: Warre k'apes haba hawiajã, hãbmuata hʌʌi hoowi hich hödegpai k'ãijã, “Jãg hʌʌita magju haai k'itaba” ha k'ĩirju simʌn, mag k'ĩirjubarmuapai ya hich t'ãar hee pekau waubarm mag hʌʌi dʌ̈i. \p \v 29 ’Magam huguata, pʌ juachaar garm daúa k'ãijã pʌ pekau waupi sim k'ai, jẽunaa warre warp barbapʌ̈i. Mag dau hãbpaim gaaimua pʌch mor t'um k'ĩmie durr maju k'ãai, dau happaita hok'oobarmʌn, hʌ̈u simgui hajim hanʌm. \v 30 Wa pʌ juachaar garm juau k'ãijã pʌ pekau waupi sim k'ai, warre t'ʌapnaa warp barbapʌ̈i. Jua hãbpaim gaaimua pʌch mor t'um k'ĩmie durr maju k'ãai, mag jua happaita hok'oobarmʌn hʌ̈u simgui hajim haajem. Wajapcharan magʌm pekau waumaaugau dau chuk'umjö hoobamjönaa magʌm nem k'aigbam wawaagjã jua chuk'umjö habá, bʌ̃ʌrjã wauba. Magju k'ãai Hẽwandam dau na pʌch morta sʌrk'abá ha chirʌmgui hajim hanʌm. \s1 Jesuu hʌʌi pʌapiba jaautarr \r (Mt 19:9; Mr 10:11,12; Lc 16:18) \p \v 31 ’Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm hĩchab, pãar jöoinau jaauwai, “Hãbmua k'ãijã hich hʌʌi pʌagpam k'ai, warre hẽsap gaai ‘Mua pʌ pʌa chirʌm’ ha p'ãnaata hirig deeju haai sim” ha jaaujeejim. \v 32 Pari hĩs jũrr mua mag chirʌmgui hajim hanʌm: Hãbmua k'ãijã hich hʌʌi deeum dʌ̈i chadcha magba simta pʌa simʌn magan warag juau deeum dʌ̈i magamk'ĩirjöta pʌa simgui hajim nʌm, magʌm gaaimua warag pekau waumk'ĩir. Mag hich hap sim hawi chik'amnau pʌatarr hʌʌita hau sim wounjã pekauta wau simgui hajim hanʌm, hagt'a chik'am hʌʌik'a simta hau sĩewai. \s1 Chadcha dichdëu nem wauju jawaag jãga haju haai sĩ \p \v 33 ’Hĩchab pãrau k'ap'ʌ nʌm, warrgarwejã pãar jöoinau jaauwain, sĩi parhoobam nem higwiata dichdëu nem waum k'õsim wauju ha hiek'aawain, naspawiajã deeu waubam haju haai sim ha jaaujeejim. Magarrau “Maach Pör Hẽwandam higwiata mua mag nem wauju ha hiek'abarmʌn chadau pöd naspawiajã dich hiek'atarr chaaur haju k'aba sim” ha jaaujeejim. \v 34 Pari hĩs mua pãrag mag chirʌmgui hajim hanʌm hich Jesuu: Hoob bʌ̃ʌrjã nem hinagdam higwia k'ãijã mag gaaimuata nem wauju ha hiek'amiet. Hedjã Hẽwandam k'u juupjem haawai hoob hedjã higwiajã mag gaaimuata nem wauju hamiet. \v 35 Mʌg durrjã sĩi Hẽwandam bʌ̈ dʌnʌʌujem haawai ni mʌg durr higwiajã hoob mag gaaimuata nem wauju ha hiek'amiet ha jaaumajim hanʌm. Wa Jerusalén p'öbör higwia k'ãijã, jãg p'öbör t'umaam k'ʌʌn k'ãaijã chi hʌ̃rʌʌcharam Rey sĩejem p'öbör haawai, hoob mag gaaimuajã nem wauju ha hiek'amiet hajim hanʌm. \v 36 Wa dich pör higwia k'ãijã hoob mag hiek'amiet; magʌmjã pekauu. Pãach hip'it'ur mag hiek'awiajã pãrau pãach pörbʌ̈ hãbjã bäp'ä paa hauba ni p'ʌisijã paa haubamgui hajim hanʌm, hich Hẽwandamaupaita magpiejeewai. Mag nem parhooba higwiata hiek'a nʌm haig, Hẽwandam higwiata pãar mag hiek'a nʌm k'abahab, nem t'um hichdëuta homparr haawai. \v 37 Magju k'ãai chadcha nem wauju k'ai, warre wauju habat. Wa wauba k'ãijã haju k'ai, warre hich hagjö waubam habat, mag nem hinag higwia magʌm gaaimuata wauju ha hiek'aba. \s1 Dich dʌ̈i hõrau k'aigba haawai hagjö ham dʌ̈i k'aigba hapiba jaautarr \r (Lc 6:29-30) \p \v 38 ’Pãrau k'ap'ʌ nʌm hĩchab, warrgarin pãar jöoinau jaauwai, “Chik'amnau pʌch dau suawai puajã hagjö hi dën suju haai sim” ha jaaujeejim; wa “Chik'amnau pʌ k'ierr hãb k'ãijã buat'ẽupäaiwai pʌchdëujã hi dën hagjö haju haai sim” ha jaaujeejim. \v 39 Pari hĩs mua mag chirʌmgui hajim hanʌm deeu hich Jesuu: Hãbmua k'ãijã pãach dʌ̈i k'aigba haawai hoob ham dʌ̈i hagjö k'aigba hamiet. Magʌmjã hagjö pekauu. Magju k'ãai pʌ k'ĩidadcha deetarr k'ai, t'oom garjã hagjö deemk'ĩir hirig k'ĩir hʌabá hajim hanaabá warag. \v 40 Hãbmua k'ãijã leinaanag pʌ jaauwia pʌ camis k'ãijã k'echt'ʌg haum hig sim k'ai, warag tagam k'ajũajã hʌdʌraa hirig harrpibá. \v 41 Nem chʌk'ʌm k'ãijã hajués pʌchig kilómetro hãb harrpi sim k'ai, magʌm haba warag kilómetro numí hat'aad hajim hanaabá. \v 42 Hõrau pʌchig nem jëeuwai hö hajap'a magʌm haba deebá. Maimua sĩi pʌchig nem prestaa k'ãijã jëeuwai deeb k'aba deebapʌ̈i hajim hanʌm. \s1 Dich k'a huk'urm k'ʌʌn k'a k'õsi hapi jaautarr \r (Lc 6:27-28,32-36) \p \v 43 ’Hĩchab pãrau k'ap'ʌ nʌm, warrgar pãar jöoinau jaauwain, “Pãach k'apk'ʌʌnta k'a k'õsinaa pãach k'a huk'urm k'ʌʌn hoomap'a habat” ha jaaujeejim. \v 44 Pari hĩs mua mag chirʌmgui hajim hanʌm hich Jesuu: Pãach k'a huk'urm k'ʌʌnjã daupii habat; maimua hagjö mʌ hiek gaaimua pãach k'aibag wauju hẽk'aajem k'ʌʌn kõitjã warag Hẽwandamagta jëeubat. \v 45 Pãrau magta hamʌn magan chadcha pãar hʌ̃gt'ar Hẽwandam chiraajem chaainau. Hich hag Hẽwandamauta hõor wajap'am k'ʌʌn hat'eejã hedau wʌʌpinaa k'aigbam k'ʌʌn hat'eejã wʌʌpiejem. Hichdëuta hĩchab hich daar hagpierraa haajem k'ʌʌn hat'eejã noseg chëpinaa sĩi parhoob hamach k'õchagpierr nem waaujem k'ʌʌn hat'eejã noseg chëpiejemgui hajim hanʌm. Magua pãraujã hagjö t'um pãach dʌ̈i k'aigba haajem k'ʌʌnpata daupii haju haai nʌmgui hajim haajem, hichdëu haajemjö. \v 46 Pãrau sĩi pãach daupiim k'ʌʌnpaita hagjö daupii hamʌn, ¿maig k'an wajaug sĩ? ¿Sĩi Romaam gobierno hat'ee dëbpaar jëeujem k'ʌʌn chi k'aigbam k'ʌʌnaujã hich hagjö haba haajẽ? hajim hanʌm. \v 47 Wa sĩi pãrau pãachjö judionaank'a t'ʌnʌm k'ʌʌnagpai k'ãijã saludaak'iin, ¿maigjã k'an wajaug sĩ? ¿Hich hagjö haba haajẽ judionaan k'abam k'ʌʌnaujã? Pãach meeun k'abam k'ʌʌn hawiajã hoob hamag saludaamap'a hamiet hajim hanʌm. \v 48 Pãach Haai hʌ̃gt'ar chiraajemjã chi wajap'am haawai pãach chi chaainaujã hĩchab pãach Haaijö hö wajap'a habat pãach k'apeen dʌ̈i ha jaaumajim hanaabá. \c 6 \s1 Jesuu nem wajap'amta waupi jaautarr \p \v 1 ’Sĩi pãach hö wajaug p'ëmk'ĩirpai chan hoob chik'am dak'ĩir nem waumiet hajim hanʌm. Bigaaum k'ʌʌnag magamk'ĩirpaita pãrau mag nem wau nʌm paar chan, maach Haai hʌ̃gt'ar simua pãar wajap'a hig hiyʌ̈ʌ habaju, ya mʌig heegarwe hõrau pãar wajap'a hig hiyʌ̈ʌ nʌmua ya hamau pãrag p'ag nʌmjöta naawai. \p \v 2 ’Magam huguata, dau hap'ʌʌm k'ʌʌndamag nemdam deewaijã hoob t'umaam k'ʌʌnag k'ak'apdö hapimiet, sĩi jãg hamach hëugar wajap'a hig hiyʌ̈ʌ hamk'ĩirpai culto hee wa kaaijã hee k'ãijã hõor k'apanag dak'ĩir haajem k'ʌʌn dënjö. Har jãg hamach hëugar wajap'a hig hiyʌ̈ʌ hamk'ĩirta hap'ʌʌm k'ʌʌndam dʌ̈i hö wajap'a haajem k'ʌʌnan, ya hõrau hamag p'agbarmjöta nʌmgui hajim hanʌm, ham hëugar wajap'a hiek'a nʌmua. Jãgʌm k'ʌʌnag k'anii Hẽwandamau tag p'agbarju. \v 3 Dau hap'ʌʌm k'ʌʌndamag nem hinagdam deewai hoob pãach k'apeen pãach dʌ̈i chi wajapcharam k'ʌʌnagjã jaaumiet. \v 4 Magju k'ãai warag pãach k'augpimap'amjö meraata deebat hajim hanʌm. Pãrau mag meraa deewiajã, pãar Haai hʌ̃gt'armua pãar hoo sim haawai, hichdëujã pãar heeg hoob k'aba heeg hooju ha jaaujim hanaabá. \s1 Jesuu jãgata maadëu Hẽwandamag jëeuju haai nʌ ha jaautarr \r (Lc 11:2-4) \p \v 5 Mag nem jajawagmamua hich Jesuu magjim hanʌm: ’Pãach Hẽwandamag jëeuwai, hoob jãg sĩi chadcha magba nʌmta Hẽwandamag jëeu nʌm hamk'ĩir jãg hõor dak'ĩirpai jëeujem k'ʌʌnjö hamiet hajim hanʌm. Jãk'ʌʌnan sĩi hõrag hamach hoomk'ĩirpaita culto hee maimua sĩi kaaijã heejã hagjö Hẽwandamag jëeu nʌm hanʌmua bʌ̈jãaupaita hijẽjẽb haajerramgui hajim hanaabá. Jãg hamach hëugar wajap'a hig hiyʌ̈ʌ hamk'ĩirta jãg nʌm k'ʌʌnan, ya hõrau hamag p'agbarmjöta nʌmgui hajim hanʌm, ham hëugar wajap'a hiek'a nʌmua. \v 6 Pari pãrag mua jaauk'im: Hẽwandamag jëeuwai, ham dënjö k'aba, pãach k'ãaijem t'uur wai nʌm k'ai, haar dubnaata pãach happai hirig jëeubat. Mag pãach happai nʌmjö naab mamʌ, maig pãar dʌ̈i sim pãar Haai. Mag pãar Hayau pãrau pãach happai hichig jëeu nʌm hoobaawai pãrag hirua pãachdëu nem jëeu nʌmjã deeb k'aba deejugui hajim hanʌm. \p \v 7 ’Mag hirig jëeuwaijã hoob jãg par hiiupai Hẽwandam hiek hʌ̈k'a nʌm hanʌm k'ʌʌn dënjö parhoobam hiek maadëu higbaju hayaampata hiek'a nʌʌ hamiet hajim hanaabá. Hamachigan jãg jëeubaadëm pʌa chʌuu haawaita Hẽwandamau hʌ̃rcha hamach hiek hũurjempii haajerram hajim hanʌm. \v 8 Pãrau hichig jëeuju nawe pãar Hayau ya pãrau nem hig nʌmjã k'ap'ʌ sim haawai, hoob ham dënjö hatcha hiek'a nʌʌ hamiet. \v 9 Magju k'ãai pãachdëu hirig jëeuwai mʌgta jëeubat hajim hanʌm: \q1 “Hẽwandam, pʌʌta maar Haai hʌ̃gt'ar chiraajemʌu. \q1 Pʌch happaita chadcha pekau chuk'u chitʌm. \q1 \v 10 Pʌrʌgta marau maach dʌ̈i pʌchdëu hampierr hapinaa pʌchta t'umaam k'ʌʌn Pörk'apim k'õsi nʌm. \q1 Hʌ̃gt'arjã jãg pʌchdëu nem waupi jaau nʌm happai waaujemjö, mʌig heegarjã t'um pʌchdëu jaau simjöta hapim k'õsi nʌm. \q1 \v 11 Hed hëepierr pua marag hich jãg k'öjudam deebarju. \q1 \v 12 Hẽwandam, maar pekau t'um chugpaabapʌ̈i, \q1 maimua har marau maach dʌ̈i k'aigba habarm k'ʌʌn dʌ̈i tag magʌm hiek higba hich mag k'ĩir hok'oopäaijemjö, maar dënjã k'ĩir hok'oobapʌ̈i. \q1 \v 13 Hoob pua hʌdʌraa chan maar pekau hee burrpi chiram. \q1 Mag k'ãai warag maar t'ʌa wai chirsí, p'it'urg chuk'u dösãtau maar hichig paa haum hugua. \q1 [Hẽwandam, pʌchdëuta nem t'ʌnʌmʌn t'um k'ap chirʌm. \q1 Pʌchta chi jua t'ierriu, \q1 maagwai pʌchpaita t'umaam k'ʌʌnau t'ö hiek'aju haai nʌm, mʌg hatag pawiajã hich mag.]” \p ’Magta jëeubat hajim hanaabá hich Jesuu. \v 14 Magnaa hĩchab, Chik'amnau pãach dʌ̈i k'aigba haawai, pãrau ham dʌ̈i magʌm hiekjã higba sĩi k'ĩir hok'oopʌ̈imʌn, magan maach Haai hʌ̃gt'ar chiraajemuajã hĩchab pãar pekau chugpaapʌ̈iwia tag magʌm hiek higba hich mag k'ĩir hok'oopʌ̈ijugui hajim hanʌm. \v 15 Mamʌ pãrauta pãach k'apeen wir haig perdonaabam chan, maach Haai Hẽwandamaujã pãar pekau chugpaabamgui ha jaaumajim haajem. \s1 Jesuu sʌrk'api jaautarr \p \v 16 ’Pãach Hẽwandamag jëeu k'ëwaag t'ach k'öba sʌrk'aawai, hoob jãg sĩi hamach hëugar wajap'a hig hiyʌ̈ʌ hamk'ĩirpai nem waaujem k'ʌʌnjö jãsogau hök'ĩirjuumjö hamiet hajim hanʌm, mag hoowi bigaaum k'ʌʌnau “Jãan Hẽwandamag jëeu nʌmua sʌrk'a naawaita jãg nʌm” ham hugua. Jãg hamach sʌrk'a nʌm k'ap hamk'ĩirpaita hök'ĩirjuumjö haajem k'ʌʌnan, ya hõrau hamag chi p'agamjöta nʌmgui hajim hanaabá, ham higwi chadcha sʌrk'aajem k'ʌʌnau hanʌm gaaimua. \v 17 Magju k'ãai Hẽwandamag jëwaag sʌrk'aawai, warag wajap'a pãach k'ĩir sũgpʌ̈inaa pör megbapʌ̈it, \v 18 bigaaum k'ʌʌnau mag pãach sʌrk'a nʌm ni hãbmuajã k'ap ham hugua. Pãrau magta hamʌn, hãba maach Haai pãar dʌ̈i simuapaita k'ap haju; maagwai hichdëuta hĩchab pãar heeg hoojugui hajim hanaabá. \s1 Hʌ̃gt'ar haugchëba naaimaag \r (Lc 12:33-34) \p \v 19 ’Mʌig heegarwe chan hoob p'atk'on wa nem hinag pöm k'ãijã paarpaju hẽk'amiet. Mʌiguin nem t'um polieu hãrnaa k'uk'ungaujã jẽeumaajem; mag nʌm dʌ̈i nem jĩgmienaujã sĩi dubwia jĩgk'amaajemgui ha jaaumajim hanʌm. \v 20 Magju k'ãai nem wajap'a wau nʌmuata p'atk'on hãk'a p'iemam dʌ̈i nem hinag pöm paarpamamjö habat, hʌ̃gt'ar paimaawaijã chadcha paraa naaimaag. Pãach jam paauk'aimaawaim hat'eeta pãrau p'atk'on p'ie nʌmjö nem wajap'amta wau nʌmʌn hʌ̈u simgui hajim hanʌm. Jam chan polieujã hãrba, k'uk'ungaujã jẽeuba, ni nem jĩgmienaujã pöd jĩgk'abam. \v 21 Mʌig jẽb gaai nʌweta nem t'um paraa haju k'ĩirjuju k'ãyau hʌ̃gt'ar paawaita nem t'um paarpaju k'ĩirju wënʌrrʌmʌn, magan chadcha pãar k'ĩirjug hãba Hẽwandam gaaita sim hajim hanʌm. \s1 Jesús hiek maach daun hõtdaujöta sim haajem maach mor gaai \r (Lc 11:34-36) \p \v 22 ’Maach daun hõtdaujöta sim maach mor gaai. Maach daujãata wajap'a sim haiguin, nem t'um dawaata hoojem. Hich hagjöta sim maach t'ãarjã. Hẽwandam hiek hʌ̈k'anaa maach t'ãarta wajap'a sim haiguin, nem t'um Hẽwandamau k'õsimjöta waaujem. Mag nʌm haiguin hararag hee nʌmjöta nʌmgui hajim hanʌm. \v 23 Mamʌ magba hagt'a pãach pekau hee nʌmʌn, magan pãran sĩi hagt'a k'ĩchag hee jʌrk'a jʌrk'a nʌmjöta nʌm. Mag nʌm haig pöd Hẽwandam dʌ̈i naaju k'aba nʌmgui hajim hanaabá, pekau heeta naawai. \s1 Jesús hiek Hẽwandamag wʌrpanaa pöd p'atk'onagjã wʌrpaju k'aba nʌm haajem \r (Lc 16:13) \p \v 24 ’Ni hãbmuajã pöd patronnaan numiim k'ʌʌn chogk'aju k'aba simgui hajim hanʌm. Patronnaan numí hak'iin, hiwiir hãbpaita hʌ̃rcha k'a k'õsi haju. Hich hagjöta sim hĩchab Hẽwandam dʌ̈ijã. Pöd pãrau Hẽwandam k'ĩrag wʌrpanaa, p'atk'onag k'ãijã wʌrpaju k'aba nʌm. Pãar magta nʌm chan Hẽwandam hipierraa k'aba nʌmgui hajim hanaabá. \s1 K'ani k'öju wa k'ani jũaju k'ĩirjupiba jaautarr \r (Lc 12:22-31) \p \v 25 Mag nem k'ĩir pogk'e jajawagmamua magjim hanʌm hich Jesuu: ’Hoob pãrau “¿k'ani k'öju wa k'anta döjuuta maach mʌg nʌma?” ha k'ĩirjumiet. Wa magbam k'ai, ya k'ajũa chuk'u nʌm “¿K'ani jũajuuta mʌg nʌmua?” ha k'ãijã k'ĩirjumiet hajim hanʌm. Pãarta nem k'oojem nem k'ãaijã wajapchanaa k'ajũa k'ãyaujã Hẽwandam dau na hʌ̃rʌʌcha balee sĩsid haawai, hirua pãrag hoobamjöo habajugui hajim hanaabá. \v 26 Pãadë har nemchaaindam hedjã hee hũrr p'op'og haajem k'ʌʌn hoobat. Ham p'idk'ajã p'idk'aba haajeewai hamach p'at'audam hãk'aagjã di chuk'u nʌm. Mag p'idk'aba sĩi naajeeb mamʌ, maach Haai hʌ̃gt'ar chiraajemuata hamag p'at'audam daumeraa dee wai simua ham k'ee wai sĩejemgui hajim hanʌm. Magʌm pãar chará nemchaain jãg t'ʌnʌm k'ãaijã hʌ̃rcha balee naawai, ¿jãga hirua bʌ̃ʌrjã pãrag hooba habarju? ha jaaumajim hanaabá. \v 27 Hoob hatcha pãachdëu nem hig nʌmta k'ĩirju nʌʌ hamiet. Mag pãrau pãachdëu k'õsimta hig nʌʌ hak'iinjã, ¿k'aíuta mʌg nʌm haig mag hichdëu k'ĩirju sim gaaimuapai hich meeju harr hʌ̃r horadam hãbpai k'ãijã hich hiiupiju haai sĩ? hajim hanʌm. \p \v 28 ’Mag nʌmta k'ajũa chuk'u haawaijã ¿k'ant'ee hatcha k'ĩirju nʌʌ haajẽ? Pãadë har pamaardam hooihmʌ t'ʌnaajem k'ĩirjubat. Hamjã hĩchab bʌ̃ʌrjã p'idk'ajã p'idk'aba, ni hamach k'ajũa jũaju k'ĩirjuwia hẽk'ak'a nʌʌjã haba haajem. \v 29 Mag naab mamʌ hõor hãbmuajã ham dʌ̈i barba haajem, hooimʌg hat'ee. Warrgar rey Salomón k'ararraujã p'atk'on pöm paraanaa nem wajap'am pöm paraa haajerraujã pamaardam hooimʌgjö chan pöd k'ajũa jũaba haajeejimgui hajim hanʌm. \v 30 Pamaar jãg hooihmʌ t'ʌnʌm hedau wʌʌbaadëmuapai k'iugp'ëbaadeewai sĩi k'ʌʌijemjã Hẽwandamau jãg hooihmʌ wai sĩejemta, ¿jãgwi pãar pamaar k'ãai hʌ̃rcha balee nʌmua nem jëeu nʌmta hirua deeba habarju? ¿Wa pãachdëu jëeu nʌmjã pöd deebajupii haajẽwa? hajim hanʌm. \v 31 Hoob hatcha “¿k'anta k'oogáwa?” wa “¿k'anta doogáwa?”, wa magbam k'ai, “¿k'andamta jũabaraag k'ai?” hamiet hajim hanaabá. \v 32 Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, hõor Hẽwandam hiek hʌ̈k'abam k'ʌʌnta magʌm nem t'um k'ĩirju p'öbaadëmjã pʌaba sĩerrjëem. Mamʌ pãar Haai hʌ̃gt'ar chiraajemua pãrau nem hig nʌmjã t'um k'ap'ʌ sim haawai pãar chan warm k'ʌʌnjö magbaju haai nʌmgui hajim hanʌm. \v 33 Hãba Hẽwandamau nem waupi jaau simpaita waunaa hirigpaita pãach dʌ̈i hichdëu hampierr hapibat. Pãrau chadcha magta hamʌn, tagam nem pãachdëu higbarmjã hirua deeb k'aba deejugui hajim hanʌm. \v 34 Hoob hatcha “¿K'anta nan k'öbarju wa k'anta jũabarju?” ha k'ĩirjumiet. Hag nawe k'ĩirjuwiajã par k'abahab hajim hanʌm. P'it'urgan hãspapak'ampierr hoojem. Magua maadëu hag nawe k'ĩirjuba hawiajã, hichiita maadëu nem hig nʌm chan chuk k'abajugui hajim hanaabá, magʌm k'ĩirjuju haag. \c 7 \s1 Chik'am jaaupiba jaautarr \r (Lc 6:37-38,41-42) \p \v 1 ’Chik'am hĩgk'am k'õchgaupai chan hoob chik'am pekau p'ëmiet, heeu Hẽwandamau pãach chach nʌm hed magʌm hiek pãachig higduk'am hajim hanʌm Jesuu. \v 2 Pãrauta chik'am jaaum k'õchgau “Jãan magta sĩerrʌm” hamʌn, pãachdëu chik'am jaau nʌmjö haju Hẽwandamaujã pãar dʌ̈i. Pãachdëu chik'am jaau nʌmjö hich hag jaautarr hiek'au Hẽwandamaujã pãach k'ĩir pãar jaau t'ʌnʌʌujugui hajim hanaabá. \v 3 Mag simta ¿jãgwi pua sĩi pʌch k'apeer dau hee pasurdam wai simta heerpa nʌʌ haajẽma, pʌch dau heejã hagjö pasur pömk'am wai sim k'augba? Maachin nacha dich k'ĩirjunaata hiek'a nʌmgui hajim hanʌm. \v 4 ¿Jãga pua pʌch k'aperag, “Daai kakë, mua pʌ dau heem pasur noi hauk'im” haju, pʌch dau heejã hag k'ãyau nem pöm sim joot'ʌ t'ʌnʌm noi hauba simta? \v 5 K'ĩirjug chukdam, nacha dich dau heem pasurta noi hauba haajeeb hajim hanʌm, wajap'a hoog; maimuan chadau jũrr dich k'apeer dau heemjã hagjö noipʌ̈i nʌm. Magua dichta nacha k'ĩirjuba haajeeb chik'am jawaag. Dichjã hagjö chirʌm chan pöd dich k'apeen jaauju k'abam hajim hanʌm. \p \v 6 Magnaa mag jajawagmamua hichdëupai, ’Saak k'õriimjö sĩsidʌm k'ʌʌnag hoob mʌg pãach peerdʌajem hiek jaaumiet, heeu magbam jãgʌm k'ʌʌnau warag pãach gaai mas haduk'am hajim hanaabá. Mʌg hiekta nem t'umaam k'ãai chi wajapcharam haawai k'ũsnaanjö nem wajap'amjã haai habam k'ʌʌnagjã hoob mʌg hiek jaaumiet, heeu warag sĩi nem parhoobamta jaau nʌmjö hag higwia k'aigba hiyʌ̈ʌ haduk'amgui hajim hanʌm. \s1 Jãga haju haajẽ Hẽwandamag jëeuwai \r (Lc 11:9-13; 6:31) \p \v 7 Maimua hĩchab hich Jesuupai magjim hanʌm: ’Pʌaba jëeubat; pãachdëu nem higbarm Hẽwandamau deeju. Pãrau hi jʌrmʌn, hi baauju; hi sim haar dubaag pãach weeu haupi jëeumʌn, hirua pãar weeu hauju hajim hanʌm. \v 8 Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, har hõor nem jëeu paraam k'ʌʌnagan deeb k'aba deejem; har hamachdëu nem hinag hig nʌm pʌaba jʌr nʌm k'ʌʌnau baaujem; maagwai hĩchab chi puertdi sirbaichëm k'ʌjã weeu hauwia dubpiejem ha jaaumajim haajem. \p \v 9 ’Pãrau hãbmua k'ãijã pãach chaairau t'achdam jëeubaawai, ¿mokdauta p'ëdeeju k'ai, t'ach hawi? \v 10 Wa magbam k'ai, chaairau hãwarrdam k'ãijã jëeu k'itaawai, ¿nemk'õrta hãwarr hawi t'õo deeju k'ai? Ni hãbmuajã mag chan habajugui hajim hanʌm hichdëupai. \v 11 Magnaa, Pãar jãg hö hãk'ãraa k'it'ëem k'ʌʌnaujã pãach chaainau nem jëeuwai, ¿nem wajap'amjã hĩgk'aba deeba haajẽ? hajim hanʌm. Pãrau jãg deejem k'ai, pãar Haai hʌ̃gt'ar simua chará pãrau pãach chaainag nem deejem k'ãaijã wajapcharamta deebajup hajim hanʌm, hichig jëeu nʌm k'ʌʌnag. \p \v 12 ’Magua mua pãrag hĩchab mag chirʌmgui hajim hanʌm: Chik'amnau pãach dʌ̈i k'aigba hapimap'a nʌm k'ai, pãach garmuajã hoob chik'am dʌ̈i k'aigba hamiet. Hõrau pãach dʌ̈i hapim k'õsimjöta pãach garmuajã ham dʌ̈i habat hajim hanʌm. Moiseeu ley p'ã pʌatarr gaaijã magta jaaunaa hĩchab Hẽwandamau hich hiek jaaupiejerr k'ʌʌnaujã hich magta jaaujerr haawai, magta haju haai nʌmgui hajim hanaabá. \s1 Hʌ̃gt'ar maajem k'ʌdan p'ĩrk'i k'itʌm haajem \r (Lc 13:24) \p \v 13 ’Hʌ̃gt'ar höbërm k'õsi nʌm k'ai, puertdi p'ĩrk'im garta dubju hẽk'abat hajim hanʌm Jesuu. ¿Jãgwi? Dösãt haar maajem k'ʌdta k'ʌdjã pömnaa chi puertdijã nem wäg sĩejeewaima. Mag sim garta hõor pöm hërërëu haajem. \v 14 Pari jũrr hʌ̃gt'ar harrjem k'ʌdan p'ĩrk'inaa chi dub nʌm haram puertdijã p'ĩrk'i k'itʌm. Mag sim haawai chadcha dubju p'it'ur sĩerrʌmgui hajim hanʌm. Magua hĩchab mag gar chan hõor pöm wëtba haajem hajim hanaabá. \s1 Jãga hõor hö hajaug k'ap'ʌ haajẽ \r (Lc 6:43-44) \p \v 15 ’K'arin Hẽwandamau hich hiek jaaupibaawaita hi hiek jaau wënʌrrʌm haajem k'ʌʌnan chi sëumienta mag wënʌrraajem. Magʌm k'ʌʌn dʌ̈i k'ĩir k'ap'ʌ habat hajim hanʌm. Mag sĩsidʌmta pãar k'ũguraag sĩi ovejadamjö daumeraa pãar haig bëejem. Pari ham hödiin sĩi k'um nem hoo wai simjöta sĩsidʌmgui hajim hanʌm, pãarjã hamachjö hamk'ĩir hamach gar t'ereu hawaag. \v 16 Hich jãg miu gayam uva p'ierrba ni higojã hag bʌ̈ gayam k'abam p'ierrba haajemjö, hamau nem wau nʌm gaaimua pãrau ham k'ap'ʌ haju haai nʌm, hõor wajap'am k'ʌʌná wa hõor k'aigbam k'ʌʌná. \v 17 Pãrau k'ap'ʌ nʌm, nemjĩir bʌ̈ʌn hich chë sim gaaimuata k'ap'ʌ haajem, nemjõ hajap'amʌ́ wa nemjõ k'aigbamʌ́. \v 18 Nemjõ hajap'am chan mie neeme chëba ni nemjõ hãk'ãraamjã mie chukk'u k'aba sĩerrʌm. \v 19 Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm hĩchab, nemjõ hãk'ãraa cheejemʌn t'u wërpnaa jʌʌubaadee hörpäaijem. \v 20 Hich hagjöta hajugui hajim hanʌm Hẽwandamau mag sëuk'a nʌrrjëem k'ʌʌn dʌ̈ijã, mag nemjõ hãk'ãraamjöta naawai. Magua k'ap'ʌ habat: Hõran hamachdëu nem wau nʌm gaaimuata hamachdëupai hamach jaaujem, hõor wäjäauná wa hõor k'aigbam k'ʌʌná. \s1 Hõor t'um chan hʌ̃gt'ar höbërbam haajem \r (Lc 13:25-27) \p \v 21 Mag hiek'ak'agmamua Jesuu magjim hanʌm hĩchab: ’Har mʌrʌg “Señor, Señor” haajem k'ʌʌnjã t'um chan Hẽwandamta t'umaam k'ʌʌn Pörk'a sim haar höbërbam. Chi höbërju k'ʌʌnan, har mʌ Haai hʌ̃gt'ar simua nem jaau sim hipierraa haajem k'ʌʌnpaita hi sim haar höbërjugui hajim hanʌm. \v 22 Mag hed paawai hõor pöm t'ʌnʌm heemua mʌrʌg par hamach hip'it'ur, “Señor, pua maar k'augbata sĩeba. Pʌ t'ʌ̃r gaai marau pʌ hiek hõrag jaauba haajeejieb. Pʌ juapaau k'abajieb, marau hõor mor heem mepeerjã jʌr wërpnaa hag na hõrau hooba haajem nempa waaujerr. ¿Magtarrta pua maar k'augba chirʌ́?” hajurau hajim hanʌm. \v 23 Pari magbaawai mua hamag, “Mua chan bʌ̃ʌrjã pãar k'augba chitʌm. Pãach sĩi pãach k'õchagpierr nem k'aigbampai wau sĩerrjëe harr k'ap, pãadë warag pãachta mʌ haigmua hërëubaadët” haju ha jaaumajim hanʌm, hich Jesuu. \s1 Wounaan numí di hëutarr k'ʌʌn \r (Mr 1:22; Lc 6:47-49) \p \v 24 ’Magua, hãbmiecha paawai pãrag mag chirʌmgui hajim hanʌm, hich Jesuu: Chi mʌg mʌ hiek hũrnaa mua jaaumam hipierraa nem wau sim wounan, woun hãb k'ĩirjug k'aug sĩerrau durrk'udau hee hich dibʌ̈ juk'anaa di hëutarrjöta simgui hajim hanʌm. \v 25 Mag durrk'u hee hëu sĩerr haawai, noseg pöm chëwia, dö pöm bëewia, p'ũhãd pöm wëtarrjã, chʌababa hich mag sĩsijim hanʌm, durrk'u heeta wajap'a juk'a dʌnarr haawai. \v 26 Pari jũrr har sĩi par jʌ̃gʌupai mʌ hiek hũrnaa mua nem jaau chirʌmjã mʌ hipierraa wauba sim wounan, jũrr hagjö woun hãb k'ĩirjugjã chuk'u sĩi k'õmarii mosjã hee di hëutarrjöta simgui hajim hanʌm. \v 27 Ya hëu dʌnʌisim hee noseg pöm chëwia, dö pöm haadëm dʌ̈i p'ũpa wëbaadeewai, sĩi hap'ëbaadëjim hanʌm. Mag, nem t'umaa hok'oojim haajem. \p \v 28 Chadcha Jesuu mag nem k'ĩir pogk'e jaaubarm hũrwia sĩita hõor jʌ̃gderraa naajim hanaabá, \v 29 hamachdëu hũurwai Jesuu Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi k'ap'ʌm k'ap'ʌm haajem k'ʌʌn k'ãyaujã jaau k'ap'ʌcha jaaumatarr haawai. \c 8 \s1 Jesuu woun hãb kokobé bënëu sĩerr monaautarr \r (Mr 1:40-45; Lc 5:12-16) \p \v 1 Mag durrsĩ gaai Jesuu hõrag jaau sĩi hawia hʌʌrbaau, hõor pöoma hi hẽudee wëtjim hanʌm. \v 2 Mag hi mamta hi k'ĩirp'ee woun hãb kokobé bënëu bar sim höbërchëwia hi k'ĩirp'ee jĩepör p'õbk'anaa hirig, —Señor, pua k'õs chirʌm k'ai, mʌg p'ĩedau warre mʌ gaaimua chugpaabapʌ̈i haichëjim hanaabá. \p \v 3 Magbaa Jesuu hi gaai pʌrnaa, —Mua pʌ monaaupʌ̈im k'õsi chirʌm; monaau chirsí magan hajim hanʌm hirig. \p Magbarm bʌ̈rre chi p'ĩe k'a dodos chirarr monaau sĩsiewai mor wajapp'a haadëjim hanaabá. \v 4 Magbaadeewai chi Jesuu hirig, —Pʌch mʌgbarm hoob chik'amnag jawamgui hajim hanʌm. Magju k'ãai nacha Jerusalén mawia Haai hi jëeujem degam p'adëg pʌch mor hoopibaimá. Maimuan chad pʌch chadcha monaau sĩsim t'umaam k'ʌʌnag k'ap hamk'ĩir, Moiseeu hiek p'ã pʌarr gaai jaau simjö nemchaain ofrendak'a deebá hajim hanʌm. \s1 Jesuu Romaam capitán chog monaautarr \r (Lc 7:1-10) \p \v 5 Mag kokobé bënëu sĩerr monaaupʌ̈iwia petaau, p'öbördam Capernaum hanʌm hee dubimajim haajem. Mag barbaimam k'aug hat'aawai capitán soldaaun pör hi haig bëewia \v 6 hirig chaigpamamua, —Señor, mʌ di haar haaunaan wai chirʌm, mʌ chog. Sĩi put heepai pöd p'iidʌba k'ërʌm, k'a chʌk'ʌ k'itaawai. Mag nʌm dʌ̈i k'a machagaupata warag heeg pamam hajim hanʌm, chi capitanau Jesuug. \p \v 7 Magbaawai Jesuu jũrr hirig, —Hoob k'ĩirjum; mua pʌ chog monaaupäain majugui hajim hanʌm. \p \v 8 Pari magbaa chi capitán garmua deeu Jesuug, —Señor, pʌ mapimaaugau k'abam, pari mʌ chadcha Hẽwandam dau na hʌ̈u k'aba chirʌm, pʌ mʌ deg dubaag. Hich maupaimua mʌ chog monaaupi jaaubá. Pua mag jaaumʌn, pʌch hiek'au haawai hi monaaubajupa hajim hanʌm Jesuug. \v 9 Muajã mʌch gaaita k'ap'ʌ chitʌmgui hajim hanʌm, mʌchjã hĩchab mʌch pörnaan jua heegarpai chiraawai. Mag chirab mamʌ, mʌchdëujã hĩchab soldaaun mʌch jua heegar p'ë wai chirʌm. Mak'ʌʌn hee hãbamʌg k'ãijã mua “Pet” haawai maajem, mʌ hipierraa; maimua deeumʌgjã “Pidú” haawai bëejem. Wa mʌch chogag k'ãijã “Mʌgta habá” haawai mʌ hipierr haajem. Magua, maupaimua pua monaaupi jaaumʌn chadcha monaauju k'ap'ʌ chirʌmgui hajim hanʌm hirig. \p \v 10 Chi capitanau hich jʌ̃g daar mag hiek'abaawai jʌ̃gderraa haadëmua hich hẽudee wëtmarr k'ʌʌnagta, —Keena, pãadë hoobat: Mʌg maach israelnaan hee mʌg woun dënjö hʌ̈k'a nʌm chan mua hagt'a hooba chitʌmgui hajim hanʌm hich Jesuu. \v 11 Chadcha mʌg hatag hõor pöm durrpierram k'ʌʌnta maach jöoin Abrán k'ararr dʌ̈i, Isá k'ararr dʌ̈i maimua Jacob k'ararrpa hʌ̃gt'ar Hẽwandam dʌ̈i hãbam mes gaai hohood hap'öbaadëju, hi dʌ̈i hãba t'ach k'oog. Maig t'ʌnaaju: hed höbeerjem garm k'ʌʌn dʌ̈i hedau burrjem garm k'ʌʌnpa maach meeun dʌ̈i hãba. \v 12 Pari mag hed pãar chi israelnaanta chadcha Hẽwandam t'umaam k'ʌʌn Pörk'a sim haar naaju haai nʌmta, pãachdëu hʌ̈k'aba nʌm gaaimua pãachta jũrr k'ĩmie durr bark'ʌʌipʌ̈iju hajim hanaabá, hamach k'ĩircha. Mam bark'ʌʌibapäaiwaita hicharaucha pãar bĩep jẽhbʌ habarju. Maigta mamag k'ap'öbaadëmʌn hich maig hich mag nʌisim hiek'au ha jaaumajim hanaabá. \p \v 13 Mag hiek'apʌ̈iwi deeu chi capitanag heerpanaa, —Pʌch diig petá; pʌchdëu hãba mua pʌch chog monaaujupaita k'ĩirju sĩewai chadcha pʌ chog monaaujugui ha hajim hanʌm hirig. \p Mag Jesuu “Pʌ chog monaauju” habarm bʌ̈rre mam warp mor mas k'ërarrta chadcha monakk'a haadëjim hanaabá. \fig |src="CN01701B.TIF" size="col" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 8.13" \fig* \s1 Jesuu Pedro p'aauhũan monaautarr \r (Mr 1:29-31; Lc 4:38-39) \p \v 14 Maimua petaau, hich Jesús jũrr Pedro di haar majim haajem. Mam barwi hooimaawai, hich chi Pedro p'aauhũan mor mas k'ʌʌumie paar t'ʌnʌm hooimajim haajem. \v 15 Mag hoobaimaawai Jesuu hi haar mawi hi jua gaai pʌrbaawai, warre chi k'ʌʌumie meeudʌbaadëjim hanaabá. Mag k'ʌʌumie meeudʌbaadee, p'iidʌwi ham jãhogaagpajim haajem. \s1 Jesuu hõor pöm monaautarr \r (Mr 1:32-34; Lc 4:40-41) \p \v 16 Maimua ya hedau k'ëubaadëm hee, hõor dösãt bënëu sĩsidʌm k'ʌʌn k'apaana Jesús haig waibëemajierram hanʌm. Mag hich haig waibëe nʌm k'ʌʌnan, sĩi par hiek'aupai höbeerpi jaaubaawai, mag ham mor heem bën k'aigbamjã höbeerpʌ̈inaa sĩi k'ajap'am k'amor machgau sĩsidʌmjã monaaupʌ̈i maajeejim haajem. \v 17 Mag hirua hõor monaaumaajerran, warrgar Hẽwandam hi jaaumie Isaías k'ararrau jaautarrjö, “Hichdëuta maach k'a t'ũg hich gaai hauwia, maach k'amor machagjã chugpaapʌ̈ijim” ha simjö, chadcha hich hag heyaa höbërmk'ĩir hajim. \s1 Jesús dʌ̈i wënʌrram hig narr k'ʌʌn \r (Lc 9:57-62) \p \v 18 Mag hõor pöm bëe t'ʌnʌm k'ʌʌnau hich p'ʌʌr t'uurbaadeewai Jesuu hich hag t'ʌrrdö heepai t'oom higar hich harrpijim haajem, hich k'apeenag. \v 19 Pari mag nʌm hee Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi machnaan heem hãb bëewi hirig, —Maestro, mʌʌn pʌ mampierr pʌ dʌ̈i chitam k'õsi chirʌm haichëjim hanʌm. \p \v 20 Magbaa jũrr Jesuu hirig, —Pʌchdëu mag mʌ dʌ̈i mam k'õsi chirʌm k'ai, marrau magan; mamʌ pʌrʌg jaauk'imgui hajim hanʌm: Mʌ k'ãyau pabʌ̈ heem nemchaain hamach k'ãaijem jẽbdi paraam; nem hichpanjã k'eeupaawai hamach k'ãaijem k'ãidu wai sĩsidʌm. Mamʌ mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa chan mʌg chitʌm haig k'ëubaadeewai k'ãyaag wajap'a werba chiraju didamjã chuk'u chitʌmgui hajim hanʌm. Pʌjã mʌjö magta chitam k'õsi chirʌm k'ai, marrau magan hajim hanʌm. \p \v 21 Magbaawai hãb mag k'apan t'ʌnʌm hee dʌ̈i hi hiek hũraag hi hẽudee nʌrraajerrau jũrr hirig, —Señor, mʌjã pʌ dʌ̈i chitam k'õsi chirʌm, pari hidëu nacha mʌch haai haar mawia hi dʌ̈i chirʌʌ hapibá hajim hanʌm. Mʌg hatag mʌch juadamaucha jöoi hauk'ër pʌabajeen chadau mʌ pʌ dʌ̈i hogdʌba chitajugui hajim hanʌm. \p \v 22 Magbaa jũrr Jesuu hirig, —Magju k'ãai warre mʌ dʌ̈ita marrau hajim hanʌm. Hidëu har jãg hamach Hẽwandam hiek hʌ̈k'amaaugau chi t'õmjö nʌm k'ʌʌnagta hamach binaan bëppibá hajim hanʌm hirig. \s1 Jesuu p'ũ dʌ̈i p'ũas t'umbapitarr \r (Mr 4:35-41; Lc 8:22-25) \p \v 23 Mag hich harrpibaawai, ya wëtumua Jesús ham na jap hee waaidʌbaadeewai, chi k'apeenau hi harrjim haajem. \v 24 Ya mag döjãrr paauk'abaadëm heeta, dëgölp p'ũas meeuk'abaadëwi p'ũas t'eega japau pöd hãwatbajujö haadëjim haajem. Pari mag t'ʌnʌm hee hich Jesús k'ãi jörrajim hanaabá. \v 25 Magbaawai hi k'apeen hãaur k'ʌʌnau hi p'iriupʌ̈yaan wëtwia hirig, —Señor, p'iidʌbaad. Ya maach k'öogpabahaba. Maar k'aigpër hat'á hajierram hanʌm. \p \v 26 Magbaawai hichdëu hamag, —¿K'ant'eeta hatcha jãp'ierr nʌma? hajim hanaabá. Jãgan pãrau chan mʌ pãach dʌ̈i chitʌmjã k'augbata naab hajim hanʌm, jãgcha jãp'ierraag. \p Magnaa p'iidʌwia p'ũug meeurrau sĩunaa hĩchab chi p'ũasagjã meeurrau sĩubaawai, tag p'ũjã wëba, p'ũasdaujã baupa k'aba, warre sĩi döjã meuu jöisijim hanaabá. \v 27 Jesuu hamach dak'ĩir magbarm hoowia dauderraa nʌmua hamach wir haigpaita, —Keena, ¿k'anim wounta jãg mʌg p'ũasaujã hi hipierraanaa p'ũujã hi hipierraata nʌma hirua hiek'aawai? hanaajim haajem. \s1 Gadara durr dösãt dau heerpamieu baarjerr k'ʌʌn numí Jesuu monaautarr \r (Mr 5:1-20; Lc 8:26-39) \p \v 28 Mag wëtmaa hawia, ya t'oom higar Gadara durr paauk'abaimaawai, wounaan numí dösãt dau heerpamieu bar sĩsidʌm k'ʌʌnta hujã haarmua höbërdʌtk'achëwi, chi Jesús sim dak'a bëejierram haajem. Mag sĩsidʌmʌn sĩi pabʌ̈ heem nem maach k'oojem k'ʌʌnjöta sĩsid harr haawai mag ham nʌm gar hõor dichju hak'ʌr haajeejim hanaabá. \v 29 Mag hi dak'a bëewi hi t'ʌ̃rcha t'ʌ̃rt'ʌ̃rnaa hirig, —Jesús, Hẽwandam Hiewaa, ¿k'ant'eeta pʌ maar dʌ̈i mʌgbaichëma? Mʌʌgwaiwe chan hoob maar chig ha chiram hajierram hanʌm, mag chi dösãt bën wai narr k'ʌʌnau. \p \v 30 Maigmua warpcha k'aba k'ũsnaan k'apan p'at'au jʌr k'ö wënʌrrajim haajem. \v 31 Chi mepeenaujã mak'ʌʌn k'ũsnaan maig wënʌrrʌm k'ap'ʌ narr haawai warag Jesuug chaigpanaa hirig, —Pua maar jʌrk'ʌyaagpam k'ai, hidëu warag jãk'ʌʌn k'ũsnaan heeta marag dubpibá hajierram hanʌm. \p \v 32 Magbaawai Jesuu hamag, —Magan jãk'ʌʌn k'ũsnaan hee dubjurauma hajim hanʌm. \p Magbaawai mak'ʌʌn mepeen mak'ʌʌn wounaan heemua höbërdʌtk'awi jũrr mak'ʌʌn k'ũsnaan heeta dubp'öbaadëjim hanaabá. Magbaawai sĩi pör lököomjö parhooba t'ʌrrdöog k'ap'ig p'öbaadëwi dö hee dʌrbagk'a sĩi k'ũsnaan k'apan k'ẽu k'uurbʌ k'ëchjierram haajem. \p \v 33 Magbarm hoowi, chi k'ũsnaan t'ʌa narr k'ʌʌn jãp'ierrwi, p'öbörög k'ap'ig p'öbaadëwi, mag wounaan numí dösãt dau heerpamieu sĩsid harr mor heem mepeen höbërdʌtk'awia jũrr k'ũsnaan hee dubtarr t'umaa p'öbör heem k'ʌʌnag jaaumajierram haajem. \v 34 Magbaawai chi p'öbör heem k'ʌʌn k'apan hag bʌ̈rre chi Jesús haar wëtwi warag hichta maigmua jũrr deeum durrag mapi jaaujierram haajem. \c 9 \s1 Jesuu woun hãb k'apá jʌser k'itʌm monaautarr \r (Mr 2:1-12; Lc 5:17-26) \p \v 1 Mag hõor mor heem mepeen jʌrk'ʌʌiwi, deeu hich k'apeen dʌ̈i jap hee pawi dʌrbabaadeeu, deeu t'oom higar hich sĩerr p'öbör hee sĩeimajim haajem, Capernaum p'öbör hee. \v 2 Mag hi barbaichëm k'aug hat'aawai woun hãb sĩi k'apá jʌser k'itʌmta pa bʌʌrk'am gaai hi haig haibëejierram haajem. Mag hich haig haaunaan wai barbaichëm hoowia, chi wounaan hö hak'aar hãba hiruata hamach haaunaan monaaupʌ̈iju k'ap'ʌ sĩerr haawai, chi k'apá jʌser k'itʌmʌgta, —Honee habá, pʌ pekau ya t'um chugpaa sĩsimgui hajim hanʌm. \p \v 3 Pari Jesuu mag hiek'abarm hũrwia, Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi machnaanjã haig t'ʌnarr haawai, hamach hödegpai, “Mʌg woun maachjöpai sĩewai mag hiek'aju k'aba simta hichta Hẽwandamjö mag hiek'a sim” ha k'ĩirju naajim hanaabá. \p \v 4 Mamʌ hamau mag k'ĩirju nʌmjã Jesuu k'ap'ʌ sĩerr haawai magbaawai hamag magjim hanʌm: \p —¿K'ant'eeta pãar jãg t'ãar k'aigbata k'ĩirju sĩsid haajẽma? \v 5 ¿Wa mag pekau chugpaabarmjã dau daau hooba naawai pãrau k'ĩirjuawai chadcha p'it'urg chuk'u t'umaam k'ʌʌnau mag hiek'aju haai nʌm ha nʌwa? Chadcha t'umaam k'ʌʌnau mag hiek'aju haaima. Mamʌ mua hirig “P'iidʌwi dʌrdʌr habá” hak'iin, hõrau hamach daúacha hooju, hi monaau sĩsi wa monaauba k'ãijã hich mag sĩsim. Magua pãrau cha mua jawaagpamjö chan habaju. \v 6 Mamʌ mʌch chi Hemk'ooi Hiewaata chadcha Hẽwandamau juapá deetarrau mʌig heegar hõor pekau chugpaagjã jua t'eeg chirʌm k'ap hamk'ĩir, pãrag hoopik'imgui hajim hanʌm. \p Magnaa chi k'apá jʌser k'itʌmʌgta, —P'iidʌbaad, maimua pʌch put juurwia pʌch diig petá hajim hanʌm. \p \v 7 Jesuu hichig magbaa chadcha chi k'apá jʌser k'itarrau hi hipierr nem moná p'iidʌbaadëwi hich diig petajim hanaabá. \v 8 Magbarm hoowia haig narr k'ʌʌn dauderraa nʌisijim hanʌm. Mag nʌm hiek'au warag Hẽwandamagta, “Hʌ̈uhcha jãgbarm, Hẽwandam. Jãan pʌch jua t'eegauta mʌg wounag jãgpibarm” hajierram haajem. \s1 Jesuu Leví hich dʌ̈i hëeurrtarr \r (Mr 2:13-17; Lc 5:27-32) \p \v 9 Mag hãb k'apá jʌser k'itarr monaaupʌ̈iwi bëeuta, hõrau gobiernoog dëbpaar p'agaan bëejem mes gaai mʌ hoo chirʌm hoochëjim hich Jesuu, mag gobiernoog hõrau dëbpaar paraa nʌm jëeu nʌm p'idagta p'idk'a chirarr haawai. Maig mʌ hoobaicheewaita hich Jesuu mʌ t'ʌ̃rcha t'ʌ̃rnaa, —Mateo, mʌ dʌ̈i marrau hajim. \p Magbaa chadcha mʌ hi dʌ̈i mawia hich mag hi bʌ̈ hogdʌba chirsijim. \p \v 10 Hag k'ur maach hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn t'um hãba hich Jesús dʌ̈i mʌ di haig t'ach k'ö naajim. Mag maar t'ach k'ö nʌm haig hĩchab hõor k'apan mʌ k'apeen mʌ p'idk'aajerrjö Romaam gobierno hat'ee dëbpaar jëeujem k'ʌʌn dʌ̈i sĩi hõor hamach k'aigba nʌm gaaimua hagjö t'ʌ̃rp'öo haajem k'ʌʌnpa bëewi maar haig hãbam mes gaai hohood haichëjim. \v 11 Mag hoobaawai, Moiseeu p'ã pʌatarr wajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌnjã haig narr haawai, jũrr mag maach chi Jesús dʌ̈icha wënʌrraajerr k'ʌʌnagta, —¿Jãga jãg pãar maestro sĩi dëbpaar jëeumien dʌ̈i pekau pöm sĩsidʌm k'ʌʌnpata hãba t'ach k'ö sĩ? ha jëeujierram. \p \v 12 Pari hamau mag jëeubaichëm hich Jesuujã hũr sĩerr haawai hamag magjim: \p —Chi k'a monak'a nʌm k'ʌʌnau chan doctor higba haajem; mor masi nʌm k'ʌʌnauta doctor hiigjem hajim hamag. \p \v 13 Maimua magjim hĩchab: \p —Wajap'a k'ĩirjunaa Hẽwandam hiek p'ã sim gaaim mua jawaagpam k'ap habat. Chi p'ã sim hiek gaai Hẽwandamau mag sim: “Muan pãragan sĩi nemchaainta k'ëchnaa mʌrʌg jëeu nʌʌ haju k'ãai, pãach k'apeenta hʌ̃rcha dau haug k'aug paraa hapim k'õsi chirʌm” ha simgui hajim Jesuu. Maguata muajã ham pekau pöm nʌmjã higba, ham dʌ̈i t'ach k'ö chirʌmgui hajim. Mʌ chan bʌ̃ʌrjã pekau chuk'u wajap'a k'it'ëem haajem k'ʌʌn jʌraanjã bëeba, mʌʌn hõor pekau pöoma k'it'ëem k'ʌʌn peerdʌ hawaanta bëejimgui hajim, k'ĩirjug hiiur haumk'ĩir. Maguata mag hõor pekau pöm nʌmjã higba, ham dʌ̈i t'ach k'ö chirabahab hajim, hamjã Hẽwandam dënk'a hawaag. \s1 ¿K'ant'ee t'ach k'öba sʌrk'aju haai nʌ? \r (Mr 2:18-22; Lc 5:33-39) \p \v 14 Maimua ya höbër p'öbaadëm hee, Juan chi hõor pör choomie dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌn bëewia Jesuug jëeuchëjierram: \p —¿Jãgwi maar maimua fariseonaanjã hagjö Hẽwandamag jëeu k'ëwaag hʌ̃iba sʌrk'aajemta, pʌ k'apeenta sʌrk'aba haajemma? haichëjierram hirig. \p \v 15 Magbaa Jesuu hamag magjim: \p —¿Pãrau k'ĩirjuawai jua pʌr nʌm haig hõor t'ʌ̃rk'ʌʌitarr hök'ĩirjuu t'ach k'öba naaju haai nʌ chi jua pʌr sim woun ham dʌ̈i sim haig? hajim hamag. Magnaa hichdëupai, Hich hagjöta nʌmgui hajim mʌ k'apeenjã. Ham hök'ĩirjuu hajuun, mʌ ham jaaijö ham dʌ̈i chitʌm pʌr hat'am hed gayan chadau hamach k'ĩrauta sʌrk'awia hĩchab ham t'achjã k'öba nʌisip haju, gaai machgau. Mamʌ mʌʌgwaiwe chan ham sʌrk'aju k'aba nʌmgui hajim, hagt'a mʌ ham dʌ̈i chiraawai. \p \v 16 ’Pãadë k'ĩirjubat. Pãran chadcha pãach jöoinau jaaujerrjö t'ach k'öba sʌrk'a nʌm. Mamʌ pãrau jãg mua hiek hiiur jaau chirʌmjã k'õsinaa hagjö warrgarm k'ĩirjug chi jöoijã hagt'a k'õsi wënʌrrʌmʌn, magan mag k'ĩirjugan sĩi put hiiur hauwia jũrr k'ajũa jöoi gaai p'ẽek'abarmjöta sĩsimgui hajim. Hãbmua k'ãijã put hiiur k'ajũa jöoi gaai p'ẽek'ak'iin, mag put hiiur hi pächdʌbaadëmua chi k'a sim hee t'ʌrrdʌbaadeeu, warag hich warr sĩerr k'ãaijã nem wäg sĩsijugui hajim hamag. Magua chi mʌ hiek hʌ̈k'a simua chan mʌg hiek hiiur mua jaau chitʌmjã hʌ̈k'anaa pöd hamach jöoin hijã hagjö hʌʌrk'aju k'aba simgui hajim, chi Jesús garmua. \v 17 Mʌg mʌ hiek hʌ̈k'a nʌmʌn vino nemhëu hiiur hee pʌajemjöta simgui hajim. Pãrau k'ap'ʌ nʌm, vino hõrr pöd nemhëu jöoi ya chi pʌajem hee pʌju k'aba sim. Mag pʌk'iin, chi vino hõrr hachpabaadeewai, chi nemhëu jöoiraa sĩewai, hãwatba jẽgdʌbaadee, chi vinojã hãrbaadëm dʌ̈i chi nemhëujã ya tag serbiiba sĩsijugui hajim. Maguata vino hõrran hagjö nemhëu hiiur heeta pʌajem; maagwai nemhëujã jẽgdʌba, chi vinojã hãrbamgui hajim, mag hichig jëeuchëtarr k'ʌʌnag. \s1 Jairo k'a, maimua hʌʌi hãbmua Jesús k'ajũa gaaipai pʌrtarr \r (Mr 5:21-43; Lc 8:40-56) \p \v 18 Mag Jesús hagt'a Juan pör choomieu hõor pʌ̈itarr dʌ̈i hiyʌ̈ʌ dʌnʌm hee, maach meeun heem judío hãb chi pörk'a sim bëewi sĩi hi k'ĩirp'ee kanieu p'õbk'abaichëjim. Mag p'õbk'achëwi hirig chaigpamamua, —Chaigpai mʌ k'adam chugpajimgui hajim. Pari pua mʌ di haar manaa hi gaai pʌrimak'iin, mua k'ap'ʌ chirʌmgui hajim, pua deeu hi hiiu hauju. \p \v 19 Magbaawai Jesús p'iidʌwi petaawai maach chi k'apeenjã hi dʌ̈i wëtjim. \v 20-21 Pari mag wëtum hee, hʌʌi hãb p'õmieu bar sim bëewi meraa hëugarmua hi k'ajũa hi gaai pʌrchëjim, hich hödegpai “Nau hi k'ajũa gaai pʌrbarmuapai mʌ monaauju” ha k'ĩirjuwia. Hich mag hʌʌi doce años mag p'õmie dʌ̈i sĩejim, bʌ̃ʌrjã chugpaa k'augba. \v 22 Pari mag hich gaai pʌrbaichëmjã k'ap'ʌ sĩerr haawai hich chi Jesuu hirig hewag p'ʌʌrba hoonaa, —Hoob chigaa ham; mua pʌch monaauju k'ap'ʌ mʌ gaai pʌrchëtarr gaaimua, hʌ̈u pʌ monaauwi peerdʌjã peerdʌ hʌisibahab hajim chi hʌʌirag. \p Mag, chadcha Jesuu magbarm bʌ̈rre mag hʌʌi monaau sĩsijim. \p \v 23 Maimuan chad warag hërëubaadëwi, chi binaandam wai narr di haar barwi hooimaawai, hök'ĩirjuu nʌm hiek'au sĩi hʌ̈rrsirpa jẽb t'ʌnʌm dʌ̈i gaai machgau bĩep sereu t'ʌnʌmta hooimajim, hamach hi harr haawai. \v 24 Magbaawai hamag, —¿K'ant'eeta jãg t'ʌnʌ́ma? Chaai meeba sĩita k'ãi sĩebahab hajim. Magnaa, Jöpcha dawag hërëubaadët hajim hamag. \p Pari hirua mag hiek'a sim hũrwia haig t'ʌnarr k'ʌʌnau warag hi wau hiek'a naajim. \v 25 Maimua hõor t'um dawag höbeerk'apʌ̈iwia, chi binaandam haar dubwi, hi juadam gaai pʌrbaimaawai warag dʌ̈i pʌr p'iidʌbaadëjim. \v 26 Mag hirua chaai p'iriu hautarran hich hag durr hee warp'am magweta bĩi jöisijim. \s1 Dau k'ĩsu k'it'ëe harr k'ʌʌn numí Jesuu dau monaautarr \p \v 27 Mag Jairo k'a deeu hiiu hauwia petaau, dau k'ĩsu k'it'ëem k'ʌʌnta numí hi hẽudee hähäag wëtjim. Mag hähäak'amua, —Jesús, pʌʌta rey David k'achitarr hag chaain hewagam k'ʌʌn Hiewaa marau nʌ narr; maar hapdurrum maar dau haug k'augbahur haajeejim, hamach dau monaaupäain bëemk'ĩir. \p \v 28 Pari Jesús warag hich jẽer sĩerr diig majim. Pari magʌmjã pʌaba hi hẽudee wëtwi, hich haar bardʌtk'abaimaawaita, hamag, —¿Pãrau k'ĩirjuawai mua chadcha pãar dau monaaupʌ̈iju chirʌ́? ha jëeujim. \p Magbaawai hamachdëu, —Hëera, marau k'ap'ʌ nʌmgui hajierram, chadcha pua maar dau monaauju. \p \v 29 Magbaawai Jesuu ham dau hëu haait'ʌ haait'ʌnaa, —Mua pãach dau monaaupʌ̈ijuuta pãachdëu k'ĩirju narr haawai chadcha pãar dau monaaupʌ̈ik'imgui hajim hamag. \p \v 30 Mag chadcha hirua magbarm bʌ̈rre hamach numwe sĩi daujã wajapp'a hap'öbaadëjim. Maimua Jesuu hamag bʌ̃ʌrjã bit'urgam k'ʌʌnag jaaupibajim mag hamach dau monaaubarm. \v 31 Pari magtarrta, sĩi haigmua höbër p'öbaadëwi hich mag durr heepain hamach wënʌrrʌmpierr jaaumajierram hanaabá, jãga Jesuu ham dau monaaujĩ. \s1 Woun hãb pöd hiek'aba k'itarrta Jesuu hiek'apitarr \p \v 32 Mag dau k'ĩsu k'it'ëe harr k'ʌʌn Jesús haig naawi daau paauk'abaadëm hee, jũrr woun hãb pöd hiek'aba k'itʌmta hi haig haibëejierram. Ma pör bënmie paraa sĩejim, dösãt bën. \v 33 Mag hich haig waipierrwai mag bënjã Jesuu jẽu werbajim. Magbaa mag meu meraa sĩerrta nem meu höp'ërg hich mʌg hiek'a sĩsijim. Magbarm hoowi hõor dauderraa nʌm hiek'au, “Keena, mʌig Israel durr chan maach hee hag na maadëu mʌg hooba haajerr hĩsta chadcha maadëu mʌg hoo nʌmwai” haajeejim jũrram k'ʌʌnau. \p \v 34 Pari bit'urgam k'ʌʌnau sĩi mag durrum hee, jũrr fariseonaanau warag ham hichaaur, “Jã sĩi dösãtnaan pör dʌ̈i k'apeerk'a sĩewaita hag juapaauta hirua jãg hõor mor heem mepeenjã dau daau jʌrk'ʌʌi sĩebahab” haajeejim. \s1 Hẽwandam hiin jaauju pöoma t'ʌnʌm; mamʌ chi jaauju k'ʌʌnta chuk'um \p \v 35 Jesús p'öbörpierr nʌrrʌmua didam k'apan k'aba k'ëk'ëdʌm heem magwe p'ʌʌrdʌ nʌrraajeejim. Mag nʌrrʌmua Hẽwandam hiek jaaujem deg dubwi maach peerdʌajem hiek jaaumamua, “Hẽwandamta maach t'umaam k'ʌʌn Pörk'aimʌʌ sim; magua hirigta hidëu pãach t'ãar hajaug paapibat” ha jaaujeejim. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab hõor k'amor machagjã k'ĩirpierr monaaumaajeejim, k'a mamachdögpa. \v 36 Mag nʌrrʌmua sĩi hõor pöoma oveja chaaindamta chi t'ʌajã chuk'u sĩi dau hap'ʌʌ parhoob haaidʌ t'ʌnʌmjö hoobaawai, ham dau haug k'augwi, \v 37 maar hich k'apeenagta, —Chadcha Hẽwandam hi jaau nʌmʌn, arrozdö pöm p'ur wëjömjöta p'idag pöoma simgui hajim. Mag simta chi jaau wënʌrraju k'ʌʌn chan k'apan k'abata durrum. \v 38 Magua muan pãragan Hẽwandamag jëeubat ha chirʌmgui hajim, warag hich hi jaauju k'ʌʌn k'apan jöp'ëecha hich hi jawaan pʌ̈imk'ĩir. \c 10 \s1 Jesuu hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrramk'ĩir doce jʌr hautarr \r (Mr 3:13-19; Lc 6:12-16) \p \v 1 Biek hãb Jesuu maach hich k'apeen doce hich dʌ̈icha hogdʌba wënʌrraju k'ʌʌn hich haig t'ʌ̃rk'a hauwi maachta mepeen k'ãaijã jua t'eeg hʌ̃rcha hapijim, bën hõor mor hee sĩsidʌmjã maach jua jʌmpiba jʌr wërpnaa, haaunaanjã hamach k'amor machagpierr monaaunaa, sĩi pa mamachdögjã monaaumamk'ĩir. \p \v 2 Mag maach hich hiek jaaumk'ĩir hichdëucha doce jʌr hautarr k'ʌʌn mʌk'ʌʌn hajim: \q1 Simón, (hichpai Pedro ha t'ʌ̃ʌrjem); \q1 Andrés, chi Simón heeum; \q1 Santiago, jöoi Zebedeo hiewaa, (hichpai hĩchab Jacobo haajem); \q1 Juan, hagjö jöoi Zebedeo hiewaa, Santiago heeum; \q1 \v 3 Felipe, \q1 Bartolomé, \q1 Tomás, \q1 Mateo, gobierno dëbpaar jëeumie harr, (hajapcharan mʌchma, mʌchpai hĩchab Leví haajem); \q1 Santiago, jöoi Alfeo hiewaa, (hichpai hĩchab Jacobo haajem); \q1 Tadeo, hichpai hĩchab Lebeo ha t'ʌ̃ʌrjem; \q1 \v 4 Simón, celotenaan hee sĩerr; maimua \q1 Judas Iscariote. \m Maagwai maadëu k'ap'ʌ chirarr hak'iin, hiin mag Judas Iscarioteeuta t'et'em k'ʌʌnag Jesús pʌr deeju hajima, hi t'õomk'ĩir. \s1 Mag doce hichdëu jʌr hauwi pʌ̈itarr k'ʌʌn \r (Mr 6:7-13; Lc 9:1-6) \p \v 5 Mak'ʌʌn doce hich Jesuucha jʌr hautarr k'ʌʌnta hichdëucha pʌ̈ijim. Pari mag maar pʌ̈yaagpamua marag, judionaan k'abam k'ʌʌn hee chan wëtpiba, ni Samaria durram p'öbör heejã wëtpiba jaaujim. \p \v 6 —Magju k'ãai maach judionaan hee Hẽwandam hiek hʌ̈k'abagau oveja pap chuk'u hok'oo wënʌrrʌmjö t'ʌnʌm k'ʌʌn heeta hërëubaadët hajim. \v 7 Mag wënʌrrʌmua hamag, “Hẽwandamta t'umaam k'ʌʌn Pörk'aimʌʌ sim; pãar peerdʌju k'ai, hirigta hʌdʌraa pãach Pörk'apibat” ha jaaupetat hajim marag. \v 8 Magnaa haaunaanjã monaaunaa, kokobé bënëu sĩsidʌmjã monaaunaa, hõor chi meemjã deeu p'iriu haunaa, hõor mor heem bënjã jẽu wërppetat. Pãrag magamk'ĩir mua mʌch juapá sĩi parta dee chirʌm haawai pãachdëu hõor dʌ̈i mag nʌm paarjã hoob jëeumiet hajim marag. \p \v 9 Mag jajawagmamua, ’Hoob hagʌmua nem përk'oog hawi p'atk'on k'ãijã harrmiet. \v 10 Ni k'ʌd jãrr t'ach k'oogjã hoob p'iejãb harrmiet hajim. K'ajũajã pãach mor gaaim happai harrwi zapatjã pãachdëu jũa nʌm happaita hat'aadët. Bordonjã chuk'u hich jãg hërëubaadët hajim. Mua pãrag mag chirʌmʌn, pãachdëu ham dʌ̈i wajap'a nʌm k'ʌʌn hõraupai hagjö pãrau nem higbarmjã k'ap naaju haawaita bʌ̃ʌrjã nem harrpiba chirʌmgui hajim. \v 11 P'öbör hee pãach dubimaawai, wa sĩi didam k'apan k'abam haig k'ãijã pãach barimaawai, k'ap haag nacha jëeu hoobat, k'ai di haigta pãach jẽerimaju haai nʌ ha k'ap haag. Mag pãach jẽerbaimam degpai naawia hërëubaadët ha jaaumajim, sĩi parhoob dipierr k'ãi wënʌrraba. \v 12 Mag pãach jẽerimaju di haig barimaawaijã wajap'a saludaabat hajim chi di k'ʌʌn dʌ̈i. \v 13 Chadcha hamau mag pãar hamach haig jẽerpimʌn, pãach Hẽwandam dʌ̈i k'õinaa wënʌrrʌmjö hamachjã hi dʌ̈i k'õinaa naaju. Magbam chan hamachta warag Hẽwandam dʌ̈i k'õinaa hajujã k'augba nʌisiju. \v 14 Maagwai pãach hamach haig barpiba ni sĩi pãach hiekpaijã hũrmap'a habaawai mag di haigmua wa mag p'öbör heemua k'ãijã hërëubaadët hajim. Mamʌ mag wëtaagpamuajã warre hamach dak'ĩirwe pãach bʌ̈ gaaim jẽb hʌʌrp'ë hʌʌrp'ënaa hamag, “Pãachdëu jãg hũrba habarm gaaimua Hẽwandam dʌ̈ita k'ĩir k'ap habat” ha hiek'awia hërëubaadët hajim. \v 15 Mʌ cha hiek'a chirʌm hiek'au, mag hamau pãar higba, ni pãar hiekjã hũrmap'a habarm jũrran warrgar Hẽwandamau Sodomapien dʌ̈i maimua Gomorrapien dʌ̈i hatarr k'ãaijã ham gaai hat'uuchata burrju ha jaaumajim hich Jesuu maachigcha. \s1 Mag hichdëu pʌ̈itarr k'ʌʌn p'it'urg wauju jaautarr \p \v 16 Mag maar pʌ̈yaagpamua hĩchab marag magjim: ’Mua chadcha pãar pʌ̈i chirʌm, pari mʌ hiek hũrbat hajim: Pãran sĩi oveja chaaindam k'um nem t'ʌnʌm hee pʌak'ʌʌibapʌ̈imjöta habarm, hõor k'aibagk'am heeta wënʌrraju haawai. Magua, mʌch himeerba muan pãragan, k'ĩirjug k'aug hichk'umjöta habat ha chirʌm. Mag naab mamʌ hĩchab k'ĩir machag chuk'u duburdamjö habat hajim. \v 17 K'ĩir k'ap'ʌ wënʌrrat'ʌ̃. Pãran hõrau pʌr harrwi Hẽwandam hiek jaaujem degam chi t'et'emnaanag deebaimap haju. Magbaa hamau pãar wʌjã wʌmaju. \v 18 Mʌ gaaimua pãar k'aibag waumk'ĩir, hõrau pãar gobernadornaan haarjã harrnaa reinaan haarjã haharr haju. Pari mag chi t'et'emnaan haar pãach harrwai, hʌ̈u pãrau hamag hũrmk'ĩir mʌ jaaunaa sĩi judionaan k'abam k'ʌʌnagjã mʌ jaaujurau. \v 19 Pari mag chi t'et'emnaanag pãach pʌr deewaijã hoob pãach kõit pãachdëupai hiek'aju k'ĩirjuwia hag nawe, “¿Mʌ k'an hata hiek'ajuwa?” ha k'ĩirjumiet hajim, ya pãar hiek'aagpaawai hich Hẽwandamauta hichdëu k'ap pãrag hiek'apiju haawai. \v 20 Mua pãrag mag chirʌmʌn, pãar Haai hʌ̃gt'ar sim hag Hak'arauta pãrag hiek'amk'ĩir k'ĩirjug deeju haawaita mag chirʌmgui hajim. \p \v 21 ’Mag jaran wir haig k'od hãbam k'ʌʌnjã chi hʌ̈k'aba sim garmua hʌ̈u mʌ hiek hʌ̈k'a k'ërʌm t'et'emnaanag jaaupʌ̈imajugui hajim, hich k'odpai wir haig t'õomk'ĩir. Hamach dënnaanjã hagjö mʌ gaaimua t'õomk'ĩir t'et'emnaanag jaaupʌ̈imaawai chi dënnaanaujã hich hagjö haju hamach chaain dʌ̈i wir haig. \v 22 Mʌ gaaimua t'umaam k'ʌʌnau pãar hoomapp'a haju, pari hõrau pãach dʌ̈i mag nʌmjã magʌm hiek higba warag Hẽwandam dʌ̈ita hubʌnaa hich gaai magʌm dichpi hat'amʌn, hʌ̈u peerdʌwi hʌ̃gt'archa höbërjugui hajim. \v 23 Pãach nʌm p'öbör hee pãach t'et pʌrbaichee jũrr deeum p'öbörög hërëupetat. Mag wënʌrrʌmua mʌg Israel durr p'öbör k'apan nʌnʌidʌm hee dʌrju jʌr wënʌrrawiajã, pãrau p'öbör t'um p'ʌʌrpʌ̈iju nawe mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa deeu pãar hee chiraichëjugui hajim, magbarm haigmua Hẽwandamta hõor t'ãar hee chi Pörk'aju haai sim k'ap hapieg. \p \v 24 ’Mag pãach dau hap'ʌʌ haju hanʌm hũurwaijã hoob jʌ̃gderraa hamiet hajim. Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim, heeu nem k'aug simua chan hich maestro k'ãai hatcha nem k'aug k'aba, ni sĩi chik'am chogk'a simjã hich patrón k'ãai hʌ̃rpai k'aba sĩejem. \v 25 Magua, hãb k'ãijã chadcha hich maestroou jaau simjöta nʌrrʌm k'ai, magan chi maestro dʌ̈i haajemjö haju hi dʌ̈ijã. Jãga chi patrón jöoi dau hãauk'a nʌm hee chi chognaanta daupii habarju. Maguama, mʌch pãar Pörk'a chirʌmʌg hõrau mʌʌn mepeen pör Beelzebú dʌ̈ita chirʌm ha hiek'aajeewai pãrag chará hamau hat'uucha k'aigba hiek'ajugui ha jaaumajim maachigcha. \s1 K'aita hök'ö haju haai nʌ \r (Lc 12:2-7) \p \v 26 ’Mʌg jẽb gaai maach wounaan hãba t'ʌnʌm k'ʌʌn hoob högk'amiet, pãach t'õoju k'ĩirjuwia. Hamaun mʌig heegar hamachdëu pãar dʌ̈i mag k'aigbanaa parhooba k'ãijã hiek'abarmjã sĩi hich mag k'ĩir hok'oojupii haju. Mamʌ magtarr hiek'an mʌg hatag paawai Hẽwandamau deeu heeupemjö hëudʌ hauwia t'umaam k'ʌʌnag hũrpijugui hajim. \v 27 Mag pãar dau hap'ʌʌ hajujã chadcha hĩs mua meraamjöta jaau chirʌm, maach happai. Mamʌ pãach peerdʌajem hiek pãachig jaaujem chan hik'ʌa jaauba, t'etta jaaupetat hajim, t'umaam k'ʌʌnag hũrmk'ĩir, mag chi hũr nʌm k'ʌʌnau pãach dʌ̈i k'aigba hajujã k'ĩirjuba. \v 28 Hamau pãar chi hʌ̃rʌmʌn chadcha t'õoju hawiajã t'õoju; pari pãar hak'aar chan pöd t'õo haubam. Magʌm k'ʌʌn hoob högk'amiet hajim. Magarrau högk'aju hawiajã pãach chi hʌ̃rʌmjã t'õowia pãach hak'aarjã k'ĩmie durr hich mag sĩerramk'ĩir barpʌ̈yaagjã jua t'eeg simʌn chadau, chadcha hök'ö habat hajim, Hẽwandam higwi. \p \v 29 ’Pãrau k'ap'ʌ nʌm, nemchaaindam par herraam gaai për haaujem. Pari mag baleebamjö k'it'ëe hab mamʌ, maach Haai hʌ̃gt'ar chiraajemua t'õpibam haig chan hãbjã t'õba haajemgui hajim. \v 30 Magʌm pãar chará nemchaain k'ãaijã hʌ̃rcha balee naawai pãarta hirua wajapcha t'ʌa wai sĩejem. Hichdëun pãar pörbʌ̈ k'apanagjã k'app'ʌ wai sĩejem. \v 31 Magua, hoob hatcha pãach k'ĩirjumiet; pãarta nemchaain k'ãaijã hʌ̃rcha balee naabahab hajim. \s1 Meerba Jesús dën hamʌn hichdëujã hamjã hi dënëu haju \r (Lc 12:8-9) \p \v 32 ’Hãb k'ãijã mʌ higar sĩewai hõor dak'ĩirjã meerba mʌ hiek hʌ̈k'aajem ha jaau sim wounan, muajã hĩchab mʌch Haai hʌ̃gt'ar sim dak'ĩir, “Jãan chadcha mʌ garmʌu” hajugui hajim. \v 33 Mamʌ jũrr hãbmua k'ãijã hõor dak'ĩir mʌ higwi “Mʌ chan hi higarm k'abam” ha sim wounan, muajã hĩchab mʌch Haai hʌ̃gt'ar sim dak'ĩir, “Jã chan mʌ dën k'abam, mua hi k'augba chitʌm” ha hiek'aju hajim. \s1 Chi chaairaujã hich dënnaan higar k'aba haju jaautarr \r (Lc 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 ’Hoob pãrau, mʌʌn sĩi mʌg durr gaai hõor k'õinaa bibigagjã chuk'u hapiegta bëejim hamiet. Mʌ chan pãar k'õinaa hapieg k'aba, warag hiek p'it'urg hapiegjöta bëejimgui hajim hich Jesuu. \v 35 Mʌ mʌig mʌg durr gaai bëetarran, mʌch hiek gaaimua chaain chi hemk'ooinjã hamach haai dʌ̈i k'aigba, chi hʌʌinaujã hamach hãd dʌ̈i k'aigba maimua chi hãignaanjã hamach p'aauhũan dʌ̈i k'aigba jũrr chik'am hichaaur haadëp'ʌm gaaimua hiek p'it'urg hapiegta bëejimgui hajim. \v 36 Wajapcharan deeum k'ʌʌnjã k'aba, dich wir haiguim k'ʌʌnpaita k'a huk'ur t'ʌnaajugui hajim, hiwiir hãbmua mʌ hiek hʌ̈k'amap'a haadëp'ʌm gaaimua. \p \v 37 ’Hãbmua k'ãijã hʌ̃rcha hich haaita mʌ k'ãai k'õsi wa hich hãd k'ãijã mʌ k'ãaijã hʌ̃rcha k'õsi sim chan magan mag woun chan mʌ dën haju k'aba simgui hajim. Wa magba mʌʌta hʌ̃rcha k'õsi haju k'ãai, hich hiewaa wa hich k'a k'ãijã hʌ̃rcha k'õsi wai sim wounjã mʌ dën haju k'aba simgui hajim hĩchab. \v 38 Chi mʌ dʌ̈i nʌrram k'õsi simuan warre hich p'it'urg hau nʌrrajujã k'ap'ʌ haju haai sim, mʌ gaaimua chik'amnau hich t'õoju k'ap'ʌ hawiajã hich mag mʌ bʌ̈ hogdʌba nʌrraju haawai. Mag hãwatbaju chan parta hidëu k'õs mʌ dʌ̈i sim ha hiek'ajugui hajim. \v 39 Har mʌ gaaimua bʌ̃ʌrjã p'it'urg haumap'a sim chan meem hedjã hʌ̃gt'ar höbërbam. Mamʌ har mua nem jaau chirʌm waum k'õchgau wa mʌ gaaimua k'ãijã dau hap'ʌʌ habarmʌn chadau hʌ̃gt'archa höbërjugui ha jaaujim maachigcha. \s1 Regalo deeju \r (Mr 9:41) \p \v 40 Mag hiek'ak'agmamua marag, ’Pãar mʌ hiek jaau wënʌrrʌm haig, hõrau hʌ̈uta pãar hamach haig baarpinaa pãar hiek hũr nʌmʌn magan mʌpata hĩchab hʌdʌʌr hamach haig barpi nʌmgui hajim, muata pãar pʌ̈i chiraawai. Mag hamau mʌjã hamach haig barpi nʌm haig, hich chi mʌ pʌ̈itarr Jöoipata barpi nʌmgui hajim, mʌchjã hichdëuta pʌ̈itarr haawai. \v 41 Hẽwandamau hich hiek jaaumk'ĩir jʌr hauwi pʌ̈itarrta hʌ̈u hamach haig hau nʌm k'ʌʌn dʌ̈in, mag hichdëu pʌ̈i sim dʌ̈i hajap'a habarmjö haju ham dʌ̈ijã; maimua sĩi woun wajap'am k'ãijã hagjö hamach haig haumʌn, hi dʌ̈i hajap'a harrjö hajugui hajim hĩchab ham dʌ̈ijã. \v 42 Maimua hãbmua k'ãijã mʌg mʌ hiek hʌ̈k'awi mʌ hiek jaau durrum k'ʌʌn hamach haig barimaawai nemdam bʌ̃rʌʌm k'ãijã deem k'õsi deemʌn, magtarr paar hagjö hĩchab Hẽwandamau hirig nem wajap'am deeb k'aba deejugui ha jaaumajim. \c 11 \s1 Juan chi hõor pör choomieu hich k'apeen pʌ̈itarr \r (Lc 7:18-35) \p \v 1 Mag maach doce hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnag mag nem jaaudubwi, wëtpi jaaubaawai, maar wëtjim. Magbaawai jũrr hich deeum p'öbör nʌnʌidʌmʌg petajim, hich hag durr heepai, mamaam k'ʌʌnagjã hagjö maach peerdʌajem hiek jawaag. \p \v 2 Hich maagwai Juanau cárcel deg simua Cristoou nem wau nʌrrʌm hũr sĩejim haajem. Magbaawai hich k'apeen heem hãaur k'ʌʌn hich haig t'ʌ̃rk'a hauwi chi Jesús haar pʌ̈ijim haajem, \v 3 hi haar mawi, hiita chadcha hich Hẽwandam hi jaaumienau jaauwai Hẽwandamau pʌ̈iju jaaujerrá wa har k'abam k'ai hich jãg nʌag ha k'ap jëeumk'ĩir. \v 4 Mag bëewi, chadcha hichig jëeubaicheewai, hich Jesuu hamag, —Hërëubaadëwi Juanag jaaubaimat hajim hanʌm, pãach jʌ̃gʌucha hũrnaa pãach daúacha mʌg hoobarm. \v 5 Hirig, “Dau k'augba k'ëk'ëd harr k'ʌʌn dau wajap'a t'ʌnʌm” habat. “Bʌ̈ wëdʌ wëdʌ sĩsid harr k'ʌʌnjã ya wajap'a nʌrrjëem. Kach k'ĩsu sĩsid harr k'ʌʌnjã wajap'a hũr sĩsidʌm. Chi meem harr k'ʌʌnjã deeu hiiu nʌrrjëem, maimua hap'ʌʌm k'ʌʌnagjã hĩchab hõor peerdʌajem hiek jaau chirʌm” ha jaaubaimat hajim. \v 6 Magnaa hĩchab hirig, “Chi mʌ hiek hʌ̈k'awi hogdʌba mʌ gaai hʌ̈k'a chirʌm wounan honee hich mag chitaju ha jaaubaimat” hajim hanʌm, mag hichig jëeuwimarr k'ʌʌnag. \p \v 7 Mag chi Juan k'apeen hich haig naawi deeu hërëubaadeewai, hich haig narr k'ʌʌnagta Juan higwi hiek'amamua hamag magjim hanʌm: \p —Pãrau Jordán higaau woun Hẽwandam hi jaau nʌrrʌm hoon weetwai, ¿sĩi woun hiek t'eeg chuk'u p'ũu choomaar sõsõii jũurba hahau haajemjök'amta hoon wëtjierrá? Magʌm woun k'abajim. \v 8 Magan, ¿k'anim wounta hoon wëtjĩma? hajim hanʌm hamag. ¿Woun k'ajũa wajap'a jũa simta hoojupii hawi hoon wëtjierrá? Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, k'ajũa wajap'a jũajem k'ʌʌnan sĩi p'öbör hee di hooimʌm heeta naajem, reinaan dʌ̈i hãba. \v 9 Mamʌ pãrau magjömta hooimabajierram. Pãrau hooimatarran woun hãb Hẽwandam hi jaau nʌrrʌm hajim. Mamʌ pãadë hũrbat: Juan chan warrgar Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌnjöpai k'aba, ham k'ãaijã hʌ̃rpaita simgui hajim hanaabá. \v 10 Hi higwia Hẽwandamau hich hi jaaumienag warrgarwe hich hiek p'ãpitarr gaai jaauwai, \q1 Jãata hirua mʌ na pʌ̈iju hajim, hichdëuta mʌ na mʌ maju hee hõrag jaau peetwai t'umaam k'ʌʌnau mʌ hiek hũrm k'õsi sĩi mʌ nʌ naamk'ĩir. \rq (Mal. 3:1)\rq* \p \v 11 ’Magua, mua pãrag mʌch himeerba jaau chirʌmgui hajim hanʌm hich Jesuu: Warrgar Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌn heejã Juan chi hõor pör choomie k'ãai hʌ̃rʌʌcharam chan hãbjã chuk'u hajim. Mamʌ chi mʌ hiek hũrwia, mua nem waubarmjã k'ap'ʌnaa, Hẽwandamta hich t'ãar hee hau sim wounan chadau, maadëu nem higba k'itawiajã, Juan k'ãyau k'apcha hajugui hajim hanʌm, jãga Hẽwandam hichdëu hõor peerdʌ hat'am t'ãar hee sĩeicheejẽ. \p \v 12 Mag jaaumamua, ’Pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm: Juan sĩsierr haigmua hĩs hewagjã chadcha hõor pöm Hẽwandamagta hamach t'ãar hajaug paapinaa hamach Pörk'a haum k'õchk'a t'ʌnʌm. Pari hamau mag hẽk'a durrum dʌ̈i hĩchab chi t'et'em k'ʌʌnau jũrr k'ajap'am nemjö mag Hẽwandam hamach Pörk'a hauju hiekta warre chugpaapʌ̈iju hẽk'aajem. \v 13 Warrgar Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌnau jaaujerr hiek dʌ̈i Moiseeu ley p'ã pʌatarran, sĩi Juan bëe nʌm hora Hẽwandamauta mag hõor t'ãar hajaug paanaa ham Pörk'aan bëeju k'ap jawaag hajim. Magtarr haawai Juan bëewi jaauchëtarran mag warrgarwe mʌ higwi hamau jaaujerrjö haadëm hajim. \v 14 Maagwai mag hi hiek hʌ̈k'am k'õsi nʌm k'ʌʌnau k'ap'ʌ hajugui hajim hanʌm, Juanan warrgarm profeta Elías haajerr bëeju jaaujerr kõit pʌ̈iwiata jãg nʌrrajim. \p \v 15 Magnaa hich Jesuupai, ’Keena, jʌ̃g hʌ̃rʌʌnaa cha mua jaau chirʌm wajap'a hũrbat hajim hanʌm. \p \v 16 Mag hiek'ak'agmamua, maach Pör Jesuu haig narr k'ʌʌnag, ’Mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm, pãar jãga nʌm habarí. Magnaa, Pãar har Juan hisegwi mʌjã hiseg nʌm k'ʌʌnan, chaain jemk'a nʌmua hamach k'apeen dʌ̈i k'ĩir haup'öbaadëmjöta nʌmgui hajim hanʌm. Warm k'ʌʌn garmua, “Maar dʌ̈i karris sir nʌm gaai honee jemk'abahut” haawaijã jemk'amap'a nʌm. \v 17 Maimua jũrr, “Magan sĩi hök'ĩirjuu hõor mee wai nʌm haiguimjö hohood habat” haawaijã magjã k'õchk'aba nʌmgui hajim hanʌm. Paarjã magta naawai, ¿k'ani k'õsi nʌmma? hajim hanʌm. \v 18 Pãar hee Juan chi hõor pör choomie nʌrraajeewai hirua Hẽwandamag jëwaag sʌrk'aajeejim, hajap t'ach k'öba. Magʌm vino chará bʌ̃ʌrjã döbajim. Mamʌ mag hoowi pãrau, “Jãan mepeer dʌ̈i k'apeerk'a sĩewaita sĩi hich jãg haai t'ach k'öba nʌrraajem” ha hiek'aajem pãrau. \v 19 Mamʌ hĩs mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa chaar bëewi, pãach dʌ̈i parhooba t'achdamjã k'önaa vinodampa dö k'itaawai, jũrr magjã k'õchk'aba warag pãrau mʌ hëugar, t'ach bipöm k'önaa vino pigjã chitʌm haajem. Magnaa gobierno dëbpaar jëeu nʌmua hõor k'ũguurjem k'ʌʌn dʌ̈ijã k'apeerk'anaa pekau pöm sĩsidʌm k'ʌʌn dʌ̈ipa k'apeerk'a chitʌm ha hiek'aajerramgui hajim hanʌm, mʌjã hiseg nʌm hiek'au. Pari har chi Hẽwandamau k'ĩirjug deetarraucha k'ĩirju nʌm k'ʌʌnau chan magba, hamau chadcha k'ap'ʌ nʌm, chijã k'ʌʌnta hich Hẽwandamaucha pʌ̈itarr k'ʌʌn hagá ha hiek'amajim haajem. \s1 Jesuu hich nʌrraajerr p'öbör higwia hiek'atarr \r (Lc 10:13-15) \p \v 20 Jesuu hoowai hirua hʌ̃rcha hag na hõrau nem hooba haajem nem waumatarr p'öbör heem k'ʌʌnauta bʌ̃ʌrjã Hẽwandam higba ni hi hiekjã hʌ̈k'aba naajim hanaabá. Magbaawai k'ĩesir hiek'amamua mak'ʌʌn p'öbör heem k'ʌʌn higwiata magjim hanʌm: \p \v 21 —¡Hëh, hapdurr, Corazinpien! ¡Hëh, hapdurr, Betsaidapienjã hagjö, Hẽwandamau ham hi hagk'am hed! Ham hee nem hooba haajem nem wau nʌmua Hẽwandamau hich juapá hoopitarr Tiro p'öbör heeta wa Sidón p'öbör hee k'ãijã wautarr hamuan, nawe hamau hamach k'ĩirjug k'aigbam hisegwi sʌrk'ak'amgui hajim hanʌm. Magtarr hamuan hamau t'eerju t'eerwia, hʌ̃r jupnaa, putiu pör börrnaa, k'oopa nʌm k'ʌʌn sʌrk'aajemjö sʌrk'ak'am. Mag nʌmua hamau hamach mor hãsie hewag k'ĩirjuwia Hẽwandamag jëeuk'am, hamach k'aibag chugpamk'ĩir. \v 22 Pari cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au Hẽwandamau mʌg durr hi hagk'am hed Corazinpienta Betsaidapien dʌ̈i hirua ham gaai masiicha waupʌ̈ijugui hajim hanʌm, Tiropien dʌ̈i Sidonpien k'ãaijã, hamachdëu hũrtarrta hʌ̈k'aba harr gaaimua. \v 23 Maagwai Capernaumpien higwiajãh, ¿k'an habarju? hajim hanʌm. Magnaa hichdëupai, ¡Hëh! Hamaun hamach t'ö nʌmgui hajim hanʌm, hamachta chi wäjäaun hawia. Hamaun hʌ̃gt'ar paauk'abaimaajã hamachta chi pörnaan k'ajupii nʌm. Mamʌ jãk'ʌʌn chan Hẽwandamau hich haar höbeerpiba, k'ĩmie durrta warag bark'ʌʌipʌ̈ijugui hiek'amajim haajem. Sodoma p'öbör heeta jãg pãar hee hõrau hooba haajem nem waumatarr wautarr hamuan, jãg p'öbör hagt'a sĩerrak'am, Hẽwandam hiek hʌ̈k'atarr gaaimua. \v 24 Pari mʌ cha hiek'a chirʌm hiek'au Hẽwandamau mʌg durr hi hagk'am hed gaai, pãar gaaita Hẽwandamau hat'uucha mas deejugui hajim hanʌm, Sodomapien k'ãaijã. \s1 Jesuu, “Mʌ hiekta hʌ̈k'abat, mua pãar k'ĩir meeupiju” ha hiek'atarr \r (Lc 10:21-22) \p \v 25 Hich mag jaar hĩchab hich Jesuu hich Hayag jëeumamua, —Tata, mua pʌrʌg hʌ̈u hajim ha chirʌmgui hajim hanʌm, pʌchta hʌ̃gt'arm magwe nem t'um mʌg wëjöm Pör haawai. Mʌ honee chirʌmgui hajim hanʌm, hõor hamach k'ĩirjug k'aug t'öwia, nem t'um k'ap'ʌm k'ap'ʌm haajem k'ʌʌnaujã hamach peerdʌju hiek k'augba harrta, jũrr pua k'ĩirjugdam meraa chaainjö k'it'ëem k'ʌʌnagta hʌ̈u k'augpibaawai. \v 26 Chadcha puata nem wajap'a waaujem Tata, pʌchdëu juau ham dʌ̈i magju hatarr haawai hajim haajem mag jëeumamua. \p \v 27 Mag hich Hayag hʌ̈u hajim hawia jũrr haig narr k'ʌʌnagta, ’Nem t'um mʌg t'ʌnʌmʌn mʌ Hayau mʌrʌgta deejimgui hajim hanʌm. Mamʌ hãbmuajã k'augba sim, k'ai hagá hi Hiewaa. Hãba hich mʌ Hayaupaita k'ap'ʌ sim, chadcha mʌ hi Chaairau. Mʌg nʌm haig hãbmuajã k'augba sim, k'ai hagá mʌ Haai. Hãba mʌch chi Chaairaupaita mʌch Haai k'ap'ʌ chitʌm. Bigaaum k'ʌʌnau k'ap'ʌ haju hawiajã, mʌchdëu hamag jaaubarm k'ʌʌnaupaita hĩchab k'ap'ʌ haju haai nʌmgui hajim hanʌm. \v 28 Magua, muan pãragan, chadcha mʌ Haai k'ap ham k'õsi nʌm k'ai, mʌ hiekta hʌ̈k'abat ha chirʌmgui hajim hanʌm. Pãach pekau pömag k'ap'ʌnaa hök'ĩirjugau gaai machaaga nʌm k'ʌʌn, mʌʌta pãrau pãach t'ãar hee haumʌn, muata pãar hök'ĩirjug meeupijugui hajim hanʌm. \v 29 Hidëu mʌrʌgta hʌdʌraa pãachig nem jaaupibat; muan hök'ar hit'ũuta jaaumaajem. Pãrau mua jaau chirʌm hipierraata hamʌn, hʌ̈u pãar k'ĩir meeu nʌisiju. \v 30 Mua nem jaau chirʌm chan hatcha p'it'urg haawai pãrau pödbajöjöom k'abam. Muan nem t'um pãachdëu pödju hayaam nemta jaaujemgui ha jaaumajim haajem. \c 12 \s1 Jesús k'apeenau jua hʌ̃ʌijem hed trigo p'ierrtarr \r (Mr 2:23-28; Lc 6:1-5) \p \v 1 Hich mag jaar biek hãb jua hʌ̃i nʌm hedcha maach hi dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌn t'um hi hiek jaaut'urwia deeu hi dʌ̈i narr haawai, hich Jesuu trigo p'ur wëjöm hee maar p'ë wai dichjim. Magbaawai maar hee hãaur k'ʌʌnau chi bich t'ʌrrëunaa, jua heepai sigt'ʌnaa k'ö wënʌrrajim. \v 2 Maig hĩchab fariseonaanjã dʌ̈i narr haawai mag hoowi hich Jesuugta, —Pʌdë hoobá, jua hʌ̃i nʌm hed haawai bʌ̃ʌrjã p'idk'aju k'aba nʌmta, pʌ k'apeenau jãg trigo p'ierrnaa k'ö wënʌrrʌm. ¿Pua chan k'augba hab, jãgpai p'ierr nʌmjã nem pöm heeu nʌm dʌ̈i hãba sim? hajierram hirig. \p \v 3 Magbaawaita jũrr Jesuu hamag, —Mamʌ ¿k'ani mʌ k'apeenau k'aigba habar? hajim. ¿Magan pãrau chan Hẽwandam hiek p'ã sim gaai t'ʌ̃ʌrwai hooba haajeeb, Daviiu hich dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌn dʌ̈imua hamach jãsöo p'öbaadeewai Hẽwandam hat'eem pan k'ötarr? \v 4 Mag pan parhoobam k'ʌʌnau k'öju k'aba, hãba p'adnaanaupaita k'öju haai naajim. Mamʌ pãrau k'ap'ʌ nʌm, jãga hirua Hẽwandamag jëeujem deg dubwi Hẽwandam hat'eem pan nasãd gaai p'ë sĩerr hauwi k'öjĩ. Mamʌ mag k'ötarr paarjã Hẽwandamau hi chig habajim. \v 5 ¿Wa pãrau Moiseeu ley p'ã pʌatarr gaai t'ʌ̃ʌrwai hooba haajẽwa? Jua hʌ̃ʌijem hed hawiajã p'adnaan Haai hi jëeujem deg p'idk'aawai pekau k'abam ha sim. \v 6 Mag Haai hi jëeujem deg p'idk'aju haai sim k'ai, ¿jãgwi mʌ mag Haai hi jëeujem di k'ãaijã hich Jöoiraucha pʌ̈itarrauta sabarhed hawi mʌch k'apeenag trigo p'ierr k'öpi jaauju k'aba chirʌ́? \v 7 Wajapcharan jãg Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaau sim pãrau k'augbata naabahab, Hẽwandamau hich hiek gaai “Nemchaain t'õonaa mʌrʌg jëeuwai hʌ̈u sĩeb mamʌ, muan pãach k'apeenta hʌ̃rcha dau haug k'aug paraa hapim k'õsi chirʌm” ha sim. Pãrau hirua mag sim wajap'a k'ap'ʌ naak'iin, jãg hõor hiekk'õr chuk'um k'ʌʌndampa pãrau k'aigba nʌm ha jaaubajugui hajim. \p \v 8 Maimua ham jʌ̃gdaar mag hiek'apʌ̈iwia deeu hichdëupai, ’Mʌʌn Hẽwandam Hiewaa Hemk'ooirau. Muata t'umaam k'ʌʌnag k'an nemta wauju haai nʌ wa wauju k'aba nʌ ha jaauju haai chirʌmgui hajim, jua hʌ̃ʌijem hed hawiajã. \s1 Woun hãb jua jʌser k'itarr Jesuu monaaupʌ̈itarr \r (Mr 3:1-6; Lc 6:6-11) \p \v 9 Mag trigodö hee fariseonaan dʌ̈i hijẽjẽb sĩewi petaau, haigmua dak'a maach meeun Hẽwandam hiek jaaujem di sĩerr hee dubimajim. \v 10 Mag Haai hi jaaujem deg woun hãb jua jʌser k'itʌmjã sĩejim. Hamach chi fariseonaanau Jesús hipeerdʌwi nem hagcha k'aba jaaubarm gaaimua hi himeraa pʌr hauju hẽk'aajerr haawai, juau hogt'om hirig, —¿Jua hʌ̃ʌijem hed hawiajã, hõor mor masim k'ʌʌn monaauju haai sĩ? ha jëeujierram. \p \v 11 Magbaawai hichdëu hamag magjim: \p —Pãar mʌg nʌm haig pãar ovejadam dau hãb k'ãijã jẽbdeg buudimaawai, ¿k'aíuta jua hʌ̃ʌijem hed hawia jẽu hawaan maba haajẽ? Mag sim, ¿pãrau hoowai maach wounaanta nemchaain k'ãaijã hʌ̃rcha balee naabá? hajim. \v 12 Mag sim haawai jua hʌ̃ʌijem hed hawiajã hichiita muan hõor dau haug k'augju haai nʌm ha chirʌm hajim hamag. \p \v 13 Magnaa hich Jesuupai chi woun mag jua jʌser k'itarragta, —Dayag jua hʌabá hajim. \p Magbaa chadcha jua hʌabaa jua monakk'a warm chi wajap'a sĩerr dʌ̈i hãba sĩsijim. \v 14 Mamʌ jua hʌ̃ʌijem hedta magbarm hoobaawai, haigmua höbëraau, chi fariseonaanau Jesús t'õopʌ̈yaag jãga hak'iina ha k'ĩirju nʌisijim hanaabá. \s1 Jesús higwia warrgarwe jaautarr \p \v 15 Mag hich t'õopʌ̈iju k'ĩirju p'öbaadëm hich Jesuu k'aug hat'aawai hichta warag haigmua petajim. Mag hi petaawai hõor pöm dʌ̈i hi hẽudee wëtjim. Jesuu mor masim k'ʌʌn t'um hich haig waibëe nʌm monaaupʌ̈i maajeejim. \v 16 Mamʌ hichdëu mag hõor monaau simjã sĩi k'apanag hee parhooba hich jaaupiba haajeejim. \v 17 Pari magtarran, Hẽwandam hi jaaumie jöoi Isaías k'ararrau hich Jesús higwia jaautarrjö hamk'ĩir hajim. Chi Hẽwandam hiek gaai hi higwia mag sim: \q1 \v 18 “Hachá sim mʌ chog” ha sim Hẽwandamau, “mʌchdëu jʌr hautarr mʌchdëu k'õsim. \q1 Hi gaaimuata mʌ honee chirʌm. \q1 Hi gaai, mua mʌch Hak'aarta p'ẽs deeju. \q1 Magbaawai hirua jaauju, jãga hõor mʌ dʌ̈i wënʌrraju haai nʌ. \q1 \v 19 Hí chan hõor dʌ̈ijã meeurraunaa k'ĩesir hijẽjẽbjã haba, ni kaaijã hee hõor dʌ̈i meeuk'arrjã chuk'u haju. \q1 \v 20 Mag hi pʌ̈ibarm chan hõor dau hap'ʌʌ k'it'ëem k'ʌʌn warag dau haug waupiegjã k'aba, ni hich hiek gaai hubʌ k'aba k'it'ëem k'ʌʌn hok'oopiegjã k'aba, \q1 warag hich meebarm gaaimua hõor hʌ̈u peerdʌju hayaa hapiegta pʌ̈iju. \q1 \v 21 Magbaawai durrpierram k'ʌʌnau hi higwia, ‘Jãguata chadcha hʌ̈u maach peerdʌ hauju k'abahab’ hajurau” ha sim Hẽwandamau hich hiek gaai. \rq (Is. 42:1-4)\rq* \s1 Fariseonaan hiek meperauta Jesuug juapá dee sĩejim haajem \r (Mr 3:20-30; Lc 11:14-23; 12:10) \p \v 22 Biek hãb woun hãb dösãt bënëu sim Jesús haig haibëejierram. Mag woun hich hag bënëu meu meraanaa daujã k'ĩsu k'itajim. Mag hich haig haipierrwai Jesuu hi dau monaaupʌ̈iwia mag meu meraa sĩerrjã wajap'a hiek'apijim. \v 23 Mag hoowi hõor dauderraa nʌm hiek'au hamach wir haigpai, “¿Keena, mʌg woun jöoi David k'ararr chaain hewagam k'ʌʌn heem maach peerdʌ haumk'ĩir pʌ̈iju haajerr k'abam k'ai?” haajeejim, Jesús higwia. \p \v 24 Pari hõordamau sĩi mag nʌm hũrbaawai fariseonaanau jũrr ham hichaaur, —Dösãtnaan pör Beelzebú dʌ̈i bën dötarr haawaita hag juapaauta jãg hõor mor heem mepeenjã dau daau jʌrk'ʌʌi nʌrrʌm haajeejim. \p \v 25 Pari hamau hamach heepai mag nʌmjã Jesuu k'ap'ʌ sĩerr haawai jũrr hich garmua hamag magjim: \p —Pãrau hoowai, gobiernoou hich higar nʌm k'ʌʌn jãrrcha t'öonaa hamach wir haigpai wërbʌpik'iin, ¿mag gobierno warre k'ʌt mabaju k'ai? Wa hãbmua k'ãijã hich chaain dʌ̈ipai meeuk'awi hamach wir haigpai wërbʌk'iin, ¿warag haaidʌbaju k'ai? \v 26 Pãar hiek mag mʌjã dösãt dʌ̈ita chirʌm hanaawai, dösãtauta wir haig dösãtpai jʌr wërpk'iin, pöd hich mag jua t'eeg sĩerrabajugui hajim. \v 27 Chadcha mag dösãtnaan pör Beelzebuuta mʌrʌg hich jua t'eeg dee sim k'ai, magan har pãach higar t'ʌnʌm k'ʌʌnaujã hagjö hi juapaauta mepeen jʌr wërp nʌm. Mag nʌmta ¿jãgwi pãrau mak'ʌʌnag chan bʌ̃ʌrjã magʌm haba nʌ? ¿Chadcha hich Hẽwandamauta hamag magamk'ĩir hich juapá dee sim pãachdëu k'ap'ʌ naawai k'abá? Pãar hiek mag chi dösãtaupaita wir haig hich k'aibag waaujem hanʌpí, magan jãg chi mʌ dënjö dau daau mepeen jʌr wërp nʌm k'ʌʌnagchata jëeu hoobat, daau hamau chadcha dösãt juapaauta jãg jʌr wërp nʌm habarju. Pãach chi mʌrʌg mag hiek'a nʌm k'ʌʌnta hag heyaajã k'aba hiek'a naabahab. \v 28 Muan chadcha Hẽwandam jua t'eegauta mepeenjã jãg jʌr wërp chitʌmgui hajim. Mag mepeen mua jʌr wërp chirʌm gaaimua pãrau k'ap'ʌ haju haai nʌm, ya hich Hẽwandam chi jua t'ierrta mʌig pãar hee sĩeichëm. Mamʌ magʌmjã pãrau k'augba nʌmgui hajim. \p \v 29 ’Pãadë k'ĩirjubat. Ni hãbmuajã mʌg nʌm haig sĩi hãb jierrnem wajap'am dʌ̈i hich di t'ʌa sim haig dubwi hi nem jĩgk'abaju. Sĩi k'apanaam k'ʌʌnau wa hi k'ãai hʌ̃rʌʌcharamua hi hibʌʌr hauwi k'abam chan, pöd hi nem jĩgk'abamgui hajim. Hich hagjöta simgui hajim mepeerjã. Mʌ hi k'ãai jua t'eeg hʌ̃r k'aba chirak'iin, muajã pöd hõor mor heem mepeen jãg dau daau jʌr wërpbaju. Mamʌ mua chadcha Hẽwandam juapaauta mʌg nem wau chitaawai meperaujã mʌ jua jʌmba haajem. \v 30 Magua, mua mag chirʌm: Har chi mʌ higar k'aba sim wounan hichta dösãt higar sim; maimua Hẽwandam hiek hʌ̈k'api hawaag mʌ hipierr hõor hãbamʌg jʌr p'ëba simuan waragta jʌr wërp simjö simgui hajim. \p \v 31 ’Magua, mua mag chirabma hajim hich Jesuupai: Hẽwandamaun chadcha hõor k'aibag t'umaa chugpaaju, ham parhoob hiek'amatarrpa t'um. Mamʌ pekau hãb sim, maan mua Hẽwandam Hak'aar jua t'eegau nem wau chitʌm hoo nʌmta warag mepeer gaai t'ʌ nʌmʌu. Mag pekau chan Hẽwandamau bʌ̃ʌrjã k'ĩir hok'oobamgui hajim. \v 32 Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa higwiata k'aigba k'ãijã hiek'a nʌm pekaun hʌ̈u chugpaaju; mamʌ chaig pãrau mua mag Hẽwandam Hak'aar juapaau k'aba Beelzebú jua t'eegauta mepeenjã jʌr wërp chitʌm hanarr chan mʌig heegarjã chugpaaba, ni mʌg hatag Hẽwandamau deeu jẽb hiiur hompaabarm gaaijã chugpaaba hich mag sĩsijugui hajim, Hẽwandam Hak'aar higwiata mag hiek'a naawai. \s1 Jãga hõor wajaug k'ap'ʌ haajẽ \r (Lc 6:43-45) \p \v 33 Mag hiek'ak'agmamua hĩchab hamag magjim Jesuu: ’Pãadë mʌ sëu hawia nemjĩir jĩirwaijã wajap jarba sĩi hich jãg bãaupibat. Mag nemjĩir wajap chëbajugui hajim. Mamʌ wajap'ata p'ãichichagau bʌ̈ k'uanaa jar bãaumʌn, mag nemjõ wajap'a chëju. Wajapcharan hich chë sim gaaimuata k'ap'ʌ haajemgui hajim, jãga sĩ mag nemjõ. Hich jãgta naabahab hajim pãarjã hagjö. Pãach nem wau nʌm gaaimuata pãachdëupai pãach jaau naabahab, hõor wäjäauná wa hõor k'aigbam k'ʌʌná. \v 34 K'ĩirjug chuknaan, jãg pãar hö k'aibag sĩsidʌm k'ʌʌnau, ¿jãga pãrau nem wajap'am hig hiyʌ̈ʌ habarju? Nem dich k'ĩirjug hee k'ĩirju hahauk'amta dich hiiu jaauba haajeeb. \v 35 Hõor k'ĩirjug wajap'am k'ʌʌnau nem wajap'am nemta hiek'a nʌm, hamau nem wajap'amta wauju k'ĩirju naawai. Mamʌ hö k'aigbam k'ʌʌnaun, hiek'aawaijã k'aigbata hiek'a nʌm, ham hödi sĩi nem k'aigbamta wauju k'ĩirju sĩsid haawai. \v 36 Pari mʌ cha hiek'a chirʌm hiek'au, Hẽwandamau hõor hi hagk'am hedan, mʌig heegar haawai pãach hiek k'aigbam hiek'aajerr t'umaa pãach hidamaucha hirig jaaujugui hajim, k'an jãgwia mag hiek'aajeejĩ. \v 37 Wajapcharan mʌig heegar haawai pãach hiek'amaajerr hiek'aupaita wir haig pãach hiekk'õr chuk'u nʌm ha jaaupiju, wa warag pãach k'aibag k'ãijã waupi jaaujugui ha jaaumajim chi fariseonaanag. \s1 Fariseonaanau hamachdëu nem hooba haajem waupi jaautarr \r (Mr 8:12; Lc 11:29-32) \p \v 38 Biek hãb fariseonaan heem k'ʌʌnau maestronaan heem k'ʌʌn dʌ̈imua Jesuug, —Maestro, maraun maach dak'ĩirta pʌrʌg hag na bʌ̃ʌrjã maadëu hooba haajem nemta waupim k'õsi nʌmgui hajierram. \p \v 39 Magbaawai hich Jesuu hamag magjim: \p —Pãran pãachdëu Hẽwandam hiseg nʌm gaaimua warag chi hajaugjã chuk'u t'ʌnaawaita warag pãachdëu nem hooba haajem nempata pãach dak'ĩir waupi nʌm. Mamʌ mua waubamgui hajim. Mag k'ãai warrgar jöoi Jonás haajerr nemmeeurrk'an buch hee k'ãai t'ãrjup sĩerr gaaimua Nínivepienau Hẽwandamau hi pʌ̈itarr k'aug hautarrjöta, hĩchab mʌchjã Hẽwandamau pʌ̈itarr pãrag k'ap hapijugui hajim, mʌch hiiu p'iidʌbarm gaaimua. \v 40 Hich jãg Jonás nemmeeurrk'an bi hee hãsdawam k'ãai t'ãrjupnaa hedaramjã k'ãai t'ãrjup sĩerrjö, hich hagjö mʌch chi Hemk'ooi Hiewaajã hĩchab hãsdawam k'ãai t'ãrjupnaa hedaramjã k'ãai t'ãrjup chirajugui hajim, jẽb hee. Mamʌ mag hoobarmjã pãrau hʌ̈k'abajugui hajim hamachigcha. \v 41 Magua, Hẽwandamau hõor hich haar p'ë hauju wa p'ë hauba k'ãijã haju jaau nʌm hed, Nínivepien p'iidʌtk'awi hamach hipaarmua pãar k'aibagta warag Hẽwandamag hĩgk'a t'ʌnʌʌuju, warag pãar k'aibag waumk'ĩir. ¿K'an jãgwi? Jonaau Hẽwandam hiek hamach haar jaaubaimaawai hamau magʌmjã haba hʌ̈k'atarr haawaima. Mamʌ hĩs mʌ Jonás k'ãaijã hʌ̃rʌʌcha chirʌmuata Hẽwandam hiek jaau chitʌmjã pãrau bʌ̃ʌrjã hʌ̈k'amap'a nʌmgui hajim. \v 42 Mag Hẽwandamau ham p'iriutk'a hauwia chachbarm jaar hĩchab Sabá durrmua rey Salomón hoon bëetarr hʌʌiraujã hich hipaarmua hĩchab pãar k'aibagta Hẽwandamag hĩgk'a t'ʌnʌʌujugui hajim, hí pãar k'ãaijã warpmuata Hẽwandamau Salomonag k'ĩirjug deetarr hiek'a sim hũraan bëetarr haawai. Mag k'ãai mʌ Salomón k'ãai hʌ̃rpai chirʌmuata mʌig pãach nʌm haig Hẽwandam hiek jaau chirʌmjã pãrau hũrmap'a nʌmgui hajim, mag hamachdëu nem hooba haajemta hamach dak'ĩir waupi narr k'ʌʌnag. \s1 Bën hãk'ãar deeu hõor mor hee sĩeicheewai jãga haajẽ ha jaautarr \r (Lc 11:24-26) \p \v 43 Mag hiek'ak'agmamua, ’Hĩs mʌg mʌ hiek hũrbarmjã hʌ̈k'aba habarm gaaimua warram k'ãaijã warag Hẽwandam dʌ̈i hiekk'õr pöm nʌisim k'ap hamk'ĩir, pãrag mʌg ejemplo jaauk'imgui hajim. Magnaa hichdëupai, Bën k'aigbam hõor mor heemua jʌrpäaiwain warp hõor chukag hee p'ʌrëu nʌrraajem. Mamʌ pöd hich sĩeimaju baauba habaawai k'ĩirju sĩi hawia, \v 44 “Deeu mʌch chiraajerr deg chiraimaag majugui” hawia, deeu hich hag woun jʌrmaajemgui hajim. Mag mawia hooimaawai, chadcha di chaarta wajap t'ũapwi hãbamʌg nem jök'anaa hau sĩsidʌmjö dijã parii hooimaajem. \v 45 Mag hoobaimaawai, deeu mawia, hich daumaai hich k'apeen hich k'ãaijã k'aigbacharam k'ʌʌn siete jʌr p'ë hauwia, deeu mag woun mor hee naaicheejemgui hajim. Magbarm haigmua chi wounjã warr hich sĩerr k'ãai warag hat'uuchata k'aibag sĩsiejem. Hĩsim k'ʌʌn jãg k'aibag sĩsidʌm k'ʌʌnjã hich magta hajugui hajim meperau ham dʌ̈i, Hẽwandam hiek hũrtarrta hʌ̈k'aba harr gaaimua. \s1 Jesús heeugpeenau hamach hãd dʌ̈imua hi dʌ̈i hiek'am hig narr \r (Mr 3:31-35; Lc 8:19-21) \p \v 46 Hagt'a Jesuu hõrag hiek'a sim hee, hi hãd hi heeugpeen dʌ̈i bardʌtk'achëwia hi dʌ̈i hiek'am hig naajim. Mamʌ hi sim haar dubba daaugajãrpai naaichëtarr haawai \v 47 hãbmua chi Jesuug, —Pʌ hãd pʌ heeugpeen dʌ̈i daaugajãr nʌmwai; ham hiek pʌ dʌ̈i hiek'am k'õsi nʌm haajem ha jaaujim. \p \v 48 Magbaa jũrr hichdëu, —¿Chijã hagá mag mʌ hãd, maimua chijã k'ʌʌn hagá mag mʌ heeugpeen? hajim. \p \v 49 Magnaa maach hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnagta jua hʌanaa, —Chamʌ k'ʌʌnta mʌ hãd hanaa mʌ heeugpeenauwai hajim. \v 50 Mʌrʌgan mʌ Haai hʌ̃gt'ar chiraajemua k'õsimjö nem wau nʌm k'ʌʌnta mʌ hãd hanaa mʌ hʌ̃p'ʌʌinau, maimua hĩchab mak'ʌʌnta mʌ k'odnaanaugui hajim, hich Jesuu. \c 13 \s1 Woun hãbmua nemjĩir dau p'ötarr hag nem hĩgk'aa \r (Mr 4:1-9; Lc 8:4-8) \p \v 1 K'ãai hãb Jesús hich jẽer sĩerr degmua mawia t'ʌrrdö higaau hoo sĩsijim. \v 2 Maigmua hich bigaau hõor pöm p'ʌʌrbaadeewai hichta warag bote hee waaidʌwi döjãrraa barjöisijim. Maagwai chi hõran durr mos gaaipaita pos t'ʌnaajim. \v 3 Mag mam barjopnaata ejemplodam jaaumamua nem k'ĩir pogk'e jaaumajim. Mag jajawagmamua magjim: \p —Woun hãb nemjĩir dau p'oon majim haajem. \v 4 Mag sĩi p'ömam hatarr haawai hãaurag chi nemjĩir daudam bʌ̈ diichjem hee burrjim haajem. Magbaa nemchaain bëewia sĩi k'ök'ʌʌipʌ̈ijim hanaabá. \v 5 Maimua hãaur k'ʌʌn sĩi mok pör jojoodög heeta burrjim haajem, wajappai jẽb chuk'u sĩerr hee. Mak'ʌʌnan chi t'arrp'ëen hʌ̈u jöpcha t'arrp'ë höbërjim haajem. \v 6 Pari hedau pechag wʌʌbaadeeu sĩi hënanauk haadëmua p'uabaadëjim hanaabá, mokdau k'urau pöd hierr k'aar jẽrk'aba hʌ̃rʌʌta k'aark'a k'it'ëe harr haawai. \v 7 Maimua hĩchab tagam p'ötarr miudö harr hee burrwia, chi miuta nemjĩir k'ãaijã bãau k'ap'í bãauwia, sĩi chi nemjĩirdam hichdëuta pör pʌrëu haujim haajem. \v 8 Mamʌ tagam hʌ̈u jẽb wajaug hee burrtarran, wajap'a höbërwia hʌ̈u nem wajaug p'ur jopjim hanaabá, nem bich dapag maimuajã bich t'ʌʌ, maimua pogk'a bich daii; mamʌ mag sĩsidʌm chan bʌ̃ʌrjã chi vano chuk'u. \p \v 9 Mag nem hĩgk'aadam jaau höpʌ̈iwi haig narr k'ʌʌnag, ’Keena, jʌ̃g hʌ̃rʌʌnaa chamʌg nem hĩgk'aadam mua jaau chirʌm wajap'a hũrbatgui hajim hich Jesuupai. \s1 K'an jãgwi ejemplodamauta Jesuu hõrag nem jaaujeejĩ \r (Mr 4:10-12; Lc 8:9-10) \p \v 10 Mag hi nem hĩgk'a höpinaa maach chi k'apeenauta hirig, —¿Jãgwiata pua jãg ejemplodam jaaumamuata hõrag nem jaaujẽ? ha jëeu naajim. \p \v 11 Magbaawai hichdëu marag magjim: \p —Pãrau k'augam k'õsi hũr naawai warre mʌchdëuta pãrag k'ap'ʌ hapi chirʌmgui hajim, jãgata Hẽwandam hõor t'ãar hee sĩeicheejẽ. Pari warm k'ʌʌnag mag k'augpibamgui hajim, hamau k'augam k'õsi hũrba naawai. \v 12 Mag k'ãai har chi t'ãar honee hũrm k'õsi hũr nʌm k'ʌʌnagta Hẽwandamau warag k'ĩirjug deeju, hich hiek k'apcha hamk'ĩir. Mamʌ har mag nem waumap'a nʌm k'ʌʌnag chan deeba, warag ham jua heem k'echeu haumaju hajim. \v 13 Maguata mua sĩi ejemplo jaaumamuata hamag nem jaauba haajeeb, mua nem wau chitʌm hamau hoo nʌmta hoobamjönaa mua nem jaau chitʌmjã hũr nʌmta hũrbamjö naawai. \v 14 Hamach jãg nʌm gaaimua ham gaaita pa sĩebahab Hẽwandamau hich hiek gaai jöoi Isaías k'ararrag p'ãpitarr. Hirua p'ãtarr mag sim: \q1 “Par hamau hũrwiajã hũrbamjö k'augbajurau. \q1 Par wajap hoo nʌʌ hawiajã hoobamjö hajurau. \q1 \v 15 Mʌk'ʌʌn wounaan k'ĩirjugan sĩita hãr sim; kachjã k'ĩnaa daupata k'ĩ sĩsidʌm. \q1 Mag naawai pöd hũrjã hũrba ni hoojã hooba, ni mʌrʌgjã hamach pekau chugpaapi jëeuba nʌm, hamach peerdʌ haumk'ĩir.” \rq (Is. 6:9-10)\rq* \p \v 16 Mag hiek'apʌ̈inaa deeu maragta, ’Pari pãar honee habat hajim; pãrau pãach daúacha mua nem wau chitʌm hoonaa pãach jʌ̃gʌucha mʌ hiekjã hũurjeewai mak'ʌʌn jöoi Isaiaau jaautarrjö k'aba nʌmgui hajim. \v 17 Magnaa, Chadcha mʌch himeerba pãrag mag chirʌmgui hajim: Warrgar k'apan Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌnau cha mua nem wau chitʌm pãar dënjö hamach daúacha hoom k'õsi hatarrjã pöd hoobajierram. Cha pãrau hũr nʌmjã hamach jʌ̃gʌucha hũrm k'õsi hatarrjã pöd hũrba durrajimgui hajim. \s1 K'ani jaau sĩ nemjĩir dau p'ötarr hag nem hĩgk'aau \r (Mr 4:13-20; Lc 8:11-15) \p \v 18 Maimuan chadau hich Jesuu, ’Hũrbat, mua pãrag jaauk'imgui hajim, k'ani jaau sĩ chaig mʌchdëu nemjĩir dau jaau chirarr hag ejemploou. \v 19 Har mʌg Hẽwandam hiek jaau nʌm hũr nʌmjã pöd k'augbam k'ʌʌnan, chi nemjĩir daudam k'ʌdjã hee burrwia nemchaainau k'öpʌ̈itarrjöta nʌmgui hajim: Meperau bëewia, sĩi k'ũgurbaicheewai, Hẽwandam hiek hʌ̈k'atarrdam deeu hũrba harrjö hapäaijem. \v 20 Maimua har Hẽwandam hiek jaau nʌm hũrbaawai hʌ̈k'am k'õsi hʌ̈k'atarr k'ʌʌn, jũrr nemjĩir daudam mok pör jojoodög hee burrtarrjöta nʌmgui hajim. \v 21 Mamʌ jẽb chukag gaaimua chi nemjĩirdam wajap k'aark'aba harrjö, hĩchab mag hũrm k'õsi hũrnaa hʌ̈k'atarrjã wajappai hubʌ k'aba nʌm. Mag k'uk'urpai naawai, mag hiek wajap'am gaaimua chik'amnau k'aigbanaa p'it'urg haawaijã, deeu Hẽwandam hiekta hisegwi, warr hamach naajerrjöta wënʌrram k'õsi nʌm. \v 22 Maagwai maach k'apeen hihãsisisdöm k'ʌʌn, jũrr mag nemjĩir dau miu hee burrwia chi miúa pör pʌrëu hautarrjöta nʌmgui hajim. Hamau Hẽwandam hiek hũrm k'õsi hũurjem, mamʌ deeu hamach k'ĩirjug heepai, “Jãgʌm gaaimua pöd mʌ p'atk'on hauba k'ãijã chitaju,” wa magbam k'ai, “Mua chadcha hʌ̈k'ak'iinjã, pöd parhooba mʌchdëu hampierr habaju” ha k'ĩirjuajem. Mag gaaimua mag nemjĩirdam hap'ʌʌ bãauwia pöd chëba harrjö, Hẽwandam hat'ee nem wajap'a wawaagjã pödba, sĩi serbiibata nʌmgui hajim. \v 23 Magarrau har Hẽwandam hiek hũrwia t'ãraucha hʌ̈k'aajem k'ʌʌnan chad, jũrr mag nemjĩir jẽb wajaug hee burrtarrjöta nʌmgui hajim. Magʌm k'ʌʌn Hẽwandam hat'ee nem waum k'õsi wau naawai, hamachdëu nem wauju hayagpierr waaujemgui hajim: hãaur k'ʌʌnau nemjĩir chi chëmiejö dʌ̈rrcha, hãaur k'ʌʌnau hagpierrpai maimua hãaur k'ʌʌnau bʌchk'unpai. Mamʌ t'umaam k'ʌʌnau hichiita hichdëu k'õsimjö haajemgui hajim. \s1 P'ũak dau k'aigbam trigo heeu jĩir wëjöm hee p'ötarr \p \v 24 Mag jaauwia, deeu hichdëupai mʌg ejemplodam jaaumamua magjim: ’Hĩs mua pãrag jaauk'imgui hajim, Hẽwandamau hichdëu hõor hi hagk'am hed jãga k'aigbam k'ʌʌn chi wäjäaun heemua hisegju. Maan mʌgaugui hajim: Woun hãbmua trigo jĩirjim haajem. \v 25 Mamʌ mag trigo hap'a sĩerrta, hõor t'um k'ãip'öbaadëmich, mag chi nemjĩir pap k'a huk'urm bëewia jũrr hi nemjĩir hee p'ũak dau k'aigbam hagjö trigojöo simta p'öt'urjim hanaabá. \v 26 Maimua chi trigo bich baupa haadeewai chi p'ũakjã hagjöo dʌ̈i bich baupa jöisijim hanʌm. \v 27 Magbaadëm chi chognaanau hoo hat'aawai hamach patrón haar wëtwi hirig, “Patrón, pua jĩirwai trigo happai jĩirtarrta, ¿jãga hĩs jãg p'ũak k'aigbampata hag hee bich baupa wëjö?” hajim hanʌm. \v 28 Magbaawai chi papk'ʌʌu, “Jã, maach dʌ̈i hiekk'õr paraam k'ʌʌnau k'ãijã hag hee p'ũak dau p'öwia k'abahab” hajim hanʌm. Magbaa chi chognaanau deeu pʌaba hirig, “¿Pua hoowai marau hag happai chi k'aarpa jẽu wërp'oon maju haai nʌ?” hajierram hanʌm. \v 29 Mamʌ magbaa chi nemjĩir k'ʌ jöoirau, “Hoob jẽwaan wëtmiet” hajim hanʌm, “magba hak'iin heeu pãrau chi trigo k'aardampa k'ãijã t'ʌrrëuduk'am. \v 30 Magju k'ãai hidëu warag hãba bãaupibat” hajim hanaabá. “Maimua ya p'ierr nʌm jaar paawaita mua hag hat'ee hõor pʌ̈ijugui hajim hanʌm, nacha hag happai t'ʌrrp'ënaa, k'õorjʌ̃naa hörpʌ̈imk'ĩir. Maimuan chadau hagjö chi trigo happai p'ierrwia chi hausĩiujem hee hausĩujugui” hajim hanaabá. Magtarr haawai hichdëu jaautarrjö hidëu bãaupiwia, p'ierr jaar paawaita hich mag chi p'ũak t'ʌrrp'ënaa, hag happai k'ĩet hörpʌ̈ijim hanaabá. Maagwai hõor hi hagk'am hedjã hich magta haju Hẽwandamaujã hich hiek hʌ̈k'abam k'ʌʌn dʌ̈i. Mamʌ hich hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnan, mag trigo wajap hãk'a sĩutarrjö hich haarchata p'ë hauwi hich dʌ̈i hich mag wai sĩsiju ha jaaumajim, hich Jesuucha. \s1 Mostaza dën nem hĩgk'aadam \r (Mr 4:30-32; Lc 13:18-19) \p \v 31 Mag nem k'ĩir pogk'e jaaumamua hich Jesuupai hĩchab mʌg nem hĩgk'aadamjã jaaujim, mostaza daudam bʌ̃rʌʌ k'itʌm higwi: ’Pãrau k'ap'ʌ nʌ, jãga sim habarí Hẽwandam hiek mua jaau chitʌm, maimua k'anjöta sim ha mua pãrag jaaubark'iin hajim. Mʌg Hẽwandam hiek mua jaau chitʌmʌn, mostaza daudam jẽb hee jĩir sĩubarmjöta simgui hajim. \v 32 Hiin chadcha tagam nemjĩir dau k'ãaijã hichta bʌ̃rʌʌcha k'itʌm. Mamʌ mag k'itʌmʌn nem bãau k'ap'í bãauwia, nem bʌ̈ pöm hãdëe haadeewai, sĩi nemchaaindam bëewi hag gaai di hëucheejemgui hajim. Hich hagjöta sĩebahab hajim hĩchab mʌg Hẽwandam hiek mua pãrag jaau chitʌmjã: Mʌʌgwaiwe chan k'apan k'abata hʌ̈k'a durrum; pari mag durrumuata warag nem pöm haaidʌbapäaiwai hõor k'apank'am k'ʌʌnau hʌ̈k'ajugui hajim. \s1 Levadura dën nem hĩgk'aa \r (Lc 13:20-21) \p \v 33 Mag jaaumamua hich Jesuupai, ’Hẽwandamau hich hiiu haawai mag hich hiek haaidʌpi nʌmʌn, hʌʌi hãbmua harin dʌ̈rrcha sim hee levadura pʌ̈itarrjöta simgui hajim. Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim, levadura bʌ̃rʌʌ pʌ̈itarrjã haaidʌmam hooba simta, harin t'um hʌrpi haaujem. Hich hagjöta sĩebahab hajim hĩchab Hẽwandam hiek mʌg mua jaau chitʌmjã. Mʌʌgwaiwe chan hõor pöm mʌg wëjöm hee hagt'a pömcha haaidʌba sim. Mamʌ mʌg hatag paawaita durr warp'am magwe haaidʌbaadee t'umaam k'ʌʌnau hũrab k'aba hũrjugui ha jaaumajim. \s1 Jãgwi ejemplo jaaumamuata Jesuu nem jaaujeejĩ \r (Mr 4:33-34) \p \v 34 Magta Jesuu nem k'ĩir pogk'e jaaumajim, ejemplodam deemamua. Ejemplo chuk chan hõrag nem jaauba haajeejim. \v 35 Mamʌ mag ejemplooupai nem jaaujerran, warrgar Hẽwandam hi jaaujerrau Jesús higwia jaautarrjö, ejemplo deemamuata hõrag nem jaauju harr haawai hajim. Mag hirua ejemploou nem jaaumaju hatarran, warrgarwe Hẽwandamau hõrag k'augpiba hich t'ãar heepai wai sĩsierrta jũrr hewag pawi hõrag k'ap hamk'ĩir jaaumaju hajim. Magtarr haawaita mag ejemplo jaaumam haigjã chadcha hag heyaa höbëbërgmajim. \s1 Jesuu jaaujim, k'anta jaau sĩ mag p'ũak k'aigbam trigo hee p'ötarrau \p \v 36 Mag hõrag ejemploou nem jaau höbaadeewai hõrag wëtpi jaaujim. Maimua t'um hërëubaadee hich jẽer sĩerr di haar majim. Maig maach happai hap'öbaadee, marau hirig maachig jaaupijim, mag p'ũak dau k'aigbam trigo heeu jĩir wëjöm hee p'ötarr. \v 37 Magbaa hichdëu jaaubaadëwi magjim: \p —Har mag chi nemjĩir dau wajap'am p'öjim ha chirarr, jã mʌchpaíugui hajim, mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa. \v 38 Maagwai hirua p'ötarr jẽb, jã mʌg hõor pöm wëjömta jaau sim. Chi nemjĩir dau wajap'am, hõor Hẽwandamagta hʌdʌraa hamach Pörk'api nʌm k'ʌʌnaugui hajim. Maagwai chi p'ũak k'aigbam, har sĩi Hẽwandam higar k'aba mepeer higar nʌm k'ʌʌnau. \v 39 Maagwai chi patrón k'a huk'ur hi nemjĩir hee mag p'ũak dau p'öt'urtarr, jã chi meperaugui hajim. Maimua chi trigo p'ur jöisiewai t'ʌʌju ha jaautarr, Hẽwandamau mʌg durr hi hagk'ajuuta jaau sim. Chi trigo t'ʌʌ nʌmjö hõor dajẽk haju k'ʌʌn, hich Hẽwandam chognaanaugui hajim, angelnaan. \v 40 Pãrau k'ap'ʌ naabá, p'ũak p'ʌnaa, jʌʌupinaa hörpäaijem. Hich jãgta haju hĩchab Hẽwandamaujã hõor dʌ̈i hichdëu mʌg durr hi hagk'abarm hed. \v 41 Mag hed mʌch chi Hemk'ooi Hiewaau mua mʌch chognaan pʌ̈ijugui hajim, sĩi bigaaum k'ʌʌnagjã pekau waupinaa hamachdëupa nem k'aigbam wau sĩerrjëem k'ʌʌn t'um hãbamʌg jʌr p'ëmk'ĩir. \v 42 Mag hãbamʌg jʌr p'ënaa horno paa dʌnʌmjö sim heeta bark'ʌʌiju. Magbaawai mag heeta hicharaucha bĩenaa gaai machgau ham k'ierr hujãkk'ʌr habarjugui hajim. \v 43 Mamʌ warm k'ʌʌn mamagk'am hee, jũrr Hẽwandamagta hʌdʌraa hamach wajaug paapi nʌmua hi dënk'a narr k'ʌʌnan maach Haai t'umaam k'ʌʌn Pörk'a sim dʌ̈ita nʌisijugui hajim. Magnaa hichdëupai, Keena, jʌ̃g hʌ̃rʌʌnaa cha mua nem jaau chirʌm wajap'a hũrbat hajim, mag hiek'amamua. \s1 Jesús dënk'aag jãga haju haai nʌ \p \v 44 Mag jajawagmamua hĩchab mʌg nem hĩgk'aadamjã jaaujim, hich Jesuu: ’Woun hãb chik'am jẽb gaai p'idk'a sĩejim haajem. Mag p'idk'a simuata jẽb heem nem wajap'am hoobaadëjim hanaabá. Magbaawai pöd hichdëu harrju k'aba haawai, sĩi hoo pʌawia, hich nemta warag hisegamjö t'umaa përk'ʌʌipʌ̈iwia, hag p'atk'onauta mag hichdëu nem hoo pʌatarr chi jẽbpa për haujim haajem. \p Maimua hich Jesuupai mag hich nem hĩgk'a sim hũr narr k'ʌʌnag magjim: ’Chi mʌ dënk'aju k'ʌʌnaun mag wounau mag p'ĩr haum k'õchgau hich nem t'um përk'ʌʌitarrjö hamach nem wai nʌmjã t'umta hiseg nʌmjö haju haai nʌmgui hajim, mʌʌta jũrr mag nem hajap'am hamachdëu hig nʌmjö paarpaag. \p \v 45 ’Mag mʌʌta nem wajap'am hamachdëu hig nʌmjö paarpaagan, chihöo chi hʌ̃rʌʌcha balee simta për hawaag jʌr wënʌrrʌmjö haju haai nʌmgui hajim. \v 46 Mag jʌr nʌmua chi baau hat'am k'ʌʌu hich nem wai sim t'umaa përk'ʌʌiwi jũrr mag chihöo mag hich nem përk'ʌʌitarr k'ãaijã hʌ̃rcha balee simta për hat'amjöta haju, chadcha mʌ dënk'am k'õsi mʌ jʌrwia baau hat'aawai. \s1 Hõor hi hagk'am hedan reeu dö hʌrëu nʌmjö haju jaautarr \p \v 47 Mag jajawagmamua, ’Hẽwandamau hõor hi hagk'am hedan, hãwarr pʌraag reeu döjãrr dö hʌrëu nʌmjöta hajugui hajim, hich Jesuupai. \v 48 ¿Pãrau hoowai mag hʌrëu wai jörröo hawia jiir haunaa, chi hãk'ãar t'eernaa barpʌ̈iwia, chi wajap'am happaita hauba haajẽ? hajim. \v 49 Hich jãgta hajugui hajim hĩchab Hẽwandamau pãar dʌ̈ijã, mʌg durr hichdëu hi hagk'abarm hed. Hẽwandamau hich chognaanag hõor k'aigbam k'ʌʌn chi wäjäaun heemua k'ĩet t'eerpi jaauju; \v 50 magnaa mag chi hãk'ãraam k'ʌʌn mag horno paa simjö sim hee bark'ʌʌipʌ̈iju. Mag bark'ʌʌibapäaiwai mamta hicharaucha bĩenaa gaai machgau ham k'ierr hujãkk'ʌr hajugui hajim, hamach k'aigba wënʌrrarr jũrr. \p \v 51 Mag jaau dichwia hich Jesuupai maach hich dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌnagta, —¿Pãrau cha mua jaau chirʌm wajap'a k'ap'ʌ nʌ? ha jëeujim. \p Magbaawai marau, —Hëera, maraun k'ap'ʌ nʌmgui hanaajim. \p \v 52 Magbaa hichdëu marag magjim: \p —Mʌg hiek hiiur mua jaau chirʌmjã pãrau chadcha k'ap'ʌ naawai deeum k'ʌʌnag jawaagjã ya chi machnaank'a nʌmgui hajim. Jãg nʌm haig hõor Hẽwandam higwia hi jʌr nʌm k'ʌʌnag pãrau jaauju haai nʌmgui hajim, chadcha pãachdëuta nawe Hẽwandamau hich hi jaaumienag p'ãpitarrjã k'ap'ʌnaa mʌg hiek hiiur mua jaau chitʌmjã k'ap'ʌ naawai. \s1 Jesús Nazaret p'öbör hee \r (Mr 6:1-6; Lc 4:16-30) \p \v 53 Mag ejemplodamau nem jaau sĩewi jaau haaipabaadeewai haigmua mawia \v 54 jũrr Nazaret p'öbörög petajim, hich bãautarr haar. Mam pabaimaa, Hẽwandam hiek jaau nʌm hũraag maach meeun biirdʌajem deg dubwi, hõrag Hẽwandam hiek jaaubaadëjim. Mag hirua jajawagmam hũrwia jʌ̃gderraa nʌm hiek'au warag hamach heepaita, —¿Magʌm hichdëu jamta k'augjimta mag jaaumáma? ¿Jãga hichdëu jãg hõor monaau nʌrrʌ́ma? hanaa hĩchab, \v 55 Keena, ¿pãrau hoowai jãg woun José pa waumie hag hiewaa k'abá, María dʌ̈ím? ¿Jã Santiago dʌ̈i k'od k'abá, José dʌ̈i, Simón dʌ̈i maimua Judas dʌ̈ijã hagjö? \v 56 Hi hʌ̃p'ʌʌin t'um mʌig maach dʌ̈i hich mʌg p'öbör hee naajem; maagwai hichjã maadëu k'ap'ʌ nʌmgui hajierram, hich mʌiguim haawai. Mag simta, ¿jam k'augt'urwiata jãg nem jaau k'aauga hichdëu jaaumaajẽma? haajeejim jũrram k'ʌʌnau. \p \v 57 Hamachdëu mag nʌm gaaimua hirua nem jaau simjã hasekasba, warag hi dʌ̈i k'ĩir k'ʌʌuk'a p'öbaadëjim. Pari magbaa hich Jesuu hamag, —Chadcha deeum durram k'ʌʌnaun mʌg Hẽwandam hiek jaau wënʌrrʌm k'ʌʌnag heenaa ham dʌ̈i hajap'a haba haajeeb hajim. Mamʌ mag sim, jũrr dich di haig wa dich bãautarr durrpai chan magjã magba warag ham k'a hisëe haajerramgui hajim, jũrr hamach k'ĩircha. \p \v 58 Mag, warag maig chan Jesuu hõor mor masim k'ʌʌn pöm monaaubajim, hamachdëu hi hiek hʌ̈k'amap'a narr haawai. \c 14 \s1 Juan chi hõor pör choomie t'õotarr \r (Mr 6:14-29; Lc 9:7-9) \p \v 1 Mag Jesús nem k'ĩir pogk'e hõor dak'ĩir wau nʌrrʌm jaar hĩchab Herodeta Galilea durr reik'a sĩejim. Mag hag na hõrau nem hooba haajempa hich Jesuu wau sim sĩi bĩi wëjöm chi Herodeeu hũr hat'aawai \v 2 hich dʌ̈i hãbam degam k'ʌʌnag, —Maan Juan chi hõor pör choomie k'ararrta deeu hiiu p'iidʌwia mag nʌrrʌmgui hajim hanʌm; maguata mag hõor mor masim k'ʌʌnpa monaau nʌrrabahab hajim hanaabá. \p \v 3-4 Hirua mag sĩerran mʌga hajim haajem: Maata hich Herodeeu hich naam Felipe hʌʌi Herodías hanʌmta k'echeu hauwi sĩejim hanaabá. Mag hat'eeta Juanau chi reíg, “Pua pöd pʌch naam hʌʌi k'echeu hauwi pʌch hʌʌik'a hauju k'aba simgui” hajim hanʌm. Mamʌ sĩi hichig magbaawai warag Juan pʌr haupi jaauwi, cárcel deg p'ãar sĩupinaa cadenau jʌ̃ sĩupijim hanaabá. \p \v 5 Hichig mag hiek'atarr haawaita chi Herodeeu hi t'õopʌ̈im hiigjeejim hanʌm. Mamʌ t'umaam k'ʌʌnau Juanau Hẽwandam hiekta jaau sim k'ap'ʌ narr haawai, hirua t'õopʌ̈ik'iin, jũrr hõrau hichta k'aigbaju ha k'ĩirjuwia pöd t'õoba haajeejim haajem. \v 6 Mamʌ mag nʌm hee, biek hãb chi Herodes año cumpliitarr hag p'iesta k'a nʌm hee chi Herodías k'a jemk'ajim haajem, hõor k'apan t'ʌnʌm na. Mag hi jemk'a sim hoowia, hich Herodeeu k'õchk'a t'ʌnʌisiwi, \v 7 hich bãaurrag, “Pʌchdëu nem k'õsim mʌrʌg jëeubá; mʌch himeerba mua deeb k'aba deejugui” hajim hanaabá. \v 8 Mamʌ magbarm chi hãdaujã hũrtarr haawai hich chaai wawí sĩujim hanʌm. Magbaawai chi chaairau hich bãaurr jöoyag, “Magan mʌ hat'ee Juan chi hõor pör choomie pörta t'ëp hee haudeebá; jãata mua k'õsi hʌmgui” hajim hanʌm. \p \v 9 Mamʌ mag Juan pörta hichig jëeubaawai warre chi rey hök'ĩirjuu haadëjim hanaabá. Mamʌ hichdëu hõor t'ʌ̃rk'ʌʌitarr dʌ̈i hãbam mes gaai nʌmuata mag hichig jëeubarm nem deeju ha hiek'atarr haawai \v 10 chadcha Juan cárcel deg sĩerr haar hõor pʌ̈iwia t'õonaa, chi pör happai t'ëp hee waibëepi jaaujim hanaabá. \v 11 Magbaawai hi hipierr wëtwi, chadcha hichdëu jaautarrjö t'õonaa, chi pör t'ʌapnaa haibëewi, chi daupeer mag chi jemk'a sĩerrag deechëjierram haajem. Magbaa hichdëu jũrr hich hãdag deejim hanaabá. \v 12 Mag chi Juan hö t'ʌapbapʌ̈im habaawai, hi dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌndamau bëewi, harrwi, hauk'ërjierram hanaabá. Maimua ya mag hamau hi t'õobapäaiwaita maar haig Jesuug jawaan bëejierram. \s1 Jesuu hõor cinco mil jãhogtarr \r (Mr 6:30-44; Lc 9:10-17; Jn 6:1-14) \p \v 13 Mag Juan hö t'ʌap t'õobarm hich haar jaaubaimam hũrwia, hök'ĩirjugau warag chawag hõor chukag haar maju habaawai, marau hi joo harrjim. Pari mag wëtumua ya maar döjãrr paauk'abaadëm hõrau hoopʌ̈itarr haawai hag dak'a p'öbör nʌnʌidʌm heem k'ʌʌnau jũrr k'ʌd garmua maar na hërëubaadëjim. \v 14 Maimua ya jopimawia hooimaawai hi na hõor pöoma t'ʌnaajim. Magbaawai ham dau haug k'augwi ham haaunaanjã monaaupʌ̈imajim. \v 15 Mag nʌm hee, ya k'eeuraa haadeewai maach garmuata hirig, —Mʌg hõorjã chukag heeta ya k'eeuraa haadëm; hamag wëtpi jaaubá, p'öbör hee wëtwi hamach hat'ee k'öjudam për haumk'ĩir hanaajim. \p \v 16 Magbaawai, —K'öju jʌraanpai chan ham wëtju k'aba nʌm. ¿Jãg pãachdëuta ham jãhogbamma? hajim, hich Jesuu maachigta. \p \v 17 Magbaawai marau, —Maar k'öju chuk'u nʌmgui hajim hamag deeg. Hãba pandamta cinco wai nʌm dʌ̈i hãwarrdamta dau numpai wai nʌm hajim hirig. \p \v 18 Magbaawaita hichdëu, —Mak'ʌʌndam mʌ haig haipidut hajim. \p \v 19 Mag chadcha hich haig haipierrwai hõor pöm mag t'ʌnarrag, —P'ũak hee hohood habat hajim. \p Maimua mag pandam cinco narr dʌ̈i chi hãwarrdampa p'ë hauwia hʌ̃gt'aag heerpanaa, Hẽwandamag hag paar hʌ̈u hajim hanaa, hichdëupai chi pan t'orreunaa marag hʌapʌ̈imajim. Magbaawai jũrr maachdëuta hõrag jigmajim. \v 20 Mag jigmamua, jigmamua, hich hiiu haawai t'umaam k'ʌʌnau hamachdëu k'öm haig k'ötarrjã dʌ̈rr hapiwi, pan pöm sobjim, chi hãwarrjã hagjö. Mag chi sobtarr p'ë haunaa hoowai t'ʌbʌt k'apan docen hãb höbërjim chi hipiirk'am. \v 21 Mag hed mag Jesuu jãhogtarr k'ʌʌn chi k'apanag cinco mil naajim, hemk'ooin happai, hʌʌin beerba ni chaainjã beerba. \s1 Jesús döjã hʌ̃r nʌrrarr \r (Mr 6:45-52; Jn 6:16-21) \p \v 22 Mag hõor pöm t'ach k'öpiwi jũrr maachta hich na maach dʌrbagk'atarr jap hee wëtpi jaaujim, hich na t'oom higar naaimamk'ĩir. Maagwai hichin hagt'a hich haig sĩsijim hõor hoopäaiwai. \v 23 Maimua hõor t'um hërëuwia hich happai haadeewaita, hi hiek buchag gaai hich happai hich Hayag jëwaan majim haajem. Maagwai ya hedau k'ëubaadeewaijã mam hich happai chirajim haajem. \p \v 24 Magʌmich maran ya döjãrr naajim. Mamʌ maar k'ĩir garmuata p'ũ wë t'ʌnarr haawai maar japan p'ũasau höpp'ërta jiir hahau k'ajim. \v 25 Maimua ya hãspa hurumuata hich Jesús maar hẽudee bëejim. Pari mag hurumjã sĩi döjã hʌ̃rta jẽb t'etag gayamjö hurajim. \v 26 Mag döjã hʌ̃rta jẽb gayamjö maachig hurum hoobaawai jãp'ierrwi maar hähäi k'ap'öbaadëjim. Mag jãp'ierrnaa hähäik'amua, —Keena, hak'aar k'abahaba hanaajim marau. \fig |src="cn01720B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 14.26" \fig* \p \v 27 Pari magbaawai hich Jesuu, —Keena, hoob jãp'ierrmiet; mʌ k'abahab hajim marag. \p \v 28 Magbaa Pedroou hirig, —Señor, chadcha pʌchta Jesús k'ai, magan mʌjã pʌchjö döjã hʌ̃r pʌch haar mapibá hajim. \p \v 29 Magbaawai hirig, —Bëejuma hajim Jesuu. \p Magbaawai chadcha Pedroou jap heemua waaidʌbaadëwi Jesús k'ĩirp'ee dʌdʌrgmaa hajim, döjã hʌ̃rta durramjö. \v 30 Pari p'ũas dau dapag hoowi jãp'ierrbaadëjim. Mag jãp'ierrbaadëm hee hĩchab ya hierrpamajim. Magbaawaita maach Pörög, —Señor, mʌ hoobahur, mʌʌn hierrpamamgui hajim. \p \v 31 Magbarm bʌ̈rre Jesuu hi jua gaai pʌrnaa, —¿K'ant'ee pua pʌch hierrpaju k'ĩirjujĩ? Jãgan pua chan mua pʌchig nem mag haawaijã mʌ hiek hʌ̈k'aba chirabma hajim hirig. \p \v 32 Maimua ya ham jap hee waaidʌtk'abaadee chi p'ũ meuu haadëjim. \v 33 Mag chi Jesús jap hee pabaadee hi k'ĩirp'ee kanieu p'õbk'anaa, —Chadcha pʌʌta Hẽwandam Hiewaau hanaajim, marau hirig. \s1 Genesaretpien Jesuu monaauk'atarr \r (Mr 6:53-56) \p \v 34 Mag wëtumua t'oom higar Genesaret durr p'ẽeubaimajierram. \v 35 Mag Jesús barbaimam hõrau k'augp'öbaadee, sĩi hag perás bĩi jöisijim. Mag hamachdëu k'augp'öbaadee hi haig hõor mor masim k'ʌʌn haibëenaa hirig, \v 36 —Maar haaunaanag pʌch k'ajũahidam gaaipai k'ãijã pʌrpibá haajeejim, monaaumk'ĩir. \p Mag chadcha t'um hi k'ajũa gaai pʌrmam k'ʌʌnan warre monaauk'a maajeejim, mag sĩi pʌrbarmuapai. \c 15 \s1 Sĩi jua sũgba t'ach k'ö nʌmuapai chan maach hãrba haajem ha jaautarr \r (Mr 7:1-23) \p \v 1 Hĩchab Moiseeu p'ã pʌatarr hiek wajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌn dʌ̈i Hẽwandam hiek jawaag chi machnaan hi haig bëejierram. Mak'ʌʌn Jerusalenmua bëetarr k'ʌʌn hajim. \v 2 Mag bëewi hirig, —¿Jãgwi pʌ k'apeenau maach jöoin hi pʌa nʌ? ¿Jãgwi t'ach k'oowaijã jua hʌbata t'ach k'oojẽ? ¿Pãrau k'augba naab jãg hʌ̈u k'aba sim? haichëjierram. \p \v 3 Magbaawai Jesuu hĩchab, —¿K'ant'ee pãraujã hagjö Hẽwandamau jaau sim t'um hipierraa habanaa sĩi pãach jöoin hiita hʌ̃rcha hʌʌrk'aju hẽk'aajerráma? hajim hamag. \v 4 Magnaa hamag, ¿Pãrau k'augba nʌ hajim, Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, “Pʌch haaijã pʌch hãd dʌ̈i jãsenenaa hök'ö habá” ha sim? Maimua “Har hiwiir hãbmua k'ãijã hich haai wa hich hãd k'ãijã t'õpnaa hãauk'a hiek'a simʌn warreta t'õopʌ̈iju haai nʌm” ha sim, ¿majã pãrau k'augba nʌ? hajim hamag. \v 5 Magnaa hichdëupai, Pari Hẽwandamau hich hiek gaai mag jaau simta, jũrr pãar hiek mag hãbmua k'ãijã dich hayag wa dich hãdag k'ãijã, “Pãrau hig nʌm mua wai chirab mamʌ, pöd mua deeju k'abam, ya t'um Hẽwandam hat'eem haawai” ha hiek'aju haai sim hanʌm, dich dënnaan dau haug k'augba. \v 6 Pari pãrau hõrag mag jaau nʌm haig, Hẽwandamau nem jaau sim hisegnaa jũrr pãach jöoin hiita hʌ̃rcha hʌʌrk'a naabahab hajim Jesuu, hamach k'ĩircha. \v 7 Magnaa, Chadcha jãg Hẽwandam hiek gayam pãachdëu nem jaaujemjö k'aba jũrr hag chaaur nem wau sĩerrjëem k'apta Hẽwandamau hich hi jaaumie jöoi Isaías k'ararrag pãach higwia hich hiek'atarr hiek mʌg p'ãpijimgui hajim. \p Magnaa chadcha hag gayam jaaubaadëmua, \q1 \v 8 “Pãran, sĩi par hiek'aupaita Hẽwandam hiek hʌ̈k'a nʌm hʌ̈k'a nʌm haajemgui” hajim Jesuu hamag. \q1 “Pari mag nʌm chan par chadcha t'ãraucha hʌ̈k'abamta mag sĩerrjëem. \q1 Pãach mag nʌm gaaimua pãar t'ãar chan hi dak'ajã k'aba, sĩi hi warpta t'ʌnʌmgui” hajim. \q1 \v 9 “Jãg nʌm haiguin parii pãach hip'it'ur pãrau hirig jëeuju. \q1 Pãrau jaau nʌmjã sĩi wir haig pãach k'ĩirjugpaiu; jã hi hiek k'abamgui” hajim Jesuu hamag, warrgarwe Hẽwandamau jaautarr higwia. \rq (Is. 29:13)\rq* \p \v 10 Magnaa hõragta heerpanaa, ’Wajap'a mʌ hiek hũrbat hajim. \v 11 Maadëu nem parhooba k'ö nʌmuapai chan Hẽwandam dau na maach hãrpiba haajemgui hajim. Hẽwandam na hõor hãrpiejemʌn hiek'aju k'abam nempa k'ĩirjunaa hiek'a nʌmuata hõor hãrpiejemgui hajim. \p \v 12 Hirua magbapäaiwai maach chi k'apeenauta hirig, —Fariseonaan hiek, mag pua magbarm haig, ham k'ĩirta hiek'abapʌ̈im haajem hanaajim. \p \v 13 Magbaawai jũrr hichdëu maachigta hiek'amamua, —Hoob ham hiek hasekasmiet hajim. Pãrau k'ap'ʌ nʌm, nemjĩir hee p'ũak k'aigbam höbeerwai t'ʌrrëupäaijem. Hich jãgta hajugui hajim mʌ Hayau ham dʌ̈i. Ham hichdëu jʌr hau sim k'ʌʌn k'aba haawai nemjĩir hajap'am heemua p'ũak chi k'aarpa t'ʌrrëunaa barbapʌ̈imjöta hajugui hajim. \v 14 Magua, hidëu warag k'ĩuu sĩubat hajim. Jãk'ʌʌnan hamachjã dau k'ĩsu nʌmta hagjö dau k'ĩsum k'ʌʌn jua gaai pʌrnaa hëudʌ harrjem k'ʌʌnjöta nʌmgui hajim. Pãrau hoowai merag chuk'u sĩebá, dau k'augba k'itʌmua hagjö dau k'ĩsu k'itʌm jua gaai pʌrnaa harrk'iin, hãb bʌ̈hëu subaadee hamach numwe burrjugui hajim. \p \v 15 Magbaawaita maar heem hãb Pedro haajemua hirig, —Señor, cha pʌchdëu jaaubapʌ̈im deeu marag wajap'a jaaubá; marau pöd k'augba habarmgui hajim hirig. \p \v 16 Magbaawai Jesuu marag jaaubaadëwia magjim: \p —¿Wa pãrau hagt'a k'augbata nʌwa? hajim. \v 17 ¿Pãrau k'ap'ʌ naabá, maadëu nem k'ö nʌm t'um maach bi hee mawia chëbapäaiwai deeu chuk'u haadeejem? Magua dichdëu t'ach k'ö nʌmuapai chan maach hãrba haajemgui hajim. \v 18 Maach hãrpi nʌmʌn t'ãar heemua k'ĩirjug k'aigbam hiek'a nʌmuata Hẽwandam na maach hãrpiejemgui hajim, ya k'ĩirjunaata hiek'amaawai. \v 19 Nem t'um maach k'ĩirjug heemuata höbër t'ʌnʌm: k'ĩirjug k'aigbam, hõor t'õoju, dich hõor k'abam dʌ̈i k'apes haju, dich k'aman hap'a k'ãijã dich hõor dʌ̈ímjö haju, nem jĩgk'aju, sëuk'aju maimua chik'am hëugar chad k'abam hiek hiek'aju. \v 20 Magʌm nemeuta chadcha Hẽwandam na hõor hãrpiejem. Mamʌ chi machnaanau jaau nʌmjö sĩi jua sũgba t'ach k'ö nʌmuapai chan Hẽwandam dau na maach hãrba haajem ha jaaujim marag, hich Jesuu. \s1 Canaanpie hʌʌirau Jesuu hich chaai monaauju k'ap'ʌ sĩerr \r (Mr 7:24-30) \p \v 21 Maigmua higbaadeeu jũrr p'öbör numí Tiro Sidón dʌ̈i nʌmʌg petaawai maarjã hi dʌ̈i wëtjim. \v 22 Maimua ya mam paauk'abaimamta, hʌʌi hãb Israel durram k'aba Canaanpie hʌʌi mag perás sĩejerrta hähäag bëewia Jesuug, —Señor, mʌ hap hʌrrʌm mʌ dau haug k'augbá hajim. Mua k'ap'ʌ hʌmgui hajim, pʌʌta chadcha Hẽwandamau pʌ̈iju haajerrau. Maagwai mʌ chaai monawaagjã pʌ jua t'eeg sim. Mʌ k'a dösãt bënëu baarjemta pʌrʌg monaaubapʌ̈i ha hʌmgui haichëjim, hirig chaigpamamua. \p \v 23 Pari par hũanau mag chaigpa k'itʌmjã Jesuu bʌ̃ʌrjã hi hiek hʌ̈k'abajim. Magbaawaita marau hirig, —Senõr, ¿jãg pua hirig mapi jaaubamma? Ya hatcha magaajã marau hũrmap'a nʌm. Magbamʌn hich jãg maach hẽudee hähäag majuwai hanaajim. \p \v 24 Pari magbaawai jũrr Jesuu chi hʌʌiragta, —Hẽwandamau mʌ pʌ̈itarran, maach meeun israelnaan sĩi oveja hok'oo durrumjö durrum k'ʌʌn peerdʌ haumk'ĩirta mʌ pʌ̈ijim hajim. \p \v 25 Pari mag nʌm hee, warag hi haigcha bëenaa kanieu p'õbk'anaata, —Señor, mʌ hap hʌrrʌm mʌ chaai monaaubapʌ̈i hajim. \p \v 26 Magbaa, judionaan k'abam k'ʌʌn chan monaauju k'abam hawi juau hogt'ompai chi Jesuu warag, —¿Pua mʌ hiek'a chirʌm hũrbata sĩ? hajim. Pʌ deeum durram haawai, mua pʌ chaaita nacha monaauk'iin, mua hoowai dich chaainag deeju harr panta k'echeunaa saakienag deebarmjö hajugui hajim hirig. \p \v 27 Pari magbaa hũanau dʌ̈i, —Señor, jãan chadaugui hajim. Mamʌ pua hoowai, ¿saakienaujã hamach pap juasur mes heegar k'ʌimam k'öba haajẽ? hajim. Maagjeewai mʌ Israelpie hʌʌi k'aba hʌab mamʌ, ¿pua mʌ chaaijã dau haug k'augbaju k'ai? Mua k'ap'ʌ hʌm, pua hi monaaupʌ̈iju haai simgui hajim hirig. \p \v 28 Magbaawaita, —¡Jöo! Jãgan chadchata mua pʌch chaai monaauju k'ap'ʌnaata pua hʌ̈k'a hʌmgui hajim. Magan chadcha pʌchdëu jaau simjö pʌ chaai monaauju hajim hirig Jesuu. \p Mag, chadcha Jesuu mag hiek'abarm bʌ̈rre chi chaai monakk'a haadëjim haajem. \s1 Jesuu hõor pöm monaautarr \p \v 29 Mag Sidonmua deeu maar bëewia hũwaai mag t'ʌrrdö pöm sim Galilea haajem higaau naaichëjim, hich Jesús dʌ̈i. Maimua buchag gaai waaidʌwia hoo sĩsijim. \v 30 Mag hamach dak'ĩir jupbaimaawai hõor pöm hi haar wëtwi hi bigaau p'ʌʌrbaadëjim. Mag hõor pöm t'ʌnʌm hee hi haig haibëemajim: bʌ̈ wëdʌ wëdʌ k'it'ëem k'ʌʌn, dau k'ĩsum k'ʌʌn, bʌ̈dam wa juadam k'ãijã hãk'ãraam k'ʌʌn, meu meraam k'ʌʌn maimua tag haaunaan k'amor machag k'ĩirpierr hi haig haibëenaa hi bʌ̈k'ʌrr hausĩumaajeejim. Maagwai magʌm t'um hichdëu monaaupʌ̈i maajeejim. \v 31 Hamach daúacha mag meu meraa k'it'ëe harrjã hijẽb nʌrrjëe, juadam wa bʌ̈dam k'ãijã hãk'ãraa k'it'ëe harrjã monak'a, maimua dau k'ĩsu k'it'ëe harr k'ʌʌnpa dau wajap'a nʌrrjëem hoowia, sĩi hõor dauderraa naajim. Mag hamachdëu hoo nʌm gaaimua maach meeun k'abam k'ʌʌnaupata maach meeun israelnaan Hẽwandamag jëeup'öo t'ʌnaajim. \s1 Hemk'ooin happai cuatro mil Jesuu jãhogtarr \r (Mr 8:1-10) \p \v 32 Maimua mag maach hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnagta, —Hõor pöm mʌg t'ʌnʌm mʌ dau hee dau hap'ʌʌ durrumgui hajim. Ya k'ãai t'ãrjup pam ham maach haigmua bʌ̃ʌrjã hogdʌba, t'achdam k'öjujã chuk'u nʌm. Hich jãg t'ach k'öba chan mua hamach diig pʌ̈imap'a chirʌmgui hajim. Hich jãg pʌ̈ik'iin, di haar barba k'ãijã k'ʌd hee jãdaúa p'ʌrëubajupa hajim, hich Jesuu. \p \v 33 Magbaawaita marau hirig, —Mamʌ mʌg hõorjã chuk sim hee, ¿jam maadëu k'öju bawaagauma? hanaajim, hõor pöm mʌg t'ʌnʌm k'öpieg. \p \v 34 Magbaawai hich Jesuu marag, —¿Pãrau pan dau k'arr wai nʌma? ha jëeujim. \p Magbaa marau, —Sietepai, maimua hãwarrdamjã har dau k'apan k'aba durrumgui hanaajim. \p \v 35 Magbaawai hichdëu hõrag k'ʌt jupk'api jaauwia, \v 36 mag pandam siete narrjã chi hãwarrdam dʌ̈i hãba jua hee p'ë hauwia, Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa t'orreubaadëjim. Magnaa maachig hʌapʌ̈imaawai marau jũrr hõrag jigmajim. \v 37 Mag jig p'ʌʌrdʌdʌgmamua t'umaam k'ʌʌnau hamachdëu k'öm haig k'ötarrjã, pan pöm sob t'ʌnʌisijim. Mag chi sobtarr, t'ʌbʌt siete marau hipiirk'a haujim. \v 38 Mag hed mag chi t'ach k'ö narr k'ʌʌn cuatro mil naajim, hemk'ooin happai, hʌʌinjã beerba ni chaainjã beerba. \v 39 Maimuan chadau hõrag wëtpi jaaubaawai hagdaujö hamach majupierr haaidʌjierram. Mag t'umaa hërëubaadeewain chadau, hichjã jap hee waaidʌbaadee, marau hi Magadanag harrjim. \c 16 \s1 T'et'emnaanau hamach dak'ĩir hamachdëu nem hooba haajem hompaa haupi narr \r (Mr 8:11-13; Lc 12:54-56) \p \v 1 Mag Magadán durr paauk'abaimaawai fariseonaanau Saduceonaan dʌ̈imua Jesús hoon bëejierram. Pari mag bëetarran sĩi hi himeraa pʌr haum k'õchgaupai harr haawai hirig hamachdëu bʌ̃ʌrjã hooba haajem nemta hamach dak'ĩir hedjã hee waupi jaau naajim, mag gaaimua chadcha Hẽwandamau pʌ̈iwiata mag nʌrrʌm ha hamachig k'ap jaaumk'ĩir. \p \v 2 Pari Jesuu ham hipierraajã k'aba, warag sĩi hamag, —¿K'an jãgwi pãrau k'eeurag hedau dubmamua hedjã p'ur waau t'ʌnʌm hoowia, “Nan hedau wärjäp'ä haju” haajẽ; \v 3 maimua jũrr hedaup'errejã hagjö hedau höbër hurum bʌ̈ʌu hedjã p'ur t'ʌnʌm hoowi, “Nan hedau k'õrk'aju” ha jaaujẽ? hajim. Pãrau jãg hedjã hoobarm gaaimuapai hed wärjäug haju wa hed k'õrk'ajujã nem k'aug nʌmta, ¿jãga jãg pãrau pãach daúa mua nem wau chitʌm hoo nʌmjã pöd k'aug hauba nʌ mʌ chadcha Hẽwandamau pʌ̈iju jaaujerr? hajim hamag. \v 4 Pãran pãachdëu Hẽwandam hiseg nʌm gaaimua warag chi hajaugjã chuk'u t'ʌnaawaita warag pãachdëu nem hooba haajem nempata pãach dak'ĩir waupi nʌm. Mamʌ mua waubamgui hajim. Mag k'ãai warrgar jöoi Jonás haajerr nemmeeurrk'an buch hee k'ãai t'ãrjup sĩet'urtarr gaaimua Nínivepienau Hẽwandamau hi pʌ̈itarr k'aug hautarrjöta, hĩchab mʌchjã Hẽwandamau pʌ̈itarr pãrag k'ap'ʌ hapijugui hajim, mʌch hiiu p'iidʌbarm gaaimua. Mamʌ magʌmjã pãrau hʌ̈k'abajugui hajim. \p Mag hiek'apet hawi hichta warag chaaug higbaadëjim. \s1 Jesuu hich k'apeenag fariseonaanjö hapiba jaautarr \r (Mr 8:14-21) \p \v 5 Mag higbaadëwi ya t'oom higar paauk'abaimaawaita maar k'ĩir hee dʌhnʌisijim, panjã haibëeba sĩi hich jãgta wënʌrrʌm. \v 6 Magbarm dʌ̈ichata hich Jesuujã marag, —K'ĩir k'ap'ʌ wënʌrrat'ʌ̃ hajim. Fariseonaan bënta saduceonaan bën dʌ̈i jãg levadurajö sim pãach gaai dʌrbapimiet hajim marag. \p \v 7 Mag hũrwia, chadcha levadurata jaau simpii hawi, maach happaijã, —Keena, maach chan chadchata pan haibëebajimwai hanaajim. \p \v 8 Mamʌ maar mag hiyʌ̈ʌ nʌmjã hich Jesuu k'ap'ʌ sĩerr haawai, —¿K'ant'eeta pãar mag pan haibëebajim hanʌ́ma? Pãrau chan jãgan mua nem wau chitʌmjã hoobamjöta haajeeb hajim, mʌg mʌ dʌ̈i hãba wënʌrrʌmjã hʌ̈k'aba haag. \v 9 ¿Pãrau k'ĩir hee paba nʌ, mua pandam cincopai narrau hʌʌinjã beerba, chaainjã beerba, hemk'ooin happai cinco mil jãhogtarr? Maimua ¿t'ʌbʌt k'arr hipiirk'a haujĩ chi sobau? \v 10 ¿K'ĩir hee paba nʌ hagjö, pan sietepai narrau hõor pöm cuatro mil narr jãhogtarr? Maimua jãg hedjã, ¿t'ʌbʌt k'arr hipiirk'a haujierrá chi sobau? Pan chaarta hig nʌm hak'iinjã, ¿pãrau k'ĩirjuawai hĩsjã mua pöd pãach jãhog haubajupii nʌ? \v 11 ¿Jãga jãg pãrau bʌ̃ʌrjã k'aug hauba nʌ hajim, mua pãachig, “Fariseonaan bën saduceonaan bën dʌ̈i levadurajö simta pãach gaai dʌrbapimiet” haawai? Mua mag chirʌm haig chan pan chaar higwiata pãrag mag hiek'aba chirʌm; wajapcharan muan maiguin, hoob hamjö chik'am k'ĩir haawaipaita chadam hiekjö hiek'amiet ha chirʌmʌu hajim marag. \p \v 12 Magbaawaita marau k'augp'öbaadëjim, Jesuu levadura chaar jaauba, sĩi fariseonaanau saduceonaan dʌ̈imua nem jaaujemta jaau sim. \s1 Pedroou jaauwai Jesuun warrgarwe hich Hẽwandamau pʌ̈iju haajerrau ha jaautarr \r (Mr 8:27-30; Lc 9:18-21) \p \v 13 Mag wëtwia deeum durr Cesarea de Filipo hanʌm paauk'abaimaawai hich Jesuu marag, —Hõrau mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa higwia hiyʌ̈ʌ nʌm hũurwai, ham hiek ¿mʌ k'ai haajẽ? ¿Pãrau hũrba haajẽ? ha jëeujim. \p \v 14 Magbaawai marau hirig, —Ham hiek pʌ Juan chi hõor pör choomie haajem; deeum k'ʌʌnau jaauwai pʌʌta Elías haajem, warrgar Hẽwandam hi jaaujerr; wa magba Jeremías k'abam k'ai, dewam k'ãijã haajem, hagjö Hẽwandam hi jaaujerr. \p \v 15 Marau hichig magbaawai jũrr maachigta, —¿Ma pãachdëujãma? Pãrau k'ĩirjuawai, ¿mʌ k'ai hagá? hajim. \p \v 16 Magbaawai Simón Pedroou, —Pʌ Cristo k'abahab hajim hirig, hich Hẽwandam Hiewaa warrgarwe hichdëu jʌr hauwia hõor peerdʌ haumk'ĩir pʌ̈iju ha jaaujerr. \p \v 17 Magbaawai Jesuu hirig, —Simón Pedro, Jonás hiewaa, hõrau bʌ̃ʌrjã pʌrʌg jaautarr k'abamta chadcha pua hag heyaa jaaubapʌ̈imkë hajim. Jãg pua k'ap'ʌ jaaubapʌ̈imʌn, jãan hich mʌ Haai hʌ̃gt'ar chiraajemuata pʌrʌg mag k'ĩirjupiwi hajim. Maguata pua hag heyaa jaaubapʌ̈ibahab hajim. \v 18 Pedro, maagwai pʌʌn chadcha pʌch t'ʌ̃riu jaau simjö mokdauu hajim hirig. Pua mʌ hiek jaaubaadëm gaaimuata mua mʌch hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn k'apaana hapiju. Mag k'apaana haadëm chan pãach chi hʌ̃rʌm k'ʌʌnan k'ëchwiajã, pãar hak'aar chan hok'ooba hich mag Hẽwandam dʌ̈ita nʌisiju hajim. \v 19 Pedro, pʌrʌgta mua mʌch hiek jaaumk'ĩir jaau chirʌmgui hajim. Pua mʌ hiek jaaubaadëm hũrwi hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn mʌ dënk'a nʌisiju. Mamʌ hĩchab pua jaau k'itʌm hũr nʌmjã hasekasba warag hiseg nʌm k'ʌʌnan hamach mag nʌm gaaimua warag hich mag hok'oo wënʌrrajugui hajim. Mag nʌm haiguin pua chi mʌ haar höbërju haai nʌm k'ʌʌnag puertdi weeu deenaa pöd dubbaju haai nʌm k'ʌʌn hat'ee sĩi warag p'ãar sĩsiuk'amjöta haju. \p \v 20 Mamʌ Jesuu mag hich chadcha hich Hẽwandamau jʌr hauwia pʌ̈itarrk'a simjã bʌ̃ʌrjã hõrag jaaupiba jaaujim marag. \s1 Hõrau hich t'õoju jaautarr \r (Mr 8:31–9:1; Lc 9:22-27) \p \v 21 Maimua jaaumamua hich Jerusalenag majujã jaaujim. Mag Jerusalén pabaimaawai jöoin chi pörk'a nʌm k'ʌʌnau p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌnaupa Moisés hiek jawaag chi machnaan dʌ̈imua hich dau hap'ʌʌ wai naawi hich t'õojujã jaaujim. Mamʌ mag hamau hi t'õowiajã deeu hũwaai k'ãai t'ãrjup nʌm hee deeu hich hiiu p'iidʌjujã jaaujim. \p \v 22 Mag jaaumam hũrwia, Pedroou hich happai chaaur t'ʌ̃rnaa, —Señor, ¿k'anii Hẽwandamau pʌ dʌ̈i magpibarju? Pʌ dʌ̈i chan hõrau magju k'aba nʌmgui hajim hirig. \p \v 23 Pari Pedroou hichig magbaawai, jũrr chi Jesuu hirig, —Jöpk'aa mʌ haigmua chaaug petá hajim. Meperauta pʌrʌg mag hiek'api sĩebahab. Puan mag sim haig sĩi warag k'aibag hee mʌ burrpijuuta hẽk'a simgui hajim. Pua chan Hẽwandamau nem waum hig simjã k'augba, sĩi parhoobam k'ʌʌnjöta k'ĩirju simgui hajim hirig. \p \v 24 Maimua hichdëupai jũrr maach t'umaam k'ʌʌnagta, —Chadcha pãrau mʌ hiek pãach t'ãraucha hʌ̈k'a nʌm k'ai, magan mua nem waupi jaau chirʌm happaita waubat, “Mʌchdëuta k'ap chirʌm mʌchdëu nem wauju” ha hiek'aba. Mʌ gaaimua chik'amnau pãach dau hap'ʌʌ t'õoju k'ĩirjuwia k'ãijã magʌmjã higba waragta hʌ̈k'anaat hajim. \v 25 Har mʌig heegarjã mʌ gaaimua p'it'urg haumap'a nʌm k'ʌʌn chan bʌ̃ʌrjã hʌ̃gt'ar höbërbam. Magarrau har chi mua nem jaau chirʌm waum k'õchgauta hamach nemjã k'ĩirjuba, sĩi warag mʌ gaaimuata dau hap'ʌʌ hanʌm k'ʌʌnan chadau hʌ̃gt'archa höbërju jaaujim. \v 26 Pãrau hoowai, ¿k'an wajaug sĩ hajim, hãbmua mʌg durr t'um hichdëupai jʌ̃a wai sĩsim, mamʌ mag sim meebaadee k'ĩmie durr petam? ¿Hirua hich durr t'um hich dʌ̈i harrju haai sĩ? Pöd harrbam. ¿Pãrau k'ĩirjuawai hãbmua k'ãijã hʌ̃gt'ar höbëraag p'atk'on pöm p'agju haai sĩ? Mag p'agwiajã pöd dubbamgui hajim. \v 27 Mʌgnaa mʌ Hayau mʌg durr hi hagk'am hedjã mʌchta hichdëu jua t'eeg deetarr dʌ̈i hi chognaan angelnaanpa bëewi, mʌig heegar hamach nem waaujerrpierr haju ham dʌ̈i: chi nem wajap'a waaujerr k'ʌʌn dʌ̈ijã hich hagjö maimua nem k'aigba waaujerr k'ʌʌn dʌ̈ijã hich hagjö. \v 28 Cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au hãaur k'ʌʌn cha mʌ hiek hũr nʌm k'ʌʌn chan mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa t'umaam k'ʌʌn Pörk'a bëeju hedamjö haadëm hoobam haigjã meebajugui ha jaaumajim. \c 17 \s1 Jesús sĩi bʌ̃ʌmjö haaderr \r (Mr 9:2-13; Lc 9:28-36) \p \v 1 Mag hich Jesús maar dʌ̈i hiyʌ̈ʌ simua mag maar k'apeen hãaur k'ʌʌnag hamach daúa hich hoopiju jaautarr k'ur seis días haadëm hee, cerro pöm sim gaai petajim. Mag hich mam dʌ̈i p'ë harrjim: Pedro, Santiago maimua Juan, hich Santiago heeum. \v 2 Mag mam wëtwi ham dak'ĩirta Jesús k'ĩir chaaupabaadëjim haajem. Hi k'ĩir hoowai mʌg hedau hãsdawam k'ĩirjöta bʌ̃ʌ t'ʌnʌisijim haajem; maagwai hi k'ajũa chará p'uumjö haadëjim haajem, hich bäpgau. \v 3 Hi magbaadëm hee hoowai warrgarm jöoin Moiseeta Elías dʌ̈i hiyʌ̈ʌ dʌnʌnʌihdʌ naajim haajem, Jesús dʌ̈i. \v 4 Mag hoobaawaita Pedroou Jesuug, —Señor, hʌ̈u chi hagamjö nem wajaug maar mʌig nʌmgui hajim haajem. Pua k'õs hak'iin mua rãichdidam t'ãrjup hëuk'am hajim hanʌm: hãb pʌ hat'ee, hãb Moisés hat'ee maimua hãb Elías hat'ee. \p \v 5 Mamʌ Pedro mag hiek'a dʌnʌm hee, jʌʌnt'umie baug bëewi ham jöodʌ hat'aichëjim hanaabá. Magbarm hee mag chi jʌʌnt'umie heemuata woun hiekjö, “Chamʌʌta mʌ Hiewaa mʌchdëu jãsehne wai chitʌmʌu, hõor peerdʌ haumk'ĩir mʌchdëu jʌr hautarr. Hirua nem jaau simta hipierraa habat” ha hiek'abarm hũrjierram hanʌm. \p \v 6 Hamach chi dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌnaucha jaauwai, hamachdëu mag hũrbaawaita jãp'ierr p'öbaadëm hiek'au warag kanieu t'ʌk'öok'anaa heeg k'ök'öod hap'öbaadëjim hanaabá, k'ĩeb jẽb gaai dagau dʌrk'a. \v 7 Magbaa Jesuu ham haig bëenaa ham gaai juau sĩesĩenaa, —P'iidʌtk'abat, hoob jãp'ierrmiet hajim hanʌm. \p \v 8 Magbaawai chadcha hamau p'iidʌtk'anaa hoowai, tagam k'ʌʌn chuk'u, hãba Jesús happaita sĩejim hanaabá. \p \v 9 Maimua deeu jerag bëejierram haajem. Mag hʌʌrbagk'a wëdurumua chi Jesuu hamag, —Mʌg pãachdëu hootarr hoob deeum k'ʌʌnag jaaumiet. Ya mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa meewia deeu p'iidʌbaawain chadau jaaubat hajim haajem. \p \v 10 Magbaawaita jũrr hamach garmua hirig, —¿Jãgwi Hẽwandam hiek jawaag chi machnaanau jaauwai, mag Eliata hich Hẽwandamaucha pʌ̈iju jaaujem na bëeju haajẽ? hajierram haajem hirig. \p \v 11 Magbaawai hich Jesuu, —Chadcha chi bëen Eliata nacha bëema hajim hanʌm. Pari mag hi bëeju jaautarran, mag Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr hõrag nʌpi jaaumk'ĩirta bëeju jaaujimgui hajim hanʌm. \v 12 Pari Elías ya bart'urjim. Mag hi bart'uurwaijã hamau hi k'aug hauba, sĩi warag deeum k'ʌʌnpii hawi hi dʌ̈i hamachdëu hampierr hawi warag hi t'õopʌ̈ijierramgui hajim hanʌm. Hamachdëu hi dʌ̈i jãgtarrjö mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa dʌ̈ijã hajugui hajim hanaabá. Mʌg chirʌmʌn mʌʌn wajap ham jua machag hãwatjugui hajim hanʌm hamag. \p \v 13 Pari Jesuu hamachig magbaawai warre k'aug hat'ajierram hanaabá, warrgar Hẽwandam hi jaaujerr Elías k'aba, Juan chi hõor pör choomie higwiata mag sim. \s1 Jesuu chaai mor heem mepeer jẽupʌ̈itarr \r (Mr 9:14-29; Lc 9:43-45) \p \v 14 Mag wëdurumua ya maar tagam k'ʌʌn dʌ̈i narr haig jër paauk'abaichëm hee, woun hãb bëewi hi k'ĩirp'ee p'õbk'anaa hirig chaigpamamua magchëjim: \p \v 15 —Señor, mʌ chaai wai chirʌm t'õt'õrrsö k'itʌm. Mʌ hap chitʌm mʌ chaai dau haug k'augwia monaaubapʌ̈i haichëjim. Jãg k'itʌmʌn nem t'eegta baarjem. K'ar chará hooju chuk'u haawai barbaadëmua hõt heejã burrjem; wa magbamʌn dö heejã sĩi dobojo haimaajemgui hajim. \v 16 Mua mʌig pʌ k'apeen haig haibëetarrjã hamau pödbajierramgui hajim. \p \v 17 Magbaawai Jesuu magjim, hõrag heerpanaa: \p —Pãran chadcha pãach t'ãar k'aibag gaaimuata Hẽwandamau jãg chaai monaaujujã k'ĩirjũba nʌm. Pãrau jãg Hẽwandam jua t'eeg simjã k'augbamjö nʌm, ¿hich jãgta sĩi mua hãwat chitaju haai chirʌ́ pãrau hoowai? ¿K'an hatchata pãrau mʌ pãach dʌ̈i chitapim hig nʌma? hajim, hajapcha hʌ̈k'aag. Magnaa, Mʌ haig mag chaai haipidut hajim. \p \v 18 Magbaa chadcha chi chaai hich haig haipierrwai chi meperag meeurraunaa höbërpi jaaubaawai, hi hipierr höbërbaadëjim. Magbarm haigmua chi chaai monak'a hich mag sĩsijim. \p \v 19 Mag chi chaai monaautarr k'ur maach hap paauk'awi marau hich Jesuug, —¿Jãgwi marau pöd jãg chaai mor heem mepeer höbeerpi haubajĩ? ha jëeujim. \p \v 20 Magbaawai hich Jesuu marag magjim: \p —Jãan pãachdëu mʌg chaai Hẽwandamau monaaujujã k'ĩirjuba narr gaaimuaugui hajim. Pãrau Hẽwandam jua t'eeg sim k'ap'ʌnaa pãachdëu nem mag habarmjö hapiju k'ĩirjunaata nem wauk'iin, Hẽwandam hat'ee chan p'it'urm nem chuk'u haajeewai, chadcha pãachdëu jajaauk'ampierr hich mag pãachdëu jaau nʌmjö hapiju. Pãar k'ĩirjug hoojem hanaa chi pömag mostaza daudam har maach dau hee paba k'itaajemjö k'ãijã k'itak'iin, chag durrsĩig k'ãijã, “Jöpai mʌigmua mawia chum dʌnʌʌubaimá” habaawai chadcha p'it'urg chuk'u mawia pãar hipierr pãachdëu jaaubarm haar dʌnʌʌuwimajugui hajim. [ \v 21 Magnaa hichdëupai, Jãg mepeer k'ĩir chan sĩi hiek'abarmuapai höbërba sĩerrʌm. Jãg höbërpi hawaagan, bʌ̃ʌrjã t'ach k'öba sĩi Hẽwandamagpai jëeu nʌʌ hawiata höbërpi jaaubaawai höbeerjemgui hajim marag.] \s1 Pʌaba Jesuu chik'amnau hich t'õoju jaautarr \r (Mr 9:30-32; Lc 9:43-45) \p \v 22 Galilea durr maach hich Jesús dʌ̈i hãba wënʌrraajeewai hichdëu marag magjim: \p —Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa mʌg chirʌmʌn chi t'ierrnaanag pʌr deebaawai \v 23 sĩi hamau mʌ t'õopʌ̈iju. Mamʌ mag hamau mʌ t'õowiajã k'ãai t'ãrjup nʌm hee deeu mʌ hiiu p'iidʌjugui hajim. \p Maachigcha mag jaaubaawai chadcha maar hök'ĩirjuu hap'öbaadëjim. \s1 Haai hi jëeujem di paarjã p'agju haai narr \p \v 24 Jesuu maar hich dʌ̈i p'ë harrwi Capernaum p'öbör barimajim. Magbaawai Haai hi jëeujem di paar p'atk'on jëeujem k'ʌʌnau Pedro hich happai sim haar wëtwia hirigta, —¿Pʌ maestroou chan Haai hi jëeujem di paar p'agju haai simta p'agba haajeeb? haimajierram haajem. \p \v 25 Magbaawai hirua, —Keena, mʌ maestroou p'agba haajeeb ha chirajim haajem hamag. \p Maagwai ya maar maach jẽer narr di haar naajim. Maimua ya chi Pedro maach haar barbaimaawaijã jũrr Jesuu hirig hich hag hiekpai, —¿Pua jãga k'ĩirju chirʌ́ Simón? hajim. ¿Pua hoowai mʌg durr gaai reinaan t'ʌnʌm k'ʌʌnau chijã k'ʌʌnagta dëbpaar jëeujẽ: hamach k'odnaanag wa sĩi parhoobam k'ʌʌnag? \p \v 26 Magbaawai Pedroou hirig, —Hamach k'od k'abam k'ʌʌnagma hajim. \p Magbaata Jesuujã, —Chadcha chi k'odnaanau chan p'agba haajemgui hajim. Magua muajã mʌch Haai gaaimua hagjö p'agbaju haai chirabahab. Chi Haai hi jëeujem di hi dën haawai muajã p'agba, pãraujã p'agbaju haai nʌmgui hajim. \v 27 Mamʌ hamag maach hëugar hiek'am hugua maadëujã hichiita p'agju haai nʌmgui hajim Pedroog. Maimua, T'ʌrrdö hee dö hʌabamí hajim. Nau nacha pʌch jua gaai k'öbaichëm pua jiir hat'am hö hee p'atk'on sĩeju. Mag p'atk'onau hʌ̈u pua mʌ kõitjã p'agwi, pʌch dënjã p'agpʌ̈ijugui hajim Jesuu Pedroog. \p Magbaawai Pedroou chadcha hichig jaautarrjö hajim. \c 18 \s1 Chijãata hʌ̃rʌʌcha haju haai sĩ ha jaautarr \r (Mr 9:33-37; Lc 9:46-48) \p \v 1 Hich mag hiyʌ̈ʌ nʌmua marau hich Jesuug jëeu naajim, hichta mʌg hatag t'umaam k'ʌʌn Pörk'abaadeewai maach mʌg wënʌrrʌm heem k'aita hʌ̃rʌʌcha sĩsiju k'ai ha k'ap haag. \v 2 Magbaawai Jesuu chaaidamta t'ʌ̃rnaa maar jãrr dʌnʌʌupinaa magjim: \p \v 3 —Mʌ cha hiek'a chirʌm hiek'au pãrau pãachta hʌ̃rʌʌcha ham k'õchgau pãachdëu mag k'ĩirju nʌm hisegnaa chaain mʌgʌmdam hagt'a serbiibamjöo habam chan, pãar pöd mʌ dʌ̈i chi pörnaan k'aju k'aba nʌm. \v 4 Mag mʌchta chi Pörk'a chirsim hed mʌ garcha joot'ʌimaju k'ĩirju nʌm k'ʌʌnan warag hamachta serbiibamjönaa chaain mʌgʌmdamjöta haju haai nʌmgui hajim, mag hamachta hʌ̃rʌʌcha hajujã k'ĩirjuba. \v 5 Pãrau mʌ dënjö mʌg k'it'ëem hãb k'ãijã jãsenk'awia pãach di haig haumʌn magan pãrau mʌchchata k'ĩir jãsenk'abarmjö habarmgui hajim, marag hiek'amamua. \s1 Jãga nʌ Hẽwandamau chik'am k'aibag hee burrpiejem k'ʌʌn dʌ̈i \r (Mr 9:42-48; Lc 17:1-2) \p \v 6 Mag warag hiek'ak'agmamua magjim: ’Hãbmua k'ãijã mʌ chaai mʌg mʌ hiek hʌ̈k'a k'ërʌmta pekau hee burrpimʌn, Hẽwandam dʌ̈i hiekk'õr pöomata sĩsiju. Mag mʌ chaai hãbam gaaimua k'ãijã warag Hẽwandam dʌ̈ita hiekk'õr paarpaju k'ãai, hichdëupai hich hö gaai mokpör pöm jʌ̃naa p'ũas hee baudʌk'iin hʌ̈ucha hajugui hajim. \v 7 Mʌg jẽb gaai hichiita hich jãg hõor dich k'apeen pekau waupiejem k'ʌʌn paraa haju. ¡Mamʌ hëh, hapk'iitʌ, chi mag dich k'apeendam pekau hee burrpiejem k'ʌʌn! \p \v 8 ’Magua, mua pãragjã mag chirʌm: Pãach juau wa pãach bʌ̈ʌu k'ãijã pekau hee burrpiju sim k'ai, warag t'ʌapnaa barbapʌ̈it hajim. Pãach t'um monak'a hok'oowi hõtdau hich mag t'õojã k'augba sĩerrʌm hee maju k'ãai, hʌ̈ucha simgui hajim, sĩi jua bisi wa bʌ̈ k'ãijã bisi hʌ̃gt'ar höbërju. \v 9 Wa pãach daúapai k'ãijã pekau hee burrpiju sim k'ai, hag dau jẽunaa warag barbapʌ̈it hajim. Dau numwe wajap'a simta k'ĩmie durr maju k'ãai, hʌ̈ucha simgui hajim, dau hãbpaim dʌ̈ipai hʌ̃gt'ar höbërju. Wajapcharan magʌm pekau waumaaugau, dau chuk'umjö hoobamjönaa magʌm nem k'aigbam wawaagjã jua chuk'umjö habat hajim, bʌ̃ʌrjã wauba. Magju k'ãai Hẽwandam dau na pãach morta sʌrk'abat ha jaaumajim marag. \s1 Oveja hok'ootarr nem hĩgk'aa \r (Lc 15:3-7) \p \v 10 Mag jajawagmamua hĩchab, ’Mʌg daumeraa k'it'ëem k'ʌʌn hoob hãb k'ãijã hisegmiet hajim. Ham t'ʌa mʌ Haai haar t'ʌnʌm k'ʌʌnaun hamag dau par k'aba t'ʌnʌmgui hajim. \p [ \v 11 ’Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaan chadcha hõor hamach k'aibag gaaimua hok'oo k'it'ëem k'ʌʌn peerdʌ hawaanta bëejim ha jaaujim.] \v 12 Magnaa, Mua pãrag jëeu hook'imgui hajim, jãga sim k'ai pãrag: Woun hãbmua cien ovejas wai sim. Mag k'apan t'ʌnʌm heem hãb hok'oobaadee, ¿hirua tagam k'ʌʌn hãbam haig p'ëpʌawia mag chi hok'oo k'ërʌmta jʌraan mabaju k'ai? hajim. \v 13 Mag jʌr nʌrrʌʌ hawi baau hat'ak'iin, mag hãbpai hok'ootarr baau hat'am paarta hʌ̃rcha hi honee hajugui hajim, tagam k'ʌʌn k'apan hok'ooba narr paar honee haju k'ãaijã. \v 14 Hich jãg hãbmuajã hich nemchaain hok'oopimap'a haajemjö, hĩchab mʌ Haai hʌ̃gt'ar simuajã mʌg mʌ hiek hʌ̈k'a durrum k'ʌʌn chan hãbjã hok'oopimap'a simgui hajim. \s1 Jãga dich k'apeen perdonaaju haai nʌ ha jaautarr \r (Lc 17:3) \p \v 15 Mag nem k'ĩir pogk'e jajawagmamua, ’Pãrag k'ap hamk'ĩir jaauk'imgui hajim Jesuu. Pãachjö mʌ hiek hʌ̈k'a simua pãach hee hiwiir hãbam dʌ̈i k'ãijã k'aigba habaawai hi dʌ̈i hiyʌ̈ʌmamua wajap'a hirig jaaubat hajim, jãga sĩ mag k'aigba haawai. Pãachdëu mag hiek'abaawai hʌ̈u hũrwia hʌ̈k'amʌn magan pãrau pãach k'apeer mʌ hat'ee gan hat'am hajim. \v 16 Mamʌ par pãachdëu hiek'a nʌmjã hũrbamʌn magan pãach daumaai hõor numí k'ãijã t'ʌ̃rk'a hat'at, maagwai hiek'amamjã hõor numí wa t'ãrjup nʌm dak'ĩirta mag hiek'amamk'ĩir. \v 17 Mag numí wa t'ãrjup nʌm dak'ĩir hiek'amamta bʌ̃ʌrjã hasekasbamʌn magan warre t'um chi hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn jʌ̃gdaarta hiek'aju haai nʌmgui hajim. Mag t'umaam k'ʌʌn dak'ĩir hiek'abarmjã hasekasba habaawain chadau, Hẽwandam hiek hʌ̈k'aba haajemjö wa Romaam gobierno dën dëbpaar jëeujem k'ʌʌn chi k'aigbam k'ʌʌn dʌ̈ímjö habat hajim ham dʌ̈i, tag pãach dʌ̈i k'apeerk'apiba. \p \v 18 ’Mag mʌig heegar haawai hamach jʌ̃g t'eeg gaaimua pãachdëu nem jaau nʌm hũrba haawai mag pãach dʌ̈i k'apeerk'apiba habarmjã hich Hẽwandamau hĩchab pãar higar sĩeju. Maimua deeu hich k'aibag hisegwi hũwaai pãach hee pãach k'apeerk'api haauwaijã hĩchab Hẽwandamau pãar higar sĩejugui hajim. \p \v 19 Mag hiek'amamua, ’Mua pãrag mag chirʌmgui hajim: Mʌig heegar hõor numí hamachdëu nem hig nʌm mʌrʌg jëwaag hãba hibëpwia jëeumʌn, mʌ Haai hʌ̃gt'ar chirʌmua hamag deeb k'aba deeju. \v 20 Mag jëwaagta numí wa t'ãrjup k'ãijã hãba biirdʌnaa mʌrʌg jëeu nʌmʌn mʌʌn maig chirʌmgui hajim, ham jãrr. \p \v 21 Magbaawai Pedroou Jesuug, —Señor, magan mʌchjö pʌ hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnau hãbmua k'ãijã mʌ dʌ̈i k'aigba haawai, ¿biek k'arr mua perdonaajuma? ha jëeujim. ¿Siete veces? \p \v 22 Magbaa Jesuu hirig, —Mag siete vecespai k'abam. Muan pʌrʌgan, setenta veces sieteta perdonaaju haai sim ha chirʌm hajim. Hajapcharan dich dʌ̈i k'aigba habarmpierrma. \s1 Woun hãbmua hich k'apeer perdonaaba harr hag nem hĩgk'aa \p \v 23 Maimua hich Jesuupai magjim: \p —Mua mag pãraujã pãach k'apeen perdonaaju haai nʌm ha chirʌmʌn, Hẽwandamaujã maach perdonaabam haba haajeewaita mag jaau chirʌm hajim. Hẽwandaman rey hãb sĩerrau hich chognaan hich garcharam k'ʌʌn wajap'a p'idk'a nʌm k'ap haag hãhãbdö t'ʌ̃rk'anaa k'ap jëeu hoomatarrjöta sĩerrʌmgui hajim. \v 24 Ya chi reíu t'ʌ̃rk'ʌʌibaadëm hee hi haig haibëejierram haajem, hãb hirig p'atk'on pöm diez mil talentos paar sĩerr. \v 25 Mag dëbpaar pöm sim pöd hichig p'ag hauba habaawai chi reíu mag woun hichig dëbpaar paar sĩerrta warag hich hʌʌi dʌ̈i hich chaain maimua hich nem wai sĩerrpa t'um përpʌ̈ipi jaaujim hanaabá, jũrr deeum chogk'amk'ĩir, magbarmua chi dëbpaar p'ag höbërmk'ĩir. \v 26 Magbaawai chi chogau chi rey bʌ̈k'ʌrr p'õbk'anaa chaigpa jöchk'ërʌmua, “Señor, hidëu hoo hat'á. Mua hök'ar p'agmamua pʌ dëbpaar t'um höbeerpʌ̈ibajupa” haajeejim hanaabá. \v 27 Pari mag hichig chaigpa jöchk'ërʌm hoobaawai, chi reíu hi dau haug k'augwi, mag dëbpaar pöm sĩerrjã tag hichig p'agpiba, sĩi warag k'ĩir hok'oopi jaaunaa, p'ãarju harrjã p'ãarba, sĩi hʌ̈u mapijim haajem. \p \v 28 ’Pari mag hich pʌ̈ibapäaiwai, maigmua higbaadeeu, deeum hagjö chi rey chogk'a sim dʌ̈i t'ẽujim haajem. Magua jũrr hichig cien denarios paraa sĩerr haawai, pʌrnaa hö t'at'aik'amuata, “Jöpk'aa pʌchdëu mʌrʌg paar sim p'agbá” hajim hanaabá hirig. \v 29 Pari magbaawai hichdëu reíg hatarrjö warmuajã hi bʌ̈k'ʌrr p'õbk'anaa chaigpa k'itʌmua, “Pua k'õs hak'iin, hidëu hoo hat'á hak'am; hök'ar p'agmamua mua pʌ dëbpaardam t'um p'agpʌ̈ibajupa” haajeejim hanʌm. \v 30 Pari chi dëbpaar jëeu sĩerr garmua mag k'õchk'aba, sĩi warag hich k'apeer dau haugjã k'augba cárcel deg pʌ̈iwia, hãbmiecharam centaaudam p'agbam haigjã höbeerpiba jaaujim hanaabá. \v 31 Mag hirua hich k'apeer dʌ̈i magtarr hoowi, warm k'ʌʌn hagjö chi rey chogk'a t'ʌnarr k'ʌʌnau hoowai, ham gaai masi hajim haajem. Mag gaai masi nʌm hiek'au chi reígcha magtarr t'umaa wajap'a hũrpipʌ̈ijierram hanaabá. \v 32 Mag hichig jaaubaa chi reíu t'ʌ̃rpʌ̈iwia hirig magjim hanʌm: “Wounta chadcha k'aigba chitʌmá” hajim hanʌm. “Maachig dau hap'ʌʌ chaigpabaadeewai, mua pʌ perdonaawi chi dëbpaarjã tag mʌchig p'agpiba hich jãg k'ĩir hok'oopijim. \v 33 Magtarr haawai puajã hagjö pʌch k'apeer dau haug k'augwi hi perdonaaju haai sĩejimgui” hajim hanʌm. “Pari pua bʌ̃ʌrjã hi dʌ̈i magbajimgui” hajim hanʌm. \v 34 Mag, warag chi rey meeuk'abaadëwi mag dëbpaar sĩi k'ĩir hok'oopiju hatarrta deeu heeupemjö t'umaa p'agpi jaaujim hanaabá. \p \v 35 Mag nem hĩgk'aadam jaauwi deeu hich Jesuupai magjim: ’Mʌ cha hiek'a chirʌm hiek'au pãrauta pãach k'apeendam chadcha perdonaawi tag magʌm hiekjã higba hich mag k'ĩir hok'oobam chan, mʌ Haai hʌ̃gt'ar chirʌmuajã hich hagjö pãar perdonaabamgui hajim. \c 19 \s1 Jesuu hʌʌi pʌapiba jaautarr \r (Mr 10:1-12; Lc 16:18) \p \v 1 Mag marag nem jaau sĩi hawi, Galileamua mawia jũrr Judea sĩeimajim, Jordán higaau t'oogar dʌrba hedau höbeerjem bi gar. \v 2 Mag hi petamjã hõrau k'augpʌ̈itarr haawai hõor pöoma hi hẽudee wëtjim. Mag hõor pöm t'ʌnʌm hee haaunaan k'apan t'ʌnarr haawai magʌm k'ʌʌnpa monaaupʌ̈i maajeejim. \v 3 Mag nʌm hee fariseonaan heem k'ʌʌn hich Jesús haigcha bëewi juau hogt'om hirig, —¿Pua hoowai sĩi nem bʌ̃ʌr habarm gaaimua maadëu dich hʌʌi pʌaju haai nʌ? haichëjierram. \p \v 4 Magbaawai Jesuu hamag magjim: \p —Hẽwandam hiek p'ã sim gaai t'ʌ̃ʌrwai, ¿pãrau hooba haajẽ, warrcha chi hompaatarr Jöoiraujã hemk'ooi hʌʌi dʌ̈ita hompaajim ha sim? \v 5 Magtarr haawaita hemk'ooi hich hʌʌi dʌ̈i pabaadëmʌn hich dënnaan k'a hogdʌajem, ya hich hʌʌi dʌ̈ita hãba nʌrraag. Ya magbarm haigmua warran hagdaujö hamach happai naajerrta, hõor hãbpaimjö hich mag nʌisiejemgui hajim. \v 6 Mag nʌisim chan ya tag hamach hãhãbdö nʌrrjëe haba, hõor hãbpaimjö nʌisijugui hajim. Mag warrgarwejã hich Hẽwandamauta mag papitarr haawai pöd hiwiir hãbmuajã hi hichaaur hawi dich hõor pʌaju k'aba nʌmgui hajim hamag. \p \v 7 Magbaawai jũrr hamach garmua hirig, —Pari pua mag simta, ¿k'an jãgwi Moiseeu jaauwai dich hʌʌi pʌagpaawai hẽsap gaai “Mua ya pʌ pʌa chirʌm” ha p'ãnaa hirig deeju haai sim ha simma? hajierram hirig. \p \v 8 Magbaawaita Jesuu hamag, —Pari jã, nem jaauwaijã pãach jʌ̃g t'eeg sĩerrjëem gaaimua k'abahab hajim. Moiseeun chadcha hʌdʌraa hʌʌin pʌapiejeejim, pari warrcha hich Jöoirau hompaawai chan mag pʌamk'ĩir k'abata hompaajimgui hajim. \v 9 Pãadë mʌ hiek hũrbat: Hʌʌi bʌ̃ʌrjã deeum dʌ̈i pʌrpʌr k'aba simta sĩi pʌam k'õchgaupai pʌawia deeum hʌʌi hau simʌn maan pekauta wau simgui hajim. [Mag hich hap sim hawi chik'amnau pʌatarr hʌʌita hau sim wounjã pekauta wau sim, hagt'a chik'am hʌʌik'a simta hau sĩewai hajim jũrr hamag.] \p \v 10 Magbaawaita maach heem k'ʌʌnaupai hãaur k'ʌʌnau jũrr, —Maach hemk'ooin dich hʌʌi dʌ̈i magta haju haai nʌm k'ai, magan warag hʌʌi haubajuuta simgui hajierram. \p \v 11 Magbaa jũrr hich Jesuu marag, —T'umaam k'ʌʌnau chan cha mua jaau chirʌm hiek pöd k'augbam; hãba hich Hẽwandamau k'augpi sim k'ʌʌnaupaita k'ap hajugui hajim. \v 12 Maimua, Pãrag jaauk'imgui hajim, jãgwi mag t'umaam k'ʌʌn pöd hʌʌi hauju k'aba nʌ. Hãaur k'ʌʌn bi heeweta mag hʌʌin hawaag k'aba t'aaba nʌmgui hajim. Pogk'a ya chi jöoin pawiajã p'ãrr japʌ̈i nʌm, k'apes hapimaaugau. Maagwai pogk'a mag p'ãrr jaba nʌmta, pari hamachdëupai Hẽwandamau nem jaau sim wajapcha wawaag hawi, bʌ̃ʌrjã k'apes haba hich mag t'ʌnʌmgui hajim, hʌʌinjã k'ĩirjuba. \p Mag jaauwi hãbmiecha paawai hichdëupai magjim: ’Dichdëu hoowai hʌʌijã chuk'u chitaju hʌ̈u pödjöjöo sim k'ai, magan hich magta nʌrraju haai simgui hajim, hʌʌi chuk'u. \s1 Jesuu chaain kõit Hẽwandamag jëeutarr \r (Mr 10:13-16; Lc 18:15-17) \p \v 13 Mag nʌm hee, jũrram k'ʌʌnau Jesús haig chaain haibëe t'ʌnaajim, ham gaai pʌrnaa Hẽwandamag ham kõit jëeumk'ĩir. Pari mag jũrram k'ʌʌnau chaain haibëbëek'am hoowi chi haibëe nʌm k'ʌʌnagta maachdëuta meeuk'a naajim, tag haibëepimaaugau. \p \v 14 Mamʌ mag marau hiek'a nʌm hũrbaawai Jesuu jũrr maachigta, —Hidëu mʌ haig chaain haibëepibat. ¿K'ant'ee pãrau ham bëepimap'a nʌ? hajim. Chi jöoin hawiajã, chamʌ k'ʌʌn chaainjö mʌ hiek hʌ̈k'ak'arrsö hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnta mʌg jẽb gaaijã hʌ̈u wënʌrrawi hʌ̃gt'arjã honee wënʌrrabajup hajim. \fig |src="cn01772B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 19.14" \fig* \p \v 15 Magnaa warag ham pör hʌ̃r jua hausĩunaa, Hẽwandamag ham kõit jëeuwi, warag haigmua chawag maar p'ë harrjim. \s1 Hẽwan p'atk'on paraam Jesús dʌ̈i hiyʌ̈ʌ hat'urtarr \r (Mr 10:17-31; Lc 18:18-30) \p \v 16 Biek hãb woun hãb hẽwan sĩerrau Jesús haig bëewi hi dʌ̈i hiyʌ̈ʌmamua, —Maestro, ¿k'an nem wajap'amta mua wauju haai chirʌ́ hʌ̃gt'ar höbëraag? Mʌrʌg jaaubá hajim. \p \v 17 Magbaawai Jesuu hirig, —¿K'ant'ee mag nem wajap'amta wawaag pua mʌrʌg jëeu chirʌ́? Nem wajap'amʌn hãba hãbpaita sim; ma Hẽwandamau. Mamʌ pʌ chadcha hʌ̃gt'ar höbërm k'õs chirʌm k'ai, Hẽwandamau hich hiek p'ãnaa Moiseeg deetarr gaai jaau sim hipierraa habá hajim hirig. \p \v 18 Magbaa, —Pari hag gaai jaau sim heem, ¿chijãg higwiata pua mag jaau sĩ? hajim, chi hẽwan mag hi dʌ̈i hiyʌ̈ʌ haan berrau. \p Magbaa Jesuu hirig magjim: \p —Hoob hõor t'õo chitam; hoob pʌch hõor k'abam dʌ̈ijã k'apes ha chitam; nem jĩgk'am; sëuk'ajã chik'am hëugar nem jaau chitam; \v 19 pʌch haaijã daupiinaa pʌch hãdjã daupii habá, maimua pʌch k'apeenjã wir haig pʌchdëu pʌch k'õsi simjö daupii habá hajim hich Jesús garmua. \p \v 20 Magbaawai chi hẽwanau, —Mua magʌm t'um hʌʌrk'a chitabahab. ¿K'ani mua wauju hagt'a waaur chirʌ́? hajim. \p \v 21 Magbaawai deeu hich Jesuupai hirig, —Pʌ chadchata wajapcha ham k'õsi chirʌm k'ai, pʌch nem përk'ʌʌipʌ̈inaa chi p'atk'on hap'ʌʌm k'ʌʌndamag jigbapʌ̈i hajim. Mag k'aita hʌ̃gt'ar pawiajã pʌ hich mag nem wajap'am paraa chitaju. Mag përk'ʌʌipʌ̈inaa jigpʌ̈iwi, mʌ dʌ̈i marrau hajim. \p \v 22 Pari hich mag woundam chadcha p'atk'on paraam harr haawai Jesuu hichig magbarm hũrwia warre hök'ĩirjuu petajim. \v 23 Mag woundam hök'ĩirjuu petam hoobaawai jũrr maragta hich Jesuu, —P'atk'on paraam k'ʌʌnta Hẽwandam chi Pörk'a sim haar höbëraagan chadchata t'et'e simgui hajim. \v 24 P'atk'onpanta hʌ̃gt'ar Hẽwandam chi Pörk'a sim haar höbërju k'ãyau, camello pöm jãg maach wounaan k'ãaijã hʌ̃rpai sĩerrʌmta p'it'urg chuk'u nobeeu kach hee t'oogar höbër dichjugui hajim. \p \v 25 Mag hi hiek'abapʌ̈im hũrwia chadcha jʌ̃gderraa nʌmua maach hi dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌn heem hãaur k'ʌʌnau, —Mag k'ai, magan ¿k'aita peerdʌagáwa? hanaajim. \p \v 26 Pari magbaa hich Jesuu marag hoonaa, —Hõragan chadcha p'it'urgma mag hũurwai. Mamʌ Hẽwandamag chan bʌ̃ʌrjã p'it'urg chuk'u simgui hajim. \p \v 27 Jesuu magbaawai mag chi hẽwan p'atk'on paraam dʌ̈i hiyʌ̈ʌ narr k'ĩirjuwia, —Maraun chad pʌ dʌ̈i wënʌrram k'õchgau maach nemdam wai narrjã k'ĩirjuba, sĩi t'umaa p'ëpʌawi pʌ dʌ̈i hogdʌba wënʌrrabma. Mʌg pʌch dʌ̈i hogdʌba wënʌrrʌm jũrr ¿k'andamta marau hau durrajuma mʌg hatag paawaijã? hajim Pedroou. \p \v 28 Magbaawai Jesuu magjim: \p —Cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au mʌg durr jöoi hedaujã dʌ̈i t'um chi hiiurig pawia mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa hõor Pörk'aag k'u juupjem wajapp'a k'itʌm gaai hoo chirsim hed, pãar mʌg mʌ hogdʌba mʌ dʌ̈i wënʌrraajem k'ʌʌnta mʌ jup chirʌm bigaau pörk'au doce nʌm gaai hohood hajugui hajim. Pãachdëuta mʌ dʌ̈i pãach hipaarmua jöoi Jacob k'ararr chaain doce narr k'ʌʌn hag chaain hewagam k'ʌʌnagjã k'ap jajaau haju, jãgaju Hẽwandamau ham dʌ̈i. \v 29 Maimua har t'um chi mʌ gaaimua wa mʌ hiek jaaum k'õchgau k'ãijã hamach di, hamach naamk'ʌʌn, hamach heeugpeen, hamach haai, hamach hãd, hamach chaain wa sĩi hamach jẽb k'ãijã k'augba pʌa nʌm k'ʌʌnagjã hamach nem hok'ootarr k'ãyaujã hʌ̃r hag hatcha deewi mʌch dʌ̈ita hich mag wënʌrramk'ĩir mʌch haarcha p'ë haujugui hajim. \v 30 Pari mag hed hãaur k'ʌʌn har mʌig heegar haawai hamachta chik'am k'ãaijã hʌ̃rʌʌcha nʌm haajerr k'ʌʌnta hʌ̃gt'ar Hẽwandam haar paauk'aimaawaijã jũrr serbiibacha haajerrjöo nʌisijugui hajim. Maimua jũrr har mʌ gaaimua chik'amnau serbiibag p'eejerr k'ʌʌnta jũrr warm k'ʌʌn k'ãaijã hʌ̃rcha nʌisijugui ha hiek'amajim hich Jesuu, marag hũrmk'ĩir. \c 20 \s1 Woun hãbmua piyonnaan jẽertarr hag nem hĩgk'aa \p \v 1 ’Mʌg hatag mʌch hiek hʌ̈k'a durrum k'ʌʌnag hamach p'it'ur hatarr jũrr mua nem deeju hedan, woun hãb uvadö papau hich piyonnaanag nemjõ p'ierrtarr jũrr p'agtarrjöta hajugui hajim. Mag wounau nacha piyón jẽraag hedp'erre hõor jʌraan majim haajem. \v 2 Mag mawi, chi nacha hooimatarr k'ʌʌn dʌ̈i hiek'aawai, k'ãai hãb p'idk'abarm paar p'aagjemjö denario hãb p'agju hajim haajem. Mag hiek'awi p'idk'amk'ĩir pʌ̈ijim haajem. \v 3 Maimua ya hedau hʌ̃gt'arraa las nuevejö haadëm hee, deeu hõor jʌraan mawia kaaijã hee sĩi hõor p'idagjã chuk'u par nʌm hooimajim haajem. \v 4 Magbaa mak'ʌʌnagjã, “Pãarjã hĩchab mʌ p'idag hee p'idk'abamit; mua pãrag pãach p'idk'abarmpierr p'agjugui” hajim hanʌm. Magbaa mak'ʌʌnjã hĩchab p'idk'aan wëtjim haajem. \v 5 Maimua hedausĩe haadee, hich chi mork'ʌ jöoiraupai deeu hũwaai hõor jʌraan mawi, k'eeuragjã las tresjönaa deeu hichpai majim haajem. Maimua mak'ʌʌn dʌ̈ijã hiek'awi hich hagjö p'idk'aan pʌ̈ijim haajem. \v 6 Maimua ya k'eeuraacha las cincojö haadëm hee, deeu hũwaai nacha hichdëu hõor hooimatarr haar majim haajem. Maimua hooimaawai sĩi hõor p'idagjã chukk'u haig naajim haajem. Magbaawai hamag, “¿K'ani jãg k'ëumaamta jãg sĩi p'idk'ajã p'idk'aba, parta k'ëudʌtk'amaama?” hajim hanʌm. \v 7 Magbaa hamachdëu, “Marag ni hãbmuajã p'idag jaauba haawaita mʌg maar par naabahab” hajierram hanʌm. Magbaa jöoirau mak'ʌʌnagjã, “Magan mʌ nemjĩir hee uva p'ierrbamit” hajim hanʌm, “k'ëu nʌm hora.” \p \v 8 ’Maimua ya hedau k'ëubaadee chi uva papau hich chog mag hõor p'idag hee wai jẽer sĩerragta jũrr, “Jãimua p'idk'a narr k'ʌʌn t'ʌ̃rk'a haunaa hamag p'agk'abá hajim hanʌm. Hẽudeecha dubtarr k'ʌʌnagta nacha p'agnaa maimua nacha dubtarr k'ʌʌnagta jũrr hẽudeecha p'agbá” hajim hanʌm. \v 9 Mag, chadcha hẽudeecha k'eeuraa las cincojö dubtarr k'ʌʌnta nacha t'ʌ̃rk'a hauwi k'ãai hãb p'idk'a k'ëutarr k'ʌʌnagamjö denario hãhãbdö p'agk'amajim hanaabá, hagdaujö. \v 10 Maimuata jũrr nacha dubtarr k'ʌʌn t'ʌ̃rk'a haujim haajem. Ya mag hamach t'ʌ̃rk'ʌʌibaadee, warm k'ʌʌnag mag denario hãb deematarr haawai, hamaun jũrr hamachigta hʌ̃r p'agjupii naajima, hamachta hedp'erre dubtarr haawai. Pari magba hamagjã hẽudeecha dubtarr k'ʌʌnag p'agtarrjöpai p'agk'ajim hanaabá. \v 11 Mamʌ hamachig magpai p'agbaawai k'ĩujã hãwatba, chi mork'ʌʌgchata jũrr hãbmua, \v 12 “Jãk'ʌʌn ya maar höbëraagpam heeta bardʌtk'achëtarr haawai hora hãbpaita p'idk'ajierram. Magtarrta maar hed durr pöm p'idk'a k'ëuwi hed pechagjã jemer k'ëudʌtk'amaam k'ʌʌn dʌ̈i hãbata pua hamag p'agbarbma, jũrr hamag herraapai p'agju haai simta” hajim hanʌm hirig. \v 13 Pari magbaawai chi p'idag k'ʌ jöoirau jũrr ham heem hãbak'aíg, “Kakë pari warr maach hiek'aawaijã, ¿denario hãbpaita pʌrʌg p'agju habajĩ, pʌ p'idk'abarm paar? Magtarr haawai mua pʌ k'ũgurba chirʌm perá” hajim hanʌm. \v 14 “Pʌch p'atk'ondam hauwia petá” hajim hanʌm. “Pari mua hichiita k'eeuraacha dubtarragjã pʌrʌg p'agtarrjö p'agam k'õsi chirʌmgui” hajim hanʌm. \v 15 “Mʌch p'atk'on haawai mʌchdëu p'agam haig p'agju haai chirʌmgui” hajim hanʌm, “pöm p'idk'aba harr k'ʌʌnag hawiajã. ¿Wa sĩita pua mʌrʌg hõor dʌ̈i hö wajap'a hapimap'ata chirʌ́wa?” hajim hanʌm chi p'idag k'ʌ jöoirau. \p \v 16 Mag nem hĩgk'aadam jaauwi hich Jesuupai, ’Hich jãgta hajugui hajim hĩchab mʌg hatagjã. Hẽudeecha p'idag hee dubtarr k'ʌʌnagta nacha dubtarr k'ʌʌnag p'agtarrjö, hẽudeecha mʌch hiek hʌ̈k'atarr k'ʌʌnagjã nacha hʌ̈k'atarr k'ʌʌnagamjö hagdaujö nem deemaju. Maiguin Hẽwandam hat'ee pöm nem wauba harr k'ʌʌnagjã warm k'ʌʌnagamjö p'agmajugui hajim. \s1 Hõrau hich t'õoju Jesuu jaautarr \r (Mr 10:32-34; Lc 18:31-34) \p \v 17 Maimua mag Jerusalenag mam harr haawai ya k'ʌd hee paauk'abaadee, hich Jesuu maar maach hap t'ʌ̃rk'a hauwi marag jaaumamua magjim: \p \v 18 —Pãrau hoo nʌmgui hajim, maach Jerusalenag wëtum. Mamʌ nau maach barbaimaawai mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa mʌg chirʌmʌn t'et'emnaanag mʌ pʌr deeju. Magbaawai mak'ʌʌnau mʌ t'õopi jaauwi \v 19 jũrr maach meeun k'abam k'ʌʌn jua hee mʌ t'ʌsĩepʌ̈ijugui hajim. Magbaawai mak'ʌʌnau mʌ wau hiek'anaa mʌ gaai mas waunaa pakuls gaai mʌ meerp'ëpʌ̈ijugui hajim. Pari hamau mag mʌ wau t'õowiajã k'ãai t'ãrjup nʌm hee deeu mʌ hiiu p'iidʌju ha jaaumajim maachigcha. \s1 Jöoi Zebedeo hũanau hich chaain hat'ee k'ãidu jëeutarr \r (Mr 10:35-45) \p \v 20 Maimua hi hiek'a höbaadëm hee, jöoi Zebedeo hũan hich chaain dʌ̈i bëewi nem hinag jëwaagpamjö Jesús k'ĩirp'ee p'õbk'a t'ʌnaaichëjim. \v 21 Magbaawai Jesuu hirig, —¿K'andamta hig hʌ? hajim. \p Magbaa hich hũanau, —Señor, magan ya pʌchta t'umaam k'ʌʌn Pörk'abaadeewai mʌ chaain mʌk'ʌʌn numiita pʌch bigaau juppibá hajim, pʌch dʌ̈i hiek t'eeg hamk'ĩir: hãb pʌch juachaar gar, maagwai hãb pʌch juawë gar, Santiago Juan dʌ̈i higwi. \p \v 22 Magbaawai Jesuu warre chi chaainagta, —Pãrau chan pãachdëu jëeu nʌmjã k'augbata nʌmgui hajim. ¿Pãrau k'ĩirjuawai mag pãachta warm k'ʌʌn k'ãai hʌ̃rpai haag chik'amnau pãach dau haug wau nʌmjã mʌ dënjö hãwatju haai nʌ? hajim hamag. \p Magbaawai hamachdëu, —Hëera, marau hãwatbajup hajierram. \p \v 23 Magbaa deeu Jesuu hichdëupai hamag, —Chadcha pãrau hõrau pãach dau hap'ʌʌ wau nʌm hãwatma hajim. Pari mag mʌch juachaar gar wa juawë gar k'ãijã mʌch dʌ̈i hãba juppiju chan mua pöd jaauju k'aba chirʌmgui hajim, ya jãig paawain mʌ Hayauta hichdëu k'ap jaauju haawai. \p \v 24 Maach tagam k'ʌʌn hagjö hich Jesús dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnau hũurwai, mag warm k'ʌʌnau hi bigaau jupimaag k'ãidu jëeu nʌm hũrbaawai, chadcha ham dʌ̈i maar t'ãar hee k'aba naajim. \v 25 Pari magbaa deeu hũwaai maach happai k'ĩet t'ʌ̃rk'anaa marag magjim, hich Jesuu: \p —Pãrau k'ap'ʌ nʌm, mʌig heegar har hamachta chi pörk'a nʌm k'ʌʌnan hamachta chi pörnaan haawai hiek t'eeg nʌm hawi hamach k'ãai jua heegpaim k'ʌʌn dʌ̈i hat'uu haajerram. \v 26 Pari jũrr pãrau ham dënjö magju k'aba nʌmgui hajim pãach heepai. Magju k'ãai hãbmua k'ãijã pãach heepai hichta t'umaam k'ʌʌn k'ãaijã hʌ̃rʌʌ ham k'õsi sim k'ai, magan jũrr hich garmuata hich k'apeenau nem mag habaawaijã ham hipierr nʌnʌʌu haju haai simgui hajim. \v 27 Maagwai har hichta hʌ̃gt'ar pawiajã Hẽwandamau hich garcha juppi hahau hapim k'õsi sim k'ai, magan hichta sĩi parhoobam k'ʌʌn chogk'aju haai sim hajim. \v 28 Mʌ pãar k'ãai Hemk'ooi Hiewaak'a chirʌmjã mag sĩi mʌch garmua chik'am chogaagjã bëebajim. Mʌ bëetarran sĩi chik'amnag mʌch chogamk'ĩirta bëejimgui hajim, mag chitʌmua chik'am jua machgau t'õowi mag t'õobarm gaaimua hõor pöm sĩi hamach pekau hee preso sĩsidʌmjö nʌm k'ʌʌn höbeerk'apäain. \s1 Hõor numí dau k'ĩsu k'it'ëem Jesuu monaautarr \r (Mr 10:46-52; Lc 18:35-43) \p \v 29 Mag wëtumua Jericó p'öbör hee naaimawi, deeu hërëu p'öbaadeeu, hõor pöoma Jesús hẽudee wëtjim. \v 30 Mag hõor pöm wëtum k'ʌd bigaau dau k'ĩsu k'it'ëem numí hohoodö durrajim. Mag durrumua Jesús dichmam k'aug hat'aawai hähäak'amua, —Señor, pʌʌta rey David k'ararr hag chaain hewagam k'ʌʌn Hiewaau marau nʌ narr. Maar hapdurrum maar dau haug k'augbahur hanaajim. \p \v 31 Mamʌ mag ham hähäak'am hũrwia haig dich wëtum k'ʌʌnau hamag meeurrarrau haajeejim, k'ĩupamk'ĩir. Pari magʌmjã waragta Jesuug huhuuk'amua, —Señor, jöoi David k'ararr Hiewaa, maar hapdurrum maar dau haug k'augbahur haajeejim. \p \v 32 Magbaawai Jesuu dʌnʌisiwi mag chi dau k'augba k'it'ëe harr k'ʌʌn t'ʌ̃rk'anaa, —¿K'ani pãrau mʌrʌg pãach dʌ̈i hapim k'õsi nʌ? hajim hamag. \p \v 33 Magbaawai hamachdëu, —Señor, maraun pʌrʌg maach dauta daujã wajaug paapim k'õsi nʌmgui hajierram hirig. \p \v 34 Magbaa chadcha Jesuu ham dau haug k'augwi, ham dauhëu haait'ʌ haait'ʌ habaawai, warre daujã wajaug sĩi bi heewe hich magta t'aabatarrjö nʌisijim. Mag hamach dau monaaubapäaiwai warag hi dʌ̈i hërëubaadëjim. \c 21 \s1 Jerusalén p'öbör hee Jesús dubimatarr \r (Mr 11:1-11; Lc 19:28-40; Jn 12:12-19) \p \v 1 Mag wëtumua ya Jerusalén dak'a Olivo durrsĩ gaai deeum p'öbördam Betfagé hanʌm paauk'abaimaawai hich Jesuu maach hich dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌn heem numí t'ʌ̃rnaa hamag, \v 2 —Cha maach k'ĩirp'ee p'öbördam sim hee hërëubaadët hajim. Nau pãrau burro chi hʌʌidam pabʌ̈ gaai jʌ̃ sim hooimajugui hajim. Hag bigaau hĩchab chi chaaidamjã sĩeju. Mag pãachdëu hoobaimam hẽerwi haipidut hajim hamag. \v 3 Mag pãachdëu hẽer waidurum hoowi hãbmua k'ãijã pãachig hiek'aawai hirig, mua hig chiraawaita harrum, mamʌ deeu jöpcha deepʌ̈iju habat ha jaaujim, chi mag hichdëu pʌ̈i sim k'ʌʌnag. \p \v 4 Pari mag burrodam hawaan mamk'ĩir hich k'apeen pʌ̈itarran, Hẽwandam hi jaaumie Zacarías k'ararrau p'ã pʌatarr heyaa höbërmk'ĩirta magjim. Mag hirua p'ãtarr gaai mag sim: \q1 \v 5 “Jerusalenpienag jaaubat: \q1 ‘Pãrau warrgarwe nʌajerr Reita sĩi parhoobam k'ʌʌnjö k'ĩir machag chuk'u burrodam hagt'a chi jöoicha k'aba k'itʌm gaaita ya pãar haig hurum’ ” ha p'ã sim. \rq (Is. 62:11; Zac. 9:9)\rq* \p \v 6 Mag hamach chogbapäaiwai chadcha hërëubaadëjim. \v 7 Mag wëtwi hooimaawai, chadcha hich Jesuu jaautarrjö chi burro hʌʌidam hich chaai dʌ̈i hooimajierram hanaabá. Maimua hẽer hauwi, harrwi, ya hich Jesús sim haar pabaimaawai, hamach k'ajũa hẽerk'anaa chi burrodam p'õ gar t'eerk'abapäaiwai hag gaai Jesús waaidʌbaadëjim. \v 8 Maagwai hõor pöm t'ʌnarr haawai, hãaur k'ʌʌnau hi maju hee hamach k'ajũa hẽernaa t'eerk'amaawai, hãaur k'ʌʌnau jũrr papiujöm t'ʌrrpnaa t'eerk'amajim. \v 9 Maagwain na wëtum k'ʌʌnaujã serereu k'aawai hẽudee wëdurum k'ʌʌnaujã serereuk'amua, “Hʌ̈ucha habarm Hẽwandam. Rey David k'ararr hag hiewaajöm chan chuk'uk'um” haajeejim. “Hẽwandam, hich mʌʌta pʌchdëu pʌch jũrr pʌ̈ibarmʌu. Mʌg Rey pʌ̈ibarm gaaimua hʌ̃gt'arm magwe honee haju haai nʌm” haajeejim jũrram k'ʌʌnau. \p \v 10 Mamagag wëtumua ya Jerusalén hee Jesús dubbaimaawai sĩi p'öbör hee hõor t'umta p'ogdʌbaadëmjö hajim. Magp'öbaadëmʌn jũrram k'ʌʌnau hamach heepai, —Keena, jãan ¿chijãg wounta jãg hurúma? haajeejim. \p \v 11 Magbaawai mag hi dʌ̈i hõor pöm wënʌrrʌm k'ʌʌnau, —Hẽwandam hi jaaumie Jesús k'abahab haajeejim, Galilea durr Nazaret p'öbör hee bãautarr. \s1 Haai hi jëeujem degmua Jesuu hõor jʌrk'ʌʌitarr \r (Mr 11:15-19; Lc 19:45-48; Jn 2:13-22) \p \v 12 Mag barwia Haai hi jëeujem deg hooimaawaijãh, sĩi merrkau heemjö t'ʌnʌmta hooimajim. Magbaa mag hag hee Hẽwandamag ofrendak'a deeg nem për nʌm k'ʌʌn dawag jʌrk'ʌʌipʌ̈inaa, p'atk'on cambienaa dubur për nʌm k'ʌʌn mesjã jẽk'ʌt sĩepʌ̈imajim. \v 13 Magnaa hamag, —Hẽwandamau hich higwia hich hiek p'ã sim gaai “Mʌ diin sĩi mʌrʌg jëeujem diiu” ha simta, pãachdëuta hag hee mʌg nem parhẽpag për nʌmua sĩi chik'am k'ũguurjem dik'a wai naabma hajim. \p \v 14 Mag hõor dawag jʌrk'ʌʌipʌ̈iwi, hichta hag hee sĩsiewai, dau k'augba k'it'ëem k'ʌʌn dʌ̈i bʌ̈ wëdʌ wëdʌ k'it'ëem k'ʌʌnpa hich haig bëemam Jesuu monaaupʌ̈i maajeejim. \v 15 Mamʌ mag hirua hõor monaaupʌ̈pʌ̈ik'am p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌnau Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi machnaan dʌ̈imua hamach daúacha mag hirua hõor monaau sim hoo nʌm dʌ̈i, chaainaupa hi t'ö hiek'a nʌm hiek'au “Rey David k'ararr hag Hiewaajöm chan chuk'uk'umk'am” hũrbaawai, \v 16 meeuk'a nʌm hiek'au k'ĩir mor chigpai chi Jesuugta, —¿Mag serereuk'am k'ʌʌnau hiek'a nʌm pua hũr chirʌ́? hajierram hirig. \p Magbaa hichdëu, —Muak'a hũr chirʌmgui hajim. Pari pãrau Hẽwandam hiek p'ã sim gaai t'ʌ̃ʌrwai hooba haajeeb, hamau mag serereu haju higwi David k'ararrau, \q1 “Chaain daumeraam k'ʌʌn dʌ̈i hagt'a jũd dö k'it'ëem k'ʌʌndamaupa hirig jëeujem” ha p'ã pʌatarr. \rq (Sal. 8:3)\rq* \m Ma chan pãrau bʌ̃ʌrjã k'ĩir hee paba naabma hajim hamag. \p \v 17 Magnaa warag hichta haigmua mawia jũrr hag dak'a p'öbördam Betania hanʌmʌg petajim. Mag mawia hich mam warag k'ãi hëejim. \s1 Jesuu higo p'uapitarr \r (Mr 11:12-14,20-26) \p \v 18 Mag mam k'ãi hëewi deeu hedp'erre Jerusalenag hurumua Jesús hiek hi jãsöo haadëjim haajem. \v 19 Mag hi jãsog t'ʌnʌm hee, k'ʌd bigaau higo bʌ̈ dʌnʌm hoo hat'aawai hag gaai chi jõ simpii hawi haar hoon majim. Mamʌ hoon maawai sĩi bʌ̈ parii dʌnaajim. Mag hag gaai hooba habaa pabʌ̈ʌgta wounagamjö, —Pʌ jãg sim k'ai, jãgan mʌg hatagjã hich jãg chëba sĩerrajugui hajim. \p Pari hirua mag hiek'abaawai chi higo bʌ̈ warre p'uabaadëjim. \v 20 Maachdëu mag hoobaawai dauderraa nʌm hiek'au marau hirig jëeu naajim, jãga jãg warre dëgölpta jãg p'uabaadë. \p \v 21 Magbaa hichdëu marag magjim: \p —Pãrau pãachdëu Hẽwandamag jëeuwaijã pãachdëu jëeubarmjö haju k'ĩirjunaata jëeuk'iin, mua mʌg pabʌ̈ p'uapibarmjöpaijã k'aba, hag k'ãai p'it'urcharam nemjã wauju. Jãgk'iin pãrau mʌg Olivo durrsĩigjã, “Mʌigmua mawia jũrr p'ũas hee hierrpabaad” hak'iinjã, chadcha pãachdëu hiek'abarmjö hajugui hajim, pãar hipierr. \v 22 Mag pãachdëu jëeubarmjö haju k'ap'ʌnaata pãach nem jëeuwaijã jëeumʌn, pãachdëu jëeubarm nem pãrau paarpaju ha jaaujim marag. \s1 Jesús jua t'eeg \r (Mr 11:27-33; Lc 20:1-8) \p \v 23 Maimua bëewi deeu Jesús Haai hi jëeujem deg dubchëjim. Hi maig hõrag Hẽwandam hiek jaau sim hee, p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i judionaan Asamblea heem chi pörnaan hi haig bëewi hirig jëeuchëjierram: \p —¿K'ai t'öwiata jãg mʌig nem për narr k'ʌʌn pua dawag jʌr wërppʌ̈ijĩ? ¿K'aíuta jãg pʌrʌg pʌchta nem hiek t'eeg hapijĩ? Marag jaaubá hajierram. \p \v 24 Magbaawai jũrr Jesuu hamag, —Magan nacha mʌrʌg jaaubat, muajã hĩchab pãrag jëeu hook'imgui hajim: Mua jëeubarm pãrau mʌrʌg jaaumʌn, magan muajã pãrag jaaujugui hajim, cha pãachdëu mʌrʌg jëeu nʌm. Magnaa chadcha hamag, \v 25 —Pãrau hoowai, ¿k'aíuta Juan pʌ̈ijĩ hajim, jãg hamach k'aibag Hẽwandamag chugpaapi jaaunaa hõorjã pör choo nʌrramk'ĩir? ¿Hẽwandamau hajĩ, wa sĩi mʌg jẽb gayam k'ʌʌnau chogpʌ̈iwiata jãg nʌrrajĩwa? hajim. \p Magbaa hamach happai hiyʌ̈ʌ nʌmua, —Maadëu hirig, “Hẽwandamauta pʌ̈ijim” hak'iin, magan jũrr hirua maachig, “¿Jãg magʌmta pãrau hirua jaau nʌrrarr hiek hʌ̈k'abajierráma?” haju. \v 26 Pöd maadëu, “Hõrauta pʌ̈ijim” hajujã k'abamgui hajierram. Maadëu magk'iin t'umaam k'ʌʌnau hi higwia “Jãan chadcha hich Hẽwandam hi jaaumieta jãg nʌrrajim” haajeewai, heeu dëgölp hõrau maach mokou bar t'õoduk'amgui hajierram. \p \v 27 Mag warag hirig jaaujujã k'augba haawai, —Marau pöd jaauju k'augbamgui hajierram. \p Magbaawaita hichdëu hamag, —Mua pãrag nem jëeutarr pãrau mʌrʌg jaauba haawai muajã pãrag jaaubamgui hajim, k'ai t'öwiata mua jãg nem wau chitʌ́. \s1 ¿Chijã k'ʌʌnta hʌ̃gt'ar höbërju k'ai? \p \v 28 Mag hichig jaauba habaawai mʌg nem hĩgk'aadam jaaujim: \p —Woun hãb chaain numí wai sĩejim haajem. Biek hãb chi jöoirag, “Hiewaa, hĩs mʌ uvadö hee p'idk'abamí” hajim hanʌm chi hayau. \v 29 Magbaa chi hiewaau, “Mʌ mamap'a chirʌmgui” hajim haajem. Maimua k'ĩirju sĩi hawiata, “Magan mʌ majugui” hawia majim haajem, p'idk'aan. \v 30 Maimua jũrr hich hiewaa chi hẽudeemʌgjã hich hagjö p'idk'aan mamk'ĩir jaaujim haajem. Magbaawai maguan chadau k'õchag, “Magan mʌ p'idk'aan majugui” hajim hanʌm. Pari mag maju hatarrta chadcha mabajim haajem. \p \v 31 Mag nem hĩgk'aadam jaauwia, haig hũr narr k'ʌʌnag jũrr, —¿Chijãgua pãrau hoowai hich hayau k'õsi sĩerrjö hi hipierraa hajĩ? ha jëeujim hich Jesuu. \p Magbaa, —Chi hiewaa chi jöoirau hajierram, chi cuento hũr narr k'ʌʌnau. \p Magbaa deeu hich Jesuupai hiek'ak'agmamua, —Roma durram gobierno hat'ee dëbpaar jëeujem k'ʌʌn chi k'aigbam k'ʌʌnta hʌʌin hamach durpa t'eegau parhooba sĩerrjëem k'ʌʌn dʌ̈i pãar k'ãai hʌ̃gt'archa höbërjugui hajim. \v 32 ¿Jãgwi mag chirʌ́? Juan chi hõor pör choomieu, jãga Hẽwandam dau na wënʌrraju haai nʌ ha jaaumam hũrwi pãrau hʌ̈k'abam daar, hamauta pãar k'ãaijã hʌ̈k'atarr haawaima. Pari pãrau magba hirua jaau nʌrrʌmjã hũrnaa hirua nem waaujerrjã pãach daúacha hoojerrta, pãach k'aibag k'ĩirjuwia Hẽwandamagjã chugpaapi jëeubajierramgui hajim hamach k'ĩircha. \s1 K'aibag sĩsidʌmta nemjĩir t'ʌa narr \r (Mr 12:1-12; Lc 20:9-19) \p \v 33 Maimua hich Jesuupai, ’Hũrbat, deeum nem hĩgk'aadam pãrag hĩgk'ak'imgui hajim. \p Maimua hĩgk'abaadëmua magjim: ’Woun hãbmua uvadö jĩirjim haajem. Mag jĩirwi, hag higaau t'uur p'ʌʌrdʌpʌ̈iwi, chi uva chö piirjʌujujã waunaa, didamjã nasãdjö hʌ̃gt'aa hëu dʌnʌʌujim haajem, hag gaaimua warp dawaa hoo p'ʌʌrdʌdʌ haag. Mag t'um wajap'a wau sĩunaa, chawag mam k'õchk'abaadeewai, chi nemjĩirdö deeum k'ʌʌnag alquilaapʌ̈iwia, hichin jũrr deeum durr warp petajim haajem. \v 34 Maimua ya chi uva waaubaadëmcha k'ĩirjunaa jöoirau hich chognaan pʌ̈ijim haajem, hich paatëm hagjö hich hat'ee deepʌ̈imk'ĩir. \v 35 Pari mag chi chognaan hamach haar bardʌtk'abaimaawai, chi uva t'ʌa narr k'ʌʌnau pʌrp'öbaadëwi, hãaur k'ʌʌn gaai sĩi mas waunaa, hãaur k'ʌʌn warre k'ëchpʌ̈inaa maimua pogk'a mokoujã barmaajeejim hanaabá. \v 36 Magbaawai deeu jöoirau jũrr k'apanaa pʌ̈ijim haajem. Pari mak'ʌʌnjã hamach haar barpinaa chi nacha bëetarr k'ʌʌn dʌ̈i harrjöo hajierram hanaabá. \v 37 Maimua ya hãbmiecha paawai jöoirau hich chaai pʌ̈ijim haajem. Hi k'ĩirjugan hich chaai haawai hi högk'aju hawiata pʌ̈ijiebma. \v 38 Pari warm k'ʌʌnau mag hi högk'ajujã k'ĩirjuba, sĩi warag hamach haar barpinaa, “Keena, chamʌʌta chi hiewaa haawai mʌguata mʌg hatagjã jũrr hich haai nemjĩir jʌ̃aju k'abahab” hajierram hanʌm. “Jãg sĩpí warre maadëu hi t'õopʌ̈iju, mʌg uvadö jũrr maach dënk'a hawaag” hajierram hanʌm, hamach happai. \v 39 Mag, chadcha k'apanaam k'ʌʌnau pʌrp'öbaadëwi chi nemjĩirdö chaaur warp harrnaa t'õopʌ̈ijierram haajem, hich jöoi hiewaa hãba. \p \v 40 Mag jaaunaa jũrr hich hiek hũr narr k'ʌʌnagta, hichdëu nem hĩgk'atarr higwi, ’Pãrau k'ĩirjuawai hĩsjã hagt'a mag uvadö sim hanaa chi t'ʌa narr k'ʌʌnjã hich hak'ʌʌnpai hak'iin, ¿jãgaju k'ai jöoirau magʌm wounaan dʌ̈i? ha jëeujim Jesuu hamag. \p \v 41 Magbaa hamachdëu, —Mag hamach k'aibag sĩsidʌm paar hamachdëu warm k'ʌʌn dʌ̈i haajerrjö hamach dënjö ham dau haug k'augba, hirua hagjö ham k'ëchpʌ̈ijuuta. Magnaa jũrr chadcha hichig p'agju k'ʌʌnagta hirua alquilaa pʌajugui hajierram, hag jaar paawaijã chi nemjõdam hichig hich paat deemk'ĩir. \p \v 42 Hamachdëu magbaawaita Jesuu hamag magjim: \p —¿Pãrau chan bʌ̃ʌrjã Hẽwandamau hich hi jaaumienag hich hiek p'ãpitarr gaai jaau sĩsidʌm t'ʌ̃ʌrwai hooba haajeeb, \q1 “Di hëu narr k'ʌʌnau hisegtarr dibigta jũrr chi dihãd jãrramk'a sĩsim” ha sim? \q1 “Hẽwandam maach Pöröuta mag dibig wajap'amjö hapi sĩewai hõrau hoowaijã hʌ̈uuta hoo nʌm” ha sim, hich hiek gaai jaauwai. \rq (Sal. 118:22-23)\rq* \m \v 43 Magua mua pãrag mag chirʌmgui hajim: Hẽwandam pãar t'ãar hee hichta chi Pörk'aju hatarr chi Pör k'aba, deeum k'ʌʌn judionaan k'abam k'ʌʌn hichdëu k'õsi simjö nem wauju k'ʌʌn dʌ̈ita ham Pörk'aju hajim. [ \v 44 Maimua mag mua dihãd ha chirʌmjã mʌch higwiapaita mag chirʌmgui hajim. Chi mʌ hiek hʌ̈k'aba sim wounan, juau hogt'om mag dibig hʌ̃r burrwi hichdëupai hich gaai mas wau simjöta sim; maimua mag hʌ̈k'aba nʌrrʌmta meemʌn, jũrr mʌ mag dibig pömaamjö chirʌmta hi hʌ̃r buudimamjö hajugui hajim. \p Jesuu mag sĩerran mag hi hiek hʌ̈k'aba sim meebaadeewai warre k'ĩmie durr barpʌ̈ijuuta jaau sĩejim.] \p \v 45 Mamʌ mag hirua jajawagmam hũrwi p'adnaan chi pörnaanau Moiseeu p'ã pʌatarr wajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌn dʌ̈imua k'aug hat'ajierram, hamachdëu hich hiseg nʌmta jaau sim. \v 46 Mag hamach k'ĩir hiek'a simta k'aug hat'aawai jũrr hichta pʌr harram k'õchk'a p'öbaadëjim. Pari Jesuu chadcha Hẽwandamau nem jaaupi simta jaau nʌrrʌm t'umaam k'ʌʌnau k'ap'ʌ narr haawai hamachta jũrr k'aigbaju k'ĩirjuwi hi chig habajierram. \c 22 \s1 Hõor jua pʌrtarr p'iesta \r (Lc 14:15-24) \p \v 1 Maimua deeu nem hĩgk'amamua hõrag nem jaaumamua magjim: \p \v 2 —Hẽwandamagta hamach t'ãar hee hichta chi Pörk'api nʌm k'ʌʌnan, rey hãb simua hich hiewaa jua pʌrmk'ĩir p'iesta wautarr hee hõor bëetarr k'ʌʌnjöta nʌmgui hajim. \v 3 Mag p'iesta hee bëemk'ĩir ya hõrag jaauk'a t'ʌnarr haawai hag hed pabaadee chi reíu deeu hich chognaan pʌ̈ijim haajem, mag bëeju harr k'ʌʌn haar jaaubat'uurwai bëemk'ĩir. Pari mag jaaubat'urmjã bëebajierram haajem. \v 4 Magbaawai jũrr deeum k'ʌʌn pʌ̈iwia hamag, “ ‘T'achin ya sĩi k'öjupaita sim, mʌch nemchaain hõtpaa wai chirarr k'ëch hauwi haata wau t'ʌnʌm; jua pʌr nʌm p'iesta hee wëttarrau’ ha jaaubat” ha jaaupʌ̈imajim haajem hamag. \v 5 Pari par mag deeu hiek jaaupʌ̈itarrjã bëebajierram hanaabá. Mag chi bëeju harr k'ʌʌn heem hãaur k'ʌʌn warag hamach nemjĩir hoon hërëubaadee tagam k'ʌʌn pogk'a hamach p'idag hee wëtjierram haajem. \v 6 Maimua hãaur k'ʌʌnau warag mag chi rey hiek jaau wënʌrrarr k'ʌʌn pʌr haunaa parhooba ham gaai mas waunaa warag k'ëchpʌ̈ijierram hanaabá. \v 7 Magbaawai chi reíu k'ĩir machgau hich soldaaunag mag hich chognaan k'ëchtarr k'ʌʌnjã hagjö k'ëchpi jaaunaa ham p'öbörjã warre hörpi jaaujim haajem. \v 8 Maimuan chadau deeu hich chognaanag, “Nemen t'um k'ĩir k'aug t'ʌnʌm, jua pʌrju p'iesta hat'ee; pari chi t'ʌ̃rpʌ̈itarr k'ʌʌn chadcha chi bëeju k'ʌʌn k'aba harr haawai ham bëebajierramgui” hajim. \v 9 “Jãgan jãgbarpí kaaijã hee wëtwi mʌ chaai jua pʌr nʌm p'iesta hee bëemk'ĩir, t'um pãachdëu hoomam k'ʌʌnag jaaupetat” hajim hanʌm hamag. \v 10 Magbaa chadcha chi chognaan wëtwi kaaijã hee hamachdëu hoomam k'ʌʌn t'umaa haibëejierram hanaabá, hõor wäjäaun dʌ̈i chi k'aigbam k'ʌʌnpa. Deg pachënaa hoowai sĩi dijã pöm simta hõrau p'ẽu wëjoojim hanʌm. \v 11 Maimua mag hõor t'umaa deg paauk'apinaa chi reíu hoon maawaijãh, bëe nʌm k'ʌʌnag jũamk'ĩir hawia hirua k'ajũa p'ëderrjã jũaba, woun hãb hag hee sĩerrau sĩi parhoobam k'ajũata jũa sim hooimajim hanʌm. \v 12 Magbaawai chi reíu hirig, “¿Pʌ jãga jãg warm k'ʌʌnjö p'iesta heem k'ajũa jũaba simta mʌig dubjĩ?” hajim hanʌm hirig. Pari magʌmjã bʌ̃ʌrjã hi hiek jʌ̃ʌ haba, hichig k'abamjö sĩsijim hanʌm. \v 13 Mag par jëeu hahauk'amjã hich hiek hʌ̈k'aba habaawai mes gaai t'ëp paa narr k'ʌʌnagta, “Hi bʌ̈ dʌ̈i juapa bʌʌrnaa daaugajãr k'ĩchag hee barbapʌ̈it” hajim hanʌm chi reíu, “hi gaai wajaugau hicharaucha bĩenaa hich mag hagäa hagäa sĩerramk'ĩir.” \p \v 14 Mag nem hĩgk'aadam jaauwia hich Jesuupai, ’Hʌ̃gt'ar höbërjujã mag p'iesta hee hõor pöm t'ʌ̃rk'ʌʌiwia k'apan k'aba bëetarrjöta sim hajim. Hẽwandamaun hich haar hõor pömta wëtpim k'õsi sim, mamʌ chi chadcha höbërju k'ʌʌn chan k'apan k'abata durrumgui hajim. \s1 Reígjã deenaa Hẽwandamagjã hich paat deepi jaautarr \r (Mr 12:13-17; Lc 20:20-26) \p \v 15 Pari mag hirua nem hĩgk'a sim hamach jʌ̃gaagaa k'aba haawai fariseonaan hamach hap hiek'awi hibëpjierram haajem, jãga Jesús hich hiek'a sim gaaimuapai himeraa pʌr hawaag hawi hirig jëeucheeg. \v 16 Mag ya hibëpwi narr haawai hamach hee hamach higar narr k'ʌʌn heem pʌ̈ijierram, deeum k'ʌʌn hagjö chi rey Herodes higar narr k'ʌʌn dʌ̈i. Mag hamach pʌ̈ibaawai bëewi magchëjierram: \p —Maestro, marau k'ap'ʌ nʌm, pua chadcha hag heyaata nem jaaunaa hĩchab jãgata haju haai nʌ ha jaaujem, Hẽwandamau nem jaau sim heyaa wënʌrraag. Pua chan sĩi hõrau hamachdëu nem jaaum haig nem jaau nʌmʌgjã pʌch k'ũgurpiba wa sĩi pʌchdëu hoowai magjöo habaawai hag bʌ̈rre sĩi magau haba haajem. \v 17 Magua marau pʌrʌg jëeum hig nʌm: ¿Pua hoowai chadcha maach meeun judionaanaujã durrpierram k'ʌʌn rey Roma sĩejemʌgta impuesto p'agju haai nʌ, wa p'agju k'aba nʌ? haichëjierram hirig. \fig |src="HK00166B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="MAT 22.17" \fig* \p \v 18 Pari Jesuu ya mag ham hibëpwi k'ĩirju nʌmjã k'ap'ʌ sĩerr haawai jũrr hich garmua hamag, —Pãraun pãach k'augbampii naabma, ¿k'ant'ee pãrau jãg mʌ himeraa pʌr hauju hẽk'a nʌma? hajim. \v 19 Magnaa, Mʌrʌg hoopibat hajim, k'aniuta pãrau dëbpaar p'aagjẽ. \p Magbaa hirig p'atk'on denario hanʌm hãb hoopijierram. \v 20 Mag hichig denario hãb hoopibaawai, —Pãrau hoowai, ¿k'ai k'ĩirta k'ai t'ʌ̃r dʌ̈i hag gaai sĩ? hajim. \p \v 21 Magbaa hamachdëu, —Romaam rey César k'ĩir k'abahab hajierram, hich t'ʌ̃r dʌ̈i. \p Magbaawaita Jesuu hamag, —Mag k'ai magan reíg hich paat deenaa Hẽwandamagjã hagjö hich paat deebat hajim. \p \v 22 Hamachig mag hiek'abapäaiwai sĩi jʌ̃gderraa nʌm hiek'au warag hamachta k'ĩu hërëubaadëjim. \s1 Hẽwandam chan hoob mag chi k'ëcham k'ʌʌn Hẽwandam k'abam \r (Mr 12:18-27; Lc 20:27-40) \p \v 23 Hich mag hedcha hĩchab saduceonaan heem k'ʌʌnjã hagjö Jesús haig bëejierram. Mag saduceonaanau jaauwai, maach meebaadëm chan maach hak'aar tag hiiuba haajem haajem. Hamach mag nem jaau sĩerrjëem gaaimua, hiyʌ̈ʌmamua juau hogt'om hirig magjierram: \p \v 24 —Maestro, jöoi Moisés k'ararrau Hẽwandam hiek p'ã pʌarr gaai jaauwai, woun hãb hʌʌi wai simta chaaijã chuk'u meemʌn, magan mag chi meetarr k'od hãbam wai sim k'ai, magua hich k'ojaau hauju haai sim ha sim, hag dʌ̈i hich naamʌu chaain hooba harr haawai jũrr hi hat'ee hoo deeg, mag hoo deebarm hi chaaink'a nʌisimk'ĩir hajierram hirig. \p \v 25 Maimua hamachdëupai warag hirig nem hĩgk'amamua magjierram: ’Biek hãb mʌig maach meeun hee hemk'ooin siete naajim haajem, hãbam k'od happai. Ham naam chi nacharamua hʌʌi hauwia chaaijã chuk'u meejim haajem. Magbaawai hag hẽudeemua hich k'ojaaupai wir haig haujim haajem, hich naam t'ʌ̃r hok'oopimaaugau hawi. \v 26 Pari majã pöd hag dʌ̈i chaai hooba meejim haajem. Hich mag hewagam k'ʌʌnjã hãbam hʌʌiraupai warm meemam hẽudee t'eg hahaugmamua mag siete narr t'um t'egdʌpʌ̈ijim hanaabá. \v 27 Maimua ya hãbmiecha paawai chi hʌʌijã meejim haajem. \v 28 Mag hãbam hʌʌiraupai hãbam k'od happai siete p'ëpʌ̈itarr haawai mʌg hatag t'umaam k'ʌʌn hiiu p'iidʌtk'abarm hedjã, ¿mag hʌʌi chijãg dënk'a sĩsijuma, chi nacha hautarr dën wa hẽudeegam k'ʌʌn dën? ha jëeujierram hirig, juau hogt'om. \p \v 29 Magbaata hũr nʌm jʌ̃g heyaa Jesuu hamag, —Pãran hok'oota hiek'a nʌmgui hajim, Hẽwandam hiek p'ã sĩsidʌm gaai jaau simta hi jua t'eegjã k'augbata hiek'a naawai. \v 30 Meetarr k'ʌʌndam t'umaa hiiu p'iidʌtk'a p'öbaadëm chan bʌ̃ʌrjã jua pʌpʌr habajugui hajim, ya ham hʌ̃gt'arm Hẽwandam chognaan t'ʌnʌm k'ʌʌnjö nʌisiju haawai. \v 31 ¿Pãrau hooba haajẽ, Hẽwandamau hich hiek p'ãpitarr gaai mag hõor hötarr k'ʌʌn deeu hiiu p'iidʌtk'aju higwi, \v 32 “Hichta jöoingar jöoi Abrán k'ararr Hẽwandam hanaa hĩchab jöoi Isá k'ararr hag Hẽwandamau maimua Jacob k'ararr dënjã hagjö” ha sim? Hirua mag mak'ʌʌn jöoin hagt'a meeba nʌmjö hiek'atarr haawai Hẽwandam chan hoob mag chi k'ëcham k'ʌʌn Hẽwandam k'abam. Hẽwandaman chi hiwam k'ʌʌn Hẽwandamaugui hajim. Hirigan nawe k'ëchtarr k'ʌʌn hawiajã hagt'a hiiu nʌmgui hajim. \p \v 33 Mag nem jaaumam hũrwia, chadcha t'um chi hũrmam k'ʌʌn jʌ̃gderraa naajim. \s1 Hẽwandamau nem waupi jaau sim chi wajapcharam \r (Mr 12:28-34) \p \v 34 Jesuu mag saduceonaan warre k'ĩupaa sĩubarm fariseonaanau hoobaawai, jũrr hamaun chadau hi p'it'urg chuk'u pʌr hauju hawi, \v 35 hãb ham heem Moiseeu ley p'ã pʌatarr jawaag chi mach hich Jesús haig bëewi hirig, \v 36 —Maestro, Moiseeu ley p'ã pʌatarr gaai, ¿chijãg hiekta tagam k'ʌʌn k'ãaijã chi wajapcharamʌ́wa? ¿K'anta hʌ̃rʌʌcha Hẽwandamau maachig waupim k'õsi sĩ? hajim hirig. \p \v 37 Magbaawai Jesuu hirig, —Chi wajapcharamʌn, “Maach Hẽwandam sĩi par hiiupai k'aba, pʌch t'ãrauchata k'õsi habá” ha p'ã simʌu hajim hirig. \v 38 Tagam ley hʌʌrk'api jaau nʌm k'ãaijã maata chi wajapcharamʌugui hajim. \v 39 Magnaa deeu hichdëupai, Hãb hagjö hich hagjöpaimʌʌ simgui hajim. Ma sĩi “Pʌch k'apeenjã wir haig pʌchjö daupii habá” ha sim. \v 40 Moiseeu ley p'ã pʌarr t'um tagam k'ʌʌn hagjö Hẽwandam hi jaaumienau jaaujerrpa mʌk'ʌʌn dau numiim gaaimuata höbërdʌtk'a nʌm. Mʌk'ʌʌn numiita wajap'a hʌʌrk'a simʌn magan tagam k'ʌʌn hʌʌrk'api jaau simjã t'um hʌʌrk'a simgui hajim hich Jesuu. \s1 ¿Mesías k'ai hiewaa hajĩ? \r (Mr 12:35-37; Lc 20:41-44) \p \v 41 Mag chi fariseonaan hagt'a hãba biirdʌ t'ʌnʌm hee, \v 42 Jesuu hamag, —Pãrau mag hõor peerdʌ hawaag Mesías hanʌm bëeju hig hiyʌ̈ʌ haawai, ¿k'ai chaai haju k'ai ha k'ĩirjuba haajẽ? ha jëeujim. \p Magbaawai hamachdëu, —Jãan warrgar jöoi David k'ararr hag chaain hewagam k'ʌʌnauta hoodeejugui hajierram. \p \v 43 Magbaata hich Jesuu hamag, —¿Pari jãga mag David chaain hewagam k'ʌʌn dën habarju, hich Daviiujã mag hich Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr higwi hi Pör ha hiek'atarrta? Hirua mag hiek'aawai, ¿hich Hẽwandam Hak'arauta mag hiek'apibajĩ? hajim. \v 44 ¿Pãrau k'augba nʌ, hich Hẽwandamaucha hiek'atarr Daviiu p'ãtarr? Mag hirua p'ãtarr gaai mag sim: \q1 “Maach Pör Hẽwandamau mʌ Pörög, ‘Mʌch hiek t'eeg chirʌmjö haag mʌ dʌ̈i hãba mʌ juachaar gar jupbá’ hajim ‘pʌch hoomap'a haajem k'ʌʌn t'um mua pʌch jua hee pʌrk'a dee nʌm hora.’ ” \rq (Sal. 110:1)\rq* \m \v 45 Mag hich David k'ararrauchajã Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr higwi “maach Pör” ha hiek'atarrta, ¿jãga pãar hiek mag hí David chaain hewagam k'ʌʌn dënpai haju hanʌ́? Mag sĩi hi chaaipai haju hak'iin, hich paarmua mag “maach Pör” habak'amgui hajim Jesuu hamag. \p \v 46 Mamʌ par hirua mamagk'amjã hãbmuajã bʌ̈dam hãbjã jʌ̃ʌ haba haajeejim. Magtarr haigmua hatag ni hãbmuajã tag hirig hiek chigaapaijã jëeuba haajeejim. \c 23 \s1 Jesuu fariseonaanag hiek'anaa chi machnaanagjã hiek'atarr \r (Mr 12:38-40; Lc 11:37-54; 20:45-47) \p \v 1 Magtarr k'ur Jesuu hõragjã hũrmk'ĩir hiek'amamua maragjã magjim: \p \v 2 —Chi machnaanta fariseonaan dʌ̈i Moiseeu ley p'ã pʌarr jaaujem k'ʌʌnau. \v 3 Magua hamau jaau nʌm hũrnaa pãachig jajaauk'am hipierraa habat. Mamʌ hoob hamau haajemjö chan hamiet hajim. Jãk'ʌʌnan hamach hipaarmua Hẽwandam dau na hajap'a nem waupi jajaau haajemta hamachdëu chan hamachdëu jaau nʌmjö nem wauba sĩerrjëem. \v 4 Magnaa nem jawaagjã hamachdëu nem jaaum haigta jaau sĩerrjëem. Jãg nʌm haig hõor hʌ̃r nem chʌk'ʌmta jiirpʌ̈pʌ̈ik'amjöta naabahab hajim, hõrau wauju k'aba hatcha p'it'urgk'amta waupi jaauwai. Hõrag mag nem jaauwaijã hamaun hamach hipierraata hapi nʌm, mamʌ mag nʌm chan hamachdëujã hamachdëu nem jaau nʌmjö waujöjöopaijã k'aba nʌmta mag sĩerrjëemgui hajim. \v 5 Ham nem waubaadëmʌn, hõrag sĩi hamach hoomk'ĩirpaita nem wau sĩerrjëem, hamachdëuta wajapcha Hẽwandam hiek hʌ̈k'a naawai hi dʌ̈i wajapcha nʌm hamk'ĩir. Hamach mag nʌm hawi, Hẽwandam hiek p'ã sĩsidʌm gayamjã jũrr deeum gaai p'ãnaa, chʌdam gaai hẽupʌ̈inaa, hamach piudau gaai jʌ̃pʌ̈inaa dag gaaijã jũapʌ̈imaajemgui hajim. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab hamach k'ajũahi gaaijã nem bäbärgta jijiraa jũajemgui hajim. \v 6 Hõor k'apanag hee t'ach k'oowai, wa sĩi Hẽwandam hiek jaaujem deg k'ãijã biirdʌawai, hamachta sie wajapcharam gaai juupjemgui hajim, hõor k'ĩirp'ee t'umaam k'ʌʌnag hamach hoomk'ĩir. \v 7 Magnaa kaaijã hee hõrau hamach saludaawaijã hamaun hamach t'ö hiek'apinaa hamachig maestro hapim k'õsita sĩerrjëemgui ha jaaumajim. \p \v 8 Mag jajawagmamua, ’Pari pãar mʌ dʌ̈i k'apeerk'a nʌm k'ʌʌn chan mʌ hiek hʌ̈k'a nʌm gaaimua t'um hagdaujöpai naawai, pãachig “maestro” hapiju k'aba nʌmgui hajim, chik'amnag. Mʌʌta pãar Maestroou hajim. \v 9 Pãar Haaijã hãbpaita wai nʌm; ma hʌ̃gt'ar sĩejemʌu. Magua, mʌig heegar chan pãach garmuajã hoob parhoobam k'ʌʌnag Hẽwandamagamjö “haai” hichëmiet hajim. \v 10 Hãba mʌch chi Cristopaita pãar Pörk'a chiraawai, hoob pãachigjã “maach pör” hapimiet hajim, dich k'apeen hãba t'ʌnʌm k'ʌʌnag. \v 11 Magju k'ãai hãb k'ãijã pãar hee hichta chi pörk'am k'õsi sim k'ai, warag t'umaam k'ʌʌn chogk'aju haai sim. Mag nʌm haigta Hẽwandamau hoowai chi wajapcharamk'a simgui hajim. \v 12 Mua mag chirʌmʌn, har hamach t'öwia chik'am dʌ̈i hat'uu haajem k'ʌʌn mʌg hatag paawai jũrr Hẽwandamag chaigpa hoo sĩsid haju haawaita mag chirʌm; maimua har mag hamach dʌ̈i hat'uu nʌmjã bʌ̃ʌrjã ham hichaaur haba sĩi warag serbiibamjö haajerr k'ʌʌnta jũrr Hẽwandamau warm k'ʌʌn k'ãaijã hʌ̃rpai hapiju haawaita mag chirʌmgui hajim hich Jesuu. \p \v 13 Maimua mag hiek'ak'agmamua magjim: ’¡Hëh, pãarjã hagjö chi machnaan dʌ̈i Moiseeu p'ã pʌatarr hiek wajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌn! Pãran pãachdëuta hʌ̃rcha Hẽwandam hiek k'ap'ʌm hanʌmta Hẽwandam haar höbërjujã k'augba nʌmgui hajim, pãachdëu hʌ̈k'aba nʌm gaaimua. Mamʌ mag nʌmta hõrau hi haar höbërju hẽk'aawaijã warag chi höbeerjem döig chawag k'echeu hahauk'amjö haajem, hõor k'ũgur wai nʌmua, Hẽwandam hiek hʌ̈k'apimaaugau. \p [ \v 14 ’¡Hëh, hapdurr, pãar chi machnaan dʌ̈i Moiseeu p'ã pʌarr hiek hajapcha hʌʌrk'aajem haajem k'ʌʌn! Pãraun sĩita k'oopaa hʌʌin juagam nemdamjã k'echt'ʌg haumaajerramgui hajim; magnaata sëuk'a warag ham kõit Hẽwandamag jëeu nʌʌ haajerram, juau hogt'om pãach magba nʌm hamk'ĩir. Mamʌ pãach jãg nʌm paar jũrr Hẽwandamau hĩchab pãar gaai jua k'ʌabajugui ha jaaujim.] \p \v 15 ’¡Hëh pãar Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi machnaan chi mag ley wajapcha hʌʌrk'aajem haajem k'ʌʌn dʌ̈i! Pãachdëuta Hẽwandam hipierraacha nʌm hawi pãach dënjö hʌ̈k'api hawaag warp'am magwe jaau wënʌrraajemgui hajim. Mamʌ mag nʌmʌn, chadcha pãach hiek hʌ̈k'abaadee pãach k'ãaijã hat'uuchata k'aibag paapʌ̈imaajem, pãachjö hamjã Hẽwandamau k'ĩmie durr bark'ʌʌiju hayaa hamk'ĩir. \p \v 16 ’¡Hëh, pãran sĩi pãachjã dau k'augbamjö nʌmta hagjö dau k'augba k'it'ëem k'ʌʌn jua gaai hëudʌ harrumjö nʌmgui! hajim hamach k'ĩircha. Pãach mag nʌm gaaimuata pãar hiek mag “Haai hi jëeujem di higwia nem wauju ha hiek'atarr chadcha wauba hawiajã hidëu mag sim” ha hiek'aajemgui hajim hamag. Mamʌ jũrr “Chi Haai hi jëeujem deg p'ĩr t'ʌnʌm higwiata nem wauju ha hiek'aawain chad hichiita waub k'aba wauju haai sim” haajem, “Hẽwandam dënk'a sim higwiata mag hiek'a naawai.” \v 17 ¡Pãran warag k'ĩirjugjã chuk'unaa dau k'augbamjöta t'ʌnʌm! Pãar k'ĩirjug paraa naak'iin, chi Haai hi jëeujem diita hajapcha sĩebahab, chi p'ĩr k'ãai. Mag sim hee sĩewaita hag heem p'ĩrjã hagjö Hẽwandam dënëg pa sĩebahab hajim. \v 18 Pãar hiek hĩchab mag “Sĩi chi Haai hi jëeujem deg nemchaain p'aag nasãdjö wau sim higwia nem wauju hatarr wauba hawiajã hidëu mag sim” hanʌm. “Pari mag nasãd gaai ofrenda sim higwiata nem wauju habarmʌn chadau hichiita waub k'aba wauju haai sim” haajem. \v 19 ¡K'augabnaan! ¿Magan pãragan chi nasãd k'ãaijã chi ofrendata wajapcha sĩeb? Nemchaai hich happai chan wajaug chuk'u simgui hajim; hãba mag nasãd gaai hausĩubaawaita wajaug haadëp sĩebahab, Hẽwandamau hich dënk'a hat'aawai. \v 20 Chi mag nasãd Haai hi jëeujem degam higwiata nem wauju ha simua chan hãba chi nasãd higwiapai k'aba, hag gaai chi ofrenda paa sim higwiapata hiek'a sĩebahab hajim. \v 21 Maagwai chi Hẽwandamag jëeujem di higwia nem wauju ha hiek'a simuajã sĩi mag chi di higwiapai k'aba, Hẽwandam higwiapata hiek'a sĩebahab, mag degta Hẽwandam sĩejeewai. \v 22 Maagwai hedjã higwia k'ãijã nem wauju ha hiek'a simuan mag hedjã higwiapai k'aba Hẽwandam higwiapata hiek'a sim, chi hedjã Hẽwandam k'u juupjem haawai. Mag hi k'u juupjem higwiapa hiek'aawai hich Hẽwandam higwiapata hiek'a sĩebahab hajim hamag. \p \v 23 ’¡Hëh, pãar Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi machnaan hag hiek wajapcha hʌʌrk'aajem haajem k'ʌʌn dʌ̈i! Pãraun pãachdëuta Hẽwandam na wajapcha nem wau nʌm hawia, hi paat hagjö deeg pãach nemjĩir bʌ̈ daiicharam gayampa Hẽwandamag ofrendak'a deejem: pãrau anís heemjã deenaa comino heemjã deejemgui hajim. Pari mag nʌmta jũrr mag ley Moiseeu p'ã pʌarr gaai hag k'ãai nem wajapcharam jaau simjö haju chan k'ĩir heejã paba haajemgui hajim. Pãrau chan wir haig pãach k'apeen dʌ̈i hagpierraanaa ham dau haug k'aug paraa nʌm dʌ̈i hĩchab Hẽwandam hiekta hogdʌba hich jãg hʌ̈k'a wënʌrraju haai nʌmjã k'ĩirjuba haajemgui hajim, majã magʌmta hʌ̃rcha wauju haai nʌmta. Magnaan chad tagam nem pãachdëu wau nʌm pʌaba hich jãg dee wënʌrraju haai nʌm. \v 24 ¡K'ĩirjug chuknaan! Pãach pem haawai pãran dö dö nʌm dʌ̈i sĩi pagatjöm k'ãijã döbapʌ̈imua pekaudam waumaaugau hawi, hajap'a sãnaata doojerram. Pari jũrr pekau pöm camellojök'amta sĩi hʌ̃ipʌ̈i nʌmjö nʌm chan pãar gaai mas k'aba haajemgui ha hiek'ajim hamach k'ĩircha. \p \v 25 ’¡Hëh, pãar Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi machnaan maimua mag ley wajapcha hʌʌrk'aajem haajem k'ʌʌn! Pãach hi haawai pãran sĩi pãach juagam nem hʌ̃rʌm chi memerk'ögpaita hʌk'ak'a haju k'ĩirju sĩerrjëem, mag memerk'öm hee k'ãijã döbaawai Hẽwandam dau na pekau waumaaugau hawi. Mamʌ pãachdëu chik'am nemdamjã pãach dënk'a haunaa waragta p'atk'onjã nem pöm paarpam k'õchk'a t'ʌnʌm gaaimua pekau pöm nʌm chan hisegba, ni Hẽwandamag chugpaapi jëeujujã k'ĩirjuba sĩerrjëemgui hajim. \v 26 ¡Moiseeu ley p'ã pʌarr wajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌn hanʌmta k'augabnaan! Jãg t'ach k'oopierr nem jã hʌk'ak'a haajemjö, ¿jãg pãach t'ãarta nacha Hẽwandamag hʌpibamma? Pãrau magta hamʌn chadau hʌ̃rpai k'aba pãar t'ãarpata wajap'a wënʌrrajugui ha jaaujim. \p \v 27 ’¡Hëh, pãar Moiseeu ley p'ã pʌarr hajapcha hʌʌrk'aajem haajem k'ʌʌn hag ley jawaag chi machnaan dʌ̈i! Pãran sĩi hõor hauk'ërtarr jẽbdijöta sĩsidʌm. Sĩi daaugajãrpai hoowain wajap'a jarnaa hooimʌ wau sĩsidʌm; pari mag sim hag hee hierr wa hook'iin, sĩi maach hinaa pa happaita t'up'ãau nʌnʌidʌm. \v 28 Pãarjã magta t'ʌnaabahab hajim: Sĩi k'ĩir heerpaawain hõor wajaauga t'ʌnʌm; pari pãar t'ãran k'aibagauta sĩi hãr sĩsidʌm. \p \v 29 ’¡Hëh, pãar Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi machnaan maimua mag ley wajap'a hʌʌrk'aajem haajem k'ʌʌn! Pãraun pãach magba nʌm hamk'ĩir, warrgar pãach jöoin Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌn chadcha hõor wäjäaun harr haawai hagt'a k'ĩir heyaa wai wënʌrrʌm hawia, ham hauk'ërtarr jã hʌ̃rjã sirppapiba warag nem hooimʌ wau sĩsiu haajemgui hajim. \v 30 Magnaa pãar dën, “¡Hih! maachta maar jöoinau mag Hẽwandam hi jaaumien k'eechjerr jaar narr hak'iin, marau chan ham dënjö mag maach jua paarmua dʌ̈i ham k'ëchbak'am” ha hiek'aajem. \v 31 Pari sĩi pãachdëu mag nʌmuapai pãrau pãachdëujã k'ap'ʌ naabá, pãach mag warrgar Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌn k'ëchmien chaaink'a nʌm. \v 32 Mag hak'ʌʌn chaain haawai hĩs pãachdëujã hagjö hajurauma mʌ dʌ̈ijã hajim hamag. \p \v 33 ’¡K'aibag, nemk'õr chi benen paraamjönaan! K'anii pãar jãg t'ʌnʌmta k'ĩmie durr wëtba peerdʌbajupa. Pãar chan peerdʌbam. \v 34 K'ap'ʌ habat: Mua pãar hee mʌch hi jaaumien pʌ̈iwia k'ĩirjug k'augk'am k'ʌʌnjã maestronaan dʌ̈i pʌ̈iju. Pari mag mua ham pʌ̈ibaawai hãaur k'ʌʌn pãrau k'ëchpʌ̈iwia hãaur k'ʌʌn sĩi pakuls gaaijã bʌʌrnaa k'ëchmaju; hãaur k'ʌʌn pãrau pʌrnaa pãach Hẽwandam hiek jaaujem deg wʌjã wʌmaju; maagwai hãaur k'ʌʌn hamach pʌr haupiba deeum p'öbör hee k'ãijã dʌr wënʌrraawai hagpierr pãrau ham hẽudee k'oojem nem hẽudeemjö hẽk'aju. \v 35 Pãach mag t'ʌnʌm gaaimua, warrgar Abel t'õotarr haigmua hewag pawiajã hõor Hẽwandam na wajap'a durrarrta k'ëchmatarr bag hãrtarr t'um jöoi Zacarías Berequías hiewaa Haai hi jëeujem deg t'õo naawai bag hãrtarrpa Hẽwandamau t'um pãach gaaita t'ʌpʌ̈iju. \v 36 Cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au warrgarwe pãach jöoinau maagjerran pãach chi hĩs hewagam k'ʌʌn gaaita pajugui hajim, pãachdëujã hamau nem waaujerrjöta wau naawai. \s1 Jesuu Jerusalén p'öbör hʌ̃apërtarr \r (Lc 13:34-35) \p \v 37 Mag Jerusalén p'öbör hee Haai hi jëeujem deg simua hʌ̃apërmamua magjim: ’¡Hëh! ¡Aay, Jerusalenpien! Pãraun chadcha warrgarweta Hẽwandamau hich hi jaaumk'ĩir chogpʌ̈i nʌm k'ʌʌnjã k'a k'õchk'aba, warag mokoujã bar wai nʌmua k'ëchpʌ̈imaajemgui hajim. Biek k'apan mua pãrag jaaujeejimgui hajim, hãt'ãrr hʌʌirau hich chaaindam t'umaa hich hich heegar t'oor wai juupjemjö pãar t'ʌa wai chitaag. Mamʌ magtarrjã pãachdëuta bʌ̃ʌrjã mag k'õchk'abajierram. \v 38 Jãgtarrau nau pãrau hoomaa habarju. Nau mʌ mʌg chitʌʌ hawia petaawai pãar sĩi di pariim hee wouchnaan p'ëpʌabajëmjöta pãach happai nʌisijugui hajim, k'aigpërjujã chuk'u. \v 39 Magbarm haigmua tag pãrau mʌ hoobam hajim. Pãrau mʌ hoojuun, hãba ya pãachdëucha deeu mʌ hurum hoowi, “Hʌ̈uchata Hẽwandam pua pʌch jũrr pʌch Chaai maar hat'ee Reik'a pʌ̈ibarm” hanʌm haigta deeu mʌ hoojugui hajim. \c 24 \s1 Haai hi jëeujem di hõrau pogueupʌ̈iju Jesuu jaautarr \r (Mr 13:1-2; Lc 21:5-6) \p \v 1 Jesuu Haai hi jëeujem deg mag hõrag nem jaau sĩi hawia höbërbaadeeu mag chi Haai hi jëeujem di hig hiyʌ̈ʌ nʌmuata marau hirig jaau naajim, di pöoma sĩi joot'ʌt'ʌʌd hëu dʌnʌm. \v 2 Magbaawai hichdëu marag magjim: \p —Pãrau jãg di wajap'a hëu dʌnʌm hoo naabá. Jãg t'ʌnʌm chan mok pör hãbjã hãbam hʌ̃r hich jãg hajap'a joot'ʌt'ʌʌd sĩerrabam. Jãg t'ʌnʌmʌn sĩi t'umaa hõrau pogueupʌ̈ijuuta jãg dʌnʌmgui hajim. \s1 Hẽwandamau maach hi hagk'aimʌʌ paawai nem hoomaju jaautarr \r (Mr 13:3-23; Lc 21:7-24; 17:22-24,37) \p \v 3 Mag Haai hi jëeujem degmua höbërwi hërëubaadeeu jũrr Olivo durrsĩig wëtjim. Maimua barwi maar na jupbaimaawai maach chi k'apeenjã dʌ̈i hi bigaau hohood haimajim. Maimuata marau hirig jëeu naajim: \p —¿Jãagwaichata mag pʌchdëu jaau simjö mag Haai hi jëeujem di pogueupʌ̈ijuma? Maimua mag pʌ deeu bëeju hanʌmjã, ¿k'an gaaimuata mag pʌ deeu bëeju dakpapak'amjã marau k'ap hajuma? hanaajim. \p \v 4 Magbaawai jaaubaadëmua hichdëu marag, —K'ĩir k'ap'ʌ haajeet keena; hoob chik'amnag hʌdʌraa pãach k'ũgurpimiet hajim. \v 5 Mʌg hatag paawai hõor pöm sĩi chik'am k'ũgurm k'õchgau hamach hiekpai mʌ hiek gaai t'ʌwia, “Mʌʌta hag Cristoou Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr” ha hiek'a nʌrrjëe haju. Mag nʌrrjëem gaaimua hõor pöm k'ũgur haumaju hajim. \v 6 Juurhi p'iidʌju t'eeg jajaauk'amjã pãrau hũrjugui hajim. Mamʌ pãachdëu mag hũurwai hoob jãp'ierrmiet. Hichiita jerrba chadcha hich mag haju. Magjup mamʌ ma chan hagt'a Hẽwandamau pãar hi hagk'a nʌm k'abamgui hajim. \v 7 Magbaadëmʌn durr mʌg wëjöm hee durr chaauram k'ʌʌn dʌ̈i wërbʌp'öo haadëju, hamachta jũrr chik'am k'ãai hʌ̃rpai ham k'õchgau. Magbaadeewai jãdau t'eeg haadëm dʌ̈i hʌʌur t'eegjã duuimaju, durrpierr. \v 8 Pari mamagk'amʌn maan sĩi warrpem Jöoirau hõor dau haug waupi simʌugui hajim. \p \v 9 ’Ya magbaadeewai pãar chi mʌ hiek hʌ̈k'a durrum k'ʌʌn t'et'emnaanau pʌrnaa hamachjöm k'ʌʌnag pãar pʌr deemaju, pãar dʌ̈i hamachdëu hampierr hamk'ĩir. Mag pʌr deebaa pãar gaai mas waunaa pãar t'õojã t'õomajugui hajim. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab t'umaam k'ʌʌnau pãar hoomapp'a haju mʌ hiek hʌ̈k'a durrum gaaimua. \v 10 Mag jaar paawai hõor pöm mʌ hiek hʌ̈k'a t'ʌnarr hamachdëu hʌ̈k'a narr hiek hisegwi deeu hewag wëtju, warr hamach narrjö. Magbaadee wir haig hamach heepaijã chik'am hoomapnaa wir haig chik'am t'õomaju hajim. \v 11 Hẽwandam hiita jaau nʌm hanʌm k'ʌʌn k'apaana höbërdʌtk'aju. Pari mag t'ʌnʌm sĩi hõor k'ũguraagpaita mag wënʌrraju haawai hõor pöm k'ũgurmajujã jaaujim. \v 12 ¡Aay, mag hed gaaita nem k'aigbam pömaata t'ʌnʌisijupa! Ya mag nem k'aigbamta hʌ̃rpai haadeewai hõrau hamach k'apeen k'a k'õsi haajerrjã tag k'õchk'aba hap'öbaadëju. \v 13 Pari warm k'ʌʌn mag t'ʌnʌm hee, hʌ̈u hichdëu mʌ hiek hʌ̈k'atarr gaaita hogdʌba k'ërʌm wounan hʌ̈u peerdʌjugui hajim. \v 14 Hẽwandamau mʌg durr hi hagk'aju nawe, durrpierr t'umaam k'ʌʌnag mʌg hiek wajap'am hõor peerdʌ haaujem jaaudubju. Mag jaaubaawai t'umaam k'ʌʌnau hũrbaawain chadau warre hich Jöoirau mʌg durr jua k'ẽgk'apʌ̈iju ha jaaumajim. \p \v 15 Mag hich Jesuu jajawagmamua magjim: ’K'ĩir heyaa habat, Hẽwandam hi jaaumie Daniel k'ararrau p'ã pʌarr gaai jaauwai Haai hi jëeujem deg hierr hich Hẽwandam sĩejem haarcha högk'aba dubwi hãbmua parhooba hichdëu ham haig haju jaautarr. Magtarr haawai chi hũr nʌm k'ʌʌnau wajap'a k'ap'ʌ habat hajim: chadcha Danielau jaautarrjö woun hãb chi k'aigbamta Hẽwandam hawi ya Haai hi jëeujem deg sĩeichëm hoobaawai \v 16 mʌg chi Judea durr nʌm k'ʌʌn warag pabʌ̈ hee durr dapag hee dʌrbat hajim. \v 17 Maagwai hich dihëu hʌ̃r hʌ̃gt'aa k'ãijã sim k'ai, hoob hich nem hawaan hawi hierrag mam. \v 18 Wa magba di chaaur hich p'idag hee k'ãijã sim k'ai, hoob tag degag mam, hich k'ajũajöm k'ãijã hawaan hawi. \v 19 Mamʌ ¡hëh, hapdurr mag jaar hʌʌin jõor k'it'ëem k'ʌʌn maimua har sĩi chaain daumeraa wai k'it'ëem k'ʌʌn! \v 20 Hedau k'õrgk'am hee wa jua hʌ̃i nʌm hed k'ãijã pãach mag dau hap'ʌʌ dʌr wënʌrram hugua, Hẽwandamagta jëeu durruu habatgui hajim. \v 21 Mag jaar mag wajap'a hõor dau haug waujujö chan mʌg durr hompaatarr haigmua hewagjã mag hooba, ni mag dichtarr k'urjã hagjö chan dau haug waubajugui hajim. \v 22 Mag Hẽwandamau hõor dau haug waubaadëm hidëu hich mag sĩuk'iin, hõor hãbjã peerdʌbaju. Mamʌ hichdëu jʌr hauwia hich hiek hʌ̈k'a durrum k'ʌʌn hichdëu k'õsi p'ë wai sim gaaimua, hirua hich mag wai sĩi habajugui hajim. \p \v 23 ’Mamagk'am hee hãbmua k'ãijã pãachig, “Hoobat, chamʌʌta warrgarwe Hẽwandamau pʌ̈iju haajerrauwai”, wa magbam k'ai, “Pãadë hoobat, har sĩ; jãata haruuwai” haawai hoob hʌ̈k'amiet. \v 24 Mua mag chirʌmʌn, hamach hiiupaita hamta Hẽwandamau pʌ̈ijim hanʌm k'ʌʌn dʌ̈i Hẽwandam hi jaaumien hanʌm k'ʌʌn k'apan sĩi sëuk'a chik'am k'ũgur wënʌrraju haawaita mag chirʌmgui hajim, k'ap hamk'ĩir. Mak'ʌʌnaun chadcha Hẽwandamauta hamach pʌ̈ijim hamk'ĩir, hag na hõrau hooba haajempa hõor dauderraa wau wënʌrraju. Mag nem wau wënʌrrʌmua hich Hẽwandamaucha jʌr hauwi hich hiek hʌ̈k'api hautarr k'ʌʌnpa k'ũgur hẽk'aju hajim. \v 25 Chadcha magju haawai hag nawe k'ap hamk'ĩir ya mua pãrag jaau chirʌmgui hajim. \v 26 Ya mag k'ap'ʌ naawai hãbmua k'ãijã pãachig, “Hõor maba haajem haarta sim” ha jaauwai hoob haar hoon wëtmiet hajim. Wa magbam k'ai, “Mʌig simta hich hoopiba sim” ha jajaauk'awiajã hoob hʌ̈k'amiet hajim. \v 27 Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa bëewain, t'umaam k'ʌʌnauta mʌ hoojugui hajim, hich jãg hedau höbeerjem garmua hed burrjemʌg sĩi pagt'ʌm dau p'ʌr jẽer hat'aawai hedjã t'um harar hat'am hoojemjö. Magua hõrau mag pãachig ya barbaichëm ha jaauwaijã hoob hʌ̈k'amiet hajim. \v 28 Pãrau k'ap'ʌ nʌm, nemmí sim haig hãkõs hich k'ĩrau jupcheejem. Hich hagjöta habajup hajim hĩchab muajã mʌch hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i; ham p'ë harraag mʌch bëem hed ham haigta dau daau hurum t'umaam k'ʌʌnau mʌ hoojugui ha jaaumajim hich Jesuu. \s1 Jãga Hemk'ooi Hiewaa deeu bëeju haajẽ \r (Mr 13:24-37; Lc 21:25-33; 17:26-30,34-36) \p \v 29 Mag jajawagmamua hĩchab, ’Mag hich Hẽwandamau wajap hõor dau haug waupiwi ya tag magba haadëm hee, mʌg hãsdawam hedau k'ĩjugui hajim. Magbaawai hedau chi hedaramjã hararaa wʌʌ jẽerba warag k'ĩbaadëm dʌ̈i p'ĩdagjã hedjã heemua sĩi k'ʌijugui hajim. Magbaawai hedjã hee nem sĩsidʌmjã sĩi parhooba hamach nʌnʌid harr chaaurta haaidʌ jörrjëe t'ʌnʌisijugui hajim. \v 30 Magbaadëm heeta hedjã heejã mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa hurum dauchach dawaa hoopijugui hajim. Mag hoowi durrpierram k'ʌʌn jãp'ierr nʌm hiek'au hicharaucha bĩe nʌmuata mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa nem jua t'eeg t'umaam k'ʌʌn Pörk'a hurum hoojurau. \v 31 Mag hurumua mʌch chognaanag nem jẽbag churo hiekjö trompeta sirpijugui hajim, mag sirbarmua mʌchdëu jʌr hauwia mʌch hiek hʌ̈k'atarr k'ʌʌn t'umaa durrpierram k'ʌʌn hãbam haig biirdʌ hawaag. \p \v 32 Mag jaaumamua hich Jesuupai, ’K'ap hamk'ĩir pãrag jaauk'imgui hajim: Pãrau k'ap'ʌ nʌm, mʌig Israel durr higo bʌ̈ jãga haajẽ. Ya jãata k'ër k'uk'uur haadëmʌn t'umaam k'ʌʌnau ya chadcha döchʌumie burrju dakpapak'am haajem. \v 33 Hich hagjöta hajugui hajim hĩchab mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa bëeju gaai paawaijã. Cha mʌchdëu jaau chirʌm t'um hich hag hee höbëbërgmam pãach daúa hoobaawai k'ap'ʌ habat, ya mʌch chi Hemk'ooi Hiewaajã deeu bëeimʌʌ chirʌmgui hajim. \v 34 Mua pãrag mag Haai hi jëeujem di hõrau pogueupʌ̈iju ha chirʌmʌn, cha hõor t'ʌnʌm k'ʌʌn k'ëchju nawe cha mʌchdëu jaau chirʌmjö t'umaa chadcha hajugui ha jaaujim. \v 35 Hedaujãjã mʌg jẽb dʌ̈i t'um chuk'u haadëju, mamʌ cha mua pãrag jaau chirʌm chan sëuk'aawai k'abam. Jãan t'umaa hich hag hee höbërjugui hajim. \v 36 Mamʌ mag mʌ bëeju hed chan ni hãbmuajã k'augbam. Hʌ̃gt'ar Hẽwandam chognaanaujã k'augba, ni mʌchdëujã k'augba, hãba hich mʌ Hayaupaita mag mʌ bëeju horajã k'ap'ʌ simgui hajim, hich Jesuu. \p \v 37 ’Jöoingar Noé k'ararr jaar döhãdau hõor höpäaiwai t'ʌnaajerrjö t'ʌnaaju hĩchab mʌg hatag mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa bëe nʌm jaarjã. \v 38 Jöoi Noé sim jaar mag döhãd pöm bëeju nawe, hagt'a hõor p'iestajã waunaa, t'achjã k'önaa, döjã dönaa, sĩi jua pʌr k'odt'ʌnaajim, bʌ̃ʌrjã hamach höjujã k'ĩirjuba. \v 39 Mamʌ ham mag honee bʌ̃ʌrjã hamach chig hajujã k'ĩirjuba nʌm hee, döhãd pöm bëewi, jẽb hierrpawi, t'umaa hödubjierram. Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa bëe nʌm jaarjã hich hagjöta hajugui hajim. Hamau bʌ̃ʌrjã hamach chig haju k'ĩirjuba nʌm hee, dëgölp mʌʌn dʌnʌʌuchëju ha jaaujim. \v 40 Mag mʌ pierrum dʌ̈icha hemk'ooin numí pabʌ̈ hee hamach p'idag hee naaju: mag numí nʌm heem hãb mua harrwi hãb werpʌajugui hajim. \v 41 Hʌʌinjã hĩchab numí hãbam molin gaai ba naaju: mamʌ mua hãbpai mʌch dʌ̈i harrwi hãbak'ai werpʌajugui hajim. \p \v 42 ’Pãrau mʌ pãach Pörk'a barchëju hed bʌ̃ʌrjã k'augba naawai pãachjã hagjö t'ʌbagk'am huguata muan pãragan, wajap'a k'ĩir k'aug nʌisit ha chirʌmgui hajim. \v 43 Pãrau k'ap'ʌ nʌm, hãbmua k'ãijã hich di haig nem jĩgmienau nem jĩgk'aan bëeju hora k'ap'ʌ hak'iin, k'ãijã k'ãiba hich mag dau p'ug hëeju hʌdʌʌr hich nem jĩgk'apiba. \v 44 Magua muan pãragjã hich hagjöta, hajap'a k'ĩir k'aug nʌisit ha chirʌm. Pãrau hãbmuajã mʌ bëeju hora k'augba nʌm. Pãrau mʌ da bëebajupii nʌm hee, mʌch chi Hemk'ooi Hiewaan dëgölp dʌnʌʌuchëjugui hajim marag hichdëucha jaaumamua. \s1 Chi chogau hichig nem jaau pʌarr t'um wautarr \r (Lc 12:41-48) \p \v 45 Mag jajawagmamua hĩchab hich Jesuupai deeu hich bëe nʌm hora jãga naaju haai nʌm k'ap hamk'ĩir hawi magjim: ’K'anim nemjö patrón hãb simua hich chaaug maagpaawai hich chog hãb simʌg warm k'ʌʌn pörk'apinaa hich magʌgpai hich nem t'umaa jaau pʌabajëm. \v 46 Maimua mawia mam sĩi hawia deeu bëewi hichdëu jaau pʌarrjö p'idk'a sim hoobaicheewai, ¿mag jöoi hich chog dʌ̈i honee sim dʌ̈i chi chogjã honee habaju k'ai? hajim. \v 47 Mag hajap'a p'idk'a sim hoobaicheewai jöoirau warag hich nem t'um magʌgta t'ʌsĩepʌ̈ijugui hajim, hich dënjö k'ap hamk'ĩir. \v 48 Mamʌ magba, mag hichig nem jaautarrjã hich hödegpai “Mʌ patrón chan da bëebam” hawi \v 49 nem k'aibag hich k'apeen jũrr hich jua heegpaim dʌ̈i hichdëu hampierr hanaa, nagjã hichdëu döm haig dönaa, t'achjã hichdëu k'öm haig k'ömʌn, \v 50-51 chi dik'ʌ bʌ̃ʌrjã hirua nʌba sim hee pierrwai, mamagk'am hoobaichee, jũrr hichdëu warm k'ʌʌn dʌ̈i haajerr k'ãaijã hi gaai hat'uucha wʌnaa, p'idag heemuajã barpʌ̈inaa, chi k'aigbacharam k'ʌʌn dʌ̈i hãba sĩujugui hajim. Magbaawai gaai machgau hicharaucha bĩemamua hi hagäa hagäa habarjugui hajim. Magnaa maachigta, Maguata pãraujã mʌ deeu bëeju k'ap'ʌ naawai mag hichig nem jaau pʌarr t'um wau sĩerrjöta haju haai nʌmgui hajim, pãach k'apeen dʌ̈i, hich Jöoirau k'õsimjö. \c 25 \s1 Daupeen diez narr hag nem hĩgk'aa \p \v 1 ’Mag Hẽwandamau mʌg durr hi hagk'am hed hichdëu hauju wa hauba k'ãijã hisegju k'ʌʌnan, biek hãb daupeen diez narr k'ʌʌn hõor jua pʌr nʌm p'iesta hee wëtaag chi jua pʌrju hemk'ooi nʌ narr k'ʌʌnjöta nʌmgui hajim hich Jesuupai. Mak'ʌʌn daupeenau mʌgta hajim haajem: Hamachdëu ya chi jaai paju hurum ha hũrbaawai hagdaujö hamach lámpara panhap'a hi k'ĩirp'ee wëtju haadëjim haajem. \v 2 Mamʌ mag k'ĩirju narrta cincopaita k'ĩirjug k'ap'ʌ naajim haajem, maimua hagjö cinco sĩi k'ĩirjug chuk'umjöta sĩsid hajim hanaabá. \v 3 Mag k'ĩirjug chuk'umjö narr k'ʌʌnaujã hamachpierr hamach lámpara harrjierram haajem. Mamʌ mag harrtarrta chi aceite höbaadeewai deeu hag hee choo hawaag hawi k'ĩet chi aceite pʌ harrbajierram haajem. \v 4 Pari chi k'ĩirjug k'ap'ʌ narr k'ʌʌnaun chadau hamach lámpara panhap'a wëtum dʌ̈i hĩchab k'ĩet hamach pipied deeum boteedeg aceite pʌk'a harrjierram haajem, höbaadeewai deeu hag hee choo hawaag hawia. \v 5 Mamʌ mag chi hemk'ooi da bëeba haawai, nʌ nʌʌ hawi dap'ögk'abaadee k'ãidʌtk'a p'öbaadëjim haajem. \v 6 Mag ham k'ãidʌtk'a t'ʌnʌm heeta, ya hedacha pamamua, “Ya pãrau nʌ narr wounan hurum; p'iidʌtk'abat'ʌ̃ hi k'ĩirp'ee hoon maag” hajim hanʌm hãbmua. \v 7 Magbaawaita p'iidʌtk'awi hapuraa hamach lámpara k'ĩir k'aug nʌrrjëe haadëjim hanaabá. \v 8 Magbaawai mag cinco k'ĩirjug chuk'umjö narr k'ʌʌnau hʌ̈u hamach k'ãai k'ĩirjugdam paraa narr k'ʌʌnag, “Keena, pãach aceitedam heem marag bʌchk'un choo deebat, ya maar lámpara t'õogpam” hajierram hanʌm. \v 9 Pari magbaawai chi k'ĩirjug paraa narr k'ʌʌnau hamag, “Marau pãrag deebamgui” hajierram hanʌm. “Marau pãrag deek'iin, pöm deeba haawai, pãarjã waaurwi maachjã waaurju. Mag k'ãai chi peerjem di haar mawi pãach hat'ee për hat'amit” hajierram hanʌm hamag. \v 10 Hamachig magbaawai hamach hat'ee aceite për hawaan hërëubaadëmich, hamau nʌ narr hemk'ooi barchëjim haajem. Mag barchëwi hoocheewai hich dʌ̈i dubaag hʌ̈u k'ĩir k'aug narr k'ʌʌnan hʌ̈u hich dʌ̈i wai dubjim haajem, hich jua pʌrju haar. Mag p'ë wai dubwi chi puertdijã p'ãar sĩujim haajem. \v 11 Maimua hag k'ur nʌʌ hawiata mag cinco hamach lámpara hat'ee aceite jʌraan wëttarr k'ʌʌn bëewi, “Señor, Señor, maar weeu hat'á, ya maar bëejimgui” hajierram hanʌm. \v 12 Pari magbaawai chi hemk'ooirau, “Mua pãar k'augba chitʌm. Mua dubpibamgui” hajim hanʌm. \p \v 13 Mag nem hĩgk'aadam jaauwi deeu marag magjim: ’Pãarjã daupeen k'ĩirjug chuk'u narr k'ʌʌnjö daaugajãr t'ʌbagk'amap'a nʌm k'ai, dauk'ananaa k'ĩir k'aug nʌisit. Pãrau mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa bëeju hedjã k'augba, ni chi horajã k'augba nʌm. Mʌʌn dëgölpta barchëjugui ha jaaumajim marag. \s1 Hãbmua hich chognaanag p'idk'amk'ĩir p'atk'on dee pʌatarr \r (Lc 19:11-27) \p \v 14 Mag jaaumamua deeu hich Jesuupai magjim: ’Mʌchta mʌg durr gaai chi Pörk'a pierrum hed mʌch hat'ee wajap'a p'idk'aajerr k'ʌʌnag hamachpierr nem wajap'am jigjuun, hãbmua hich piyonnaan dʌ̈i harrjöta hajugui hajim. Mag hich piyonnaan dʌ̈i mʌgta hajim haajem: Mag wounau deeum durr maagpamua hich piyonnaan hãbam haig t'ʌ̃rk'anaa hich p'atk'onau p'idk'amk'ĩir hamag jaau pʌajim haajem. \v 15 Hãbak'aíg p'atk'on cinco mil deewi, hãbak'aíg dos mil maimua hãbak'aíg mil deejim haajem, hichdëu hoowai hʌ̈u hamachdëu p'idk'amajupierr. Mag hamachpierr p'atk'on jigpʌ̈iwi petajim haajem. \v 16 Mag hi petaawai chi piyón mag cinco mil hautarrau hag p'atk'onau p'idk'abaadëwi hag hʌ̃r deeu cinco mil gan haujim haajem. \v 17 Maimua hãbak'ai dos mil hautarraujã hagjö hagua p'idk'awi deeu hag hʌ̃r dos mil gan haujim haajem. \v 18 Mamʌ hãbak'ai milpai hautarraun mawia, jẽbdi k'örnaa warag hag hee bëp sĩujim hanaabá. \p \v 19 ’Maimua hag k'ur nʌʌ hawia deeu bëejim haajem, chi p'atk'on pap. Mag bëewi mag hich maagpamua p'atk'on jigtarr hautarr k'ʌʌn deeu t'ʌ̃rk'ʌʌipʌ̈ijim haajem, k'arrchata hagdaujö ganmajĩ ha k'ap haag. \v 20 Nacha chi cinco mil hautarr bëejim haajem. Mag bëewi hag hʌ̃r hichdëu cinco mil gan hautarr chi papag deechëwia hirig, “Señor, pua mʌrʌg cinco mil werpʌarrau hag hʌ̃r mua hagjö cinco mil gan haujim; cha k'ërʌm pʌ p'atk'on” hajim hanʌm. \v 21 Magbaawai chi patrón jöoirau hirig, “Hʌ̈u k'ërʌmgui” hajim hanʌm. “Pʌ chadcha piyón wajap'amʌu; pua mua jaautarr t'um hagjö habarm. Mʌg p'atk'on pöm k'aba deetarrau pua jãgbarpí, jãgtarr jũrr mua pʌrʌg warag hʌ̃r deek'imgui” hajim hanʌm. Magnaa hirig, “Hierrag dubwia mʌ dʌ̈i honee habá” hajim haajem. \v 22 Mag k'ur dos mil hautarr bëewi maguajã hagjö, “Señor, pua mʌrʌg dos mil deetarr hʌ̃r muajã hagjö dos mil gan haujim; cha k'ërʌm pʌ p'atk'on” haichëjim hanʌm. \v 23 Magbaawai chi patronau magʌgjã, “Pʌjã chadcha piyón wajap'amʌu; pua mua jaautarr t'um hagjöo habarmgui” hajim hanʌm hirig. “P'atk'ondam pöm k'aba deetarrau pua hʌ̈u jãgbarm k'ai, hag jũrr mua pʌrʌg warag hʌ̃r deejugui” hajim hanʌm. “Jãgbarpí pʌjã hĩchab hierrag dubwi mʌ dʌ̈i honee habá” hajim haajem magʌgjã hagjö. \p \v 24 ’Maimua milpai hautarrjã bëejim haajem. Pari magua chan warm k'ʌʌn dënjö p'idk'awi gan hauba harr haawai sĩi warag, “Señor, mua pʌ k'ap'ʌ chitʌmgui hajim hanʌm, pʌ hõor dʌ̈i hatcha sĩerrʌm. Mua pʌ p'atk'onau p'idk'awi gantarr hak'iin, pua sĩi chi hʌ̃rʌm mʌ jua heem k'echeu hauk'amgui” hajim hanʌm, “pʌ dën sĩi chik'am jua p'it'ur hatarrta pʌch dënjö haajeewai. \v 25 Mʌchdëu mag k'ap'ʌ chitaawai, pʌ p'atk'onau mʌ p'idk'aba, warag mua jẽb heeta bëp sĩujim. Magtarr haawai cha simgui” hajim hanʌm, “pʌ p'atk'on pʌchdëu werpʌatarrpierr.” \v 26 Magbaawai chi patronau hirig, “Pʌʌn pʌchta k'aibagnaa k'usëug sĩerrʌmgui” hajim hanʌm. “Pua mʌ hõor dʌ̈i mag chitʌm k'ap'ʌ simta, \v 27 ¿jãgwi mʌ p'atk'on warag banco hee deen mabajĩ” hajim hanʌm jũrr hirig, “mʌg mʌch barbaicheewai hʌ̃rʌʌpai bãau sim hoochëmk'ĩir?” \v 28 Magnaa haig narr k'ʌʌnag warag mag mil wai sĩerr hi jua heem k'echeunaa jũrr diez mil wai sĩerragta deepi jaaujim haajem. \p \v 29 Mag nem hĩgk'aa jaau höwia hich Jesuu magjim: ’Hich hagjöta sĩebahab hĩchab Hẽwandam hat'ee nem wau nʌmjã. Har Hẽwandam hat'ee nem wawaag nem par daúa hooba haajem k'ʌʌn dʌ̈in hirua hich garmuajã hajap'a haju, hamau chok'õgba hi hat'ee nem wau naawai. Mamʌ mag nem waumap'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i chan magba, hichdëu hamag nem deetarrjã warag ham jua heem k'echeu haumaju. \v 30 Magnaa, Mag chi patronau chi k'usëumie dʌ̈i harrjö, hamach k'ĩircha ham serbiibag p'ënaa k'ĩchag hee bark'ʌʌipi jaaujugui hajim, mamta ham gaai wajaug bëemk'ĩir. \p Mag hirua k'ĩchag ha sĩerran k'ĩmie durr higwiata mag sĩejim. \s1 Jãga haju k'ai hõor dʌ̈i Hẽwandam Hiewaau hich bëem hed \p \v 31 ’Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaata hʌ̃gt'armua mʌch chognaan angelnaanau p'ʌʌr t'uur bëem hedan, mʌchta chi Rey haawai mʌch k'u juupjem wajapp'a sim gaaita jupchëjugui hajim, hõor dʌ̈i mʌchdëu k'ap nem wawaag. \v 32 Magbaawai hõor durrpierram k'ʌʌnta t'um mʌch chognaanag mʌch haig p'ë hau bëepiju. Mag t'um hãba biirdʌbaicheewaita oveja t'ʌajem pastorrau chi ovejanaandam hamach hag hap'a k'ĩet paanaa chĩbjã hagjö hamach hag hap'a k'ĩet paajemjö hajugui hajim, hõor dʌ̈i. \p \v 33 Mag jaaumamua hich Jesuu hi hiek mag hed hich dënk'a nʌm k'ʌʌnta hich juachaar gar t'ʌ̃rk'ʌʌinaa jũrr k'aigbam k'ʌʌnta k'ĩet hich juawë gar t'ʌ̃rk'ʌʌimaju haajem. \v 34 Magnaa mag hich juachaar gar nʌm k'ʌʌnag hichta Rey haawai hichdëuta hamag, “Pãar, mʌ Hayau hʌ̈u habarm k'ʌʌn, hierrag dubbat mʌ dʌ̈i jooba wënʌrraag” haju hanaabá. “Mʌg durr hompaa nʌwe mʌch Haai dʌ̈imua pãrag nem deeju hatarr hĩsta chadcha mʌ Hayau pãachigcha deegpamgui” haju hanʌm, “pãachdëu mʌ dʌ̈i hʌ̈u hatarr jũrr.” \v 35 Magnaa hamag, “Pãrauta mʌ jãsöo jẽedʌ k'itaawaijã hʌ̈u mʌrʌg t'achdam deejierramgui” haju hanaabá; “höbichaaga t'ʌnaawaijã hʌ̈u mʌrʌg dödam döpijierram; mʌch maba haajem k'ʌʌn hee chitaawaijã pãrauta pãach haig jẽramk'ĩir hʌ̈u mʌrʌg didam jaaujierramgui” haju hanʌm; \v 36 “k'ajũadam chukk'u chiraawaijã pãrauta hʌ̈u mʌrʌg deek'ërjierram; mʌ mor mas chiraawaijã pãrauta hʌ̈u mʌ hoot'urjierram; cárcel deg preso chiraawaijã hagjö pãrauta hʌ̈u mʌ hoot'urjierramgui” haju hanaabá hich Jesuucha, ham k'ĩir jãsenk'a hiek'amamua. \v 37 Mag hamachig magbaawai mag hi juachaar gar nʌm k'ʌʌnau jũrr hirig “Señor, ¿jãagwai mag pʌ jãsöo k'itʌm marau pʌ jãhogjĩ?” ha jëeuju hanaabá, hamachdëu hi k'ĩircha hooba haajerr haawai. “¿Jãagwai mag pʌ höbissi k'itʌm hoobaawaijã marau pʌrʌg dödam döpijĩ? \v 38 Pʌ hiek mag maach haig jẽramk'ĩir marau pʌrʌg maach dijã jaaunaa k'ajũadamjã chukk'u haawai deejeejim hanʌm, ¿ma jãagwai hajĩma?” haju hanʌm. \v 39 “Pʌ hiek mag pʌ mor mas sĩewaijã marau hoot'urwi, cárcel deg preso sĩewaijã hagjö marau pʌ hoot'urjim hanʌm, ¿ma jãagwai hajĩ, marau pʌ hooba haajerrta?” haju hanaabá, jũrr hirig hamach garmua. \v 40 Magbaawai deeu hich Jesuu hamag, “Pãrau chadcha mʌchcha chan hoobajierram, pari pãrau jãg dau hap'ʌʌ k'it'ëe harr k'ʌʌndam dau haug k'augwi ham dʌ̈i jãgtarr haig, mʌchchata dau haug k'aug nʌmjö naabajieb” haju haajem hamag. \p \v 41 Warm k'ʌʌnag mag hiek'awi hichdëupai jũrr mag chi k'aigbam k'ʌʌn hich juawë gar nʌm k'ʌʌnag, “Jöpai mʌ haigmua chawag hërëubaadët” haju hanʌm. “Pãar mʌ Hayau chi maldisiem k'ʌʌn haawai pãadëu k'ĩmie durr mepeer hich chognaan dʌ̈i sĩemk'ĩir wautarr haarta hërëubaadët” haju hanʌm, “hõtdau huu wëjöm t'õojã k'augba hich mag sĩerrʌm hee naaimaag.” \v 42 Mag hiek'amamua hĩchab hamag hamach k'ĩircha, “Pãrau chan mʌ jãsöo jẽedʌ k'itaawaijã mʌrʌg t'achdam k'öpibajierram; höbichag k'itʌmjã maachig, ‘Cha k'ërʌm dödam döju k'ai’ habajierram” haju hanʌm hamag. \v 43 “Hõor mʌch k'augbam k'ʌʌn heemjö p'ʌʌrdʌ chitaawaijã pãrau mʌrʌg didam deebajierram, pãach haig jẽermk'ĩir. K'ajũadam chukk'u daaupamaa haawaijã put sördamjã deeba; mor massi chiraawaijã mʌ hoon wëtba; ni cárcel deg chiraawaijã mʌ hoon wëtbajierramgui” haju hanʌm hamag hamach k'ĩircha. \v 44 Pari hamachig magbaawai jũrr hamau hirig, “Señor, ¿jãagwai mag pʌ jãsöo höbissinaa pʌch maba haajem heeta jẽerju dijã chukk'u k'itʌm marau bʌ̃ʌrjã pʌ hasekasbajĩ?” haju hanʌm. “¿Jãagwai mag pʌ k'ajũadamjã chukk'u daaupamam marau pʌ hoojĩ? ¿Jam mag pʌ mor massi marau hoojĩ, wa cárcel deg sim k'ãijã marau pʌ hoon wëtbajĩ?” haju hanaabá, hamachdëu magbajim hamk'ĩir. \v 45 Pari hichig magbaawai, mak'ʌʌnagjã hirua magju hanʌm: “Chadcha mʌk'ʌʌn wounaan dau hap'ʌʌ wënʌrraawai pãrau bʌ̃ʌrjã ham dau haug k'augba harran, jãan mʌchchata pãrau dau haug k'augba nʌm k'abajieb, ham mʌchdëu pʌ̈iwiata jãg wënʌrrarr haawai” haju hanʌm hĩchab hamachigcha. \p \v 46 Maimua ya hãbmiecha hiek'a hoogpamua maar dak'ĩir, ’Muata mag hiek'abarm k'ʌʌnan k'ĩmie durrta wëtjugui hajim, mamta hich mag dau hap'ʌʌ wënʌrraag. Mamʌ hõor wäjäaun mag mʌch juachaar gar hat'am k'ʌʌnan, mʌch dʌ̈ita hich mag hiiu nʌisijugui hajim, hich mag wënʌrraag. \c 26 \s1 Jesús pʌr hawaag hibëptarr \r (Mr 14:1-2; Lc 22:1-2; Jn 11:45-53) \p \v 1 Jesuu mag mʌg hatag deeu hich bëeju k'ap hamk'ĩir mag jaau dichtarr k'ur, maach hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnagta deeu magjim hich higwi: \p \v 2 —Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim, mʌigmua k'ãai numí nʌm hee p'iesta Pascua burrju. Mʌg p'iesta heeta hõrau mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa pʌr deejugui hajim, pakuls gaai meerp'ë t'õomk'ĩir. \p \v 3 Ya mag p'iesta burrju k'ãai numpai waaur nʌm hee, p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌn jöoin chi t'ierrnaan dʌ̈i hãba biirdʌjierram haajem, p'adnaan t'umaam k'ʌʌn pör Caifás di haig. \v 4 Mag hãba biirdʌtarran, Jesús himeraa pʌr hauwi t'õopʌ̈yaag hãba hibëpaag hajim hanʌm. \v 5 Mamʌ mag hi t'õopʌ̈yaag hẽk'a nʌmta hamachdëupai deeu, —Hõor pöm mʌg t'ʌnʌm meeuk'apimaaugau, mʌg p'iesta hee chan hi chig haba, p'iesta dichtarr k'urta t'õopʌ̈ijugui hajierram hanʌm. \s1 Hʌʌirau Jesús pör hee jʌ̃gdeeu chootarr \r (Mr 14:3-9; Jn 12:1-8) \p \v 6 Mag nʌm hee Jesús woundam Simón hanʌm di haig sĩejim, Betania p'öbör hee. Hich mag Simón hanʌmpai hibʌʌr wauwi “p'ĩe paraa k'itarr” ha t'ʌ̃ʌrjeejim. \v 7 Mag di haig mes gaai hi t'ach k'ö hoo simta, hʌʌi hãb jʌ̃gdee didam durrk'udau alabastro hanʌm dën boteedidam wau k'itʌm dʌ̈i dubchëjim. Mag jʌ̃gdee nem parhẽpaaga sĩerrʌm. Mag waibëewi Jesús pör hee sĩi choopʌ̈ichëjim. \v 8 Mag hi pör hee choobapʌ̈im hoobaawai maach chi Jesús dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌn hee hãaur k'ʌʌn mʌ k'apeen meeuk'a p'öbaadëwi, —¿K'ant'eeta jãg jʌ̃gdee parhẽpagk'am sĩi hãr choobapʌ̈ima? hajierram, \v 9 nem parhẽpag përpʌ̈iwi hag p'atk'onau dau hap'ʌʌm k'ʌʌndamag hʌ̈u nemdam hau deeju hãb sĩerrtá. \p \v 10 Mamʌ ham mag hiek'a nʌm hich Jesuu hũr sĩerr haawai, —¿K'ant'eeta pãrau chik'am k'ĩir naaupi nʌma? Hirua hʌ̈uta jʌ̃gdeeu mʌ pör k'ooi sĩebahab hajim hamag. \v 11 Mʌig heegar dau hap'ʌʌ k'it'ëem k'ʌʌnan pãrau hich jãg pãach dʌ̈i hoo wai wënʌrraju, mamʌ mʌ chan tag pãar k'ĩir chitabamgui hajim. \v 12 Mʌg hʌʌirau jʌ̃gdeeu mʌg mʌ k'ooibarmʌn maach jöoin hi haawai maach meeunau haajemjö mʌ hauk'ërju hedam hat'ee hag nawe ya mʌ k'a p'uur sim k'abahab hajim. \v 13 Cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au mʌg hatag pawiajã durrpierr Hẽwandamau hõor peerdʌajem hiek jaau wënʌrrʌm dʌ̈i hĩchab mʌg hʌʌirau mʌ dʌ̈i mʌgbarmjã jaaub k'aba jaaujugui hajim. Mag, hooba harr k'ʌʌnaujã hĩchab hi hiigjeeju ha jaaujim hich Jesuu. \s1 Judaau Jesús përtarr \r (Mr 14:10-11; Lc 22:3-6) \p \v 14 Maach hi k'apeen hi dʌ̈i doce hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn hee hãb Judas Iscariote ha t'ʌ̃r sĩerrau p'adnaan chi pörnaan haar mawia \v 15 hamag, —Mua pãachig Jesús pʌr deebaawai, ¿pãrau k'arr mʌrʌg p'ag nʌ? haimajim haajem. \p Magbaawai hamachdëu, —Marau pʌrʌg treinta piezas deejugui hajim hanaabá. \p Magbaawai chadcha hich magʌm gaai hi hëugar hi përpʌ̈ijim hanaabá. \v 16 Magtarr haigmua Judaan sĩi hãba p'adnaan chi pörnaanag Jesús pʌr deejuuta hẽk'a nʌrraajeejim. \s1 Hãbmiecha Jesús hich k'apeen dʌ̈i t'ach k'ötarr \r (Mr 14:12-25; Lc 22:7-23; Jn 13:21-30; 1 Co 11:23-26) \p \v 17 Maach jöoin hi haawai pan levadura chuk'u wauwia k'oojem hag seman hee ya warrpem k'ãai hãb hãspa hëebaadëm hed maach hich dʌ̈i wënʌrraajem k'ʌʌnauta marau hich Jesuug, —¿Jamta nemk'oo jaram ovejadam t'õonaa k'ö nʌ? ha jëeu naajim, k'ap haag. \p \v 18 Mag hichig jëeubaawai hichdëu marag, —Jerusalén woun hãb sim haar hërëubaadët hajim. Maimua magʌg mua jaaupʌ̈i chirʌm habat: “Ya mʌch t'õju gayaa pamaawai, pʌ di haigta nemk'oo jaram ovejadam wauwi pãar dʌ̈i hãba k'öm k'õsi chirʌm” habat hajim chi wëtju k'ʌʌnag. \p \v 19 Magbaawai chadcha hichdëu jaautarrjö, maar k'apeenau wëtwi, hichdëu jaaupʌ̈itarrjö jaauwimawi, hi na mag nemk'oo jaram ovejadam wauwimajierram. \p \v 20 Maimua hich hẽudee hök'arta bëewi, ya k'ĩsu haadëm hee maach doce hi dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌn t'um hãba hi dʌ̈i t'ach k'ö naajim. \v 21 Mag hãba k'ö nʌmuata hichdëu marag magjim: \p —Cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au mʌig maach hãba nʌm k'ʌʌn hee hãbmua wir haig mʌ hoomap'am k'ʌʌnag mʌ pʌr deeju hajim. \p \v 22 Mag hũrbaawai, chadcha maar hök'ĩirjuu hap'öbaadëjim. Mag nʌm hiek'au jũrram k'ʌʌnau hirig, “Señor, hĩsin mua k'ãijãa hagam” haajeejim. \p \v 23 Mag jũrram k'ʌʌnau hichig jëjëeu k'aawai magjim: \p —Chi mag wir haig mʌ k'aibag waujuun nau mʌ dʌ̈i hãbam t'ëp hee pan sĩ k'öbarmʌugui hajim. \p \v 24 Magnaa hichdëu, —Hoo nʌm dau heyaa Hemk'ooi Hiewaa chadcha Hẽwandam hiek p'ã sĩsidʌm gaai jaau simjö wajapp'a dau haug wawaagpaama hajim. Pari hapk'iitʌ mʌ mag hap'ʌʌ hamk'ĩir wir haig mʌ përtarr woun. Jãgʌm wounaan t'aababa harr hak'iin hʌ̈ucha hak'amgui hajim. \p \v 25 Magbaawai Judaau hichdëu k'abajim hamk'ĩir, —Maestro, hĩsin mua k'ãijãa hagam hajim. \p Magbaa Jesuu hirig, —Chadcha pʌchdëu k'abá pua k'ap'ʌ jaaubapʌ̈im; pʌchdëu k'abahab hajim. \p \v 26 Mag hiyʌ̈ʌ t'ach k'ö nʌmua Jesuu pandam jua hee haunaa, Hẽwandamag hag paar hʌ̈u hajim hanaa k'õreunaa marag hʌapʌ̈ijim. Magnaa, —K'öbat, mʌ mʌ morou hajim, chi pan higwi. \p \v 27 Maimua jũrr vino jarrdam hauwi, hag paarjã hagjö Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa deeu marag hʌapʌ̈ijim. Magnaa, —Döbat, mʌʌn mʌ bagau; hich jãg hãbam jarr heepai döpetat hajim. \v 28 Mʌg jarr heem vinodam döbarmta warrgarwe Hẽwandamau hõor dʌ̈i hiek deeju haajerrau. Mamʌ mʌg hiek'an hiek hiiuriugui hajim. Mʌ bag mʌg vinojö k'itʌm hãrbarmuata Hẽwandamau hõor k'aibag t'um chugpaa haujugui hajim. \v 29 Pari mʌg döbarmjö chan tag döba, hãba mʌchta mʌch Hayau t'umaam k'ʌʌn Pörk'apibarm hedta deeu hũwaai pãar dʌ̈i döjugui hajim. Pari mag hed maach hoobarm chan hĩsimjöpai k'aba, honeechata haju, nem t'ʌnʌm t'um chi hiiur haju haawai ha jaaujim hich Jesuu maachigcha. \s1 Jesuu jaauwai Pedroou bʌ̃ʌrjã hi k'augbam haju jaautarr \r (Mr 14:26-31; Lc 22:31-34; Jn 13:36-38) \p \v 30 Mag maach hich dʌ̈i hãba wënʌrraajerr k'ʌʌn hich dʌ̈i hãba mes gaai hiyʌ̈ʌ t'ach k'ö haaipawi, meuk'aarjã Hẽwandam hiek Salmos hanʌm gayam hauwia, Olivo durrsĩig wëtjim. \v 31 Mam panaa Jesuu marag, —Hẽwandam hiek p'ã sim gaai, “Mua chi pastor t'õobapäaiwai chi ovejanaandam parhooba haaidʌju” ha simjö, hĩsim hedaar pãrau mʌ mʌch hap barpʌawi t'umaa haaidʌtk'ajugui hajim. \v 32 Mamʌ hũwaai p'iidʌwia mʌch hiiu chirsiewai pãar na mawia Galilea chiraimajugui ha jaaujim. \p \v 33 Magbaawaita Pedroou jũrr hirig, —T'umaam k'ʌʌnau pʌch hap barpʌawiajã mua chan pʌ barpʌabamgui hajim. \p \v 34 Magbaa Jesuu jũrr, —Pedro, cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au nau hãt'ãrr bĩeju nawe biek t'ãrjup pua hõrag bʌ̃ʌrjã mʌ k'augba chitʌm hajuwai hajim. \p \v 35 Mamʌ Jesuu hichig magbaawai chará warag Pedroou hirig, —Pʌ t'õbaimam haar dʌ̈i t'õimaju hawiajã mua chan pʌ k'augba chitʌm ha hiek'abamgui hajim. \p Hirua magbarm dʌ̈i maach chi k'apeenaujã t'umaam k'ʌʌnau hich mag hiek'ajim. \s1 Nemjĩirdö Getsemaní hanʌm hee Jesús oraatarr \r (Mr 14:32-42; Lc 22:39-46) \p \v 36 Maigmua jũrr nemjĩirdö Getsemaní hanʌmʌg maar p'ë harrjim. Maimua mam barwi, —Mʌig nʌisit, mʌ chum hʌ̃gt'aag jëwaak'emgui hajim. \p \v 37 Maimua t'ãrjuppaim k'ʌʌn dʌ̈i petajim. Mag hich dʌ̈i p'ë harrtarr k'ʌʌn hãb Pedro hajim, maimua tagam k'ʌʌn numí jöoi Zebedeo chaain hajim, Santiago Juan dʌ̈i. Mam paauk'abaimaawai ham hiek hök'ĩirjuuga haadëmua gaai machaaga haadëjim haajem, chi Jesús. \v 38 Mag simua hamag, —Mʌʌn dëgölp gaai machgau hök'ĩirjuuga haadëm; hãba mʌch t'õjuuta k'ĩirju chirʌmgui hajim. Pãar mʌig nʌisit, mamʌ mʌ dʌ̈i dauk'ana habat. Hoob k'ãimiet hajim hanʌm. \p \v 39 Hamag mag jaau pʌawi hichin ham bigaau ham warp'aapai sĩeimajim haajem. Magnaa jẽk'ʌt t'ʌk'öonaa k'ĩeb jẽb gaai dagau dʌrnaa hʌ̃gt'aag jëeumamua, “Tata, pua k'õs hak'iin, hatcha mʌ dau hap'ʌʌ hapibak'amgui” hajim hanʌm. “Deeum nem waubarmuajã hagjö hõor peerdʌ hauju hayaa hak'iin, mʌ gaai machag mʌgcha hãwatbak'am. Pari mʌchdëu k'õsi chirʌmjö k'aba, pʌchdëu k'õsimjöta mʌ dʌ̈i habá” ha jëeumajim haajem. \p \v 40 Mag hich Hayag jëeu sĩi hawi ham hoon bëejim haajem. Maimua hoocheewai ham k'ãi nʌmta hoochëjim hanaabá. Magbaawai Pedroogta, —Pãar chan horadam hãbjãta mʌ dʌ̈i dauk'ana k'aba nʌm. \v 41 Jãg k'ãi nʌʌ haju k'ãai Hẽwandamagta jëeu nʌʌ habat'ʌ̃ hajim hanʌm, dösãtag hʌdʌʌr pãach t'ʌ haupim hugua. Mua hoowai pãrau pãach hödiiwan chadcha jëeum k'õsi durrumta, pari dap'ökgauta pödbam hajim haajem hamag. \p \v 42 Maimua hichin deeu hũwaai mawia jëeubaadëmua hich Hayag, “Tata, pua mʌ mʌg dau haug waupibaju hayaa hak'iin hʌ̈u hak'amgui” ha k'itaajeejim hanʌm; “mamʌ hichiita mʌ hap'ʌʌ haju haai chirʌm k'ai, hagjö hʌ̈u sim. Mʌ dʌ̈i pʌchdëu ham haig habá” ha jëeumajim haajem. \p \v 43 Mag jëeu sĩi hawi deeu ham hoon bëewaijãh, mag hi k'apeen hirua p'ë harrtarr k'ʌʌn dap'ökgau pödjã dau hẽeba sĩi k'ãidʌtk'a t'ʌnʌmta hoochëjim hanaabá. \v 44 Mag k'ãidʌtk'a t'ʌnʌm hoobaichee deeu hich sĩerr haar mawia hich hag hiekpai deeu hich Hayag jajawagmajim haajem. Ma biek t'ãrjupam hajim haajem, mag jëeu sim. \v 45 Maimua hũwaai hoon bëewaijã hagt'a hich k'apeen k'ãidʌtk'a t'ʌnʌm hoobaichee hamag, —¿Hagt'a pãar sĩi k'ãi gaaita nʌ? hajim hanʌm. Ya pekau pöm sĩsidʌm k'ʌʌnag mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa pʌr deeju hora pabaichëbahab. \v 46 P'iidʌtk'abat'ʌ̃, maimua maach k'apeen haar wëttarraugui hajim hanʌm. Mʌ hoomap'am k'ʌʌnag mʌ pʌr deeju wounan ya dakpa hurumgui hajim hanʌm hamag. \s1 Jesús pʌr harrtarr \r (Mr 14:43-50; Lc 22:49-53; Jn 18:2-11) \p \v 47 Mag maar haig bëewi hagt'a hich Jesús maar dʌ̈i hiyʌ̈ʌ dʌnʌm hee, hich mag maach hi k'apeen doce narr heem hãb Judas hanʌmta hõor pochag hurajim. Mag wëdurum k'ʌʌnan hãaur k'ʌʌn espaar jua panhap'a bëe t'ʌnaawai tagam k'ʌʌn pa dʌ̈ijã bëe t'ʌnaajim. Mak'ʌʌn, p'adnaanau jöoin chi pörnaan dʌ̈imua pʌ̈itarr k'ʌʌn hajim. \v 48 Mag chadcha hõor pochag bëewi ya chi Judaau hag nawe, “Nau mua pãach dak'ĩir k'ĩir hʌ̃ʌ hat'amta pʌr hat'at” ha jaau wai sĩerr haawai \v 49 hich dʌ̈i wënʌrrʌm k'ʌʌn dak'ĩraa hichdëu jaautarrjö Jesús dʌ̈i hãba dʌnʌʌuwimawi hirig, —Maestro, ¿jãgpai chirʌ́? hanaa hi k'ĩir hʌ̃ʌ hat'ajim. \p \v 50 Magbaa Jesuu hirig, —Pʌch hõor hawaan bëetarr jöpai pʌr hat'aad perá hajim. \p Magbaawai tagam k'ʌʌnau dʌ̈i haig bëewi Jesús pʌrp'öbaadëjim. \p \v 51 Mag hi pʌrp'öbaadëm hoobaawai maar heem k'ʌʌnau hãbmua hich espaar sʌrr ha jẽu hat'awi chi p'adnaan t'umaam k'ʌʌn pör hag chog haig sĩerr kachta hoort'ubapʌ̈ijim. \p \v 52 Magbaawai Jesuu hirig, —Jöpai pʌch espaar hich deg p'ĩ sĩubá hajim. Pua k'augba sĩeb hajim, esparau wërbʌnaa hõor k'ëch nʌm k'ʌʌn hagjö esparauta k'ëchmaju. \v 53 Mua mʌch chig hapibaju hak'iin, mʌch Hayag jëeubaawai hirua mʌ t'ʌamk'ĩir Hẽwandam chognaan pöoma milam k'ʌʌn hap'a doce ejércitos k'ãijã deepʌ̈ijugui hajim. \v 54 Mamʌ mʌch t'ʌamk'ĩir mua jëeubaawai mag hõor pöm deepʌ̈ik'iinjã, ¿jãga Hẽwandam hiek p'ã sĩsidʌm gaai mʌ higwia jaau sim t'um hich hagjö habarju? hajim Pedroog. \p \v 55 Mag hiek'apʌ̈iwia jũrr hich pʌr hawaan bëetarr k'ʌʌnagta, —¿Pãrau hoowain mʌʌn sĩi hõor nem jĩgk'anaa hõor t'õomiejöta chirab hajim jãg pãrau sĩi mʌ haig jua hee jierrnempan happai bëeg hat'ee? Hag na hed hëepierr pãrag mua Haai hi jëeujem deg Hẽwandam hi jaaujeewai bʌ̃ʌrjã pãrau mʌ pʌr haubajierram. \v 56 Pari pãrau hĩs mʌ dʌ̈i mʌmʌgk'amʌn, jãan warrgar Hẽwandam hi jaaumienau jaautarr t'um hag heyaa höbërmk'ĩrau hajim. \p Ya hirua mag hiek'abarm hee, hĩchab maach chi k'apeenaujã chi Jesús hich happai werpʌawia parhoob dʌrmid p'öbaadëjim. \s1 Jesús judionaan Asamblea hee wai narr \r (Mr 14:53-65; Lc 22:54-55,63-71; Jn 18:12-14,19-24) \p \v 57 Mag hi pʌr hawaan bëetarr k'ʌʌnau warre p'adnaan pör Caifás haarta hat'aadëjierram, mamta Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi machnaan dʌ̈i jöoin chi t'et'emnaanpa dʌ̈i hãba biirdʌ narr haawai. \v 58 Mag hamau hi hat'aadeewai Pedro hiek hiruata warppaimua hoopʌ̈pʌ̈igmamua mag chi p'adnaan pör haig di hũjãrr dubimajim haajem. Mag dubwi, “Mʌigmua hook'im jãga haju k'ai” hawia, Haai hi jëeujem di t'ʌajem k'ʌʌn hohoodö nʌm haig dʌ̈i jupimajim haajem. \p \v 59 Maagwai p'adnaan chi pörnaanau judionaan Asamblea heem k'ʌʌn dʌ̈imua chi Jesuu nem wauba harrta sëuk'a hi gaai t'ʌpʌ̈iju hẽk'aajeejim hanaabá, magʌm gaaimua hi t'õopäaig. \v 60 Mamʌ par mag jũrram k'ʌʌnau sëuk'a hi gaai nem parhooba t'ʌpʌ̈iju hẽk'a nʌmjã pödba haajeejim haajem. Mamagk'am hee, hõor numí chi sëumien bëewi, \v 61 —Mʌg wounau maar dak'ĩir, hiruan mʌg Haai hi jëeujem di pogueupʌ̈inaa k'ãai t'ãrjuppaim hee deeu hëu dʌnʌʌuju ha hiek'a sĩejimgui hajierram hanaabá. \p \v 62 Magbaawai chi p'adnaan pöröu dʌnʌʌunaa Jesuug, —¿Pua ham hiek'a nʌm hũr chirʌ́? ¿K'an jãgwi jãg pʌ hiek'amap'a sĩ? ¿Pua chadcha mag hiek'ajĩ wa hiek'abajĩ? Jaaubá hajim hanʌm hirig. \p \v 63 Pari magʌmjã Jesús bʌ̃ʌrjã jʌ̃ʌ haba, warag k'ĩuu sĩsijim haajem. Mag hich hiek hʌ̈k'aba habaawai deeu hirig chi p'adnaan pöröu, —Maach Hẽwandam hich mag hiiu sĩerrʌm hiek gaai t'ʌwi muata pʌrʌg “Jaaubá” ha chirʌm. ¿Pʌʌta chadcha Hẽwandam Hiewaa hichdëucha jʌr hauwia pʌ̈iju jaaujerrá? Marag jaaubá hajim hanʌm. \fig |src="cn01815B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 26.63" \fig* \p \v 64 Magbaa Jesuu hirig, —Pua k'abá hag heyaa jaaubapʌ̈im hajim hanʌm. Mʌ cha hiek'a chirʌm hiek'au mʌg woun Hemk'ooi Hiewaa Hẽwandam chi jua t'ierr bigaau hi juachaar gar hoo sim pãrau pãach daujãau hoowi hedjã baug hee hurumjã hoojurau ha hiek'ajim haajem, haig narr k'ʌʌn dak'ĩir. \p \v 65 Mag hũrbaawai chi p'adnaan pöröu hich k'ajũa mor gayamta sʌrr habarmʌn, warre nem pöm jẽ werbpʌ̈ijim hanaabá. Magnaa, —Mʌg wounau hiek'a sim chan hʌ̈u k'aba sim. Maach wounaan t'um hãba t'ʌnʌmta hiita mag Hẽwandam Hiewaa hanaab. Ya pãrau pãach jʌ̃gʌucha hũrbarm. \v 66 ¿K'ani maadëu tag hũrm hig nʌ? hajim hanʌm, hich k'apeenag. \p Magbaawai mag k'apan haig pos t'ʌnarr k'ʌʌnau, —Hí chadcha kulp pöm sĩebahab; magua warre t'õopʌ̈iju haaita simgui hajierram hanʌm. \p \v 67 Magnaa hi k'ĩir gaaijã hichö t'unaa hi gaai mas waumajim hanaabá. Pogk'a hi k'ĩidadcha juajãau deenaa \v 68 hirig, —Pʌchta chadcha warrgarwe hich Hẽwandamaucha jʌr hauwia pʌ̈iju haajerr k'ai, magan jaaubá: ¿k'aíuta pʌ k'ĩidadcha dee sĩ? haajeejim hanʌm jũrram k'ʌʌnau. \s1 Pedroou bʌ̃ʌrjã Jesús k'augba chitʌm ha hiek'atarr \r (Mr 14:66-72; Lc 22:56-62; Jn 18:15-27) \p \v 69 Mag chi t'et'em k'ʌʌnau Jesús dʌ̈i mamag k'aawai Pedro hiek hi daaugajãr hũjãrr hoo chirajim haajem. Mag hi hoo chirʌm haigta, mag degam hʌʌi chi di k'ʌʌn chog bëewia hirig, —Pʌjã hĩchab jãg Jesús Galileapierr dʌ̈i nʌrraajemʌugui haichëjim hanʌm. \p \v 70 Pari hichig magbaicheewai hi hiek hirua t'um haig narr k'ʌʌn dak'ĩir, —Mua k'augbam pʌ k'an hata hiek'a sim k'ai; mua magʌm wounan k'augba chitʌm ha chirajim hanaabá. \p \v 71 Hichig magbaicheewai hi hiek mag hich chirarr haigmua daaugajãrm puertdi haar majim haajem. Mamʌ mamjã hagjö deeum hʌʌirau hi hoobaawai maguajã hich haig narr k'ʌʌnag, —Jãg wounan Jesús Nazaretpierr dʌ̈i nʌrraajemʌuwai hajim hanʌm hirig. \p \v 72 Pari magbaawai magʌgjã hichdëu, hirua magʌm Jesús k'augbam ha chirajim haajem. \p \v 73 Maimua magtarr k'ur nʌʌpai hawi hi hiek maig hich dʌ̈i di hũjãrr narr k'ʌʌnaupai deeu hirig, —Marau hoowai pʌjã chadcha hi dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌn heemʌu. Pʌ hiek'a sim gaaipai merag chukk'u simgui hajierram hanaabá. \p \v 74 Magbaawaita hirua warag k'ĩir mor chigpai hiek'amamua, —Chadcha mua magʌm wounaanjã k'augab chitʌmta pãrau mʌrʌg mag naaba ha chirajim hanaabá hich Pedroou. \p Mamʌ hirua mag hiek'abapʌ̈im dʌ̈icha hãt'ãrrta kekerekee hahbar. \v 75 Mag hãt'ãrr hiek hũrbaawaita hich Pedroou jaauwai hi k'ĩir heyaa dʌhnʌisijim hanʌm, Jesuu hichig “Nau hãt'ãrr bĩeju nawe pua biek t'ãrjup hõrag mʌ k'augba chitʌm ha hiek'aju” hatarr. Mag k'ĩir hee dʌnʌisim habarmʌn chadau gaai machaaga haadëmua dawag höbërwi warre hö jãsenag haadëmua bĩe chirʌʌ hajim haajem, hichdëu jaauwai. \c 27 \s1 Jesús Pilato haar harrtarr \r (Mr 15:1; Lc 23:1-2; Jn 18:28-32) \p \v 1 Maimua ya hãspabaadeewai p'adnaan chi pörnaan judionaan tagam k'ʌʌn hagjö chi t'et'em k'ʌʌn dʌ̈i biirdʌnaa deeu hiek'awi warre Jesús t'õopʌ̈iju k'ĩirju p'öbaadëjim haajem. \v 2 Mag hamach hap hiek'awi, jʌ̃gadau jua bʌʌrk'anaa, Pilatoota Romaam reíu pʌ̈iwia gobernadork'a sĩerr haawai, hirigta t'õopi jaaumk'ĩir hi haar harrjierram. \s1 Judaau hichdëupai hich hö jorrkaa t'õotarr \p \v 3 Mag Jesús t'õopi jawamk'ĩir Pilato haar jua bʌʌrnaa hat'aadëm hũrbaawai chi Judaau deeu hũwaai t'umaa hewag k'ĩirjuwia, chi p'adnaan pörnaan chi t'ierrnaan dʌ̈i nʌm haar mawi, mag Jesús paar hichig p'atk'on p'agtarr t'um hũwaai hamag deeimajim hanaabá. \v 4 Mag deeimawia magjim hanʌm: \p —Jãg woun bʌ̃ʌrjã nem k'aigba wautarrjã chuk'u k'itʌmta pãrag pʌr deetarr gaaimua, mʌʌn chadcha pekau pöoma waubarm. Jã chan bʌ̃ʌrjã hiekk'õr chuk'u sĩejimgui hajim hanʌm. \p Pari magbaawai hamachdëu jũrr hirig, —¡Hidëu mag simgui hajim hanʌm; maata magan maar gaai mas sĩeba! Maigjã pʌchta pʌ mag chirabahab hajierram hanʌm. \p \v 5 Hamachdëu hichig magbaawai mawia chi p'atk'on Haai hi jëeujem deg barpʌawi higbaadëjim haajem. Mag mawi, hichdëupai pa gaai hʌ̃gt'aa jʌ̃gad jʌ̃naa, t'oom k'ẽu hich hö gaai jʌ̃naa, baudʌ hich hö jorrkaa t'õojim haajem. \p \v 6 Mag barpʌabajeewai p'adnaan chi pörnaanau chi p'atk'on p'ë hauwi, —Mʌg p'atk'on hõor t'õoju paarta p'agtarr haawai pöd maadëu ofrenda hee hausĩubamgui hajierram hanʌm. \p \v 7 Maimua hag k'ur deeu hamach hap hiek'awia hag p'atk'onau jẽbta për hauju hajierram haajem, durr warpmua hõor bëe nʌm k'ʌʌn meebaawai hag hee hauk'ëraag. Mag p'atk'on Jesús param harrau jẽb për hautarr, Campo del Alfarero ha t'ʌ̃r sĩejim. \v 8 Mag jẽb gaaita Judaau hich t'õotarr haawai hĩs hewag pawiajã mag jẽb hagt'a “bag hãrtarr param p'atk'onau jẽb për hautarr” ha t'ʌ̃r sĩerrʌm. \v 9 Hamau mag p'atk'onau mag jẽb për hat'am haig, hĩchab magju nawe Hẽwandam hi jaaumie Jeremías k'ararrau hiek'atarr heyaa höbërjim hagjö. Hirua nawe hiek'atarr mʌg hajim: \q1 “Israelnaanau chi precio jaautarrpierr treinta piezas hauwi \q1 \v 10 hag p'atk'onau el Campo del Alfarero për haujierram, maach Pör Hẽwandamau mʌrʌg jaautarr hipierr” ha p'ã sim. \rq (Zac. 11:12-13)\rq* \s1 Jesús Pilato k'ĩirp'ee wai narr \r (Mr 15:2-5; Lc 23:3-5; Jn 18:33-38) \p \v 11 Mag harrwi chadcha Pilato na wai naaimajim haajem. Magbaa Pilatoou hirig, —¿Chadcha pʌʌta judionaan Reí? ha jëeujim hanʌm. \p Magbaawai Jesuu hirig, —Pua k'abá k'ap'ʌ jaaubapʌ̈imgui hajim hanʌm. \p \v 12 Mamʌ hirua mag hiek'abarm hũrbaawai p'adnaan chi pörnaanau chi t'et'em k'ʌʌn dʌ̈imua warag hi hëugar sëuk'a hi k'aibag jaaup'öbaadëjim hanaabá. Mamʌ hich k'ĩir mamagk'amjã Jesuu bʌ̈dam hãbjã hiek'aba, warag k'ĩuu sĩejim haajem. \v 13 Mag ham hiek hʌ̈k'aba haawai deeu hich Pilatooupai hirig, —Pua chan pʌch k'ĩir mag hiek'a nʌmjã hũrbahab, sĩi k'ĩuu jʌmaag hajim hanʌm. \p \v 14 Pari par hich Pilatooucha magtarrjã, ni bʌ̈ hãbjã jʌ̃ʌ habajim haajem. Mag hich k'ĩircha hiek'a nʌmjã sĩi k'ĩuu hichig k'abamjö sim hoowi Pilatoou hich hödegpai, “Mua hõor mʌg hooba chitʌmgui” hajim hanʌm. \s1 Hamach chi judionaanaupai Jesús t'õopi jaautarr \r (Mr 15:6-20; Lc 23:13-25; Jn 13:38–19:16) \p \v 15 Mag hag nawejã mag p'iesta hee paawai hõrau jaaubarm presota chi gobernadorrau sĩi hich jãg höbeerpäaijeejim. \v 16 Maagwai preso hãb sĩi t'ʌ̃rp'öo sĩerrʌm sĩejim, Barrabás ha t'ʌ̃r sim. \v 17 Mag hõrau jaaubarm presota sĩi höbeerpäaijerr haawai, Pilatoou hich hödegpain Jesuuta sĩi höbeerpʌ̈im k'õsi sĩerr haawai, mag hõor pöm wëjömʌg jëeumamua, —¿Chijãata pãrau sĩi hich jãg pʌapʌ̈ipim k'õsi nʌ: Barrabás, wa Jesús hich Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr hanʌm? ha jëeujim haajem hamag. \v 18 Chi Pilatoou k'ap'ʌ sĩejim haajem, hamau hamachdëu Jesuu nem wau nʌrrarrjö pöd nem waubam gaaimuata mag hi pʌr dee wai narr. \p \v 19 Magnaa hõor dak'ĩir hich juupjem sie gaai hoo sĩsijim hanʌm. Mag hoo simta hi hʌʌirau hirig, —Jãg wounan hõor wajap'amʌuwai; hoob jã chan k'aibag waupi jaaum. Hedaar mʌ k'ãai k'õrk'aa k'aibag k'ãai k'õrk'a hʌajim hi gaaimua ha jaaupʌ̈ijim hanaabá. \p \v 20 Mamʌ mag nʌm hee, chi p'adnaan pörnaanau tagam k'ʌʌn chi t'et'em k'ʌʌn dʌ̈imua warag hõor wawik'a t'ʌnʌʌujim hanʌm, sĩi Barrabaata höbeerpi jaaunaa Jesús t'õopi jajaau hamk'ĩir. \v 21 Ya mag wawik'a t'ʌnʌm hee, deeu chi gobernadorrau jëeumamua hamag, —Mʌg numí nʌm haig, ¿chijãata pãrau sĩi chigjã haba höbeerpʌ̈ipim k'õsi nʌ? ha jëeujim hanʌm. \p Magbaawai hamachdëu Barrabaata höbeerpi jajaau haajeejim hanaabá. \p \v 22 Magbaa deeu Pilatoou hamag, —Magan jãg Jesús mag warrgarwe hich Hẽwandamau pʌ̈iju jaaujerrta mʌg nʌrrʌm hanʌm dʌ̈i ¿mua jãgajuma? hajim hanʌm. \p Magbaawai t'umaam k'ʌʌnau hihãba, “Pa gaaita meerpbapʌ̈pʌ̈i” haajeejim hanaabá. \p \v 23 Magbaa, —¿Pari k'an nemta hirua k'aigba waujĩma, pãrau mag warre hi t'õopi jaau nʌm? hajim hanʌm chi Pilatoou. \p Hichdëun sĩi pʌapʌ̈im k'õchgau par mag jëeu hohook'amjã warag pa gaaita meerppi jajaau haajeejim hanʌm. \p \v 24 Pilatoou Jesús pʌapʌ̈iju hẽk'a nʌm pödba sĩi waragta hõor p'ogdʌmam hoobaawai dö haibëepiwi t'umaam k'ʌʌn dak'ĩir jua sũgpʌ̈ijim haajem. Magnaa, —Pãrau mʌg woun hiekk'õr chuk'u simta t'õomʌn mʌ chan bʌ̃ʌrjã kulp chuk'u chirʌm, maan ya pãach happaim nemeu; mʌ gaai t'ʌmiet hajim hanʌm hamag. \p \v 25 Magbaawai t'umaam k'ʌʌnau sereu p'öbaadëmua warag, —Marau pʌ gaai t'ʌbam; maachta maach chaain dʌ̈i kulp paraa nʌisibajupa hajierram hanaabá. \p \v 26 Mag chadcha hamachdëu jaau narrjö, Pilatoou Barrabaata sĩi höbeerpʌ̈iwia, Jesús wʌpi jaaunaa, pakuls gaai meerppʌ̈imk'ĩir warre soldaaun jua hee t'ʌsĩepʌ̈ijim haajem. \p \v 27 Magbaawai gobernador di haar harrwi mam pabaimaawai chi soldaaunau hamach k'apeen k'apan t'ʌ̃rk'a hauwi hamach jãrrcha wai naajim haajem. \v 28 Magnaa hi k'ajũa hʌ̃rʌm hẽerpʌ̈inaa, jũrr dewam p'uríhi simta jũapipʌ̈inaa, \v 29 miu dën wërjũchk'a simta pörsirk'a jũapipʌ̈ijierram haajem. Magnaa hĩchab hi juachaar gar padamjã joot'ʌpʌ̈ijierram hanaabá. Magnaa mag hamach rey hanʌmua hi wau nʌmuata hi k'ĩirp'ee jĩepör p'õbk'anaa, —¿Jãgpai chirʌ́ Judionaan Rey? haajeejim hanʌm. \p \v 30 Magnaa jũrram k'ʌʌnau bëewi, hi gaai hichö t'unaa, hi jua hee hamachdëu padam joopʌ̈itarraupai hi pörchajã wʌmaajeejim haajem. \v 31 Mag hi dau hap'ʌʌ wau wai nʌʌ hawia, hamachdëu hirig k'ajũa jũapitarr deeu hẽer hauwia, hich k'ajũa chaardamta deeu jũapinaa, maimuan chadau pa gaai meerp'ëpäain hat'aadëjierram haajem. \s1 Jesús pakuls gaai meerp'ëtarr \r (Mr 15:21-32; Lc 23:26-43; Jn 19:17-27) \p \v 32 Mag wai höbërwi hag dʌ̈i wëtumua k'ʌd hee woun hãb Simón hanʌm deeum p'öbördam Cirene hanʌm heem dʌ̈i t'ẽujierram haajem. Mag dʌ̈i hoobaawai chi soldaaunau jũrr hajués magʌgta Jesuu pakuls harrmatarr harrpijierram. \p \v 33 Mag harrmamua buchagdam Gólgota hanʌm haar paauk'abaimajim. Mag Gólgota haawai “pörpá durrsĩ” haawaiu. \v 34 Mag mam paauk'abaimaa vino hiel hanʌm dʌ̈i nem hachaaga waaurëu simta dömk'ĩir deejierram. Mamʌ Jesuu sĩi bʌ̃rʌʌ dö hoowi tag döbajim. \p \v 35 Ya pakuls gaai meerp'ënaa jiirjop sĩuwia, hamach chi meerp'ë narr soldaaunaupai, k'aíuta chi k'ajũa jʌ̃abarju k'ai hawi, jẽb gaai mokdaudam baraag paauk'ajierram haajem, mag nʌmua gan haumaag. \v 36 Maimua mag chi k'ajũa hamachpierr wai nʌisiewai t'ʌa nʌmua warag k'ʌt hohoodö hap'öbaadëjim hanaabá, chi pakuls dak'a. \p \v 37 Hi meerp'ë jiir wëjöm pör hʌ̃r hẽsapdau p'ãk'a sim gaai jaau sĩejim, k'an gaaimuata hi mag wai naajĩ. Chi hẽsapdau gaai “Chamʌʌta Jesuu, Judionaan Rey” ha p'ã sĩejim. \p \v 38 Mag hi meerp'ë wai nʌm dʌ̈i hĩchab hi bigaau chi nem jĩgmien numí hagjö pa gaai hamach k'ĩk'ĩetdö meerp'ë sĩujierram: hãb hi juachaar gar, hãb hi juawë gar. \v 39 Mag hi meerp'ë wai narr hõor diichjem dak'a harr haawai dich nʌm k'ʌʌnaujã hi wau nʌm hiek'au warag hirig heerpanaa hʌ̃i p'ʌʌrp'ʌʌrnaa, \v 40 —Wa jãgʌm k'aba puan mag Haai hi jëeujem dijã t'um pogueupʌ̈inaa deeu k'ãai t'ãrjuppaim hee hëu dʌnʌʌuju haajerrta, jãg pua wir haig pʌchpai peerdʌ haubama. Pʌ chadcha Hẽwandam Hiewaa k'ai, magan jãg pakuls gaaimua heeg hʌʌrbabaad haajeejim hirig. \p \v 41 Mag nʌm dʌ̈i chi p'adnaan pörnaanau, Moiseeu ley p'ã pʌarr jawaag chi machnaanau tagam k'ʌʌn chi t'ierrnaan dʌ̈imua hirig, \v 42 —Deeum k'ʌʌnan peerdʌ hautarrta pʌchta pödbahabma. Pʌ judionaan rey k'abá; maar dak'ĩir jãg pakuls gaaimua heeg hʌʌrbabaad. Mag hoobaawain chadau marau hʌ̈k'aju haajeejim. \v 43 Pʌ hiek mag Hẽwandamau pʌ chig hapibaju hanarr haawai, chadcha hichdëu pʌ k'õsi sim k'ai, nau hirua pʌ k'aigpër hauju. Magaag pʌchdëuchajã pʌ Hẽwandam Hiewaa hanarrau haajeejim hirig, ya pakuls gaai pawiajã. \p \v 44 Jũrram k'ʌʌnau hirig mamagk'am hũrwi mag chi k'aibagnaan numí hi bigaau hagjö jiir hʌid t'ʌnarr k'ʌʌnaupa warag hi wau hiek'a naajim hanaabá. \s1 Jesús meetarr \r (Mr 15:33-41; Lc 23:44-49; Jn 19:28-30) \p \v 45 Hedausĩe t'ʌnʌm hee, dëgölp hedau k'ĩbaadëm habarmʌn sĩi warre hedaramjöta jöisijim. Mag k'ĩ t'ʌnʌʌ hawia hedau p'ʌʌibaajër las tres naata deeu haardʌbaadëjim. \v 46 Magbaadëm hee Jesuu t'et, “Elí, Elí, ¿lema sabactani?” hajim hanaabá. Mag sim haig maach meúan, “Aay, Hẽwandam, ¿k'ant'eeta pua mʌ mʌg dau hap'ʌʌ chirʌmjã mʌrʌg hoobamjöo haadëma?” ha k'itʌm hajim. \v 47 Hãaur k'ʌʌn haig narr k'ʌʌnau mag hi hiek'abarm hũrtarr haawai jũrr hamach k'apeenag, —Keena, pãadë hũrbat: Maguan warrgar Hẽwandam hi jaaujerr Elías k'ararrta hich haig t'ʌ̃r simwai hanaajim, hirua hiek'atarr k'augbam gaaimua. \p \v 48 Hirua magbarm bʌ̈rre hãbmua k'ap'igbaadëwi, putjö hũhũp'ë k'itʌm gaai vino hadchuchúhu simta dorrdʌnaa waibëewi, pa gaai bʌʌrnaa hi hi haig hʌa haujim, hag gaaim bereu dömk'ĩir. \v 49 Pari hãbmua hi dʌ̈i mamagk'am hee, hãaur k'ʌʌnau jũrr, —Hidëu hi sĩubá, daau nau Eliaau hi jãigmua heeg jiirpʌ̈yaan pierrju haajeejim. \p \v 50 Mag jöchk'ërʌʌ hawia, t'et häa ha k'itawia, warag chaaupabaadëjim. \v 51 Mag hi chaaupabaadëm dʌ̈i hĩchab Haai hi jëeujem deg hierrgajãrcha put nem parrg t'uur hëu wëjorrta hʌ̃gt'aamua heeg sʌrr habarmʌn warre jãrrcha t'oop'em numiita jijirar jöisijim. Magbarm dʌ̈i hʌʌur t'eega duuibaadëmua mokpörpa t'örrchëchëuk'am dʌ̈i \v 52 hõor hauk'ërtarr jẽbdipa weeudʌtk'amam hee, k'ëchtarr k'ʌʌnta deeu p'iidʌtk'awi hiiu nʌrrjëe haadëjim. Mag deeu hiiutarr k'ʌʌn hʌ̈u wajap'a Hẽwandam hiek hʌ̈k'a durrumta hötarr k'ʌʌn hajim. \v 53 Mak'ʌʌn Jesús hiiu p'iidʌtarr hẽudee hamach jẽbdegmua höbërdʌtk'awi Jerusalén p'öbör hee wëtjierram. Mag ham p'öbör hee naaimatarrjã hõor k'apank'am k'ʌʌnau hoojierram. \p \v 54 Magbaawaita capitán soldaaun dʌ̈i Jesús pakuls gaai jiir wëjöm heegar narr k'ʌʌnau mag hʌʌur t'eeg duuibaadëm hee, mamagk'am hoop'öbaadee jãp'ierr nʌm hiek'au warag, —Mʌg wounan chadchata Hẽwandam Hiewaa hajim hajierram. \p \v 55 Mag hi pʌr hauju nawejã hĩchab hʌʌin hi juag hoojerr k'ʌʌn k'apan Galileamua hi dʌ̈i bëetarr haawai mak'ʌʌnau hi dʌ̈i mamagk'am warpmua hoo naajim. \v 56 Mag warpmua hoo narr hee naajim: María Magdalena, hãbak'ai María, Santiago dʌ̈i Josenaan ham hãd, maimua jöoi Zebedeo chaain hãdjã dʌ̈i haig sĩejim. \s1 Jesús hauk'ërtarr \r (Mr 15:42-47; Lc 23:50-56; Jn 19:38-42) \p \v 57 Maimua ya p'ãarmam hee, rik José hanʌm bëejim. Hich mag woun Judea durr p'öbördam Arimatea hanʌm haram hajim. Chi Jesús t'õoju nawe ya hichdëujã Jesús higar sĩejim. \v 58 Mag sĩewai Pilato haar mawia ya Jesús mee k'ërʌm mordam hauk'ëraan maag jëeuwimajim haajem. Mag jëeubaimaa Pilatoou hich soldaaunag deepi jaaujim haajem. \v 59 Magbaa Joseeu mawia, ya chi meemdam heeg paa hauwi, harrwi, dĩesdam memerk'ögjã chuk'u bäpp'ä k'itʌm hee pʌrëunaa, \v 60 hag nawe hichdëu hich hat'ee durrbʌ̈ k'õpag hee jẽbdi hiiur k'örpitarr hee hauk'ërt'urjim, wajapcharan hich jẽb gaaima. Magnaa mokpör pöm simua chi jẽbdi hi hee wajap'a joot'ʌ pʌawia higbaadëjim. \v 61 Mamʌ mag chi José Arimateapierr petamjã María Magdalena chan maba, hãbak'ai María dʌ̈i hamach numpai chi hap'ʌʌmdam hauk'ërtarr jẽbdi haig hohoodö nʌisijim. \s1 Soldaaunag Jesús hauk'ërtarr jẽbdi t'ʌapitarr \p \v 62 Hag noram sĩi jua hʌ̃ʌijerr hed, wajapcharan sabarhedma, chi p'adnaan pörnaan Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌarr wajapcha hʌʌrk'aajerr k'ʌʌn dʌ̈i Pilato haar wëtwia \v 63 hirig, —Marau k'ĩir heyaa nʌmgui hajim hanʌm, jãg sëunem nem jaau sĩerrarrau jaauwai, hiin meewiajã k'ãai t'ãrjup nʌm hee deeu hiiu p'iidʌju ha hiek'atarr. \v 64 Magtarr haawai k'ãai t'ãrjup soldaaunag chi jẽbdi haig t'ʌapibá; magba hak'iin heeu dëgölp chi k'apeenau hedaar bëewia, chi binaan hamach jua k'ap hausĩunaa, naspawia chadchata deeu hiiu p'iidʌjim haduk'am. Magta haju hat'een magan warram k'ãai warag hatchata sëuk'a nem jaau nʌisijugui hajierram haajem, Pilatoog. \p \v 65 Magbaawai Pilatoou hamag, —Pãachdëu mag nʌm k'ai, magan soldaaunan har t'ʌnʌm. P'ë harrwi pãachdëu k'õchagpierr chi jẽbdijã wajap'a p'ãarnaa jʌʌrt'ʌ pʌabajët hajim hanʌm. \p \v 66 Magbaawai chadcha soldaaun p'ë harrwi mag chi jẽbdi hee mokdau joot'ʌ sĩerr hʌ̃rjã wajap'a dusnagjö simua jʌʌrt'ʌpʌ̈ijierram hanaabá. Magnaa chi soldaaunag k'ãai t'ãrjup hogdʌba haig t'ʌapi jaaujierram haajem. \fig |src="cn01849b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 27.66" \fig* \c 28 \s1 Jesús p'iidʌtarr \r (Mr 16:1-8; Lc 24:1-12; Jn 20:1-10) \p \v 1 Jua hʌ̃i k'ëutarr noram, domighed hedp'erre hagt'a k'ĩsu nʌwe María Magdalenaau deeum hʌʌi hagjö María ha t'ʌ̃r sĩerr dʌ̈i Jesús hauk'ërtarr jẽbdi haar hoon wëtjim haajem. \v 2 Mag nʌm hee Hẽwandam chog hʌ̃gt'armua bëewi mag mokpör chi jẽbdi hee joot'ʌ sĩerr chaaug pʌrëubapäaiwai hʌʌur t'eega duuijim. Mag chi mok chaaug pʌrëupʌ̈iwia warag hag hʌ̃r hoo sim hooimajierram haajem. \v 3 Chi Hẽwandam chog k'ĩir heerpaawai sĩi pagt'ʌm dau p'ʌr jẽer hat'am bʌ̈ hoo nʌmjö sĩejim hanʌm, maimua hi k'ajũa sĩi bäpp'ä sĩejim haajem. \v 4 Soldaaun chi jẽbdi t'ʌa narr k'ʌʌn mag hoobaawai jãp'ierr wajaugau k'a duuip'öbaadëwi sĩi warag chi meemjö jẽk'ʌt t'up'ãau hap'öbaadëjim hanaabá. \v 5 Pari mag chi soldaaun t'up'ãau hap'öbaadëm hee, chi Hẽwandam chogau chi hʌʌinag, —Hoob jãp'ierrmiet hajim hanʌm. Mua k'ap'ʌ chirʌmgui hajim hanʌm, pãrau Jesuuta jʌr wënʌrrʌm, har hamau pakuls gaai meerp'ë t'õotarr. \v 6 Mʌig hich hauk'ërtarr heemua p'iidʌwi petaawai ya mʌig k'aba sim. Pãach daujãau hi hauk'ërtarr hee hoon bëejurauma hajim hanʌm. \v 7 Magnaa hamag, Hërëubaadët, maimua hi k'apeen haar, “ya hiiu p'iidʌwi pãar na Galileaag petajim, nau jamta pãrau hi hooimajugui” ha jaaubaimat hajim hanʌm chi Hẽwandam chogau. \p \v 8 Ham hiek hamachig magbaawai haigmua hapuraa hërëubaadëjim hanaabá. Jãp'ierraa naajieb mamʌ hagjö honee naajim haajem, hamachig mag Jesús p'iidʌbarm ha jaaubaawai. Mag warag k'ajap'a bʌ̈ chʌp wëtjim haajem, maach chi k'apeenag jaauwimaag. \v 9 Mag ham heerpamjö wëtumta hich Jesús ham k'ĩirp'ee höbërchëwi hamag saludaachëjim hanaabá. Mag hamachig hiek'abaichee hi k'aug hat'aawai hi bʌ̈k'ʌrr p'õbk'anaa hi bʌ̈ʌta hud hat'ajierram haajem, hirig jëeumamua. \v 10 Magbaawai hichdëu hamag, —Hoob nem hök'ö hamiet hajim hanʌm. Jãg jãp'ierr wënʌrraju k'ãai, mʌ k'apeen haar wëtwi Galileaag wëtpi jaaubat, nau jamta hamau mʌ hooimaju ha jaaubaimat hajim hanʌm. \s1 P'adnaan chi pörnaanag soldaaunau nem hĩgk'atarr \p \v 11 Mag hich dʌ̈icha hoowia chi k'apeen haar jawaan dʌdʌrk'amich, soldaaun chi jẽbdi t'ʌa narr k'ʌʌn heem hãaur k'ʌʌnau p'öbör hee wëtwi chi p'adnaan pörnaanag jaauwimajierram hanaabá, mag chi mok chawag pʌrëupʌ̈inaa hag hʌ̃r jup sim hamachdëu hootarr maimua chi Jesujã hich hauk'ërtarr hee hooba k'ãidu parii haadëm. \v 12 Mamʌ magbaawai chi p'adnaan pörnaanaujã hag bʌ̈rre tagam judionaan chi t'et'emnaan t'um t'ʌ̃rk'anaa hibëpjierram hanaabá, soldaaunag Jesús hiiu p'iidʌbarm higwi sëuk'a nem hĩgk'apieg. Magnaa hĩchab chi soldaaunau sëuk'a nem jaaubarm paarjã p'atk'on pöm p'agju hajierram haajem. \v 13 Ya mag hamach hap chi hiek'am harr haawai chi soldaaun wawimamua hamag magjierram hanʌm: \p —Hõrag jaauwai hedaar pãach k'ãi nʌmich chi k'apeen bëewiata chi hauk'ërtarr heem jĩgk'a harrwi hamachdëu k'ap wai nʌm ha jaaubat hajim hanaabá. \v 14 Mag pãar k'ãitarr gobernadorrau hũrwia pãar dʌ̈i k'aigba hamʌn, marau maachdëuchata hi dʌ̈i hiek'awi maachig paa hauju. Magbaawai pãar chig habajugui hajierram hanʌm hamag. \p \v 15 Mag, chadcha hamachig p'agbaawai, hõrag jaauwaijã, ham k'ãi nʌmichta chi k'apeen bëewi jĩgk'a harrjierram ha jaaujim hanaabá. Magtarr haawaita hĩs hewag pawiajã judionaan heyan hagt'a Jesús chan p'iidʌba maach chi k'apeenauta harrwi maach jua k'ap bëp sĩujim ha jaaujem. \s1 Hãbmiecha Jesuu hich k'apeenag nem jaau pʌatarr \r (Mr 16:14-18; Lc 24:36-49; Jn 20:19-23) \p \v 16 Mag Marianaanau maachig Galileaagta wëtpi naajim ha jaaubaawai maach chi k'apeen t'um once Galileaag wëtjim, hich Jesuu maachig nʌpi jaautarr buchagdam gaai hãba hi dʌ̈i hoog. \v 17 Maimua mam pawia ya hich Jesús warp hurum maachdëu hoop'öbaadeewai Hẽwandam chi Hayagamjö hirig jëeu naajim; mamʌ mag hirig jëeu nʌm hee, maar k'apeen hãaur k'ʌʌnau har k'abampii naajim. \v 18 Mag nʌm hee warag maar haig bëewi maar dʌ̈i hiyʌ̈ʌmamua magjim: \p —Ya mʌ Hayau mʌrʌg hʌ̃gt'arm k'ʌʌn dʌ̈ijã hiek t'eeg hapinaa mʌig heegarm k'ʌʌn dʌ̈ijã hiek t'eeg hapibarmgui hajim. \v 19 Magua mua pãragan, mʌ matarr k'ur pãach hap paauk'abaadee durrpierr haaidʌbaadët ha chirʌmgui hajim; magnaa t'umaam k'ʌʌnag hamach meupierr mʌg pãach peerdʌtarr hiekta jaaunaa chi hʌ̈k'amam k'ʌʌnagjã pãach dënjö mʌchta hamach Pörk'apibat hajim. Magnaa hĩchab Hẽwandam chi Haai t'ʌ̃r gaai, chi Hiewaa t'ʌ̃r gaai maimua hich Hẽwandam Hak'aar t'ʌ̃r gaai pör choopetat hajim, mag chi hʌ̈k'amam k'ʌʌn. \v 20 Mag nʌm dʌ̈i hĩchab mua pãachig jaaujerrjö Hẽwandamau nem waupi jaaumamta hi hipierraa waupi jaaubat hajim, hich jãg pãachdëujã mʌ hipierr wënʌrrʌmjö. Mʌʌn mʌchin Jöoirau mʌg durr hi hagk'a nʌm haar hich mag hed hëepierr pãar dʌ̈i chitajugui ha jaau pʌajim maachigcha.