\id LUK - Waunan (Woun Meu) NT (original orthography) -Colombia 2011 (DBL -2013) \h LUCAS \toc1 Maach peerdʌ haaujem Jesucristo higwia jöoi Lucaau p'ã pʌatarr \toc2 San Lucas \toc3 Lc \mt1 SAN LUCAS \mt2 Maach peerdʌ haaujem Jesucristo higwia jöoi Lucaau p'ã pʌatarr \ip \bd Chi p'ãtarr.\bd* Mʌg maach peerdʌajem hiek Jesuu jaaut'urtarr jöoi Lucaauta p'ãjim haajem. Hich Lucas médico hajim haajem (Col. 4:14); hiruajã hĩchab hichdëu hooba harrta jaau sim. Hi hiek hirua p'ãju nawejã hõrau p'ãajeejim haajem mag maach peerdʌajem hiek Jesuu jaau nʌrrarr. Mamʌ sĩi parhoob p'ãmaaugau k'ĩeb hi t'aabatarr nawe k'ogreu jʌrmamua hi t'õotarr haarcha k'ap'ʌ haadeeta hirua p'ãbaadëjim hanaabá (1:1-4). \ip \bd Chijã k'ʌʌn hat'eeta p'ãjĩ.\bd* Doctor Lucas chan warm k'ʌʌnjö judío k'abajim; hiin maachjö sĩi parhoobam hajim. Magua hirua mʌg p'ãtarrjã judionaan hat'ee k'aba, hich meeun griegonaan hat'eeta p'ãjim: jãga judionaan k'aba hawiajã Hẽwandamau t'umaam k'ʌʌnta peerdʌ hauju haai sĩ; jãga dau hap'ʌʌ k'it'ëe hawiajã hʌ̈u mag Hẽwandamau hõor peerdʌ haaujem hanʌm hiek hũrju haai nʌ; maimua jãga dau k'ĩsum k'ʌʌnau, bʌ̈ wëdʌ wëdʌm k'ʌʌnau, p'ĩeu maadëu mor higmap'am k'ʌʌnau, kach k'ĩsum k'ʌʌnau, hajapcharan hich Hẽwandamau k'õsi simjö t'umaam k'ʌʌnauta hũrwi hʌ̈k'aju haai nʌm ha k'ap hamk'ĩirta p'ãjim (7:22). \ip \bd K'an jawaag hajĩ.\bd* Mag Cristo bëewi judío k'abam k'ʌʌnpata jʌraan bëetarr haawai haata chadcha hʌ̃rcha Lucaau hĩgk'a sim. Maguata Mateoou Juan dʌ̈imua Jesús sĩi hʌ̃rcha judionaan hat'eeta bëejim hanʌm hee, Lucaau hoowai judionaan k'abam k'ʌʌn peerdʌ hawaagpata Jesús bëejim. Hajapcharan maach t'umaam k'ʌʌn peerdʌ haum k'õchgau bëetarr k'ap hamk'ĩirta hirua mʌg libro p'ãjim. Maguata hoowai, chadcha parhoobam k'ʌʌn dʌ̈i hirua nem waumatarrta dawaa hoopi sim, judionaan k'abam dʌ̈ipa (4:18,22-27,43; 5:29-32; 7:1-17,34-50; 8:27-39; 10:25-37; 14:12-24; 15:1-32; 17:11-19; 20:9-18; 24:47). \c 1 \s1 Salud \p \v 1 Teófilo, k'apeer wʌ̈jʌ̈u: \p Mʌg hẽsap gaai murua pʌrʌg jawaagpam Jesuu hõrag hiek'amatarr dʌ̈i hirua nem waumatarrpa hãba. Pua k'ap'ʌ sim, jũrram k'ʌʌnau hich mʌg hiekpai p'ã hẽk'a nʌm warrpem hirua nem waubaaderr haarmua hirua nem jaaumatarrpa. Maadëu k'ap'ʌ nʌm, magʌm t'um chadcha hajim. Maagwai hõraujã t'um hich hag hiekpai maach hee k'ak'apdö wëjöm, \v 2 har warrcha hirua nem waubaaderr hamach daúacha hootarrta hõrag jaaujerr k'ʌʌnau maachigjã jaautarrjö. \v 3 Maguata muajã hĩchab p'ãju k'ĩirjubaadëjim, pʌ hat'ee. Mamʌ mʌg p'ãju nawe, sĩi año k'apan hi dʌ̈i hãba wënʌrraajerr k'ʌʌn dʌ̈i k'aar haarmua k'ĩeb hö nʌm haar estudie chirʌʌ hawia hĩsta pʌrʌg p'ã deepʌ̈i chirʌm jöoi Teófilo. \v 4 Mʌg murua pʌrʌg p'ã deepʌ̈i chirʌmʌn, pʌchdëu t'ʌ̃rbaawai Jesús higwia hõrau jaau nʌm pua hũurjemʌn chadcharam hiek'au ha k'ap hamk'ĩrau. \s1 Juan t'aabaju jaautarr \p \v 5 Murua pʌrʌg jaaum hig chirʌmʌn mʌgau: \p Herodes Judea durr reik'a sim jaar hĩchab sĩejim haajem p'ad Zacarías ha t'ʌ̃r sim, judionaan heem. Mag Zacarías warrgar p'ad Abías k'ak'itarr dʌ̈i hãba p'adnaan p'idk'aajerr k'ʌʌn chaain hewagam k'ʌʌn dën harr haawai hĩchab Abianaan hajim haajem. Chi Zacarías hʌʌi Elizabed ha t'ʌ̃r sĩejim haajem. Majã hĩchab warrgar p'ad Aarón ha t'ʌ̃ʌrjerr hag chaain hewagam k'ʌʌn k'a hajim hanaabá. \v 6 Hich mag jöoi Zacarías hanʌm hich hʌʌi dʌ̈i Hẽwandam dak'ĩir hajap'a wënʌrraajeejim haajem, hi hipierraa. Mag gaaimua hãbmuajã ham hëugar hiek chigaapai hiek'aba haajeejim hanʌm. \v 7 Mamʌ mag wënʌrrʌmjã chi hʌʌi bʌ̃ʌrjã chaai hooba k'itarr haawai chaai hãbjã chuk'u naajim haajem. Mag chaaijã chuk'u nʌmta ya hamach numwe jöoiraa k'it'ëe hajim hanʌm. \p \v 8-9 Mag nʌm hee jũrr Abianaanta Hẽwandamag jëeujem deg p'idk'aju seman harr haawai mag jöoi Zacarías hanʌmta hag deg p'idk'a sĩejim haajem, hich k'apeen hich dʌ̈i hãba p'idk'aajerr k'ʌʌnpa, warm k'ʌʌnaujã semanpierr hich mag p'idk'a diichjerrjö. Mamʌ mag p'adnaan k'apan t'ʌnaajerr haawai hed hëepierr hãb jʌr hauwia Hẽwandam hat'eem incienso p'aan duubjeejim hanʌm. Hamach warrgarwejã hich maagjerr haawai mag hedjã mag nʌmua jöoi Zacarías t'ʌ̃rta höbërjim haajem, mag incienso p'aag. \v 10 Mag hich t'ʌ̃rta höbërtarr haawai hierr Hẽwandamag incienso p'aajem hag nasãd wau k'ërʌm haar simich, daaugajãr hamach biirdʌajem haigpaita sĩi hõor pöm Hẽwandamag jëeu k'odt'ʌnaajim haajem. \v 11 Mag hí hagt'a hierr Hẽwandamag jëeu sim hee, Hẽwandam chogta hʌ̃gt'armua bëewia hi k'ĩirp'ee dʌnʌʌubaichëjim hanʌm, chi incienso p'aajem hag nasãd wau sim bigaau juachaar gar. \v 12 Zacariaau mag hoo hat'aawai k'ĩir hëu hawia warag jöoi k'a duuibaadëjim haajem, jãp'ierr nʌm hiek'au. \v 13 Mamʌ magbaawai chi Hẽwandam chogau hirig, —Zacarías, hoob jãp'ierram hajim hanʌm. Pua Hẽwandamag jëeu chitʌʌ haajerr hĩsta hirua pʌ hiek hʌ̈k'abarm: Pʌ hʌʌi Elizabed bi hee pawia pʌrʌg chaai hoo deejugui hajim hanʌm. Mag chaai t'aaba k'ërsiewai pua hi t'ʌ̃rdam Juan ha t'ʌ̃rjugui hajim hanʌm. \v 14 Magbaawain chadau pʌ honee chirsiju. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab hõor pöm honee hajurau, hi t'aababarm habarm hamachdëu hũr hat'aawai. \v 15 Mag chaairau bi heewe Hẽwandam Hak'aar hich gaai p'ẽs wai k'itajugui hajim hanʌm. Mag chaairau hich herraawe vinojã döba, ni nag deeum k'ĩir hawia k'ãijã bʌ̃ʌrjã hich hi hee hauba hich mag k'itajugui hajim hanʌm. \v 16 Mag chaai jöoipawia Hẽwandam hiek jaaubaadeewaita israelnaan k'apaana hãsie hamach mor k'ĩirjuwia deeu heeupemjö maach Pör Hẽwandam hiek hʌ̈k'ajurau, warrgar hamach jöoinau hʌ̈k'aajerrjö ha jaaumajim haajem. \v 17 Hi gaaimuata hõor hee Hẽwandamau hich jua t'eeg hoopijugui hajim hanʌm, warrgar hich hi jaaumie Elías k'ak'itarr dʌ̈i haajerrjö. Hirua Hẽwandam hi jaau nʌrrʌm hũrwia, jöoin hamach chaain dʌ̈i k'ajap k'aba wënʌrraajerr k'ʌʌnjã k'õinaa wënʌrranaa hĩchab hi hiek hũrmap'a haajerr k'ʌʌnaujã hamach jöoin warrgarm k'ʌʌn dënjö hi hipierraa haju, maagwai Hẽwandamau mag ham Pörk'aju päaiwaijã hamach t'ãraucha k'õsi hi hiek hũrmk'ĩir ha jaauchëjim haajem chi Hẽwandam chogau. \p \v 18 Magbaawai jöoi Zacariaau, —Mamʌ ¿jãga magbarju? hajim hanʌm, chi Hẽwandam chogag. Ya mʌg mʌ jöoiraa chirʌm, maimua mʌ hʌʌijã hĩchab hũanaa k'itʌmta ¿jãga mag chaai hoobarju? hajim hanʌm. \p \v 19 Magbaa jũrr chi Hẽwandam chogau hirig, —Zacarías, mʌʌn Gabriel ha t'ʌ̃ʌrjemgui hajim hanʌm. Mʌchta Hẽwandam garcha hi bʌ̈k'ʌrr p'idk'aajem. Hichdëu mʌ pʌ̈iwiata pʌ haig mʌ bëejimgui hajim hanʌm, cha mʌchdëu hiek jaau chirʌm jawaan. \v 20 Mamʌ mʌg murua pʌchig jaau chirʌm pʌchdëu hʌ̈k'aba habarm gaaimua, pʌ meu meraa chirsijugui hajim hanʌm, bʌ̃ʌrjã hiek'aba. Maimua ya chi chaai hat'am hedta deeu pʌ hiek heerdʌjugui hajim hanʌm. Murua pʌrʌg mag jaau chirʌmʌn, chadcha t'um mʌchdëu cha jaau chirʌmjöo haju ha jaaumajim haajem, chi Hẽwandam chog hʌ̃gt'armua bëetarrau. \p \v 21 Magʌmich daaugajãr hõor pöm Hẽwandamag jëeuwai pos t'ʌnarr k'ʌʌnau hi nʌ nʌmua jũrr hamach k'apeenag, —Keena, ¿jãga habarmta mʌg jöoi Zacarías jãg da höbërchëbáma? hanaajim hanaabá. \p \v 22 Mamʌ mag nʌm hee höbërcheewaijã pöd hõrag hiek'aba, hiek'am hig nʌmjã sĩi juaupaita jajaau haajeejim hanʌm, pöd hiek höbërba haawai. Magbarm haigta k'augaa hap'öbaadëjim hanaabá, Hẽwandamau k'ãijã dau daau hirig hiek'achëwiata mag sĩsim. \p Maigmua hatag hich mag jöoi meu meraa k'ërsijim hanaabá. \v 23 Maimua hich p'idk'a sĩerr seman t'um höbër hëebaadeewai hich diig petajim haajem. \v 24 Maimua mag chi Hẽwandam chogau jaaut'urtarr k'ur chadcha jöpcha Elizabed bi heepajim hanaabá. Mag hich jõorbaadeewai dawagjã höbërba, cinco meses sĩi degpai sĩejim hanʌm. \v 25 Mag degpai simua, “Maach pör Hẽwandamauta mʌʌn heeg hoobarmgui” haajeejim hanʌm. “Chaai chuk'u haawai hõor hee k'ĩir naa hʌrraajerrjã tag mʌ chigag chuk'u hʌrraju. Hʌ̈ucha jãgbarm Hẽwandamau” haajeejim hanʌm. \s1 Jesús t'aabaju jaautarr \p \v 26 Magtarr k'ur seis meses dichwia nʌm hee, Hẽwandamau hʌ̃gt'armua deeu hich chog Gabriel pʌ̈ijim haajem, jũrr Galilea durr p'öbördam Nazaret ha t'ʌ̃r sim hee daupeer hõor meraa k'itʌm María ha t'ʌ̃r sĩerr haar. \v 27 Mag daupeer woun hãb José hanʌm dʌ̈i jua pʌraag ya hiek deewi sĩejim haajem. Mamʌ mag hiek deewi nʌmjã José bʌ̃ʌrjã hagt'a María dʌ̈i k'apes haba naajim haajem. Chi José hanʌm warrgar rey David k'ak'itarr hag chaain hewagam k'ʌʌn dën hajim haajem. \v 28 Mag hich chogbapäaiwai chi Hẽwandam chog bëewi chi daupeer sim haar dubwia hirig, —¿Jãgpai hʌ María? Honee habá haichëjim hanʌm. [Hẽwandamau nem hajap'a haag hʌʌin k'apan t'ʌnʌm hee pʌʌta jʌr hat'am.] María, chadcha Hẽwandam maach Pöröu pʌʌta heeg hoobarmgui hajim hanʌm hirig. \p \v 29 Mag hũrbaawai k'ĩirju sĩi hawia hich hödegpai “¿Jãgwia hirua mʌrʌg mag hiek'abaichë?” hajim hanʌm. \v 30 Magbaawai chi Hẽwandam chogau, —Hoob k'ĩirjum, pʌʌta Hẽwandamau hʌ̈u heeg hoobarbahab hajim hanʌm. \v 31 Pua chaai hemk'ooidam paarpaju. Mag chaai Jesús ha t'ʌ̃rbá hajim hanʌm. \v 32 Hichta t'umaam k'ʌʌn k'ãai hʌ̃rʌʌcha sĩerraju, maimua hichpai Cha Hʌ̃gt'aa P'uu Nʌm hag Hiewaa ha t'ʌ̃rjugui hajim hanʌm. Maagwai maach Pör Hẽwandamau hirigta israelnaan t'umaam k'ʌʌn Reik'apiju, warrgar pãach jöoin David k'ararrag k'apitarrjö. \v 33 Mag hichta t'umaam k'ʌʌn Pörk'abaadëm haigmua hatag hi jua t'eeg bʌ̃ʌrjã höba, hich mag sĩerraju ha jaaujim haajem. \p \v 34 Magbaawai Mariaau chi Hẽwandam chogag, —Mamʌ mʌg hagt'a mʌ hõor meraa jaaijã chuk'u hʌmta, ¿jãga magbarjuma? hajim hanʌm. \p \v 35 Magbaawai chi Hẽwandam chogau magjim hanʌm: \p —Jãan hich Cha Hʌ̃gt'aa P'uu Nʌm hag Hak'aar pʌ gaai sĩeicheewaita pʌ jõorjugui hajim hanʌm, hich hiiu haawai. Mag gaaimua mʌg chaai pua hoobarm bʌ̃ʌrjã k'aibag chuk'u hauwia hich mag k'itaju. Hich Hẽwandamauta hich hiiu pʌ bi hee papi sim dën haawai hi t'ʌ̃r Hẽwandam Hiewaa ha t'ʌ̃rjugui ha jaaujim haajem. \v 36 Maimua warag hirig, Pʌdë hũrbá hajim hanʌm, pʌ naamhũan Elizabed hũanaa k'itab mamʌ, hiruajã chaai hemk'ooi paarpajugui hajim hanʌm hĩchab. Hõrau pöd hirua chaai hoobaju haajerrjã ya seis meses simgui hajim hanʌm, bi hee patarr. \v 37 Hẽwandam hat'ee chan bʌ̃ʌrjã p'it'urm nem chuk'umgui hajim hanʌm. \p \v 38 Magbaa Mariaau magjim hanʌm: \p —Mʌʌn Hẽwandamau nem jawaata hũr hʌmgui hajim hanʌm, hichdëu nem jaaubarmpierr haag. Mag k'ai magan Hẽwandamau cha pua jaau simjö haju haai sim mʌ dʌ̈i hajim hanʌm. \p Mag jaau pʌawia chi Hẽwandam chog deeu hʌ̃gt'ar petajim haajem. \s1 Mariaau Elizabed hoon matarr \p \v 39 Mag Hẽwandam chogau hichig hiek jaaut'urtarr k'ur k'ãai k'apancha k'aba nʌm hee, Mariaau hich naamhũan Elizabed hoon majim haajem Judea durr, durr dapag hee p'öbördam k'ërʌm hee. \v 40 Mag petawia, jöoi Zacarías di haar barwia, hich naamhũanag, —¿Jãgpai hʌ Elizabed? haimajim hanʌm. \p \v 41 Mag Mariaau hichig hiek'abaichëm hũrbaawai warre hũan Elizabed bi heem chaaita pogogor k'abaadëjim hanaabá. Magbarm dʌ̈i hich hũan Elizabed gaaijã Hẽwandam Hak'aar p'ẽs haicheewai honegau Mariaag, \v 42 —Kadam, pʌchta hãba chadcha hʌʌin k'apan t'ʌnʌm hee Hẽwandamau hʌ̈uhcha habarm; maimua pʌ chaaijã hʌ̈ucha k'itajugui hajim hanʌm, hõor hee Hẽwandam na. \v 43 K'anii mʌg mʌ hap'ʌʌ hʌrrʌmua mua k'ap hʌajĩ pʌ maach Pör hãdk'a simua mʌch hoon bëeju. Hʌ̈u pʌ bëejimgui hajim hanʌm María. \v 44 Jãguata pʌ hiek'abaichëm mʌchdëu hũr hat'am dʌ̈i, mʌ chaai hagt'a bi hee k'ërʌmuajã k'aug hat'aawai, t'ʌgdʌdʌ k'abaadëjimgui hajim hanaabá, honegau. \v 45 María, Hẽwandam chogau pʌchig jaauchëtarr hiek pʌchdëu hʌ̈k'atarr gaaimua chadcha pʌʌta honee hʌrraju. Maach Pör Hẽwandamau hich chog dʌ̈i pʌrʌg jaaupʌ̈itarr hiek'an t'um hichdëu jaautarrjöo chadcha höbëbërgmajugui hajim hanʌm. \p \v 46 Magbaawai Mariaau Hẽwandamag jëeumamua magjim haajem: \q1 “Hẽwandam, pʌchta hãba maar Pör haawai mʌch t'ãrauchata pʌrʌg hʌ̈u hajim ha hʌm. \q1 \v 47 Mʌ t'ãar honee hʌm Hẽwandam, pʌch maar peerdʌajemuata mʌch dʌ̈i mʌgbarm gaaimua. \q1 \v 48 Chadcha puan mʌ dʌ̈i pʌchdëu hampierr haju haai sim. \q1 Hõrau hoowai sĩi mʌg maadëu nem higab hʌrrʌmta pua mʌ jʌr hat'am. \q1 Pua mʌ dʌ̈i mʌgbarm gaaimua hĩsmua hatag hich mag hõrau mʌ higwia, ‘¡Maagwai jãg hʌʌi honee k'aba hʌabá!’ hajurau. \q1 \v 49 Pʌchdëupaita chadcha maar t'um wai dʌnʌm. \q1 Pʌchdëu mʌ dʌ̈i mʌgbarm gaaimua hõrau pʌ jua t'eeg k'ap'ʌ nʌisiju. \q1 \v 50 Mʌg hatagjã har pʌch hipierraam k'ʌʌnan hich jãg pua ham dau hee haug k'aug paraa chitaju. \q1 \v 51 Pʌ jua t'eegjöm k'ʌʌn chan mʌg jẽb gaai hooba haajem. \q1 Wir haig hamach t'öo haajerr k'ʌʌnjã ya pʌ jua heegar paauk'abaadëm. \q1 \v 52 Mʌg jẽb gaai chi t'et'em t'et'em haajem k'ʌʌnjã hiek t'eeg chuk'u hisegk'ʌʌiwia jũrr hap'ʌʌ maadëu higbajöjöo k'it'ëem k'ʌʌnta pua pör p'iriupʌ̈imaajem. \q1 \v 53 Hap'ʌʌ jãdaúa durrumjö k'it'ëem k'ʌʌnaujã pʌrʌg jëeuwai pua hamachdëu nem hig nʌm t'um deejem. \q1 Mamʌ riknaan, jũrr pua dau haug hee päaijem, pʌch higba nʌm kõit. \q1 \v 54 Hẽwandam, pua nawe pʌch hiek'atarr k'ĩir hak'ooba, \q1 chadcha hĩsta pʌch chognaan israelnaan hʌ̈u heeg hoogpam, pʌchdëu warrgarwe maar jöoinag jaaujerrjö. \q1 \v 55 Nacha jöoi Abranag jaauwai, hi chaain hewagam k'ʌʌn heem hãb t'aababarmuata maar peerdʌ hauju hatarr haawai, hĩs hewag nassi pawiata chadcha hich mag habarm.” \m Maga hajim haajem Mariaau Hẽwandamag jëeumamua hi t'ö hiek'atarr. \p \v 56 Mag María hich naamhũan Elizabed hoon mawia hi di haig hed t'ãrjupjö sĩejim haajem. Mag sĩi hawiata deeu hich diig petajim haajem. \s1 Juan chi hõor pör choomie t'aabatarr \p \v 57 Mag María hi haig sĩewia petarr k'ur ya hich hauju hed haadeewai hũan Elizabedau chaai chi hemk'ooidam hoojim haajem. \v 58 Mag Hẽwandamau hʌ̈u hi heeg hoowia jõorpitarr chaai hat'am ha hũrbaawai ham dʌ̈i di dak'a naajerr k'ʌʌnau chi Elizabed k'odnaan dʌ̈imua ham haig bëewia hirig, “Hʌ̈uta Hẽwandamau pʌ chaai hoopibarm; pʌ chaai gaaimua maarjã honee nʌmgui” haajeejim hanʌm, jũrr bëe t'ʌnʌm k'ʌʌnau. \p \v 59 Maimua mag hautarr ocho días haadëm hee, deeu chi Elizabed haig hi k'apk'ʌʌn dʌ̈i hi k'odnaanpa bëe t'ʌnʌisijierram haajem, chi chaai mehëudam p'ʌʌrbichpʌ̈i nʌm hoon. Mag bëewi chadcha p'ʌʌrbichpʌ̈ijim haajem. Mamʌ chi chaai t'ʌ̃r chi dënnaanau hagt'a jaauba narr haawai bigaaum k'ʌʌnaun chi chaaidamjã hich haai gaaita Zacarías ha t'ʌ̃rm hig naajim hanaabá. \v 60 Mamʌ magbaawai chi hãdau, —Hʌ̃hʌ̃, hi t'ʌ̃r chan mag k'abam. Mʌ chaairan Juan hata t'ʌ̃rjugui hajim hanʌm. \p \v 61 Magbaawai hamachdëu jũrr hirig, —¿K'an jãgwia pua hi mag t'ʌ̃rm hig hʌ? Pãar hee hãbjã mag t'ʌ̃r chuk'u sĩebahab hajierram hanʌm, mag gaai hi t'ʌ̃raag. \p \v 62 Magbaawai jũrr chi hayag, —¿Pʌ chaai k'an ha t'ʌ̃r nʌ? ha jëeujierram haajem. \p Mamʌ mag jöoi meu meraa k'itʌmta kachpa k'ĩ t'ʌnarr haawai, jũrram k'ʌʌnau mag parhooba juau jajaauk'amua hichig jëeu nʌm k'aug hat'aawai, \v 63 jũrr hich garmua tabaldam jëeuwia, hag gaai “Hiin Juan hata t'ʌ̃rju” ha p'ãnaa, hamag hoopijim hanaabá. Mag hoopibaawai t'um haig t'ʌnarr k'ʌʌnau hamach hödegpai, “¿K'an hajaug gaaimuata hãba mag gaaita chaai t'ʌ̃rm hig nʌma?” hajierram hanʌm. \v 64 Mamʌ mag p'ãnaa hirua hoopibarm dʌ̈icha hĩchab hich jöoi Zacarías hiek heerdʌ sĩsijim hanaabá. Magbaawai Hẽwandamag jëeumamua magjim hanʌm: \p —Hʌ̈uhcha jãg pʌchdëu jaautarrjöo habarm, Hẽwandam. Mʌ hũan chaai t'aabaawaita pua mʌ hiek heerdʌpiju hatarr haawai ya chadcha deeu mʌ hiek heerdʌ chirsim. Hĩsin chadau mʌch meuk'udamaucha pʌrʌg hʌ̈u hajim ha chirʌm Hẽwandam hajim hanʌm. \p \v 65-66 Mag hoobaawai t'um haig narr k'ʌʌnau, “Jãan hich hiiuta jãgpibarm” ha k'ĩirju nʌisijierram hanaabá. Maimua hërëu p'öbaadëwia hamach wënʌrrʌmpierr hamachdëu hoomatarr t'um hich mag jajawag wëtmarr haawai Judea durr hee didam hãhãbdö k'ëk'ëdʌm heem k'ʌʌnaupa k'ak'apdö hich mag sĩi bĩi jöisijim haajem. Mamʌ mag chi jaau wënʌrrʌm k'ʌʌn hiek hũrmam k'ʌʌnau t'umaa k'ĩirjuwia hamach wir haigpai, “Mag chaaidam mʌg hatag jöoipabaadeewai, ¿jãgata k'itajuuta mag jaau nʌma, bʌ̃rʌʌ k'itwe mag nʌm?” haajeejim hanʌm. \p Mag, hich Hẽwandamau bʌ̃rʌʌwe hich k'õchagpierr bãaupʌ̈ijim hanaabá. \p \v 67 Hich hag hed hagtarr k'ur nʌʌpai hawia jöoi Zacarías gaai Hẽwandam Hak'aar p'ẽs haicheewai Hẽwandam hi jaaujem k'ʌʌn dënjö hiek'amamua María chaai higwia magjim hanʌm: \q1 \v 68 “Hẽwandam, hʌ̈uhcha pua pʌch chaain heeg hoowia hĩsin chad maar peerdʌ hawaagpam. \q1 Magua maar honee nʌmgui hajim hanʌm. \q1 \v 69 Warrgar pʌ chog David k'ak'itarr hag chaain hewagam k'ʌʌn heemta pua chi jua t'ierr maar hat'ee pʌ̈ibapʌ̈im, maar peerdʌ haumk'ĩir, \v 70 hich warrgarwe pʌch hi jaaumienau hõrag jaaujerrjö. \q1 \v 71 Hamau jaauwai mag ‘Pʌchdëu pʌ̈ibarmuata maar peerdʌ hauju’ haajeejim, ‘t'um maach hoomap'a haajem k'ʌʌn jua heemua, maimua hĩchab chi dajãumie maach k'ũgurwia pekau hee burrpieg hẽk'a sĩerraajem jua heemuajã hagjö.’ \q1 Maagjerr hĩsta hʌ̈u hag hed pabaichëmgui” hajim hanʌm. \q1 \v 72 “Hẽwandam, pʌchdëu maar jöoin israelnaan dʌ̈i hiek deetarr bʌ̃ʌrjã k'ĩir hak'ooba, hʌ̈u pua maar dau hee haug k'augbarm. \q1 \v 73 Mag hiek deetarr hed pua pʌch hiiucha jöoi Abranag jaauwai, pua maar peerdʌ hauju hajim, \v 74 maach hoomap'am k'ʌʌn högk'aba, ni dösãtjã högk'aba, \v 75 hãba pʌch dʌ̈ipai hajap'a wënʌrramk'ĩir, tag bʌ̃ʌrjã pekau wau wënʌrram hugua.” \m \v 76 Mag nacha Mariaau chaai hooju higwia hiek'a dichtarr k'ur jũrr hich chaai higmamuata jöoirau magjim hanʌm: \q1 “Hiewaadam, pʌʌta Cha Hʌ̃gt'aa P'uu Nʌm hag hi jaaumie ha t'ʌ̃rju. \q1 Puata maach Pör maju hee hi na hõrag, ‘Maach peerdʌajem ya bëeimʌʌ sim’ ha jaaumaju, ya mag jaaubarm hũrwia hõrau hi pierrwai hamach t'ãraucha k'õsi hi hiek hʌ̈k'amk'ĩir; \v 77 maimua hamag maach peerdʌajem hiek jaaubaawai hamach k'aibag t'umaa hãsie hewag k'ĩirjuwia Hẽwandamag chugpaapi jëeumk'ĩir. \q1 \v 78 Magaag hat'eeta Hẽwandamau maach t'umaam k'ʌʌn k'ĩir jãsenk'awia hich Chaai pʌ̈i sim, peerdʌju k'augba haawai pöd hʌ̃gt'ar höbërbaju haajerr k'ʌʌnpa peerdʌ haumk'ĩir. \q1 \v 79 Mag hamach peerdʌju pierrum k'ap'ʌ haadëmʌn, sĩi hõor k'ĩchag hee nʌmjö nʌm k'ʌʌnau hãspa hurum k'aug hat'amjö warag hãspapiwia k'ʌd chaar hee paauk'abaadëmjö Hẽwandam dʌ̈i k'õinaa wënʌrraju.” \m Ma hajim haajem jöoi Zacariaau hich hiek heerdʌtarr hed hiek'atarr. \p \v 80 Maimua chi Juandam bãaumam dʌ̈i Hẽwandamau hich Hak'aarta hi gaai p'ẽs deejim hanaabá, hich dʌ̈i hubʌ nʌrrʌmua hich hiek jaau k'aug hamk'ĩir. Jöoipawia, hich hap hõor chukag hee warp mawia sĩejeejim haajem. Maimua Hẽwandamau hich hiek Israelpienag hũrpiju hed haadeewaita chi Juanau hõrag jaaubaadëjim haajem. \c 2 \s1 Jesús t'aabatarr \r (Mt 1:18-25) \p \v 1 Mag Juan t'aaba nʌm jaar ya hĩchab Mariajã pömcha waaurba sĩejim haajem, Jesús gaai. Mag nʌm hee chi rey César Augustoou hich t'et'em k'ʌʌnag jaaujim haajem, jũrr mak'ʌʌnau hichdëu durr jʌ̃a sim hee hõor nʌnʌidʌmpierr jaaubaa hamach t'ʌ̃r p'ãk'api mamk'ĩir. \v 2 Mag hõor t'ʌ̃r p'ãk'atarr warrpem hajim haajem, Cirenio hanʌm Siria durr gobernadork'a sim jaar. \v 3 Mag hiek haaidʌ nʌm jaar jaautarrjö, t'umaam k'ʌʌn hamach jöoin p'öbörpierr wëtjierram hanaabá, hamach t'ʌ̃r p'ãk'amk'ĩir. \v 4 Magua Josejã hĩchab hich jöoin p'öbör hee majim haajem, hich t'ʌ̃r p'ãmk'ĩir. Hich José Galilea durr joobaajeejim hanʌm, p'öbör Nazaret hanʌm hee. Mamʌ jöoingarm rey David k'ak'itarr hag chaain hewagam k'ʌʌn dën harr haawai chi David t'aabatarr p'öbör Belén hanʌmʌgta majim hanaabá, Judea durr. \v 5 Mag hich mam dʌ̈i María harrjim haajem, hag nawe hiek deewia jua pʌrju hanarr haawai. Maagwai María ya hauwimʌʌ sĩejim haajem. \p \v 6 Mag wëtwia, Belén bardʌtk'aimawia, k'ãai k'apan k'aba nʌm hee María chaai haujim haajem, warrpemdam. \v 7 Mamʌ hamach jẽraag di hajap'amjã baauba sĩi p'ak k'ãaijem degta narr haawai putdam hee pʌrëunaa p'ak t'ak'aar sẽejemdam hut'ur k'ërʌm heeta werba k'ërjim haajem. \fig |src="CN01625b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 2.7" \fig* \p \v 8 Mag chaai t'aababarm dak'a p'ʌʌrsã sim hee hõor naajim haajem, hedaar hamach oveja t'ʌa nʌm k'ʌʌn. \v 9 Mag hamach nemchaain t'ʌa nʌmta, dëgölp p'ʌr jẽer hat'am dʌ̈i harar jöi sim hee, Hẽwandam chog hich Jöoirau pʌ̈itarrta ham k'ĩirp'ee barjopbaichëjim hanaabá. Mag hoobaawai jãp'ierr p'öbaadëjim haajem. \v 10 Magbaa chi Hẽwandam chogau hamag, —Hoob jãp'ierrmiet. Mʌʌn sĩi pãrag hiek hajap'am jawaanta bëejimgui hajim hanʌm. Mʌg murua pãrag hiek jaaubarmua pãar israelnaan t'um honee hajurau, pãachdëu hũrmampierr. Murua pãrag hiek jawaan bëetarran mʌgaugui hajim hanʌm: \v 11 Hĩsta Belén p'öbör hee chaai t'aababarm, warrgarwe hõor t'umaam k'ʌʌnau nʌajerr Chaai. Mʌg chaairauta mʌg hatag hõor peerdʌ haujugui hajim hanʌm. Hichta Cristoou maach Pör. \v 12 Mʌch sëuk'a chirʌm ham hugua, nauwe hërëubaadët hajim hanʌm, Belén p'öbörög. Mam barbaimaawai chi chaaidam putdam hee pʌrëunaa p'ak t'ak'aar sẽejem hut'ur k'itʌm hee hauk'ërʌm pãrau hooimaju ha jaaujim hanʌm. \p \v 13 Chi Hẽwandam chogau mag jaaubarm hee, hi k'apeen hijöm k'ʌʌn k'apan hedjã hee pʌʌrt'ʌbaichëjim hanaabá, sëuk'abarmjö habarm hee. Magbaawai mak'ʌʌnau Hẽwandamag jëeu nʌmua, \q1 \v 14 “Hẽwandam, hʌ̈u habarm hʌ̃gt'arm magwe. \q1 Hʌ̈u pua pʌch Hiewaa pʌ̈ibarmgui” hanaajim hanʌm. \q1 “Mʌg pʌchdëu hi pʌ̈ibarm gaaimua mʌg durr jöoi gaaijã pʌchdëu jʌr haumam k'ʌʌnan pʌ dʌ̈i k'õinaa wënʌrraju” hanaajim hanaabá, Hẽwandamag jëeumamua. \p \v 15 Mag t'ʌnʌʌ hawia chi Hẽwandam chognaan deeu hʌ̃gt'ar hërëubaadeewai chi nemchaain t'ʌa narr k'ʌʌnau jũrr wir haigpai hamach k'apeenag, —Keena, magan Belenag wëttarrau hajim hanʌm, Hẽwandam chogau jaauwai mag chaaidam heeu hau k'itʌm hanʌm hoon. \p \v 16 Mag wëttarrau hawia, chadcha heerpamjö hërëuwia hooimaawai, chadcha chi chaaidam hewaa hau k'itʌm p'ak t'ak'aar sẽejem hee hauk'ërʌm hooimajierram hanaabá. Maig hi bigaau chi hãd José dʌ̈i naajim haajem. \v 17 Mag hamach daúa hoobaimaawai chi Hẽwandam chogau hamachig jaautarr t'um jũrr hamag hĩgk'aimajierram hanʌm. Mag jaauwia, höbërwia, deeu hamach nemchaain haar wëtumuajã hamachdëu hõor hoomampierr hich mag jajawag wëtjim haajem. \v 18 Mag chi oveja t'ʌamienau nem hĩgk'ak'ag wëtum hũrwia t'um chi hũrmarr k'ʌʌn jʌ̃gderraa nʌisijim hanʌm. \v 19 Mamʌ mag hamau jaau nʌm hũrtarr t'um Mariaau k'ap'ʌ sĩerrjã bʌ̃ʌrjã bĩi haba, hich t'ãar heepai hich mag k'ap'ʌ wai sĩsijim hanaabá. \v 20 Mag chi nemchaain t'ʌamienau hamach daúacha hoonaa hamach jʌ̃gʌucha hũrtarrpa hig wëtumua, honee Hẽwandam t'ö hiek'ak'ag wëtumua, “Hẽwandam, hĩsin chadau purua hʌ̈u habarm. Pʌjö wajaugk'am chan hõor chuk'um” ha serereug wëtwia deeu hamach nemchaain haar p'ʌʌrsã hee naaimajim haajem. \s1 Jesudam Haai hi jëeujem deg harrtarr \p \v 21 Chi chaai hautarr ocho días haadëm hee, jöoingarwe hamach hi harr haawai nacha hi mehëudam p'ʌʌrbichpʌ̈iwia warre hi t'ʌ̃rdam Jesús ha t'ʌ̃rjierram haajem, chi Hẽwandam chogau warrcha Mariaag jaaucheewai t'ʌ̃rju ha jaautarrjö. \v 22 Maimua hĩchab magtarr k'ur hed hãbjö haadëm hee, Jerusalén p'öbör hee Haai hi jëeujem deg chi Jesudam haibëejierram haajem p'adëg hoopien, Moiseeu Hẽwandam hiek p'ãtarr gaai jaau simjö hag hipierr. Mag haibëewia Hẽwandamag hi kõit hʌ̈u hajim hanaa warag hirig jëeumamua, “Hẽwandam, cha k'ërʌm maar chaaidam; puata hi k'ap chirʌm mʌg hatagjã. Hi dʌ̈i pʌchdëu hampierr habá” hajierram hanʌm, “pʌchigpai k'ĩirju bãaumk'ĩir.” \p Mag hamau jëeutarran hamach chaai Hẽwandamag deeg hajim, warrgar Moiseeu jaautarrjö. \v 23 Mag Moisés hiek gaai Hẽwandamau mag sim: “T'um hemk'öi chaai chi nacha hoomamdam pãrau mʌrʌg deemaju.” \v 24 Maimua hĩchab, “Jãbauk'itʌm wa dubur chaaindam k'ãijã dau numí deebat” ha sim “hag chaai paar.” Maagjerr haawai chadcha duburdam k'ëchwia chi chaai Hẽwandamag dee nʌm hanʌmua hi kõit jëeujierram haajem. \p \v 25 Maagwai Jerusalén p'öbör hee woun hãb Simeón ha t'ʌ̃r sim sĩejim haajem, Hẽwandam dau na hajap'a k'itanaa hi hipierraa k'itaajerr. Hich mag jöoirau hĩchab nʌajeejim haajem, warrgarwe Hẽwandamau jöoinag jaauwai hirua hich Chaai pʌ̈ibarmuata israelnaan peerdʌ hauju ha jaaujerr Chaai. Mag jöoi gaai Hẽwandamau hich Hak'aar p'ẽs wai sĩejim hanaabá. \v 26 Magua hich mag Hẽwandam Hak'arau hichig jaautarr haawai jöoi Simeonau k'ap'ʌ sĩejim haajem, hich daúacha hooju maach Pör Hẽwandamau mʌg jẽb gaai Cristota Reik'amk'ĩir pʌ̈iju ha jaaujerr. \p \v 27 Magtarr haawai mag chi Jesudam Haai hi jëeujem deg wai nʌm hedcha hich mag jöoi Simeón hanʌmjã hĩchab hich Hẽwandam Hak'arau hagʌg hi harrjim haajem. Mag José María dʌ̈imua jöoingarwe Moiseeu hiek p'ã pʌatarr gaai jaaujemjö chaai dʌ̈i haag Haai hi jëeujem deg bardʌtk'abaimaawai, \v 28 hich mag jöoi Simeonau chi chaaidam jiir hauwia Hẽwandam t'ö hiek'amamua, \q1 \v 29 “Hẽwandam, mʌʌn pʌ chogau” hajim hanʌm, “maagwai pʌ mʌ Pöröu; \q1 \v 30 hĩsin chad ya pʌch haar mʌ hauju haai chirʌmgui” hajim hanʌm, “pʌ haar k'õinaa chiraimaag. \q1 Pʌchdëu nawe mʌrʌg hoopiju ha jaaujerr ya chadcha mʌch daúacha hoobarmgui” hajim hanʌm. \q1 “Mʌg chaairauta jöoipaawai hõor peerdʌ hauju. \q1 \v 31 Chadcha mʌg chaai hõor t'umaam k'ʌʌn hat'eeta pua pʌ̈ibarm. \q1 \v 32 Mag, hi gaaimuata durr chaauram k'ʌʌnaujã Israelpien t'ö hiyʌ̈ʌ hajurau. \q1 Maimua hi jöoipa sĩsiewai hĩchab Israelpien k'abam k'ʌʌn hat'eejã hõtdaujö sĩsiju, hamachdëu jãga hamjã peerdʌju haai nʌ ha k'ap hamk'ĩir” ha hiek'amajim hanʌm jöoyau. \p \v 33 Mag chaaidam bʌ̃rʌʌ k'itʌmta jöoipa k'ërsiewai, jãgata hõor heejã sĩerraju k'ai ha t'umaa jaaubarm hũrbaawai, hamach happai, “Maach chaai ¿jãgata k'itajuuta, bʌ̃rʌʌ k'itwe mag jaau nʌma?” hajierram hanʌm chi dënnaanau. \p \v 34-35 Maimua Simeonau chi dënnaanagta jũrr, —Pãach numwe Hẽwandamau pãar mʌg hatagjã hʌ̈u wai nʌisijugui hajim hanʌm. Magnaa chi hãdagcha, María, Hẽwandamau mʌg hich Hiewaa pʌ̈ibarm gaaimua, chadcha mʌg Israel durram k'ʌʌn pöm hʌ̃gt'ar höbërjugui hajim hanʌm. Mamʌ hĩchab Israel durram k'ʌʌnaupai hi hoomap'am hiek'au hamach jãrr hi p'ʌʌr t'uur hauju. Pʌch chaai mag dau hap'ʌʌ wai nʌm hoobaawai pʌchta t'ut'uíu t'oopbapʌ̈imjö hap'ʌʌ hi hat'ee pʌ bĩe hʌrrajugui hajim hanʌm, gaai machgau. Mag hi hap'ʌʌ wai nʌm haigta merag chuk'u hajugui hajim hanʌm, chijã k'ʌʌnauta hi k'õsi haju maimua chijã k'ʌʌnauta hi hoomap'a k'ãijã haju ha jaaumajim haajem hich chi hãdagcha. \p \v 36 Maig hĩchab hũan Ana hanʌmjã sĩejim haajem, hagjö Hẽwandam hi jaaumie. Mag Ana hapk'ʌ̃ʌ jöoi Fanuel k'ararr hag k'a hajim haajem. Maagwai hich jöoi Fanuel hanʌm warr jöoingar Asernaan ha t'ʌ̃ʌrjerr k'ʌʌn heem hajim haajem. Mag hũan Ana warrpem hich jaai hautarr dʌ̈i siete añospai nʌm hee k'oopawia hich mag tag jaaijã hauba k'itʌmua ya hũanaa k'itajim hanaabá. \v 37 Mag hũanaa ochenta y cuatro años k'itʌmjã chawag maba, hedaram magwe Haai hi jëeujem degpaita sĩejeejim haajem, sʌrk'a simua Hẽwandamag jëwaag. \p \v 38 Mag hagt'a María hich chaai dʌ̈i Haai hi jëeujem deg nʌm hee, mag hũan Ana hanʌmjã bëewi Hẽwandamau hich Chaai pʌ̈itarr k'aug hat'aawai hirig, “Hʌ̈u hajim Hẽwandam; purua maar peerdʌ hawaag pʌ̈iju haajerr chaai barbaicheewai mʌ honee hʌmgui” hajim hanʌm. \p Magnaa mag hich Hẽwandamaucha pʌ̈iju ha jaautarr hĩchab nʌajerr k'ʌʌnag chi chaaidam higwia, “Hich Hẽwandamau jaautarrjö chamʌguata mʌg hatag maach peerdʌ hauju hag Chaaidamauwai” haajeejim hanaabá. \s1 Deeu Nazareeg wëttarr \p \v 39 Maimua Hẽwandamau hich hiek Moiseeg p'ãpitarr gaai jaau sim hipierraa t'um wau dichdimaawai deeu hamach Nazaret p'öbörög bëejierram haajem, Galilea durr. \v 40 Mag chaai hich dʌ̈rrpapagmampierr warag k'ĩirjug k'ap'ʌ pamajim hanaabá. Mag nʌm dʌ̈i hich Hẽwandamau hich k'õchagpierrta bãaupijim haajem. \s1 Jesús Haai hi jëeujem deg chi machnaan dʌ̈i hiyʌ̈ʌ hatarr \p \v 41 Jesús dënnaan añopierr Jerusalenag weetjeejim haajem, nemk'oo pömaam jaar paawai. \v 42 Mag añopierr weetjerr haawai, Jesús doce años haadeewai, hĩchab Jerusalenag majim haajem, hich dënnaan dʌ̈i. \v 43 Maimua chi nemk'oo dichdimaawai hõor pöm hamach durrag hërërëuk'am hee, hĩchab José María dʌ̈i hamach p'öbörög wëtjim haajem. Mamʌ Jesús ham dʌ̈i maba, t'ʌba sĩsijim hanaabá. Mamʌ hi t'ʌbabarmjã chi jöoinau k'augbajierram haajem, deeum k'ʌʌn dʌ̈i hurumpii hawia. \v 44-45 Mag deeum k'ʌʌn dʌ̈i hõor k'apanag hee hurumpii hawiata hich mag k'ãaim hãb wënʌrra k'ëumamua hi jʌʌrjeejim hanʌm. Mamʌ hamach k'odnaanag jëeuwia hamach k'ap k'ʌʌnagjã jëeuk'a hohook'am hooba habaawai hag noram deeu hewag bëejierram hanaabá, hi jʌr wëdurumua. \v 46 Hich hag hed k'eeuraa Jerusalén barchëjierram haajem. Maimua hag noram hãspaau jʌrp'öbaadeeuta Haai hi jëeujem deg Hẽwandam hiek jawaag chi machnaan dʌ̈ita Hẽwandam hiek hiigwai hiyʌ̈ʌ hoo sim hooimajierram haajem. \v 47 Maagwai haig t'um chi hũr narr k'ʌʌn jʌ̃gderraa t'ʌnaajim haajem, chi machnaanau jëeumam chaairauta ham dënjö nem k'aug ham hiek hʌ̈k'apʌ̈pʌ̈igmam hũrwia. \fig |src="CN01647B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 2.47" \fig* \v 48 Mag chi machnaan jãrr sim hoobaicheewai, chi jöoinau hamach wir haigpai, —¡Mʌgah! Pʌdë hoobá, mʌigta sĩebma hajierram hanʌm. \p Magbaawai chi hãdau magjim hanʌm hich chaairag: \p —¿K'ant'eeta mʌgcha maar p'it'urg waupibarma? Pʌ jʌr wënʌrrʌmua marau pʌ k'ĩirju nʌʌ hajimwai hajim hanʌm, hich chaairag. \p \v 49 Magbaawai chi chaairau hamag magjim hanʌm: \p —¿Pãrau k'augbata nʌ, mʌ mʌig mʌch Haai hiek hõor dʌ̈i hig hiyʌ̈ʌ chiraju haai chirʌm? \p \v 50 Mamʌ chi chaairau hamachig mag hiek'abarm chi jöoinau pöd k'augba, parhoobata hũrpʌ̈ijierram hanʌm. \v 51 Maimua hich dënnaan dʌ̈i höbërwia hãba hamach p'öbör Nazareeg wëtjim haajem. Maimua hewag pawiajã hich dënnaan hipierraa hich mag k'itajim hanaabá. Mamʌ hich chaairau mamagk'amjã Mariaau hich t'ãar heepain t'um k'app'ʌ haajeejim hanʌm. \v 52 Mag nʌm hee warag Jesús dʌ̈rrpamampierr hĩchab k'ĩirjug k'aug pamajim hanaabá. Maagwaita Hẽwandam dau na hagchanaa hĩchab hõor heejã k'ajapp'a nʌrraajeejim hanʌm. \c 3 \s1 Juan hõor pör choomieu Hẽwandam hiek jaau nʌrrarr \r (Mt 3:1-12; Mr 1:1-8; Jn 1:19-28) \p \v 1 Woun Tiberio hanʌm reik'abaaderr haigmua quince años haadëm hee, gobernadornaan jayap naajim haajem: \q1 Judea durr: Poncio Pilato \q1 Galilea durr: Herodes \q1 Iturea durr Traconite durr dʌ̈i: Felipe (Herodes naam, haai gaaimua) \q1 Abilinia durr: Lisanias \m \v 2 Mak'ʌʌn chi gobernadornaank'a nʌm jaar hĩchab p'adnaan pörk'a narr k'ʌʌn Anás hajim haajem Caifás dʌ̈i. Hich mag jaarta hĩchab Hẽwandamau jöoi Zacarías hiewaa Juan hõor chukag hee sĩerrag jaaujim haajem, hich hiek hõor hee jajawag mamk'ĩir. \v 3 Hẽwandamau hichig mag jaaubaawai chadcha petawia döjã Jordán higaau k'ĩeb jajawagmamua maagjeejim hanʌm: “Pãar pekau pöoma naawai pãach k'aibag hãsie hewag k'ĩirjuwia Hẽwandamag chugpaapi jëeubat. Mag jëeubaa Hẽwandamau pãach k'aibag chugpaabapäaiwaita mua pãar pör choopʌ̈imajugui” haajeejim hanʌm. \p \v 4 Hi mag nʌrraju higwia warrgarwe Hẽwandam hi jaaumie Isaías ha t'ʌ̃ʌrjerrau mʌg p'ã pʌajim: \q1 “Woun hãb hajappai hõor barba haajem haar sĩejemuata hich haar hõor barbaimaawai, \q1 ‘Maach Pör ya bëeimʌʌ sim’ haju. \q1 ‘Hi bëeju nawe pãach t'ãar k'ĩir k'augbat’ haju, ‘t'ãraucha k'õsi hi hiek hʌ̈k'aag. \q1 \v 5 Pari mag hʌ̈k'aagan pãach k'aibagau pãach t'ãar jãg sĩi durr dapag heem dö k'õrgjö hãk'ãrag sĩsidʌmjã jẽb dau dʌ̈ii paa nʌmjö hajaug paapʌ̈ipetat’ haju. \q1 ‘Pãach k'ĩirjug k'ʌd jũjũrk'imjö sĩsidʌmjã k'ʌd k'ajap'a wʌʌinaa bubuchdög dau dʌ̈ii jiirt'ẽubapʌ̈imjö habat’ haju. \q1 \v 6 Mag t'um hajaug paapʌ̈iwia k'ĩir k'aug nʌisiewain chadau Hẽwandamau maach peerdʌju pʌ̈ibarm t'umaam k'ʌʌnau k'ĩircha hooju” ha p'ã sim. \rq (Is. 40:3-5)\rq* \p Hich mag Juanau maach t'ãarta k'ʌd wʌʌi nʌmjö waupi jaau nʌrrarran, warrgarwejã hirua mag jaau nʌrraju ya chi p'ãm harr haawaita nassi pawi chadcha mag jaau nʌrrajim haajem. \v 7 Mag hũrwia hirig hamach pör choomk'ĩir hõor pöm bëe t'ʌnʌm k'ʌʌnag maagjeejim hanʌm hichdëu: \p —Chi k'aibagnaan, ¿k'aíu pãrag jaauwai Hẽwandamau maach hi hagk'am hed sĩi pör chootarr gaaimuapaita pãar hi jua machag hãwatbaju ha jaaujĩ? \v 8 Sĩi pãach pör choopi nʌmuapai chan hirua pãar haubam. Hẽwandam jua machgau dau hap'ʌʌ hamap'a nʌm k'ai, pãach k'aibag t'umaa hãsie hewag k'ĩirjuwia, Hẽwandamag hisegpi jëeuwia, chadcha Hẽwandam hiek hʌ̈k'aajem k'ʌʌnjö habat hajim hanʌm, pãach k'apeen dʌ̈ijã. Hoob pãrau chik'amnaan dënjö, pãachjã warrgar pãach jöoi Abrán k'ararrjö Hẽwandam dʌ̈i k'apeerk'a nʌm hawi, “Maran Abrán chaainau; mag hi chaaink'a nʌmta, ¿jãga Hẽwandamau mag maar dau hap'ʌʌ hapibarju?” ha k'ĩirjumiet. Sĩi mag Abrán chaaink'a nʌm gaaimuapaita mag hʌ̃gt'ar höbeerjem hak'iin, mokdau mʌg t'ʌnʌmjã Hẽwandamau hõrag paapʌ̈iwia mak'ʌʌnjã hĩchab Abrán chaainau haju haai sim. Abrán chaai chaar hawiajã hichiita Hẽwandam jua machag hãwatab k'aba hãwatju. Mag k'õch k'aba nʌm k'ai, pãach k'aibagta warre Hẽwandamag hisegpi jëeubat hajim hanʌm. \v 9 Pãrau k'ap'ʌ naabá, nemjĩir k'aigbamʌn t'u wërpmaajem. Hich hagjöta simgui hajim hanʌm hĩchab Hẽwandamaujã pãar dʌ̈i. Ya hirua pãar chachimʌʌ sim. Har hõor hamach k'aibag hisegwia Hẽwandamag chugpaapi jëeuba nʌm k'ʌʌnan pa t'upʌ̈iwia jʌser haadee hörpʌ̈i nʌmjöta hajugui hajim hanʌm, hich Hẽwandamau ham dʌ̈i. \p \v 10 Mag jaaumam hũrwia, hõrau hirig —¿Magan maraujã jãga haju haai nʌ, Hẽwandam jua machag hãwatmaaugau? ha jëeujierram haajem. \p \v 11 Magbaa hichdëu magjim hanʌm hamag: \p —K'ajũa t'eg jũaju paraa nʌm k'ʌʌnau bʌ̃ʌrjã jũaju chuk'u k'it'ëem k'ʌʌnag deepetat. Maagwai hagjö nem k'oojemdam wai nʌm k'ʌʌnau hĩchab chuk'um k'ʌʌn dʌ̈i jig k'öbat hajim hanʌm. \p \v 12 Maig hĩchab bëejierram haajem gobierno dën dëbpaar jëeujem k'ʌʌn, hagjö hamach pör choopʌ̈imamk'ĩir. Mag bëewia mak'ʌʌnaujã hirig jëeumamua, —Maestro, maraujã ¿jãga haju haai nʌ? hajierram hanʌm. \p \v 13 Magbaawai hichdëu hamag, —Hoob leíu jaau sim k'ãyau hat'uucha hõor jua heem p'atk'on jëeumiet hajim hanʌm. \p \v 14 Maimua jũrr soldaaun bëewia, mak'ʌʌnaujã hirig, —Magbaa maraujã ¿jãgajuma? haichëjierram hanʌm. \p Magbaa hich Juanau magjim hanʌm chi soldaaunag: \p —Hoob tag chik'am jua heem nem hajués k'echt'ʌg haumiet. Wa pãachta hemk'ooin hawia chik'am k'ũgur jãp'ierrpinaa k'ãijã chik'am p'atk'ondam hau chit'ëe hamiet. Maimua hoob pãrau, “Mʌrʌgan bʌ̃rʌʌta p'aagjem, muan waragta hig chirʌm” hamiet hajim hanʌm. Pãachig p'ag nʌmdam dʌ̈ipai honee nʌisit ha jaaumajim haajem. \p \v 15 Mamagk'am hũrwia, hõrau jũrr hamach k'apeenag, “Hĩsin hich mʌ k'ãijãa Hẽwandamau nawe pʌ̈iju ha jaaujerrá hagam” haajeejim hanʌm. \p \v 16 Hamau mag hiek'a nʌm Juanau hag nawe hũr wai sĩerr haawai t'umaam k'ʌʌn jʌ̃g daar magjim hanʌm: \p —Mua pöd pãar t'ãar hajaug paa haubam. Muan sĩi dödamaupaita pãar pör choo chirʌmgui hajim hanʌm. Mamʌ hẽudee hãb hurumta mʌ k'ãyaujã jua t'eeg hʌ̃rcha sim. Jãguan chad hich Hak'aarjã pãrag deewia pãar k'aibagjã hõtdau hee warre hörbapʌ̈imjöta haju. Mʌ chan mʌg chirʌm haig sĩi hi chogk'aagpaijã serbiibata chirʌmgui hajim hanʌm. \v 17 Magnaa hamag, K'ĩir k'ap'ʌ habat, Hẽwandaman ya bëeimʌʌ simgui hajim hanʌm. Hi bëem hed hi hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnan arrozdö pöm wëjorr p'ierrwia hajap'a hãk'a t'ʌnʌʌubarmjöta haju. Maagwai har hi hiek hʌ̈k'amap'a harr k'ʌʌn, jũrr chi arroz bʌ̈ t'ʌʌtarrta sĩi hãbamʌg päardʌnaa hörbapʌ̈imjö haju. Mak'ʌʌnan bʌ̃ʌrjã hõtdau t'õo k'augba sĩerrʌm heeta hich Hẽwandamaucha bark'ʌʌipʌ̈iju ha jaaujeejim hanʌm, Juanau hich haig bëe nʌm k'ʌʌnag. \p \v 18 Mag jaautarr haigmuajã hich mag hiek k'ĩir pogk'e jaau k'itʌmua hõor wawiejeejim hanaabá, jãga t'umaam k'ʌʌn Hẽwandamau peerdʌ hauju haai sĩ. \p \v 19-20 Mag jaar chi gobernador Herodeeu hich naam Felipe hʌʌi Herodías hanʌm k'echeu hauwia hag dʌ̈i sim k'aug hat'aawai Juanau hirig hiek'ajim haajem. Mamʌ mag hirig hiek'atarr chan mag sĩi hich wach hʌʌi dʌ̈i sim hat'eepaijã k'aba, hich nem parhooba k'aigba waaujem kõitpata hirig hiek'ajim hanaabá. Mamʌ magʌmjã bʌ̃ʌrjã hi hiek hũrba, warag chi Herodeeu Juan cárcel deg p'ãar sĩupijim hanaabá. \s1 Juanau Jesús pör chootarr \r (Mt 3:13-17; Mr 1:9-11) \p \v 21 Mamʌ mag Herodeeu chi Juan cárcel deg p'ãarpiju nawejã hõor pöm pör choojerr haawai, k'ãai hãb Jesujã bëewia Juanag hich pör choopibaawai, hĩchab hi pör choopʌ̈ijim haajem. Mag hich pör choo haaipabaadeewai Hẽwandamag jëeujim hanaabá. Mag hich Hayag jëeu sim heeta hedaujã weeudʌ jöisim heemua \v 22 Hẽwandam Hak'aar duburjö k'itʌmta dau daau bëewia hi hʌ̃r jupchëjim hanʌm. Mag jupbaichëm dʌ̈i hedjã heemua woun hiekjö, “Hiewaa, pʌʌta mʌ Chaai mʌchdëu jãsehne wai chitʌmʌu, pʌ gaaimua mʌ honee chiraajem” habarmjã hũrjim hanaabá. \s1 Jöoin Jesucristo dau naweram k'ʌʌn \r (Mt 1:1-17) \p \v 23 Jesuu warrpem Hẽwandam hiek hõrag jaauwai treinta añosjö sĩejim haajem. Hiin Hẽwandam Hiewaa hajieb mamʌ, hõraun José hiewaa chaarpii haajeejim. Hich Jesús bãaurrjöoi Joseeta Elí hiewaa hajim haajem. \q1 Maagwai Elí Matat hiewaa hajim; \q1 \v 24 Matat Leví hiewaa; \q1 Leví Melqui hiewaa; \q1 Melqui Jana hiewaa; \q1 Jana José hiewaa; \q1 \v 25 José Matatías hiewaa; \q1 Matatías Amós hiewaa; \q1 Amós Nahúm hiewaa; \q1 Nahúm Esli hiewaa; \q1 Esli Nagai hiewaa; \q1 \v 26 Nagai Maat hiewaa; \q1 Maat Matatías hiewaa; \q1 Matatías Semei hiewaa; \q1 Semei Josec hiewaa; \q1 Josec Judá hiewaa; \q1 \v 27 Judá Joanán hiewaa; \q1 Joanán Resa hiewaa; \q1 Resa Zorobabel hiewaa; \q1 Zorobabel Salatiel hiewaa; \q1 Salatiel Neri hiewaa; \q1 \v 28 Neri Melqui hiewaa; \q1 Melqui Adi hiewaa; \q1 Adi Cosam hiewaa; \q1 Cosam Elmadam hiewaa; \q1 Elmadam Er hiewaa; \q1 \v 29 Er Jesús hiewaa; \q1 Jesús Eliezer hiewaa; \q1 Eliezer Jorim hiewaa; \q1 Jorim Matat hiewaa; \q1 \v 30 Matat Leví hiewaa; \q1 Leví Simeón hiewaa; \q1 Simeón Judá hiewaa; \q1 Judá José hiewaa; \q1 José Jonam hiewaa; \q1 Jonam Eliaquim hiewaa; \q1 \v 31 Eliaquim Melea hiewaa; \q1 Melea Mena hiewaa; \q1 Mena Matata hiewaa; \q1 Matata Natán hiewaa; \q1 \v 32 Natán David hiewaa; \q1 David Isaí hiewaa; \q1 Isaí Obed hiewaa; \q1 Obed Booz hiewaa; \q1 Booz Sala hiewaa; \q1 Sala Naasón hiewaa; \q1 Naasón Aminadab hiewaa; \q1 \v 33 Aminadab Admin hiewaa; \q1 Admin Arni hiewaa; \q1 Arni Esrom hiewaa; \q1 Esrom Fares hiewaa; \q1 Fares Judá hiewaa; \q1 \v 34 Judá Jacob hiewaa; \q1 Jacob Isá hiewaa; \q1 Isá Abrán hiewaa; \q1 Abrán Taré hiewaa; \q1 Taré Nacor hiewaa; \q1 \v 35 Nacor Serug hiewaa; \q1 Serug Ragau hiewaa; \q1 Ragau Peleg hiewaa; \q1 Peleg Heber hiewaa; \q1 Heber Sala hiewaa; \q1 \v 36 Sala Cainán hiewaa; \q1 Cainán Arfaxad hiewaa; \q1 Arfaxad Sem hiewaa; \q1 Sem Noé hiewaa; \q1 Noé Lamec hiewaa; \q1 \v 37 Lamec Matusalén hiewaa; \q1 Matusalén Enoc hiewaa; \q1 Enoc Jared hiewaa; \q1 Jared Mahalaleel hiewaa; \q1 Mahalaleel Cainán hiewaa; \q1 \v 38 Cainán Enós hiewaa; \q1 Enós Set hiewaa; \q1 Set Adán hiewaa; \q1 Adán Hẽwandam hiewaa, hich Hẽwandamaucha hi homparr haawai. \c 4 \s1 Dösãtau Jesús k'ũgur hauju hẽk'atarr \r (Mt 4:1-11; Mr 1:12-13) \p \v 1 Mag pör choowia Jesús Hẽwandam Hak'aar hich gaai p'ẽs wai sim petajim haajem Jordán heemua, mag hich pör chootarr haigmua. Mag mamta hich hag Hẽwandam Hak'araupai Jordán higaau durr hõor chukag chʌʌi hi warrjim haajem. \v 2 Mam cuarenta días sĩejim haajem, bʌ̃ʌrjã t'ach k'öba. Hi mag sim hee dösãtau bëewia hi k'ĩirjug meerk'a Jöoi dau na hʌ̈u k'abam nem waupiju hẽk'aajeejim hanaabá. Mag cuarenta días dichdimaawaita heeupemjö Jesús jãsöo haadëjim haajem. Mag hi jãsöo haadëm hee, dösãtau hi k'ũgur hauju k'ĩirjuwia \v 3 hirig, —Chadcha pʌ Hẽwandam Hiewaa k'ai, mʌg mokdau panag paabapʌ̈i hajim hanʌm. \p \v 4 Magbaawai Jesuu magjim hanʌm: \p —Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, “Sĩi t'ach k'öju happai k'ap hamk'ĩir hirua maach hompaabajim” ha sim. [“Hirua maach hompaatarran, mag t'ach happai k'ĩirjuju k'ãyau hich hipierraa wënʌrramk'ĩirta maach hompaajim” ha p'ã simgui hajim hanʌm.] \p \v 5 Maimua Hẽwandamau hʌdʌraa warag dösãtag Jesús warrpijim haajem, durrsĩ pöm sim gaai. Mag warrwia mag durr pöm hʌ̃gt'aa sim gaaimuapai, sëuk'abarmjö habarm hee, mʌg jẽb gayam durr warp'am magwe t'um hirig hoopijim hanaabá. \v 6 Mag hoopiwia magjim hanʌm, chi dösãt garmua hirig: \p —Mua pʌrʌgta durr mʌg wëjöm dʌ̈i hag gaai nem t'ʌnʌmpa t'um deejugui hajim hanʌm, pʌchta t'umaam k'ʌʌn pörk'anaa t'ʌ̃rp'öo chirsimk'ĩir. Mua mʌchdëu deem k'õsim k'ʌʌnag deeju haai chirʌmgui hajim hanʌm, mʌch dën haawai. \v 7 Mamʌ magaagan sĩi jĩepöröu p'õbk'anaa mʌrʌgta Hẽwandamagamjö jëeubá hajim hanaabá. Pua mʌrʌg mag jëeumʌn, mʌg durr t'umwe pʌch dënëu hajim hanʌm chi dösãtau. \p \v 8 Magbaawai Jesuu chi dösãtag, —Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, “Pãar Pörön Hẽwandamau; hãba hirigpaita jëeubat, maimua hãba hi hiekpaita hipierraa habat” ha simgui hajim hanʌm. \p \v 9 Maimua Hẽwandamau deeu hʌdʌraa dösãtag Jesús warrpijim haajem, jũrr Jerusalén p'öbörög. Mam barwia Haai hi jëeujem di nem pöm dʌnʌm hʌ̃r chi sĩ gaai warrwia magjim hanʌm chi dösãt garmua Jesuug: \p —Pʌ chadcha Hẽwandam Hiewaa k'ai, magan mʌg hee baubaad hajim hanʌm. Pʌ chig haba k'abahab. \v 10 Hẽwandam hiek p'ã sim gaai “Hich Hẽwandamau hich chognaan pʌ̈iju” ha sĩebahab, “pʌ t'ʌa wënʌrramk'ĩir.” \v 11 Maagwai mʌg hee pʌ baudʌk'iinjã, hamau sĩi hamach jua heeta pʌ jãau haubajup, buju haimaau pʌ chig ham hugua. ¡Baubaad! hajim hanʌm, chi meperau Jesuug. \p \v 12 Magbaawaita Jesuu magjim hanʌm: \p —Mamʌ hĩchab Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaauwai, “Hẽwandamau chadcha pãach t'ʌaju hawi hoob nem parhoob hamiet” ha sĩebahab hajim hanʌm, chi meperag. \p \v 13 Hich mag warag chi dösãtau Jesuug hich hipierraa hamk'ĩir nem k'ĩirpierr jajaauk'am bʌ̃ʌrjã pödba habaawai, sëuk'a chi k'ũgur petajim haajem hichta. \s1 Jesuu warrpem Galilea durr Hẽwandam hiek jaaubaaderr \r (Mt 4:12-17; Mr 1:14-15) \p \v 14-15 Jesús hagt'a Hẽwandam Hak'aar hich gaai p'ẽs wai sim majim haajem deeu Galilea durr, hich berrag. Mag barwia judionaan Hẽwandam hiek jaaujem di sĩsidʌmpierr jaaujeejim haajem. Maagwai durr chaauram k'ʌʌnaupa hirua jaau nʌrrʌm k'ak'apdö hap'öbaadeewai t'umaam k'ʌʌnau hi higar nʌmua, “Hʌ̈uta mag jaau nʌrrabahab” haajeejim haajem. \s1 Jesús Nazaret p'öbör hee \r (Mt 13:53-58; Mr 6:1-6) \p \v 16 Maimua Nazareeg bëejim haajem, hich bãautarr p'öbörög. Mag bëewia jua hʌ̃ʌijem hed pabaadeewai judionaan Hẽwandam hiek jaaujem deg dubjim haajem, hag na hich duubjerrjö. Mag dubwia, hõrag hũrmk'ĩir Hẽwandam hiek t'ʌ̃raag p'iidʌ dʌnʌisijim haajem. \v 17 Mag hi dʌnʌisiewai hãbmua hirig hʌapʌ̈ijim haajem, jöoingarm hẽsap chi pʌʌrt'ʌm, Hẽwandam hi jaaumie Isaías k'ararrau p'ãtarr. Maimua chi hẽsap pʌʌrt'ʌm gaai jʌrnaa t'ʌ̃rbaadëjim hanʌm. Hirua t'ʌ̃r sĩerr haig mag sĩejim haajem: \q1 \v 18 “Hẽwandamauta mʌ jʌr hautarr haawai hich Hak'aar mʌ gaai p'ẽs wai sim, hap'ʌʌm k'ʌʌnag jãga hichdëu ham peerdʌ hauju ha jaaumk'ĩir. \q1 Hirua mʌ pʌ̈itarran, hõor hamach k'aibag hee presonaanjö nʌm k'ʌʌnag, ‘Ya pãar höbërm hiek höbërju haai nʌm’ ha jaaumk'ĩir hajim; \q1 dau k'ĩsumjö nʌm k'ʌʌnagjã, ‘Ya pãrau wajap'a hooju haai nʌm’ ha jaaumk'ĩir; \q1 chik'amnau dau hap'ʌʌ waaujem k'ʌʌn dau haug k'augwia peerdʌ haumk'ĩir; \q1 \v 19 maimua hõrag, ‘Hĩs chad mʌg jaarta Hẽwandamau pãar dʌ̈i nem hajapcha haju hed barbaichëm’ ha jaaumk'ĩirta mʌ pʌ̈ijim” hajim hanʌm, t'ʌ̃rmamua. \rq (Is. 61:1-2)\rq* \p \v 20 Maimua t'ʌ̃r haaipabaadeewai hichig chi hẽsap pʌʌrt'ʌm deetarrag deeu hʌapʌ̈iwia hoo sĩsijim haajem, hichdëu t'ʌ̃r sĩerr hiekpai jawaag. Magbaawai t'um haig narr k'ʌʌnau hãba hirigta heerpapaad t'ʌnʌisijim hanaabá. \v 21 Mag hichig heerpapaad hap'öbaadeewai hamag magjim hanʌm: \p —Hĩsta chadcha pãach t'umaam k'ʌʌn dak'ĩir mʌg Hẽwandam hiek p'ã sim gaai hichdëu jaautarrjöo habarmgui hajim hanaabá. \p \v 22 Mag hũrwia t'umaam k'ʌʌnau hi wajap'a hig hiyʌ̈ʌ naajim hanʌm. Mag nʌm dʌ̈i hirua hiekdam hũrimʌ hiek'amam hũrwia t'um jʌ̃gderraa hap'öbaadëjim hanaabá. Mag hũrwia, jũrr hamach wir haigpai, —Keena, ¿mʌg woun José hiewaa k'abamá? ¿K'ani mag hiek'a hoo simma? hanaajim hanaabá. \p \v 23 Magbaawai Jesuu magjim hanʌm: \p —Pãrau mʌchig “Chadcha médico k'ai, pʌchdëupai pʌch monaaubapʌ̈i” ha hiek'aju mua k'ap'ʌ chirʌmgui hajim hanʌm. Magnaa hamag, Pãrau hũurwai Capernaum durr mua nem k'ĩir pogk'e waaujem hanaawai, mʌigjã magan hagjö waupi jaaujugui hajim hanʌm, mʌ hiek hʌ̈k'amap'am hiek'au. \v 24 Mamʌ keena, pãadë hoobat, muajã mag chirʌmgui hajim hanʌm: Chi mʌg Hẽwandam hiek jaau wënʌrraajem k'ʌʌn chan dich dö hee hãba naajem k'ʌʌnau hãbjã k'a k'õchk'aba haajemwai. \v 25 Mʌch sëuk'a chirʌm ham hugua pãrag jaauk'im: Pãrau k'ĩir heyaa nʌmgui hajim hanʌm, jöoingar Hẽwandam hiek jaaumie Elías k'ararr monak'a haawai Israel durr año t'ãrjup hawia jãrr bʌ̃ʌrjã noseg chëba harr hanʌm. Mag gaaimua Judea durr t'um jãdau t'eega burrtarr hanʌmjã pãrau hũurjem. ¿Pãrau k'ĩirjuawai mag jaar hĩchab k'oopaa hũanaan dau hap'ʌʌm chuk'u hajĩ Israel durr? Chuk'u hajim haju haai k'aba nʌm; k'apan t'ʌnaajim. \v 26 Mamʌ magʌmjã ni hiwiir hãbam haarjã Hẽwandamau Elías pʌ̈ibajim. Mamag pʌ̈iju k'ãyau Sidón durr p'öbör Sarepta hanʌm hee k'oopaa hʌʌi hãb sĩerr haarta Hẽwandamau pʌ̈ijimgui hajim hanʌm, magʌgta hi jãhogamk'ĩir. ¿Jãgwi? Hich durram k'ʌʌn heepai pʌ̈imuan hi k'õchk'abaju k'ap'ʌ harr haawaima. Maguata warag deeum durragta pʌ̈ijimgui hajim hanʌm, hich meeun k'abam hee. \v 27 Hĩchab k'ĩir heyaa habat: Israel durr Hẽwandam hiek jaaumie Eliseo k'ararr monak'a haawai hĩchab hõor kokobé bënëu bar sĩsidʌm k'apaana t'ʌnaajim. Mamʌ mag t'ʌnarr k'ʌʌn hiwiir hãbjã Hẽwandamau hirig monaaupi jaauba, hãba Siria durr woun Naamán haajerr happaita monaaupijim. ¿Jãgwi? Hẽwandamau hoowai hamach israelnaan heepai pʌ̈imuan, hamach heempai haawai bʌ̃ʌrjã hamach k'amor machag monaauju k'ĩirjubaju hich Hẽwandamau k'ap'ʌ sĩerr haawaima hajim hanʌm hich Jesuu. \p \v 28 Jesuu mag hiek'abarm hũrbaawai haig narr k'ʌʌn t'um hi dʌ̈i meeuk'a p'öbaadëjim hanaabá, hamach k'ĩir hiek'abapäaiwai. \v 29 Mag meeuk'a nʌmua warag p'iidʌtk'a p'öbaadëwia, p'öbör heemua jʌrpʌ̈iwia, hich hag p'öbör heepai durrsĩ gaai durr pör waaidʌ hi warrjierram haajem, mammua hit'urmʌg hee hi sĩepäaig. \v 30 Mamʌ mag nʌm hee sĩi ham jãrr dichwia petajim haajem. \s1 Jesuu woun hãb dösãt bënëu baarjerr monaautarr \r (Mr 1:21-28) \p \v 31 Maimua magtarr k'ur deeu Jesús Galilea durr p'öbör Capernaum hanʌmʌg bëejim haajem. Mag bëewia hõor jua hʌ̃ʌijem hed pabaadeewai hõrag jaaujeejim haajem. \v 32 Mag hirua jaau sim haig hi hiek hũrwia hõor jʌ̃gderraa t'ʌnaajim hanʌm, chi k'ap'ʌm k'ap'ʌm haajem k'ʌʌn k'ãyaujã hichdëuta jaau k'ap'ʌcha jaaumam hũrwia. \p \v 33 Mag judionaan Hẽwandam hiek jaaujem deg hĩchab sĩejim haajem, woun hãb mor hee bën k'aigbam wai sim. Mag wounau Jesús hoobaadeewai chi bën hi mor hee simuata t'et häa hanaa, \v 34 —¡Jesús, Nazaretpierr! Hidëu maar sĩi k'ajap'a sĩubá hajim hanʌm. Pʌʌn warre maar höpäainta hurum. Mua pʌ k'ap'ʌ chirʌm, pʌ jammua hurú. Pʌ Hẽwandam Hiewaa hʌ̃gt'armua bëetarr k'abahab, warrgurwe Hẽwandamau pʌ̈iju jaaujerr hajim hanaabá, chi mepeer garmua. \p \v 35 Magbaawai Jesuu chi bënëg meeurraunaa, —K'ĩu habá. Pʌchta warag jãg woun mor heemua höbërbaad hajim hanʌm. \p Magbaawai chadcha chi mepeer höbërbaadëmua warre chi wounta jẽk'ʌt barwerbpʌ̈ijim hanaabá. Mamʌ magtarrjã chig haba, deeu k'ĩir heerdʌwia, warramjö monak'a sĩsijim haajem. \v 36 Mag hoowia t'umaam k'ʌʌn dauderraa nʌmua hamach heepai, “¿K'anim wounaan juapa t'eegta jãg mepeenag höbeerpi jaauwaijã hi hipierraa höbër nʌma? Keena, mʌig hag na maadëu mʌg chan hooba haajemwai” ha hiek'ap'öo t'ʌnaajim hanʌm. \p \v 37 Jesuu magtarr sĩi hag bigaau p'öbördam nʌnʌidʌm heem magwe bĩi t'ʌnʌisijim haajem. \s1 Jesuu Pedro p'aauhũan monaautarr \r (Mt 8:14-15; Mr 1:29-31) \p \v 38 Maimua mag woun mor heem mepeer jʌr pʌawia Hẽwandam hiek jaaujem degmua höbërwia petajim haajem, Simón di haar. Maimua barimawia hooimaawai, Simón p'aauhũanta k'ʌʌumieu mas t'ʌnʌm hooimajim hanaabá. Magbaawai mag hũan monaaupʌ̈imk'ĩir, hõrau Jesuug chaigpa naajim hanʌm. \v 39 Magbaawai hi werba jẽer sim bigaau dʌnʌʌuwimawia chi k'ʌʌumieg k'ĩesir hiek'abaawai warre chi k'ʌʌumie meeudʌbaadëjim hanaabá. Mag k'ʌʌumie meeudʌbaadeewai hag bʌ̈rre p'iidʌwia ham jãhogaagpajim haajem. \s1 Hedau k'ëubaadëm hee Jesuu hõor pöm monaautarr \r (Mt 8:16-17; Mr 1:32-34) \p \v 40 Maimua hedau k'ëubaadeewai haaunaan paraa harr k'ʌʌnau hamach haaunaan k'amor machagpierr Jesús haig haubëemajierram haajem. Magbaawai Jesuu chi mor masim k'ʌʌn gaai pʌr hoomamuapai t'um monaaupʌ̈imajim haajem. \v 41 Mag pʌr hoomamua hõor mor hee bën paraa harrpa jẽu wërpmajim hanaabá. Chi mepeenaujã Hẽwandamau hi pʌ̈itarr k'ap'ʌ narr haawai, “Pʌʌn Hẽwandam Hiewaau” ha hähäag höbërdʌtk'a maajeejim hanʌm. Mamʌ Jesuu tag hamag hiek'apiba meeurrau sĩumajim haajem, hõrag hich jaaum hugua. \s1 Jesuu maach peerdʌajem hiek Galilea durr jaau p'ʌʌrdʌ nʌrrarr \r (Mr 1:35-39) \p \v 42 Maimua ya hãspabaadeewai haigmua chawag mawia hõor chukag haar hich happai sĩeimajim hanʌm. Mamʌ Capernaumpienau hi jʌr wënʌrrʌʌ hawia baau hat'aimaawai tag hi chawag pʌ̈imap'a sĩi hamach haigpaita sĩepim k'õsi naajim haajem. \v 43 Mamʌ hichdëu hamag, —Mʌigpai chiraba mʌ chawag maju haai chirʌmgui hajim hanʌm, hĩchab deeum p'öbör heejã hõrag “Hẽwandamta ya t'umaam k'ʌʌn Pörk'aimʌʌ sim” ha jaauwia, hĩchab ham peerdʌju k'ĩirju nʌm k'ai, hirigta hʌdʌraa hamach Pörk'apiju haai nʌm ha jawaan, mag hat'eeta Hẽwandamau mʌ pʌ̈itarr haawai. \p \v 44 Mag jaauwia, Capernaumpai sĩeba, hich mag p'öbörpierr judionaan biirdʌajem deg Hẽwandam hiek jaau nʌrraajeejim haajem, Galilea durr. \c 5 \s1 Hãwarr pöoma pʌrtarr \r (Mt 4:18-22; Mr 1:16-20) \p \v 1 Biek hãb Jesús t'ʌrrdö Genesaret hanʌm higaau sim haig hõor pöoma podpachëwia t'et p'ẽeudʌ hi p'ʌʌr t'uur warrmajierram haajem, Hẽwandam hiek hũrm k'õchgau. \v 2 Mag nʌm hee hichdëu bote numí mos gaai barhʌidʌ nʌm hoo hat'ajim hanʌm. Hag hee chi mork'ʌʌn chuk'u naajim hanʌm, dö hʌrëut'urwia dö higaau hamach red hʌ narr haawai. \v 3 Magbaawai chi bote dau hãb Simón dën harr haawai hirig jëeuwia, hag hee waaidʌwia, hichigpai bʌchk'un döjãrragaa hich warrpijim haajem. Magnaan chadau jupwia mammua hõor k'apan t'ʌnʌmʌg Hẽwandam hiek jaaubaadëjim haajem. \p \v 4 Maimua mag hiek'a höbaadeewai chi Simonag, —Döjãrr wëbapʌ̈i, maimua chi red dubpʌ̈inaa deeu hʌrëu hoobat hajim hanʌm. \p \v 5 Magbaawai Simonau jũrr magjim hanʌm: \p —Aay, hedaar maach daúa bʌ̃ʌrjã k'ãiba parii hʌrëu hëedʌtk'amaamjã bʌ̃ʌrjã marau pʌr haubajim. Mamʌ pʌ hiek haawai deeu mua chach hoojukë hajim hanʌm. \p \v 6 Maimua chadcha mag dubpʌ̈iwia jiir hoowai hãwarr pöoma t'ʌnʌmua chi red dau t'ʌrrdʌmaa hajim hanaabá. \v 7 Magbaawai hamach k'apeen deeum bote hee narr k'ʌʌnag jua t'õt'õi k'ap'öbaadëjim hanʌm, hamach juag hoon bëemk'ĩir. Mag chadcha warm k'ʌʌn bëewia jiir hat'aawai bote numwe hipiir haujierram hanaabá. Mag, bote numí narr hãba peer joot'ũpjierram haajem. \v 8-9 Mag Jesús hipierraa harr gaaimuapai hãwarr pöm pʌr hat'am hoobaawai Pedro dʌ̈i jap hãbam hee narr k'ʌʌnaupa, “¿Mʌʌn k'anim wounta hag na mʌg hooba haajemta hãwarr pöm mʌg pʌr haupibarma?” ha k'ĩirju nʌisijim hanʌm. Hich mag bʌ̈rre Simón Pedroou Jesús bʌ̈k'ʌrr p'õbk'a t'ʌnaaimawia hirig, —Señor, hoob mʌ dʌ̈i hãba nʌrram. Mʌʌn hatcha pekau pöoma chirʌm pʌ mʌ dʌ̈i nʌrraag hajim hanʌm. \p \v 10 Maagwai Pedro k'apeen hãbak'ai bote hee narr k'ʌʌnaujã hĩchab hamach k'apeenau k'ĩirju narrjö k'ĩirju nʌisijim hanaabá. Mag bote hee naajim haajem Zebedeo chaain, Santiago Juan dʌ̈i. Mamʌ Jesuu chi Simonag, —Simón, hoob k'ĩirjum hajim hanʌm. Warr pʌch sĩi dö hʌa gaaipai chitarrjö, hĩsmua hatagan pʌʌn jũrr mʌ hiekta hõrag jaau gaaipaita chirsijugui hajim hanʌm. \p \v 11 Maimua dö higaau paauk'achëwia warag hi dʌ̈i mam hiek hërëubaadëjim hanaabá, hamach nem t'um pʌawia. \s1 Jesuu woun hãb kokobé bënëu sĩerr monaautarr \r (Mt 8:1-4; Mr 1:40-45) \p \v 12 Maimua biek hãb Jesús deeum p'öbör hee sim haig woun hãb kokobé bënëu sĩi p'ĩe k'a dodos sim barchëjim haajem. Mag wounau hoo hat'aawai jẽk'ʌt p'õbk'anaa, jẽb gaai dagau dʌrnaa, chaigpamamua hirig, —Señor, pua k'õs chirʌm k'ai, mʌg p'ĩedau warre mʌ gaaimua chugpaabapʌ̈i haichëjim hanʌm. \p \v 13 Magbaawai Jesuu hi gaai pʌrnaa, —Mua pʌ monaaum k'õsi chirʌm; monaau chirsí magan hajim hanʌm. \p Magbarm bʌ̈rre chi p'ĩe k'a dodos chirarr monaau sĩsiewai mor hajapp'a sĩsijim hanaabá. \v 14 Mag ya monaau sĩsiewai, Jesuu hirig magjim hanʌm: \p —Pʌch mʌgbarm hoob chik'amnag jawam. Magju k'ãyau nacha Jerusalén mawia Haai hi jëeujem degam p'adëg pʌch mor hoopibaimá. Maimua Moiseeu hiek p'ãtarr gaai jaau simjö pʌch monaaubarm paar nemchaain ofrendak'a deebá hajim hanʌm, pʌch mʌg monaau sĩsim hõrag k'ap hamk'ĩir. \p \v 15 Hich Jesús mag gaaimua sĩi warag hõor hee t'ʌ̃rp'öo sĩsijim hanaabá. Maagwaita warag hõor pöm biirdʌdʌ haajeejim hanʌm hi hiek hũraag, maimua hĩchab hamach monaaupʌ̈i mamk'ĩirjã hagjö. \v 16 Mamʌ magʌm hãba, Jesús chawag maajeejim haajem, hich happai hõor chukag chʌʌi Hẽwandamag jëwaag. \s1 Jesuu woun hãb k'apá jʌser k'itʌm monaautarr \r (Mt 9:1-8; Mr 2:1-12) \p \v 17 Biek hãb Jesuu Hẽwandam hiek jaau sim haig fariseonaan dʌ̈i Hẽwandam hiek hat'ee chi machnaanpa hohood t'ʌnaajim. Mak'ʌʌn p'öbördam nʌnʌidʌmpierrmua bëetarr k'ʌʌn hajim haajem: Galilea durrmua bëetarr k'ʌʌn, Judea durrmua bëetarr k'ʌʌn, maimua hĩchab Jerusalenpienpa dʌ̈i naajim haajem. Maagwai Hẽwandam juapa t'eeg hi gaai sĩejim hanʌm, hõor monawaag. \p \v 18 Mag nʌmta hõrau woun hãb k'apá jʌser k'itʌmta pa bʌʌrk'am gaai waiduraa hajierram haajem, Jesús sim haar wai dubwia hi k'ĩirp'ee werba sĩwaag, monaaupʌ̈imk'ĩir. \v 19 Mamʌ dubju hẽk'a nʌm hõor pöm t'ʌnʌm k'urau pöd dubba habaawai, dihëu hʌ̃r waaidʌtk'a p'öbaadëwia, nem wäg waunaa, chi pa bʌʌrk'am gaai jʌ̃gadau jʌ̃k'anaa, chi haaunaanpa heeg jiir burrpʌ̈ijierram haajem, hõor jãrr Jesús hiek'a hoo sim k'ĩirp'eecha. \v 20 Mag hich haig wai burrbaichëm hoobaawai, hirua chi wounaan hö hak'aar hãba hiruata hamach haaunaan monaaupʌ̈iju k'ĩirju nʌm k'ap'ʌ sĩerr haawai, chi k'apá jʌser k'itʌmʌgta, —Pʌ pekau t'um ya chugpaa sĩsimgui hajim hanʌm. \p \v 21 Mag hũrwia fariseonaan dʌ̈i Hẽwandam hiek hat'ee chi machnaanpa haig narr k'ʌʌnau hamach hödegpai, “¿Chijãg wounta Hẽwandam na mag hiek'a sĩma? ¿K'aíu mʌig pekau chugpaaju haai sĩ? Hẽwandamau k'abam chan pekau chugpaa hauba haajem” hanaajim hanʌm. \p \v 22 Mamʌ Jesuu hamau mag k'ĩirju nʌm k'ap'ʌ sĩerr haawai hamag magjim hanʌm: \p —¿K'ant'eeta pãar jãg t'ãar k'aigba k'ĩirju sĩsid haajẽma? \v 23 ¿Wa mag pekau chugpaabarmjã dau daau hooba naawai pãrau k'ĩirjuawai chadcha p'it'urg chuk'u t'umaam k'ʌʌnau mag hiek'aju haai nʌm ha nʌwa? Chadcha t'umaam k'ʌʌnau mag hiek'aju haaima. Mamʌ mua hirig “P'iidʌwi dʌrdʌr habá” hak'iin, hõrau hamach daúacha hooju, hi monaau sĩsi wa monaauba k'ãijã hich mag sĩsim. Magua pãrau mʌ dënjö chan cha mua jawaagpamjö habajugui hajim hanʌm. \v 24 Mamʌ mʌch chi Hemk'ooi Hiewaata chadcha Hẽwandamau juapá deetarrau mʌg jẽb gaai pekau chugpaagjã jua t'eeg chirʌm ha k'ap hamk'ĩir, pãrag hoopik'imgui hajim hanʌm. \p Maimua chadcha chi k'apá jʌser k'itʌmʌgta, —P'iidʌbá. Pʌch put juurwia, pʌch diig petá hajim hanʌm. \p \v 25 Magbarm bʌ̈rre t'umaam k'ʌʌn dak'ĩir p'iidʌbaadëwia, hich waibëetarr pa bʌʌrk'am dʌ̈i putpa p'ë hauwia, hich diig petajim hanaabá. Mag mamua, “Hĩsin chadau Hẽwandam purua mʌ hʌ̈u habarm” ha hijẽjẽbag majim hanʌm, honegau. \p \v 26 Mag chi woun p'iidʌbaadëm hoowia haig narr k'ʌʌn t'um dauderraa nʌm hiek'au, “Jãan hich hiiuta jãgbarm” hanaa hĩchab, “Hĩs Hẽwandamauta maadëu mʌg hooju k'ĩirjuba narrjã hoopibarm” hanaajim haajem, hamach hap pawiajã. \s1 Jesuu Leví hich dʌ̈i harrtarr \r (Mt 9:9-13; Mr 2:13-17) \p \v 27 Maigmua höbërwia higbaadeeu hooimajim haajem, woun hãb Leví ha t'ʌ̃r sim. Mag woun hõrau dëbpaar p'agaan bëejem haig mes gaai päar sĩejim haajem, gobiernoog hõrau dëbpaar paraa nʌm jëeu nʌm p'idagta p'idk'a sĩerr haawai. Magʌgjã Jesuu, —Mʌ dʌ̈i marrau hajim hanʌm. \p \v 28 Magbaawai chadcha Leviiu p'iidʌwia hich p'idagjã k'augba, hi dʌ̈i petajim hanaabá. \v 29 Maimua hich di haar barwia p'iejãb pöm waupijim hanʌm, Jesús k'öpieg. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab hich k'apeen t'ʌ̃rk'ʌʌijim haajem, hich haig t'ach k'oon bëemk'ĩir. Magbaawai dëbpaar jëeujem k'ʌʌn k'apan wëdurum dʌ̈i parhoobam k'ʌʌnpa bëewia hãba t'ach k'ö naajim haajem, Jesús dʌ̈i. \p \v 30 Mamʌ magbaawai chi hajapcha Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr hʌʌrk'aajem k'ʌʌnau Hẽwandam hiek hat'ee chi machnaan dʌ̈imua Jesús k'apeenagta, —¿K'an jãgwiata pãar jãg gobierno dëbpaar jëeujem k'ʌʌn dʌ̈i pekau pöm sĩsidʌm k'ʌʌnpa hãba t'ach k'ö nʌma? ha jëeujierram hanʌm. \p \v 31 Magbaawai Jesuu magjim hanʌm hamag: \p —K'a monak'a nʌm k'ʌʌnau chan doctor higba haajem; hãba mor masi nʌm k'ʌʌnauta doctor hiigjem. \v 32 Mʌ chan bʌ̃ʌrjã pekau chuk'u hajapp'a k'it'ëem haajem k'ʌʌn jʌraanjã bëeba, mʌʌn hõor pekau pöoma k'it'ëem k'ʌʌn peerdʌ hawaanta bëejimgui hajim hanʌm, k'ĩirjug hiiur haumk'ĩir. Maguata mag ham pekau pöm nʌmjã higba, ham dʌ̈i mʌ t'ach k'ö chirabahab hajim hanʌm, hamjã Hẽwandam dënk'a hawaag. \s1 ¿K'ant'ee t'ach k'öba sʌrk'aju haai nʌ? \r (Mt 9:14-17; Mr 2:18-22) \p \v 33 Maigmua Jesús hich k'apeen dʌ̈i höbër p'öbaadëm hee, hõor bëewia Jesuug magchëjierram hanʌm: \p —¿K'an jãgwia Juan dʌ̈i wënʌrraajem k'ʌʌnau t'ach k'ö nʌmjã hʌ̃iba sʌrk'anaata Hẽwandamag jëeujem daar, pʌ k'apeenau sʌrk'aba haajẽ? Chi hajapcha Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr hʌʌrk'aajem k'ʌʌn higar nʌm k'ʌʌnaujã hagjö sʌrk'aajem, mamʌ pʌ k'apeenau chan hajap magba haajerram. ¿Jã k'an jãgwiauma? ha jëeujierram haajem hirig. \p \v 34 Magbaawai hichdëu hamag magjim hanʌm: \p —¿Pãrau hoowai chi jua pʌr sim woun honee hich hʌʌi dʌ̈i t'ach k'ö nʌmich, hirua hõor t'ʌ̃rtarr k'ʌʌn sʌrk'a nʌm hawia sĩi hök'ĩirjuu hohoodö naajẽ bʌ̃ʌrjã t'ach k'öba? \v 35 Magba haajem. Hich hagjöta nʌmgui hajim hanʌm mʌ k'apeenjã. Ham magjuun mʌ ham jaaijö ham dʌ̈i chitʌm pʌr hat'am hed gayan chadau ham hamach k'ĩrauta sʌrk'awia, hĩchab t'achjã k'öba nʌisip haju, gaai machgau. Mamʌ mʌʌgwaiwe chan ham sʌrk'aju k'aba nʌmgui hajim hanʌm, hagt'a mʌ ham dʌ̈i chiraawai. \p \v 36 Maimua hichdëupai magjim haajem: \p —Pãach k'ajũa jẽbaadeewai, ¿pãrau hoowai k'aíu dich k'ajũa hiiur gaaim jẽnaa jũrr chi jöoi gaai k'aajẽ? Maadëu magk'iin dich k'ajũa hajap'amta hãrpʌ̈iju. Maimua mag p'ẽebarmjã k'ĩir hãba k'aba daau p'ẽe wëjöm t'umaam k'ʌʌnau hooju. Hich hagjöta sim hĩchab mʌg hiek hiiur mua jaau chirʌmjã. Chi mʌ hiek hʌ̈k'a simua chan mʌg hiek hiiur mua jaau chitʌmjã hʌ̈k'anaa pöd hamach jöoin hijã hagjö hʌʌrk'aju k'aba simgui hajim hanʌm. \v 37 Mʌg mʌ hiek hʌ̈k'a nʌmʌn maadëu vino nemhëu hiiur hee pʌajemjöta sim. Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, vino hõrr nemhëu jöoi ya chi pʌajem hee pöd pʌju k'aba sim. Mag pʌk'iin chi vino hõrr hachpabaadeewai, chi nemhëu jöoiraa sĩewai hãwatba jẽgdʌbaadee, chi vinojã hãrbaadëm dʌ̈i chi nemhëujã ya tag serbiiba sĩsiju. \v 38 Maguata vino hõrran hagjö nemhëu hiiur heeta pʌajem; maagwai chi nemhëujã jẽgdʌba, chi vinojã hãrbamgui hajim hanʌm hich Jesuu. \v 39 Mag hiek'ak'agmamua, Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, chi vino hach doo k'aug nʌm k'ʌʌnag ham döp'ö t'ʌnʌm haig chi hõrr deeimak'iin, hamau “Hʌ̃hʌ̃, maraun chi hachta hig nʌm, jãata marag hajapcha sim” haju. Hich hagjöta pãrau mʌ hiek hũrmap'a, warag pãach hiita pʌaba wënʌrram k'õsi nʌmgui hajim hanʌm. \c 6 \s1 Jesús k'apeenau jua hʌ̃ʌijem hed trigo p'ierrtarr \r (Mt 12:1-8; Mr 2:23-28) \p \v 1 Biek hãb jua hʌ̃ʌijem hed Jesús hich k'apeen dʌ̈i trigo p'ur wëjöm hee dich wënʌrrajim haajem. Mag dich wëtumua hi k'apeenau trigo chi bichpa t'ʌrrëunaa chi dau juajãagpai sigt'ʌnaa k'ö wëtmajim haajem. \v 2 Mag k'ö nʌm hoowia chi hajapcha Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr hʌʌrk'aajem k'ʌʌnau hamag, —Pãadë hoobat, jua hʌ̃i nʌm hed haawai bʌ̃ʌrjã p'idk'aju k'aba nʌmta pãrau jãg trigo p'ierrnaa k'ö wënʌrrʌm. ¿Pãrau chan k'augbahab hajim hanʌm, jãgpai p'ierr nʌmjã nem pöm heeu nʌm dʌ̈i hãba sim? \p \v 3 Magbaawai jũrr Jesuu hamag —Mamʌ ¿k'ani mʌ k'apeenau k'aigba habar? hajim hanʌm. ¿Magan pãrau bʌ̃ʌrjã Hẽwandam hiek p'ã sim gaai t'ʌ̃ʌrwai hooba haajeeb, Daviiu hich dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌn dʌ̈imua hamach jãsöo hap'öbaadeewai Hẽwandam hat'eem pan k'ötarr? \v 4 Pãrau k'ap'ʌ nʌm, jãga hirua Hẽwandamag jëeujem deg dubwia Hẽwandam hat'eem pan nasãd gaai p'ë sĩerr haujĩ. Mag pan parhoobam k'ʌʌnau k'öju k'aba, hãba p'adëupaita k'öju haai sĩejim. Mag k'ap'ʌ sĩerrta hirua k'öwia hĩchab hich dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌnagjã deejimgui hajim hanʌm. Mamʌ mag k'ötarr paarjã Hẽwandamau ham chig habajim. ¿Magtarr pãrau k'augbata nʌ? hajim hanʌm hamag, hich Jesuu. \p \v 5 Maimua mag jaau dichwia hichdëupai, —Mʌʌn Hẽwandam Hiewaa Hemk'ooirau. Muruata t'umaam k'ʌʌnag k'an nemta wauju haai nʌ ha jaauju haai chirʌmgui hajim hanʌm, jua hʌ̃ʌijem hed hawiajã. \s1 Woun hãb jua jʌser k'itarr \r (Mt 12:9-14; Mr 3:1-6) \p \v 6 Maimua biek hãb hagjö jua hʌ̃ʌijem hed hich Jesús judionaan biirdʌajem deg dubwia Hẽwandam hiek jaau sĩejim haajem. Maig hĩchab sĩejim haajem woun hãb, juachaar garm juadam sĩi jua jʌser k'itʌm. \v 7 Maagwai judionaan chi machnaan dʌ̈imua chi hajapcha Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr hʌʌrk'aajem k'ʌʌnau Jesuug dau t'õba t'ʌnaajim hanʌm, heeu hirua jua hʌ̃ʌijem hedjã higba hõor jua pʌrwia monaaubaawai magʌm gaaimua hichigcha hõor dak'ĩir “Pua chan jua hʌ̃ʌijem hedjã bʌ̃ʌrjã hʌʌrk'abata sim” ha hiek'aag. \v 8 Mamʌ hichdëu k'ap'ʌ sĩejim hanaabá, hamau mag k'ĩirju nʌm. Mag gaaimua chi woundam jua jʌser k'itʌmʌg, —Dayag pidú, mau hõor jãrrcha dʌnʌʌubaichë hajim hanʌm. \p Magbaawai chadcha bëewia hõor jãrrcha dʌnʌʌuchëjim haajem. \v 9 Mag dʌnʌʌubaicheewai Jesuu magjim hanʌm: \p —¿Pãrau hoowai k'an nemta maadëu wauju haai nʌ jua hʌ̃ʌijem hed? ¿Hõordam dʌ̈i hajap'a haju, wa hõor k'aibag wauju? ¿Hõor peerdʌ hauju, wa hõor t'õoju? ¿K'ani hʌ̈ucha sĩ? hajim hanʌm hamag. \p \v 10 Mamʌ mag jëeunaa hõor t'umaam k'ʌʌn k'ĩir heerpa p'ʌʌrdʌdʌk'am hich hiek hʌ̈k'aba habaawai jũrr chi jua jʌser k'itʌmʌgta, —Dayag jua hʌabá hajim hanʌm. \p Mag chadcha hi hipierr jua hʌabaawai warre jua monakk'a sĩsijim hanaabá. \v 11 Mamʌ hamach dak'ĩir magbaawai hi dʌ̈i k'ĩir machag hap'öbaadëm hiek'au warag höbërdʌtk'awia, —Keena, maadëu jãgata hak'iin jãg Jesús t'õopʌ̈ik'am hanaajim hanʌm, hamach happai. \s1 Jesuu hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrramk'ĩir doce jʌr hautarr \r (Mt 10:1-4; Mr 3:13-19) \p \v 12 Mag Jesuu jua hʌ̃ʌijem hedam magwe hõrag jaau nʌrrʌm hed gaai durrsĩ gaai waaidʌjim haajem, Hẽwandamag jëwaag. Mam heddurr pöm hich mag Hẽwandamag jëeu hëejim haajem. \v 13 Maimua hãspabaadeewai hich dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌn hich haig t'ʌ̃rk'a hauwia mag k'apanag heem doce k'ĩet jʌr haujim haajem. Mak'ʌʌnta hi chognaan hi hiek jaaujem k'ʌʌnk'a t'ʌ̃rjim hanaabá, apostolnaan. \v 14 Mʌk'ʌʌn hirua jʌr hautarr k'ʌʌn t'ʌ̃rʌu: \q1 Simón, (hichpai Jesuu Pedro ha t'ʌ̃rjim); \q1 Andrés, (chi Simón heeum); \q1 Santiago, (hichpai hĩchab Jacobo ha t'ʌ̃r sĩejim); \q1 Juan, (chi Santiago heeum); \q1 Felipe, \q1 Bartolomé, \q1 \v 15 Mateo, (hichpai Leví ha t'ʌ̃r sĩejim); \q1 Tomás, \q1 Santiago, (chi Alfeo hiewaa; hichpai hagjö Jacobo ha t'ʌ̃r sĩejim); \q1 Simón, (Celotenaan hee sĩerr); \q1 \v 16 Judas, (hichpai Tadeo hanaa Lebeo ha t'ʌ̃ʌrjerr, deeum hagjö Santiago haajerr heeum); maimua \q1 Judas Iscariote, (hich maguata hewag pawi chi t'et'em k'ʌʌnag Jesús pʌr deeju hajima hi t'õomk'ĩir). \s1 Jesuu hõor pöm t'ʌnʌmʌg Hẽwandam hiek jaautarr \r (Mt 4:23-25) \p \v 17 Maimua hich Jesús dʌ̈i durrsĩe narr k'ʌʌnpa t'um hãba hʌʌrba bëewia p'ëeurëgdam hee naaichëjim haajem. Maig hagjö hich dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌn k'apan biirdʌ t'ʌnʌm hee, hĩchab deeum durram k'ʌʌnpa hõor pöm t'ʌnaajim hanaabá: Judea durrmua bëetarr k'ʌʌn, Jerusalenmua bëetarr k'ʌʌn, maimua p'ũas higaau p'öbör Tiro hanʌm dak'a naajerr k'ʌʌn dʌ̈i Sidón perasöm k'ʌʌnpa t'ʌnaajim haajem. Hãaur k'ʌʌn hi hiek hũrm k'õchgau, maagwai tagam k'ʌʌn sĩi hamach monaaupʌ̈i mamk'ĩirta mag bëewi naajim haajem. \v 18 Mag chadcha bën k'aigbam k'ĩirpierr hõor mor hee sĩsid harrjã t'um jʌr wërppʌ̈inaa monaaupʌ̈imajim hanaabá. \v 19 Mag hoowia t'umaam k'ʌʌnau hi gaai pʌrm hiigjeejim hanʌm, hamach monaaumk'ĩir, hamachdëu hoowai sĩi hi gaai pʌr nʌmuapaijã Hẽwandam jua t'eeg hich gaai wai simuata bënëgjã hich jua jʌmpiba monaaupʌ̈pʌ̈ik'am hoowia. \s1 Chijã k'ʌʌnta honee haju haai nʌ \r (Mt 5:1-12) \p \v 20 Mag hõor mor masim k'ʌʌnpa t'ʌnarr t'um monaauk'apʌ̈iwia hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnagta heerpanaa magjim hanʌm, hich Jesuupai: \p —Pãar mʌg mʌ hiek hũrm k'õchgau dau hap'ʌʌ wënʌrrʌm k'ʌʌnta honee habat, mʌg hatag pãachta Hẽwandam dʌ̈i hãba jooba wënʌrraju haawai. \v 21 Honee habat hajim hanʌm, pãar har Hẽwandamau waupim k'õsim nem wawaagta jãsöomjö nʌm k'ʌʌn. Jãgtarr jũrr mʌg hatag pãar bʌ̃ʌrjã haugchëba wënʌrrajugui hajim hanʌm. Honee habat, pãar mʌ gaaimua dauhi paraa durraajem k'ʌʌn; mʌg hatag pãar hök'ĩirjug k'augba wënʌrrajugui hajim hanʌm. \v 22 Honee habat hajim hanʌm, mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa hiek hʌ̈k'a nʌm gaaimua pãach chik'amnau k'a huk'urnaa hamach haigmua k'ãijã warag di chaaur pãach jʌʌrwai. Honee habat, chik'amnau pãach wau hiek'amamua k'ãijã, “Jãg woun chan hõor hajap'am k'abam” ha hiek'aawai. \v 23 Hõrau pãach dʌ̈i mag nʌm jaar hoob hök'ĩirjuu hamiet hajim hanʌm. Mag k'ãyau warag honee habat hajim hanaabá; pãar mag nʌm jũrran hʌ̃gt'arin pãar hat'ee nem hajap'am pöomata t'ʌnʌm. Hĩs mʌg pãar mʌ gaaimua dau hap'ʌʌ wau nʌmjö wënʌrraajeejim warrgarwejã, Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌn. Mamʌ hĩs hʌ̃gt'ar Hẽwandam dʌ̈i ya ham honee nʌmgui ha hiek'amajim hanaabá, ham wawí nʌmua. \p \v 24 Mag hiek'ak'agmamua hichdëupai, ’Mamʌ ¡hëh hapdurr hajim hanʌm, hõor hamach p'atk'onta t'ö hiyʌ̈ʌ haajem k'ʌʌn! Ham hamach p'atk'onag hee ham k'õchgau Hẽwandam higba harr jũrr, hamau mʌg hatag hoomaa hajurau hajim hanʌm. \v 25 ¡Hëh, hapdurr hajim hanʌm, mʌg jẽb gaai nem t'um paraa bʌ̃ʌrjã haugchëba haajem k'ʌʌn! Jãgtarr k'ʌʌnta jũrr mʌg hatag dau haug hee wëtju. ¡Hëh, hapdurr hajim hanʌm, har sĩi honee ham k'õchgau bʌ̃ʌrjã hamach mor hewag k'ĩirjuwia hök'ĩirjuupaijã haba haajem k'ʌʌn! Hamachdëu hampierr ham k'õchgau Hẽwandam higba harr jũrr pöd hamach hʌ̃gt'ar höbërba haawai, mʌg hatag ham hicharaucha bĩe nʌisijugui hajim hanʌm. Maimua hĩchab, \v 26 ¡Hëh, hapdurr hajim hanʌm, har t'umaam k'ʌʌnau pãar hëugar, “Jãan chad woun hajap'am pamá” ha hig hiyʌ̈ʌ haawai! Warrgarwejã par chadcha Hẽwandam hi chaar k'abamta jaaujerr k'ʌʌn hëugarjã hich magta hiek'aajeejim, pãar jöoinau. Hõrau mag ham hëugar hõor hajap'am haajeejieb mamʌ, maadëu k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, ham pöd Hẽwandam haar höbërba harr. \s1 ¿Jãga haju haai nʌ dich k'a huk'urm k'ʌʌn dʌ̈i? \r (Mt 5:38-48; 7:12) \p \v 27 Mag jaaumamua Jesuu magjim haajem hich hiek hũr narr k'ʌʌnag: ’Pãach dʌ̈i hiekk'õr paraam k'ʌʌn k'a k'õsinaa pãach hoomap'a haajem k'ʌʌn dʌ̈ijã nem hajap'am waubat. \v 28 Pãach chik'amnau t'õp hiek'aawai magʌm hiekjã higba, warag ham kõit Hẽwandamag jëeubat. Maimua pãach hãauk'a hiek'abaadëm pʌa chʌuu haawaijã, dʌ̈i hãauk'a hiek'aju k'ãyau, warag Hẽwandamagta ham kõit jëeubat hajim hanʌm. \v 29 Chik'amnau k'ãijã pʌch gaai mas deewai hoob hi gaai hagjö deem. Mag k'ãyau hʌdʌraa pʌch gaai mas hapibá. Wa pʌch camis k'ãijã hãbmua k'echt'ʌg haum hiigwai warag tagam k'ajũajã hʌdʌraa hirig harrpibá hajim hanʌm. \v 30 Wa pʌch nem k'ãijã hãbmua k'echt'ʌg haum hiigwai, meeuk'aju k'ãyau, hok'ooju hawiajã hidëu warag harrpibá. Hõrau pʌchig nem jëeuwai hö hajap'a magʌm haba deebá. Wa hãbmua k'ãijã k'ũchpaim hat'ee pʌch nemdam jëeu harrwai hoob, “Jöpk'aa mʌ hin deebahur” ham hajim hanʌm. \v 31 Chik'amnau pʌch dʌ̈i k'aigba hapimap'a sim k'ai, pʌch garmuajã hoob hi dʌ̈i k'aigba ham. Hõrau pʌch dʌ̈i hapim k'õsimjöta pʌch garmuajã ham dʌ̈i habá hajim hanʌm hamag. \p \v 32 Magnaa mag hichdëu parhoobam k'ʌʌnjö hapiba sim higwi, ’Pãadë k'ĩirjubat hajim hanʌm: Pãrau pãach jãsenem k'ʌʌnpaita daupii hak'iin, ¿maig k'an hajaug sĩ? Bʌ̃ʌrjã Hẽwandam hiek hʌ̈k'abam k'ʌʌnaujã hamach k'a k'õsim k'ʌʌn chan hoomap k'aba sĩerrjëemgui hajim hanʌm. \v 33 Wa pãrau pãach juag hoojem k'ʌʌn juagpaita hagjö hook'iin, ¿maigjã k'an hajaug sĩ? Mag nʌm haig hʌ̈u k'aba sim. Hẽwandam hiek hʌ̈k'aba haajem k'ʌʌnaujã jũrr hagdaujö chik'am juag hoojemgui hajim hanʌm. \v 34 Pãrau pãachdëu nem deebarmjö pãachig deejöjöo k'ĩirju nʌm k'ʌʌnagpaita nem deek'iin, ¿maigjã pãar jãga nʌ? ¿Hich hagjö haba haajẽ hajim hanʌm, Hẽwandam hamach t'ãar hee chuk'u nʌm k'ʌʌnaujã, deeu hagjö hamachig nem deemk'ĩir? \v 35 Magua muan pãragan, pãach dʌ̈i hiekk'õr paraam k'ʌʌnjã warag k'a k'õsita habat ha chirʌmgui hajim hanʌm. Maimua ham dʌ̈i hö hajap'a habat hĩchab, pãach nemdam k'ũchpaim hat'ee k'ãijã jëeu harrwai tag deen bëebaju k'ãijãa jãg deebapʌ̈im ha hiek'aba. Pãrau hö hãk'ãrag chuk'u magmʌn, hʌ̃gt'arin pãar hat'ee nem hajap'am pöoma t'ʌnʌmgui hajim hanʌm. Hĩchab pãar mag wënʌrrʌmʌn magan pãar chadcha Cha Hʌ̃gt'aa P'uu Nʌm hag chaainaugui hajim hanʌm. Hẽwandamau hõrau k'ĩirjuajemjöta k'ĩirjuajem hak'iin, hãba hõor hajap'am k'ʌʌnagpaita hirua nem deejeek'am. Mamʌ hi magba t'umaam k'ʌʌn dʌ̈i hajap'a k'itʌm, hõor k'aibagjã higba, ni mag hich hajaug k'itʌm paarjã hõrau hichig hʌ̈u hajim habajujã k'ĩirjuba. Magua pãraujã hagjöta haju haai nʌmgui hajim hanʌm, pãach k'apeen k'aibagjã higba. \v 36 Maachin t'umaam k'ʌʌn dau haug k'aug paraata hanʌm, har jãg maach Haai hʌ̃gt'ar simuajã hagjö maach t'umaam k'ʌʌn dau haug k'aaugjẽpirau. \s1 ¿Jãga haju haai nʌ chik'am hĩgk'aju k'ãyau? \r (Mt 7:1-5) \p \v 37 ’Hoob chik'am hĩgk'am k'õchgaupai chan chik'am pekau p'ëmiet, heeu Hẽwandamau pãach chach nʌm hed magʌm hiek higduk'am pãach dʌ̈i. Hoob “Jãg wounan chad k'aibag hee pʌ̈iju haai sim” hamiet, heeu pãach hiek gaaimuapai Hẽwandamau pãachta k'aibag hee pʌ̈iduk'am. Chik'amnau pãach dʌ̈i k'aigba haawai sĩi warag hich mag k'ĩir hak'oobapʌ̈it, tag magʌm hiekjã higba. Pãrau pãach k'apeen dʌ̈i magmʌn, magan Hẽwandamaujã pãar dʌ̈i hagjö hajugui hajim hanʌm. \v 38 Pãach k'apeenag nem hĩgk'aba deemʌn, Hẽwandamaujã pãrag nem hĩgk'aba deeju. Pãrau pãach k'apeenag nem deebarm jũrr, hirua pãrag hʌ̃r hag k'ãyau p'ẽsu hipiirnaa pör simii deeju. Mamʌ pãrau pãach k'apeenag chachnaata nem dee nʌmʌn, magan Hẽwandamaujã hich hagjöpai pãrag deejugui hajim hanʌm. \p \v 39 Mag ejemplodam k'ĩir pogk'e jaaumamua, ’Pãadë k'ĩirjubat hajim hanʌm. Woun hãb dau k'augba simua hich k'apeer hagjö dau k'ĩsu k'itʌm jua gaai pʌr harrk'iin, hãb bʌ̈hëu subaadeeu ¿hamach numwe burrbaju k'ai? hajim hanʌm. \v 40 ¿Pãrau hoowai heeu woun nem k'aug simua hichig jaau sim k'ãyau hatcha nem k'aug sĩejẽ? Hichig nem jaaumam t'um k'augbapäaiwain chadau hich maestro dënjö nem k'aug sĩsiejemgui hajim hanʌm. \v 41 Pʌch dau hee pasur pöm sim joot'ʌ t'ʌnʌm nacha noi haubam haig, ¿jãga pua pʌch k'apeer dau heem pasurdam bʌ̃rʌʌ k'itʌm noi hawaag hagá? Maachin nacha dich k'ĩirjunaata hiek'a nʌmgui hajim hanʌm. \v 42 Wa magbam k'ai, ¿jãga hãbmua hich k'aperag “Daai kakë, mua pʌ dau heem pasurdam noi hauk'im” haju, mamʌ hich dau heejã hag k'ãyau nem pöm sim joot'ʌ t'ʌnʌm noi hauba simta? Sĩi chik'am jaaum k'õchgaupai chan dich wir haig k'ĩirjubanaa pöd mag hiek'aju k'aba nʌmgui hajim hanʌm. K'ĩirjug chukdam, nacha dich dau heem pasurta noi hauba haajeeb, wajap'a hoog; maimuan chadau jũrr dich k'apeer dau heemjã hagjö noipʌ̈i nʌm. Magua dichta nacha k'ĩirjuba haajeeb chik'am jawaag. Dichjã hagjö chirʌm chan pöd dich k'apeen jaauju k'abamgui hajim hanʌm. \s1 Jãga hõor hö hajaug k'ap'ʌ haajẽ \r (Mt 7:17-20; 12:34-35) \p \v 43 Mag jajawagmamua, ’Maach jaauju k'ʌʌn chuk'u hawiajã maachin dich hiek'a nʌm gaaimuata hõrag dich k'ap hapiejemgui hajim hanʌm, hõor wäjäauná wa hõor k'aigbam k'ʌʌná. Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, nemjõ hãk'ãraa cheejem higwia, “Jãg nemjõon chad hajap'a k'itabma” haba haajem; maagwai jũrr nemjõ hajap'am higwiajã, “Jãg nemjõon chi hãk'ãrau” haba haajem. \v 44 ¿Pãrau hoowai pahach gaai nemjõ k'ũwaa chë sim hoojẽ? Kũpud dënjã miel wie nʌm hooba haajem. \v 45 Hich hagjöta nʌm hĩchab maach wounaanjã. Hõor k'ĩirjug hajap'am k'ʌʌnau nem hajap'am nemta hiek'a nʌm, hamau nem hajap'ata wauju k'ĩirju naawai; mamʌ hö hãk'ãraam k'ʌʌnaun hiek'aawaijã nem k'aigbamta hiek'a nʌm, ham hödi sĩi nem k'aigbamta wauju k'ĩirju sĩsid haawai. Magta hõraun maach hiyʌ̈ʌ nʌm hũr nʌm gaaipai warre k'ap'ʌ haajem, k'anim woun hagá: woun hajap'am wa woun k'aigbam. \s1 Hõor numí di hëutarr \r (Mt 7:24-27) \p \v 46 ’Pãrau mua nem jaau chirʌm hipierraa k'aba nʌmta, ¿k'ant'ee mʌ higwia sĩi par hiiupai “Pʌʌta maar Pöröu” haajẽ? \v 47-48 Mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm. Har chi mʌ haig bëewia mʌ hiek hũrnaa mua nem jaau chirʌm hipierraa nem waaujem k'ʌʌnan, biek hãb woun di hëwaag jẽbdi k'örk'a sĩi hawia durrk'udau hee hierr hich dibʌ̈ juk'anaa di hëutarr wounjöta nʌmgui hajim hanʌm. Ya mag haaipa dʌnʌisim hee, döhãd pöm bëewia hag gaai dö huu t'ʌnarrjã chʌyëupʌ̈iba hich mag sĩsijim hanaabá, dibʌ̈ hierr juk'a sĩerr haawai. \v 49 Mamʌ har chi mʌ hiek hũrtarrta bʌ̃ʌrjã hag hipierraa k'aba nʌm k'ʌʌnan, jũrr hagjö woun hãb sĩi k'omariipai dibʌ̈ juk'anaa di hëutarrjöta nʌmgui hajim hanʌm. Mag k'omariipai hëu sĩerr haawai haaipa dʌnʌisim hee, hĩchab noseg pöm chë t'ʌnʌʌ harr k'ur döhãd pöm pierrwai, dö huu t'ʌnʌʌ hawia sĩi dö badag hʌʌrsirpʌ̈ijim hanaabá. Mag, nem t'umaa hok'oojimgui hajim hanʌm. \c 7 \s1 Jesuu capitán chog monaautarr \r (Mt 8:5-13) \p \v 1 Mag hõor pöm wëjorrag hiek jaau hö dichtarr k'ur Capernaum p'öbörög petajim haajem. \v 2 Mag Capernaum p'öbör hee capitán hãb sĩejim haajem, soldaaun pör. Mag capitán chog hãb hirua hʌ̃rcha daupii haajerrta mor mas parhba tag hãwatbajujö t'ʌnaajim hanaabá. \v 3 Mag nʌm hee chi capitanau hũurwai Jesuu hõor monaau nʌrrʌm ha hũrbaadeewai, judionaan hee jöoin chi t'et'em k'ʌʌn jʌrwia pʌ̈ijim haajem Jesús haar, mak'ʌʌnau chi Jesuug chaigpa p'öbaadeewai hich chog monaaupäain hich di haar mamk'ĩir. \v 4-5 Mag chadcha hërëuwia, chi Jesús sim haar bardʌtk'aimawia, mag capitán chog mor mas simta p'ʌʌrba jajaau nʌʌ hawia, chaigpa nʌmua hirig magjierram hanʌm: \p —Pua capitán di haar hi chog monaaun mak'iin hʌ̈u hak'am. Hi chan maachjö judío k'abam, mamʌ maach meeun k'a k'õsi sĩerrʌmgui hajierram hanʌm. Hirua maar Hẽwandam hiek jaaujem dijã par hëu deejim, hich p'atk'onau. Jãgʌm wounaan di haran chadcha pʌ maju haai chirʌm. Pua k'õs hak'iin maran pʌ hawaanta bëejimgui hajierram hanʌm hirig. \p \v 6 Magbaawai chadcha ham dʌ̈i majim haajem. Mamʌ ya chi haaunaan wai nʌm di dak'a wëtum hee, chi capitanau hich haig narr k'ʌʌn dʌ̈i hiek jaaupʌ̈ijim haajem, Jesús haar. Magbaawai wëtwi barimawia hirig, —Capitán hiek, pʌ mapimaaugau k'abam haajem, mamʌ hi hiek hí Hẽwandam dau na hʌ̈u k'aba chirʌm haajem, pʌ hi di haar maag. \v 7 Hich mag chirʌm k'ap, hichcha pʌ haig bëeba habarm haajem, pöd pʌ dʌ̈i k'ĩircha hiyʌ̈ʌ haju k'aba haawai. Mamʌ pua k'õs hak'iin, hich maupaimua hich chog monaaupi naajim. Hi hiek pʌch hiiu haawai chadcha monaauju haajem. \v 8 Hi hiek hiruajã hich gaaita k'ap'ʌ chitʌm haajem, hichjã hĩchab hich pörnaan jua heegpai chitaawai. Mag chirab mamʌ, hiruajã hĩchab soldaaun hich jua heegar p'ë wai chirʌm haajem. Mak'ʌʌnag hãbamʌg k'ãijã “Pet” haawai maajem haajem, hipierraa. Maimua deeumʌgjã “Pidú” haawai bëejem haajem. Maimua hich chogagjã “Mʌgta habá” habaawai hi hipierraa haajem haajem. Magua, maupaimua pua hi chog monaaupi jaaumʌn, chadcha monaauju hirua k'ap'ʌ chirʌm haajem ha jaauchëjierram haajem, Jesús haig. \p \v 9 Capitán judío k'aba simuata mag hiek jaaupʌ̈itarr warm k'ʌʌnau hichig jaaubaichëm hũrbaawai Jesús jʌ̃gderraa haadëmua hich hẽudee hõor pos wënʌrrarr k'ʌʌnagta, —Keena, pãadë hoobat. Mʌg maach israelnaan hee mʌg woun dënjö hʌ̈k'a nʌm chan hagt'a mua hooba chitʌmgui hajim hanʌm. \p \v 10 Maimua chi hiek jawaan bëetarr k'ʌʌn deeu hewag wëtwia di haar hooimaawai, maig warppaimua ham barju nawe Jesuu monaaupʌ̈itarr haawai mag chi capitán chog mor mas k'ërarr monakk'a k'ërʌm hooimajierram hanaabá. \s1 K'oopaa hũan chaai chi meem Jesuu p'iriu hautarr \p \v 11 Jesús Capernaum p'öbör hee mag capitán chog monaaupʌ̈iwia höbëraau p'öbördam Naín hanʌmʌg petajim haajem. Mag hi mam dʌ̈i hi k'apeen k'apan wëtmam hee, hagjö deeum k'ʌʌn pöm pos wëtmajim haajem. \v 12 Mag mamua p'öbör hee dubaag puertdi sim haig dak'a pachënaa hoowai hõor binaan bëpaan warrumta hoo hat'ajim hanʌm. Ma, k'oopaa hũan chaai hichta hãbpai k'itarr hajim haajem. Mag binaandam harrum dʌ̈i hĩchab hag p'öbör heem k'ʌʌn hõor k'apaana wëdurajim hanʌm. \v 13 Maimua haar barwia maach Pör Jesuu k'oopaa hũan hich chaai hat'ee dau hap'ʌʌ k'ërʌm hoobaawai hirig, —Hoob bĩem hajim hanʌm. \p \v 14 Magnaa warag haig bëewia chi binaan harrum pa gaai pʌrbaicheewai chi harrmaa harr k'ʌʌn dʌnʌisijierram haajem. Magbaawai chi binaan hẽwan sĩerrag, —Mʌ hiek'au p'iidʌbaad hajim hanʌm. \p \v 15 Magbaawai hag bʌ̈rre chi mee k'ërarrdam p'iidʌwia hʌ̈u deeu hiyʌ̈ʌ haadëjim hanaabá. Magbaa Jesuu chi hãdagta, —Har k'ërʌm, pʌch chaai hat'aad hajim hanʌm. \p \v 16 Magbaawai t'umaam k'ʌʌn jãp'ierr nʌm hiek'au Hẽwandamag jëeumamua, “Chadcha Hẽwandam, hʌ̈u pua maar heeg hoo chirʌm. Hʌ̈u pua jãg chaai chi meem harr p'iriu hat'am” hajierram hanʌm. Magnaa hĩchab hamach wir haigpai, “Keena, hĩsin chadchata maach hee jöoingarmjö Hẽwandam hi jaaumie sĩeichëchëm” k'ajierram haajem. \p \v 17 Mag Jesuu chaai p'iriu hautarr Judea durr t'umaam k'ʌʌnau k'ak'apdö hap'öbaadeewai hichta warag t'ʌ̃rp'öo sĩsijim hanaabá. \s1 Juan hõor pör choomieu hich k'apeen numí chogtarr \r (Mt 11:2-19) \p \v 18 Juanaujã hĩchab Jesuu mag nʌrrʌm t'um k'ap'ʌ haadëjim haajem, hich k'apeenau hich sim haar jaaubaimaawai. Magbaawai hich k'apeen numí t'ʌ̃rk'a hauwia \v 19 Jesús haar pʌ̈ijim haajem, mak'ʌʌnau hirig “¿Pʌʌta chadcha nawe Hẽwandam hi jaaumienau bëeju ha jaaujerrá, wa har k'abam k'ai warag hich jãg nʌag?” ha k'ap jëeumk'ĩir. \v 20 Magbaawai chadcha hërëuwia Jesús sim haar barwia hirig maguimajierram hanʌm: \p —Juan chi hõor pör choomieu maar pʌ haig pʌ̈ijim, hichig jaaupʌ̈imk'ĩir. ¿Pʌʌta chadcha nawe Hẽwandam hi jaaumienau bëeju ha jaaujerrá, wa marau deeumta nʌju haai nʌwa? Marag hajap'a jaaubá marau k'ap haag haimajierram hanʌm hirig. \p \v 21 Magbaawai, —Pãrag hoopik'imgui hawi, ham dak'ĩir Jesuu k'amor machag sĩsidʌm pöm monaaunaa bën k'aigbam wai sĩsid harr k'ʌʌnjã monaaupʌ̈imajim hanaabá. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab hõor dau k'augba k'it'ëe harr k'ʌʌnjã dau monaaumajim haajem. \v 22 Maimuan chadau magjim hanʌm, chi Juanau chogtarr k'ʌʌnag: \p —Hërëubaadëwia Juan haar jaaubaimat, pãach jʌ̃gʌucha hũrwia pãach daúacha mʌg hoobarm. Hirig, “Dau k'augba k'ëk'ëd harr k'ʌʌn dau hajap'a t'ʌnʌm habat; bʌ̈ wëdʌ wëdʌ sĩsid harr k'ʌʌnjã ya hajap'a nʌrrjëem; kach k'ĩsu harr k'ʌʌnaujã hajap'a hũr sĩsidʌm; chi meem harr k'ʌʌnjã deeu hiiu nʌrrjëem; maimua hap'ʌʌm k'ʌʌnagjã hĩchab hõor peerdʌajem hiek jaau chirʌm” ha jaaubaimat hajim hanʌm. \v 23 Hĩchab hirig, “Chi mʌ hiek hʌ̈k'awia hogdʌba mʌ gaai hʌ̈k'a chirʌm wounan hi honee hich mag chitaju” ha jaaubaimat hajim hanʌm, mag hichig jëeuwimarr k'ʌʌnag. \p \v 24 Maimua chi Juanau chogpʌ̈itarr k'ʌʌn hërëu p'öbaadeewai chi Juan higwiata Jesuu hõrag magjim hanʌm: \p —Pãrau Jordán higaau woun hõrag Hẽwandam hi jaau nʌrrʌm hoon weetwai, ¿sĩi woun hiek t'eeg chuk'u p'ũu choomaar sõsõii jũurba hahau haajemjök'amta hoon wëtjierrá? Magʌm woun k'abajimgui hajim hanʌm. \v 25 Magan ¿k'anim wounta hoon wëtjierráma? ¿Woun k'ajũa hajapp'a jũa simta hoojupii hawia hoon wëtjierrá? Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, k'ajũa hajap'a jũanaa t'ach biwaa k'oojem k'ʌʌnan sĩi p'öbör hee di hooimʌm heeta naajem, reinaan dʌ̈i hãba. \v 26 Mamʌ pãrau magjömta hooimabajierram. Pãrau hooimatarran woun hãb Hẽwandam hi jaau nʌrrʌm hajim. Mamʌ mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm: Juan chan warrgar Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌnjöpai k'aba, ham k'ãyaujã hʌ̃rʌʌchata sim. \v 27 Hi higwia Hẽwandamau hich hi jaaumienag warrgarwe hich hiek p'ãpitarr gaai jaauwai: \q1 “Jãata hirua mʌ na pʌ̈iju hajim, hichdëuta mʌ na mʌ maju hee hõrag jaaumaawai t'umaam k'ʌʌnau mʌ hiek hũrm k'õsi sĩi mʌ nʌ naamk'ĩir.” \rq (Mal. 3:1)\rq* \p \v 28 ’Magua muajã pãrag mag chirʌmgui hajim hanʌm hich Jesuu: Warrgar Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌn heejã Juan chi hõor pör choomie k'ãyau hʌ̃rʌʌcharam chan hãbjã chuk'u hajim. Mamʌ chi mʌ hiek hũrwia, mua nem waubarmjã k'ap'ʌnaa, Hẽwandamta hich t'ãar hee hau sim wounan chad, maadëu nem higba k'itawiajã, Juan k'ãyaujã k'apcha haju, jãga Hẽwandam hichdëu hõor peerdʌ hat'am t'ãar hee sĩeicheejẽ. \p \v 29 ’Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, chi Juanau jaau nʌrrʌm hũr narr k'ʌʌn hee t'umaam k'ʌʌnau dëbpaar jëeujem k'ʌʌnaupa hamach k'aibag hãsie hewag k'ĩirjuwia hirig pör choopi nʌmua Hẽwandamagta, “Hẽwandam, chadcha puata maar t'ãar k'ap chirʌm. Hʌ̈u pua Juanag jaaupiwia marag pʌch hiek k'augpibarm” haajeejim. \v 30 Mamʌ chi Moiseeu Hẽwandam hiek p'ãtarr hajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌnau chi machnaan dʌ̈imua chan magba, Hẽwandamau ham t'ãar heejã warm k'ʌʌn dʌ̈ímjö ham hig sim warag hisegjierram. Mag gaaimua warag Juanagjã hamach pör choopibajierramgui hajim hanʌm, hamachta hajapcha nʌm hawia. \p \v 31 Maimua maach Pör Jesuu mag jaaumamua magjim haajem: ’Pãar hĩsim k'ʌʌn, ¿jãga nʌm habarí? Mua pãrag jaauk'im: \v 32 Pãar har Juan hisegwi mʌjã hiseg nʌm k'ʌʌnan, chaain jemk'a nʌmua hamach k'apeen dʌ̈i k'ĩir haup'öbaadëmjöta nʌmgui hajim hanʌm. Warm k'ʌʌn garmua, “Maar dʌ̈i karris sir nʌm gaai honee jemk'abahut” haawaijã jemk'amap'a nʌm. Maimua jũrr, “Magan sĩi hök'ĩirjuu hõor mee wai nʌm haiguimjö hohoodö habat” haawaijã magjã k'õchk'aba nʌm. Pãarjã magta naawai, ¿k'ani k'õsi nʌmma? \v 33 Pãar hee Juan chi hõor pör choomie nʌrraajeewai hirua hajap t'ach k'öba sʌrk'aajeejim, Hẽwandamag jëwaag. Magʌm vino chará bʌ̃ʌrjã döbajim. Mamʌ mag hoowai pãrau, “Jãan mepeer dʌ̈i k'apeerk'a sĩewaita sĩi hich jãg haai t'ach k'öba nʌrraajem” ha hiek'aajem pãrau. \v 34 Mamʌ hĩs mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa chaar bëewia pãach dʌ̈i parhooba t'achdam k'önaa vinodamjã dö k'itaawai jũrr magjã k'õchk'aba, warag pãrau mʌ hëugar t'ach bipöm k'önaa vino pigjã chitʌm haajem. Magnaa gobierno dëbpaar jëeu nʌmua hõor k'ũguurjem k'ʌʌn dʌ̈ijã k'apeerk'anaa pekau pöm sĩsidʌm k'ʌʌn dʌ̈ipa k'apeerk'a chitʌm ha hiek'aajerramgui hajim hanʌm, mʌjã hiseg nʌm hiek'au. \v 35 Magnaa hamag, Mamʌ har chi Hẽwandamau k'ĩirjug deetarraucha k'ĩirju nʌm k'ʌʌnau chan magba, hamau chadcha k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, chijã k'ʌʌnta hich Hẽwandamaucha pʌ̈itarr k'ʌʌn hagá. \s1 Jesús Simón chi fariseo deg \p \v 36 Biek hãb chi hajapcha Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr hʌʌrk'aajem k'ʌʌn heem woun hãb Simón hanʌmua Jesús hich dʌ̈i hãba t'ach k'ömk'ĩir hich di haar hëeurrjim haajem. Magbaawai chadcha mag woun di haig bëewia, hich hat'eem t'öi k'ërʌm haig jupwia, dijã hee hãba p'ʌʌr k'öp'öbaadëjim haajem. \v 37 Maagwai hag p'öbör hee sĩejim haajem, kachaloo hʌʌi hãb parhoobam hemk'ooin dʌ̈i sĩerrarr. Mag hʌʌirau Jesús Simón di haig t'ach k'ö sim k'aug hat'aawai jʌ̃gdee didam durrk'udau alabastro hanʌm dën boteedidam wau k'itʌm dʌ̈i bëejim haajem hi haig. \v 38 Mag bëewia hi hëugarmua hi bʌ̈k'ʌrr p'õbk'achëwia bĩemamua hi bʌ̈ hʌ̃r hich dauchö t'ëutk'amam hich pörbʌ̈ʌupai jãrpʌ̈imajim hanʌm. Magnaa hi bʌ̈ hʌ̃ʌ hau, hʌ̃ʌ haunaa, jʌ̃gdeeu choomajim hanaabá, hi bʌ̈ gaai. \p \v 39 Chi Jesús t'ʌ̃rpʌ̈itarr wounau mag hoobaawai hich hödegpai, “Mʌg woun chadcha Hẽwandam hi jaaumie chaar hak'iin, hirua warre k'aug hauk'amgui hajim hanʌm, k'anim hʌʌirauta jãg hich bʌ̈ gaai pʌrbaichë. Majã pekau pöoma simua hich gaai pʌr simta bʌ̃ʌrjã k'augba simgui” hajim hanʌm hich hödegpai. \p \v 40 Magbaawai Jesuu chi Simonag, —Simón, pʌdë mʌ hiek hũrbarí hajim hanʌm. \p Magbaawai jũrr chi Simonau Jesuug, —Maestro, magan mʌrʌg jaaubarim ¿k'an hagá? hajim hanʌm. \p \v 41 Magbaawai Jesuu jaaubaadëjim haajem hirig. Mag jaaumamua, —Biek hãb wounau hõor numiim k'ʌʌnag p'atk'on prestaajimgui hajim hanʌm: hãbak'aíg cien denarios deewia warmʌg diez denarios deejim. \v 42 Mamʌ hamau p'agpʌ̈yaag chuk'u narr haawai, “Hidëu mua sĩi hich jãg hok'oopik'im; hoob mʌrʌg p'agmiet” hajim hanʌm, chi mork'ʌʌu. \p Mag jaauwia Simonag, —¿Chijãgua pua k'ĩirjuawai hʌ̃rcha hi daupii haju k'ai? ha jëeujim haajem. \p \v 43 Magbaawai Simonau, —Mua hoowain chi p'atk'on dʌ̈rrcha paraa sĩerraujöo simgui hajim hanʌm. \p Magbaawai Jesuu jũrr hirig, —Simón, maiguin chadcha pua hag heyaa jaaubarmgui hajim hanʌm. \p \v 44 Magnaa chi hʌʌirag heerpanaa Simonag magjim haajem: \p —Simón, ¿pua mʌg hʌʌi hoo chirabá? Pʌdë k'ĩirjubarí. Pʌ di haig mʌ barcheewai pua mʌrʌg dödamjã jöi deebajimgui hajim hanʌm, mʌ bʌ̈ sũgamk'ĩir. Mag k'ãyau mʌg hʌʌirau hich dauchöoupai mʌ bʌ̈ hompʌ̈iwia hich pörbʌ̈ʌupai deeu jãrbapʌ̈im. \v 45 Mʌ barcheewai pua mʌ k'ĩir hʌ̃ʌnaa, “Pʌ hʌ̈u bëejimjã” habajimgui hajim hanʌm. Mag k'ãyau mʌg hʌʌirau mʌ barchëtarr haigmua hich mag mʌ bʌ̈ hʌ̃ʌ hahauk'am. \v 46 Pua aceitedamaujã mʌ pör p'uurbajimgui hajim hanʌm, mʌ barcheewai. Magtarr mʌg hʌʌirau jʌ̃gdeeuchata mʌ bʌ̈ gaai choowia p'uurpʌ̈ijimgui hajim hanʌm. \v 47 Hĩs mʌgbarm pʌdë k'ĩirjubarí hajim hanʌm, chi Simonag. Mʌg hʌʌirau mʌ dʌ̈i mʌgbaichëmʌn hich pekau pöoma sĩerr t'um chugpaabapʌ̈im jũrrta “Hʌ̈u hajim” ha sim k'abahab. Chi pekaujã bʌ̃rʌʌm k'aba harr haawai hichdëu hagjö dʌ̈rrcha mʌ k'a k'õsi hʌm ha sim k'abahab hajim hanʌm, jãg sim haig. Hich jãgta sĩebahab cha mua pʌrʌg nem hĩgk'a chirʌmjã. Hãbmua k'ãijã hichig dëbpaar paar nʌm k'ʌʌnag tag p'agpiba perdonaamʌn, chi dëbpaar pöomacha sĩerr garmua hʌ̃rʌʌcha hi daupii haju. Maagwai bʌ̃rʌʌpai paraa sĩerrau hi daupii hajup mamʌ, warm dënjöcha k'abaju. Magua hich perdonaatarrpierrpai sĩi hirig “Hʌ̈u hajim” hajugui hajim hanʌm. \p \v 48 Maimua jũrr chi hʌʌiragta hoonaa, —Pʌ k'aibag t'um chugpaa sĩsimgui hajim hanʌm. \p \v 49 Magbaawai hi dʌ̈i hãba hohoodö narr k'ʌʌnau hamach wir haigpai hiyʌ̈ʌ nʌmua, —Keena, ¿mʌ chijãg woun hagá, jãg pekaupa chugpaa sim? hajierram hanaabá. \p \v 50 Mamʌ hamau mag k'ĩirju nʌmjã higba warag chi hʌʌiragta, —Hoob k'ĩirjum. Hʌ̈u pʌ peerdʌ hʌisimgui hajim hanʌm, pʌchdëu hʌ̈k'atarr gaaimua. Pʌch diig maju haai hʌmgui hajim hanʌm. \c 8 \s1 Hʌʌin Jesús jãhoogjerr k'ʌʌn \p \v 1 Maigmua maau Jesús p'öbörpierr nʌrrʌmua hĩchab p'öbör chaaur didam k'apan k'aba k'ëk'ëdʌm heem magwe nʌrrajim haajem, maach peerdʌajem hiek jaauwai. Mag jaau nʌrrʌmua, —Hẽwandamta ya t'umaam k'ʌʌn pörk'aimʌʌ sim. Pãar peerdʌm k'õsi nʌm k'ai, hirigta hʌdʌraa pãach p'ẽet'ʌgpibat haajeejim hanʌm, hichta pãach Pörk'amk'ĩir. \p Hi dʌ̈i hĩchab wënʌrrajim haajem hichdëu doce jʌr hautarr k'ʌʌn, \v 2 maimua hĩchab hʌʌin hichdëu ham mor heem mepeen jʌr wërpnaa sĩi k'ajap'am k'amor machagau sĩsid harr monaauk'apʌ̈imatarr k'ʌʌnjã hagjö. Chi hʌʌin mag hi dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌn, dau hãb María hajim haajem hĩchab ham dën Magdalena haajerr. Hich mag hʌʌi mor heem hajim haajem Jesuu mepeen siete jʌr wërptarr. \v 3 Hãbak'ai Juana hajim haajem, woun Chuza hanʌm hʌʌi. Hich mag woun Chuza hanʌmuata rey Herodes nem t'um hich dënjö k'ap'ʌ haajeejim hanaabá. Maimua hãb hagjö nʌrraajeejim haajem, Susana hanʌm. Maimua mag tag hʌʌin k'apan hagjö t'ʌnaajim haajem, hamach di haarmua nemdam haibëe nʌm hiiu, hi jãhog wai wënʌrraajerr k'ʌʌn. \s1 Wounau nemjĩir dau p'öt'urtarr hag nem hĩgk'aa \r (Mt 13:1-9; Mr 4:1-9) \p \v 4 Mag Jesús p'öbörpierr maach peerdʌajem hiek jaau nʌrrʌm jaar, k'ãai hãb p'öbörpierram k'ʌʌn hi haig bëejierram haajem. Maimua t'um hãbam haig biirdʌbaadeewai hamag nem hĩgk'amamua magjim hanʌm: \p \v 5 —Biek hãb woun nemjĩir dau p'oon majim haajem. Maimua mag mawia p'ö nʌrrʌmua hãaur chi nemjĩir daudam bʌ̈ diichjem hee burrtarr bʌ̈ʌu jẽb hee joot'ʌgmam dʌ̈i nemchaain bëewia sĩi k'ök'ʌʌipʌ̈ijim haajem. \v 6 Maimua hãaurag mokpör jojoodög hee burrtarr t'arrp'ëjim hanʌm, mamʌ mag perasöm jẽb durrk'u hʌ̃rʌʌ sĩerr haawai jẽb jʌsarm gaaimua pöd k'aar k'aba, sĩi p'ua k'ëchjim haajem. \v 7 Mag p'ö nʌrrʌmua hĩchab hãaur k'ʌʌn miudö harr hee burrjim haajem. Mamʌ chi miuta hʌ̃rpabaadeewai nemjĩirdam hõt k'aba, sĩi hich magpai hap'ʌʌ nʌisijim haajem. \v 8 Maagwai tagam k'ʌʌn jẽb wajaug hee burrjim haajem. Mak'ʌʌnan chadau höbërwia chëbaadeewai k'aarpierr bich t'ʌʌ jopmajim haajem. \p Mag jaaumamua, haig narr k'ʌʌnag, —Keena, jʌ̃g hʌ̃rʌʌnaa chamʌg nem hĩgk'aadam mua jaau chirʌm hajap'a hũrbat hajim hanʌm. \s1 Jãgwi ejemploouta mag nem jaaujeejĩ. \r (Mt 13:10-23; Mr 4:10-20) \p \v 9 Magbaawai hi k'apeenau hirig jëeumamua, —Cha pua nem hĩgk'aadam jaau dichdimam, ¿k'an haawaiuma? Marau pöd k'augba habarm, marag jaaubá hajierram hanʌm. \p \v 10 Magbaawai hichdëu magjim hanʌm hamag: \p —Pãrau k'augam k'õsi hũr naawai, mʌchdëun warre pãrag k'ap'ʌ hapiejem, jãgata Hẽwandam hõor t'ãar hee sĩeicheejẽ. Mamʌ warm k'ʌʌnagan sĩi k'ajap'am nem hĩgk'aadamjöpaita hĩgk'aajemgui hajim hanʌm, hamau hoo nʌmta hoobamjö hamk'ĩir, maimua hũr nʌmjã bʌ̃ʌrjã k'augbamjö hamk'ĩir. \p \v 11 Maimua hamag, ’Mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm, hich Jesuu. Pãrau pãachig jaaupi nʌmʌn mʌgaugui hajim hanʌm: Chi nemjĩir dau wounau p'öt'urtarr, Hẽwandam hiek hõrag jaau nʌmta jaau simgui hajim hanʌm. \v 12 Maagwai chi nemjĩir dau k'ʌdjã hee burrmarr, hõor Hẽwandam hiek sĩi par jʌ̃gʌupai hũurjem k'ʌʌnaugui hajim hanʌm. Hamau Hẽwandam hiek jaau nʌm hũr nʌm, mamʌ meperau bëewia k'ũgurbaicheewai hũrba harrjö t'ãar hee Hẽwandam hiek chuk'u t'ʌba nʌm, k'ʌdjã heem nemjĩir dau nemchaainau k'öpʌ̈itarrjö. \v 13 Maagwai mokpör jojoodög hee nemjĩir dau burrmarr, har maach k'apeenau Hẽwandam hiek hũurwai honee hʌ̈k'aajem k'ʌʌnaugui hajim hanʌm. Mamʌ t'ãraucha hʌ̈k'a nʌm k'aba haawai, nemjĩir dau pöd k'aar k'aba haajemjö k'ũchpai hʌ̈k'awia hiseg pʌajem. Maagwai hʌ̈k'a nʌm hanʌmta mag hiek hajap'am gaaimua meperau k'aigba haicheewai deeu Hẽwandam hiekta hisegwia warr hamach naajerrjö wënʌrram k'õsi nʌmgui hajim hanʌm. \v 14 Maagwai nemjĩir dau sirp'ʌg dʌ̈i höbërwia hõt k'aba bãautarr, jũrr har maach k'apeen hihãsisisdöm k'ʌʌnta jaau simgui hajim hanʌm. Hamau Hẽwandam hiek hũrm k'õsi hũr nʌm, mamʌ deeu hamach k'ĩirjug heepai, “Jãgʌm gaaimua pöd mʌ p'atk'on hauba k'ãijã chitaju,” wa magbam k'ai, “Mua chadcha hʌ̈k'ak'iinjã pöd parhooba mʌchdëu hampierr habaju” ha k'ĩirjuajem. Mag gaaimua mag nemjĩirdam hap'ʌʌ bãauwia pöd chëba harrjö hĩchab Hẽwandam hat'ee nem hajap'a wawaagjã pödba, sĩi serbiibata nʌmgui hajim hanʌm. \v 15 Mamʌ jũrr chi nemjĩir jẽb hajaug hee burrtarr, har hõrau Hẽwandam hiek hamach t'ãraucha hʌ̈k'aa chaar hʌ̈k'aajem k'ʌʌnta jaau simgui hajim hanʌm. Magʌm k'ʌʌnau sĩi par jʌ̃gʌupai hũrba haajem. Hamachdëu hʌ̈k'a nʌm gaaimua dau haug wauju hak'iinjã, majã ham gaai mas k'aba simgui hajim hanʌm, Hẽwandam hat'ee nem hajap'a waum k'õchgau. \s1 Lámpara hag ejemplo \r (Mr 4:21-25) \p \v 16 ’Ya pãachig jaaubaawai pãrau k'ap'ʌ nʌisim, mamʌ hĩchab mʌg pãachdëu hũrbarmjã pãrau sĩi pãach hat'eepai wai naaju haai k'aba nʌmgui hajim hanʌm. ¿K'aíu hõtdau paanaa bat'ẽe heegar wa sĩi nem bʌ̈ hee k'ãijã hausĩiujẽ? Hõtdaun paanaa warre dijã garta hausĩiujemgui hajim hanʌm, t'umaam k'ʌʌn dau hararaa hamk'ĩir. \v 17 Hĩswe chan hõrau hagt'a hajap k'augba nʌm, jãga Hẽwandamau hõor peerdʌ hauju. Mamʌ mʌg hatagta hamach daúacha hõt bʌ̈ʌg nem waibëenaa hoo nʌmjö hamau k'ap haju. Chi mag k'augba nʌm k'ʌʌnan hagt'a k'ĩchag hee nem hoo nʌmjöta nʌm, bʌ̃ʌrjã k'augba. \v 18 Hajap'a k'ĩirjubat hajim hanʌm, jãga pãrau hũr nʌ. Har chi t'ãar honee hũrm k'õsi hũr nʌm k'ʌʌnag Hẽwandamau warag k'ĩirjug deeju, hich hiek k'apcha hamk'ĩir. Mamʌ har hũrmap'apai hũr nʌm k'ʌʌn k'ĩirjug heemʌn, cha mua jaau chirʌm deeu Hẽwandamau hich hiek sĩepiba k'echeu haujugui hajim hanʌm, hũrmap'a naawai. \s1 Jesús heeugpeenau hamach hãd dʌ̈imua hi dʌ̈i hiek'am hig narr \r (Mt 12:46-50; Mr 3:31-35) \p \v 19 Mag nʌm hee hich Jesús hãd hich chaain dʌ̈i hi haig bëejierram haajem. Mamʌ hõor pöm wëjöm k'urau pöd hi sim haarcha dubba, daaugajãrpai naaichëjim hanaabá. \v 20 Magbaawai hõrau hirig, —Pʌ heeugpeen pʌ hãd dʌ̈i daaugajãr nʌm. Ham hiek pʌ dʌ̈i hoom k'õsi nʌm haajem hajierram hanʌm. \p \v 21 Mamʌ magbaawai hichig mag jaauchëtarr k'ʌʌnag Jesuu magjim: \p —Mʌrʌgan mʌig Hẽwandam hiek hũrwia hag hipierraa nʌm k'ʌʌnta hĩchab mʌ heeugpeenjönaa mʌ hãdjö sĩsidʌmgui hajim hanʌm. \s1 Jesuu p'ũ dʌ̈i p'ũas t'umbapitarr \r (Mt 8:23-27; Mr 4:35-41) \p \v 22 Maimua biek hãb Jesuu hich k'apeenag, “Dök'ĩrag wëttarrau” hawia, chadcha döjãrr paauk'abaadëjim haajem. \v 23 Maimua ya ham mag döjãrr k'odjörröm hee, hich Jesús k'ãibaadëjim hanʌm. Mag hi k'ãi jörrömta, p'ũhãd pöm bëewia p'ũasdau dapag baupa haadeewai sosook'amua japau hãwatbajujö haadëjim hanaabá. \v 24 Hamachdëu mag hoop'öbaadeewai hi k'ãi jörröm haar mawia, —¡Maestro, p'iidʌbaad! Ya maachin k'öogpamgui hajierram hanʌm. \p Magbaawai p'iidʌwia, p'ũ t'eeg t'ʌnʌmʌg meeurrau sĩunaa, hĩchab chi p'ũasagjã meeurrau sĩubaawai, tag p'ũjã wëba p'ũasdaujã baupa k'aba, warre sĩi döjã meuu jöisijim hanaabá. \v 25 Maimua jũrr hichdëu hamag, —Keena hajim hanʌm, ¿mʌg pãar mʌ dʌ̈i k'odjörrömjã nem hök'öta nʌ? Jãgan pãrau chan mʌ pãach dʌ̈i chitʌmjã k'augbata naab hajim hanʌm, jãgcha jãp'ierraag. \p Mag hamach dak'ĩir p'ũ dʌ̈i p'ũaspa warre t'umba hat'am hoobaawai jãp'ierrnaa dauderraa nʌmua hamach happai hök'arii, —Keena, ¿k'anim wounta mʌg p'ũugjã hiek'anaa p'ũasagjã hiek'aawai hi hipierraa haajẽma? hajierram hanʌm. \p \v 26 Mag wëtmamua k'odjörröo hawia Gerasa durr barjierram haajem, hich hag t'ʌrrdö heepai t'oom higar Galilea k'ĩirp'ee. \s1 Jesuu woun hãb dösãt dau heerpamieu baarjerr monaautarr \r (Mt 8:28-34; Mr 5:1-20) \p \v 27 Mag Gerasa durr barimawia Jesús durrpabaadeewai hi k'ĩirp'ee woun hãb p'öbör heemua höbërchëjim haajem. Mag woun hich warrgarwe dösãt bënëu sĩpwia hich mag bar nʌrraajeejim hanaabá. Mag gaaimua nawe degmua mawi, tag degjã k'aba, hãba hujã hʌ̃rpai k'ãinaa, k'ajũa k'arraa hich mag sĩerrajim haajem. \v 28-29 Mag wounau Jesús hoo hat'aawai dëgölp wiiu ha hi bʌ̈k'ʌrr p'õbk'abaimawia chaigpamamua t'et hirig magjim hanʌm: \p —Jesús, Cha Hʌ̃gt'aa P'uu Nʌm Hiewaa, ¿k'ant'eeta pua mʌ mʌgbaichëma? Hoob mʌ chig ha chiram hajim hanʌm, chi mepeer garmua Jesuu hichig woun mor heemua höbërpi jaaubaawai. \p Mag chi mepeer hajap t'ierrpa sĩerr haawai hʌ̃iba baarjeejim hanaabá. Mag barbaadeewai parii cadenau jʌ̃naa grillos hanʌm heejã bʌ̈ k'õok'a sĩsiuk'amjã hi hat'eem k'aba haajeejim hanʌm. Sĩi warag caden t'ʌrrëupʌ̈iwia hõor chukag haar warp warrjeejim hanaabá, chi meperau. \p \v 30 Maimua Jesuu hirig, —¿Pʌ k'an ha t'ʌ̃ʌrjẽ? hajim hanʌm. \p Magbaa chi wounau, —Mʌʌn “Mepeen P'öbör” ha t'ʌ̃ʌrjemgui hajim hanʌm. \p Hirua mag sĩerran, bën pöm hich mor hee dubchë t'ʌnʌm wai nʌrraajerr haawaita mag sĩejim hanaabá. \v 31 Magbaawai chi mepeen woun mor hee mag t'ʌnarrau Jesuug, —Hoob warre k'ĩmie durr chan maar pʌ̈i chiram. \v 32 Mag k'ãyau har k'ũsnaan p'at'au k'ö wënʌrrʌm heeta hidëu maar dubpibá hajierram hanʌm, hag dak'a k'ũsnaan k'apan t'ʌnarr haawai. \p Magbaawai Jesuu hamag hʌdʌraa k'ũsnaan heeta dubpijim hanaabá. \v 33 Magbaa chadcha woun mor hee mepeen pöm mag t'ʌnarr höbërdʌtk'awia jũrr k'ũsnaan hee naaimaawai, k'ũsnaanta parhooba k'ap'ig p'öbaadëwia hit'urmʌg hʌ̃rmua t'ʌrrdö pöm wëjöm hee dʌrbagk'a sĩi k'ẽu k'uurbʌ k'ëchjierram haajem. \v 34 Magbaa chi k'ũs t'ʌa narr k'ʌʌnau hamachdëu mag hoobaawai jãp'ierrwia p'öbörög k'ap'ig p'öbaadëjim hanʌm, hõrag jawaan. Mag wëtumua hĩchab p'öbör chaauraa di nʌnʌidʌm heem k'ʌʌnagjã jaaumajierram haajem. \v 35 Mag p'öbör hee jaaubaimaawai, chadcha haar hoon weetwai, chi woun mor hee bën pöm wai sĩerr wajap'a k'ajũa jũanaa, hag na magba haajerrjö, sĩi ya maach k'ĩir hich mʌg Jesús k'ĩirp'ee jup sim hooimajierram hanaabá. Hamachdëu mag hoobaimaawai jãp'ierraa hap'öbaadëjim hanʌm. \v 36 Magtarr chi hootarr k'ʌʌnau jũrr chi hoon bëe nʌm k'ʌʌnag jaau naajim hanʌm, jãga mag woun dösãtau mag wai nʌrraajerrta hʌ̈u Jesuu monaaupʌ̈ijĩ. \p \v 37 Magbaawai Gerasa perasöm k'ʌʌn pöm haig t'ʌnarr k'ʌʌnau jãp'ierr nʌmua Jesuug chawag mapi jaau naajim hanʌm, hamach hee sĩepiba. \p Mag chadcha, Jesús jap hee pabaadëjim haajem, deeu hamach berrag wëtaag. \v 38 Mamʌ mag ham wëtaagpam hee, chi woun mag dösãt bënëu baarjerrau Jesuug jëjëeu haajeejim hanaabá, hi dʌ̈i maag. Mamʌ Jesuu hi harrba warag hirig, \v 39 —Pʌch diigta petá, maimua t'umaam k'ʌʌnag jaaupet hajim hanʌm, jãga Hẽwandamau hʌ̈u pʌ heeg hoowi pʌ monaaubar. \p Hichig magbaawai chadcha p'öbör hee petawia hich mag jajawag majim haajem t'umaam k'ʌʌnag, jãga Jesuu hi dau haug k'augwia hich bën chugpaapʌ̈itarr. \s1 Jairo k'a, maimua hʌʌi hãbmua Jesús k'ajũahidam gaaipai pʌrtarr \r (Mt 9:18-26; Mr 5:21-43) \p \v 40 Mag Jesús deeu hich k'apeen dʌ̈i jap hee pawia Galilea durr barimaawai hõor pöm sĩi hi nʌ k'odt'ʌnaajim haajem. Mag hi barbaimam hoobaawai t'umaam k'ʌʌnau hirig, “Hʌ̈u pʌ bëejim” hanaajim hanʌm. \v 41-42 Mag hi barbaimam hee, woun hãb judionaan Hẽwandam hiek jaaujem di t'ʌajem Jairo ha t'ʌ̃r sĩerr hi haig bëejim haajem. Mag woun chan tag chaaijã chuk'u, hãba chaai hʌʌik'aardam doce añosjö sĩerrdam happai k'itʌmta ya meemaa hajim hanʌm. Mag tag chaaijã chuk'u hãbpai k'itʌm meemaa haawaita Jesús bʌ̈k'ʌrr p'õbk'anaa hö bʌ̃rʌʌ haichëjim hanʌm, hich di haar harrwia mag hich chaai mor mas k'ërʌm monaaupʌ̈imk'ĩir. Mag hich haig hö bʌ̃rʌʌ haicheewai, ya hagʌg wëtumta, warag hõrau ham p'ẽeudʌ harrmaa hajim hanʌm, pöd majujã k'aba. \v 43 Mamʌ hõor pöm mag t'ʌnʌm hee, hĩchab hʌʌi hãb sĩejim haajem, doce años sĩi p'õmieu bar sim. Mag hʌʌirau hich p'atk'ondam t'um gastaapʌ̈iwia sĩejim hanaabá, doctornaanag hich hëwaupi simua. Mamʌ hãbmuajã pöd hi monaau hauba haajeejim haajem. \v 44 Mag hʌʌi mag simua Jesús hëugarmua bëewia hi k'ajũahidam gaaipai pʌrchëjim hanʌm. Mag hirua pʌrbarm bʌ̈rre chi p'õmie t'ʌbabaadeewai warre hich mag monaau sĩsijim hanaabá. \v 45 Magbaawai Jesuu, —¿K'aíuta mʌ gaai pʌrbaichëma? hajim hanʌm. \p Mamʌ hãbmuajã jaauba haawai Pedroou hich k'apeen dʌ̈imua, —Maestro, k'aíu habarjugui hajim hanʌm. Pʌch haig hõor p'ẽeudʌdʌk'am k'ʌʌnau k'abahab, pua mag chirʌm. \p \v 46 Mamʌ Pedroou hichig magbaawai warag Jesuu, —Hʌ̃hʌ̃, sĩi hõor p'ẽeudʌdʌk'amua k'abam. Mua k'ap'ʌ chirʌmgui hajim hanʌm, juau hogt'omta hãbmua mʌig mʌ gaai pʌrbaichëm. Mag pʌrbaicheewai Hẽwandam juapá mʌ gaai simua monaaubapʌ̈imjã mua k'ap'ʌ chirʌmgui hajim hanʌm. \p \v 47 Mamʌ chi hʌʌirau hũurwai hichdëu meraa pʌrchëtarrta Jesuu mag hijẽb haadeewai, k'ĩir naau nʌm hiek'au, bʌ̈ duui bëewia hi bʌ̈k'ʌrr p'õbk'achëwia, meerba hõor t'umaam k'ʌʌn dak'ĩir jaaubaadëjim hanaabá, k'an hat'eeta hirua mag hi gaai pʌrchëjĩ, maimua jãga mag pʌrbarm bʌ̈rre hi monaau hʌisijĩ. \v 48 Magbaawai Jesuu hirig, —Hoob chigaa ham hajim hanʌm. Mua pʌch monaauju k'ap'ʌ mʌ gaai pʌrchëtarr gaaimua hʌ̈u pʌ monaauwia peerdʌ hʌisim. Pʌch diig maju haai hʌmgui hajim hanʌm hirig. \p \v 49 Mamʌ hagt'a mag hi hiek'a höba nʌm hee, woun hãb bëejim haajem, mag judionaan Hẽwandam hiek jaaujem degam chi pör Jairo hanʌm di haarmua, hi hẽudee. Mag bëewia chi Jairoog, —Kakë, ya haaunaanaujã pöd hãwatba habarm. Hidëu Maestro sĩubá. Ya par maach haar hi mabajup haichëjim hanʌm. \p \v 50 Mag jaaubaichëm hũrbaawai Jesuu magjim hanʌm chi Jairoog: \p —Hoob k'ĩirjum. Pua pʌch chaai hʌ̈u hoo wai chitaju. Sĩita hãba murua pʌch chaai monaauju k'ĩirjugta wai chirsí hajim hanaabá. \p \v 51 Maimua warag wëtwia di haar barimajierram haajem. Mamʌ t'uur k'ërʌm hee chi binaandam wai narr haar chan hich dʌ̈i hõor k'apan dubpiba, hãba chi dubtarr k'ʌʌnan, Pedro, Juan, Santiago, maimua chi haai chi hãd dʌ̈ipaita hich dʌ̈i dubpijim haajem. \v 52 Mag barwia hooimaawai, t'umaam k'ʌʌn sereeu hicharaucha bĩe nʌm dʌ̈i hĩchab hʌ̃apëpërk'amta hooimajim hanaabá. Mag hoobaimaawai Jesuu hamag, —Hoob bĩemiet'ʌ̃. Hi meeba sĩita hi k'ãi sĩebahab hajim hanʌm. \p \v 53 Mamʌ hirua magbaawai, haig narr k'ʌʌnau warag hi wau hiek'a naajim hanaabá, hamachdëu chadcha chi chaai mee sim k'ap'ʌ narr haawai. \v 54 Mamʌ hamau mag nʌmjã hũrba, warag dubwia chi binaan juadam gaai pʌrnaa, —¡Hʌʌik'aardam, p'iidʌbaad! hajim hanʌm. \p \v 55 Magbaawai hi hak'aardam deeu hi gaai k'ëraicheewai hag bʌ̈rre p'iidʌbaadëjim hanaabá. Mag p'iidʌbaadeewai hirig t'achdam hau deemk'ĩir jaaujim haajem. \v 56 Mag p'iidʌbaadëm hoobaawai chi dënnaan k'ĩir hëu hawia warre dauderraa nʌisijim hanʌm. Maimua hichdëu magwia haig narr k'ʌʌnag, —Hĩs pãachdëu mʌg hoobarm hoob chik'amnag jaaumiet hajim hanʌm. \c 9 \s1 Jesuu doce hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn pʌ̈itarr \r (Mt 10:5-15; Mr 6:7-13) \p \v 1 Maimua Jesuu hich k'apeen doce hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn hãbam haig t'ʌ̃rk'anaa hagdaujö juapá deemajim haajem, hich dënjö hõor mor heem mepeen jʌrk'ʌʌinaa mor masim k'ʌʌnjã monaau wënʌrraju hayaa hamk'ĩir. \v 2 Mag pʌ̈yaagpamua hamag magjim hanʌm: \p —Mua pãar pʌ̈i chirʌm, hõrag “Hẽwandamta t'umaam k'ʌʌn Pörk'aimʌʌ sim” ha jaaumk'ĩir, maimua hĩchab hamag “Pãar peerdʌju k'ai hirigta hʌdʌraa pãach Pörk'apibat” ha jaau wënʌrramk'ĩir. Mag wënʌrrʌmua hĩchab k'amor machagjã t'um pãrau monaau wënʌrrajugui ha jaaujim haajem. \p \v 3 Maimua hĩchab hamag, ’Pãach jua k'arr hërëubaadët, bʌ̃ʌrjã nem hinag harrba: bordón chuk'u, talegdijã chuk'u, ni t'ach ni p'atk'onjã hoob harrmiet; hich jãg hërëubaadët hajim hanʌm, k'ajũa t'eg jũajujã chuk'u. \v 4 Maimua pãach wënʌrrʌmpierr pãachig di jaaubarm degpai k'eeupaawai k'ãibat hajim hanʌm, pãach maigmua wët nʌm hora. \v 5 Mamʌ p'öbör hee ni hãbmuajã pãach hamach deg dubpiba ni pãach hiekjã hũrba habaawai warre hamach dak'ĩirwe pãach bʌ̈ gaaim jẽb hʌʌrp'ë hʌʌrp'ënaa pãachta hërëubaadët hajim hanʌm. Pãrau magmʌn magbarmuapai hamag “Pãachdëu jãg Hẽwandam hiek hũrba habarm gaaimua hich dʌ̈ita k'ĩir k'ap habat” hanʌmʌugui hajim hanʌm. \p \v 6 Mag, chadcha Jesuu hamachig mag jaaubaawai hërëubaadëwia p'öbördampierr jãga Hẽwandamau maach peerdʌajẽ ha jaau wënʌrrʌm dʌ̈i hĩchab durrpierr haaunaanpa monaau wënʌrrajim haajem. \s1 Herodeeu Jesús nem wau nʌrrʌm hũrtarr \r (Mt 14:1-12; Mr 6:14-29) \p \v 7 Rey Herodes hanʌmua hũrbaadëjim haajem nem t'um Jesuu wau nʌrrʌm. Mag hichdëu hũrbaadeewai k'ak'aisamjö haadëjim hanaabá, jũrram k'ʌʌnau “Juan chi hõor pör choomieta hiiu p'iidʌwia nʌrraichëm” ha jaauchëchëk'am hũrwia. \p \v 8 Mag nʌm dʌ̈i hirua hũurwai hãaur k'ʌʌnau jũrr, “Elías warrgar Hẽwandam hi jaaujerrta höbërchëwia jãg nʌrrʌm haajem” ha jaau nʌm dʌ̈i hagjö bigaaum k'ʌʌnau jũrr, “Elías k'abam k'ai jãan chadcha jöoingar Hẽwandam hiek jaaujerrta deeu p'iidʌwia jãg nʌrrʌm” ha jaauchë naajim hanʌm. \v 9 Mag bĩi wëjöm hũrwia chi Herodeeu hich hödegpai, “Keen, magaag Juanan mua hö t'ʌappʌ̈ipitarrau. Magan, ¿k'ai hajuma hõrau mag bĩi t'ʌnʌm?” haajeejim hanʌm. Mamʌ parhooba mag jaau t'ʌnʌm gaaimua hichdëuchata hi dʌ̈i hoom k'õchag sĩejim hanaabá. \s1 Jesuu hõor cinco mil jãhogtarr \r (Mt 14:13-21; Mr 6:30-44; Jn 6:1-14) \p \v 10 Mag doce hich Jesuucha pʌ̈itarr k'ʌʌn wënʌrrʌʌ hawia bardʌtk'acheeu hamachdëu nem wau wënʌrrarr t'um hirig hĩgk'achëjierram haajem. Magbaawai chi Jesuu chawag ham p'ë harrjim haajem, p'öbör Betsaida hanʌm higaau hõor chukag hee. \v 11 Mamʌ hõrau mag hi petam k'augpʌ̈itarr haawai hi hẽudee pochag wëtjim hanʌm. Mag wëtwia hich haar bardʌtk'abaimaawai Jesuu hamag, —Hʌ̈u pãar bëejimgui hawia, warag hamag, Hẽwandamta t'umaam k'ʌʌn Pörk'aimʌʌ simgui hajim hanʌm. Pãar peerdʌju k'ai, hirigta hʌdʌraa pãach Pörk'apibat ha jaaumajim haajem. \p Mag jaaumamua hĩchab mor masim k'ʌʌnpa monaaupʌ̈imajim haajem. \v 12 Mag hõor monaaupʌ̈pʌ̈ik'am hee, warag hedau k'ëuju gar pabaadeewai chi doce hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnau hi haig bëewia hirig, —Mʌig maach hõor chukag heeta nʌpí, p'öbör hee wa di dak'a nʌnʌidʌm hee k'ãijã hamag wëtpi jaaubá hajierram hanʌm, magʌm haar t'achdam k'öwia k'ãimk'ĩir. \p \v 13 Mamʌ magbaawai Jesuu jũrr hamag, —Ham pʌ̈iju k'ãyau, pãachdëuta hamag t'ach deebat hajim hanaabá. \p Magbaawai jũrr hamachdëu magjierram hanʌm hirig: \p —Maar k'öju chuk'u nʌm hamag deeg; hãba pandamta cinco wai nʌm dʌ̈i hãwarrdamta dau numpai wai nʌm. ¿Jãga hõor pöm mʌg t'ʌnʌm marau jãhogbarju? ¿Wa p'öbör heeta marau k'öju për hawaan wëtjuwa? hajierram hanʌm. \p \v 14 Mag hõor pöm t'ʌnʌm hee hemk'ooin happai cinco miljö naajim haajem. Magbaa Jesuu hamag, —Hõrag jaaubat hajim hanʌm, hãbam haigpai poso de cincuenta en cincuenta k'ĩk'ĩratdö jupk'amamk'ĩir. \p \v 15 Mag chadcha hi hipierraa hõrag jaaubaawai t'um hich mag poso p'ʌʌr hohood hap'öbaadëjim haajem. \v 16 Magbaawai hich Jesuu mag pan cinco narr chi hãwarrdam numpai narr dʌ̈i hãba p'ë hauwia, hʌ̃gt'aag heerpanaa, Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa, t'orreuwia, hich k'apeenag hʌapʌ̈imajim haajem, jũrr hõrag jigmamk'ĩir. \v 17 Mag jigmamua t'umaam k'ʌʌn biwaauwia himie p'öbaadeewai chi pan hãwarr dʌ̈i sobtarrau t'ʌbʌt doce hipiirk'a haujim haajem. \s1 Pedroou jaauwai Jesuun warrgarwe hich Hẽwandamau pʌ̈iju haajerrau ha jaautarr \r (Mt 16:13-19; Mr 8:27-29) \p \v 18 K'ãai hãb Jesús hich dʌ̈i doce hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn dʌ̈i hõor chukag hee mawia Hẽwandamag jëeu sĩejim haajem. Mag jëeu dichwia hamag, —Hõrau mʌ higwia hiyʌ̈ʌ nʌm hũurwai, ¿ham hiek mʌ k'ai haajẽ? ¿Pãrau hũrba haajẽ? ha jëeujim hanʌm. \p \v 19 Magbaawai hamachdëu magjierram haajem: \p —Ham hiek pʌ Juan chi hõor pör choomie haajem; deeum k'ʌʌnau jaauwai, pʌʌta Elías haajem, warrgar Hẽwandam hi jaaujerr; maagwai pogk'a jaauwai pʌ sĩi warrgar hagjö Hẽwandam hi jaaumie harrta deeu hiiu p'iidʌwia nʌrraichëmjã ha jaaujem ham dën hajierram haajem jũrr hirig. \p \v 20 Hichig magbaawai, jũrr hamachigcha, —¿Ma pãachdëujãma, pãrau k'ĩirjuawai mʌ k'ai hagá? ha jëeujim hanʌm. \p Magbaa Pedroou hirig, —Pʌʌn Cristoou, har warrgarwe hich Hẽwandamaucha hõor peerdʌ haumk'ĩir pʌ̈iju jaaujerr hajim hanʌm hirig. \p \v 21 Pedroou hichig magbaawai, —Chadcha pua hag heyaa jaaubapʌ̈imkë hajim hanʌm, mamʌ hoob bʌ̃ʌrjã chik'amnag jaaum hajim hanʌm. \p Warm k'ʌʌnagjã jaaupibajim haajem. \v 22 Maimua magjim hanʌm: \p —Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa chadcha dau hap'ʌʌ haju haai chirʌm. Mʌ dau hãauk'a hisegwia Jerusalenpie jöoin chi t'et'em k'ʌʌnau p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌnaupa Moisés hiek jawaag chi machnaan dʌ̈imua mʌ t'õomk'ĩir pʌr deeju. Mamʌ mag hamau mʌ t'õowiajã k'ãai t'ãrjupam hee p'iidʌwia deeu mʌ hiiu chirsijugui hajim hanʌm. \p \v 23 Maimua t'umaam k'ʌʌnag heerpa heerpanaa, —Chadcha pãrau mʌ hiek pãach t'ãraucha hʌ̈k'a nʌm k'ai, magan mua nem waupi jaau chirʌm happaita waubat hajim hanʌm, “Mʌchdëuta k'ap chirʌm mʌchdëu nem wauju” ha hiek'aba. Mʌ gaaimua chik'amnau pãach dau hap'ʌʌ t'õoju k'ĩirjuwia k'ãijã magʌm higba, waragta hʌ̈k'anaat. \v 24 Har chi mʌg jẽb gaai mʌ gaaimua bʌ̃ʌrjã p'it'urg haumap'a wënʌrrʌm k'ʌʌn chan meem hedjã hʌ̃gt'ar höbërbamgui hajim hanʌm. Magarrau har chi mua nem jaau chirʌm waum k'õchgauta hamach nemjã k'ĩirjuba sĩi warag mʌ gaaimuata dau hap'ʌʌ hanʌm k'ʌʌnan chadau hʌ̃gt'archa höbërjugui hajim hanʌm. \v 25 Pãrau hoowai, ¿k'an hajaug sĩ hajim hanʌm, woun hãbmua mʌg durr t'um hichdëupai jʌ̃a wai sĩsim, mamʌ mag sim meebaadee k'ĩmie durr petam; hirua hich durr t'um hich dʌ̈i harrju haai sĩ? Pöd harrbamgui hajim hanʌm. \v 26 Hãb k'ãijã mʌ gaaimua wa mʌ hiek jaauju k'ãijã hõor dak'ĩir chigaa hamʌn, mag mʌch chi Hemk'ooi Hiewaajã t'umaam k'ʌʌn Pörk'anaa mʌch Haai dʌ̈i hʌ̃gt'ar hi chognaan t'ʌnʌm k'ʌʌnpa mʌg durr chachaan bëem hedjã muajã hĩchab hich k'ĩircha heerpanaa chigaa warag, “Mua, bʌ̃ʌrjã pʌ k'augba chitʌm” hajugui hajim \v 27 Cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au hãaur k'ʌʌn cha mʌ hiek hũr nʌm k'ʌʌn chan mʌchta t'umaam k'ʌʌn Pörk'a bëeju hedamjö haadëm hoobam haigjã meebajugui hajim haajem Jesuu hich k'apeenag. \s1 Jesús sĩi bʌ̃ʌmjö haaderr \r (Mt 17:1-8; Mr 9:2-8) \p \v 28 Mag hich k'apeen hãaur k'ʌʌnag hamach daúa hich hoopiju jaautarr k'ur seman hãbjö nʌm hee, durrsĩ gaai Hẽwandamag jëwaan mamua hich dʌ̈i p'ë harrjim haajem Pedro, Santiago maimua Juan. \v 29 Mag mam wëtwi hich Hayag jëeu simta, dëgölp sĩi bʌ̃ʌmjö haadëjim hanaabá, hich mor gaai k'ajũa jũa sĩerrpa. Maagwai chi k'ajũa chará sĩi p'uumjö haadëjim hanʌm, hich bäpgau. \v 30 Hi magbaadëm hee wounaan numí hi bigaau dʌnʌʌutk'achëwia hi dʌ̈i hiyʌ̈ʌ naajim haajem. Mag hi dʌ̈i hiyʌ̈ʌ narr k'ʌʌn, jöoingar Moisés k'ararr hajim haajem Hẽwandam hi jaaumie Elías k'ararr dʌ̈i. \v 31 Mag ham hiyʌ̈ʌ dʌnʌnʌidʌ haichëm dʌ̈i hĩchab pagt'ʌm daujö p'ʌr jẽer hat'amua mag hãsdaau narrta sĩi warag harar ham wʌʌ wai sĩsijim hanaabá. Ham hiyʌ̈ʌ narran, hich Hẽwandamaucha warrgarwe hich hi jaaumienag jaautarrjö, Jerusalén p'öbör hee hõrau hi t'õojuuta hig hiyʌ̈ʌ naajim haajem. \v 32 Mamʌ maagwai Pedro hich k'apeen numí hamach hãba wënʌrrarr k'ʌʌn dʌ̈i sĩi dap'ökgau pöd dau hẽebajujö t'ʌnʌmuata hoo naajim hanaabá, mag Jesús Moisés dʌ̈i Eliapa hiyʌ̈ʌ dʌnʌnʌidʌ nʌm. Maagwai hich Jesuun hagt'a sĩi bʌ̃ʌmjö t'ʌnʌm dʌ̈i hi k'ajũa chará p'uumjöta t'ʌnaajim hanʌm, hich bäpgau. \v 33 Mag hãba dʌnʌnʌidʌ naawia chi warm k'ʌʌn hi haigmua wëtaag hẽk'a nʌm hee, Pedroou hirig, —Maestro, hʌ̈u chi hagamjö nem hajaug maar mʌig nʌm, ¿jãgwia maadëu rãichdi t'ãrjup hëu haubá? hajim hanʌm, hãb pʌ hat'ee, hãb Moisés hat'ee maimua hãb Elías hat'ee. \p Mamʌ mag sim chan Pedroou hich hiek'a simjã k'augba simta mag hiek'a dʌnaajim hanʌm. \v 34 Mamʌ mag hi hiek'a dʌnʌm hee, jʌʌnt'umie baug bëewia ham jöodʌ hat'aicheewai jãp'ierr p'öbaadëjim hanaabá, hag hee hierr paauk'abaadëm hoowia. \v 35 Mag jʌʌnt'umie hee ham hierr paauk'abaadeewai hag heemua woun hiekjö, “Chamʌʌta mʌ Hiewaa, mʌchdëu jãsehne wai chitʌmʌu, hõor peerdʌ haumk'ĩir mʌchdëu jʌr hautarr. Hirua jaau simta hipierraa habat” ha hiek'abarm hũrjierram hanʌm. \p \v 36 Maimua chi woun hiekjö sĩerr k'ĩubaadëm dʌ̈i hĩchab chi jʌʌnt'umiejã chukk'u haadëm hee hoowai Jesús hich happai hoo dʌnaajim hanʌm. Mamʌ hamachdëu mag hootarrjã hag hed gaai chan bʌ̃ʌrjã deeum k'ʌʌnag jaauba, sĩi k'ĩuu nʌisijierram hanaabá, nem dau chig hooba harrjö. \s1 Jesuu chaai mor heem mepeer jẽupʌ̈itarr \r (Mt 17:14-21; Mr 9:14-29) \p \v 37 Hag noram hãspaau mam durrsĩ gaai naawi deeu hich k'apeen dʌ̈i jër paauk'abaadëm hee, ham k'ĩirp'ee hõor pöoma wëdurajim haajem. \v 38 Mag k'apan pos wëdurum heemua woun hãb hi haig bëewia hirig magchëjim hanʌm: \p —Maestro, mʌ chaaidam t'õt'õrrsö k'itʌm pʌ haig haibëejim. ¿Pua mʌ dau haug k'augwia hi monaaupʌ̈ibaju k'ai? Mʌ chan tag chaaijã chuk'u hãba mʌgdam happaita wai chirʌmgui hajim hanʌm. \v 39 Mʌg k'ërʌm hich bënëu barbaadeewain nem t'eegta baarjem. Di bäbäjä k'abaadëmua hähäik'am dʌ̈i sĩi hisap'unjã bau haadeejem. Mag di bäbäjäk'am pʌamjã higba t'ʌnʌʌ hawia bar dichdimaawain gaai machgau sĩita k'a haupihba haadeejemgui hajim hanʌm. \v 40 Chi mepeer höbeerpʌ̈imk'ĩir pʌ dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajem k'ʌʌnag mua jaautarrjã hamau pödbajierramgui haichëjim hanaabá. \p \v 41 Magbaawai Jesuu t'umaam k'ʌʌnag heerpanaa, —Pãran chadcha pãach t'ãar k'aibag gaaimuata pãrau chan jãg chaai Hẽwandamau monaaupʌ̈ijujã k'ĩirjuba nʌmgui hajim hanʌm. ¿Pãrau jãg Hẽwandam jua t'eeg simjã k'augbamjö nʌm sĩi hich jãgta mua hãwat chitaju haai chirʌ́ pãrau hoowai? ¿K'an hatchata pãrau mʌ pãach dʌ̈i chitapim hig nʌma hajim hanʌm, hajapcha hʌ̈k'aag? Magnaa jũrr chi hayagta, Mʌ haig pʌch chaai haipidú hajim hanʌm. \p \v 42 Mag chadcha chi hayau haidurum hee, chi chaai hich bënëu t'eega barbaadëmua warre jẽk'ʌt barwerbpʌ̈ijim hanʌm. Magbaawai Jesuu chi mepeer mag chi chaai mor hee simʌg meeurraunaa höbeerpi jaaubaawai warre höbërbaadëjim hanaabá. Mag chaai monaaupʌ̈iwia chi hayag, —Har k'ërʌm pʌ chaai hajim hanʌm. \p \v 43 Mag Jesuu chaai monaaubarm hoowia t'um haig narr k'ʌʌn dauderraa nʌisiwia Hẽwandamagta, “Hẽwandam, pʌchta chadcha mepeen k'ãyaujã chi jua t'ierriu. Mepeenau chan pöd pʌ dʌ̈i barbam” hajierram haajem. \fig |src="CN01729B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 9.37-43" \fig* \s1 Pʌaba Jesuu chik'amnau hich t'õoju jaautarr \r (Mt 17:22-23; Mr 9:30-32) \p Tagam k'ʌʌn mag dauderraa t'ʌnʌm hee, Jesuu hich k'apeenag magjim haajem: \p \v 44 —Hajap'a mʌ hiek'aagpam hũrwia k'ĩir heyaa wai nʌisit. Mʌigmua pömcha k'aba nʌm hee, mʌg mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa mʌg chirʌmʌn chi t'ierrnaanag pʌr deejugui hajim hanʌm. \p \v 45 Mamʌ chi k'apeenau Jesuu hamachig mag hiek'abarmjã warre k'ap'ʌ haju nem k'aba harr haawai pöd k'augbajierram hanaabá. Mag hamachdëu pöd k'augba habaawai hirig jëeujöjöo naawi warag hinagau jëeuba, hich magpai nʌisijim haajem. \s1 Chijãata hʌ̃rʌʌcha haju haai sĩ ha jaautarr \r (Mt 18:1-5; Mr 9:33-37) \p \v 46 Maimua wëtwia hamach happai hap'öbaadeewai, “Keena, magan mʌg nʌm haig, ¿chijãata hʌ̃rʌʌcha sim k'ai?” ha hiyʌ̈ʌ hap'öbaadëjim haajem. \p \v 47 Mamʌ Jesuu ham k'ĩirjug k'ap'ʌnaa ham t'ãarjã k'ap'ʌ sĩerr haawai, mag hiyʌ̈ʌ nʌm hũrbaa chaaidam jiir hauwia hich bigaau dʌnʌʌupi k'ërnaa hamag magjim haajem: \p \v 48 —Mʌg chaai hagt'a hich juau paba haawai serbiiba k'itʌmjö hõor t'ʌnʌm t'um mua k'õsi chitʌm. Pãrau mʌ dënjö mʌg k'it'ëem hãb k'ãijã jãsenk'awia pãach di haig haumʌn, magan pãrau mʌchchata mag k'ĩir jãsenk'abarmjö habarmgui hajim hanʌm. Mag pãrau hʌdʌraa pãach haig mʌ baarpi nʌm haiguin magan pãrau mʌ Haaijã k'õsi nʌm hanʌm, hichdëuta mʌ pʌ̈itarr haawai. Mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm: Har hamachdëupai k'ĩirjuawai t'umaam k'ʌʌn k'ãyaujã chaai bʌ̃rʌʌmdamjö serbiiba nʌm ha k'ĩirju nʌm k'ʌʌnta warm k'ʌʌn k'ãyaujã hʌ̃rʌʌcha nʌmgui hajim hanʌm chadcha, Hẽwandam dau na. \s1 Maach hichaaur k'aba simʌn maach higar sĩewaiu ha jaautarr \r (Mr 9:38-40) \p \v 49 Magbaawai Juanau Jesuug, —Maestro, marau woun hãb hoojimgui hajim hanʌm. Mag wounau hiek'amamua pʌ t'ʌ̃r t'ʌ̃rnaa hõor mor heem meperag höbeerpi jaaubaawai chadcha höbeerpʌ̈i maajeejim. Mamʌ maarjö pʌ dʌ̈i nʌrraba haajemuata mag sĩewai marau hirig tag hõor mor heem mepeen jʌrk'ʌʌipiba jaaujimgui hajim hanʌm. \p \v 50 Magbaa Jesuu magjim hanʌm hirig: \p —¿K'ant'ee pãrau hidëu hõor jua pʌrpiba hirig magjierrá? Maadëu nem wau nʌm hoowia maach hichaaur haba warag maach juapierr hoo sim k'ai, magan maan dʌ̈i maach higar sĩewaiugui hajim hanʌm. \s1 Jesuu hich k'apeen numiim k'ʌʌnag meeurrau sĩutarr \p \v 51 Ya Jesús deeu hʌ̃gt'ar hich Haai haar maimʌʌ haadeewai warag t'ãar p'ĩiuwia högk'aba Jerusalenag petajim haajem. \v 52 Mamʌ hich na di jʌrwia nem k'ĩir k'augamk'ĩir, hich k'apeen heem hõor jʌr hauwia pʌ̈ijim haajem. Magbaa mak'ʌʌnau hërëuwia Samaria durr p'öbördam pöm k'aba k'itʌm hee hi na di jʌrimajierram haajem. \v 53 Mamʌ chi Samariapienau Jesús sĩi Jerusalenagta mam ha hũrbaawai hi hat'ee chan di chuk'um hajierram hanaabá. \v 54 Magbaawai deeu bëewia mag hirig deebaju habarm jaauchëjierram haajem. Mag hũrbaawaita jũrr Santiagoou Juan dʌ̈imua, —Señor, ¿pua hoowai mag pʌrʌg di deebam hanʌm jũrr marau Hẽwandamag jëeuju haai nʌ hajim hanʌm, Elías k'ararrau jëeubaawai hatarrjö ham p'öbör pábaadëmua huurdʌ k'ëchpʌ̈imk'ĩir? Marag jaaubá hajim hanʌm Jesuug. \p \v 55 Magbaawai Jesuu hamag p'ʌʌrba hoonaa magjim hanʌm: \p —¿K'aíu pãrag jaauwai magta haju haai nʌm hajĩ, hõrau dich k'a hisëe haawai? [Chi mag hiek'aajem k'ʌʌnan bʌ̃ʌrjã Hẽwandam hiek hũrba haajem k'ʌʌnta mag hiek'aajemgui hajim hanʌm. \v 56 Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaan mʌg jẽb gaai hõor peerdʌ hawaanta bëejim. Mʌ mag mʌch garmua warag hõor hamach pekau hee durrum peerdʌ haubanaa sĩi höpʌ̈yaanjã bëebajimgui hajim hanʌm.] \p Mag warre ham kach dʌ̈ʌ hiek'apʌ̈iwia deeum p'öbördamag hërëubaadëjim haajem. \s1 Jesús dʌ̈i wënʌrram hig narr k'ʌʌn \r (Mt 8:19-22) \p \v 57 Mag hërëubaadëwia hagt'a barba wënʌrrʌm hee, hãbmua Jesuug, —Señor, mʌʌn pʌ mampierr pʌ dʌ̈i hich jãg chitajugui hajim hanʌm. \p \v 58 Magbaawai jũrr hich Jesuu hirig, —Pʌchdëu mag mʌ dʌ̈i chitam k'õsi chirʌm k'ai, marrau magan hajim hanʌm. Mamʌ pʌrʌg jaauk'imgui hajim hanʌm: mʌ k'ãyau pabʌ̈ heem nemchaain hamach k'ãaijem jẽbdi paraam; nem hichpanjã k'eeupaawai hamach k'ãaijem k'ãidu wai sĩsidʌm. Mamʌ mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa chan mʌg chitʌm haig k'ëubaadeewai k'ãyaag hajap'a werba chiraju didamjã chuk'u chitʌmgui hajim hanʌm. Pʌjã mʌjö magta chitam k'õsi chirʌm k'ai, marrau magan hajim hanʌm. \p \v 59 Maimua hãbak'aíg jũrr hich garmuata —Marrau mʌ dʌ̈i habaawai, jũrr magua, —Señor, magan hidëu nacha mʌ mʌch haai haar mawia hi dʌ̈i chirʌʌ hapibá. Mʌg hatag mʌch juadamaucha jöoi hauk'ër pʌabajeen chadau mua pʌ hogdʌba chitajugui hajim hanʌm. \p \v 60 Magbaawai Jesuu hirig, —Magju k'ãai warre mʌ dʌ̈ita marrau hajim hanʌm. Hidëu har hamach Hẽwandam hiek hʌ̈k'amaaugau chi t'õmjö nʌm k'ʌʌnag hamach binaan bëppibá. Mamʌ pʌ mag k'ãyau warag hõrag jaaubamí hajim hanʌm: “Ya Hẽwandam t'umaam k'ʌʌn Pörk'acheeg bëeimʌʌ sim. Pãar peerdʌm k'õsi nʌm k'ai, hichta hʌdʌraa pãach Pörk'apibat” ha jaaupet hajim hanʌm. \p \v 61 Magbaawai deeum haig sĩerrau hĩchab hirig magjim hanʌm: \p —Señor, mʌjã pʌ dʌ̈i hogdʌba chitaju hĩchab. Mamʌ hidëu nacha mʌch di haar mapibá hajim hanʌm, mʌch di haig durrum k'ʌʌnag “hayoo keena” hapʌ̈yaan. \p \v 62 Magbaa Jesuu magjim hanʌm: \p —Chi mʌ dʌ̈i nʌrrʌm woun chan hag na hichdëu parhooba nem waaujerrjã hagt'a k'ĩirju nʌrraju haai k'aba sim. Hirua magju k'ĩirju chirʌm chan, pöd Hẽwandam hat'ee nem hajap'a waubamgui hajim hanʌm. \c 10 \s1 Jesuu hemk'ooin setenta jʌr hauwia nunumdö pʌ̈itarr \p \v 1 Mag jũrram k'ʌʌnau Jesús dʌ̈i hogdʌba wënʌrraju ha t'ʌnarr k'ur maach Pör Jesuu hichdëucha hõor setenta jʌr hauwia k'ĩir sĩsied nunumdö pʌ̈yaagpajim haajem, hich na hich nʌrrajupierr. \v 2 Mag ham pʌ̈yaagpamua magjim hanʌm: \p —Chadcha Hẽwandam hi jaau nʌmʌn arrozdö pöm p'ur wëjömjöta p'idag pöoma sim; mag simta chi jaau wënʌrraju k'ʌʌn chan k'apan k'aba durrumgui hajim hanʌm. Magua mua pãragan, Hẽwandamag jëeubat ha chirʌmgui hajim hanʌm, warag hich hi jaauju k'ʌʌn k'apan jöp'ëecha hich hi jawaan pʌ̈imk'ĩir. \p \v 3 Maimua magjim hanʌm hamag: \p —Hërëubaadët. Mamʌ pãadë hũrbat: Mua mʌg pãar pʌ̈i chirʌmʌn, hõor k'aibagk'am heeta wënʌrraju haawai pãran oveja chaaindam k'um nem t'ʌnʌm hee pʌak'ʌʌibapʌ̈imjöta habarmgui hajim hanʌm. \v 4 Pãach jua k'arr hërëubaadët: p'atk'on chuk'u, putdijã chuk'u, maimua zapatdamjã pãach bʌ̈ gayam happai hat'aadët. K'ʌdau hee hõor hoowaijã hiyʌ̈ʌ dʌnʌnʌidʌ nʌʌ haba dichpetat hajim hanʌm. \v 5 Parhooba pãach wëtumpierr hõor deg duubwai saludaawia, “Maran maach peerdʌajem hiek jawaanta bëejim; pãach mʌg di hãbam degam k'ʌʌnau t'umaa hʌ̈k'ak'iin hʌ̈u hak'am” habat hajim hanʌm. \v 6 Pãrau mag jaau wënʌrrʌm hãbmua k'ãijã hʌ̈k'am k'õsi hʌ̈k'amʌn, hʌ̈u peerdʌwia Hẽwandamau hi hauju. Mamʌ hirua magbamʌn, magan Hẽwandamau mag woun heeg hooba, hi dʌ̈i hʌ̈u haju hatarr warag pãach dʌ̈ipaita hʌ̈u haju. \v 7 Mag pãach hʌ̈u jẽerpibarm degpai t'achjã k'öbat, dipierr t'ach k'ö wënʌrraba. Mua pãrag mag chirʌmʌn, mag pãach p'idk'a wënʌrrʌm gaaimua hõrau sĩi pãar jãhogju haawaita mag chirʌmgui hajim hanʌm. \v 8 P'öbör hee pãach dub wënʌrrʌmpierr pãach jẽer nʌm haiguim k'ʌʌnau nem deewai magʌmjã haba k'öbat. \v 9 Maimua hĩchab magʌm p'öbörpierr pãachdëu haaunaan hoomam monaaupetat. Mag monaaupʌ̈iwia hamag, “Pãrau hĩs mʌg hoobarmʌn Hẽwandamauta pãrag hich jua t'eeg hoopi sim” ha jaaubat hajim hanʌm hĩchab. \v 10 Mamʌ p'öbörpierr pãachdëu jaau wënʌrrʌm hũrmap'a ni hamach degjã pãach höbërpiba habaawai, kaaijã hee höbërnaa, pãach bʌ̈ gayam jẽb hʌʌrp'ë hʌʌrp'ënaa, hamach k'ĩircha magbat: \v 11 “Pãrau Hẽwandam hiek hiseg nʌm k'ai, ni pãar p'öbör heem jẽbdampaijã marau maach bʌ̈ gaai harrbam. Mamʌ ya pãrau k'ap'ʌ nʌisim, Hẽwandamau pãach heejã hich jua t'eeg hoopiju hatarr hoopiba habarm, pãachdëu hi hiseg nʌm gaaimua.” Magwia hërëubaadët hajim hanʌm. \v 12 Mamʌ mua pãrag mag chirʌm: Mag pãachdëu jaau wënʌrrʌm gaaimua pãar hisegbarm p'öbör heem k'ʌʌnan, Hẽwandamau mʌg durr hi hagk'am hed gaai Sodomapien k'ãyaujã hʌ̃rʌʌcha Hẽwandam jua machag hãwatjugui hajim hanʌm, hich Jesuupai. \s1 Jesuu hich nʌrraajerr p'öbör higwia hiek'atarr \r (Mt 11:20-24) \p \v 13 Mag hich hiek hiseg nʌm k'ʌʌn higwia, ’¡Hëh, hapdurr Corazinpien! hajim hanʌm. ¡Hëh, hapdurr Betsaidapienjã hagjö, Hẽwandamau ham hi hagk'am hed! Ham hee nem hooba haajem nem wau nʌmua Hẽwandamau hich juapá hoopitarr Tiro p'öbör heeta wa Sidón p'öbör hee k'ãijã wautarr hamuan, nawe hamau hamach k'ĩirjug k'aigbam hisegwia sʌrk'ak'am. Magtarr hamuan, hamau t'eerju t'eerwia hʌ̃r jupnaa, putiu pör börrnaa, k'oopa nʌm k'ʌʌn sʌrk'aajemjö sʌrk'ak'am. Magnaa hamau hamach mor hewag hãsie k'ĩirjuwia Hẽwandamag jëeuk'amgui hajim hanʌm, hamach k'aibag chugpaamk'ĩir. \v 14 Magua Hẽwandamau mʌg durr hi hagk'am hed Corazinpienta Betsaidapien dʌ̈i hirua masiicha waupʌ̈ijugui hajim hanʌm ham gaai, Tiropien dʌ̈i Sidonpien k'ãyaujã, hamachdëu hũrtarrta hʌ̈k'aba harr gaaimua. \p \v 15 Maagwai Capernaumpien higwiajã, ’¿K'an habarju? hajim hanʌm. ¡Hëh! Hamaun hamach t'ö nʌm, hamachta chi wäjäaun hawia. Hamaun hʌ̃gt'ar paauk'abaimaawaijã hamachta chi pörnaan k'aimajupii nʌm. Mamʌ jãk'ʌʌn chan Hẽwandamau hich haar höbeerpiba, warag k'ĩmie durrta bark'ʌʌipʌ̈ijugui hajim hanʌm. \p \v 16 Maimua mag hichdëu pʌ̈iju k'ʌʌnag magjim hanʌm: ’Pãar hiek hũrm k'õsi hũr nʌm k'ʌʌnau magan mʌ hiekta hũr nʌm hĩchab. Maagwai har pãar hisegbarm k'ʌʌnau magan mʌpata hiseg nʌm. Mag hamau mʌ hiseg nʌm k'ai, magan hamau mʌ Haaijã hĩchab dʌ̈i hiseg nʌm, hichdëuta mʌ pʌ̈itarr haawai. \p Mag ham wawik'a wai sĩewian chadau k'ĩir sĩsied nunumdö wëtpi jaaubaa hërëubaadëjim haajem. \s1 Jesuu setenta pʌ̈itarr k'ʌʌn deeu bardʌtk'achëtarr \p \v 17 Mag hërëuwia, wënʌrrʌʌ hat'urwia, deeu bardʌtk'acheeu honee magchëjierram maach Pör Jesuug: \p —Señor, chadcha marau pʌ higwia puata maar pʌ̈ijim hanaa mepeenagjã höbeerpi jaauwain sĩita magʌmjã haba, mepeenan höbërmaajeejimgui hajim hanʌm. \p \v 18 Magbaawai Jesuu hamag magjim haajem: \p —Pãrau mag höbeerpi jaauwai dösãt jua t'eeg chuk'u sĩi jẽk'ʌt p'ʌp'ʌrg petap'ʌm mua k'ap'ʌ chirajim. Jãguata hirua mʌ hök'ö sĩerrʌmgui hajim hanʌm, hichdëu mʌ jua jʌmbaju k'ap. \v 19 Mua pãar jua t'eeg hapijim, pãach garmuata mepeen dajẽk hamk'ĩir. Maagwai mʌchdëu pãrag nem waupi jaau chirʌm wau wënʌrrʌmta dösãtau pãar nemk'õrig hʌmnaa döjũrigjã hʌmwiajã pãar bʌ̃ʌrjã chig habaju, mʌ jua t'eegta pãar gaai sĩewai. \v 20 Mamʌ mag mepeenjã pãach garmuata jʌmpiba nʌm hawiapai chan hoob honee hamiet. Magarrau pãach t'ʌ̃rta ya hʌ̃gt'arm hẽsap gaai p'ã sĩsim gaaimuan chadau pãar honee haju haai nʌmgui hajim hanʌm, ya pãach Hẽwandam haarcha höbërju haawai. \s1 Jesús honee hatarr \r (Mt 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Mag hich Jesuu pʌ̈itarr k'ʌʌn deeu bëewia hichig honee nem hĩgk'abaichëm hũrbaawai hĩchab hich Jesujã Hẽwandam Hak'arau honee hapijim haajem. Mag hich honee haadeewai Hẽwandamag jëeumamua magjim hanʌm: \p —Tata, mua pʌrʌg hʌ̈u hajim ha chirʌm, pʌchta chadcha hʌ̃gt'arm magwe nem t'um mʌg wëjöm Pör haawai. Mʌ honee chirʌmgui hajim hanʌm, hõor hamach k'ĩirjug k'aug t'öwia nem t'um k'ap'ʌm k'ap'ʌm haajem k'ʌʌnaujã hamach peerdʌju hiek k'augba harrta jũrr pua k'ĩirjugdam meraa chaainjö k'it'ëem k'ʌʌnagta hʌ̈u k'augpibaawai. Chadcha puata nem hajap'a waaujem Tata hajim hanʌm, pʌchdëu juau ham dʌ̈i magju hatarr haawai. \p \v 22 Maimua jũrr chi haig narr k'ʌʌnagta magjim hanʌm: ’Nem t'um mʌg t'ʌnʌmʌn mʌ Hayau mʌrʌgta deejim. Mamʌ hãbmuajã k'augba sim, k'ai hagá mag Hẽwandam Hiewaa. Hãba hich mʌ Hayaupaita k'ap'ʌ simgui hajim hanʌm, chadcha mʌ hi chaairau. Mʌg nʌm haig hãbmuajã k'augba sim, k'ai hagá mʌ Haai. Hãba mʌch chi Chaairaupaita mʌch Haai k'ap'ʌ chitʌm. Bigaaum k'ʌʌnau k'ap'ʌ haju hawiajã mʌchdëu jaaubarm k'ʌʌnaupaita hĩchab hi k'ap'ʌ haju haai nʌmgui hajim hanʌm. \p \v 23 Maimua hamach hap pawia hich k'apeenag heerpa heerpanaa hamag, ’Honee habat hajim hanʌm, pãach jʌ̃gʌucha mʌ hiek hũr nʌm k'ʌʌn. \v 24 Cha mua nem wau chitʌm pãrau pãach daujãau hoo nʌmjö, warrgarwe Hẽwandam hi jaaumienau reinaan dʌ̈imua hamach daúacha hoom hiigjeejim, mamʌ pöd hoobajierram. Hamach jʌ̃gʌucha pãrau hũr nʌmjö hũrm hiigjeejim, mamʌ pöd hũrbajierram. Mamʌ pãrau magba pãach daúacha hoonaa pãach kachiucha hũr nʌm. Magua mua pãrag “Honee habat” ha chirʌmgui hajim hanʌm. \s1 Samariapierrdam nem hĩgk'aa \p \v 25 Maimua biek hãb Jesuu hõor k'apan t'ʌnʌmʌg jaau sim haig, chi Moiseeu p'ã pʌatarr hiek jawaag hat'ee chi machnaan heem hãb p'iidʌbaadëwia sĩi hi himeraa pʌr hawaagpai hirig magchëjim hanʌm: \p —Maestro, mʌrʌg jaaubá hajim hanʌm. ¿Mua jãgata haju haai chirʌ́ hʌ̃gt'archa höbëraag? \p \v 26 Magbaawai jũrr Jesuu hirig, —¿K'an ha p'ã sĩ Hẽwandamau hich hiek jöoingarwe Moiseeg p'ãpitarr gaai? ¿Pua hag gaai t'ʌ̃rba haajẽ? hajim hanʌm. \p \v 27 Magbaawai mag chi charrk'a chirʌmua magjim hanʌm: \p —Moiseeu Hẽwandam hiek p'ãtarr gaai, “Maach Pör Hẽwandam sĩi par hiiupai k'aba, pʌch t'ãrauchata k'õsi habá” ha sim; maimua hĩchab, “Pʌch k'apeenjã hagjö hagdaujöo k'a k'õsinaa daupii habá, pʌchjö wir haig” ha p'ã simgui hajim hanʌm. \p \v 28 Magbaa Jesuu hirig, —Hëera, chadcha pua hich hag heyaa jaaubapʌ̈imkë hajim hanʌm. Cha pʌchdëu k'ap'ʌ jaau chirʌmjö habamí pʌch k'apeen dʌ̈ijã. Pua chadcha t'umaam k'ʌʌn dʌ̈i magmʌn, pʌ hʌ̃gt'ar höbërjugui hajim hanʌm hirig. \p \v 29 Magbaawai chi charrk'a chirʌmua sëuk'a hichdëu k'augba chirʌm hawia deeu, —¿Chijã k'ʌʌn hagáma hajim hanʌm mʌ k'apeen mag mua daupii haju k'ʌʌn? \p \v 30 Magbaawai Jesuu hirig, —Mʌ hiek hũrbá, mua pʌrʌg jaauk'imgui hajim hanʌm: Woun hãb Jerusalenmua Jericoog k'ʌdau ma sim hee maa hajim haajem. Mag hi ma k'itʌmta nem jĩgmien k'apan höbërdʌtk'achëwia, hi nemdam t'um k'echt'ʌgnaa, hi mor gayam k'ajũadampa hẽer hauwia, warag p'ãr wai nʌmua chi meemjö haadeewai sĩi barpʌajierram haajem. \v 31 Mag chi meemjö jẽer k'ërʌm hee, hich hag k'ʌdau heepai p'ad maa hajim haajem. Mamʌ hichdëu mag hoo hat'aimaawai sĩi warag hagʌg hoobamjö dichjim haajem. \v 32 Maimua hag k'ur nʌʌpai hawia, deeu hich hag k'ʌd heepai majim haajem, Levinaan ha t'ʌ̃ʌrjem k'ʌʌn heem hãb p'adnaan dʌ̈i p'idk'a nʌmua ham juag hoojem. Mamʌ maguajã hi dak'a bëenaa, sĩi heerpapet hawia, warag hoobamjö hich mag petajim haajem. \v 33-34 Maimua mag warm k'ʌʌn hërëu dichtarr hẽudee hagjö maa hajim haajem Samariapierrdam, hich hag k'ʌd heepai. (Samariapien judionaan dʌ̈in hagdaujö jũrr chik'am k'a k'õchk'aba haajeejim. Mamʌ maagjerrta magʌmjã higba,) maguan chadau hichdëu mag hoobaimaawai, “Hëh, ¿jãan chijãg woundamta jãg dau hap'ʌʌ jẽer k'ërʌm?” hawia, warag haar mawia, hich hat'ee nemk'au pabʌ̈ olivo hanʌm dën vinodampa wai nʌrrarrau bënhëk'a hi mor mag pepet'or sĩsidʌm hee p'uurk'anaa, put hee pʌrëunaa, hich cabaai gaai hat'aadëjim hanʌm, hich dʌ̈i hãba. Mag harrwia, hõor jẽerjem deg hag dʌ̈i sĩeimajim haajem. \v 35 Maimua hag noram hãspaau ya hich ma nʌrrʌmua denariodam numí chi dik'ʌʌg werpʌawia magjim hanʌm: “Mʌg woundam hajap'a hoo wai chirsí. Pua hi monaau haum k'õchgau cha murua p'atk'on werpʌabajëm hʌ̃r k'ãijã werbamʌn, hoob k'ĩirjum” hajim hanʌm. “Mʌch bëewai, chi waaurbarm t'um mua deeu pʌrʌg p'agchëjugui” hajim hanʌm. Mag jaau pʌawia petajim haajem. \p \v 36 Mag hĩgk'a haaipawia, hich Jesuupai mag Hẽwandam hi jawaag chi charrk'a chirʌmʌg jëeujim haajem: \p —Pua k'ĩirjuawai ¿chijãata mag woundam hich happai ma k'itʌm hee k'apanaam k'ʌʌnau pʌrnaa mas deetarr hag k'apeer haju hayaa sĩ: chi p'ad, chi Levinaan heem, wa chi Samariapierrdam? \p \v 37 Magbaawai hichdëu, —Chi mag jẽer k'ërʌm hoobaimaawai hi dau haug k'augtarrma hajim hanʌm. \p Magbaawai Jesuu hirig, —Magan mawia hi dënjö pʌch hoomap'am k'ʌʌn hawia k'ãijã daupii habá hajim hanaabá. \s1 Jesuu Marta María dʌ̈i hoon matarr \p \v 38 Maigmua higbaadeeu hich k'apeen dʌ̈i hãba mamua deeum p'öbördam pöm k'aba k'itʌm hee barwia hʌʌi hãb Marta hanʌm di haig jẽerimajim haajem. \v 39 Mag Marta hanʌm heeum María ha t'ʌ̃r sim sĩejim haajem, hi dʌ̈i k'od hãbam. Mag María bëewi sĩi Jesús dak'a hi hiek'a simpai hũr hoo sĩsijim hanaabá. \v 40 Magʌmich Marta k'ʌrr higaau jua dʌ̈rrjã k'aba t'ʌnaajim hanʌm, hõor t'um jãhogaag hich happaimua p'iejãb waauwai. Mag hich jua dʌ̈rr k'aba haawai Jesús haig bëewia magchëjim hanʌm: \p —Señor, ¿pua hoowai hʌ̈u sĩ, mʌg mʌ jua dʌ̈rr k'aba t'ʌnʌm hee sĩi Mariaau jãg pʌ hiek'a simpai hũr hoo sĩeju? Jãg pua hirig jaaubá hajim hanʌm, mʌ juag hoon mamk'ĩir. \p \v 41 Magbaawai Jesuu hirig, —Marta, chadcha pʌ jua dʌ̈rr k'aba t'ʌnʌm mua k'ap'ʌ chirʌmgui hajim hanʌm. Hajap'a hõor jãhog haum k'õchgau pʌ k'ĩirjugan nem t'umaa wauju happaita k'ĩirju buburrk'am. \v 42 Mamʌ sĩi dich bi hat'eepai nem t'um wauju k'ĩirjuba hawiajã hʌ̈u sim. Mariaau pʌ k'ãyau hajapcha habarm. Jãg sim haig hirua Hẽwandam hiek hũrm k'õchgauta pʌ juagjã hooba habarm. Maagwai mua pöd hirig hũrpiba jaauju haai k'aba chirʌmgui hajim hanʌm. \c 11 \s1 Jesuu jãgata maadëu Hẽwandamag jëeuju haai nʌ ha jaautarr \r (Mt 6:9-15; 7:7-11) \p \v 1 Biek hãb Jesús hich Hayag jëeu sĩejim haajem. Mag jëeu haaipabaadeewai hich k'apeen heem hãbmua hirig, —Señor, jãg Juanau hich dʌ̈i wënʌrrʌm k'ʌʌnag Hẽwandamag jëeu nʌm jaautarrjö, magan maragjã hagjö jaaubá hajim hanʌm, maraujã hĩchab hirig jëeu k'ap'ʌ haag. \p \v 2 Magbaawai hichdëu hamag magjim haajem: \p —Pãach Hẽwandamag jëeuwai magbat: \q1 “Hẽwandam, pʌʌta maar Haai hʌ̃gt'ar chiraajemʌu. \q1 Pʌch happaita chadcha pekau chuk'u chitʌm. \q1 Pʌrʌgta marau maach dʌ̈i pʌchdëu hampierr hapinaa pʌchta t'umaam k'ʌʌn Pörk'apim k'õsi nʌm. \q1 [Hʌ̃gt'arjã jãg pʌchdëu nem waupi jaau nʌm happai waaujemjö, mʌg jẽb gaaijã t'um pʌchdëu jaau simjöta hapim k'õsi nʌm.] \q1 \v 3 Hed hëepierr pua marag k'öjudam deebarju. \q1 Hẽwandam, maar pekau t'um chugpaabapʌ̈i, \q1 \v 4 maimua har marau maach dʌ̈i k'aigba habarm k'ʌʌn dʌ̈i tag magʌm hiek higba hich mag k'ĩir hok'oopäaijemjö maar dënjã k'ĩir hok'oobapʌ̈i. \q1 Hoob pua hʌdʌraa chan maar pekau hee burrpi chiram. \q1 [Mag k'ãyau warag maar t'ʌa wai chirsí, p'it'urg chuk'u dösãtau maar hichig paa haum hugua]” ha jëeubat ha jaaujim hanʌm hamag. \p \v 5 Mag jaau dichwia jãga Hẽwandamag jëeuju haai nʌm ha k'ap hamk'ĩir hĩchab hamag magjim hanʌm: ’K'anim nemjö pʌ pʌch k'apk'ʌʌn hajap'am wai chirʌm. Maimua ya hedacha pam hee hi haar mawia pua hirig, \v 6 “Kakë, mʌ haig mʌ k'apk'ʌʌndam barbaichëmʌg nemdam deejujã chuk'u chiraawai pʌ haig t'achdam jëeu hawaan bëejim” haimaawai, \v 7 hirua hierrmua jũrr pʌrʌg, “Hidëu mʌ k'ajap'a k'ãaipibá. Ya mʌ put hee chirʌm; mʌ chaainjã ya k'ãidʌtk'a t'ʌnaawai pöd mʌ pʌ haar puertdi wewaanjã mabam; pʌ nem hig sim pöd mua deepʌ̈ibam” hak'iin, ¿jãgaju k'ai? \v 8 Mua hoowai chan warmua mag hiek'awiajã chadcha hirua hichdëu nem jëeu sim hig sim k'ai, hichiita hirua warag pʌaba jëjëeu haju. Mag jëjëeuk'am, ¿jãga mag p'iidʌwia hirua hau deeba habarju? Hichiita hi p'iidʌjugui hajim hanʌm. Mamʌ mag hich k'apk'ʌʌnau nem hig sim hawia k'abam. Hi p'iidʌjuun, sĩi hidëu hich k'ãaipiba haawaita hirua nem hig sim hau deen p'iidʌju. \v 9 Hich jãgta haajemgui hajim hanʌm hagjö Hẽwandamag jëeuwaijã. Magua mua pãragjã pʌaba jëeubat ha chirʌm. Magta pʌaba jëeu nʌmʌn, pãachdëu nem higbarm hirua deeju. Pãrau hi jʌrmʌn, hi baauju. Hi sim haar dubaag pãach weeu haupi jëeumʌn, hirua pãar weeu hauju. \v 10 Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, har hõor nem jëeu paraam k'ʌʌnagan nem deeb k'aba deejem. Har hamachdëu nem hinag hig nʌm pʌaba jʌr nʌm k'ʌʌnau baaujem. Maagwai hĩchab chi puertdi sirbaichëm k'ʌjã weeu hauwia dubpiejem. \p \v 11 ’¿K'aíuta mʌg sim haig hich chaairau t'ach jëeubaa mokdauta p'ëdeeju k'ai? ¿Wa hãwarr k'ãijã chaairau jëeubaawai hãwarr deeju k'ãyau nemk'õrta t'õo deeju k'ai? \v 12 Wa magba, ¿nemhãudam k'ãijã jëeubaawai nemhãu hawia döjũrta hau deeju k'ai? Ni hãbmuajã magbamgui hajim hanʌm. \v 13 Pãar hö hãk'ãraa k'it'ëem k'ʌʌnaujã pãach chaainau nem jëeuwai ¿nem hajap'amjã hĩgk'aba deeba haajẽ? Hich jãgta haajemgui hajim hanʌm maach Haai hʌ̃gt'ar chiraajemuajã hagjö. Chadcha t'ãrau hichig jëeu simʌgan hirua hich Hak'aarjã deeb k'aba deejugui hajim hanʌm. \s1 Hõor hiek meperauta Jesuug juapá dee sĩejim haajem \r (Mt 12:22-30; Mr 3:20-27) \p \v 14 Biek hãb Jesuu woun mor hee bën k'aigbam wai sim monaau sĩejim haajem. Mag bënëu chi woun pödjã hiek'apiba sĩi hichʌp wai sĩejeejim hanaabá. Mamʌ Jesuu chi bën höbeerbapʌ̈im bʌ̈rre chi woun deeu hiek heerdʌ sĩsiewai hiyʌ̈ʌ haadëjim hanʌm. Mag hoowi t'umaam k'ʌʌn dauderraa naajim haajem. \v 15 Mamʌ hãaur k'ʌʌn dʌ̈i haig hoo narr k'ʌʌnau, —Jãg Jesuun dösãtnaan pör Beelzebú dʌ̈i bën dötarr haawai hag juapaauta jãg hõor mor heem mepeenjã dau daau jʌrk'ʌʌi nʌrraajemgui hanaajim haajem. \p \v 16 Magbaa jũrr hãaur k'ʌʌnau hamach hödegpai, “Daau chadcha hirua Hẽwandam juapá wai chirʌm k'ai, deeum nemjã hompaa hat'aju” hawia hirig, —Magan chadcha pʌchta Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr chaar k'ai, hedjã hee maadëu nem hooba haajem hompaa hat'á pʌch hiek'au hajierram hanʌm hirig. \p \v 17 Mamʌ magbaa hichdëu hamau k'ĩirju nʌm hajap'a k'ap'ʌ sĩerr haawai hamag magjim hanʌm: \p —Pãrau hoowai, gobiernoou hich higar nʌm k'ʌʌn jãrrcha t'öonaa hamach wir haigpai wërbʌpik'iin, ¿mag gobierno warre k'ʌt mabaju k'ai? hajim hanʌm. Jöoi hãb simua k'ãijã hich chaain dʌ̈ipai meeuk'awia hamach wir haigpai wërbʌk'iin, warag haaidʌjugui hajim hanʌm. \v 18 Hich magta haju hagjö dösãtjã. Hich k'apeen dʌ̈ipai wir haig wërbʌ nʌmua hamach höpʌ̈pʌ̈i hamʌn, pöd hich mag jua t'eeg k'aba sĩerraju, hamachdëupai hamach k'ëchmaawai. Pãar hiek mag mua dösãtnaan pör Beelzebú juapaauta mepeenjã hõor mor heem jʌrk'ʌʌi chirʌm hanʌm, \v 19 chadcha Beelzebú hag juapaauta mua bën k'aigbamjã jʌrk'ʌʌi chitʌm k'ai, magan har pãach heepaim k'ʌʌnaujã hagjö hi juapaauta mepeen jʌr wërp nʌm. Mag nʌmta ¿jãgwia pãrau mak'ʌʌnag chan bʌ̃ʌrjã magʌm haba nʌ? hajim hanʌm. ¿Chadcha hich Hẽwandamauta hamag magamk'ĩir hich juapá dee sim pãachdëu k'ap'ʌ naawai k'abá? Pãar hiek mag chi dösãtaupaita wir haig hich k'aibag waaujem hanʌpí, magan jãg chi mʌ dënjö dau daau mepeen jʌr wërp nʌm k'ʌʌnagchata jëeu hoobat daau hamau chadcha dösãt juapaauta jãg jʌr wërp nʌm habarju pãrag. Pãach chi mʌrʌg mag hiek'a nʌm k'ʌʌnta hag heyaajã k'aba hiek'a naabahab. \v 20 Muan chadcha Hẽwandam jua t'eegauta mepeenjã jãg jʌr wërp chitʌm. Mag mepeenjã mua jʌr wërp chirʌm gaaimua pãrau k'ap'ʌ haju haai nʌm, ya hich Hẽwandam chi jua t'ierrta pãar hee sĩeichëm. Mamʌ magʌmjã pãrau k'augba nʌmgui hajim hanaabá. \p \v 21 ’Dösãtan woun hãb chi jua t'ierrta jierrnem dʌ̈i hajap k'ĩir k'augwia hich di t'ʌa simjöta sĩerrʌmgui hajim hanʌm, nem jua t'eeg. Mag sĩewaita, hi k'ãyau jua heegpaimua chan hi sim haig hi nem bʌ̃ʌrjã chig habam, hich jua hee t'ʌnaawai. \v 22 Mamʌ hãb hi k'ãyau t'et'echaramua bëewi, hi dʌ̈i wërbʌwia hi pödbapäaiwain chadau, hirua hich jierrnem t'ö chirarr t'um k'echt'ʌg hauwia hi juagam nemjã jũrr hich dënk'a hauju, hag dʌ̈i hichdëu hampierr haag. Magua mʌʌta dösãt k'ãai jua t'eeg chiraawai muata hõor heem mepeenjã jʌr wërpju haai chirʌm. \v 23 Magua mua mag chirʌmgui hajim hanʌm: Har chi mʌ higar k'aba sim woun hichta dösãt higar sim; maimua Hẽwandam hiek hʌ̈k'api hawaag mʌ hipierr hõor hãbamʌg jʌr p'ëba simuan waragta jʌr wërp simjö simgui hajim hanʌm. \s1 Bën hãk'ãar deeu hõor mor hee sĩeicheewai jãga haajẽ \r (Mt 12:43-45) \p \v 24 ’Bën k'aigbam hõor mor heemua jʌrpäaiwain warp hõor chukag hee p'ʌrëu nʌrraajem. Mamʌ pöd hich sĩeimaju baauba habaawai k'ĩirju sĩi hawia, “Deeu mʌch chiraajerr deg chiraimaag majugui” hawia, deeu hich hag woun jʌrmaajem. \v 25 Mag mawia hooimaawai, chadcha di chaarta hajap t'ũapwia hãbamʌg nem p'ëwia hãk'a t'ʌnʌmjö, dijã parii hooimaajem. \v 26 Mag dijã parii hoobaimaawai, deeu mawia, hich daumaai hich k'apeen hich k'ãyau k'aigbacharam k'ʌʌn siete jʌr hauwia, deeu mag woun mor hee naaicheejem. Magbarm haigmua chi wounjã warr hich sĩerr k'ãyau warag hat'uucha k'aigba sĩsiejem. \s1 Hʌ̃rʌʌcha honee nʌm k'ʌʌn \p \v 27 Jesús mag hiek'a sim hee, hʌʌi hãbmua k'apanag heemua hirig, —Pʌ t'aabawia hich jũd gaai pʌ döpi bãautarr hʌʌita Hẽwandamau hʌ̈ucha hajim chadcha. Dich chaaita jãg k'itak'iin maach honee k'itajugui hajim hanʌm hirig. \p \v 28 Magbaawai jũrr hichdëu, —Jãan chadaugui hajim hanʌm, mamʌ mag k'ãyau har Hẽwandam hiek jaau nʌm hũrwia hi hipierraa nʌm k'ʌʌnta hʌ̃rʌʌcha honee haju haai nʌmgui hajim hanʌm. \s1 Nem hooba haajem waupi narr gaaimua Jesuu hõor k'ĩir hiek'atarr \r (Mt 12:38-42; Mr 8:12) \p \v 29 Warag hõor pöm hich haig p'ẽeudʌdʌk'am hee, Jesuu hamag hiek'amamua magjim haajem: \p —Hĩsim k'ʌʌn chan warag chi hajaugjã chuk'uta t'ʌnʌm. Hoo nʌmjömta warágata hamachdëu nem hooba haajempata k'ĩirpierr hompaa haupi jaau nʌm. Mamʌ mua pãar hipierraa nem waubamgui hajim hanʌm. Mag k'ãyau Hẽwandamau Jonás dʌ̈i harrjö habarm gaaimuata mʌch jua t'eeg hoopiju. \v 30 Warrgar jöoi Jonás haajerr nemmeeurrk'an buch hee k'ãai t'ãrjup sĩet'urtarr gaaimua Nínivepienau Hẽwandamau hi pʌ̈itarr k'aug hautarrjö hĩchab, mʌch chi Hemk'ooi Hiewaaujã hagjö mʌch hiiu p'iidʌbarm gaaimuata pãrag k'ap hapiju, chadcha hich Hẽwandamauta mʌ pʌ̈ibarm. Mamʌ magʌmjã pãrau hʌ̈k'abajugui hajim hanʌm hichdëupai. \v 31 Magua, har hĩs mʌg jaar hõor mee nʌm k'ʌʌn Hẽwandamau mʌg hatag ham p'iriutk'a hauwia chachbarm jaar, Sabá hanʌm durrmua rey Salomón hoon bëetarr hʌʌiraujã hich hipaarmua hĩchab pãar k'aibagta Hẽwandamag hĩgk'a t'ʌnʌʌuju. ¿Jãgwi? Hí pãar k'ãaijã warpmuata Hẽwandamau rey Salomonag k'ĩirjug deetarr hiek'a sim hũraan bëetarr haawaima. Mag k'ãai pãar wir haig nʌm k'ʌʌnau mʌ Salomón k'ãaijã hʌ̃rʌʌcha chirʌm hiekta hũrmap'a nʌm. \v 32 Mag Hẽwandamau hõor hi hagk'abarm hed Nínivepienaujã hĩchab hamach hipaarmua pãar k'aibagta warag Hẽwandamag hĩgk'a t'ʌnʌʌuju. ¿Jãgwi? Jonaau Hẽwandam hiek hamach haar jaaubaimaawai hamau magʌmjã haba hʌ̈k'atarr haawaima. Mamʌ hĩs mʌ Jonás k'ãyaujã hʌ̃rʌʌcha chirʌmuata Hẽwandam hiek jaau chitʌmjã pãrau hʌ̈k'amap'a nʌmgui hajim hanʌm, hamach k'ĩircha. \s1 Maach mor gayam hõtdau \r (Mt 5:15; 6:22-23) \p \v 33 Maimua mag jajawagmamua hich Jesuupai, ’Mua mag hõtdau paanaa sĩi hag hʌ̃r bat'ẽeu k'öo sĩu nʌm hooba chitʌmgui hajim hanʌm. Hõtdaun paanaa hõor dau garta hausĩiujem, t'umaam k'ʌʌn dau hararaa hamk'ĩir. \v 34 Maach daun hõtdaujöta simgui hajim hanʌm, maach mor gaai. Maach daujãata hajap'a sim haiguin nem t'um dawaata hoojem. Hich hagjöta simgui hajim hanʌm maach t'ãarjã. Hẽwandam hiek hʌ̈k'anaa maach t'ãarta hajap'a sim haiguin nem t'um Hẽwandamau k'õsimjöta waaujem. Mag nʌm haiguin hararag hee nʌmjöta nʌm. Mamʌ magba hagt'a pãach pekau heeta nʌmʌn magan pãran sĩi k'ĩchag hee jʌrk'a jʌrk'a nʌmjöta nʌmgui hajim hanʌm. \v 35 Magua k'ĩirjug paraa haajeet. K'ĩchag hee nʌmjö nʌmta pãach t'ãar hajap'a nʌm hawi hoob Hẽwandamag pãach hisegpimiet hajim hanʌm. \v 36 Mamʌ pekau gaaimua k'ĩchag hee k'aba nʌmjö nʌm k'ai, magan chadcha pãar hararag chaar heeta nʌm, Hẽwandam dʌ̈i. Mag hamʌn magan hõtdaúa pãar k'ĩirp'ee wʌʌ wai nʌm bʌ̈ʌg nʌmjöta nʌmgui hajim hanʌm, hi dʌ̈i. \s1 Jesuu fariseonaanag hiek'anaa chi machnaanagjã hiek'atarr \r (Mt 23:1-36; Mr 12:38-40; Lc 20:45-47) \p \v 37 Mag hich Jesús hiek'a höbaadëm hee, hãb Moiseeg Hẽwandamau hich hiek p'ãpitarr hajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌn heemua hi t'ach k'oon hëeurrjim haajem, hich di haar. Magbaawai Jesuu hi dʌ̈i mawia, barwia, hãba p'ʌʌr k'öp'öbaadëjim haajem. \v 38 Mamʌ mag chi Jesús hëeurrtarr wounau hoowai Jesús jua hʌbata t'ach k'öbaadëjim hanaabá. Magbaa hich hödegpai, “Waa, hidëu maach jöoinau jaaujem k'augbamjö jua sũgbata t'ach k'ö chitabaa” hajim hanʌm. \p \v 39 Mamʌ maach Pör Jesuu mag wounau hich hödeg mag simjã k'ap'ʌ sĩerr haawai hirig, —Mʌ hiek hũrbá hajim hanʌm hirig. Pãar fariseonaanan pãach pem haawai sĩi juagam nem chi hʌ̃rʌm memerk'ögpaita hajap'a hʌk'ak'a haju k'ĩirju sĩerrjëemgui hajim hanʌm, mag memerk'öm hee k'ãijã döbaawai Hẽwandam dau na pekau waumaaugau hawi. Mamʌ pãachdëu chik'am nemdamjã jĩgk'a pãach dënk'a haunaa chik'am k'aibag wau nʌm gaaimua pekau pöm nʌm chan hisegba ni Hẽwandamag chugpaapi jëeujujã k'ĩirjuba sĩerrjëemgui hajim hanʌm. \v 40 Pãar chi k'ap'ʌm k'ap'ʌm haajem k'ʌʌnta, ¿jãga jãg k'ĩirjug chuk'umjöta nʌma? hajim hanʌm. ¿Pãrau k'ĩirjuawai Hẽwandamau hʌ̃rʌm nempai hoonaa pöd pãar t'ãar hooba haajẽ, mor hee hierr sĩewai? ¿Nem t'um hichdëupai wautarr k'abá? \v 41 Nem hajap'a jã hʌk'ak'a haju k'ãyau, pãach k'aibagta Hẽwandamag chugpaapi jëeubat hajim hanʌm. Mag pãar morjã t'um hajap'a nem jã hʌk'a t'ʌnʌisimjö sĩsiewain chadau hap'ʌʌm k'ʌʌnagjã nem deem k'õsi deeju. \v 42 Mamʌ ¡hëh, hapdurr hajim hanʌm pãar, fariseonaan, Hẽwandamau Moiseeg hich hiek p'ãpitarr hiek hajapcha hʌʌrk'aajem haajem k'ʌʌn! Pãrau chadcha Moiseeu deepi jaautarrjö t'um pãach di hũjãrram nemjĩirdam bʌ̈ daiicharam gayampa Hẽwandamag ofrendak'a deejem. Mag naab mamʌ, jũrr wir haig pãach k'apeen dʌ̈i hagpierraanaa Hẽwandamjã k'õsi haju chan bʌ̃ʌrjã k'ĩirjuba sĩerrjëemgui hajim hanʌm. Pãrau hʌ̃rcha Hẽwandamta k'õsi haju haai nʌmgui hajim hanaabá. Magnaan chadau pãachdëu nem dee nʌmjã hich jãg dee wënʌrraju haai nʌmgui hajim hanʌm hĩchab. \v 43 Magnaa hamag, Pãran pãach Hẽwandam hiek jaaujem deg weetwaijã pãachta pörgarcha t'umaam k'ʌʌnag k'ĩir jʌrk'a juupjerram, pãachta hajapcha nʌm hawia. Maimua kaaijã hee weetwaijã t'umaam k'ʌʌnau pãachig saludaa nʌmua pãach t'ö hiek'apim k'õsi sĩerrjëemgui hajim hanʌm, hõor dak'ĩir. \p \v 44 ’¡Hëh! Pãarjã hagjö chi machnaan dʌ̈i Moiseeu p'ãtarr hiek hajapcha hʌʌrk'aajem haajem k'ʌʌn. Pãrau k'ap'ʌ nʌm, maach meeun hee nawe hõor hauk'ërtarr jẽbdi hʌ̃r dichpiba haajem. K'augba dichwiajã hichiita maach hãarjem haajem. Hich jãg jẽbdi hõor hãrpiejemjöta naabahab hajim hanʌm, pãarjã. Pãachdëu nem jaau nʌm gaaimuata hagjö hõor Hẽwandam dau na hãrpi naabahab, mamʌ magʌmta hamau k'augba durrumgui hajim hanʌm. \p \v 45 Magbaa chi machnaanpa haig narr haawai hãbmua hũr hoo sĩi hawia Jesuug magjim hanʌm: \p —Maestro, pua warm k'ʌʌnag mag hiek'abapʌ̈im haig, hĩchab maar k'ĩirpata hiek'abapʌ̈ibahab hajim hanʌm. \p \v 46 Magbaa Jesuu hirig, —Chadma hajim hanʌm. Mamʌ ¡hëh, hapdurr, pãar chi machnaan hãba! Pãrau chará pãachta chi k'ap'ʌm hawia pãachdëu nem jaaum haig jaaujem. Jãg nʌm haig pãrau hõor hʌ̃r nem chʌk'ʌm jiirpʌ̈pʌ̈ik'amjöta naabahab hajim hanʌm. Pãach garmuan pãrau hõrag nem jaauwai pãach hipierraata hapi nʌm. Mamʌ mag nʌm pãachdëu chan waujöjöopaijã k'aba haajemgui hajim hanaabá. \v 47 ¡Hëh, magʌm pãar chará! Pãar jöoinauta warrgarwe Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌnjã k'ëchbajieb hajim hanʌm. Pãachdëucha k'abajim, mamʌ pãar ya hĩs hewagam k'ʌʌn hawia bʌ̃ʌrjã k'ĩet'uupaijã k'aba nʌmgui hajim hanʌm. Hamau bëptarr jã hʌ̃rjã pãar dën hajap'a p'ʌnaa hooimʌ wau k'ër nʌmua pãach hiiupain pãrau, “Mʌk'ʌʌn jöointa chadcha Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌnau” haajem. \v 48 Mamʌ mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm: Jãg nʌm haig pãrau, “Hoobat Hẽwandam hi jaaumien maar jöoinau k'ëchtarr. Mʌʌgwaijã hagt'a hich jãg wënʌrrʌm hak'iin, maraujã hagjö k'ëchju nʌm” ha jaau nʌm k'abahab hajim hanʌm. Magaagta pãar dën warag ham jã hʌ̃rjã nem hooimʌ waunaa sirppapiba haba haajeeb hajim hanʌm, pãachdëu k'ëchbajim hawia. \v 49 Jãgju k'ap'ʌta Hẽwandamau hich k'ĩirjug hee hĩchab magjim: “Mua pãar hat'ee hõor pʌ̈iju, mʌch hi jaau wënʌrramk'ĩir. Mag mua jʌr hauwia pʌ̈ibarm k'ʌʌn hãaur k'ʌʌn k'ëchpʌ̈iwia hãaur k'ʌʌn hẽudee sĩi k'oojem nem hẽudeemjö hẽk'aju” ha jaaujim warrgarwe. Magtarr haawai hĩs hewag pawiajã chadcha pãar hich magta t'ʌnaabahab. Magua pãadë mʌ hiek hũrbat hajim hanʌm: \v 50 Har warrcha mʌg jẽb hich Hẽwandamau hompaatarr haigmua hewag hi hiek jaau durraajerr k'ʌʌn k'ëch nʌm haig bag hãrtarr t'um, jũrr hich Hẽwandamau pãar hĩs hewagam k'ʌʌn gaaita t'ʌpʌ̈ijugui hajim hanʌm. \v 51 Warrcha Abel t'õotarr hed bag hãrtarr haigmua hewagjã k'ĩeb jöoi Zacarías k'ararr Haai hi jëeujem deg t'õo naawai hãrtarr bagpa t'um pãach gaaita pajugui hajim hanaabá. Jã chan par hok'oobam, hichiita Hẽwandamau pãrag jëeub k'aba jëeujugui hajim hanʌm. \v 52 Mag hiek'ak'agmamua, ¡Hëh, hapdurr hajim hanʌm pãar, Hẽwandam hiek jawaag chi machnaan haajem k'ʌʌnta! Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, Hẽwandam hiekta hʌ̃gt'ar dubaag hat'ee yabmejö sim. Mag yabmejö simta pãachdëuta nacha garpawia bʌ̃ʌrjã hõrag jaauba nʌmgui hajim hanaabá. Pãachjã dubba nʌmta, chi dubam k'õsi nʌm k'ʌʌnagjã pãrau hʌdʌʌr dubpiba nʌmgui hajim hanʌm, hamach k'ĩircha. \p \v 53 Jesuu hamachig magbaawai, hamach chi machnaan fariseonaanpa hi dʌ̈i meeuk'a p'öbaadëjim haajem. Maimua warag hi dʌ̈i wëtumua hi t'ʌ hawaag ha hi haig p'ẽeudʌ bëenaa, jũrram k'ʌʌnau hamachdëu k'ap'ʌm hirig jëeup'öbaadëjim hanaabá, \v 54 mag hamachdëu jëeu nʌm jũrr hich Jesuu hipeerdʌ k'ãijã jaaubapäaiwai magʌm gaaimua chi t'et'em k'ʌʌnag hi pʌr deeg. \c 12 \s1 Dichdëu nem jaaujemjö k'aba jũrr hag chaaur nem wauju k'aba nʌm \p \v 1 Mag nʌm hee warag hõor pöoma p'ẽeudʌdʌk'amua jũrr chik'aman bʌ̈pa k'iut'ʌgmaajeejim hanʌm. Ham mamagk'am hee, Jesuu hich k'apeen hich dʌ̈icha hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnag magjim hanʌm: \p —K'ĩir k'ap'ʌ wënʌrrat'ʌ̃; hoob fariseonaan bën levadurajö sim pãach gaai dʌrbapimiet. Mua mag chirʌm haiguin pãrag, “Hoob hamjö chik'am k'ĩir haawaipaita chadam hiekjö hiek'anaa pãach hap haadeewai jũrr pãachdëu jaaujemjö k'aba nem waumiet” ha chirʌmʌugui hajim hanʌm. Pãrau ham higar p'ũrrbamʌn, pãach gaai dʌrbabaadeewai sĩi hamjö nʌisijugui hajim hanʌm hamag. \v 2 Mʌg jẽb gaai haawai meraa hiek'atarr hiek k'ãijã mʌg hatag paawai sĩi hich mag sĩsiwia k'ĩir hak'oog k'abam. Maagwai nem meraa wautarr hawia k'ãijã hich mag k'augba sĩsibajugui hajim hanʌm. \v 3 Magnaa hichdëupai, Mua pãrag mag chirʌmgui hajim hanʌm: Har pãrau pãach happai meraa hiek'abarm hiek mʌg hatag paawai jũrr t'umaam k'ʌʌnau k'ak'apdö hajugui hajim hanʌm. Maimua hagjö k'augbaju hawia puertdi k'ãijã hajap p'ãark'anaa hö sausau hiek'atarr hiekjã t'umaam k'ʌʌn jʌ̃g daar jũrr k'apanag hee t'et jaaujugui ha jaaumajim haajem. \s1 K'aita hök'ö haju haai nʌ \r (Mt 10:26-31) \p \v 4 Mag hich k'apeenag jajawagmamua hĩchab hich Jesuupai, ’Keena, har sĩi mʌg hamach wir haig chik'am k'eechjem k'ʌʌn hoob högk'amiet hajim hanʌm. Hamau pãar chi hʌ̃rʌmʌn chadcha k'ëchpʌ̈iwiajã pãar hak'aar chan pöd t'õo haubamgui hajim hanʌm. \v 5 Mamʌ hĩchab mua pãrag jaauk'im, k'aita pãrau hök'ö haju haai nʌ: Hẽwandamta hök'ö habat hajim hanʌm. Jãan chad nem jua t'eeg sim, pãar t'õowia pãar hak'aarjã k'ĩmie durr barpʌ̈yaag ha jaaumajim haajem. \v 6 ¿Pãrau hoowai p'atk'ondam pöm k'abamua nemchaaindam cinco për hauba haajẽ? Herraam gaai mag ham përpʌ̈imaajeeb mamʌ, hich Hẽwandamau chan ham chigjã haba, hajap'ata hoo p'ë wai sĩejem. \v 7 Maagwai hoob k'ĩirjumiet hajim hanʌm. Pãar chará nemchaain k'ãyaujã hʌ̃rʌʌcha hirua hiigjem. Mag pãachta nemchaain k'ãyaujã hajapcha nʌm gaaimua, pãar pörbʌ̈ maadëu higbaju hayaa sim k'apanagjã hirua t'um k'ap'ʌ wai simgui ha jaaumajim haajem. \s1 Meerba Jesús dën hamʌn hichdëujã hamjã hi dënëu haju \r (Mt 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 Mag jajawagmamua hich Jesuupai magjim hanʌm: ’Har hõrau hichig jëeuwai hich himeerba mʌ hiek hʌ̈k'aajem ha jaau sim wounan, mʌg mʌch chi Hemk'ooi Hiewaaujã hĩchab hʌ̃gt'ar Hẽwandam chognaan t'ʌnʌm dak'ĩir, “Jãan chadcha mʌ garmʌu” hajugui hajim hanʌm. \v 9 Mamʌ har hõrau hichig jëeuwai k'ãijã, “Mʌ chan hi higarm k'abam” ha sim wounan, muajã hĩchab hʌ̃gt'ar Hẽwandam chognaan t'ʌnʌm dak'ĩir hich k'ĩircha, “Jã chan mʌ dën k'abam, mua hi k'augba chitʌm” hajugui hajim hanaabá. \p \v 10 ’Hamach mʌg jẽb gaai nʌweran hamau mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa higwia k'aigba hiek'awiajã hamach k'aibag Hẽwandamag chugpaapi jëeubaawai hʌ̈u chugpaapʌ̈iju. Mamʌ pekau hãb simgui hajim hanʌm, maan mua Hẽwandam Hak'aar jua t'eegau nem wau chitʌm hoo nʌmta warag mepeer gaai t'ʌ nʌmʌu. Mag pekau chan Hẽwandamau bʌ̃ʌrjã k'ĩir hok'oobamgui hajim hanʌm, hi Hak'aar higwiata mag hiek'a naawai. \v 11 Pãachdëu mʌ hiek hʌ̈k'a nʌm gaaimua hõrau pãach pʌr hauwia, pãar k'ĩir sëuk'a hiek'aag judionaan Hẽwandam hiek jaaujem deg harrwia, chi t'et'em k'ʌʌn haarjã harrwai, hoob “¿Jãgata mua hiek'aagau?” wa pʌchig hiek'abaawai, “¿K'an hata mua hamag hiek'aju?” ha k'ĩirjumiet. \v 12 Ya pãar hiek'aagpaawai hich Hẽwandam Hak'arauchata pãrag k'ĩirjug deejugui hajim hanʌm, k'ĩirjug k'ap'ʌ hiek'amamk'ĩir. \s1 P'atk'on paraamta k'ĩirjug meraa chirarr \p \v 13 Jesús mag hijẽjẽbk'am hee, hãbmua k'apanag heemua hirig, —Maestro, mʌ naamʌg jigpi jaaubá hajim hanʌm, mʌ haai juagam nem pʌatarr heem mʌrʌg hagjö jãrrcha deemk'ĩir. \p \v 14 Magbaawai Jesuu hirig, —¿K'aíu pʌrʌg jaauwai, muata magʌm nemjã chi t'et'em k'ʌʌn dënjö jigpi jaauju haai chirʌm hajĩ? hajim hanʌm. \p \v 15 Maimua hĩchab t'um haig narr k'ʌʌnagpa magjim hanʌm: \p —K'ĩirjug paraa haajeet. Hoob pãrau sĩi nem k'ĩir t'um paarpaju happaita k'ĩirjumiet hajim hanʌm. Pãrau nem t'um wai naawia k'ãijã pãar hëu meebamgui hajim hanʌm. \p \v 16 Mag jaaupʌ̈pʌ̈igmamua hĩchab hamag mʌg nem hĩgk'aadam jaaujim haajem: ’Woun hãb p'atk'on paraam sĩerrau nem jĩirjim haajem. Mag hich nem jĩirtarr t'um heeuwia deg paa hauwia hoowai chi hãk'aajem di dʌ̈rr k'aba t'ʌnaajim hanaabá. \v 17 Magbaawai k'ĩirju hoo sĩi hawia hich wir haigpai, “¿Mua jãgata habark'iina?” hajim hanʌm, “ya mʌg mʌ nem hãk'aajem dijã p'ẽu t'ʌnʌm.” \v 18 Mag k'ĩirju hoo sĩi hawiata, “Hãa” hajim hanʌm hich happai. “Jãgan mua mʌch k'öju nem hãk'aajem di jãg t'ʌnʌm t'u wërppʌ̈iwia deeumta jũrr nem dapag hëuk'a haujugui” hajim hanʌm, “k'oojem nemjã t'um dʌ̈rr hawia juagam nempa t'um hãba dʌ̈rr hamk'ĩir. \v 19 Ya mag hëu haaipagk'anaa hãba paa t'ʌnʌisiewain chadau sĩi año k'apan p'it'urg chuk'u hag heempai hau k'ö chirsijugui” hajim hanʌm. Maimua, “¡Jöo! Magbaawain chad mʌg woun sĩi degpai jua hʌ̃inaa, mʌchdëu k'öm haig t'achjã k'önaa, dödöjöjã biwaa döbaadee sĩi honee hajugui” hajim hanʌm, hichdëupai hichig. \p \v 20 ’Maimua chadcha mag hichdëu k'ĩirju sĩerrjö di dapag hëuk'anaa hag hee t'um hãba paa sĩsiewai jũrr Hẽwandamau hirig magjim hanʌm: “K'ĩirjug chukdam, nau hĩsim hedaar pʌ meejugui” hajim hanʌm. “Mag pʌ meebaadeewai, pʌ nem jãg t'ʌnʌm paarpaag pʌ p'it'urg wautarr ¿jãga haagauma?” hajim hanʌm. “Par pʌ p'it'ur hawia pua tag hoobamgui” hajim hanʌm Hẽwandamau. \p \v 21 Mag nem hĩgk'aa hĩgk'a höpʌ̈iwia jũrr haig narr k'ʌʌnagta, ’Hich jãgta haajemgui hajim hanʌm hĩchab, har sĩi mʌg jẽb gaaipai p'atk'on pöm paarpawia, nem k'ĩir t'um paraanaa, sĩi Hẽwandamag hoobamjöo haajem k'ʌʌn. \s1 K'ani k'öju wa k'ani jũaju k'ĩirjupiba jaautarr \r (Mt 6:25-34) \p \v 22 Maimua mag hich dʌ̈icha hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnagta, ’Mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm: Hoob pãrau “¿k'ani k'öjuuta maach mʌg nʌma?” hawia hök'ĩirjuu hamiet. Wa magbam k'ai, ya k'ajũajã chuk'u nʌm, “¿k'ani jũajuuta mʌg nʌma?” ha k'ãijã k'ĩirjumiet hajim hanʌm. \v 23 Pãarta nem k'oojem nem k'ãyaujã hajapchanaa k'ajũa k'ãyaujã hʌ̃rʌʌcha balee sĩsidʌmgui hajim hanʌm, Hẽwandam dau na. Jãg hichdëu pãar hompaatarrjö, pãrau nem hig nʌmjã hirua deebajup. \v 24 Pãadë k'ĩirjubat hajim hanʌm, kuerrb jãga naajẽ. Ham p'idk'aba haajeewai hamach t'ach k'öju hãk'aagjã di chuk'u naab mamʌ, ham haugchëba haajemgui hajim hanʌm, hich Hẽwandamauta hamag p'at'au deejeewai. Magʌm pãar chará nemchaain k'ãyaujã hajapcha naawai, ¿jãga hirua pãrag hooba habarju? \v 25 Hoob hatcha pãachdëu nem hig nʌmta k'ĩirju nʌʌ hamiet hajim hanaabá. Mag pãrau pãachdëu k'õsimta hig nʌʌ hak'iinjã, ¿k'aíuta mʌg nʌm haig mag hichdëu k'ĩirju sim gaaimuapai hich meeju harr hʌ̃r horadam hãbpai k'ãijã hich hiiupiju haai sĩ? hajim hanʌm. \v 26 Pãrau jãg p'it'ur k'abam nemdampaijã pödba nʌm, ¿k'ant'ee warag pãachdëu nem hig nʌmjã pödba nʌmta warag hãba haata k'ĩirju nʌʌ haju haai nʌ? hajim hanʌm. \v 27 Pãadë har pamaardam hooihmʌ t'ʌnaajem k'ĩirjubat. Ham hĩchab bʌ̃ʌrjã p'idk'ajã p'idk'aba, ni hamach k'ajũa jũaju k'ĩirjuwia k'a hẽk'a nʌʌjã haba haajem. Mag naab mamʌ hiwiir hãbmuajã ham dʌ̈i barba haajemgui hajim hanʌm, hooimʌg hat'ee. Warrgar rey Salomón k'ararraujã p'atk'on pöm paraanaa nem hajap'ampa paraa haajerraujã pamaardam hooimʌgjö chan pöd k'ajũa jũaba haajeejimgui hajim hanʌm. \v 28 Pamaar jãg hooimʌ t'ʌnʌm hedau wʌʌbaadëmuapai k'iugp'ëbaadeewai sĩi k'ʌʌijemjã Hẽwandamau jãg hooimʌ wai sĩejemta, ¿jãgwia pãar pamaar k'ãyaujã hʌ̃rʌʌcha balee nʌmua nem jëeu nʌmta hirua deeba habarju? ¿Wa pãachdëu jëeu nʌmjã pöd deebajupii haajẽwa? hajim hanaabá. \v 29 Pãach t'ach k'ö nʌm dʌ̈i dödöjö döju chan hoob pãrau hatcha k'ĩirjumiet hajim hanʌm. Wa jãga pãachdëu nem hig nʌm paarpajujã hoob k'ĩirjumiet. \v 30 Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, hõor t'um Hẽwandam hiek hʌ̈k'abam k'ʌʌnta magʌm nem k'ĩirju p'öbaadëmjã pʌaba sĩerrjëem. Mamʌ pãar Haai Hẽwandamau pãrau nem hig nʌmjã t'um k'ap'ʌ sĩewai pãar chan warm k'ʌʌnjö magju k'aba nʌmgui hajim hanʌm. \v 31 Mag k'ãyau warag Hẽwandam hipierraa hajuuta k'ĩirjubat. Pãrau chadcha magmʌn, tagam nem pãachdëu higbarmjã hirua deeb k'aba deejugui hajim hanʌm. \s1 Hʌ̃gt'ar haugchëba naaimaag \r (Mt 6:19-21) \p \v 32 ’Pãar chi mʌ bʌ̈ hogdʌba wënʌrrʌm k'ʌʌnan chadcha k'apan k'aba durrum. Mamʌ k'apanag hee pãach happai k'apan k'aba nʌm hawia hoob nem hök'ö wënʌrramiet hajim hanʌm. Pãrau maach Haai hipierraa hamʌn, hirua hich durr pãar p'ë harr nʌm hora pãar dʌ̈i nem hajap'a haju. \v 33 Pãach nem wai nʌm përk'ʌʌimamua chi p'atk'on hap'ʌʌm k'ʌʌn hoomampierr jigpetat hajim hanʌm. Magbaawai pãrau hʌ̃gt'arm p'atk'on jẽeuba haajemta paarpajugui hajim hanʌm. Nem hajap'am pãrau mag wai nʌisim chan bʌ̃ʌrjã höbam. Ma mʌg jẽb gayam p'atk'on k'ĩir k'aba haawai nem jĩgk'aag chi hajap'amʌu hawiajã pöd haubam, ni comejenaujã hag hee dik'abamgui hajim hanʌm. \v 34 Mʌig jẽb gaai nʌweta nem t'um paraa haju k'ĩirjuju k'ãyau, hʌ̃gt'ar paawaita nem t'um paarpaju k'ĩirju wënʌrrʌmʌn magan chadcha pãar k'ĩirjug hãba Hẽwandam gaaita simgui hajim hanʌm. \s1 Jesuu hich bëeju nʌpi jaautarr \p \v 35-36 Mag jajawagmamua hich bëeju higwia magjim haajem hĩchab: ’Hõrau hamach patrón hõor jua pʌr nʌm haar matarr deeu bëeju nʌ nʌmua dauk'ana hõtdau p'uu nʌajemjö, pãarjã hĩchab hajap'a k'ĩir k'aug nʌisit hajim hanʌm, mʌ bëeju nʌawai. Mag hõrau hamach patrón barbaicheewai weeu hawaag nʌajemjö, mʌ bëejuuta nʌbat hajim hanʌm. \v 37 Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, har chi chognaan mag dauk'ana hamach patrón nʌ nʌm k'ʌʌnan honee haju, hi barbaicheewai. Mag hamau dauk'ana hich nʌ nʌm hoobaicheewai, hichta jũrr chi chogk'a simjö ham sĩi nʌmich, mes gaai t'ach t'öik'awia ham jãhogjugui hajim hanaabá, hich garmuata. \v 38 Chi chognaan hamach patrón hedacha pamjã bëeba ni hãspajuag pamjã bëeba sim hee warag dap'ökagjã higba nʌ nʌm k'ʌʌnan honee hajugui hajim hanʌm, hi da bëeba hawiajã hich pierrwai hamach dʌ̈i hajap'a haju k'ap. \v 39 Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, hãbmua k'ãijã hich di haig nem jĩgk'aan bëeju hora k'ap'ʌ hak'iin, bʌ̃ʌrjã k'ãiba warag sĩi t'ʌa hëeju, hʌdʌʌr hich nem jĩgk'apiba. \v 40 Magua muan pãragjã “Hich hagjöta hajap'a k'ĩir k'aug nʌisit” ha chirʌmgui hajim hanʌm. Pãrau mʌ bëeju hora chan hãbmuajã k'augbam. Pãrau mʌ da bëebajupii nʌm hee, mʌch chi Hemk'ooi Hiewaan dëgölp barchëju ha jaaumajim haajem. \s1 Chi chogau hichig nem jaau pʌatarr t'um wautarr \r (Mt 24:45-51) \p \v 41 Magbaawai Pedroou Jesuug, —Señor, pua mag jaau sim, ¿maragpaita pua jaau chirʌ́, wa t'umaam k'ʌʌnagwa? hajim hanʌm. \p \v 42 —Pãragpai k'abamgui hajim hanʌm; mua mag chirʌmʌn pãach t'um chi mʌ hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnagau. Magnaa, Pãadë hũrbat hajim hanʌm: k'anim nemjö patrón hãb simua hich chaaug maagpaawai hich chog hãbamʌg warm k'ʌʌn pörk'apinaa hich magʌgpai hich nem t'um jaau pʌabajëm. \v 43 Maimua mawi, mam sĩi hawi deeu bëewi hichdëu jaau pʌarrjö p'idk'a sim hoobaicheewai, ¿mag jöoi hich chog dʌ̈i honee sim dʌ̈i chi chogjã honee habaju k'ai? \v 44 Mag hajap'a p'idk'a sim hoobaicheewai jöoirau warag hich nem t'um magʌgta t'ʌsĩepʌ̈ijugui hajim hanʌm, hich dënjö k'ap hamk'ĩir. \v 45 Mamʌ magba mag hichig nem jaautarrjã hich hödegpai, “Mʌ patrón chan da bëebam” hawi nem k'aibag hich k'apeen jũrr hich jua heegpaim k'ʌʌn dʌ̈i hichdëu hampierr hanaa, nagjã hichdëu döm haig dönaa, t'achjã hichdëu k'öm haig k'ömʌn, \v 46 chi dik'ʌ bʌ̃ʌrjã hirua nʌba sim hee bëewi mamagk'am hoobaichee, jũrr hichdëu warm k'ʌʌn dʌ̈i haajerr k'ãaijã hi gaai hat'uucha wʌnaa, p'idag heemuajã barpʌ̈inaa, chi k'aigbacharam k'ʌʌn dʌ̈i hãba sĩujugui hajim hanʌm. \v 47 Magua pãadë mʌ hiek hũrbat hajim hanʌm: hãbmua k'ãijã hich patronau hichig nem jaau pʌatarr k'ap'ʌ simta, dëgölp hich hoochëjujã k'ĩirjuba, ni bʌ̃ʌrjã hirua nem k'õsim nemjã waubamʌn, mag patronau hich bëem hed hi gaai mas deejugui hajim hanʌm, bʌ̃ʌrjã dau haug k'augba. Hich hagjöta hajugui hajim hanʌm hĩchab Hẽwandamau, har hajap'a wënʌrraju k'ap'ʌ nʌmta nem k'aigba waaujem k'ʌʌn gaai. \v 48 Mamʌ hãbmuata k'augba haawai nem k'aigba waumʌn, Hẽwandamau hi gaai mas hab k'aba mas hajup mamʌ, hagpierrpai deejugui hajim hanaabá. ¿Pãrau hoowai har nem dʌ̈rrcha deetarrag hagjö hich deetarrpierr dʌ̈rrcha jëeuba haajẽ? hajim hanʌm. Mua pãrag magk'imgui hajim hanʌm: T'umaam k'ʌʌnau Hẽwandam hat'ee nemdam bʌ̃rʌʌm hawiajã wauju haai nʌm. Har chi hʌ̃rʌʌcha wauju k'ap'ʌ nʌm k'ʌʌnag hirua hich hagpierr dʌ̈rrcha jëeujem. Maimua har hich hat'ee nem dʌ̈rrcha wauju pödba nʌm k'ʌʌnag hirua hagjö hich hagpierr bʌchk'unpai jëeujemgui ha jaaumajim haajem. \s1 Chi chaairaujã hich dënnaan higar k'aba haju jaautarr \r (Mt 10:34-36) \p \v 49 ’Mʌʌn mʌg jẽb gaai hõor durrum k'ʌʌn hee mʌch hiekta p'ũak p'uu wëjöm hee hõtdau dʌrbapʌ̈imjö hapienta bëejimgui hajim hanʌm, hich Jesuu. Ya mag hõtdau pa sim, mamʌ mʌchdëu k'õsi chirʌmjö warag huu pa jẽerdʌmaa hak'iin hajapcha hak'amgui hajim hanʌm. \v 50 Mamʌ magaagan hõor jua machgau hagt'a hajapp'a dau haug wauju waaur chirʌmgui hajim hanʌm. Mʌch dʌ̈i hõrau magju t'umaa k'ĩirjubaadeewaita hök'ĩirjug pöoma chiraajem; mamʌ hichiita hich mag hajugui hajim hanʌm. \v 51 ¿Pãrau k'ĩirjuawai mʌ sĩi pãar k'õinaa bibigag chukk'u naamk'ĩirta bëejĩ? Pãar magamk'ĩir k'abajim. Mʌg mʌ bëetarran mʌg mʌchdëu Hẽwandam hiek hõrag jaau chitʌm gaaimua hõor k'ĩirjug haaip'ur warag chaaur k'ĩirju nʌrrjëe hamk'ĩirjöta bëejimgui hajim hanʌm. \v 52 Mua mag chirʌmʌn, mʌg mua jaau chitʌm gaaimua hãbam deg k'ãijã cinco naajem k'ai, hõor t'ãrjupam k'ʌʌnau jũrr numiim k'ʌʌnau mʌ hiek hʌ̈k'a durrum k'ʌʌn hichaaur hiek'aju haawaita mag chirʌmgui hajim hanʌm. Wa magbam k'ai, jũrr numpaim k'ʌʌnau k'ãijã t'ãrjupam k'ʌʌnau k'ĩirjug hajap'am wai durrum k'ʌʌn higar k'aba wënʌrrajugui ha jaaumajim hanaabá. \v 53 Magp'öbaadeewai chi hayau mʌ hiek hʌ̈k'am k'õsi hʌ̈k'a sim hee, jũrr chi chaairau mʌ hiek hʌ̈k'amap'a hajugui hajim hanʌm. Hʌʌinjã hagjö, chi hãdau mʌ hiek hʌ̈k'am k'õsi hʌ̈k'a sim hee, jũrr chi k'aau bʌ̃ʌrjã mʌ hiek hʌ̈k'amap'a hajugui hajim hanʌm. Wa magbam k'ai, chi p'aauhũanau mʌ hiekdam hich hãigog jaau k'itaawai, jũrr chi hãigou hich p'aauhũan hichaaur hajugui hajim hanʌm, mʌ hiek hʌ̈k'amaaugau. \s1 ¿K'ani k'ap'ʌ haju haai naajĩ Jesuu nem wau nʌrrʌm hoowi? \r (Mt 16:1-4; Mr 8:11-13) \p \v 54 Maimua hõor k'apan hĩchab haig narr haawai hamagjã magjim hanʌm: ’Hedau duubjem garta hedjã k'ĩbaadeewai, “Nosegan hurum” haajem pãrau; chadcha hich maagjemgui hajim hanʌm. \v 55 Maimua har p'ũ k'ãijã dok'ẽu garmua p'ua t'ʌnʌisiewai, “Hedau pechag wʌʌju haawai” haajem pãar hiek; magʌm hed chadcha hich mag pechag k'eeujemgui hajim hanʌm. \v 56 Pãrau magʌmjã k'aug hahau haajemta, ¿jãgwia hĩs pãrau pãach daúa mua nem wau chitʌm hoo nʌmjã pöd k'aug hauba nʌ hajim hanʌm, mʌ chadcha hich Hẽwandamau pʌ̈iju jaaujerr chaark'a chirʌm? \s1 Jãga haju haai nʌ dich k'apeen dʌ̈i hiekk'õr haawai \r (Mt 5:25-26) \p \v 57 Mag jajawagmamua hich Jesuupai hamag, ’¿Jãgwia pãrau pãach wir haigpai pãach Hẽwandam na k'aigba nʌm k'aug hauwia pöd “Maran chadcha k'aigba nʌm” haba nʌ? hajim hanʌm. \v 58 Mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm: Hãbmua k'ãijã leinaanag pʌ k'aibag waumk'ĩir pʌch jawaan harrwai chi t'et'emnaan haar barwi jaauju nawe hi dʌ̈i hajap'a hiyʌ̈ʌ hawi k'õinaa nʌisit ha chirʌmgui hajim hanʌm. Magbamʌn chi t'et'emnaanau guardianaanag pʌ pʌr deebaawai jũrr mak'ʌʌnau pʌ cárcel deg pʌ̈ibajup hajim hanʌm. \v 59 Cha mʌ hiek'a chirʌm hiek'au ya pʌʌta hamau mag p'ãar hat'amʌn, p'atk'on gaaimua harr k'ai, hãbmiecharam centaaudam p'agpʌ̈ibam haigjã hamau pʌ höbeerpʌ̈ibajugui hajim hanʌm. Mua mag chirʌmʌn, pãach k'aibag Hẽwandamag chugpaapiju haai nʌwe chugpaapiwi hi dʌ̈i k'õinaa hajuuta hẽk'abat ha chirʌmʌugui hajim hanʌm. \c 13 \s1 Dich k'aibag Hẽwandamag chugpaapi jëeubam chan peerdʌbam \p \v 1 Hich mag hed gaai hĩchab hãaur k'ʌʌn hich Jesús sim haig bëewi hirig nem hĩgk'a naaichëjim haajem. Mag hĩgk'amamua hirig, —Galileapien Haai hi jëeujem deg nemchaain k'ëchwia p'aa nʌmua hagua Hẽwandamag hamach k'aibag chugpaapi jëeu naajimgui hajim hanʌm. Ham mag Hẽwandamag jëeu durrumta, ham haig Pilato soldaaun bëewia sĩi ham k'ëchpʌ̈ichëjim haajemgui ha jaau naaichëjim haajem. \p \v 2 Mag hichig jaaubaicheewaita Jesuu hamag, —¿Pãrau k'ĩirjuawai, mag Pilato soldaaunau dau haugjã chuk'u k'ëchpʌ̈itarr k'ʌʌn warm k'ʌʌn hagjö Galileapienk'a t'ʌnʌm k'ãyaujã hatcha k'aibag pöm sĩsid haawaita mag ham k'ëchpʌ̈ijim k'ai? hajim hanʌm jũrr hamag. \v 3 Mag gaaimua k'abajim, mamʌ mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm: Pãrauta chadcha pãach k'aibag t'umaa hãsie hewag k'ĩirjuwia Hẽwandamag chugpaapi jëeubam chan pãachjã dʌ̈i k'ëchjurau hajim hanaabá, hamachigcha. \v 4 ¿Wa pãrau k'ĩirjuawai, har t'ʌrrdö Siloé haajem higaau di pöm sĩerr burrwai hõor dieciocho k'ëchtarr k'ʌʌnta tagam k'ʌʌn Jerusalén p'öbör hee naajem k'ʌʌn k'ãyaujã hiekk'õr pömaacha naajĩwa hajim hanʌm, Hẽwandam dau na? \v 5 Mag hamach happaita Hẽwandam dak'ĩir hiekk'õr pömaacha narr gaaimuajã k'abajimgui hajim hanʌm, deeu hichdëupai. Hẽwandam dak'ĩran t'um hich hagjö t'ʌnʌm, nem k'aibag. Pãraujã hĩchab pãach k'aibag t'umaa k'ĩirjuwia Hẽwandamag chugpaapi jëeubam chan pãach t'um ni hãbjã peerdʌbamgui hajim hanaabá. \s1 Higo chëba sĩerrarr hag nem hĩgk'aa \p \v 6 Mag jaau dichwia hichdëupai mʌg nem hĩgk'aa hamag jaaujim haajem: ’Woun hãbmua hich uvadö hee nemjõ higo hanʌm jĩir wai sĩejim haajem. K'ãai hãb jõm k'õchag haadeewai haar hoon majim hanʌm. Mamʌ mag hoon maawai bʌ̃ʌrjã chëba sĩi hë meuu dʌnaajim hanaabá. \v 7 Magbaawai di haig pachëwia magjim hanʌm, chi nemjĩir jaarjemʌg: “Higo jõm k'õchgau año t'ãrjup pam sĩi haar hoo k'ʌrrk'a chirʌm; mamʌ chëba sĩerraawai gaai hooimaba haajem. Jãgan jãg sĩpí warag t'ubapʌ̈i” hajim hanʌm. “Magba par chëbam jãg sĩejemgui” hajim hanʌm. \v 8 Magbaawai, “Patrón jöoi, magan hidëu año hãb hoo hat'á” hajim hanʌm, chi nemjĩir bʌ̈ p'ʌajem wounau. “Jãg sim k'ai, mua warag hag bʌ̈k'ʌrr wa p'ʌʌrdʌpʌ̈inaa p'ʌichichagau hi bʌ̈ k'uajugui” hajim hanʌm, “chëmk'ĩir. \v 9 Mag bʌ̈ k'uabaawai chëmʌn hʌ̈uma” hajim hanʌm. “Mamʌ mag bʌ̈ k'ua nʌmjã hich magpai chëba habarmʌn magan chadau t'upʌ̈ijugui” hajim hanʌm, chi bʌ̈ jaarjemua. \s1 Jua hʌ̃i nʌm hedcha Jesuu hʌʌi hãb monaautarr \p \v 10 Biek hãb jua hʌ̃i nʌm hed Jesuu Hẽwandam hiek jaau sĩejim haajem, judionaan hãba biirdʌwia Hẽwandam hiek jaaujem deg. \v 11 Maig hʌʌi hãb sĩejim haajem. Mag hʌʌi mor machpawia dieciocho años sĩi jã bʌrëu k'itaajeejim hanaabá, bën k'aigbam hi mor hee dubwia. Magtarr haigmua pöd bʌ̃ʌrjã p'õ k'ajap'a t'ʌrrk'aba hich mag k'itaajeejim hanʌm. \v 12 Jesuu mag hoo hat'aawai dau hee haug k'augwia, hi t'ʌ̃r haunaa hirig, \v 13 “Mua pʌ monaauk'im” hanaa, hi hʌ̃r jua hausĩubarm bʌ̈rre p'õ t'ʌrrk'a k'ajapp'a hoo dʌnʌisijim hanaabá, monakk'a. Mag hich monaaubapäaiwai honegau Hẽwandamag, “Hẽwandam, hĩsin chadau pua mʌ hʌ̈uta habarm. Pʌjö jua t'eegk'am chan mʌg jẽb gaai chuk'um. Hʌ̈u habarmgui” hajim hanʌm. \p \v 14 Mamʌ magbaawai mag hamach hãba biirdʌ nʌm hag degam chi pörk'a sĩerr Jesús dʌ̈i meeuk'abaadëwia jũrr k'ĩir mor chigpai hõragta, —Seman gaai seis diaspai p'idk'aju haai nʌmgui hajim hanʌm. Mag seis diam heen chadau pãadëu bëewia pãach monaaupibat hajim hanʌm. Mamʌ hoob mʌg sĩi jua hʌ̃i k'eeujem hed k'abajupama hajim hanʌm. \p \v 15 Magbaawaita maach Pör Jesuu hirig magjim hanaabá: \p —Woun sëunem, ¿k'ant'eeta pʌ mag chitʌ́ma? hajim hanʌm. Pãar mag jua hʌ̃ʌijem hed bʌ̃ʌrjã p'idk'aba haajem hanʌmta, ¿k'an jãgwia pãrau pãach cabaai wa p'ak k'ãijã dö döpien p'ë harrjẽma? ¿Jãg nʌm chan magan p'idk'a nʌm k'abahab? hajim hanʌm. \v 16 Pãrau pãach nemchaainjã mag dö döpi k'ʌrrk'a nʌmta, ¿k'an jãgwia mʌg hʌʌi hĩchab warrgar jöoi Abrán k'ararrau hʌ̈k'aajerr hag Hẽwandam gaai hʌ̈k'a simta pöd hi monaauju k'aba sĩ, jua hʌ̃ʌijem hed hawia? Jãg sim haig hijã hĩchab dieciocho años meperau hi pʌrnaa hö jʌ̃ wai simjö simta hẽerpʌ̈i nʌm k'abahab hajim hanʌm, jãg bënëu hi hogdʌpʌ̈imk'ĩir. \p \v 17 Jesuu mag hamach höbeerbapʌ̈im hũrwia hi hoomap'a haajem k'ʌʌn t'um chigaa hap'öbaadëjim hanaabá, hamachta. Mag ham chigaa nʌm hee, tagam k'ʌʌn t'um haig narr k'ʌʌnau hamach daúa Jesuu mag nem wau sim hoo nʌm gaaimua honee nʌm hiek'au Hẽwandamag, “Hʌ̈u chadcha pua marag pʌch jua t'eeg hoopibarm Hẽwandam; hag na marau mʌgjö chan nem hooba haajemgui” ha hiek'a naajim haajem. \s1 Mostaza dën nem hĩgk'aadam \r (Mt 13:31-32; Mr 4:30-32) \p \v 18 Mag hiek'ak'agmamua hĩchab magjim hanʌm hich Jesuu: ’¿Pãrau k'ap'ʌ nʌ, jãga sim habarí Hẽwandam hiek mua jaau chitʌm, maimua k'anjöta sim ha mua pãrag jaaubark'iin? hajim hanʌm. \v 19 Magnaa hichdëupai, Mʌg Hẽwandam hiek'an mostaza daudam woun hãbmua hich nemjĩir hee jĩirjemjöta sĩerrʌm. Hichta nemjĩir daudam t'umaam k'ʌʌn k'ãyaujã bʌ̃rʌʌcha k'itʌm. Mamʌ mag k'itʌmʌn nem bãau k'ap'í bãauwia sĩi pabʌ̈ pöm hãdëe dʌnʌisiejemgui hajim hanʌm. Mag hãdëe dʌnʌisiewai nemchaaindamau hag gaai hamach didam hëup'öbaadeejem. Hich hagjöta simgui hajim hanʌm hĩchab mʌg Hẽwandam hiek mua pãrag jaau chitʌmjã. Mʌʌgwaiwe chan k'apan k'abata hʌ̈k'a durrum; pari mag durrumuata warag nem pöm haaidʌbapäaiwai, hõor k'apank'am k'ʌʌnau hʌ̈k'ajugui hajim hanʌm. \s1 Levadura dën nem hĩgk'aadam \r (Mt 13:33) \p \v 20 Maimua deeu hichdëupai hamag, ’Pãrau k'ĩirjuawai ¿jãga sim habarí Hẽwandamau hich hiek haaidʌpi nʌm, maimua jũrr k'an dʌ̈ita mua pãrag jaaubark'iin? hajim hanʌm. \v 21 Hich hiiu haawai hich hiek haaidʌpi nʌmʌn, hʌʌi hãbmua harin dʌ̈rrcha sim hee levadura pʌ̈itarrjöta sĩerrʌmgui hajim hanʌm. Levadura bʌ̃rʌʌ pʌ̈itarrjã maadëu haaidʌmam chan hooba haajem; mamʌ mag simuan harin t'um hʌrpi haaujem. Hich hagjöta simgui hajim hanʌm hĩchab Hẽwandam hiek mʌg mua jaau chitʌmjã. Mʌʌgwaiwe chan hõor pöm mʌg wëjöm hee hagt'a pömcha haaidʌba sim. Mamʌ mʌg hatagta durr warp'am magwe haaidʌbaadee t'umaam k'ʌʌnau hũrab k'aba hũrjugui hajim hanʌm, hich Jesuucha. \s1 Hʌ̃gt'ar maajem k'ʌdan p'ĩrk'i k'itʌm haajem \r (Mt 7:13-14,21-23) \p \v 22 Jesuu hich mag Hẽwandam hiek jaau nʌrraajeejim haajem p'öbörpierr, didam k'apan k'aba dʌnʌnʌidʌm heem magwe hich nʌrrʌmpierr. Mag mamua warag Jerusalenag maa hajim haajem. \v 23 Hi mag nʌrrʌm hee hãbmua hirig, —Señor, ¿hʌ̃gt'ar höbërju k'ʌʌnta k'apanaacha nʌ wa hok'ooju k'ʌʌnta k'apanaacha nʌwa? hajim hanʌm. \p Magbaawai Jesuu hirig, \v 24 —Hʌ̃gt'ar höbëraagan, puertdidam bʌ̃rʌʌ k'itʌm hee dubaagpamjöta haajemgui hajim hanʌm. Muan pãragan, mag puertdidam p'ĩrk'i k'itʌm heeta dubju hẽk'abat ha chirʌm. Mʌg hatag hõor pöm hag hee dubam k'õsi hajup mamʌ, mag t'ʌnʌm k'ʌʌn heem hãbjã pöd dubbajugui hajim hanʌm. \v 25 Pãrau dubaag hẽk'awiajã ya chi dik'ʌ jöoyau p'ãarbapʌ̈im chan, par pãrau daaugajãrmua, “Señor, maar weeu hat'á” hawiajã, jũrr hierrmua hirua pãrag, “¿Pãar jamaam k'ʌʌnauma? Pãar chan mʌ haiguim k'ʌʌn k'abamgui” haju, warag weeu haubaju haawai. \v 26 Magbaawai pãach weeu haumk'ĩir, pãrau hirig magjurau: “¿Pua maar k'augbata chirʌ́? Maar pʌ dʌ̈i hãba t'ach k'oojerr k'ʌʌn k'abahab. Pʌ k'abajieb maar maestro. Pua hante maar p'öbör hee Hẽwandam hi jaauba haajeejieb” haju hirig. \v 27 Mamʌ magbaawai hirua hĩchab pãrag magju: “Ya mua pãrag jaaubarm. Mua chan tag pãar k'augbam. Pãach sĩi nem k'aigbam happai wau wënʌrraajerr k'ap, pãadëu warag pãachta mʌ haigmua chawag hërëubaadët” ha hiek'ajugui hajim hanʌm, Hẽwandamau pãrag. \v 28 Pãrau hoowai chadcha pãach daaugajãrpai t'ʌbagk'a nʌisim hoobaawai, pãrau hicharaucha sereeu höo t'ʌnʌmua, warag gaai machgaupa hihesse haadëp'ʌmua, pãrau hoojugui hajim hanʌm: jöoi Abrán, Isá, Jacob, maimua tag warrgarwe Hẽwandam hi jaaujerr k'ʌʌn hich dʌ̈i hãba hi bigaau honee hohoodö nʌm. Maagwai pãachta k'õinaa ham mag honee nʌmjö hi dʌ̈i wënʌrraju haajerr k'ʌʌnta pãran hich mag hiseg nʌisim hiek'augui hajim hanʌm. \v 29 Maigta pãar k'ĩir machag hajugui hajim hanʌm, pãach pöd dubba nʌm daar durrpierram k'ʌʌnpata dub t'ʌnʌm hoowia. Maig t'ʌnaaju: hedau höbeerjem garm k'ʌʌn, hedau duubjem garm k'ʌʌn maimua deeum durram k'ʌʌnpa bëemawia Hẽwandam dʌ̈i hãba honee t'ach k'oog hohood hap'öbaadëjugui hajim hanʌm. \v 30 Mag Hẽwandamau hõor hi hagk'abaadëm hed har mʌg jẽb gaai haawai hamachta warm k'ʌʌn k'ãaijã hajapcha nʌm haajem k'ʌʌnta k'apan k'abacha höbërju. Mag k'ãyau har chik'amnau serbiibag p'ëejem k'ʌʌnta k'apanaacha Hẽwandam sim haar höbërjugui hajim hanʌm, hich Jesuu. \s1 Jesuu Jerusalén p'öbör hʌ̃apërtarr \r (Mt 23:37-39) \p \v 31 Hich mag hedcha Hẽwandamau Moiseeg hich hiek p'ãpitarr hajapcha hʌʌrk'aajem k'ʌʌn Jesús haig bëewi hirig, —Rey Herodeeu pʌ t'õopäaig hẽk'a sim. Pʌchta mʌigmua jöpk'aa higbaad haichëjierram hanʌm. \p \v 32 Magbaawai hichdëu hamag magjim hanʌm: \p —Hërëubaadëwi hirig, “Hich hip'it'ur hidëu mag sim; mʌg hed gayan mʌʌn hichiita hich mʌg hõor mor hee bën k'aigbampa jʌr wërpnaa hich mʌg hõor monaau chitaju” ha jaaubaimat hajim hanʌm, mʌ himeerba. Magnaa hĩchab, Ya mʌ p'idag höimʌʌ pamam; \v 33 mag hagt'a höba sĩewai hich mʌg mʌch p'idag höpʌ̈ibam haarjã hogdʌba jaau chitʌmua Hẽwandam hi jaaujem k'ëchmien p'öbör hee barjugui hajim hanʌm, Jerusalén. ¡Jãga mag mʌjã hĩchab Hẽwandam hi jaaumieta Jerusalén p'öbör chaaur hamau mʌ t'õobarjugui! hajim hanaabá. \p \v 34 Maimua Jerusalenpienta warag hʌ̃apërwia magjim hanʌm: ’¡Hëh! ¡Aay, Jerusalenpien! Pãraun chadcha warrgarweta Hẽwandamau hich hi jaaumk'ĩir chogpʌ̈i nʌm k'ʌʌnjã k'a k'õchk'aba, pãrau warag mokoujã ham bar wai nʌmua k'ëchpʌ̈imaajemgui hajim hanʌm. Biek k'apan mua pãrag jaaujeejim, hãt'ãrr hʌʌirau hich chaaindam t'umaa hich hich heegar t'ʌa wai juupjemjö, pãar t'ʌa wai chitaag. Mamʌ magtarrjã pãachdëuta bʌ̃ʌrjã mag k'õchk'abajierramgui hajim hanʌm. \v 35 Jãgtarrau nau pãrau hoomaa habarjugui hajim hanʌm. Nau mʌ mʌg chitʌʌ hawia petaawai Hẽwandamau sĩi di pariim hee wouchnaan p'ëpʌabaajemjöta t'ʌbagk'a nʌisijugui hajim hanʌm, pãran. Magbarm haigmua chan tag pãrau mʌ hoobamgui hajim hanʌm. Pãrau mʌ hoojuun, hãba ya pãachdëucha deeu mʌ hurum hoowia, “Hʌ̈uchata Hẽwandam, pua pʌch jũrr pʌch Chaaita maar hat'ee Reik'a pʌ̈ibarm” hanʌm haigta pãrau deeu mʌ hoojugui hajim hanʌm. \c 14 \s1 Jesuu woun hãb k'a höhöodö k'itʌm monaautarr \p \v 1 K'ãai hãb fariseonaan heem hãb hĩchab chi pörk'a simua Jesús hëeurrjim haajem, hich di haar hi dʌ̈i hãba t'ach k'oog. Mag hed sĩi jua hʌ̃ʌijem hed harr haawai hamachdëun hãba hirigta heerpapa haajeejim hanaabá, heeu dëgölp mag pöd bʌ̃ʌrjã nem wauju k'abam hedta bʌ̃ʌr k'ãijã jua peert'ʌ nem waubaawai magʌm gaaimua hi himeraa pʌr hawaag. \v 2 Mag ham t'ach k'ö nʌm haig bëewi sĩejim haajem hĩchab, woun hãb k'a höhöodö k'itʌm. \v 3 Mag hoobaawai warag hiyʌ̈ʌ nʌmua Jesuu chi machnaanag jëeunaa hĩchab chi fariseonaanagjã jëeumamua, —¿Pãrau hoowai mʌg jua hʌ̃i nʌm hed hõor mor masim k'ʌʌn monaauju haai sĩ, wa monaauju haai k'aba sĩwi? hajim hanʌm. \p \v 4 Mamʌ mag hamachig Jesuu jëeubarm hũr nʌmjã ni hãbmuajã jʌ̃ʌ habajierram hanaabá. Mag hamachig k'abamjö warag k'ĩuu habaawai mag chi k'a höhöodö k'itʌm hich haig t'ʌ̃rnaa, hi gaai pʌrbaawai monaaupʌ̈iwia, hirig, —Pʌ maju haai chirʌmgui hajim hanʌm. \v 5 Maimua jũrr hich dʌ̈i hãba t'ach k'oog haig narr k'ʌʌnag magjim hanʌm: \p —Pãar cabaai k'ãijã wa pãar p'ak k'ãijã jẽbdeg burrwia pöd hich hap höbërba sĩsim hoobaawai, ¿k'aíuta hag bʌ̈rre mawia hich nemchaai jẽu haubaju k'ai hajim hanʌm, sĩi jua hʌ̃ʌijem hed hawia? \p \v 6 Mamʌ hich hiek hʌ̈k'amk'ĩir par hirua mag jëeu hohook'amjã ni hãbmuajã hi hiek hʌ̈k'abajim hanaabá. \s1 Jua pʌrtarr p'iesta hee t'ʌ̃rk'ʌʌitarr k'ʌʌn \p \v 7 Maimua Jesuu hoowai, jũrram k'ʌʌnau hamachig jaauba nʌm hee hamachdëuta sie hajapcharam jʌr haunaa nacha hohood haadeewai, chi t'ʌ̃rk'ʌʌipʌ̈iwia bëetarr k'ʌʌnag magjim hanʌm, ham wawimamua: \p \v 8 —Dëgölp hãbmua k'ãijã hich jua pʌr nʌm p'iesta hee pãach t'ʌ̃r haauwai, hoob pãach k'ĩrau chan sie hajapcharamta hook'anaa pãachta pör garcha jupmiet hajim hanʌm. Magbam heeu mag sie pãach k'ãyau chi t'et'em k'ʌʌn hat'ee wai nʌm gaai k'ãijã pãach jupduk'am. \v 9 Mag pãachta sie hajapcharam gaai hohoodö nʌm haig, chi jua pʌr chirʌm wounau bëewi pãrag “P'iidʌtk'abat, mʌg sie deeum k'ʌʌn hat'eemʌu” haicheewai, heeu dëgölp pãar k'ĩir naauwia jũrr hõor hëugarcha k'ĩir naa hohoodö haimaduk'am hajim hanʌm, tagam k'ʌʌn dak'ĩir. \v 10 Magju k'ãai hãbmua k'ãijã hich jua pʌr nʌm p'iesta hee pãach t'ʌ̃r haauwai pãachta warm k'ʌʌn hëugarcharam sie gaai jupbat hajim hanaabá. Pãar mam hohoodö nʌm hoobaawai, chi jua pʌr chirʌm wounau pãrag, “Keena, jũrr mau na jupbahut” habaawai, chigag chuk'u pãachta warm k'ʌʌn na hohoodö haimaju. \v 11 Mag, pãrag mag chirʌmʌn, har hamach t'öwia chik'am dʌ̈i hat'uucha haajem k'ʌʌnta jũrr mʌg hatag paawai ham Hẽwandamag chaigpa hoo sĩsidʌ haju. Maimua har mag hamach dʌ̈i hat'uu nʌm k'ʌʌn hichaaurjã magʌm haba sĩi warag serbiibamjö haajerr k'ʌʌnta jũrr mʌg hatag paawai Hẽwandamau warm k'ʌʌn k'ãyaujã hʌ̃rpai hapiju hajim haajem. \p \v 12 Maimua hich t'ach k'ömk'ĩir t'ʌ̃rtarrag magjim hanʌm hich Jesuu: ’Deeu pʌch p'iejãb dʌ̈rrcha wauwia t'ach k'ömk'ĩir hõor t'ʌ̃ʌrwai hoob sĩi pʌch k'apk'ʌʌn happai t'ʌ̃rk'ʌyam hajim hanʌm, ni pʌch k'odnaan, ni sĩi t'ʌ̃r k'odpaim k'ʌʌn happaijã t'ʌ̃rba, ni sĩi p'atk'on paraam k'ʌʌn pʌch dʌ̈i hãba di dak'a naajem k'ʌʌn happaijã hoob t'ʌ̃rk'ʌyam. Pua magʌm k'ʌʌnta k'ĩirjuwia t'ʌ̃rk'ʌʌimʌn, magan hamaujã hagjö wauwia pʌ t'ʌ̃r hat'aawai deeu pʌrʌg p'agbarmjöta haju. \v 13 Magju k'ãai pʌch p'iejãb pöm waupʌ̈iwia t'ach k'oog hõor t'ʌ̃ʌrwai dau hap'ʌʌm k'ʌʌndamta t'ʌ̃rbá hajim hanʌm: har bʌ̈ bisi wa juadam k'ãijã bisi k'it'ëem k'ʌʌn, har k'u t'ũuiba t'ũuiba k'it'ëem k'ʌʌn, wa har dau k'ĩsu k'it'ëem k'ʌʌn k'ãijã. \v 14 Pua mag k'it'ëem k'ʌʌn dʌ̈ita magmʌn, hamau chadcha pʌ dʌ̈i pöd hagjö habaju, mamʌ magtarr paar Hẽwandamauta jũrr pʌ honee hapiju. Har hi hiek hʌ̈k'a durrumua k'ëchtarr k'ʌʌn deeu hiiu p'iidʌ nʌm jaar, magtarr jũrran hichdëuta pʌrʌg p'agjugui ha jaaumajim haajem. \s1 Hẽwandam dʌ̈icha t'ach k'ö sim wounan chadcha honee haju \r (Mt 22:1-10) \p \v 15 Mag Jesús hiyʌ̈ʌ sim hũrwia, hãb hi dʌ̈i hãba t'ach k'ö sĩerrau hirig, —Hʌ̃gt'ar pawiajã hich mʌg cha maach nʌmjö Hẽwandam dʌ̈icha t'ach k'ö sim wounan chadcha hi honee hajugui hajim hanʌm. \p \v 16 Hichig magbaawai jũrr Jesuu hirig, —Mua pʌrʌg nem hĩgk'ak'imgui hajim hanʌm. Magnaa, Jöoi hãb sĩejim haajemgui hajim hanʌm. Mag jöoirau hõor k'apank'am k'ʌʌnag jaau wai sĩejim haajem, hichdëu p'iejãb pöm waubapäaiwai mak'ʌʌn t'um hich haig t'ach k'oon bëemk'ĩir. \v 17 Maimua chadcha p'iejãb wauwia, ya t'ach k'öju hed haadeewai, chi patrón jöoirau hich chog pʌ̈ijim haajem, hich dʌ̈i hiek'atarr k'ʌʌn haar jaaubaimaawai t'ach k'oon bëemamk'ĩir. \v 18 Maimua mawia, chi chogau jajawagmampierr bëemaaugau, jũrr pogk'a jaaumaajeejim haajem, chi bëeju harr k'ʌʌnau. Nacha jaauwimatarr haiguimua magjim hanʌm: “Chaig hewaa jẽb për hautarr hoon maju chiraawai mʌ pöd mabam; hidëu hẽudeem hat'ee k'ërtarrau” hajim hanʌm. \v 19 Maimua hãbak'ai haar jaaubaimaawai maguajã hagjö, “Mʌ pöd mabam, p'ak hemk'ooin diez heeu përk'a hautarr p'idag hee wai jẽraan p'ë harrju haawai. Jãgba hak'iin chadau mʌ mak'amgui” hajim hanʌm. \v 20 Hich mag jajawagmamua hẽudeecharam haar jaaubaimaawai magua paawai magjim hanʌm: “Mʌ maju hajieb mamʌ, mʌch hʌʌi dʌ̈i hewaa pa chiraawai pöd mabajugui” hajim hanʌm. \v 21 Magbaawai mag chi hiek jaau chitarr woun deeu hich happai bëewi hichig warm k'ʌʌnau jaaumarrjöo jũrr hich patronag jaauchëjim haajem. Mag hũrbaawai jöoi k'ĩir machag t'ʌnʌmua magjim haajem, hich chogag: “Petá” hajim hanʌm, “deeu. Maimua jöpk'ar jũrr kaaijã hee har dau hap'ʌʌ k'it'ëem k'ʌʌn p'ë haipidú hajim hanʌm: har bʌ̈ bisi wa juadam k'ãijã bisi k'it'ëem k'ʌʌn, k'u t'ũuiba t'ũuiba k'it'ëem k'ʌʌn, maimua har dau k'ĩsu k'it'ëem k'ʌʌnpa.” \v 22 Mag jaaubaawai chi chogau mawia, hichdëu jaaupʌ̈itarrjö hawia, deeu barchëwia magjim haajem, hich patronag: “Mua t'um pʌchdëu jaautarrjö habarm. Mamʌ magʌmjã hagt'a hõor k'apaana dʌ̈rr haju simgui” hajim hanʌm. \v 23 Magbaawai hich jöoirau deeu magjim hanʌm, hich chogag: “Jũrr p'öbör higaau mawia parhooba har hich jãg dau hap'ʌʌ k'it'ëem k'ʌʌn t'um pʌchdëu hoomam p'ë haipidú” hajim hanʌm, “warre hõrau di dʌ̈rrk'aba sĩwaag. Pʌch hiek hʌ̈k'aba habaawai hamag t'um hajap'a jaaumamua hichiita mua ham mʌch dʌ̈i t'ach k'ömk'ĩirta t'ʌ̃rk'ʌʌi chirʌm habá” hajim hanʌm. \v 24 Ya maadëu k'ap'ʌ nʌm, har nacha t'ʌ̃rwia bëeba harr k'ʌʌnau chan hamau bʌ̃ʌrjã mʌ t'ach hisĩebajugui hajim hanʌm, chi nacha t'ʌ̃rtarr k'ʌʌn higwia. \s1 Dich nem t'um hisegba nʌm chan pöd Jesús k'apeen haju k'aba nʌm \r (Mt 10:37-38) \p \v 25 Mag Jesús mam dʌ̈i hi hẽudee hõor pöoma wëtmajim haajem. Mag hich hẽudee wëtum k'ʌʌnag magjim hanʌm: \p \v 26 —Hãbmua k'ãijã mʌ dʌ̈i hogdʌba nʌrraju k'ĩirju simta k'ũchpaijã hich dënnaan k'a hogdʌmap'a wa hich hʌʌi, hich chaain, hich k'odnaan k'ãijã hogdʌmap'anaa hich dau hap'ʌʌ haju k'ãijã k'ĩirju sim chan, pöd mʌ dʌ̈i k'apeer k'aju k'aba simgui hajim hanʌm. \v 27 Har chi mʌ dʌ̈i nʌrram k'õsi simuan warre hich p'it'urg hau nʌrrajujã k'ap'ʌ haju haai simgui hajim hanʌm, mʌ gaaimua chik'amnau hich t'õoju k'ap'ʌ hawiajã hich mag mʌ bʌ̈ hogdʌba nʌrraju haawai. Mag hãwatbaju chan, parta hidëu k'õs mʌ dʌ̈i nʌrrʌm hajugui hajim hanʌm. \p \v 28 Magnaa hamag, ’¿Chijãg wounauta hich di hëwaagpaawai nacha k'ĩirju sĩi habaju k'ai hajim hanʌm, k'an nemta p'ë hauju, k'achpai higju, wa p'atk'on k'ãijã dʌ̈rr k'aba habaawai pöd nem higju t'um p'ë haubaju k'ãijã k'ap haag? \v 29 Magjã k'ĩirjubanaa, heeu dëgölp di hëuju haadëwia, dibʌ̈ happai k'ãijã juk'a sĩuwia, pöd hëu hauba hich mag werba sĩuk'iin, bigaaum k'ʌʌnau hich k'ĩircha k'ãijã hi wauwia hirig, \v 30 “Mʌg wounaun par di hëu haubajuuta sĩi dibʌ̈ happai jãg hidëu k'õs juk'abaadëjim” hajugui hajim hanʌm. Hich jãg di hëwaagpaawai k'ĩirjuajemjöta k'ĩirjuju haai simgui hajim hanʌm mʌ dʌ̈i nʌrraagjã, dich dau hap'ʌʌ haju k'ap'ʌ simjã magʌm higba warag magʌm hãwat nʌrraag. \p \v 31 Magnaa deeum ejemplo higwia, ’Wa magbam k'ai, ¿k'anim reita deeum hagjö hichjö reik'a sim dʌ̈i juurhi hee hich wërbʌan maju nawe k'ĩirju sĩi habaju k'ai hajim hanʌm, hajap k'ap haag? Hirua k'ap'ʌ simgui hajim hanʌm, warmua soldaaun k'apanag veinte mil wai sĩewai hichdëu diez milpai wai sim. Mag juurhi hee maju nawe, ¿hirua k'ĩirju haubaju k'ai, mag hich soldaaun magcha k'apan k'aba durrum dʌ̈i warm k'ʌʌn k'apan t'ʌnʌm haar wërbʌan petaawai hichdëu pödbaju? \v 32 Hirua mag k'ĩirjumʌn, hagt'a warm dʌ̈i t'ẽuju nawe, warp nʌwe k'aug haujugui hajim hanʌm, hichdëu pödbaju. Magbaawai hirua hich soldaaun warm k'ʌʌn haar chogpʌ̈iju, mak'ʌʌnau chaigpabaimaawai wërbʌju harrjã wërbʌba warag k'õinaa nʌisieg. \v 33 Hich hagjöta haajemgui hajim hanʌm hĩchab mʌ dʌ̈i k'apeerk'aagjã. Mʌʌta nacha pãrau hʌ̃rcha k'õsinaa mʌg jẽb gaaim nem pãachdëu k'õsim t'um hisegbam chan, pöd mʌ k'apeen haju k'aba nʌmgui hajim hanaabá. \s1 T'ak'aar nak'a haadëk'iin ¿k'ant'ee serbiiju? \r (Mt 5:13; Mr 9:50) \p \v 34 Mag hamach nem hisegmap'am k'ʌʌn higwi hiek'ak'agmamua hĩchab, ’T'ak'aran chadcha nem hajap'amʌugui hajim hanʌm; mamʌ mag sim nak'a haadëk'iin, ¿k'ant'ee serbiiju? Pöd bʌ̃ʌrjã hagua nem p'öju k'aba, \v 35 ni jẽb p'ʌichichag dʌ̈i waaurëunaa nemjĩir bʌ̈ k'uagjã serbiiba sĩsiju. Mag serbiiba sĩsiewai sĩi barpʌ̈ijugui hajim hanaabá. Hich jãgaugui hajim hanʌm hĩchab har mʌ hiek hʌ̈k'amaaugau hamach nem k'õchag t'um hisegba nʌm k'ʌʌnjã. Keena, jʌ̃g hʌ̃rʌʌnaa cha mua jaau chirʌm hajap'a hũrbat ha jaaumajim haajem, hich Jesuu. \c 15 \s1 Oveja hok'ootarr nem hĩgk'aa \r (Mt 18:10-14) \p \v 1 Biek hãb Jesuu jãga Hẽwandamau hõor peerdʌajẽ ha jaau sim haig, gobiernoog dëbpaar paar nʌm jëeujem k'ʌʌn k'apan bëe t'ʌnaajim haajem, chi pekau dapnaanpa, hi hiek hũraan. \v 2 Magbaawai chi hajap'a Hẽwandamau Moiseeg hiek p'ãpitarr hʌʌrk'aajem k'ʌʌn, maimua hag hiek jawaag hat'ee chi machnaan dʌ̈imua Jesús higwia, —Hi dën mʌg wounau chan pekau pöm sĩsidʌm k'ʌʌn hawiajã hisegba hich jãg warag ham dʌ̈i t'ach k'ö nʌrraajem hanaajim haajem. \p \v 3 Magbaawai hichdëu ham mag hiek'a nʌm hũrwia, mʌg nem hĩgk'aadam jaaumamua hamag magjim haajem: \p \v 4 —K'anim nemjö mʌg nʌm haig hãbmua cien ovejas wai sim, maimua hãb hok'oobaadeewai, ¿k'aíuta tagam k'ʌʌn dö wajaug hee p'ëpʌawia mag hok'oo k'itʌmdam jʌraan mabaju k'ai? hajim hanʌm. Keen, par maadëu dich nemchaai haawai baaubam haigjã hook'a k'itʌʌ habarju. \v 5 Maimua mag baau hat'aawai, ¿k'aíuta sĩi honegau dich nemchaaidam hud haibëebaju k'ai? hajim hanʌm. \v 6 Maimua di haig pachëwiajã, ¿k'aíuta hich k'apk'ʌʌn dʌ̈i hich di dak'a naajem k'ʌʌnpa t'ʌ̃rk'anaa, “Keen, mʌ honee chirʌm, mʌch oveja hok'ootarrdam hoo hat'aawai” habaju k'ai? \v 7 Keena, hich jãgta haajemgui hajim hanʌm hĩchab hʌ̃gt'arjã: Har hõor k'apan hamach hajaug t'öwia Hẽwandam dʌ̈icha wënʌrrʌm haajem k'ʌʌn gaaimua honee haju k'ãyau, pekau pömk'am k'ʌʌn heem hãb k'ãijã hich k'aibag hisegwia Hẽwandam hich t'ãar hee hat'am hed hʌ̃gt'armpeenjã honee hap'öbaadeejemgui hajim hanʌm hĩchab. \s1 P'atk'on hok'ootarr nem hĩgk'aa \p \v 8 Maimua hĩchab mʌg jaaujim haajem: ’K'anim nemjö hʌʌi hãb simua p'atk'on chi dau daí happai diez wai sim, maimua mag heem hãb k'ãijã hok'oobaadeewai, ¿chijãg hʌʌirauta bʌ̃ʌrjã hich p'atk'on jʌrba hich mag sĩuju k'ai? Par jãgan hirua hag bʌ̈rre lámpara paanaa, dijã t'ũapwia, nem pʌaba jʌr sĩi hawia, baau hat'ajugui hajim hanʌm. \v 9 Maimua mag baau hat'aawai, ¿chijãg hʌʌirauta hich k'apeen hich di dak'a naajem k'ʌʌn t'ʌ̃rk'a hauwia, “Keena, hĩsin mʌʌn honee hʌm, mʌch p'atk'ondam hok'oo wai hʌarr baau hat'aawai” habaju k'ai? hajim hanʌm. \v 10 Magnaa hich Jesuupai, Hich jãgta hʌ̃gt'arjã hĩchab Hẽwandam chognaan honee hap'öbaadeejemgui hajim hanʌm, har woun hãb k'ãijã hich k'aibag hisegwia k'ĩirjug hajap'am jʌrwia Hẽwandam hich t'ãar hee hat'am hed. \s1 Hẽwan p'atk'on hãr gastaa nʌrrʌʌ hat'urtarr hag nem hĩgk'aa \p \v 11 Maimua jãga Hẽwandamau hõrau hich hiigwai hisegba haajem k'ap hamk'ĩir, Jesuu mag hich haig bëetarr k'ʌʌnag mʌg nem hĩgk'aajã hĩgk'ajim haajem hĩchab: \p —Woun jöoi hãb simua chaain numí wai sĩejim haajem, hemk'ooin hap'a. \v 12 K'ãai hãb chi hiewaa chi hẽudeemua hich hayag, “Tata, pʌ meebaadeewai marau jʌ̃aju nem warre magan mʌrʌg mʌch jua hee dee chirbá” hajim hanʌm. Magbaawai jöoirau chadcha hamag jigbaadëjim haajem, hamachpierr. \v 13 Mag deetarr k'ur k'ãai k'apancha k'aba nʌm hee, hichig nem deetarr t'um përk'ʌʌipʌ̈iwia hag p'atk'on dʌ̈i warre warp petajim haajem, deeum durr. Mamʌ mam pawia nem hoobam gaai hichdëu gastaam haig p'atk'on hãr gastaa sĩeimajim haajem. \v 14 Maimua mag p'atk'on nem parhoobam gaai werba sĩi hawia t'um höbapʌ̈im hee hĩchab jãdau t'eega burrjim haajem, hi sim durr. Maimua magbaadëm dʌ̈i ya hĩchab jãsogau mas haadëjim haajem. \v 15 Jãsogau hich magbaadeewai woun hãb sĩerr haar mawia parhoobam p'idagdam k'ãijã hichig deemk'ĩir jëeuwimajim hanʌm. Magbaa magua hirig jaaupʌ̈ijim haajem, k'ũsnaan t'ʌamk'ĩir. \v 16 Mag chadcha mawia k'ũsnaan t'ʌa hoo chirʌmua jãsooga haawai chi k'ũsnaanag p'at'au deechë nʌm heemta dʌ̈i k'öm hiigjeejim hanʌm, chi k'ũsnaanau k'ö nʌm dʌ̈i hãba, bʌ̃ʌr k'ãijã jãd t'õo hawaag. Mamʌ magʌmjã hãbmuajã hirig “Ya magan k'öjuma” haba haajeejim hanʌm. \fig |src="cn01759B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 15.16" \fig* \v 17 K'ãai hãb mag hoo chirʌʌ hawia t'umaa k'ĩirjumamua hich wir haigpai magjim hanʌm: “¡Hëh! Mʌ haai di haar hi piyonnaan bʌ̃ʌrjã k'öju hat'ee haugchëba biwaa t'ʌnʌm hee, mʌchta mʌch k'ĩir lökgau jãdaúa mʌig mʌ t'õo warrumgui” hajim hanʌm. \v 18 “Mʌg chirabnaa mʌ majugui” hajim hanʌm “mʌch haai haar. Maimua barimawia mua hirig ‘Tata, chadcha mua Hẽwandam dak'ĩir pekau wauwia pʌ dʌ̈ijã k'aigba habarm’ haimaju. \v 19 ‘Mag gaaimua warramjö pua mʌrʌg pʌch chaai haju k'aba sim. Mʌrʌg hiewaa haju k'ãyau sĩi mʌrʌg pʌch piyón habá; mʌ pʌ hat'ee hich mag p'idk'a chitaju’ ha hiek'aimaju” k'ĩirju hat'ajim hanʌm. \p \v 20 ’Mag hich happai hiyʌ̈ʌ hoo sĩewia baubaadeeu chadcha hich haai haar petajim haajem. Mag mamua hagt'a di warp'aa sĩwe chi hayau hoo hat'ajim hanʌm, hi chaaita dau hap'ʌʌ hur k'itʌm. Magbaawai jöoi t'ãrau hãwatbajim haajem. Mag warag k'ap'ig mawia hich chaai hö p'ʌʌr jõinaa k'ĩir hʌ̃ʌ haujim haajem. \v 21 Magbaawai chi chaairau hich hayag, “Tata, chadcha mua Hẽwandam dak'ĩir pekau wauwia pʌ dʌ̈ijã k'aigba habarmgui hajim hanʌm. Mag gaaimua warramjö pua mʌrʌg pʌch chaai haju k'aba chirʌm” hajim haajem hich hayag. \v 22 Mamʌ chi hayau dau haug k'augwia, magʌmjã higba, warag degag harrwia hich chognaanag, “Mʌ chaai hat'ee k'ajũa chi hajapcharam jʌrwia jũapi sĩubat” hajim hanʌm. “Maimua hĩchab sorrtikjã jũapinaa zapatjã chi hajap'am jũapibapʌ̈it. \v 23 Magwia p'akdam chi hõtpaam haut'urwia t'õobapʌ̈it” hajim hanʌm, “maach t'um hãba honee k'ö nʌmua p'iesta wawaag. \v 24 Pãrau hoo nʌmgui hajim hanʌm, mʌ chaai chi meem harrta deeu hiiubarmjö habarm; bëebajupii narrta deeu barbaichëm” hajim hanʌm. Mag, chadcha p'iesta waujim haajem. \p \v 25 ’Mamʌ maagwai hich jöoi hiewaa chi naam, p'idag hee sĩejim haajem. Maimua bëewia di dak'a panaa hũr huraa haawai sĩi karris p'op'ook'am dʌ̈i tamburrpa bubujuk'am gaai jemk'a k'odt'ʌnʌm k'aug hat'ajim hanʌm. \v 26 Mag hũrbaawai hich haai chog hãb t'ʌ̃rnaa, “¿K'an gaaimua hagá heeupemjö mag t'ʌnarram?” ha jëeujim haajem. \v 27 Magbaa chi chogau “Pʌ heeumta bëejimgui” hajim hanʌm. “Mag hʌ̈u barbaicheewaita pʌ hayau p'akdam chi sebaam wai narr t'õopibajieb” hajim hanʌm “p'iesta wawaag.” \v 28 Mamʌ hichig mag jaaubaawai warag meeuk'awia dubmap'a daaugajãrpai sĩsijim haajem. Magbaawai höbërchëwia chi hayau hit'ũu hich hiewaag, “Dubtarrau hiewaa” hajim hanʌm. \v 29 Mamʌ hichig magbaawai warag hich hayag, “Pʌdë hũrbá tata” hajim hanʌm. “Mʌch herraawe bʌ̃ʌrjã pʌ haigmua hogdʌba, pʌ p'idag hee mʌ p'idk'a chitaajem; pua nem jajaauk'am hichaauraapaijã hiek'aba chitʌmgui” hajim hanʌm. “Mamʌ magʌmjã bʌ̃ʌrjã pua mʌrʌg chĩb chaaidam k'ãijã deeba haajem, mʌch k'apeen dʌ̈i honee k'ömk'ĩirjã. \v 30 Mag k'ãyau sĩi jãg pʌch p'atk'on harrwia parhoob kachaloonaa hʌʌin dʌ̈ipa hãr gastaapʌ̈it'urtarr barbaicheewain chadau, pua p'ak chi sebaampa t'õo chirabma” hajim hanʌm, “hi k'ömk'ĩir.” \v 31 Magbaa jöoirau jũrr hich hiewaag magjim haajem: “Mamʌ pua k'ap'ʌ chirabá” hajim hanʌm, “chadcha pʌchta mʌ haigmua hogdʌba k'itaajeewai mʌ nem mʌg t'ʌnʌm t'um pʌch dën happai t'ʌnʌm. \v 32 Mamʌ pua hoo chirʌmgui” hajim hanʌm, “pʌ heeum chi meem harrta p'iidʌwi pierrumjö habarm; maach haigmua mawia tag bëebajupii narrta, hĩsta deeu pierrumgui” hajim hanʌm. “Magua hĩs chadcha maadëu mʌgju haai naabahab hajim hanʌm, hi bëetarr gaaimua honee haag.” \c 16 \s1 Woun hãb hich k'ĩirjug k'augau k'apk'ʌʌn baautarr \p \v 1 Maimua Jesuu hĩchab mʌg nem hĩgk'aadam hĩgk'ajim haajem, hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnag: \p —Hãb rik sĩejim haajem. Mamʌ hichdëu hich nem k'augba, deeumʌgta hich nem t'um jaau wai sĩejim haajem, magʌgta hich dënjö hamk'ĩir. Mamʌ k'ãai hãb chi mork'ʌʌu hũurwai hi nem haair haba parhooba sĩi hichdëu hampierrta wau sim ha hũrbaawai, \v 2 t'ʌ̃rpʌ̈iwia hirig magjim hanʌm: “¿K'an hajaugta mua hũurwai mag pua bʌ̃ʌrjã mʌ nem haair haba chirʌm hanʌ́ma? Mʌ hiek'au nauwe jöpk'aa pʌchdëu nem waaujem t'um p'ãk'anaa mʌrʌg hoopibá” hajim hanʌm, “mua k'ap haag. Mag hoopiwia warre pʌdëu sĩiubaad, tag mua pʌ higbam” hajim hanʌm hich k'ĩircha. \v 3 Magbaawai chi rik nem t'ʌa chirarr wounau k'ĩirju sĩi hawia, hich hödegpai, “¿Nau mʌ jãga hajuutaa mʌgbaadëma?” hajim hanʌm, “mʌg mʌ patronaujã mʌ jʌrbaadëm. Sirp'ʌg hee t'ut'ui dʌ̈i p'idk'aju serbiiba chirʌm. Parhooba sĩi hatcha kaaijã hee nem jëeu chitaagjã k'aba chirʌm” hajim hanʌm hichdëupai hichig. \v 4 Maimua hich hödegpai, “Hãa, ya mua k'ĩirju hat'am” hajim hanʌm, “jãga haju mʌch mʌigmua jʌrbapäaiwai hõrau hamach deg mʌch höbeerpimk'ĩir.” \v 5 Mag k'ĩirju hauwia chadcha hich patronag dëbpaar paraa narr k'ʌʌn hãhãbdö t'ʌ̃rnaa hamag jëeu hoomajim haajem. Nacharamʌg, “¿Pua maach patronag k'arr paraa chirʌ́?” hajim hanʌm. \v 6 Magbaawai warmua, “Muan hirig cien latas de aceite paraa chirʌmgui” hajim hanʌm. Hichig mag jaaubaawai, “Chadcha pua mag haujim; cha sim hag hẽsap” hajim hanʌm. “Mamʌ t'ʌrrëupʌ̈iwia magan jũrr jöpk'arraa cincuenta lataspai p'ã sĩubá; mua pʌrʌg jãrrpai jëeuk'im” hajim hanʌm. \v 7 Maimua hãbak'ai paar sĩerragjã hagjö, “¿Puajã k'arr maach patronag paar chirʌ́?” hajim hanʌm. Magbaawai chi dëbpaar paraa chirarrau, “Mua hirig trescientos sacos de arroz paar chirʌm” hajim hanʌm. Magbaawai chi k'ap haag jëeu sĩerrau, “Chadcha pua mag haujimkë” hajim hanʌm. “Cha sim hag hẽsap” hajim hanʌm. “Mamʌ t'ʌrrëupʌ̈iwia jũrr doscientos cincuenta sacospai p'ã sĩubá” hajim hanʌm. \v 8 Magbarm k'aug hat'aawai chi patrón jöoirau hich nem haair haba harr woun higwia hich hödegpai, “Jöo, wounan chadcha k'ĩirjug k'ap'ʌta chirʌma” hajim hanʌm. \p Maimua jũrr hich hiek hũr narr k'ʌʌnagta magjim haajem, hich Jesuu: ’Chadcha Hẽwandam hiek hʌ̈k'amaaugau hamach k'õchagpierr wënʌrraajem k'ʌʌnta Hẽwandam hiek hajap'a hʌ̈k'a k'it'ëem k'ʌʌn k'ãyaujã k'ĩir hubʌcha sĩerrjëemgui hajim hanʌm, hamach gar hõor t'ereu hawaag. \v 9 Pãadë hũrbat. P'atk'onan chadcha nem parhoobam wau nʌmua ganwia nem k'aigbam hat'eejã hiigjem. Mag sĩeb mamʌ, pãach p'atk'on haauwai hõordam dʌ̈i nem hajap'a wau nʌmuata ham dʌ̈i k'apeen k'abat hajim hanʌm. Maagwai pãach meebarm hed mʌg jẽb gayam nem tag higba haadeewai jũrr hʌ̃gt'arjã mak'ʌʌn dʌ̈ita nʌisiju, Hẽwandamau pãach hʌdʌraa höbeerpibaawai. \v 10 Woun hãbmua nemdam bʌ̃rʌʌm hawia k'ãijã hajap'a hʌʌrk'a simʌn, magan nem dʌ̈rrʌ̈ʌm hawiajã hich mag hajap'a hirua wai nʌrraju. Mamʌ nem bʌ̃rʌʌm hawia hagʌg hoomap'amjö warag hʌdʌraa hãrpi simʌn, magan nem dʌ̈rrʌ̈ʌm chará sĩi hãrpijugui hajim hanʌm. \v 11 Mʌg jẽb gaai Hẽwandamau pãachig nem deetarrdampaijã hajap'a hʌʌrk'aa meraa nʌmʌn, ¿jãga hich haram nem hajapcharam hirua pãrag deebarju? Deebamgui hajim hanʌm. \v 12 Chik'am nemjã pãrau hajap'a hʌʌrk'aba nʌm chan, ¿k'aíu pãrag hök'ar nem jʌ̃apiju harr k'ãijã jʌ̃apibarju? Jʌ̃apíbamgui hajim hanʌm. \v 13 Ni hãbmuajã pöd patronnaan numiim k'ʌʌn chogk'aju k'aba simgui hajim hanʌm. Patronnaan numí hak'iin, hiwiir hãbpaita hʌ̃rcha k'a k'õsi haju. Hich hagjöta simgui hajim hanʌm hĩchab Hẽwandam dʌ̈ijã. Pöd pãrau Hẽwandam k'ĩrag wʌrpanaa p'atk'onagjã wʌrpa haju k'aba nʌm. Pãar magta nʌm chan pöd Hẽwandam hipierraa k'aba nʌmgui hajim hanʌm. \p \v 14 Mamʌ hĩchab haig fariseonaan p'atk'on hat'ee bĩe k'it'ëem k'ʌʌnaupa chi Jesuu hiek'amam hũr narr haawai warag hi wau hiek'a naajim haajem. \v 15 Magbaawai Jesuu hamag hiek'amamua, —Pãran, pãachta hʌ̃rcha p'atk'on wai nʌm hawia Hẽwandam dau najã hʌ̈ucha nʌm haajeebma; mamʌ chadcha Hẽwandamauta pãar t'ãar k'ap'ʌ simgui hajim hanʌm. Mʌg jẽb gayam k'ʌʌnaun p'atk'onta nem t'um mʌg jẽb gaai t'ʌnʌm k'ãyau hajapcha sim hawia hagʌgta hee haajerram. Hamag mag nem wajaug sĩeb mamʌ, hagua nem k'aigba waauwaita sĩi hödömie sẽrk'a t'ʌnʌmjö Hẽwandamau k'õchk'aba haajemgui hajim hanʌm. \s1 Warrgarm ley hich mag sĩerrʌm \p \v 16 Mag nem jajawagmamua hĩchab hich hiek hũr narr k'ʌʌnag Jesuu magjim haajem: ’Juan hõor pör choomieu Hẽwandam hi jaauju naweran pãrau Moiseeu hiek p'ã pʌatarr dʌ̈i Hẽwandam hi jaaumienau hẽsap p'ãtarrpai wai naajimgui hajim hanʌm, hag gaai jaau sim hipierr wënʌrraag. Mamʌ Juanau hiek hiiur Hẽwandam haar höbeerpiejemta wai bëejimgui hajim hanʌm, chi wajapcharam. Mag jaauchëtarr haigmua hatag mag Hẽwandamta chi Pörk'aimʌʌ sim k'aug hat'ampierr, hĩsta hõor pöm hi hipierraa ham hig nʌm, chadcha hamach Pörk'abaadeewai hi dʌ̈i naam k'õchgau. \v 17 Mag hiek hiiur wai naab mamʌ, jöoingar Hẽwandamau Moiseeg hich hiek p'ãpitarran hich warr sĩejerr hagt'a hich mag serbii sĩerrʌmgui hajim hanʌm. Mʌg durr t'um hedjãpa chugpawiajã jöoingarwe p'ã pʌatarr hiek chan bʌ̈dam hãbjã hok'oobamgui hajim hanʌm. \p \v 18 ’Magua hĩsjã warrgarmjö dich hʌʌi hisegwia deeum hʌʌi haumʌn pekauta wau simgui hajim hanʌm; wa deeumua hʌʌi pʌatarr k'ãijã haumʌn magan hagjö pekauta wau simgui hajim hanʌm. \s1 Woun hãb hap'ʌʌ k'itarr rik dʌ̈i \p \v 19 Maimua hĩchab mʌg nem hĩgk'aadam jaaujim haajem Jesuu: ’Woun hãb sĩejim haajem, rik. Maan sĩi k'ajũa parhẽpagk'am happ'ata jũajeejim haajem. Maimua mag nʌm dʌ̈i hed hëepierr sĩi nemk'oo jaramjöta t'achjã wau k'oojeejim haajem. \v 20 Mamʌ hĩchab woundam hap'ʌʌ k'itʌm Lázaro ha t'ʌ̃r sim sĩejim haajem, sĩi p'ĩe k'a dodoso k'itʌm. Mag k'itʌmʌn sĩi chi rik puertdi bigaau hõor bʌ̈ heeta hoo k'ëraajeejim hanʌm. \v 21 Mag k'ërʌmʌn jãsogau chi rik t'ach k'ö sim mes heegar pan perasdam k'ʌimam k'öm k'õchag k'ërʌm hee, saakienauta hi p'ĩedau sẽcheejeejim haajem. \v 22 Mag k'itʌʌ hawia chi hap'ʌʌ k'itarrdam meejim haajem. Mag meebaadeewai Hẽwandam chognaan bëewia sĩi hi hak'aardam hʌ̃gt'ar Abrán sim haar harrjierram haajem. Mag k'ur chi rikjã hĩchab meebaadeewai bëp sĩuwia k'ĩmie durrta höbërjim haajem. \v 23 Maimua ya k'ĩmie durrpanaa maach gaai machag hãwatbajujö t'ʌnʌmua hʌ̃gt'aag hoowai dau warp'a Lazarota Abrán bigaau k'õinaa päar sim hoo hat'ajim hanʌm, chi rik harrau. \v 24 Magbaawai mammua t'et, “Jöoi Abrán, mʌ hap chitʌm mʌ dau haug k'augbáa” hajim hanʌm. “Lázaro jĩgpirdam gaaipai k'ãijã dödamau homnaa mʌ haar pʌ̈ibapʌ̈ʌi. Ya mʌʌn hö jʌʌumaam. Hõt k'ierr pechag mʌg t'ʌnʌmjã mua hãwatbajujöta t'ʌnʌʌmgui” hajim hanʌm hähäak'amua. \v 25 Mamʌ magbaawai jöoi Abranau hirig magjim hanʌm warag: “K'ĩir heyaa hajuma” hajim hanʌm, “pʌch monak'a haawai nem k'ĩir t'um paraanaa bʌ̃ʌrjã haugchëba chitarr. Maagwai Lázaro bʌ̃ʌrjã magʌm chuk'u hi dau hap'ʌʌ k'amor masi k'ërʌmjã pua hirig hooba haajeejim. Mamʌ hĩs mʌig hi k'õinaa bibigag chuk'u chirʌm. Jãigta k'ĩirjujuma hajim hanʌm, jãgwia jũrr hĩs pʌ hidawaa chirʌ́, hõt k'ierr pechag hee. \v 26 Pua mag chirab mamʌ, pʌ haar pöd mua Lázaro pʌ̈ibamgui hajim hanʌm. Magnaa maach jãrr mʌg dö k'õrg sĩi jẽb hit'urm jaaba wëjömjö sim hee ¿jãga hi maju? Jammuajã pöd bëeju k'aba, ni maumuajã pöd maju k'abamgui” hajim hanʌm jöoi Abranau. \v 27 Magbaawai chi rik harrau warag chaigpa k'itʌmua jöoi Abranag, “Magan jũrr mʌ haai di haarta hi chogbapʌ̈i” hajim hanʌm, \v 28 “mʌ k'od hãbam k'ʌʌn cinco p'ë wai chirʌm haar, mʌ mʌg chirʌm jaaubaimaawai hamach k'aibag hisegwia k'ĩirjug hajap'am haumk'ĩir, magbaawai ham meem hedjã mʌjö mʌgʌm haar gaai machag hãwataan bëem hugua” hajim hanʌm, chi rik harrau. \v 29 Magbaawai Abranau hirig, “Mamʌ hamau Hẽwandam hiek wai naabahab, Moiseeu chi Hẽwandam hi jaaumien dʌ̈imua p'ã pʌatarr. Hamau mag gaai jaau sĩsidʌmta hipierraa haju haai naabahab” hajim hanʌm, “pʌ sim haar wëtmap'a nʌmʌn.” \v 30 Magbaawai chi k'ĩmie durr simua magjim hanʌm: “Hʌ̃hʌ̃, mag k'abam jöoi Abrán. Sĩi p'ã sim gaaipai chan hamau hʌ̈k'abam. Mamʌ hãb meetarrta deeu ham haar höbërimawia hamag jaauwimak'iin chadau, warre hamau hamach k'aibag hisegjurau” hajim hanʌm. \v 31 Magbaawai Abranau hirig magjim haajem: “Mamʌ hamau mag Hẽwandam hiek chi p'ãm wai nʌm gaai jaau sim hʌ̈k'aba nʌm chan, magan hãb meewia deeu hiiu p'iidʌwia hamag jawaan mak'iinjã, hamau hʌ̈k'abajugui” hajim haajem, chi rik harrag. \c 17 \s1 ¿Jãga hanʌ́ Hẽwandamau chik'am k'aibag hee mapi nʌm k'ʌʌn dʌ̈i? \r (Mt 18:6-7,21-22; Mr 9:42) \p \v 1 Jesuu magjim haajem hich dʌ̈i wënʌrraajerr k'ʌʌnag: \p —Mʌg jẽb gaai hichiita hich jãg hõor pekau waupiejem nem paraa haju, mamʌ ¡hëh, hapk'it! hajim hanʌm, chi magʌm nem paraa sim woun. \v 2 Hirua magʌm gaaimua chi mʌ hiek hʌ̈k'a k'ërʌmta pekau hee burrpimʌn, hichta Hẽwandam dʌ̈i hiekk'õr pöoma sĩsiju. Mamʌ mag Hẽwandam dʌ̈ita hiekk'õr paarpaju k'ãai hichdëupai hich hö gaai mokpör pömk'am jʌ̃naa p'ũas hee baudʌk'iin hʌ̈ucha hajugui hajim hanʌm Jesuu. \s1 ¿Jãga dich k'apeen perdonaa nʌ? \p \v 3 Maimua hĩchab, ’Pãrag jaauk'im, k'ap'ʌ habat hajim hanʌm, hich Jesuupai. Pãachjö mʌ hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnau k'ãijã pãach dʌ̈i k'aigba habaawai warag dʌ̈i hagjö haju k'ãyau sĩi ham wawibat hajim hanʌm. Maimua hamachdëu mag pãach dʌ̈i k'aigba habarm k'aug hauwia pãachig “Mʌ perdonaabá” haawai, ham perdonaawia hoob tag bʌ̃ʌrjã magʌm hiek higmiet hajim hanʌm. \v 4 Hãbam hedpai k'ãijã biek k'apan pãach dʌ̈i k'aigba hawia, “Kakë mʌ perdonaabá, mua tag jãgbaju” ha k'ʌrrk'ak'a hawia k'ãijã, hich hagpierr hi perdonaabat hajim hanʌm, tag magʌm hiek bʌ̃ʌrjã higba. \s1 Hẽwandam pãach dʌ̈i sim ha k'ĩirjunaata nem wauk'iin \p \v 5 Mag dich k'apeen perdonaapi jaaubarm p'it'uurga sim k'ĩirjunaa, jũrr hich Jesuu chi doce jʌr hautarr k'ʌʌn garmua hirig magjierram haajem: \p —Señor, Hẽwandamau marag k'ĩirjug deebam chan pöd marau maach k'apeen perdonaabaju. Marag juapá deebá hajierram hanʌm, mag pʌchdëu jaau simjö haag. \p \v 6 Magbaawai maach Pör Jesuu magjim haajem hamag: \p —Pãrau k'ĩirjuawai chadcha Hẽwandam jua t'eeg sim k'ap'ʌnaa pãachdëu nem mag habarmjö hapiju k'ĩirjunaata nem wauk'iin, Hẽwandam hat'ee chan p'it'urm nem chuk'u haajeewai, chadcha pãachdëu jajaauk'ampierr hich mag pãachdëu jaau nʌmjö hajugui hajim hanʌm. Pãar k'ĩirjug hoojem hanaa chi pömag mostaza daudam har maach dau hee paba k'itaajemjö k'ãijã k'itak'iin, har pabʌ̈ pöm simʌg wounagamjö, “Jãigmua mawia jũrr hachum p'ũas hee dʌnʌʌubaimá” habaawai, chadcha pãar hipierraa hajugui hajim haajem. \s1 Hẽwandam chogk'a simua ¿jãga haju haai sĩ? \p \v 7 Mag jaaumamua hĩchab magjim haajem: ’¿K'aíuta hich chog p'idk'a sĩi hawia barbaicheewai hit'ũu hirig, “Har pʌ hat'ee ya t'ach mes gaai t'öi k'ërʌm k'öbá” haju k'ai? \v 8 Mag chan ni hãbmuajã hiek'abamgui hajim hanʌm. Jãan magju k'ãai warag, “Jöpk'aa p'iejãb wauwia mʌ jãhogbá, maimua murua nem hig chirʌm t'um p'ëdeebá; pʌchin nau mʌ k'ö dichtarr k'ur hẽudeechata k'öju” ha hiek'aju. \v 9 ¿Pãrau hoowai hãbmua hich chognaanau hich hipierraa nem wau nʌm paar “Hʌ̈u hajim” haajẽ? Hʌ̈u hajim chan habam, hich p'idag hichdëu nem wauju hatarrta wau sĩewai. Hirig jaauba hak'iinjã hichiita hirua waub k'aba waujugui hajim hanʌm. \v 10 Hich hagjöraugui hajim hanʌm pãarjã hĩchab: ya Hẽwandamau pãachig nem jaautarr t'um wau höbaadeewai sĩi warag, “Maachin Hẽwandam chognaanpaiu; hichdëu maachig jaautarrpierrpai waubapʌ̈im” habat ha jaaumajim haajem. \s1 Diez kokobé bënëu bar k'it'ëe harr k'ʌʌn \p \v 11 Mag jaau sĩewia, warag Jerusalenag mamua didichagmajim haajem, Samaria durr Galilea durr dʌ̈i hãba t'ẽu nʌm jãrr k'ʌdau ma sim hee. \v 12 Mag mamua p'öbördam pöm k'aba k'itʌm hee dubbaimaawai hi k'ĩirp'ee hõor diez kokobé bënëu bar k'it'ëem höbërdʌtk'achëjim haajem. \v 13 Mag höbërdʌtk'achëwia warppaimua hirig hähäak'amua, —Maestro Jesús, maar hapdurrum maar dau haug k'augbahur haajeejim hanʌm. \p \v 14 Hichig dau hap'ʌʌ mag durrum hoobaawai hamag, —Jerusalenag hërëuwia Haai hi jëeujem deg p'adnaanag pãach k'a t'eerhʌ̃chpibat hajim hanʌm. \p Hamachig magbaa chadcha hi hipierr hërëubaadëjim haajem. Mag wëtumua hagt'a barba nʌm hee, hamach mor hoowai k'a hajap'a magʌm bën chuk'u narrjö naajim hanaabá. \v 15 Hamach mag hoobaawai, hãbmua deeu hewag k'ap'ig hurumua honee, “Hẽwandam, hĩsin chadau puan mʌ dʌ̈i hʌ̈uta habarm; pʌjö jua t'eegk'am chan mʌg jẽb gaai chuk'um” ha hijẽjẽbag bëejim haajem, hich happai. \p \v 16 Mag bëewi Jesús bʌ̈k'ʌrr p'õbk'a jẽbjã gaai dagau dʌrnaa, “Hʌ̈u hajim” hajim haajem hirig, hich monaautarr paar. Chi mag Jesuug hʌ̈u hajim haan bëetarr, Samariapierr hajim haajem. \p \v 17 Magbaawai Jesuu magʌg, —¿Pãar chi monaautarr k'ʌʌn diez naabajĩ? ¿Jam nʌma hajim hanʌm tagam k'ʌʌn nueve? \v 18 Hamach monaautarr paar Hẽwandamag “Hʌ̈u hajim” haju chuk'u harrjö, hãba pʌ happaita deeu k'itaichëbma hajim hanʌm, deeum durramk'a chirʌmta. \p \v 19 Maimua hichdëupai mag chi kokobé bënëu bar k'itarrag, —P'iidʌwia petá hajim hanʌm. Mua jaautarr hipierr pʌch hödegpai, “Chadcha hi hipierraa hamʌn mʌ monaauju” ha k'ĩirjutarr gaaimua, hʌ̈u pʌ peerdʌwia monaaujã monaau chirsim hajim haajem hirig. \s1 Deeu Jesús mʌg jẽb gaai dʌnʌʌubaichëm hed ¿jãga haju k'ai? \r (Mt 24:23-28,36-41) \p \v 20 K'ãai hãb chi hajap'a Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr hʌʌrk'aajem k'ʌʌnau Jesuug, —¿Jãagwaichata mʌg jẽb gaai Hẽwandam maach Pörk'a sĩeichëjuwa? hajierram haajem hirig. \p Magbaa Jesuu hamag magjim haajem: —Hẽwandam hichta chi Pörk'a sĩeichëju chan hoob dau daauta bëeju hamiet. \v 21 Mua nem wau chirʌm gaaimua pãrau k'ap'ʌ haju haai nʌm, Hẽwandam ya pãach hee sim; magua hirua hich jua hoopi simgui hajim hanaabá, chadcha hichta t'um hich hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn Pörk'a sĩeichëm k'ap hamk'ĩir. Maagwai hõrau mʌʌgwaiwe chan, “Mʌgá, har nʌrrʌ́,” wa “Hachum har sĩ” habajugui hajim hanʌm. \p \v 22 Mak'ʌʌnag mag jaauwi jũrr hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnagta magjim haajem: \p —Mʌg hatag pãach happai wënʌrrʌm haig, pãrau mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa k'ĩirjuwia k'ãaidam hãbpai k'ãijã hũmaai deeu mʌ dʌ̈i wënʌrram k'õsi haju. Mamʌ pöd mag wënʌrrabajugui hajim hanʌm. \v 23 Mʌg hatag hõrau pãachig, “Mʌgá, har nʌrrʌ́, ya bëejimwai,” wa magbam k'ai “Hachum sim” haawai, hoob hʌ̈k'awia haar hoon wëtmiet hajim haajem. Magua pãachig nem jaauwaijã hoob ham hiek hʌ̈k'amiet. \v 24 Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa bëewain, t'umaam k'ʌʌnauta mʌ hoojugui hajim hanʌm, hich jãg pagt'ʌm dau p'ʌr jẽer hat'aawai hedjã t'um harar hat'aajemjö. Magua hõrau mag pãachig ya mʌ barbaichëm ha jaauwaijã hoob hʌ̈k'amiet hajim hanʌm. \v 25 Mamʌ magju nawe hichiita mʌ dau hap'ʌʌ haju haai chirʌmgui hajim hanʌm, hõor mʌg t'ʌnʌm k'ʌʌn jua hee, hamachdëuta mʌ k'a hisëe wai wënʌrraawai. \v 26 Mag mʌg hatag mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa deeu bëeju gayaa paawai, jöoingar jöoi Noé k'ak'itarr jaar hõor döhãdau höpäaiwai hamachdëu hampierr t'ʌnaajerrjöta t'ʌnaajugui hajim hanʌm hĩchab. \v 27 Mag jöoi Noé sim jaar hõrau hamach hok'oojujã k'ĩirjuba, sĩi p'iesta waunaa, t'ach k'öwia, dödöjö döju, maimua jua pʌrjuuta k'ĩirju naajim. Ham mag t'ʌnʌm hee, jöoi Noeeu hichig Hẽwandamau barco pöm waupi jaautarrjö chadcha wau hauwia hag hee dubjim. Mag dubbaadeewai döhãd pöm bëewia sĩi hõor pöm hödubjim hanaabá. \v 28 Maimua jöoi Lod k'achitarr Sodoma p'öbör hee sĩejeewaim jaarjã hich hagjöta t'ʌnaajim hĩchab. Ham k'ĩirjugan, hãba t'ach k'öju, dödöjö döju, hamachdëu nem k'õsimpierr haunaa jũrr hamach garmua përju, nem jĩirju maimua di hëujupai hajim. Mamʌ mag nʌmjã Hẽwandam gaai k'ĩirjuju chan haba haajeejim. \v 29 Mamʌ ham mag t'ʌnʌm hee, jöoi Lod Sodoma p'öbör heemua höbërbaadeewai hich Hẽwandamau hedjã heemua hõtdau k'ĩir k'ʌipijim. Mag hõtdau k'ĩirta noseg chë t'ʌnʌmjö k'ʌi t'ʌnʌisimua hõor t'umaa p'aa k'ëchpʌ̈ijim. \v 30 Jãg hamachdëu Hẽwandam k'ĩirjuba t'ʌnarrjöta t'ʌnaajugui hajim hanʌm hĩchab, mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa deeu mʌg jẽb gaai dʌnʌʌubaichëm hedjã. \p \v 31 Mag jaaumamua hich Jesuupai, ’Mag mʌ pierrum hed hãb k'ãijã hich dihëu hʌ̃r jua hʌ̃i sim k'ai, hich nem p'ë hawaan hawia hoob tag hierrag dubam hajim hanʌm; wa magba hich p'idk'aajem haar k'ãijã sim k'ai, hoob hich diig k'ap'ig bëem. \v 32 K'ĩir heyaa habat hajim hanʌm: hewag hoopiba harr hee Lod hũanau sĩi hich nem k'ĩirjuwia hewag hootarr jũrrpai Hẽwandamau mag hʌʌi t'ak'arag paapʌ̈itarr. \v 33 Har chi mʌ hiek hʌ̈k'a sim gaaimua p'it'urg hãwatmap'a sĩi warag “Heeu jãgʌm gaaimua mʌ t'õoduk'am” ha k'ãijã hiyʌ̈ʌ sim k'ʌʌn warreta hok'oo simgui hajim hanʌm. Mamʌ har chi mʌ hiek gaaimuata dau hap'ʌʌ k'ãijã habarm wounan chadau hʌ̃gt'archa höbërjugui hajim hanʌm. \p \v 34 Mag hich k'apeenag jajawagmamua, ’Mag mʌ bëewai hõor numí hãbam put hee naajugui hajim hanʌm. Mamʌ mua hãbpai mʌch dʌ̈i harrwia, hãb werpʌaju. \v 35 Hʌʌinjã numí hĩchab hãbam molin gaai ba naaju. Mamʌ mua hãbpai mʌch dʌ̈i harrwia, hãbak'ai werpʌajugui hajim hanʌm. [ \v 36 Hõor numí hagjö di chaaur naaju. Mamʌ mua hãbpai mʌch dʌ̈i harrwia, hãbak'ai werpʌajugui ha jaaumajim haajem.] \p \v 37 Magbaawai hi k'apeenau hirig, —Señor, cha purua jaau sim, ¿jampaita magju k'ai? ha jëeujierram hanʌm. \p Magbaa Jesuu hamag, —Jampai hagá hajujã k'aba simgui hajim hanʌm. Pãrau k'ap'ʌ nʌm, nemmí sim haig hãkõs hich k'ĩrau jupcheejem. Hich hagjöta hajugui hajim hanʌm hĩchab muajã mʌch hiek hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i; ham p'ë harraag mʌch bëem hed ham haigta dau daau hurum t'umaam k'ʌʌnau mʌ hoojugui hajim hanaabá. \c 18 \s1 Nem pʌaba Hẽwandamagta warag jëeu nʌʌ haju haai nʌm \p \v 1 Hĩchab Jesuu hich k'apeenag mʌg nem hĩgk'aadam jaaujim haajem, mag jaaubarm gaaimua hamachdëu nem hig nʌm Hẽwandamau da deeba hawiajã warag pʌaba hirig jëeuju haai nʌm ha k'ap hamk'ĩir. \v 2 Mag jaaumamua magjim hanʌm: \p —Woun hãb chi t'et'em sĩejim haajem, p'öbör hee. Magua bʌ̃ʌrjã hich k'apeen högk'aba ni Hẽwandamjã higba sĩerrajim hanʌm. \v 3 Hich hag p'öbör heepai hĩchab sĩejeejim haajem, k'oopaa hũan hãb. Mag hũanau bëewia hirig, “Mʌ hap hʌrrʌm mʌ k'aigpërbá” haajeejim hanʌm, “mʌ k'a huk'urm k'ʌʌnau mʌ dʌ̈i hatcha jãgam hugua.” \v 4 Mag k'oopaa hũan dau hap'ʌʌ hich haig hudk'ʌrrk'ak'ak'amjã bʌ̃ʌrjã hi hiek hasekasmap'a sĩi hawia k'ãai hãb magjim haajem: “Mua chadcha Hẽwandam higbanaa mʌch k'apeenjã högk'aba chitab mamʌ, \v 5 jãg k'oopaa hũan tag mʌch haig bëbëe ham hugua, mua chadcha hi k'aigpërjugui” hajim hanʌm. “Magba hak'iin, hirua hidëu mʌ k'ajap chirbajugui” hajim hanʌm, “hich hag hiekpai p'ʌʌrba jajaau haawai.” \p \v 6 Mag hĩgk'a dichwia, hich Jesuupai jũrr hamag, ’Pãrau hũrjierramgui hajim hanʌm, k'an ha hiek'ajĩ mag woun chi t'et'em nem k'aibag sĩerrau. \v 7 ¿Pãrau hoowai hich haig bëbëe nʌʌ paawai k'oopaa hũan hirua k'aigpërbajĩ? Hẽwandamaujã hich chaainau hichig hedaram magwe jëeu nʌʌ hak'iin, hirua mak'ʌʌnjã heeg hoob k'aba hoojugui hajim hanʌm. \v 8 Magnaa, Mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm. Hẽwandamagta pãrau mag jëeu nʌmʌn, pãar k'aigpërm hedjã warre hirua pãachdëu k'õsi nʌmjö haju pãar dʌ̈i. ¿Mamʌ pãrau k'ĩirjuawai mag mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa bëeju hed hõor chadcha mag hamach t'ãraucha Hẽwandamag jëeu durrum k'ʌʌn hagt'a naaju k'ai? hajim hanʌm. \s1 Wounaan numí Haai hi jëeujem deg oraa narr \p \v 9 Maimua hamachdëupai hamachta t'umaam k'ʌʌn k'ãyaujã hajap pekau chuk'u k'it'ëem hawia jũrr hamach k'apeen k'aibag p'eejem k'ʌʌnag Jesuu mʌg nem hĩgk'aadam jaaujim haajem. \v 10 Chi nem hĩgk'aadam mʌg hajim haajem: \p —Wounaan numí Haai hi jëeujem deg Hẽwandamag jëwaan wëtjim haajem. Hãb fariseo hajim hanʌm, Moiseeg Hẽwandamau hich hiek p'ãpitarr hajapcha hʌʌrk'aajem haajem k'ʌʌn heem, maagwai hãbak'ai gobiernoog hõrau dëbpaar paraa nʌm jëeujem hajim haajem. \v 11 Chi hajapcha Moiseeu p'ã pʌatarr hiek hʌʌrk'aajemua bʌ̈jãaupai hoo dʌnʌmua, Hẽwandamag jëeu nʌm hanʌmta, hichpai t'ö hiek'amamua magmajim haajem: “Hẽwandam, pʌrʌg hʌ̈u hajim ha chirʌm, hʌ̈uta jãg mʌ chik'amnaanjö k'aba chitʌm. Mʌ hamjö nem jĩignemjã k'aba, pekau pömjã k'aba, ni deeum hʌʌinjã wauba chitʌmgui” hajim hanʌm. “Mʌ chan gobiernoog hõrau dëbpaar paraa nʌm k'ʌʌnag jëeujem har hachum simjöjã k'aba chitʌm” ha hiek'amajim hanʌm, hichdëupai hich hajaug t'öwia. \v 12 Maimua warag mag jaaupʌ̈pʌ̈igmamua magjim haajem: “Hẽwandam, mʌʌn semanpierr k'ãai numí t'ach k'öba sʌrk'a chiraajem, pʌrʌg jëwaag. Mag nʌm dʌ̈i hĩchab mʌch p'atk'ondam hoopierr hag heem deeb k'aba pʌrʌg dee k'itaajemgui” hajim hanʌm. \v 13 Maagwai jũrr chi gobiernoog paar nʌm k'ʌʌnag jëeujemdam hich happai hag warp'aa hoot'ẽu k'ërʌmua hagjö Hẽwandamag jëeu sĩejim haajem. Mamʌ maan, jũrr hichdëupaijã hich pekau pöm k'itʌm k'ap'ʌ sĩerr haawai, gaai machgau warag heeg hʌ̃t'ʌnaa pör jõjõik'amuata maagjeejim hanʌm Hẽwandamag: “Hẽwandam, mʌch chadcha pekau pöm chitʌm k'ap, pʌrʌg jëeu chirʌm; mʌ hap chitʌm mʌ heeg hoobá” haajeejim hanʌm. \p \v 14 Mag numí Hẽwandamag jëeu narr k'ʌʌn jaau dichwia, chi haig hich hiek hũr narr k'ʌʌnag magjim haajem: ’Hichdëupai Hẽwandamag hichta chi hajap'am ha chirarr k'ãyau, hich dau haug k'augpi jëeutarr wounta jũrr Hẽwandam dau na hag najã hich mag bʌ̃ʌrjã k'aibag chuk'u haajerrjöo sĩebahab hajim hanʌm. Mamʌ har hamach t'öwia chik'am dʌ̈i hat'uucha haajem k'ʌʌn, jũrr mʌg hatag paawai ham Hẽwandamag chaigpa hoo sĩsidʌ habarjugui hajim hanʌm. Maimua har mag hamach dʌ̈i hat'uu nʌm k'ʌʌn hichaaurjã magʌm haba sĩi warag serbiibamjö haajerr k'ʌʌnta, jũrr mʌg hatag paawai, Hẽwandamau warm k'ʌʌn k'ãyaujã hʌ̃rpai hapiju ha jaaumajim haajem. \s1 Chaain dënjö Hẽwandam hiek hʌ̈k'ak'arrsö hʌ̈k'aju haai nʌm \r (Mt 19:13-15; Mr 10:13-16) \p \v 15 Biek hãb mag jũrram k'ʌʌnau haaunaan Jesús sim haig wai bëe nʌm hee, chaainpa chi dënnaanau haibëe naajim haajem, ham gaai pʌrnaa Hẽwandamag ham kõit jëeumk'ĩir. \p Mamʌ mag jũrram k'ʌʌnau chaain haibëbëek'am hoowia jũrr chi Jesús dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnauta mag chi haibëe nʌm k'ʌʌnag meeurrau sĩujierram haajem, tag haibëepimaaugau. \v 16 Mamʌ hamau mag nʌm hee, warag Jesuu chi chaaindam t'ʌ̃rk'anaa jũrr hich k'apeenagta, —Hidëu chaain mʌ haig bëepibat hajim hanʌm. ¿K'ant'ee pãrau hamag bëepiba jaau nʌ? Chi jöoin hawiajã chamʌ k'ʌʌn chaainjö mʌ hiek hʌ̈k'ak'arrsö hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnta mʌg jẽb gaaijã hʌ̈u wënʌrrawia, hʌ̃gt'arjã honee wënʌrrajugui hajim hanʌm. \v 17 Mamʌ chi hʌ̃gt'ar höbërju k'ĩirju nʌm k'ʌʌnaujã mʌk'ʌʌn chaain dënjö hʌ̈k'abam chan pöd höbërbamgui hajim hanʌm. Mua pãrag mag jaau chirʌmʌn chadcharam hiekta jaau chirʌmgui hajim hanʌm. \s1 Woun hãb p'atk'on paraam Jesús dʌ̈i hiyʌ̈ʌ hat'urtarr \r (Mt 19:16-30; Mr 10:17-31) \p \v 18 Biek hãb Jesús sim haig woun hãb chi t'et'em bëejim haajem, p'atk'on paraam. Mag wounau hirig, —Maestro, pʌʌta chadcha Maestro hajap'am haawai pʌrʌg jëwaan bëejim: ¿Mua k'ani jãgju haai chirʌ́, hʌ̃gt'ar höbëraag? Mʌrʌg jaaubá haichëjim hanʌm. \p \v 19 Magbaawai Jesuu hirig, —¿K'ant'ee pua mʌrʌg “chi hajap'am” ha sĩ? Hõor hajap'am chan chuk'umgui hajim hanʌm. Hajap'amʌn hãba Hẽwandamta hich happai hajap'a sĩerrʌm. \v 20 ¿Pua k'ap'ʌ sĩebá hajim hanʌm, Hẽwandamau Moiseeg hich hiek p'ãpitarr gaai: “Hoob dich hõor k'abam dʌ̈i k'apes ham; hoob hõor t'õom; hoob nem jĩgk'am; hoob chik'am hëugarjã sëuk'a nem hĩgk'am; maimua pʌch haai jãsenk'anaa pʌch hãdjã jãsene habá” ha sim? \p \v 21 Magbaawai chi woun p'atk'on paraamua, —Mag pua jaau sim t'um mua mʌch bʌ̃rʌʌwe hʌʌrk'a chitabahab hajim hanʌm. \p \v 22 Jesuu hi mag hiek'a sim hũrbaawai hirig, —Mamʌ hagt'a k'ĩir hãb pua waaur wai sĩebahab hajim hanʌm. Pʌch nem t'um përk'ʌʌipʌ̈iwia chi p'atk'on hap'ʌʌ k'it'ëem k'ʌʌnag jigbapʌ̈i. Maimuan chadau mʌ hẽudee pidú hajim hanʌm, mʌ dʌ̈i chitam k'õsi chirʌm k'ai. Pua magmʌn, hʌ̃gt'ar pawiajã bʌ̃ʌrjã haugchëba, p'atk'on k'ãaijã nem hajap'am pömta wai chirsijugui hajim hanʌm hirig. \p \v 23 Mamʌ Jesuu hichig mag nem t'um përk'ʌʌiwia chi p'atk'on jigpi jaaubaawai, warre chi woun hök'ĩirjuu haadëjim hanaabá, chadcha p'atk'on paraam harr haawai. \v 24 Jesuu hoowai mag hichdëu nem jaaubarm gaaimua hatcha hök'ĩirjug pöm haadëm hoowi, —P'atk'on paraam k'ʌʌnta Hẽwandam chi Pörk'a sim haar höbëraagan chadcha t'et'e simgui hajim hanʌm, hamach p'atk'onagta hʌ̃rcha hee naawai. \v 25 P'atk'onpanta hʌ̃gt'ar Hẽwandam chi Pörk'a sim haar höbërju k'ãyau, camello pöm jãg maach wounaan k'ãaijã hʌ̃rpai sĩerrʌmta p'it'urg chuk'u nobeeu kachdam hee t'oogar höbër dichjugui hajim hanʌm. \p \v 26 Jesuu mag hiek'abarm hũrbaawai haig chi hũr narr k'ʌʌnau, —Mag k'ai, magan ¿k'aita peerdʌagáwa? hajierram hanʌm. \p \v 27 Magbaawai Jesuu hamag magjim haajem: \p —Hõragan chadcha p'it'urgma mag hũurwai, mamʌ Hẽwandamag chan bʌ̃ʌrjã p'it'urg chuk'u simgui hajim hanʌm. \p \v 28 Magbaawai Pedroou hirig, —Maraun chad pʌ dʌ̈i wënʌrram k'õchgau maach nem wai narrjã hewag k'ĩirjuba, sĩi t'um p'ëpʌawi pʌ dʌ̈i hogdʌba wënʌrrabma hajim hanʌm. \p \v 29 Magbaa hich Jesuu magjim haajem: \p —Chadcha har t'um chi mʌ gaaimua wa mʌ hiek jaaum k'õchgau k'ãijã hamach di pʌawia, hamach dënnaanjã pʌanaa, hamach k'odnaan, hamach hʌʌin wa hamach chaain k'ãijã k'augba k'ũchpaim hat'ee p'ëpʌpʌak'am k'ʌʌnagan chadau, \v 30 mʌg jẽb gaai hagt'a nʌwejã mag hamach nem hok'oomarr k'ãaijã hʌ̃r hag hatcha deewi mʌg hatagjã mʌch dʌ̈ita hich mag wënʌrramk'ĩir mʌch haarcha p'ë haujugui hajim hanʌm. \s1 Hõrau hich t'õoju Jesuu jaautarr \r (Mt 20:17-19; Mr 10:32-34) \p \v 31 Maimua hich dʌ̈i doce hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn chaaur k'ĩet p'ë harrwia hamag magjim haajem: \p —Pãrag k'ap hamk'ĩir mua warre jaauk'imgui hajim hanʌm: Pãrau k'ap'ʌ nʌm, ya maach Jerusalenag wëtum. Jerusalén barbaimaawai warrgarwe Hẽwandam hi jaaumienau mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa higwia p'ãtarrjö t'um hag heyaa höbërjugui hajim hanʌm. \v 32 Magbaawai mak'ʌʌnau maach meeun k'abam k'ʌʌnag mʌ pʌr deejugui hajim hanʌm. Magbaawai mak'ʌʌnau mʌ wau hiek'amam dʌ̈i mʌ k'ĩir hiek'anaa mʌ gaai hichöpa t'umaju. \v 33 Magnaa mʌ wʌ wai nʌʌ hawia hamau mʌ t'õopʌ̈ijugui hajim hanʌm. Mamʌ k'ãai t'ãrjupam hee deeu mʌ hiiu p'iidʌju ha jaaujim haajem. \p \v 34 Mamʌ hi mag hiek'abarm hamachdëu bʌ̃ʌrjã k'augba, hich mag nʌisijim haajem. Hamau hũurwai, Jesuu sĩi parhooba hichdëu hiek'a simjã k'augbata hiek'abapʌ̈imjö hũrpʌ̈ijierram haajem. \s1 P'öbör Jericó hanʌm hee woun hãb dau k'ĩsu k'itarr \r (Mt 20:29-34; Mr 10:46-52) \p \v 35 Jesús hich k'apeen dʌ̈i mag mamua p'öbör Jericó hanʌm dak'a paauk'abaimaawai woun hãb dau k'ĩsu k'itʌm k'ʌd higaau hoo k'ërʌm hooimajierram haajem, hõor hërëu dich t'ʌnʌm k'ʌʌnag nem jëeuwai. \v 36 Mag dau k'ĩsu k'itʌmua hõor pöm hich haig hërëu dich t'ʌnʌm k'aug hat'aawai jëeujim haajem, k'an jãgwiata mag t'ʌnʌm k'ai ha k'ap haag. \v 37 Magbaawai hãbmua hirig, —Jesús, Nazaretpierrta dich nʌrraawai k'abahab mʌg hõor pöm sereu wëtum hajim hanʌm. \p \v 38 Magbarm bʌ̈rre chi dau k'ĩsu k'itʌmua t'et hähäak'amua Jesuug, —¡Jesús, pʌʌta rey David k'achitarr hag chaain hewagam k'ʌʌn Hiewaau marau nʌ narr! Mʌ hap chitʌm mʌ dau hee haug k'augbahur haajeejim hanʌm, hich dau monawaan bëemk'ĩir. \p \v 39 Magbaawai chi na wëtmaa harr k'ʌʌnau hirig meeurrarrau haajeejim hanaabá, k'ĩupamk'ĩir. Mamʌ magbaawai chará waragta, —¡Jesús, pʌʌta rey David k'ararr hag chaain hewagam k'ʌʌn Hiewaau marau nʌ narr! Mʌ hap chitʌm mʌ dau haug k'augbahur haajeejim hanʌm, t'et k'ĩesirnaa. \p \v 40 Mag hähäak'am hich Jesuu hũr hat'aawai dʌnʌisiwia hawaan mapijim haajem, hich haigcha haibëemk'ĩir. Mag hich haigcha haipierrwai hirig, \v 41 —¿K'ani pua mʌrʌg pʌch dʌ̈i hapim k'õsi chirʌ́? hajim hanʌm. \p Magbaawai chi dau k'ĩsu k'itʌmua, —Señor, muan pʌrʌg mʌch dauta monaaupim k'õsi chirʌmgui hajim hanʌm. \p \v 42 Magbaa Jesuu hirig, —Magan dau heerdʌbaad hajim hanʌm. Chadcha muata pʌch monaaupʌ̈iju k'ĩirjutarr gaaimua, hʌ̈u pʌ peerdʌwia monaaujã monaau chirsimgui hajim hanʌm. \p \v 43 Jesuu magbarm bʌ̈rre chadcha dau heerdʌ sĩsiwia hich bi heem daujö daujã hajaug sĩsijim hanaabá. Magbaawai warag hi dʌ̈i mamua honee Hẽwandamag jëeumamua, —Hẽwandam, hĩsin chadau pua mʌ hʌ̈uta habarm. Pʌjö jua t'eegk'am chan mʌg jẽb gaai chuk'um ha hijẽjẽbag majim haajem. \p Jesuu mag woun dau monaaubarm hoobaawai hĩchab mag hõor k'apan t'ʌnarr k'ʌʌnaujã Hẽwandamag jëeumamua hirig “Hʌ̈u hajim” hajierram haajem. \c 19 \s1 Zaqueo Jesús dʌ̈i hootarr \p \v 1 Mag wëtumua ya p'öbör Jericó hanʌm dak'a narr haawai warag Jesús hag p'öbör hee dubwia dichmaa hajim haajem. \v 2 Mag p'öbör hee sĩejim haajem woun hãb p'atk'on paraam. Ma, Zaqueo hajim haajem, hõrau gobiernoog dëbpaar paraa nʌm jëeujem k'ʌʌn pör. \v 3 Mag wounau Jesús k'ĩir hoog hẽk'aajeejim haajem, mag hõor pöm wëjöm heemua. Mamʌ jöointa bʌt'ʌ k'itarr haawai pöd hooba haajeejim hanaabá, bʌ̈ dʌ̈rr k'abam gaaimua. \v 4 Mag warm k'ʌʌn pör hʌ̃rmua hichdëu pöd hooba habaawai, na k'ap'ig mawia, pabʌ̈ jeeubahk'ar neneree k'itʌm gaai waaidʌwia nʌbaadëjim hanʌm, hich heegar dichpinaa hoog. \v 5 Mag hi pa gaai hʌ̃gt'aa simta, Jesuu bëewia, hʌ̃gt'aag hoonaa, hi t'ʌ̃r t'ʌ̃rnaa hirig, —Zaqueo, jöpai heeg hʌʌrbabaad, maimua marrau; hĩsin mʌʌn pʌ haigta jẽerimajugui hajim hanʌm. \p \v 6 Magbaa chadcha jöpk'arraapai hʌʌrbawia, Zaqueoou honee Jesús hich di haar hat'aadëjim haajem. \v 7 Mamʌ chi dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌnau hoowai, Jesús Zaqueo degta jẽerimaag waaidʌbaadëm hoobaawai, t'umaam k'ʌʌnau, —Keena, pãadë hoobat. Jesuun, pekau pöoma sim degta waaidʌbaadëmwai hanaajim hanʌm. \p \v 8 Magbaawai Zaqueoou maach Pör Jesús k'ĩirp'ee bʌ̈jãau dʌnʌʌunaa hirig t'umaam k'ʌʌn dak'ĩir, —Hũrbá, mua mʌchdëu nem wai chirʌm heem jãrrcha har hap'ʌʌ k'it'ëem k'ʌʌnag deejugui hajim hanʌm. Maagwai hiwiir hãbam dën k'ãijã sëuk'awi mua p'atk'on k'ũgur hautarr k'ai, jũrr mua hag k'ãyau hʌ̃r biek jayap deejugui hajim hanʌm. \p \v 9 Magbaawai Jesuu hirig magjim haajem: \p —Zaqueo, pʌjã hĩchab jöoi Abrán k'ararr hag chaain hewagam k'ʌʌn dënëu, mamʌ hĩsta pua hirua hʌ̈k'aajerrjö hʌ̈k'a chirsimgui hajim hanʌm. Mag gaaimua hĩsin chadau pʌchjã peerdʌwia, mʌg degam k'ʌʌnpa peerdʌju hed pabaadëm. \v 10 Mʌch chi Hemk'ooi Hiewaan chadcha hõor hamach k'aibag gaaimua hok'oo k'it'ëem k'ʌʌn jʌrwia, peerdʌ hawaanta bëejimgui hajim hanʌm. \s1 Hãbmua hich chognaanag p'idk'amk'ĩir p'atk'on dee pʌatarr \r (Mt 25:14-30) \p \v 11 Jesuu Zaqueo dʌ̈i hãba nʌmua hiek'atarr hũrwia t'umaam k'ʌʌnau k'ĩirjuawai, Jesuuta Hẽwandamau pʌ̈itarr haawai, Jerusalenmua ya hichta t'umaam k'ʌʌn Pörk'aagpampii naajim hanaabá. Mamʌ mag nʌm hee ya chi Jerusalén p'öbör dak'a narr haawai, hamau mag hajappai k'augba k'ĩirju nʌm hajap'a k'ap hamk'ĩir, hamag mʌg nem hĩgk'aadam jaaujim haajem. \v 12 Mag hĩgk'amamua hamag magjim hanʌm: \p —Woun hãb sĩejimgui hajim hanʌm, t'et'em hiewaa. Ma, hich t'ʌ̃rbapäaiwai, deeum durr majim haajem, jua t'eeg hapiwia reik'apieg. Mamʌ mag mawia hiin deeu bëeju hajiebma. \v 13 Mag chadcha ya hich maagpamua hich chognaan diez t'ʌ̃rk'a hauwia, p'atk'on hagdaujö hamachpierr dʌ̈rrcha jigpʌ̈iwia, “Mʌg p'atk'on mua pãrag jig pʌa chirʌmʌn, mʌch bëe nʌm hora hagua p'idk'awia warag hʌ̃r haumk'ĩrau” hajim hanʌm. \v 14 Mamʌ mag woun hich dʌ̈i hãbam durr hee naajem k'ʌʌnaupaijã hi k'a k'õchk'aba haajeejim haajem. Maagjerr haawai hi petam hẽudee hõor pʌ̈iwia mak'ʌʌn dʌ̈i, “Pʌ chan marau maach durr reik'apimap'a nʌm” ha jaaupʌ̈ijierram haajem. \v 15 Mamʌ hamau mag nʌm hãba, deeu bëewia, hichta ya t'umaam k'ʌʌn rey k'abaicheewai, mag hich maagpamua p'atk'on jig pʌatarr k'ʌʌn deeu t'ʌ̃rk'ʌʌipʌ̈ijim haajem, hich p'atk'on jigtarrau p'idk'awia chi hʌ̃rʌm haumatarr k'ap haag. \v 16 Magbaawai chi nacha deetarr bëewi, “Rey, cha k'ërʌm pʌ p'atk'ondam. Pua mʌrʌg deetarrau jũrr mua hag hʌ̃r diez veces gan haujim” hajim hanʌm. \v 17 Magbaawai chi reíu hirig, “Hʌ̈u k'ërʌm” hajim hanʌm. “Pʌ chadcha piyón hajap'amʌu. Mʌg p'atk'on pöm k'aba deetarrau pua jãgbarm k'ai, jãgan jãgtarr jũrr mua pʌrʌg p'öbör diez deek'imgui hajim hanʌm chi reíu, pʌchta hag heem k'ʌʌn gobernador k'amk'ĩir.” \v 18 Magbaawai hãbmuajã bëewia, hirig, “Rey, cha k'ërʌm pʌ p'atk'on” haichëjim hanʌm. “Mʌrʌgjã pua dee pʌatarrau cha mua hag hʌ̃r cinco veces gan wai chirʌm” hajim hanʌm. \v 19 Magbaawai hĩchab magʌgjã chi reíu, “Puajã jãgan p'öbör cinco jʌ̃ajugui” hajim hanʌm. \v 20 T'umaam k'ʌʌnag mag jëeuk'a hoomam haawai deeum t'ʌ̃rpʌ̈ijim haajem. Magua paawai bëewia magchëjim hanʌm: “Rey, pua mʌrʌg p'atk'on deetarr mua sĩi putdam hee pʌrëunaa hãk'a k'ërjim, hak'oom hugua. Magtarr haawai cha sim” hajim hanʌm “pʌ p'atk'ondam, hich hagpierrpai. \v 21 Mua pʌ p'atk'onau bʌ̃ʌrjã p'idk'abajim, pʌch jãg hõor dʌ̈i hatcha hat'uu sĩerrʌm k'ap'ʌ chitaawai. Mua hagua p'idk'awia gantarr hak'iin, chi hʌ̃rʌm pua sĩi k'echeu hauk'amgui” hajim hanʌm, “pʌ dën sĩi chik'am jua p'it'ur hatarrta pʌch dënjö haadëp haajeewai.” \v 22 Magbaawai chi reíu magjim haajem hirig: “Pʌʌta mʌ chog chi k'aigbampama. Pʌ gaaita t'umaam k'ʌʌn k'usëugan t'ʌnʌm. Pʌch hiiupaita pua mʌ mag jaau chirʌm k'ai, magan muajã pʌ dʌ̈i pʌchdëu jaau simjö hajugui” hajim hanʌm. \v 23 “Pʌ hiek mag mʌ hat'uuchanaa chik'am p'it'urg wautarrta mʌch dënjö haajem hanʌpí, ¿jãgwi mʌ p'atk'on banco hee deen mabajĩ” hajim hanʌm, “mʌch bëewai hʌ̃rʌʌpai bãau sim hoochëmk'ĩir?” \v 24 Maimua jũrr t'um haig narr k'ʌʌnag magjim haajem chi reíu: “Jãg hichig deetarrpierrpai wai sim dën k'echeunaa, jũrr har hichig deetarr hʌ̃r diez gan hautarragta deebat” hajim hanʌm. \v 25 Magbaawai chi haig narr k'ʌʌnau chi reíg, “Rey, mamʌ ya hirua nem pöm wai sim. ¿K'ant'ee tag hirig deeju haai sĩ?” hajierram hanʌm. \v 26 Magbaa chi reíu, “Mua pãrag jaauk'imgui” hajim hanʌm. “Har mʌ hat'ee nem wawaag nem par daúa hooba haajem k'ʌʌn dʌ̈in mua mʌch garmuajã hajap'a haju, hamau chok'õgba mʌ hat'ee nem wau naawai. Mamʌ har mag nem waumap'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i chan magba, mʌchdëu hamag nem deetarrjã warag ham jua heem k'echeu haumaju. \v 27 Maimua hĩchab har chi mʌ k'ĩir hoomap'anaa mʌrʌg hamach reik'apimap'a narr k'ʌʌn, mʌig mʌ haig haubëenaa mʌ dak'ĩir k'ëchbapʌ̈it” hajim hanʌm. \s1 Jesús Jerusalén p'öbör dubimatarr \r (Mt 21:1-11; Mr 11:1-11; Jn 12:12-19) \p \v 28 Mag jaau dichwia Jesús Jerusalén p'öbörög petajim haajem. \v 29 Mag mamua p'öbör Betfagé hanʌm dʌ̈i hãb hagjö Betania hanʌm dak'a durrsĩ Olivo hanʌm haar barbaimaawai hich k'apeen heem numí t'ʌ̃rk'anaa pʌ̈yaagpamua hamag magjim haajem: \p \v 30 —Hachá maach k'ĩirp'ee p'öbördam sim hee hërëubaadët. Nau chi p'öbör hee dub nʌm haig pãrau burrodam pa gaai jʌ̃ k'ërʌm hooimaju. Mag burro gaai chan hagt'a ni hãbmuajã waaidʌba k'itʌm. Ma hẽer haipidut hajim hanʌm. \v 31 Hãbmua k'ãijã bëewia pãachig, “¿K'ant'ee jãg nemchaai hẽer harraag hẽk'a nʌ?” ha jëeubaawai, sĩi hit'ũu hirig, mua hig chiraawaita harrum habat hajim hanʌm. \p \v 32 Mag jaaubaawai hërëubaadeeu chadcha hamachig jaaupʌ̈itarrjöo hooimajierram hanaabá. \v 33 Mag hoobaimaawai ya chi burrodam haibëeg hẽer nʌm hee, chi papk'ʌ bëewia hamag, —¿K'ant'ee pãrau mʌ nemchaai hẽer warrúma? haichëjim hanʌm. \p \v 34 Magbaawai hamachdëu hirig, —Maach Pör Jesuu hig naawaita marau harrubahab hajierram haajem. \p \v 35 Mag chadcha Jesús haig chi burrodam haibëewi, hamach k'ajũa jũa nʌm hʌ̃r joot'ʌ jũajem manto hanʌm hẽerk'anaa, jũrr chi burro p'õ hʌ̃r t'eernaa, hag hʌ̃r chi Jesús jiirpʌ̈ijierram haajem. \v 36 Magbaawai hĩchab warm k'ʌʌn ham dʌ̈i wënʌrrarr k'ʌʌnaujã hagjö mag manto joot'ʌ jũa narr hẽerk'anaa hi maju k'ʌd hee t'eerk'amajierram haajem, hichta chadcha ham Pöröu hawia. \v 37 Maimua ya durrsĩ Olivo hanʌm haigmua hʌʌrba nʌm dak'a haadëm hee, hõor pöm hi hẽudee honee pos wëdurum k'ʌʌnau hamachdëu hag na mag nem hooba haajempa Jesuu waumaajem hoojem k'ĩirjunaa Hẽwandamag jëeu nʌmua hĩchab “Hʌ̈u hajim” ha serereu k'ap'öbaadëjim haajem. \v 38 Mag Hẽwandamag jëeu nʌmua, —Hʌ̈ucha habarm Hẽwandam; hich mʌʌta pʌchdëu pʌch jũrr maar Reik'a pʌ̈ibarmʌugui hajierram hanʌm. Mʌg Rey pʌ̈ibarm gaaimua pʌchdëu jʌr haumam k'ʌʌnan hʌ̃gt'arm magwe pʌ dʌ̈i k'õinaa wënʌrraju. Hʌ̈u habarm Hẽwandam. Pʌjöm chan hãbjã chuk'umgui hajierram haajem. \p \v 39 Mag hõor pöm wënʌrrʌm hee hĩchab chi fariseonaanjã dʌ̈i wënʌrrarr haawai, mag hõor serereuk'am hũrwia, Jesuug magjierram hanʌm: \p —Maestro, ¿jãgwia pua pʌch higar nʌm k'ʌʌnag hiek'abama, k'ĩupagk'amk'ĩir? \p \v 40 Magbaawai hich Jesuu jũrr hamag, —Mamʌ hamau mag nʌm chadcha k'abahab hajim hanʌm. Hõor mag serereuk'am k'ʌʌnag mua hiek'abaawai ham chadcha k'ĩuu nʌisik'iinjã, jũrr har mokdau t'ʌnʌmua hamau serereuk'arr hiekpai wounaan dënjö sereu p'öbaadëbajup hajim hanʌm. \p \v 41 Mag wëtumua ya chi Jerusalén p'öbör dak'acha haadeewai, p'öbör heerpa wai sĩi hawia, t'umaa k'ĩirjuwia Jesús bĩebaadëjim haajem. \v 42 Mag bĩemamua chi p'öbörpien higwia magjim hanʌm: \p —¡Hëh, Jerusalenpien! Hẽwandam dʌ̈i pãach k'õinaa wënʌrramk'ĩir pãachig mua jaaujerr hiek pãachdëu hisegtarr, hĩs mʌgnaa k'ãijã deeu hãsie t'umaa k'ĩirjuwia higk'iin, pãar hʌ̈u peerdʌk'amgui hajim hanʌm. Mamʌ k'anii magʌm hiek pãar k'ĩirjug hee barjupa. \v 43 Pãar jãg nʌʌ hawi pãar höju hed barbaicheewai, pãach hoomap'a haajem k'ʌʌnau sĩi pãar p'ʌʌrt'uur hauchëwia, p'öbör higaau warp'am magwe pãar höbërm hugua t'uur p'ʌʌrdʌpʌ̈ijugui hajim hanʌm. Magnaa pãar höbeerwaim hat'ee hoopaar haju, \v 44 pãar t'um k'ëchpʌ̈pʌ̈igmamua ni hãbjã bʌ̈ hëuhëu k'itʌm hooba sĩwaag. Magbarm haigmua hatag di jãg hãbam hʌ̃r joot'ʌ hëu sĩsidʌmjã tag pãrau hich jãg hoobajugui hajim hanʌm, Hẽwandamau hich garmua pãach hoon bëetarrjã warag hi hisegtarr gaaimua. \s1 Haai hi jëeujem degmua Jesuu hõor jʌrk'ʌʌitarr \r (Mt 21:12-17; Mr 11:15-19; Jn 2:13-22) \p \v 45 Maimua chi Jerusalén p'öbör heecha pachëwia, Hẽwandamag jëeujem deg dubwia, hag hee tiendegamjö nem për narr k'ʌʌnag magjim haajem Jesuu: \p \v 46 —Hẽwandamau hich higwia hich hiek gaai, “Mʌ diin sĩi mʌrʌg jëeujem diiu” ha sim. Mag simta pãachdëuta hag hee mʌg nem parhẽpag për nʌmua sĩi chik'am k'ũguurjem dik'a wai naabma hajim hanʌm. \p Mag warag meeurraunaa dawag jʌrk'ʌʌipʌ̈ijim hanaabá. \v 47 Magtarr k'urjã hed hëepierr hich hag Hẽwandamag jëeujem degpai hõrag Hẽwandam hiek jaaujeejim haajem. Mamʌ chi p'adnaan pörk'a nʌm k'ʌʌnau chi machnaan dʌ̈imua, p'öbör heem k'ʌʌn chi t'et'emnaan dʌ̈imua meraa hi t'õopäaig hẽk'aajeejim hanaabá. \v 48 Mamʌ pöd hi chig haju k'aba haajeejim haajem, hõor pöm t'ʌnʌm k'ʌʌnau sĩi hãba hi hiek hũrm k'õchgau bʌ̃ʌrjã hi k'a hogdʌba haajerr haawai. \c 20 \s1 Jesús jua t'eeg \r (Mt 21:23-27; Mr 11:27-33) \p \v 1 K'ãai hãb Jesús Haai hi jëeujem deg dubwia hõrag jaau sĩejim haajem, jãga Hẽwandamau ham peerdʌ hauju. Hirua mag jaau sim haig, p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌn bëejierram haajem, chi machnaan dʌ̈i judionaan ham Asamblea heem chi pörnaanpa. \v 2 Mag bëewia hirig, —¿K'ai t'öwiata jãg mʌig nem për narr k'ʌʌn pua dawag jʌr wërppʌ̈ijĩ? ¿K'aíuta jãg pʌrʌg pʌchta nem hiek t'eeg hapijĩ? Marag jaaubá hajierram hanʌm. \p \v 3 Magbaa Jesuu hamag magjim hanʌm: \p —Magan nacha mʌrʌg jaaubat. Muajã hĩchab pãrag jëeu hook'imgui hajim hanʌm: \v 4 Pãrau k'ĩirjuawai, ¿chadcha Hẽwandamauta Juan pʌ̈ijĩ hajim hanʌm, jãg hamach k'aibag Hẽwandamag chugpaapi jaaunaa hõor pör choo nʌrramk'ĩir, wa sĩi mʌg jẽb gayam k'ʌʌnau chogpʌ̈iwiata jãg nʌrrajĩwa? \p \v 5 Mamʌ mag hirua jëeubarmjã pöd hʌ̈k'aju k'augba haawai hamach happai hiyʌ̈ʌ nʌmua hamach wir haigpai, —Keena, maadëu hirig Hẽwandamauta pʌ̈ijim hak'iin, magan jũrr hirua maachig, “Jãg magʌmta pãrau hirua jaau nʌrrarr hʌ̈k'abajierráma” hajugui hajim hanʌm. \v 6 Wa magba maadëu jũrr, “Hichjöm k'ʌʌnaupai pʌ̈iwiata jãg nʌrrajim” hak'iin, magan hõor pöm mʌg t'ʌnʌm jũrr maach dʌ̈ita meeuk'awia, mokou bar wai nʌmuapai maach k'ëchpʌ̈ijugui hajim hanʌm, mʌg p'öbör hee t'umaam k'ʌʌnau hi higwia, “Chadcha Hẽwandam hi jaaumie chaar” haajeewai. \p \v 7 Mag jaauju k'augba naawia warag, —Marau k'augbam jammuata bëejĩ, ni k'aíu pʌ̈iwiata jãg nʌrrajim k'ai hajierram hanʌm. \p \v 8 Magbaawai Jesuu hamag magjim: \p —Mua pãrag jëeutarr mʌrʌg jaauba haawai muajã pãrag jaaubamgui hajim hanʌm, k'ai t'öwiata mua mʌg nem wau chitʌ́. \s1 K'aibag sĩsidʌmta nemjĩir t'ʌa narr \r (Mt 21:33-44; Mr 12:1-11) \p \v 9 Maimua mag hõor pöm t'ʌnʌmʌg mʌg nem hĩgk'aadam jaaumamua magjim haajem Jesuu: \p —Woun hãbmua uvadö jĩirjim haajem. Maimua hich chawag mam k'õchk'abaadeewai deeum k'ʌʌnag alquilaapʌ̈iwi, warp deeum durr petawia, mam sĩi haimajim haajem. \v 10 Mam mag simua ya chee jaar haadëm hee, hich chog pʌ̈ijim haajem, mag dʌ̈i hichig hich paatëm deepʌ̈imk'ĩir. Mamʌ mag chi nemjĩir k'ʌ jöoirau chogtarrdam hamach haar barbaimaawai, pʌrnaa, wʌ wai nʌʌ hawia, sĩi deeu hich jua k'arraa jʌrbapäaiwai, hich juadam parii barjim haajem. \v 11 Magbaawai jöoirau deeum pʌ̈ijim haajem, hich chog. Mamʌ majã hamach haar hoo barpinaa, parhooba hi wau hiek'a wai nʌʌ hawia, warm k'ãyaujã hʌ̃rʌʌpai wʌnaa, hagjö hich jua k'arraa jʌr werbajierram haajem. \v 12 Mag majã hich jua parii barbaimaawai deeum pʌ̈ijim haajem jöoirau. Mamʌ machará mag wʌ wai nʌmua, sĩi maach hëu pöm pepet'or haadëmua, bag k'a hʌ̃ʌipabaadeewaita hogdʌpʌ̈iwia, jʌrpʌ̈ijierram haajem, ni bʌchk'unpai deejöjöojã k'aba. \v 13 Magbaawai hich jöoi chi uvadö hag papau k'ĩirju sĩi hawia, “¿Mua jãga habark'iina?” hajim hanʌm. Mag k'ĩirju sĩi hawia, “Hãa, jãgan mua mʌch hiewaa mʌchdëujã chig haba haajemta pʌ̈ijugui” hajim hanʌm, “Tale hamau mʌ chaai hoop'öbaadeewai hi högk'awia hi chig habaju” hawia. Mag chadcha hich chaai pʌ̈ijim haajem. \v 14 Maimua mag jöoirau hich hiewaa hichdëu jãsenecha haajemta pʌ̈iwia hurum hoobaawai hamach happai magjierram hanʌm: “Hachamʌ́ hi hiewaa haawai mʌguata mʌg hatag mʌg nemjĩirjã jʌ̃aju k'abahaba. Keena, jãgan maadëu warre hi t'õopʌ̈ijugui hajierram hanʌm, mʌg nemjĩirdö maach dënk'a sĩsimk'ĩir.” \v 15 Mag chadcha hʌʌr barchëpinaa, pʌrp'öbaadëwi, warp nemjĩirdö higaau harrnaa, mam t'õopʌ̈ijierram haajem, hich jöoi hiewaa hãba. \p Mag nem hĩgk'aadam hĩgk'a höpʌ̈iwia hõrag magjim haajem, hich Jesuupai: \p —Pãrau k'ĩirjuawai, hĩsjã hagt'a mag uvadö sim hanaa chi t'ʌa narr k'ʌʌnjã hich hak'ʌʌnpai hak'iin ¿jãgaju k'ai jöoirau magʌm wounaan dʌ̈i? \v 16 Par hirua hich chaai hãbpai k'itʌm pʌ̈itarrpata mag t'õobapʌ̈im hoobaawai, mawia, warre hamach t'um k'ëchpʌ̈inaa, hich uvadö jũrr deeum k'ʌʌnagta jaau pʌabjëjugui hajim hanʌm, hichdëupai. \p Hamach jʌ̃g daar Jesuu mag hiek'abapʌ̈im hũrbaawai chi haig narr k'ʌʌnau, —Aay, Hẽwandam, ¿k'ant'ee pua magbaadëju? hajierram haajem, mag uvadö jaau sim gaaimua Hẽwandamau hamachta jaau sim k'ap'ʌ narr haawai. \p \v 17 Magbaawai Jesuu ham k'ĩir heerpa heerpanaa hamag, —¿K'an haawaiuma hajim hanʌm, Hẽwandam hiek p'ã sim gaai har “Di hëu narr k'ʌʌnau hisegtarr dibigta jũrr chi dihãd jãrramk'a sĩsim” ha sim? \v 18 Magnaa hichdëupai, Mag dihãd ha simʌn mʌ higwiata mag simgui hajim hanʌm. Chi mʌ hiek hʌ̈k'aba sim wounan juau hogt'om mag dibig hʌ̃r burrwi hichdëupai hich gaai mas wau simjöta sim; maimua mag hʌ̈k'aba nʌrrʌmta meemʌn jũrr mʌ mag dibig pömaamjö chirʌmta hi hʌ̃r buudimamjö hajugui hajim hanʌm. \p Jesuu mag sĩerran mag hi hiek hʌ̈k'aba meebaadeewai warre k'ĩmie durr barpʌ̈ijuuta jaau sĩejim. \p \v 19 Hirua mag uvadö t'ʌa narr k'ʌʌn k'aibag sĩsid harr jaau sim gaaimua, p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌnau chi machnaan dʌ̈imua k'aug hat'ajierram haajem, Jesuu hamachta jaau sim. Magbaawai hag bʌ̈rre hi pʌr haum higp'öbaadëjim haajem. Mamʌ mag hi pʌr hat'aawai p'öbör heem k'ʌʌnau jũrr hamachta k'aigbaju k'ĩirjuwia hi dichbajierram haajem. \s1 Reígjã deenaa Hẽwandamagjã hich paat deepi jaautarr \r (Mt 22:15-22; Mr 12:13-17) \p \v 20 Mag hamach dʌ̈ita hõor meeuk'apiju k'ãai sĩi hõor jʌr hauwia chi Jesús sim haar pʌ̈ijierram haajem, mak'ʌʌnau chadcha k'augba haawaita hirig jëeu nʌm hawia jëeubaimaawai, jaauju k'augba hipeerdʌ k'ãijã jaaubapäaiwai, magʌm gaaimua gobernador haar hi pʌr harraag. \v 21 Mag hërëuwi chadcha hirig maguimajierram haajem: \p —Maestro, marau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, pua chadcha nem hagchata jaaujem. Pua mag hõor hiwiir hãbpaita hʌ̃rcha k'a k'õsijã k'aba, hante pua chadchata t'umaam k'ʌʌnag jaaujem, jãgata haju haai nʌ Hẽwandamau nem jaau sim heyaa wënʌrraag. \v 22 Magua marau pʌrʌg jëeum hig nʌmgui hajim hanʌm: Pua hoowai ¿chadchata maach meeun judionaanaujã durrpierram k'ʌʌn rey Roma sĩejemʌgta impuesto p'agju haai nʌ, wa p'agju k'aba nʌwa? \p \v 23 Mamʌ Jesuu mag sĩi hich himeraa pʌr hawaagpaita hichig jëeuchë nʌm k'ĩirjugjã k'ap'ʌ sĩerr haawai hamag magjim hanʌm: \p —¿K'ant'eeta pãrau sĩi himeraa mʌ pʌr hauju hẽk'a nʌma? \v 24 Daai mʌrʌg p'atk'on chi dau daí jʌr deebat, mua pãrag jaauk'imgui hajim hanʌm. \p Maimua hau deebaawai hamag, —¿K'ai k'ĩirta k'ai t'ʌ̃r dʌ̈i hag gaai sĩ hajim hanʌm, pãrau hoowai? \p Magbaawai hamachdëu, —Romaam rey César k'ĩir k'abahab hajierram haajem, hich t'ʌ̃r dʌ̈i. \p \v 25 Magbaawai deeu hichdëu hamag, —Pãrau mag k'ap'ʌ nʌm k'ai, magan reíg hich paat deenaa Hẽwandamagjã hagjö hich paat deebat hajim hanʌm. \p \v 26 Mag hamachdëu jëeubaawai hi hipeerdʌ hiek'abarm gaaimuapai p'it'urg chuk'u hi pʌr hawaan ha bëetarrta, warag hich garmua hamachig mag jaaubarm hũrwia sĩi jʌ̃gderraa nʌm hiek'au warag hamachta k'ĩu nʌisijim haajem. Mag, pöd hi pʌr haubajierram haajem. \s1 Hẽwandam chan chi k'ëcham k'ʌʌn Hẽwandam k'abam \r (Mt 22:23-33; Mr 12:18-27) \p \v 27 Mag k'ur Jesús haig bëejierram haajem Saduceonaan. Mak'ʌʌnau jaauwai, maachta meebaadëm chan tag bʌ̃ʌrjã maach hak'aar hiiuba haajem haajem. Hamach mag nem jaau sĩerrjëem gaaimua hiyʌ̈ʌmamua juau hogt'om hirig magjierram haajem: \p \v 28 —Maestro, jöoi Moisés k'ararrau Hẽwandam hiek p'ã pʌarr gaai jaauwai, woun hãb hʌʌi paraa simta mag hʌʌi dʌ̈i chaai chuk'u meemʌn jũrr chi k'od hãbam wai sim k'ai magua hich hag hʌʌipai hauju haai sim ha simgui hajierram hanʌm, hag dʌ̈i hich naamʌu chaain hooba harr haawai jũrr hi hat'ee hoo deeg; mag hoo deebarm hi chaaink'a nʌisimk'ĩir. \p \v 29 Maimua hamachdëupai warag hirig nem hĩgk'amamua magjierram haajem: ’Biek hãb hãbam k'od happai hemk'ooin siete naajim haajem. Ham naam chi nacharamua hʌʌi hauwia, hich mag chaai chuk'u wënʌrrʌm hee meejim haajem, chi hemk'ooi. \v 30 Magbaawai jũrr chi heeumua haujim hanʌm hich hag hʌʌipai. Mamʌ mag dʌ̈ijã pöd chaai hooba, hich mag chaai chuk'u meejim haajem. \v 31 Magbaawai hag heeumuajã jũrr hich hag hʌʌipai haujim hanʌm. Mamʌ maguajã pöd hag dʌ̈i chaai hooba meejim haajem. Hich mag hewagam k'ʌʌnjã hãbam hʌʌiraupai warm meemam hẽudee t'eg hahaugmamua mag hãbam k'od happai siete narr t'um t'egdʌpʌ̈ijim haajem; mamʌ ni hãbmuajã pöd mag hʌʌi dʌ̈i chaai hoobajim hanaabá. \v 32 Maimua hãbmiecha paawai hĩchab chi hʌʌijã meejim haajem. \v 33 Maagwai marau pʌrʌg jëeum hig nʌmʌn mʌgaugui hajierram hanʌm: Mag hãbam hʌʌiraupai hemk'ooin k'od hãbampai siete p'ëtarr haawai mʌg hatag t'umaam k'ʌʌn hiiu p'iidʌtk'a nʌm hedjã, ¿mag hʌʌi chijãg dënk'a sĩsijuma hajierram hanʌm: chi nacha hautarr dën, wa hẽudeegam k'ʌʌn dënwa? \p \v 34 Magbaawai Jesuu hamag magjim haajem: \p —Mʌg jẽb gayan, hõor jua pʌrnaa hamach chaainjã jua pʌrpipi haajerram. \v 35 Mamʌ hiiu p'iidʌwia hʌ̃gt'archa höbër nʌm k'ʌʌn chan tag jua pʌrpʌr habam, hʌ̃gt'arm Hẽwandam chognaanjö tag meeba hich mag nʌisiju haawai. \v 36 Ya ham Hẽwandam chognaanjö t'ʌnʌm dʌ̈i hĩchab Hẽwandam chaaink'a t'ʌnʌmgui hajim hanʌm, hich Hẽwandamauchata ham p'iriutk'a hautarr gaaimua. \v 37 Maach meewia deeu hiiu p'iidʌajem hiek'an Moiseeujã jaaujimgui hajim hanʌm, pabʌ̈dam neneree k'itʌm huurdʌ t'ʌnʌm hichdëu hootarr jaau sim hag hẽsap hichdëu p'ã pʌatarr gaai. Mag jaauwai, hi hiek maach Pör Hẽwandaman jöoingar jöoi Abrán k'ararr hag Hẽwandam haajem. \v 38 Hẽwandam chan hoob mag chi k'ëcham k'ʌʌn Hẽwandam k'abam. Hẽwandaman chi hiwam k'ʌʌn dënëu. Hirigan nawe meetarr k'ʌʌn hawia k'ãijã t'um chi hiwam k'ʌʌnau ha jaaumajim haajem. \p \v 39 Hirua mag hiek'abapʌ̈im hũrwia hãaur k'ʌʌn chi machnaanjã haig narr haawai mak'ʌʌnau hirig, —Maestro, hʌ̈uchata pua mag hiek'abapʌ̈imgui hajierram hanʌm. \p \v 40 Mag, Saduceonaanaujã hamachdëu pöd hi pʌr hauba meerk'abapʌ̈im hoobaawai tag hirig jëeuba hich mag nʌisijim haajem. \s1 ¿Mesías k'ai Hiewaa hajĩ? \r (Mt 22:41-46; Mr 12:35-37) \p \v 41 Mag k'ĩu t'ʌnʌisim hee jũrr Jesuu hich garmuata hamag jëeujim hanʌm: \p —¿Jãga pãar hiek mag Mesías jöoingar David k'ararr hag chaain hewagam k'ʌʌn dën haajẽ, \v 42 hich Daviiuchajã hichdëu hẽsap p'ãtarr Salmos hanʌm gaai hi higwi “maach Pör” ha hiek'atarrta? ¿Pãrau k'ĩir hee paba nʌ, Hẽwandamau hich hiek'atarr Daviig p'ãpitarr? Mag hirua p'ãtarr gaai mag sim: \q1 “Maach Pör Hẽwandamau magjim maach Pörög: \q1 ‘Mʌch hiek t'eeg chirʌmjö haag mʌ dʌ̈i hãba mʌ juachaar gar jupbá hajim, \v 43 pʌch hoomap'a haajem k'ʌʌn t'um mua pʌch jua hee pʌrk'a dee nʌm hora.’ ” \rq (Sal. 110:1)\rq* \p \v 44 Mag hich David k'ararrauchajã Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr higwia “maach Pör” ha hiek'atarrta, ¿jãgwia pãrau sĩi hi David chaain hewagam k'ʌʌn dënpai haajẽ? Mag sĩi hich chaaipai haju hak'iin Daviiu hich paarmua mag “maach Pör” habak'amgui hajim hanʌm. \s1 Chi machnaan k'ai hamach t'ö hiek'apim k'õsita sĩerrjëem \r (Mt 23:1-36; Mr 12:38-40; Lc 11:37-54) \p \v 45 Maimua hõor t'umaam k'ʌʌn jʌ̃g daar Jesuu hich k'apeen hich dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌnagta magjim haajem: \p \v 46 —Moiseeu Hẽwandam hiek p'ã pʌatarr jawaag chi machnaan dʌ̈i k'ai k'ĩir k'ap'ʌ haajeet. Jãk'ʌʌnan sĩi k'ajũa bʌ̈ duurg jũanaa kaaijã hee hõrau hamachig saludaawaijã hamach t'ö hiek'apim k'õsita sĩerrjëemgui hajim hanʌm. Jãk'ʌʌnan hamach Hẽwandam hi jaaujem deg weetwaijã hamachta pörgarcha t'umaam k'ʌʌnag k'ĩir jʌrk'a juupjemgui hajim hanʌm, hamachta warm k'ʌʌn k'ãaijã hajapcha nʌm hawia. Maimua di chaaur t'ach k'ömk'ĩir t'ʌ̃ʌrwaijã parhooba jupba, k'ãidu hajapcharamta jʌ̃a hau sĩerrjëemgui hajim hanʌm. \v 47 Jãk'ʌʌnaun sĩita k'oopaa hʌʌin juagam nemdamjã k'echt'ʌg haumaajerram. Magnaata sëuk'a warag ham kõit Hẽwandamag jëeu nʌʌ haajemgui hajim hanʌm, juau hogt'om hamach magba nʌm hamk'ĩir. Mamʌ hamach jãg wënʌrrʌm paar, jũrr Hẽwandamau hĩchab ham gaai jua k'ʌabajugui hajim hanʌm. \c 21 \s1 K'oopaa hʌʌi ofrenda \r (Mt 12:41-44) \p \v 1 Mag jaau dichwia hich Jesuu Hẽwandamag jëeujem deg jup hoo simua heerpa hoo sĩejim haajem, riknaan bëe t'ʌnʌm k'ʌʌnau jũrram k'ʌʌnau hamach ofrenda chi p'atk'on p'iejem hee pʌapʌ̈pʌ̈ik'am. \v 2 Mag jũrram k'ʌʌnau hamach ofrenda deechë t'ʌnʌm hee, hĩchab k'oopaa hʌʌi hãb hap'ʌʌ k'itʌm bëejim haajem. Mag hʌʌirau p'atk'on chi dau daídam dau numpai wai sĩerr warre mag numwe hag hee pʌapʌ̈ijim hanaabá. \v 3 Mag hoobaawaita Jesuu, —Mʌg k'oopaa hʌʌi hap'ʌʌ k'itʌmuata chadcha t'umaam k'ʌʌn k'ãaijã hʌ̃rʌʌcha deebarmgui hajim hanʌm. \v 4 Riknaanaun Hẽwandamag hamach dën chi sobbarm heemta ofrenda deejerram. Mamʌ mʌg k'oopaa hʌʌiraun hich dën hãbmiecha hagua hich t'ach k'öju harrdamta t'um Hẽwandamag deebarmgui hajim hanʌm. \s1 Haai hi jëeujem di hõrau pogueupʌ̈iju Jesuu jaautarr \r (Mt 24:1-28; Mr 13:1-2) \p \v 5 Hãaur haig narr k'ʌʌnau Haai hi jëeujem di hooimʌ hõrau nem deematarr dʌ̈i mokdau hajap'amua joot'ʌt'ʌʌd hëu dʌnʌm hoowia hiyʌ̈ʌ naajim haajem. Mak'ʌʌnag Jesuu magjim haajem: \p \v 6 —Har mokdau sĩi hajap'a joot'ʌt'ʌʌd jãg t'ʌnʌm pãrau hoo naabá. Jãg t'ʌnʌm chan mokpör hãbjã hãbam hʌ̃r hich jãg hajap'a joot'ʌt'ʌʌd sĩerrabam. Jãg t'ʌnʌmʌn sĩi t'umaa hõrau pogueupʌ̈ijuuta jãg dʌnʌmgui hajim hanʌm. \p \v 7 Magbaawai hi k'apeenau hirig, —Maestro, pʌ hiek mag jãg mokdau joot'ʌt'ʌʌd t'ʌnʌm t'um hõrau pogueupʌ̈iju hanʌm, ma ¿jãagwaichata magjuma? ¿K'an jãg nʌm gaaimua Hẽwandamau hijaaurjö hoopijuma hajim hanʌm, mag Haai hi jëeujem di pogueupʌ̈imʌʌ pam? \p \v 8 Magbaawai jaaubaadëmua hichdëu hamag magjim haajem: \p —Keena, k'ĩir k'ap'ʌ wënʌrrat; hoob chik'amnag sĩi hʌdʌraa pãach k'ũgur haupimiet hajim hanʌm. Nau mʌg hatag paawai hõor k'apank'am k'ʌʌnau hamach hiekpaita mʌ hiek gaai t'ʌwia, “Mʌʌta hag Cristoou” hajurau, “Hẽwandamau pʌ̈iju haajerr. Hĩsta mʌ barbaichëm t'umaam k'ʌʌn Pörk'aag” ha hiek'amajugui hajim hanʌm. Mamʌ hamau pãachig maagwaijã hoob ham hiek hʌ̈k'amiet hajim hanʌm. \v 9 Mʌg hatag paawaijã pãrau juurhi t'eega t'ʌnʌnʌmk'am hũrjurau, durrpierr. Mag t'ʌnʌm dʌ̈i hĩchab hõor wir haig hamach pörnaan dʌ̈ipai meeuk'awia sĩi p'ogdʌ t'ʌnʌm hanʌmjã hũrjugui hajim hanʌm. Mamʌ maagwai hoob pãrau, “Hĩsin chad Hẽwandamau warreta maach höpʌ̈yaagpam” hamiet hajim hanʌm. Chadcha magʌm nem t'um hich jãg didichagmaju; mamʌ magbaadëmua warag hag bʌ̈rre chan Hẽwandamau hõor t'um hʌʌrppʌ̈ibamgui hajim hanʌm. \p \v 10 Maimua hĩchab mʌg durr t'um hi hagk'aju hed gayaa pamamjã k'ap hamk'ĩir jajawagmamua magjim haajem: ’Mag t'ʌnʌisim dʌ̈i hĩchab durr mʌg wëjöm heepai durr chaauram k'ʌʌn dʌ̈i wërbʌp'öo haadëjugui hajim hanʌm, hamachta jũrr chik'amnaan k'ãyau hʌ̃rpai ham k'õchgau. \v 11 Mag nʌm dʌ̈i hĩchab durrpierr hʌʌur t'eega duuimajugui hajim hanʌm. Hagjö durrpierr jãdau t'eega burrnaa k'amor machagjã k'ĩir pogk'e hompamamua hõor pöm t'up'ãp'ãau hajugui hajim hanʌm. Magbaadeewai hedjã heejã hĩchab nem dau chigaa hag na hooba haajempata hoomam gaaimua hõor jãp'ierrju jaaumajim hanʌm. \p \v 12 ’Mamʌ mag Haai hi jëeujem di hõrau pogueupʌ̈iwi, pãar höju nawe chik'amnau pãar hẽudee hẽk'awia, pãar pʌrnaa, hamach hãba biirdʌwia, Hẽwandam hi jaaujem deg pãar harrwia, cárcel degjã pãar harrmajugui hajim hanʌm. Mag pãrau mʌ hiek hʌ̈k'a durrum hat'eepai hamau pãar gobernadornaan haar harrwi reinaan haarjã harrjugui hajim hanʌm, pãar k'aibag waumk'ĩir. \v 13 Mamʌ magʌm haar mag pãar harrwaita hante pãrau hamag mʌ hiek jaauwímʌcha jaaujugui hajim hanʌm. \v 14 Mag t'et'em k'ʌʌn na pãach harrwai hoob pãrau pãachdëupai pãach kõit hiek'aju k'ĩirjuwia hag nawe, “¿Mʌ k'an hata hiek'ajuwa?” ha k'ĩirjumiet hajim hanʌm. \v 15 Mua pãrag mag chirʌmʌn, hiek'amk'ĩir mʌchdëuta k'ĩirjug deeju haawaita mag chirʌm. Mag mʌchdëu hiek'api chiraawai hãbmuajã pãar hichaaur hiek t'ierr k'aba, ni pãrau hiek'a nʌmʌn sëuk'aawaiujã habajugui hajim hanʌm. \v 16 Hich mag jaran mʌ hiek hʌ̈k'a nʌm gaaimua pãach dënnaanaupaijã pãar pʌr deemajugui hajim hanʌm, chi t'et'em k'ʌʌnag. Wa magbam k'ai, pãach k'od hãbam k'ʌʌnaupai, sĩi t'ʌ̃r k'odpaim k'ʌʌnau, wa pãach k'apk'ʌʌn hajap'amua k'ãijã pãar pʌr deemaju. Mag pʌr deemaawai hãaur k'ʌʌn k'ëchpʌ̈inaa \v 17 maimua har juau t'õoba habarm k'ʌʌn jũrr t'umaam k'ʌʌnau hoomapp'a hajugui hajim hanʌm, mʌ hiek hʌ̈k'a durrum gaaimua. \v 18 Mamʌ mʌg jẽb gaai hõrau mag pãar hoomap'a hawiajã mua pãar t'ʌa wai chitajugui hajim hanʌm. Hamau mag pãar hoomap'a hajup mamʌ, pãar pörbʌ̈dam chan hãbjã Hẽwandamau chig hapibajugui hajim hanaabá. \v 19 Hõrau mag pãach dʌ̈i k'aigba hawiajã pãarta warag Hẽwandam dʌ̈i hubʌ wënʌrrʌmʌn, pãar hak'aran hi haar höbërjugui hajim hanʌm. \p \v 20 Mag jajawagmamua jũrr Jerusalén p'öbör higwiajã magjim haajem: ’Mamʌ ya har pãachdëu hoowai Jerusalén p'öbörta soldaaunau p'ʌʌr t'uurbaadëm hoobaawai k'ap habat hajim hanʌm, chadchata ya Jerusalenpienan warm k'ʌʌnau k'ëchpʌ̈iwia sĩi di k'ierr happaita jʌjʌrʌʌ sĩwaagpam. \v 21 Magbaawai chi Judea durr nʌm k'ʌʌn, durr dapag hee dʌrbat hajim hanʌm; maimua chi Jerusalén p'öbör hee nʌm k'ʌʌn, höbërdʌtk'awia hërëupetat hajim hanʌm. Maagwai har p'öbör chaaur hamach p'idk'aajem haar k'ãijã nʌm k'ʌʌn, hoob tag hag p'öbör hee bëemiet. \v 22 Magbaadëmʌn, juau hich Hẽwandamau ham dʌ̈i magju harr haawai, hich hiek p'ã sim gaai t'umaa hichdëu jaautarrjö israelnaan hamach k'aigba nʌm paar ham chachwia ham dau hap'ʌʌ hapiegau hajim hanʌm. \v 23 Mamʌ ¡hëh, hapdurr hajim hanʌm, magbaadëm jaar har hʌʌin jõor k'it'ëem k'ʌʌn, maimua hĩchab hʌʌin har chaaindam daumeraa wai durrum k'ʌʌn! Mag járata mʌg Israel durr hõor dau hap'ʌʌta nʌisijupa hajim hanʌm. Mua mag chirʌmʌn, hõor mʌg t'ʌnʌm k'ʌʌn gaaita Hẽwandam k'ĩir machag burrju haawaita mag chirʌmgui hajim hanʌm hich Jesuucha. \v 24 Hãaur k'ʌʌn juurhi hee warm k'ʌʌn garmua juau k'ëchmaju; maagwai tagam k'ʌʌn mag juurhi hee chi ganbarm k'ʌʌnau pʌrk'anaa hamach dʌ̈i hamach durr p'ë harrmajugui hajim hanʌm, durrpierr. Mag deeum durram k'ʌʌnau Jerusalenpien dʌ̈i mag nʌm, hich Hẽwandamau jaautarr t'umaa habam haig chan Jerusalén p'öbörön warm k'ʌʌnauta hich mag pör höbeerpiba wai nʌisijugui hajim hanʌm. \s1 Hemk'ooi Hiewaa bëeju jaautarr \r (Mt 24:29-35,42-44; Mr 13:24-32) \p \v 25 Maimua hich Jesuu hichpai jaaumamua magjim haajem hĩchab: ’Magbaawai mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa bëeimʌʌ haadëmjã k'ap'ʌ hajugui hajim hanʌm, hãsdawam hedau gaai, hedau harg gaai, maimua hĩchab p'ĩdag gaai. Mag hoobaawai hõor jãp'ierrwia warag nem waujujã k'augba haadëm dʌ̈i, gaai machag hök'ĩirjug pöoma hap'öbaadëjugui hajim hanʌm. Maimua p'ũas dau dapag t'ʌnʌm hiek sĩi hedjã hee pũu wëjömpa hũrp'öbaadeewai \v 26 hõor sĩi chi meemjö hiek chukjã haadëp hajugui hajim hanʌm, warag Hẽwandamau hamach dau hap'ʌʌ hapiju k'ĩirjuwia. Mag jaran hedjã heem nem sĩsidʌmpata sĩi parhooba hamach nʌnʌid harr chaaur haaidʌ jörrjëe t'ʌnʌisijugui hajim hanʌm. \v 27 Magbaawaita t'umaam k'ʌʌnau mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa chadcha hedjã baug hee dau daau hurum hoojugui hajim hanaabá. Ya maig mʌg jẽb gayam k'ʌʌn t'um chachbaadeewai mʌchta nem jua t'eeg t'umaam k'ʌʌn Pörk'a bëejugui hajim hanʌm. \v 28 Mamʌ pãachdëu mamagk'am hoop'öbaadeewai warag honee habat. Magbaadeewai ya pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, chik'am jua hee pãach dau hap'ʌʌ wënʌrrʌm hee Hẽwandamau ya pãach peerdʌ hauwimʌʌ pam. \p \v 29 Mag Jesuu deeu hich bëeju jaau simua hĩchab hamag mʌg ejemplo jaaujim haajem: ’¿Pãrau hooba haajẽ hajim hanʌm, har higo k'ër k'uk'uur haadëm, wa magbam k'ai deeum pabʌ̈ parhoobam k'ãijã k'ër k'uk'uur haadëm? \v 30 Pãrau k'ap'ʌ nʌm, mʌig Israel durr higo k'ër k'uk'uur haadëmʌn t'umaam k'ʌʌnau ya chadcha döchʌumie dakpapak'am haajem. \v 31 Hich hagjöta hajugui hajim hanʌm, hĩchab mʌ bëeju gayaa paawaijã. Ya pãachdëu nem t'um mʌchdëu jaau chirʌmjö hohoo k'abaadeewai k'ap'ʌ habat hajim hanʌm, ya mʌ bëeimʌʌ pam; muan mʌg durr mʌchdëuta jʌ̃a hauchëwia mʌchta t'umaam k'ʌʌn pörk'aan hurum. \v 32 Mua pãrag mag Haai hi jëeujem di hõrau pogueupʌ̈iju ha jaau chirʌmʌn, cha hõor t'ʌnʌm k'ʌʌn k'ëchju nawe cha mʌchdëu jaau chirʌmjö t'umaa chadcha hajuuta jaau chirʌmgui hajim hanʌm. \v 33 Hedaujãjã mʌg jẽb dʌ̈i t'um chuk'u haadëju, mamʌ cha mua pãrag jaau chirʌm chan sëuk'aawai k'abam, jãan t'umaa hich hag hee höbërjugui hajim hanʌm. \v 34 K'ĩir k'ap'ʌ nʌisit hajim hanʌm, mʌ bëewai sĩi döo gaaipai nʌm dʌ̈i warag pãach nem hig nʌmta k'ĩirju nʌm gaaimua mʌ hiek hʌ̈k'aba, warag t'ãar t'eeg sĩi mʌ bëejujã k'augba, hok'opp'a nʌm pãach hoochëpim hugua. \v 35 Mag mʌ bëem hedan, har hatarraayau hãwarr baarwai sĩi k'öodʌ haaujemjöta, mʌg durr gaai hõor t'ʌnʌm k'ʌʌn t'um hãba dëgölp chachaan bëejugui hajim hanʌm. \v 36 Mamʌ warag Hẽwandamag jëeunaa hajap k'ĩir k'aug nʌisit. Pãrau hich mag pʌaba hirig jëeu wënʌrrʌmʌn, nem t'umaamua mag hõor chachmawiajã bʌ̃ʌrjã pãar chig habajugui hajim hanʌm. Maagwai ya mʌch pierrum hedjã bʌ̃ʌrjã chigag chuk'u pãar mʌ haig mʌ k'ĩirp'ee bëe t'ʌnʌisijugui hajim hanʌm. \p \v 37 Mag jaau simua hãsdaaupain sĩi Jesuu Haai hi jëeujem deg hõrag jaaujeejim haajem, Hẽwandam hiek. Maimua hedaar paawaita jũrr durrsĩ Olivo hanʌm gaai mawia hich mam hëejeejim haajem. \v 38 Hãspa t'ʌnʌisiewai hedaup'erre hõor pöoma hi nʌan weetjeejim hanaabá, Haai hi jëeujem deg, hirua nem jaau sim hũraag. \c 22 \s1 Jesús pʌr hawaag hibëptarr \r (Mt 26:1-5,14-16; Mr 14:1-2,10-11; Jn 11:45-53) \p \v 1 Mag hãbmiecha Jesús hich k'apeen dʌ̈i Jerusalén p'öbör hee nʌm jaar, pan levadura chuk'u wauwia k'oojem p'iesta burrju k'ãai k'apan k'aba waaur sĩejim haajem. Hich mag p'iestapai hĩchab Pascua ha t'ʌ̃ʌrjem. \v 2 Maagwai hĩchab p'adnaan hee chi pörk'a nʌm k'ʌʌnau hagjö judionaan Hẽwandam hiek hat'ee chi machnaan dʌ̈imua hamach heepai, “Jãgata hak'iin bʌ̃ʌrjã hõrag k'augpiba jãg Jesús pʌrnaa t'õobpʌ̈ik'amgui” hanaajim hanʌm. “Magba mʌg k'apanag heewe pʌr hat'aawai heeu hõor pöm mʌg t'ʌnʌm maach dʌ̈ita meeuk'aduk'am” ha k'ĩirju naajim haajem. \v 3-4 Hamau mag k'ĩirju nʌm hee, woun hãb Judas ha t'ʌ̃r sim sĩejim haajem, hibʌʌr wauwia hĩchab Iscariote ha t'ʌ̃ʌrjerr. Mag woun hĩchab hich Jesús dʌ̈i hi bʌ̈ hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn heem hajim haajem. Mag Jesús dʌ̈i hãba nʌrraajerrta meperau pör meubaadeewai p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i hĩchab guardianaanjã chi pörk'a nʌm k'ʌʌnpa hãba nʌm haar majim hanaabá, jãgata hichdëu hamag hi pʌr deeju k'ap jawaan. \v 5 Maimua barimawia jaaubaawai, hamachdëu chi Judas hiek hamach jʌ̃gaagaa hũrbaawai, honeeu p'öbaadëwia warag hirig p'atk'onjã deeju ha hiek'ajierram haajem. \v 6 Hichig magbaawai chará warag, —Hich magau magan maach hiek'abarm; murua chadcha pãrag hi pʌr deejugui hajim hanʌm. \p Magtarr haigmua hãba hi pʌr deeju k'ĩirjugta wai sĩsijim haajem, chi p'öbörpienagjã hich k'augpiba. \s1 Hãbmiecha Jesús hich k'apeen dʌ̈i t'ach k'ötarr \r (Mt 26:17-29; Mr 14:12-25; Jn 13:21-30; 1 Co 11:23-26) \p \v 7 Judaau Jesús hëugar mamagk'am hee, pan levadura chuk'u wauwia k'oojem hed hãspa hëebaadëjim haajem. Mag hed judionaanau nemk'oo hedam hat'ee ovejadam wai narr t'õowia hedau k'ëubaadeewai k'oojeejim haajem. \v 8 Hich mag hedcha Jesuu Pedro dʌ̈i Juan t'ʌ̃rk'anaa hamag magjim hanʌm: \p —Pãar maar na hërëubaadët. Maimua ovejadam për hauwia hagdamta maar na p'iejãb waubaimat hajim hanʌm, maach t'um hãba k'öimaag. \p \v 9 Magbaawai hamachdëu, —¿Jampaita marau pʌ na p'iejãb wauwimaju haai nʌma? ha jëeujierram haajem Jesuug. \p \v 10 Magbaa chi Jesuu hamag, —Chamʌg Jerusalenag k'ʌd ma sim hee hërëubaadët hajim hanʌm. Nau chi p'öbör dub nʌm haigcha woun hãb dö jöi haut'urwia döt'ũr dʌ̈i degag mam pãrau hooimaju. Magbaawai hi dʌ̈i hërëuwia hi dubbaimam deg dʌ̈i dubbaimat hajim hanʌm. \v 11 Mag dubwia chi dik'ʌʌg, mʌch chi maestroouta pãar pʌ̈ijim habat, jampaita nau k'eeurag maach t'um hãba t'ach k'öju haai nʌ ha k'ap jëeumk'ĩir. \v 12 Magbaawai mag wounau pãrag hoopien majugui hajim hanʌm, hʌ̃gt'aa dijã pöm sim ya sĩi chi k'ĩir k'augam. Maigta nem t'um k'ĩir k'augwia maar nʌbat hajim haajem. \p \v 13 Magbaawai chadcha hi hipierraa hërëubaadeeu t'um hichdëu jaaumarrjöo hooimajierram hanaabá. Maig, hich na mag ovejadam waupitarr chadcha tagam nempa t'um k'ĩir k'augwia sĩi tagam k'ʌʌn dʌ̈i hi baraata hoo nʌisijim haajem, hãba k'oog. \v 14 Maimua k'ëubaadëm hee Jesús barchëjim haajem, tagam k'ʌʌn hich k'apeen dʌ̈i, Pedro Juan dʌ̈i narr haig. Mag hichdëu jʌr hauwia hi dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn deeu t'umaa nʌisim hee, ya chi p'iejãb wau wai narrjã t'öik'a sĩsiewai hãba k'oog paauk'abaadëjim haajem. \v 15 Mag k'ö nʌmua magjim haajem hich k'apeenag: \p —Keena, chadcha chik'amnaanau juau mʌch t'õoju nawe pãar dʌ̈i mʌg nemk'oo hedam ovejadam k'öm k'õchaaga chirajimgui hajim hanʌm. \v 16 Mʌ chan mʌg k'öbarm haigmua tag k'öba, hãba Hẽwandamta hʌ̃gt'ar t'umaam k'ʌʌn Pörk'a sĩsim hedta hũmaai pãar dʌ̈i hãba tagam k'ʌʌn hichdëu peerdʌ hautarr k'ʌʌnpa deeu maach t'um hãba k'öjugui hajim hanʌm. Mag hedta t'umaam k'ʌʌnau warrgar nemk'oo hedam oveja t'õowai Hẽwandamau hamach peerdʌ hauju ha k'ĩirjuajerrjö, chadcha hamach peerdʌ nʌisim k'ap'ʌ hajugui hajim hanʌm. \p \v 17 Maimua vino jarrdam jua hee hauwia Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa, —Ya pʌr hat'at hajim hanʌm. Maimua, Dönaa jũrr hʌapʌ̈ipetat hajim hanʌm, hagdaujö dö haumamk'ĩir. \v 18 Mʌʌn hãbmieta hĩs pãar dʌ̈i mʌg vinodam dö chirʌmgui hajim hanʌm. Mʌg döbarm haigmua tag döba, hãba Hẽwandamta t'umaam k'ʌʌn Pörk'a sĩsim hedta deeu döjugui hajim haajem. \p \v 19 Maimua hagjö panjã jua hee hauwia, Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa, t'orreuwia, hamag deenaa, —Mʌg panan mua mʌch morta pãrag dee chirʌm; mʌg hatagjã mʌ k'ĩirjunaa hich mʌgta k'abat ha jaaujim haajem. \p \v 20 Maimua ya k'ö haaipagk'abaadëm hee, deeu chi vino jarrdam jua hee hauwia hĩchab, —Mʌg jarr heem vinodam döbarmta warrgarwe Hẽwandamau hõor dʌ̈i hiek deeju haajerrau; mamʌ mʌg hiek'an hiek hiiuriugui hajim hanʌm. Mʌ bag mʌg vinojö hãrbarmuata Hẽwandamau, hĩsmua hatagan chadau pãar peerdʌ wënʌrraju haai nʌm ha jaau simgui hajim hanʌm. \v 21 Pãrag k'ap hamk'ĩir warre jaau chirʌmgui hajim hanʌm: Mag mʌ bag hãrmk'ĩran, maach heem mʌig maach dʌ̈i hãba t'ach k'ö simuapaita hich paarmua mʌ pʌr deeju, mʌ hoomap'am k'ʌʌnag. \v 22 Mʌʌn chadcha Hemk'ooi Hiewaau, mamʌ magʌm hãba chadcha hamau mʌ t'õojugui hajim hanʌm. Mamʌ Hẽwandamau hich magpiju harr haawai t'um hichdëu jaautarrjöo höbëbërgmam. Mamʌ ¡Hëh, hapk'iitʌ hajim hanʌm, mag mʌ t'õomk'ĩir mʌ pʌr dee chirʌm woun! \p \v 23 Jesús mag hiek'abarm hũrwia hi k'apeenau hamach heepai jũrr chik'am hipeer hahauk'amua, —¿Chijãguataa wir haigpai mag meer hi pʌr deeju k'ai? hanaajim hanaabá. \s1 Hẽwandam dau na k'aita hʌ̃rʌʌcha sim k'ai \p \v 24 Maimua nʌʌpai hawia hĩchab hamach heepai, “¿Chijãata magan mʌig maach hee hʌ̃rʌʌcha sĩ?” ha chik'am hipeer hahau k'ap'öbaadëjim haajem. \v 25 Mamʌ magbaawai Jesuu hamag magjim hanʌm: \p —Mʌg durr gaai reinaan t'ʌnʌm k'ʌʌnan hamachta hʌ̃rʌʌcha nʌm hawia hõor dʌ̈i hat'uucha sĩerrjëem. Mamʌ mag nʌmta hamachta chi t'ierrnaan hawia jũrr hõrag hamach higwia, “Jãguan chadau maar hat'ee nem hajap'amta waaujem” ha hiek'apimjã k'õsi haajemgui hajim hanʌm. \v 26 Mamʌ pãar hee magju haai k'aba nʌmgui hajim hanʌm. Mag k'ãyau chadcha t'et'em hawia k'ãijã warag serbiibamjöta haju haai sim; maagwai chi pörk'a simta jũrr hich chogjöta haju haai simgui hajim hanʌm. \v 27 Magnaa hamag, Pãrau k'ĩirjuawai, ¿chijã chi t'et'em hagá hajim hanʌm: sĩi mes gaai t'öik'a sĩsiewai k'oogpai jupcheejem, wa mes gaai chi t'ëp paajem? Magnaa hichdëupai, Chi hʌ̃rʌʌcha simʌn ya sĩi t'öik'a sĩsim habaawai k'oogpai jupcheejemʌugui hajim hanʌm. Magnaa hamag, Mʌʌn chadcha pãar Pöröugui hajim hanʌm. Mamʌ pãrau hoo nʌm, sĩi mʌig mʌ pãar chogk'a chitʌmjöo chirʌm. \v 28 Mamʌ mua hĩchab k'ap'ʌ chirʌmgui hajim hanʌm, chadcha pãarta mʌ dʌ̈i hogdʌba hich jãg wënʌrraajem mʌ chitʌmpierr, pãach dau hap'ʌʌ hajujã k'ĩirjuba. \v 29 Pãach jãg wënʌrrʌm gaaimua, mua pãrag hĩchab mʌch dʌ̈i hõor pörk'apijugui hajim hanʌm, mʌ Hayau mʌchta t'umaam k'ʌʌn reik'apibarm dʌ̈i. \v 30 Mag mʌchta t'umaam k'ʌʌn Pörk'a chirsim hedta deeu maach hãba honee haju. Maimua rey juupjemjöm sie gaai jupk'awia pãachta mʌ dʌ̈i jöoi Jacob k'ararr chaain doce narr k'ʌʌn hag chaain hewagam k'ʌʌn pörk'ajugui hajim hanʌm. \s1 Jesuu jaauwai Pedroou bʌ̃ʌrjã hi k'augbam haju jaautarr \r (Mt 26:31-35; Mr 14:27-31; Jn 13:36-38) \p \v 31 Maimua hĩchab magjim haajem maach Pör Jesuu Simonag: \p —Simón, dösãtau Hẽwandamag jëeu wai simgui hajim hanʌm, pʌ dʌ̈i hichdëu hampierr hawia pʌ dau haug waupieg. \v 32 Mamʌ mua jũrr pʌ kõit Hẽwandamag jëeu chirʌmgui hajim hanʌm, pʌch k'ũgurcheewai warre burrm hiek burrm hugua. Maagwai hũmaai deeu mʌ t'ʌ̃r gaai k'ĩirju chirsiewai pʌchdëupaita jũrr pʌch k'apeenag jaauju haai chirʌmgui hajim hanʌm, hamjã hagjö hubʌ nʌisimk'ĩir. \p \v 33 Magbaawai chi Simonau hirig, —Señor, mʌʌn pʌ dʌ̈i cárcel deg mawia pʌ t'õbarm haar t'õimaju hak'iinjã maju chirʌm; magʌmjã mʌ gaai mas k'abamgui hajim hanʌm. \p \v 34 Magbaawai Jesuu jũrr hirig, —Pedro hajim hanʌm, pʌ mag hiek'a chirʌm hãba, nau hõrau pʌchig jëeuwai, hãt'ãrr bĩeju nawe biek t'ãrjup purua hamag bʌ̃ʌrjã mʌ k'augba chitʌm ha jaaujugui hajim hanʌm. \s1 Espaar numí \p \v 35 Maimua warm k'ʌʌnagjã magjim haajem: \p —Har mua Hẽwandam hiek jawamk'ĩir pãar putjã chuk'u p'atk'onjã chuk'u sĩi hich jãg zapat t'eg jũajujã chuk'u pʌ̈ijim hed, ¿nem hinag hat'ee pãar haugchëjierrá? hajim hanʌm. \p Magbaawai chi k'apeenau, —Hʌ̃hʌ̃, bʌ̃ʌrjã maar haugchëbajimgui hajierram haajem. \p \v 36 Magbaawai deeu hichdëupai hamag, —Magtarr hĩsin chadau put wai nʌm k'ai, hat'aadët; hĩchab p'atk'on k'ãijã wai nʌm k'ai, hat'aadët; maimua hãb k'ãijã espaar chuk'u sim k'ai, hich k'ajũa përbapʌ̈i hajim hanʌm, hagua hawaag. \v 37 Mua pãrag mag chirʌmʌn, Hẽwandam hiek p'ã sim gaai jaau simjö ya mʌch t'õimʌʌ paawaita mag chirʌmgui hajim hanʌm. Hẽwandam hiek p'ã sim gaai mʌ higwia jaauwai, “Hiin, hõor t'õomiejöta wai naaju” ha sim. Mʌ higwia hich mag p'ã sim haawai chadcha t'um hichdëu jaau sim heyaa höbëbërg maju ha jaaumajim haajem. \p \v 38 Magbaawai hamachdëu hirig hoopinaa, —Señor, ya marau mʌig espaar numí wai nʌmgui hajierram hanʌm. \p Magbaawai hichdëu, —Tag mʌ hiek'abam, hidëu hich magpai sĩujugui hajim. \s1 Nemjĩirdö Getsemaní hanʌm hee Jesús oraatarr \r (Mt 26:36-46; Mr 14:32-42) \p \v 39 Maigmua höbërdʌtk'aau Jesús Olivo durrsĩig petajim haajem, k'eeupierr mawia mag durrsĩ gaaimua hich Hayag jëeujerr haawai. Mag hi mam dʌ̈i hĩchab hi k'apeenjã hi dʌ̈i wëtjim haajem. \v 40 Mag wëtwia hich Hayag jëeujem haig bardʌtk'abaimaawai hich k'apeenag, —Hẽwandamag jëeubat hajim hanʌm, dösãtag hʌdʌraa pãach p'ũrreu haupiba mʌ dʌ̈ita hubʌ wënʌrraag. \p \v 41 Mag jaauwia, hichin ham haigmua mawia, juau mokdau barbapäaiwai burrjem hag warp'agjöpai sĩeimajim haajem, ham bigaau. Maig jẽk'ʌt jĩepöröu p'õbk'anaa, hʌ̃gt'aag heerpanaa, hich Hayag jëeubaadëjim haajem. \v 42 Mag jëeumamua, —Tata hajim hanʌm, pua k'õs hak'iin, hatcha mʌ dau hap'ʌʌ hapibak'am. Deeum nem waubarmuajã hagjö hõor peerdʌ hauju hayaa hak'iin, mʌ gaai machag mʌgcha hãwatbak'amgui haajeejim hanʌm. Mamʌ pʌchdëuta k'ap chirʌm; mʌchdëu k'õsi chirʌmjö k'aba, pʌchdëu k'õchagpierrta mʌ dʌ̈i habá ha hiek'amajim haajem. \p \v 43 [Hich Hayag jëeuwai mamagk'amua k'a t'eeg chuk'u t'ʌnʌm hee, hʌ̃gt'armua Hẽwandam chog bëewia hirig juapá deechëjim haajem, mag hich dau hap'ʌʌ haju hãwatamk'ĩir. \v 44 Mag hich dau hap'ʌʌ haju k'ĩirjuwia gaai machag t'ʌnʌmua warag oraa nʌmta, k'ajap'am nemjö t'et p'ʌrëu hahau haajeejim hanʌm. Mamagk'amua jʌachë t'ʌnʌm hoowain sĩi jʌa gaai bagpata höbër t'ʌnʌm t'ëutk'a t'ʌnaajim hanaabá.] \fig |src="cn01810B.tif" size="col" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 22.44" \fig* \v 45 Mag hʌ̃gt'aag hich Hayag jëeu sĩi hawia, p'iidʌwia, hich k'apeen hoon bëewai sĩi warag hök'ĩirjug machgau k'ãidʌtk'a t'ʌnʌmta hoochëjim hanʌm. \v 46 Magbaawai hamag, —P'iidʌtk'abat'ʌ̃ keena hajim hanʌm. ¿K'ant'eeta pãar k'ãi nʌma? K'ãiju k'ãai Hẽwandamagta jëeubat'ʌ̃ hajim hanʌm, dösãtag hʌdʌraa pãach t'ʌ haupim hugua. \s1 Jesús pʌr harrtarr \r (Mt 26:47-56; Mr 14:43-50; Jn 18:2-11) \p \v 47 Mamʌ hagt'a Jesús mag hiek'a dʌnʌm hee, dëgölp ham haig hõor k'apan pos haichëjim hanaabá. Mag k'apanag hee hoowai hich Jesús dʌ̈i doce hogdʌba wënʌrraajerr heem hãb Judas ha t'ʌ̃r sĩerrta ham na hurajim hanʌm. Mag bëewia, Jesús dʌ̈i hãba dʌnʌʌuchëjim hanaabá, sĩi k'ajap'a saludaa nʌmjö hi k'ĩir hʌ̃ʌg. \v 48 Magbaawai Jesuu hirig magjim hanʌm: \p —Judas, mʌch chi Hemk'ooi Hiewaa mʌ hoomap'am k'ʌʌnag pʌr deeg mʌ k'ĩir hʌ̃ʌ chirʌmta pʌchigan sĩi saludaa chirʌm ha chirabma hajim hanʌm. \p \v 49 Magbaawai hich Jesús k'apeenau hamach Pör dau hap'ʌʌ haju k'aug hat'aawai, —Kakë, ¿marau pʌ kõit esparau ham dʌ̈i jãauju jãg nʌ? hajierram hanʌm hirig. \p \v 50 Mag hirig jëeu nʌm hee, hãbmua bis habarmʌn, p'adnaan pör hag chog kach juachaar garmta warre hoort'ubapʌ̈ijim hanaabá. \v 51 Magbaawai Jesuu hich k'apeenag, —Hoob jãgmiet; hidëu mʌ dʌ̈i hamachdëu hampierr hapibat hajim hanʌm. \p Magnaa chi kach deeu hich sĩerrjöo k'aarpi sĩujim hanaabá. \p \v 52 Maimua Jesuu hoowai haig naajim haajem: p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌn, judionaan Asamblea heem pörnaan, maimua Hẽwandam hi jëeujem di t'ʌajem k'ʌʌn chi pörnaanpa t'ʌnaajim haajem, hi pʌr hawaan bëetarr k'ʌʌn. Magbaawai chi Jesuu hamag magjim haajem: \p —¿Pãrau hoowain mʌʌn sĩi hõor nem jĩgk'anaa hõor t'õomiejöta chirabama hajim hanʌm, jãg sĩi mʌ haig jua hee jierrnempan happai bëeg? \v 53 Hẽwandamag jëeujem deg hed hëepierr pãar dʌ̈i mʌ chiraawai, bʌ̃ʌrjã pãrau mʌ chig haba haajerrta, hĩsta Hẽwandamau pãrag hʌdʌraa mʌ pʌr haupiju hed hajim. Maagwai hĩsta hĩchab chi dösãtjã pãar hʌ̃rpaju hed hajimgui hajim hanʌm, mʌ pʌr haumk'ĩir. \s1 Pedroou Jesús k'augba chitʌm hatarr \r (Mt 26:57-58,69-75; Mr 14:53-54,66-72; Jn 18:12-18,25-27) \p \v 54 Maimua Jesús pʌrp'öbaadëwia, harrwia, p'adnaan pör deg wai dubp'öbaadëjim haajem. Maagwai Pedroou warppaimuata hi hẽudee hoopʌ̈pʌ̈ig warrmaa hajim hanaabá. \v 55 Mag chi p'adnaan pör haar deet'urwia chi Jesús hierr wai nʌmich, jũrr di hũjãrr hõt hörwia hag bigaau hohood hap'öbaadëjim haajem. Magbaawai Pedrojã hĩchab ham bigaau hoo sĩsijim hanʌm. \v 56 Mamʌ hi mag hoo simta, haiguim hʌʌi hĩchab chi p'adnaan pör chogk'a sim bëewia, hi k'ĩir heerpanaa, warm k'ʌʌnag, —Chamʌg wounjã hĩchab hi dʌ̈i nʌrraajemʌu haichëjim hanʌm. \p \v 57 Magbaawai Pedroou, —Mua magʌm wounaan hooba chitʌmgui hajim hanʌm. \p \v 58 Maimua hag k'ur nʌʌpai hawia jũrr hemk'ooi hãbmua hirig, —Pʌjã ham heem k'abahab haichëjim hanʌm. \p Magbaawai Pedroou, —Kakë, mʌ chan ham heem k'abam perá hajim hanʌm. \p \v 59 Maimua deeu hag k'ur hora hãbjönaa deeum bëewia maguajã hagjö hirig, —Chadcha mʌg wounjã hi dʌ̈i nʌrraajem k'abahab hajim hanʌm; jãan Galileapierrauwai hajim hanʌm. \p \v 60 Magbaawaita Pedroou, —Kakë, mua bʌ̃ʌrjã k'augbam, k'an hata pʌ hiek'a chirʌm k'ai hajim hanʌm. \p Magbarm bʌ̈rre hagt'a t'umjã Pedro hiek'a höba nʌm hee, hãt'ãrrta kekerekee hahbar. \v 61 Mag hãt'ãrr bĩebaawai maach Pör Jesucristoou hewag p'ʌʌrba hoo nʌʌ hajim haajem, Pedroog. Maigta Pedroou k'ĩir heyaa haadëjim hanaabá, maach Pöröu hichig, “Pedro, hãt'ãrr bĩeju nawe hõrau pʌchig jëeuwai biek t'ãrjup pua bʌ̃ʌrjã mʌ k'augba chitʌm ha hiek'aju” ha jaautarr. \v 62 Mag k'ĩir hee dʌnʌisim habarmʌn chadau, gaai machaaga haadëmua dawag höbërwia, warre hö jãsenag haadëmua bĩe sĩi hajim hanaabá. \s1 Jesús dau hap'ʌʌ wai narr \r (Mt 26:67-68; Mr 14:65) \p \v 63 Maagwai Jesús pʌr wai nʌm haig hoopaar t'ʌnarr k'ʌʌnaujã hi wau hiek'anaa hĩchab moketaupa p'ãr wai nʌmua hi gaai mas waumaajeejim haajem. \v 64 Magnaa putiu hi dau p'ãarjʌ̃naa jũrram k'ʌʌnau k'ĩidadcha juajãau p'ot hanaa hirig, —Magan k'aug hat'á, k'aíuta pʌ p'ãrjĩ haajeejim hanʌm. \p \v 65 Hich mag pʌamjã higba, hi wau wai nʌmua warag hirig parhoobajã hiek'amaajeejim haajem. \s1 Jesús judionaan Asamblea hee wai narr \r (Mt 26:59-66; Mr 14:55-64; Jn 18:19-24) \p \v 66 Maimua ya hãspabaadeewai hãba biirdʌjierram haajem: Asamblea heem chi pörnaan p'adnaan pörk'a nʌm k'ʌʌn dʌ̈i Hẽwandam hi jawaag chi machnaanpa. Mag biirdʌwia hamach Asamblea hee chi Jesús haibëewia hirig, \v 67 —¿Pʌchta chadcha warrgarwe Hẽwandamau hõor peerdʌ haumk'ĩir jʌr hauwia pʌ̈iju haajerrá? Warre marag jaaubá hajierram hanʌm, marau k'ap haag. \p Magbaawai Jesuu, —Mua pãrag jaauk'iinjã, pãrau mʌ hiek hʌ̈k'abajugui hajim hanʌm. \v 68 Maimua mʌch garmua jũrr pãrag jëeumak'iinjã, pãrau mʌ hiek jʌ̃ʌjã haba ni mʌ pʌapʌ̈ijã pʌapʌ̈ibajugui hajim hanʌm. \v 69 Mamʌ nau mʌg hatag jöpcha mʌg woun Hemk'ooi Hiewaa Hẽwandam chi jua t'ierr bigaau hi juachaar gar jupimajugui hajim hanʌm, Hẽwandam dʌ̈i hãba t'umaam k'ʌʌn Pörk'aag. \p \v 70 Magbaawai t'umaam k'ʌʌnau hirig, —¿Hãa, magan pʌʌn Hẽwandam Hiewaapama? hajierram hanʌm. \p Magbaawai jũrr hichdëu hamag, —Pãachdëupa k'abá pãrau k'ap'ʌ mʌ haruu ha jaau nʌmgui hajim hanʌm. \p \v 71 Magbaawaita hamachdëu, —¿K'an hatcha maadëu deeum k'ʌʌnau jaau nʌmta hũrm hig nʌma? Ya maadëu hũrbarmgui hajierram hanʌm, hich hiiucha jaaubarm. \c 23 \s1 Jesús Pilato na \r (Mt 27:1-2,11-14; Mr 15:1-5; Jn 18:28-38) \p \v 1 Maig wai nʌʌ hawia, hamach t'um hãba höbërdʌtk'awia, chi Jesús gobernador Pilato haar harrjierram haajem. \v 2 Maimua mam pawia Pilatoog sëuk'a magp'öbaadëjim hanʌm, Jesús k'ĩir: \p —Marau mʌg wounau pãar hëugar nem k'aigbam jaau nʌrrʌm hũrimajim hajierram hanʌm, pãar dʌ̈i hõor meeuk'amk'ĩir. Hichdëuta rey Cesaroog dëbpaarjã p'agpiba jaaunaa hichdëupaita hĩchab hichta Hẽwandamau pʌ̈iju hatarr haajemgui hajierram hanʌm, judionaan rey. \p \v 3 Magbaawai Pilatoou hich Jesuugcha, —¿Chadcha pʌʌta judionaan Reí? ha jëeujim hanʌm. \p Magbaawai Jesuu hirig, —Pua k'abá chadcha k'ap'ʌ jaaubapʌ̈imgui hajim hanʌm. \p \v 4 Magbaawai Pilatoou p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌnag maimua tagam k'ʌʌn haig narr k'ʌʌnagpa, —Mua mʌg woun gaai bʌ̃ʌrjã nem k'aigba hooba chirʌmgui hajim hanʌm, hi t'õopäaig. \p \v 5 Pilatoou magbaawai chará warag hamachdëuta hiek k'ẽgk'a p'öbaadëwi, —Jãguan chadchata hõrag pãar hëugar sëuk'a nem jaau nʌrrʌmua p'öbör meeuk'apiju hẽk'a simgui hajierram hanʌm, pãar dʌ̈i. Judea durr hee t'umaam k'ʌʌnag hich mag jaau nʌrraajem; Galilea durrmua jaaubaaderr hich mag jaau p'ʌʌrdʌ nʌrrʌmua k'ĩeb mau pabaichëmgui hajierram hanʌm. \s1 Jesús Herodes na \p \v 6 Mag Pilatoou hũurwai Jesús Galilea durrmua bëejim ha hũrbaawai haig narr k'ʌʌnag jëeujim haajem, chadcha Galileapierr k'ai ha k'ap haag. \v 7 Mag jëeuwai chadcha Galilea durram ha hũrbaawai, —Hãa, magan Herodes haarta deepʌ̈ijugui hajim hanʌm, hichta haram gobernador haawai. \p Mag chadcha deepʌ̈ijim haajem, mag jaar chi Herodejã hagjö Jerusalén p'öbör hee sĩerr haawai. \v 8 Maimua Herodeeu Jesús hoo hat'aawai honee haadëjim hanʌm, hag nawe hi dʌ̈i hoom k'õchag sĩerr haawai. Hichdëu hũurjeejim haajem Jesuu nem wau nʌrrʌm. Maagwai hich daúachata nem maadëu hooba haajem hirua wau sim hoom hiigjeejim hanaabá. \v 9 Hichdëu mag k'ĩirju sim gaaimua hirig nem k'ĩir pogk'e jëeumaajeejim haajem. Mamʌ magʌmjã Jesuu bʌ̃ʌrjã hi hiek jʌ̃ʌ haba haajeejim hanaabá. \v 10 Maig naajim haajem hĩchab chi p'adnaan pörk'a nʌm k'ʌʌn Hẽwandam hiek hat'ee chi machnaanpa. Mak'ʌʌnau warag t'et hiek k'ẽgk'a, —Chadcha hi hiekk'õr pöm sĩebahab haajeejim hanʌm. \p \v 11 Magbaawai Herodeeu hich soldaaun dʌ̈imua hi gaai hiuk'anaa hi serbiibagpa p'ënaa, —Pãadë hoobat, judionaan reik'aju hanʌmta dau hap'ʌʌ hoo k'ërʌm haajeejim hanʌm. \p Magnaa warag juau hogt'om hi wau nʌmua k'ajũa hajap'am reinaanau jũajem k'ajũa jũapinaa deeu chi Herodeeu Pilato haar deepʌ̈ijim haajem. \v 12 Mag hed Pilato Herodes dʌ̈i k'apeer hajap'am k'ajierram haajem, warr magju nawe chan jũrr hagdaujö chik'am hoomap'a haajerrta. \s1 Jesús deeu Pilato haig \r (Mt 27:15-26; Mr 15:6-15; Jn 18:39–19:6) \p \v 13 Deeu Herodeeu Jesús hich haar deebapäaiwai Pilatoou t'umaam k'ʌʌn hãbam haig t'ʌ̃rk'a haujim haajem: p'adnaan chi pörk'a nʌm k'ʌʌn, judionaan chi t'et'em k'ʌʌn maimua chi p'öbörpienjã hagjö. \v 14 Maimua hamag magjim hanʌm: \p —Mʌg wounau maar hëugar sëuk'a nem hĩgk'a nʌrrʌm hawia pãrau mʌ haig hi haibëejierram. Mamʌ mʌchdëucha pãach dak'ĩir magʌm k'ap haag jëeu hoowai mʌg woun bʌ̃ʌrjã hiekk'õr chuk'u simta pãrau hich k'ĩirchajã mag t'ʌnarramgui hajim hanʌm. \v 15 Pãrau k'ap'ʌ nʌmgui hajim hanʌm, mua Herodes haar hi deepʌ̈itarr. Mamʌ Herodeeu hoowaijã hichiita mʌg woun bʌ̃ʌrjã k'aibag chuk'u höbëbërk'am. Mʌg sim haig mua hoowai mʌg woun k'aibag chuk'u simgui hajim hanʌm, t'õopäaig hat'ee. Magnaa hamag, ¿Jãgajĩ hirua? \v 16 Muan hi pʌapʌ̈iju, mamʌ nacha hi wʌpi t'ʌnʌʌujugui hajim hanʌm, pʌapʌ̈iju nawe. \p \v 17-18 Mamʌ mag Pilatoou Jesús pʌapʌ̈iju habaawai warre t'umaam k'ʌʌnau hi hãba, —Jesús t'õobapʌ̈i, maimua jũrr Barrabaata maraun sĩi k'ajap'a höbeerpʌ̈ipi nʌmgui hajierram hanʌm. \p [Mamʌ mag hamau preso hãb sĩi höbeerpi jaau narran, añopierr mag p'iesta burr nʌm hee paawai mag k'aajerr haawaita mag höbeerpi jaau naajim hanʌm.] \v 19 Mamʌ hamau höbërpʌ̈ipi jaautarr Barrabás haajerran cárcel deg sĩejim haajem, hichdëu hõor meeuk'apiwia mag meeuk'a nʌm hee hõor t'õotarr kõit. \v 20 Magbaa hich Pilatoou Jesús pʌapʌ̈im k'õsi sĩerr haawai deeu hamag hiek'ajim haajem. \v 21 Mamʌ magbaawai hũmaai deeu sereeu p'öbaadëwia hihãba, —Warre jãg Jesús pakuls gaai meerp'ë t'õobapʌ̈it haajeejim hanaabá. \p \v 22 Mamʌ pʌaba ya biek t'ãrjupamua Pilatoou deeu hamag, —¿Pari k'an nemta hirua k'aigba waujĩma hajim hanʌm, hi t'õopäaig? Mua chan bʌ̃ʌrjã hi k'aibag hooba chirʌmgui hajim hanʌm, hi t'õopäaig. T'õoju k'ãai sĩi wʌnaa hi pʌapʌ̈iju jãg sĩ hajim hanʌm. \p \v 23 Magbaawai chará warag hähäak'amua hãba pakuls gaaita meerp'ëpi jajaau haajeejim hanaabá. Hich mag warag sereeu t'ʌnʌm k'ĩupaajã k'augba, hamachdëuta Pilato k'ĩupaa sĩujierram haajem. \v 24 Mag nʌʌ paawai Pilatoou ham hipierraa jũrr Jesuuta hamach jua hee deejim haajem, hamach k'õchagpierr hi dʌ̈i hamk'ĩir. Maimua hich soldaaunag t'õopʌ̈ipi jaaujim haajem. \v 25 Mamʌ maagwai chi Barrabás cárcel deg sĩejim haajem, hichdëu hõor meeuk'apiwia hich hag meeuk'aa heepai hõor t'õotarr kõit. Mag, cárcel deg sĩerrta weeupʌ̈ipijim haajem, hõrau hig narrjö. \s1 Jesús meerp'ë t'õotarr \r (Mt 27:32-44; Mr 15:21-32; Jn 19:17-27) \p \v 26 Mag wai naawia Jesús t'õopʌ̈yaan hat'aadeeu, woun Simón hanʌm Cirenepierr p'öbör hee hurum dʌ̈i t'ẽubaawai, chi soldaaunau Jesuu harrmaa harr pakuls jũrr hi höp'ëeu hʌ̃r jiirpʌ̈ijierram haajem, Jesús mam hẽudee harramk'ĩir. \v 27 Maagwai hi hẽudee hõor pöoma wëdurajim haajem. Mag hõor k'apanag hee hʌʌinjã hĩchab hi hʌ̃apër durrumua hi hat'ee bĩe wëdurajim hanaabá. \v 28 Mamʌ Jesuu hewag p'ʌʌrba hoonaa hamag, —Jerusalenpie hʌʌin, hoob mʌ hat'ee bĩemiet hajim hanʌm. Mag k'ãyau pãach mor dʌ̈i pãach chaain k'ĩirjunaata bĩebat hajim hanʌm. \v 29 Mʌg hatagta pãar dau hap'ʌʌcha haju. Mag jaar hʌʌin pöd chaain hooba harr k'ʌʌnau hamach k'apeen chaain dʌ̈i dau hap'ʌʌ durrum hoowia, “Hʌ̈uta jãg mʌ chaai chuk'u hʌrrʌm” hajugui hajim hanʌm. \v 30 Hich mag jaar hĩchab hatcha mag dau hap'ʌʌ wënʌrramaaugau, t'õom k'õchgau durrsĩigta wounaanagamjö, “Maar hʌ̃r dʌrbagk'abaadët; pãach heegar warre maar bëpbapʌ̈it” ha hiek'ajugui hajim hanʌm. \v 31 Hamau mʌ mʌg wai naawia nau mʌ t'õobapäaiwai pa hajap'amta sĩi jẽwamk'ĩir t'ubapʌ̈imjö hajugui hajim hanʌm. Hamau mʌ dʌ̈ijã mʌg nʌm, ¿jãga haju k'ai hajim hanʌm, hamachdëu pahachjök'am k'ʌʌn hoowai? \p \v 32 Mag chi Jesús harrum dʌ̈i hĩchab numí chi k'aigbam cárcel deg wai narr k'ʌʌn harrjierram haajem, hagjö t'õopäaig. \v 33 Maimua buchagdam “Pörpá durrsĩ” hanʌm gaai waaidʌtk'awia pakuls gaai hi meerp'ëpʌ̈ijierram haajem, maimua hi bigaau chi k'aibagnaanjã hagjö, hãb hi juachaar gar maimua hãb hi juawë gar. \v 34 [Maagwai pakuls gaaimua Jesuu, —Tata, hõrau mʌ dʌ̈i mʌg nʌm hidëu sĩi hich jãg k'ĩir hok'oobapʌ̈i. Hamau hamachdëu nem wau nʌmjã k'augba naawaita mʌg mʌ dau hap'ʌʌ wau nʌm haajeejim haajem.] \p Maagwai chi soldaaunau hamach happai, “Magan ¿k'aíuta chi k'ajũa jʌ̃aju k'ai?” hawia, mokdaudam bar nʌmua gan haumajierram haajem. \v 35 Maagwain hõrau Jesuugta heerpapaad t'ʌnaajim hanʌm. Mag nʌm dʌ̈i chi t'et'em k'ʌʌnaujã hiuk'anaa, hi wau hiek'anaa, daau hirua hichdëupai hich peerdʌ hat'aju hawia hirig, —Deeum k'ʌʌn peerdʌ hautarrpí, pʌchjã peerdʌ hat'á haajeejim hanʌm, pʌchta chadcha Cristo chaar Hẽwandamau jʌr hauwia pʌ̈itarr k'ai. \p \v 36-37 Maimua chi soldaaunaujã hĩchab sĩi hi waauwaipai hirig vino hadchuchúhu sim dömk'ĩir deechënaa jũrram k'ʌʌnau hirig, —Pʌ chadcha judionaan Rey k'ai, pʌchdëupai pʌch peerdʌ hat'á haajeejim hanʌm. \p \v 38 Maagwai hi meerp'ë jiir wëjöm pör hʌ̃r hẽsapdau p'ãk'a sim gaai jaau sĩejim haajem, k'an gaaimuata hi mag wai naajĩ. Chi hẽsapdau gaai “Chamʌʌta Jesuu, judionaan Rey” ha p'ã sĩejim haajem. [Chi hẽsapdau p'ã sĩejim haajem griegonaan meúa, latín meúa maimua hebreonaan meúajã hagjö.] \v 39 Hĩchab hi dʌ̈i chi k'aibagnaan numí narr haawai hãbmuajã warag hi waunaa hirig, —¿Pʌ chadcha Hẽwandamau hõor peerdʌ haumk'ĩir pʌ̈itarr k'abá? Magʌmta, ¿jãg pua pʌch peerdʌ hauwia, maarjã peerdʌ haubamma? haajeejim hanʌm. \p \v 40 Mamʌ magbaawai jũrr chi k'aperaupai hirig meeurraunaa, —¿Maachjã hagjö t'õopäaig hat'eeta hamau maach mʌig wai nʌmta pua Hẽwandam dak'ĩir warag mag hiek'a chirʌ́? hajim hanʌm. \v 41 Mag k'ãyau maachin, chadcha maachdëu k'aigba harr gaaimuata mʌg naabahab hajim hanʌm. Mamʌ mʌg woun chan bʌ̃ʌrjã pekau chuk'u simta hamau hi mʌg dau hap'ʌʌ wai nʌmgui hajim hanaabá. \p \v 42 Maimua hichdëupai mag hiek'apʌ̈inaa jũrr Jesuug, —Ya deeu pʌchta Reik'a bëewai hoob mʌ k'ĩir hok'oo chiram hajim hanʌm. \p \v 43 Magbaa Jesuu hirig, —Hĩswe pʌ mʌ dʌ̈i durr wʌ̈jʌ̈u durr chiraimaju hajim hanaabá. \s1 Jesús meetarr \r (Mt 27:45-56; Mr 15:33-41; Jn 19:28-30) \p \v 44 Hich mag hed hedausĩhcha nʌmta dëgölp hedau k'ĩbaadëm habarmʌn hedaramjö haadëjim haajem. Mag k'ĩ t'ʌnʌʌ hawia hedau p'ʌʌibaajër las tresjö naata deeu hedau haardʌbaadëjim haajem. \v 45 Mag hedau hãsdawam k'ĩbaadëm hee, Hẽwandamag jëeujem deg hierrgajãrcha put nem parrg t'uur hëu wëjorrta jãrrcha hʌ̃gt'aamua heeg sʌrr habarmʌn, warre t'oop'em numí jijirar jöisijim hanaabá. \fig |src="CN01843B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 23.45" \fig* \v 46 Mag hedau k'ĩbaadeewai Jesuu t'et, —¡Tata! Nau mʌ chaaupabaadeewai puata mʌ hak'aardam k'ap chirʌmgui hajim hanʌm. \p Mag hiek'a k'itʌm hee warag maach chaaupabaadëjim haajem. \v 47 Magbaawai capitán Romapierr haig sĩerrau hichdëu mag hoobaawai, —Chadchata jãgan mʌg wounan chi hajap'am hajimgui hajim hanʌm, Hẽwandam na. \p \v 48 Maimua hĩchab haig hõor pöm t'ʌnarr k'ʌʌnau hamach daúa mamagk'am hoobaawaita hãsie t'umaa hewag k'ĩirjuwia pör jõjõig wëtmajierram haajem, hamach diig. \v 49 Mamʌ t'um hi k'apeen Galilea durrmua hi dʌ̈i hãba chi hʌʌinpa bëetarr k'ʌʌnaun warppaimuata mamagk'am t'um hoo naajim haajem. \s1 Jesús hauk'ërtarr \r (Mt 27:57-61; Mr 15:42-47; Jn 19:38-42) \p \v 50 Mag hed haig sĩejim haajem hĩchab woun hãb José hanʌm, Arimateapierr. Chi Arimatea hanʌm, Judea durram p'öbör hajim haajem. Hich mag José hĩchab judionaan Asamblea heem woun hajap'am hajim haajem, Hẽwandam dau na. \v 51 Maagwaita hich k'apeenau Jesús pʌr hawaag hibëp naawaijã hich chan ham higar k'aba sĩejim hanaabá. Magua hamau hi dau hap'ʌʌ wai naawaijã hichdëu chan dichba haajeejim hanʌm. Mag wounau hĩchab Hẽwandamau maach peerdʌ haumk'ĩir pʌ̈iju jaaujerr bëeju hanʌmta nʌajeejim haajem. \v 52 Hich mag wounauta, Jesús meebaadeewai, Pilato haar mawia chi mor mag mee k'ërʌm harraag jëeuwimajim haajem. \v 53 Mag jëeuwimawia, Pilatoou harrju haai sim habaawai, mawia, heeg paawia, dĩesdam hee pʌrëunaa, jẽbdi pöm durrbʌ̈ k'õpag hee chi k'örm wai sĩerr hee hauk'ëraan harrjim haajem. Mag jẽbdeg chan hagt'a hõor hãbjã hauk'ërba k'örwia sĩi sĩejim haajem. \v 54 Mag hi hauk'ërtarr hed viernes k'eeurag hajim haajem, jua hʌ̃ʌijem hedam hat'ee nem t'um k'ĩir k'aaugjem hed. \v 55 Mam pamjã chi hʌʌin Galilea durrmua hi dʌ̈i bëetarr k'ʌʌnau hich mag hogdʌba, chi jẽbdi haar wëtwia hoojierram haajem hamach daúacha, jãga Jesús hauk'ërjĩ. \v 56 Maimua wëtwia, t'ũpag p'ëwia, hi k'a p'uraag sĩi jʌ̃gdee wau sĩujierram hanaabá. Maimua noram sĩi degpai jua hʌ̃i k'ëujierram haajem, Hẽwandamau Moiseeg hich hiek p'ãpitarr gaai jaau simjö. \c 24 \s1 Jesús hiiu p'iidʌtarr \r (Mt 28:1-10; Mr 16:1-8; Jn 20:1-10) \p \v 1 Maimua mag jua hʌ̃i k'ëutarr noram, domighed hedp'erre hagt'a k'ĩk'ĩsu nʌwe, hʌʌin wëtjierram haajem chi jẽbdi haar hoon, hamachdëu hi k'a p'uraag jʌ̃gdee wau wai narr dʌ̈i. Mag ham wëtum dʌ̈i deeum hʌʌinjã ham dʌ̈i wëtjim haajem. \v 2 Maimua hooimaawai, mokpör pömk'amua chi jẽbdi hi hee joot'ʌ p'ãar sĩerrta chawag pʌrëupʌ̈i t'ʌnaajim hanaabá. \v 3 Magbaawai warag hag hee dubnaa hoowai, maach Pör Jesús mordam hich hauk'ërtarr hee chukk'u t'ʌnaajim hanaabá. \v 4 Mag hamachdëu hooba habaawai, “Keena, ¿jãga habarmta mʌg maadëu hoochëba habarma?” hanaajim hanʌm. Mag nʌm hee hoowai, hemk'ooin numí sĩi k'ajũa bʌ̃ʌmjö jũa sĩsidʌmta ham k'ĩirp'ee dʌnʌʌutk'abaichëjim hanaabá. \v 5 Magbaawai jãp'ierr hajaugau pöd ham k'ĩir heerpaba sĩi heeg hʌ̃t'ʌ p'öbaadeewai mak'ʌʌnau hamach garmua hamag magjierram hanʌm: \p —¿Chi monak'amta k'ant'ee pãrau hi jʌr wënʌrrʌmma hajierram hanʌm, mʌg jẽbdi hõor k'ëraag watarr hee? \v 6-7 Hi ya hiiu p'iidʌwia petabahab. Magua mʌig k'aba simgui hajim hanʌm. K'ĩir heyaa habat hajim hanʌm, Galilea durr haawaiwe hichdëu pãachig, Hemk'ooi Hiewaa pekau pömk'am k'ʌʌnau hi pʌr haunaa pakuls gaai hi meerppʌ̈iju jaaujerr; mamʌ k'ãai t'ãrjupam hee deeu hich hiiu p'iidʌju jaautarrjã k'ĩir heyaa habat hajim hanʌm hamag. \p \v 8 Magbaawaita chadcha hi hiek'atarr k'ĩir hee dʌhnʌisijierram hanaabá. \v 9 Magbaa chi jẽbdi haigmua wëtwia, chi dʌ̈i wënʌrraajerr once narr k'ʌʌnag t'um hamachdëu hootarrjöo jaauwimajierram haajem. Hich mag t'um haig narr k'ʌʌnagjã hich hagjö jaaujierram haajem. \v 10 Mag chi hʌʌin hich Jesuu once jʌr hautarr k'ʌʌn haar hiek jaauwimarr k'ʌʌnan, María Magdalena hajim haajem, Juana dʌ̈i, María Santiago hãdpa, mag tag hĩchab tagam hʌʌinpa. \v 11 Mamʌ hʌʌinau nem hĩgk'a nʌm chi Jesús k'apeenau hũurwai sëuk'a nʌmjöo haawai hʌ̈k'abajierram haajem. \v 12 Mamʌ Pedroou mag hũrbaawai p'iidʌbaadëwia jẽbdiig k'ap'igbaadëjim hanʌm. Maimua hag hee hierr hooimaawai, hãba hi pʌrëu sĩerr put happaita hooimajim hanaabá. Hichdëu mag hoobaawai hich diig mamua hich hödegpain, “¿Jãga hawiata jãg hich hauk'ërtarr hee chukk'u t'ʌnʌ́ma?” ha k'ĩirjubaadëjim hanʌm. \s1 Emaús k'ʌd hee hich hoopitarr \r (Mr 16:12-13) \p \v 13 Maimua hich hag hedpai hõor numí p'öbör Emaús hanʌmʌg wëtjim haajem. Mag Emaús p'öbör Jerusalenmua once kilómetros sĩejim haajem chi warp'ag. \v 14 Mag hërëubaadëwia k'ʌd hee Jesús higwia, “¿Jãgataa hi hauk'ërtarr heejã jãg sĩi k'ãidu parii t'ʌnʌ́ma?” ha hiyʌ̈ʌ wëtmajim hanʌm. \v 15 Mamʌ ham mag hiyʌ̈ʌ jũrr chik'am hi jũrr jaaupʌ̈pʌ̈ig wëtumta, hamau hig narr Jesuhchata bëewia ham wëtum dʌ̈i maa hajim hanʌm. \v 16 Mamʌ hamach bigaau mag nʌrrʌmjã pöd k'aug hauba, sĩi deeum k'ʌʌnpiita naajim hanaabá. \v 17 Mag wëtumua hich garmuata, —Keena, ¿pãar k'andam jaauwaita mʌg hiyʌ̈ʌ wënʌrrʌ́ma? ¿Jãga jãg pãar hök'ĩirjuumjö wëtmá? hajim hanʌm. \p \v 18 Magbaawai hãb Cleofas haajerrau hirig, —Maadëu k'an hiek hagájã hamap'a simgui hajim hanʌm. T'umaam k'ʌʌnau k'ak'apdö t'ʌnʌm, jãgajĩ Jerusalén p'öbör hee. Pʌjã hĩchab hag p'öbör hee mʌg nemk'oo dichtarrta, ¿hãba pʌchdëupaita k'augba chirʌ́? hajim hanʌm. \p \v 19 Magbaawai hich Jesuu hamag, —¿K'ani jãgjierráma hajim hanʌm, mʌg nemk'oo hee? \p Magbaa hamachdëu hirig jaaumamua, —Jesús Nazaretpierrma hajierram hanʌm, Hẽwandam hi jaaumie. Hirua Hẽwandam jua t'eegau nem k'ĩir pogk'e waaujeejim. Maimua jãga Hẽwandamau maach peerdʌ haaujẽ ha jaauwaijã hõrau k'ak'apdö haajeejimgui hajim hanʌm, chadcha Hẽwandam hiekta jaau sim. \v 20 Mamʌ mag k'itarrta p'adnaan chi pörnaanau chi t'et'em k'ʌʌn dʌ̈imua Pilatoog pʌr deebajieb hajim hanʌm, jũrr hich soldaaunag pakuls gaai meerp'ë t'õopi jaaumk'ĩir. \v 21 Hamau hi jãgbajupii hawia marau k'ĩirjuawai hichdëuta israelnaan t'um Romapien jua heemua pör höbeer haujupii naajimgui hajim hanʌm. Mag k'ĩirju naajieb mamʌ, viernes hi t'õotarr ya k'ãai t'ãrjup pamgui hajim hanʌm, hĩsim k'urau hi dau hap'ʌʌ habarm. \v 22-23 Mag nʌm hee warag hʌʌin maarjö hi higar hʌ̈k'a nʌm k'ʌʌnau hĩs hedaup'erre k'ĩsu nʌwe jẽbdi haar hoot'urwia maach jʌ̃gderraata jaauchëjierramgui hajim hanʌm. Ham hiek k'abá mag chi hauk'ërtarr hee hooimaawai, chukk'u, sĩi Hẽwandam chognaanta haig naajim hanʌm. Mak'ʌʌnau hamag jaauwai, Jesús hiiu sim haajem. \v 24 Mag jaaubaichëm hũrwia hagjö maach heem k'ʌʌnaucha chi jẽbdi haar hoon weetwai chadcha hʌʌinau jaau narrjö sĩi k'ãidu parta hooimajierram haajem ha hĩgk'amajierram hirig. \p \v 25-26 Magbaawaita jũrr hichdëu hamag, —Pãarta k'ĩirjug chukk'u nʌmá hajim hanʌm. Hẽwandam hi jaaumienau p'ãtarr gaai t'um hich magta höbëbërg maju ha jaaujierram, cha pãachdëu mʌrʌg jaau nʌmjö; mamʌ pãrau hʌ̈k'amap'ata naabahab hajim hanʌm. Pãrau k'ĩirjuawai, ¿hí hich Hẽwandamaucha jʌr hautarr haawai hich jãg dau hap'ʌʌ haju haai k'aba sĩejĩ? Mag k'abamgui hajim hanʌm. Ya nawe hich mag p'ã sĩerr haawai hich mag dau hap'ʌʌ haju haai sĩebajieb hajim hanʌm. Mamʌ hĩchab chi jʌr hautarr k'ʌʌu deeu hiiupiwia hichta t'umaam k'ʌʌn Pörk'apiju ha simjã hagjö mag Hẽwandam hi jaaumienau jaaubajieb hajim hanʌm hamag. \p \v 27 Maimua jũrr hichdëuta warag hamag jaaubaadëjim hanaabá. Nacha Moiseeu p'ãtarr gaaimua jaaupʌ̈pʌ̈ig k'ĩeb chi Hẽwandam hi jaaumienau p'ã pʌatarr gayam magwe, hich higwia bëeju ha jaau sĩsidʌm t'um hajap'a jaaudubjim haajem hamag. \v 28 Mag hiyʌ̈ʌ wëtumua p'öbördam Emaús hanʌm hee hamach di haar barimajierram haajem. Mamʌ mam pabaimaawai hich Jesuu warag ham dak'ĩir sĩi dicham hig sĩejim hanʌm, juau hich t'ʌamk'ĩirjö. \v 29 Magbaawai hamachdëu hirig, —Maar haig k'ãibajë. Ya hatcha hedau k'eeuraa sĩebahab; k'ʌd pʌ k'ëujuwai hajierram hanʌm. \p Magbaawai chadcha ham dʌ̈i sĩsijim haajem. \v 30 Mag ham dʌ̈i t'ʌbawia, hãba hohoodö t'ach k'oogpamua pan hich jua hee hauwia, Hẽwandamag hʌ̈u hajim hanaa, t'orreuwia, hamag hʌapʌ̈ijim haajem, hag na hichdëu haajerrjö. \v 31 Magbaawaita dau heerdʌ p'öbaadëmjö warre hi k'aug hat'ajierram hanaabá. Mamʌ mag hich k'aug hat'am hee, dau përbarmjö harrau, ham jãrr sĩerrta dëgölp chukk'u haadëjim hanʌm. \v 32 Magbaawai hamach wir haigpai, —Keen, jãguata mʌch t'ãar heepain muan hich k'ãijãa ha chirajimgui hajim hanʌm hãbmua; maimua hĩchab maach dʌ̈i k'ʌd hee hiyʌ̈ʌ hurumua Hẽwandam hiekpa t'umaa hajap'a jaaupʌ̈pʌ̈igmam hũrwiajã mua k'augaa haadëjimgui hajim hanʌm hich k'aperag. \p \v 33 Mag hamach hap hiyʌ̈ʌ naawia hich hag bʌ̈rre deeu bëejierram haajem Jerusalén p'öbörög, hamach k'apeen narr haar jawaan. Maimua hoocheewai, chi Jesús k'apeen hi dʌ̈i hogdʌba wënʌrraajerr k'ʌʌn once t'umaa hãbam haig podpa t'ʌnʌm hoochëjierram haajem, tagam k'ʌʌn hĩchab Jesús higar hʌ̈k'a narr k'ʌʌnpa hãba. \v 34 Maigjã hũrimaawai hamach t'umaam k'ʌʌnau, “Keena, chadchata maach Pörön hiiu p'iidʌbarmwai; ya Simonagjã hich hoopibarm” ha jaau nʌmta hũrimajierram hanaabá. \v 35 Mag hamachig jaaubaawai, hamachdëujã jũrr warm k'ʌʌnag maguimajierram haajem: \p —Keena, magan maraujã pãrag jaauk'imgui hajierram hanʌm, maachdëu hi hootarr: Hirua k'abá maar hẽk'a hauwia k'ʌd hee maar hi dʌ̈i hãba wëtjima hajim hanʌm. Mamʌ mag k'ʌd hee hãba wëttarrjã marau pöd hi k'aug hauba, sĩi hãba t'ach k'ö nʌm haig pan t'orreuwia hichdëu hag na jiigjerrjö jigbaadëm haigta, marag hich k'augpimjö k'augpibaawai, marau hi k'aug haujimgui hajierram hanʌm jũrr hamach k'apeenag. \s1 Jesuu hich bʌ̈ dʌ̈ii haajerr k'ʌʌnagcha hich hoopitarr \r (Mt 28:16-20; Mr 16:14-18; Jn 20:19-23) \p \v 36 Mag hagt'a ham hich hag hiekpai jũrr jaaup'öo t'ʌnʌm hee chi Jesús ham jãrr dʌnʌʌuchëwia, —¿Jãgpai nʌ keena? Hoob jãp'ierrmiet, mʌ k'abahab haichëjim hanʌm hamag. \p \v 37 Mag sĩi dëgölp hamach jãrr dʌnʌʌubaicheewai jãp'ierr nʌm hiek'au sĩi hi hak'aarta hoo nʌmpii naajim hanʌm. \v 38 Mamʌ mag jãp'ierr nʌm hoobaawai hichdëu hamag, —¿K'ant'ee pãrau pãach k'ĩirjug heepai “mʌʌta hak'aar” hanʌ́? hajim hanʌm. \v 39 Pãar hiek mag mʌ hak'aar hanʌm, pãadë hoobat mʌ jua maimua mʌ bʌ̈jã hagjö. Chadcha mʌch k'abahab hajim hanʌm. Mʌ gaaicha pʌrbahut, magnaa hajap'a hoobat hajim hanʌm. ¿Pãrau hak'aar gaai pʌrju haai nʌ, mʌ gaai pʌr nʌmjö? Hak'aar chan mor chuk'u sĩerrʌmgui hajim hanʌm, woun k'aba haawai. \p \v 40 Magnaa chadcha hamag hich juajãjã hoopinaa, hich bʌ̈jã hoopijim hanaabá, chadcha mag gaaimua hichta chik'amnau pakuls gaai meerp'ë t'õotarr hag wounau ha k'ap hamk'ĩir. \v 41 Mamʌ mag hichcha hoo nʌmjã sĩi warag honegnaa dauderraamjö nʌm gaaimua hʌ̈k'aba narr haawai hich Jesús garmuata deeu hamag, —¿Keena, pãrau nem hinagdam k'oog chuk'u nʌwi? hajim hanʌm. \p \v 42 Magbaawai hamachdëu hãwarrdam wai narr haawai chi p'aamdam hirig deejierram haajem. \v 43 Mag hichig deebaawai hauwia ham dak'ĩir k'öpʌ̈ijim haajem. \v 44 Mag hãwarrdam k'ö haaipawiata hamag, —Keena, mʌg mʌch hõrau t'õojuuta mua pãrag jaaujeejimgui hajim hanʌm, hagt'a maach hãba wënʌrraajeewaijã. Moiseeu Hẽwandam hiek p'ãtarr gaai mʌ higwia jaau simjö, hichiita hich jãg mʌch dau hap'ʌʌ hajujã jaaujeejimgui hajim hanʌm, mua pãrag. Maimua Hẽwandam hi jaaumienau p'ãtarr gaaijã jaaunaa Daviiu hẽsap Salmos hanʌm p'ãtarr gaaijã mʌ higwia hich mag p'ã sĩsid haawai, chadcha hichdëu jaautarrjöo t'um hag heyaa höbërjimgui hajim hanʌm hamag. \v 45 Maimua mag hichdëu Hẽwandam hiek gaai p'ã sĩsidʌm jaautarr k'ap hamk'ĩir, hichdëupai ham pör höp'ërg hapijim hanaabá. Magbaawain chadau hi higwia Hẽwandam hiek gaai p'ã sĩsidʌmjã t'um k'ap'ʌ nʌisijim haajem. \v 46 Magnaa hamag magjim haajem hich Jesuupai: \p —Hich magta p'ã sim Hẽwandam hiek gaai. Maguata chadcha mʌch chi Cristo hich Hẽwandamaucha jʌr hautarr hawiajã dau hap'ʌʌ meeju haai chirajimgui hajim hanʌm. Mamʌ hĩchab k'ãai t'ãrjupam hee hiiu p'iidʌju harrjã jaau simgui hajim hanʌm. \v 47 Mag mʌch chi Cristo hiiu p'iidʌbarm hootarr k'ʌʌnauta hamachdëu hootarr nacha Jerusalenpienag jaaunaa hĩchab durrpierram k'ʌʌnagjã jaaujugui hajim hanʌm, jãgata k'ĩirjug hajap'am jʌrbaawai Hẽwandamau hamach k'aibag chugpaaju haai sim t'umaam k'ʌʌnag k'ap hamk'ĩir. \v 48 Mag pãrauta mʌ meewia hiiu p'iidʌtarrjã pãach daúacha hootarr haawai pãarta chi jaauju k'ʌʌnaugui hajim hanʌm. \v 49 Mag jaaumamua hich Jesuucha hamag, Pari magaagan mʌgtarr k'ur jöpcha murua pãar hat'ee pʌ̈ijugui hajim hanʌm Hẽwandam Hak'aar, hich mʌ Hayaucha deeju ha jaautarr. Mamʌ mʌig Jerusalén p'öbör heepai nʌisit hajim hanʌm, mag Hak'aar bëe nʌm hora. Hʌ̃gt'armua hich Hẽwandamau pʌ̈ibapʌ̈im hedta pãar gaai p'ẽs sĩeichëjugui hajim hanʌm, pãachdëu hootarr t'umaam k'ʌʌnag jaau k'ap'ʌ jaau wënʌrramk'ĩir. \s1 Jesús hʌ̃gt'ar matarr \r (Mr 16:19-20) \p \v 50 Maimua hãbmiecha paawai p'öbör heemua hich Jesuu ham p'ë harrjim haajem p'öbör Betania hanʌmʌg k'ʌdau ma sim hee. Mam p'öbör higaau pabaimaawai hʌ̃gt'aag jua hʌanaa Hẽwandamag jëeumamua, —Tata, puata mʌg hatagjã mʌk'ʌʌn wounaan hich jãg hʌ̈u ham p'ë wai chitajugui hajim hanʌm. \p \v 51 Mag ham k'ĩir honee hiek'amamua, ham dak'ĩraa hedjã baug hee hʌ̃gt'aa papagmamua, warag hoohba pamamua Hẽwandamau hich haar hʌ̃gt'ar hat'ajim hanaabá. \v 52 Mag hi hʌ̃gt'aag mam hoobaawai jẽb gaai kanieu p'õbk'anaa hirig, —Pʌjöm chan wounaan mʌg hatagjã marau hoobam. Pʌchta chadcha hãba maar Pöröu hajierram haajem. \p Mag jëeu durrawia, deeu Jerusalenag honee wëtjim haajem, hamachig jaautarrjö. \v 53 Maimua Jerusalén p'öbör hee pawiajã hich mag hed hëepierr Haai hi jëeujem deg wëtwia jëeu durraajeejim haajem.