\id TIT - Waunan (Woun Meu) NT (alternate orthography) -Colombia 2011 (DBL -2013) \h TITO \toc1 Pabloou Titoog ẽsap phã deepʉ̈itarr \toc2 Tito \toc3 Tit \mt1 TITO \mt2 Pabloou Titoog ẽsap phã deepʉ̈itarr \ip \bd Chi phãtarr maimua khaígta phãjĩ.\bd* Pabloouta ĩchab mʉg carta phãjim. Ichdëu Timoteo wawieg nacharam ẽsap deepʉ̈itarr ed gaaipai ĩchab ich mʉg cartajã Titoog deepʉ̈ijimjöo sim. Ich mʉg Tito dʉ̈ijã ĩchab Pablo khapeer ajapham ajim aajem. Jerusalenam iglesia ee chi pörnaan dʉ̈i iekhaag Pablo Bernabé dʉ̈i weetwai, chi Tito am daumaai majim aajem (Hch. 15:1-35). Maimua ya aar pabaimaawai Pabloou i presentaajim aajem aram khʉʉnag, jãga ijã ĩchab judío khaba simta Cristo iek ʉ̈khajĩ maimua jãga í judío khaba aawai mehëu phʉʉrbichbaju aai sĩejĩ a khap amkhĩir (Gá. 2:1-3). \ip Mʉg carta gaai oowai Creta phʉram gaai Pabloou chi Tito werpʉajim a sim. Maig i pʉatarran ichdëu jaau pʉatarrjö nem inju pöm thʉnarr thum inwi phöbörpierr õor jʉr auwi iglesia ee chi pörnaan khapimamkhĩir ajim aajem (1:5). \ip \bd Khan jawaagta phãjĩ.\bd* Pabloou Titoog mʉg ẽsap phã deepʉ̈itarran, Creta phʉram gaai sĩi Cristo iek jaau nʉm anʉmjã parhoob amach khĩirjugta jaau nʉrrjëem khʉʉn neeme thʉnarr aawai ajim anaabá. Ʉ̈rcha chi mag thʉnarr khʉʉnan judionaanta mag wënʉrrajim aajem. Pabloou ich Titoogjã ajapha khaphʉ apim khõsi sĩerran, Ẽwandam iek chaarta ajapha ag eyaa jaau nʉm ajim. Mʉg maach peerdʉajem iek ajapha jaauwaita mag sĩi sëu paraam khʉʉnjã pödpʉ̈inaa, Ẽwandam iek gaai thʉwi parhoob amach khĩirjugpai jaau nʉrrjëem khʉʉnjã dich garmua poodjemgui ajim. Maguata mag maach peerdʉajem iek chaar jaau nʉmta Pabloou ʉ̈iba Titoog phʉrëu ahau aajeejim (1:3,9; 2:1,5,10). \ip Magnaa ĩchab ich Titooujã ajapha khaphʉ aju aai sim ajim, jãga Ẽwandamau maach peerdʉ aaujẽ, mag ichdëujã ajapha khaphʉ sĩewai jaau khaphʉ jaaumkhĩir. Mag ichdëu jaau sim ajapha khaphʉ amkhĩir biek numí jöoyau ajapha Titoog jaaujim (2:11-15; 3:4-8). Mamʉ ĩchab Titoou khaphʉ aju aai sim ajim, mag dichdëujã Ẽwandam iek chaarta ajapha khaphʉ aadëmʉn ĩchab nem ajapham appaita waaujem (1:16; 2:7,14; 3:1,8,14). \c 1 \s1 Salud \p \v 1 Mʉʉn Pabloou, Ẽwandam chog anaa ĩchab Jesucristoou ich i jaaumkhĩir jʉr autarr. Magtarr aawai mʉ phidagan, ar ich Ẽwandamau jʉr aumam khʉʉnag warag i iekta ʉ̈khamkhĩir amag jaau nʉmʉu, mag jaaumam gaaimua chadcha Ẽwandam iek maachdëu ʉ̈kha nʉm chaarta thumaam khʉʉnau khaugphömamkhĩir. \v 2 Mag maachdëu ʉ̈kha nʉmʉn, ʉ̈gthar paaukhabaimaawaijã ich magta Ẽwandam dʉ̈i maach iiu nʉisiju a jaau simʉu. Mag maachig ich dʉ̈i ich mag wënʉrrapiju a jaautarran, ich Ẽwandam bʉ̈ʉrjã sëu chukhu khitʉmuachata mʉg jẽb ompaaju nawe mag jaaujim. \v 3 Magtarr aawai ya ĩs ewag pawiata õrau i iek jaau durrum gaaimua mag iek thumaam khʉʉnau ajapcha khakhapdö pamam. Magua mua ich mag iekta jaau chitʉm, mag jaaumkhĩirta Ẽwandam maach peerdʉajemua mʉ jʉr auwi pʉ̈itarr aawai. \p \v 4 Tito, muata mʉg ẽsap pʉrʉg phã deepʉ̈i chirʉm. Maach numiim khʉʉnau ãbam iekpai ʉ̈kha wënʉrrʉm gaaimua pʉjã ĩchab mʉch chaaijö ig chitaawai, maach Aai Ẽwandamag jëeunaa maach Pör Jesucristo maach peerdʉajemʉgjã jëeu chirʉm, amachdëuta pʉ dau ee aug khaug paraanaa pʉ ʉ̈u wai nʉm dʉ̈i ĩchab pʉ khõinaa wai wënʉrramkhĩir. \s1 Chijãgʉm wounaanta iglesia ee chi pörkhamkhĩir jʉr auju aai nʉ \p \v 5 Ar döjãrr Creta phʉram gaai mua pʉ werpʉatarran, agtha nem inju pöm thʉnaawai, magʉm thum inwia ĩchab phöbörpierr chi ʉ̈kha durrum khʉʉn nʉnʉidʉmpierr õor jʉr auwi chi pörkhapimamkhĩir ajim, ich jãg mʉchdëu pʉchig jaau pʉatarrjö. \v 6 Mag Ẽwandam iek ʉ̈kha nʉm khʉʉn pörkhaju wounan thumaam khʉʉn dakhĩir ajaphata nʉrraju aai sim, magba akhiin õor dakhĩir parhooba aawai, jũrr ichigpata bigaaum khʉʉnau iekhakha aju. Mag chi pörkha sim khʉʉn ʉʉi ãbpaita paraa aju aai sim. Chi chaainaujã ĩchab Ẽwandam iek thãraucha ʉ̈khaju aai nʉm. Maagwai nem bʉ̈ʉr abarm gaaimua õrau am ëugar khaigba iekhaba ni ãbmuajã am igwi, “Jãkhʉʉnan chi dau löknaanau; amachig nem jaauwaijã dʉ̈ita warag ʉ̈kha ʉ̈kha sĩerrjëem” abaju. \v 7 Chi ʉ̈kha durrum khʉʉn pörkha sim wounan ãba Ẽwandam atheeta phidkha sĩewai thumaam khʉʉn daar agchata nʉrraju aai sim, ichta ʉ̈rpai chirʉm awia bithurgam khʉʉn iek ũrmaphajã khaba, khĩir khʉʉukhakharrsö khaba, nag pig khaba, dich khapeen dʉ̈ijã khujʉʉrnem khaba, ni sĩi nemdam bʉ̈rʉʉm wau nʉm paarjã ãba phatkhonta ahau ajujã khĩirjuba. \v 8 Magju khãai õor ich aig bëewaijã, ich aig jẽerpim khõsi jẽerpinaa, thumaam khʉʉn dʉ̈i ö ajaphata nʉrraju aai sim. Magnaa ĩchab sĩi donjö parhoob nem wauba, Ẽwandam dau na nem agchata waunaa ãba Ẽwandam khõchagpierrpaita nʉrraju aai sim, sĩi dich khõchagpierr aba. \v 9 Maach peerdʉajem iek ichdëu khaugtarr gaaita warag wʉrppa aju aai sim, tagam khʉʉnagjã iek ajapha iekhamamua wawie khaphʉnaa, cha maachdëu ʉ̈kha nʉm iek igwia warag chaaur iekhamaajem khʉʉnagjã ajapha jaau khaphʉ jaaumamua Ẽwandam iigta phũrreu awaag. \s1 Nem parhoob jaau wënʉrrʉm khʉʉnag ikhʉaba iekhaju aai nʉm \p \v 10 Pua khaphʉ sim, pãach eepaijã ar amach wawiewai ũrba warag chaaur ʉ̈kha ʉ̈kha aajem khʉʉn khapan thʉnʉm. Makhʉʉnan sĩi nem maadëu igmaphamta jaau wënʉrrʉmua warag õor khũgur wënʉrraajem. Mamʉ ʉ̈rcha mua mag jaau chirʉmʉn, ar chi ʉ̈kha nʉm khʉʉnan amach mor gaai dauchachmaju aai sĩsidʉm a jaaujem khʉʉn igwiata mag chirʉm. \p \v 11 Jãgʉm khʉʉnan i khõorjʉ̈ sĩumaju aaita sĩsidʉm. Magba aawai sĩi phatkhon paarpam khõchgaupai jãg nem jaauju aai khabampa jaau wënʉrrʉmua õor di ëntër khũgur pʉamaajerram. \p \v 12 Ĩchab pua khaphʉ sim, Cretapien amach jãg chithëem gaaimua amach eepai ãb Ẽwandam i jaaumie gaai thʉ̈r wai narrau am igwia, “Cretapien khai nem sëunemnaa nem khaibag saakienjöta sĩerrjëem; magnaa sĩi khusëugnaa degpai thach bipöm khöju appaita khaphʉ sĩerrjëemgui” ajim. \v 13 Chi mag iekhatarr wounaun chadcha ag eyaata iekhapʉ̈ijim, am chadcha ich magta sĩerrjëe aawai. Maagwai mua pʉrʉg, ikhʉaba iekhabá a chirʉm, maach ipierr Ẽwandam iek ʉ̈kha durrum khʉʉnag cha maadëu ʉ̈kha nʉm iek eepai agcha wënʉrramkhĩir; \v 14 maagwai judionaanau amach khĩirjug eepai ompaawia parhooba am ëugar nem jaau wënʉrrawiajã magʉm khʉʉn iek asekasba, ni ar maachjö Ẽwandam iek chaar ʉ̈kha narrta iseg pʉawia parhoob wënʉrrʉm khʉʉnau nem waupi jaau nʉm khʉʉnagjã magʉm khʉʉn ipierraa am ugua. Makhʉʉnau jaauwai nem parhooba khö nʉmua wa nem parhooba pʉrbarmua khãijã Ẽwandam dau na maach ãarjem a jaaujem. \p \v 15 Mamʉ ar khĩirjug wajapha wai nʉm khʉʉnag chan mag khabam, nem thʉnʉm thum ajapha thʉnʉm. Mamʉ ar Ẽwandam iek ʉ̈khaba ni khĩirjugjã ajapha khaba nʉm khʉʉnag chan, bʉ̈ʉrjã nem ajapham chukhum, amachdëu khaigba khĩirju nʉm gaaimua sĩi khĩirjug memerkhömjö sĩsid aawai. \v 16 Amachdëupain aman Ẽwandam dënkha nʉm aajem; mamʉ amach nem wau nʉm gaaimua merag chukhu sĩerrjëem, sĩi par iiupaita mag nʉrrjëem aawai. Amach mag wënʉrrʉm gaaimua õraujã am kha isëe aajem. Ʉ̈kha nʉm anʉmta warag Ẽwandamau nem waupi jaau sim ichaaurta ʉ̈kha ʉ̈kha sĩerrjëem. Jãgʉm khʉʉn chan bʉ̈ʉrjã serbiibata sĩerrjëem nem ajapham wawaag. \c 2 \s1 Jãga õor wawiju aai nʉ \p \v 1 Tito, pʉchdëu õrag nem jaauwai ar chadcha Ẽwandam iek chaar thãraucha ʉ̈khaajem khʉʉn wënʉrraajemjöta amag wënʉrrapi jaaubá. \v 2 Jöoin wawiewai donnaanjö parhoob nem wauju khãyau ajapha khĩirjunaata nem waupi jaaubá amag. Mag nʉm dʉ̈i ĩchab khĩir masita apibá, õrag amach ökhö amkhĩir. Magnaa ĩchab mʉg Jesucristo iek maachdëu ʉ̈kha nʉm gaaijã ubʉ wënʉrrʉm dʉ̈i thumaam khʉʉn kha khõsinaa ĩchab phithurg waauwaijã khĩir thũu ãwaat khaphʉ ãwatpi jaaubá. \p \v 3 Ich agjö ũanaanagjã chadcha Ẽwandam iekpai ʉ̈khanaa irigpai jëeujem khʉʉnjöta wënʉrrapi jaaubá, sëunem nem ĩgkha nʉrrjëe khaba, nag pigjã khaba. Magju khãai amag agpierraata wënʉrrapi jaaubá, chaainpaim khʉʉnau mag oowai amjã ich agjöta wënʉrraju aai nʉm a khap amkhĩir. \v 4 Magnaa ĩchab amach khãai chaainpaim khʉʉnjã wawie khaphʉta wawipi jaaubá, amach jaain daupiinaa chaainjã jãsene amkhĩir; \v 5 mag nʉm dʉ̈i ĩchab nem waauwaijã khĩirjug paraa nem waunaa, deeum emkhooi dʉ̈ijã oob pʉpʉr aju khãyau ich jaaijã ichdëuta khaphʉnaa degam nemjã ichdëuta thum khaphʉ amkhĩir; magnaa ĩchab thumaam khʉʉn dʉ̈i ö ajaphanaa ich jayau nem mag aawai ipierraa aa khaugamkhĩir. Magta amag pʉch ipaarmua wawipi jaaubá; magbaawai ni ãbmuajã Ẽwandam iek maadëu ʉ̈kha nʉm igwia khaigba iyʉ̈ʉ abaju. \p \v 6 Ich agjö chi emkhooin agtha chaainaam khʉʉnagjã ajapha khĩirjunaata nem waupi jaaubá, dau phiphirag chukhu. \v 7 Mamʉ am mag wënʉrramkhĩran, pʉchdëujã pʉch chitʉmpierr ajapha nem waunaa agpierraata chitá ĩchab. Ẽwandam iek jaauwaijã chadcha nem agchata jaaubá, bʉ̈ʉrjã ibʉʉr wauba, \v 8 Cristoou jaaupi simjö iek ajapha iekhamamua. Maagwai ãbmuajã pʉ iekhatarr sëunemeg phëbaju. Mag nʉm dʉ̈i ĩchab cha maachdëu Ẽwandam iek ʉ̈kha nʉm igwia, ar warag chaaur iekhaajem khʉʉnaujã amachdëu pöd pãar ëugar khaigba iekhaju ooba aawai warag jaauju khaugbaju. \p \v 9 Ar sĩi chikham chogkha par phidkha nʉm khʉʉnagjã ĩchab amach patronnaan ipierraanaa amau khõsi aajemjöta nem waupi jaaubá, nem jaauwaijã waumaaugau dʉ̈i ʉ̈kha ʉ̈kha aba. \v 10 Amag wir aig amach patronnaan nem jĩgkhapiba jaaubá. Am nem jĩgkhaju khãyau warag amach patronnaan nemjã amach chi mor khʉʉn dënjö ajaphata waupi jaaubá, maagwai mag nem jaauwaijã dëgölp amach meer am nem aair abaju khãijã a khĩirjuba nem jaaum khõsi jaaumkhĩir. Õrau pãar mag oowai, “Ãa chadcha jãkhʉʉnau ʉ̈kha nʉm iekhan chadcha nem ajaug khërʉm” aju, Ẽwandam maach peerdʉajem iek maachdëu ʉ̈kha nʉm igwia. \s1 Khani Ẽwandamau maachig khaphʉ apiejẽ \p \v 11 Ẽwandamau ichdëu õor dau aug khaugaag ich Iewaa pʉ̈ijim, mag pʉ̈ibarm gaaimua maach thumaam khʉʉn ʉ̈u peerdʉju aai nʉm a khap amkhĩir. \v 12 Mag ich garmua maach peerdʉ awaag maach dau aug khaugtarrpí, jũrr maadëu dich khĩirjug khaigbam thum isegnaa mʉg jẽb gayam nem sĩi dich ö khõchagjã warre werba sĩuju aai nʉm, jũrr ajapha khĩirjunaata nem waunaa õor dakhĩirjã agcha wënʉrrʉmua ãba Ẽwandamagpai ichdëu khõsi simjö jëeu wënʉrraag. \v 13 Jesucristoou maachig bëeju a jaau pʉatarr ag ed pa nʉm ora, maachin ich magta onee i nʉ wënʉrraju aai nʉm, chadcha mag i bëeju khaphʉ naawai. Ich bëem edan edau bʉ̈ wʉʉ jẽer urumjö ooimʉta dau daau maachig ich oopiju. Maata maach Ẽwandam anaa maach peerdʉ aaujem Jesucristoou. \v 14 Ich mag Jesucristota maach kõit ʉdʉraa ich thõopijim, magbarmua maach khaibag thum chugpaapʉ̈iwia maach peerdʉ awaag, mag peerdʉ auwia ya ich dën chaarkha nʉisiewai jũrr ãba ich atheepaita nem ajapha waum khõsi wauju khĩirju wënʉrramkhĩir. \p \v 15 Tito, cha mʉchdëu pʉchig jaau chirʉmjöo mʉ imeerba ich mag jaaumamua am wawibá. Pʉchdëu mag jaau sim ũrba nʉm khʉʉnag warre meeurrau sĩubá, bʉ̈ʉrjã pʉch ipeer ahau apiba. Pʉchta am pör aawai puata amag mag iekhaju aai chirʉm. Oob pʉch igwia iwiir ãbamʉgjã, “Pua chan marag mag iekhaju khaba simta mag iekha sim” apim. \c 3 \s1 Jãga wënʉrraju aai nʉ Ẽwandam iek ʉ̈kha nʉm khʉʉn \p \v 1 Tito, pʉch aig chi ʉ̈kha durrum khʉʉnag deeu phʉʉrba jaaubá, mʉg jẽb gaai chi pörkha thʉnʉm khʉʉn ipierraanaa ĩchab nem wajapham wawaagjã sĩi nem par daúa ooba amkhĩir. \v 2 Amag ni dich khapeen iwiir ãbam ëugarjã khaigba iekhapiba jaaubá, magnaa ĩchab sĩi khõinaa wënʉrranaa, thumaam khʉʉn dʉ̈i ö ajapha, chum khĩir masi dʉrdʉr aju khãyau sĩi dich khapeen daupii. Magta amag jaaubá. \v 3 Pua khaphʉ sim, warran maachjã bʉ̈ʉrjã khĩirjug chukhumjö aawai sĩi Ẽwandam ipierraajã khabata wënʉrrajim. Mag i ipierraajã khaba narr gaaimua i aar barju khʉdjã khaugba okhoo wënʉrrarr aawai sĩi mʉg jẽb gayam nem dichdëu khõchagagta ee wënʉrrarr gaaimua ich magʉmuapaita sĩi maach phẽethʉg wai nʉmjö naajeejim. Mag dich khaibag ee narr aawai dichta jũrr chikham khãaijã ʉ̈rpai am iigjeejim, chikham dʉ̈i khujʉrpaim iekhau. Mag nʉm dʉ̈i ĩchab õrau maach oomapha aawai ĩchab maach garmuajã dʉ̈i am oomapha aajeejim. \v 4 Mag naajieb mamʉ Ẽwandam maach peerdʉ aaujemua ʉ̈u ich Chaai pʉ̈ibarmua chadcha ichdëu õor dau aug khaug paraanaa jãsene simjã thumaam khʉʉnag khaphʉ apijim. \v 5 Mag irua maach peerdʉ autarr chan nem ajapha wau wënʉrrarr gaaimuajã khabajim; irua maach peerdʉ autarran, sĩi ich garmua maach dau aug khaugwi ajim. Mag maach dau aug khaug nʉm aig, ich Ẽwandam Akharau maach pekau dö badag barbapʉ̈imjö thum chugpaabapäaiwaita, ya tag warr dich wënʉrraajerrjö khaba, jũrr maach khĩirjugta chi iiurig paapʉ̈ijim. \v 6 Magaagta Jesucristo maach peerdʉajem gaaimua Ẽwandamau ich Akhaar pʉ̈ijim, maach dʉ̈i ogdʉba maach khaigpër nʉrramkhĩir. \v 7 Mag, maach khaibag ee wëtju arrta jũrr Ẽwandamau maach khaibag thum chugpaapʉ̈iwia ich aar öbër wënʉrrajujã maachig khaphʉ apijim. \p \v 8 Mua cha jaau chirʉmʉn chadcharam iekhau. Maguata muan pʉrʉgjã ich magta amag jaau nʉʉ apim khõsi chirʉm, ar Ẽwandam iek ʉ̈kha durrum khʉʉnaujã ãba nem ajapha wau nʉm gaaipai durramkhĩir. Pãrau magta amʉn chadcha ʉ̈u khërʉm, õrau nemdam ig nʉmjã pãrau par daúa ooba naawai. \v 9 Mamʉ oob pua sĩi ar maadëu igmapham iek gaaimua chan par pʉch iphithur õor ipeer ahau iekha chitam. Oob sĩi jöoingarm khʉʉnau nem waaujerrpai ig iyʉ̈ʉ am khõchgau pʉch phidagta warag werba sĩsiu am. Oob sĩi Moiseeu ley phã pʉatarr gaai nem jaau sĩsidʉm iek igam khõchgaupai warag pʉch khapeen dʉ̈i khĩir jʉ̈adʉbaadëmua meeukha chitam. Jãg nʉmua chan pöd maadëu õrag Ẽwandam iek ʉ̈khapi aubam. Mag ʉ̈u khaba sim. \v 10 Ãbmua khãijã pãach ee Ẽwandam iek maachdëu ʉ̈kha nʉm chaaur jũrr parhooba jaauwai mag woun wawibá. Mamʉ par pʉchdëu biek numí wawibarm khãijã bʉ̈ʉrjã pʉch iek ũrba abaawai, pãach Ẽwandamag jëeu nʉm aig magʉm khʉʉnag pãachdëu nem wau nʉm oob amag waupimiet. \v 11 Magʉm khʉʉnaun amach ödegpai sĩi ich mag nem khaigba jaau wënʉrraju khĩirju naawaita mag wënʉrrʉm. Mag amach wawitarrjã ũrba warag pekau wau wënʉrrʉm gaaimua maadëu khaphʉ nʉm, ichiita Ẽwandamau am gaai mas ab khaba mas deeju. \s1 Dich khapeenau nemdam ig nʉm oowai sĩi par daúa oobaju aai nʉm \p \v 12 Tito, mʉchdëun Artemas khabamʉn Tíquico khãijã pʉ aar pʉ̈iju khĩirju chirʉm. Ãb khãijã pʉch aar barbaimaawai ichiita mʉ oon bëeb khaba Nicópolis phöbör ee mʉ oobahur; jãig mʉ chiraju. Mʉg noseg jaran ich jãigmua ogdʉba chiraju khĩirju chirʉm, deeu döchʉumie burr nʉm ora. \v 13 Ĩchab abogado Zenas juag oonaa Apolos juagjã oobá. Am biekkhaju aawai, pʉch paarmua thachdamjã jʉr deewi amau nemdam igju thumaa khĩirjunaa phëdeebapʉ̈i. \v 14 Thum ar maachjö Ẽwandam iek ʉ̈kha durrum khʉʉnaujã ĩchab magta dich khapeenau nemdam ig durrum oowai sĩi par daúa ooba aju aai nʉm. Magta maadëu ö ajapha chikham juag oo wënʉrrʉmʉn, magan ʉ̈u maach par khabata wënʉrrʉm. \s1 Pablo khapeen salud \p \v 15 Tito, mʉg iekdampai ajim pʉrʉg mʉg ẽsap gaai phã deepʉ̈im ig chirarr. Mʉig maach khodnaan mʉ dʉ̈i nʉm khʉʉnaujã amach thumaam khʉʉnau pʉrʉg salud deepʉ̈i nʉm. Maach khodnaan pʉch aar cha maachdëu ogdʉba ʉ̈kha wënʉrrʉm iek gaaimua maar mau nʉm khĩirjuwia ig durraajem khʉʉnagjã ĩchab maar salud deebá. Mʉʉn ãba Ẽwandamagta pãar kõit jëeu chiraajem, pãar dʉ̈i ogdʉba ich mag pãar thʉa wai nʉrramkhĩir. Ayoo kakë, \cls Pablo