\id MAT - Waunan (Woun Meu) NT (alternate orthography) -Colombia 2011 (DBL -2013) \h MATEO \toc1 Maach peerdʉ aaujem Jesucristo igwia jöoi Mateoou phã pʉatarr \toc2 San Mateo \toc3 Mt \mt1 SAN MATEO \mt2 Maach peerdʉ aaujem Jesucristo igwia jöoi Mateoou phã pʉatarr \ip \bd Chi phãtarr.\bd* Ich mʉg libro phãtarr wounpaita Mateo a thʉ̈rnaa ĩchab Leví a thʉ̈r sĩejim, Jesús dʉ̈i i bʉ̈ ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉn eem ãb. Jesús dʉ̈i khapeerkhaju naweran sĩi Romaam gobierno athee õrag dëbpaar jëeujem phidagta wai sĩejim. \ip \bd Chijã khʉʉn atheeta phãjĩ.\bd* Mateoou mʉg libro phãtarran judionaan atheeta phãjim, ajapcharan ich meeun atheema. Judionaanau warrgarwe Ẽwandamau woun ãb am ee Reikhamkhĩir pʉ̈iju jaaujerr khaphʉ narr aawai aata nʉajeejim aajem. Ich maata judionaanau amach meúa “Mesías” aajeejim, maimua griegonaan meúa “Cristo” aajeejim. \ip Mamʉ mag amau i nʉajerrta ya Jesús Mesíaskha pierrwaijã judionaan chi pörnaanau pöd bʉ̈ʉrjã i khaug aubajierram. Maguata sĩi jũrram khʉʉnaun, “Jã sĩi maestro khabahab” aawai, deeum khʉʉnau jũrr, “Jã sĩi Ẽwandamau ich i jaaupibaawai õrag jaaujem khabahab” aajeejim. Mamʉ mag nʉm ee ãaur khʉʉnaun chadcha Mesías gaai i thʉajeejim aajem. Õrau mag khaugba i jaaujerr aawaita Mateoou mʉg ẽsap phãjim, ag gaai ich meeunag Jesuun chadcha mag amau Mesías nʉajerrau a khap jawaag. \ip \bd Khan jawaag ajĩ.\bd* Mateon ich Ẽwandam Iewaa Jesús dʉ̈icha nʉrrarr aawai irua mag nem jaaumamjã chadcha ich jʉ̈gʉucha ũrwi irua nem wau nʉrrarr ich daúacha oojerrta jũrr jaau sim. Mag ich jʉ̈gʉucha Jesuu iekhamatarr ũurjerr aawai aata ich meeunag khap amkhĩir phãjim (5:1–7:29; 10:1-42; 13:1-53; 18:1-35; 24:1–25:46). Mamʉ ʉ̈rcha irua õrag khap apim khõsi sĩerran Jesuuta chadcha õrau nʉajerr Reikha bëetarr aawai i iek ʉ̈kha nʉmuata ichdëu jaaujerrjö Ẽwandamagta ʉdʉraa dich thãar ee chi Pörkhapiju aai nʉm ajim. Maata ʉ̈rcha thumaam khʉʉnag khap apim khõsi sĩejim. \c 1 \s1 Jöoin Jesucristo dau naweram khʉʉn \r (Lc 3:23-38) \p \v 1 Mua pãrag ĩgkhakhim, jãga warrgar David reikha sĩerrjö, Ẽwandamau jũrr ich Iewaa Jesucristoogta mʉg durr gaai chi Pörkhamkhĩir ichdëucha pʉ̈ijĩ. Mag Jesucristojã mag rey David khararr ag chaain ewagam khʉʉn dën ajim a khap amkhĩir, ag nawe jöoi Abrán khararr sĩejerr aigmua ewag pawi khĩeb chi Jesús thaabatarr aig pãrag jaaukhim. \p \v 2 Maataa, ich jöoi Abrán, Isá aai ajim anaabá; \q1 maagwai, Isá jũrr Jacob aai; \q1 Jacob jũrr Judá aai. \q1 Mamʉ mag Judá ich appai khaba, tagam ich khodnaanpa doce naajim aajem, ich khurau, ich jöoi Jacob chaainpai. \q1 \v 3 Mag ich Judá, Fares aai anaa ĩchab Zara aai ajim aajem; am ãd, Tamar a thʉ̈r sĩejim aajem. \q1 Mag Fares, Esrom aai ajim; \q1 maagwai chi Esrom jũrr Aram aai. \q1 \v 4 Ich Aram, Aminadab aai ajim aajem; \q1 maagwai chi Aminadab jũrr Naasón aai. \q1 Naasón jũrr Salmón aai ajim aajem. \q1 \v 5 Chi Salmón, Booz aai ajim aajem, Rahab dʉ̈ím; \q1 maagwai chi Booz, Obed aai, Rut dʉ̈ím. \q1 Obed jũrr Isaí aai ajim aajem; \q1 \v 6 maagwai chi Isaí jũrr mag rey David khararr ag aai ajim aajem. \q1 Mag chi rey David, Salomón aai ajim aajem, Urías jua eem ʉʉi khecheu autarr dʉ̈ím. \q1 \v 7 Salomón, Roboam aai ajim aajem; \q1 maagwai Roboam jũrr Abías aai; \q1 maimua chi Abías jũrr Asa aai. \q1 \v 8 Ich Asa, Josafat aai ajim aajem; \q1 maagwai Josafat jũrr Joram aai; \q1 maimua chi Joram jũrr Uzías aai. \q1 \v 9 Uzías, Jotam aai ajim aajem; \q1 maagwai chi Jotam jũrr Acaz aai; \q1 maimua Acaz jũrr Ezequías aai. \q1 \v 10 Chi Ezequías, Manasés aai ajim aajem; \q1 maagwai Manasés jũrr Amón aai; \q1 maimua chi Amón jũrr Josías aai. \q1 \v 11 Chi Josías, Jeconías aai ajim aajem. \q1 Mag chi Jeconías khod ãbam khʉʉn khapan sĩejim anaabá, maach jöoin israelnaan Babiloniapienau amach durrag pʉrkha arr nʉm jaar. \q1 \v 12 Mag am chikhamnau amach durr pʉrkha arrtarr khur, Jeconías chaai paarpajim aajem. \q1 Ma, Salatiel a thʉ̈rjim aajem, Zorobabel aai. \q1 \v 13 Ich Zorobabel, Abiud aai ajim aajem; \q1 maagwai chi Abiud jũrr Eliaquim aai; \q1 maimua chi Eliaquim jũrr Azor aai. \q1 \v 14 Ich Azor, Sadoc aai ajim aajem; \q1 maagwai chi Sadoc, Aquim aai; \q1 maimua chi Aquim jũrr Eliud aai. \q1 \v 15 Chi Eliud, Eleazar aai ajim aajem; \q1 maagwai chi Eleazar, Matán aai; \q1 maimua chi Matán jũrr Jacob aai. \q1 \v 16 Chi Jacob, José aai ajim aajem. \q1 Mag Joseeta, María jaai ajim anaabá; \q1 maimua chi María, Jesús ãd. \q1 Mag Jesuuta maadëu ich Ẽwandamaucha pʉ̈iwia bëejim aajem ag Jesuu, \q1 amach peerdʉ aumkhĩir warrgarwe õrau nʉajerr. \p \v 17 Wajapcharan, mag jöoi Abrán khararr sĩerr aigmua ewag pawi David reikha sĩsiju jaar pa nʉm aar, catorce generaciones dichjim anaabá. Mag David sĩsiewaim aigmua ewag nassi pawi maach jöoin israelnaan Babiloniapienau pʉrkha arrtarr jaar pa nʉm aar agjö catorce generaciones dichjim aajem. Mag maach jöoin Babiloniapien durr narr aigmua ich Ẽwandamaucha pʉ̈iju jaaujerr ewag nassi pawi thaabachë nʉm jaar pa nʉm ora agjö catorce generaciones dichjim anaabá; ajapcharan maach Pör Jesús thaabachë nʉm jaarma. \s1 Jesucristo thaabatarr \r (Lc 2:1-7) \p \v 18 Mag Jesucristo thaabatarran mʉgta ajim aajem: \p Chi María, ewag pawi i ãdpaju, ya Joseeu iek dee wai sĩejim aajem, ag dʉ̈i paag. Pari mag sĩi iek dee wai sĩewai agtha ag dʉ̈ijã khaba nʉmta bi ee pabaadëjim anaabá. Pari ma chan chikham dënjã khaba, ich Ẽwandam Akharauta ich iiu aawai mag i bi ee papijim anaabá. \v 19 José chi jaaipajuun Ẽwandam dau na nem agchata waaujerr aawai, sĩi warre ich ʉʉi chi thethemnaanag jaauju khãyau, ichta warag sĩi khĩuu öbërju khĩirjubaadëjim aajem. \v 20 Ya irua mag pʉaju khĩirjubaadëmta, Ẽwandam chog ʉ̈gtharmua bëewi irig, —José, David khararr chaain ewagam khʉʉn bi eem, oob pʉch ʉʉi pʉaju khĩirju chiram ajim anʉm. Jãg chaai irua bi ee wai sim chan deeum dën khaba, ich Ẽwandam Akharauta jõorpitarr khabahab ajim anʉm. \v 21 Mariaau jãg chaaidam athaawai i thʉ̈rdam Jesús a thʉ̈rbá. I thʉ̈r magta thʉ̈rju, ichdëuta ich phöbör amach pekau ee thʉnʉm peerdʉ auju aawai a jaaumajim anaabá chi Ẽwandam chogau. \p \v 22 Mamʉ thum mamagkharran, ich i jaaujem khʉʉnag maach Pör Ẽwandamau phãpitarr gaai jaau simjöo öbëbërg mamkhĩirta magpibajieb. Mag irua phãpitarr gaai mag sim: \q1 \v 23 “Ʉʉi õor meraa khitʉm bi ee pawi chaai ooju. \q1 Mag chaai thʉ̈rdam Emanuel a thʉ̈rju” a phã sim. \rq (Is. 7:14)\rq* \m Mag Emanuel a simʉn, “Ẽwandam maach dʉ̈i sim” aawaiu. \p \v 24 Maimua mag chi José khãi werba thʉnaawi daukhanpawi phiidʉbaadeeu, Ẽwandam chogau ichig jaautarrjö tag María pʉaju khĩirjuba, ich mag ag dʉ̈i sĩsijim aajem. \v 25 Pari mag ag dʉ̈i ya ich ʉʉikha wai sĩerrjã, chi chaai auba nʉwe chan José bʉ̈ʉrjã ich ʉʉi dʉ̈i khapes aba aajeejim anaabá. Ya maimua chadcha chi Ẽwandam chogau jaautarrjö chi chaaidam athaawai, Joseeu i thʉ̈rdam Jesús a thʉ̈rjim aajem, ichig thʉ̈rpi jaautarrjö. \c 2 \s1 Edau öbeerjem bi garmua reinaanau chaai oothurtarr \p \v 1 Mag Jesús thaabaawai phöbördam Belén anʉm eeta thaabajim aajem, Judea durr. Mag jaar Erodeeta mag Judea durr reikha sĩejim aajem. Ich mag jaar ĩchab khĩirjug khaug athee chi machnaan magonaan anʉm khʉʉn edau öbeerjem bi garmua bëejierram aajem, Jerusalén phöbörög. Makhʉʉn, edjã eem phĩdagta estudiejem khʉʉn ajim aajem. \v 2 Mag bëewi bardʉtkhachëwi, judionaanag, —Pãar rey thaabatarr, ¿jamta wai nʉma? I thaababarm jaau sim phĩdag maach daúacha ootarr aawai iita marau jʉr wëdurumgui aajeejim anʉm, iita judionaan reikhaju aawai i ajaug thö iekhaan. \p \v 3 Mag judionaan rey thaababarm anʉm ũr athaawai chi rey Erodes warre khakhaisamjö aadëjim anaabá. Mag nʉm dʉ̈i tagam khʉʉn chi Jerusalenpienjã jʉ̈gderraata aphöbaadëjim anʉm. \v 4 Magbaawai chi rey Erodeeu phadnaan chi pörnaan thum Moiseeu Ẽwandam iek phã pʉarr jawaag chi machnaanpa thʉ̈rkhʉʉipʉ̈iwia amag, —¿Jamta mag warrgarwe Ẽwandamau pʉ̈iju jaaujerr thaabaju aajẽ? ajim anʉm. \p \v 5 Magbaawai amachdëu irig, —Judea durr phöbördam Belén anʉm eeta thaabaju aajem anaabahab, ich magta Ẽwandamau ich i jaaumie Miqueas khakhitarrag jaaupitarr aawai ajim anʉm. Mag irua jaautarr iek gaai, \q1 \v 6 “Pãar, Judá durram phöbördam Belenpien, pãran chadcha khapan khaba durrum. \q1 Mag durrab mamʉ, pãar ee ãb thaababarmuata israelnaan mʉ õorkha thʉnʉm khʉʉn gobernaaju aawai, pãach durr agjö phöbör thʉnʉm ee pãar phöbör chan chi serbiibam khabam” a phã simgui ajierram anʉm, chi Erodeeg. \rq (Mi. 5:2)\rq* \p \v 7 Phadnaan chi pörnaanau maestronaan dʉ̈imua ichig mag jaaubaawai, chi rey Erodeeu jũrr mag chi magonaan ed öbeerjem garmua bëetarr khʉʉn amach appai thʉ̈rkhanaa wajapha ichig jaaupijim anaabá, jãagwaichata mag phĩdag amau oo naajĩ. \v 8 Mag wajapha ichig jaaupinaan chadau amag, —Ĩsin chad ërëubaadët ajim anʉm, Belenag. Ërëubaadëwi thumaa jëeu oopetat ajim anʉm, wajapha mag chaai khap aag. Maimua ya pãachdëu wajapha khaphʉ nʉisiewai mau mʉ aar iek pʉ̈ibapʉ̈it, muajã mawia ĩchab pãar dënjö i ajaug thö iekhaimaag ajim anaabá, juau ogthom. \p \v 9 Mag chadcha chi rey Erodeeu amachig jaautarrta jʉ̈g thõba ërëubaadëjim aajem. Mag wëtumua, warrcha amach thʉgdʉawai amachdëu phĩdag ootarrta deeu ũwaai am na phuu jöisijim anaabá. Magbaawai ag ẽudee oo warrmamua, ya chi chaai sim aig pabaimaawai, ag ʉ̈r edjã ee bar jöisijim anʉm. \v 10 Mag amach chi magonaanau chi phĩdag oo athaawai onee aphöbaadëjim anʉm. \v 11 Mag barwia, chi chaai khërarr aar dubnaa ooimaawai, chadcha chi chaaidam ich María dʉ̈i ooimajierram anaabá. Magbaawai ag khĩirphee jĩepör phõbkhanaa i ajaug thö iekhajierram aajem, ich reikhaju igwi. Magnaa amach nem wai bëetarr eem phĩr maimua incienso mirra dʉ̈i thũpha khithëem aunaa irig deejierram aajem. \v 12 Mag agtha am aig nʉm ee, ich chi Ẽwandam chogau khãai khõrg ee tag amag Erodes gar dichpiba jaautarr aawai, ag garjã dichba, deeum khʉd garta phʉʉrdʉ dichwi amach durrag wëtjierram aajem. \s1 Egiptoog chaai dʉr arrtarr \p \v 13 Mag chi magonaan ërëutarr khur Ẽwandam chogau deeu José khãai khõrkhapi auwia irig jaaujim aajem, Erodeeu chaai thõopʉ̈yaag jʉrpiju. “Mamʉ magju nawe phiidʉtkhawi jöpkhaa chaai dʉ̈i Egiptoog ërëubaadët” ajim anaabá. “Mua jaaubam aig chan oob mammua bëemiet” ajim anʉm. \p \v 14 Magbaawai José daukhanpawi, chadcha ag bʉ̈rre nem khĩir khaugwia, agtha ãspaju wají nʉwe, jöpkharraa amach chaai athaadëjierram aajem, Egiptoog. \v 15 Mammua da bëeba, ya chi Erodes meebaadëm a ũrbaawaita deeu bëejierram aajem. Pari mam mag chaai arrtarran, maan maach Pör Ẽwandamau ich i jaaumie Oseas khararrag jaaupitarrjö amkhĩir ajiebma. Magju igwiata chi Oseas khararrag Ẽwandamau, \q1 “Egipto durrmuata mua mʉch Chaai thʉ̈rpʉ̈iju” a phãpijim. \rq (Os. 11:1)\rq* \s1 Erodeeu chaain khëchpi jaautarr \p \v 16 Erodeeu chi khĩirjug khaphʉm khʉʉn nʉ sim ee, ĩchab khaug athajim aajem, ya jũrr deeum khʉd garta phʉʉrdʉ ërëubaadëm. Mag ich khũgurbapäaiwai, khĩir machgau warm khʉʉnau ichig jaautarr khĩirjunaa, Belén phöbör eem chaain maimua ag bigaau phöbördam nʉnʉidʉm eem chaaindampa thumaa año numiimua eegam khʉʉndam khëchpi jaaujim anaabá. \v 17 Mag khëchpi jaautarran, maan mag chaain öbarm gaaimua Ẽwandamau ich i jaaumie Jeremías khararrag phãpitarr gaai jaau simjöta ajim. Irua phã pʉatarr mʉg ajim: \q1 \v 18 “Ramá phöbör ee ʉʉi bĩep jẽbʉ ökhĩirjug machgau idawaa ʉ̈apëpër khaju. \q1 Ma Raquel ajim, ich chaain ewagam khʉʉn athee bĩewai. \q1 Mag sim chan par khĩir jãsenkha nʉmjã khĩupaba, waragta bĩe thʉnaaju ich chaaindam ötarr athee” a phã sim Ẽwandam iek gaai. \rq (Jr. 31:15)\rq* \p \v 19 Pari chi Erodes meetarr khur, agtha chi José mam Egipto nʉm ee, Ẽwandamau ich chog pʉ̈iwi khãai khõrkha thʉnʉm eeta irig, \v 20 —José, phiidʉbá aichëjim anʉm. Chaai thõoju ẽkha narr khʉʉnjã amachta ya khëchphöbaadeewai ya deeu pãach durrag chaai arrju aai nʉmgui ajim anʉm. \p \v 21 Magbaawai José phiidʉwia Jesudam dʉ̈i chi ãdpa deeu ũwaai Israelag bëejierram aajem. \v 22 Pari mag chi rey meebaadeewai, chi iewaa Arquelao a thʉ̈r sĩerrta jũrr Judea durr ich aaijö reikha sĩsim a ũrbaawai, agʉg maju ögkhajim aajem. Mag nʉm ee ĩchab deeu Ẽwandamau khãaipi athaawai, Ẽwandam chogaujã magʉg mapiba jaautarr aawai jũrr Galileaagta ërëujim anaabá. \v 23 Galilea durr barwi, sĩi khajapha Nazaret phöbördamagta wëtwi, mamta naaimajim aajem. Pari mag Nazaret phöbör eeta naaimarran, maan Ẽwandamau ich i jaaumienag jaaujerrjö, Jesús Nazaretpierr a thʉ̈rju arr aawai ajima. \c 3 \s1 Juan chi õor pör choomieu Ẽwandam iek jaau nʉrrarr \r (Mr 1:1-8; Lc 3:1-9,15-17; Jn 1:19-28) \p \v 1 Warrcha Juan chi õor pör choomieu Ẽwandam iek jaaubaadëm jaar, Judea durr bʉ̈ʉrjã õor chukag eeta sĩejeejim aajem. Mam ich sim aar õor maawaita amag jaaumamua, \v 2 “Pãach khaibag ãsie ewag khĩirjuwia Ẽwandamagta chugpaapi jëeubathʉ̈” aajeejim anʉm. Magnaa ĩchab, “Ya mʉigmua jöpcha ich Ẽwandamau maach thumaam khʉʉn Pörkhapiju maach ee pʉ̈iju” aajeejim anaabá. \v 3 Mamʉ maan Juanau mag jaau nʉrraju igwiata chi Ẽwandam i jaaumie Isaías khararrau Ẽwandam iek phãawaijã mag phãjiebma: \q1 “Woun ãb ajappai õor barba aajem aar sĩejemuata, ich aar õor barbaimaawai, ‘Maach Pörön ya bëeimʉʉ sim’ a jaau nʉrraju. \q1 ‘I bëeju nawe pãach thãar khĩir khaugbat’ aju, ‘thãraucha khõsi i iek ʉ̈khaag’ ” a phã sim. \rq (Is. 40:3)\rq* \p \v 4 Ich chi Juan khajũa camello khaar dënta kha sĩejim aajem; maagwai i ãi jʉ̈ajemjã nemhëu dën ajim aajem. Ichin pabʉ̈ ee asphitjö sim langosta anʉmta pa miel dʉ̈i khö nʉrrʉm iiuta sĩejeejim aajem, tag deeum nem khoojem chukhu aawai. \v 5 Irua mag jaau nʉrrʉm khaug athaawai, Judea durram khʉʉn Jordán igaau joobaajerr khʉʉn dʉ̈i Jerusalenpienpa i iek ũraan bëejeejim aajem. \v 6 Mag bëewia amach pekau Ẽwandamag chugpaapi jëeubaawai ichdëu am pör choopʉ̈imaajeejim aajem, Jordán ee. \p \v 7 Pari Juanau oowai ich aig Moiseeu Ẽwandam iek phã pʉatarr wajapcha ʉʉrkhaajerr khʉʉn khapan bëe thʉnʉm dʉ̈i ĩchab tagam khʉʉn chi machnaan saduceo anʉm khʉʉnpa bëe thʉnʉm oobaawai, amag magjim anʉm: \p —Chi khaibagnaan, ¿khaíu pãrag jaauwai Ẽwandamau maach i agkham ed sĩi pör chootarr gaaimuapaita pãar i jua machag ãwatbaju a jaaujĩ? \v 8 Sĩi pãach pör choopi nʉmuapai chan irua pãar aubam ajim anʉm. Ẽwandam jua machgau dau aphʉʉ amapha nʉm khai, pãach khaibag thumaa ãsie ewag khĩirjuwia, Ẽwandamag isegpi jëeuwia, chadcha Ẽwandam iek ʉ̈khaajem khʉʉnjö abat ajim anʉm, pãach khapeen dʉ̈ijã. \v 9 Oob pãrau chikhamnaan dënjö, pãachjã warrgar pãach jöoi Abrán khararrjö Ẽwandam dʉ̈i khapeerkha nʉm awi, “Maran Abrán chaainau; mag i chaainkha nʉmta, ¿jãga Ẽwandamau mag maar dau aphʉʉ apibarju?” a khĩirjumiet ajim anaabá. Sĩi mag Abrán chaainkha nʉm gaaimuapaita mag ʉ̈gthar öbeerjem akhiin, mokdau mʉg thʉnʉmjã Ẽwandamau õrag paapʉ̈iwia, mʉkhʉʉnjã ĩchab Abrán chaainau aju aai sim. Mamʉ mag Abrán chaain chaar awiajã ichiita Ẽwandam jua machag ãwatab khaba ãwatju. Mag khõch khaba nʉm khai, pãach khaibagta warre Ẽwandamag isegpi jëeubat ajim anʉm. \v 10 Pãrau khaphʉ naabá, nemjĩirjã khaigbamʉn thu wërpmaajem. Ich agjöta ajugui ajim anʉm ĩchab Ẽwandamau pãar dʉ̈ijã. Ya irua pãar chachimʉʉ sim. Ar õor amach khaibag isegwia Ẽwandamag chugpaapi jëeuba nʉm khʉʉnan, ar pa thupʉ̈iwia jʉser aadee örpʉ̈i nʉmjöta aju ich Ẽwandamau am dʉ̈i. \v 11 Mua chan pöd pãar thãar wajaug paa aubam. Ẽwandamagta pãach khaibag chugpaapi jëeubaawai muan sĩi dödamaupaita pãar pör choo chirʉmgui ajim anʉm. Pari mʉ ẽudee ãb urumʉn chadau mʉ khãaijã jua theeg ʉ̈rpai sĩewai, jãguan chad Ẽwandam Akhaarjã pãrag deewi pãar khaibagjã õtdau ee warre örbapʉ̈imjöta aju ajim anʉm. Mʉ chan mʉg chirʉm aig sĩi i chogkhaagpaijã serbiibata chirʉmgui ajim anʉm. \v 12 Khĩir khaphʉ abat ajim anʉm: I bëem ed i iek ʉ̈kha nʉm khʉʉnan, arroz pöm phierrwia wajapha ãkha thʉnʉʉubarmjöta aju. Maagwai i iek ʉ̈khamapha arr khʉʉn, jũrr chi arroz bʉ̈ thʉʉtarrta sĩi ãbamʉg päardʉnaa örbapʉ̈imjö aju. Magbarm chan õtdau thõo khaugba sĩerrʉm eeta ich Ẽwandamaucha barkhʉʉipʉ̈ijugui a jaaujeejim anʉm Juanau ich aig bëe nʉm khʉʉnag. \s1 Juanau Jesús pör chootarr \r (Mr 1:9; Lc 3:21-22) \p \v 13 Biek ãb Galilea durrmua Jesús Jordanag majim aajem, Juanau õor pör choo sĩerr aar ichjã agjö Juanag ich pör choopien. \v 14 Mag mawia, ich pör choopienta bëejim abaawai, Juanau i pör choomaphapaim iekhau irig, —Pʉchdëuta mʉ pör chooju aai chirʉmta mag muata pʉ pör choobaadëjupá ajim anʉm, Juan garmua. \p \v 15 Magbaawai Jesuu, —Idëu magma ajim anʉm. Ichiita maadëu Ẽwandamau jaau simjö i ipierr thumaa nem wauju aai naabahab ajim anʉm. \p Magbaawai Juanau, —Magan chadau ajim aajem. \p \v 16 Mag, chadcha Juanau i pör choopʉ̈ijim aajem. Mag ich pör choobapäaiwai, durr waaidʉnaa oowai, edaujãata weeudʉbaadëm eemua Ẽwandam Akhaar duburjöo khitʉmta bëewia i gaai jupchëjim aajem. \v 17 Magbarm ee ĩchab ʉ̈gtharmua woun iekjö, “Mʉʉta mʉ Chaai mʉchdëu jãsehne wai chitʉmʉu; i gaaimua mʉ onee chiraajemgui” abarmjã ũrjim anaabá. \c 4 \s1 Dösãtau Jesús khũgur auju ẽkhatarr \r (Mr 1:12-13; Lc 4:1-13) \p \v 1 Maimua ich Ẽwandam Akharaupai Jesús warp õor chukag chʉʉi warrjim aajem, ich garmua mepeer pödju khaphʉ sĩerr aawai juau ogthom mam chi dösãtag ich khũgur auju ẽkhapieg. \v 2 Mam ich appai cuarenta días y cuarenta noches bʉ̈ʉrjã thach khöba chirajim aajem. Maimua khãai khapan mag dichdimaawaita, i iek i jãsöo aadëjim aajem. \v 3 Magbaadëm eeta dösãt chi dau lök bëejim anaabá, i imeerkha i khũgur auwia Jöoi dau na nem khaigbam waupiju ẽkhaag. Mag bëewi irig, —Pʉ chadcha Ẽwandam Iewaa khai, magan mʉ dakhĩir mokdau mʉg thʉnʉm panag paabapʉ̈i aichëjim anʉm. \p \v 4 Pari ichig magbaicheewai jũrr ichdëu chi dösãtag, —Ẽwandam iek phã sim gaai jaauwai, “Sĩi thach khöju appai khap amkhĩir irua maach ompaabajim” a sim. “Irua maach ompaatarran, thach appai khĩirjuju khãai, ich ipierraa wënʉrramkhĩirta maach ompaajim” a phã sim a chirajim aajem irig. \p \v 5 Mag ijẽjẽb naawi, chi dösãtagta Ẽwandam Akharau ʉdʉraa Jesús arrpijim aajem, Jerusalenag. Mag athaadëwi, Aai i jëeujem dihëu ʉ̈r ʉ̈gthaa arrnaa, \v 6 irig magjim anaabma, chi dösãtau: \p —Pʉ chadcha Ẽwandam Iewaa khai, magan mʉg ee baubaad ajim anʉm. Pʉ chig aba khabahab. Ẽwandam iek phã sim gaai, “Ich Ẽwandamau ich chognaan pʉ̈iju” a sĩebahab ajim anʉm, “pʉ thʉa wënʉrramkhĩir.” Maagwai mʉg ee pʉ baudʉkhiinjã, “amau sĩi amach jua eeta pʉ jãau aubajup, buju aimaau pʉ chig am ugua.” ¡Baubaad! ajim anʉm, chi dösãtau irig. \p \v 7 Magbaawaita jũrr ichdëu chi dösãtag, —Ĩchab Ẽwandam iek phã sim gaai jaauwaijã, “Ẽwandamau chadcha pãach thʉaju awi oob nem parhoob amiet” a sĩebahab a chirajim aajem irua. \p \v 8 Maimua ãbmiecha paawai deeu chi dösãtaupai durr pöoma sim gaai i arrjim aajem. Mag durrsĩ gaaimua dawaa durr warpham magwe thum ag gaai nem thʉnʉm dʉ̈i irig oopinaa, \v 9 —Pua mʉ bʉ̈khʉrr phõbkhanaa mʉrʉgta Ẽwandamagamjö jëeumʉn, ar pʉchdëu nem oo sim thumaa mua pʉrʉgta deejugui ajim anaabá, chi dösãt garmua. \p \v 10 Mamʉ mag nʉʉ paawaita Jesuu irig, —Ẽwandam iek phã sim gaai jaauwai, “Pãar Pörön Ẽwandamau; ãba irigpaita jëeubat, maimua ãba i iekpaita ipierraa abat” a sim. Magnaa mag sĩebnaa pʉdëu pʉchta jöpkhaa mʉ aigmua sĩiubaad a chirajim aajem irua. \p Mag, bʉ̈ʉrjã i ipierraa abajim anaabá Jesuu. \p \v 11 Magbaawain chadau chi dösãt sĩiubaadeewai i iek ich appai chirsijim aajem. Mag ich appai aadeewai Ẽwandam chognaanauta ʉ̈gtharmua bëewi ʉ̈u i khĩir jãsenkha naaichëjim aajem. \s1 Jesuu warrpem Galilea durr Ẽwandam iek jaaubaaderr \r (Mr 1:14-15; Lc 4:14-15) \p \v 12 Juan chi õor pör choomie ya cárcel deg phãar wai nʉm a ũrbaadeewai, Jesús Galileaag majim aajem. \v 13 Pari ich bãautarr phöbör Nazaret eepai sĩeba, warag Capernaumag petajim aajem, thʉrrdö igaau joobaan, warrgar maach jöoin Zabulonnaan Neftalinaan dʉ̈i joobaajerr durr. \v 14 Pari mag i mam matarran, Ẽwandam i jaaumie Isaías khararrau phã pʉarr eyaa öbërmkhĩir ajim. Mag irua phã pʉarr gaai mag sim: \q1 \v 15 “Zabulonnaan joobaajerr perás maimua Neftalinaan joobaajerr perasta õor peerdʉju woun nʉrraju” a sim, “Jordán igaau thoom igar, phũas igaau, maimua khĩeb Galilea ee judionaan khabam khʉʉn joobaajem aram magwe. \q1 \v 16 Magbaawain sĩi khĩ thʉnʉm ee naajerr khʉʉn aarta õt bʉ̈ arar aimamjöta aju. \q1 Peerdʉju khaugba aawai pöd ʉ̈gthar öbërbaju aajerr khʉʉn atheeta edau aardʉbaadëmjöta aju.” \rq (Is. 9:1-2)\rq* \p \v 17 Magtarr aigmua Jesuu ich Aai i jajawagmamua, “Pãach khaibag isegwia, Ẽwandamagta chugpaapi jëeubat, maimua irigta ʉdʉraa pãach Pörkhapibat” aajeejim aajem õrag. \s1 Dö ʉamien jayap Jesuu ich dʉ̈i phë arrtarr \r (Mr 1:16-20; Lc 5:1-11) \p \v 18 Biek ãb Jesús thʉrrdö Galilea igaau nʉrrʉmua, õor numí ooimajim aajem. Makhʉʉn khod ãbam khʉʉn ajim: aaijã ãba, ãdjã ãba. Am thʉ̈r, ãb Simón ajim, ich mapai ĩchab Pedro a thʉ̈r sĩejim. Maagwai ãbakhai Andrés a thʉ̈r sĩejim. Amach dö ʉamien arr aawai, irua ooimaawai, atarraai bar khodjörrajim aajem. \v 19 Mag oobaimaawai Jesuu amag, —Mʉ dʉ̈i wëttarrau ajim anʉm. Ich jãg pãach mʉg sĩi dö ʉa gaaipai nʉmjö, mʉg atag jũrr mʉ iek õrag jaau gaaipaita nʉisijugui ajim anʉm amag. \p \v 20 Magbaawai amach atarraai phëpʉawi chadcha i dʉ̈i ërëubaadëjim aajem. \p \v 21 Maimua mag Galilea igaau mamua ag atag deeu ũwaai õor numí ooimajim aajem, agjö ãbam khodpai. Makhʉʉn Santiago ajim aajem Juan dʉ̈i, jöoi Zebedeo chaain. Makhʉʉnjã dö ʉamien arr aawai, irua ooimaawai, amach red thʉrrdʉ sĩsidʉmta kha naajim aajem, bote ee amach aai dʉ̈i. Mag oobaimaa, makhʉʉnagjã Jesuu, \v 22 “Mʉ dʉ̈i wëttarrau” abarm bʉ̈rre sĩi amach redjã khaugba, bote dʉ̈i amach ayag pʉawi i dʉ̈i wëtjim aajem. \s1 Õor pöm thʉnʉmʉg Jesuu maach peerdʉajem iek jaautarr \r (Lc 6:17-19) \p \v 23 Mag nʉrrʉmua Galilea igaau Jesuu jaau phʉʉrdʉ nʉrraajeejim aajem, phöbördam khëkhëdʉm ee judionaan Ẽwandam iek jaaujem di sĩsidʉmpierr. Mag jaau nʉrrʉmʉn maach peerdʉajem iekta jaaunaa ĩchab Ẽwandamagta dich Pörkhapiju aai nʉm aajeejim aajem. Mag nʉm dʉ̈i õor amach khamor machagpierr ich aig wai bëe nʉmʉn monaaupʉ̈inaa sĩi kha mamachdögpa chugpaapʉ̈i maajeejim anaabá. \v 24 Siria durram magwe Jesús mag nʉrrʉmʉn bĩi wëjorr aawai, õor khamor machag khĩirpierram khʉʉnta i aig waibëejeejim anaabá: sĩi khajapham khamor machag paraam khʉʉn, kha mamachdög paraam khʉʉn, dösãt bën paraam khʉʉn, pör bënmie paraam khʉʉn maimua bʉ̈ wa jua khãijã jʉserm khʉʉnpa waibëemamʉn, Jesuu monaaupʉ̈i maajeejim anaabá. \v 25 Õor pöoma Galilea durram khʉʉn, Decápolis durr phöbör nʉnʉidʉm eem khʉʉn, Jerusalenpien, Judea durram khʉʉn maimua Jordán i atag ed öbeerjem garm khʉʉnpa Jesús ẽudee pos aajeejim aajem. \c 5 \s1 Durrsĩ gaai ich Aai iek jaaumamua chijã khʉʉnta onee aju aai nʉ a jaautarr \r (Lc 6:20-23) \p \v 1 Mag õor pöm ich ẽudee noodʉbaadëm oobaawai ich Jesús warag durrsĩ gaai waaidʉ öbërwi oo sĩsijim anʉm. Magbaawai i khapeen i dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉn ich bigaau ohood aphöbaadeewai \fig |src="CN01700B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 5.1" \fig* \v 2 jãga chadcha Ẽwandam dʉ̈i ajapha wënʉrraju aai nʉ a jaaumamua magjim anʉm, thumaam khʉʉnag: \p \v 3 —Pãar ar pãach khaigba nʉm khap Ẽwandamagta pãach eeg oopim khõsi durrum khʉʉn, onee abat ajim anʉm, pãachta i dʉ̈i ãba jooba wënʉrraju aawai. \p \v 4 ’Pãar ar pãach pekau pöm nʉm khaug auwi ökhĩirjunaa Ẽwandamagta chugpaapi nʉm khʉʉn, onee abat ajim anʉm, ich Ẽwandamauta pãar khĩir jãsenkhawi pãar khĩir onee apiju aawai. \p \v 5 ’Pãar ar bʉ̈ʉr abarm gaaimua meeukhaba khĩir thũu Ẽwandamagta pãach dʉ̈i ichdëu ampierr apiejem khʉʉn, onee abat ajim anʉm, pãach mag nʉm paar irua durr iiur deeju a simjã pãachdëuta jʉ̈aju aawai. \p \v 6 ’Pãar ar Ẽwandamau waupim khõsim nem wawaagta jãsog thʉnʉmjönaa öbichag thʉnʉmjö nʉm khʉʉn, onee abat ajim anʉm, mag nem wajapha waum khõchkha nʉm khʉʉn juagta Ẽwandamau dʉ̈i oojeewai. \p \v 7 ’Pãar ar wir aig pãach khapeendamjã dau aug khaug paraa aajem khʉʉn, onee abat; pãachdëu am dʉ̈i jãagjem paran Ẽwandamaujã agjö pãar dau aug khaug paraa ajugui ajim anʉm. \p \v 8 ’Pãar ar thãar ajapha nʉm gaaimua ãba Ẽwandam dawagaata nem waaujem khʉʉn, onee abat ajim anʉm, pãrauta pãach mag nʉm gaaimua Ẽwandam khĩir ooju aawai. \p \v 9 ’Pãar ar pãachdëu Ẽwandam iek ʉ̈khatarr gaaimua pãach khõinaa nʉmjö khõinaa amkhĩir õrag jaau durrum khʉʉn, onee abat, pãachta Ẽwandamau ich chaainkha auju aawai. \p \v 10 ’Ar Ẽwandamau nem waupi sim ipierraa nem wau nʉm gaaimua jũrr õrau pãach dʉ̈ita khaigba aawai dau aphʉʉ durraajem khʉʉn, onee abat ajim anʉm, pãachta mʉg atagjã Ẽwandam dʉ̈i ãba jooba wënʉrraju aawai. \p \v 11 ’Ar mʉ gaaimua õrau pãach khĩir iekhanaa pãach gaaijã jua khʉaba nʉm dʉ̈i ĩchab sĩi pãach khaibag waum khõchgau pãach dʉ̈i chad khabam iekta chadam iekjöo aadëp aawai, warag onee abat. \v 12 Pari pãach dʉ̈i maagwaijã, oob ökhĩirjuu amiet ajim anʉm. Magju khãai warag onee abat; pãar mag nʉm jũrran ʉ̈gtharin pãar athee nem wajapham pöomata thʉnʉm. Ĩs jãg pãar dʉ̈i khaibag thʉnʉmjö aba aajeejieb ajim anʉm warrgarwejã am jöoinau Ẽwandam i jaaujerr khʉʉn dʉ̈i. Pari magtarr ĩs am ʉ̈gthar Ẽwandam dʉ̈i onee naabahab a jaaumajim aajem. \s1 Thakhaar anaa õor atheem ararag \r (Mr 9:50; Lc 14:34-35) \p \v 13 Mag iekhakhagmamua ich Jesuupai, ’Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, thakhaar nakha aadëkhiin, tag bʉ̈ʉrjã maadëu nem igba sĩsiju. Magbaawai sĩi õrau ag ʉ̈r ërëu dich thʉnaawiajã, ausĩuba ich mag bʉ̈ ee sĩeju, tag igba sĩewai. Jãg nem ãrpimaaugau thakhaar iigjemjö, pãrauta õor okhooju arrjã ʉ̈u mʉ juapierr khaigpër durraba aajeeb ajim anʉm okhoopimaaugau. \p \v 14 ’Jãg durrsĩ gaai phöbör sim pöd dau merju khaba aajemjö, pãraujã pãachdëu mʉ iek khaugtarr chan pöd meerju khaba nʉmgui ajim anaabá, pãach nem wajapha wau nʉm gaaimua pãachta mʉig eegarm khʉʉn athee khĩchag ee lámpara paa dʉnʉmjö naawai. \v 15 Pãrau khaphʉ nʉm, lamparaan paanaa sĩi nem bʉ̈ ee ausĩuba, dau garta ausĩiujem, dijã thum araraa amkhĩir. \v 16 Ich jãgta aju aai nʉmgui ajim anʉm pãarjã. Magua pãachdëu nemdam wajapha wau nʉm gaaimua pãachta õtdau phuu dʉnʉmjö abat ajim anʉm, thumaam khʉʉn na arar amkhĩir; mag pãach nem wajapha wau nʉm gaaimua maach Aai ʉ̈gthar chirʉmta thumaam khʉʉnau thömkhĩir. \s1 Moiseeu ley phã pʉatarr Jesuu jaautarr \p \v 17 ’Oob pãrau mua mag Moiseeu ley phã pʉatarr warre isegpäain wa sĩi warrgar Ẽwandam i jaaujerr khʉʉnau nem jaaujerr khãijã isegpäainta bëejim amiet ajim anʉm Jesuu. Magju khãai muan warag chadcha ag gaai jaau sim thumaa wawaanta bëejim. \v 18 Cha mʉ iekha chirʉm iekhau, mʉg durr jöoita edaujã dʉ̈i Ẽwandamau i agkhabam aig chan, ley gaai jaau sĩsidʉm iek bʉ̈dam ãbjã okhoopibaju. Ichiita nem thumaa ich jaautarrjö öbëbërg majugui ajim anʉm. \v 19 Magua, ãbmua khãijã leidam bʉthʉ khitawiajã ag gaai jaau sim iek bʉ̈ ãb khãijã ʉʉrkhaba, ni ag gaai jaau simjö amkhĩir ich paarmua deeum khʉʉnagjã jaauba sim chan, Ẽwandam maach Pörkha sim durr paaukhaimaawaijã ichta thumaam khʉʉn khãaijã jua eegpai sĩerraju. Pari magba, ar ichdëujã mag ley gaai jaau simjö ipierraanaa warm khʉʉnagjã agjö ag gaai jaau simjö ipierraa amkhĩir jaau simʉn chadau, mag Ẽwandam durr paimaawaijã ĩchab ichta warm khʉʉn ʉ̈rpai sĩsijugui ajim anaabá. \v 20 Magnaa ichdëupai, Pãrauta ich Ẽwandamau nem waupi jaau simjö nem wauba, sĩi jãg Ẽwandam iek jawaag chi machnaan aajem khʉʉnjöpai nem waunaa Moiseeu ley phã pʉatarr ʉʉrkhaajem khʉʉn dënjöpaita nem wau nʉm chan, pãar ʉ̈gthar öbërbamgui ajim anʉm. \s1 Dich khapeen dʉ̈i meeukha nʉmpaijã pekauu \r (Lc 12:57-59) \p \v 21 Maimua ich Jesuu magjim aajem: ’Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, warrgarwejã pãar jöoinau, “Oob õor thõom; chi õor thõo simʉn ich agjö thõopʉ̈iju aai sim” a jaaujeejim. \v 22 Pari mua mag chirʉmgui ajim anʉm: Õor thõoba awiajã sĩi dich khapeendam dʉ̈i meeukha nʉmpaijã ich agjö pekaukha öbër sim. Sĩi dich khapeer meeukhamkhĩir i khĩir iekha nʉmjã pekauu; chi mag iekha sim khʉʉn, thethemnaanau khaibag waupi jaauju. Maimua ar sĩi chikham thõp iekha simjã ya sĩi khĩmie durr barpʉ̈ijuuta sim; õor thõoba ab mamʉ ich agjö sĩebahab ajim anʉm, pekauta wau sĩewai. \p \v 23 ’Maguata mag chirʉm: Pʉ, Ẽwandamag nemchaaita ofrendakha deenaa jëwaan mam; pari mag mam ee pʉ khĩir ee dʉnʉisim, ãbmua pʉch dʉ̈i iekkhõrdam paraa sim. \v 24 Magbaawai pʉch ofrenda chi nemchaain phaajem aig pʉawi, mag pʉch dʉ̈i khaigba sim aar mawi, ithũu i dʉ̈i iyʉ̈ʉ awi, khõinaa nʉisit a jaaumajim anaabá. Maimuan chadau deeu mawia pʉch ofrendadamau Ẽwandamag jëeubamí ajim anʉm. \p \v 25 ’Wa ãbmua khãijã leinaanag pʉ khaibag waumkhĩir pʉch jawaan arrwai, chi thethemnaan aar barwi jaauju nawe, i dʉ̈i wajapha iyʉ̈ʉ awi khõinaa nʉisit ajim anʉm. Magbamʉn chi thethemnaanau guardianaanag pʉ pʉr deebaawai jũrr makhʉʉnau pʉ cárcel deg pʉ̈ijugui ajim anaabá. \v 26 Cha mʉ iekha chirʉm iekhau, ya pʉʉta amau mag phãar athamʉn, phatkhon gaaimua atarr khai, ãbmiecharam centaaudam phagpʉ̈ibam aigjã amau pʉ öbeerpʉ̈ibajugui ajim anʉm. Mua mag chirʉmʉn, pãach khaibag Ẽwandamag chugpaapiju aai nʉwe chugpaapiwi i dʉ̈i khõinaa ajuuta ẽkhabat a chirʉm. \s1 Jesuu dich õor khabam dʉ̈i khapes apiba jaautarr \p \v 27 Mag iekhamamua ich Jesuupai amag magjim aajem: ’Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm ĩchab, warrgarwejã pãar jöoinau, “Oob pãach õor khabam dʉ̈i khapes amiet” a jaaujeejim. \v 28 Pari ĩs mua mag chirʉm: Warre khapes aba awiajã, ãbmuata ʉʉi oowi ich ödegpai khãijã, “Jãg ʉʉita magju aai khitaba” a khĩirju simʉn, mag khĩirjubarmuapai ya ich thãar ee pekau waubarm mag ʉʉi dʉ̈i. \p \v 29 ’Magam uguata, pʉ juachaar garm daúa khãijã pʉ pekau waupi sim khai, jẽunaa warre warp barbapʉ̈i. Mag dau ãbpaim gaaimua pʉch mor thum khĩmie durr maju khãai, dau appaita okhoobarmʉn, ʉ̈u simgui ajim anʉm. \v 30 Wa pʉ juachaar garm juau khãijã pʉ pekau waupi sim khai, warre thʉapnaa warp barbapʉ̈i. Jua ãbpaim gaaimua pʉch mor thum khĩmie durr maju khãai, mag jua appaita okhoobarmʉn ʉ̈u simgui ajim aajem. Wajapcharan magʉm pekau waumaaugau dau chukhumjö oobamjönaa magʉm nem khaigbam wawaagjã jua chukhumjö abá, bʉ̈ʉrjã wauba. Magju khãai Ẽwandam dau na pʉch morta sʉrkhabá a chirʉmgui ajim anʉm. \s1 Jesuu ʉʉi pʉapiba jaautarr \r (Mt 19:9; Mr 10:11,12; Lc 16:18) \p \v 31 ’Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm ĩchab, pãar jöoinau jaauwai, “Ãbmua khãijã ich ʉʉi pʉagpam khai, warre ẽsap gaai ‘Mua pʉ pʉa chirʉm’ a phãnaata irig deeju aai sim” a jaaujeejim. \v 32 Pari ĩs jũrr mua mag chirʉmgui ajim anʉm: Ãbmua khãijã ich ʉʉi deeum dʉ̈i chadcha magba simta pʉa simʉn magan warag juau deeum dʉ̈i magamkhĩirjöta pʉa simgui ajim nʉm, magʉm gaaimua warag pekau waumkhĩir. Mag ich ap sim awi chikhamnau pʉatarr ʉʉita au sim wounjã pekauta wau simgui ajim anʉm, agtha chikham ʉʉikha simta au sĩewai. \s1 Chadcha dichdëu nem wauju jawaag jãga aju aai sĩ \p \v 33 ’Ĩchab pãrau khaphʉ nʉm, warrgarwejã pãar jöoinau jaauwain, sĩi parhoobam nem igwiata dichdëu nem waum khõsim wauju a iekhaawain, naspawiajã deeu waubam aju aai sim a jaaujeejim. Magarrau “Maach Pör Ẽwandam igwiata mua mag nem wauju a iekhabarmʉn chadau pöd naspawiajã dich iekhatarr chaaur aju khaba sim” a jaaujeejim. \v 34 Pari ĩs mua pãrag mag chirʉmgui ajim anʉm ich Jesuu: Oob bʉ̈ʉrjã nem inagdam igwia khãijã mag gaaimuata nem wauju a iekhamiet. Edjã Ẽwandam khu juupjem aawai oob edjã igwiajã mag gaaimuata nem wauju amiet. \v 35 Mʉg durrjã sĩi Ẽwandam bʉ̈ dʉnʉʉujem aawai ni mʉg durr igwiajã oob mag gaaimuata nem wauju a iekhamiet a jaaumajim anʉm. Wa Jerusalén phöbör igwia khãijã, jãg phöbör thumaam khʉʉn khãaijã chi ʉ̈rʉʉcharam Rey sĩejem phöbör aawai, oob mag gaaimuajã nem wauju a iekhamiet ajim anʉm. \v 36 Wa dich pör igwia khãijã oob mag iekhamiet; magʉmjã pekauu. Pãach iphithur mag iekhawiajã pãrau pãach pörbʉ̈ ãbjã bäphä paa auba ni phʉisijã paa aubamgui ajim anʉm, ich Ẽwandamaupaita magpiejeewai. Mag nem parhooba igwiata iekha nʉm aig, Ẽwandam igwiata pãar mag iekha nʉm khabahab, nem thum ichdëuta omparr aawai. \v 37 Magju khãai chadcha nem wauju khai, warre wauju abat. Wa wauba khãijã aju khai, warre ich agjö waubam abat, mag nem inag igwia magʉm gaaimuata wauju a iekhaba. \s1 Dich dʉ̈i õrau khaigba aawai agjö am dʉ̈i khaigba apiba jaautarr \r (Lc 6:29-30) \p \v 38 ’Pãrau khaphʉ nʉm ĩchab, warrgarin pãar jöoinau jaauwai, “Chikhamnau pʉch dau suawai puajã agjö i dën suju aai sim” a jaaujeejim; wa “Chikhamnau pʉ khierr ãb khãijã buathẽupäaiwai pʉchdëujã i dën agjö aju aai sim” a jaaujeejim. \v 39 Pari ĩs mua mag chirʉmgui ajim anʉm deeu ich Jesuu: Ãbmua khãijã pãach dʉ̈i khaigba aawai oob am dʉ̈i agjö khaigba amiet. Magʉmjã agjö pekauu. Magju khãai pʉ khĩidadcha deetarr khai, thoom garjã agjö deemkhĩir irig khĩir ʉabá ajim anaabá warag. \v 40 Ãbmua khãijã leinaanag pʉ jaauwia pʉ camis khãijã khechthʉg aum ig sim khai, warag tagam khajũajã ʉdʉraa irig arrpibá. \v 41 Nem chʉkhʉm khãijã ajués pʉchig kilómetro ãb arrpi sim khai, magʉm aba warag kilómetro numí athaad ajim anaabá. \v 42 Õrau pʉchig nem jëeuwai ö ajapha magʉm aba deebá. Maimua sĩi pʉchig nem prestaa khãijã jëeuwai deeb khaba deebapʉ̈i ajim anʉm. \s1 Dich kha ukhurm khʉʉn kha khõsi api jaautarr \r (Lc 6:27-28,32-36) \p \v 43 ’Ĩchab pãrau khaphʉ nʉm, warrgar pãar jöoinau jaauwain, “Pãach khapkhʉʉnta kha khõsinaa pãach kha ukhurm khʉʉn oomapha abat” a jaaujeejim. \v 44 Pari ĩs mua mag chirʉmgui ajim anʉm ich Jesuu: Pãach kha ukhurm khʉʉnjã daupii abat; maimua agjö mʉ iek gaaimua pãach khaibag wauju ẽkhaajem khʉʉn kõitjã warag Ẽwandamagta jëeubat. \v 45 Pãrau magta amʉn magan chadcha pãar ʉ̈gthar Ẽwandam chiraajem chaainau. Ich ag Ẽwandamauta õor wajapham khʉʉn atheejã edau wʉʉpinaa khaigbam khʉʉn atheejã wʉʉpiejem. Ichdëuta ĩchab ich daar agpierraa aajem khʉʉn atheejã noseg chëpinaa sĩi parhoob amach khõchagpierr nem waaujem khʉʉn atheejã noseg chëpiejemgui ajim anʉm. Magua pãraujã agjö thum pãach dʉ̈i khaigba aajem khʉʉnpata daupii aju aai nʉmgui ajim aajem, ichdëu aajemjö. \v 46 Pãrau sĩi pãach daupiim khʉʉnpaita agjö daupii amʉn, ¿maig khan wajaug sĩ? ¿Sĩi Romaam gobierno athee dëbpaar jëeujem khʉʉn chi khaigbam khʉʉnaujã ich agjö aba aajẽ? ajim anʉm. \v 47 Wa sĩi pãrau pãachjö judionaankha thʉnʉm khʉʉnagpai khãijã saludaakhiin, ¿maigjã khan wajaug sĩ? ¿Ich agjö aba aajẽ judionaan khabam khʉʉnaujã? Pãach meeun khabam khʉʉn awiajã oob amag saludaamapha amiet ajim anʉm. \v 48 Pãach Aai ʉ̈gthar chiraajemjã chi wajapham aawai pãach chi chaainaujã ĩchab pãach Aaijö ö wajapha abat pãach khapeen dʉ̈i a jaaumajim anaabá. \c 6 \s1 Jesuu nem wajaphamta waupi jaautarr \p \v 1 ’Sĩi pãach ö wajaug phëmkhĩirpai chan oob chikham dakhĩir nem waumiet ajim anʉm. Bigaaum khʉʉnag magamkhĩirpaita pãrau mag nem wau nʉm paar chan, maach Aai ʉ̈gthar simua pãar wajapha ig iyʉ̈ʉ abaju, ya mʉig eegarwe õrau pãar wajapha ig iyʉ̈ʉ nʉmua ya amau pãrag phag nʉmjöta naawai. \p \v 2 ’Magam uguata, dau aphʉʉm khʉʉndamag nemdam deewaijã oob thumaam khʉʉnag khakhapdö apimiet, sĩi jãg amach ëugar wajapha ig iyʉ̈ʉ amkhĩirpai culto ee wa kaaijã ee khãijã õor khapanag dakhĩir aajem khʉʉn dënjö. Ar jãg amach ëugar wajapha ig iyʉ̈ʉ amkhĩirta aphʉʉm khʉʉndam dʉ̈i ö wajapha aajem khʉʉnan, ya õrau amag phagbarmjöta nʉmgui ajim anʉm, am ëugar wajapha iekha nʉmua. Jãgʉm khʉʉnag khanii Ẽwandamau tag phagbarju. \v 3 Dau aphʉʉm khʉʉndamag nem inagdam deewai oob pãach khapeen pãach dʉ̈i chi wajapcharam khʉʉnagjã jaaumiet. \v 4 Magju khãai warag pãach khaugpimaphamjö meraata deebat ajim anʉm. Pãrau mag meraa deewiajã, pãar Aai ʉ̈gtharmua pãar oo sim aawai, ichdëujã pãar eeg oob khaba eeg ooju a jaaujim anaabá. \s1 Jesuu jãgata maadëu Ẽwandamag jëeuju aai nʉ a jaautarr \r (Lc 11:2-4) \p \v 5 Mag nem jajawagmamua ich Jesuu magjim anʉm: ’Pãach Ẽwandamag jëeuwai, oob jãg sĩi chadcha magba nʉmta Ẽwandamag jëeu nʉm amkhĩir jãg õor dakhĩirpai jëeujem khʉʉnjö amiet ajim anʉm. Jãkhʉʉnan sĩi õrag amach oomkhĩirpaita culto ee maimua sĩi kaaijã eejã agjö Ẽwandamag jëeu nʉm anʉmua bʉ̈jãaupaita ijẽjẽb aajerramgui ajim anaabá. Jãg amach ëugar wajapha ig iyʉ̈ʉ amkhĩirta jãg nʉm khʉʉnan, ya õrau amag phagbarmjöta nʉmgui ajim anʉm, am ëugar wajapha iekha nʉmua. \v 6 Pari pãrag mua jaaukhim: Ẽwandamag jëeuwai, am dënjö khaba, pãach khãaijem thuur wai nʉm khai, aar dubnaata pãach appai irig jëeubat. Mag pãach appai nʉmjö naab mamʉ, maig pãar dʉ̈i sim pãar Aai. Mag pãar Ayau pãrau pãach appai ichig jëeu nʉm oobaawai pãrag irua pãachdëu nem jëeu nʉmjã deeb khaba deejugui ajim anʉm. \p \v 7 ’Mag irig jëeuwaijã oob jãg par iiupai Ẽwandam iek ʉ̈kha nʉm anʉm khʉʉn dënjö parhoobam iek maadëu igbaju ayaampata iekha nʉʉ amiet ajim anaabá. Amachigan jãg jëeubaadëm pʉa chʉuu aawaita Ẽwandamau ʉ̈rcha amach iek ũurjempii aajerram ajim anʉm. \v 8 Pãrau ichig jëeuju nawe pãar Ayau ya pãrau nem ig nʉmjã khaphʉ sim aawai, oob am dënjö atcha iekha nʉʉ amiet. \v 9 Magju khãai pãachdëu irig jëeuwai mʉgta jëeubat ajim anʉm: \q1 “Ẽwandam, pʉʉta maar Aai ʉ̈gthar chiraajemʉu. \q1 Pʉch appaita chadcha pekau chukhu chitʉm. \q1 \v 10 Pʉrʉgta marau maach dʉ̈i pʉchdëu ampierr apinaa pʉchta thumaam khʉʉn Pörkhapim khõsi nʉm. \q1 Ʉ̈gtharjã jãg pʉchdëu nem waupi jaau nʉm appai waaujemjö, mʉig eegarjã thum pʉchdëu jaau simjöta apim khõsi nʉm. \q1 \v 11 Ed ëepierr pua marag ich jãg khöjudam deebarju. \q1 \v 12 Ẽwandam, maar pekau thum chugpaabapʉ̈i, \q1 maimua ar marau maach dʉ̈i khaigba abarm khʉʉn dʉ̈i tag magʉm iek igba ich mag khĩir okhoopäaijemjö, maar dënjã khĩir okhoobapʉ̈i. \q1 \v 13 Oob pua ʉdʉraa chan maar pekau ee burrpi chiram. \q1 Mag khãai warag maar thʉa wai chirsí, phithurg chukhu dösãtau maar ichig paa aum ugua. \q1 [Ẽwandam, pʉchdëuta nem thʉnʉmʉn thum khap chirʉm. \q1 Pʉchta chi jua thierriu, \q1 maagwai pʉchpaita thumaam khʉʉnau thö iekhaju aai nʉm, mʉg atag pawiajã ich mag.]” \p ’Magta jëeubat ajim anaabá ich Jesuu. \v 14 Magnaa ĩchab, Chikhamnau pãach dʉ̈i khaigba aawai, pãrau am dʉ̈i magʉm iekjã igba sĩi khĩir okhoopʉ̈imʉn, magan maach Aai ʉ̈gthar chiraajemuajã ĩchab pãar pekau chugpaapʉ̈iwia tag magʉm iek igba ich mag khĩir okhoopʉ̈ijugui ajim anʉm. \v 15 Mamʉ pãrauta pãach khapeen wir aig perdonaabam chan, maach Aai Ẽwandamaujã pãar pekau chugpaabamgui a jaaumajim aajem. \s1 Jesuu sʉrkhapi jaautarr \p \v 16 ’Pãach Ẽwandamag jëeu khëwaag thach khöba sʉrkhaawai, oob jãg sĩi amach ëugar wajapha ig iyʉ̈ʉ amkhĩirpai nem waaujem khʉʉnjö jãsogau ökhĩirjuumjö amiet ajim anʉm, mag oowi bigaaum khʉʉnau “Jãan Ẽwandamag jëeu nʉmua sʉrkha naawaita jãg nʉm” am ugua. Jãg amach sʉrkha nʉm khap amkhĩirpaita ökhĩirjuumjö aajem khʉʉnan, ya õrau amag chi phagamjöta nʉmgui ajim anaabá, am igwi chadcha sʉrkhaajem khʉʉnau anʉm gaaimua. \v 17 Magju khãai Ẽwandamag jëwaag sʉrkhaawai, warag wajapha pãach khĩir sũgpʉ̈inaa pör megbapʉ̈it, \v 18 bigaaum khʉʉnau mag pãach sʉrkha nʉm ni ãbmuajã khap am ugua. Pãrau magta amʉn, ãba maach Aai pãar dʉ̈i simuapaita khap aju; maagwai ichdëuta ĩchab pãar eeg oojugui ajim anaabá. \s1 Ʉ̈gthar augchëba naaimaag \r (Lc 12:33-34) \p \v 19 ’Mʉig eegarwe chan oob phatkhon wa nem inag pöm khãijã paarpaju ẽkhamiet. Mʉiguin nem thum polieu ãrnaa khukhungaujã jẽeumaajem; mag nʉm dʉ̈i nem jĩgmienaujã sĩi dubwia jĩgkhamaajemgui a jaaumajim anʉm. \v 20 Magju khãai nem wajapha wau nʉmuata phatkhon ãkha phiemam dʉ̈i nem inag pöm paarpamamjö abat, ʉ̈gthar paimaawaijã chadcha paraa naaimaag. Pãach jam paaukhaimaawaim atheeta pãrau phatkhon phie nʉmjö nem wajaphamta wau nʉmʉn ʉ̈u simgui ajim anʉm. Jam chan polieujã ãrba, khukhungaujã jẽeuba, ni nem jĩgmienaujã pöd jĩgkhabam. \v 21 Mʉig jẽb gaai nʉweta nem thum paraa aju khĩirjuju khãyau ʉ̈gthar paawaita nem thum paarpaju khĩirju wënʉrrʉmʉn, magan chadcha pãar khĩirjug ãba Ẽwandam gaaita sim ajim anʉm. \s1 Jesús iek maach daun õtdaujöta sim aajem maach mor gaai \r (Lc 11:34-36) \p \v 22 ’Maach daun õtdaujöta sim maach mor gaai. Maach daujãata wajapha sim aiguin, nem thum dawaata oojem. Ich agjöta sim maach thãarjã. Ẽwandam iek ʉ̈khanaa maach thãarta wajapha sim aiguin, nem thum Ẽwandamau khõsimjöta waaujem. Mag nʉm aiguin ararag ee nʉmjöta nʉmgui ajim anʉm. \v 23 Mamʉ magba agtha pãach pekau ee nʉmʉn, magan pãran sĩi agtha khĩchag ee jʉrkha jʉrkha nʉmjöta nʉm. Mag nʉm aig pöd Ẽwandam dʉ̈i naaju khaba nʉmgui ajim anaabá, pekau eeta naawai. \s1 Jesús iek Ẽwandamag wʉrpanaa pöd phatkhonagjã wʉrpaju khaba nʉm aajem \r (Lc 16:13) \p \v 24 ’Ni ãbmuajã pöd patronnaan numiim khʉʉn chogkhaju khaba simgui ajim anʉm. Patronnaan numí akhiin, iwiir ãbpaita ʉ̈rcha kha khõsi aju. Ich agjöta sim ĩchab Ẽwandam dʉ̈ijã. Pöd pãrau Ẽwandam khĩrag wʉrpanaa, phatkhonag khãijã wʉrpaju khaba nʉm. Pãar magta nʉm chan Ẽwandam ipierraa khaba nʉmgui ajim anaabá. \s1 Khani khöju wa khani jũaju khĩirjupiba jaautarr \r (Lc 12:22-31) \p \v 25 Mag nem khĩir pogkhe jajawagmamua magjim anʉm ich Jesuu: ’Oob pãrau “¿khani khöju wa khanta döjuuta maach mʉg nʉma?” a khĩirjumiet. Wa magbam khai, ya khajũa chukhu nʉm “¿Khani jũajuuta mʉg nʉmua?” a khãijã khĩirjumiet ajim anʉm. Pãarta nem khoojem nem khãaijã wajapchanaa khajũa khãyaujã Ẽwandam dau na ʉ̈rʉʉcha balee sĩsid aawai, irua pãrag oobamjöo abajugui ajim anaabá. \v 26 Pãadë ar nemchaaindam edjã ee ũrr phophog aajem khʉʉn oobat. Am phidkhajã phidkhaba aajeewai amach phathaudam ãkhaagjã di chukhu nʉm. Mag phidkhaba sĩi naajeeb mamʉ, maach Aai ʉ̈gthar chiraajemuata amag phathaudam daumeraa dee wai simua am khee wai sĩejemgui ajim anʉm. Magʉm pãar chará nemchaain jãg thʉnʉm khãaijã ʉ̈rcha balee naawai, ¿jãga irua bʉ̈ʉrjã pãrag ooba abarju? a jaaumajim anaabá. \v 27 Oob atcha pãachdëu nem ig nʉmta khĩirju nʉʉ amiet. Mag pãrau pãachdëu khõsimta ig nʉʉ akhiinjã, ¿khaíuta mʉg nʉm aig mag ichdëu khĩirju sim gaaimuapai ich meeju arr ʉ̈r oradam ãbpai khãijã ich iiupiju aai sĩ? ajim anʉm. \p \v 28 ’Mag nʉmta khajũa chukhu aawaijã ¿khanthee atcha khĩirju nʉʉ aajẽ? Pãadë ar pamaardam ooihmʉ thʉnaajem khĩirjubat. Amjã ĩchab bʉ̈ʉrjã phidkhajã phidkhaba, ni amach khajũa jũaju khĩirjuwia ẽkhakha nʉʉjã aba aajem. \v 29 Mag naab mamʉ õor ãbmuajã am dʉ̈i barba aajem, ooimʉg athee. Warrgar rey Salomón khararraujã phatkhon pöm paraanaa nem wajapham pöm paraa aajerraujã pamaardam ooimʉgjö chan pöd khajũa jũaba aajeejimgui ajim anʉm. \v 30 Pamaar jãg ooihmʉ thʉnʉm edau wʉʉbaadëmuapai khiugphëbaadeewai sĩi khʉʉijemjã Ẽwandamau jãg ooihmʉ wai sĩejemta, ¿jãgwi pãar pamaar khãai ʉ̈rcha balee nʉmua nem jëeu nʉmta irua deeba abarju? ¿Wa pãachdëu jëeu nʉmjã pöd deebajupii aajẽwa? ajim anʉm. \v 31 Oob atcha “¿khanta khoogáwa?” wa “¿khanta doogáwa?”, wa magbam khai, “¿khandamta jũabaraag khai?” amiet ajim anaabá. \v 32 Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, õor Ẽwandam iek ʉ̈khabam khʉʉnta magʉm nem thum khĩirju phöbaadëmjã pʉaba sĩerrjëem. Mamʉ pãar Aai ʉ̈gthar chiraajemua pãrau nem ig nʉmjã thum khaphʉ sim aawai pãar chan warm khʉʉnjö magbaju aai nʉmgui ajim anʉm. \v 33 Ãba Ẽwandamau nem waupi jaau simpaita waunaa irigpaita pãach dʉ̈i ichdëu ampierr apibat. Pãrau chadcha magta amʉn, tagam nem pãachdëu igbarmjã irua deeb khaba deejugui ajim anʉm. \v 34 Oob atcha “¿Khanta nan khöbarju wa khanta jũabarju?” a khĩirjumiet. Ag nawe khĩirjuwiajã par khabahab ajim anʉm. Phithurgan ãspapakhampierr oojem. Magua maadëu ag nawe khĩirjuba awiajã, ichiita maadëu nem ig nʉm chan chuk khabajugui ajim anaabá, magʉm khĩirjuju aag. \c 7 \s1 Chikham jaaupiba jaautarr \r (Lc 6:37-38,41-42) \p \v 1 ’Chikham ĩgkham khõchgaupai chan oob chikham pekau phëmiet, eeu Ẽwandamau pãach chach nʉm ed magʉm iek pãachig igdukham ajim anʉm Jesuu. \v 2 Pãrauta chikham jaaum khõchgau “Jãan magta sĩerrʉm” amʉn, pãachdëu chikham jaau nʉmjö aju Ẽwandamaujã pãar dʉ̈i. Pãachdëu chikham jaau nʉmjö ich ag jaautarr iekhau Ẽwandamaujã pãach khĩir pãar jaau thʉnʉʉujugui ajim anaabá. \v 3 Mag simta ¿jãgwi pua sĩi pʉch khapeer dau ee pasurdam wai simta eerpa nʉʉ aajẽma, pʉch dau eejã agjö pasur pömkham wai sim khaugba? Maachin nacha dich khĩirjunaata iekha nʉmgui ajim anʉm. \v 4 ¿Jãga pua pʉch khaperag, “Daai kakë, mua pʉ dau eem pasur noi aukhim” aju, pʉch dau eejã ag khãyau nem pöm sim joothʉ thʉnʉm noi auba simta? \v 5 Khĩirjug chukdam, nacha dich dau eem pasurta noi auba aajeeb ajim anʉm, wajapha oog; maimuan chadau jũrr dich khapeer dau eemjã agjö noipʉ̈i nʉm. Magua dichta nacha khĩirjuba aajeeb chikham jawaag. Dichjã agjö chirʉm chan pöd dich khapeen jaauju khabam ajim anʉm. \p \v 6 Magnaa mag jajawagmamua ichdëupai, ’Saak khõriimjö sĩsidʉm khʉʉnag oob mʉg pãach peerdʉajem iek jaaumiet, eeu magbam jãgʉm khʉʉnau warag pãach gaai mas adukham ajim anaabá. Mʉg iekta nem thumaam khãai chi wajapcharam aawai khũsnaanjö nem wajaphamjã aai abam khʉʉnagjã oob mʉg iek jaaumiet, eeu warag sĩi nem parhoobamta jaau nʉmjö ag igwia khaigba iyʉ̈ʉ adukhamgui ajim anʉm. \s1 Jãga aju aajẽ Ẽwandamag jëeuwai \r (Lc 11:9-13; 6:31) \p \v 7 Maimua ĩchab ich Jesuupai magjim anʉm: ’Pʉaba jëeubat; pãachdëu nem igbarm Ẽwandamau deeju. Pãrau i jʉrmʉn, i baauju; i sim aar dubaag pãach weeu aupi jëeumʉn, irua pãar weeu auju ajim anʉm. \v 8 Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, ar õor nem jëeu paraam khʉʉnagan deeb khaba deejem; ar amachdëu nem inag ig nʉm pʉaba jʉr nʉm khʉʉnau baaujem; maagwai ĩchab chi puertdi sirbaichëm khʉjã weeu auwia dubpiejem a jaaumajim aajem. \p \v 9 ’Pãrau ãbmua khãijã pãach chaairau thachdam jëeubaawai, ¿mokdauta phëdeeju khai, thach awi? \v 10 Wa magbam khai, chaairau ãwarrdam khãijã jëeu khitaawai, ¿nemkhõrta ãwarr awi thõo deeju khai? Ni ãbmuajã mag chan abajugui ajim anʉm ichdëupai. \v 11 Magnaa, Pãar jãg ö ãkhãraa khithëem khʉʉnaujã pãach chaainau nem jëeuwai, ¿nem wajaphamjã ĩgkhaba deeba aajẽ? ajim anʉm. Pãrau jãg deejem khai, pãar Aai ʉ̈gthar simua chará pãrau pãach chaainag nem deejem khãaijã wajapcharamta deebajup ajim anʉm, ichig jëeu nʉm khʉʉnag. \p \v 12 ’Magua mua pãrag ĩchab mag chirʉmgui ajim anʉm: Chikhamnau pãach dʉ̈i khaigba apimapha nʉm khai, pãach garmuajã oob chikham dʉ̈i khaigba amiet. Õrau pãach dʉ̈i apim khõsimjöta pãach garmuajã am dʉ̈i abat ajim anʉm. Moiseeu ley phã pʉatarr gaaijã magta jaaunaa ĩchab Ẽwandamau ich iek jaaupiejerr khʉʉnaujã ich magta jaaujerr aawai, magta aju aai nʉmgui ajim anaabá. \s1 Ʉ̈gthar maajem khʉdan phĩrkhi khitʉm aajem \r (Lc 13:24) \p \v 13 ’Ʉ̈gthar öbërm khõsi nʉm khai, puertdi phĩrkhim garta dubju ẽkhabat ajim anʉm Jesuu. ¿Jãgwi? Dösãt aar maajem khʉdta khʉdjã pömnaa chi puertdijã nem wäg sĩejeewaima. Mag sim garta õor pöm ërërëu aajem. \v 14 Pari jũrr ʉ̈gthar arrjem khʉdan phĩrkhinaa chi dub nʉm aram puertdijã phĩrkhi khitʉm. Mag sim aawai chadcha dubju phithur sĩerrʉmgui ajim anʉm. Magua ĩchab mag gar chan õor pöm wëtba aajem ajim anaabá. \s1 Jãga õor ö ajaug khaphʉ aajẽ \r (Lc 6:43-44) \p \v 15 ’Kharin Ẽwandamau ich iek jaaupibaawaita i iek jaau wënʉrrʉm aajem khʉʉnan chi sëumienta mag wënʉrraajem. Magʉm khʉʉn dʉ̈i khĩir khaphʉ abat ajim anʉm. Mag sĩsidʉmta pãar khũguraag sĩi ovejadamjö daumeraa pãar aig bëejem. Pari am ödiin sĩi khum nem oo wai simjöta sĩsidʉmgui ajim anʉm, pãarjã amachjö amkhĩir amach gar thereu awaag. \v 16 Ich jãg miu gayam uva phierrba ni igojã ag bʉ̈ gayam khabam phierrba aajemjö, amau nem wau nʉm gaaimua pãrau am khaphʉ aju aai nʉm, õor wajapham khʉʉná wa õor khaigbam khʉʉná. \v 17 Pãrau khaphʉ nʉm, nemjĩir bʉ̈ʉn ich chë sim gaaimuata khaphʉ aajem, nemjõ ajaphamʉ́ wa nemjõ khaigbamʉ́. \v 18 Nemjõ ajapham chan mie neeme chëba ni nemjõ ãkhãraamjã mie chukkhu khaba sĩerrʉm. \v 19 Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm ĩchab, nemjõ ãkhãraa cheejemʉn thu wërpnaa jʉʉubaadee örpäaijem. \v 20 Ich agjöta ajugui ajim anʉm Ẽwandamau mag sëukha nʉrrjëem khʉʉn dʉ̈ijã, mag nemjõ ãkhãraamjöta naawai. Magua khaphʉ abat: Õran amachdëu nem wau nʉm gaaimuata amachdëupai amach jaaujem, õor wäjäauná wa õor khaigbam khʉʉná. \s1 Õor thum chan ʉ̈gthar öbërbam aajem \r (Lc 13:25-27) \p \v 21 Mag iekhakhagmamua Jesuu magjim anʉm ĩchab: ’Ar mʉrʉg “Señor, Señor” aajem khʉʉnjã thum chan Ẽwandamta thumaam khʉʉn Pörkha sim aar öbërbam. Chi öbërju khʉʉnan, ar mʉ Aai ʉ̈gthar simua nem jaau sim ipierraa aajem khʉʉnpaita i sim aar öbërjugui ajim anʉm. \v 22 Mag ed paawai õor pöm thʉnʉm eemua mʉrʉg par amach iphithur, “Señor, pua maar khaugbata sĩeba. Pʉ thʉ̈r gaai marau pʉ iek õrag jaauba aajeejieb. Pʉ juapaau khabajieb, marau õor mor eem mepeerjã jʉr wërpnaa ag na õrau ooba aajem nempa waaujerr. ¿Magtarrta pua maar khaugba chirʉ́?” ajurau ajim anʉm. \v 23 Pari magbaawai mua amag, “Mua chan bʉ̈ʉrjã pãar khaugba chitʉm. Pãach sĩi pãach khõchagpierr nem khaigbampai wau sĩerrjëe arr khap, pãadë warag pãachta mʉ aigmua ërëubaadët” aju a jaaumajim anʉm, ich Jesuu. \s1 Wounaan numí di ëutarr khʉʉn \r (Mr 1:22; Lc 6:47-49) \p \v 24 ’Magua, ãbmiecha paawai pãrag mag chirʉmgui ajim anʉm, ich Jesuu: Chi mʉg mʉ iek ũrnaa mua jaaumam ipierraa nem wau sim wounan, woun ãb khĩirjug khaug sĩerrau durrkhudau ee ich dibʉ̈ jukhanaa di ëutarrjöta simgui ajim anʉm. \v 25 Mag durrkhu ee ëu sĩerr aawai, noseg pöm chëwia, dö pöm bëewia, phũãd pöm wëtarrjã, chʉababa ich mag sĩsijim anʉm, durrkhu eeta wajapha jukha dʉnarr aawai. \v 26 Pari jũrr ar sĩi par jʉ̈gʉupai mʉ iek ũrnaa mua nem jaau chirʉmjã mʉ ipierraa wauba sim wounan, jũrr agjö woun ãb khĩirjugjã chukhu sĩi khõmarii mosjã ee di ëutarrjöta simgui ajim anʉm. \v 27 Ya ëu dʉnʉisim ee noseg pöm chëwia, dö pöm aadëm dʉ̈i phũpa wëbaadeewai, sĩi aphëbaadëjim anʉm. Mag, nem thumaa okhoojim aajem. \p \v 28 Chadcha Jesuu mag nem khĩir pogkhe jaaubarm ũrwia sĩita õor jʉ̈gderraa naajim anaabá, \v 29 amachdëu ũurwai Jesuu Moiseeu ley phã pʉarr jawaag chi khaphʉm khaphʉm aajem khʉʉn khãyaujã jaau khaphʉcha jaaumatarr aawai. \c 8 \s1 Jesuu woun ãb kokobé bënëu sĩerr monaautarr \r (Mr 1:40-45; Lc 5:12-16) \p \v 1 Mag durrsĩ gaai Jesuu õrag jaau sĩi awia ʉʉrbaau, õor pöoma i ẽudee wëtjim anʉm. \v 2 Mag i mamta i khĩirphee woun ãb kokobé bënëu bar sim öbërchëwia i khĩirphee jĩepör phõbkhanaa irig, —Señor, pua khõs chirʉm khai, mʉg phĩedau warre mʉ gaaimua chugpaabapʉ̈i aichëjim anaabá. \p \v 3 Magbaa Jesuu i gaai pʉrnaa, —Mua pʉ monaaupʉ̈im khõsi chirʉm; monaau chirsí magan ajim anʉm irig. \p Magbarm bʉ̈rre chi phĩe kha dodos chirarr monaau sĩsiewai mor wajappha aadëjim anaabá. \v 4 Magbaadeewai chi Jesuu irig, —Pʉch mʉgbarm oob chikhamnag jawamgui ajim anʉm. Magju khãai nacha Jerusalén mawia Aai i jëeujem degam phadëg pʉch mor oopibaimá. Maimuan chad pʉch chadcha monaau sĩsim thumaam khʉʉnag khap amkhĩir, Moiseeu iek phã pʉarr gaai jaau simjö nemchaain ofrendakha deebá ajim anʉm. \s1 Jesuu Romaam capitán chog monaautarr \r (Lc 7:1-10) \p \v 5 Mag kokobé bënëu sĩerr monaaupʉ̈iwia petaau, phöbördam Capernaum anʉm ee dubimajim aajem. Mag barbaimam khaug athaawai capitán soldaaun pör i aig bëewia \v 6 irig chaigpamamua, —Señor, mʉ di aar aaunaan wai chirʉm, mʉ chog. Sĩi put eepai pöd phiidʉba khërʉm, kha chʉkhʉ khitaawai. Mag nʉm dʉ̈i kha machagaupata warag eeg pamam ajim anʉm, chi capitanau Jesuug. \p \v 7 Magbaawai Jesuu jũrr irig, —Oob khĩirjum; mua pʉ chog monaaupäain majugui ajim anʉm. \p \v 8 Pari magbaa chi capitán garmua deeu Jesuug, —Señor, pʉ mapimaaugau khabam, pari mʉ chadcha Ẽwandam dau na ʉ̈u khaba chirʉm, pʉ mʉ deg dubaag. Ich maupaimua mʉ chog monaaupi jaaubá. Pua mag jaaumʉn, pʉch iekhau aawai i monaaubajupa ajim anʉm Jesuug. \v 9 Muajã mʉch gaaita khaphʉ chitʉmgui ajim anʉm, mʉchjã ĩchab mʉch pörnaan jua eegarpai chiraawai. Mag chirab mamʉ, mʉchdëujã ĩchab soldaaun mʉch jua eegar phë wai chirʉm. Makhʉʉn ee ãbamʉg khãijã mua “Pet” aawai maajem, mʉ ipierraa; maimua deeumʉgjã “Pidú” aawai bëejem. Wa mʉch chogag khãijã “Mʉgta abá” aawai mʉ ipierr aajem. Magua, maupaimua pua monaaupi jaaumʉn chadcha monaauju khaphʉ chirʉmgui ajim anʉm irig. \p \v 10 Chi capitanau ich jʉ̈g daar mag iekhabaawai jʉ̈gderraa aadëmua ich ẽudee wëtmarr khʉʉnagta, —Keena, pãadë oobat: Mʉg maach israelnaan ee mʉg woun dënjö ʉ̈kha nʉm chan mua agtha ooba chitʉmgui ajim anʉm ich Jesuu. \v 11 Chadcha mʉg atag õor pöm durrpierram khʉʉnta maach jöoin Abrán khararr dʉ̈i, Isá khararr dʉ̈i maimua Jacob khararrpa ʉ̈gthar Ẽwandam dʉ̈i ãbam mes gaai ohood aphöbaadëju, i dʉ̈i ãba thach khoog. Maig thʉnaaju: ed öbeerjem garm khʉʉn dʉ̈i edau burrjem garm khʉʉnpa maach meeun dʉ̈i ãba. \v 12 Pari mag ed pãar chi israelnaanta chadcha Ẽwandam thumaam khʉʉn Pörkha sim aar naaju aai nʉmta, pãachdëu ʉ̈khaba nʉm gaaimua pãachta jũrr khĩmie durr barkhʉʉipʉ̈iju ajim anaabá, amach khĩircha. Mam barkhʉʉibapäaiwaita icharaucha pãar bĩep jẽbʉ abarju. Maigta mamag khaphöbaadëmʉn ich maig ich mag nʉisim iekhau a jaaumajim anaabá. \p \v 13 Mag iekhapʉ̈iwi deeu chi capitanag eerpanaa, —Pʉch diig petá; pʉchdëu ãba mua pʉch chog monaaujupaita khĩirju sĩewai chadcha pʉ chog monaaujugui a ajim anʉm irig. \p Mag Jesuu “Pʉ chog monaauju” abarm bʉ̈rre mam warp mor mas khërarrta chadcha monakkha aadëjim anaabá. \fig |src="CN01701B.TIF" size="col" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 8.13" \fig* \s1 Jesuu Pedro phaauhũan monaautarr \r (Mr 1:29-31; Lc 4:38-39) \p \v 14 Maimua petaau, ich Jesús jũrr Pedro di aar majim aajem. Mam barwi ooimaawai, ich chi Pedro phaauhũan mor mas khʉʉumie paar thʉnʉm ooimajim aajem. \v 15 Mag oobaimaawai Jesuu i aar mawi i jua gaai pʉrbaawai, warre chi khʉʉumie meeudʉbaadëjim anaabá. Mag khʉʉumie meeudʉbaadee, phiidʉwi am jãogaagpajim aajem. \s1 Jesuu õor pöm monaautarr \r (Mr 1:32-34; Lc 4:40-41) \p \v 16 Maimua ya edau khëubaadëm ee, õor dösãt bënëu sĩsidʉm khʉʉn khapaana Jesús aig waibëemajierram anʉm. Mag ich aig waibëe nʉm khʉʉnan, sĩi par iekhaupai öbeerpi jaaubaawai, mag am mor eem bën khaigbamjã öbeerpʉ̈inaa sĩi khajapham khamor machgau sĩsidʉmjã monaaupʉ̈i maajeejim aajem. \v 17 Mag irua õor monaaumaajerran, warrgar Ẽwandam i jaaumie Isaías khararrau jaautarrjö, “Ichdëuta maach kha thũg ich gaai auwia, maach khamor machagjã chugpaapʉ̈ijim” a simjö, chadcha ich ag eyaa öbërmkhĩir ajim. \s1 Jesús dʉ̈i wënʉrram ig narr khʉʉn \r (Lc 9:57-62) \p \v 18 Mag õor pöm bëe thʉnʉm khʉʉnau ich phʉʉr thuurbaadeewai Jesuu ich ag thʉrrdö eepai thoom igar ich arrpijim aajem, ich khapeenag. \v 19 Pari mag nʉm ee Moiseeu ley phã pʉarr jawaag chi machnaan eem ãb bëewi irig, —Maestro, mʉʉn pʉ mampierr pʉ dʉ̈i chitam khõsi chirʉm aichëjim anʉm. \p \v 20 Magbaa jũrr Jesuu irig, —Pʉchdëu mag mʉ dʉ̈i mam khõsi chirʉm khai, marrau magan; mamʉ pʉrʉg jaaukhimgui ajim anʉm: Mʉ khãyau pabʉ̈ eem nemchaain amach khãaijem jẽbdi paraam; nem ichpanjã kheeupaawai amach khãaijem khãidu wai sĩsidʉm. Mamʉ mʉch chi Emkhooi Iewaa chan mʉg chitʉm aig khëubaadeewai khãyaag wajapha werba chiraju didamjã chukhu chitʉmgui ajim anʉm. Pʉjã mʉjö magta chitam khõsi chirʉm khai, marrau magan ajim anʉm. \p \v 21 Magbaawai ãb mag khapan thʉnʉm ee dʉ̈i i iek ũraag i ẽudee nʉrraajerrau jũrr irig, —Señor, mʉjã pʉ dʉ̈i chitam khõsi chirʉm, pari idëu nacha mʉch aai aar mawia i dʉ̈i chirʉʉ apibá ajim anʉm. Mʉg atag mʉch juadamaucha jöoi aukhër pʉabajeen chadau mʉ pʉ dʉ̈i ogdʉba chitajugui ajim anʉm. \p \v 22 Magbaa jũrr Jesuu irig, —Magju khãai warre mʉ dʉ̈ita marrau ajim anʉm. Idëu ar jãg amach Ẽwandam iek ʉ̈khamaaugau chi thõmjö nʉm khʉʉnagta amach binaan bëppibá ajim anʉm irig. \s1 Jesuu phũ dʉ̈i phũas thumbapitarr \r (Mr 4:35-41; Lc 8:22-25) \p \v 23 Mag ich arrpibaawai, ya wëtumua Jesús am na jap ee waaidʉbaadeewai, chi khapeenau i arrjim aajem. \v 24 Ya mag döjãrr paaukhabaadëm eeta, dëgölp phũas meeukhabaadëwi phũas theega japau pöd ãwatbajujö aadëjim aajem. Pari mag thʉnʉm ee ich Jesús khãi jörrajim anaabá. \v 25 Magbaawai i khapeen ãaur khʉʉnau i phiriupʉ̈yaan wëtwia irig, —Señor, phiidʉbaad. Ya maach khöogpabahaba. Maar khaigpër athá ajierram anʉm. \p \v 26 Magbaawai ichdëu amag, —¿Khantheeta atcha jãphierr nʉma? ajim anaabá. Jãgan pãrau chan mʉ pãach dʉ̈i chitʉmjã khaugbata naab ajim anʉm, jãgcha jãphierraag. \p Magnaa phiidʉwia phũug meeurrau sĩunaa ĩchab chi phũasagjã meeurrau sĩubaawai, tag phũjã wëba, phũasdaujã baupa khaba, warre sĩi döjã meuu jöisijim anaabá. \v 27 Jesuu amach dakhĩir magbarm oowia dauderraa nʉmua amach wir aigpaita, —Keena, ¿khanim wounta jãg mʉg phũasaujã i ipierraanaa phũujã i ipierraata nʉma irua iekhaawai? anaajim aajem. \s1 Gadara durr dösãt dau eerpamieu baarjerr khʉʉn numí Jesuu monaautarr \r (Mr 5:1-20; Lc 8:26-39) \p \v 28 Mag wëtmaa awia, ya thoom igar Gadara durr paaukhabaimaawai, wounaan numí dösãt dau eerpamieu bar sĩsidʉm khʉʉnta ujã aarmua öbërdʉtkhachëwi, chi Jesús sim dakha bëejierram aajem. Mag sĩsidʉmʉn sĩi pabʉ̈ eem nem maach khoojem khʉʉnjöta sĩsid arr aawai mag am nʉm gar õor dichju akhʉr aajeejim anaabá. \v 29 Mag i dakha bëewi i thʉ̈rcha thʉ̈rthʉ̈rnaa irig, —Jesús, Ẽwandam Iewaa, ¿khantheeta pʉ maar dʉ̈i mʉgbaichëma? Mʉʉgwaiwe chan oob maar chig a chiram ajierram anʉm, mag chi dösãt bën wai narr khʉʉnau. \p \v 30 Maigmua warpcha khaba khũsnaan khapan phathau jʉr khö wënʉrrajim aajem. \v 31 Chi mepeenaujã makhʉʉn khũsnaan maig wënʉrrʉm khaphʉ narr aawai warag Jesuug chaigpanaa irig, —Pua maar jʉrkhʉyaagpam khai, idëu warag jãkhʉʉn khũsnaan eeta marag dubpibá ajierram anʉm. \p \v 32 Magbaawai Jesuu amag, —Magan jãkhʉʉn khũsnaan ee dubjurauma ajim anʉm. \p Magbaawai makhʉʉn mepeen makhʉʉn wounaan eemua öbërdʉtkhawi jũrr makhʉʉn khũsnaan eeta dubphöbaadëjim anaabá. Magbaawai sĩi pör lököomjö parhooba thʉrrdöog khaphig phöbaadëwi dö ee dʉrbagkha sĩi khũsnaan khapan khẽu khuurbʉ khëchjierram aajem. \p \v 33 Magbarm oowi, chi khũsnaan thʉa narr khʉʉn jãphierrwi, phöbörög khaphig phöbaadëwi, mag wounaan numí dösãt dau eerpamieu sĩsid arr mor eem mepeen öbërdʉtkhawia jũrr khũsnaan ee dubtarr thumaa phöbör eem khʉʉnag jaaumajierram aajem. \v 34 Magbaawai chi phöbör eem khʉʉn khapan ag bʉ̈rre chi Jesús aar wëtwi warag ichta maigmua jũrr deeum durrag mapi jaaujierram aajem. \c 9 \s1 Jesuu woun ãb khapá jʉser khitʉm monaautarr \r (Mr 2:1-12; Lc 5:17-26) \p \v 1 Mag õor mor eem mepeen jʉrkhʉʉiwi, deeu ich khapeen dʉ̈i jap ee pawi dʉrbabaadeeu, deeu thoom igar ich sĩerr phöbör ee sĩeimajim aajem, Capernaum phöbör ee. \v 2 Mag i barbaichëm khaug athaawai woun ãb sĩi khapá jʉser khitʉmta pa bʉʉrkham gaai i aig aibëejierram aajem. Mag ich aig aaunaan wai barbaichëm oowia, chi wounaan ö akhaar ãba iruata amach aaunaan monaaupʉ̈iju khaphʉ sĩerr aawai, chi khapá jʉser khitʉmʉgta, —Onee abá, pʉ pekau ya thum chugpaa sĩsimgui ajim anʉm. \p \v 3 Pari Jesuu mag iekhabarm ũrwia, Moiseeu ley phã pʉarr jawaag chi machnaanjã aig thʉnarr aawai, amach ödegpai, “Mʉg woun maachjöpai sĩewai mag iekhaju khaba simta ichta Ẽwandamjö mag iekha sim” a khĩirju naajim anaabá. \p \v 4 Mamʉ amau mag khĩirju nʉmjã Jesuu khaphʉ sĩerr aawai magbaawai amag magjim anʉm: \p —¿Khantheeta pãar jãg thãar khaigbata khĩirju sĩsid aajẽma? \v 5 ¿Wa mag pekau chugpaabarmjã dau daau ooba naawai pãrau khĩirjuawai chadcha phithurg chukhu thumaam khʉʉnau mag iekhaju aai nʉm a nʉwa? Chadcha thumaam khʉʉnau mag iekhaju aaima. Mamʉ mua irig “Phiidʉwi dʉrdʉr abá” akhiin, õrau amach daúacha ooju, i monaau sĩsi wa monaauba khãijã ich mag sĩsim. Magua pãrau cha mua jawaagpamjö chan abaju. \v 6 Mamʉ mʉch chi Emkhooi Iewaata chadcha Ẽwandamau juapá deetarrau mʉig eegar õor pekau chugpaagjã jua theeg chirʉm khap amkhĩir, pãrag oopikhimgui ajim anʉm. \p Magnaa chi khapá jʉser khitʉmʉgta, —Phiidʉbaad, maimua pʉch put juurwia pʉch diig petá ajim anʉm. \p \v 7 Jesuu ichig magbaa chadcha chi khapá jʉser khitarrau i ipierr nem moná phiidʉbaadëwi ich diig petajim anaabá. \v 8 Magbarm oowia aig narr khʉʉn dauderraa nʉisijim anʉm. Mag nʉm iekhau warag Ẽwandamagta, “Ʉ̈uhcha jãgbarm, Ẽwandam. Jãan pʉch jua theegauta mʉg wounag jãgpibarm” ajierram aajem. \s1 Jesuu Leví ich dʉ̈i ëeurrtarr \r (Mr 2:13-17; Lc 5:27-32) \p \v 9 Mag ãb khapá jʉser khitarr monaaupʉ̈iwi bëeuta, õrau gobiernoog dëbpaar phagaan bëejem mes gaai mʉ oo chirʉm oochëjim ich Jesuu, mag gobiernoog õrau dëbpaar paraa nʉm jëeu nʉm phidagta phidkha chirarr aawai. Maig mʉ oobaicheewaita ich Jesuu mʉ thʉ̈rcha thʉ̈rnaa, —Mateo, mʉ dʉ̈i marrau ajim. \p Magbaa chadcha mʉ i dʉ̈i mawia ich mag i bʉ̈ ogdʉba chirsijim. \p \v 10 Ag khur maach ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉn thum ãba ich Jesús dʉ̈i mʉ di aig thach khö naajim. Mag maar thach khö nʉm aig ĩchab õor khapan mʉ khapeen mʉ phidkhaajerrjö Romaam gobierno athee dëbpaar jëeujem khʉʉn dʉ̈i sĩi õor amach khaigba nʉm gaaimua agjö thʉ̈rphöo aajem khʉʉnpa bëewi maar aig ãbam mes gaai ohood aichëjim. \v 11 Mag oobaawai, Moiseeu phã pʉatarr wajapcha ʉʉrkhaajem khʉʉnjã aig narr aawai, jũrr mag maach chi Jesús dʉ̈icha wënʉrraajerr khʉʉnagta, —¿Jãga jãg pãar maestro sĩi dëbpaar jëeumien dʉ̈i pekau pöm sĩsidʉm khʉʉnpata ãba thach khö sĩ? a jëeujierram. \p \v 12 Pari amau mag jëeubaichëm ich Jesuujã ũr sĩerr aawai amag magjim: \p —Chi kha monakha nʉm khʉʉnau chan doctor igba aajem; mor masi nʉm khʉʉnauta doctor iigjem ajim amag. \p \v 13 Maimua magjim ĩchab: \p —Wajapha khĩirjunaa Ẽwandam iek phã sim gaaim mua jawaagpam khap abat. Chi phã sim iek gaai Ẽwandamau mag sim: “Muan pãragan sĩi nemchaainta khëchnaa mʉrʉg jëeu nʉʉ aju khãai, pãach khapeenta ʉ̈rcha dau aug khaug paraa apim khõsi chirʉm” a simgui ajim Jesuu. Maguata muajã am pekau pöm nʉmjã igba, am dʉ̈i thach khö chirʉmgui ajim. Mʉ chan bʉ̈ʉrjã pekau chukhu wajapha khithëem aajem khʉʉn jʉraanjã bëeba, mʉʉn õor pekau pöoma khithëem khʉʉn peerdʉ awaanta bëejimgui ajim, khĩirjug iiur aumkhĩir. Maguata mag õor pekau pöm nʉmjã igba, am dʉ̈i thach khö chirabahab ajim, amjã Ẽwandam dënkha awaag. \s1 ¿Khanthee thach khöba sʉrkhaju aai nʉ? \r (Mr 2:18-22; Lc 5:33-39) \p \v 14 Maimua ya öbër phöbaadëm ee, Juan chi õor pör choomie dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉn bëewia Jesuug jëeuchëjierram: \p —¿Jãgwi maar maimua fariseonaanjã agjö Ẽwandamag jëeu khëwaag ʉ̈iba sʉrkhaajemta, pʉ khapeenta sʉrkhaba aajemma? aichëjierram irig. \p \v 15 Magbaa Jesuu amag magjim: \p —¿Pãrau khĩirjuawai jua pʉr nʉm aig õor thʉ̈rkhʉʉitarr ökhĩirjuu thach khöba naaju aai nʉ chi jua pʉr sim woun am dʉ̈i sim aig? ajim amag. Magnaa ichdëupai, Ich agjöta nʉmgui ajim mʉ khapeenjã. Am ökhĩirjuu ajuun, mʉ am jaaijö am dʉ̈i chitʉm pʉr atham ed gayan chadau amach khĩrauta sʉrkhawia ĩchab am thachjã khöba nʉisip aju, gaai machgau. Mamʉ mʉʉgwaiwe chan am sʉrkhaju khaba nʉmgui ajim, agtha mʉ am dʉ̈i chiraawai. \p \v 16 ’Pãadë khĩirjubat. Pãran chadcha pãach jöoinau jaaujerrjö thach khöba sʉrkha nʉm. Mamʉ pãrau jãg mua iek iiur jaau chirʉmjã khõsinaa agjö warrgarm khĩirjug chi jöoijã agtha khõsi wënʉrrʉmʉn, magan mag khĩirjugan sĩi put iiur auwia jũrr khajũa jöoi gaai phẽekhabarmjöta sĩsimgui ajim. Ãbmua khãijã put iiur khajũa jöoi gaai phẽekhakhiin, mag put iiur i pächdʉbaadëmua chi kha sim ee thʉrrdʉbaadeeu, warag ich warr sĩerr khãaijã nem wäg sĩsijugui ajim amag. Magua chi mʉ iek ʉ̈kha simua chan mʉg iek iiur mua jaau chitʉmjã ʉ̈khanaa pöd amach jöoin ijã agjö ʉʉrkhaju khaba simgui ajim, chi Jesús garmua. \v 17 Mʉg mʉ iek ʉ̈kha nʉmʉn vino nemhëu iiur ee pʉajemjöta simgui ajim. Pãrau khaphʉ nʉm, vino õrr pöd nemhëu jöoi ya chi pʉajem ee pʉju khaba sim. Mag pʉkhiin, chi vino õrr achpabaadeewai, chi nemhëu jöoiraa sĩewai, ãwatba jẽgdʉbaadee, chi vinojã ãrbaadëm dʉ̈i chi nemhëujã ya tag serbiiba sĩsijugui ajim. Maguata vino õrran agjö nemhëu iiur eeta pʉajem; maagwai nemhëujã jẽgdʉba, chi vinojã ãrbamgui ajim, mag ichig jëeuchëtarr khʉʉnag. \s1 Jairo kha, maimua ʉʉi ãbmua Jesús khajũa gaaipai pʉrtarr \r (Mr 5:21-43; Lc 8:40-56) \p \v 18 Mag Jesús agtha Juan pör choomieu õor pʉ̈itarr dʉ̈i iyʉ̈ʉ dʉnʉm ee, maach meeun eem judío ãb chi pörkha sim bëewi sĩi i khĩirphee kanieu phõbkhabaichëjim. Mag phõbkhachëwi irig chaigpamamua, —Chaigpai mʉ khadam chugpajimgui ajim. Pari pua mʉ di aar manaa i gaai pʉrimakhiin, mua khaphʉ chirʉmgui ajim, pua deeu i iiu auju. \p \v 19 Magbaawai Jesús phiidʉwi petaawai maach chi khapeenjã i dʉ̈i wëtjim. \v 20-21 Pari mag wëtum ee, ʉʉi ãb phõmieu bar sim bëewi meraa ëugarmua i khajũa i gaai pʉrchëjim, ich ödegpai “Nau i khajũa gaai pʉrbarmuapai mʉ monaauju” a khĩirjuwia. Ich mag ʉʉi doce años mag phõmie dʉ̈i sĩejim, bʉ̈ʉrjã chugpaa khaugba. \v 22 Pari mag ich gaai pʉrbaichëmjã khaphʉ sĩerr aawai ich chi Jesuu irig ewag phʉʉrba oonaa, —Oob chigaa am; mua pʉch monaauju khaphʉ mʉ gaai pʉrchëtarr gaaimua, ʉ̈u pʉ monaauwi peerdʉjã peerdʉ ʉisibahab ajim chi ʉʉirag. \p Mag, chadcha Jesuu magbarm bʉ̈rre mag ʉʉi monaau sĩsijim. \p \v 23 Maimuan chad warag ërëubaadëwi, chi binaandam wai narr di aar barwi ooimaawai, ökhĩirjuu nʉm iekhau sĩi ʉ̈rrsirpa jẽb thʉnʉm dʉ̈i gaai machgau bĩep sereu thʉnʉmta ooimajim, amach i arr aawai. \v 24 Magbaawai amag, —¿Khantheeta jãg thʉnʉ́ma? Chaai meeba sĩita khãi sĩebahab ajim. Magnaa, Jöpcha dawag ërëubaadët ajim amag. \p Pari irua mag iekha sim ũrwia aig thʉnarr khʉʉnau warag i wau iekha naajim. \v 25 Maimua õor thum dawag öbeerkhapʉ̈iwia, chi binaandam aar dubwi, i juadam gaai pʉrbaimaawai warag dʉ̈i pʉr phiidʉbaadëjim. \v 26 Mag irua chaai phiriu autarran ich ag durr ee warpham magweta bĩi jöisijim. \s1 Dau khĩsu khithëe arr khʉʉn numí Jesuu dau monaautarr \p \v 27 Mag Jairo kha deeu iiu auwia petaau, dau khĩsu khithëem khʉʉnta numí i ẽudee ääag wëtjim. Mag ääakhamua, —Jesús, pʉʉta rey David khachitarr ag chaain ewagam khʉʉn Iewaa marau nʉ narr; maar apdurrum maar dau aug khaugbahur aajeejim, amach dau monaaupäain bëemkhĩir. \p \v 28 Pari Jesús warag ich jẽer sĩerr diig majim. Pari magʉmjã pʉaba i ẽudee wëtwi, ich aar bardʉtkhabaimaawaita, amag, —¿Pãrau khĩirjuawai mua chadcha pãar dau monaaupʉ̈iju chirʉ́? a jëeujim. \p Magbaawai amachdëu, —Ëera, marau khaphʉ nʉmgui ajierram, chadcha pua maar dau monaauju. \p \v 29 Magbaawai Jesuu am dau ëu aaithʉ aaithʉnaa, —Mua pãach dau monaaupʉ̈ijuuta pãachdëu khĩirju narr aawai chadcha pãar dau monaaupʉ̈ikhimgui ajim amag. \p \v 30 Mag chadcha irua magbarm bʉ̈rre amach numwe sĩi daujã wajappha aphöbaadëjim. Maimua Jesuu amag bʉ̈ʉrjã bithurgam khʉʉnag jaaupibajim mag amach dau monaaubarm. \v 31 Pari magtarrta, sĩi aigmua öbër phöbaadëwi ich mag durr eepain amach wënʉrrʉmpierr jaaumajierram anaabá, jãga Jesuu am dau monaaujĩ. \s1 Woun ãb pöd iekhaba khitarrta Jesuu iekhapitarr \p \v 32 Mag dau khĩsu khithëe arr khʉʉn Jesús aig naawi daau paaukhabaadëm ee, jũrr woun ãb pöd iekhaba khitʉmta i aig aibëejierram. Ma pör bënmie paraa sĩejim, dösãt bën. \v 33 Mag ich aig waipierrwai mag bënjã Jesuu jẽu werbajim. Magbaa mag meu meraa sĩerrta nem meu öphërg ich mʉg iekha sĩsijim. Magbarm oowi õor dauderraa nʉm iekhau, “Keena, mʉig Israel durr chan maach ee ag na maadëu mʉg ooba aajerr ĩsta chadcha maadëu mʉg oo nʉmwai” aajeejim jũrram khʉʉnau. \p \v 34 Pari bithurgam khʉʉnau sĩi mag durrum ee, jũrr fariseonaanau warag am ichaaur, “Jã sĩi dösãtnaan pör dʉ̈i khapeerkha sĩewaita ag juapaauta irua jãg õor mor eem mepeenjã dau daau jʉrkhʉʉi sĩebahab” aajeejim. \s1 Ẽwandam iin jaauju pöoma thʉnʉm; mamʉ chi jaauju khʉʉnta chukhum \p \v 35 Jesús phöbörpierr nʉrrʉmua didam khapan khaba khëkhëdʉm eem magwe phʉʉrdʉ nʉrraajeejim. Mag nʉrrʉmua Ẽwandam iek jaaujem deg dubwi maach peerdʉajem iek jaaumamua, “Ẽwandamta maach thumaam khʉʉn Pörkhaimʉʉ sim; magua irigta idëu pãach thãar ajaug paapibat” a jaaujeejim. Mag nʉm dʉ̈i ĩchab õor khamor machagjã khĩirpierr monaaumaajeejim, kha mamachdögpa. \v 36 Mag nʉrrʉmua sĩi õor pöoma oveja chaaindamta chi thʉajã chukhu sĩi dau aphʉʉ parhoob aaidʉ thʉnʉmjö oobaawai, am dau aug khaugwi, \v 37 maar ich khapeenagta, —Chadcha Ẽwandam i jaau nʉmʉn, arrozdö pöm phur wëjömjöta phidag pöoma simgui ajim. Mag simta chi jaau wënʉrraju khʉʉn chan khapan khabata durrum. \v 38 Magua muan pãragan Ẽwandamag jëeubat a chirʉmgui ajim, warag ich i jaauju khʉʉn khapan jöphëecha ich i jawaan pʉ̈imkhĩir. \c 10 \s1 Jesuu ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrramkhĩir doce jʉr autarr \r (Mr 3:13-19; Lc 6:12-16) \p \v 1 Biek ãb Jesuu maach ich khapeen doce ich dʉ̈icha ogdʉba wënʉrraju khʉʉn ich aig thʉ̈rkha auwi maachta mepeen khãaijã jua theeg ʉ̈rcha apijim, bën õor mor ee sĩsidʉmjã maach jua jʉmpiba jʉr wërpnaa, aaunaanjã amach khamor machagpierr monaaunaa, sĩi pa mamachdögjã monaaumamkhĩir. \p \v 2 Mag maach ich iek jaaumkhĩir ichdëucha doce jʉr autarr khʉʉn mʉkhʉʉn ajim: \q1 Simón, (ichpai Pedro a thʉ̈ʉrjem); \q1 Andrés, chi Simón eeum; \q1 Santiago, jöoi Zebedeo iewaa, (ichpai ĩchab Jacobo aajem); \q1 Juan, agjö jöoi Zebedeo iewaa, Santiago eeum; \q1 \v 3 Felipe, \q1 Bartolomé, \q1 Tomás, \q1 Mateo, gobierno dëbpaar jëeumie arr, (ajapcharan mʉchma, mʉchpai ĩchab Leví aajem); \q1 Santiago, jöoi Alfeo iewaa, (ichpai ĩchab Jacobo aajem); \q1 Tadeo, ichpai ĩchab Lebeo a thʉ̈ʉrjem; \q1 \v 4 Simón, celotenaan ee sĩerr; maimua \q1 Judas Iscariote. \m Maagwai maadëu khaphʉ chirarr akhiin, iin mag Judas Iscarioteeuta thethem khʉʉnag Jesús pʉr deeju ajima, i thõomkhĩir. \s1 Mag doce ichdëu jʉr auwi pʉ̈itarr khʉʉn \r (Mr 6:7-13; Lc 9:1-6) \p \v 5 Makhʉʉn doce ich Jesuucha jʉr autarr khʉʉnta ichdëucha pʉ̈ijim. Pari mag maar pʉ̈yaagpamua marag, judionaan khabam khʉʉn ee chan wëtpiba, ni Samaria durram phöbör eejã wëtpiba jaaujim. \p \v 6 —Magju khãai maach judionaan ee Ẽwandam iek ʉ̈khabagau oveja pap chukhu okhoo wënʉrrʉmjö thʉnʉm khʉʉn eeta ërëubaadët ajim. \v 7 Mag wënʉrrʉmua amag, “Ẽwandamta thumaam khʉʉn Pörkhaimʉʉ sim; pãar peerdʉju khai, irigta ʉdʉraa pãach Pörkhapibat” a jaaupetat ajim marag. \v 8 Magnaa aaunaanjã monaaunaa, kokobé bënëu sĩsidʉmjã monaaunaa, õor chi meemjã deeu phiriu aunaa, õor mor eem bënjã jẽu wërppetat. Pãrag magamkhĩir mua mʉch juapá sĩi parta dee chirʉm aawai pãachdëu õor dʉ̈i mag nʉm paarjã oob jëeumiet ajim marag. \p \v 9 Mag jajawagmamua, ’Oob agʉmua nem përkhoog awi phatkhon khãijã arrmiet. \v 10 Ni khʉd jãrr thach khoogjã oob phiejãb arrmiet ajim. Khajũajã pãach mor gaaim appai arrwi zapatjã pãachdëu jũa nʉm appaita athaadët. Bordonjã chukhu ich jãg ërëubaadët ajim. Mua pãrag mag chirʉmʉn, pãachdëu am dʉ̈i wajapha nʉm khʉʉn õraupai agjö pãrau nem igbarmjã khap naaju aawaita bʉ̈ʉrjã nem arrpiba chirʉmgui ajim. \v 11 Phöbör ee pãach dubimaawai, wa sĩi didam khapan khabam aig khãijã pãach barimaawai, khap aag nacha jëeu oobat, khai di aigta pãach jẽerimaju aai nʉ a khap aag. Mag pãach jẽerbaimam degpai naawia ërëubaadët a jaaumajim, sĩi parhoob dipierr khãi wënʉrraba. \v 12 Mag pãach jẽerimaju di aig barimaawaijã wajapha saludaabat ajim chi di khʉʉn dʉ̈i. \v 13 Chadcha amau mag pãar amach aig jẽerpimʉn, pãach Ẽwandam dʉ̈i khõinaa wënʉrrʉmjö amachjã i dʉ̈i khõinaa naaju. Magbam chan amachta warag Ẽwandam dʉ̈i khõinaa ajujã khaugba nʉisiju. \v 14 Maagwai pãach amach aig barpiba ni sĩi pãach iekpaijã ũrmapha abaawai mag di aigmua wa mag phöbör eemua khãijã ërëubaadët ajim. Mamʉ mag wëtaagpamuajã warre amach dakhĩirwe pãach bʉ̈ gaaim jẽb ʉʉrphë ʉʉrphënaa amag, “Pãachdëu jãg ũrba abarm gaaimua Ẽwandam dʉ̈ita khĩir khap abat” a iekhawia ërëubaadët ajim. \v 15 Mʉ cha iekha chirʉm iekhau, mag amau pãar igba, ni pãar iekjã ũrmapha abarm jũrran warrgar Ẽwandamau Sodomapien dʉ̈i maimua Gomorrapien dʉ̈i atarr khãaijã am gaai athuuchata burrju a jaaumajim ich Jesuu maachigcha. \s1 Mag ichdëu pʉ̈itarr khʉʉn phithurg wauju jaautarr \p \v 16 Mag maar pʉ̈yaagpamua ĩchab marag magjim: ’Mua chadcha pãar pʉ̈i chirʉm, pari mʉ iek ũrbat ajim: Pãran sĩi oveja chaaindam khum nem thʉnʉm ee pʉakhʉʉibapʉ̈imjöta abarm, õor khaibagkham eeta wënʉrraju aawai. Magua, mʉch imeerba muan pãragan, khĩirjug khaug ichkhumjöta abat a chirʉm. Mag naab mamʉ ĩchab khĩir machag chukhu duburdamjö abat ajim. \v 17 Khĩir khaphʉ wënʉrrathʉ̈. Pãran õrau pʉr arrwi Ẽwandam iek jaaujem degam chi thethemnaanag deebaimap aju. Magbaa amau pãar wʉjã wʉmaju. \v 18 Mʉ gaaimua pãar khaibag waumkhĩir, õrau pãar gobernadornaan aarjã arrnaa reinaan aarjã aharr aju. Pari mag chi thethemnaan aar pãach arrwai, ʉ̈u pãrau amag ũrmkhĩir mʉ jaaunaa sĩi judionaan khabam khʉʉnagjã mʉ jaaujurau. \v 19 Pari mag chi thethemnaanag pãach pʉr deewaijã oob pãach kõit pãachdëupai iekhaju khĩirjuwia ag nawe, “¿Mʉ khan ata iekhajuwa?” a khĩirjumiet ajim, ya pãar iekhaagpaawai ich Ẽwandamauta ichdëu khap pãrag iekhapiju aawai. \v 20 Mua pãrag mag chirʉmʉn, pãar Aai ʉ̈gthar sim ag Akharauta pãrag iekhamkhĩir khĩirjug deeju aawaita mag chirʉmgui ajim. \p \v 21 ’Mag jaran wir aig khod ãbam khʉʉnjã chi ʉ̈khaba sim garmua ʉ̈u mʉ iek ʉ̈kha khërʉm thethemnaanag jaaupʉ̈imajugui ajim, ich khodpai wir aig thõomkhĩir. Amach dënnaanjã agjö mʉ gaaimua thõomkhĩir thethemnaanag jaaupʉ̈imaawai chi dënnaanaujã ich agjö aju amach chaain dʉ̈i wir aig. \v 22 Mʉ gaaimua thumaam khʉʉnau pãar oomappha aju, pari õrau pãach dʉ̈i mag nʉmjã magʉm iek igba warag Ẽwandam dʉ̈ita ubʉnaa ich gaai magʉm dichpi athamʉn, ʉ̈u peerdʉwi ʉ̈gtharcha öbërjugui ajim. \v 23 Pãach nʉm phöbör ee pãach thet pʉrbaichee jũrr deeum phöbörög ërëupetat. Mag wënʉrrʉmua mʉg Israel durr phöbör khapan nʉnʉidʉm ee dʉrju jʉr wënʉrrawiajã, pãrau phöbör thum phʉʉrpʉ̈iju nawe mʉch chi Emkhooi Iewaa deeu pãar ee chiraichëjugui ajim, magbarm aigmua Ẽwandamta õor thãar ee chi Pörkhaju aai sim khap apieg. \p \v 24 ’Mag pãach dau aphʉʉ aju anʉm ũurwaijã oob jʉ̈gderraa amiet ajim. Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim, eeu nem khaug simua chan ich maestro khãai atcha nem khaug khaba, ni sĩi chikham chogkha simjã ich patrón khãai ʉ̈rpai khaba sĩejem. \v 25 Magua, ãb khãijã chadcha ich maestroou jaau simjöta nʉrrʉm khai, magan chi maestro dʉ̈i aajemjö aju i dʉ̈ijã. Jãga chi patrón jöoi dau ãaukha nʉm ee chi chognaanta daupii abarju. Maguama, mʉch pãar Pörkha chirʉmʉg õrau mʉʉn mepeen pör Beelzebú dʉ̈ita chirʉm a iekhaajeewai pãrag chará amau athuucha khaigba iekhajugui a jaaumajim maachigcha. \s1 Khaita ökhö aju aai nʉ \r (Lc 12:2-7) \p \v 26 ’Mʉg jẽb gaai maach wounaan ãba thʉnʉm khʉʉn oob ögkhamiet, pãach thõoju khĩirjuwia. Amaun mʉig eegar amachdëu pãar dʉ̈i mag khaigbanaa parhooba khãijã iekhabarmjã sĩi ich mag khĩir okhoojupii aju. Mamʉ magtarr iekhan mʉg atag paawai Ẽwandamau deeu eeupemjö ëudʉ auwia thumaam khʉʉnag ũrpijugui ajim. \v 27 Mag pãar dau aphʉʉ ajujã chadcha ĩs mua meraamjöta jaau chirʉm, maach appai. Mamʉ pãach peerdʉajem iek pãachig jaaujem chan ikhʉa jaauba, thetta jaaupetat ajim, thumaam khʉʉnag ũrmkhĩir, mag chi ũr nʉm khʉʉnau pãach dʉ̈i khaigba ajujã khĩirjuba. \v 28 Amau pãar chi ʉ̈rʉmʉn chadcha thõoju awiajã thõoju; pari pãar akhaar chan pöd thõo aubam. Magʉm khʉʉn oob ögkhamiet ajim. Magarrau ögkhaju awiajã pãach chi ʉ̈rʉmjã thõowia pãach akhaarjã khĩmie durr ich mag sĩerramkhĩir barpʉ̈yaagjã jua theeg simʉn chadau, chadcha ökhö abat ajim, Ẽwandam igwi. \p \v 29 ’Pãrau khaphʉ nʉm, nemchaaindam par erraam gaai për aaujem. Pari mag baleebamjö khithëe ab mamʉ, maach Aai ʉ̈gthar chiraajemua thõpibam aig chan ãbjã thõba aajemgui ajim. \v 30 Magʉm pãar chará nemchaain khãaijã ʉ̈rcha balee naawai pãarta irua wajapcha thʉa wai sĩejem. Ichdëun pãar pörbʉ̈ khapanagjã khapphʉ wai sĩejem. \v 31 Magua, oob atcha pãach khĩirjumiet; pãarta nemchaain khãaijã ʉ̈rcha balee naabahab ajim. \s1 Meerba Jesús dën amʉn ichdëujã amjã i dënëu aju \r (Lc 12:8-9) \p \v 32 ’Ãb khãijã mʉ igar sĩewai õor dakhĩirjã meerba mʉ iek ʉ̈khaajem a jaau sim wounan, muajã ĩchab mʉch Aai ʉ̈gthar sim dakhĩir, “Jãan chadcha mʉ garmʉu” ajugui ajim. \v 33 Mamʉ jũrr ãbmua khãijã õor dakhĩir mʉ igwi “Mʉ chan i igarm khabam” a sim wounan, muajã ĩchab mʉch Aai ʉ̈gthar sim dakhĩir, “Jã chan mʉ dën khabam, mua i khaugba chitʉm” a iekhaju ajim. \s1 Chi chaairaujã ich dënnaan igar khaba aju jaautarr \r (Lc 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 ’Oob pãrau, mʉʉn sĩi mʉg durr gaai õor khõinaa bibigagjã chukhu apiegta bëejim amiet. Mʉ chan pãar khõinaa apieg khaba, warag iek phithurg apiegjöta bëejimgui ajim ich Jesuu. \v 35 Mʉ mʉig mʉg durr gaai bëetarran, mʉch iek gaaimua chaain chi emkhooinjã amach aai dʉ̈i khaigba, chi ʉʉinaujã amach ãd dʉ̈i khaigba maimua chi ãignaanjã amach phaauhũan dʉ̈i khaigba jũrr chikham ichaaur aadëphʉm gaaimua iek phithurg apiegta bëejimgui ajim. \v 36 Wajapcharan deeum khʉʉnjã khaba, dich wir aiguim khʉʉnpaita kha ukhur thʉnaajugui ajim, iwiir ãbmua mʉ iek ʉ̈khamapha aadëphʉm gaaimua. \p \v 37 ’Ãbmua khãijã ʉ̈rcha ich aaita mʉ khãai khõsi wa ich ãd khãijã mʉ khãaijã ʉ̈rcha khõsi sim chan magan mag woun chan mʉ dën aju khaba simgui ajim. Wa magba mʉʉta ʉ̈rcha khõsi aju khãai, ich iewaa wa ich kha khãijã ʉ̈rcha khõsi wai sim wounjã mʉ dën aju khaba simgui ajim ĩchab. \v 38 Chi mʉ dʉ̈i nʉrram khõsi simuan warre ich phithurg au nʉrrajujã khaphʉ aju aai sim, mʉ gaaimua chikhamnau ich thõoju khaphʉ awiajã ich mag mʉ bʉ̈ ogdʉba nʉrraju aawai. Mag ãwatbaju chan parta idëu khõs mʉ dʉ̈i sim a iekhajugui ajim. \v 39 Ar mʉ gaaimua bʉ̈ʉrjã phithurg aumapha sim chan meem edjã ʉ̈gthar öbërbam. Mamʉ ar mua nem jaau chirʉm waum khõchgau wa mʉ gaaimua khãijã dau aphʉʉ abarmʉn chadau ʉ̈gtharcha öbërjugui a jaaujim maachigcha. \s1 Regalo deeju \r (Mr 9:41) \p \v 40 Mag iekhakhagmamua marag, ’Pãar mʉ iek jaau wënʉrrʉm aig, õrau ʉ̈uta pãar amach aig baarpinaa pãar iek ũr nʉmʉn magan mʉpata ĩchab ʉdʉʉr amach aig barpi nʉmgui ajim, muata pãar pʉ̈i chiraawai. Mag amau mʉjã amach aig barpi nʉm aig, ich chi mʉ pʉ̈itarr Jöoipata barpi nʉmgui ajim, mʉchjã ichdëuta pʉ̈itarr aawai. \v 41 Ẽwandamau ich iek jaaumkhĩir jʉr auwi pʉ̈itarrta ʉ̈u amach aig au nʉm khʉʉn dʉ̈in, mag ichdëu pʉ̈i sim dʉ̈i ajapha abarmjö aju am dʉ̈ijã; maimua sĩi woun wajapham khãijã agjö amach aig aumʉn, i dʉ̈i ajapha arrjö ajugui ajim ĩchab am dʉ̈ijã. \v 42 Maimua ãbmua khãijã mʉg mʉ iek ʉ̈khawi mʉ iek jaau durrum khʉʉn amach aig barimaawai nemdam bʉ̈rʉʉm khãijã deem khõsi deemʉn, magtarr paar agjö ĩchab Ẽwandamau irig nem wajapham deeb khaba deejugui a jaaumajim. \c 11 \s1 Juan chi õor pör choomieu ich khapeen pʉ̈itarr \r (Lc 7:18-35) \p \v 1 Mag maach doce ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnag mag nem jaaudubwi, wëtpi jaaubaawai, maar wëtjim. Magbaawai jũrr ich deeum phöbör nʉnʉidʉmʉg petajim, ich ag durr eepai, mamaam khʉʉnagjã agjö maach peerdʉajem iek jawaag. \p \v 2 Ich maagwai Juanau cárcel deg simua Cristoou nem wau nʉrrʉm ũr sĩejim aajem. Magbaawai ich khapeen eem ãaur khʉʉn ich aig thʉ̈rkha auwi chi Jesús aar pʉ̈ijim aajem, \v 3 i aar mawi, iita chadcha ich Ẽwandam i jaaumienau jaauwai Ẽwandamau pʉ̈iju jaaujerrá wa ar khabam khai ich jãg nʉag a khap jëeumkhĩir. \v 4 Mag bëewi, chadcha ichig jëeubaicheewai, ich Jesuu amag, —Ërëubaadëwi Juanag jaaubaimat ajim anʉm, pãach jʉ̈gʉucha ũrnaa pãach daúacha mʉg oobarm. \v 5 Irig, “Dau khaugba khëkhëd arr khʉʉn dau wajapha thʉnʉm” abat. “Bʉ̈ wëdʉ wëdʉ sĩsid arr khʉʉnjã ya wajapha nʉrrjëem. Kach khĩsu sĩsid arr khʉʉnjã wajapha ũr sĩsidʉm. Chi meem arr khʉʉnjã deeu iiu nʉrrjëem, maimua aphʉʉm khʉʉnagjã ĩchab õor peerdʉajem iek jaau chirʉm” a jaaubaimat ajim. \v 6 Magnaa ĩchab irig, “Chi mʉ iek ʉ̈khawi ogdʉba mʉ gaai ʉ̈kha chirʉm wounan onee ich mag chitaju a jaaubaimat” ajim anʉm, mag ichig jëeuwimarr khʉʉnag. \p \v 7 Mag chi Juan khapeen ich aig naawi deeu ërëubaadeewai, ich aig narr khʉʉnagta Juan igwi iekhamamua amag magjim anʉm: \p —Pãrau Jordán igaau woun Ẽwandam i jaau nʉrrʉm oon weetwai, ¿sĩi woun iek theeg chukhu phũu choomaar sõsõii jũurba ahau aajemjökhamta oon wëtjierrá? Magʉm woun khabajim. \v 8 Magan, ¿khanim wounta oon wëtjĩma? ajim anʉm amag. ¿Woun khajũa wajapha jũa simta oojupii awi oon wëtjierrá? Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, khajũa wajapha jũajem khʉʉnan sĩi phöbör ee di ooimʉm eeta naajem, reinaan dʉ̈i ãba. \v 9 Mamʉ pãrau magjömta ooimabajierram. Pãrau ooimatarran woun ãb Ẽwandam i jaau nʉrrʉm ajim. Mamʉ pãadë ũrbat: Juan chan warrgar Ẽwandam i jaaujerr khʉʉnjöpai khaba, am khãaijã ʉ̈rpaita simgui ajim anaabá. \v 10 I igwia Ẽwandamau ich i jaaumienag warrgarwe ich iek phãpitarr gaai jaauwai, \q1 Jãata irua mʉ na pʉ̈iju ajim, ichdëuta mʉ na mʉ maju ee õrag jaau peetwai thumaam khʉʉnau mʉ iek ũrm khõsi sĩi mʉ nʉ naamkhĩir. \rq (Mal. 3:1)\rq* \p \v 11 ’Magua, mua pãrag mʉch imeerba jaau chirʉmgui ajim anʉm ich Jesuu: Warrgar Ẽwandam i jaaujerr khʉʉn eejã Juan chi õor pör choomie khãai ʉ̈rʉʉcharam chan ãbjã chukhu ajim. Mamʉ chi mʉ iek ũrwia, mua nem waubarmjã khaphʉnaa, Ẽwandamta ich thãar ee au sim wounan chadau, maadëu nem igba khitawiajã, Juan khãyau khapcha ajugui ajim anʉm, jãga Ẽwandam ichdëu õor peerdʉ atham thãar ee sĩeicheejẽ. \p \v 12 Mag jaaumamua, ’Pãrag jaaukhimgui ajim anʉm: Juan sĩsierr aigmua ĩs ewagjã chadcha õor pöm Ẽwandamagta amach thãar ajaug paapinaa amach Pörkha aum khõchkha thʉnʉm. Pari amau mag ẽkha durrum dʉ̈i ĩchab chi thethem khʉʉnau jũrr khajapham nemjö mag Ẽwandam amach Pörkha auju iekta warre chugpaapʉ̈iju ẽkhaajem. \v 13 Warrgar Ẽwandam i jaaujerr khʉʉnau jaaujerr iek dʉ̈i Moiseeu ley phã pʉatarran, sĩi Juan bëe nʉm ora Ẽwandamauta mag õor thãar ajaug paanaa am Pörkhaan bëeju khap jawaag ajim. Magtarr aawai Juan bëewi jaauchëtarran mag warrgarwe mʉ igwi amau jaaujerrjö aadëm ajim. \v 14 Maagwai mag i iek ʉ̈kham khõsi nʉm khʉʉnau khaphʉ ajugui ajim anʉm, Juanan warrgarm profeta Elías aajerr bëeju jaaujerr kõit pʉ̈iwiata jãg nʉrrajim. \p \v 15 Magnaa ich Jesuupai, ’Keena, jʉ̈g ʉ̈rʉʉnaa cha mua jaau chirʉm wajapha ũrbat ajim anʉm. \p \v 16 Mag iekhakhagmamua, maach Pör Jesuu aig narr khʉʉnag, ’Mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm, pãar jãga nʉm abarí. Magnaa, Pãar ar Juan isegwi mʉjã iseg nʉm khʉʉnan, chaain jemkha nʉmua amach khapeen dʉ̈i khĩir auphöbaadëmjöta nʉmgui ajim anʉm. Warm khʉʉn garmua, “Maar dʉ̈i karris sir nʉm gaai onee jemkhabahut” aawaijã jemkhamapha nʉm. \v 17 Maimua jũrr, “Magan sĩi ökhĩirjuu õor mee wai nʉm aiguimjö ohood abat” aawaijã magjã khõchkhaba nʉmgui ajim anʉm. Paarjã magta naawai, ¿khani khõsi nʉmma? ajim anʉm. \v 18 Pãar ee Juan chi õor pör choomie nʉrraajeewai irua Ẽwandamag jëwaag sʉrkhaajeejim, ajap thach khöba. Magʉm vino chará bʉ̈ʉrjã döbajim. Mamʉ mag oowi pãrau, “Jãan mepeer dʉ̈i khapeerkha sĩewaita sĩi ich jãg aai thach khöba nʉrraajem” a iekhaajem pãrau. \v 19 Mamʉ ĩs mʉch chi Emkhooi Iewaa chaar bëewi, pãach dʉ̈i parhooba thachdamjã khönaa vinodampa dö khitaawai, jũrr magjã khõchkhaba warag pãrau mʉ ëugar, thach bipöm khönaa vino pigjã chitʉm aajem. Magnaa gobierno dëbpaar jëeu nʉmua õor khũguurjem khʉʉn dʉ̈ijã khapeerkhanaa pekau pöm sĩsidʉm khʉʉn dʉ̈ipa khapeerkha chitʉm a iekhaajerramgui ajim anʉm, mʉjã iseg nʉm iekhau. Pari ar chi Ẽwandamau khĩirjug deetarraucha khĩirju nʉm khʉʉnau chan magba, amau chadcha khaphʉ nʉm, chijã khʉʉnta ich Ẽwandamaucha pʉ̈itarr khʉʉn agá a iekhamajim aajem. \s1 Jesuu ich nʉrraajerr phöbör igwia iekhatarr \r (Lc 10:13-15) \p \v 20 Jesuu oowai irua ʉ̈rcha ag na õrau nem ooba aajem nem waumatarr phöbör eem khʉʉnauta bʉ̈ʉrjã Ẽwandam igba ni i iekjã ʉ̈khaba naajim anaabá. Magbaawai khĩesir iekhamamua makhʉʉn phöbör eem khʉʉn igwiata magjim anʉm: \p \v 21 —¡Ë, apdurr, Corazinpien! ¡Ë, apdurr, Betsaidapienjã agjö, Ẽwandamau am i agkham ed! Am ee nem ooba aajem nem wau nʉmua Ẽwandamau ich juapá oopitarr Tiro phöbör eeta wa Sidón phöbör ee khãijã wautarr amuan, nawe amau amach khĩirjug khaigbam isegwi sʉrkhakhamgui ajim anʉm. Magtarr amuan amau theerju theerwia, ʉ̈r jupnaa, putiu pör börrnaa, khoopa nʉm khʉʉn sʉrkhaajemjö sʉrkhakham. Mag nʉmua amau amach mor ãsie ewag khĩirjuwia Ẽwandamag jëeukham, amach khaibag chugpamkhĩir. \v 22 Pari cha mʉ iekha chirʉm iekhau Ẽwandamau mʉg durr i agkham ed Corazinpienta Betsaidapien dʉ̈i irua am gaai masiicha waupʉ̈ijugui ajim anʉm, Tiropien dʉ̈i Sidonpien khãaijã, amachdëu ũrtarrta ʉ̈khaba arr gaaimua. \v 23 Maagwai Capernaumpien igwiajã, ¿khan abarju? ajim anʉm. Magnaa ichdëupai, ¡Ë! Amaun amach thö nʉmgui ajim anʉm, amachta chi wäjäaun awia. Amaun ʉ̈gthar paaukhabaimaajã amachta chi pörnaan khajupii nʉm. Mamʉ jãkhʉʉn chan Ẽwandamau ich aar öbeerpiba, khĩmie durrta warag barkhʉʉipʉ̈ijugui iekhamajim aajem. Sodoma phöbör eeta jãg pãar ee õrau ooba aajem nem waumatarr wautarr amuan, jãg phöbör agtha sĩerrakham, Ẽwandam iek ʉ̈khatarr gaaimua. \v 24 Pari mʉ cha iekha chirʉm iekhau Ẽwandamau mʉg durr i agkham ed gaai, pãar gaaita Ẽwandamau athuucha mas deejugui ajim anʉm, Sodomapien khãaijã. \s1 Jesuu, “Mʉ iekta ʉ̈khabat, mua pãar khĩir meeupiju” a iekhatarr \r (Lc 10:21-22) \p \v 25 Ich mag jaar ĩchab ich Jesuu ich Ayag jëeumamua, —Tata, mua pʉrʉg ʉ̈u ajim a chirʉmgui ajim anʉm, pʉchta ʉ̈gtharm magwe nem thum mʉg wëjöm Pör aawai. Mʉ onee chirʉmgui ajim anʉm, õor amach khĩirjug khaug thöwia, nem thum khaphʉm khaphʉm aajem khʉʉnaujã amach peerdʉju iek khaugba arrta, jũrr pua khĩirjugdam meraa chaainjö khithëem khʉʉnagta ʉ̈u khaugpibaawai. \v 26 Chadcha puata nem wajapha waaujem Tata, pʉchdëu juau am dʉ̈i magju atarr aawai ajim aajem mag jëeumamua. \p \v 27 Mag ich Ayag ʉ̈u ajim awia jũrr aig narr khʉʉnagta, ’Nem thum mʉg thʉnʉmʉn mʉ Ayau mʉrʉgta deejimgui ajim anʉm. Mamʉ ãbmuajã khaugba sim, khai agá i Iewaa. Ãba ich mʉ Ayaupaita khaphʉ sim, chadcha mʉ i Chaairau. Mʉg nʉm aig ãbmuajã khaugba sim, khai agá mʉ Aai. Ãba mʉch chi Chaairaupaita mʉch Aai khaphʉ chitʉm. Bigaaum khʉʉnau khaphʉ aju awiajã, mʉchdëu amag jaaubarm khʉʉnaupaita ĩchab khaphʉ aju aai nʉmgui ajim anʉm. \v 28 Magua, muan pãragan, chadcha mʉ Aai khap am khõsi nʉm khai, mʉ iekta ʉ̈khabat a chirʉmgui ajim anʉm. Pãach pekau pömag khaphʉnaa ökhĩirjugau gaai machaaga nʉm khʉʉn, mʉʉta pãrau pãach thãar ee aumʉn, muata pãar ökhĩirjug meeupijugui ajim anʉm. \v 29 Idëu mʉrʉgta ʉdʉraa pãachig nem jaaupibat; muan ökhar ithũuta jaaumaajem. Pãrau mua jaau chirʉm ipierraata amʉn, ʉ̈u pãar khĩir meeu nʉisiju. \v 30 Mua nem jaau chirʉm chan atcha phithurg aawai pãrau pödbajöjöom khabam. Muan nem thum pãachdëu pödju ayaam nemta jaaujemgui a jaaumajim aajem. \c 12 \s1 Jesús khapeenau jua ʉ̈ʉijem ed trigo phierrtarr \r (Mr 2:23-28; Lc 6:1-5) \p \v 1 Ich mag jaar biek ãb jua ʉ̈i nʉm edcha maach i dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉn thum i iek jaauthurwia deeu i dʉ̈i narr aawai, ich Jesuu trigo phur wëjöm ee maar phë wai dichjim. Magbaawai maar ee ãaur khʉʉnau chi bich thʉrrëunaa, jua eepai sigthʉnaa khö wënʉrrajim. \v 2 Maig ĩchab fariseonaanjã dʉ̈i narr aawai mag oowi ich Jesuugta, —Pʉdë oobá, jua ʉ̈i nʉm ed aawai bʉ̈ʉrjã phidkhaju khaba nʉmta, pʉ khapeenau jãg trigo phierrnaa khö wënʉrrʉm. ¿Pua chan khaugba ab, jãgpai phierr nʉmjã nem pöm eeu nʉm dʉ̈i ãba sim? ajierram irig. \p \v 3 Magbaawaita jũrr Jesuu amag, —Mamʉ ¿khani mʉ khapeenau khaigba abar? ajim. ¿Magan pãrau chan Ẽwandam iek phã sim gaai thʉ̈ʉrwai ooba aajeeb, Daviiu ich dʉ̈i wënʉrrarr khʉʉn dʉ̈imua amach jãsöo phöbaadeewai Ẽwandam atheem pan khötarr? \v 4 Mag pan parhoobam khʉʉnau khöju khaba, ãba phadnaanaupaita khöju aai naajim. Mamʉ pãrau khaphʉ nʉm, jãga irua Ẽwandamag jëeujem deg dubwi Ẽwandam atheem pan nasãd gaai phë sĩerr auwi khöjĩ. Mamʉ mag khötarr paarjã Ẽwandamau i chig abajim. \v 5 ¿Wa pãrau Moiseeu ley phã pʉatarr gaai thʉ̈ʉrwai ooba aajẽwa? Jua ʉ̈ʉijem ed awiajã phadnaan Aai i jëeujem deg phidkhaawai pekau khabam a sim. \v 6 Mag Aai i jëeujem deg phidkhaju aai sim khai, ¿jãgwi mʉ mag Aai i jëeujem di khãaijã ich Jöoiraucha pʉ̈itarrauta sabarhed awi mʉch khapeenag trigo phierr khöpi jaauju khaba chirʉ́? \v 7 Wajapcharan jãg Ẽwandam iek phã sim gaai jaau sim pãrau khaugbata naabahab, Ẽwandamau ich iek gaai “Nemchaain thõonaa mʉrʉg jëeuwai ʉ̈u sĩeb mamʉ, muan pãach khapeenta ʉ̈rcha dau aug khaug paraa apim khõsi chirʉm” a sim. Pãrau irua mag sim wajapha khaphʉ naakhiin, jãg õor iekkhõr chukhum khʉʉndampa pãrau khaigba nʉm a jaaubajugui ajim. \p \v 8 Maimua am jʉ̈gdaar mag iekhapʉ̈iwia deeu ichdëupai, ’Mʉʉn Ẽwandam Iewaa Emkhooirau. Muata thumaam khʉʉnag khan nemta wauju aai nʉ wa wauju khaba nʉ a jaauju aai chirʉmgui ajim, jua ʉ̈ʉijem ed awiajã. \s1 Woun ãb jua jʉser khitarr Jesuu monaaupʉ̈itarr \r (Mr 3:1-6; Lc 6:6-11) \p \v 9 Mag trigodö ee fariseonaan dʉ̈i ijẽjẽb sĩewi petaau, aigmua dakha maach meeun Ẽwandam iek jaaujem di sĩerr ee dubimajim. \v 10 Mag Aai i jaaujem deg woun ãb jua jʉser khitʉmjã sĩejim. Amach chi fariseonaanau Jesús ipeerdʉwi nem agcha khaba jaaubarm gaaimua i imeraa pʉr auju ẽkhaajerr aawai, juau ogthom irig, —¿Jua ʉ̈ʉijem ed awiajã, õor mor masim khʉʉn monaauju aai sĩ? a jëeujierram. \p \v 11 Magbaawai ichdëu amag magjim: \p —Pãar mʉg nʉm aig pãar ovejadam dau ãb khãijã jẽbdeg buudimaawai, ¿khaíuta jua ʉ̈ʉijem ed awia jẽu awaan maba aajẽ? Mag sim, ¿pãrau oowai maach wounaanta nemchaain khãaijã ʉ̈rcha balee naabá? ajim. \v 12 Mag sim aawai jua ʉ̈ʉijem ed awiajã ichiita muan õor dau aug khaugju aai nʉm a chirʉm ajim amag. \p \v 13 Magnaa ich Jesuupai chi woun mag jua jʉser khitarragta, —Dayag jua ʉabá ajim. \p Magbaa chadcha jua ʉabaa jua monakkha warm chi wajapha sĩerr dʉ̈i ãba sĩsijim. \v 14 Mamʉ jua ʉ̈ʉijem edta magbarm oobaawai, aigmua öbëraau, chi fariseonaanau Jesús thõopʉ̈yaag jãga akhiina a khĩirju nʉisijim anaabá. \s1 Jesús igwia warrgarwe jaautarr \p \v 15 Mag ich thõopʉ̈iju khĩirju phöbaadëm ich Jesuu khaug athaawai ichta warag aigmua petajim. Mag i petaawai õor pöm dʉ̈i i ẽudee wëtjim. Jesuu mor masim khʉʉn thum ich aig waibëe nʉm monaaupʉ̈i maajeejim. \v 16 Mamʉ ichdëu mag õor monaau simjã sĩi khapanag ee parhooba ich jaaupiba aajeejim. \v 17 Pari magtarran, Ẽwandam i jaaumie jöoi Isaías khararrau ich Jesús igwia jaautarrjö amkhĩir ajim. Chi Ẽwandam iek gaai i igwia mag sim: \q1 \v 18 “Achá sim mʉ chog” a sim Ẽwandamau, “mʉchdëu jʉr autarr mʉchdëu khõsim. \q1 I gaaimuata mʉ onee chirʉm. \q1 I gaai, mua mʉch Akhaarta phẽs deeju. \q1 Magbaawai irua jaauju, jãga õor mʉ dʉ̈i wënʉrraju aai nʉ. \q1 \v 19 Í chan õor dʉ̈ijã meeurraunaa khĩesir ijẽjẽbjã aba, ni kaaijã ee õor dʉ̈i meeukharrjã chukhu aju. \q1 \v 20 Mag i pʉ̈ibarm chan õor dau aphʉʉ khithëem khʉʉn warag dau aug waupiegjã khaba, ni ich iek gaai ubʉ khaba khithëem khʉʉn okhoopiegjã khaba, \q1 warag ich meebarm gaaimua õor ʉ̈u peerdʉju ayaa apiegta pʉ̈iju. \q1 \v 21 Magbaawai durrpierram khʉʉnau i igwia, ‘Jãguata chadcha ʉ̈u maach peerdʉ auju khabahab’ ajurau” a sim Ẽwandamau ich iek gaai. \rq (Is. 42:1-4)\rq* \s1 Fariseonaan iek meperauta Jesuug juapá dee sĩejim aajem \r (Mr 3:20-30; Lc 11:14-23; 12:10) \p \v 22 Biek ãb woun ãb dösãt bënëu sim Jesús aig aibëejierram. Mag woun ich ag bënëu meu meraanaa daujã khĩsu khitajim. Mag ich aig aipierrwai Jesuu i dau monaaupʉ̈iwia mag meu meraa sĩerrjã wajapha iekhapijim. \v 23 Mag oowi õor dauderraa nʉm iekhau amach wir aigpai, “¿Keena, mʉg woun jöoi David khararr chaain ewagam khʉʉn eem maach peerdʉ aumkhĩir pʉ̈iju aajerr khabam khai?” aajeejim, Jesús igwia. \p \v 24 Pari õordamau sĩi mag nʉm ũrbaawai fariseonaanau jũrr am ichaaur, —Dösãtnaan pör Beelzebú dʉ̈i bën dötarr aawaita ag juapaauta jãg õor mor eem mepeenjã dau daau jʉrkhʉʉi nʉrrʉm aajeejim. \p \v 25 Pari amau amach eepai mag nʉmjã Jesuu khaphʉ sĩerr aawai jũrr ich garmua amag magjim: \p —Pãrau oowai, gobiernoou ich igar nʉm khʉʉn jãrrcha thöonaa amach wir aigpai wërbʉpikhiin, ¿mag gobierno warre khʉt mabaju khai? Wa ãbmua khãijã ich chaain dʉ̈ipai meeukhawi amach wir aigpai wërbʉkhiin, ¿warag aaidʉbaju khai? \v 26 Pãar iek mag mʉjã dösãt dʉ̈ita chirʉm anaawai, dösãtauta wir aig dösãtpai jʉr wërpkhiin, pöd ich mag jua theeg sĩerrabajugui ajim. \v 27 Chadcha mag dösãtnaan pör Beelzebuuta mʉrʉg ich jua theeg dee sim khai, magan ar pãach igar thʉnʉm khʉʉnaujã agjö i juapaauta mepeen jʉr wërp nʉm. Mag nʉmta ¿jãgwi pãrau makhʉʉnag chan bʉ̈ʉrjã magʉm aba nʉ? ¿Chadcha ich Ẽwandamauta amag magamkhĩir ich juapá dee sim pãachdëu khaphʉ naawai khabá? Pãar iek mag chi dösãtaupaita wir aig ich khaibag waaujem anʉpí, magan jãg chi mʉ dënjö dau daau mepeen jʉr wërp nʉm khʉʉnagchata jëeu oobat, daau amau chadcha dösãt juapaauta jãg jʉr wërp nʉm abarju. Pãach chi mʉrʉg mag iekha nʉm khʉʉnta ag eyaajã khaba iekha naabahab. \v 28 Muan chadcha Ẽwandam jua theegauta mepeenjã jãg jʉr wërp chitʉmgui ajim. Mag mepeen mua jʉr wërp chirʉm gaaimua pãrau khaphʉ aju aai nʉm, ya ich Ẽwandam chi jua thierrta mʉig pãar ee sĩeichëm. Mamʉ magʉmjã pãrau khaugba nʉmgui ajim. \p \v 29 ’Pãadë khĩirjubat. Ni ãbmuajã mʉg nʉm aig sĩi ãb jierrnem wajapham dʉ̈i ich di thʉa sim aig dubwi i nem jĩgkhabaju. Sĩi khapanaam khʉʉnau wa i khãai ʉ̈rʉʉcharamua i ibʉʉr auwi khabam chan, pöd i nem jĩgkhabamgui ajim. Ich agjöta simgui ajim mepeerjã. Mʉ i khãai jua theeg ʉ̈r khaba chirakhiin, muajã pöd õor mor eem mepeen jãg dau daau jʉr wërpbaju. Mamʉ mua chadcha Ẽwandam juapaauta mʉg nem wau chitaawai meperaujã mʉ jua jʉmba aajem. \v 30 Magua, mua mag chirʉm: Ar chi mʉ igar khaba sim wounan ichta dösãt igar sim; maimua Ẽwandam iek ʉ̈khapi awaag mʉ ipierr õor ãbamʉg jʉr phëba simuan waragta jʉr wërp simjö simgui ajim. \p \v 31 ’Magua, mua mag chirabma ajim ich Jesuupai: Ẽwandamaun chadcha õor khaibag thumaa chugpaaju, am parhoob iekhamatarrpa thum. Mamʉ pekau ãb sim, maan mua Ẽwandam Akhaar jua theegau nem wau chitʉm oo nʉmta warag mepeer gaai thʉ nʉmʉu. Mag pekau chan Ẽwandamau bʉ̈ʉrjã khĩir okhoobamgui ajim. \v 32 Mʉch chi Emkhooi Iewaa igwiata khaigba khãijã iekha nʉm pekaun ʉ̈u chugpaaju; mamʉ chaig pãrau mua mag Ẽwandam Akhaar juapaau khaba Beelzebú jua theegauta mepeenjã jʉr wërp chitʉm anarr chan mʉig eegarjã chugpaaba, ni mʉg atag Ẽwandamau deeu jẽb iiur ompaabarm gaaijã chugpaaba ich mag sĩsijugui ajim, Ẽwandam Akhaar igwiata mag iekha naawai. \s1 Jãga õor wajaug khaphʉ aajẽ \r (Lc 6:43-45) \p \v 33 Mag iekhakhagmamua ĩchab amag magjim Jesuu: ’Pãadë mʉ sëu awia nemjĩir jĩirwaijã wajap jarba sĩi ich jãg bãaupibat. Mag nemjĩir wajap chëbajugui ajim. Mamʉ wajaphata phãichichagau bʉ̈ khuanaa jar bãaumʉn, mag nemjõ wajapha chëju. Wajapcharan ich chë sim gaaimuata khaphʉ aajemgui ajim, jãga sĩ mag nemjõ. Ich jãgta naabahab ajim pãarjã agjö. Pãach nem wau nʉm gaaimuata pãachdëupai pãach jaau naabahab, õor wäjäauná wa õor khaigbam khʉʉná. \v 34 Khĩirjug chuknaan, jãg pãar ö khaibag sĩsidʉm khʉʉnau, ¿jãga pãrau nem wajapham ig iyʉ̈ʉ abarju? Nem dich khĩirjug ee khĩirju ahaukhamta dich iiu jaauba aajeeb. \v 35 Õor khĩirjug wajapham khʉʉnau nem wajapham nemta iekha nʉm, amau nem wajaphamta wauju khĩirju naawai. Mamʉ ö khaigbam khʉʉnaun, iekhaawaijã khaigbata iekha nʉm, am ödi sĩi nem khaigbamta wauju khĩirju sĩsid aawai. \v 36 Pari mʉ cha iekha chirʉm iekhau, Ẽwandamau õor i agkham edan, mʉig eegar aawai pãach iek khaigbam iekhaajerr thumaa pãach idamaucha irig jaaujugui ajim, khan jãgwia mag iekhaajeejĩ. \v 37 Wajapcharan mʉig eegar aawai pãach iekhamaajerr iekhaupaita wir aig pãach iekkhõr chukhu nʉm a jaaupiju, wa warag pãach khaibag khãijã waupi jaaujugui a jaaumajim chi fariseonaanag. \s1 Fariseonaanau amachdëu nem ooba aajem waupi jaautarr \r (Mr 8:12; Lc 11:29-32) \p \v 38 Biek ãb fariseonaan eem khʉʉnau maestronaan eem khʉʉn dʉ̈imua Jesuug, —Maestro, maraun maach dakhĩirta pʉrʉg ag na bʉ̈ʉrjã maadëu ooba aajem nemta waupim khõsi nʉmgui ajierram. \p \v 39 Magbaawai ich Jesuu amag magjim: \p —Pãran pãachdëu Ẽwandam iseg nʉm gaaimua warag chi ajaugjã chukhu thʉnaawaita warag pãachdëu nem ooba aajem nempata pãach dakhĩir waupi nʉm. Mamʉ mua waubamgui ajim. Mag khãai warrgar jöoi Jonás aajerr nemmeeurrkhan buch ee khãai thãrjup sĩerr gaaimua Nínivepienau Ẽwandamau i pʉ̈itarr khaug autarrjöta, ĩchab mʉchjã Ẽwandamau pʉ̈itarr pãrag khap apijugui ajim, mʉch iiu phiidʉbarm gaaimua. \v 40 Ich jãg Jonás nemmeeurrkhan bi ee ãsdawam khãai thãrjupnaa edaramjã khãai thãrjup sĩerrjö, ich agjö mʉch chi Emkhooi Iewaajã ĩchab ãsdawam khãai thãrjupnaa edaramjã khãai thãrjup chirajugui ajim, jẽb ee. Mamʉ mag oobarmjã pãrau ʉ̈khabajugui ajim amachigcha. \v 41 Magua, Ẽwandamau õor ich aar phë auju wa phë auba khãijã aju jaau nʉm ed, Nínivepien phiidʉtkhawi amach ipaarmua pãar khaibagta warag Ẽwandamag ĩgkha thʉnʉʉuju, warag pãar khaibag waumkhĩir. ¿Khan jãgwi? Jonaau Ẽwandam iek amach aar jaaubaimaawai amau magʉmjã aba ʉ̈khatarr aawaima. Mamʉ ĩs mʉ Jonás khãaijã ʉ̈rʉʉcha chirʉmuata Ẽwandam iek jaau chitʉmjã pãrau bʉ̈ʉrjã ʉ̈khamapha nʉmgui ajim. \v 42 Mag Ẽwandamau am phiriutkha auwia chachbarm jaar ĩchab Sabá durrmua rey Salomón oon bëetarr ʉʉiraujã ich ipaarmua ĩchab pãar khaibagta Ẽwandamag ĩgkha thʉnʉʉujugui ajim, í pãar khãaijã warpmuata Ẽwandamau Salomonag khĩirjug deetarr iekha sim ũraan bëetarr aawai. Mag khãai mʉ Salomón khãai ʉ̈rpai chirʉmuata mʉig pãach nʉm aig Ẽwandam iek jaau chirʉmjã pãrau ũrmapha nʉmgui ajim, mag amachdëu nem ooba aajemta amach dakhĩir waupi narr khʉʉnag. \s1 Bën ãkhãar deeu õor mor ee sĩeicheewai jãga aajẽ a jaautarr \r (Lc 11:24-26) \p \v 43 Mag iekhakhagmamua, ’Ĩs mʉg mʉ iek ũrbarmjã ʉ̈khaba abarm gaaimua warram khãaijã warag Ẽwandam dʉ̈i iekkhõr pöm nʉisim khap amkhĩir, pãrag mʉg ejemplo jaaukhimgui ajim. Magnaa ichdëupai, Bën khaigbam õor mor eemua jʉrpäaiwain warp õor chukag ee phʉrëu nʉrraajem. Mamʉ pöd ich sĩeimaju baauba abaawai khĩirju sĩi awia, \v 44 “Deeu mʉch chiraajerr deg chiraimaag majugui” awia, deeu ich ag woun jʉrmaajemgui ajim. Mag mawia ooimaawai, chadcha di chaarta wajap thũapwi ãbamʉg nem jökhanaa au sĩsidʉmjö dijã parii ooimaajem. \v 45 Mag oobaimaawai, deeu mawia, ich daumaai ich khapeen ich khãaijã khaigbacharam khʉʉn siete jʉr phë auwia, deeu mag woun mor ee naaicheejemgui ajim. Magbarm aigmua chi wounjã warr ich sĩerr khãai warag athuuchata khaibag sĩsiejem. Ĩsim khʉʉn jãg khaibag sĩsidʉm khʉʉnjã ich magta ajugui ajim meperau am dʉ̈i, Ẽwandam iek ũrtarrta ʉ̈khaba arr gaaimua. \s1 Jesús eeugpeenau amach ãd dʉ̈imua i dʉ̈i iekham ig narr \r (Mr 3:31-35; Lc 8:19-21) \p \v 46 Agtha Jesuu õrag iekha sim ee, i ãd i eeugpeen dʉ̈i bardʉtkhachëwia i dʉ̈i iekham ig naajim. Mamʉ i sim aar dubba daaugajãrpai naaichëtarr aawai \v 47 ãbmua chi Jesuug, —Pʉ ãd pʉ eeugpeen dʉ̈i daaugajãr nʉmwai; am iek pʉ dʉ̈i iekham khõsi nʉm aajem a jaaujim. \p \v 48 Magbaa jũrr ichdëu, —¿Chijã agá mag mʉ ãd, maimua chijã khʉʉn agá mag mʉ eeugpeen? ajim. \p \v 49 Magnaa maach ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnagta jua ʉanaa, —Chamʉ khʉʉnta mʉ ãd anaa mʉ eeugpeenauwai ajim. \v 50 Mʉrʉgan mʉ Aai ʉ̈gthar chiraajemua khõsimjö nem wau nʉm khʉʉnta mʉ ãd anaa mʉ ʉ̈phʉʉinau, maimua ĩchab makhʉʉnta mʉ khodnaanaugui ajim, ich Jesuu. \c 13 \s1 Woun ãbmua nemjĩir dau phötarr ag nem ĩgkhaa \r (Mr 4:1-9; Lc 8:4-8) \p \v 1 Khãai ãb Jesús ich jẽer sĩerr degmua mawia thʉrrdö igaau oo sĩsijim. \v 2 Maigmua ich bigaau õor pöm phʉʉrbaadeewai ichta warag bote ee waaidʉwi döjãrraa barjöisijim. Maagwai chi õran durr mos gaaipaita pos thʉnaajim. \v 3 Mag mam barjopnaata ejemplodam jaaumamua nem khĩir pogkhe jaaumajim. Mag jajawagmamua magjim: \p —Woun ãb nemjĩir dau phoon majim aajem. \v 4 Mag sĩi phömam atarr aawai ãaurag chi nemjĩir daudam bʉ̈ diichjem ee burrjim aajem. Magbaa nemchaain bëewia sĩi khökhʉʉipʉ̈ijim anaabá. \v 5 Maimua ãaur khʉʉn sĩi mok pör jojoodög eeta burrjim aajem, wajappai jẽb chukhu sĩerr ee. Makhʉʉnan chi tharrphëen ʉ̈u jöpcha tharrphë öbërjim aajem. \v 6 Pari edau pechag wʉʉbaadeeu sĩi ënanauk aadëmua phuabaadëjim anaabá, mokdau khurau pöd ierr khaar jẽrkhaba ʉ̈rʉʉta khaarkha khithëe arr aawai. \v 7 Maimua ĩchab tagam phötarr miudö arr ee burrwia, chi miuta nemjĩir khãaijã bãau khaphí bãauwia, sĩi chi nemjĩirdam ichdëuta pör pʉrëu aujim aajem. \v 8 Mamʉ tagam ʉ̈u jẽb wajaug ee burrtarran, wajapha öbërwia ʉ̈u nem wajaug phur jopjim anaabá, nem bich dapag maimuajã bich thʉʉ, maimua pogkha bich daii; mamʉ mag sĩsidʉm chan bʉ̈ʉrjã chi vano chukhu. \p \v 9 Mag nem ĩgkhaadam jaau öpʉ̈iwi aig narr khʉʉnag, ’Keena, jʉ̈g ʉ̈rʉʉnaa chamʉg nem ĩgkhaadam mua jaau chirʉm wajapha ũrbatgui ajim ich Jesuupai. \s1 Khan jãgwi ejemplodamauta Jesuu õrag nem jaaujeejĩ \r (Mr 4:10-12; Lc 8:9-10) \p \v 10 Mag i nem ĩgkha öpinaa maach chi khapeenauta irig, —¿Jãgwiata pua jãg ejemplodam jaaumamuata õrag nem jaaujẽ? a jëeu naajim. \p \v 11 Magbaawai ichdëu marag magjim: \p —Pãrau khaugam khõsi ũr naawai warre mʉchdëuta pãrag khaphʉ api chirʉmgui ajim, jãgata Ẽwandam õor thãar ee sĩeicheejẽ. Pari warm khʉʉnag mag khaugpibamgui ajim, amau khaugam khõsi ũrba naawai. \v 12 Mag khãai ar chi thãar onee ũrm khõsi ũr nʉm khʉʉnagta Ẽwandamau warag khĩirjug deeju, ich iek khapcha amkhĩir. Mamʉ ar mag nem waumapha nʉm khʉʉnag chan deeba, warag am jua eem khecheu aumaju ajim. \v 13 Maguata mua sĩi ejemplo jaaumamuata amag nem jaauba aajeeb, mua nem wau chitʉm amau oo nʉmta oobamjönaa mua nem jaau chitʉmjã ũr nʉmta ũrbamjö naawai. \v 14 Amach jãg nʉm gaaimua am gaaita pa sĩebahab Ẽwandamau ich iek gaai jöoi Isaías khararrag phãpitarr. Irua phãtarr mag sim: \q1 “Par amau ũrwiajã ũrbamjö khaugbajurau. \q1 Par wajap oo nʉʉ awiajã oobamjö ajurau. \q1 \v 15 Mʉkhʉʉn wounaan khĩirjugan sĩita ãr sim; kachjã khĩnaa daupata khĩ sĩsidʉm. \q1 Mag naawai pöd ũrjã ũrba ni oojã ooba, ni mʉrʉgjã amach pekau chugpaapi jëeuba nʉm, amach peerdʉ aumkhĩir.” \rq (Is. 6:9-10)\rq* \p \v 16 Mag iekhapʉ̈inaa deeu maragta, ’Pari pãar onee abat ajim; pãrau pãach daúacha mua nem wau chitʉm oonaa pãach jʉ̈gʉucha mʉ iekjã ũurjeewai makhʉʉn jöoi Isaiaau jaautarrjö khaba nʉmgui ajim. \v 17 Magnaa, Chadcha mʉch imeerba pãrag mag chirʉmgui ajim: Warrgar khapan Ẽwandam i jaaujerr khʉʉnau cha mua nem wau chitʉm pãar dënjö amach daúacha oom khõsi atarrjã pöd oobajierram. Cha pãrau ũr nʉmjã amach jʉ̈gʉucha ũrm khõsi atarrjã pöd ũrba durrajimgui ajim. \s1 Khani jaau sĩ nemjĩir dau phötarr ag nem ĩgkhaau \r (Mr 4:13-20; Lc 8:11-15) \p \v 18 Maimuan chadau ich Jesuu, ’Ũrbat, mua pãrag jaaukhimgui ajim, khani jaau sĩ chaig mʉchdëu nemjĩir dau jaau chirarr ag ejemploou. \v 19 Ar mʉg Ẽwandam iek jaau nʉm ũr nʉmjã pöd khaugbam khʉʉnan, chi nemjĩir daudam khʉdjã ee burrwia nemchaainau khöpʉ̈itarrjöta nʉmgui ajim: Meperau bëewia, sĩi khũgurbaicheewai, Ẽwandam iek ʉ̈khatarrdam deeu ũrba arrjö apäaijem. \v 20 Maimua ar Ẽwandam iek jaau nʉm ũrbaawai ʉ̈kham khõsi ʉ̈khatarr khʉʉn, jũrr nemjĩir daudam mok pör jojoodög ee burrtarrjöta nʉmgui ajim. \v 21 Mamʉ jẽb chukag gaaimua chi nemjĩirdam wajap khaarkhaba arrjö, ĩchab mag ũrm khõsi ũrnaa ʉ̈khatarrjã wajappai ubʉ khaba nʉm. Mag khukhurpai naawai, mag iek wajapham gaaimua chikhamnau khaigbanaa phithurg aawaijã, deeu Ẽwandam iekta isegwi, warr amach naajerrjöta wënʉrram khõsi nʉm. \v 22 Maagwai maach khapeen ihãsisisdöm khʉʉn, jũrr mag nemjĩir dau miu ee burrwia chi miúa pör pʉrëu autarrjöta nʉmgui ajim. Amau Ẽwandam iek ũrm khõsi ũurjem, mamʉ deeu amach khĩirjug eepai, “Jãgʉm gaaimua pöd mʉ phatkhon auba khãijã chitaju,” wa magbam khai, “Mua chadcha ʉ̈khakhiinjã, pöd parhooba mʉchdëu ampierr abaju” a khĩirjuajem. Mag gaaimua mag nemjĩirdam aphʉʉ bãauwia pöd chëba arrjö, Ẽwandam athee nem wajapha wawaagjã pödba, sĩi serbiibata nʉmgui ajim. \v 23 Magarrau ar Ẽwandam iek ũrwia thãraucha ʉ̈khaajem khʉʉnan chad, jũrr mag nemjĩir jẽb wajaug ee burrtarrjöta nʉmgui ajim. Magʉm khʉʉn Ẽwandam athee nem waum khõsi wau naawai, amachdëu nem wauju ayagpierr waaujemgui ajim: ãaur khʉʉnau nemjĩir chi chëmiejö dʉ̈rrcha, ãaur khʉʉnau agpierrpai maimua ãaur khʉʉnau bʉchkhunpai. Mamʉ thumaam khʉʉnau ichiita ichdëu khõsimjö aajemgui ajim. \s1 Phũak dau khaigbam trigo eeu jĩir wëjöm ee phötarr \p \v 24 Mag jaauwia, deeu ichdëupai mʉg ejemplodam jaaumamua magjim: ’Ĩs mua pãrag jaaukhimgui ajim, Ẽwandamau ichdëu õor i agkham ed jãga khaigbam khʉʉn chi wäjäaun eemua isegju. Maan mʉgaugui ajim: Woun ãbmua trigo jĩirjim aajem. \v 25 Mamʉ mag trigo apha sĩerrta, õor thum khãiphöbaadëmich, mag chi nemjĩir pap kha ukhurm bëewia jũrr i nemjĩir ee phũak dau khaigbam agjö trigojöo simta phöthurjim anaabá. \v 26 Maimua chi trigo bich baupa aadeewai chi phũakjã agjöo dʉ̈i bich baupa jöisijim anʉm. \v 27 Magbaadëm chi chognaanau oo athaawai amach patrón aar wëtwi irig, “Patrón, pua jĩirwai trigo appai jĩirtarrta, ¿jãga ĩs jãg phũak khaigbampata ag ee bich baupa wëjö?” ajim anʉm. \v 28 Magbaawai chi papkhʉʉu, “Jã, maach dʉ̈i iekkhõr paraam khʉʉnau khãijã ag ee phũak dau phöwia khabahab” ajim anʉm. Magbaa chi chognaanau deeu pʉaba irig, “¿Pua oowai marau ag appai chi khaarpa jẽu wërphoon maju aai nʉ?” ajierram anʉm. \v 29 Mamʉ magbaa chi nemjĩir khʉ jöoirau, “Oob jẽwaan wëtmiet” ajim anʉm, “magba akhiin eeu pãrau chi trigo khaardampa khãijã thʉrrëudukham. \v 30 Magju khãai idëu warag ãba bãaupibat” ajim anaabá. “Maimua ya phierr nʉm jaar paawaita mua ag athee õor pʉ̈ijugui ajim anʉm, nacha ag appai thʉrrphënaa, khõorjʉ̈naa örpʉ̈imkhĩir. Maimuan chadau agjö chi trigo appai phierrwia chi ausĩiujem ee ausĩujugui” ajim anaabá. Magtarr aawai ichdëu jaautarrjö idëu bãaupiwia, phierr jaar paawaita ich mag chi phũak thʉrrphënaa, ag appai khĩet örpʉ̈ijim anaabá. Maagwai õor i agkham edjã ich magta aju Ẽwandamaujã ich iek ʉ̈khabam khʉʉn dʉ̈i. Mamʉ ich iek ʉ̈kha nʉm khʉʉnan, mag trigo wajap ãkha sĩutarrjö ich aarchata phë auwi ich dʉ̈i ich mag wai sĩsiju a jaaumajim, ich Jesuucha. \s1 Mostaza dën nem ĩgkhaadam \r (Mr 4:30-32; Lc 13:18-19) \p \v 31 Mag nem khĩir pogkhe jaaumamua ich Jesuupai ĩchab mʉg nem ĩgkhaadamjã jaaujim, mostaza daudam bʉ̈rʉʉ khitʉm igwi: ’Pãrau khaphʉ nʉ, jãga sim abarí Ẽwandam iek mua jaau chitʉm, maimua khanjöta sim a mua pãrag jaaubarkhiin ajim. Mʉg Ẽwandam iek mua jaau chitʉmʉn, mostaza daudam jẽb ee jĩir sĩubarmjöta simgui ajim. \v 32 Iin chadcha tagam nemjĩir dau khãaijã ichta bʉ̈rʉʉcha khitʉm. Mamʉ mag khitʉmʉn nem bãau khaphí bãauwia, nem bʉ̈ pöm ãdëe aadeewai, sĩi nemchaaindam bëewi ag gaai di ëucheejemgui ajim. Ich agjöta sĩebahab ajim ĩchab mʉg Ẽwandam iek mua pãrag jaau chitʉmjã: Mʉʉgwaiwe chan khapan khabata ʉ̈kha durrum; pari mag durrumuata warag nem pöm aaidʉbapäaiwai õor khapankham khʉʉnau ʉ̈khajugui ajim. \s1 Levadura dën nem ĩgkhaa \r (Lc 13:20-21) \p \v 33 Mag jaaumamua ich Jesuupai, ’Ẽwandamau ich iiu aawai mag ich iek aaidʉpi nʉmʉn, ʉʉi ãbmua arin dʉ̈rrcha sim ee levadura pʉ̈itarrjöta simgui ajim. Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim, levadura bʉ̈rʉʉ pʉ̈itarrjã aaidʉmam ooba simta, arin thum ʉrpi aaujem. Ich agjöta sĩebahab ajim ĩchab Ẽwandam iek mʉg mua jaau chitʉmjã. Mʉʉgwaiwe chan õor pöm mʉg wëjöm ee agtha pömcha aaidʉba sim. Mamʉ mʉg atag paawaita durr warpham magwe aaidʉbaadee thumaam khʉʉnau ũrab khaba ũrjugui a jaaumajim. \s1 Jãgwi ejemplo jaaumamuata Jesuu nem jaaujeejĩ \r (Mr 4:33-34) \p \v 34 Magta Jesuu nem khĩir pogkhe jaaumajim, ejemplodam deemamua. Ejemplo chuk chan õrag nem jaauba aajeejim. \v 35 Mamʉ mag ejemplooupai nem jaaujerran, warrgar Ẽwandam i jaaujerrau Jesús igwia jaautarrjö, ejemplo deemamuata õrag nem jaauju arr aawai ajim. Mag irua ejemploou nem jaaumaju atarran, warrgarwe Ẽwandamau õrag khaugpiba ich thãar eepai wai sĩsierrta jũrr ewag pawi õrag khap amkhĩir jaaumaju ajim. Magtarr aawaita mag ejemplo jaaumam aigjã chadcha ag eyaa öbëbërgmajim. \s1 Jesuu jaaujim, khanta jaau sĩ mag phũak khaigbam trigo ee phötarrau \p \v 36 Mag õrag ejemploou nem jaau öbaadeewai õrag wëtpi jaaujim. Maimua thum ërëubaadee ich jẽer sĩerr di aar majim. Maig maach appai aphöbaadee, marau irig maachig jaaupijim, mag phũak dau khaigbam trigo eeu jĩir wëjöm ee phötarr. \v 37 Magbaa ichdëu jaaubaadëwi magjim: \p —Ar mag chi nemjĩir dau wajapham phöjim a chirarr, jã mʉchpaíugui ajim, mʉch chi Emkhooi Iewaa. \v 38 Maagwai irua phötarr jẽb, jã mʉg õor pöm wëjömta jaau sim. Chi nemjĩir dau wajapham, õor Ẽwandamagta ʉdʉraa amach Pörkhapi nʉm khʉʉnaugui ajim. Maagwai chi phũak khaigbam, ar sĩi Ẽwandam igar khaba mepeer igar nʉm khʉʉnau. \v 39 Maagwai chi patrón kha ukhur i nemjĩir ee mag phũak dau phöthurtarr, jã chi meperaugui ajim. Maimua chi trigo phur jöisiewai thʉʉju a jaautarr, Ẽwandamau mʉg durr i agkhajuuta jaau sim. Chi trigo thʉʉ nʉmjö õor dajẽk aju khʉʉn, ich Ẽwandam chognaanaugui ajim, angelnaan. \v 40 Pãrau khaphʉ naabá, phũak phʉnaa, jʉʉupinaa örpäaijem. Ich jãgta aju ĩchab Ẽwandamaujã õor dʉ̈i ichdëu mʉg durr i agkhabarm ed. \v 41 Mag ed mʉch chi Emkhooi Iewaau mua mʉch chognaan pʉ̈ijugui ajim, sĩi bigaaum khʉʉnagjã pekau waupinaa amachdëupa nem khaigbam wau sĩerrjëem khʉʉn thum ãbamʉg jʉr phëmkhĩir. \v 42 Mag ãbamʉg jʉr phënaa orno paa dʉnʉmjö sim eeta barkhʉʉiju. Magbaawai mag eeta icharaucha bĩenaa gaai machgau am khierr ujãkkhʉr abarjugui ajim. \v 43 Mamʉ warm khʉʉn mamagkham ee, jũrr Ẽwandamagta ʉdʉraa amach wajaug paapi nʉmua i dënkha narr khʉʉnan maach Aai thumaam khʉʉn Pörkha sim dʉ̈ita nʉisijugui ajim. Magnaa ichdëupai, Keena, jʉ̈g ʉ̈rʉʉnaa cha mua nem jaau chirʉm wajapha ũrbat ajim, mag iekhamamua. \s1 Jesús dënkhaag jãga aju aai nʉ \p \v 44 Mag jajawagmamua ĩchab mʉg nem ĩgkhaadamjã jaaujim, ich Jesuu: ’Woun ãb chikham jẽb gaai phidkha sĩejim aajem. Mag phidkha simuata jẽb eem nem wajapham oobaadëjim anaabá. Magbaawai pöd ichdëu arrju khaba aawai, sĩi oo pʉawia, ich nemta warag isegamjö thumaa përkhʉʉipʉ̈iwia, ag phatkhonauta mag ichdëu nem oo pʉatarr chi jẽbpa për aujim aajem. \p Maimua ich Jesuupai mag ich nem ĩgkha sim ũr narr khʉʉnag magjim: ’Chi mʉ dënkhaju khʉʉnaun mag wounau mag phĩr aum khõchgau ich nem thum përkhʉʉitarrjö amach nem wai nʉmjã thumta iseg nʉmjö aju aai nʉmgui ajim, mʉʉta jũrr mag nem ajapham amachdëu ig nʉmjö paarpaag. \p \v 45 ’Mag mʉʉta nem wajapham amachdëu ig nʉmjö paarpaagan, chihöo chi ʉ̈rʉʉcha balee simta për awaag jʉr wënʉrrʉmjö aju aai nʉmgui ajim. \v 46 Mag jʉr nʉmua chi baau atham khʉʉu ich nem wai sim thumaa përkhʉʉiwi jũrr mag chihöo mag ich nem përkhʉʉitarr khãaijã ʉ̈rcha balee simta për athamjöta aju, chadcha mʉ dënkham khõsi mʉ jʉrwia baau athaawai. \s1 Õor i agkham edan reeu dö ʉrëu nʉmjö aju jaautarr \p \v 47 Mag jajawagmamua, ’Ẽwandamau õor i agkham edan, ãwarr pʉraag reeu döjãrr dö ʉrëu nʉmjöta ajugui ajim, ich Jesuupai. \v 48 ¿Pãrau oowai mag ʉrëu wai jörröo awia jiir aunaa, chi ãkhãar theernaa barpʉ̈iwia, chi wajapham appaita auba aajẽ? ajim. \v 49 Ich jãgta ajugui ajim ĩchab Ẽwandamau pãar dʉ̈ijã, mʉg durr ichdëu i agkhabarm ed. Ẽwandamau ich chognaanag õor khaigbam khʉʉn chi wäjäaun eemua khĩet theerpi jaauju; \v 50 magnaa mag chi ãkhãraam khʉʉn mag orno paa simjö sim ee barkhʉʉipʉ̈iju. Mag barkhʉʉibapäaiwai mamta icharaucha bĩenaa gaai machgau am khierr ujãkkhʉr ajugui ajim, amach khaigba wënʉrrarr jũrr. \p \v 51 Mag jaau dichwia ich Jesuupai maach ich dʉ̈i wënʉrrarr khʉʉnagta, —¿Pãrau cha mua jaau chirʉm wajapha khaphʉ nʉ? a jëeujim. \p Magbaawai marau, —Ëera, maraun khaphʉ nʉmgui anaajim. \p \v 52 Magbaa ichdëu marag magjim: \p —Mʉg iek iiur mua jaau chirʉmjã pãrau chadcha khaphʉ naawai deeum khʉʉnag jawaagjã ya chi machnaankha nʉmgui ajim. Jãg nʉm aig õor Ẽwandam igwia i jʉr nʉm khʉʉnag pãrau jaauju aai nʉmgui ajim, chadcha pãachdëuta nawe Ẽwandamau ich i jaaumienag phãpitarrjã khaphʉnaa mʉg iek iiur mua jaau chitʉmjã khaphʉ naawai. \s1 Jesús Nazaret phöbör ee \r (Mr 6:1-6; Lc 4:16-30) \p \v 53 Mag ejemplodamau nem jaau sĩewi jaau aaipabaadeewai aigmua mawia \v 54 jũrr Nazaret phöbörög petajim, ich bãautarr aar. Mam pabaimaa, Ẽwandam iek jaau nʉm ũraag maach meeun biirdʉajem deg dubwi, õrag Ẽwandam iek jaaubaadëjim. Mag irua jajawagmam ũrwia jʉ̈gderraa nʉm iekhau warag amach eepaita, —¿Magʉm ichdëu jamta khaugjimta mag jaaumáma? ¿Jãga ichdëu jãg õor monaau nʉrrʉ́ma? anaa ĩchab, \v 55 Keena, ¿pãrau oowai jãg woun José pa waumie ag iewaa khabá, María dʉ̈ím? ¿Jã Santiago dʉ̈i khod khabá, José dʉ̈i, Simón dʉ̈i maimua Judas dʉ̈ijã agjö? \v 56 I ʉ̈phʉʉin thum mʉig maach dʉ̈i ich mʉg phöbör ee naajem; maagwai ichjã maadëu khaphʉ nʉmgui ajierram, ich mʉiguim aawai. Mag simta, ¿jam khaugthurwiata jãg nem jaau khaauga ichdëu jaaumaajẽma? aajeejim jũrram khʉʉnau. \p \v 57 Amachdëu mag nʉm gaaimua irua nem jaau simjã asekasba, warag i dʉ̈i khĩir khʉʉukha phöbaadëjim. Pari magbaa ich Jesuu amag, —Chadcha deeum durram khʉʉnaun mʉg Ẽwandam iek jaau wënʉrrʉm khʉʉnag eenaa am dʉ̈i ajapha aba aajeeb ajim. Mamʉ mag sim, jũrr dich di aig wa dich bãautarr durrpai chan magjã magba warag am kha isëe aajerramgui ajim, jũrr amach khĩircha. \p \v 58 Mag, warag maig chan Jesuu õor mor masim khʉʉn pöm monaaubajim, amachdëu i iek ʉ̈khamapha narr aawai. \c 14 \s1 Juan chi õor pör choomie thõotarr \r (Mr 6:14-29; Lc 9:7-9) \p \v 1 Mag Jesús nem khĩir pogkhe õor dakhĩir wau nʉrrʉm jaar ĩchab Erodeta Galilea durr reikha sĩejim. Mag ag na õrau nem ooba aajempa ich Jesuu wau sim sĩi bĩi wëjöm chi Erodeeu ũr athaawai \v 2 ich dʉ̈i ãbam degam khʉʉnag, —Maan Juan chi õor pör choomie khararrta deeu iiu phiidʉwia mag nʉrrʉmgui ajim anʉm; maguata mag õor mor masim khʉʉnpa monaau nʉrrabahab ajim anaabá. \p \v 3-4 Irua mag sĩerran mʉga ajim aajem: Maata ich Erodeeu ich naam Felipe ʉʉi Erodías anʉmta khecheu auwi sĩejim anaabá. Mag atheeta Juanau chi reíg, “Pua pöd pʉch naam ʉʉi khecheu auwi pʉch ʉʉikha auju khaba simgui” ajim anʉm. Mamʉ sĩi ichig magbaawai warag Juan pʉr aupi jaauwi, cárcel deg phãar sĩupinaa cadenau jʉ̈ sĩupijim anaabá. \p \v 5 Ichig mag iekhatarr aawaita chi Erodeeu i thõopʉ̈im iigjeejim anʉm. Mamʉ thumaam khʉʉnau Juanau Ẽwandam iekta jaau sim khaphʉ narr aawai, irua thõopʉ̈ikhiin, jũrr õrau ichta khaigbaju a khĩirjuwia pöd thõoba aajeejim aajem. \v 6 Mamʉ mag nʉm ee, biek ãb chi Erodes año cumpliitarr ag phiesta kha nʉm ee chi Erodías kha jemkhajim aajem, õor khapan thʉnʉm na. Mag i jemkha sim oowia, ich Erodeeu khõchkha thʉnʉisiwi, \v 7 ich bãaurrag, “Pʉchdëu nem khõsim mʉrʉg jëeubá; mʉch imeerba mua deeb khaba deejugui” ajim anaabá. \v 8 Mamʉ magbarm chi ãdaujã ũrtarr aawai ich chaai wawí sĩujim anʉm. Magbaawai chi chaairau ich bãaurr jöoyag, “Magan mʉ athee Juan chi õor pör choomie pörta thëp ee audeebá; jãata mua khõsi ʉmgui” ajim anʉm. \p \v 9 Mamʉ mag Juan pörta ichig jëeubaawai warre chi rey ökhĩirjuu aadëjim anaabá. Mamʉ ichdëu õor thʉ̈rkhʉʉitarr dʉ̈i ãbam mes gaai nʉmuata mag ichig jëeubarm nem deeju a iekhatarr aawai \v 10 chadcha Juan cárcel deg sĩerr aar õor pʉ̈iwia thõonaa, chi pör appai thëp ee waibëepi jaaujim anaabá. \v 11 Magbaawai i ipierr wëtwi, chadcha ichdëu jaautarrjö thõonaa, chi pör thʉapnaa aibëewi, chi daupeer mag chi jemkha sĩerrag deechëjierram aajem. Magbaa ichdëu jũrr ich ãdag deejim anaabá. \v 12 Mag chi Juan ö thʉapbapʉ̈im abaawai, i dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉndamau bëewi, arrwi, aukhërjierram anaabá. Maimua ya mag amau i thõobapäaiwaita maar aig Jesuug jawaan bëejierram. \s1 Jesuu õor cinco mil jãogtarr \r (Mr 6:30-44; Lc 9:10-17; Jn 6:1-14) \p \v 13 Mag Juan ö thʉap thõobarm ich aar jaaubaimam ũrwia, ökhĩirjugau warag chawag õor chukag aar maju abaawai, marau i joo arrjim. Pari mag wëtumua ya maar döjãrr paaukhabaadëm õrau oopʉ̈itarr aawai ag dakha phöbör nʉnʉidʉm eem khʉʉnau jũrr khʉd garmua maar na ërëubaadëjim. \v 14 Maimua ya jopimawia ooimaawai i na õor pöoma thʉnaajim. Magbaawai am dau aug khaugwi am aaunaanjã monaaupʉ̈imajim. \v 15 Mag nʉm ee, ya kheeuraa aadeewai maach garmuata irig, —Mʉg õorjã chukag eeta ya kheeuraa aadëm; amag wëtpi jaaubá, phöbör ee wëtwi amach athee khöjudam për aumkhĩir anaajim. \p \v 16 Magbaawai, —Khöju jʉraanpai chan am wëtju khaba nʉm. ¿Jãg pãachdëuta am jãogbamma? ajim, ich Jesuu maachigta. \p \v 17 Magbaawai marau, —Maar khöju chukhu nʉmgui ajim amag deeg. Ãba pandamta cinco wai nʉm dʉ̈i ãwarrdamta dau numpai wai nʉm ajim irig. \p \v 18 Magbaawaita ichdëu, —Makhʉʉndam mʉ aig aipidut ajim. \p \v 19 Mag chadcha ich aig aipierrwai õor pöm mag thʉnarrag, —Phũak ee ohood abat ajim. \p Maimua mag pandam cinco narr dʉ̈i chi ãwarrdampa phë auwia ʉ̈gthaag eerpanaa, Ẽwandamag ag paar ʉ̈u ajim anaa, ichdëupai chi pan thorreunaa marag ʉapʉ̈imajim. Magbaawai jũrr maachdëuta õrag jigmajim. \v 20 Mag jigmamua, jigmamua, ich iiu aawai thumaam khʉʉnau amachdëu khöm aig khötarrjã dʉ̈rr apiwi, pan pöm sobjim, chi ãwarrjã agjö. Mag chi sobtarr phë aunaa oowai thʉbʉt khapan docen ãb öbërjim chi ipiirkham. \v 21 Mag ed mag Jesuu jãogtarr khʉʉn chi khapanag cinco mil naajim, emkhooin appai, ʉʉin beerba ni chaainjã beerba. \s1 Jesús döjã ʉ̈r nʉrrarr \r (Mr 6:45-52; Jn 6:16-21) \p \v 22 Mag õor pöm thach khöpiwi jũrr maachta ich na maach dʉrbagkhatarr jap ee wëtpi jaaujim, ich na thoom igar naaimamkhĩir. Maagwai ichin agtha ich aig sĩsijim õor oopäaiwai. \v 23 Maimua õor thum ërëuwia ich appai aadeewaita, i iek buchag gaai ich appai ich Ayag jëwaan majim aajem. Maagwai ya edau khëubaadeewaijã mam ich appai chirajim aajem. \p \v 24 Magʉmich maran ya döjãrr naajim. Mamʉ maar khĩir garmuata phũ wë thʉnarr aawai maar japan phũasau öpphërta jiir ahau khajim. \v 25 Maimua ya ãspa urumuata ich Jesús maar ẽudee bëejim. Pari mag urumjã sĩi döjã ʉ̈rta jẽb thetag gayamjö urajim. \v 26 Mag döjã ʉ̈rta jẽb gayamjö maachig urum oobaawai jãphierrwi maar ääi khaphöbaadëjim. Mag jãphierrnaa ääikhamua, —Keena, akhaar khabahaba anaajim marau. \fig |src="cn01720B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 14.26" \fig* \p \v 27 Pari magbaawai ich Jesuu, —Keena, oob jãphierrmiet; mʉ khabahab ajim marag. \p \v 28 Magbaa Pedroou irig, —Señor, chadcha pʉchta Jesús khai, magan mʉjã pʉchjö döjã ʉ̈r pʉch aar mapibá ajim. \p \v 29 Magbaawai irig, —Bëejuma ajim Jesuu. \p Magbaawai chadcha Pedroou jap eemua waaidʉbaadëwi Jesús khĩirphee dʉdʉrgmaa ajim, döjã ʉ̈rta durramjö. \v 30 Pari phũas dau dapag oowi jãphierrbaadëjim. Mag jãphierrbaadëm ee ĩchab ya ierrpamajim. Magbaawaita maach Pörög, —Señor, mʉ oobahur, mʉʉn ierrpamamgui ajim. \p \v 31 Magbarm bʉ̈rre Jesuu i jua gaai pʉrnaa, —¿Khanthee pua pʉch ierrpaju khĩirjujĩ? Jãgan pua chan mua pʉchig nem mag aawaijã mʉ iek ʉ̈khaba chirabma ajim irig. \p \v 32 Maimua ya am jap ee waaidʉtkhabaadee chi phũ meuu aadëjim. \v 33 Mag chi Jesús jap ee pabaadee i khĩirphee kanieu phõbkhanaa, —Chadcha pʉʉta Ẽwandam Iewaau anaajim, marau irig. \s1 Genesaretpien Jesuu monaaukhatarr \r (Mr 6:53-56) \p \v 34 Mag wëtumua thoom igar Genesaret durr phẽeubaimajierram. \v 35 Mag Jesús barbaimam õrau khaugphöbaadee, sĩi ag perás bĩi jöisijim. Mag amachdëu khaugphöbaadee i aig õor mor masim khʉʉn aibëenaa irig, \v 36 —Maar aaunaanag pʉch khajũahidam gaaipai khãijã pʉrpibá aajeejim, monaaumkhĩir. \p Mag chadcha thum i khajũa gaai pʉrmam khʉʉnan warre monaaukha maajeejim, mag sĩi pʉrbarmuapai. \c 15 \s1 Sĩi jua sũgba thach khö nʉmuapai chan maach ãrba aajem a jaautarr \r (Mr 7:1-23) \p \v 1 Ĩchab Moiseeu phã pʉatarr iek wajapcha ʉʉrkhaajem khʉʉn dʉ̈i Ẽwandam iek jawaag chi machnaan i aig bëejierram. Makhʉʉn Jerusalenmua bëetarr khʉʉn ajim. \v 2 Mag bëewi irig, —¿Jãgwi pʉ khapeenau maach jöoin i pʉa nʉ? ¿Jãgwi thach khoowaijã jua ʉbata thach khoojẽ? ¿Pãrau khaugba naab jãg ʉ̈u khaba sim? aichëjierram. \p \v 3 Magbaawai Jesuu ĩchab, —¿Khanthee pãraujã agjö Ẽwandamau jaau sim thum ipierraa abanaa sĩi pãach jöoin iita ʉ̈rcha ʉʉrkhaju ẽkhaajerráma? ajim amag. \v 4 Magnaa amag, ¿Pãrau khaugba nʉ ajim, Ẽwandam iek phã sim gaai jaauwai, “Pʉch aaijã pʉch ãd dʉ̈i jãsenenaa ökhö abá” a sim? Maimua “Ar iwiir ãbmua khãijã ich aai wa ich ãd khãijã thõpnaa ãaukha iekha simʉn warreta thõopʉ̈iju aai nʉm” a sim, ¿majã pãrau khaugba nʉ? ajim amag. \v 5 Magnaa ichdëupai, Pari Ẽwandamau ich iek gaai mag jaau simta, jũrr pãar iek mag ãbmua khãijã dich ayag wa dich ãdag khãijã, “Pãrau ig nʉm mua wai chirab mamʉ, pöd mua deeju khabam, ya thum Ẽwandam atheem aawai” a iekhaju aai sim anʉm, dich dënnaan dau aug khaugba. \v 6 Pari pãrau õrag mag jaau nʉm aig, Ẽwandamau nem jaau sim isegnaa jũrr pãach jöoin iita ʉ̈rcha ʉʉrkha naabahab ajim Jesuu, amach khĩircha. \v 7 Magnaa, Chadcha jãg Ẽwandam iek gayam pãachdëu nem jaaujemjö khaba jũrr ag chaaur nem wau sĩerrjëem khapta Ẽwandamau ich i jaaumie jöoi Isaías khararrag pãach igwia ich iekhatarr iek mʉg phãpijimgui ajim. \p Magnaa chadcha ag gayam jaaubaadëmua, \q1 \v 8 “Pãran, sĩi par iekhaupaita Ẽwandam iek ʉ̈kha nʉm ʉ̈kha nʉm aajemgui” ajim Jesuu amag. \q1 “Pari mag nʉm chan par chadcha thãraucha ʉ̈khabamta mag sĩerrjëem. \q1 Pãach mag nʉm gaaimua pãar thãar chan i dakhajã khaba, sĩi i warpta thʉnʉmgui” ajim. \q1 \v 9 “Jãg nʉm aiguin parii pãach iphithur pãrau irig jëeuju. \q1 Pãrau jaau nʉmjã sĩi wir aig pãach khĩirjugpaiu; jã i iek khabamgui” ajim Jesuu amag, warrgarwe Ẽwandamau jaautarr igwia. \rq (Is. 29:13)\rq* \p \v 10 Magnaa õragta eerpanaa, ’Wajapha mʉ iek ũrbat ajim. \v 11 Maadëu nem parhooba khö nʉmuapai chan Ẽwandam dau na maach ãrpiba aajemgui ajim. Ẽwandam na õor ãrpiejemʉn iekhaju khabam nempa khĩirjunaa iekha nʉmuata õor ãrpiejemgui ajim. \p \v 12 Irua magbapäaiwai maach chi khapeenauta irig, —Fariseonaan iek, mag pua magbarm aig, am khĩirta iekhabapʉ̈im aajem anaajim. \p \v 13 Magbaawai jũrr ichdëu maachigta iekhamamua, —Oob am iek asekasmiet ajim. Pãrau khaphʉ nʉm, nemjĩir ee phũak khaigbam öbeerwai thʉrrëupäaijem. Ich jãgta ajugui ajim mʉ Ayau am dʉ̈i. Am ichdëu jʉr au sim khʉʉn khaba aawai nemjĩir ajapham eemua phũak chi khaarpa thʉrrëunaa barbapʉ̈imjöta ajugui ajim. \v 14 Magua, idëu warag khĩuu sĩubat ajim. Jãkhʉʉnan amachjã dau khĩsu nʉmta agjö dau khĩsum khʉʉn jua gaai pʉrnaa ëudʉ arrjem khʉʉnjöta nʉmgui ajim. Pãrau oowai merag chukhu sĩebá, dau khaugba khitʉmua agjö dau khĩsu khitʉm jua gaai pʉrnaa arrkhiin, ãb bʉ̈ëu subaadee amach numwe burrjugui ajim. \p \v 15 Magbaawaita maar eem ãb Pedro aajemua irig, —Señor, cha pʉchdëu jaaubapʉ̈im deeu marag wajapha jaaubá; marau pöd khaugba abarmgui ajim irig. \p \v 16 Magbaawai Jesuu marag jaaubaadëwia magjim: \p —¿Wa pãrau agtha khaugbata nʉwa? ajim. \v 17 ¿Pãrau khaphʉ naabá, maadëu nem khö nʉm thum maach bi ee mawia chëbapäaiwai deeu chukhu aadeejem? Magua dichdëu thach khö nʉmuapai chan maach ãrba aajemgui ajim. \v 18 Maach ãrpi nʉmʉn thãar eemua khĩirjug khaigbam iekha nʉmuata Ẽwandam na maach ãrpiejemgui ajim, ya khĩirjunaata iekhamaawai. \v 19 Nem thum maach khĩirjug eemuata öbër thʉnʉm: khĩirjug khaigbam, õor thõoju, dich õor khabam dʉ̈i khapes aju, dich khaman apha khãijã dich õor dʉ̈ímjö aju, nem jĩgkhaju, sëukhaju maimua chikham ëugar chad khabam iek iekhaju. \v 20 Magʉm nemeuta chadcha Ẽwandam na õor ãrpiejem. Mamʉ chi machnaanau jaau nʉmjö sĩi jua sũgba thach khö nʉmuapai chan Ẽwandam dau na maach ãrba aajem a jaaujim marag, ich Jesuu. \s1 Canaanpie ʉʉirau Jesuu ich chaai monaauju khaphʉ sĩerr \r (Mr 7:24-30) \p \v 21 Maigmua igbaadeeu jũrr phöbör numí Tiro Sidón dʉ̈i nʉmʉg petaawai maarjã i dʉ̈i wëtjim. \v 22 Maimua ya mam paaukhabaimamta, ʉʉi ãb Israel durram khaba Canaanpie ʉʉi mag perás sĩejerrta ääag bëewia Jesuug, —Señor, mʉ ap ʉrrʉm mʉ dau aug khaugbá ajim. Mua khaphʉ ʉmgui ajim, pʉʉta chadcha Ẽwandamau pʉ̈iju aajerrau. Maagwai mʉ chaai monawaagjã pʉ jua theeg sim. Mʉ kha dösãt bënëu baarjemta pʉrʉg monaaubapʉ̈i a ʉmgui aichëjim, irig chaigpamamua. \p \v 23 Pari par ũanau mag chaigpa khitʉmjã Jesuu bʉ̈ʉrjã i iek ʉ̈khabajim. Magbaawaita marau irig, —Senõr, ¿jãg pua irig mapi jaaubamma? Ya atcha magaajã marau ũrmapha nʉm. Magbamʉn ich jãg maach ẽudee ääag majuwai anaajim. \p \v 24 Pari magbaawai jũrr Jesuu chi ʉʉiragta, —Ẽwandamau mʉ pʉ̈itarran, maach meeun israelnaan sĩi oveja okhoo durrumjö durrum khʉʉn peerdʉ aumkhĩirta mʉ pʉ̈ijim ajim. \p \v 25 Pari mag nʉm ee, warag i aigcha bëenaa kanieu phõbkhanaata, —Señor, mʉ ap ʉrrʉm mʉ chaai monaaubapʉ̈i ajim. \p \v 26 Magbaa, judionaan khabam khʉʉn chan monaauju khabam awi juau ogthompai chi Jesuu warag, —¿Pua mʉ iekha chirʉm ũrbata sĩ? ajim. Pʉ deeum durram aawai, mua pʉ chaaita nacha monaaukhiin, mua oowai dich chaainag deeju arr panta khecheunaa saakienag deebarmjö ajugui ajim irig. \p \v 27 Pari magbaa ũanau dʉ̈i, —Señor, jãan chadaugui ajim. Mamʉ pua oowai, ¿saakienaujã amach pap juasur mes eegar khʉimam khöba aajẽ? ajim. Maagjeewai mʉ Israelpie ʉʉi khaba ʉab mamʉ, ¿pua mʉ chaaijã dau aug khaugbaju khai? Mua khaphʉ ʉm, pua i monaaupʉ̈iju aai simgui ajim irig. \p \v 28 Magbaawaita, —¡Jöo! Jãgan chadchata mua pʉch chaai monaauju khaphʉnaata pua ʉ̈kha ʉmgui ajim. Magan chadcha pʉchdëu jaau simjö pʉ chaai monaauju ajim irig Jesuu. \p Mag, chadcha Jesuu mag iekhabarm bʉ̈rre chi chaai monakkha aadëjim aajem. \s1 Jesuu õor pöm monaautarr \p \v 29 Mag Sidonmua deeu maar bëewia ũwaai mag thʉrrdö pöm sim Galilea aajem igaau naaichëjim, ich Jesús dʉ̈i. Maimua buchag gaai waaidʉwia oo sĩsijim. \v 30 Mag amach dakhĩir jupbaimaawai õor pöm i aar wëtwi i bigaau phʉʉrbaadëjim. Mag õor pöm thʉnʉm ee i aig aibëemajim: bʉ̈ wëdʉ wëdʉ khithëem khʉʉn, dau khĩsum khʉʉn, bʉ̈dam wa juadam khãijã ãkhãraam khʉʉn, meu meraam khʉʉn maimua tag aaunaan khamor machag khĩirpierr i aig aibëenaa i bʉ̈khʉrr ausĩumaajeejim. Maagwai magʉm thum ichdëu monaaupʉ̈i maajeejim. \v 31 Amach daúacha mag meu meraa khithëe arrjã ijẽb nʉrrjëe, juadam wa bʉ̈dam khãijã ãkhãraa khithëe arrjã monakha, maimua dau khĩsu khithëe arr khʉʉnpa dau wajapha nʉrrjëem oowia, sĩi õor dauderraa naajim. Mag amachdëu oo nʉm gaaimua maach meeun khabam khʉʉnaupata maach meeun israelnaan Ẽwandamag jëeuphöo thʉnaajim. \s1 Emkhooin appai cuatro mil Jesuu jãogtarr \r (Mr 8:1-10) \p \v 32 Maimua mag maach ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnagta, —Õor pöm mʉg thʉnʉm mʉ dau ee dau aphʉʉ durrumgui ajim. Ya khãai thãrjup pam am maach aigmua bʉ̈ʉrjã ogdʉba, thachdam khöjujã chukhu nʉm. Ich jãg thach khöba chan mua amach diig pʉ̈imapha chirʉmgui ajim. Ich jãg pʉ̈ikhiin, di aar barba khãijã khʉd ee jãdaúa phʉrëubajupa ajim, ich Jesuu. \p \v 33 Magbaawaita marau irig, —Mamʉ mʉg õorjã chuk sim ee, ¿jam maadëu khöju bawaagauma? anaajim, õor pöm mʉg thʉnʉm khöpieg. \p \v 34 Magbaawai ich Jesuu marag, —¿Pãrau pan dau kharr wai nʉma? a jëeujim. \p Magbaa marau, —Sietepai, maimua ãwarrdamjã ar dau khapan khaba durrumgui anaajim. \p \v 35 Magbaawai ichdëu õrag khʉt jupkhapi jaauwia, \v 36 mag pandam siete narrjã chi ãwarrdam dʉ̈i ãba jua ee phë auwia, Ẽwandamag ʉ̈u ajim anaa thorreubaadëjim. Magnaa maachig ʉapʉ̈imaawai marau jũrr õrag jigmajim. \v 37 Mag jig phʉʉrdʉdʉgmamua thumaam khʉʉnau amachdëu khöm aig khötarrjã, pan pöm sob thʉnʉisijim. Mag chi sobtarr, thʉbʉt siete marau ipiirkha aujim. \v 38 Mag ed mag chi thach khö narr khʉʉn cuatro mil naajim, emkhooin appai, ʉʉinjã beerba ni chaainjã beerba. \v 39 Maimuan chadau õrag wëtpi jaaubaawai agdaujö amach majupierr aaidʉjierram. Mag thumaa ërëubaadeewain chadau, ichjã jap ee waaidʉbaadee, marau i Magadanag arrjim. \c 16 \s1 Thethemnaanau amach dakhĩir amachdëu nem ooba aajem ompaa aupi narr \r (Mr 8:11-13; Lc 12:54-56) \p \v 1 Mag Magadán durr paaukhabaimaawai fariseonaanau Saduceonaan dʉ̈imua Jesús oon bëejierram. Pari mag bëetarran sĩi i imeraa pʉr aum khõchgaupai arr aawai irig amachdëu bʉ̈ʉrjã ooba aajem nemta amach dakhĩir edjã ee waupi jaau naajim, mag gaaimua chadcha Ẽwandamau pʉ̈iwiata mag nʉrrʉm a amachig khap jaaumkhĩir. \p \v 2 Pari Jesuu am ipierraajã khaba, warag sĩi amag, —¿Khan jãgwi pãrau kheeurag edau dubmamua edjã phur waau thʉnʉm oowia, “Nan edau wärjäphä aju” aajẽ; \v 3 maimua jũrr edaupherrejã agjö edau öbër urum bʉ̈ʉu edjã phur thʉnʉm oowi, “Nan edau khõrkhaju” a jaaujẽ? ajim. Pãrau jãg edjã oobarm gaaimuapai ed wärjäug aju wa ed khõrkhajujã nem khaug nʉmta, ¿jãga jãg pãrau pãach daúa mua nem wau chitʉm oo nʉmjã pöd khaug auba nʉ mʉ chadcha Ẽwandamau pʉ̈iju jaaujerr? ajim amag. \v 4 Pãran pãachdëu Ẽwandam iseg nʉm gaaimua warag chi ajaugjã chukhu thʉnaawaita warag pãachdëu nem ooba aajem nempata pãach dakhĩir waupi nʉm. Mamʉ mua waubamgui ajim. Mag khãai warrgar jöoi Jonás aajerr nemmeeurrkhan buch ee khãai thãrjup sĩethurtarr gaaimua Nínivepienau Ẽwandamau i pʉ̈itarr khaug autarrjöta, ĩchab mʉchjã Ẽwandamau pʉ̈itarr pãrag khaphʉ apijugui ajim, mʉch iiu phiidʉbarm gaaimua. Mamʉ magʉmjã pãrau ʉ̈khabajugui ajim. \p Mag iekhapet awi ichta warag chaaug igbaadëjim. \s1 Jesuu ich khapeenag fariseonaanjö apiba jaautarr \r (Mr 8:14-21) \p \v 5 Mag igbaadëwi ya thoom igar paaukhabaimaawaita maar khĩir ee dʉnʉisijim, panjã aibëeba sĩi ich jãgta wënʉrrʉm. \v 6 Magbarm dʉ̈ichata ich Jesuujã marag, —Khĩir khaphʉ wënʉrrathʉ̈ ajim. Fariseonaan bënta saduceonaan bën dʉ̈i jãg levadurajö sim pãach gaai dʉrbapimiet ajim marag. \p \v 7 Mag ũrwia, chadcha levadurata jaau simpii awi, maach appaijã, —Keena, maach chan chadchata pan aibëebajimwai anaajim. \p \v 8 Mamʉ maar mag iyʉ̈ʉ nʉmjã ich Jesuu khaphʉ sĩerr aawai, —¿Khantheeta pãar mag pan aibëebajim anʉ́ma? Pãrau chan jãgan mua nem wau chitʉmjã oobamjöta aajeeb ajim, mʉg mʉ dʉ̈i ãba wënʉrrʉmjã ʉ̈khaba aag. \v 9 ¿Pãrau khĩir ee paba nʉ, mua pandam cincopai narrau ʉʉinjã beerba, chaainjã beerba, emkhooin appai cinco mil jãogtarr? Maimua ¿thʉbʉt kharr ipiirkha aujĩ chi sobau? \v 10 ¿Khĩir ee paba nʉ agjö, pan sietepai narrau õor pöm cuatro mil narr jãogtarr? Maimua jãg edjã, ¿thʉbʉt kharr ipiirkha aujierrá chi sobau? Pan chaarta ig nʉm akhiinjã, ¿pãrau khĩirjuawai ĩsjã mua pöd pãach jãog aubajupii nʉ? \v 11 ¿Jãga jãg pãrau bʉ̈ʉrjã khaug auba nʉ ajim, mua pãachig, “Fariseonaan bën saduceonaan bën dʉ̈i levadurajö simta pãach gaai dʉrbapimiet” aawai? Mua mag chirʉm aig chan pan chaar igwiata pãrag mag iekhaba chirʉm; wajapcharan muan maiguin, oob amjö chikham khĩir aawaipaita chadam iekjö iekhamiet a chirʉmʉu ajim marag. \p \v 12 Magbaawaita marau khaugphöbaadëjim, Jesuu levadura chaar jaauba, sĩi fariseonaanau saduceonaan dʉ̈imua nem jaaujemta jaau sim. \s1 Pedroou jaauwai Jesuun warrgarwe ich Ẽwandamau pʉ̈iju aajerrau a jaautarr \r (Mr 8:27-30; Lc 9:18-21) \p \v 13 Mag wëtwia deeum durr Cesarea de Filipo anʉm paaukhabaimaawai ich Jesuu marag, —Õrau mʉch chi Emkhooi Iewaa igwia iyʉ̈ʉ nʉm ũurwai, am iek ¿mʉ khai aajẽ? ¿Pãrau ũrba aajẽ? a jëeujim. \p \v 14 Magbaawai marau irig, —Am iek pʉ Juan chi õor pör choomie aajem; deeum khʉʉnau jaauwai pʉʉta Elías aajem, warrgar Ẽwandam i jaaujerr; wa magba Jeremías khabam khai, dewam khãijã aajem, agjö Ẽwandam i jaaujerr. \p \v 15 Marau ichig magbaawai jũrr maachigta, —¿Ma pãachdëujãma? Pãrau khĩirjuawai, ¿mʉ khai agá? ajim. \p \v 16 Magbaawai Simón Pedroou, —Pʉ Cristo khabahab ajim irig, ich Ẽwandam Iewaa warrgarwe ichdëu jʉr auwia õor peerdʉ aumkhĩir pʉ̈iju a jaaujerr. \p \v 17 Magbaawai Jesuu irig, —Simón Pedro, Jonás iewaa, õrau bʉ̈ʉrjã pʉrʉg jaautarr khabamta chadcha pua ag eyaa jaaubapʉ̈imkë ajim. Jãg pua khaphʉ jaaubapʉ̈imʉn, jãan ich mʉ Aai ʉ̈gthar chiraajemuata pʉrʉg mag khĩirjupiwi ajim. Maguata pua ag eyaa jaaubapʉ̈ibahab ajim. \v 18 Pedro, maagwai pʉʉn chadcha pʉch thʉ̈riu jaau simjö mokdauu ajim irig. Pua mʉ iek jaaubaadëm gaaimuata mua mʉch iek ʉ̈kha nʉm khʉʉn khapaana apiju. Mag khapaana aadëm chan pãach chi ʉ̈rʉm khʉʉnan khëchwiajã, pãar akhaar chan okhooba ich mag Ẽwandam dʉ̈ita nʉisiju ajim. \v 19 Pedro, pʉrʉgta mua mʉch iek jaaumkhĩir jaau chirʉmgui ajim. Pua mʉ iek jaaubaadëm ũrwi ʉ̈kha nʉm khʉʉn mʉ dënkha nʉisiju. Mamʉ ĩchab pua jaau khitʉm ũr nʉmjã asekasba warag iseg nʉm khʉʉnan amach mag nʉm gaaimua warag ich mag okhoo wënʉrrajugui ajim. Mag nʉm aiguin pua chi mʉ aar öbërju aai nʉm khʉʉnag puertdi weeu deenaa pöd dubbaju aai nʉm khʉʉn athee sĩi warag phãar sĩsiukhamjöta aju. \p \v 20 Mamʉ Jesuu mag ich chadcha ich Ẽwandamau jʉr auwia pʉ̈itarrkha simjã bʉ̈ʉrjã õrag jaaupiba jaaujim marag. \s1 Õrau ich thõoju jaautarr \r (Mr 8:31–9:1; Lc 9:22-27) \p \v 21 Maimua jaaumamua ich Jerusalenag majujã jaaujim. Mag Jerusalén pabaimaawai jöoin chi pörkha nʉm khʉʉnau phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉnaupa Moisés iek jawaag chi machnaan dʉ̈imua ich dau aphʉʉ wai naawi ich thõojujã jaaujim. Mamʉ mag amau i thõowiajã deeu ũwaai khãai thãrjup nʉm ee deeu ich iiu phiidʉjujã jaaujim. \p \v 22 Mag jaaumam ũrwia, Pedroou ich appai chaaur thʉ̈rnaa, —Señor, ¿khanii Ẽwandamau pʉ dʉ̈i magpibarju? Pʉ dʉ̈i chan õrau magju khaba nʉmgui ajim irig. \p \v 23 Pari Pedroou ichig magbaawai, jũrr chi Jesuu irig, —Jöpkhaa mʉ aigmua chaaug petá ajim. Meperauta pʉrʉg mag iekhapi sĩebahab. Puan mag sim aig sĩi warag khaibag ee mʉ burrpijuuta ẽkha simgui ajim. Pua chan Ẽwandamau nem waum ig simjã khaugba, sĩi parhoobam khʉʉnjöta khĩirju simgui ajim irig. \p \v 24 Maimua ichdëupai jũrr maach thumaam khʉʉnagta, —Chadcha pãrau mʉ iek pãach thãraucha ʉ̈kha nʉm khai, magan mua nem waupi jaau chirʉm appaita waubat, “Mʉchdëuta khap chirʉm mʉchdëu nem wauju” a iekhaba. Mʉ gaaimua chikhamnau pãach dau aphʉʉ thõoju khĩirjuwia khãijã magʉmjã igba waragta ʉ̈khanaat ajim. \v 25 Ar mʉig eegarjã mʉ gaaimua phithurg aumapha nʉm khʉʉn chan bʉ̈ʉrjã ʉ̈gthar öbërbam. Magarrau ar chi mua nem jaau chirʉm waum khõchgauta amach nemjã khĩirjuba, sĩi warag mʉ gaaimuata dau aphʉʉ anʉm khʉʉnan chadau ʉ̈gtharcha öbërju jaaujim. \v 26 Pãrau oowai, ¿khan wajaug sĩ ajim, ãbmua mʉg durr thum ichdëupai jʉ̈a wai sĩsim, mamʉ mag sim meebaadee khĩmie durr petam? ¿Irua ich durr thum ich dʉ̈i arrju aai sĩ? Pöd arrbam. ¿Pãrau khĩirjuawai ãbmua khãijã ʉ̈gthar öbëraag phatkhon pöm phagju aai sĩ? Mag phagwiajã pöd dubbamgui ajim. \v 27 Mʉgnaa mʉ Ayau mʉg durr i agkham edjã mʉchta ichdëu jua theeg deetarr dʉ̈i i chognaan angelnaanpa bëewi, mʉig eegar amach nem waaujerrpierr aju am dʉ̈i: chi nem wajapha waaujerr khʉʉn dʉ̈ijã ich agjö maimua nem khaigba waaujerr khʉʉn dʉ̈ijã ich agjö. \v 28 Cha mʉ iekha chirʉm iekhau ãaur khʉʉn cha mʉ iek ũr nʉm khʉʉn chan mʉch chi Emkhooi Iewaa thumaam khʉʉn Pörkha bëeju edamjö aadëm oobam aigjã meebajugui a jaaumajim. \c 17 \s1 Jesús sĩi bʉ̈ʉmjö aaderr \r (Mr 9:2-13; Lc 9:28-36) \p \v 1 Mag ich Jesús maar dʉ̈i iyʉ̈ʉ simua mag maar khapeen ãaur khʉʉnag amach daúa ich oopiju jaautarr khur seis días aadëm ee, cerro pöm sim gaai petajim. Mag ich mam dʉ̈i phë arrjim: Pedro, Santiago maimua Juan, ich Santiago eeum. \v 2 Mag mam wëtwi am dakhĩirta Jesús khĩir chaaupabaadëjim aajem. I khĩir oowai mʉg edau ãsdawam khĩirjöta bʉ̈ʉ thʉnʉisijim aajem; maagwai i khajũa chará phuumjö aadëjim aajem, ich bäpgau. \v 3 I magbaadëm ee oowai warrgarm jöoin Moiseeta Elías dʉ̈i iyʉ̈ʉ dʉnʉnʉihdʉ naajim aajem, Jesús dʉ̈i. \v 4 Mag oobaawaita Pedroou Jesuug, —Señor, ʉ̈u chi agamjö nem wajaug maar mʉig nʉmgui ajim aajem. Pua khõs akhiin mua rãichdidam thãrjup ëukham ajim anʉm: ãb pʉ athee, ãb Moisés athee maimua ãb Elías athee. \p \v 5 Mamʉ Pedro mag iekha dʉnʉm ee, jʉʉnthumie baug bëewi am jöodʉ athaichëjim anaabá. Magbarm ee mag chi jʉʉnthumie eemuata woun iekjö, “Chamʉʉta mʉ Iewaa mʉchdëu jãsehne wai chitʉmʉu, õor peerdʉ aumkhĩir mʉchdëu jʉr autarr. Irua nem jaau simta ipierraa abat” a iekhabarm ũrjierram anʉm. \p \v 6 Amach chi dʉ̈i wënʉrrarr khʉʉnaucha jaauwai, amachdëu mag ũrbaawaita jãphierr phöbaadëm iekhau warag kanieu thʉkhöokhanaa eeg khökhöod aphöbaadëjim anaabá, khĩeb jẽb gaai dagau dʉrkha. \v 7 Magbaa Jesuu am aig bëenaa am gaai juau sĩesĩenaa, —Phiidʉtkhabat, oob jãphierrmiet ajim anʉm. \p \v 8 Magbaawai chadcha amau phiidʉtkhanaa oowai, tagam khʉʉn chukhu, ãba Jesús appaita sĩejim anaabá. \p \v 9 Maimua deeu jerag bëejierram aajem. Mag ʉʉrbagkha wëdurumua chi Jesuu amag, —Mʉg pãachdëu ootarr oob deeum khʉʉnag jaaumiet. Ya mʉch chi Emkhooi Iewaa meewia deeu phiidʉbaawain chadau jaaubat ajim aajem. \p \v 10 Magbaawaita jũrr amach garmua irig, —¿Jãgwi Ẽwandam iek jawaag chi machnaanau jaauwai, mag Eliata ich Ẽwandamaucha pʉ̈iju jaaujem na bëeju aajẽ? ajierram aajem irig. \p \v 11 Magbaawai ich Jesuu, —Chadcha chi bëen Eliata nacha bëema ajim anʉm. Pari mag i bëeju jaautarran, mag Ẽwandamau pʉ̈iju aajerr õrag nʉpi jaaumkhĩirta bëeju jaaujimgui ajim anʉm. \v 12 Pari Elías ya barthurjim. Mag i barthuurwaijã amau i khaug auba, sĩi warag deeum khʉʉnpii awi i dʉ̈i amachdëu ampierr awi warag i thõopʉ̈ijierramgui ajim anʉm. Amachdëu i dʉ̈i jãgtarrjö mʉch chi Emkhooi Iewaa dʉ̈ijã ajugui ajim anaabá. Mʉg chirʉmʉn mʉʉn wajap am jua machag ãwatjugui ajim anʉm amag. \p \v 13 Pari Jesuu amachig magbaawai warre khaug athajierram anaabá, warrgar Ẽwandam i jaaujerr Elías khaba, Juan chi õor pör choomie igwiata mag sim. \s1 Jesuu chaai mor eem mepeer jẽupʉ̈itarr \r (Mr 9:14-29; Lc 9:43-45) \p \v 14 Mag wëdurumua ya maar tagam khʉʉn dʉ̈i narr aig jër paaukhabaichëm ee, woun ãb bëewi i khĩirphee phõbkhanaa irig chaigpamamua magchëjim: \p \v 15 —Señor, mʉ chaai wai chirʉm thõthõrrsö khitʉm. Mʉ ap chitʉm mʉ chaai dau aug khaugwia monaaubapʉ̈i aichëjim. Jãg khitʉmʉn nem theegta baarjem. Khar chará ooju chukhu aawai barbaadëmua õt eejã burrjem; wa magbamʉn dö eejã sĩi dobojo aimaajemgui ajim. \v 16 Mua mʉig pʉ khapeen aig aibëetarrjã amau pödbajierramgui ajim. \p \v 17 Magbaawai Jesuu magjim, õrag eerpanaa: \p —Pãran chadcha pãach thãar khaibag gaaimuata Ẽwandamau jãg chaai monaaujujã khĩirjũba nʉm. Pãrau jãg Ẽwandam jua theeg simjã khaugbamjö nʉm, ¿ich jãgta sĩi mua ãwat chitaju aai chirʉ́ pãrau oowai? ¿Khan atchata pãrau mʉ pãach dʉ̈i chitapim ig nʉma? ajim, ajapcha ʉ̈khaag. Magnaa, Mʉ aig mag chaai aipidut ajim. \p \v 18 Magbaa chadcha chi chaai ich aig aipierrwai chi meperag meeurraunaa öbërpi jaaubaawai, i ipierr öbërbaadëjim. Magbarm aigmua chi chaai monakha ich mag sĩsijim. \p \v 19 Mag chi chaai monaautarr khur maach ap paaukhawi marau ich Jesuug, —¿Jãgwi marau pöd jãg chaai mor eem mepeer öbeerpi aubajĩ? a jëeujim. \p \v 20 Magbaawai ich Jesuu marag magjim: \p —Jãan pãachdëu mʉg chaai Ẽwandamau monaaujujã khĩirjuba narr gaaimuaugui ajim. Pãrau Ẽwandam jua theeg sim khaphʉnaa pãachdëu nem mag abarmjö apiju khĩirjunaata nem waukhiin, Ẽwandam athee chan phithurm nem chukhu aajeewai, chadcha pãachdëu jajaaukhampierr ich mag pãachdëu jaau nʉmjö apiju. Pãar khĩirjug oojem anaa chi pömag mostaza daudam ar maach dau ee paba khitaajemjö khãijã khitakhiin, chag durrsĩig khãijã, “Jöpai mʉigmua mawia chum dʉnʉʉubaimá” abaawai chadcha phithurg chukhu mawia pãar ipierr pãachdëu jaaubarm aar dʉnʉʉuwimajugui ajim. [ \v 21 Magnaa ichdëupai, Jãg mepeer khĩir chan sĩi iekhabarmuapai öbërba sĩerrʉm. Jãg öbërpi awaagan, bʉ̈ʉrjã thach khöba sĩi Ẽwandamagpai jëeu nʉʉ awiata öbërpi jaaubaawai öbeerjemgui ajim marag.] \s1 Pʉaba Jesuu chikhamnau ich thõoju jaautarr \r (Mr 9:30-32; Lc 9:43-45) \p \v 22 Galilea durr maach ich Jesús dʉ̈i ãba wënʉrraajeewai ichdëu marag magjim: \p —Mʉch chi Emkhooi Iewaa mʉg chirʉmʉn chi thierrnaanag pʉr deebaawai \v 23 sĩi amau mʉ thõopʉ̈iju. Mamʉ mag amau mʉ thõowiajã khãai thãrjup nʉm ee deeu mʉ iiu phiidʉjugui ajim. \p Maachigcha mag jaaubaawai chadcha maar ökhĩirjuu aphöbaadëjim. \s1 Aai i jëeujem di paarjã phagju aai narr \p \v 24 Jesuu maar ich dʉ̈i phë arrwi Capernaum phöbör barimajim. Magbaawai Aai i jëeujem di paar phatkhon jëeujem khʉʉnau Pedro ich appai sim aar wëtwia irigta, —¿Pʉ maestroou chan Aai i jëeujem di paar phagju aai simta phagba aajeeb? aimajierram aajem. \p \v 25 Magbaawai irua, —Keena, mʉ maestroou phagba aajeeb a chirajim aajem amag. \p Maagwai ya maar maach jẽer narr di aar naajim. Maimua ya chi Pedro maach aar barbaimaawaijã jũrr Jesuu irig ich ag iekpai, —¿Pua jãga khĩirju chirʉ́ Simón? ajim. ¿Pua oowai mʉg durr gaai reinaan thʉnʉm khʉʉnau chijã khʉʉnagta dëbpaar jëeujẽ: amach khodnaanag wa sĩi parhoobam khʉʉnag? \p \v 26 Magbaawai Pedroou irig, —Amach khod khabam khʉʉnagma ajim. \p Magbaata Jesuujã, —Chadcha chi khodnaanau chan phagba aajemgui ajim. Magua muajã mʉch Aai gaaimua agjö phagbaju aai chirabahab. Chi Aai i jëeujem di i dën aawai muajã phagba, pãraujã phagbaju aai nʉmgui ajim. \v 27 Mamʉ amag maach ëugar iekham ugua maadëujã ichiita phagju aai nʉmgui ajim Pedroog. Maimua, Thʉrrdö ee dö ʉabamí ajim. Nau nacha pʉch jua gaai khöbaichëm pua jiir atham ö ee phatkhon sĩeju. Mag phatkhonau ʉ̈u pua mʉ kõitjã phagwi, pʉch dënjã phagpʉ̈ijugui ajim Jesuu Pedroog. \p Magbaawai Pedroou chadcha ichig jaautarrjö ajim. \c 18 \s1 Chijãata ʉ̈rʉʉcha aju aai sĩ a jaautarr \r (Mr 9:33-37; Lc 9:46-48) \p \v 1 Ich mag iyʉ̈ʉ nʉmua marau ich Jesuug jëeu naajim, ichta mʉg atag thumaam khʉʉn Pörkhabaadeewai maach mʉg wënʉrrʉm eem khaita ʉ̈rʉʉcha sĩsiju khai a khap aag. \v 2 Magbaawai Jesuu chaaidamta thʉ̈rnaa maar jãrr dʉnʉʉupinaa magjim: \p \v 3 —Mʉ cha iekha chirʉm iekhau pãrau pãachta ʉ̈rʉʉcha am khõchgau pãachdëu mag khĩirju nʉm isegnaa chaain mʉgʉmdam agtha serbiibamjöo abam chan, pãar pöd mʉ dʉ̈i chi pörnaan khaju khaba nʉm. \v 4 Mag mʉchta chi Pörkha chirsim ed mʉ garcha joothʉimaju khĩirju nʉm khʉʉnan warag amachta serbiibamjönaa chaain mʉgʉmdamjöta aju aai nʉmgui ajim, mag amachta ʉ̈rʉʉcha ajujã khĩirjuba. \v 5 Pãrau mʉ dënjö mʉg khithëem ãb khãijã jãsenkhawia pãach di aig aumʉn magan pãrau mʉchchata khĩir jãsenkhabarmjö abarmgui ajim, marag iekhamamua. \s1 Jãga nʉ Ẽwandamau chikham khaibag ee burrpiejem khʉʉn dʉ̈i \r (Mr 9:42-48; Lc 17:1-2) \p \v 6 Mag warag iekhakhagmamua magjim: ’Ãbmua khãijã mʉ chaai mʉg mʉ iek ʉ̈kha khërʉmta pekau ee burrpimʉn, Ẽwandam dʉ̈i iekkhõr pöomata sĩsiju. Mag mʉ chaai ãbam gaaimua khãijã warag Ẽwandam dʉ̈ita iekkhõr paarpaju khãai, ichdëupai ich ö gaai mokpör pöm jʉ̈naa phũas ee baudʉkhiin ʉ̈ucha ajugui ajim. \v 7 Mʉg jẽb gaai ichiita ich jãg õor dich khapeen pekau waupiejem khʉʉn paraa aju. ¡Mamʉ ë, apkhiitʉ, chi mag dich khapeendam pekau ee burrpiejem khʉʉn! \p \v 8 ’Magua, mua pãragjã mag chirʉm: Pãach juau wa pãach bʉ̈ʉu khãijã pekau ee burrpiju sim khai, warag thʉapnaa barbapʉ̈it ajim. Pãach thum monakha okhoowi õtdau ich mag thõojã khaugba sĩerrʉm ee maju khãai, ʉ̈ucha simgui ajim, sĩi jua bisi wa bʉ̈ khãijã bisi ʉ̈gthar öbërju. \v 9 Wa pãach daúapai khãijã pekau ee burrpiju sim khai, ag dau jẽunaa warag barbapʉ̈it ajim. Dau numwe wajapha simta khĩmie durr maju khãai, ʉ̈ucha simgui ajim, dau ãbpaim dʉ̈ipai ʉ̈gthar öbërju. Wajapcharan magʉm pekau waumaaugau, dau chukhumjö oobamjönaa magʉm nem khaigbam wawaagjã jua chukhumjö abat ajim, bʉ̈ʉrjã wauba. Magju khãai Ẽwandam dau na pãach morta sʉrkhabat a jaaumajim marag. \s1 Oveja okhootarr nem ĩgkhaa \r (Lc 15:3-7) \p \v 10 Mag jajawagmamua ĩchab, ’Mʉg daumeraa khithëem khʉʉn oob ãb khãijã isegmiet ajim. Am thʉa mʉ Aai aar thʉnʉm khʉʉnaun amag dau par khaba thʉnʉmgui ajim. \p [ \v 11 ’Mʉch chi Emkhooi Iewaan chadcha õor amach khaibag gaaimua okhoo khithëem khʉʉn peerdʉ awaanta bëejim a jaaujim.] \v 12 Magnaa, Mua pãrag jëeu ookhimgui ajim, jãga sim khai pãrag: Woun ãbmua cien ovejas wai sim. Mag khapan thʉnʉm eem ãb okhoobaadee, ¿irua tagam khʉʉn ãbam aig phëpʉawia mag chi okhoo khërʉmta jʉraan mabaju khai? ajim. \v 13 Mag jʉr nʉrrʉʉ awi baau athakhiin, mag ãbpai okhootarr baau atham paarta ʉ̈rcha i onee ajugui ajim, tagam khʉʉn khapan okhooba narr paar onee aju khãaijã. \v 14 Ich jãg ãbmuajã ich nemchaain okhoopimapha aajemjö, ĩchab mʉ Aai ʉ̈gthar simuajã mʉg mʉ iek ʉ̈kha durrum khʉʉn chan ãbjã okhoopimapha simgui ajim. \s1 Jãga dich khapeen perdonaaju aai nʉ a jaautarr \r (Lc 17:3) \p \v 15 Mag nem khĩir pogkhe jajawagmamua, ’Pãrag khap amkhĩir jaaukhimgui ajim Jesuu. Pãachjö mʉ iek ʉ̈kha simua pãach ee iwiir ãbam dʉ̈i khãijã khaigba abaawai i dʉ̈i iyʉ̈ʉmamua wajapha irig jaaubat ajim, jãga sĩ mag khaigba aawai. Pãachdëu mag iekhabaawai ʉ̈u ũrwia ʉ̈khamʉn magan pãrau pãach khapeer mʉ athee gan atham ajim. \v 16 Mamʉ par pãachdëu iekha nʉmjã ũrbamʉn magan pãach daumaai õor numí khãijã thʉ̈rkha athat, maagwai iekhamamjã õor numí wa thãrjup nʉm dakhĩirta mag iekhamamkhĩir. \v 17 Mag numí wa thãrjup nʉm dakhĩir iekhamamta bʉ̈ʉrjã asekasbamʉn magan warre thum chi ʉ̈kha nʉm khʉʉn jʉ̈gdaarta iekhaju aai nʉmgui ajim. Mag thumaam khʉʉn dakhĩir iekhabarmjã asekasba abaawain chadau, Ẽwandam iek ʉ̈khaba aajemjö wa Romaam gobierno dën dëbpaar jëeujem khʉʉn chi khaigbam khʉʉn dʉ̈ímjö abat ajim am dʉ̈i, tag pãach dʉ̈i khapeerkhapiba. \p \v 18 ’Mag mʉig eegar aawai amach jʉ̈g theeg gaaimua pãachdëu nem jaau nʉm ũrba aawai mag pãach dʉ̈i khapeerkhapiba abarmjã ich Ẽwandamau ĩchab pãar igar sĩeju. Maimua deeu ich khaibag isegwi ũwaai pãach ee pãach khapeerkhapi aauwaijã ĩchab Ẽwandamau pãar igar sĩejugui ajim. \p \v 19 Mag iekhamamua, ’Mua pãrag mag chirʉmgui ajim: Mʉig eegar õor numí amachdëu nem ig nʉm mʉrʉg jëwaag ãba ibëpwia jëeumʉn, mʉ Aai ʉ̈gthar chirʉmua amag deeb khaba deeju. \v 20 Mag jëwaagta numí wa thãrjup khãijã ãba biirdʉnaa mʉrʉg jëeu nʉmʉn mʉʉn maig chirʉmgui ajim, am jãrr. \p \v 21 Magbaawai Pedroou Jesuug, —Señor, magan mʉchjö pʉ iek ʉ̈kha nʉm khʉʉnau ãbmua khãijã mʉ dʉ̈i khaigba aawai, ¿biek kharr mua perdonaajuma? a jëeujim. ¿Siete veces? \p \v 22 Magbaa Jesuu irig, —Mag siete vecespai khabam. Muan pʉrʉgan, setenta veces sieteta perdonaaju aai sim a chirʉm ajim. Ajapcharan dich dʉ̈i khaigba abarmpierrma. \s1 Woun ãbmua ich khapeer perdonaaba arr ag nem ĩgkhaa \p \v 23 Maimua ich Jesuupai magjim: \p —Mua mag pãraujã pãach khapeen perdonaaju aai nʉm a chirʉmʉn, Ẽwandamaujã maach perdonaabam aba aajeewaita mag jaau chirʉm ajim. Ẽwandaman rey ãb sĩerrau ich chognaan ich garcharam khʉʉn wajapha phidkha nʉm khap aag ããbdö thʉ̈rkhanaa khap jëeu oomatarrjöta sĩerrʉmgui ajim. \v 24 Ya chi reíu thʉ̈rkhʉʉibaadëm ee i aig aibëejierram aajem, ãb irig phatkhon pöm diez mil talentos paar sĩerr. \v 25 Mag dëbpaar pöm sim pöd ichig phag auba abaawai chi reíu mag woun ichig dëbpaar paar sĩerrta warag ich ʉʉi dʉ̈i ich chaain maimua ich nem wai sĩerrpa thum përpʉ̈ipi jaaujim anaabá, jũrr deeum chogkhamkhĩir, magbarmua chi dëbpaar phag öbërmkhĩir. \v 26 Magbaawai chi chogau chi rey bʉ̈khʉrr phõbkhanaa chaigpa jöchkhërʉmua, “Señor, idëu oo athá. Mua ökhar phagmamua pʉ dëbpaar thum öbeerpʉ̈ibajupa” aajeejim anaabá. \v 27 Pari mag ichig chaigpa jöchkhërʉm oobaawai, chi reíu i dau aug khaugwi, mag dëbpaar pöm sĩerrjã tag ichig phagpiba, sĩi warag khĩir okhoopi jaaunaa, phãarju arrjã phãarba, sĩi ʉ̈u mapijim aajem. \p \v 28 ’Pari mag ich pʉ̈ibapäaiwai, maigmua igbaadeeu, deeum agjö chi rey chogkha sim dʉ̈i thẽujim aajem. Magua jũrr ichig cien denarios paraa sĩerr aawai, pʉrnaa ö thathaikhamuata, “Jöpkhaa pʉchdëu mʉrʉg paar sim phagbá” ajim anaabá irig. \v 29 Pari magbaawai ichdëu reíg atarrjö warmuajã i bʉ̈khʉrr phõbkhanaa chaigpa khitʉmua, “Pua khõs akhiin, idëu oo athá akham; ökhar phagmamua mua pʉ dëbpaardam thum phagpʉ̈ibajupa” aajeejim anʉm. \v 30 Pari chi dëbpaar jëeu sĩerr garmua mag khõchkhaba, sĩi warag ich khapeer dau augjã khaugba cárcel deg pʉ̈iwia, ãbmiecharam centaaudam phagbam aigjã öbeerpiba jaaujim anaabá. \v 31 Mag irua ich khapeer dʉ̈i magtarr oowi, warm khʉʉn agjö chi rey chogkha thʉnarr khʉʉnau oowai, am gaai masi ajim aajem. Mag gaai masi nʉm iekhau chi reígcha magtarr thumaa wajapha ũrpipʉ̈ijierram anaabá. \v 32 Mag ichig jaaubaa chi reíu thʉ̈rpʉ̈iwia irig magjim anʉm: “Wounta chadcha khaigba chitʉmá” ajim anʉm. “Maachig dau aphʉʉ chaigpabaadeewai, mua pʉ perdonaawi chi dëbpaarjã tag mʉchig phagpiba ich jãg khĩir okhoopijim. \v 33 Magtarr aawai puajã agjö pʉch khapeer dau aug khaugwi i perdonaaju aai sĩejimgui” ajim anʉm. “Pari pua bʉ̈ʉrjã i dʉ̈i magbajimgui” ajim anʉm. \v 34 Mag, warag chi rey meeukhabaadëwi mag dëbpaar sĩi khĩir okhoopiju atarrta deeu eeupemjö thumaa phagpi jaaujim anaabá. \p \v 35 Mag nem ĩgkhaadam jaauwi deeu ich Jesuupai magjim: ’Mʉ cha iekha chirʉm iekhau pãrauta pãach khapeendam chadcha perdonaawi tag magʉm iekjã igba ich mag khĩir okhoobam chan, mʉ Aai ʉ̈gthar chirʉmuajã ich agjö pãar perdonaabamgui ajim. \c 19 \s1 Jesuu ʉʉi pʉapiba jaautarr \r (Mr 10:1-12; Lc 16:18) \p \v 1 Mag marag nem jaau sĩi awi, Galileamua mawia jũrr Judea sĩeimajim, Jordán igaau thoogar dʉrba edau öbeerjem bi gar. \v 2 Mag i petamjã õrau khaugpʉ̈itarr aawai õor pöoma i ẽudee wëtjim. Mag õor pöm thʉnʉm ee aaunaan khapan thʉnarr aawai magʉm khʉʉnpa monaaupʉ̈i maajeejim. \v 3 Mag nʉm ee fariseonaan eem khʉʉn ich Jesús aigcha bëewi juau ogthom irig, —¿Pua oowai sĩi nem bʉ̈ʉr abarm gaaimua maadëu dich ʉʉi pʉaju aai nʉ? aichëjierram. \p \v 4 Magbaawai Jesuu amag magjim: \p —Ẽwandam iek phã sim gaai thʉ̈ʉrwai, ¿pãrau ooba aajẽ, warrcha chi ompaatarr Jöoiraujã emkhooi ʉʉi dʉ̈ita ompaajim a sim? \v 5 Magtarr aawaita emkhooi ich ʉʉi dʉ̈i pabaadëmʉn ich dënnaan kha ogdʉajem, ya ich ʉʉi dʉ̈ita ãba nʉrraag. Ya magbarm aigmua warran agdaujö amach appai naajerrta, õor ãbpaimjö ich mag nʉisiejemgui ajim. \v 6 Mag nʉisim chan ya tag amach ããbdö nʉrrjëe aba, õor ãbpaimjö nʉisijugui ajim. Mag warrgarwejã ich Ẽwandamauta mag papitarr aawai pöd iwiir ãbmuajã i ichaaur awi dich õor pʉaju khaba nʉmgui ajim amag. \p \v 7 Magbaawai jũrr amach garmua irig, —Pari pua mag simta, ¿khan jãgwi Moiseeu jaauwai dich ʉʉi pʉagpaawai ẽsap gaai “Mua ya pʉ pʉa chirʉm” a phãnaa irig deeju aai sim a simma? ajierram irig. \p \v 8 Magbaawaita Jesuu amag, —Pari jã, nem jaauwaijã pãach jʉ̈g theeg sĩerrjëem gaaimua khabahab ajim. Moiseeun chadcha ʉdʉraa ʉʉin pʉapiejeejim, pari warrcha ich Jöoirau ompaawai chan mag pʉamkhĩir khabata ompaajimgui ajim. \v 9 Pãadë mʉ iek ũrbat: Ʉʉi bʉ̈ʉrjã deeum dʉ̈i pʉrpʉr khaba simta sĩi pʉam khõchgaupai pʉawia deeum ʉʉi au simʉn maan pekauta wau simgui ajim. [Mag ich ap sim awi chikhamnau pʉatarr ʉʉita au sim wounjã pekauta wau sim, agtha chikham ʉʉikha simta au sĩewai ajim jũrr amag.] \p \v 10 Magbaawaita maach eem khʉʉnaupai ãaur khʉʉnau jũrr, —Maach emkhooin dich ʉʉi dʉ̈i magta aju aai nʉm khai, magan warag ʉʉi aubajuuta simgui ajierram. \p \v 11 Magbaa jũrr ich Jesuu marag, —Thumaam khʉʉnau chan cha mua jaau chirʉm iek pöd khaugbam; ãba ich Ẽwandamau khaugpi sim khʉʉnaupaita khap ajugui ajim. \v 12 Maimua, Pãrag jaaukhimgui ajim, jãgwi mag thumaam khʉʉn pöd ʉʉi auju khaba nʉ. Ãaur khʉʉn bi eeweta mag ʉʉin awaag khaba thaaba nʉmgui ajim. Pogkha ya chi jöoin pawiajã phãrr japʉ̈i nʉm, khapes apimaaugau. Maagwai pogkha mag phãrr jaba nʉmta, pari amachdëupai Ẽwandamau nem jaau sim wajapcha wawaag awi, bʉ̈ʉrjã khapes aba ich mag thʉnʉmgui ajim, ʉʉinjã khĩirjuba. \p Mag jaauwi ãbmiecha paawai ichdëupai magjim: ’Dichdëu oowai ʉʉijã chukhu chitaju ʉ̈u pödjöjöo sim khai, magan ich magta nʉrraju aai simgui ajim, ʉʉi chukhu. \s1 Jesuu chaain kõit Ẽwandamag jëeutarr \r (Mr 10:13-16; Lc 18:15-17) \p \v 13 Mag nʉm ee, jũrram khʉʉnau Jesús aig chaain aibëe thʉnaajim, am gaai pʉrnaa Ẽwandamag am kõit jëeumkhĩir. Pari mag jũrram khʉʉnau chaain aibëbëekham oowi chi aibëe nʉm khʉʉnagta maachdëuta meeukha naajim, tag aibëepimaaugau. \p \v 14 Mamʉ mag marau iekha nʉm ũrbaawai Jesuu jũrr maachigta, —Idëu mʉ aig chaain aibëepibat. ¿Khanthee pãrau am bëepimapha nʉ? ajim. Chi jöoin awiajã, chamʉ khʉʉn chaainjö mʉ iek ʉ̈khakharrsö ʉ̈kha nʉm khʉʉnta mʉg jẽb gaaijã ʉ̈u wënʉrrawi ʉ̈gtharjã onee wënʉrrabajup ajim. \fig |src="cn01772B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 19.14" \fig* \p \v 15 Magnaa warag am pör ʉ̈r jua ausĩunaa, Ẽwandamag am kõit jëeuwi, warag aigmua chawag maar phë arrjim. \s1 Ẽwan phatkhon paraam Jesús dʉ̈i iyʉ̈ʉ athurtarr \r (Mr 10:17-31; Lc 18:18-30) \p \v 16 Biek ãb woun ãb ẽwan sĩerrau Jesús aig bëewi i dʉ̈i iyʉ̈ʉmamua, —Maestro, ¿khan nem wajaphamta mua wauju aai chirʉ́ ʉ̈gthar öbëraag? Mʉrʉg jaaubá ajim. \p \v 17 Magbaawai Jesuu irig, —¿Khanthee mag nem wajaphamta wawaag pua mʉrʉg jëeu chirʉ́? Nem wajaphamʉn ãba ãbpaita sim; ma Ẽwandamau. Mamʉ pʉ chadcha ʉ̈gthar öbërm khõs chirʉm khai, Ẽwandamau ich iek phãnaa Moiseeg deetarr gaai jaau sim ipierraa abá ajim irig. \p \v 18 Magbaa, —Pari ag gaai jaau sim eem, ¿chijãg igwiata pua mag jaau sĩ? ajim, chi ẽwan mag i dʉ̈i iyʉ̈ʉ aan berrau. \p Magbaa Jesuu irig magjim: \p —Oob õor thõo chitam; oob pʉch õor khabam dʉ̈ijã khapes a chitam; nem jĩgkham; sëukhajã chikham ëugar nem jaau chitam; \v 19 pʉch aaijã daupiinaa pʉch ãdjã daupii abá, maimua pʉch khapeenjã wir aig pʉchdëu pʉch khõsi simjö daupii abá ajim ich Jesús garmua. \p \v 20 Magbaawai chi ẽwanau, —Mua magʉm thum ʉʉrkha chitabahab. ¿Khani mua wauju agtha waaur chirʉ́? ajim. \p \v 21 Magbaawai deeu ich Jesuupai irig, —Pʉ chadchata wajapcha am khõsi chirʉm khai, pʉch nem përkhʉʉipʉ̈inaa chi phatkhon aphʉʉm khʉʉndamag jigbapʉ̈i ajim. Mag khaita ʉ̈gthar pawiajã pʉ ich mag nem wajapham paraa chitaju. Mag përkhʉʉipʉ̈inaa jigpʉ̈iwi, mʉ dʉ̈i marrau ajim. \p \v 22 Pari ich mag woundam chadcha phatkhon paraam arr aawai Jesuu ichig magbarm ũrwia warre ökhĩirjuu petajim. \v 23 Mag woundam ökhĩirjuu petam oobaawai jũrr maragta ich Jesuu, —Phatkhon paraam khʉʉnta Ẽwandam chi Pörkha sim aar öbëraagan chadchata thethe simgui ajim. \v 24 Phatkhonpanta ʉ̈gthar Ẽwandam chi Pörkha sim aar öbërju khãyau, camello pöm jãg maach wounaan khãaijã ʉ̈rpai sĩerrʉmta phithurg chukhu nobeeu kach ee thoogar öbër dichjugui ajim. \p \v 25 Mag i iekhabapʉ̈im ũrwia chadcha jʉ̈gderraa nʉmua maach i dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉn eem ãaur khʉʉnau, —Mag khai, magan ¿khaita peerdʉagáwa? anaajim. \p \v 26 Pari magbaa ich Jesuu marag oonaa, —Õragan chadcha phithurgma mag ũurwai. Mamʉ Ẽwandamag chan bʉ̈ʉrjã phithurg chukhu simgui ajim. \p \v 27 Jesuu magbaawai mag chi ẽwan phatkhon paraam dʉ̈i iyʉ̈ʉ narr khĩirjuwia, —Maraun chad pʉ dʉ̈i wënʉrram khõchgau maach nemdam wai narrjã khĩirjuba, sĩi thumaa phëpʉawi pʉ dʉ̈i ogdʉba wënʉrrabma. Mʉg pʉch dʉ̈i ogdʉba wënʉrrʉm jũrr ¿khandamta marau au durrajuma mʉg atag paawaijã? ajim Pedroou. \p \v 28 Magbaawai Jesuu magjim: \p —Cha mʉ iekha chirʉm iekhau mʉg durr jöoi edaujã dʉ̈i thum chi iiurig pawia mʉch chi Emkhooi Iewaa õor Pörkhaag khu juupjem wajappha khitʉm gaai oo chirsim ed, pãar mʉg mʉ ogdʉba mʉ dʉ̈i wënʉrraajem khʉʉnta mʉ jup chirʉm bigaau pörkhau doce nʉm gaai ohood ajugui ajim. Pãachdëuta mʉ dʉ̈i pãach ipaarmua jöoi Jacob khararr chaain doce narr khʉʉn ag chaain ewagam khʉʉnagjã khap jajaau aju, jãgaju Ẽwandamau am dʉ̈i. \v 29 Maimua ar thum chi mʉ gaaimua wa mʉ iek jaaum khõchgau khãijã amach di, amach naamkhʉʉn, amach eeugpeen, amach aai, amach ãd, amach chaain wa sĩi amach jẽb khãijã khaugba pʉa nʉm khʉʉnagjã amach nem okhootarr khãyaujã ʉ̈r ag atcha deewi mʉch dʉ̈ita ich mag wënʉrramkhĩir mʉch aarcha phë aujugui ajim. \v 30 Pari mag ed ãaur khʉʉn ar mʉig eegar aawai amachta chikham khãaijã ʉ̈rʉʉcha nʉm aajerr khʉʉnta ʉ̈gthar Ẽwandam aar paaukhaimaawaijã jũrr serbiibacha aajerrjöo nʉisijugui ajim. Maimua jũrr ar mʉ gaaimua chikhamnau serbiibag pheejerr khʉʉnta jũrr warm khʉʉn khãaijã ʉ̈rcha nʉisijugui a iekhamajim ich Jesuu, marag ũrmkhĩir. \c 20 \s1 Woun ãbmua piyonnaan jẽertarr ag nem ĩgkhaa \p \v 1 ’Mʉg atag mʉch iek ʉ̈kha durrum khʉʉnag amach phithur atarr jũrr mua nem deeju edan, woun ãb uvadö papau ich piyonnaanag nemjõ phierrtarr jũrr phagtarrjöta ajugui ajim. Mag wounau nacha piyón jẽraag edpherre õor jʉraan majim aajem. \v 2 Mag mawi, chi nacha ooimatarr khʉʉn dʉ̈i iekhaawai, khãai ãb phidkhabarm paar phaagjemjö denario ãb phagju ajim aajem. Mag iekhawi phidkhamkhĩir pʉ̈ijim aajem. \v 3 Maimua ya edau ʉ̈gtharraa las nuevejö aadëm ee, deeu õor jʉraan mawia kaaijã ee sĩi õor phidagjã chukhu par nʉm ooimajim aajem. \v 4 Magbaa makhʉʉnagjã, “Pãarjã ĩchab mʉ phidag ee phidkhabamit; mua pãrag pãach phidkhabarmpierr phagjugui” ajim anʉm. Magbaa makhʉʉnjã ĩchab phidkhaan wëtjim aajem. \v 5 Maimua edausĩe aadee, ich chi morkhʉ jöoiraupai deeu ũwaai õor jʉraan mawi, kheeuragjã las tresjönaa deeu ichpai majim aajem. Maimua makhʉʉn dʉ̈ijã iekhawi ich agjö phidkhaan pʉ̈ijim aajem. \v 6 Maimua ya kheeuraacha las cincojö aadëm ee, deeu ũwaai nacha ichdëu õor ooimatarr aar majim aajem. Maimua ooimaawai sĩi õor phidagjã chukkhu aig naajim aajem. Magbaawai amag, “¿Khani jãg khëumaamta jãg sĩi phidkhajã phidkhaba, parta khëudʉtkhamaama?” ajim anʉm. \v 7 Magbaa amachdëu, “Marag ni ãbmuajã phidag jaauba aawaita mʉg maar par naabahab” ajierram anʉm. Magbaa jöoirau makhʉʉnagjã, “Magan mʉ nemjĩir ee uva phierrbamit” ajim anʉm, “khëu nʉm ora.” \p \v 8 ’Maimua ya edau khëubaadee chi uva papau ich chog mag õor phidag ee wai jẽer sĩerragta jũrr, “Jãimua phidkha narr khʉʉn thʉ̈rkha aunaa amag phagkhabá ajim anʉm. Ẽudeecha dubtarr khʉʉnagta nacha phagnaa maimua nacha dubtarr khʉʉnagta jũrr ẽudeecha phagbá” ajim anʉm. \v 9 Mag, chadcha ẽudeecha kheeuraa las cincojö dubtarr khʉʉnta nacha thʉ̈rkha auwi khãai ãb phidkha khëutarr khʉʉnagamjö denario ããbdö phagkhamajim anaabá, agdaujö. \v 10 Maimuata jũrr nacha dubtarr khʉʉn thʉ̈rkha aujim aajem. Ya mag amach thʉ̈rkhʉʉibaadee, warm khʉʉnag mag denario ãb deematarr aawai, amaun jũrr amachigta ʉ̈r phagjupii naajima, amachta edpherre dubtarr aawai. Pari magba amagjã ẽudeecha dubtarr khʉʉnag phagtarrjöpai phagkhajim anaabá. \v 11 Mamʉ amachig magpai phagbaawai khĩujã ãwatba, chi morkhʉʉgchata jũrr ãbmua, \v 12 “Jãkhʉʉn ya maar öbëraagpam eeta bardʉtkhachëtarr aawai ora ãbpaita phidkhajierram. Magtarrta maar ed durr pöm phidkha khëuwi ed pechagjã jemer khëudʉtkhamaam khʉʉn dʉ̈i ãbata pua amag phagbarbma, jũrr amag erraapai phagju aai simta” ajim anʉm irig. \v 13 Pari magbaawai chi phidag khʉ jöoirau jũrr am eem ãbakhaíg, “Kakë pari warr maach iekhaawaijã, ¿denario ãbpaita pʉrʉg phagju abajĩ, pʉ phidkhabarm paar? Magtarr aawai mua pʉ khũgurba chirʉm perá” ajim anʉm. \v 14 “Pʉch phatkhondam auwia petá” ajim anʉm. “Pari mua ichiita kheeuraacha dubtarragjã pʉrʉg phagtarrjö phagam khõsi chirʉmgui” ajim anʉm. \v 15 “Mʉch phatkhon aawai mʉchdëu phagam aig phagju aai chirʉmgui” ajim anʉm, “pöm phidkhaba arr khʉʉnag awiajã. ¿Wa sĩita pua mʉrʉg õor dʉ̈i ö wajapha apimaphata chirʉ́wa?” ajim anʉm chi phidag khʉ jöoirau. \p \v 16 Mag nem ĩgkhaadam jaauwi ich Jesuupai, ’Ich jãgta ajugui ajim ĩchab mʉg atagjã. Ẽudeecha phidag ee dubtarr khʉʉnagta nacha dubtarr khʉʉnag phagtarrjö, ẽudeecha mʉch iek ʉ̈khatarr khʉʉnagjã nacha ʉ̈khatarr khʉʉnagamjö agdaujö nem deemaju. Maiguin Ẽwandam athee pöm nem wauba arr khʉʉnagjã warm khʉʉnagamjö phagmajugui ajim. \s1 Õrau ich thõoju Jesuu jaautarr \r (Mr 10:32-34; Lc 18:31-34) \p \v 17 Maimua mag Jerusalenag mam arr aawai ya khʉd ee paaukhabaadee, ich Jesuu maar maach ap thʉ̈rkha auwi marag jaaumamua magjim: \p \v 18 —Pãrau oo nʉmgui ajim, maach Jerusalenag wëtum. Mamʉ nau maach barbaimaawai mʉch chi Emkhooi Iewaa mʉg chirʉmʉn thethemnaanag mʉ pʉr deeju. Magbaawai makhʉʉnau mʉ thõopi jaauwi \v 19 jũrr maach meeun khabam khʉʉn jua ee mʉ thʉsĩepʉ̈ijugui ajim. Magbaawai makhʉʉnau mʉ wau iekhanaa mʉ gaai mas waunaa pakuls gaai mʉ meerphëpʉ̈ijugui ajim. Pari amau mag mʉ wau thõowiajã khãai thãrjup nʉm ee deeu mʉ iiu phiidʉju a jaaumajim maachigcha. \s1 Jöoi Zebedeo ũanau ich chaain athee khãidu jëeutarr \r (Mr 10:35-45) \p \v 20 Maimua i iekha öbaadëm ee, jöoi Zebedeo ũan ich chaain dʉ̈i bëewi nem inag jëwaagpamjö Jesús khĩirphee phõbkha thʉnaaichëjim. \v 21 Magbaawai Jesuu irig, —¿Khandamta ig ʉ? ajim. \p Magbaa ich ũanau, —Señor, magan ya pʉchta thumaam khʉʉn Pörkhabaadeewai mʉ chaain mʉkhʉʉn numiita pʉch bigaau juppibá ajim, pʉch dʉ̈i iek theeg amkhĩir: ãb pʉch juachaar gar, maagwai ãb pʉch juawë gar, Santiago Juan dʉ̈i igwi. \p \v 22 Magbaawai Jesuu warre chi chaainagta, —Pãrau chan pãachdëu jëeu nʉmjã khaugbata nʉmgui ajim. ¿Pãrau khĩirjuawai mag pãachta warm khʉʉn khãai ʉ̈rpai aag chikhamnau pãach dau aug wau nʉmjã mʉ dënjö ãwatju aai nʉ? ajim amag. \p Magbaawai amachdëu, —Ëera, marau ãwatbajup ajierram. \p \v 23 Magbaa deeu Jesuu ichdëupai amag, —Chadcha pãrau õrau pãach dau aphʉʉ wau nʉm ãwatma ajim. Pari mag mʉch juachaar gar wa juawë gar khãijã mʉch dʉ̈i ãba juppiju chan mua pöd jaauju khaba chirʉmgui ajim, ya jãig paawain mʉ Ayauta ichdëu khap jaauju aawai. \p \v 24 Maach tagam khʉʉn agjö ich Jesús dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnau ũurwai, mag warm khʉʉnau i bigaau jupimaag khãidu jëeu nʉm ũrbaawai, chadcha am dʉ̈i maar thãar ee khaba naajim. \v 25 Pari magbaa deeu ũwaai maach appai khĩet thʉ̈rkhanaa marag magjim, ich Jesuu: \p —Pãrau khaphʉ nʉm, mʉig eegar ar amachta chi pörkha nʉm khʉʉnan amachta chi pörnaan aawai iek theeg nʉm awi amach khãai jua eegpaim khʉʉn dʉ̈i athuu aajerram. \v 26 Pari jũrr pãrau am dënjö magju khaba nʉmgui ajim pãach eepai. Magju khãai ãbmua khãijã pãach eepai ichta thumaam khʉʉn khãaijã ʉ̈rʉʉ am khõsi sim khai, magan jũrr ich garmuata ich khapeenau nem mag abaawaijã am ipierr nʉnʉʉu aju aai simgui ajim. \v 27 Maagwai ar ichta ʉ̈gthar pawiajã Ẽwandamau ich garcha juppi ahau apim khõsi sim khai, magan ichta sĩi parhoobam khʉʉn chogkhaju aai sim ajim. \v 28 Mʉ pãar khãai Emkhooi Iewaakha chirʉmjã mag sĩi mʉch garmua chikham chogaagjã bëebajim. Mʉ bëetarran sĩi chikhamnag mʉch chogamkhĩirta bëejimgui ajim, mag chitʉmua chikham jua machgau thõowi mag thõobarm gaaimua õor pöm sĩi amach pekau ee preso sĩsidʉmjö nʉm khʉʉn öbeerkhapäain. \s1 Õor numí dau khĩsu khithëem Jesuu monaautarr \r (Mr 10:46-52; Lc 18:35-43) \p \v 29 Mag wëtumua Jericó phöbör ee naaimawi, deeu ërëu phöbaadeeu, õor pöoma Jesús ẽudee wëtjim. \v 30 Mag õor pöm wëtum khʉd bigaau dau khĩsu khithëem numí ohoodö durrajim. Mag durrumua Jesús dichmam khaug athaawai ääakhamua, —Señor, pʉʉta rey David khararr ag chaain ewagam khʉʉn Iewaau marau nʉ narr. Maar apdurrum maar dau aug khaugbahur anaajim. \p \v 31 Mamʉ mag am ääakham ũrwia aig dich wëtum khʉʉnau amag meeurrarrau aajeejim, khĩupamkhĩir. Pari magʉmjã waragta Jesuug uhuukhamua, —Señor, jöoi David khararr Iewaa, maar apdurrum maar dau aug khaugbahur aajeejim. \p \v 32 Magbaawai Jesuu dʉnʉisiwi mag chi dau khaugba khithëe arr khʉʉn thʉ̈rkhanaa, —¿Khani pãrau mʉrʉg pãach dʉ̈i apim khõsi nʉ? ajim amag. \p \v 33 Magbaawai amachdëu, —Señor, maraun pʉrʉg maach dauta daujã wajaug paapim khõsi nʉmgui ajierram irig. \p \v 34 Magbaa chadcha Jesuu am dau aug khaugwi, am dauhëu aaithʉ aaithʉ abaawai, warre daujã wajaug sĩi bi eewe ich magta thaabatarrjö nʉisijim. Mag amach dau monaaubapäaiwai warag i dʉ̈i ërëubaadëjim. \c 21 \s1 Jerusalén phöbör ee Jesús dubimatarr \r (Mr 11:1-11; Lc 19:28-40; Jn 12:12-19) \p \v 1 Mag wëtumua ya Jerusalén dakha Olivo durrsĩ gaai deeum phöbördam Betfagé anʉm paaukhabaimaawai ich Jesuu maach ich dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉn eem numí thʉ̈rnaa amag, \v 2 —Cha maach khĩirphee phöbördam sim ee ërëubaadët ajim. Nau pãrau burro chi ʉʉidam pabʉ̈ gaai jʉ̈ sim ooimajugui ajim. Ag bigaau ĩchab chi chaaidamjã sĩeju. Mag pãachdëu oobaimam ẽerwi aipidut ajim amag. \v 3 Mag pãachdëu ẽer waidurum oowi ãbmua khãijã pãachig iekhaawai irig, mua ig chiraawaita arrum, mamʉ deeu jöpcha deepʉ̈iju abat a jaaujim, chi mag ichdëu pʉ̈i sim khʉʉnag. \p \v 4 Pari mag burrodam awaan mamkhĩir ich khapeen pʉ̈itarran, Ẽwandam i jaaumie Zacarías khararrau phã pʉatarr eyaa öbërmkhĩirta magjim. Mag irua phãtarr gaai mag sim: \q1 \v 5 “Jerusalenpienag jaaubat: \q1 ‘Pãrau warrgarwe nʉajerr Reita sĩi parhoobam khʉʉnjö khĩir machag chukhu burrodam agtha chi jöoicha khaba khitʉm gaaita ya pãar aig urum’ ” a phã sim. \rq (Is. 62:11; Zac. 9:9)\rq* \p \v 6 Mag amach chogbapäaiwai chadcha ërëubaadëjim. \v 7 Mag wëtwi ooimaawai, chadcha ich Jesuu jaautarrjö chi burro ʉʉidam ich chaai dʉ̈i ooimajierram anaabá. Maimua ẽer auwi, arrwi, ya ich Jesús sim aar pabaimaawai, amach khajũa ẽerkhanaa chi burrodam phõ gar theerkhabapäaiwai ag gaai Jesús waaidʉbaadëjim. \v 8 Maagwai õor pöm thʉnarr aawai, ãaur khʉʉnau i maju ee amach khajũa ẽernaa theerkhamaawai, ãaur khʉʉnau jũrr papiujöm thʉrrpnaa theerkhamajim. \v 9 Maagwain na wëtum khʉʉnaujã serereu khaawai ẽudee wëdurum khʉʉnaujã serereukhamua, “Ʉ̈ucha abarm Ẽwandam. Rey David khararr ag iewaajöm chan chukhukhum” aajeejim. “Ẽwandam, ich mʉʉta pʉchdëu pʉch jũrr pʉ̈ibarmʉu. Mʉg Rey pʉ̈ibarm gaaimua ʉ̈gtharm magwe onee aju aai nʉm” aajeejim jũrram khʉʉnau. \p \v 10 Mamagag wëtumua ya Jerusalén ee Jesús dubbaimaawai sĩi phöbör ee õor thumta phogdʉbaadëmjö ajim. Magphöbaadëmʉn jũrram khʉʉnau amach eepai, —Keena, jãan ¿chijãg wounta jãg urúma? aajeejim. \p \v 11 Magbaawai mag i dʉ̈i õor pöm wënʉrrʉm khʉʉnau, —Ẽwandam i jaaumie Jesús khabahab aajeejim, Galilea durr Nazaret phöbör ee bãautarr. \s1 Aai i jëeujem degmua Jesuu õor jʉrkhʉʉitarr \r (Mr 11:15-19; Lc 19:45-48; Jn 2:13-22) \p \v 12 Mag barwia Aai i jëeujem deg ooimaawaijã, sĩi merrkau eemjö thʉnʉmta ooimajim. Magbaa mag ag ee Ẽwandamag ofrendakha deeg nem për nʉm khʉʉn dawag jʉrkhʉʉipʉ̈inaa, phatkhon cambienaa dubur për nʉm khʉʉn mesjã jẽkhʉt sĩepʉ̈imajim. \v 13 Magnaa amag, —Ẽwandamau ich igwia ich iek phã sim gaai “Mʉ diin sĩi mʉrʉg jëeujem diiu” a simta, pãachdëuta ag ee mʉg nem parhẽpag për nʉmua sĩi chikham khũguurjem dikha wai naabma ajim. \p \v 14 Mag õor dawag jʉrkhʉʉipʉ̈iwi, ichta ag ee sĩsiewai, dau khaugba khithëem khʉʉn dʉ̈i bʉ̈ wëdʉ wëdʉ khithëem khʉʉnpa ich aig bëemam Jesuu monaaupʉ̈i maajeejim. \v 15 Mamʉ mag irua õor monaaupʉ̈pʉ̈ikham phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉnau Moiseeu ley phã pʉarr jawaag chi machnaan dʉ̈imua amach daúacha mag irua õor monaau sim oo nʉm dʉ̈i, chaainaupa i thö iekha nʉm iekhau “Rey David khararr ag Iewaajöm chan chukhukhumkham” ũrbaawai, \v 16 meeukha nʉm iekhau khĩir mor chigpai chi Jesuugta, —¿Mag serereukham khʉʉnau iekha nʉm pua ũr chirʉ́? ajierram irig. \p Magbaa ichdëu, —Muakha ũr chirʉmgui ajim. Pari pãrau Ẽwandam iek phã sim gaai thʉ̈ʉrwai ooba aajeeb, amau mag serereu aju igwi David khararrau, \q1 “Chaain daumeraam khʉʉn dʉ̈i agtha jũd dö khithëem khʉʉndamaupa irig jëeujem” a phã pʉatarr. \rq (Sal. 8:3)\rq* \m Ma chan pãrau bʉ̈ʉrjã khĩir ee paba naabma ajim amag. \p \v 17 Magnaa warag ichta aigmua mawia jũrr ag dakha phöbördam Betania anʉmʉg petajim. Mag mawia ich mam warag khãi ëejim. \s1 Jesuu igo phuapitarr \r (Mr 11:12-14,20-26) \p \v 18 Mag mam khãi ëewi deeu edpherre Jerusalenag urumua Jesús iek i jãsöo aadëjim aajem. \v 19 Mag i jãsog thʉnʉm ee, khʉd bigaau igo bʉ̈ dʉnʉm oo athaawai ag gaai chi jõ simpii awi aar oon majim. Mamʉ oon maawai sĩi bʉ̈ parii dʉnaajim. Mag ag gaai ooba abaa pabʉ̈ʉgta wounagamjö, —Pʉ jãg sim khai, jãgan mʉg atagjã ich jãg chëba sĩerrajugui ajim. \p Pari irua mag iekhabaawai chi igo bʉ̈ warre phuabaadëjim. \v 20 Maachdëu mag oobaawai dauderraa nʉm iekhau marau irig jëeu naajim, jãga jãg warre dëgölpta jãg phuabaadë. \p \v 21 Magbaa ichdëu marag magjim: \p —Pãrau pãachdëu Ẽwandamag jëeuwaijã pãachdëu jëeubarmjö aju khĩirjunaata jëeukhiin, mua mʉg pabʉ̈ phuapibarmjöpaijã khaba, ag khãai phithurcharam nemjã wauju. Jãgkhiin pãrau mʉg Olivo durrsĩigjã, “Mʉigmua mawia jũrr phũas ee ierrpabaad” akhiinjã, chadcha pãachdëu iekhabarmjö ajugui ajim, pãar ipierr. \v 22 Mag pãachdëu jëeubarmjö aju khaphʉnaata pãach nem jëeuwaijã jëeumʉn, pãachdëu jëeubarm nem pãrau paarpaju a jaaujim marag. \s1 Jesús jua theeg \r (Mr 11:27-33; Lc 20:1-8) \p \v 23 Maimua bëewi deeu Jesús Aai i jëeujem deg dubchëjim. I maig õrag Ẽwandam iek jaau sim ee, phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉn dʉ̈i judionaan Asamblea eem chi pörnaan i aig bëewi irig jëeuchëjierram: \p —¿Khai thöwiata jãg mʉig nem për narr khʉʉn pua dawag jʉr wërppʉ̈ijĩ? ¿Khaíuta jãg pʉrʉg pʉchta nem iek theeg apijĩ? Marag jaaubá ajierram. \p \v 24 Magbaawai jũrr Jesuu amag, —Magan nacha mʉrʉg jaaubat, muajã ĩchab pãrag jëeu ookhimgui ajim: Mua jëeubarm pãrau mʉrʉg jaaumʉn, magan muajã pãrag jaaujugui ajim, cha pãachdëu mʉrʉg jëeu nʉm. Magnaa chadcha amag, \v 25 —Pãrau oowai, ¿khaíuta Juan pʉ̈ijĩ ajim, jãg amach khaibag Ẽwandamag chugpaapi jaaunaa õorjã pör choo nʉrramkhĩir? ¿Ẽwandamau ajĩ, wa sĩi mʉg jẽb gayam khʉʉnau chogpʉ̈iwiata jãg nʉrrajĩwa? ajim. \p Magbaa amach appai iyʉ̈ʉ nʉmua, —Maadëu irig, “Ẽwandamauta pʉ̈ijim” akhiin, magan jũrr irua maachig, “¿Jãg magʉmta pãrau irua jaau nʉrrarr iek ʉ̈khabajierráma?” aju. \v 26 Pöd maadëu, “Õrauta pʉ̈ijim” ajujã khabamgui ajierram. Maadëu magkhiin thumaam khʉʉnau i igwia “Jãan chadcha ich Ẽwandam i jaaumieta jãg nʉrrajim” aajeewai, eeu dëgölp õrau maach mokou bar thõodukhamgui ajierram. \p \v 27 Mag warag irig jaaujujã khaugba aawai, —Marau pöd jaauju khaugbamgui ajierram. \p Magbaawaita ichdëu amag, —Mua pãrag nem jëeutarr pãrau mʉrʉg jaauba aawai muajã pãrag jaaubamgui ajim, khai thöwiata mua jãg nem wau chitʉ́. \s1 ¿Chijã khʉʉnta ʉ̈gthar öbërju khai? \p \v 28 Mag ichig jaauba abaawai mʉg nem ĩgkhaadam jaaujim: \p —Woun ãb chaain numí wai sĩejim aajem. Biek ãb chi jöoirag, “Iewaa, ĩs mʉ uvadö ee phidkhabamí” ajim anʉm chi ayau. \v 29 Magbaa chi iewaau, “Mʉ mamapha chirʉmgui” ajim aajem. Maimua khĩirju sĩi awiata, “Magan mʉ majugui” awia majim aajem, phidkhaan. \v 30 Maimua jũrr ich iewaa chi ẽudeemʉgjã ich agjö phidkhaan mamkhĩir jaaujim aajem. Magbaawai maguan chadau khõchag, “Magan mʉ phidkhaan majugui” ajim anʉm. Pari mag maju atarrta chadcha mabajim aajem. \p \v 31 Mag nem ĩgkhaadam jaauwia, aig ũr narr khʉʉnag jũrr, —¿Chijãgua pãrau oowai ich ayau khõsi sĩerrjö i ipierraa ajĩ? a jëeujim ich Jesuu. \p Magbaa, —Chi iewaa chi jöoirau ajierram, chi cuento ũr narr khʉʉnau. \p Magbaa deeu ich Jesuupai iekhakhagmamua, —Roma durram gobierno athee dëbpaar jëeujem khʉʉn chi khaigbam khʉʉnta ʉʉin amach durpa theegau parhooba sĩerrjëem khʉʉn dʉ̈i pãar khãai ʉ̈gtharcha öbërjugui ajim. \v 32 ¿Jãgwi mag chirʉ́? Juan chi õor pör choomieu, jãga Ẽwandam dau na wënʉrraju aai nʉ a jaaumam ũrwi pãrau ʉ̈khabam daar, amauta pãar khãaijã ʉ̈khatarr aawaima. Pari pãrau magba irua jaau nʉrrʉmjã ũrnaa irua nem waaujerrjã pãach daúacha oojerrta, pãach khaibag khĩirjuwia Ẽwandamagjã chugpaapi jëeubajierramgui ajim amach khĩircha. \s1 Khaibag sĩsidʉmta nemjĩir thʉa narr \r (Mr 12:1-12; Lc 20:9-19) \p \v 33 Maimua ich Jesuupai, ’Ũrbat, deeum nem ĩgkhaadam pãrag ĩgkhakhimgui ajim. \p Maimua ĩgkhabaadëmua magjim: ’Woun ãbmua uvadö jĩirjim aajem. Mag jĩirwi, ag igaau thuur phʉʉrdʉpʉ̈iwi, chi uva chö piirjʉujujã waunaa, didamjã nasãdjö ʉ̈gthaa ëu dʉnʉʉujim aajem, ag gaaimua warp dawaa oo phʉʉrdʉdʉ aag. Mag thum wajapha wau sĩunaa, chawag mam khõchkhabaadeewai, chi nemjĩirdö deeum khʉʉnag alquilaapʉ̈iwia, ichin jũrr deeum durr warp petajim aajem. \v 34 Maimua ya chi uva waaubaadëmcha khĩirjunaa jöoirau ich chognaan pʉ̈ijim aajem, ich paatëm agjö ich athee deepʉ̈imkhĩir. \v 35 Pari mag chi chognaan amach aar bardʉtkhabaimaawai, chi uva thʉa narr khʉʉnau pʉrphöbaadëwi, ãaur khʉʉn gaai sĩi mas waunaa, ãaur khʉʉn warre khëchpʉ̈inaa maimua pogkha mokoujã barmaajeejim anaabá. \v 36 Magbaawai deeu jöoirau jũrr khapanaa pʉ̈ijim aajem. Pari makhʉʉnjã amach aar barpinaa chi nacha bëetarr khʉʉn dʉ̈i arrjöo ajierram anaabá. \v 37 Maimua ya ãbmiecha paawai jöoirau ich chaai pʉ̈ijim aajem. I khĩirjugan ich chaai aawai i ögkhaju awiata pʉ̈ijiebma. \v 38 Pari warm khʉʉnau mag i ögkhajujã khĩirjuba, sĩi warag amach aar barpinaa, “Keena, chamʉʉta chi iewaa aawai mʉguata mʉg atagjã jũrr ich aai nemjĩir jʉ̈aju khabahab” ajierram anʉm. “Jãg sĩpí warre maadëu i thõopʉ̈iju, mʉg uvadö jũrr maach dënkha awaag” ajierram anʉm, amach appai. \v 39 Mag, chadcha khapanaam khʉʉnau pʉrphöbaadëwi chi nemjĩirdö chaaur warp arrnaa thõopʉ̈ijierram aajem, ich jöoi iewaa ãba. \p \v 40 Mag jaaunaa jũrr ich iek ũr narr khʉʉnagta, ichdëu nem ĩgkhatarr igwi, ’Pãrau khĩirjuawai ĩsjã agtha mag uvadö sim anaa chi thʉa narr khʉʉnjã ich akhʉʉnpai akhiin, ¿jãgaju khai jöoirau magʉm wounaan dʉ̈i? a jëeujim Jesuu amag. \p \v 41 Magbaa amachdëu, —Mag amach khaibag sĩsidʉm paar amachdëu warm khʉʉn dʉ̈i aajerrjö amach dënjö am dau aug khaugba, irua agjö am khëchpʉ̈ijuuta. Magnaa jũrr chadcha ichig phagju khʉʉnagta irua alquilaa pʉajugui ajierram, ag jaar paawaijã chi nemjõdam ichig ich paat deemkhĩir. \p \v 42 Amachdëu magbaawaita Jesuu amag magjim: \p —¿Pãrau chan bʉ̈ʉrjã Ẽwandamau ich i jaaumienag ich iek phãpitarr gaai jaau sĩsidʉm thʉ̈ʉrwai ooba aajeeb, \q1 “Di ëu narr khʉʉnau isegtarr dibigta jũrr chi dihãd jãrramkha sĩsim” a sim? \q1 “Ẽwandam maach Pöröuta mag dibig wajaphamjö api sĩewai õrau oowaijã ʉ̈uuta oo nʉm” a sim, ich iek gaai jaauwai. \rq (Sal. 118:22-23)\rq* \m \v 43 Magua mua pãrag mag chirʉmgui ajim: Ẽwandam pãar thãar ee ichta chi Pörkhaju atarr chi Pör khaba, deeum khʉʉn judionaan khabam khʉʉn ichdëu khõsi simjö nem wauju khʉʉn dʉ̈ita am Pörkhaju ajim. [ \v 44 Maimua mag mua dihãd a chirʉmjã mʉch igwiapaita mag chirʉmgui ajim. Chi mʉ iek ʉ̈khaba sim wounan, juau ogthom mag dibig ʉ̈r burrwi ichdëupai ich gaai mas wau simjöta sim; maimua mag ʉ̈khaba nʉrrʉmta meemʉn, jũrr mʉ mag dibig pömaamjö chirʉmta i ʉ̈r buudimamjö ajugui ajim. \p Jesuu mag sĩerran mag i iek ʉ̈khaba sim meebaadeewai warre khĩmie durr barpʉ̈ijuuta jaau sĩejim.] \p \v 45 Mamʉ mag irua jajawagmam ũrwi phadnaan chi pörnaanau Moiseeu phã pʉatarr wajapcha ʉʉrkhaajem khʉʉn dʉ̈imua khaug athajierram, amachdëu ich iseg nʉmta jaau sim. \v 46 Mag amach khĩir iekha simta khaug athaawai jũrr ichta pʉr arram khõchkha phöbaadëjim. Pari Jesuu chadcha Ẽwandamau nem jaaupi simta jaau nʉrrʉm thumaam khʉʉnau khaphʉ narr aawai amachta jũrr khaigbaju khĩirjuwi i chig abajierram. \c 22 \s1 Õor jua pʉrtarr phiesta \r (Lc 14:15-24) \p \v 1 Maimua deeu nem ĩgkhamamua õrag nem jaaumamua magjim: \p \v 2 —Ẽwandamagta amach thãar ee ichta chi Pörkhapi nʉm khʉʉnan, rey ãb simua ich iewaa jua pʉrmkhĩir phiesta wautarr ee õor bëetarr khʉʉnjöta nʉmgui ajim. \v 3 Mag phiesta ee bëemkhĩir ya õrag jaaukha thʉnarr aawai ag ed pabaadee chi reíu deeu ich chognaan pʉ̈ijim aajem, mag bëeju arr khʉʉn aar jaaubathuurwai bëemkhĩir. Pari mag jaaubathurmjã bëebajierram aajem. \v 4 Magbaawai jũrr deeum khʉʉn pʉ̈iwia amag, “ ‘Thachin ya sĩi khöjupaita sim, mʉch nemchaain õtpaa wai chirarr khëch auwi aata wau thʉnʉm; jua pʉr nʉm phiesta ee wëttarrau’ a jaaubat” a jaaupʉ̈imajim aajem amag. \v 5 Pari par mag deeu iek jaaupʉ̈itarrjã bëebajierram anaabá. Mag chi bëeju arr khʉʉn eem ãaur khʉʉn warag amach nemjĩir oon ërëubaadee tagam khʉʉn pogkha amach phidag ee wëtjierram aajem. \v 6 Maimua ãaur khʉʉnau warag mag chi rey iek jaau wënʉrrarr khʉʉn pʉr aunaa parhooba am gaai mas waunaa warag khëchpʉ̈ijierram anaabá. \v 7 Magbaawai chi reíu khĩir machgau ich soldaaunag mag ich chognaan khëchtarr khʉʉnjã agjö khëchpi jaaunaa am phöbörjã warre örpi jaaujim aajem. \v 8 Maimuan chadau deeu ich chognaanag, “Nemen thum khĩir khaug thʉnʉm, jua pʉrju phiesta athee; pari chi thʉ̈rpʉ̈itarr khʉʉn chadcha chi bëeju khʉʉn khaba arr aawai am bëebajierramgui” ajim. \v 9 “Jãgan jãgbarpí kaaijã ee wëtwi mʉ chaai jua pʉr nʉm phiesta ee bëemkhĩir, thum pãachdëu oomam khʉʉnag jaaupetat” ajim anʉm amag. \v 10 Magbaa chadcha chi chognaan wëtwi kaaijã ee amachdëu oomam khʉʉn thumaa aibëejierram anaabá, õor wäjäaun dʉ̈i chi khaigbam khʉʉnpa. Deg pachënaa oowai sĩi dijã pöm simta õrau phẽu wëjoojim anʉm. \v 11 Maimua mag õor thumaa deg paaukhapinaa chi reíu oon maawaijã, bëe nʉm khʉʉnag jũamkhĩir awia irua khajũa phëderrjã jũaba, woun ãb ag ee sĩerrau sĩi parhoobam khajũata jũa sim ooimajim anʉm. \v 12 Magbaawai chi reíu irig, “¿Pʉ jãga jãg warm khʉʉnjö phiesta eem khajũa jũaba simta mʉig dubjĩ?” ajim anʉm irig. Pari magʉmjã bʉ̈ʉrjã i iek jʉ̈ʉ aba, ichig khabamjö sĩsijim anʉm. \v 13 Mag par jëeu ahaukhamjã ich iek ʉ̈khaba abaawai mes gaai thëp paa narr khʉʉnagta, “I bʉ̈ dʉ̈i juapa bʉʉrnaa daaugajãr khĩchag ee barbapʉ̈it” ajim anʉm chi reíu, “i gaai wajaugau icharaucha bĩenaa ich mag agäa agäa sĩerramkhĩir.” \p \v 14 Mag nem ĩgkhaadam jaauwia ich Jesuupai, ’Ʉ̈gthar öbërjujã mag phiesta ee õor pöm thʉ̈rkhʉʉiwia khapan khaba bëetarrjöta sim ajim. Ẽwandamaun ich aar õor pömta wëtpim khõsi sim, mamʉ chi chadcha öbërju khʉʉn chan khapan khabata durrumgui ajim. \s1 Reígjã deenaa Ẽwandamagjã ich paat deepi jaautarr \r (Mr 12:13-17; Lc 20:20-26) \p \v 15 Pari mag irua nem ĩgkha sim amach jʉ̈gaagaa khaba aawai fariseonaan amach ap iekhawi ibëpjierram aajem, jãga Jesús ich iekha sim gaaimuapai imeraa pʉr awaag awi irig jëeucheeg. \v 16 Mag ya ibëpwi narr aawai amach ee amach igar narr khʉʉn eem pʉ̈ijierram, deeum khʉʉn agjö chi rey Erodes igar narr khʉʉn dʉ̈i. Mag amach pʉ̈ibaawai bëewi magchëjierram: \p —Maestro, marau khaphʉ nʉm, pua chadcha ag eyaata nem jaaunaa ĩchab jãgata aju aai nʉ a jaaujem, Ẽwandamau nem jaau sim eyaa wënʉrraag. Pua chan sĩi õrau amachdëu nem jaaum aig nem jaau nʉmʉgjã pʉch khũgurpiba wa sĩi pʉchdëu oowai magjöo abaawai ag bʉ̈rre sĩi magau aba aajem. \v 17 Magua marau pʉrʉg jëeum ig nʉm: ¿Pua oowai chadcha maach meeun judionaanaujã durrpierram khʉʉn rey Roma sĩejemʉgta impuesto phagju aai nʉ, wa phagju khaba nʉ? aichëjierram irig. \fig |src="HK00166B.TIF" size="col" copy="Orace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="MAT 22.17" \fig* \p \v 18 Pari Jesuu ya mag am ibëpwi khĩirju nʉmjã khaphʉ sĩerr aawai jũrr ich garmua amag, —Pãraun pãach khaugbampii naabma, ¿khanthee pãrau jãg mʉ imeraa pʉr auju ẽkha nʉma? ajim. \v 19 Magnaa, Mʉrʉg oopibat ajim, khaniuta pãrau dëbpaar phaagjẽ. \p Magbaa irig phatkhon denario anʉm ãb oopijierram. \v 20 Mag ichig denario ãb oopibaawai, —Pãrau oowai, ¿khai khĩirta khai thʉ̈r dʉ̈i ag gaai sĩ? ajim. \p \v 21 Magbaa amachdëu, —Romaam rey César khĩir khabahab ajierram, ich thʉ̈r dʉ̈i. \p Magbaawaita Jesuu amag, —Mag khai magan reíg ich paat deenaa Ẽwandamagjã agjö ich paat deebat ajim. \p \v 22 Amachig mag iekhabapäaiwai sĩi jʉ̈gderraa nʉm iekhau warag amachta khĩu ërëubaadëjim. \s1 Ẽwandam chan oob mag chi khëcham khʉʉn Ẽwandam khabam \r (Mr 12:18-27; Lc 20:27-40) \p \v 23 Ich mag edcha ĩchab saduceonaan eem khʉʉnjã agjö Jesús aig bëejierram. Mag saduceonaanau jaauwai, maach meebaadëm chan maach akhaar tag iiuba aajem aajem. Amach mag nem jaau sĩerrjëem gaaimua, iyʉ̈ʉmamua juau ogthom irig magjierram: \p \v 24 —Maestro, jöoi Moisés khararrau Ẽwandam iek phã pʉarr gaai jaauwai, woun ãb ʉʉi wai simta chaaijã chukhu meemʉn, magan mag chi meetarr khod ãbam wai sim khai, magua ich khojaau auju aai sim a sim, ag dʉ̈i ich naamʉu chaain ooba arr aawai jũrr i athee oo deeg, mag oo deebarm i chaainkha nʉisimkhĩir ajierram irig. \p \v 25 Maimua amachdëupai warag irig nem ĩgkhamamua magjierram: ’Biek ãb mʉig maach meeun ee emkhooin siete naajim aajem, ãbam khod appai. Am naam chi nacharamua ʉʉi auwia chaaijã chukhu meejim aajem. Magbaawai ag ẽudeemua ich khojaaupai wir aig aujim aajem, ich naam thʉ̈r okhoopimaaugau awi. \v 26 Pari majã pöd ag dʉ̈i chaai ooba meejim aajem. Ich mag ewagam khʉʉnjã ãbam ʉʉiraupai warm meemam ẽudee theg ahaugmamua mag siete narr thum thegdʉpʉ̈ijim anaabá. \v 27 Maimua ya ãbmiecha paawai chi ʉʉijã meejim aajem. \v 28 Mag ãbam ʉʉiraupai ãbam khod appai siete phëpʉ̈itarr aawai mʉg atag thumaam khʉʉn iiu phiidʉtkhabarm edjã, ¿mag ʉʉi chijãg dënkha sĩsijuma, chi nacha autarr dën wa ẽudeegam khʉʉn dën? a jëeujierram irig, juau ogthom. \p \v 29 Magbaata ũr nʉm jʉ̈g eyaa Jesuu amag, —Pãran okhoota iekha nʉmgui ajim, Ẽwandam iek phã sĩsidʉm gaai jaau simta i jua theegjã khaugbata iekha naawai. \v 30 Meetarr khʉʉndam thumaa iiu phiidʉtkha phöbaadëm chan bʉ̈ʉrjã jua pʉpʉr abajugui ajim, ya am ʉ̈gtharm Ẽwandam chognaan thʉnʉm khʉʉnjö nʉisiju aawai. \v 31 ¿Pãrau ooba aajẽ, Ẽwandamau ich iek phãpitarr gaai mag õor ötarr khʉʉn deeu iiu phiidʉtkhaju igwi, \v 32 “Ichta jöoingar jöoi Abrán khararr Ẽwandam anaa ĩchab jöoi Isá khararr ag Ẽwandamau maimua Jacob khararr dënjã agjö” a sim? Irua mag makhʉʉn jöoin agtha meeba nʉmjö iekhatarr aawai Ẽwandam chan oob mag chi khëcham khʉʉn Ẽwandam khabam. Ẽwandaman chi iwam khʉʉn Ẽwandamaugui ajim. Irigan nawe khëchtarr khʉʉn awiajã agtha iiu nʉmgui ajim. \p \v 33 Mag nem jaaumam ũrwia, chadcha thum chi ũrmam khʉʉn jʉ̈gderraa naajim. \s1 Ẽwandamau nem waupi jaau sim chi wajapcharam \r (Mr 12:28-34) \p \v 34 Jesuu mag saduceonaan warre khĩupaa sĩubarm fariseonaanau oobaawai, jũrr amaun chadau i phithurg chukhu pʉr auju awi, \v 35 ãb am eem Moiseeu ley phã pʉatarr jawaag chi mach ich Jesús aig bëewi irig, \v 36 —Maestro, Moiseeu ley phã pʉatarr gaai, ¿chijãg iekta tagam khʉʉn khãaijã chi wajapcharamʉ́wa? ¿Khanta ʉ̈rʉʉcha Ẽwandamau maachig waupim khõsi sĩ? ajim irig. \p \v 37 Magbaawai Jesuu irig, —Chi wajapcharamʉn, “Maach Ẽwandam sĩi par iiupai khaba, pʉch thãrauchata khõsi abá” a phã simʉu ajim irig. \v 38 Tagam ley ʉʉrkhapi jaau nʉm khãaijã maata chi wajapcharamʉugui ajim. \v 39 Magnaa deeu ichdëupai, Ãb agjö ich agjöpaimʉʉ simgui ajim. Ma sĩi “Pʉch khapeenjã wir aig pʉchjö daupii abá” a sim. \v 40 Moiseeu ley phã pʉarr thum tagam khʉʉn agjö Ẽwandam i jaaumienau jaaujerrpa mʉkhʉʉn dau numiim gaaimuata öbërdʉtkha nʉm. Mʉkhʉʉn numiita wajapha ʉʉrkha simʉn magan tagam khʉʉn ʉʉrkhapi jaau simjã thum ʉʉrkha simgui ajim ich Jesuu. \s1 ¿Mesías khai iewaa ajĩ? \r (Mr 12:35-37; Lc 20:41-44) \p \v 41 Mag chi fariseonaan agtha ãba biirdʉ thʉnʉm ee, \v 42 Jesuu amag, —Pãrau mag õor peerdʉ awaag Mesías anʉm bëeju ig iyʉ̈ʉ aawai, ¿khai chaai aju khai a khĩirjuba aajẽ? a jëeujim. \p Magbaawai amachdëu, —Jãan warrgar jöoi David khararr ag chaain ewagam khʉʉnauta oodeejugui ajierram. \p \v 43 Magbaata ich Jesuu amag, —¿Pari jãga mag David chaain ewagam khʉʉn dën abarju, ich Daviiujã mag ich Ẽwandamau pʉ̈iju aajerr igwi i Pör a iekhatarrta? Irua mag iekhaawai, ¿ich Ẽwandam Akharauta mag iekhapibajĩ? ajim. \v 44 ¿Pãrau khaugba nʉ, ich Ẽwandamaucha iekhatarr Daviiu phãtarr? Mag irua phãtarr gaai mag sim: \q1 “Maach Pör Ẽwandamau mʉ Pörög, ‘Mʉch iek theeg chirʉmjö aag mʉ dʉ̈i ãba mʉ juachaar gar jupbá’ ajim ‘pʉch oomapha aajem khʉʉn thum mua pʉch jua ee pʉrkha dee nʉm ora.’ ” \rq (Sal. 110:1)\rq* \m \v 45 Mag ich David khararrauchajã Ẽwandamau pʉ̈iju aajerr igwi “maach Pör” a iekhatarrta, ¿jãga pãar iek mag í David chaain ewagam khʉʉn dënpai aju anʉ́? Mag sĩi i chaaipai aju akhiin, ich paarmua mag “maach Pör” abakhamgui ajim Jesuu amag. \p \v 46 Mamʉ par irua mamagkhamjã ãbmuajã bʉ̈dam ãbjã jʉ̈ʉ aba aajeejim. Magtarr aigmua atag ni ãbmuajã tag irig iek chigaapaijã jëeuba aajeejim. \c 23 \s1 Jesuu fariseonaanag iekhanaa chi machnaanagjã iekhatarr \r (Mr 12:38-40; Lc 11:37-54; 20:45-47) \p \v 1 Magtarr khur Jesuu õragjã ũrmkhĩir iekhamamua maragjã magjim: \p \v 2 —Chi machnaanta fariseonaan dʉ̈i Moiseeu ley phã pʉarr jaaujem khʉʉnau. \v 3 Magua amau jaau nʉm ũrnaa pãachig jajaaukham ipierraa abat. Mamʉ oob amau aajemjö chan amiet ajim. Jãkhʉʉnan amach ipaarmua Ẽwandam dau na ajapha nem waupi jajaau aajemta amachdëu chan amachdëu jaau nʉmjö nem wauba sĩerrjëem. \v 4 Magnaa nem jawaagjã amachdëu nem jaaum aigta jaau sĩerrjëem. Jãg nʉm aig õor ʉ̈r nem chʉkhʉmta jiirpʉ̈pʉ̈ikhamjöta naabahab ajim, õrau wauju khaba atcha phithurgkhamta waupi jaauwai. Õrag mag nem jaauwaijã amaun amach ipierraata api nʉm, mamʉ mag nʉm chan amachdëujã amachdëu nem jaau nʉmjö waujöjöopaijã khaba nʉmta mag sĩerrjëemgui ajim. \v 5 Am nem waubaadëmʉn, õrag sĩi amach oomkhĩirpaita nem wau sĩerrjëem, amachdëuta wajapcha Ẽwandam iek ʉ̈kha naawai i dʉ̈i wajapcha nʉm amkhĩir. Amach mag nʉm awi, Ẽwandam iek phã sĩsidʉm gayamjã jũrr deeum gaai phãnaa, chʉdam gaai ẽupʉ̈inaa, amach piudau gaai jʉ̈pʉ̈inaa dag gaaijã jũapʉ̈imaajemgui ajim. Mag nʉm dʉ̈i ĩchab amach khajũahi gaaijã nem bäbärgta jijiraa jũajemgui ajim. \v 6 Õor khapanag ee thach khoowai, wa sĩi Ẽwandam iek jaaujem deg khãijã biirdʉawai, amachta sie wajapcharam gaai juupjemgui ajim, õor khĩirphee thumaam khʉʉnag amach oomkhĩir. \v 7 Magnaa kaaijã ee õrau amach saludaawaijã amaun amach thö iekhapinaa amachig maestro apim khõsita sĩerrjëemgui a jaaumajim. \p \v 8 Mag jajawagmamua, ’Pari pãar mʉ dʉ̈i khapeerkha nʉm khʉʉn chan mʉ iek ʉ̈kha nʉm gaaimua thum agdaujöpai naawai, pãachig “maestro” apiju khaba nʉmgui ajim, chikhamnag. Mʉʉta pãar Maestroou ajim. \v 9 Pãar Aaijã ãbpaita wai nʉm; ma ʉ̈gthar sĩejemʉu. Magua, mʉig eegar chan pãach garmuajã oob parhoobam khʉʉnag Ẽwandamagamjö “aai” ichëmiet ajim. \v 10 Ãba mʉch chi Cristopaita pãar Pörkha chiraawai, oob pãachigjã “maach pör” apimiet ajim, dich khapeen ãba thʉnʉm khʉʉnag. \v 11 Magju khãai ãb khãijã pãar ee ichta chi pörkham khõsi sim khai, warag thumaam khʉʉn chogkhaju aai sim. Mag nʉm aigta Ẽwandamau oowai chi wajapcharamkha simgui ajim. \v 12 Mua mag chirʉmʉn, ar amach thöwia chikham dʉ̈i athuu aajem khʉʉn mʉg atag paawai jũrr Ẽwandamag chaigpa oo sĩsid aju aawaita mag chirʉm; maimua ar mag amach dʉ̈i athuu nʉmjã bʉ̈ʉrjã am ichaaur aba sĩi warag serbiibamjö aajerr khʉʉnta jũrr Ẽwandamau warm khʉʉn khãaijã ʉ̈rpai apiju aawaita mag chirʉmgui ajim ich Jesuu. \p \v 13 Maimua mag iekhakhagmamua magjim: ’¡Ë, pãarjã agjö chi machnaan dʉ̈i Moiseeu phã pʉatarr iek wajapcha ʉʉrkhaajem khʉʉn! Pãran pãachdëuta ʉ̈rcha Ẽwandam iek khaphʉm anʉmta Ẽwandam aar öbërjujã khaugba nʉmgui ajim, pãachdëu ʉ̈khaba nʉm gaaimua. Mamʉ mag nʉmta õrau i aar öbërju ẽkhaawaijã warag chi öbeerjem döig chawag khecheu ahaukhamjö aajem, õor khũgur wai nʉmua, Ẽwandam iek ʉ̈khapimaaugau. \p [ \v 14 ’¡Ë, apdurr, pãar chi machnaan dʉ̈i Moiseeu phã pʉarr iek ajapcha ʉʉrkhaajem aajem khʉʉn! Pãraun sĩita khoopaa ʉʉin juagam nemdamjã khechthʉg aumaajerramgui ajim; magnaata sëukha warag am kõit Ẽwandamag jëeu nʉʉ aajerram, juau ogthom pãach magba nʉm amkhĩir. Mamʉ pãach jãg nʉm paar jũrr Ẽwandamau ĩchab pãar gaai jua khʉabajugui a jaaujim.] \p \v 15 ’¡Ë pãar Moiseeu ley phã pʉarr jawaag chi machnaan chi mag ley wajapcha ʉʉrkhaajem aajem khʉʉn dʉ̈i! Pãachdëuta Ẽwandam ipierraacha nʉm awi pãach dënjö ʉ̈khapi awaag warpham magwe jaau wënʉrraajemgui ajim. Mamʉ mag nʉmʉn, chadcha pãach iek ʉ̈khabaadee pãach khãaijã athuuchata khaibag paapʉ̈imaajem, pãachjö amjã Ẽwandamau khĩmie durr barkhʉʉiju ayaa amkhĩir. \p \v 16 ’¡Ë, pãran sĩi pãachjã dau khaugbamjö nʉmta agjö dau khaugba khithëem khʉʉn jua gaai ëudʉ arrumjö nʉmgui! ajim amach khĩircha. Pãach mag nʉm gaaimuata pãar iek mag “Aai i jëeujem di igwia nem wauju a iekhatarr chadcha wauba awiajã idëu mag sim” a iekhaajemgui ajim amag. Mamʉ jũrr “Chi Aai i jëeujem deg phĩr thʉnʉm igwiata nem wauju a iekhaawain chad ichiita waub khaba wauju aai sim” aajem, “Ẽwandam dënkha sim igwiata mag iekha naawai.” \v 17 ¡Pãran warag khĩirjugjã chukhunaa dau khaugbamjöta thʉnʉm! Pãar khĩirjug paraa naakhiin, chi Aai i jëeujem diita ajapcha sĩebahab, chi phĩr khãai. Mag sim ee sĩewaita ag eem phĩrjã agjö Ẽwandam dënëg pa sĩebahab ajim. \v 18 Pãar iek ĩchab mag “Sĩi chi Aai i jëeujem deg nemchaain phaag nasãdjö wau sim igwia nem wauju atarr wauba awiajã idëu mag sim” anʉm. “Pari mag nasãd gaai ofrenda sim igwiata nem wauju abarmʉn chadau ichiita waub khaba wauju aai sim” aajem. \v 19 ¡Khaugabnaan! ¿Magan pãragan chi nasãd khãaijã chi ofrendata wajapcha sĩeb? Nemchaai ich appai chan wajaug chukhu simgui ajim; ãba mag nasãd gaai ausĩubaawaita wajaug aadëp sĩebahab, Ẽwandamau ich dënkha athaawai. \v 20 Chi mag nasãd Aai i jëeujem degam igwiata nem wauju a simua chan ãba chi nasãd igwiapai khaba, ag gaai chi ofrenda paa sim igwiapata iekha sĩebahab ajim. \v 21 Maagwai chi Ẽwandamag jëeujem di igwia nem wauju a iekha simuajã sĩi mag chi di igwiapai khaba, Ẽwandam igwiapata iekha sĩebahab, mag degta Ẽwandam sĩejeewai. \v 22 Maagwai edjã igwia khãijã nem wauju a iekha simuan mag edjã igwiapai khaba Ẽwandam igwiapata iekha sim, chi edjã Ẽwandam khu juupjem aawai. Mag i khu juupjem igwiapa iekhaawai ich Ẽwandam igwiapata iekha sĩebahab ajim amag. \p \v 23 ’¡Ë, pãar Moiseeu ley phã pʉarr jawaag chi machnaan ag iek wajapcha ʉʉrkhaajem aajem khʉʉn dʉ̈i! Pãraun pãachdëuta Ẽwandam na wajapcha nem wau nʉm awia, i paat agjö deeg pãach nemjĩir bʉ̈ daiicharam gayampa Ẽwandamag ofrendakha deejem: pãrau anís eemjã deenaa comino eemjã deejemgui ajim. Pari mag nʉmta jũrr mag ley Moiseeu phã pʉarr gaai ag khãai nem wajapcharam jaau simjö aju chan khĩir eejã paba aajemgui ajim. Pãrau chan wir aig pãach khapeen dʉ̈i agpierraanaa am dau aug khaug paraa nʉm dʉ̈i ĩchab Ẽwandam iekta ogdʉba ich jãg ʉ̈kha wënʉrraju aai nʉmjã khĩirjuba aajemgui ajim, majã magʉmta ʉ̈rcha wauju aai nʉmta. Magnaan chad tagam nem pãachdëu wau nʉm pʉaba ich jãg dee wënʉrraju aai nʉm. \v 24 ¡Khĩirjug chuknaan! Pãach pem aawai pãran dö dö nʉm dʉ̈i sĩi pagatjöm khãijã döbapʉ̈imua pekaudam waumaaugau awi, ajapha sãnaata doojerram. Pari jũrr pekau pöm camellojökhamta sĩi ʉ̈ipʉ̈i nʉmjö nʉm chan pãar gaai mas khaba aajemgui a iekhajim amach khĩircha. \p \v 25 ’¡Ë, pãar Moiseeu ley phã pʉarr jawaag chi machnaan maimua mag ley wajapcha ʉʉrkhaajem aajem khʉʉn! Pãach i aawai pãran sĩi pãach juagam nem ʉ̈rʉm chi memerkhögpaita ʉkhakha aju khĩirju sĩerrjëem, mag memerkhöm ee khãijã döbaawai Ẽwandam dau na pekau waumaaugau awi. Mamʉ pãachdëu chikham nemdamjã pãach dënkha aunaa waragta phatkhonjã nem pöm paarpam khõchkha thʉnʉm gaaimua pekau pöm nʉm chan isegba, ni Ẽwandamag chugpaapi jëeujujã khĩirjuba sĩerrjëemgui ajim. \v 26 ¡Moiseeu ley phã pʉarr wajapcha ʉʉrkhaajem khʉʉn anʉmta khaugabnaan! Jãg thach khoopierr nem jã ʉkhakha aajemjö, ¿jãg pãach thãarta nacha Ẽwandamag ʉpibamma? Pãrau magta amʉn chadau ʉ̈rpai khaba pãar thãarpata wajapha wënʉrrajugui a jaaujim. \p \v 27 ’¡Ë, pãar Moiseeu ley phã pʉarr ajapcha ʉʉrkhaajem aajem khʉʉn ag ley jawaag chi machnaan dʉ̈i! Pãran sĩi õor aukhërtarr jẽbdijöta sĩsidʉm. Sĩi daaugajãrpai oowain wajapha jarnaa ooimʉ wau sĩsidʉm; pari mag sim ag ee ierr wa ookhiin, sĩi maach inaa pa appaita thuphãau nʉnʉidʉm. \v 28 Pãarjã magta thʉnaabahab ajim: Sĩi khĩir eerpaawain õor wajaauga thʉnʉm; pari pãar thãran khaibagauta sĩi ãr sĩsidʉm. \p \v 29 ’¡Ë, pãar Moiseeu ley phã pʉarr jawaag chi machnaan maimua mag ley wajapha ʉʉrkhaajem aajem khʉʉn! Pãraun pãach magba nʉm amkhĩir, warrgar pãach jöoin Ẽwandam i jaaujerr khʉʉn chadcha õor wäjäaun arr aawai agtha khĩir eyaa wai wënʉrrʉm awia, am aukhërtarr jã ʉ̈rjã sirppapiba warag nem ooimʉ wau sĩsiu aajemgui ajim. \v 30 Magnaa pãar dën, “¡Ih! maachta maar jöoinau mag Ẽwandam i jaaumien kheechjerr jaar narr akhiin, marau chan am dënjö mag maach jua paarmua dʉ̈i am khëchbakham” a iekhaajem. \v 31 Pari sĩi pãachdëu mag nʉmuapai pãrau pãachdëujã khaphʉ naabá, pãach mag warrgar Ẽwandam i jaaujerr khʉʉn khëchmien chaainkha nʉm. \v 32 Mag akhʉʉn chaain aawai ĩs pãachdëujã agjö ajurauma mʉ dʉ̈ijã ajim amag. \p \v 33 ’¡Khaibag, nemkhõr chi benen paraamjönaan! Khanii pãar jãg thʉnʉmta khĩmie durr wëtba peerdʉbajupa. Pãar chan peerdʉbam. \v 34 Khaphʉ abat: Mua pãar ee mʉch i jaaumien pʉ̈iwia khĩirjug khaugkham khʉʉnjã maestronaan dʉ̈i pʉ̈iju. Pari mag mua am pʉ̈ibaawai ãaur khʉʉn pãrau khëchpʉ̈iwia ãaur khʉʉn sĩi pakuls gaaijã bʉʉrnaa khëchmaju; ãaur khʉʉn pãrau pʉrnaa pãach Ẽwandam iek jaaujem deg wʉjã wʉmaju; maagwai ãaur khʉʉn amach pʉr aupiba deeum phöbör ee khãijã dʉr wënʉrraawai agpierr pãrau am ẽudee khoojem nem ẽudeemjö ẽkhaju. \v 35 Pãach mag thʉnʉm gaaimua, warrgar Abel thõotarr aigmua ewag pawiajã õor Ẽwandam na wajapha durrarrta khëchmatarr bag ãrtarr thum jöoi Zacarías Berequías iewaa Aai i jëeujem deg thõo naawai bag ãrtarrpa Ẽwandamau thum pãach gaaita thʉpʉ̈iju. \v 36 Cha mʉ iekha chirʉm iekhau warrgarwe pãach jöoinau maagjerran pãach chi ĩs ewagam khʉʉn gaaita pajugui ajim, pãachdëujã amau nem waaujerrjöta wau naawai. \s1 Jesuu Jerusalén phöbör ʉ̈apërtarr \r (Lc 13:34-35) \p \v 37 Mag Jerusalén phöbör ee Aai i jëeujem deg simua ʉ̈apërmamua magjim: ’¡Ë! ¡Aay, Jerusalenpien! Pãraun chadcha warrgarweta Ẽwandamau ich i jaaumkhĩir chogpʉ̈i nʉm khʉʉnjã kha khõchkhaba, warag mokoujã bar wai nʉmua khëchpʉ̈imaajemgui ajim. Biek khapan mua pãrag jaaujeejimgui ajim, ãthãrr ʉʉirau ich chaaindam thumaa ich ich eegar thoor wai juupjemjö pãar thʉa wai chitaag. Mamʉ magtarrjã pãachdëuta bʉ̈ʉrjã mag khõchkhabajierram. \v 38 Jãgtarrau nau pãrau oomaa abarju. Nau mʉ mʉg chitʉʉ awia petaawai pãar sĩi di pariim ee wouchnaan phëpʉabajëmjöta pãach appai nʉisijugui ajim, khaigpërjujã chukhu. \v 39 Magbarm aigmua tag pãrau mʉ oobam ajim. Pãrau mʉ oojuun, ãba ya pãachdëucha deeu mʉ urum oowi, “Ʉ̈uchata Ẽwandam pua pʉch jũrr pʉch Chaai maar athee Reikha pʉ̈ibarm” anʉm aigta deeu mʉ oojugui ajim. \c 24 \s1 Aai i jëeujem di õrau pogueupʉ̈iju Jesuu jaautarr \r (Mr 13:1-2; Lc 21:5-6) \p \v 1 Jesuu Aai i jëeujem deg mag õrag nem jaau sĩi awia öbërbaadeeu mag chi Aai i jëeujem di ig iyʉ̈ʉ nʉmuata marau irig jaau naajim, di pöoma sĩi joothʉthʉʉd ëu dʉnʉm. \v 2 Magbaawai ichdëu marag magjim: \p —Pãrau jãg di wajapha ëu dʉnʉm oo naabá. Jãg thʉnʉm chan mok pör ãbjã ãbam ʉ̈r ich jãg ajapha joothʉthʉʉd sĩerrabam. Jãg thʉnʉmʉn sĩi thumaa õrau pogueupʉ̈ijuuta jãg dʉnʉmgui ajim. \s1 Ẽwandamau maach i agkhaimʉʉ paawai nem oomaju jaautarr \r (Mr 13:3-23; Lc 21:7-24; 17:22-24,37) \p \v 3 Mag Aai i jëeujem degmua öbërwi ërëubaadeeu jũrr Olivo durrsĩig wëtjim. Maimua barwi maar na jupbaimaawai maach chi khapeenjã dʉ̈i i bigaau ohood aimajim. Maimuata marau irig jëeu naajim: \p —¿Jãagwaichata mag pʉchdëu jaau simjö mag Aai i jëeujem di pogueupʉ̈ijuma? Maimua mag pʉ deeu bëeju anʉmjã, ¿khan gaaimuata mag pʉ deeu bëeju dakpapakhamjã marau khap ajuma? anaajim. \p \v 4 Magbaawai jaaubaadëmua ichdëu marag, —Khĩir khaphʉ aajeet keena; oob chikhamnag ʉdʉraa pãach khũgurpimiet ajim. \v 5 Mʉg atag paawai õor pöm sĩi chikham khũgurm khõchgau amach iekpai mʉ iek gaai thʉwia, “Mʉʉta ag Cristoou Ẽwandamau pʉ̈iju aajerr” a iekha nʉrrjëe aju. Mag nʉrrjëem gaaimua õor pöm khũgur aumaju ajim. \v 6 Juurhi phiidʉju theeg jajaaukhamjã pãrau ũrjugui ajim. Mamʉ pãachdëu mag ũurwai oob jãphierrmiet. Ichiita jerrba chadcha ich mag aju. Magjup mamʉ ma chan agtha Ẽwandamau pãar i agkha nʉm khabamgui ajim. \v 7 Magbaadëmʉn durr mʉg wëjöm ee durr chaauram khʉʉn dʉ̈i wërbʉphöo aadëju, amachta jũrr chikham khãai ʉ̈rpai am khõchgau. Magbaadeewai jãdau theeg aadëm dʉ̈i ʉʉur theegjã duuimaju, durrpierr. \v 8 Pari mamagkhamʉn maan sĩi warrpem Jöoirau õor dau aug waupi simʉugui ajim. \p \v 9 ’Ya magbaadeewai pãar chi mʉ iek ʉ̈kha durrum khʉʉn thethemnaanau pʉrnaa amachjöm khʉʉnag pãar pʉr deemaju, pãar dʉ̈i amachdëu ampierr amkhĩir. Mag pʉr deebaa pãar gaai mas waunaa pãar thõojã thõomajugui ajim. Mag nʉm dʉ̈i ĩchab thumaam khʉʉnau pãar oomappha aju mʉ iek ʉ̈kha durrum gaaimua. \v 10 Mag jaar paawai õor pöm mʉ iek ʉ̈kha thʉnarr amachdëu ʉ̈kha narr iek isegwi deeu ewag wëtju, warr amach narrjö. Magbaadee wir aig amach eepaijã chikham oomapnaa wir aig chikham thõomaju ajim. \v 11 Ẽwandam iita jaau nʉm anʉm khʉʉn khapaana öbërdʉtkhaju. Pari mag thʉnʉm sĩi õor khũguraagpaita mag wënʉrraju aawai õor pöm khũgurmajujã jaaujim. \v 12 ¡Aay, mag ed gaaita nem khaigbam pömaata thʉnʉisijupa! Ya mag nem khaigbamta ʉ̈rpai aadeewai õrau amach khapeen kha khõsi aajerrjã tag khõchkhaba aphöbaadëju. \v 13 Pari warm khʉʉn mag thʉnʉm ee, ʉ̈u ichdëu mʉ iek ʉ̈khatarr gaaita ogdʉba khërʉm wounan ʉ̈u peerdʉjugui ajim. \v 14 Ẽwandamau mʉg durr i agkhaju nawe, durrpierr thumaam khʉʉnag mʉg iek wajapham õor peerdʉ aaujem jaaudubju. Mag jaaubaawai thumaam khʉʉnau ũrbaawain chadau warre ich Jöoirau mʉg durr jua khẽgkhapʉ̈iju a jaaumajim. \p \v 15 Mag ich Jesuu jajawagmamua magjim: ’Khĩir eyaa abat, Ẽwandam i jaaumie Daniel khararrau phã pʉarr gaai jaauwai Aai i jëeujem deg ierr ich Ẽwandam sĩejem aarcha ögkhaba dubwi ãbmua parhooba ichdëu am aig aju jaautarr. Magtarr aawai chi ũr nʉm khʉʉnau wajapha khaphʉ abat ajim: chadcha Danielau jaautarrjö woun ãb chi khaigbamta Ẽwandam awi ya Aai i jëeujem deg sĩeichëm oobaawai \v 16 mʉg chi Judea durr nʉm khʉʉn warag pabʉ̈ ee durr dapag ee dʉrbat ajim. \v 17 Maagwai ich dihëu ʉ̈r ʉ̈gthaa khãijã sim khai, oob ich nem awaan awi ierrag mam. \v 18 Wa magba di chaaur ich phidag ee khãijã sim khai, oob tag degag mam, ich khajũajöm khãijã awaan awi. \v 19 Mamʉ ¡ë, apdurr mag jaar ʉʉin jõor khithëem khʉʉn maimua ar sĩi chaain daumeraa wai khithëem khʉʉn! \v 20 Edau khõrgkham ee wa jua ʉ̈i nʉm ed khãijã pãach mag dau aphʉʉ dʉr wënʉrram ugua, Ẽwandamagta jëeu durruu abatgui ajim. \v 21 Mag jaar mag wajapha õor dau aug waujujö chan mʉg durr ompaatarr aigmua ewagjã mag ooba, ni mag dichtarr khurjã agjö chan dau aug waubajugui ajim. \v 22 Mag Ẽwandamau õor dau aug waubaadëm idëu ich mag sĩukhiin, õor ãbjã peerdʉbaju. Mamʉ ichdëu jʉr auwia ich iek ʉ̈kha durrum khʉʉn ichdëu khõsi phë wai sim gaaimua, irua ich mag wai sĩi abajugui ajim. \p \v 23 ’Mamagkham ee ãbmua khãijã pãachig, “Oobat, chamʉʉta warrgarwe Ẽwandamau pʉ̈iju aajerrauwai”, wa magbam khai, “Pãadë oobat, ar sĩ; jãata aruuwai” aawai oob ʉ̈khamiet. \v 24 Mua mag chirʉmʉn, amach iiupaita amta Ẽwandamau pʉ̈ijim anʉm khʉʉn dʉ̈i Ẽwandam i jaaumien anʉm khʉʉn khapan sĩi sëukha chikham khũgur wënʉrraju aawaita mag chirʉmgui ajim, khap amkhĩir. Makhʉʉnaun chadcha Ẽwandamauta amach pʉ̈ijim amkhĩir, ag na õrau ooba aajempa õor dauderraa wau wënʉrraju. Mag nem wau wënʉrrʉmua ich Ẽwandamaucha jʉr auwi ich iek ʉ̈khapi autarr khʉʉnpa khũgur ẽkhaju ajim. \v 25 Chadcha magju aawai ag nawe khap amkhĩir ya mua pãrag jaau chirʉmgui ajim. \v 26 Ya mag khaphʉ naawai ãbmua khãijã pãachig, “Õor maba aajem aarta sim” a jaauwai oob aar oon wëtmiet ajim. Wa magbam khai, “Mʉig simta ich oopiba sim” a jajaaukhawiajã oob ʉ̈khamiet ajim. \v 27 Mʉch chi Emkhooi Iewaa bëewain, thumaam khʉʉnauta mʉ oojugui ajim, ich jãg edau öbeerjem garmua ed burrjemʉg sĩi pagthʉm dau phʉr jẽer athaawai edjã thum arar atham oojemjö. Magua õrau mag pãachig ya barbaichëm a jaauwaijã oob ʉ̈khamiet ajim. \v 28 Pãrau khaphʉ nʉm, nemmí sim aig ãkõs ich khĩrau jupcheejem. Ich agjöta abajup ajim ĩchab muajã mʉch iek ʉ̈kha nʉm khʉʉn dʉ̈i; am phë arraag mʉch bëem ed am aigta dau daau urum thumaam khʉʉnau mʉ oojugui a jaaumajim ich Jesuu. \s1 Jãga Emkhooi Iewaa deeu bëeju aajẽ \r (Mr 13:24-37; Lc 21:25-33; 17:26-30,34-36) \p \v 29 Mag jajawagmamua ĩchab, ’Mag ich Ẽwandamau wajap õor dau aug waupiwi ya tag magba aadëm ee, mʉg ãsdawam edau khĩjugui ajim. Magbaawai edau chi edaramjã araraa wʉʉ jẽerba warag khĩbaadëm dʉ̈i phĩdagjã edjã eemua sĩi khʉijugui ajim. Magbaawai edjã ee nem sĩsidʉmjã sĩi parhooba amach nʉnʉid arr chaaurta aaidʉ jörrjëe thʉnʉisijugui ajim. \v 30 Magbaadëm eeta edjã eejã mʉch chi Emkhooi Iewaa urum dauchach dawaa oopijugui ajim. Mag oowi durrpierram khʉʉn jãphierr nʉm iekhau icharaucha bĩe nʉmuata mʉch chi Emkhooi Iewaa nem jua theeg thumaam khʉʉn Pörkha urum oojurau. \v 31 Mag urumua mʉch chognaanag nem jẽbag churo iekjö trompeta sirpijugui ajim, mag sirbarmua mʉchdëu jʉr auwia mʉch iek ʉ̈khatarr khʉʉn thumaa durrpierram khʉʉn ãbam aig biirdʉ awaag. \p \v 32 Mag jaaumamua ich Jesuupai, ’Khap amkhĩir pãrag jaaukhimgui ajim: Pãrau khaphʉ nʉm, mʉig Israel durr igo bʉ̈ jãga aajẽ. Ya jãata khër khukhuur aadëmʉn thumaam khʉʉnau ya chadcha döchʉumie burrju dakpapakham aajem. \v 33 Ich agjöta ajugui ajim ĩchab mʉch chi Emkhooi Iewaa bëeju gaai paawaijã. Cha mʉchdëu jaau chirʉm thum ich ag ee öbëbërgmam pãach daúa oobaawai khaphʉ abat, ya mʉch chi Emkhooi Iewaajã deeu bëeimʉʉ chirʉmgui ajim. \v 34 Mua pãrag mag Aai i jëeujem di õrau pogueupʉ̈iju a chirʉmʉn, cha õor thʉnʉm khʉʉn khëchju nawe cha mʉchdëu jaau chirʉmjö thumaa chadcha ajugui a jaaujim. \v 35 Edaujãjã mʉg jẽb dʉ̈i thum chukhu aadëju, mamʉ cha mua pãrag jaau chirʉm chan sëukhaawai khabam. Jãan thumaa ich ag ee öbërjugui ajim. \v 36 Mamʉ mag mʉ bëeju ed chan ni ãbmuajã khaugbam. Ʉ̈gthar Ẽwandam chognaanaujã khaugba, ni mʉchdëujã khaugba, ãba ich mʉ Ayaupaita mag mʉ bëeju orajã khaphʉ simgui ajim, ich Jesuu. \p \v 37 ’Jöoingar Noé khararr jaar döãdau õor öpäaiwai thʉnaajerrjö thʉnaaju ĩchab mʉg atag mʉch chi Emkhooi Iewaa bëe nʉm jaarjã. \v 38 Jöoi Noé sim jaar mag döãd pöm bëeju nawe, agtha õor phiestajã waunaa, thachjã khönaa, döjã dönaa, sĩi jua pʉr khodthʉnaajim, bʉ̈ʉrjã amach öjujã khĩirjuba. \v 39 Mamʉ am mag onee bʉ̈ʉrjã amach chig ajujã khĩirjuba nʉm ee, döãd pöm bëewi, jẽb ierrpawi, thumaa ödubjierram. Mʉch chi Emkhooi Iewaa bëe nʉm jaarjã ich agjöta ajugui ajim. Amau bʉ̈ʉrjã amach chig aju khĩirjuba nʉm ee, dëgölp mʉʉn dʉnʉʉuchëju a jaaujim. \v 40 Mag mʉ pierrum dʉ̈icha emkhooin numí pabʉ̈ ee amach phidag ee naaju: mag numí nʉm eem ãb mua arrwi ãb werpʉajugui ajim. \v 41 Ʉʉinjã ĩchab numí ãbam molin gaai ba naaju: mamʉ mua ãbpai mʉch dʉ̈i arrwi ãbakhai werpʉajugui ajim. \p \v 42 ’Pãrau mʉ pãach Pörkha barchëju ed bʉ̈ʉrjã khaugba naawai pãachjã agjö thʉbagkham uguata muan pãragan, wajapha khĩir khaug nʉisit a chirʉmgui ajim. \v 43 Pãrau khaphʉ nʉm, ãbmua khãijã ich di aig nem jĩgmienau nem jĩgkhaan bëeju ora khaphʉ akhiin, khãijã khãiba ich mag dau phug ëeju ʉdʉʉr ich nem jĩgkhapiba. \v 44 Magua muan pãragjã ich agjöta, ajapha khĩir khaug nʉisit a chirʉm. Pãrau ãbmuajã mʉ bëeju ora khaugba nʉm. Pãrau mʉ da bëebajupii nʉm ee, mʉch chi Emkhooi Iewaan dëgölp dʉnʉʉuchëjugui ajim marag ichdëucha jaaumamua. \s1 Chi chogau ichig nem jaau pʉarr thum wautarr \r (Lc 12:41-48) \p \v 45 Mag jajawagmamua ĩchab ich Jesuupai deeu ich bëe nʉm ora jãga naaju aai nʉm khap amkhĩir awi magjim: ’Khanim nemjö patrón ãb simua ich chaaug maagpaawai ich chog ãb simʉg warm khʉʉn pörkhapinaa ich magʉgpai ich nem thumaa jaau pʉabajëm. \v 46 Maimua mawia mam sĩi awia deeu bëewi ichdëu jaau pʉarrjö phidkha sim oobaicheewai, ¿mag jöoi ich chog dʉ̈i onee sim dʉ̈i chi chogjã onee abaju khai? ajim. \v 47 Mag ajapha phidkha sim oobaicheewai jöoirau warag ich nem thum magʉgta thʉsĩepʉ̈ijugui ajim, ich dënjö khap amkhĩir. \v 48 Mamʉ magba, mag ichig nem jaautarrjã ich ödegpai “Mʉ patrón chan da bëebam” awi \v 49 nem khaibag ich khapeen jũrr ich jua eegpaim dʉ̈i ichdëu ampierr anaa, nagjã ichdëu döm aig dönaa, thachjã ichdëu khöm aig khömʉn, \v 50-51 chi dikhʉ bʉ̈ʉrjã irua nʉba sim ee pierrwai, mamagkham oobaichee, jũrr ichdëu warm khʉʉn dʉ̈i aajerr khãaijã i gaai athuucha wʉnaa, phidag eemuajã barpʉ̈inaa, chi khaigbacharam khʉʉn dʉ̈i ãba sĩujugui ajim. Magbaawai gaai machgau icharaucha bĩemamua i agäa agäa abarjugui ajim. Magnaa maachigta, Maguata pãraujã mʉ deeu bëeju khaphʉ naawai mag ichig nem jaau pʉarr thum wau sĩerrjöta aju aai nʉmgui ajim, pãach khapeen dʉ̈i, ich Jöoirau khõsimjö. \c 25 \s1 Daupeen diez narr ag nem ĩgkhaa \p \v 1 ’Mag Ẽwandamau mʉg durr i agkham ed ichdëu auju wa auba khãijã isegju khʉʉnan, biek ãb daupeen diez narr khʉʉn õor jua pʉr nʉm phiesta ee wëtaag chi jua pʉrju emkhooi nʉ narr khʉʉnjöta nʉmgui ajim ich Jesuupai. Makhʉʉn daupeenau mʉgta ajim aajem: Amachdëu ya chi jaai paju urum a ũrbaawai agdaujö amach lámpara panhapha i khĩirphee wëtju aadëjim aajem. \v 2 Mamʉ mag khĩirju narrta cincopaita khĩirjug khaphʉ naajim aajem, maimua agjö cinco sĩi khĩirjug chukhumjöta sĩsid ajim anaabá. \v 3 Mag khĩirjug chukhumjö narr khʉʉnaujã amachpierr amach lámpara arrjierram aajem. Mamʉ mag arrtarrta chi aceite öbaadeewai deeu ag ee choo awaag awi khĩet chi aceite pʉ arrbajierram aajem. \v 4 Pari chi khĩirjug khaphʉ narr khʉʉnaun chadau amach lámpara panhapha wëtum dʉ̈i ĩchab khĩet amach pipied deeum boteedeg aceite pʉkha arrjierram aajem, öbaadeewai deeu ag ee choo awaag awia. \v 5 Mamʉ mag chi emkhooi da bëeba aawai, nʉ nʉʉ awi daphögkhabaadee khãidʉtkha phöbaadëjim aajem. \v 6 Mag am khãidʉtkha thʉnʉm eeta, ya edacha pamamua, “Ya pãrau nʉ narr wounan urum; phiidʉtkhabathʉ̈ i khĩirphee oon maag” ajim anʉm ãbmua. \v 7 Magbaawaita phiidʉtkhawi apuraa amach lámpara khĩir khaug nʉrrjëe aadëjim anaabá. \v 8 Magbaawai mag cinco khĩirjug chukhumjö narr khʉʉnau ʉ̈u amach khãai khĩirjugdam paraa narr khʉʉnag, “Keena, pãach aceitedam eem marag bʉchkhun choo deebat, ya maar lámpara thõogpam” ajierram anʉm. \v 9 Pari magbaawai chi khĩirjug paraa narr khʉʉnau amag, “Marau pãrag deebamgui” ajierram anʉm. “Marau pãrag deekhiin, pöm deeba aawai, pãarjã waaurwi maachjã waaurju. Mag khãai chi peerjem di aar mawi pãach athee për athamit” ajierram anʉm amag. \v 10 Amachig magbaawai amach athee aceite për awaan ërëubaadëmich, amau nʉ narr emkhooi barchëjim aajem. Mag barchëwi oocheewai ich dʉ̈i dubaag ʉ̈u khĩir khaug narr khʉʉnan ʉ̈u ich dʉ̈i wai dubjim aajem, ich jua pʉrju aar. Mag phë wai dubwi chi puertdijã phãar sĩujim aajem. \v 11 Maimua ag khur nʉʉ awiata mag cinco amach lámpara athee aceite jʉraan wëttarr khʉʉn bëewi, “Señor, Señor, maar weeu athá, ya maar bëejimgui” ajierram anʉm. \v 12 Pari magbaawai chi emkhooirau, “Mua pãar khaugba chitʉm. Mua dubpibamgui” ajim anʉm. \p \v 13 Mag nem ĩgkhaadam jaauwi deeu marag magjim: ’Pãarjã daupeen khĩirjug chukhu narr khʉʉnjö daaugajãr thʉbagkhamapha nʉm khai, daukhananaa khĩir khaug nʉisit. Pãrau mʉch chi Emkhooi Iewaa bëeju edjã khaugba, ni chi orajã khaugba nʉm. Mʉʉn dëgölpta barchëjugui a jaaumajim marag. \s1 Ãbmua ich chognaanag phidkhamkhĩir phatkhon dee pʉatarr \r (Lc 19:11-27) \p \v 14 Mag jaaumamua deeu ich Jesuupai magjim: ’Mʉchta mʉg durr gaai chi Pörkha pierrum ed mʉch athee wajapha phidkhaajerr khʉʉnag amachpierr nem wajapham jigjuun, ãbmua ich piyonnaan dʉ̈i arrjöta ajugui ajim. Mag ich piyonnaan dʉ̈i mʉgta ajim aajem: Mag wounau deeum durr maagpamua ich piyonnaan ãbam aig thʉ̈rkhanaa ich phatkhonau phidkhamkhĩir amag jaau pʉajim aajem. \v 15 Ãbakhaíg phatkhon cinco mil deewi, ãbakhaíg dos mil maimua ãbakhaíg mil deejim aajem, ichdëu oowai ʉ̈u amachdëu phidkhamajupierr. Mag amachpierr phatkhon jigpʉ̈iwi petajim aajem. \v 16 Mag i petaawai chi piyón mag cinco mil autarrau ag phatkhonau phidkhabaadëwi ag ʉ̈r deeu cinco mil gan aujim aajem. \v 17 Maimua ãbakhai dos mil autarraujã agjö agua phidkhawi deeu ag ʉ̈r dos mil gan aujim aajem. \v 18 Mamʉ ãbakhai milpai autarraun mawia, jẽbdi khörnaa warag ag ee bëp sĩujim anaabá. \p \v 19 ’Maimua ag khur nʉʉ awia deeu bëejim aajem, chi phatkhon pap. Mag bëewi mag ich maagpamua phatkhon jigtarr autarr khʉʉn deeu thʉ̈rkhʉʉipʉ̈ijim aajem, kharrchata agdaujö ganmajĩ a khap aag. \v 20 Nacha chi cinco mil autarr bëejim aajem. Mag bëewi ag ʉ̈r ichdëu cinco mil gan autarr chi papag deechëwia irig, “Señor, pua mʉrʉg cinco mil werpʉarrau ag ʉ̈r mua agjö cinco mil gan aujim; cha khërʉm pʉ phatkhon” ajim anʉm. \v 21 Magbaawai chi patrón jöoirau irig, “Ʉ̈u khërʉmgui” ajim anʉm. “Pʉ chadcha piyón wajaphamʉu; pua mua jaautarr thum agjö abarm. Mʉg phatkhon pöm khaba deetarrau pua jãgbarpí, jãgtarr jũrr mua pʉrʉg warag ʉ̈r deekhimgui” ajim anʉm. Magnaa irig, “Ierrag dubwia mʉ dʉ̈i onee abá” ajim aajem. \v 22 Mag khur dos mil autarr bëewi maguajã agjö, “Señor, pua mʉrʉg dos mil deetarr ʉ̈r muajã agjö dos mil gan aujim; cha khërʉm pʉ phatkhon” aichëjim anʉm. \v 23 Magbaawai chi patronau magʉgjã, “Pʉjã chadcha piyón wajaphamʉu; pua mua jaautarr thum agjöo abarmgui” ajim anʉm irig. “Phatkhondam pöm khaba deetarrau pua ʉ̈u jãgbarm khai, ag jũrr mua pʉrʉg warag ʉ̈r deejugui” ajim anʉm. “Jãgbarpí pʉjã ĩchab ierrag dubwi mʉ dʉ̈i onee abá” ajim aajem magʉgjã agjö. \p \v 24 ’Maimua milpai autarrjã bëejim aajem. Pari magua chan warm khʉʉn dënjö phidkhawi gan auba arr aawai sĩi warag, “Señor, mua pʉ khaphʉ chitʉmgui ajim anʉm, pʉ õor dʉ̈i atcha sĩerrʉm. Mua pʉ phatkhonau phidkhawi gantarr akhiin, pua sĩi chi ʉ̈rʉm mʉ jua eem khecheu aukhamgui” ajim anʉm, “pʉ dën sĩi chikham jua phithur atarrta pʉch dënjö aajeewai. \v 25 Mʉchdëu mag khaphʉ chitaawai, pʉ phatkhonau mʉ phidkhaba, warag mua jẽb eeta bëp sĩujim. Magtarr aawai cha simgui” ajim anʉm, “pʉ phatkhon pʉchdëu werpʉatarrpierr.” \v 26 Magbaawai chi patronau irig, “Pʉʉn pʉchta khaibagnaa khusëug sĩerrʉmgui” ajim anʉm. “Pua mʉ õor dʉ̈i mag chitʉm khaphʉ simta, \v 27 ¿jãgwi mʉ phatkhon warag banco ee deen mabajĩ” ajim anʉm jũrr irig, “mʉg mʉch barbaicheewai ʉ̈rʉʉpai bãau sim oochëmkhĩir?” \v 28 Magnaa aig narr khʉʉnag warag mag mil wai sĩerr i jua eem khecheunaa jũrr diez mil wai sĩerragta deepi jaaujim aajem. \p \v 29 Mag nem ĩgkhaa jaau öwia ich Jesuu magjim: ’Ich agjöta sĩebahab ĩchab Ẽwandam athee nem wau nʉmjã. Ar Ẽwandam athee nem wawaag nem par daúa ooba aajem khʉʉn dʉ̈in irua ich garmuajã ajapha aju, amau chokhõgba i athee nem wau naawai. Mamʉ mag nem waumapha nʉm khʉʉn dʉ̈i chan magba, ichdëu amag nem deetarrjã warag am jua eem khecheu aumaju. \v 30 Magnaa, Mag chi patronau chi khusëumie dʉ̈i arrjö, amach khĩircha am serbiibag phënaa khĩchag ee barkhʉʉipi jaaujugui ajim, mamta am gaai wajaug bëemkhĩir. \p Mag irua khĩchag a sĩerran khĩmie durr igwiata mag sĩejim. \s1 Jãga aju khai õor dʉ̈i Ẽwandam Iewaau ich bëem ed \p \v 31 ’Mʉch chi Emkhooi Iewaata ʉ̈gtharmua mʉch chognaan angelnaanau phʉʉr thuur bëem edan, mʉchta chi Rey aawai mʉch khu juupjem wajappha sim gaaita jupchëjugui ajim, õor dʉ̈i mʉchdëu khap nem wawaag. \v 32 Magbaawai õor durrpierram khʉʉnta thum mʉch chognaanag mʉch aig phë au bëepiju. Mag thum ãba biirdʉbaicheewaita oveja thʉajem pastorrau chi ovejanaandam amach ag apha khĩet paanaa chĩbjã agjö amach ag apha khĩet paajemjö ajugui ajim, õor dʉ̈i. \p \v 33 Mag jaaumamua ich Jesuu i iek mag ed ich dënkha nʉm khʉʉnta ich juachaar gar thʉ̈rkhʉʉinaa jũrr khaigbam khʉʉnta khĩet ich juawë gar thʉ̈rkhʉʉimaju aajem. \v 34 Magnaa mag ich juachaar gar nʉm khʉʉnag ichta Rey aawai ichdëuta amag, “Pãar, mʉ Ayau ʉ̈u abarm khʉʉn, ierrag dubbat mʉ dʉ̈i jooba wënʉrraag” aju anaabá. “Mʉg durr ompaa nʉwe mʉch Aai dʉ̈imua pãrag nem deeju atarr ĩsta chadcha mʉ Ayau pãachigcha deegpamgui” aju anʉm, “pãachdëu mʉ dʉ̈i ʉ̈u atarr jũrr.” \v 35 Magnaa amag, “Pãrauta mʉ jãsöo jẽedʉ khitaawaijã ʉ̈u mʉrʉg thachdam deejierramgui” aju anaabá; “öbichaaga thʉnaawaijã ʉ̈u mʉrʉg dödam döpijierram; mʉch maba aajem khʉʉn ee chitaawaijã pãrauta pãach aig jẽramkhĩir ʉ̈u mʉrʉg didam jaaujierramgui” aju anʉm; \v 36 “khajũadam chukkhu chiraawaijã pãrauta ʉ̈u mʉrʉg deekhërjierram; mʉ mor mas chiraawaijã pãrauta ʉ̈u mʉ oothurjierram; cárcel deg preso chiraawaijã agjö pãrauta ʉ̈u mʉ oothurjierramgui” aju anaabá ich Jesuucha, am khĩir jãsenkha iekhamamua. \v 37 Mag amachig magbaawai mag i juachaar gar nʉm khʉʉnau jũrr irig “Señor, ¿jãagwai mag pʉ jãsöo khitʉm marau pʉ jãogjĩ?” a jëeuju anaabá, amachdëu i khĩircha ooba aajerr aawai. “¿Jãagwai mag pʉ öbissi khitʉm oobaawaijã marau pʉrʉg dödam döpijĩ? \v 38 Pʉ iek mag maach aig jẽramkhĩir marau pʉrʉg maach dijã jaaunaa khajũadamjã chukkhu aawai deejeejim anʉm, ¿ma jãagwai ajĩma?” aju anʉm. \v 39 “Pʉ iek mag pʉ mor mas sĩewaijã marau oothurwi, cárcel deg preso sĩewaijã agjö marau pʉ oothurjim anʉm, ¿ma jãagwai ajĩ, marau pʉ ooba aajerrta?” aju anaabá, jũrr irig amach garmua. \v 40 Magbaawai deeu ich Jesuu amag, “Pãrau chadcha mʉchcha chan oobajierram, pari pãrau jãg dau aphʉʉ khithëe arr khʉʉndam dau aug khaugwi am dʉ̈i jãgtarr aig, mʉchchata dau aug khaug nʉmjö naabajieb” aju aajem amag. \p \v 41 Warm khʉʉnag mag iekhawi ichdëupai jũrr mag chi khaigbam khʉʉn ich juawë gar nʉm khʉʉnag, “Jöpai mʉ aigmua chawag ërëubaadët” aju anʉm. “Pãar mʉ Ayau chi maldisiem khʉʉn aawai pãadëu khĩmie durr mepeer ich chognaan dʉ̈i sĩemkhĩir wautarr aarta ërëubaadët” aju anʉm, “õtdau uu wëjöm thõojã khaugba ich mag sĩerrʉm ee naaimaag.” \v 42 Mag iekhamamua ĩchab amag amach khĩircha, “Pãrau chan mʉ jãsöo jẽedʉ khitaawaijã mʉrʉg thachdam khöpibajierram; öbichag khitʉmjã maachig, ‘Cha khërʉm dödam döju khai’ abajierram” aju anʉm amag. \v 43 “Õor mʉch khaugbam khʉʉn eemjö phʉʉrdʉ chitaawaijã pãrau mʉrʉg didam deebajierram, pãach aig jẽermkhĩir. Khajũadam chukkhu daaupamaa aawaijã put sördamjã deeba; mor massi chiraawaijã mʉ oon wëtba; ni cárcel deg chiraawaijã mʉ oon wëtbajierramgui” aju anʉm amag amach khĩircha. \v 44 Pari amachig magbaawai jũrr amau irig, “Señor, ¿jãagwai mag pʉ jãsöo öbissinaa pʉch maba aajem eeta jẽerju dijã chukkhu khitʉm marau bʉ̈ʉrjã pʉ asekasbajĩ?” aju anʉm. “¿Jãagwai mag pʉ khajũadamjã chukkhu daaupamam marau pʉ oojĩ? ¿Jam mag pʉ mor massi marau oojĩ, wa cárcel deg sim khãijã marau pʉ oon wëtbajĩ?” aju anaabá, amachdëu magbajim amkhĩir. \v 45 Pari ichig magbaawai, makhʉʉnagjã irua magju anʉm: “Chadcha mʉkhʉʉn wounaan dau aphʉʉ wënʉrraawai pãrau bʉ̈ʉrjã am dau aug khaugba arran, jãan mʉchchata pãrau dau aug khaugba nʉm khabajieb, am mʉchdëu pʉ̈iwiata jãg wënʉrrarr aawai” aju anʉm ĩchab amachigcha. \p \v 46 Maimua ya ãbmiecha iekha oogpamua maar dakhĩir, ’Muata mag iekhabarm khʉʉnan khĩmie durrta wëtjugui ajim, mamta ich mag dau aphʉʉ wënʉrraag. Mamʉ õor wäjäaun mag mʉch juachaar gar atham khʉʉnan, mʉch dʉ̈ita ich mag iiu nʉisijugui ajim, ich mag wënʉrraag. \c 26 \s1 Jesús pʉr awaag ibëptarr \r (Mr 14:1-2; Lc 22:1-2; Jn 11:45-53) \p \v 1 Jesuu mag mʉg atag deeu ich bëeju khap amkhĩir mag jaau dichtarr khur, maach ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnagta deeu magjim ich igwi: \p \v 2 —Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim, mʉigmua khãai numí nʉm ee phiesta Pascua burrju. Mʉg phiesta eeta õrau mʉch chi Emkhooi Iewaa pʉr deejugui ajim, pakuls gaai meerphë thõomkhĩir. \p \v 3 Ya mag phiesta burrju khãai numpai waaur nʉm ee, phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉn jöoin chi thierrnaan dʉ̈i ãba biirdʉjierram aajem, phadnaan thumaam khʉʉn pör Caifás di aig. \v 4 Mag ãba biirdʉtarran, Jesús imeraa pʉr auwi thõopʉ̈yaag ãba ibëpaag ajim anʉm. \v 5 Mamʉ mag i thõopʉ̈yaag ẽkha nʉmta amachdëupai deeu, —Õor pöm mʉg thʉnʉm meeukhapimaaugau, mʉg phiesta ee chan i chig aba, phiesta dichtarr khurta thõopʉ̈ijugui ajierram anʉm. \s1 Ʉʉirau Jesús pör ee jʉ̈gdeeu chootarr \r (Mr 14:3-9; Jn 12:1-8) \p \v 6 Mag nʉm ee Jesús woundam Simón anʉm di aig sĩejim, Betania phöbör ee. Ich mag Simón anʉmpai ibʉʉr wauwi “phĩe paraa khitarr” a thʉ̈ʉrjeejim. \v 7 Mag di aig mes gaai i thach khö oo simta, ʉʉi ãb jʉ̈gdee didam durrkhudau alabastro anʉm dën boteedidam wau khitʉm dʉ̈i dubchëjim. Mag jʉ̈gdee nem parhẽpaaga sĩerrʉm. Mag waibëewi Jesús pör ee sĩi choopʉ̈ichëjim. \v 8 Mag i pör ee choobapʉ̈im oobaawai maach chi Jesús dʉ̈i wënʉrrarr khʉʉn ee ãaur khʉʉn mʉ khapeen meeukha phöbaadëwi, —¿Khantheeta jãg jʉ̈gdee parhẽpagkham sĩi ãr choobapʉ̈ima? ajierram, \v 9 nem parhẽpag përpʉ̈iwi ag phatkhonau dau aphʉʉm khʉʉndamag ʉ̈u nemdam au deeju ãb sĩerrtá. \p \v 10 Mamʉ am mag iekha nʉm ich Jesuu ũr sĩerr aawai, —¿Khantheeta pãrau chikham khĩir naaupi nʉma? Irua ʉ̈uta jʉ̈gdeeu mʉ pör khooi sĩebahab ajim amag. \v 11 Mʉig eegar dau aphʉʉ khithëem khʉʉnan pãrau ich jãg pãach dʉ̈i oo wai wënʉrraju, mamʉ mʉ chan tag pãar khĩir chitabamgui ajim. \v 12 Mʉg ʉʉirau jʉ̈gdeeu mʉg mʉ khooibarmʉn maach jöoin i aawai maach meeunau aajemjö mʉ aukhërju edam athee ag nawe ya mʉ kha phuur sim khabahab ajim. \v 13 Cha mʉ iekha chirʉm iekhau mʉg atag pawiajã durrpierr Ẽwandamau õor peerdʉajem iek jaau wënʉrrʉm dʉ̈i ĩchab mʉg ʉʉirau mʉ dʉ̈i mʉgbarmjã jaaub khaba jaaujugui ajim. Mag, ooba arr khʉʉnaujã ĩchab i iigjeeju a jaaujim ich Jesuu. \s1 Judaau Jesús përtarr \r (Mr 14:10-11; Lc 22:3-6) \p \v 14 Maach i khapeen i dʉ̈i doce ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉn ee ãb Judas Iscariote a thʉ̈r sĩerrau phadnaan chi pörnaan aar mawia \v 15 amag, —Mua pãachig Jesús pʉr deebaawai, ¿pãrau kharr mʉrʉg phag nʉ? aimajim aajem. \p Magbaawai amachdëu, —Marau pʉrʉg treinta piezas deejugui ajim anaabá. \p Magbaawai chadcha ich magʉm gaai i ëugar i përpʉ̈ijim anaabá. \v 16 Magtarr aigmua Judaan sĩi ãba phadnaan chi pörnaanag Jesús pʉr deejuuta ẽkha nʉrraajeejim. \s1 Ãbmiecha Jesús ich khapeen dʉ̈i thach khötarr \r (Mr 14:12-25; Lc 22:7-23; Jn 13:21-30; 1 Co 11:23-26) \p \v 17 Maach jöoin i aawai pan levadura chukhu wauwia khoojem ag seman ee ya warrpem khãai ãb ãspa ëebaadëm ed maach ich dʉ̈i wënʉrraajem khʉʉnauta marau ich Jesuug, —¿Jamta nemkhoo jaram ovejadam thõonaa khö nʉ? a jëeu naajim, khap aag. \p \v 18 Mag ichig jëeubaawai ichdëu marag, —Jerusalén woun ãb sim aar ërëubaadët ajim. Maimua magʉg mua jaaupʉ̈i chirʉm abat: “Ya mʉch thõju gayaa pamaawai, pʉ di aigta nemkhoo jaram ovejadam wauwi pãar dʉ̈i ãba khöm khõsi chirʉm” abat ajim chi wëtju khʉʉnag. \p \v 19 Magbaawai chadcha ichdëu jaautarrjö, maar khapeenau wëtwi, ichdëu jaaupʉ̈itarrjö jaauwimawi, i na mag nemkhoo jaram ovejadam wauwimajierram. \p \v 20 Maimua ich ẽudee ökharta bëewi, ya khĩsu aadëm ee maach doce i dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉn thum ãba i dʉ̈i thach khö naajim. \v 21 Mag ãba khö nʉmuata ichdëu marag magjim: \p —Cha mʉ iekha chirʉm iekhau mʉig maach ãba nʉm khʉʉn ee ãbmua wir aig mʉ oomapham khʉʉnag mʉ pʉr deeju ajim. \p \v 22 Mag ũrbaawai, chadcha maar ökhĩirjuu aphöbaadëjim. Mag nʉm iekhau jũrram khʉʉnau irig, “Señor, ĩsin mua khãijãa agam” aajeejim. \p \v 23 Mag jũrram khʉʉnau ichig jëjëeu khaawai magjim: \p —Chi mag wir aig mʉ khaibag waujuun nau mʉ dʉ̈i ãbam thëp ee pan sĩ khöbarmʉugui ajim. \p \v 24 Magnaa ichdëu, —Oo nʉm dau eyaa Emkhooi Iewaa chadcha Ẽwandam iek phã sĩsidʉm gaai jaau simjö wajappha dau aug wawaagpaama ajim. Pari apkhiitʉ mʉ mag aphʉʉ amkhĩir wir aig mʉ përtarr woun. Jãgʉm wounaan thaababa arr akhiin ʉ̈ucha akhamgui ajim. \p \v 25 Magbaawai Judaau ichdëu khabajim amkhĩir, —Maestro, ĩsin mua khãijãa agam ajim. \p Magbaa Jesuu irig, —Chadcha pʉchdëu khabá pua khaphʉ jaaubapʉ̈im; pʉchdëu khabahab ajim. \p \v 26 Mag iyʉ̈ʉ thach khö nʉmua Jesuu pandam jua ee aunaa, Ẽwandamag ag paar ʉ̈u ajim anaa khõreunaa marag ʉapʉ̈ijim. Magnaa, —Khöbat, mʉ mʉ morou ajim, chi pan igwi. \p \v 27 Maimua jũrr vino jarrdam auwi, ag paarjã agjö Ẽwandamag ʉ̈u ajim anaa deeu marag ʉapʉ̈ijim. Magnaa, —Döbat, mʉʉn mʉ bagau; ich jãg ãbam jarr eepai döpetat ajim. \v 28 Mʉg jarr eem vinodam döbarmta warrgarwe Ẽwandamau õor dʉ̈i iek deeju aajerrau. Mamʉ mʉg iekhan iek iiuriugui ajim. Mʉ bag mʉg vinojö khitʉm ãrbarmuata Ẽwandamau õor khaibag thum chugpaa aujugui ajim. \v 29 Pari mʉg döbarmjö chan tag döba, ãba mʉchta mʉch Ayau thumaam khʉʉn Pörkhapibarm edta deeu ũwaai pãar dʉ̈i döjugui ajim. Pari mag ed maach oobarm chan ĩsimjöpai khaba, oneechata aju, nem thʉnʉm thum chi iiur aju aawai a jaaujim ich Jesuu maachigcha. \s1 Jesuu jaauwai Pedroou bʉ̈ʉrjã i khaugbam aju jaautarr \r (Mr 14:26-31; Lc 22:31-34; Jn 13:36-38) \p \v 30 Mag maach ich dʉ̈i ãba wënʉrraajerr khʉʉn ich dʉ̈i ãba mes gaai iyʉ̈ʉ thach khö aaipawi, meukhaarjã Ẽwandam iek Salmos anʉm gayam auwia, Olivo durrsĩig wëtjim. \v 31 Mam panaa Jesuu marag, —Ẽwandam iek phã sim gaai, “Mua chi pastor thõobapäaiwai chi ovejanaandam parhooba aaidʉju” a simjö, ĩsim edaar pãrau mʉ mʉch ap barpʉawi thumaa aaidʉtkhajugui ajim. \v 32 Mamʉ ũwaai phiidʉwia mʉch iiu chirsiewai pãar na mawia Galilea chiraimajugui a jaaujim. \p \v 33 Magbaawaita Pedroou jũrr irig, —Thumaam khʉʉnau pʉch ap barpʉawiajã mua chan pʉ barpʉabamgui ajim. \p \v 34 Magbaa Jesuu jũrr, —Pedro, cha mʉ iekha chirʉm iekhau nau ãthãrr bĩeju nawe biek thãrjup pua õrag bʉ̈ʉrjã mʉ khaugba chitʉm ajuwai ajim. \p \v 35 Mamʉ Jesuu ichig magbaawai chará warag Pedroou irig, —Pʉ thõbaimam aar dʉ̈i thõimaju awiajã mua chan pʉ khaugba chitʉm a iekhabamgui ajim. \p Irua magbarm dʉ̈i maach chi khapeenaujã thumaam khʉʉnau ich mag iekhajim. \s1 Nemjĩirdö Getsemaní anʉm ee Jesús oraatarr \r (Mr 14:32-42; Lc 22:39-46) \p \v 36 Maigmua jũrr nemjĩirdö Getsemaní anʉmʉg maar phë arrjim. Maimua mam barwi, —Mʉig nʉisit, mʉ chum ʉ̈gthaag jëwaakhemgui ajim. \p \v 37 Maimua thãrjuppaim khʉʉn dʉ̈i petajim. Mag ich dʉ̈i phë arrtarr khʉʉn ãb Pedro ajim, maimua tagam khʉʉn numí jöoi Zebedeo chaain ajim, Santiago Juan dʉ̈i. Mam paaukhabaimaawai am iek ökhĩirjuuga aadëmua gaai machaaga aadëjim aajem, chi Jesús. \v 38 Mag simua amag, —Mʉʉn dëgölp gaai machgau ökhĩirjuuga aadëm; ãba mʉch thõjuuta khĩirju chirʉmgui ajim. Pãar mʉig nʉisit, mamʉ mʉ dʉ̈i daukhana abat. Oob khãimiet ajim anʉm. \p \v 39 Amag mag jaau pʉawi ichin am bigaau am warphaapai sĩeimajim aajem. Magnaa jẽkhʉt thʉkhöonaa khĩeb jẽb gaai dagau dʉrnaa ʉ̈gthaag jëeumamua, “Tata, pua khõs akhiin, atcha mʉ dau aphʉʉ apibakhamgui” ajim anʉm. “Deeum nem waubarmuajã agjö õor peerdʉ auju ayaa akhiin, mʉ gaai machag mʉgcha ãwatbakham. Pari mʉchdëu khõsi chirʉmjö khaba, pʉchdëu khõsimjöta mʉ dʉ̈i abá” a jëeumajim aajem. \p \v 40 Mag ich Ayag jëeu sĩi awi am oon bëejim aajem. Maimua oocheewai am khãi nʉmta oochëjim anaabá. Magbaawai Pedroogta, —Pãar chan oradam ãbjãta mʉ dʉ̈i daukhana khaba nʉm. \v 41 Jãg khãi nʉʉ aju khãai Ẽwandamagta jëeu nʉʉ abathʉ̈ ajim anʉm, dösãtag ʉdʉʉr pãach thʉ aupim ugua. Mua oowai pãrau pãach ödiiwan chadcha jëeum khõsi durrumta, pari daphökgauta pödbam ajim aajem amag. \p \v 42 Maimua ichin deeu ũwaai mawia jëeubaadëmua ich Ayag, “Tata, pua mʉ mʉg dau aug waupibaju ayaa akhiin ʉ̈u akhamgui” a khitaajeejim anʉm; “mamʉ ichiita mʉ aphʉʉ aju aai chirʉm khai, agjö ʉ̈u sim. Mʉ dʉ̈i pʉchdëu am aig abá” a jëeumajim aajem. \p \v 43 Mag jëeu sĩi awi deeu am oon bëewaijã, mag i khapeen irua phë arrtarr khʉʉn daphökgau pödjã dau ẽeba sĩi khãidʉtkha thʉnʉmta oochëjim anaabá. \v 44 Mag khãidʉtkha thʉnʉm oobaichee deeu ich sĩerr aar mawia ich ag iekpai deeu ich Ayag jajawagmajim aajem. Ma biek thãrjupam ajim aajem, mag jëeu sim. \v 45 Maimua ũwaai oon bëewaijã agtha ich khapeen khãidʉtkha thʉnʉm oobaichee amag, —¿Agtha pãar sĩi khãi gaaita nʉ? ajim anʉm. Ya pekau pöm sĩsidʉm khʉʉnag mʉch chi Emkhooi Iewaa pʉr deeju ora pabaichëbahab. \v 46 Phiidʉtkhabathʉ̈, maimua maach khapeen aar wëttarraugui ajim anʉm. Mʉ oomapham khʉʉnag mʉ pʉr deeju wounan ya dakpa urumgui ajim anʉm amag. \s1 Jesús pʉr arrtarr \r (Mr 14:43-50; Lc 22:49-53; Jn 18:2-11) \p \v 47 Mag maar aig bëewi agtha ich Jesús maar dʉ̈i iyʉ̈ʉ dʉnʉm ee, ich mag maach i khapeen doce narr eem ãb Judas anʉmta õor pochag urajim. Mag wëdurum khʉʉnan ãaur khʉʉn espaar jua panhapha bëe thʉnaawai tagam khʉʉn pa dʉ̈ijã bëe thʉnaajim. Makhʉʉn, phadnaanau jöoin chi pörnaan dʉ̈imua pʉ̈itarr khʉʉn ajim. \v 48 Mag chadcha õor pochag bëewi ya chi Judaau ag nawe, “Nau mua pãach dakhĩir khĩir ʉ̈ʉ athamta pʉr athat” a jaau wai sĩerr aawai \v 49 ich dʉ̈i wënʉrrʉm khʉʉn dakhĩraa ichdëu jaautarrjö Jesús dʉ̈i ãba dʉnʉʉuwimawi irig, —Maestro, ¿jãgpai chirʉ́? anaa i khĩir ʉ̈ʉ athajim. \p \v 50 Magbaa Jesuu irig, —Pʉch õor awaan bëetarr jöpai pʉr athaad perá ajim. \p Magbaawai tagam khʉʉnau dʉ̈i aig bëewi Jesús pʉrphöbaadëjim. \p \v 51 Mag i pʉrphöbaadëm oobaawai maar eem khʉʉnau ãbmua ich espaar sʉrr a jẽu athawi chi phadnaan thumaam khʉʉn pör ag chog aig sĩerr kachta oorthubapʉ̈ijim. \p \v 52 Magbaawai Jesuu irig, —Jöpai pʉch espaar ich deg phĩ sĩubá ajim. Pua khaugba sĩeb ajim, esparau wërbʉnaa õor khëch nʉm khʉʉn agjö esparauta khëchmaju. \v 53 Mua mʉch chig apibaju akhiin, mʉch Ayag jëeubaawai irua mʉ thʉamkhĩir Ẽwandam chognaan pöoma milam khʉʉn apha doce ejércitos khãijã deepʉ̈ijugui ajim. \v 54 Mamʉ mʉch thʉamkhĩir mua jëeubaawai mag õor pöm deepʉ̈ikhiinjã, ¿jãga Ẽwandam iek phã sĩsidʉm gaai mʉ igwia jaau sim thum ich agjö abarju? ajim Pedroog. \p \v 55 Mag iekhapʉ̈iwia jũrr ich pʉr awaan bëetarr khʉʉnagta, —¿Pãrau oowain mʉʉn sĩi õor nem jĩgkhanaa õor thõomiejöta chirab ajim jãg pãrau sĩi mʉ aig jua ee jierrnempan appai bëeg athee? Ag na ed ëepierr pãrag mua Aai i jëeujem deg Ẽwandam i jaaujeewai bʉ̈ʉrjã pãrau mʉ pʉr aubajierram. \v 56 Pari pãrau ĩs mʉ dʉ̈i mʉmʉgkhamʉn, jãan warrgar Ẽwandam i jaaumienau jaautarr thum ag eyaa öbërmkhĩrau ajim. \p Ya irua mag iekhabarm ee, ĩchab maach chi khapeenaujã chi Jesús ich appai werpʉawia parhoob dʉrmid phöbaadëjim. \s1 Jesús judionaan Asamblea ee wai narr \r (Mr 14:53-65; Lc 22:54-55,63-71; Jn 18:12-14,19-24) \p \v 57 Mag i pʉr awaan bëetarr khʉʉnau warre phadnaan pör Caifás aarta athaadëjierram, mamta Moiseeu ley phã pʉarr jawaag chi machnaan dʉ̈i jöoin chi thethemnaanpa dʉ̈i ãba biirdʉ narr aawai. \v 58 Mag amau i athaadeewai Pedro iek iruata warppaimua oopʉ̈pʉ̈igmamua mag chi phadnaan pör aig di ũjãrr dubimajim aajem. Mag dubwi, “Mʉigmua ookhim jãga aju khai” awia, Aai i jëeujem di thʉajem khʉʉn ohoodö nʉm aig dʉ̈i jupimajim aajem. \p \v 59 Maagwai phadnaan chi pörnaanau judionaan Asamblea eem khʉʉn dʉ̈imua chi Jesuu nem wauba arrta sëukha i gaai thʉpʉ̈iju ẽkhaajeejim anaabá, magʉm gaaimua i thõopäaig. \v 60 Mamʉ par mag jũrram khʉʉnau sëukha i gaai nem parhooba thʉpʉ̈iju ẽkha nʉmjã pödba aajeejim aajem. Mamagkham ee, õor numí chi sëumien bëewi, \v 61 —Mʉg wounau maar dakhĩir, iruan mʉg Aai i jëeujem di pogueupʉ̈inaa khãai thãrjuppaim ee deeu ëu dʉnʉʉuju a iekha sĩejimgui ajierram anaabá. \p \v 62 Magbaawai chi phadnaan pöröu dʉnʉʉunaa Jesuug, —¿Pua am iekha nʉm ũr chirʉ́? ¿Khan jãgwi jãg pʉ iekhamapha sĩ? ¿Pua chadcha mag iekhajĩ wa iekhabajĩ? Jaaubá ajim anʉm irig. \p \v 63 Pari magʉmjã Jesús bʉ̈ʉrjã jʉ̈ʉ aba, warag khĩuu sĩsijim aajem. Mag ich iek ʉ̈khaba abaawai deeu irig chi phadnaan pöröu, —Maach Ẽwandam ich mag iiu sĩerrʉm iek gaai thʉwi muata pʉrʉg “Jaaubá” a chirʉm. ¿Pʉʉta chadcha Ẽwandam Iewaa ichdëucha jʉr auwia pʉ̈iju jaaujerrá? Marag jaaubá ajim anʉm. \fig |src="cn01815B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 26.63" \fig* \p \v 64 Magbaa Jesuu irig, —Pua khabá ag eyaa jaaubapʉ̈im ajim anʉm. Mʉ cha iekha chirʉm iekhau mʉg woun Emkhooi Iewaa Ẽwandam chi jua thierr bigaau i juachaar gar oo sim pãrau pãach daujãau oowi edjã baug ee urumjã oojurau a iekhajim aajem, aig narr khʉʉn dakhĩir. \p \v 65 Mag ũrbaawai chi phadnaan pöröu ich khajũa mor gayamta sʉrr abarmʉn, warre nem pöm jẽ werbpʉ̈ijim anaabá. Magnaa, —Mʉg wounau iekha sim chan ʉ̈u khaba sim. Maach wounaan thum ãba thʉnʉmta iita mag Ẽwandam Iewaa anaab. Ya pãrau pãach jʉ̈gʉucha ũrbarm. \v 66 ¿Khani maadëu tag ũrm ig nʉ? ajim anʉm, ich khapeenag. \p Magbaawai mag khapan aig pos thʉnarr khʉʉnau, —Í chadcha kulp pöm sĩebahab; magua warre thõopʉ̈iju aaita simgui ajierram anʉm. \p \v 67 Magnaa i khĩir gaaijã ichö thunaa i gaai mas waumajim anaabá. Pogkha i khĩidadcha juajãau deenaa \v 68 irig, —Pʉchta chadcha warrgarwe ich Ẽwandamaucha jʉr auwia pʉ̈iju aajerr khai, magan jaaubá: ¿khaíuta pʉ khĩidadcha dee sĩ? aajeejim anʉm jũrram khʉʉnau. \s1 Pedroou bʉ̈ʉrjã Jesús khaugba chitʉm a iekhatarr \r (Mr 14:66-72; Lc 22:56-62; Jn 18:15-27) \p \v 69 Mag chi thethem khʉʉnau Jesús dʉ̈i mamag khaawai Pedro iek i daaugajãr ũjãrr oo chirajim aajem. Mag i oo chirʉm aigta, mag degam ʉʉi chi di khʉʉn chog bëewia irig, —Pʉjã ĩchab jãg Jesús Galileapierr dʉ̈i nʉrraajemʉugui aichëjim anʉm. \p \v 70 Pari ichig magbaicheewai i iek irua thum aig narr khʉʉn dakhĩir, —Mua khaugbam pʉ khan ata iekha sim khai; mua magʉm wounan khaugba chitʉm a chirajim anaabá. \p \v 71 Ichig magbaicheewai i iek mag ich chirarr aigmua daaugajãrm puertdi aar majim aajem. Mamʉ mamjã agjö deeum ʉʉirau i oobaawai maguajã ich aig narr khʉʉnag, —Jãg wounan Jesús Nazaretpierr dʉ̈i nʉrraajemʉuwai ajim anʉm irig. \p \v 72 Pari magbaawai magʉgjã ichdëu, irua magʉm Jesús khaugbam a chirajim aajem. \p \v 73 Maimua magtarr khur nʉʉpai awi i iek maig ich dʉ̈i di ũjãrr narr khʉʉnaupai deeu irig, —Marau oowai pʉjã chadcha i dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉn eemʉu. Pʉ iekha sim gaaipai merag chukkhu simgui ajierram anaabá. \p \v 74 Magbaawaita irua warag khĩir mor chigpai iekhamamua, —Chadcha mua magʉm wounaanjã khaugab chitʉmta pãrau mʉrʉg mag naaba a chirajim anaabá ich Pedroou. \p Mamʉ irua mag iekhabapʉ̈im dʉ̈icha ãthãrrta kekerekee ahbar. \v 75 Mag ãthãrr iek ũrbaawaita ich Pedroou jaauwai i khĩir eyaa dʉnʉisijim anʉm, Jesuu ichig “Nau ãthãrr bĩeju nawe pua biek thãrjup õrag mʉ khaugba chitʉm a iekhaju” atarr. Mag khĩir ee dʉnʉisim abarmʉn chadau gaai machaaga aadëmua dawag öbërwi warre ö jãsenag aadëmua bĩe chirʉʉ ajim aajem, ichdëu jaauwai. \c 27 \s1 Jesús Pilato aar arrtarr \r (Mr 15:1; Lc 23:1-2; Jn 18:28-32) \p \v 1 Maimua ya ãspabaadeewai phadnaan chi pörnaan judionaan tagam khʉʉn agjö chi thethem khʉʉn dʉ̈i biirdʉnaa deeu iekhawi warre Jesús thõopʉ̈iju khĩirju phöbaadëjim aajem. \v 2 Mag amach ap iekhawi, jʉ̈gadau jua bʉʉrkhanaa, Pilatoota Romaam reíu pʉ̈iwia gobernadorkha sĩerr aawai, irigta thõopi jaaumkhĩir i aar arrjierram. \s1 Judaau ichdëupai ich ö jorrkaa thõotarr \p \v 3 Mag Jesús thõopi jawamkhĩir Pilato aar jua bʉʉrnaa athaadëm ũrbaawai chi Judaau deeu ũwaai thumaa ewag khĩirjuwia, chi phadnaan pörnaan chi thierrnaan dʉ̈i nʉm aar mawi, mag Jesús paar ichig phatkhon phagtarr thum ũwaai amag deeimajim anaabá. \v 4 Mag deeimawia magjim anʉm: \p —Jãg woun bʉ̈ʉrjã nem khaigba wautarrjã chukhu khitʉmta pãrag pʉr deetarr gaaimua, mʉʉn chadcha pekau pöoma waubarm. Jã chan bʉ̈ʉrjã iekkhõr chukhu sĩejimgui ajim anʉm. \p Pari magbaawai amachdëu jũrr irig, —¡Idëu mag simgui ajim anʉm; maata magan maar gaai mas sĩeba! Maigjã pʉchta pʉ mag chirabahab ajierram anʉm. \p \v 5 Amachdëu ichig magbaawai mawia chi phatkhon Aai i jëeujem deg barpʉawi igbaadëjim aajem. Mag mawi, ichdëupai pa gaai ʉ̈gthaa jʉ̈gad jʉ̈naa, thoom khẽu ich ö gaai jʉ̈naa, baudʉ ich ö jorrkaa thõojim aajem. \p \v 6 Mag barpʉabajeewai phadnaan chi pörnaanau chi phatkhon phë auwi, —Mʉg phatkhon õor thõoju paarta phagtarr aawai pöd maadëu ofrenda ee ausĩubamgui ajierram anʉm. \p \v 7 Maimua ag khur deeu amach ap iekhawia ag phatkhonau jẽbta për auju ajierram aajem, durr warpmua õor bëe nʉm khʉʉn meebaawai ag ee aukhëraag. Mag phatkhon Jesús param arrau jẽb për autarr, Campo del Alfarero a thʉ̈r sĩejim. \v 8 Mag jẽb gaaita Judaau ich thõotarr aawai ĩs ewag pawiajã mag jẽb agtha “bag ãrtarr param phatkhonau jẽb për autarr” a thʉ̈r sĩerrʉm. \v 9 Amau mag phatkhonau mag jẽb për atham aig, ĩchab magju nawe Ẽwandam i jaaumie Jeremías khararrau iekhatarr eyaa öbërjim agjö. Irua nawe iekhatarr mʉg ajim: \q1 “Israelnaanau chi precio jaautarrpierr treinta piezas auwi \q1 \v 10 ag phatkhonau el Campo del Alfarero për aujierram, maach Pör Ẽwandamau mʉrʉg jaautarr ipierr” a phã sim. \rq (Zac. 11:12-13)\rq* \s1 Jesús Pilato khĩirphee wai narr \r (Mr 15:2-5; Lc 23:3-5; Jn 18:33-38) \p \v 11 Mag arrwi chadcha Pilato na wai naaimajim aajem. Magbaa Pilatoou irig, —¿Chadcha pʉʉta judionaan Reí? a jëeujim anʉm. \p Magbaawai Jesuu irig, —Pua khabá khaphʉ jaaubapʉ̈imgui ajim anʉm. \p \v 12 Mamʉ irua mag iekhabarm ũrbaawai phadnaan chi pörnaanau chi thethem khʉʉn dʉ̈imua warag i ëugar sëukha i khaibag jaauphöbaadëjim anaabá. Mamʉ ich khĩir mamagkhamjã Jesuu bʉ̈dam ãbjã iekhaba, warag khĩuu sĩejim aajem. \v 13 Mag am iek ʉ̈khaba aawai deeu ich Pilatooupai irig, —Pua chan pʉch khĩir mag iekha nʉmjã ũrbahab, sĩi khĩuu jʉmaag ajim anʉm. \p \v 14 Pari par ich Pilatooucha magtarrjã, ni bʉ̈ ãbjã jʉ̈ʉ abajim aajem. Mag ich khĩircha iekha nʉmjã sĩi khĩuu ichig khabamjö sim oowi Pilatoou ich ödegpai, “Mua õor mʉg ooba chitʉmgui” ajim anʉm. \s1 Amach chi judionaanaupai Jesús thõopi jaautarr \r (Mr 15:6-20; Lc 23:13-25; Jn 13:38–19:16) \p \v 15 Mag ag nawejã mag phiesta ee paawai õrau jaaubarm presota chi gobernadorrau sĩi ich jãg öbeerpäaijeejim. \v 16 Maagwai preso ãb sĩi thʉ̈rphöo sĩerrʉm sĩejim, Barrabás a thʉ̈r sim. \v 17 Mag õrau jaaubarm presota sĩi öbeerpäaijerr aawai, Pilatoou ich ödegpain Jesuuta sĩi öbeerpʉ̈im khõsi sĩerr aawai, mag õor pöm wëjömʉg jëeumamua, —¿Chijãata pãrau sĩi ich jãg pʉapʉ̈ipim khõsi nʉ: Barrabás, wa Jesús ich Ẽwandamau pʉ̈iju aajerr anʉm? a jëeujim aajem amag. \v 18 Chi Pilatoou khaphʉ sĩejim aajem, amau amachdëu Jesuu nem wau nʉrrarrjö pöd nem waubam gaaimuata mag i pʉr dee wai narr. \p \v 19 Magnaa õor dakhĩir ich juupjem sie gaai oo sĩsijim anʉm. Mag oo simta i ʉʉirau irig, —Jãg wounan õor wajaphamʉuwai; oob jã chan khaibag waupi jaaum. Edaar mʉ khãai khõrkhaa khaibag khãai khõrkha ʉajim i gaaimua a jaaupʉ̈ijim anaabá. \p \v 20 Mamʉ mag nʉm ee, chi phadnaan pörnaanau tagam khʉʉn chi thethem khʉʉn dʉ̈imua warag õor wawikha thʉnʉʉujim anʉm, sĩi Barrabaata öbeerpi jaaunaa Jesús thõopi jajaau amkhĩir. \v 21 Ya mag wawikha thʉnʉm ee, deeu chi gobernadorrau jëeumamua amag, —Mʉg numí nʉm aig, ¿chijãata pãrau sĩi chigjã aba öbeerpʉ̈ipim khõsi nʉ? a jëeujim anʉm. \p Magbaawai amachdëu Barrabaata öbeerpi jajaau aajeejim anaabá. \p \v 22 Magbaa deeu Pilatoou amag, —Magan jãg Jesús mag warrgarwe ich Ẽwandamau pʉ̈iju jaaujerrta mʉg nʉrrʉm anʉm dʉ̈i ¿mua jãgajuma? ajim anʉm. \p Magbaawai thumaam khʉʉnau ihãba, “Pa gaaita meerpbapʉ̈pʉ̈i” aajeejim anaabá. \p \v 23 Magbaa, —¿Pari khan nemta irua khaigba waujĩma, pãrau mag warre i thõopi jaau nʉm? ajim anʉm chi Pilatoou. \p Ichdëun sĩi pʉapʉ̈im khõchgau par mag jëeu ohookhamjã warag pa gaaita meerppi jajaau aajeejim anʉm. \p \v 24 Pilatoou Jesús pʉapʉ̈iju ẽkha nʉm pödba sĩi waragta õor phogdʉmam oobaawai dö aibëepiwi thumaam khʉʉn dakhĩir jua sũgpʉ̈ijim aajem. Magnaa, —Pãrau mʉg woun iekkhõr chukhu simta thõomʉn mʉ chan bʉ̈ʉrjã kulp chukhu chirʉm, maan ya pãach appaim nemeu; mʉ gaai thʉmiet ajim anʉm amag. \p \v 25 Magbaawai thumaam khʉʉnau sereu phöbaadëmua warag, —Marau pʉ gaai thʉbam; maachta maach chaain dʉ̈i kulp paraa nʉisibajupa ajierram anaabá. \p \v 26 Mag chadcha amachdëu jaau narrjö, Pilatoou Barrabaata sĩi öbeerpʉ̈iwia, Jesús wʉpi jaaunaa, pakuls gaai meerppʉ̈imkhĩir warre soldaaun jua ee thʉsĩepʉ̈ijim aajem. \p \v 27 Magbaawai gobernador di aar arrwi mam pabaimaawai chi soldaaunau amach khapeen khapan thʉ̈rkha auwi amach jãrrcha wai naajim aajem. \v 28 Magnaa i khajũa ʉ̈rʉm ẽerpʉ̈inaa, jũrr dewam phuríi simta jũapipʉ̈inaa, \v 29 miu dën wërjũchkha simta pörsirkha jũapipʉ̈ijierram aajem. Magnaa ĩchab i juachaar gar padamjã joothʉpʉ̈ijierram anaabá. Magnaa mag amach rey anʉmua i wau nʉmuata i khĩirphee jĩepör phõbkhanaa, —¿Jãgpai chirʉ́ Judionaan Rey? aajeejim anʉm. \p \v 30 Magnaa jũrram khʉʉnau bëewi, i gaai ichö thunaa, i jua ee amachdëu padam joopʉ̈itarraupai i pörchajã wʉmaajeejim aajem. \v 31 Mag i dau aphʉʉ wau wai nʉʉ awia, amachdëu irig khajũa jũapitarr deeu ẽer auwia, ich khajũa chaardamta deeu jũapinaa, maimuan chadau pa gaai meerphëpäain athaadëjierram aajem. \s1 Jesús pakuls gaai meerphëtarr \r (Mr 15:21-32; Lc 23:26-43; Jn 19:17-27) \p \v 32 Mag wai öbërwi ag dʉ̈i wëtumua khʉd ee woun ãb Simón anʉm deeum phöbördam Cirene anʉm eem dʉ̈i thẽujierram aajem. Mag dʉ̈i oobaawai chi soldaaunau jũrr ajués magʉgta Jesuu pakuls arrmatarr arrpijierram. \p \v 33 Mag arrmamua buchagdam Gólgota anʉm aar paaukhabaimajim. Mag Gólgota aawai “pörpá durrsĩ” aawaiu. \v 34 Mag mam paaukhabaimaa vino iel anʉm dʉ̈i nem achaaga waaurëu simta dömkhĩir deejierram. Mamʉ Jesuu sĩi bʉ̈rʉʉ dö oowi tag döbajim. \p \v 35 Ya pakuls gaai meerphënaa jiirjop sĩuwia, amach chi meerphë narr soldaaunaupai, khaíuta chi khajũa jʉ̈abarju khai awi, jẽb gaai mokdaudam baraag paaukhajierram aajem, mag nʉmua gan aumaag. \v 36 Maimua mag chi khajũa amachpierr wai nʉisiewai thʉa nʉmua warag khʉt ohoodö aphöbaadëjim anaabá, chi pakuls dakha. \p \v 37 I meerphë jiir wëjöm pör ʉ̈r ẽsapdau phãkha sim gaai jaau sĩejim, khan gaaimuata i mag wai naajĩ. Chi ẽsapdau gaai “Chamʉʉta Jesuu, Judionaan Rey” a phã sĩejim. \p \v 38 Mag i meerphë wai nʉm dʉ̈i ĩchab i bigaau chi nem jĩgmien numí agjö pa gaai amach khĩkhĩetdö meerphë sĩujierram: ãb i juachaar gar, ãb i juawë gar. \v 39 Mag i meerphë wai narr õor diichjem dakha arr aawai dich nʉm khʉʉnaujã i wau nʉm iekhau warag irig eerpanaa ʉ̈i phʉʉrphʉʉrnaa, \v 40 —Wa jãgʉm khaba puan mag Aai i jëeujem dijã thum pogueupʉ̈inaa deeu khãai thãrjuppaim ee ëu dʉnʉʉuju aajerrta, jãg pua wir aig pʉchpai peerdʉ aubama. Pʉ chadcha Ẽwandam Iewaa khai, magan jãg pakuls gaaimua eeg ʉʉrbabaad aajeejim irig. \p \v 41 Mag nʉm dʉ̈i chi phadnaan pörnaanau, Moiseeu ley phã pʉarr jawaag chi machnaanau tagam khʉʉn chi thierrnaan dʉ̈imua irig, \v 42 —Deeum khʉʉnan peerdʉ autarrta pʉchta pödbahabma. Pʉ judionaan rey khabá; maar dakhĩir jãg pakuls gaaimua eeg ʉʉrbabaad. Mag oobaawain chadau marau ʉ̈khaju aajeejim. \v 43 Pʉ iek mag Ẽwandamau pʉ chig apibaju anarr aawai, chadcha ichdëu pʉ khõsi sim khai, nau irua pʉ khaigpër auju. Magaag pʉchdëuchajã pʉ Ẽwandam Iewaa anarrau aajeejim irig, ya pakuls gaai pawiajã. \p \v 44 Jũrram khʉʉnau irig mamagkham ũrwi mag chi khaibagnaan numí i bigaau agjö jiir ʉid thʉnarr khʉʉnaupa warag i wau iekha naajim anaabá. \s1 Jesús meetarr \r (Mr 15:33-41; Lc 23:44-49; Jn 19:28-30) \p \v 45 Edausĩe thʉnʉm ee, dëgölp edau khĩbaadëm abarmʉn sĩi warre edaramjöta jöisijim. Mag khĩ thʉnʉʉ awia edau phʉʉibaajër las tres naata deeu aardʉbaadëjim. \v 46 Magbaadëm ee Jesuu thet, “Elí, Elí, ¿lema sabactani?” ajim anaabá. Mag sim aig maach meúan, “Aay, Ẽwandam, ¿khantheeta pua mʉ mʉg dau aphʉʉ chirʉmjã mʉrʉg oobamjöo aadëma?” a khitʉm ajim. \v 47 Ãaur khʉʉn aig narr khʉʉnau mag i iekhabarm ũrtarr aawai jũrr amach khapeenag, —Keena, pãadë ũrbat: Maguan warrgar Ẽwandam i jaaujerr Elías khararrta ich aig thʉ̈r simwai anaajim, irua iekhatarr khaugbam gaaimua. \p \v 48 Irua magbarm bʉ̈rre ãbmua khaphigbaadëwi, putjö ũũphë khitʉm gaai vino adchuchúu simta dorrdʉnaa waibëewi, pa gaai bʉʉrnaa i i aig ʉa aujim, ag gaaim bereu dömkhĩir. \v 49 Pari ãbmua i dʉ̈i mamagkham ee, ãaur khʉʉnau jũrr, —Idëu i sĩubá, daau nau Eliaau i jãigmua eeg jiirpʉ̈yaan pierrju aajeejim. \p \v 50 Mag jöchkhërʉʉ awia, thet äa a khitawia, warag chaaupabaadëjim. \v 51 Mag i chaaupabaadëm dʉ̈i ĩchab Aai i jëeujem deg ierrgajãrcha put nem parrg thuur ëu wëjorrta ʉ̈gthaamua eeg sʉrr abarmʉn warre jãrrcha thoophem numiita jijirar jöisijim. Magbarm dʉ̈i ʉʉur theega duuibaadëmua mokpörpa thörrchëchëukham dʉ̈i \v 52 õor aukhërtarr jẽbdipa weeudʉtkhamam ee, khëchtarr khʉʉnta deeu phiidʉtkhawi iiu nʉrrjëe aadëjim. Mag deeu iiutarr khʉʉn ʉ̈u wajapha Ẽwandam iek ʉ̈kha durrumta ötarr khʉʉn ajim. \v 53 Makhʉʉn Jesús iiu phiidʉtarr ẽudee amach jẽbdegmua öbërdʉtkhawi Jerusalén phöbör ee wëtjierram. Mag am phöbör ee naaimatarrjã õor khapankham khʉʉnau oojierram. \p \v 54 Magbaawaita capitán soldaaun dʉ̈i Jesús pakuls gaai jiir wëjöm eegar narr khʉʉnau mag ʉʉur theeg duuibaadëm ee, mamagkham oophöbaadee jãphierr nʉm iekhau warag, —Mʉg wounan chadchata Ẽwandam Iewaa ajim ajierram. \p \v 55 Mag i pʉr auju nawejã ĩchab ʉʉin i juag oojerr khʉʉn khapan Galileamua i dʉ̈i bëetarr aawai makhʉʉnau i dʉ̈i mamagkham warpmua oo naajim. \v 56 Mag warpmua oo narr ee naajim: María Magdalena, ãbakhai María, Santiago dʉ̈i Josenaan am ãd, maimua jöoi Zebedeo chaain ãdjã dʉ̈i aig sĩejim. \s1 Jesús aukhërtarr \r (Mr 15:42-47; Lc 23:50-56; Jn 19:38-42) \p \v 57 Maimua ya phãarmam ee, rik José anʉm bëejim. Ich mag woun Judea durr phöbördam Arimatea anʉm aram ajim. Chi Jesús thõoju nawe ya ichdëujã Jesús igar sĩejim. \v 58 Mag sĩewai Pilato aar mawia ya Jesús mee khërʉm mordam aukhëraan maag jëeuwimajim aajem. Mag jëeubaimaa Pilatoou ich soldaaunag deepi jaaujim aajem. \v 59 Magbaa Joseeu mawia, ya chi meemdam eeg paa auwi, arrwi, dĩesdam memerkhögjã chukhu bäpphä khitʉm ee pʉrëunaa, \v 60 ag nawe ichdëu ich athee durrbʉ̈ khõpag ee jẽbdi iiur khörpitarr ee aukhërthurjim, wajapcharan ich jẽb gaaima. Magnaa mokpör pöm simua chi jẽbdi i ee wajapha joothʉ pʉawia igbaadëjim. \v 61 Mamʉ mag chi José Arimateapierr petamjã María Magdalena chan maba, ãbakhai María dʉ̈i amach numpai chi aphʉʉmdam aukhërtarr jẽbdi aig ohoodö nʉisijim. \s1 Soldaaunag Jesús aukhërtarr jẽbdi thʉapitarr \p \v 62 Ag noram sĩi jua ʉ̈ʉijerr ed, wajapcharan sabarhedma, chi phadnaan pörnaan Moiseeu Ẽwandam iek phã pʉarr wajapcha ʉʉrkhaajerr khʉʉn dʉ̈i Pilato aar wëtwia \v 63 irig, —Marau khĩir eyaa nʉmgui ajim anʉm, jãg sëunem nem jaau sĩerrarrau jaauwai, iin meewiajã khãai thãrjup nʉm ee deeu iiu phiidʉju a iekhatarr. \v 64 Magtarr aawai khãai thãrjup soldaaunag chi jẽbdi aig thʉapibá; magba akhiin eeu dëgölp chi khapeenau edaar bëewia, chi binaan amach jua khap ausĩunaa, naspawia chadchata deeu iiu phiidʉjim adukham. Magta aju atheen magan warram khãai warag atchata sëukha nem jaau nʉisijugui ajierram aajem, Pilatoog. \p \v 65 Magbaawai Pilatoou amag, —Pãachdëu mag nʉm khai, magan soldaaunan ar thʉnʉm. Phë arrwi pãachdëu khõchagpierr chi jẽbdijã wajapha phãarnaa jʉʉrthʉ pʉabajët ajim anʉm. \p \v 66 Magbaawai chadcha soldaaun phë arrwi mag chi jẽbdi ee mokdau joothʉ sĩerr ʉ̈rjã wajapha dusnagjö simua jʉʉrthʉpʉ̈ijierram anaabá. Magnaa chi soldaaunag khãai thãrjup ogdʉba aig thʉapi jaaujierram aajem. \fig |src="cn01849b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="MAT 27.66" \fig* \c 28 \s1 Jesús phiidʉtarr \r (Mr 16:1-8; Lc 24:1-12; Jn 20:1-10) \p \v 1 Jua ʉ̈i khëutarr noram, domighed edpherre agtha khĩsu nʉwe María Magdalenaau deeum ʉʉi agjö María a thʉ̈r sĩerr dʉ̈i Jesús aukhërtarr jẽbdi aar oon wëtjim aajem. \v 2 Mag nʉm ee Ẽwandam chog ʉ̈gtharmua bëewi mag mokpör chi jẽbdi ee joothʉ sĩerr chaaug pʉrëubapäaiwai ʉʉur theega duuijim. Mag chi mok chaaug pʉrëupʉ̈iwia warag ag ʉ̈r oo sim ooimajierram aajem. \v 3 Chi Ẽwandam chog khĩir eerpaawai sĩi pagthʉm dau phʉr jẽer atham bʉ̈ oo nʉmjö sĩejim anʉm, maimua i khajũa sĩi bäpphä sĩejim aajem. \v 4 Soldaaun chi jẽbdi thʉa narr khʉʉn mag oobaawai jãphierr wajaugau kha duuiphöbaadëwi sĩi warag chi meemjö jẽkhʉt thuphãau aphöbaadëjim anaabá. \v 5 Pari mag chi soldaaun thuphãau aphöbaadëm ee, chi Ẽwandam chogau chi ʉʉinag, —Oob jãphierrmiet ajim anʉm. Mua khaphʉ chirʉmgui ajim anʉm, pãrau Jesuuta jʉr wënʉrrʉm, ar amau pakuls gaai meerphë thõotarr. \v 6 Mʉig ich aukhërtarr eemua phiidʉwi petaawai ya mʉig khaba sim. Pãach daujãau i aukhërtarr ee oon bëejurauma ajim anʉm. \v 7 Magnaa amag, Ërëubaadët, maimua i khapeen aar, “ya iiu phiidʉwi pãar na Galileaag petajim, nau jamta pãrau i ooimajugui” a jaaubaimat ajim anʉm chi Ẽwandam chogau. \p \v 8 Am iek amachig magbaawai aigmua apuraa ërëubaadëjim anaabá. Jãphierraa naajieb mamʉ agjö onee naajim aajem, amachig mag Jesús phiidʉbarm a jaaubaawai. Mag warag khajapha bʉ̈ chʉp wëtjim aajem, maach chi khapeenag jaauwimaag. \v 9 Mag am eerpamjö wëtumta ich Jesús am khĩirphee öbërchëwi amag saludaachëjim anaabá. Mag amachig iekhabaichee i khaug athaawai i bʉ̈khʉrr phõbkhanaa i bʉ̈ʉta ud athajierram aajem, irig jëeumamua. \v 10 Magbaawai ichdëu amag, —Oob nem ökhö amiet ajim anʉm. Jãg jãphierr wënʉrraju khãai, mʉ khapeen aar wëtwi Galileaag wëtpi jaaubat, nau jamta amau mʉ ooimaju a jaaubaimat ajim anʉm. \s1 Phadnaan chi pörnaanag soldaaunau nem ĩgkhatarr \p \v 11 Mag ich dʉ̈icha oowia chi khapeen aar jawaan dʉdʉrkhamich, soldaaun chi jẽbdi thʉa narr khʉʉn eem ãaur khʉʉnau phöbör ee wëtwi chi phadnaan pörnaanag jaauwimajierram anaabá, mag chi mok chawag pʉrëupʉ̈inaa ag ʉ̈r jup sim amachdëu ootarr maimua chi Jesujã ich aukhërtarr ee ooba khãidu parii aadëm. \v 12 Mamʉ magbaawai chi phadnaan pörnaanaujã ag bʉ̈rre tagam judionaan chi thethemnaan thum thʉ̈rkhanaa ibëpjierram anaabá, soldaaunag Jesús iiu phiidʉbarm igwi sëukha nem ĩgkhapieg. Magnaa ĩchab chi soldaaunau sëukha nem jaaubarm paarjã phatkhon pöm phagju ajierram aajem. \v 13 Ya mag amach ap chi iekham arr aawai chi soldaaun wawimamua amag magjierram anʉm: \p —Õrag jaauwai edaar pãach khãi nʉmich chi khapeen bëewiata chi aukhërtarr eem jĩgkha arrwi amachdëu khap wai nʉm a jaaubat ajim anaabá. \v 14 Mag pãar khãitarr gobernadorrau ũrwia pãar dʉ̈i khaigba amʉn, marau maachdëuchata i dʉ̈i iekhawi maachig paa auju. Magbaawai pãar chig abajugui ajierram anʉm amag. \p \v 15 Mag, chadcha amachig phagbaawai, õrag jaauwaijã, am khãi nʉmichta chi khapeen bëewi jĩgkha arrjierram a jaaujim anaabá. Magtarr aawaita ĩs ewag pawiajã judionaan eyan agtha Jesús chan phiidʉba maach chi khapeenauta arrwi maach jua khap bëp sĩujim a jaaujem. \s1 Ãbmiecha Jesuu ich khapeenag nem jaau pʉatarr \r (Mr 16:14-18; Lc 24:36-49; Jn 20:19-23) \p \v 16 Mag Marianaanau maachig Galileaagta wëtpi naajim a jaaubaawai maach chi khapeen thum once Galileaag wëtjim, ich Jesuu maachig nʉpi jaautarr buchagdam gaai ãba i dʉ̈i oog. \v 17 Maimua mam pawia ya ich Jesús warp urum maachdëu oophöbaadeewai Ẽwandam chi Ayagamjö irig jëeu naajim; mamʉ mag irig jëeu nʉm ee, maar khapeen ãaur khʉʉnau ar khabampii naajim. \v 18 Mag nʉm ee warag maar aig bëewi maar dʉ̈i iyʉ̈ʉmamua magjim: \p —Ya mʉ Ayau mʉrʉg ʉ̈gtharm khʉʉn dʉ̈ijã iek theeg apinaa mʉig eegarm khʉʉn dʉ̈ijã iek theeg apibarmgui ajim. \v 19 Magua mua pãragan, mʉ matarr khur pãach ap paaukhabaadee durrpierr aaidʉbaadët a chirʉmgui ajim; magnaa thumaam khʉʉnag amach meupierr mʉg pãach peerdʉtarr iekta jaaunaa chi ʉ̈khamam khʉʉnagjã pãach dënjö mʉchta amach Pörkhapibat ajim. Magnaa ĩchab Ẽwandam chi Aai thʉ̈r gaai, chi Iewaa thʉ̈r gaai maimua ich Ẽwandam Akhaar thʉ̈r gaai pör choopetat ajim, mag chi ʉ̈khamam khʉʉn. \v 20 Mag nʉm dʉ̈i ĩchab mua pãachig jaaujerrjö Ẽwandamau nem waupi jaaumamta i ipierraa waupi jaaubat ajim, ich jãg pãachdëujã mʉ ipierr wënʉrrʉmjö. Mʉʉn mʉchin Jöoirau mʉg durr i agkha nʉm aar ich mag ed ëepierr pãar dʉ̈i chitajugui a jaau pʉajim maachigcha.