\id LUK - Waunan (Woun Meu) NT (alternate orthography) -Colombia 2011 (DBL -2013) \h LUCAS \toc1 Maach peerdʉ aaujem Jesucristo igwia jöoi Lucaau phã pʉatarr \toc2 San Lucas \toc3 Lc \mt1 SAN LUCAS \mt2 Maach peerdʉ aaujem Jesucristo igwia jöoi Lucaau phã pʉatarr \ip \bd Chi phãtarr.\bd* Mʉg maach peerdʉajem iek Jesuu jaauthurtarr jöoi Lucaauta phãjim aajem. Ich Lucas médico ajim aajem (Col. 4:14); iruajã ĩchab ichdëu ooba arrta jaau sim. I iek irua phãju nawejã õrau phãajeejim aajem mag maach peerdʉajem iek Jesuu jaau nʉrrarr. Mamʉ sĩi parhoob phãmaaugau khĩeb i thaabatarr nawe khogreu jʉrmamua i thõotarr aarcha khaphʉ aadeeta irua phãbaadëjim anaabá (1:1-4). \ip \bd Chijã khʉʉn atheeta phãjĩ.\bd* Doctor Lucas chan warm khʉʉnjö judío khabajim; iin maachjö sĩi parhoobam ajim. Magua irua mʉg phãtarrjã judionaan athee khaba, ich meeun griegonaan atheeta phãjim: jãga judionaan khaba awiajã Ẽwandamau thumaam khʉʉnta peerdʉ auju aai sĩ; jãga dau aphʉʉ khithëe awiajã ʉ̈u mag Ẽwandamau õor peerdʉ aaujem anʉm iek ũrju aai nʉ; maimua jãga dau khĩsum khʉʉnau, bʉ̈ wëdʉ wëdʉm khʉʉnau, phĩeu maadëu mor igmapham khʉʉnau, kach khĩsum khʉʉnau, ajapcharan ich Ẽwandamau khõsi simjö thumaam khʉʉnauta ũrwi ʉ̈khaju aai nʉm a khap amkhĩirta phãjim (7:22). \ip \bd Khan jawaag ajĩ.\bd* Mag Cristo bëewi judío khabam khʉʉnpata jʉraan bëetarr aawai aata chadcha ʉ̈rcha Lucaau ĩgkha sim. Maguata Mateoou Juan dʉ̈imua Jesús sĩi ʉ̈rcha judionaan atheeta bëejim anʉm ee, Lucaau oowai judionaan khabam khʉʉn peerdʉ awaagpata Jesús bëejim. Ajapcharan maach thumaam khʉʉn peerdʉ aum khõchgau bëetarr khap amkhĩirta irua mʉg libro phãjim. Maguata oowai, chadcha parhoobam khʉʉn dʉ̈i irua nem waumatarrta dawaa oopi sim, judionaan khabam dʉ̈ipa (4:18,22-27,43; 5:29-32; 7:1-17,34-50; 8:27-39; 10:25-37; 14:12-24; 15:1-32; 17:11-19; 20:9-18; 24:47). \c 1 \s1 Salud \p \v 1 Teófilo, khapeer wʉ̈jʉ̈u: \p Mʉg ẽsap gaai murua pʉrʉg jawaagpam Jesuu õrag iekhamatarr dʉ̈i irua nem waumatarrpa ãba. Pua khaphʉ sim, jũrram khʉʉnau ich mʉg iekpai phã ẽkha nʉm warrpem irua nem waubaaderr aarmua irua nem jaaumatarrpa. Maadëu khaphʉ nʉm, magʉm thum chadcha ajim. Maagwai õraujã thum ich ag iekpai maach ee khakhapdö wëjöm, \v 2 ar warrcha irua nem waubaaderr amach daúacha ootarrta õrag jaaujerr khʉʉnau maachigjã jaautarrjö. \v 3 Maguata muajã ĩchab phãju khĩirjubaadëjim, pʉ athee. Mamʉ mʉg phãju nawe, sĩi año khapan i dʉ̈i ãba wënʉrraajerr khʉʉn dʉ̈i khaar aarmua khĩeb ö nʉm aar estudie chirʉʉ awia ĩsta pʉrʉg phã deepʉ̈i chirʉm jöoi Teófilo. \v 4 Mʉg murua pʉrʉg phã deepʉ̈i chirʉmʉn, pʉchdëu thʉ̈rbaawai Jesús igwia õrau jaau nʉm pua ũurjemʉn chadcharam iekhau a khap amkhĩrau. \s1 Juan thaabaju jaautarr \p \v 5 Murua pʉrʉg jaaum ig chirʉmʉn mʉgau: \p Erodes Judea durr reikha sim jaar ĩchab sĩejim aajem phad Zacarías a thʉ̈r sim, judionaan eem. Mag Zacarías warrgar phad Abías khakhitarr dʉ̈i ãba phadnaan phidkhaajerr khʉʉn chaain ewagam khʉʉn dën arr aawai ĩchab Abianaan ajim aajem. Chi Zacarías ʉʉi Elizabed a thʉ̈r sĩejim aajem. Majã ĩchab warrgar phad Aarón a thʉ̈ʉrjerr ag chaain ewagam khʉʉn kha ajim anaabá. \v 6 Ich mag jöoi Zacarías anʉm ich ʉʉi dʉ̈i Ẽwandam dakhĩir ajapha wënʉrraajeejim aajem, i ipierraa. Mag gaaimua ãbmuajã am ëugar iek chigaapai iekhaba aajeejim anʉm. \v 7 Mamʉ mag wënʉrrʉmjã chi ʉʉi bʉ̈ʉrjã chaai ooba khitarr aawai chaai ãbjã chukhu naajim aajem. Mag chaaijã chukhu nʉmta ya amach numwe jöoiraa khithëe ajim anʉm. \p \v 8-9 Mag nʉm ee jũrr Abianaanta Ẽwandamag jëeujem deg phidkhaju seman arr aawai mag jöoi Zacarías anʉmta ag deg phidkha sĩejim aajem, ich khapeen ich dʉ̈i ãba phidkhaajerr khʉʉnpa, warm khʉʉnaujã semanpierr ich mag phidkha diichjerrjö. Mamʉ mag phadnaan khapan thʉnaajerr aawai ed ëepierr ãb jʉr auwia Ẽwandam atheem incienso phaan duubjeejim anʉm. Amach warrgarwejã ich maagjerr aawai mag edjã mag nʉmua jöoi Zacarías thʉ̈rta öbërjim aajem, mag incienso phaag. \v 10 Mag ich thʉ̈rta öbërtarr aawai ierr Ẽwandamag incienso phaajem ag nasãd wau khërʉm aar simich, daaugajãr amach biirdʉajem aigpaita sĩi õor pöm Ẽwandamag jëeu khodthʉnaajim aajem. \v 11 Mag í agtha ierr Ẽwandamag jëeu sim ee, Ẽwandam chogta ʉ̈gtharmua bëewia i khĩirphee dʉnʉʉubaichëjim anʉm, chi incienso phaajem ag nasãd wau sim bigaau juachaar gar. \v 12 Zacariaau mag oo athaawai khĩir ëu awia warag jöoi kha duuibaadëjim aajem, jãphierr nʉm iekhau. \v 13 Mamʉ magbaawai chi Ẽwandam chogau irig, —Zacarías, oob jãphierram ajim anʉm. Pua Ẽwandamag jëeu chitʉʉ aajerr ĩsta irua pʉ iek ʉ̈khabarm: Pʉ ʉʉi Elizabed bi ee pawia pʉrʉg chaai oo deejugui ajim anʉm. Mag chaai thaaba khërsiewai pua i thʉ̈rdam Juan a thʉ̈rjugui ajim anʉm. \v 14 Magbaawain chadau pʉ onee chirsiju. Mag nʉm dʉ̈i ĩchab õor pöm onee ajurau, i thaababarm abarm amachdëu ũr athaawai. \v 15 Mag chaairau bi eewe Ẽwandam Akhaar ich gaai phẽs wai khitajugui ajim anʉm. Mag chaairau ich erraawe vinojã döba, ni nag deeum khĩir awia khãijã bʉ̈ʉrjã ich i ee auba ich mag khitajugui ajim anʉm. \v 16 Mag chaai jöoipawia Ẽwandam iek jaaubaadeewaita israelnaan khapaana ãsie amach mor khĩirjuwia deeu eeupemjö maach Pör Ẽwandam iek ʉ̈khajurau, warrgar amach jöoinau ʉ̈khaajerrjö a jaaumajim aajem. \v 17 I gaaimuata õor ee Ẽwandamau ich jua theeg oopijugui ajim anʉm, warrgar ich i jaaumie Elías khakhitarr dʉ̈i aajerrjö. Irua Ẽwandam i jaau nʉrrʉm ũrwia, jöoin amach chaain dʉ̈i khajap khaba wënʉrraajerr khʉʉnjã khõinaa wënʉrranaa ĩchab i iek ũrmapha aajerr khʉʉnaujã amach jöoin warrgarm khʉʉn dënjö i ipierraa aju, maagwai Ẽwandamau mag am Pörkhaju päaiwaijã amach thãraucha khõsi i iek ũrmkhĩir a jaauchëjim aajem chi Ẽwandam chogau. \p \v 18 Magbaawai jöoi Zacariaau, —Mamʉ ¿jãga magbarju? ajim anʉm, chi Ẽwandam chogag. Ya mʉg mʉ jöoiraa chirʉm, maimua mʉ ʉʉijã ĩchab ũanaa khitʉmta ¿jãga mag chaai oobarju? ajim anʉm. \p \v 19 Magbaa jũrr chi Ẽwandam chogau irig, —Zacarías, mʉʉn Gabriel a thʉ̈ʉrjemgui ajim anʉm. Mʉchta Ẽwandam garcha i bʉ̈khʉrr phidkhaajem. Ichdëu mʉ pʉ̈iwiata pʉ aig mʉ bëejimgui ajim anʉm, cha mʉchdëu iek jaau chirʉm jawaan. \v 20 Mamʉ mʉg murua pʉchig jaau chirʉm pʉchdëu ʉ̈khaba abarm gaaimua, pʉ meu meraa chirsijugui ajim anʉm, bʉ̈ʉrjã iekhaba. Maimua ya chi chaai atham edta deeu pʉ iek eerdʉjugui ajim anʉm. Murua pʉrʉg mag jaau chirʉmʉn, chadcha thum mʉchdëu cha jaau chirʉmjöo aju a jaaumajim aajem, chi Ẽwandam chog ʉ̈gtharmua bëetarrau. \p \v 21 Magʉmich daaugajãr õor pöm Ẽwandamag jëeuwai pos thʉnarr khʉʉnau i nʉ nʉmua jũrr amach khapeenag, —Keena, ¿jãga abarmta mʉg jöoi Zacarías jãg da öbërchëbáma? anaajim anaabá. \p \v 22 Mamʉ mag nʉm ee öbërcheewaijã pöd õrag iekhaba, iekham ig nʉmjã sĩi juaupaita jajaau aajeejim anʉm, pöd iek öbërba aawai. Magbarm aigta khaugaa aphöbaadëjim anaabá, Ẽwandamau khãijã dau daau irig iekhachëwiata mag sĩsim. \p Maigmua atag ich mag jöoi meu meraa khërsijim anaabá. \v 23 Maimua ich phidkha sĩerr seman thum öbër ëebaadeewai ich diig petajim aajem. \v 24 Maimua mag chi Ẽwandam chogau jaauthurtarr khur chadcha jöpcha Elizabed bi eepajim anaabá. Mag ich jõorbaadeewai dawagjã öbërba, cinco meses sĩi degpai sĩejim anʉm. \v 25 Mag degpai simua, “Maach pör Ẽwandamauta mʉʉn eeg oobarmgui” aajeejim anʉm. “Chaai chukhu aawai õor ee khĩir naa ʉrraajerrjã tag mʉ chigag chukhu ʉrraju. Ʉ̈ucha jãgbarm Ẽwandamau” aajeejim anʉm. \s1 Jesús thaabaju jaautarr \p \v 26 Magtarr khur seis meses dichwia nʉm ee, Ẽwandamau ʉ̈gtharmua deeu ich chog Gabriel pʉ̈ijim aajem, jũrr Galilea durr phöbördam Nazaret a thʉ̈r sim ee daupeer õor meraa khitʉm María a thʉ̈r sĩerr aar. \v 27 Mag daupeer woun ãb José anʉm dʉ̈i jua pʉraag ya iek deewi sĩejim aajem. Mamʉ mag iek deewi nʉmjã José bʉ̈ʉrjã agtha María dʉ̈i khapes aba naajim aajem. Chi José anʉm warrgar rey David khakhitarr ag chaain ewagam khʉʉn dën ajim aajem. \v 28 Mag ich chogbapäaiwai chi Ẽwandam chog bëewi chi daupeer sim aar dubwia irig, —¿Jãgpai ʉ María? Onee abá aichëjim anʉm. [Ẽwandamau nem ajapha aag ʉʉin khapan thʉnʉm ee pʉʉta jʉr atham.] María, chadcha Ẽwandam maach Pöröu pʉʉta eeg oobarmgui ajim anʉm irig. \p \v 29 Mag ũrbaawai khĩirju sĩi awia ich ödegpai “¿Jãgwia irua mʉrʉg mag iekhabaichë?” ajim anʉm. \v 30 Magbaawai chi Ẽwandam chogau, —Oob khĩirjum, pʉʉta Ẽwandamau ʉ̈u eeg oobarbahab ajim anʉm. \v 31 Pua chaai emkhooidam paarpaju. Mag chaai Jesús a thʉ̈rbá ajim anʉm. \v 32 Ichta thumaam khʉʉn khãai ʉ̈rʉʉcha sĩerraju, maimua ichpai Cha Ʉ̈gthaa Phuu Nʉm ag Iewaa a thʉ̈rjugui ajim anʉm. Maagwai maach Pör Ẽwandamau irigta israelnaan thumaam khʉʉn Reikhapiju, warrgar pãach jöoin David khararrag khapitarrjö. \v 33 Mag ichta thumaam khʉʉn Pörkhabaadëm aigmua atag i jua theeg bʉ̈ʉrjã öba, ich mag sĩerraju a jaaujim aajem. \p \v 34 Magbaawai Mariaau chi Ẽwandam chogag, —Mamʉ mʉg agtha mʉ õor meraa jaaijã chukhu ʉmta, ¿jãga magbarjuma? ajim anʉm. \p \v 35 Magbaawai chi Ẽwandam chogau magjim anʉm: \p —Jãan ich Cha Ʉ̈gthaa Phuu Nʉm ag Akhaar pʉ gaai sĩeicheewaita pʉ jõorjugui ajim anʉm, ich iiu aawai. Mag gaaimua mʉg chaai pua oobarm bʉ̈ʉrjã khaibag chukhu auwia ich mag khitaju. Ich Ẽwandamauta ich iiu pʉ bi ee papi sim dën aawai i thʉ̈r Ẽwandam Iewaa a thʉ̈rjugui a jaaujim aajem. \v 36 Maimua warag irig, Pʉdë ũrbá ajim anʉm, pʉ naamhũan Elizabed ũanaa khitab mamʉ, iruajã chaai emkhooi paarpajugui ajim anʉm ĩchab. Õrau pöd irua chaai oobaju aajerrjã ya seis meses simgui ajim anʉm, bi ee patarr. \v 37 Ẽwandam athee chan bʉ̈ʉrjã phithurm nem chukhumgui ajim anʉm. \p \v 38 Magbaa Mariaau magjim anʉm: \p —Mʉʉn Ẽwandamau nem jawaata ũr ʉmgui ajim anʉm, ichdëu nem jaaubarmpierr aag. Mag khai magan Ẽwandamau cha pua jaau simjö aju aai sim mʉ dʉ̈i ajim anʉm. \p Mag jaau pʉawia chi Ẽwandam chog deeu ʉ̈gthar petajim aajem. \s1 Mariaau Elizabed oon matarr \p \v 39 Mag Ẽwandam chogau ichig iek jaauthurtarr khur khãai khapancha khaba nʉm ee, Mariaau ich naamhũan Elizabed oon majim aajem Judea durr, durr dapag ee phöbördam khërʉm ee. \v 40 Mag petawia, jöoi Zacarías di aar barwia, ich naamhũanag, —¿Jãgpai ʉ Elizabed? aimajim anʉm. \p \v 41 Mag Mariaau ichig iekhabaichëm ũrbaawai warre ũan Elizabed bi eem chaaita pogogor khabaadëjim anaabá. Magbarm dʉ̈i ich ũan Elizabed gaaijã Ẽwandam Akhaar phẽs aicheewai onegau Mariaag, \v 42 —Kadam, pʉchta ãba chadcha ʉʉin khapan thʉnʉm ee Ẽwandamau ʉ̈uhcha abarm; maimua pʉ chaaijã ʉ̈ucha khitajugui ajim anʉm, õor ee Ẽwandam na. \v 43 Khanii mʉg mʉ aphʉʉ ʉrrʉmua mua khap ʉajĩ pʉ maach Pör ãdkha simua mʉch oon bëeju. Ʉ̈u pʉ bëejimgui ajim anʉm María. \v 44 Jãguata pʉ iekhabaichëm mʉchdëu ũr atham dʉ̈i, mʉ chaai agtha bi ee khërʉmuajã khaug athaawai, thʉgdʉdʉ khabaadëjimgui ajim anaabá, onegau. \v 45 María, Ẽwandam chogau pʉchig jaauchëtarr iek pʉchdëu ʉ̈khatarr gaaimua chadcha pʉʉta onee ʉrraju. Maach Pör Ẽwandamau ich chog dʉ̈i pʉrʉg jaaupʉ̈itarr iekhan thum ichdëu jaautarrjöo chadcha öbëbërgmajugui ajim anʉm. \p \v 46 Magbaawai Mariaau Ẽwandamag jëeumamua magjim aajem: \q1 “Ẽwandam, pʉchta ãba maar Pör aawai mʉch thãrauchata pʉrʉg ʉ̈u ajim a ʉm. \q1 \v 47 Mʉ thãar onee ʉm Ẽwandam, pʉch maar peerdʉajemuata mʉch dʉ̈i mʉgbarm gaaimua. \q1 \v 48 Chadcha puan mʉ dʉ̈i pʉchdëu ampierr aju aai sim. \q1 Õrau oowai sĩi mʉg maadëu nem igab ʉrrʉmta pua mʉ jʉr atham. \q1 Pua mʉ dʉ̈i mʉgbarm gaaimua ĩsmua atag ich mag õrau mʉ igwia, ‘¡Maagwai jãg ʉʉi onee khaba ʉabá!’ ajurau. \q1 \v 49 Pʉchdëupaita chadcha maar thum wai dʉnʉm. \q1 Pʉchdëu mʉ dʉ̈i mʉgbarm gaaimua õrau pʉ jua theeg khaphʉ nʉisiju. \q1 \v 50 Mʉg atagjã ar pʉch ipierraam khʉʉnan ich jãg pua am dau ee aug khaug paraa chitaju. \q1 \v 51 Pʉ jua theegjöm khʉʉn chan mʉg jẽb gaai ooba aajem. \q1 Wir aig amach thöo aajerr khʉʉnjã ya pʉ jua eegar paaukhabaadëm. \q1 \v 52 Mʉg jẽb gaai chi thethem thethem aajem khʉʉnjã iek theeg chukhu isegkhʉʉiwia jũrr aphʉʉ maadëu igbajöjöo khithëem khʉʉnta pua pör phiriupʉ̈imaajem. \q1 \v 53 Aphʉʉ jãdaúa durrumjö khithëem khʉʉnaujã pʉrʉg jëeuwai pua amachdëu nem ig nʉm thum deejem. \q1 Mamʉ riknaan, jũrr pua dau aug ee päaijem, pʉch igba nʉm kõit. \q1 \v 54 Ẽwandam, pua nawe pʉch iekhatarr khĩir akhooba, \q1 chadcha ĩsta pʉch chognaan israelnaan ʉ̈u eeg oogpam, pʉchdëu warrgarwe maar jöoinag jaaujerrjö. \q1 \v 55 Nacha jöoi Abranag jaauwai, i chaain ewagam khʉʉn eem ãb thaababarmuata maar peerdʉ auju atarr aawai, ĩs ewag nassi pawiata chadcha ich mag abarm.” \m Maga ajim aajem Mariaau Ẽwandamag jëeumamua i thö iekhatarr. \p \v 56 Mag María ich naamhũan Elizabed oon mawia i di aig ed thãrjupjö sĩejim aajem. Mag sĩi awiata deeu ich diig petajim aajem. \s1 Juan chi õor pör choomie thaabatarr \p \v 57 Mag María i aig sĩewia petarr khur ya ich auju ed aadeewai ũan Elizabedau chaai chi emkhooidam oojim aajem. \v 58 Mag Ẽwandamau ʉ̈u i eeg oowia jõorpitarr chaai atham a ũrbaawai am dʉ̈i di dakha naajerr khʉʉnau chi Elizabed khodnaan dʉ̈imua am aig bëewia irig, “Ʉ̈uta Ẽwandamau pʉ chaai oopibarm; pʉ chaai gaaimua maarjã onee nʉmgui” aajeejim anʉm, jũrr bëe thʉnʉm khʉʉnau. \p \v 59 Maimua mag autarr ocho días aadëm ee, deeu chi Elizabed aig i khapkhʉʉn dʉ̈i i khodnaanpa bëe thʉnʉisijierram aajem, chi chaai mehëudam phʉʉrbichpʉ̈i nʉm oon. Mag bëewi chadcha phʉʉrbichpʉ̈ijim aajem. Mamʉ chi chaai thʉ̈r chi dënnaanau agtha jaauba narr aawai bigaaum khʉʉnaun chi chaaidamjã ich aai gaaita Zacarías a thʉ̈rm ig naajim anaabá. \v 60 Mamʉ magbaawai chi ãdau, —Ʉ̈ʉ̈, i thʉ̈r chan mag khabam. Mʉ chaairan Juan ata thʉ̈rjugui ajim anʉm. \p \v 61 Magbaawai amachdëu jũrr irig, —¿Khan jãgwia pua i mag thʉ̈rm ig ʉ? Pãar ee ãbjã mag thʉ̈r chukhu sĩebahab ajierram anʉm, mag gaai i thʉ̈raag. \p \v 62 Magbaawai jũrr chi ayag, —¿Pʉ chaai khan a thʉ̈r nʉ? a jëeujierram aajem. \p Mamʉ mag jöoi meu meraa khitʉmta kachpa khĩ thʉnarr aawai, jũrram khʉʉnau mag parhooba juau jajaaukhamua ichig jëeu nʉm khaug athaawai, \v 63 jũrr ich garmua tabaldam jëeuwia, ag gaai “Iin Juan ata thʉ̈rju” a phãnaa, amag oopijim anaabá. Mag oopibaawai thum aig thʉnarr khʉʉnau amach ödegpai, “¿Khan ajaug gaaimuata ãba mag gaaita chaai thʉ̈rm ig nʉma?” ajierram anʉm. \v 64 Mamʉ mag phãnaa irua oopibarm dʉ̈icha ĩchab ich jöoi Zacarías iek eerdʉ sĩsijim anaabá. Magbaawai Ẽwandamag jëeumamua magjim anʉm: \p —Ʉ̈uhcha jãg pʉchdëu jaautarrjöo abarm, Ẽwandam. Mʉ ũan chaai thaabaawaita pua mʉ iek eerdʉpiju atarr aawai ya chadcha deeu mʉ iek eerdʉ chirsim. Ĩsin chadau mʉch meukhudamaucha pʉrʉg ʉ̈u ajim a chirʉm Ẽwandam ajim anʉm. \p \v 65-66 Mag oobaawai thum aig narr khʉʉnau, “Jãan ich iiuta jãgpibarm” a khĩirju nʉisijierram anaabá. Maimua ërëu phöbaadëwia amach wënʉrrʉmpierr amachdëu oomatarr thum ich mag jajawag wëtmarr aawai Judea durr ee didam ããbdö khëkhëdʉm eem khʉʉnaupa khakhapdö ich mag sĩi bĩi jöisijim aajem. Mamʉ mag chi jaau wënʉrrʉm khʉʉn iek ũrmam khʉʉnau thumaa khĩirjuwia amach wir aigpai, “Mag chaaidam mʉg atag jöoipabaadeewai, ¿jãgata khitajuuta mag jaau nʉma, bʉ̈rʉʉ khitwe mag nʉm?” aajeejim anʉm. \p Mag, ich Ẽwandamau bʉ̈rʉʉwe ich khõchagpierr bãaupʉ̈ijim anaabá. \p \v 67 Ich ag ed agtarr khur nʉʉpai awia jöoi Zacarías gaai Ẽwandam Akhaar phẽs aicheewai Ẽwandam i jaaujem khʉʉn dënjö iekhamamua María chaai igwia magjim anʉm: \q1 \v 68 “Ẽwandam, ʉ̈uhcha pua pʉch chaain eeg oowia ĩsin chad maar peerdʉ awaagpam. \q1 Magua maar onee nʉmgui ajim anʉm. \q1 \v 69 Warrgar pʉ chog David khakhitarr ag chaain ewagam khʉʉn eemta pua chi jua thierr maar athee pʉ̈ibapʉ̈im, maar peerdʉ aumkhĩir, \v 70 ich warrgarwe pʉch i jaaumienau õrag jaaujerrjö. \q1 \v 71 Amau jaauwai mag ‘Pʉchdëu pʉ̈ibarmuata maar peerdʉ auju’ aajeejim, ‘thum maach oomapha aajem khʉʉn jua eemua, maimua ĩchab chi dajãumie maach khũgurwia pekau ee burrpieg ẽkha sĩerraajem jua eemuajã agjö.’ \q1 Maagjerr ĩsta ʉ̈u ag ed pabaichëmgui” ajim anʉm. \q1 \v 72 “Ẽwandam, pʉchdëu maar jöoin israelnaan dʉ̈i iek deetarr bʉ̈ʉrjã khĩir akhooba, ʉ̈u pua maar dau ee aug khaugbarm. \q1 \v 73 Mag iek deetarr ed pua pʉch iiucha jöoi Abranag jaauwai, pua maar peerdʉ auju ajim, \v 74 maach oomapham khʉʉn ögkhaba, ni dösãtjã ögkhaba, \v 75 ãba pʉch dʉ̈ipai ajapha wënʉrramkhĩir, tag bʉ̈ʉrjã pekau wau wënʉrram ugua.” \m \v 76 Mag nacha Mariaau chaai ooju igwia iekha dichtarr khur jũrr ich chaai igmamuata jöoirau magjim anʉm: \q1 “Iewaadam, pʉʉta Cha Ʉ̈gthaa Phuu Nʉm ag i jaaumie a thʉ̈rju. \q1 Puata maach Pör maju ee i na õrag, ‘Maach peerdʉajem ya bëeimʉʉ sim’ a jaaumaju, ya mag jaaubarm ũrwia õrau i pierrwai amach thãraucha khõsi i iek ʉ̈khamkhĩir; \v 77 maimua amag maach peerdʉajem iek jaaubaawai amach khaibag thumaa ãsie ewag khĩirjuwia Ẽwandamag chugpaapi jëeumkhĩir. \q1 \v 78 Magaag atheeta Ẽwandamau maach thumaam khʉʉn khĩir jãsenkhawia ich Chaai pʉ̈i sim, peerdʉju khaugba aawai pöd ʉ̈gthar öbërbaju aajerr khʉʉnpa peerdʉ aumkhĩir. \q1 \v 79 Mag amach peerdʉju pierrum khaphʉ aadëmʉn, sĩi õor khĩchag ee nʉmjö nʉm khʉʉnau ãspa urum khaug athamjö warag ãspapiwia khʉd chaar ee paaukhabaadëmjö Ẽwandam dʉ̈i khõinaa wënʉrraju.” \m Ma ajim aajem jöoi Zacariaau ich iek eerdʉtarr ed iekhatarr. \p \v 80 Maimua chi Juandam bãaumam dʉ̈i Ẽwandamau ich Akhaarta i gaai phẽs deejim anaabá, ich dʉ̈i ubʉ nʉrrʉmua ich iek jaau khaug amkhĩir. Jöoipawia, ich ap õor chukag ee warp mawia sĩejeejim aajem. Maimua Ẽwandamau ich iek Israelpienag ũrpiju ed aadeewaita chi Juanau õrag jaaubaadëjim aajem. \c 2 \s1 Jesús thaabatarr \r (Mt 1:18-25) \p \v 1 Mag Juan thaaba nʉm jaar ya ĩchab Mariajã pömcha waaurba sĩejim aajem, Jesús gaai. Mag nʉm ee chi rey César Augustoou ich thethem khʉʉnag jaaujim aajem, jũrr makhʉʉnau ichdëu durr jʉ̈a sim ee õor nʉnʉidʉmpierr jaaubaa amach thʉ̈r phãkhapi mamkhĩir. \v 2 Mag õor thʉ̈r phãkhatarr warrpem ajim aajem, Cirenio anʉm Siria durr gobernadorkha sim jaar. \v 3 Mag iek aaidʉ nʉm jaar jaautarrjö, thumaam khʉʉn amach jöoin phöbörpierr wëtjierram anaabá, amach thʉ̈r phãkhamkhĩir. \v 4 Magua Josejã ĩchab ich jöoin phöbör ee majim aajem, ich thʉ̈r phãmkhĩir. Ich José Galilea durr joobaajeejim anʉm, phöbör Nazaret anʉm ee. Mamʉ jöoingarm rey David khakhitarr ag chaain ewagam khʉʉn dën arr aawai chi David thaabatarr phöbör Belén anʉmʉgta majim anaabá, Judea durr. \v 5 Mag ich mam dʉ̈i María arrjim aajem, ag nawe iek deewia jua pʉrju anarr aawai. Maagwai María ya auwimʉʉ sĩejim aajem. \p \v 6 Mag wëtwia, Belén bardʉtkhaimawia, khãai khapan khaba nʉm ee María chaai aujim aajem, warrpemdam. \v 7 Mamʉ amach jẽraag di ajaphamjã baauba sĩi phak khãaijem degta narr aawai putdam ee pʉrëunaa phak thakhaar sẽejemdam uthur khërʉm eeta werba khërjim aajem. \fig |src="CN01625b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 2.7" \fig* \p \v 8 Mag chaai thaababarm dakha phʉʉrsã sim ee õor naajim aajem, edaar amach oveja thʉa nʉm khʉʉn. \v 9 Mag amach nemchaain thʉa nʉmta, dëgölp phʉr jẽer atham dʉ̈i arar jöi sim ee, Ẽwandam chog ich Jöoirau pʉ̈itarrta am khĩirphee barjopbaichëjim anaabá. Mag oobaawai jãphierr phöbaadëjim aajem. \v 10 Magbaa chi Ẽwandam chogau amag, —Oob jãphierrmiet. Mʉʉn sĩi pãrag iek ajapham jawaanta bëejimgui ajim anʉm. Mʉg murua pãrag iek jaaubarmua pãar israelnaan thum onee ajurau, pãachdëu ũrmampierr. Murua pãrag iek jawaan bëetarran mʉgaugui ajim anʉm: \v 11 Ĩsta Belén phöbör ee chaai thaababarm, warrgarwe õor thumaam khʉʉnau nʉajerr Chaai. Mʉg chaairauta mʉg atag õor peerdʉ aujugui ajim anʉm. Ichta Cristoou maach Pör. \v 12 Mʉch sëukha chirʉm am ugua, nauwe ërëubaadët ajim anʉm, Belén phöbörög. Mam barbaimaawai chi chaaidam putdam ee pʉrëunaa phak thakhaar sẽejem uthur khitʉm ee aukhërʉm pãrau ooimaju a jaaujim anʉm. \p \v 13 Chi Ẽwandam chogau mag jaaubarm ee, i khapeen ijöm khʉʉn khapan edjã ee pʉʉrthʉbaichëjim anaabá, sëukhabarmjö abarm ee. Magbaawai makhʉʉnau Ẽwandamag jëeu nʉmua, \q1 \v 14 “Ẽwandam, ʉ̈u abarm ʉ̈gtharm magwe. \q1 Ʉ̈u pua pʉch Iewaa pʉ̈ibarmgui” anaajim anʉm. \q1 “Mʉg pʉchdëu i pʉ̈ibarm gaaimua mʉg durr jöoi gaaijã pʉchdëu jʉr aumam khʉʉnan pʉ dʉ̈i khõinaa wënʉrraju” anaajim anaabá, Ẽwandamag jëeumamua. \p \v 15 Mag thʉnʉʉ awia chi Ẽwandam chognaan deeu ʉ̈gthar ërëubaadeewai chi nemchaain thʉa narr khʉʉnau jũrr wir aigpai amach khapeenag, —Keena, magan Belenag wëttarrau ajim anʉm, Ẽwandam chogau jaauwai mag chaaidam eeu au khitʉm anʉm oon. \p \v 16 Mag wëttarrau awia, chadcha eerpamjö ërëuwia ooimaawai, chadcha chi chaaidam ewaa au khitʉm phak thakhaar sẽejem ee aukhërʉm ooimajierram anaabá. Maig i bigaau chi ãd José dʉ̈i naajim aajem. \v 17 Mag amach daúa oobaimaawai chi Ẽwandam chogau amachig jaautarr thum jũrr amag ĩgkhaimajierram anʉm. Mag jaauwia, öbërwia, deeu amach nemchaain aar wëtumuajã amachdëu õor oomampierr ich mag jajawag wëtjim aajem. \v 18 Mag chi oveja thʉamienau nem ĩgkhakhag wëtum ũrwia thum chi ũrmarr khʉʉn jʉ̈gderraa nʉisijim anʉm. \v 19 Mamʉ mag amau jaau nʉm ũrtarr thum Mariaau khaphʉ sĩerrjã bʉ̈ʉrjã bĩi aba, ich thãar eepai ich mag khaphʉ wai sĩsijim anaabá. \v 20 Mag chi nemchaain thʉamienau amach daúacha oonaa amach jʉ̈gʉucha ũrtarrpa ig wëtumua, onee Ẽwandam thö iekhakhag wëtumua, “Ẽwandam, ĩsin chadau purua ʉ̈u abarm. Pʉjö wajaugkham chan õor chukhum” a serereug wëtwia deeu amach nemchaain aar phʉʉrsã ee naaimajim aajem. \s1 Jesudam Aai i jëeujem deg arrtarr \p \v 21 Chi chaai autarr ocho días aadëm ee, jöoingarwe amach i arr aawai nacha i mehëudam phʉʉrbichpʉ̈iwia warre i thʉ̈rdam Jesús a thʉ̈rjierram aajem, chi Ẽwandam chogau warrcha Mariaag jaaucheewai thʉ̈rju a jaautarrjö. \v 22 Maimua ĩchab magtarr khur ed ãbjö aadëm ee, Jerusalén phöbör ee Aai i jëeujem deg chi Jesudam aibëejierram aajem phadëg oopien, Moiseeu Ẽwandam iek phãtarr gaai jaau simjö ag ipierr. Mag aibëewia Ẽwandamag i kõit ʉ̈u ajim anaa warag irig jëeumamua, “Ẽwandam, cha khërʉm maar chaaidam; puata i khap chirʉm mʉg atagjã. I dʉ̈i pʉchdëu ampierr abá” ajierram anʉm, “pʉchigpai khĩirju bãaumkhĩir.” \p Mag amau jëeutarran amach chaai Ẽwandamag deeg ajim, warrgar Moiseeu jaautarrjö. \v 23 Mag Moisés iek gaai Ẽwandamau mag sim: “Thum emkhöi chaai chi nacha oomamdam pãrau mʉrʉg deemaju.” \v 24 Maimua ĩchab, “Jãbaukhitʉm wa dubur chaaindam khãijã dau numí deebat” a sim “ag chaai paar.” Maagjerr aawai chadcha duburdam khëchwia chi chaai Ẽwandamag dee nʉm anʉmua i kõit jëeujierram aajem. \p \v 25 Maagwai Jerusalén phöbör ee woun ãb Simeón a thʉ̈r sim sĩejim aajem, Ẽwandam dau na ajapha khitanaa i ipierraa khitaajerr. Ich mag jöoirau ĩchab nʉajeejim aajem, warrgarwe Ẽwandamau jöoinag jaauwai irua ich Chaai pʉ̈ibarmuata israelnaan peerdʉ auju a jaaujerr Chaai. Mag jöoi gaai Ẽwandamau ich Akhaar phẽs wai sĩejim anaabá. \v 26 Magua ich mag Ẽwandam Akharau ichig jaautarr aawai jöoi Simeonau khaphʉ sĩejim aajem, ich daúacha ooju maach Pör Ẽwandamau mʉg jẽb gaai Cristota Reikhamkhĩir pʉ̈iju a jaaujerr. \p \v 27 Magtarr aawai mag chi Jesudam Aai i jëeujem deg wai nʉm edcha ich mag jöoi Simeón anʉmjã ĩchab ich Ẽwandam Akharau agʉg i arrjim aajem. Mag José María dʉ̈imua jöoingarwe Moiseeu iek phã pʉatarr gaai jaaujemjö chaai dʉ̈i aag Aai i jëeujem deg bardʉtkhabaimaawai, \v 28 ich mag jöoi Simeonau chi chaaidam jiir auwia Ẽwandam thö iekhamamua, \q1 \v 29 “Ẽwandam, mʉʉn pʉ chogau” ajim anʉm, “maagwai pʉ mʉ Pöröu; \q1 \v 30 ĩsin chad ya pʉch aar mʉ auju aai chirʉmgui” ajim anʉm, “pʉ aar khõinaa chiraimaag. \q1 Pʉchdëu nawe mʉrʉg oopiju a jaaujerr ya chadcha mʉch daúacha oobarmgui” ajim anʉm. \q1 “Mʉg chaairauta jöoipaawai õor peerdʉ auju. \q1 \v 31 Chadcha mʉg chaai õor thumaam khʉʉn atheeta pua pʉ̈ibarm. \q1 \v 32 Mag, i gaaimuata durr chaauram khʉʉnaujã Israelpien thö iyʉ̈ʉ ajurau. \q1 Maimua i jöoipa sĩsiewai ĩchab Israelpien khabam khʉʉn atheejã õtdaujö sĩsiju, amachdëu jãga amjã peerdʉju aai nʉ a khap amkhĩir” a iekhamajim anʉm jöoyau. \p \v 33 Mag chaaidam bʉ̈rʉʉ khitʉmta jöoipa khërsiewai, jãgata õor eejã sĩerraju khai a thumaa jaaubarm ũrbaawai, amach appai, “Maach chaai ¿jãgata khitajuuta, bʉ̈rʉʉ khitwe mag jaau nʉma?” ajierram anʉm chi dënnaanau. \p \v 34-35 Maimua Simeonau chi dënnaanagta jũrr, —Pãach numwe Ẽwandamau pãar mʉg atagjã ʉ̈u wai nʉisijugui ajim anʉm. Magnaa chi ãdagcha, María, Ẽwandamau mʉg ich Iewaa pʉ̈ibarm gaaimua, chadcha mʉg Israel durram khʉʉn pöm ʉ̈gthar öbërjugui ajim anʉm. Mamʉ ĩchab Israel durram khʉʉnaupai i oomapham iekhau amach jãrr i phʉʉr thuur auju. Pʉch chaai mag dau aphʉʉ wai nʉm oobaawai pʉchta thuthuíu thoopbapʉ̈imjö aphʉʉ i athee pʉ bĩe ʉrrajugui ajim anʉm, gaai machgau. Mag i aphʉʉ wai nʉm aigta merag chukhu ajugui ajim anʉm, chijã khʉʉnauta i khõsi aju maimua chijã khʉʉnauta i oomapha khãijã aju a jaaumajim aajem ich chi ãdagcha. \p \v 36 Maig ĩchab ũan Ana anʉmjã sĩejim aajem, agjö Ẽwandam i jaaumie. Mag Ana apkhʉ̈ʉ jöoi Fanuel khararr ag kha ajim aajem. Maagwai ich jöoi Fanuel anʉm warr jöoingar Asernaan a thʉ̈ʉrjerr khʉʉn eem ajim aajem. Mag ũan Ana warrpem ich jaai autarr dʉ̈i siete añospai nʉm ee khoopawia ich mag tag jaaijã auba khitʉmua ya ũanaa khitajim anaabá. \v 37 Mag ũanaa ochenta y cuatro años khitʉmjã chawag maba, edaram magwe Aai i jëeujem degpaita sĩejeejim aajem, sʉrkha simua Ẽwandamag jëwaag. \p \v 38 Mag agtha María ich chaai dʉ̈i Aai i jëeujem deg nʉm ee, mag ũan Ana anʉmjã bëewi Ẽwandamau ich Chaai pʉ̈itarr khaug athaawai irig, “Ʉ̈u ajim Ẽwandam; purua maar peerdʉ awaag pʉ̈iju aajerr chaai barbaicheewai mʉ onee ʉmgui” ajim anʉm. \p Magnaa mag ich Ẽwandamaucha pʉ̈iju a jaautarr ĩchab nʉajerr khʉʉnag chi chaaidam igwia, “Ich Ẽwandamau jaautarrjö chamʉguata mʉg atag maach peerdʉ auju ag Chaaidamauwai” aajeejim anaabá. \s1 Deeu Nazareeg wëttarr \p \v 39 Maimua Ẽwandamau ich iek Moiseeg phãpitarr gaai jaau sim ipierraa thum wau dichdimaawai deeu amach Nazaret phöbörög bëejierram aajem, Galilea durr. \v 40 Mag chaai ich dʉ̈rrpapagmampierr warag khĩirjug khaphʉ pamajim anaabá. Mag nʉm dʉ̈i ich Ẽwandamau ich khõchagpierrta bãaupijim aajem. \s1 Jesús Aai i jëeujem deg chi machnaan dʉ̈i iyʉ̈ʉ atarr \p \v 41 Jesús dënnaan añopierr Jerusalenag weetjeejim aajem, nemkhoo pömaam jaar paawai. \v 42 Mag añopierr weetjerr aawai, Jesús doce años aadeewai, ĩchab Jerusalenag majim aajem, ich dënnaan dʉ̈i. \v 43 Maimua chi nemkhoo dichdimaawai õor pöm amach durrag ërërëukham ee, ĩchab José María dʉ̈i amach phöbörög wëtjim aajem. Mamʉ Jesús am dʉ̈i maba, thʉba sĩsijim anaabá. Mamʉ i thʉbabarmjã chi jöoinau khaugbajierram aajem, deeum khʉʉn dʉ̈i urumpii awia. \v 44-45 Mag deeum khʉʉn dʉ̈i õor khapanag ee urumpii awiata ich mag khãaim ãb wënʉrra khëumamua i jʉʉrjeejim anʉm. Mamʉ amach khodnaanag jëeuwia amach khap khʉʉnagjã jëeukha ohookham ooba abaawai ag noram deeu ewag bëejierram anaabá, i jʉr wëdurumua. \v 46 Ich ag ed kheeuraa Jerusalén barchëjierram aajem. Maimua ag noram ãspaau jʉrphöbaadeeuta Aai i jëeujem deg Ẽwandam iek jawaag chi machnaan dʉ̈ita Ẽwandam iek iigwai iyʉ̈ʉ oo sim ooimajierram aajem. \v 47 Maagwai aig thum chi ũr narr khʉʉn jʉ̈gderraa thʉnaajim aajem, chi machnaanau jëeumam chaairauta am dënjö nem khaug am iek ʉ̈khapʉ̈pʉ̈igmam ũrwia. \fig |src="CN01647B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 2.47" \fig* \v 48 Mag chi machnaan jãrr sim oobaicheewai, chi jöoinau amach wir aigpai, —¡Mʉgah! Pʉdë oobá, mʉigta sĩebma ajierram anʉm. \p Magbaawai chi ãdau magjim anʉm ich chaairag: \p —¿Khantheeta mʉgcha maar phithurg waupibarma? Pʉ jʉr wënʉrrʉmua marau pʉ khĩirju nʉʉ ajimwai ajim anʉm, ich chaairag. \p \v 49 Magbaawai chi chaairau amag magjim anʉm: \p —¿Pãrau khaugbata nʉ, mʉ mʉig mʉch Aai iek õor dʉ̈i ig iyʉ̈ʉ chiraju aai chirʉm? \p \v 50 Mamʉ chi chaairau amachig mag iekhabarm chi jöoinau pöd khaugba, parhoobata ũrpʉ̈ijierram anʉm. \v 51 Maimua ich dënnaan dʉ̈i öbërwia ãba amach phöbör Nazareeg wëtjim aajem. Maimua ewag pawiajã ich dënnaan ipierraa ich mag khitajim anaabá. Mamʉ ich chaairau mamagkhamjã Mariaau ich thãar eepain thum khapphʉ aajeejim anʉm. \v 52 Mag nʉm ee warag Jesús dʉ̈rrpamampierr ĩchab khĩirjug khaug pamajim anaabá. Maagwaita Ẽwandam dau na agchanaa ĩchab õor eejã khajappha nʉrraajeejim anʉm. \c 3 \s1 Juan õor pör choomieu Ẽwandam iek jaau nʉrrarr \r (Mt 3:1-12; Mr 1:1-8; Jn 1:19-28) \p \v 1 Woun Tiberio anʉm reikhabaaderr aigmua quince años aadëm ee, gobernadornaan jayap naajim aajem: \q1 Judea durr: Poncio Pilato \q1 Galilea durr: Erodes \q1 Iturea durr Traconite durr dʉ̈i: Felipe (Erodes naam, aai gaaimua) \q1 Abilinia durr: Lisanias \m \v 2 Makhʉʉn chi gobernadornaankha nʉm jaar ĩchab phadnaan pörkha narr khʉʉn Anás ajim aajem Caifás dʉ̈i. Ich mag jaarta ĩchab Ẽwandamau jöoi Zacarías iewaa Juan õor chukag ee sĩerrag jaaujim aajem, ich iek õor ee jajawag mamkhĩir. \v 3 Ẽwandamau ichig mag jaaubaawai chadcha petawia döjã Jordán igaau khĩeb jajawagmamua maagjeejim anʉm: “Pãar pekau pöoma naawai pãach khaibag ãsie ewag khĩirjuwia Ẽwandamag chugpaapi jëeubat. Mag jëeubaa Ẽwandamau pãach khaibag chugpaabapäaiwaita mua pãar pör choopʉ̈imajugui” aajeejim anʉm. \p \v 4 I mag nʉrraju igwia warrgarwe Ẽwandam i jaaumie Isaías a thʉ̈ʉrjerrau mʉg phã pʉajim: \q1 “Woun ãb ajappai õor barba aajem aar sĩejemuata ich aar õor barbaimaawai, \q1 ‘Maach Pör ya bëeimʉʉ sim’ aju. \q1 ‘I bëeju nawe pãach thãar khĩir khaugbat’ aju, ‘thãraucha khõsi i iek ʉ̈khaag. \q1 \v 5 Pari mag ʉ̈khaagan pãach khaibagau pãach thãar jãg sĩi durr dapag eem dö khõrgjö ãkhãrag sĩsidʉmjã jẽb dau dʉ̈ii paa nʉmjö ajaug paapʉ̈ipetat’ aju. \q1 ‘Pãach khĩirjug khʉd jũjũrkhimjö sĩsidʉmjã khʉd khajapha wʉʉinaa bubuchdög dau dʉ̈ii jiirthẽubapʉ̈imjö abat’ aju. \q1 \v 6 Mag thum ajaug paapʉ̈iwia khĩir khaug nʉisiewain chadau Ẽwandamau maach peerdʉju pʉ̈ibarm thumaam khʉʉnau khĩircha ooju” a phã sim. \rq (Is. 40:3-5)\rq* \p Ich mag Juanau maach thãarta khʉd wʉʉi nʉmjö waupi jaau nʉrrarran, warrgarwejã irua mag jaau nʉrraju ya chi phãm arr aawaita nassi pawi chadcha mag jaau nʉrrajim aajem. \v 7 Mag ũrwia irig amach pör choomkhĩir õor pöm bëe thʉnʉm khʉʉnag maagjeejim anʉm ichdëu: \p —Chi khaibagnaan, ¿khaíu pãrag jaauwai Ẽwandamau maach i agkham ed sĩi pör chootarr gaaimuapaita pãar i jua machag ãwatbaju a jaaujĩ? \v 8 Sĩi pãach pör choopi nʉmuapai chan irua pãar aubam. Ẽwandam jua machgau dau aphʉʉ amapha nʉm khai, pãach khaibag thumaa ãsie ewag khĩirjuwia, Ẽwandamag isegpi jëeuwia, chadcha Ẽwandam iek ʉ̈khaajem khʉʉnjö abat ajim anʉm, pãach khapeen dʉ̈ijã. Oob pãrau chikhamnaan dënjö, pãachjã warrgar pãach jöoi Abrán khararrjö Ẽwandam dʉ̈i khapeerkha nʉm awi, “Maran Abrán chaainau; mag i chaainkha nʉmta, ¿jãga Ẽwandamau mag maar dau aphʉʉ apibarju?” a khĩirjumiet. Sĩi mag Abrán chaainkha nʉm gaaimuapaita mag ʉ̈gthar öbeerjem akhiin, mokdau mʉg thʉnʉmjã Ẽwandamau õrag paapʉ̈iwia makhʉʉnjã ĩchab Abrán chaainau aju aai sim. Abrán chaai chaar awiajã ichiita Ẽwandam jua machag ãwatab khaba ãwatju. Mag khõch khaba nʉm khai, pãach khaibagta warre Ẽwandamag isegpi jëeubat ajim anʉm. \v 9 Pãrau khaphʉ naabá, nemjĩir khaigbamʉn thu wërpmaajem. Ich agjöta simgui ajim anʉm ĩchab Ẽwandamaujã pãar dʉ̈i. Ya irua pãar chachimʉʉ sim. Ar õor amach khaibag isegwia Ẽwandamag chugpaapi jëeuba nʉm khʉʉnan pa thupʉ̈iwia jʉser aadee örpʉ̈i nʉmjöta ajugui ajim anʉm, ich Ẽwandamau am dʉ̈i. \p \v 10 Mag jaaumam ũrwia, õrau irig —¿Magan maraujã jãga aju aai nʉ, Ẽwandam jua machag ãwatmaaugau? a jëeujierram aajem. \p \v 11 Magbaa ichdëu magjim anʉm amag: \p —Khajũa theg jũaju paraa nʉm khʉʉnau bʉ̈ʉrjã jũaju chukhu khithëem khʉʉnag deepetat. Maagwai agjö nem khoojemdam wai nʉm khʉʉnau ĩchab chukhum khʉʉn dʉ̈i jig khöbat ajim anʉm. \p \v 12 Maig ĩchab bëejierram aajem gobierno dën dëbpaar jëeujem khʉʉn, agjö amach pör choopʉ̈imamkhĩir. Mag bëewia makhʉʉnaujã irig jëeumamua, —Maestro, maraujã ¿jãga aju aai nʉ? ajierram anʉm. \p \v 13 Magbaawai ichdëu amag, —Oob leíu jaau sim khãyau athuucha õor jua eem phatkhon jëeumiet ajim anʉm. \p \v 14 Maimua jũrr soldaaun bëewia, makhʉʉnaujã irig, —Magbaa maraujã ¿jãgajuma? aichëjierram anʉm. \p Magbaa ich Juanau magjim anʉm chi soldaaunag: \p —Oob tag chikham jua eem nem ajués khechthʉg aumiet. Wa pãachta emkhooin awia chikham khũgur jãphierrpinaa khãijã chikham phatkhondam au chithëe amiet. Maimua oob pãrau, “Mʉrʉgan bʉ̈rʉʉta phaagjem, muan waragta ig chirʉm” amiet ajim anʉm. Pãachig phag nʉmdam dʉ̈ipai onee nʉisit a jaaumajim aajem. \p \v 15 Mamagkham ũrwia, õrau jũrr amach khapeenag, “Ĩsin ich mʉ khãijãa Ẽwandamau nawe pʉ̈iju a jaaujerrá agam” aajeejim anʉm. \p \v 16 Amau mag iekha nʉm Juanau ag nawe ũr wai sĩerr aawai thumaam khʉʉn jʉ̈g daar magjim anʉm: \p —Mua pöd pãar thãar ajaug paa aubam. Muan sĩi dödamaupaita pãar pör choo chirʉmgui ajim anʉm. Mamʉ ẽudee ãb urumta mʉ khãyaujã jua theeg ʉ̈rcha sim. Jãguan chad ich Akhaarjã pãrag deewia pãar khaibagjã õtdau ee warre örbapʉ̈imjöta aju. Mʉ chan mʉg chirʉm aig sĩi i chogkhaagpaijã serbiibata chirʉmgui ajim anʉm. \v 17 Magnaa amag, Khĩir khaphʉ abat, Ẽwandaman ya bëeimʉʉ simgui ajim anʉm. I bëem ed i iek ʉ̈kha nʉm khʉʉnan arrozdö pöm wëjorr phierrwia ajapha ãkha thʉnʉʉubarmjöta aju. Maagwai ar i iek ʉ̈khamapha arr khʉʉn, jũrr chi arroz bʉ̈ thʉʉtarrta sĩi ãbamʉg päardʉnaa örbapʉ̈imjö aju. Makhʉʉnan bʉ̈ʉrjã õtdau thõo khaugba sĩerrʉm eeta ich Ẽwandamaucha barkhʉʉipʉ̈iju a jaaujeejim anʉm, Juanau ich aig bëe nʉm khʉʉnag. \p \v 18 Mag jaautarr aigmuajã ich mag iek khĩir pogkhe jaau khitʉmua õor wawiejeejim anaabá, jãga thumaam khʉʉn Ẽwandamau peerdʉ auju aai sĩ. \p \v 19-20 Mag jaar chi gobernador Erodeeu ich naam Felipe ʉʉi Erodías anʉm khecheu auwia ag dʉ̈i sim khaug athaawai Juanau irig iekhajim aajem. Mamʉ mag irig iekhatarr chan mag sĩi ich wach ʉʉi dʉ̈i sim atheepaijã khaba, ich nem parhooba khaigba waaujem kõitpata irig iekhajim anaabá. Mamʉ magʉmjã bʉ̈ʉrjã i iek ũrba, warag chi Erodeeu Juan cárcel deg phãar sĩupijim anaabá. \s1 Juanau Jesús pör chootarr \r (Mt 3:13-17; Mr 1:9-11) \p \v 21 Mamʉ mag Erodeeu chi Juan cárcel deg phãarpiju nawejã õor pöm pör choojerr aawai, khãai ãb Jesujã bëewia Juanag ich pör choopibaawai, ĩchab i pör choopʉ̈ijim aajem. Mag ich pör choo aaipabaadeewai Ẽwandamag jëeujim anaabá. Mag ich Ayag jëeu sim eeta edaujã weeudʉ jöisim eemua \v 22 Ẽwandam Akhaar duburjö khitʉmta dau daau bëewia i ʉ̈r jupchëjim anʉm. Mag jupbaichëm dʉ̈i edjã eemua woun iekjö, “Iewaa, pʉʉta mʉ Chaai mʉchdëu jãsehne wai chitʉmʉu, pʉ gaaimua mʉ onee chiraajem” abarmjã ũrjim anaabá. \s1 Jöoin Jesucristo dau naweram khʉʉn \r (Mt 1:1-17) \p \v 23 Jesuu warrpem Ẽwandam iek õrag jaauwai treinta añosjö sĩejim aajem. Iin Ẽwandam Iewaa ajieb mamʉ, õraun José iewaa chaarpii aajeejim. Ich Jesús bãaurrjöoi Joseeta Elí iewaa ajim aajem. \q1 Maagwai Elí Matat iewaa ajim; \q1 \v 24 Matat Leví iewaa; \q1 Leví Melqui iewaa; \q1 Melqui Jana iewaa; \q1 Jana José iewaa; \q1 \v 25 José Matatías iewaa; \q1 Matatías Amós iewaa; \q1 Amós Nahúm iewaa; \q1 Nahúm Esli iewaa; \q1 Esli Nagai iewaa; \q1 \v 26 Nagai Maat iewaa; \q1 Maat Matatías iewaa; \q1 Matatías Semei iewaa; \q1 Semei Josec iewaa; \q1 Josec Judá iewaa; \q1 \v 27 Judá Joanán iewaa; \q1 Joanán Resa iewaa; \q1 Resa Zorobabel iewaa; \q1 Zorobabel Salatiel iewaa; \q1 Salatiel Neri iewaa; \q1 \v 28 Neri Melqui iewaa; \q1 Melqui Adi iewaa; \q1 Adi Cosam iewaa; \q1 Cosam Elmadam iewaa; \q1 Elmadam Er iewaa; \q1 \v 29 Er Jesús iewaa; \q1 Jesús Eliezer iewaa; \q1 Eliezer Jorim iewaa; \q1 Jorim Matat iewaa; \q1 \v 30 Matat Leví iewaa; \q1 Leví Simeón iewaa; \q1 Simeón Judá iewaa; \q1 Judá José iewaa; \q1 José Jonam iewaa; \q1 Jonam Eliaquim iewaa; \q1 \v 31 Eliaquim Melea iewaa; \q1 Melea Mena iewaa; \q1 Mena Matata iewaa; \q1 Matata Natán iewaa; \q1 \v 32 Natán David iewaa; \q1 David Isaí iewaa; \q1 Isaí Obed iewaa; \q1 Obed Booz iewaa; \q1 Booz Sala iewaa; \q1 Sala Naasón iewaa; \q1 Naasón Aminadab iewaa; \q1 \v 33 Aminadab Admin iewaa; \q1 Admin Arni iewaa; \q1 Arni Esrom iewaa; \q1 Esrom Fares iewaa; \q1 Fares Judá iewaa; \q1 \v 34 Judá Jacob iewaa; \q1 Jacob Isá iewaa; \q1 Isá Abrán iewaa; \q1 Abrán Taré iewaa; \q1 Taré Nacor iewaa; \q1 \v 35 Nacor Serug iewaa; \q1 Serug Ragau iewaa; \q1 Ragau Peleg iewaa; \q1 Peleg Eber iewaa; \q1 Eber Sala iewaa; \q1 \v 36 Sala Cainán iewaa; \q1 Cainán Arfaxad iewaa; \q1 Arfaxad Sem iewaa; \q1 Sem Noé iewaa; \q1 Noé Lamec iewaa; \q1 \v 37 Lamec Matusalén iewaa; \q1 Matusalén Enoc iewaa; \q1 Enoc Jared iewaa; \q1 Jared Mahalaleel iewaa; \q1 Mahalaleel Cainán iewaa; \q1 \v 38 Cainán Enós iewaa; \q1 Enós Set iewaa; \q1 Set Adán iewaa; \q1 Adán Ẽwandam iewaa, ich Ẽwandamaucha i omparr aawai. \c 4 \s1 Dösãtau Jesús khũgur auju ẽkhatarr \r (Mt 4:1-11; Mr 1:12-13) \p \v 1 Mag pör choowia Jesús Ẽwandam Akhaar ich gaai phẽs wai sim petajim aajem Jordán eemua, mag ich pör chootarr aigmua. Mag mamta ich ag Ẽwandam Akharaupai Jordán igaau durr õor chukag chʉʉi i warrjim aajem. \v 2 Mam cuarenta días sĩejim aajem, bʉ̈ʉrjã thach khöba. I mag sim ee dösãtau bëewia i khĩirjug meerkha Jöoi dau na ʉ̈u khabam nem waupiju ẽkhaajeejim anaabá. Mag cuarenta días dichdimaawaita eeupemjö Jesús jãsöo aadëjim aajem. Mag i jãsöo aadëm ee, dösãtau i khũgur auju khĩirjuwia \v 3 irig, —Chadcha pʉ Ẽwandam Iewaa khai, mʉg mokdau panag paabapʉ̈i ajim anʉm. \p \v 4 Magbaawai Jesuu magjim anʉm: \p —Ẽwandam iek phã sim gaai jaauwai, “Sĩi thach khöju appai khap amkhĩir irua maach ompaabajim” a sim. [“Irua maach ompaatarran, mag thach appai khĩirjuju khãyau ich ipierraa wënʉrramkhĩirta maach ompaajim” a phã simgui ajim anʉm.] \p \v 5 Maimua Ẽwandamau ʉdʉraa warag dösãtag Jesús warrpijim aajem, durrsĩ pöm sim gaai. Mag warrwia mag durr pöm ʉ̈gthaa sim gaaimuapai, sëukhabarmjö abarm ee, mʉg jẽb gayam durr warpham magwe thum irig oopijim anaabá. \v 6 Mag oopiwia magjim anʉm, chi dösãt garmua irig: \p —Mua pʉrʉgta durr mʉg wëjöm dʉ̈i ag gaai nem thʉnʉmpa thum deejugui ajim anʉm, pʉchta thumaam khʉʉn pörkhanaa thʉ̈rphöo chirsimkhĩir. Mua mʉchdëu deem khõsim khʉʉnag deeju aai chirʉmgui ajim anʉm, mʉch dën aawai. \v 7 Mamʉ magaagan sĩi jĩepöröu phõbkhanaa mʉrʉgta Ẽwandamagamjö jëeubá ajim anaabá. Pua mʉrʉg mag jëeumʉn, mʉg durr thumwe pʉch dënëu ajim anʉm chi dösãtau. \p \v 8 Magbaawai Jesuu chi dösãtag, —Ẽwandam iek phã sim gaai jaauwai, “Pãar Pörön Ẽwandamau; ãba irigpaita jëeubat, maimua ãba i iekpaita ipierraa abat” a simgui ajim anʉm. \p \v 9 Maimua Ẽwandamau deeu ʉdʉraa dösãtag Jesús warrpijim aajem, jũrr Jerusalén phöbörög. Mam barwia Aai i jëeujem di nem pöm dʉnʉm ʉ̈r chi sĩ gaai warrwia magjim anʉm chi dösãt garmua Jesuug: \p —Pʉ chadcha Ẽwandam Iewaa khai, magan mʉg ee baubaad ajim anʉm. Pʉ chig aba khabahab. \v 10 Ẽwandam iek phã sim gaai “Ich Ẽwandamau ich chognaan pʉ̈iju” a sĩebahab, “pʉ thʉa wënʉrramkhĩir.” \v 11 Maagwai mʉg ee pʉ baudʉkhiinjã, amau sĩi amach jua eeta pʉ jãau aubajup, buju aimaau pʉ chig am ugua. ¡Baubaad! ajim anʉm, chi meperau Jesuug. \p \v 12 Magbaawaita Jesuu magjim anʉm: \p —Mamʉ ĩchab Ẽwandam iek phã sim gaai jaauwai, “Ẽwandamau chadcha pãach thʉaju awi oob nem parhoob amiet” a sĩebahab ajim anʉm, chi meperag. \p \v 13 Ich mag warag chi dösãtau Jesuug ich ipierraa amkhĩir nem khĩirpierr jajaaukham bʉ̈ʉrjã pödba abaawai, sëukha chi khũgur petajim aajem ichta. \s1 Jesuu warrpem Galilea durr Ẽwandam iek jaaubaaderr \r (Mt 4:12-17; Mr 1:14-15) \p \v 14-15 Jesús agtha Ẽwandam Akhaar ich gaai phẽs wai sim majim aajem deeu Galilea durr, ich berrag. Mag barwia judionaan Ẽwandam iek jaaujem di sĩsidʉmpierr jaaujeejim aajem. Maagwai durr chaauram khʉʉnaupa irua jaau nʉrrʉm khakhapdö aphöbaadeewai thumaam khʉʉnau i igar nʉmua, “Ʉ̈uta mag jaau nʉrrabahab” aajeejim aajem. \s1 Jesús Nazaret phöbör ee \r (Mt 13:53-58; Mr 6:1-6) \p \v 16 Maimua Nazareeg bëejim aajem, ich bãautarr phöbörög. Mag bëewia jua ʉ̈ʉijem ed pabaadeewai judionaan Ẽwandam iek jaaujem deg dubjim aajem, ag na ich duubjerrjö. Mag dubwia, õrag ũrmkhĩir Ẽwandam iek thʉ̈raag phiidʉ dʉnʉisijim aajem. \v 17 Mag i dʉnʉisiewai ãbmua irig ʉapʉ̈ijim aajem, jöoingarm ẽsap chi pʉʉrthʉm, Ẽwandam i jaaumie Isaías khararrau phãtarr. Maimua chi ẽsap pʉʉrthʉm gaai jʉrnaa thʉ̈rbaadëjim anʉm. Irua thʉ̈r sĩerr aig mag sĩejim aajem: \q1 \v 18 “Ẽwandamauta mʉ jʉr autarr aawai ich Akhaar mʉ gaai phẽs wai sim, aphʉʉm khʉʉnag jãga ichdëu am peerdʉ auju a jaaumkhĩir. \q1 Irua mʉ pʉ̈itarran, õor amach khaibag ee presonaanjö nʉm khʉʉnag, ‘Ya pãar öbërm iek öbërju aai nʉm’ a jaaumkhĩir ajim; \q1 dau khĩsumjö nʉm khʉʉnagjã, ‘Ya pãrau wajapha ooju aai nʉm’ a jaaumkhĩir; \q1 chikhamnau dau aphʉʉ waaujem khʉʉn dau aug khaugwia peerdʉ aumkhĩir; \q1 \v 19 maimua õrag, ‘Ĩs chad mʉg jaarta Ẽwandamau pãar dʉ̈i nem ajapcha aju ed barbaichëm’ a jaaumkhĩirta mʉ pʉ̈ijim” ajim anʉm, thʉ̈rmamua. \rq (Is. 61:1-2)\rq* \p \v 20 Maimua thʉ̈r aaipabaadeewai ichig chi ẽsap pʉʉrthʉm deetarrag deeu ʉapʉ̈iwia oo sĩsijim aajem, ichdëu thʉ̈r sĩerr iekpai jawaag. Magbaawai thum aig narr khʉʉnau ãba irigta eerpapaad thʉnʉisijim anaabá. \v 21 Mag ichig eerpapaad aphöbaadeewai amag magjim anʉm: \p —Ĩsta chadcha pãach thumaam khʉʉn dakhĩir mʉg Ẽwandam iek phã sim gaai ichdëu jaautarrjöo abarmgui ajim anaabá. \p \v 22 Mag ũrwia thumaam khʉʉnau i wajapha ig iyʉ̈ʉ naajim anʉm. Mag nʉm dʉ̈i irua iekdam ũrimʉ iekhamam ũrwia thum jʉ̈gderraa aphöbaadëjim anaabá. Mag ũrwia, jũrr amach wir aigpai, —Keena, ¿mʉg woun José iewaa khabamá? ¿Khani mag iekha oo simma? anaajim anaabá. \p \v 23 Magbaawai Jesuu magjim anʉm: \p —Pãrau mʉchig “Chadcha médico khai, pʉchdëupai pʉch monaaubapʉ̈i” a iekhaju mua khaphʉ chirʉmgui ajim anʉm. Magnaa amag, Pãrau ũurwai Capernaum durr mua nem khĩir pogkhe waaujem anaawai, mʉigjã magan agjö waupi jaaujugui ajim anʉm, mʉ iek ʉ̈khamapham iekhau. \v 24 Mamʉ keena, pãadë oobat, muajã mag chirʉmgui ajim anʉm: Chi mʉg Ẽwandam iek jaau wënʉrraajem khʉʉn chan dich dö ee ãba naajem khʉʉnau ãbjã kha khõchkhaba aajemwai. \v 25 Mʉch sëukha chirʉm am ugua pãrag jaaukhim: Pãrau khĩir eyaa nʉmgui ajim anʉm, jöoingar Ẽwandam iek jaaumie Elías khararr monakha aawai Israel durr año thãrjup awia jãrr bʉ̈ʉrjã noseg chëba arr anʉm. Mag gaaimua Judea durr thum jãdau theega burrtarr anʉmjã pãrau ũurjem. ¿Pãrau khĩirjuawai mag jaar ĩchab khoopaa ũanaan dau aphʉʉm chukhu ajĩ Israel durr? Chukhu ajim aju aai khaba nʉm; khapan thʉnaajim. \v 26 Mamʉ magʉmjã ni iwiir ãbam aarjã Ẽwandamau Elías pʉ̈ibajim. Mamag pʉ̈iju khãyau Sidón durr phöbör Sarepta anʉm ee khoopaa ʉʉi ãb sĩerr aarta Ẽwandamau pʉ̈ijimgui ajim anʉm, magʉgta i jãogamkhĩir. ¿Jãgwi? Ich durram khʉʉn eepai pʉ̈imuan i khõchkhabaju khaphʉ arr aawaima. Maguata warag deeum durragta pʉ̈ijimgui ajim anʉm, ich meeun khabam ee. \v 27 Ĩchab khĩir eyaa abat: Israel durr Ẽwandam iek jaaumie Eliseo khararr monakha aawai ĩchab õor kokobé bënëu bar sĩsidʉm khapaana thʉnaajim. Mamʉ mag thʉnarr khʉʉn iwiir ãbjã Ẽwandamau irig monaaupi jaauba, ãba Siria durr woun Naamán aajerr appaita monaaupijim. ¿Jãgwi? Ẽwandamau oowai amach israelnaan eepai pʉ̈imuan, amach eempai aawai bʉ̈ʉrjã amach khamor machag monaauju khĩirjubaju ich Ẽwandamau khaphʉ sĩerr aawaima ajim anʉm ich Jesuu. \p \v 28 Jesuu mag iekhabarm ũrbaawai aig narr khʉʉn thum i dʉ̈i meeukha phöbaadëjim anaabá, amach khĩir iekhabapäaiwai. \v 29 Mag meeukha nʉmua warag phiidʉtkha phöbaadëwia, phöbör eemua jʉrpʉ̈iwia, ich ag phöbör eepai durrsĩ gaai durr pör waaidʉ i warrjierram aajem, mammua ithurmʉg ee i sĩepäaig. \v 30 Mamʉ mag nʉm ee sĩi am jãrr dichwia petajim aajem. \s1 Jesuu woun ãb dösãt bënëu baarjerr monaautarr \r (Mr 1:21-28) \p \v 31 Maimua magtarr khur deeu Jesús Galilea durr phöbör Capernaum anʉmʉg bëejim aajem. Mag bëewia õor jua ʉ̈ʉijem ed pabaadeewai õrag jaaujeejim aajem. \v 32 Mag irua jaau sim aig i iek ũrwia õor jʉ̈gderraa thʉnaajim anʉm, chi khaphʉm khaphʉm aajem khʉʉn khãyaujã ichdëuta jaau khaphʉcha jaaumam ũrwia. \p \v 33 Mag judionaan Ẽwandam iek jaaujem deg ĩchab sĩejim aajem, woun ãb mor ee bën khaigbam wai sim. Mag wounau Jesús oobaadeewai chi bën i mor ee simuata thet äa anaa, \v 34 —¡Jesús, Nazaretpierr! Idëu maar sĩi khajapha sĩubá ajim anʉm. Pʉʉn warre maar öpäainta urum. Mua pʉ khaphʉ chirʉm, pʉ jammua urú. Pʉ Ẽwandam Iewaa ʉ̈gtharmua bëetarr khabahab, warrgurwe Ẽwandamau pʉ̈iju jaaujerr ajim anaabá, chi mepeer garmua. \p \v 35 Magbaawai Jesuu chi bënëg meeurraunaa, —Khĩu abá. Pʉchta warag jãg woun mor eemua öbërbaad ajim anʉm. \p Magbaawai chadcha chi mepeer öbërbaadëmua warre chi wounta jẽkhʉt barwerbpʉ̈ijim anaabá. Mamʉ magtarrjã chig aba, deeu khĩir eerdʉwia, warramjö monakha sĩsijim aajem. \v 36 Mag oowia thumaam khʉʉn dauderraa nʉmua amach eepai, “¿Khanim wounaan juapa theegta jãg mepeenag öbeerpi jaauwaijã i ipierraa öbër nʉma? Keena, mʉig ag na maadëu mʉg chan ooba aajemwai” a iekhaphöo thʉnaajim anʉm. \p \v 37 Jesuu magtarr sĩi ag bigaau phöbördam nʉnʉidʉm eem magwe bĩi thʉnʉisijim aajem. \s1 Jesuu Pedro phaauhũan monaautarr \r (Mt 8:14-15; Mr 1:29-31) \p \v 38 Maimua mag woun mor eem mepeer jʉr pʉawia Ẽwandam iek jaaujem degmua öbërwia petajim aajem, Simón di aar. Maimua barimawia ooimaawai, Simón phaauhũanta khʉʉumieu mas thʉnʉm ooimajim anaabá. Magbaawai mag ũan monaaupʉ̈imkhĩir, õrau Jesuug chaigpa naajim anʉm. \v 39 Magbaawai i werba jẽer sim bigaau dʉnʉʉuwimawia chi khʉʉumieg khĩesir iekhabaawai warre chi khʉʉumie meeudʉbaadëjim anaabá. Mag khʉʉumie meeudʉbaadeewai ag bʉ̈rre phiidʉwia am jãogaagpajim aajem. \s1 Edau khëubaadëm ee Jesuu õor pöm monaautarr \r (Mt 8:16-17; Mr 1:32-34) \p \v 40 Maimua edau khëubaadeewai aaunaan paraa arr khʉʉnau amach aaunaan khamor machagpierr Jesús aig aubëemajierram aajem. Magbaawai Jesuu chi mor masim khʉʉn gaai pʉr oomamuapai thum monaaupʉ̈imajim aajem. \v 41 Mag pʉr oomamua õor mor ee bën paraa arrpa jẽu wërpmajim anaabá. Chi mepeenaujã Ẽwandamau i pʉ̈itarr khaphʉ narr aawai, “Pʉʉn Ẽwandam Iewaau” a ääag öbërdʉtkha maajeejim anʉm. Mamʉ Jesuu tag amag iekhapiba meeurrau sĩumajim aajem, õrag ich jaaum ugua. \s1 Jesuu maach peerdʉajem iek Galilea durr jaau phʉʉrdʉ nʉrrarr \r (Mr 1:35-39) \p \v 42 Maimua ya ãspabaadeewai aigmua chawag mawia õor chukag aar ich appai sĩeimajim anʉm. Mamʉ Capernaumpienau i jʉr wënʉrrʉʉ awia baau athaimaawai tag i chawag pʉ̈imapha sĩi amach aigpaita sĩepim khõsi naajim aajem. \v 43 Mamʉ ichdëu amag, —Mʉigpai chiraba mʉ chawag maju aai chirʉmgui ajim anʉm, ĩchab deeum phöbör eejã õrag “Ẽwandamta ya thumaam khʉʉn Pörkhaimʉʉ sim” a jaauwia, ĩchab am peerdʉju khĩirju nʉm khai, irigta ʉdʉraa amach Pörkhapiju aai nʉm a jawaan, mag atheeta Ẽwandamau mʉ pʉ̈itarr aawai. \p \v 44 Mag jaauwia, Capernaumpai sĩeba, ich mag phöbörpierr judionaan biirdʉajem deg Ẽwandam iek jaau nʉrraajeejim aajem, Galilea durr. \c 5 \s1 Ãwarr pöoma pʉrtarr \r (Mt 4:18-22; Mr 1:16-20) \p \v 1 Biek ãb Jesús thʉrrdö Genesaret anʉm igaau sim aig õor pöoma podpachëwia thet phẽeudʉ i phʉʉr thuur warrmajierram aajem, Ẽwandam iek ũrm khõchgau. \v 2 Mag nʉm ee ichdëu bote numí mos gaai barhʉidʉ nʉm oo athajim anʉm. Ag ee chi morkhʉʉn chukhu naajim anʉm, dö ʉrëuthurwia dö igaau amach red ʉ narr aawai. \v 3 Magbaawai chi bote dau ãb Simón dën arr aawai irig jëeuwia, ag ee waaidʉwia, ichigpai bʉchkhun döjãrragaa ich warrpijim aajem. Magnaan chadau jupwia mammua õor khapan thʉnʉmʉg Ẽwandam iek jaaubaadëjim aajem. \p \v 4 Maimua mag iekha öbaadeewai chi Simonag, —Döjãrr wëbapʉ̈i, maimua chi red dubpʉ̈inaa deeu ʉrëu oobat ajim anʉm. \p \v 5 Magbaawai Simonau jũrr magjim anʉm: \p —Aay, edaar maach daúa bʉ̈ʉrjã khãiba parii ʉrëu ëedʉtkhamaamjã bʉ̈ʉrjã marau pʉr aubajim. Mamʉ pʉ iek aawai deeu mua chach oojukë ajim anʉm. \p \v 6 Maimua chadcha mag dubpʉ̈iwia jiir oowai ãwarr pöoma thʉnʉmua chi red dau thʉrrdʉmaa ajim anaabá. \v 7 Magbaawai amach khapeen deeum bote ee narr khʉʉnag jua thõthõi khaphöbaadëjim anʉm, amach juag oon bëemkhĩir. Mag chadcha warm khʉʉn bëewia jiir athaawai bote numwe ipiir aujierram anaabá. Mag, bote numí narr ãba peer joothũpjierram aajem. \v 8-9 Mag Jesús ipierraa arr gaaimuapai ãwarr pöm pʉr atham oobaawai Pedro dʉ̈i jap ãbam ee narr khʉʉnaupa, “¿Mʉʉn khanim wounta ag na mʉg ooba aajemta ãwarr pöm mʉg pʉr aupibarma?” a khĩirju nʉisijim anʉm. Ich mag bʉ̈rre Simón Pedroou Jesús bʉ̈khʉrr phõbkha thʉnaaimawia irig, —Señor, oob mʉ dʉ̈i ãba nʉrram. Mʉʉn atcha pekau pöoma chirʉm pʉ mʉ dʉ̈i nʉrraag ajim anʉm. \p \v 10 Maagwai Pedro khapeen ãbakhai bote ee narr khʉʉnaujã ĩchab amach khapeenau khĩirju narrjö khĩirju nʉisijim anaabá. Mag bote ee naajim aajem Zebedeo chaain, Santiago Juan dʉ̈i. Mamʉ Jesuu chi Simonag, —Simón, oob khĩirjum ajim anʉm. Warr pʉch sĩi dö ʉa gaaipai chitarrjö, ĩsmua atagan pʉʉn jũrr mʉ iekta õrag jaau gaaipaita chirsijugui ajim anʉm. \p \v 11 Maimua dö igaau paaukhachëwia warag i dʉ̈i mam iek ërëubaadëjim anaabá, amach nem thum pʉawia. \s1 Jesuu woun ãb kokobé bënëu sĩerr monaautarr \r (Mt 8:1-4; Mr 1:40-45) \p \v 12 Maimua biek ãb Jesús deeum phöbör ee sim aig woun ãb kokobé bënëu sĩi phĩe kha dodos sim barchëjim aajem. Mag wounau oo athaawai jẽkhʉt phõbkhanaa, jẽb gaai dagau dʉrnaa, chaigpamamua irig, —Señor, pua khõs chirʉm khai, mʉg phĩedau warre mʉ gaaimua chugpaabapʉ̈i aichëjim anʉm. \p \v 13 Magbaawai Jesuu i gaai pʉrnaa, —Mua pʉ monaaum khõsi chirʉm; monaau chirsí magan ajim anʉm. \p Magbarm bʉ̈rre chi phĩe kha dodos chirarr monaau sĩsiewai mor ajappha sĩsijim anaabá. \v 14 Mag ya monaau sĩsiewai, Jesuu irig magjim anʉm: \p —Pʉch mʉgbarm oob chikhamnag jawam. Magju khãyau nacha Jerusalén mawia Aai i jëeujem degam phadëg pʉch mor oopibaimá. Maimua Moiseeu iek phãtarr gaai jaau simjö pʉch monaaubarm paar nemchaain ofrendakha deebá ajim anʉm, pʉch mʉg monaau sĩsim õrag khap amkhĩir. \p \v 15 Ich Jesús mag gaaimua sĩi warag õor ee thʉ̈rphöo sĩsijim anaabá. Maagwaita warag õor pöm biirdʉdʉ aajeejim anʉm i iek ũraag, maimua ĩchab amach monaaupʉ̈i mamkhĩirjã agjö. \v 16 Mamʉ magʉm ãba, Jesús chawag maajeejim aajem, ich appai õor chukag chʉʉi Ẽwandamag jëwaag. \s1 Jesuu woun ãb khapá jʉser khitʉm monaautarr \r (Mt 9:1-8; Mr 2:1-12) \p \v 17 Biek ãb Jesuu Ẽwandam iek jaau sim aig fariseonaan dʉ̈i Ẽwandam iek athee chi machnaanpa ohood thʉnaajim. Makhʉʉn phöbördam nʉnʉidʉmpierrmua bëetarr khʉʉn ajim aajem: Galilea durrmua bëetarr khʉʉn, Judea durrmua bëetarr khʉʉn, maimua ĩchab Jerusalenpienpa dʉ̈i naajim aajem. Maagwai Ẽwandam juapa theeg i gaai sĩejim anʉm, õor monawaag. \p \v 18 Mag nʉmta õrau woun ãb khapá jʉser khitʉmta pa bʉʉrkham gaai waiduraa ajierram aajem, Jesús sim aar wai dubwia i khĩirphee werba sĩwaag, monaaupʉ̈imkhĩir. \v 19 Mamʉ dubju ẽkha nʉm õor pöm thʉnʉm khurau pöd dubba abaawai, dihëu ʉ̈r waaidʉtkha phöbaadëwia, nem wäg waunaa, chi pa bʉʉrkham gaai jʉ̈gadau jʉ̈khanaa, chi aaunaanpa eeg jiir burrpʉ̈ijierram aajem, õor jãrr Jesús iekha oo sim khĩirpheecha. \v 20 Mag ich aig wai burrbaichëm oobaawai, irua chi wounaan ö akhaar ãba iruata amach aaunaan monaaupʉ̈iju khĩirju nʉm khaphʉ sĩerr aawai, chi khapá jʉser khitʉmʉgta, —Pʉ pekau thum ya chugpaa sĩsimgui ajim anʉm. \p \v 21 Mag ũrwia fariseonaan dʉ̈i Ẽwandam iek athee chi machnaanpa aig narr khʉʉnau amach ödegpai, “¿Chijãg wounta Ẽwandam na mag iekha sĩma? ¿Khaíu mʉig pekau chugpaaju aai sĩ? Ẽwandamau khabam chan pekau chugpaa auba aajem” anaajim anʉm. \p \v 22 Mamʉ Jesuu amau mag khĩirju nʉm khaphʉ sĩerr aawai amag magjim anʉm: \p —¿Khantheeta pãar jãg thãar khaigba khĩirju sĩsid aajẽma? \v 23 ¿Wa mag pekau chugpaabarmjã dau daau ooba naawai pãrau khĩirjuawai chadcha phithurg chukhu thumaam khʉʉnau mag iekhaju aai nʉm a nʉwa? Chadcha thumaam khʉʉnau mag iekhaju aaima. Mamʉ mua irig “Phiidʉwi dʉrdʉr abá” akhiin, õrau amach daúacha ooju, i monaau sĩsi wa monaauba khãijã ich mag sĩsim. Magua pãrau mʉ dënjö chan cha mua jawaagpamjö abajugui ajim anʉm. \v 24 Mamʉ mʉch chi Emkhooi Iewaata chadcha Ẽwandamau juapá deetarrau mʉg jẽb gaai pekau chugpaagjã jua theeg chirʉm a khap amkhĩir, pãrag oopikhimgui ajim anʉm. \p Maimua chadcha chi khapá jʉser khitʉmʉgta, —Phiidʉbá. Pʉch put juurwia, pʉch diig petá ajim anʉm. \p \v 25 Magbarm bʉ̈rre thumaam khʉʉn dakhĩir phiidʉbaadëwia, ich waibëetarr pa bʉʉrkham dʉ̈i putpa phë auwia, ich diig petajim anaabá. Mag mamua, “Ĩsin chadau Ẽwandam purua mʉ ʉ̈u abarm” a ijẽjẽbag majim anʉm, onegau. \p \v 26 Mag chi woun phiidʉbaadëm oowia aig narr khʉʉn thum dauderraa nʉm iekhau, “Jãan ich iiuta jãgbarm” anaa ĩchab, “Ĩs Ẽwandamauta maadëu mʉg ooju khĩirjuba narrjã oopibarm” anaajim aajem, amach ap pawiajã. \s1 Jesuu Leví ich dʉ̈i arrtarr \r (Mt 9:9-13; Mr 2:13-17) \p \v 27 Maigmua öbërwia igbaadeeu ooimajim aajem, woun ãb Leví a thʉ̈r sim. Mag woun õrau dëbpaar phagaan bëejem aig mes gaai päar sĩejim aajem, gobiernoog õrau dëbpaar paraa nʉm jëeu nʉm phidagta phidkha sĩerr aawai. Magʉgjã Jesuu, —Mʉ dʉ̈i marrau ajim anʉm. \p \v 28 Magbaawai chadcha Leviiu phiidʉwia ich phidagjã khaugba, i dʉ̈i petajim anaabá. \v 29 Maimua ich di aar barwia phiejãb pöm waupijim anʉm, Jesús khöpieg. Mag nʉm dʉ̈i ĩchab ich khapeen thʉ̈rkhʉʉijim aajem, ich aig thach khoon bëemkhĩir. Magbaawai dëbpaar jëeujem khʉʉn khapan wëdurum dʉ̈i parhoobam khʉʉnpa bëewia ãba thach khö naajim aajem, Jesús dʉ̈i. \p \v 30 Mamʉ magbaawai chi ajapcha Moiseeu Ẽwandam iek phã pʉatarr ʉʉrkhaajem khʉʉnau Ẽwandam iek athee chi machnaan dʉ̈imua Jesús khapeenagta, —¿Khan jãgwiata pãar jãg gobierno dëbpaar jëeujem khʉʉn dʉ̈i pekau pöm sĩsidʉm khʉʉnpa ãba thach khö nʉma? a jëeujierram anʉm. \p \v 31 Magbaawai Jesuu magjim anʉm amag: \p —Kha monakha nʉm khʉʉnau chan doctor igba aajem; ãba mor masi nʉm khʉʉnauta doctor iigjem. \v 32 Mʉ chan bʉ̈ʉrjã pekau chukhu ajappha khithëem aajem khʉʉn jʉraanjã bëeba, mʉʉn õor pekau pöoma khithëem khʉʉn peerdʉ awaanta bëejimgui ajim anʉm, khĩirjug iiur aumkhĩir. Maguata mag am pekau pöm nʉmjã igba, am dʉ̈i mʉ thach khö chirabahab ajim anʉm, amjã Ẽwandam dënkha awaag. \s1 ¿Khanthee thach khöba sʉrkhaju aai nʉ? \r (Mt 9:14-17; Mr 2:18-22) \p \v 33 Maigmua Jesús ich khapeen dʉ̈i öbër phöbaadëm ee, õor bëewia Jesuug magchëjierram anʉm: \p —¿Khan jãgwia Juan dʉ̈i wënʉrraajem khʉʉnau thach khö nʉmjã ʉ̈iba sʉrkhanaata Ẽwandamag jëeujem daar, pʉ khapeenau sʉrkhaba aajẽ? Chi ajapcha Moiseeu Ẽwandam iek phã pʉatarr ʉʉrkhaajem khʉʉn igar nʉm khʉʉnaujã agjö sʉrkhaajem, mamʉ pʉ khapeenau chan ajap magba aajerram. ¿Jã khan jãgwiauma? a jëeujierram aajem irig. \p \v 34 Magbaawai ichdëu amag magjim anʉm: \p —¿Pãrau oowai chi jua pʉr sim woun onee ich ʉʉi dʉ̈i thach khö nʉmich, irua õor thʉ̈rtarr khʉʉn sʉrkha nʉm awia sĩi ökhĩirjuu ohoodö naajẽ bʉ̈ʉrjã thach khöba? \v 35 Magba aajem. Ich agjöta nʉmgui ajim anʉm mʉ khapeenjã. Am magjuun mʉ am jaaijö am dʉ̈i chitʉm pʉr atham ed gayan chadau am amach khĩrauta sʉrkhawia, ĩchab thachjã khöba nʉisip aju, gaai machgau. Mamʉ mʉʉgwaiwe chan am sʉrkhaju khaba nʉmgui ajim anʉm, agtha mʉ am dʉ̈i chiraawai. \p \v 36 Maimua ichdëupai magjim aajem: \p —Pãach khajũa jẽbaadeewai, ¿pãrau oowai khaíu dich khajũa iiur gaaim jẽnaa jũrr chi jöoi gaai khaajẽ? Maadëu magkhiin dich khajũa ajaphamta ãrpʉ̈iju. Maimua mag phẽebarmjã khĩir ãba khaba daau phẽe wëjöm thumaam khʉʉnau ooju. Ich agjöta sim ĩchab mʉg iek iiur mua jaau chirʉmjã. Chi mʉ iek ʉ̈kha simua chan mʉg iek iiur mua jaau chitʉmjã ʉ̈khanaa pöd amach jöoin ijã agjö ʉʉrkhaju khaba simgui ajim anʉm. \v 37 Mʉg mʉ iek ʉ̈kha nʉmʉn maadëu vino nemhëu iiur ee pʉajemjöta sim. Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, vino õrr nemhëu jöoi ya chi pʉajem ee pöd pʉju khaba sim. Mag pʉkhiin chi vino õrr achpabaadeewai, chi nemhëu jöoiraa sĩewai ãwatba jẽgdʉbaadee, chi vinojã ãrbaadëm dʉ̈i chi nemhëujã ya tag serbiiba sĩsiju. \v 38 Maguata vino õrran agjö nemhëu iiur eeta pʉajem; maagwai chi nemhëujã jẽgdʉba, chi vinojã ãrbamgui ajim anʉm ich Jesuu. \v 39 Mag iekhakhagmamua, Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, chi vino ach doo khaug nʉm khʉʉnag am döphö thʉnʉm aig chi õrr deeimakhiin, amau “Ʉ̈ʉ̈, maraun chi achta ig nʉm, jãata marag ajapcha sim” aju. Ich agjöta pãrau mʉ iek ũrmapha, warag pãach iita pʉaba wënʉrram khõsi nʉmgui ajim anʉm. \c 6 \s1 Jesús khapeenau jua ʉ̈ʉijem ed trigo phierrtarr \r (Mt 12:1-8; Mr 2:23-28) \p \v 1 Biek ãb jua ʉ̈ʉijem ed Jesús ich khapeen dʉ̈i trigo phur wëjöm ee dich wënʉrrajim aajem. Mag dich wëtumua i khapeenau trigo chi bichpa thʉrrëunaa chi dau juajãagpai sigthʉnaa khö wëtmajim aajem. \v 2 Mag khö nʉm oowia chi ajapcha Moiseeu Ẽwandam iek phã pʉatarr ʉʉrkhaajem khʉʉnau amag, —Pãadë oobat, jua ʉ̈i nʉm ed aawai bʉ̈ʉrjã phidkhaju khaba nʉmta pãrau jãg trigo phierrnaa khö wënʉrrʉm. ¿Pãrau chan khaugbahab ajim anʉm, jãgpai phierr nʉmjã nem pöm eeu nʉm dʉ̈i ãba sim? \p \v 3 Magbaawai jũrr Jesuu amag —Mamʉ ¿khani mʉ khapeenau khaigba abar? ajim anʉm. ¿Magan pãrau bʉ̈ʉrjã Ẽwandam iek phã sim gaai thʉ̈ʉrwai ooba aajeeb, Daviiu ich dʉ̈i wënʉrrarr khʉʉn dʉ̈imua amach jãsöo aphöbaadeewai Ẽwandam atheem pan khötarr? \v 4 Pãrau khaphʉ nʉm, jãga irua Ẽwandamag jëeujem deg dubwia Ẽwandam atheem pan nasãd gaai phë sĩerr aujĩ. Mag pan parhoobam khʉʉnau khöju khaba, ãba phadëupaita khöju aai sĩejim. Mag khaphʉ sĩerrta irua khöwia ĩchab ich dʉ̈i wënʉrrarr khʉʉnagjã deejimgui ajim anʉm. Mamʉ mag khötarr paarjã Ẽwandamau am chig abajim. ¿Magtarr pãrau khaugbata nʉ? ajim anʉm amag, ich Jesuu. \p \v 5 Maimua mag jaau dichwia ichdëupai, —Mʉʉn Ẽwandam Iewaa Emkhooirau. Muruata thumaam khʉʉnag khan nemta wauju aai nʉ a jaauju aai chirʉmgui ajim anʉm, jua ʉ̈ʉijem ed awiajã. \s1 Woun ãb jua jʉser khitarr \r (Mt 12:9-14; Mr 3:1-6) \p \v 6 Maimua biek ãb agjö jua ʉ̈ʉijem ed ich Jesús judionaan biirdʉajem deg dubwia Ẽwandam iek jaau sĩejim aajem. Maig ĩchab sĩejim aajem woun ãb, juachaar garm juadam sĩi jua jʉser khitʉm. \v 7 Maagwai judionaan chi machnaan dʉ̈imua chi ajapcha Moiseeu Ẽwandam iek phã pʉatarr ʉʉrkhaajem khʉʉnau Jesuug dau thõba thʉnaajim anʉm, eeu irua jua ʉ̈ʉijem edjã igba õor jua pʉrwia monaaubaawai magʉm gaaimua ichigcha õor dakhĩir “Pua chan jua ʉ̈ʉijem edjã bʉ̈ʉrjã ʉʉrkhabata sim” a iekhaag. \v 8 Mamʉ ichdëu khaphʉ sĩejim anaabá, amau mag khĩirju nʉm. Mag gaaimua chi woundam jua jʉser khitʉmʉg, —Dayag pidú, mau õor jãrrcha dʉnʉʉubaichë ajim anʉm. \p Magbaawai chadcha bëewia õor jãrrcha dʉnʉʉuchëjim aajem. \v 9 Mag dʉnʉʉubaicheewai Jesuu magjim anʉm: \p —¿Pãrau oowai khan nemta maadëu wauju aai nʉ jua ʉ̈ʉijem ed? ¿Õordam dʉ̈i ajapha aju, wa õor khaibag wauju? ¿Õor peerdʉ auju, wa õor thõoju? ¿Khani ʉ̈ucha sĩ? ajim anʉm amag. \p \v 10 Mamʉ mag jëeunaa õor thumaam khʉʉn khĩir eerpa phʉʉrdʉdʉkham ich iek ʉ̈khaba abaawai jũrr chi jua jʉser khitʉmʉgta, —Dayag jua ʉabá ajim anʉm. \p Mag chadcha i ipierr jua ʉabaawai warre jua monakkha sĩsijim anaabá. \v 11 Mamʉ amach dakhĩir magbaawai i dʉ̈i khĩir machag aphöbaadëm iekhau warag öbërdʉtkhawia, —Keena, maadëu jãgata akhiin jãg Jesús thõopʉ̈ikham anaajim anʉm, amach appai. \s1 Jesuu ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrramkhĩir doce jʉr autarr \r (Mt 10:1-4; Mr 3:13-19) \p \v 12 Mag Jesuu jua ʉ̈ʉijem edam magwe õrag jaau nʉrrʉm ed gaai durrsĩ gaai waaidʉjim aajem, Ẽwandamag jëwaag. Mam eddurr pöm ich mag Ẽwandamag jëeu ëejim aajem. \v 13 Maimua ãspabaadeewai ich dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉn ich aig thʉ̈rkha auwia mag khapanag eem doce khĩet jʉr aujim aajem. Makhʉʉnta i chognaan i iek jaaujem khʉʉnkha thʉ̈rjim anaabá, apostolnaan. \v 14 Mʉkhʉʉn irua jʉr autarr khʉʉn thʉ̈rʉu: \q1 Simón, (ichpai Jesuu Pedro a thʉ̈rjim); \q1 Andrés, (chi Simón eeum); \q1 Santiago, (ichpai ĩchab Jacobo a thʉ̈r sĩejim); \q1 Juan, (chi Santiago eeum); \q1 Felipe, \q1 Bartolomé, \q1 \v 15 Mateo, (ichpai Leví a thʉ̈r sĩejim); \q1 Tomás, \q1 Santiago, (chi Alfeo iewaa; ichpai agjö Jacobo a thʉ̈r sĩejim); \q1 Simón, (Celotenaan ee sĩerr); \q1 \v 16 Judas, (ichpai Tadeo anaa Lebeo a thʉ̈ʉrjerr, deeum agjö Santiago aajerr eeum); maimua \q1 Judas Iscariote, (ich maguata ewag pawi chi thethem khʉʉnag Jesús pʉr deeju ajima i thõomkhĩir). \s1 Jesuu õor pöm thʉnʉmʉg Ẽwandam iek jaautarr \r (Mt 4:23-25) \p \v 17 Maimua ich Jesús dʉ̈i durrsĩe narr khʉʉnpa thum ãba ʉʉrba bëewia phëeurëgdam ee naaichëjim aajem. Maig agjö ich dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉn khapan biirdʉ thʉnʉm ee, ĩchab deeum durram khʉʉnpa õor pöm thʉnaajim anaabá: Judea durrmua bëetarr khʉʉn, Jerusalenmua bëetarr khʉʉn, maimua phũas igaau phöbör Tiro anʉm dakha naajerr khʉʉn dʉ̈i Sidón perasöm khʉʉnpa thʉnaajim aajem. Ãaur khʉʉn i iek ũrm khõchgau, maagwai tagam khʉʉn sĩi amach monaaupʉ̈i mamkhĩirta mag bëewi naajim aajem. \v 18 Mag chadcha bën khaigbam khĩirpierr õor mor ee sĩsid arrjã thum jʉr wërppʉ̈inaa monaaupʉ̈imajim anaabá. \v 19 Mag oowia thumaam khʉʉnau i gaai pʉrm iigjeejim anʉm, amach monaaumkhĩir, amachdëu oowai sĩi i gaai pʉr nʉmuapaijã Ẽwandam jua theeg ich gaai wai simuata bënëgjã ich jua jʉmpiba monaaupʉ̈pʉ̈ikham oowia. \s1 Chijã khʉʉnta onee aju aai nʉ \r (Mt 5:1-12) \p \v 20 Mag õor mor masim khʉʉnpa thʉnarr thum monaaukhapʉ̈iwia ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnagta eerpanaa magjim anʉm, ich Jesuupai: \p —Pãar mʉg mʉ iek ũrm khõchgau dau aphʉʉ wënʉrrʉm khʉʉnta onee abat, mʉg atag pãachta Ẽwandam dʉ̈i ãba jooba wënʉrraju aawai. \v 21 Onee abat ajim anʉm, pãar ar Ẽwandamau waupim khõsim nem wawaagta jãsöomjö nʉm khʉʉn. Jãgtarr jũrr mʉg atag pãar bʉ̈ʉrjã augchëba wënʉrrajugui ajim anʉm. Onee abat, pãar mʉ gaaimua dauhi paraa durraajem khʉʉn; mʉg atag pãar ökhĩirjug khaugba wënʉrrajugui ajim anʉm. \v 22 Onee abat ajim anʉm, mʉch chi Emkhooi Iewaa iek ʉ̈kha nʉm gaaimua pãach chikhamnau kha ukhurnaa amach aigmua khãijã warag di chaaur pãach jʉʉrwai. Onee abat, chikhamnau pãach wau iekhamamua khãijã, “Jãg woun chan õor ajapham khabam” a iekhaawai. \v 23 Õrau pãach dʉ̈i mag nʉm jaar oob ökhĩirjuu amiet ajim anʉm. Mag khãyau warag onee abat ajim anaabá; pãar mag nʉm jũrran ʉ̈gtharin pãar athee nem ajapham pöomata thʉnʉm. Ĩs mʉg pãar mʉ gaaimua dau aphʉʉ wau nʉmjö wënʉrraajeejim warrgarwejã, Ẽwandam i jaaujerr khʉʉn. Mamʉ ĩs ʉ̈gthar Ẽwandam dʉ̈i ya am onee nʉmgui a iekhamajim anaabá, am wawí nʉmua. \p \v 24 Mag iekhakhagmamua ichdëupai, ’Mamʉ ¡ë apdurr ajim anʉm, õor amach phatkhonta thö iyʉ̈ʉ aajem khʉʉn! Am amach phatkhonag ee am khõchgau Ẽwandam igba arr jũrr, amau mʉg atag oomaa ajurau ajim anʉm. \v 25 ¡Ë, apdurr ajim anʉm, mʉg jẽb gaai nem thum paraa bʉ̈ʉrjã augchëba aajem khʉʉn! Jãgtarr khʉʉnta jũrr mʉg atag dau aug ee wëtju. ¡Ë, apdurr ajim anʉm, ar sĩi onee am khõchgau bʉ̈ʉrjã amach mor ewag khĩirjuwia ökhĩirjuupaijã aba aajem khʉʉn! Amachdëu ampierr am khõchgau Ẽwandam igba arr jũrr pöd amach ʉ̈gthar öbërba aawai, mʉg atag am icharaucha bĩe nʉisijugui ajim anʉm. Maimua ĩchab, \v 26 ¡Ë, apdurr ajim anʉm, ar thumaam khʉʉnau pãar ëugar, “Jãan chad woun ajapham pamá” a ig iyʉ̈ʉ aawai! Warrgarwejã par chadcha Ẽwandam i chaar khabamta jaaujerr khʉʉn ëugarjã ich magta iekhaajeejim, pãar jöoinau. Õrau mag am ëugar õor ajapham aajeejieb mamʉ, maadëu khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, am pöd Ẽwandam aar öbërba arr. \s1 ¿Jãga aju aai nʉ dich kha ukhurm khʉʉn dʉ̈i? \r (Mt 5:38-48; 7:12) \p \v 27 Mag jaaumamua Jesuu magjim aajem ich iek ũr narr khʉʉnag: ’Pãach dʉ̈i iekkhõr paraam khʉʉn kha khõsinaa pãach oomapha aajem khʉʉn dʉ̈ijã nem ajapham waubat. \v 28 Pãach chikhamnau thõp iekhaawai magʉm iekjã igba, warag am kõit Ẽwandamag jëeubat. Maimua pãach ãaukha iekhabaadëm pʉa chʉuu aawaijã, dʉ̈i ãaukha iekhaju khãyau, warag Ẽwandamagta am kõit jëeubat ajim anʉm. \v 29 Chikhamnau khãijã pʉch gaai mas deewai oob i gaai agjö deem. Mag khãyau ʉdʉraa pʉch gaai mas apibá. Wa pʉch camis khãijã ãbmua khechthʉg aum iigwai warag tagam khajũajã ʉdʉraa irig arrpibá ajim anʉm. \v 30 Wa pʉch nem khãijã ãbmua khechthʉg aum iigwai, meeukhaju khãyau, okhooju awiajã idëu warag arrpibá. Õrau pʉchig nem jëeuwai ö ajapha magʉm aba deebá. Wa ãbmua khãijã khũchpaim athee pʉch nemdam jëeu arrwai oob, “Jöpkhaa mʉ in deebahur” am ajim anʉm. \v 31 Chikhamnau pʉch dʉ̈i khaigba apimapha sim khai, pʉch garmuajã oob i dʉ̈i khaigba am. Õrau pʉch dʉ̈i apim khõsimjöta pʉch garmuajã am dʉ̈i abá ajim anʉm amag. \p \v 32 Magnaa mag ichdëu parhoobam khʉʉnjö apiba sim igwi, ’Pãadë khĩirjubat ajim anʉm: Pãrau pãach jãsenem khʉʉnpaita daupii akhiin, ¿maig khan ajaug sĩ? Bʉ̈ʉrjã Ẽwandam iek ʉ̈khabam khʉʉnaujã amach kha khõsim khʉʉn chan oomap khaba sĩerrjëemgui ajim anʉm. \v 33 Wa pãrau pãach juag oojem khʉʉn juagpaita agjö ookhiin, ¿maigjã khan ajaug sĩ? Mag nʉm aig ʉ̈u khaba sim. Ẽwandam iek ʉ̈khaba aajem khʉʉnaujã jũrr agdaujö chikham juag oojemgui ajim anʉm. \v 34 Pãrau pãachdëu nem deebarmjö pãachig deejöjöo khĩirju nʉm khʉʉnagpaita nem deekhiin, ¿maigjã pãar jãga nʉ? ¿Ich agjö aba aajẽ ajim anʉm, Ẽwandam amach thãar ee chukhu nʉm khʉʉnaujã, deeu agjö amachig nem deemkhĩir? \v 35 Magua muan pãragan, pãach dʉ̈i iekkhõr paraam khʉʉnjã warag kha khõsita abat a chirʉmgui ajim anʉm. Maimua am dʉ̈i ö ajapha abat ĩchab, pãach nemdam khũchpaim athee khãijã jëeu arrwai tag deen bëebaju khãijãa jãg deebapʉ̈im a iekhaba. Pãrau ö ãkhãrag chukhu magmʉn, ʉ̈gtharin pãar athee nem ajapham pöoma thʉnʉmgui ajim anʉm. Ĩchab pãar mag wënʉrrʉmʉn magan pãar chadcha Cha Ʉ̈gthaa Phuu Nʉm ag chaainaugui ajim anʉm. Ẽwandamau õrau khĩirjuajemjöta khĩirjuajem akhiin, ãba õor ajapham khʉʉnagpaita irua nem deejeekham. Mamʉ i magba thumaam khʉʉn dʉ̈i ajapha khitʉm, õor khaibagjã igba, ni mag ich ajaug khitʉm paarjã õrau ichig ʉ̈u ajim abajujã khĩirjuba. Magua pãraujã agjöta aju aai nʉmgui ajim anʉm, pãach khapeen khaibagjã igba. \v 36 Maachin thumaam khʉʉn dau aug khaug paraata anʉm, ar jãg maach Aai ʉ̈gthar simuajã agjö maach thumaam khʉʉn dau aug khaaugjẽpirau. \s1 ¿Jãga aju aai nʉ chikham ĩgkhaju khãyau? \r (Mt 7:1-5) \p \v 37 ’Oob chikham ĩgkham khõchgaupai chan chikham pekau phëmiet, eeu Ẽwandamau pãach chach nʉm ed magʉm iek igdukham pãach dʉ̈i. Oob “Jãg wounan chad khaibag ee pʉ̈iju aai sim” amiet, eeu pãach iek gaaimuapai Ẽwandamau pãachta khaibag ee pʉ̈idukham. Chikhamnau pãach dʉ̈i khaigba aawai sĩi warag ich mag khĩir akhoobapʉ̈it, tag magʉm iekjã igba. Pãrau pãach khapeen dʉ̈i magmʉn, magan Ẽwandamaujã pãar dʉ̈i agjö ajugui ajim anʉm. \v 38 Pãach khapeenag nem ĩgkhaba deemʉn, Ẽwandamaujã pãrag nem ĩgkhaba deeju. Pãrau pãach khapeenag nem deebarm jũrr, irua pãrag ʉ̈r ag khãyau phẽsu ipiirnaa pör simii deeju. Mamʉ pãrau pãach khapeenag chachnaata nem dee nʉmʉn, magan Ẽwandamaujã ich agjöpai pãrag deejugui ajim anʉm. \p \v 39 Mag ejemplodam khĩir pogkhe jaaumamua, ’Pãadë khĩirjubat ajim anʉm. Woun ãb dau khaugba simua ich khapeer agjö dau khĩsu khitʉm jua gaai pʉr arrkhiin, ãb bʉ̈ëu subaadeeu ¿amach numwe burrbaju khai? ajim anʉm. \v 40 ¿Pãrau oowai eeu woun nem khaug simua ichig jaau sim khãyau atcha nem khaug sĩejẽ? Ichig nem jaaumam thum khaugbapäaiwain chadau ich maestro dënjö nem khaug sĩsiejemgui ajim anʉm. \v 41 Pʉch dau ee pasur pöm sim joothʉ thʉnʉm nacha noi aubam aig, ¿jãga pua pʉch khapeer dau eem pasurdam bʉ̈rʉʉ khitʉm noi awaag agá? Maachin nacha dich khĩirjunaata iekha nʉmgui ajim anʉm. \v 42 Wa magbam khai, ¿jãga ãbmua ich khaperag “Daai kakë, mua pʉ dau eem pasurdam noi aukhim” aju, mamʉ ich dau eejã ag khãyau nem pöm sim joothʉ thʉnʉm noi auba simta? Sĩi chikham jaaum khõchgaupai chan dich wir aig khĩirjubanaa pöd mag iekhaju khaba nʉmgui ajim anʉm. Khĩirjug chukdam, nacha dich dau eem pasurta noi auba aajeeb, wajapha oog; maimuan chadau jũrr dich khapeer dau eemjã agjö noipʉ̈i nʉm. Magua dichta nacha khĩirjuba aajeeb chikham jawaag. Dichjã agjö chirʉm chan pöd dich khapeen jaauju khabamgui ajim anʉm. \s1 Jãga õor ö ajaug khaphʉ aajẽ \r (Mt 7:17-20; 12:34-35) \p \v 43 Mag jajawagmamua, ’Maach jaauju khʉʉn chukhu awiajã maachin dich iekha nʉm gaaimuata õrag dich khap apiejemgui ajim anʉm, õor wäjäauná wa õor khaigbam khʉʉná. Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, nemjõ ãkhãraa cheejem igwia, “Jãg nemjõon chad ajapha khitabma” aba aajem; maagwai jũrr nemjõ ajapham igwiajã, “Jãg nemjõon chi ãkhãrau” aba aajem. \v 44 ¿Pãrau oowai pahach gaai nemjõ khũwaa chë sim oojẽ? Kũpud dënjã miel wie nʉm ooba aajem. \v 45 Ich agjöta nʉm ĩchab maach wounaanjã. Õor khĩirjug ajapham khʉʉnau nem ajapham nemta iekha nʉm, amau nem ajaphata wauju khĩirju naawai; mamʉ ö ãkhãraam khʉʉnaun iekhaawaijã nem khaigbamta iekha nʉm, am ödi sĩi nem khaigbamta wauju khĩirju sĩsid aawai. Magta õraun maach iyʉ̈ʉ nʉm ũr nʉm gaaipai warre khaphʉ aajem, khanim woun agá: woun ajapham wa woun khaigbam. \s1 Õor numí di ëutarr \r (Mt 7:24-27) \p \v 46 ’Pãrau mua nem jaau chirʉm ipierraa khaba nʉmta, ¿khanthee mʉ igwia sĩi par iiupai “Pʉʉta maar Pöröu” aajẽ? \v 47-48 Mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm. Ar chi mʉ aig bëewia mʉ iek ũrnaa mua nem jaau chirʉm ipierraa nem waaujem khʉʉnan, biek ãb woun di ëwaag jẽbdi khörkha sĩi awia durrkhudau ee ierr ich dibʉ̈ jukhanaa di ëutarr wounjöta nʉmgui ajim anʉm. Ya mag aaipa dʉnʉisim ee, döãd pöm bëewia ag gaai dö uu thʉnarrjã chʉyëupʉ̈iba ich mag sĩsijim anaabá, dibʉ̈ ierr jukha sĩerr aawai. \v 49 Mamʉ ar chi mʉ iek ũrtarrta bʉ̈ʉrjã ag ipierraa khaba nʉm khʉʉnan, jũrr agjö woun ãb sĩi khomariipai dibʉ̈ jukhanaa di ëutarrjöta nʉmgui ajim anʉm. Mag khomariipai ëu sĩerr aawai aaipa dʉnʉisim ee, ĩchab noseg pöm chë thʉnʉʉ arr khur döãd pöm pierrwai, dö uu thʉnʉʉ awia sĩi dö badag ʉʉrsirpʉ̈ijim anaabá. Mag, nem thumaa okhoojimgui ajim anʉm. \c 7 \s1 Jesuu capitán chog monaautarr \r (Mt 8:5-13) \p \v 1 Mag õor pöm wëjorrag iek jaau ö dichtarr khur Capernaum phöbörög petajim aajem. \v 2 Mag Capernaum phöbör ee capitán ãb sĩejim aajem, soldaaun pör. Mag capitán chog ãb irua ʉ̈rcha daupii aajerrta mor mas parhba tag ãwatbajujö thʉnaajim anaabá. \v 3 Mag nʉm ee chi capitanau ũurwai Jesuu õor monaau nʉrrʉm a ũrbaadeewai, judionaan ee jöoin chi thethem khʉʉn jʉrwia pʉ̈ijim aajem Jesús aar, makhʉʉnau chi Jesuug chaigpa phöbaadeewai ich chog monaaupäain ich di aar mamkhĩir. \v 4-5 Mag chadcha ërëuwia, chi Jesús sim aar bardʉtkhaimawia, mag capitán chog mor mas simta phʉʉrba jajaau nʉʉ awia, chaigpa nʉmua irig magjierram anʉm: \p —Pua capitán di aar i chog monaaun makhiin ʉ̈u akham. I chan maachjö judío khabam, mamʉ maach meeun kha khõsi sĩerrʉmgui ajierram anʉm. Irua maar Ẽwandam iek jaaujem dijã par ëu deejim, ich phatkhonau. Jãgʉm wounaan di aran chadcha pʉ maju aai chirʉm. Pua khõs akhiin maran pʉ awaanta bëejimgui ajierram anʉm irig. \p \v 6 Magbaawai chadcha am dʉ̈i majim aajem. Mamʉ ya chi aaunaan wai nʉm di dakha wëtum ee, chi capitanau ich aig narr khʉʉn dʉ̈i iek jaaupʉ̈ijim aajem, Jesús aar. Magbaawai wëtwi barimawia irig, —Capitán iek, pʉ mapimaaugau khabam aajem, mamʉ i iek í Ẽwandam dau na ʉ̈u khaba chirʉm aajem, pʉ i di aar maag. \v 7 Ich mag chirʉm khap, ichcha pʉ aig bëeba abarm aajem, pöd pʉ dʉ̈i khĩircha iyʉ̈ʉ aju khaba aawai. Mamʉ pua khõs akhiin, ich maupaimua ich chog monaaupi naajim. I iek pʉch iiu aawai chadcha monaauju aajem. \v 8 I iek iruajã ich gaaita khaphʉ chitʉm aajem, ichjã ĩchab ich pörnaan jua eegpai chitaawai. Mag chirab mamʉ, iruajã ĩchab soldaaun ich jua eegar phë wai chirʉm aajem. Makhʉʉnag ãbamʉg khãijã “Pet” aawai maajem aajem, ipierraa. Maimua deeumʉgjã “Pidú” aawai bëejem aajem. Maimua ich chogagjã “Mʉgta abá” abaawai i ipierraa aajem aajem. Magua, maupaimua pua i chog monaaupi jaaumʉn, chadcha monaauju irua khaphʉ chirʉm aajem a jaauchëjierram aajem, Jesús aig. \p \v 9 Capitán judío khaba simuata mag iek jaaupʉ̈itarr warm khʉʉnau ichig jaaubaichëm ũrbaawai Jesús jʉ̈gderraa aadëmua ich ẽudee õor pos wënʉrrarr khʉʉnagta, —Keena, pãadë oobat. Mʉg maach israelnaan ee mʉg woun dënjö ʉ̈kha nʉm chan agtha mua ooba chitʉmgui ajim anʉm. \p \v 10 Maimua chi iek jawaan bëetarr khʉʉn deeu ewag wëtwia di aar ooimaawai, maig warppaimua am barju nawe Jesuu monaaupʉ̈itarr aawai mag chi capitán chog mor mas khërarr monakkha khërʉm ooimajierram anaabá. \s1 Khoopaa ũan chaai chi meem Jesuu phiriu autarr \p \v 11 Jesús Capernaum phöbör ee mag capitán chog monaaupʉ̈iwia öbëraau phöbördam Naín anʉmʉg petajim aajem. Mag i mam dʉ̈i i khapeen khapan wëtmam ee, agjö deeum khʉʉn pöm pos wëtmajim aajem. \v 12 Mag mamua phöbör ee dubaag puertdi sim aig dakha pachënaa oowai õor binaan bëpaan warrumta oo athajim anʉm. Ma, khoopaa ũan chaai ichta ãbpai khitarr ajim aajem. Mag binaandam arrum dʉ̈i ĩchab ag phöbör eem khʉʉn õor khapaana wëdurajim anʉm. \v 13 Maimua aar barwia maach Pör Jesuu khoopaa ũan ich chaai athee dau aphʉʉ khërʉm oobaawai irig, —Oob bĩem ajim anʉm. \p \v 14 Magnaa warag aig bëewia chi binaan arrum pa gaai pʉrbaicheewai chi arrmaa arr khʉʉn dʉnʉisijierram aajem. Magbaawai chi binaan ẽwan sĩerrag, —Mʉ iekhau phiidʉbaad ajim anʉm. \p \v 15 Magbaawai ag bʉ̈rre chi mee khërarrdam phiidʉwia ʉ̈u deeu iyʉ̈ʉ aadëjim anaabá. Magbaa Jesuu chi ãdagta, —Ar khërʉm, pʉch chaai athaad ajim anʉm. \p \v 16 Magbaawai thumaam khʉʉn jãphierr nʉm iekhau Ẽwandamag jëeumamua, “Chadcha Ẽwandam, ʉ̈u pua maar eeg oo chirʉm. Ʉ̈u pua jãg chaai chi meem arr phiriu atham” ajierram anʉm. Magnaa ĩchab amach wir aigpai, “Keena, ĩsin chadchata maach ee jöoingarmjö Ẽwandam i jaaumie sĩeichëchëm” khajierram aajem. \p \v 17 Mag Jesuu chaai phiriu autarr Judea durr thumaam khʉʉnau khakhapdö aphöbaadeewai ichta warag thʉ̈rphöo sĩsijim anaabá. \s1 Juan õor pör choomieu ich khapeen numí chogtarr \r (Mt 11:2-19) \p \v 18 Juanaujã ĩchab Jesuu mag nʉrrʉm thum khaphʉ aadëjim aajem, ich khapeenau ich sim aar jaaubaimaawai. Magbaawai ich khapeen numí thʉ̈rkha auwia \v 19 Jesús aar pʉ̈ijim aajem, makhʉʉnau irig “¿Pʉʉta chadcha nawe Ẽwandam i jaaumienau bëeju a jaaujerrá, wa ar khabam khai warag ich jãg nʉag?” a khap jëeumkhĩir. \v 20 Magbaawai chadcha ërëuwia Jesús sim aar barwia irig maguimajierram anʉm: \p —Juan chi õor pör choomieu maar pʉ aig pʉ̈ijim, ichig jaaupʉ̈imkhĩir. ¿Pʉʉta chadcha nawe Ẽwandam i jaaumienau bëeju a jaaujerrá, wa marau deeumta nʉju aai nʉwa? Marag ajapha jaaubá marau khap aag aimajierram anʉm irig. \p \v 21 Magbaawai, —Pãrag oopikhimgui awi, am dakhĩir Jesuu khamor machag sĩsidʉm pöm monaaunaa bën khaigbam wai sĩsid arr khʉʉnjã monaaupʉ̈imajim anaabá. Mag nʉm dʉ̈i ĩchab õor dau khaugba khithëe arr khʉʉnjã dau monaaumajim aajem. \v 22 Maimuan chadau magjim anʉm, chi Juanau chogtarr khʉʉnag: \p —Ërëubaadëwia Juan aar jaaubaimat, pãach jʉ̈gʉucha ũrwia pãach daúacha mʉg oobarm. Irig, “Dau khaugba khëkhëd arr khʉʉn dau ajapha thʉnʉm abat; bʉ̈ wëdʉ wëdʉ sĩsid arr khʉʉnjã ya ajapha nʉrrjëem; kach khĩsu arr khʉʉnaujã ajapha ũr sĩsidʉm; chi meem arr khʉʉnjã deeu iiu nʉrrjëem; maimua aphʉʉm khʉʉnagjã ĩchab õor peerdʉajem iek jaau chirʉm” a jaaubaimat ajim anʉm. \v 23 Ĩchab irig, “Chi mʉ iek ʉ̈khawia ogdʉba mʉ gaai ʉ̈kha chirʉm wounan i onee ich mag chitaju” a jaaubaimat ajim anʉm, mag ichig jëeuwimarr khʉʉnag. \p \v 24 Maimua chi Juanau chogpʉ̈itarr khʉʉn ërëu phöbaadeewai chi Juan igwiata Jesuu õrag magjim anʉm: \p —Pãrau Jordán igaau woun õrag Ẽwandam i jaau nʉrrʉm oon weetwai, ¿sĩi woun iek theeg chukhu phũu choomaar sõsõii jũurba ahau aajemjökhamta oon wëtjierrá? Magʉm woun khabajimgui ajim anʉm. \v 25 Magan ¿khanim wounta oon wëtjierráma? ¿Woun khajũa ajappha jũa simta oojupii awia oon wëtjierrá? Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, khajũa ajapha jũanaa thach biwaa khoojem khʉʉnan sĩi phöbör ee di ooimʉm eeta naajem, reinaan dʉ̈i ãba. \v 26 Mamʉ pãrau magjömta ooimabajierram. Pãrau ooimatarran woun ãb Ẽwandam i jaau nʉrrʉm ajim. Mamʉ mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm: Juan chan warrgar Ẽwandam i jaaujerr khʉʉnjöpai khaba, am khãyaujã ʉ̈rʉʉchata sim. \v 27 I igwia Ẽwandamau ich i jaaumienag warrgarwe ich iek phãpitarr gaai jaauwai: \q1 “Jãata irua mʉ na pʉ̈iju ajim, ichdëuta mʉ na mʉ maju ee õrag jaaumaawai thumaam khʉʉnau mʉ iek ũrm khõsi sĩi mʉ nʉ naamkhĩir.” \rq (Mal. 3:1)\rq* \p \v 28 ’Magua muajã pãrag mag chirʉmgui ajim anʉm ich Jesuu: Warrgar Ẽwandam i jaaujerr khʉʉn eejã Juan chi õor pör choomie khãyau ʉ̈rʉʉcharam chan ãbjã chukhu ajim. Mamʉ chi mʉ iek ũrwia, mua nem waubarmjã khaphʉnaa, Ẽwandamta ich thãar ee au sim wounan chad, maadëu nem igba khitawiajã, Juan khãyaujã khapcha aju, jãga Ẽwandam ichdëu õor peerdʉ atham thãar ee sĩeicheejẽ. \p \v 29 ’Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, chi Juanau jaau nʉrrʉm ũr narr khʉʉn ee thumaam khʉʉnau dëbpaar jëeujem khʉʉnaupa amach khaibag ãsie ewag khĩirjuwia irig pör choopi nʉmua Ẽwandamagta, “Ẽwandam, chadcha puata maar thãar khap chirʉm. Ʉ̈u pua Juanag jaaupiwia marag pʉch iek khaugpibarm” aajeejim. \v 30 Mamʉ chi Moiseeu Ẽwandam iek phãtarr ajapcha ʉʉrkhaajem khʉʉnau chi machnaan dʉ̈imua chan magba, Ẽwandamau am thãar eejã warm khʉʉn dʉ̈ímjö am ig sim warag isegjierram. Mag gaaimua warag Juanagjã amach pör choopibajierramgui ajim anʉm, amachta ajapcha nʉm awia. \p \v 31 Maimua maach Pör Jesuu mag jaaumamua magjim aajem: ’Pãar ĩsim khʉʉn, ¿jãga nʉm abarí? Mua pãrag jaaukhim: \v 32 Pãar ar Juan isegwi mʉjã iseg nʉm khʉʉnan, chaain jemkha nʉmua amach khapeen dʉ̈i khĩir auphöbaadëmjöta nʉmgui ajim anʉm. Warm khʉʉn garmua, “Maar dʉ̈i karris sir nʉm gaai onee jemkhabahut” aawaijã jemkhamapha nʉm. Maimua jũrr, “Magan sĩi ökhĩirjuu õor mee wai nʉm aiguimjö ohoodö abat” aawaijã magjã khõchkhaba nʉm. Pãarjã magta naawai, ¿khani khõsi nʉmma? \v 33 Pãar ee Juan chi õor pör choomie nʉrraajeewai irua ajap thach khöba sʉrkhaajeejim, Ẽwandamag jëwaag. Magʉm vino chará bʉ̈ʉrjã döbajim. Mamʉ mag oowai pãrau, “Jãan mepeer dʉ̈i khapeerkha sĩewaita sĩi ich jãg aai thach khöba nʉrraajem” a iekhaajem pãrau. \v 34 Mamʉ ĩs mʉch chi Emkhooi Iewaa chaar bëewia pãach dʉ̈i parhooba thachdam khönaa vinodamjã dö khitaawai jũrr magjã khõchkhaba, warag pãrau mʉ ëugar thach bipöm khönaa vino pigjã chitʉm aajem. Magnaa gobierno dëbpaar jëeu nʉmua õor khũguurjem khʉʉn dʉ̈ijã khapeerkhanaa pekau pöm sĩsidʉm khʉʉn dʉ̈ipa khapeerkha chitʉm a iekhaajerramgui ajim anʉm, mʉjã iseg nʉm iekhau. \v 35 Magnaa amag, Mamʉ ar chi Ẽwandamau khĩirjug deetarraucha khĩirju nʉm khʉʉnau chan magba, amau chadcha khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, chijã khʉʉnta ich Ẽwandamaucha pʉ̈itarr khʉʉn agá. \s1 Jesús Simón chi fariseo deg \p \v 36 Biek ãb chi ajapcha Moiseeu Ẽwandam iek phã pʉatarr ʉʉrkhaajem khʉʉn eem woun ãb Simón anʉmua Jesús ich dʉ̈i ãba thach khömkhĩir ich di aar ëeurrjim aajem. Magbaawai chadcha mag woun di aig bëewia, ich atheem thöi khërʉm aig jupwia, dijã ee ãba phʉʉr khöphöbaadëjim aajem. \v 37 Maagwai ag phöbör ee sĩejim aajem, kachaloo ʉʉi ãb parhoobam emkhooin dʉ̈i sĩerrarr. Mag ʉʉirau Jesús Simón di aig thach khö sim khaug athaawai jʉ̈gdee didam durrkhudau alabastro anʉm dën boteedidam wau khitʉm dʉ̈i bëejim aajem i aig. \v 38 Mag bëewia i ëugarmua i bʉ̈khʉrr phõbkhachëwia bĩemamua i bʉ̈ ʉ̈r ich dauchö thëutkhamam ich pörbʉ̈ʉupai jãrpʉ̈imajim anʉm. Magnaa i bʉ̈ ʉ̈ʉ au, ʉ̈ʉ aunaa, jʉ̈gdeeu choomajim anaabá, i bʉ̈ gaai. \p \v 39 Chi Jesús thʉ̈rpʉ̈itarr wounau mag oobaawai ich ödegpai, “Mʉg woun chadcha Ẽwandam i jaaumie chaar akhiin, irua warre khaug aukhamgui ajim anʉm, khanim ʉʉirauta jãg ich bʉ̈ gaai pʉrbaichë. Majã pekau pöoma simua ich gaai pʉr simta bʉ̈ʉrjã khaugba simgui” ajim anʉm ich ödegpai. \p \v 40 Magbaawai Jesuu chi Simonag, —Simón, pʉdë mʉ iek ũrbarí ajim anʉm. \p Magbaawai jũrr chi Simonau Jesuug, —Maestro, magan mʉrʉg jaaubarim ¿khan agá? ajim anʉm. \p \v 41 Magbaawai Jesuu jaaubaadëjim aajem irig. Mag jaaumamua, —Biek ãb wounau õor numiim khʉʉnag phatkhon prestaajimgui ajim anʉm: ãbakhaíg cien denarios deewia warmʉg diez denarios deejim. \v 42 Mamʉ amau phagpʉ̈yaag chukhu narr aawai, “Idëu mua sĩi ich jãg okhoopikhim; oob mʉrʉg phagmiet” ajim anʉm, chi morkhʉʉu. \p Mag jaauwia Simonag, —¿Chijãgua pua khĩirjuawai ʉ̈rcha i daupii aju khai? a jëeujim aajem. \p \v 43 Magbaawai Simonau, —Mua oowain chi phatkhon dʉ̈rrcha paraa sĩerraujöo simgui ajim anʉm. \p Magbaawai Jesuu jũrr irig, —Simón, maiguin chadcha pua ag eyaa jaaubarmgui ajim anʉm. \p \v 44 Magnaa chi ʉʉirag eerpanaa Simonag magjim aajem: \p —Simón, ¿pua mʉg ʉʉi oo chirabá? Pʉdë khĩirjubarí. Pʉ di aig mʉ barcheewai pua mʉrʉg dödamjã jöi deebajimgui ajim anʉm, mʉ bʉ̈ sũgamkhĩir. Mag khãyau mʉg ʉʉirau ich dauchöoupai mʉ bʉ̈ ompʉ̈iwia ich pörbʉ̈ʉupai deeu jãrbapʉ̈im. \v 45 Mʉ barcheewai pua mʉ khĩir ʉ̈ʉnaa, “Pʉ ʉ̈u bëejimjã” abajimgui ajim anʉm. Mag khãyau mʉg ʉʉirau mʉ barchëtarr aigmua ich mag mʉ bʉ̈ ʉ̈ʉ ahaukham. \v 46 Pua aceitedamaujã mʉ pör phuurbajimgui ajim anʉm, mʉ barcheewai. Magtarr mʉg ʉʉirau jʉ̈gdeeuchata mʉ bʉ̈ gaai choowia phuurpʉ̈ijimgui ajim anʉm. \v 47 Ĩs mʉgbarm pʉdë khĩirjubarí ajim anʉm, chi Simonag. Mʉg ʉʉirau mʉ dʉ̈i mʉgbaichëmʉn ich pekau pöoma sĩerr thum chugpaabapʉ̈im jũrrta “Ʉ̈u ajim” a sim khabahab. Chi pekaujã bʉ̈rʉʉm khaba arr aawai ichdëu agjö dʉ̈rrcha mʉ kha khõsi ʉm a sim khabahab ajim anʉm, jãg sim aig. Ich jãgta sĩebahab cha mua pʉrʉg nem ĩgkha chirʉmjã. Ãbmua khãijã ichig dëbpaar paar nʉm khʉʉnag tag phagpiba perdonaamʉn, chi dëbpaar pöomacha sĩerr garmua ʉ̈rʉʉcha i daupii aju. Maagwai bʉ̈rʉʉpai paraa sĩerrau i daupii ajup mamʉ, warm dënjöcha khabaju. Magua ich perdonaatarrpierrpai sĩi irig “Ʉ̈u ajim” ajugui ajim anʉm. \p \v 48 Maimua jũrr chi ʉʉiragta oonaa, —Pʉ khaibag thum chugpaa sĩsimgui ajim anʉm. \p \v 49 Magbaawai i dʉ̈i ãba ohoodö narr khʉʉnau amach wir aigpai iyʉ̈ʉ nʉmua, —Keena, ¿mʉ chijãg woun agá, jãg pekaupa chugpaa sim? ajierram anaabá. \p \v 50 Mamʉ amau mag khĩirju nʉmjã igba warag chi ʉʉiragta, —Oob khĩirjum. Ʉ̈u pʉ peerdʉ ʉisimgui ajim anʉm, pʉchdëu ʉ̈khatarr gaaimua. Pʉch diig maju aai ʉmgui ajim anʉm. \c 8 \s1 Ʉʉin Jesús jãoogjerr khʉʉn \p \v 1 Maigmua maau Jesús phöbörpierr nʉrrʉmua ĩchab phöbör chaaur didam khapan khaba khëkhëdʉm eem magwe nʉrrajim aajem, maach peerdʉajem iek jaauwai. Mag jaau nʉrrʉmua, —Ẽwandamta ya thumaam khʉʉn pörkhaimʉʉ sim. Pãar peerdʉm khõsi nʉm khai, irigta ʉdʉraa pãach phẽethʉgpibat aajeejim anʉm, ichta pãach Pörkhamkhĩir. \p I dʉ̈i ĩchab wënʉrrajim aajem ichdëu doce jʉr autarr khʉʉn, \v 2 maimua ĩchab ʉʉin ichdëu am mor eem mepeen jʉr wërpnaa sĩi khajapham khamor machagau sĩsid arr monaaukhapʉ̈imatarr khʉʉnjã agjö. Chi ʉʉin mag i dʉ̈i wënʉrrarr khʉʉn, dau ãb María ajim aajem ĩchab am dën Magdalena aajerr. Ich mag ʉʉi mor eem ajim aajem Jesuu mepeen siete jʉr wërptarr. \v 3 Ãbakhai Juana ajim aajem, woun Chuza anʉm ʉʉi. Ich mag woun Chuza anʉmuata rey Erodes nem thum ich dënjö khaphʉ aajeejim anaabá. Maimua ãb agjö nʉrraajeejim aajem, Susana anʉm. Maimua mag tag ʉʉin khapan agjö thʉnaajim aajem, amach di aarmua nemdam aibëe nʉm iiu, i jãog wai wënʉrraajerr khʉʉn. \s1 Wounau nemjĩir dau phöthurtarr ag nem ĩgkhaa \r (Mt 13:1-9; Mr 4:1-9) \p \v 4 Mag Jesús phöbörpierr maach peerdʉajem iek jaau nʉrrʉm jaar, khãai ãb phöbörpierram khʉʉn i aig bëejierram aajem. Maimua thum ãbam aig biirdʉbaadeewai amag nem ĩgkhamamua magjim anʉm: \p \v 5 —Biek ãb woun nemjĩir dau phoon majim aajem. Maimua mag mawia phö nʉrrʉmua ãaur chi nemjĩir daudam bʉ̈ diichjem ee burrtarr bʉ̈ʉu jẽb ee joothʉgmam dʉ̈i nemchaain bëewia sĩi khökhʉʉipʉ̈ijim aajem. \v 6 Maimua ãaurag mokpör jojoodög ee burrtarr tharrphëjim anʉm, mamʉ mag perasöm jẽb durrkhu ʉ̈rʉʉ sĩerr aawai jẽb jʉsarm gaaimua pöd khaar khaba, sĩi phua khëchjim aajem. \v 7 Mag phö nʉrrʉmua ĩchab ãaur khʉʉn miudö arr ee burrjim aajem. Mamʉ chi miuta ʉ̈rpabaadeewai nemjĩirdam õt khaba, sĩi ich magpai aphʉʉ nʉisijim aajem. \v 8 Maagwai tagam khʉʉn jẽb wajaug ee burrjim aajem. Makhʉʉnan chadau öbërwia chëbaadeewai khaarpierr bich thʉʉ jopmajim aajem. \p Mag jaaumamua, aig narr khʉʉnag, —Keena, jʉ̈g ʉ̈rʉʉnaa chamʉg nem ĩgkhaadam mua jaau chirʉm ajapha ũrbat ajim anʉm. \s1 Jãgwi ejemploouta mag nem jaaujeejĩ. \r (Mt 13:10-23; Mr 4:10-20) \p \v 9 Magbaawai i khapeenau irig jëeumamua, —Cha pua nem ĩgkhaadam jaau dichdimam, ¿khan aawaiuma? Marau pöd khaugba abarm, marag jaaubá ajierram anʉm. \p \v 10 Magbaawai ichdëu magjim anʉm amag: \p —Pãrau khaugam khõsi ũr naawai, mʉchdëun warre pãrag khaphʉ apiejem, jãgata Ẽwandam õor thãar ee sĩeicheejẽ. Mamʉ warm khʉʉnagan sĩi khajapham nem ĩgkhaadamjöpaita ĩgkhaajemgui ajim anʉm, amau oo nʉmta oobamjö amkhĩir, maimua ũr nʉmjã bʉ̈ʉrjã khaugbamjö amkhĩir. \p \v 11 Maimua amag, ’Mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm, ich Jesuu. Pãrau pãachig jaaupi nʉmʉn mʉgaugui ajim anʉm: Chi nemjĩir dau wounau phöthurtarr, Ẽwandam iek õrag jaau nʉmta jaau simgui ajim anʉm. \v 12 Maagwai chi nemjĩir dau khʉdjã ee burrmarr, õor Ẽwandam iek sĩi par jʉ̈gʉupai ũurjem khʉʉnaugui ajim anʉm. Amau Ẽwandam iek jaau nʉm ũr nʉm, mamʉ meperau bëewia khũgurbaicheewai ũrba arrjö thãar ee Ẽwandam iek chukhu thʉba nʉm, khʉdjã eem nemjĩir dau nemchaainau khöpʉ̈itarrjö. \v 13 Maagwai mokpör jojoodög ee nemjĩir dau burrmarr, ar maach khapeenau Ẽwandam iek ũurwai onee ʉ̈khaajem khʉʉnaugui ajim anʉm. Mamʉ thãraucha ʉ̈kha nʉm khaba aawai, nemjĩir dau pöd khaar khaba aajemjö khũchpai ʉ̈khawia iseg pʉajem. Maagwai ʉ̈kha nʉm anʉmta mag iek ajapham gaaimua meperau khaigba aicheewai deeu Ẽwandam iekta isegwia warr amach naajerrjö wënʉrram khõsi nʉmgui ajim anʉm. \v 14 Maagwai nemjĩir dau sirphʉg dʉ̈i öbërwia õt khaba bãautarr, jũrr ar maach khapeen ihãsisisdöm khʉʉnta jaau simgui ajim anʉm. Amau Ẽwandam iek ũrm khõsi ũr nʉm, mamʉ deeu amach khĩirjug eepai, “Jãgʉm gaaimua pöd mʉ phatkhon auba khãijã chitaju,” wa magbam khai, “Mua chadcha ʉ̈khakhiinjã pöd parhooba mʉchdëu ampierr abaju” a khĩirjuajem. Mag gaaimua mag nemjĩirdam aphʉʉ bãauwia pöd chëba arrjö ĩchab Ẽwandam athee nem ajapha wawaagjã pödba, sĩi serbiibata nʉmgui ajim anʉm. \v 15 Mamʉ jũrr chi nemjĩir jẽb ajaug ee burrtarr, ar õrau Ẽwandam iek amach thãraucha ʉ̈khaa chaar ʉ̈khaajem khʉʉnta jaau simgui ajim anʉm. Magʉm khʉʉnau sĩi par jʉ̈gʉupai ũrba aajem. Amachdëu ʉ̈kha nʉm gaaimua dau aug wauju akhiinjã, majã am gaai mas khaba simgui ajim anʉm, Ẽwandam athee nem ajapha waum khõchgau. \s1 Lámpara ag ejemplo \r (Mr 4:21-25) \p \v 16 ’Ya pãachig jaaubaawai pãrau khaphʉ nʉisim, mamʉ ĩchab mʉg pãachdëu ũrbarmjã pãrau sĩi pãach atheepai wai naaju aai khaba nʉmgui ajim anʉm. ¿Khaíu õtdau paanaa bathẽe eegar wa sĩi nem bʉ̈ ee khãijã ausĩiujẽ? Õtdaun paanaa warre dijã garta ausĩiujemgui ajim anʉm, thumaam khʉʉn dau araraa amkhĩir. \v 17 Ĩswe chan õrau agtha ajap khaugba nʉm, jãga Ẽwandamau õor peerdʉ auju. Mamʉ mʉg atagta amach daúacha õt bʉ̈ʉg nem waibëenaa oo nʉmjö amau khap aju. Chi mag khaugba nʉm khʉʉnan agtha khĩchag ee nem oo nʉmjöta nʉm, bʉ̈ʉrjã khaugba. \v 18 Ajapha khĩirjubat ajim anʉm, jãga pãrau ũr nʉ. Ar chi thãar onee ũrm khõsi ũr nʉm khʉʉnag Ẽwandamau warag khĩirjug deeju, ich iek khapcha amkhĩir. Mamʉ ar ũrmaphapai ũr nʉm khʉʉn khĩirjug eemʉn, cha mua jaau chirʉm deeu Ẽwandamau ich iek sĩepiba khecheu aujugui ajim anʉm, ũrmapha naawai. \s1 Jesús eeugpeenau amach ãd dʉ̈imua i dʉ̈i iekham ig narr \r (Mt 12:46-50; Mr 3:31-35) \p \v 19 Mag nʉm ee ich Jesús ãd ich chaain dʉ̈i i aig bëejierram aajem. Mamʉ õor pöm wëjöm khurau pöd i sim aarcha dubba, daaugajãrpai naaichëjim anaabá. \v 20 Magbaawai õrau irig, —Pʉ eeugpeen pʉ ãd dʉ̈i daaugajãr nʉm. Am iek pʉ dʉ̈i oom khõsi nʉm aajem ajierram anʉm. \p \v 21 Mamʉ magbaawai ichig mag jaauchëtarr khʉʉnag Jesuu magjim: \p —Mʉrʉgan mʉig Ẽwandam iek ũrwia ag ipierraa nʉm khʉʉnta ĩchab mʉ eeugpeenjönaa mʉ ãdjö sĩsidʉmgui ajim anʉm. \s1 Jesuu phũ dʉ̈i phũas thumbapitarr \r (Mt 8:23-27; Mr 4:35-41) \p \v 22 Maimua biek ãb Jesuu ich khapeenag, “Dökhĩrag wëttarrau” awia, chadcha döjãrr paaukhabaadëjim aajem. \v 23 Maimua ya am mag döjãrr khodjörröm ee, ich Jesús khãibaadëjim anʉm. Mag i khãi jörrömta, phũãd pöm bëewia phũasdau dapag baupa aadeewai sosookhamua japau ãwatbajujö aadëjim anaabá. \v 24 Amachdëu mag oophöbaadeewai i khãi jörröm aar mawia, —¡Maestro, phiidʉbaad! Ya maachin khöogpamgui ajierram anʉm. \p Magbaawai phiidʉwia, phũ theeg thʉnʉmʉg meeurrau sĩunaa, ĩchab chi phũasagjã meeurrau sĩubaawai, tag phũjã wëba phũasdaujã baupa khaba, warre sĩi döjã meuu jöisijim anaabá. \v 25 Maimua jũrr ichdëu amag, —Keena ajim anʉm, ¿mʉg pãar mʉ dʉ̈i khodjörrömjã nem ökhöta nʉ? Jãgan pãrau chan mʉ pãach dʉ̈i chitʉmjã khaugbata naab ajim anʉm, jãgcha jãphierraag. \p Mag amach dakhĩir phũ dʉ̈i phũaspa warre thumba atham oobaawai jãphierrnaa dauderraa nʉmua amach appai ökharii, —Keena, ¿khanim wounta mʉg phũugjã iekhanaa phũasagjã iekhaawai i ipierraa aajẽma? ajierram anʉm. \p \v 26 Mag wëtmamua khodjörröo awia Gerasa durr barjierram aajem, ich ag thʉrrdö eepai thoom igar Galilea khĩirphee. \s1 Jesuu woun ãb dösãt dau eerpamieu baarjerr monaautarr \r (Mt 8:28-34; Mr 5:1-20) \p \v 27 Mag Gerasa durr barimawia Jesús durrpabaadeewai i khĩirphee woun ãb phöbör eemua öbërchëjim aajem. Mag woun ich warrgarwe dösãt bënëu sĩpwia ich mag bar nʉrraajeejim anaabá. Mag gaaimua nawe degmua mawi, tag degjã khaba, ãba ujã ʉ̈rpai khãinaa, khajũa kharraa ich mag sĩerrajim aajem. \v 28-29 Mag wounau Jesús oo athaawai dëgölp wiiu a i bʉ̈khʉrr phõbkhabaimawia chaigpamamua thet irig magjim anʉm: \p —Jesús, Cha Ʉ̈gthaa Phuu Nʉm Iewaa, ¿khantheeta pua mʉ mʉgbaichëma? Oob mʉ chig a chiram ajim anʉm, chi mepeer garmua Jesuu ichig woun mor eemua öbërpi jaaubaawai. \p Mag chi mepeer ajap thierrpa sĩerr aawai ʉ̈iba baarjeejim anaabá. Mag barbaadeewai parii cadenau jʉ̈naa grillos anʉm eejã bʉ̈ khõokha sĩsiukhamjã i atheem khaba aajeejim anʉm. Sĩi warag caden thʉrrëupʉ̈iwia õor chukag aar warp warrjeejim anaabá, chi meperau. \p \v 30 Maimua Jesuu irig, —¿Pʉ khan a thʉ̈ʉrjẽ? ajim anʉm. \p Magbaa chi wounau, —Mʉʉn “Mepeen Phöbör” a thʉ̈ʉrjemgui ajim anʉm. \p Irua mag sĩerran, bën pöm ich mor ee dubchë thʉnʉm wai nʉrraajerr aawaita mag sĩejim anaabá. \v 31 Magbaawai chi mepeen woun mor ee mag thʉnarrau Jesuug, —Oob warre khĩmie durr chan maar pʉ̈i chiram. \v 32 Mag khãyau ar khũsnaan phathau khö wënʉrrʉm eeta idëu maar dubpibá ajierram anʉm, ag dakha khũsnaan khapan thʉnarr aawai. \p Magbaawai Jesuu amag ʉdʉraa khũsnaan eeta dubpijim anaabá. \v 33 Magbaa chadcha woun mor ee mepeen pöm mag thʉnarr öbërdʉtkhawia jũrr khũsnaan ee naaimaawai, khũsnaanta parhooba khaphig phöbaadëwia ithurmʉg ʉ̈rmua thʉrrdö pöm wëjöm ee dʉrbagkha sĩi khẽu khuurbʉ khëchjierram aajem. \v 34 Magbaa chi khũs thʉa narr khʉʉnau amachdëu mag oobaawai jãphierrwia phöbörög khaphig phöbaadëjim anʉm, õrag jawaan. Mag wëtumua ĩchab phöbör chaauraa di nʉnʉidʉm eem khʉʉnagjã jaaumajierram aajem. \v 35 Mag phöbör ee jaaubaimaawai, chadcha aar oon weetwai, chi woun mor ee bën pöm wai sĩerr wajapha khajũa jũanaa, ag na magba aajerrjö, sĩi ya maach khĩir ich mʉg Jesús khĩirphee jup sim ooimajierram anaabá. Amachdëu mag oobaimaawai jãphierraa aphöbaadëjim anʉm. \v 36 Magtarr chi ootarr khʉʉnau jũrr chi oon bëe nʉm khʉʉnag jaau naajim anʉm, jãga mag woun dösãtau mag wai nʉrraajerrta ʉ̈u Jesuu monaaupʉ̈ijĩ. \p \v 37 Magbaawai Gerasa perasöm khʉʉn pöm aig thʉnarr khʉʉnau jãphierr nʉmua Jesuug chawag mapi jaau naajim anʉm, amach ee sĩepiba. \p Mag chadcha, Jesús jap ee pabaadëjim aajem, deeu amach berrag wëtaag. \v 38 Mamʉ mag am wëtaagpam ee, chi woun mag dösãt bënëu baarjerrau Jesuug jëjëeu aajeejim anaabá, i dʉ̈i maag. Mamʉ Jesuu i arrba warag irig, \v 39 —Pʉch diigta petá, maimua thumaam khʉʉnag jaaupet ajim anʉm, jãga Ẽwandamau ʉ̈u pʉ eeg oowi pʉ monaaubar. \p Ichig magbaawai chadcha phöbör ee petawia ich mag jajawag majim aajem thumaam khʉʉnag, jãga Jesuu i dau aug khaugwia ich bën chugpaapʉ̈itarr. \s1 Jairo kha, maimua ʉʉi ãbmua Jesús khajũahidam gaaipai pʉrtarr \r (Mt 9:18-26; Mr 5:21-43) \p \v 40 Mag Jesús deeu ich khapeen dʉ̈i jap ee pawia Galilea durr barimaawai õor pöm sĩi i nʉ khodthʉnaajim aajem. Mag i barbaimam oobaawai thumaam khʉʉnau irig, “Ʉ̈u pʉ bëejim” anaajim anʉm. \v 41-42 Mag i barbaimam ee, woun ãb judionaan Ẽwandam iek jaaujem di thʉajem Jairo a thʉ̈r sĩerr i aig bëejim aajem. Mag woun chan tag chaaijã chukhu, ãba chaai ʉʉikhaardam doce añosjö sĩerrdam appai khitʉmta ya meemaa ajim anʉm. Mag tag chaaijã chukhu ãbpai khitʉm meemaa aawaita Jesús bʉ̈khʉrr phõbkhanaa ö bʉ̈rʉʉ aichëjim anʉm, ich di aar arrwia mag ich chaai mor mas khërʉm monaaupʉ̈imkhĩir. Mag ich aig ö bʉ̈rʉʉ aicheewai, ya agʉg wëtumta, warag õrau am phẽeudʉ arrmaa ajim anʉm, pöd majujã khaba. \v 43 Mamʉ õor pöm mag thʉnʉm ee, ĩchab ʉʉi ãb sĩejim aajem, doce años sĩi phõmieu bar sim. Mag ʉʉirau ich phatkhondam thum gastaapʉ̈iwia sĩejim anaabá, doctornaanag ich ëwaupi simua. Mamʉ ãbmuajã pöd i monaau auba aajeejim aajem. \v 44 Mag ʉʉi mag simua Jesús ëugarmua bëewia i khajũahidam gaaipai pʉrchëjim anʉm. Mag irua pʉrbarm bʉ̈rre chi phõmie thʉbabaadeewai warre ich mag monaau sĩsijim anaabá. \v 45 Magbaawai Jesuu, —¿Khaíuta mʉ gaai pʉrbaichëma? ajim anʉm. \p Mamʉ ãbmuajã jaauba aawai Pedroou ich khapeen dʉ̈imua, —Maestro, khaíu abarjugui ajim anʉm. Pʉch aig õor phẽeudʉdʉkham khʉʉnau khabahab, pua mag chirʉm. \p \v 46 Mamʉ Pedroou ichig magbaawai warag Jesuu, —Ʉ̈ʉ̈, sĩi õor phẽeudʉdʉkhamua khabam. Mua khaphʉ chirʉmgui ajim anʉm, juau ogthomta ãbmua mʉig mʉ gaai pʉrbaichëm. Mag pʉrbaicheewai Ẽwandam juapá mʉ gaai simua monaaubapʉ̈imjã mua khaphʉ chirʉmgui ajim anʉm. \p \v 47 Mamʉ chi ʉʉirau ũurwai ichdëu meraa pʉrchëtarrta Jesuu mag ijẽb aadeewai, khĩir naau nʉm iekhau, bʉ̈ duui bëewia i bʉ̈khʉrr phõbkhachëwia, meerba õor thumaam khʉʉn dakhĩir jaaubaadëjim anaabá, khan atheeta irua mag i gaai pʉrchëjĩ, maimua jãga mag pʉrbarm bʉ̈rre i monaau ʉisijĩ. \v 48 Magbaawai Jesuu irig, —Oob chigaa am ajim anʉm. Mua pʉch monaauju khaphʉ mʉ gaai pʉrchëtarr gaaimua ʉ̈u pʉ monaauwia peerdʉ ʉisim. Pʉch diig maju aai ʉmgui ajim anʉm irig. \p \v 49 Mamʉ agtha mag i iekha öba nʉm ee, woun ãb bëejim aajem, mag judionaan Ẽwandam iek jaaujem degam chi pör Jairo anʉm di aarmua, i ẽudee. Mag bëewia chi Jairoog, —Kakë, ya aaunaanaujã pöd ãwatba abarm. Idëu Maestro sĩubá. Ya par maach aar i mabajup aichëjim anʉm. \p \v 50 Mag jaaubaichëm ũrbaawai Jesuu magjim anʉm chi Jairoog: \p —Oob khĩirjum. Pua pʉch chaai ʉ̈u oo wai chitaju. Sĩita ãba murua pʉch chaai monaauju khĩirjugta wai chirsí ajim anaabá. \p \v 51 Maimua warag wëtwia di aar barimajierram aajem. Mamʉ thuur khërʉm ee chi binaandam wai narr aar chan ich dʉ̈i õor khapan dubpiba, ãba chi dubtarr khʉʉnan, Pedro, Juan, Santiago, maimua chi aai chi ãd dʉ̈ipaita ich dʉ̈i dubpijim aajem. \v 52 Mag barwia ooimaawai, thumaam khʉʉn sereeu icharaucha bĩe nʉm dʉ̈i ĩchab ʉ̈apëpërkhamta ooimajim anaabá. Mag oobaimaawai Jesuu amag, —Oob bĩemiethʉ̈. I meeba sĩita i khãi sĩebahab ajim anʉm. \p \v 53 Mamʉ irua magbaawai, aig narr khʉʉnau warag i wau iekha naajim anaabá, amachdëu chadcha chi chaai mee sim khaphʉ narr aawai. \v 54 Mamʉ amau mag nʉmjã ũrba, warag dubwia chi binaan juadam gaai pʉrnaa, —¡Ʉʉikhaardam, phiidʉbaad! ajim anʉm. \p \v 55 Magbaawai i akhaardam deeu i gaai khëraicheewai ag bʉ̈rre phiidʉbaadëjim anaabá. Mag phiidʉbaadeewai irig thachdam au deemkhĩir jaaujim aajem. \v 56 Mag phiidʉbaadëm oobaawai chi dënnaan khĩir ëu awia warre dauderraa nʉisijim anʉm. Maimua ichdëu magwia aig narr khʉʉnag, —Ĩs pãachdëu mʉg oobarm oob chikhamnag jaaumiet ajim anʉm. \c 9 \s1 Jesuu doce ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉn pʉ̈itarr \r (Mt 10:5-15; Mr 6:7-13) \p \v 1 Maimua Jesuu ich khapeen doce ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉn ãbam aig thʉ̈rkhanaa agdaujö juapá deemajim aajem, ich dënjö õor mor eem mepeen jʉrkhʉʉinaa mor masim khʉʉnjã monaau wënʉrraju ayaa amkhĩir. \v 2 Mag pʉ̈yaagpamua amag magjim anʉm: \p —Mua pãar pʉ̈i chirʉm, õrag “Ẽwandamta thumaam khʉʉn Pörkhaimʉʉ sim” a jaaumkhĩir, maimua ĩchab amag “Pãar peerdʉju khai irigta ʉdʉraa pãach Pörkhapibat” a jaau wënʉrramkhĩir. Mag wënʉrrʉmua ĩchab khamor machagjã thum pãrau monaau wënʉrrajugui a jaaujim aajem. \p \v 3 Maimua ĩchab amag, ’Pãach jua kharr ërëubaadët, bʉ̈ʉrjã nem inag arrba: bordón chukhu, talegdijã chukhu, ni thach ni phatkhonjã oob arrmiet; ich jãg ërëubaadët ajim anʉm, khajũa theg jũajujã chukhu. \v 4 Maimua pãach wënʉrrʉmpierr pãachig di jaaubarm degpai kheeupaawai khãibat ajim anʉm, pãach maigmua wët nʉm ora. \v 5 Mamʉ phöbör ee ni ãbmuajã pãach amach deg dubpiba ni pãach iekjã ũrba abaawai warre amach dakhĩirwe pãach bʉ̈ gaaim jẽb ʉʉrphë ʉʉrphënaa pãachta ërëubaadët ajim anʉm. Pãrau magmʉn magbarmuapai amag “Pãachdëu jãg Ẽwandam iek ũrba abarm gaaimua ich dʉ̈ita khĩir khap abat” anʉmʉugui ajim anʉm. \p \v 6 Mag, chadcha Jesuu amachig mag jaaubaawai ërëubaadëwia phöbördampierr jãga Ẽwandamau maach peerdʉajẽ a jaau wënʉrrʉm dʉ̈i ĩchab durrpierr aaunaanpa monaau wënʉrrajim aajem. \s1 Erodeeu Jesús nem wau nʉrrʉm ũrtarr \r (Mt 14:1-12; Mr 6:14-29) \p \v 7 Rey Erodes anʉmua ũrbaadëjim aajem nem thum Jesuu wau nʉrrʉm. Mag ichdëu ũrbaadeewai khakhaisamjö aadëjim anaabá, jũrram khʉʉnau “Juan chi õor pör choomieta iiu phiidʉwia nʉrraichëm” a jaauchëchëkham ũrwia. \p \v 8 Mag nʉm dʉ̈i irua ũurwai ãaur khʉʉnau jũrr, “Elías warrgar Ẽwandam i jaaujerrta öbërchëwia jãg nʉrrʉm aajem” a jaau nʉm dʉ̈i agjö bigaaum khʉʉnau jũrr, “Elías khabam khai jãan chadcha jöoingar Ẽwandam iek jaaujerrta deeu phiidʉwia jãg nʉrrʉm” a jaauchë naajim anʉm. \v 9 Mag bĩi wëjöm ũrwia chi Erodeeu ich ödegpai, “Keen, magaag Juanan mua ö thʉappʉ̈ipitarrau. Magan, ¿khai ajuma õrau mag bĩi thʉnʉm?” aajeejim anʉm. Mamʉ parhooba mag jaau thʉnʉm gaaimua ichdëuchata i dʉ̈i oom khõchag sĩejim anaabá. \s1 Jesuu õor cinco mil jãogtarr \r (Mt 14:13-21; Mr 6:30-44; Jn 6:1-14) \p \v 10 Mag doce ich Jesuucha pʉ̈itarr khʉʉn wënʉrrʉʉ awia bardʉtkhacheeu amachdëu nem wau wënʉrrarr thum irig ĩgkhachëjierram aajem. Magbaawai chi Jesuu chawag am phë arrjim aajem, phöbör Betsaida anʉm igaau õor chukag ee. \v 11 Mamʉ õrau mag i petam khaugpʉ̈itarr aawai i ẽudee pochag wëtjim anʉm. Mag wëtwia ich aar bardʉtkhabaimaawai Jesuu amag, —Ʉ̈u pãar bëejimgui awia, warag amag, Ẽwandamta thumaam khʉʉn Pörkhaimʉʉ simgui ajim anʉm. Pãar peerdʉju khai, irigta ʉdʉraa pãach Pörkhapibat a jaaumajim aajem. \p Mag jaaumamua ĩchab mor masim khʉʉnpa monaaupʉ̈imajim aajem. \v 12 Mag õor monaaupʉ̈pʉ̈ikham ee, warag edau khëuju gar pabaadeewai chi doce ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnau i aig bëewia irig, —Mʉig maach õor chukag eeta nʉpí, phöbör ee wa di dakha nʉnʉidʉm ee khãijã amag wëtpi jaaubá ajierram anʉm, magʉm aar thachdam khöwia khãimkhĩir. \p \v 13 Mamʉ magbaawai Jesuu jũrr amag, —Am pʉ̈iju khãyau, pãachdëuta amag thach deebat ajim anaabá. \p Magbaawai jũrr amachdëu magjierram anʉm irig: \p —Maar khöju chukhu nʉm amag deeg; ãba pandamta cinco wai nʉm dʉ̈i ãwarrdamta dau numpai wai nʉm. ¿Jãga õor pöm mʉg thʉnʉm marau jãogbarju? ¿Wa phöbör eeta marau khöju për awaan wëtjuwa? ajierram anʉm. \p \v 14 Mag õor pöm thʉnʉm ee emkhooin appai cinco miljö naajim aajem. Magbaa Jesuu amag, —Õrag jaaubat ajim anʉm, ãbam aigpai poso de cincuenta en cincuenta khĩkhĩratdö jupkhamamkhĩir. \p \v 15 Mag chadcha i ipierraa õrag jaaubaawai thum ich mag poso phʉʉr ohood aphöbaadëjim aajem. \v 16 Magbaawai ich Jesuu mag pan cinco narr chi ãwarrdam numpai narr dʉ̈i ãba phë auwia, ʉ̈gthaag eerpanaa, Ẽwandamag ʉ̈u ajim anaa, thorreuwia, ich khapeenag ʉapʉ̈imajim aajem, jũrr õrag jigmamkhĩir. \v 17 Mag jigmamua thumaam khʉʉn biwaauwia imie phöbaadeewai chi pan ãwarr dʉ̈i sobtarrau thʉbʉt doce ipiirkha aujim aajem. \s1 Pedroou jaauwai Jesuun warrgarwe ich Ẽwandamau pʉ̈iju aajerrau a jaautarr \r (Mt 16:13-19; Mr 8:27-29) \p \v 18 Khãai ãb Jesús ich dʉ̈i doce ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉn dʉ̈i õor chukag ee mawia Ẽwandamag jëeu sĩejim aajem. Mag jëeu dichwia amag, —Õrau mʉ igwia iyʉ̈ʉ nʉm ũurwai, ¿am iek mʉ khai aajẽ? ¿Pãrau ũrba aajẽ? a jëeujim anʉm. \p \v 19 Magbaawai amachdëu magjierram aajem: \p —Am iek pʉ Juan chi õor pör choomie aajem; deeum khʉʉnau jaauwai, pʉʉta Elías aajem, warrgar Ẽwandam i jaaujerr; maagwai pogkha jaauwai pʉ sĩi warrgar agjö Ẽwandam i jaaumie arrta deeu iiu phiidʉwia nʉrraichëmjã a jaaujem am dën ajierram aajem jũrr irig. \p \v 20 Ichig magbaawai, jũrr amachigcha, —¿Ma pãachdëujãma, pãrau khĩirjuawai mʉ khai agá? a jëeujim anʉm. \p Magbaa Pedroou irig, —Pʉʉn Cristoou, ar warrgarwe ich Ẽwandamaucha õor peerdʉ aumkhĩir pʉ̈iju jaaujerr ajim anʉm irig. \p \v 21 Pedroou ichig magbaawai, —Chadcha pua ag eyaa jaaubapʉ̈imkë ajim anʉm, mamʉ oob bʉ̈ʉrjã chikhamnag jaaum ajim anʉm. \p Warm khʉʉnagjã jaaupibajim aajem. \v 22 Maimua magjim anʉm: \p —Mʉch chi Emkhooi Iewaa chadcha dau aphʉʉ aju aai chirʉm. Mʉ dau ãaukha isegwia Jerusalenpie jöoin chi thethem khʉʉnau phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉnaupa Moisés iek jawaag chi machnaan dʉ̈imua mʉ thõomkhĩir pʉr deeju. Mamʉ mag amau mʉ thõowiajã khãai thãrjupam ee phiidʉwia deeu mʉ iiu chirsijugui ajim anʉm. \p \v 23 Maimua thumaam khʉʉnag eerpa eerpanaa, —Chadcha pãrau mʉ iek pãach thãraucha ʉ̈kha nʉm khai, magan mua nem waupi jaau chirʉm appaita waubat ajim anʉm, “Mʉchdëuta khap chirʉm mʉchdëu nem wauju” a iekhaba. Mʉ gaaimua chikhamnau pãach dau aphʉʉ thõoju khĩirjuwia khãijã magʉm igba, waragta ʉ̈khanaat. \v 24 Ar chi mʉg jẽb gaai mʉ gaaimua bʉ̈ʉrjã phithurg aumapha wënʉrrʉm khʉʉn chan meem edjã ʉ̈gthar öbërbamgui ajim anʉm. Magarrau ar chi mua nem jaau chirʉm waum khõchgauta amach nemjã khĩirjuba sĩi warag mʉ gaaimuata dau aphʉʉ anʉm khʉʉnan chadau ʉ̈gtharcha öbërjugui ajim anʉm. \v 25 Pãrau oowai, ¿khan ajaug sĩ ajim anʉm, woun ãbmua mʉg durr thum ichdëupai jʉ̈a wai sĩsim, mamʉ mag sim meebaadee khĩmie durr petam; irua ich durr thum ich dʉ̈i arrju aai sĩ? Pöd arrbamgui ajim anʉm. \v 26 Ãb khãijã mʉ gaaimua wa mʉ iek jaauju khãijã õor dakhĩir chigaa amʉn, mag mʉch chi Emkhooi Iewaajã thumaam khʉʉn Pörkhanaa mʉch Aai dʉ̈i ʉ̈gthar i chognaan thʉnʉm khʉʉnpa mʉg durr chachaan bëem edjã muajã ĩchab ich khĩircha eerpanaa chigaa warag, “Mua, bʉ̈ʉrjã pʉ khaugba chitʉm” ajugui ajim \v 27 Cha mʉ iekha chirʉm iekhau ãaur khʉʉn cha mʉ iek ũr nʉm khʉʉn chan mʉchta thumaam khʉʉn Pörkha bëeju edamjö aadëm oobam aigjã meebajugui ajim aajem Jesuu ich khapeenag. \s1 Jesús sĩi bʉ̈ʉmjö aaderr \r (Mt 17:1-8; Mr 9:2-8) \p \v 28 Mag ich khapeen ãaur khʉʉnag amach daúa ich oopiju jaautarr khur seman ãbjö nʉm ee, durrsĩ gaai Ẽwandamag jëwaan mamua ich dʉ̈i phë arrjim aajem Pedro, Santiago maimua Juan. \v 29 Mag mam wëtwi ich Ayag jëeu simta, dëgölp sĩi bʉ̈ʉmjö aadëjim anaabá, ich mor gaai khajũa jũa sĩerrpa. Maagwai chi khajũa chará sĩi phuumjö aadëjim anʉm, ich bäpgau. \v 30 I magbaadëm ee wounaan numí i bigaau dʉnʉʉutkhachëwia i dʉ̈i iyʉ̈ʉ naajim aajem. Mag i dʉ̈i iyʉ̈ʉ narr khʉʉn, jöoingar Moisés khararr ajim aajem Ẽwandam i jaaumie Elías khararr dʉ̈i. \v 31 Mag am iyʉ̈ʉ dʉnʉnʉidʉ aichëm dʉ̈i ĩchab pagthʉm daujö phʉr jẽer athamua mag ãsdaau narrta sĩi warag arar am wʉʉ wai sĩsijim anaabá. Am iyʉ̈ʉ narran, ich Ẽwandamaucha warrgarwe ich i jaaumienag jaautarrjö, Jerusalén phöbör ee õrau i thõojuuta ig iyʉ̈ʉ naajim aajem. \v 32 Mamʉ maagwai Pedro ich khapeen numí amach ãba wënʉrrarr khʉʉn dʉ̈i sĩi daphökgau pöd dau ẽebajujö thʉnʉmuata oo naajim anaabá, mag Jesús Moisés dʉ̈i Eliapa iyʉ̈ʉ dʉnʉnʉidʉ nʉm. Maagwai ich Jesuun agtha sĩi bʉ̈ʉmjö thʉnʉm dʉ̈i i khajũa chará phuumjöta thʉnaajim anʉm, ich bäpgau. \v 33 Mag ãba dʉnʉnʉidʉ naawia chi warm khʉʉn i aigmua wëtaag ẽkha nʉm ee, Pedroou irig, —Maestro, ʉ̈u chi agamjö nem ajaug maar mʉig nʉm, ¿jãgwia maadëu rãichdi thãrjup ëu aubá? ajim anʉm, ãb pʉ athee, ãb Moisés athee maimua ãb Elías athee. \p Mamʉ mag sim chan Pedroou ich iekha simjã khaugba simta mag iekha dʉnaajim anʉm. \v 34 Mamʉ mag i iekha dʉnʉm ee, jʉʉnthumie baug bëewia am jöodʉ athaicheewai jãphierr phöbaadëjim anaabá, ag ee ierr paaukhabaadëm oowia. \v 35 Mag jʉʉnthumie ee am ierr paaukhabaadeewai ag eemua woun iekjö, “Chamʉʉta mʉ Iewaa, mʉchdëu jãsehne wai chitʉmʉu, õor peerdʉ aumkhĩir mʉchdëu jʉr autarr. Irua jaau simta ipierraa abat” a iekhabarm ũrjierram anʉm. \p \v 36 Maimua chi woun iekjö sĩerr khĩubaadëm dʉ̈i ĩchab chi jʉʉnthumiejã chukkhu aadëm ee oowai Jesús ich appai oo dʉnaajim anʉm. Mamʉ amachdëu mag ootarrjã ag ed gaai chan bʉ̈ʉrjã deeum khʉʉnag jaauba, sĩi khĩuu nʉisijierram anaabá, nem dau chig ooba arrjö. \s1 Jesuu chaai mor eem mepeer jẽupʉ̈itarr \r (Mt 17:14-21; Mr 9:14-29) \p \v 37 Ag noram ãspaau mam durrsĩ gaai naawi deeu ich khapeen dʉ̈i jër paaukhabaadëm ee, am khĩirphee õor pöoma wëdurajim aajem. \v 38 Mag khapan pos wëdurum eemua woun ãb i aig bëewia irig magchëjim anʉm: \p —Maestro, mʉ chaaidam thõthõrrsö khitʉm pʉ aig aibëejim. ¿Pua mʉ dau aug khaugwia i monaaupʉ̈ibaju khai? Mʉ chan tag chaaijã chukhu ãba mʉgdam appaita wai chirʉmgui ajim anʉm. \v 39 Mʉg khërʉm ich bënëu barbaadeewain nem theegta baarjem. Di bäbäjä khabaadëmua ääikham dʉ̈i sĩi isaphunjã bau aadeejem. Mag di bäbäjäkham pʉamjã igba thʉnʉʉ awia bar dichdimaawain gaai machgau sĩita kha aupihba aadeejemgui ajim anʉm. \v 40 Chi mepeer öbeerpʉ̈imkhĩir pʉ dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajem khʉʉnag mua jaautarrjã amau pödbajierramgui aichëjim anaabá. \p \v 41 Magbaawai Jesuu thumaam khʉʉnag eerpanaa, —Pãran chadcha pãach thãar khaibag gaaimuata pãrau chan jãg chaai Ẽwandamau monaaupʉ̈ijujã khĩirjuba nʉmgui ajim anʉm. ¿Pãrau jãg Ẽwandam jua theeg simjã khaugbamjö nʉm sĩi ich jãgta mua ãwat chitaju aai chirʉ́ pãrau oowai? ¿Khan atchata pãrau mʉ pãach dʉ̈i chitapim ig nʉma ajim anʉm, ajapcha ʉ̈khaag? Magnaa jũrr chi ayagta, Mʉ aig pʉch chaai aipidú ajim anʉm. \p \v 42 Mag chadcha chi ayau aidurum ee, chi chaai ich bënëu theega barbaadëmua warre jẽkhʉt barwerbpʉ̈ijim anʉm. Magbaawai Jesuu chi mepeer mag chi chaai mor ee simʉg meeurraunaa öbeerpi jaaubaawai warre öbërbaadëjim anaabá. Mag chaai monaaupʉ̈iwia chi ayag, —Ar khërʉm pʉ chaai ajim anʉm. \p \v 43 Mag Jesuu chaai monaaubarm oowia thum aig narr khʉʉn dauderraa nʉisiwia Ẽwandamagta, “Ẽwandam, pʉchta chadcha mepeen khãyaujã chi jua thierriu. Mepeenau chan pöd pʉ dʉ̈i barbam” ajierram aajem. \fig |src="CN01729B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 9.37-43" \fig* \s1 Pʉaba Jesuu chikhamnau ich thõoju jaautarr \r (Mt 17:22-23; Mr 9:30-32) \p Tagam khʉʉn mag dauderraa thʉnʉm ee, Jesuu ich khapeenag magjim aajem: \p \v 44 —Ajapha mʉ iekhaagpam ũrwia khĩir eyaa wai nʉisit. Mʉigmua pömcha khaba nʉm ee, mʉg mʉch chi Emkhooi Iewaa mʉg chirʉmʉn chi thierrnaanag pʉr deejugui ajim anʉm. \p \v 45 Mamʉ chi khapeenau Jesuu amachig mag iekhabarmjã warre khaphʉ aju nem khaba arr aawai pöd khaugbajierram anaabá. Mag amachdëu pöd khaugba abaawai irig jëeujöjöo naawi warag inagau jëeuba, ich magpai nʉisijim aajem. \s1 Chijãata ʉ̈rʉʉcha aju aai sĩ a jaautarr \r (Mt 18:1-5; Mr 9:33-37) \p \v 46 Maimua wëtwia amach appai aphöbaadeewai, “Keena, magan mʉg nʉm aig, ¿chijãata ʉ̈rʉʉcha sim khai?” a iyʉ̈ʉ aphöbaadëjim aajem. \p \v 47 Mamʉ Jesuu am khĩirjug khaphʉnaa am thãarjã khaphʉ sĩerr aawai, mag iyʉ̈ʉ nʉm ũrbaa chaaidam jiir auwia ich bigaau dʉnʉʉupi khërnaa amag magjim aajem: \p \v 48 —Mʉg chaai agtha ich juau paba aawai serbiiba khitʉmjö õor thʉnʉm thum mua khõsi chitʉm. Pãrau mʉ dënjö mʉg khithëem ãb khãijã jãsenkhawia pãach di aig aumʉn, magan pãrau mʉchchata mag khĩir jãsenkhabarmjö abarmgui ajim anʉm. Mag pãrau ʉdʉraa pãach aig mʉ baarpi nʉm aiguin magan pãrau mʉ Aaijã khõsi nʉm anʉm, ichdëuta mʉ pʉ̈itarr aawai. Mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm: Ar amachdëupai khĩirjuawai thumaam khʉʉn khãyaujã chaai bʉ̈rʉʉmdamjö serbiiba nʉm a khĩirju nʉm khʉʉnta warm khʉʉn khãyaujã ʉ̈rʉʉcha nʉmgui ajim anʉm chadcha, Ẽwandam dau na. \s1 Maach ichaaur khaba simʉn maach igar sĩewaiu a jaautarr \r (Mr 9:38-40) \p \v 49 Magbaawai Juanau Jesuug, —Maestro, marau woun ãb oojimgui ajim anʉm. Mag wounau iekhamamua pʉ thʉ̈r thʉ̈rnaa õor mor eem meperag öbeerpi jaaubaawai chadcha öbeerpʉ̈i maajeejim. Mamʉ maarjö pʉ dʉ̈i nʉrraba aajemuata mag sĩewai marau irig tag õor mor eem mepeen jʉrkhʉʉipiba jaaujimgui ajim anʉm. \p \v 50 Magbaa Jesuu magjim anʉm irig: \p —¿Khanthee pãrau idëu õor jua pʉrpiba irig magjierrá? Maadëu nem wau nʉm oowia maach ichaaur aba warag maach juapierr oo sim khai, magan maan dʉ̈i maach igar sĩewaiugui ajim anʉm. \s1 Jesuu ich khapeen numiim khʉʉnag meeurrau sĩutarr \p \v 51 Ya Jesús deeu ʉ̈gthar ich Aai aar maimʉʉ aadeewai warag thãar phĩiuwia ögkhaba Jerusalenag petajim aajem. \v 52 Mamʉ ich na di jʉrwia nem khĩir khaugamkhĩir, ich khapeen eem õor jʉr auwia pʉ̈ijim aajem. Magbaa makhʉʉnau ërëuwia Samaria durr phöbördam pöm khaba khitʉm ee i na di jʉrimajierram aajem. \v 53 Mamʉ chi Samariapienau Jesús sĩi Jerusalenagta mam a ũrbaawai i athee chan di chukhum ajierram anaabá. \v 54 Magbaawai deeu bëewia mag irig deebaju abarm jaauchëjierram aajem. Mag ũrbaawaita jũrr Santiagoou Juan dʉ̈imua, —Señor, ¿pua oowai mag pʉrʉg di deebam anʉm jũrr marau Ẽwandamag jëeuju aai nʉ ajim anʉm, Elías khararrau jëeubaawai atarrjö am phöbör pábaadëmua uurdʉ khëchpʉ̈imkhĩir? Marag jaaubá ajim anʉm Jesuug. \p \v 55 Magbaawai Jesuu amag phʉʉrba oonaa magjim anʉm: \p —¿Khaíu pãrag jaauwai magta aju aai nʉm ajĩ, õrau dich kha isëe aawai? [Chi mag iekhaajem khʉʉnan bʉ̈ʉrjã Ẽwandam iek ũrba aajem khʉʉnta mag iekhaajemgui ajim anʉm. \v 56 Mʉch chi Emkhooi Iewaan mʉg jẽb gaai õor peerdʉ awaanta bëejim. Mʉ mag mʉch garmua warag õor amach pekau ee durrum peerdʉ aubanaa sĩi öpʉ̈yaanjã bëebajimgui ajim anʉm.] \p Mag warre am kach dʉ̈ʉ iekhapʉ̈iwia deeum phöbördamag ërëubaadëjim aajem. \s1 Jesús dʉ̈i wënʉrram ig narr khʉʉn \r (Mt 8:19-22) \p \v 57 Mag ërëubaadëwia agtha barba wënʉrrʉm ee, ãbmua Jesuug, —Señor, mʉʉn pʉ mampierr pʉ dʉ̈i ich jãg chitajugui ajim anʉm. \p \v 58 Magbaawai jũrr ich Jesuu irig, —Pʉchdëu mag mʉ dʉ̈i chitam khõsi chirʉm khai, marrau magan ajim anʉm. Mamʉ pʉrʉg jaaukhimgui ajim anʉm: mʉ khãyau pabʉ̈ eem nemchaain amach khãaijem jẽbdi paraam; nem ichpanjã kheeupaawai amach khãaijem khãidu wai sĩsidʉm. Mamʉ mʉch chi Emkhooi Iewaa chan mʉg chitʉm aig khëubaadeewai khãyaag ajapha werba chiraju didamjã chukhu chitʉmgui ajim anʉm. Pʉjã mʉjö magta chitam khõsi chirʉm khai, marrau magan ajim anʉm. \p \v 59 Maimua ãbakhaíg jũrr ich garmuata —Marrau mʉ dʉ̈i abaawai, jũrr magua, —Señor, magan idëu nacha mʉ mʉch aai aar mawia i dʉ̈i chirʉʉ apibá. Mʉg atag mʉch juadamaucha jöoi aukhër pʉabajeen chadau mua pʉ ogdʉba chitajugui ajim anʉm. \p \v 60 Magbaawai Jesuu irig, —Magju khãai warre mʉ dʉ̈ita marrau ajim anʉm. Idëu ar amach Ẽwandam iek ʉ̈khamaaugau chi thõmjö nʉm khʉʉnag amach binaan bëppibá. Mamʉ pʉ mag khãyau warag õrag jaaubamí ajim anʉm: “Ya Ẽwandam thumaam khʉʉn Pörkhacheeg bëeimʉʉ sim. Pãar peerdʉm khõsi nʉm khai, ichta ʉdʉraa pãach Pörkhapibat” a jaaupet ajim anʉm. \p \v 61 Magbaawai deeum aig sĩerrau ĩchab irig magjim anʉm: \p —Señor, mʉjã pʉ dʉ̈i ogdʉba chitaju ĩchab. Mamʉ idëu nacha mʉch di aar mapibá ajim anʉm, mʉch di aig durrum khʉʉnag “ayoo keena” apʉ̈yaan. \p \v 62 Magbaa Jesuu magjim anʉm: \p —Chi mʉ dʉ̈i nʉrrʉm woun chan ag na ichdëu parhooba nem waaujerrjã agtha khĩirju nʉrraju aai khaba sim. Irua magju khĩirju chirʉm chan, pöd Ẽwandam athee nem ajapha waubamgui ajim anʉm. \c 10 \s1 Jesuu emkhooin setenta jʉr auwia nunumdö pʉ̈itarr \p \v 1 Mag jũrram khʉʉnau Jesús dʉ̈i ogdʉba wënʉrraju a thʉnarr khur maach Pör Jesuu ichdëucha õor setenta jʉr auwia khĩir sĩsied nunumdö pʉ̈yaagpajim aajem, ich na ich nʉrrajupierr. \v 2 Mag am pʉ̈yaagpamua magjim anʉm: \p —Chadcha Ẽwandam i jaau nʉmʉn arrozdö pöm phur wëjömjöta phidag pöoma sim; mag simta chi jaau wënʉrraju khʉʉn chan khapan khaba durrumgui ajim anʉm. Magua mua pãragan, Ẽwandamag jëeubat a chirʉmgui ajim anʉm, warag ich i jaauju khʉʉn khapan jöphëecha ich i jawaan pʉ̈imkhĩir. \p \v 3 Maimua magjim anʉm amag: \p —Ërëubaadët. Mamʉ pãadë ũrbat: Mua mʉg pãar pʉ̈i chirʉmʉn, õor khaibagkham eeta wënʉrraju aawai pãran oveja chaaindam khum nem thʉnʉm ee pʉakhʉʉibapʉ̈imjöta abarmgui ajim anʉm. \v 4 Pãach jua kharr ërëubaadët: phatkhon chukhu, putdijã chukhu, maimua zapatdamjã pãach bʉ̈ gayam appai athaadët. Khʉdau ee õor oowaijã iyʉ̈ʉ dʉnʉnʉidʉ nʉʉ aba dichpetat ajim anʉm. \v 5 Parhooba pãach wëtumpierr õor deg duubwai saludaawia, “Maran maach peerdʉajem iek jawaanta bëejim; pãach mʉg di ãbam degam khʉʉnau thumaa ʉ̈khakhiin ʉ̈u akham” abat ajim anʉm. \v 6 Pãrau mag jaau wënʉrrʉm ãbmua khãijã ʉ̈kham khõsi ʉ̈khamʉn, ʉ̈u peerdʉwia Ẽwandamau i auju. Mamʉ irua magbamʉn, magan Ẽwandamau mag woun eeg ooba, i dʉ̈i ʉ̈u aju atarr warag pãach dʉ̈ipaita ʉ̈u aju. \v 7 Mag pãach ʉ̈u jẽerpibarm degpai thachjã khöbat, dipierr thach khö wënʉrraba. Mua pãrag mag chirʉmʉn, mag pãach phidkha wënʉrrʉm gaaimua õrau sĩi pãar jãogju aawaita mag chirʉmgui ajim anʉm. \v 8 Phöbör ee pãach dub wënʉrrʉmpierr pãach jẽer nʉm aiguim khʉʉnau nem deewai magʉmjã aba khöbat. \v 9 Maimua ĩchab magʉm phöbörpierr pãachdëu aaunaan oomam monaaupetat. Mag monaaupʉ̈iwia amag, “Pãrau ĩs mʉg oobarmʉn Ẽwandamauta pãrag ich jua theeg oopi sim” a jaaubat ajim anʉm ĩchab. \v 10 Mamʉ phöbörpierr pãachdëu jaau wënʉrrʉm ũrmapha ni amach degjã pãach öbërpiba abaawai, kaaijã ee öbërnaa, pãach bʉ̈ gayam jẽb ʉʉrphë ʉʉrphënaa, amach khĩircha magbat: \v 11 “Pãrau Ẽwandam iek iseg nʉm khai, ni pãar phöbör eem jẽbdampaijã marau maach bʉ̈ gaai arrbam. Mamʉ ya pãrau khaphʉ nʉisim, Ẽwandamau pãach eejã ich jua theeg oopiju atarr oopiba abarm, pãachdëu i iseg nʉm gaaimua.” Magwia ërëubaadët ajim anʉm. \v 12 Mamʉ mua pãrag mag chirʉm: Mag pãachdëu jaau wënʉrrʉm gaaimua pãar isegbarm phöbör eem khʉʉnan, Ẽwandamau mʉg durr i agkham ed gaai Sodomapien khãyaujã ʉ̈rʉʉcha Ẽwandam jua machag ãwatjugui ajim anʉm, ich Jesuupai. \s1 Jesuu ich nʉrraajerr phöbör igwia iekhatarr \r (Mt 11:20-24) \p \v 13 Mag ich iek iseg nʉm khʉʉn igwia, ’¡Ë, apdurr Corazinpien! ajim anʉm. ¡Ë, apdurr Betsaidapienjã agjö, Ẽwandamau am i agkham ed! Am ee nem ooba aajem nem wau nʉmua Ẽwandamau ich juapá oopitarr Tiro phöbör eeta wa Sidón phöbör ee khãijã wautarr amuan, nawe amau amach khĩirjug khaigbam isegwia sʉrkhakham. Magtarr amuan, amau theerju theerwia ʉ̈r jupnaa, putiu pör börrnaa, khoopa nʉm khʉʉn sʉrkhaajemjö sʉrkhakham. Magnaa amau amach mor ewag ãsie khĩirjuwia Ẽwandamag jëeukhamgui ajim anʉm, amach khaibag chugpaamkhĩir. \v 14 Magua Ẽwandamau mʉg durr i agkham ed Corazinpienta Betsaidapien dʉ̈i irua masiicha waupʉ̈ijugui ajim anʉm am gaai, Tiropien dʉ̈i Sidonpien khãyaujã, amachdëu ũrtarrta ʉ̈khaba arr gaaimua. \p \v 15 Maagwai Capernaumpien igwiajã, ’¿Khan abarju? ajim anʉm. ¡Ë! Amaun amach thö nʉm, amachta chi wäjäaun awia. Amaun ʉ̈gthar paaukhabaimaawaijã amachta chi pörnaan khaimajupii nʉm. Mamʉ jãkhʉʉn chan Ẽwandamau ich aar öbeerpiba, warag khĩmie durrta barkhʉʉipʉ̈ijugui ajim anʉm. \p \v 16 Maimua mag ichdëu pʉ̈iju khʉʉnag magjim anʉm: ’Pãar iek ũrm khõsi ũr nʉm khʉʉnau magan mʉ iekta ũr nʉm ĩchab. Maagwai ar pãar isegbarm khʉʉnau magan mʉpata iseg nʉm. Mag amau mʉ iseg nʉm khai, magan amau mʉ Aaijã ĩchab dʉ̈i iseg nʉm, ichdëuta mʉ pʉ̈itarr aawai. \p Mag am wawikha wai sĩewian chadau khĩir sĩsied nunumdö wëtpi jaaubaa ërëubaadëjim aajem. \s1 Jesuu setenta pʉ̈itarr khʉʉn deeu bardʉtkhachëtarr \p \v 17 Mag ërëuwia, wënʉrrʉʉ athurwia, deeu bardʉtkhacheeu onee magchëjierram maach Pör Jesuug: \p —Señor, chadcha marau pʉ igwia puata maar pʉ̈ijim anaa mepeenagjã öbeerpi jaauwain sĩita magʉmjã aba, mepeenan öbërmaajeejimgui ajim anʉm. \p \v 18 Magbaawai Jesuu amag magjim aajem: \p —Pãrau mag öbeerpi jaauwai dösãt jua theeg chukhu sĩi jẽkhʉt phʉphʉrg petaphʉm mua khaphʉ chirajim. Jãguata irua mʉ ökhö sĩerrʉmgui ajim anʉm, ichdëu mʉ jua jʉmbaju khap. \v 19 Mua pãar jua theeg apijim, pãach garmuata mepeen dajẽk amkhĩir. Maagwai mʉchdëu pãrag nem waupi jaau chirʉm wau wënʉrrʉmta dösãtau pãar nemkhõrig ʉmnaa döjũrigjã ʉmwiajã pãar bʉ̈ʉrjã chig abaju, mʉ jua theegta pãar gaai sĩewai. \v 20 Mamʉ mag mepeenjã pãach garmuata jʉmpiba nʉm awiapai chan oob onee amiet. Magarrau pãach thʉ̈rta ya ʉ̈gtharm ẽsap gaai phã sĩsim gaaimuan chadau pãar onee aju aai nʉmgui ajim anʉm, ya pãach Ẽwandam aarcha öbërju aawai. \s1 Jesús onee atarr \r (Mt 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Mag ich Jesuu pʉ̈itarr khʉʉn deeu bëewia ichig onee nem ĩgkhabaichëm ũrbaawai ĩchab ich Jesujã Ẽwandam Akharau onee apijim aajem. Mag ich onee aadeewai Ẽwandamag jëeumamua magjim anʉm: \p —Tata, mua pʉrʉg ʉ̈u ajim a chirʉm, pʉchta chadcha ʉ̈gtharm magwe nem thum mʉg wëjöm Pör aawai. Mʉ onee chirʉmgui ajim anʉm, õor amach khĩirjug khaug thöwia nem thum khaphʉm khaphʉm aajem khʉʉnaujã amach peerdʉju iek khaugba arrta jũrr pua khĩirjugdam meraa chaainjö khithëem khʉʉnagta ʉ̈u khaugpibaawai. Chadcha puata nem ajapha waaujem Tata ajim anʉm, pʉchdëu juau am dʉ̈i magju atarr aawai. \p \v 22 Maimua jũrr chi aig narr khʉʉnagta magjim anʉm: ’Nem thum mʉg thʉnʉmʉn mʉ Ayau mʉrʉgta deejim. Mamʉ ãbmuajã khaugba sim, khai agá mag Ẽwandam Iewaa. Ãba ich mʉ Ayaupaita khaphʉ simgui ajim anʉm, chadcha mʉ i chaairau. Mʉg nʉm aig ãbmuajã khaugba sim, khai agá mʉ Aai. Ãba mʉch chi Chaairaupaita mʉch Aai khaphʉ chitʉm. Bigaaum khʉʉnau khaphʉ aju awiajã mʉchdëu jaaubarm khʉʉnaupaita ĩchab i khaphʉ aju aai nʉmgui ajim anʉm. \p \v 23 Maimua amach ap pawia ich khapeenag eerpa eerpanaa amag, ’Onee abat ajim anʉm, pãach jʉ̈gʉucha mʉ iek ũr nʉm khʉʉn. \v 24 Cha mua nem wau chitʉm pãrau pãach daujãau oo nʉmjö, warrgarwe Ẽwandam i jaaumienau reinaan dʉ̈imua amach daúacha oom iigjeejim, mamʉ pöd oobajierram. Amach jʉ̈gʉucha pãrau ũr nʉmjö ũrm iigjeejim, mamʉ pöd ũrbajierram. Mamʉ pãrau magba pãach daúacha oonaa pãach kachiucha ũr nʉm. Magua mua pãrag “Onee abat” a chirʉmgui ajim anʉm. \s1 Samariapierrdam nem ĩgkhaa \p \v 25 Maimua biek ãb Jesuu õor khapan thʉnʉmʉg jaau sim aig, chi Moiseeu phã pʉatarr iek jawaag athee chi machnaan eem ãb phiidʉbaadëwia sĩi i imeraa pʉr awaagpai irig magchëjim anʉm: \p —Maestro, mʉrʉg jaaubá ajim anʉm. ¿Mua jãgata aju aai chirʉ́ ʉ̈gtharcha öbëraag? \p \v 26 Magbaawai jũrr Jesuu irig, —¿Khan a phã sĩ Ẽwandamau ich iek jöoingarwe Moiseeg phãpitarr gaai? ¿Pua ag gaai thʉ̈rba aajẽ? ajim anʉm. \p \v 27 Magbaawai mag chi charrkha chirʉmua magjim anʉm: \p —Moiseeu Ẽwandam iek phãtarr gaai, “Maach Pör Ẽwandam sĩi par iiupai khaba, pʉch thãrauchata khõsi abá” a sim; maimua ĩchab, “Pʉch khapeenjã agjö agdaujöo kha khõsinaa daupii abá, pʉchjö wir aig” a phã simgui ajim anʉm. \p \v 28 Magbaa Jesuu irig, —Ëera, chadcha pua ich ag eyaa jaaubapʉ̈imkë ajim anʉm. Cha pʉchdëu khaphʉ jaau chirʉmjö abamí pʉch khapeen dʉ̈ijã. Pua chadcha thumaam khʉʉn dʉ̈i magmʉn, pʉ ʉ̈gthar öbërjugui ajim anʉm irig. \p \v 29 Magbaawai chi charrkha chirʉmua sëukha ichdëu khaugba chirʉm awia deeu, —¿Chijã khʉʉn agáma ajim anʉm mʉ khapeen mag mua daupii aju khʉʉn? \p \v 30 Magbaawai Jesuu irig, —Mʉ iek ũrbá, mua pʉrʉg jaaukhimgui ajim anʉm: Woun ãb Jerusalenmua Jericoog khʉdau ma sim ee maa ajim aajem. Mag i ma khitʉmta nem jĩgmien khapan öbërdʉtkhachëwia, i nemdam thum khechthʉgnaa, i mor gayam khajũadampa ẽer auwia, warag phãr wai nʉmua chi meemjö aadeewai sĩi barpʉajierram aajem. \v 31 Mag chi meemjö jẽer khërʉm ee, ich ag khʉdau eepai phad maa ajim aajem. Mamʉ ichdëu mag oo athaimaawai sĩi warag agʉg oobamjö dichjim aajem. \v 32 Maimua ag khur nʉʉpai awia, deeu ich ag khʉd eepai majim aajem, Levinaan a thʉ̈ʉrjem khʉʉn eem ãb phadnaan dʉ̈i phidkha nʉmua am juag oojem. Mamʉ maguajã i dakha bëenaa, sĩi eerpapet awia, warag oobamjö ich mag petajim aajem. \v 33-34 Maimua mag warm khʉʉn ërëu dichtarr ẽudee agjö maa ajim aajem Samariapierrdam, ich ag khʉd eepai. (Samariapien judionaan dʉ̈in agdaujö jũrr chikham kha khõchkhaba aajeejim. Mamʉ maagjerrta magʉmjã igba,) maguan chadau ichdëu mag oobaimaawai, “Ë, ¿jãan chijãg woundamta jãg dau aphʉʉ jẽer khërʉm?” awia, warag aar mawia, ich athee nemkhau pabʉ̈ olivo anʉm dën vinodampa wai nʉrrarrau bënhëkha i mor mag pepethor sĩsidʉm ee phuurkhanaa, put ee pʉrëunaa, ich cabaai gaai athaadëjim anʉm, ich dʉ̈i ãba. Mag arrwia, õor jẽerjem deg ag dʉ̈i sĩeimajim aajem. \v 35 Maimua ag noram ãspaau ya ich ma nʉrrʉmua denariodam numí chi dikhʉʉg werpʉawia magjim anʉm: “Mʉg woundam ajapha oo wai chirsí. Pua i monaau aum khõchgau cha murua phatkhon werpʉabajëm ʉ̈r khãijã werbamʉn, oob khĩirjum” ajim anʉm. “Mʉch bëewai, chi waaurbarm thum mua deeu pʉrʉg phagchëjugui” ajim anʉm. Mag jaau pʉawia petajim aajem. \p \v 36 Mag ĩgkha aaipawia, ich Jesuupai mag Ẽwandam i jawaag chi charrkha chirʉmʉg jëeujim aajem: \p —Pua khĩirjuawai ¿chijãata mag woundam ich appai ma khitʉm ee khapanaam khʉʉnau pʉrnaa mas deetarr ag khapeer aju ayaa sĩ: chi phad, chi Levinaan eem, wa chi Samariapierrdam? \p \v 37 Magbaawai ichdëu, —Chi mag jẽer khërʉm oobaimaawai i dau aug khaugtarrma ajim anʉm. \p Magbaawai Jesuu irig, —Magan mawia i dënjö pʉch oomapham khʉʉn awia khãijã daupii abá ajim anaabá. \s1 Jesuu Marta María dʉ̈i oon matarr \p \v 38 Maigmua igbaadeeu ich khapeen dʉ̈i ãba mamua deeum phöbördam pöm khaba khitʉm ee barwia ʉʉi ãb Marta anʉm di aig jẽerimajim aajem. \v 39 Mag Marta anʉm eeum María a thʉ̈r sim sĩejim aajem, i dʉ̈i khod ãbam. Mag María bëewi sĩi Jesús dakha i iekha simpai ũr oo sĩsijim anaabá. \v 40 Magʉmich Marta khʉrr igaau jua dʉ̈rrjã khaba thʉnaajim anʉm, õor thum jãogaag ich appaimua phiejãb waauwai. Mag ich jua dʉ̈rr khaba aawai Jesús aig bëewia magchëjim anʉm: \p —Señor, ¿pua oowai ʉ̈u sĩ, mʉg mʉ jua dʉ̈rr khaba thʉnʉm ee sĩi Mariaau jãg pʉ iekha simpai ũr oo sĩeju? Jãg pua irig jaaubá ajim anʉm, mʉ juag oon mamkhĩir. \p \v 41 Magbaawai Jesuu irig, —Marta, chadcha pʉ jua dʉ̈rr khaba thʉnʉm mua khaphʉ chirʉmgui ajim anʉm. Ajapha õor jãog aum khõchgau pʉ khĩirjugan nem thumaa wauju appaita khĩirju buburrkham. \v 42 Mamʉ sĩi dich bi atheepai nem thum wauju khĩirjuba awiajã ʉ̈u sim. Mariaau pʉ khãyau ajapcha abarm. Jãg sim aig irua Ẽwandam iek ũrm khõchgauta pʉ juagjã ooba abarm. Maagwai mua pöd irig ũrpiba jaauju aai khaba chirʉmgui ajim anʉm. \c 11 \s1 Jesuu jãgata maadëu Ẽwandamag jëeuju aai nʉ a jaautarr \r (Mt 6:9-15; 7:7-11) \p \v 1 Biek ãb Jesús ich Ayag jëeu sĩejim aajem. Mag jëeu aaipabaadeewai ich khapeen eem ãbmua irig, —Señor, jãg Juanau ich dʉ̈i wënʉrrʉm khʉʉnag Ẽwandamag jëeu nʉm jaautarrjö, magan maragjã agjö jaaubá ajim anʉm, maraujã ĩchab irig jëeu khaphʉ aag. \p \v 2 Magbaawai ichdëu amag magjim aajem: \p —Pãach Ẽwandamag jëeuwai magbat: \q1 “Ẽwandam, pʉʉta maar Aai ʉ̈gthar chiraajemʉu. \q1 Pʉch appaita chadcha pekau chukhu chitʉm. \q1 Pʉrʉgta marau maach dʉ̈i pʉchdëu ampierr apinaa pʉchta thumaam khʉʉn Pörkhapim khõsi nʉm. \q1 [Ʉ̈gtharjã jãg pʉchdëu nem waupi jaau nʉm appai waaujemjö, mʉg jẽb gaaijã thum pʉchdëu jaau simjöta apim khõsi nʉm.] \q1 \v 3 Ed ëepierr pua marag khöjudam deebarju. \q1 Ẽwandam, maar pekau thum chugpaabapʉ̈i, \q1 \v 4 maimua ar marau maach dʉ̈i khaigba abarm khʉʉn dʉ̈i tag magʉm iek igba ich mag khĩir okhoopäaijemjö maar dënjã khĩir okhoobapʉ̈i. \q1 Oob pua ʉdʉraa chan maar pekau ee burrpi chiram. \q1 [Mag khãyau warag maar thʉa wai chirsí, phithurg chukhu dösãtau maar ichig paa aum ugua]” a jëeubat a jaaujim anʉm amag. \p \v 5 Mag jaau dichwia jãga Ẽwandamag jëeuju aai nʉm a khap amkhĩir ĩchab amag magjim anʉm: ’Khanim nemjö pʉ pʉch khapkhʉʉn ajapham wai chirʉm. Maimua ya edacha pam ee i aar mawia pua irig, \v 6 “Kakë, mʉ aig mʉ khapkhʉʉndam barbaichëmʉg nemdam deejujã chukhu chiraawai pʉ aig thachdam jëeu awaan bëejim” aimaawai, \v 7 irua ierrmua jũrr pʉrʉg, “Idëu mʉ khajapha khãaipibá. Ya mʉ put ee chirʉm; mʉ chaainjã ya khãidʉtkha thʉnaawai pöd mʉ pʉ aar puertdi wewaanjã mabam; pʉ nem ig sim pöd mua deepʉ̈ibam” akhiin, ¿jãgaju khai? \v 8 Mua oowai chan warmua mag iekhawiajã chadcha irua ichdëu nem jëeu sim ig sim khai, ichiita irua warag pʉaba jëjëeu aju. Mag jëjëeukham, ¿jãga mag phiidʉwia irua au deeba abarju? Ichiita i phiidʉjugui ajim anʉm. Mamʉ mag ich khapkhʉʉnau nem ig sim awia khabam. I phiidʉjuun, sĩi idëu ich khãaipiba aawaita irua nem ig sim au deen phiidʉju. \v 9 Ich jãgta aajemgui ajim anʉm agjö Ẽwandamag jëeuwaijã. Magua mua pãragjã pʉaba jëeubat a chirʉm. Magta pʉaba jëeu nʉmʉn, pãachdëu nem igbarm irua deeju. Pãrau i jʉrmʉn, i baauju. I sim aar dubaag pãach weeu aupi jëeumʉn, irua pãar weeu auju. \v 10 Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, ar õor nem jëeu paraam khʉʉnagan nem deeb khaba deejem. Ar amachdëu nem inag ig nʉm pʉaba jʉr nʉm khʉʉnau baaujem. Maagwai ĩchab chi puertdi sirbaichëm khʉjã weeu auwia dubpiejem. \p \v 11 ’¿Khaíuta mʉg sim aig ich chaairau thach jëeubaa mokdauta phëdeeju khai? ¿Wa ãwarr khãijã chaairau jëeubaawai ãwarr deeju khãyau nemkhõrta thõo deeju khai? \v 12 Wa magba, ¿nemhãudam khãijã jëeubaawai nemhãu awia döjũrta au deeju khai? Ni ãbmuajã magbamgui ajim anʉm. \v 13 Pãar ö ãkhãraa khithëem khʉʉnaujã pãach chaainau nem jëeuwai ¿nem ajaphamjã ĩgkhaba deeba aajẽ? Ich jãgta aajemgui ajim anʉm maach Aai ʉ̈gthar chiraajemuajã agjö. Chadcha thãrau ichig jëeu simʉgan irua ich Akhaarjã deeb khaba deejugui ajim anʉm. \s1 Õor iek meperauta Jesuug juapá dee sĩejim aajem \r (Mt 12:22-30; Mr 3:20-27) \p \v 14 Biek ãb Jesuu woun mor ee bën khaigbam wai sim monaau sĩejim aajem. Mag bënëu chi woun pödjã iekhapiba sĩi ichʉp wai sĩejeejim anaabá. Mamʉ Jesuu chi bën öbeerbapʉ̈im bʉ̈rre chi woun deeu iek eerdʉ sĩsiewai iyʉ̈ʉ aadëjim anʉm. Mag oowi thumaam khʉʉn dauderraa naajim aajem. \v 15 Mamʉ ãaur khʉʉn dʉ̈i aig oo narr khʉʉnau, —Jãg Jesuun dösãtnaan pör Beelzebú dʉ̈i bën dötarr aawai ag juapaauta jãg õor mor eem mepeenjã dau daau jʉrkhʉʉi nʉrraajemgui anaajim aajem. \p \v 16 Magbaa jũrr ãaur khʉʉnau amach ödegpai, “Daau chadcha irua Ẽwandam juapá wai chirʉm khai, deeum nemjã ompaa athaju” awia irig, —Magan chadcha pʉchta Ẽwandamau pʉ̈iju aajerr chaar khai, edjã ee maadëu nem ooba aajem ompaa athá pʉch iekhau ajierram anʉm irig. \p \v 17 Mamʉ magbaa ichdëu amau khĩirju nʉm ajapha khaphʉ sĩerr aawai amag magjim anʉm: \p —Pãrau oowai, gobiernoou ich igar nʉm khʉʉn jãrrcha thöonaa amach wir aigpai wërbʉpikhiin, ¿mag gobierno warre khʉt mabaju khai? ajim anʉm. Jöoi ãb simua khãijã ich chaain dʉ̈ipai meeukhawia amach wir aigpai wërbʉkhiin, warag aaidʉjugui ajim anʉm. \v 18 Ich magta aju agjö dösãtjã. Ich khapeen dʉ̈ipai wir aig wërbʉ nʉmua amach öpʉ̈pʉ̈i amʉn, pöd ich mag jua theeg khaba sĩerraju, amachdëupai amach khëchmaawai. Pãar iek mag mua dösãtnaan pör Beelzebú juapaauta mepeenjã õor mor eem jʉrkhʉʉi chirʉm anʉm, \v 19 chadcha Beelzebú ag juapaauta mua bën khaigbamjã jʉrkhʉʉi chitʉm khai, magan ar pãach eepaim khʉʉnaujã agjö i juapaauta mepeen jʉr wërp nʉm. Mag nʉmta ¿jãgwia pãrau makhʉʉnag chan bʉ̈ʉrjã magʉm aba nʉ? ajim anʉm. ¿Chadcha ich Ẽwandamauta amag magamkhĩir ich juapá dee sim pãachdëu khaphʉ naawai khabá? Pãar iek mag chi dösãtaupaita wir aig ich khaibag waaujem anʉpí, magan jãg chi mʉ dënjö dau daau mepeen jʉr wërp nʉm khʉʉnagchata jëeu oobat daau amau chadcha dösãt juapaauta jãg jʉr wërp nʉm abarju pãrag. Pãach chi mʉrʉg mag iekha nʉm khʉʉnta ag eyaajã khaba iekha naabahab. \v 20 Muan chadcha Ẽwandam jua theegauta mepeenjã jãg jʉr wërp chitʉm. Mag mepeenjã mua jʉr wërp chirʉm gaaimua pãrau khaphʉ aju aai nʉm, ya ich Ẽwandam chi jua thierrta pãar ee sĩeichëm. Mamʉ magʉmjã pãrau khaugba nʉmgui ajim anaabá. \p \v 21 ’Dösãtan woun ãb chi jua thierrta jierrnem dʉ̈i ajap khĩir khaugwia ich di thʉa simjöta sĩerrʉmgui ajim anʉm, nem jua theeg. Mag sĩewaita, i khãyau jua eegpaimua chan i sim aig i nem bʉ̈ʉrjã chig abam, ich jua ee thʉnaawai. \v 22 Mamʉ ãb i khãyau thethecharamua bëewi, i dʉ̈i wërbʉwia i pödbapäaiwain chadau, irua ich jierrnem thö chirarr thum khechthʉg auwia i juagam nemjã jũrr ich dënkha auju, ag dʉ̈i ichdëu ampierr aag. Magua mʉʉta dösãt khãai jua theeg chiraawai muata õor eem mepeenjã jʉr wërpju aai chirʉm. \v 23 Magua mua mag chirʉmgui ajim anʉm: Ar chi mʉ igar khaba sim woun ichta dösãt igar sim; maimua Ẽwandam iek ʉ̈khapi awaag mʉ ipierr õor ãbamʉg jʉr phëba simuan waragta jʉr wërp simjö simgui ajim anʉm. \s1 Bën ãkhãar deeu õor mor ee sĩeicheewai jãga aajẽ \r (Mt 12:43-45) \p \v 24 ’Bën khaigbam õor mor eemua jʉrpäaiwain warp õor chukag ee phʉrëu nʉrraajem. Mamʉ pöd ich sĩeimaju baauba abaawai khĩirju sĩi awia, “Deeu mʉch chiraajerr deg chiraimaag majugui” awia, deeu ich ag woun jʉrmaajem. \v 25 Mag mawia ooimaawai, chadcha di chaarta ajap thũapwia ãbamʉg nem phëwia ãkha thʉnʉmjö, dijã parii ooimaajem. \v 26 Mag dijã parii oobaimaawai, deeu mawia, ich daumaai ich khapeen ich khãyau khaigbacharam khʉʉn siete jʉr auwia, deeu mag woun mor ee naaicheejem. Magbarm aigmua chi wounjã warr ich sĩerr khãyau warag athuucha khaigba sĩsiejem. \s1 Ʉ̈rʉʉcha onee nʉm khʉʉn \p \v 27 Jesús mag iekha sim ee, ʉʉi ãbmua khapanag eemua irig, —Pʉ thaabawia ich jũd gaai pʉ döpi bãautarr ʉʉita Ẽwandamau ʉ̈ucha ajim chadcha. Dich chaaita jãg khitakhiin maach onee khitajugui ajim anʉm irig. \p \v 28 Magbaawai jũrr ichdëu, —Jãan chadaugui ajim anʉm, mamʉ mag khãyau ar Ẽwandam iek jaau nʉm ũrwia i ipierraa nʉm khʉʉnta ʉ̈rʉʉcha onee aju aai nʉmgui ajim anʉm. \s1 Nem ooba aajem waupi narr gaaimua Jesuu õor khĩir iekhatarr \r (Mt 12:38-42; Mr 8:12) \p \v 29 Warag õor pöm ich aig phẽeudʉdʉkham ee, Jesuu amag iekhamamua magjim aajem: \p —Ĩsim khʉʉn chan warag chi ajaugjã chukhuta thʉnʉm. Oo nʉmjömta warágata amachdëu nem ooba aajempata khĩirpierr ompaa aupi jaau nʉm. Mamʉ mua pãar ipierraa nem waubamgui ajim anʉm. Mag khãyau Ẽwandamau Jonás dʉ̈i arrjö abarm gaaimuata mʉch jua theeg oopiju. \v 30 Warrgar jöoi Jonás aajerr nemmeeurrkhan buch ee khãai thãrjup sĩethurtarr gaaimua Nínivepienau Ẽwandamau i pʉ̈itarr khaug autarrjö ĩchab, mʉch chi Emkhooi Iewaaujã agjö mʉch iiu phiidʉbarm gaaimuata pãrag khap apiju, chadcha ich Ẽwandamauta mʉ pʉ̈ibarm. Mamʉ magʉmjã pãrau ʉ̈khabajugui ajim anʉm ichdëupai. \v 31 Magua, ar ĩs mʉg jaar õor mee nʉm khʉʉn Ẽwandamau mʉg atag am phiriutkha auwia chachbarm jaar, Sabá anʉm durrmua rey Salomón oon bëetarr ʉʉiraujã ich ipaarmua ĩchab pãar khaibagta Ẽwandamag ĩgkha thʉnʉʉuju. ¿Jãgwi? Í pãar khãaijã warpmuata Ẽwandamau rey Salomonag khĩirjug deetarr iekha sim ũraan bëetarr aawaima. Mag khãai pãar wir aig nʉm khʉʉnau mʉ Salomón khãaijã ʉ̈rʉʉcha chirʉm iekta ũrmapha nʉm. \v 32 Mag Ẽwandamau õor i agkhabarm ed Nínivepienaujã ĩchab amach ipaarmua pãar khaibagta warag Ẽwandamag ĩgkha thʉnʉʉuju. ¿Jãgwi? Jonaau Ẽwandam iek amach aar jaaubaimaawai amau magʉmjã aba ʉ̈khatarr aawaima. Mamʉ ĩs mʉ Jonás khãyaujã ʉ̈rʉʉcha chirʉmuata Ẽwandam iek jaau chitʉmjã pãrau ʉ̈khamapha nʉmgui ajim anʉm, amach khĩircha. \s1 Maach mor gayam õtdau \r (Mt 5:15; 6:22-23) \p \v 33 Maimua mag jajawagmamua ich Jesuupai, ’Mua mag õtdau paanaa sĩi ag ʉ̈r bathẽeu khöo sĩu nʉm ooba chitʉmgui ajim anʉm. Õtdaun paanaa õor dau garta ausĩiujem, thumaam khʉʉn dau araraa amkhĩir. \v 34 Maach daun õtdaujöta simgui ajim anʉm, maach mor gaai. Maach daujãata ajapha sim aiguin nem thum dawaata oojem. Ich agjöta simgui ajim anʉm maach thãarjã. Ẽwandam iek ʉ̈khanaa maach thãarta ajapha sim aiguin nem thum Ẽwandamau khõsimjöta waaujem. Mag nʉm aiguin ararag ee nʉmjöta nʉm. Mamʉ magba agtha pãach pekau eeta nʉmʉn magan pãran sĩi khĩchag ee jʉrkha jʉrkha nʉmjöta nʉmgui ajim anʉm. \v 35 Magua khĩirjug paraa aajeet. Khĩchag ee nʉmjö nʉmta pãach thãar ajapha nʉm awi oob Ẽwandamag pãach isegpimiet ajim anʉm. \v 36 Mamʉ pekau gaaimua khĩchag ee khaba nʉmjö nʉm khai, magan chadcha pãar ararag chaar eeta nʉm, Ẽwandam dʉ̈i. Mag amʉn magan õtdaúa pãar khĩirphee wʉʉ wai nʉm bʉ̈ʉg nʉmjöta nʉmgui ajim anʉm, i dʉ̈i. \s1 Jesuu fariseonaanag iekhanaa chi machnaanagjã iekhatarr \r (Mt 23:1-36; Mr 12:38-40; Lc 20:45-47) \p \v 37 Mag ich Jesús iekha öbaadëm ee, ãb Moiseeg Ẽwandamau ich iek phãpitarr ajapcha ʉʉrkhaajem khʉʉn eemua i thach khoon ëeurrjim aajem, ich di aar. Magbaawai Jesuu i dʉ̈i mawia, barwia, ãba phʉʉr khöphöbaadëjim aajem. \v 38 Mamʉ mag chi Jesús ëeurrtarr wounau oowai Jesús jua ʉbata thach khöbaadëjim anaabá. Magbaa ich ödegpai, “Waa, idëu maach jöoinau jaaujem khaugbamjö jua sũgbata thach khö chitabaa” ajim anʉm. \p \v 39 Mamʉ maach Pör Jesuu mag wounau ich ödeg mag simjã khaphʉ sĩerr aawai irig, —Mʉ iek ũrbá ajim anʉm irig. Pãar fariseonaanan pãach pem aawai sĩi juagam nem chi ʉ̈rʉm memerkhögpaita ajapha ʉkhakha aju khĩirju sĩerrjëemgui ajim anʉm, mag memerkhöm ee khãijã döbaawai Ẽwandam dau na pekau waumaaugau awi. Mamʉ pãachdëu chikham nemdamjã jĩgkha pãach dënkha aunaa chikham khaibag wau nʉm gaaimua pekau pöm nʉm chan isegba ni Ẽwandamag chugpaapi jëeujujã khĩirjuba sĩerrjëemgui ajim anʉm. \v 40 Pãar chi khaphʉm khaphʉm aajem khʉʉnta, ¿jãga jãg khĩirjug chukhumjöta nʉma? ajim anʉm. ¿Pãrau khĩirjuawai Ẽwandamau ʉ̈rʉm nempai oonaa pöd pãar thãar ooba aajẽ, mor ee ierr sĩewai? ¿Nem thum ichdëupai wautarr khabá? \v 41 Nem ajapha jã ʉkhakha aju khãyau, pãach khaibagta Ẽwandamag chugpaapi jëeubat ajim anʉm. Mag pãar morjã thum ajapha nem jã ʉkha thʉnʉisimjö sĩsiewain chadau aphʉʉm khʉʉnagjã nem deem khõsi deeju. \v 42 Mamʉ ¡ë, apdurr ajim anʉm pãar, fariseonaan, Ẽwandamau Moiseeg ich iek phãpitarr iek ajapcha ʉʉrkhaajem aajem khʉʉn! Pãrau chadcha Moiseeu deepi jaautarrjö thum pãach di ũjãrram nemjĩirdam bʉ̈ daiicharam gayampa Ẽwandamag ofrendakha deejem. Mag naab mamʉ, jũrr wir aig pãach khapeen dʉ̈i agpierraanaa Ẽwandamjã khõsi aju chan bʉ̈ʉrjã khĩirjuba sĩerrjëemgui ajim anʉm. Pãrau ʉ̈rcha Ẽwandamta khõsi aju aai nʉmgui ajim anaabá. Magnaan chadau pãachdëu nem dee nʉmjã ich jãg dee wënʉrraju aai nʉmgui ajim anʉm ĩchab. \v 43 Magnaa amag, Pãran pãach Ẽwandam iek jaaujem deg weetwaijã pãachta pörgarcha thumaam khʉʉnag khĩir jʉrkha juupjerram, pãachta ajapcha nʉm awia. Maimua kaaijã ee weetwaijã thumaam khʉʉnau pãachig saludaa nʉmua pãach thö iekhapim khõsi sĩerrjëemgui ajim anʉm, õor dakhĩir. \p \v 44 ’¡Ë! Pãarjã agjö chi machnaan dʉ̈i Moiseeu phãtarr iek ajapcha ʉʉrkhaajem aajem khʉʉn. Pãrau khaphʉ nʉm, maach meeun ee nawe õor aukhërtarr jẽbdi ʉ̈r dichpiba aajem. Khaugba dichwiajã ichiita maach ãarjem aajem. Ich jãg jẽbdi õor ãrpiejemjöta naabahab ajim anʉm, pãarjã. Pãachdëu nem jaau nʉm gaaimuata agjö õor Ẽwandam dau na ãrpi naabahab, mamʉ magʉmta amau khaugba durrumgui ajim anʉm. \p \v 45 Magbaa chi machnaanpa aig narr aawai ãbmua ũr oo sĩi awia Jesuug magjim anʉm: \p —Maestro, pua warm khʉʉnag mag iekhabapʉ̈im aig, ĩchab maar khĩirpata iekhabapʉ̈ibahab ajim anʉm. \p \v 46 Magbaa Jesuu irig, —Chadma ajim anʉm. Mamʉ ¡ë, apdurr, pãar chi machnaan ãba! Pãrau chará pãachta chi khaphʉm awia pãachdëu nem jaaum aig jaaujem. Jãg nʉm aig pãrau õor ʉ̈r nem chʉkhʉm jiirpʉ̈pʉ̈ikhamjöta naabahab ajim anʉm. Pãach garmuan pãrau õrag nem jaauwai pãach ipierraata api nʉm. Mamʉ mag nʉm pãachdëu chan waujöjöopaijã khaba aajemgui ajim anaabá. \v 47 ¡Ë, magʉm pãar chará! Pãar jöoinauta warrgarwe Ẽwandam i jaaujerr khʉʉnjã khëchbajieb ajim anʉm. Pãachdëucha khabajim, mamʉ pãar ya ĩs ewagam khʉʉn awia bʉ̈ʉrjã khĩethuupaijã khaba nʉmgui ajim anʉm. Amau bëptarr jã ʉ̈rjã pãar dën ajapha phʉnaa ooimʉ wau khër nʉmua pãach iiupain pãrau, “Mʉkhʉʉn jöointa chadcha Ẽwandam i jaaujerr khʉʉnau” aajem. \v 48 Mamʉ mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm: Jãg nʉm aig pãrau, “Oobat Ẽwandam i jaaumien maar jöoinau khëchtarr. Mʉʉgwaijã agtha ich jãg wënʉrrʉm akhiin, maraujã agjö khëchju nʉm” a jaau nʉm khabahab ajim anʉm. Magaagta pãar dën warag am jã ʉ̈rjã nem ooimʉ waunaa sirppapiba aba aajeeb ajim anʉm, pãachdëu khëchbajim awia. \v 49 Jãgju khaphʉta Ẽwandamau ich khĩirjug ee ĩchab magjim: “Mua pãar athee õor pʉ̈iju, mʉch i jaau wënʉrramkhĩir. Mag mua jʉr auwia pʉ̈ibarm khʉʉn ãaur khʉʉn khëchpʉ̈iwia ãaur khʉʉn ẽudee sĩi khoojem nem ẽudeemjö ẽkhaju” a jaaujim warrgarwe. Magtarr aawai ĩs ewag pawiajã chadcha pãar ich magta thʉnaabahab. Magua pãadë mʉ iek ũrbat ajim anʉm: \v 50 Ar warrcha mʉg jẽb ich Ẽwandamau ompaatarr aigmua ewag i iek jaau durraajerr khʉʉn khëch nʉm aig bag ãrtarr thum, jũrr ich Ẽwandamau pãar ĩs ewagam khʉʉn gaaita thʉpʉ̈ijugui ajim anʉm. \v 51 Warrcha Abel thõotarr ed bag ãrtarr aigmua ewagjã khĩeb jöoi Zacarías khararr Aai i jëeujem deg thõo naawai ãrtarr bagpa thum pãach gaaita pajugui ajim anaabá. Jã chan par okhoobam, ichiita Ẽwandamau pãrag jëeub khaba jëeujugui ajim anʉm. \v 52 Mag iekhakhagmamua, ¡Ë, apdurr ajim anʉm pãar, Ẽwandam iek jawaag chi machnaan aajem khʉʉnta! Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, Ẽwandam iekta ʉ̈gthar dubaag athee yabmejö sim. Mag yabmejö simta pãachdëuta nacha garpawia bʉ̈ʉrjã õrag jaauba nʉmgui ajim anaabá. Pãachjã dubba nʉmta, chi dubam khõsi nʉm khʉʉnagjã pãrau ʉdʉʉr dubpiba nʉmgui ajim anʉm, amach khĩircha. \p \v 53 Jesuu amachig magbaawai, amach chi machnaan fariseonaanpa i dʉ̈i meeukha phöbaadëjim aajem. Maimua warag i dʉ̈i wëtumua i thʉ awaag a i aig phẽeudʉ bëenaa, jũrram khʉʉnau amachdëu khaphʉm irig jëeuphöbaadëjim anaabá, \v 54 mag amachdëu jëeu nʉm jũrr ich Jesuu ipeerdʉ khãijã jaaubapäaiwai magʉm gaaimua chi thethem khʉʉnag i pʉr deeg. \c 12 \s1 Dichdëu nem jaaujemjö khaba jũrr ag chaaur nem wauju khaba nʉm \p \v 1 Mag nʉm ee warag õor pöoma phẽeudʉdʉkhamua jũrr chikhaman bʉ̈pa khiuthʉgmaajeejim anʉm. Am mamagkham ee, Jesuu ich khapeen ich dʉ̈icha ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnag magjim anʉm: \p —Khĩir khaphʉ wënʉrrathʉ̈; oob fariseonaan bën levadurajö sim pãach gaai dʉrbapimiet. Mua mag chirʉm aiguin pãrag, “Oob amjö chikham khĩir aawaipaita chadam iekjö iekhanaa pãach ap aadeewai jũrr pãachdëu jaaujemjö khaba nem waumiet” a chirʉmʉugui ajim anʉm. Pãrau am igar phũrrbamʉn, pãach gaai dʉrbabaadeewai sĩi amjö nʉisijugui ajim anʉm amag. \v 2 Mʉg jẽb gaai aawai meraa iekhatarr iek khãijã mʉg atag paawai sĩi ich mag sĩsiwia khĩir akhoog khabam. Maagwai nem meraa wautarr awia khãijã ich mag khaugba sĩsibajugui ajim anʉm. \v 3 Magnaa ichdëupai, Mua pãrag mag chirʉmgui ajim anʉm: Ar pãrau pãach appai meraa iekhabarm iek mʉg atag paawai jũrr thumaam khʉʉnau khakhapdö ajugui ajim anʉm. Maimua agjö khaugbaju awia puertdi khãijã ajap phãarkhanaa ö sausau iekhatarr iekjã thumaam khʉʉn jʉ̈g daar jũrr khapanag ee thet jaaujugui a jaaumajim aajem. \s1 Khaita ökhö aju aai nʉ \r (Mt 10:26-31) \p \v 4 Mag ich khapeenag jajawagmamua ĩchab ich Jesuupai, ’Keena, ar sĩi mʉg amach wir aig chikham kheechjem khʉʉn oob ögkhamiet ajim anʉm. Amau pãar chi ʉ̈rʉmʉn chadcha khëchpʉ̈iwiajã pãar akhaar chan pöd thõo aubamgui ajim anʉm. \v 5 Mamʉ ĩchab mua pãrag jaaukhim, khaita pãrau ökhö aju aai nʉ: Ẽwandamta ökhö abat ajim anʉm. Jãan chad nem jua theeg sim, pãar thõowia pãar akhaarjã khĩmie durr barpʉ̈yaag a jaaumajim aajem. \v 6 ¿Pãrau oowai phatkhondam pöm khabamua nemchaaindam cinco për auba aajẽ? Erraam gaai mag am përpʉ̈imaajeeb mamʉ, ich Ẽwandamau chan am chigjã aba, ajaphata oo phë wai sĩejem. \v 7 Maagwai oob khĩirjumiet ajim anʉm. Pãar chará nemchaain khãyaujã ʉ̈rʉʉcha irua iigjem. Mag pãachta nemchaain khãyaujã ajapcha nʉm gaaimua, pãar pörbʉ̈ maadëu igbaju ayaa sim khapanagjã irua thum khaphʉ wai simgui a jaaumajim aajem. \s1 Meerba Jesús dën amʉn ichdëujã amjã i dënëu aju \r (Mt 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 Mag jajawagmamua ich Jesuupai magjim anʉm: ’Ar õrau ichig jëeuwai ich imeerba mʉ iek ʉ̈khaajem a jaau sim wounan, mʉg mʉch chi Emkhooi Iewaaujã ĩchab ʉ̈gthar Ẽwandam chognaan thʉnʉm dakhĩir, “Jãan chadcha mʉ garmʉu” ajugui ajim anʉm. \v 9 Mamʉ ar õrau ichig jëeuwai khãijã, “Mʉ chan i igarm khabam” a sim wounan, muajã ĩchab ʉ̈gthar Ẽwandam chognaan thʉnʉm dakhĩir ich khĩircha, “Jã chan mʉ dën khabam, mua i khaugba chitʉm” ajugui ajim anaabá. \p \v 10 ’Amach mʉg jẽb gaai nʉweran amau mʉch chi Emkhooi Iewaa igwia khaigba iekhawiajã amach khaibag Ẽwandamag chugpaapi jëeubaawai ʉ̈u chugpaapʉ̈iju. Mamʉ pekau ãb simgui ajim anʉm, maan mua Ẽwandam Akhaar jua theegau nem wau chitʉm oo nʉmta warag mepeer gaai thʉ nʉmʉu. Mag pekau chan Ẽwandamau bʉ̈ʉrjã khĩir okhoobamgui ajim anʉm, i Akhaar igwiata mag iekha naawai. \v 11 Pãachdëu mʉ iek ʉ̈kha nʉm gaaimua õrau pãach pʉr auwia, pãar khĩir sëukha iekhaag judionaan Ẽwandam iek jaaujem deg arrwia, chi thethem khʉʉn aarjã arrwai, oob “¿Jãgata mua iekhaagau?” wa pʉchig iekhabaawai, “¿Khan ata mua amag iekhaju?” a khĩirjumiet. \v 12 Ya pãar iekhaagpaawai ich Ẽwandam Akharauchata pãrag khĩirjug deejugui ajim anʉm, khĩirjug khaphʉ iekhamamkhĩir. \s1 Phatkhon paraamta khĩirjug meraa chirarr \p \v 13 Jesús mag ijẽjẽbkham ee, ãbmua khapanag eemua irig, —Maestro, mʉ naamʉg jigpi jaaubá ajim anʉm, mʉ aai juagam nem pʉatarr eem mʉrʉg agjö jãrrcha deemkhĩir. \p \v 14 Magbaawai Jesuu irig, —¿Khaíu pʉrʉg jaauwai, muata magʉm nemjã chi thethem khʉʉn dënjö jigpi jaauju aai chirʉm ajĩ? ajim anʉm. \p \v 15 Maimua ĩchab thum aig narr khʉʉnagpa magjim anʉm: \p —Khĩirjug paraa aajeet. Oob pãrau sĩi nem khĩir thum paarpaju appaita khĩirjumiet ajim anʉm. Pãrau nem thum wai naawia khãijã pãar ëu meebamgui ajim anʉm. \p \v 16 Mag jaaupʉ̈pʉ̈igmamua ĩchab amag mʉg nem ĩgkhaadam jaaujim aajem: ’Woun ãb phatkhon paraam sĩerrau nem jĩirjim aajem. Mag ich nem jĩirtarr thum eeuwia deg paa auwia oowai chi ãkhaajem di dʉ̈rr khaba thʉnaajim anaabá. \v 17 Magbaawai khĩirju oo sĩi awia ich wir aigpai, “¿Mua jãgata abarkhiina?” ajim anʉm, “ya mʉg mʉ nem ãkhaajem dijã phẽu thʉnʉm.” \v 18 Mag khĩirju oo sĩi awiata, “Ãa” ajim anʉm ich appai. “Jãgan mua mʉch khöju nem ãkhaajem di jãg thʉnʉm thu wërppʉ̈iwia deeumta jũrr nem dapag ëukha aujugui” ajim anʉm, “khoojem nemjã thum dʉ̈rr awia juagam nempa thum ãba dʉ̈rr amkhĩir. \v 19 Ya mag ëu aaipagkhanaa ãba paa thʉnʉisiewain chadau sĩi año khapan phithurg chukhu ag eempai au khö chirsijugui” ajim anʉm. Maimua, “¡Jöo! Magbaawain chad mʉg woun sĩi degpai jua ʉ̈inaa, mʉchdëu khöm aig thachjã khönaa, dödöjöjã biwaa döbaadee sĩi onee ajugui” ajim anʉm, ichdëupai ichig. \p \v 20 ’Maimua chadcha mag ichdëu khĩirju sĩerrjö di dapag ëukhanaa ag ee thum ãba paa sĩsiewai jũrr Ẽwandamau irig magjim anʉm: “Khĩirjug chukdam, nau ĩsim edaar pʉ meejugui” ajim anʉm. “Mag pʉ meebaadeewai, pʉ nem jãg thʉnʉm paarpaag pʉ phithurg wautarr ¿jãga aagauma?” ajim anʉm. “Par pʉ phithur awia pua tag oobamgui” ajim anʉm Ẽwandamau. \p \v 21 Mag nem ĩgkhaa ĩgkha öpʉ̈iwia jũrr aig narr khʉʉnagta, ’Ich jãgta aajemgui ajim anʉm ĩchab, ar sĩi mʉg jẽb gaaipai phatkhon pöm paarpawia, nem khĩir thum paraanaa, sĩi Ẽwandamag oobamjöo aajem khʉʉn. \s1 Khani khöju wa khani jũaju khĩirjupiba jaautarr \r (Mt 6:25-34) \p \v 22 Maimua mag ich dʉ̈icha ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnagta, ’Mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm: Oob pãrau “¿khani khöjuuta maach mʉg nʉma?” awia ökhĩirjuu amiet. Wa magbam khai, ya khajũajã chukhu nʉm, “¿khani jũajuuta mʉg nʉma?” a khãijã khĩirjumiet ajim anʉm. \v 23 Pãarta nem khoojem nem khãyaujã ajapchanaa khajũa khãyaujã ʉ̈rʉʉcha balee sĩsidʉmgui ajim anʉm, Ẽwandam dau na. Jãg ichdëu pãar ompaatarrjö, pãrau nem ig nʉmjã irua deebajup. \v 24 Pãadë khĩirjubat ajim anʉm, kuerrb jãga naajẽ. Am phidkhaba aajeewai amach thach khöju ãkhaagjã di chukhu naab mamʉ, am augchëba aajemgui ajim anʉm, ich Ẽwandamauta amag phathau deejeewai. Magʉm pãar chará nemchaain khãyaujã ajapcha naawai, ¿jãga irua pãrag ooba abarju? \v 25 Oob atcha pãachdëu nem ig nʉmta khĩirju nʉʉ amiet ajim anaabá. Mag pãrau pãachdëu khõsimta ig nʉʉ akhiinjã, ¿khaíuta mʉg nʉm aig mag ichdëu khĩirju sim gaaimuapai ich meeju arr ʉ̈r oradam ãbpai khãijã ich iiupiju aai sĩ? ajim anʉm. \v 26 Pãrau jãg phithur khabam nemdampaijã pödba nʉm, ¿khanthee warag pãachdëu nem ig nʉmjã pödba nʉmta warag ãba aata khĩirju nʉʉ aju aai nʉ? ajim anʉm. \v 27 Pãadë ar pamaardam ooihmʉ thʉnaajem khĩirjubat. Am ĩchab bʉ̈ʉrjã phidkhajã phidkhaba, ni amach khajũa jũaju khĩirjuwia kha ẽkha nʉʉjã aba aajem. Mag naab mamʉ iwiir ãbmuajã am dʉ̈i barba aajemgui ajim anʉm, ooimʉg athee. Warrgar rey Salomón khararraujã phatkhon pöm paraanaa nem ajaphampa paraa aajerraujã pamaardam ooimʉgjö chan pöd khajũa jũaba aajeejimgui ajim anʉm. \v 28 Pamaar jãg ooimʉ thʉnʉm edau wʉʉbaadëmuapai khiugphëbaadeewai sĩi khʉʉijemjã Ẽwandamau jãg ooimʉ wai sĩejemta, ¿jãgwia pãar pamaar khãyaujã ʉ̈rʉʉcha balee nʉmua nem jëeu nʉmta irua deeba abarju? ¿Wa pãachdëu jëeu nʉmjã pöd deebajupii aajẽwa? ajim anaabá. \v 29 Pãach thach khö nʉm dʉ̈i dödöjö döju chan oob pãrau atcha khĩirjumiet ajim anʉm. Wa jãga pãachdëu nem ig nʉm paarpajujã oob khĩirjumiet. \v 30 Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, õor thum Ẽwandam iek ʉ̈khabam khʉʉnta magʉm nem khĩirju phöbaadëmjã pʉaba sĩerrjëem. Mamʉ pãar Aai Ẽwandamau pãrau nem ig nʉmjã thum khaphʉ sĩewai pãar chan warm khʉʉnjö magju khaba nʉmgui ajim anʉm. \v 31 Mag khãyau warag Ẽwandam ipierraa ajuuta khĩirjubat. Pãrau chadcha magmʉn, tagam nem pãachdëu igbarmjã irua deeb khaba deejugui ajim anʉm. \s1 Ʉ̈gthar augchëba naaimaag \r (Mt 6:19-21) \p \v 32 ’Pãar chi mʉ bʉ̈ ogdʉba wënʉrrʉm khʉʉnan chadcha khapan khaba durrum. Mamʉ khapanag ee pãach appai khapan khaba nʉm awia oob nem ökhö wënʉrramiet ajim anʉm. Pãrau maach Aai ipierraa amʉn, irua ich durr pãar phë arr nʉm ora pãar dʉ̈i nem ajapha aju. \v 33 Pãach nem wai nʉm përkhʉʉimamua chi phatkhon aphʉʉm khʉʉn oomampierr jigpetat ajim anʉm. Magbaawai pãrau ʉ̈gtharm phatkhon jẽeuba aajemta paarpajugui ajim anʉm. Nem ajapham pãrau mag wai nʉisim chan bʉ̈ʉrjã öbam. Ma mʉg jẽb gayam phatkhon khĩir khaba aawai nem jĩgkhaag chi ajaphamʉu awiajã pöd aubam, ni comejenaujã ag ee dikhabamgui ajim anʉm. \v 34 Mʉig jẽb gaai nʉweta nem thum paraa aju khĩirjuju khãyau, ʉ̈gthar paawaita nem thum paarpaju khĩirju wënʉrrʉmʉn magan chadcha pãar khĩirjug ãba Ẽwandam gaaita simgui ajim anʉm. \s1 Jesuu ich bëeju nʉpi jaautarr \p \v 35-36 Mag jajawagmamua ich bëeju igwia magjim aajem ĩchab: ’Õrau amach patrón õor jua pʉr nʉm aar matarr deeu bëeju nʉ nʉmua daukhana õtdau phuu nʉajemjö, pãarjã ĩchab ajapha khĩir khaug nʉisit ajim anʉm, mʉ bëeju nʉawai. Mag õrau amach patrón barbaicheewai weeu awaag nʉajemjö, mʉ bëejuuta nʉbat ajim anʉm. \v 37 Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, ar chi chognaan mag daukhana amach patrón nʉ nʉm khʉʉnan onee aju, i barbaicheewai. Mag amau daukhana ich nʉ nʉm oobaicheewai, ichta jũrr chi chogkha simjö am sĩi nʉmich, mes gaai thach thöikhawia am jãogjugui ajim anaabá, ich garmuata. \v 38 Chi chognaan amach patrón edacha pamjã bëeba ni ãspajuag pamjã bëeba sim ee warag daphökagjã igba nʉ nʉm khʉʉnan onee ajugui ajim anʉm, i da bëeba awiajã ich pierrwai amach dʉ̈i ajapha aju khap. \v 39 Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, ãbmua khãijã ich di aig nem jĩgkhaan bëeju ora khaphʉ akhiin, bʉ̈ʉrjã khãiba warag sĩi thʉa ëeju, ʉdʉʉr ich nem jĩgkhapiba. \v 40 Magua muan pãragjã “Ich agjöta ajapha khĩir khaug nʉisit” a chirʉmgui ajim anʉm. Pãrau mʉ bëeju ora chan ãbmuajã khaugbam. Pãrau mʉ da bëebajupii nʉm ee, mʉch chi Emkhooi Iewaan dëgölp barchëju a jaaumajim aajem. \s1 Chi chogau ichig nem jaau pʉatarr thum wautarr \r (Mt 24:45-51) \p \v 41 Magbaawai Pedroou Jesuug, —Señor, pua mag jaau sim, ¿maragpaita pua jaau chirʉ́, wa thumaam khʉʉnagwa? ajim anʉm. \p \v 42 —Pãragpai khabamgui ajim anʉm; mua mag chirʉmʉn pãach thum chi mʉ iek ʉ̈kha nʉm khʉʉnagau. Magnaa, Pãadë ũrbat ajim anʉm: khanim nemjö patrón ãb simua ich chaaug maagpaawai ich chog ãbamʉg warm khʉʉn pörkhapinaa ich magʉgpai ich nem thum jaau pʉabajëm. \v 43 Maimua mawi, mam sĩi awi deeu bëewi ichdëu jaau pʉarrjö phidkha sim oobaicheewai, ¿mag jöoi ich chog dʉ̈i onee sim dʉ̈i chi chogjã onee abaju khai? \v 44 Mag ajapha phidkha sim oobaicheewai jöoirau warag ich nem thum magʉgta thʉsĩepʉ̈ijugui ajim anʉm, ich dënjö khap amkhĩir. \v 45 Mamʉ magba mag ichig nem jaautarrjã ich ödegpai, “Mʉ patrón chan da bëebam” awi nem khaibag ich khapeen jũrr ich jua eegpaim khʉʉn dʉ̈i ichdëu ampierr anaa, nagjã ichdëu döm aig dönaa, thachjã ichdëu khöm aig khömʉn, \v 46 chi dikhʉ bʉ̈ʉrjã irua nʉba sim ee bëewi mamagkham oobaichee, jũrr ichdëu warm khʉʉn dʉ̈i aajerr khãaijã i gaai athuucha wʉnaa, phidag eemuajã barpʉ̈inaa, chi khaigbacharam khʉʉn dʉ̈i ãba sĩujugui ajim anʉm. \v 47 Magua pãadë mʉ iek ũrbat ajim anʉm: ãbmua khãijã ich patronau ichig nem jaau pʉatarr khaphʉ simta, dëgölp ich oochëjujã khĩirjuba, ni bʉ̈ʉrjã irua nem khõsim nemjã waubamʉn, mag patronau ich bëem ed i gaai mas deejugui ajim anʉm, bʉ̈ʉrjã dau aug khaugba. Ich agjöta ajugui ajim anʉm ĩchab Ẽwandamau, ar ajapha wënʉrraju khaphʉ nʉmta nem khaigba waaujem khʉʉn gaai. \v 48 Mamʉ ãbmuata khaugba aawai nem khaigba waumʉn, Ẽwandamau i gaai mas ab khaba mas ajup mamʉ, agpierrpai deejugui ajim anaabá. ¿Pãrau oowai ar nem dʉ̈rrcha deetarrag agjö ich deetarrpierr dʉ̈rrcha jëeuba aajẽ? ajim anʉm. Mua pãrag magkhimgui ajim anʉm: Thumaam khʉʉnau Ẽwandam athee nemdam bʉ̈rʉʉm awiajã wauju aai nʉm. Ar chi ʉ̈rʉʉcha wauju khaphʉ nʉm khʉʉnag irua ich agpierr dʉ̈rrcha jëeujem. Maimua ar ich athee nem dʉ̈rrcha wauju pödba nʉm khʉʉnag irua agjö ich agpierr bʉchkhunpai jëeujemgui a jaaumajim aajem. \s1 Chi chaairaujã ich dënnaan igar khaba aju jaautarr \r (Mt 10:34-36) \p \v 49 ’Mʉʉn mʉg jẽb gaai õor durrum khʉʉn ee mʉch iekta phũak phuu wëjöm ee õtdau dʉrbapʉ̈imjö apienta bëejimgui ajim anʉm, ich Jesuu. Ya mag õtdau pa sim, mamʉ mʉchdëu khõsi chirʉmjö warag uu pa jẽerdʉmaa akhiin ajapcha akhamgui ajim anʉm. \v 50 Mamʉ magaagan õor jua machgau agtha ajappha dau aug wauju waaur chirʉmgui ajim anʉm. Mʉch dʉ̈i õrau magju thumaa khĩirjubaadeewaita ökhĩirjug pöoma chiraajem; mamʉ ichiita ich mag ajugui ajim anʉm. \v 51 ¿Pãrau khĩirjuawai mʉ sĩi pãar khõinaa bibigag chukkhu naamkhĩirta bëejĩ? Pãar magamkhĩir khabajim. Mʉg mʉ bëetarran mʉg mʉchdëu Ẽwandam iek õrag jaau chitʉm gaaimua õor khĩirjug aaiphur warag chaaur khĩirju nʉrrjëe amkhĩirjöta bëejimgui ajim anʉm. \v 52 Mua mag chirʉmʉn, mʉg mua jaau chitʉm gaaimua ãbam deg khãijã cinco naajem khai, õor thãrjupam khʉʉnau jũrr numiim khʉʉnau mʉ iek ʉ̈kha durrum khʉʉn ichaaur iekhaju aawaita mag chirʉmgui ajim anʉm. Wa magbam khai, jũrr numpaim khʉʉnau khãijã thãrjupam khʉʉnau khĩirjug ajapham wai durrum khʉʉn igar khaba wënʉrrajugui a jaaumajim anaabá. \v 53 Magphöbaadeewai chi ayau mʉ iek ʉ̈kham khõsi ʉ̈kha sim ee, jũrr chi chaairau mʉ iek ʉ̈khamapha ajugui ajim anʉm. Ʉʉinjã agjö, chi ãdau mʉ iek ʉ̈kham khõsi ʉ̈kha sim ee, jũrr chi khaau bʉ̈ʉrjã mʉ iek ʉ̈khamapha ajugui ajim anʉm. Wa magbam khai, chi phaauhũanau mʉ iekdam ich ãigog jaau khitaawai, jũrr chi ãigou ich phaauhũan ichaaur ajugui ajim anʉm, mʉ iek ʉ̈khamaaugau. \s1 ¿Khani khaphʉ aju aai naajĩ Jesuu nem wau nʉrrʉm oowi? \r (Mt 16:1-4; Mr 8:11-13) \p \v 54 Maimua õor khapan ĩchab aig narr aawai amagjã magjim anʉm: ’Edau duubjem garta edjã khĩbaadeewai, “Nosegan urum” aajem pãrau; chadcha ich maagjemgui ajim anʉm. \v 55 Maimua ar phũ khãijã dokhẽu garmua phua thʉnʉisiewai, “Edau pechag wʉʉju aawai” aajem pãar iek; magʉm ed chadcha ich mag pechag kheeujemgui ajim anʉm. \v 56 Pãrau magʉmjã khaug ahau aajemta, ¿jãgwia ĩs pãrau pãach daúa mua nem wau chitʉm oo nʉmjã pöd khaug auba nʉ ajim anʉm, mʉ chadcha ich Ẽwandamau pʉ̈iju jaaujerr chaarkha chirʉm? \s1 Jãga aju aai nʉ dich khapeen dʉ̈i iekkhõr aawai \r (Mt 5:25-26) \p \v 57 Mag jajawagmamua ich Jesuupai amag, ’¿Jãgwia pãrau pãach wir aigpai pãach Ẽwandam na khaigba nʉm khaug auwia pöd “Maran chadcha khaigba nʉm” aba nʉ? ajim anʉm. \v 58 Mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm: Ãbmua khãijã leinaanag pʉ khaibag waumkhĩir pʉch jawaan arrwai chi thethemnaan aar barwi jaauju nawe i dʉ̈i ajapha iyʉ̈ʉ awi khõinaa nʉisit a chirʉmgui ajim anʉm. Magbamʉn chi thethemnaanau guardianaanag pʉ pʉr deebaawai jũrr makhʉʉnau pʉ cárcel deg pʉ̈ibajup ajim anʉm. \v 59 Cha mʉ iekha chirʉm iekhau ya pʉʉta amau mag phãar athamʉn, phatkhon gaaimua arr khai, ãbmiecharam centaaudam phagpʉ̈ibam aigjã amau pʉ öbeerpʉ̈ibajugui ajim anʉm. Mua mag chirʉmʉn, pãach khaibag Ẽwandamag chugpaapiju aai nʉwe chugpaapiwi i dʉ̈i khõinaa ajuuta ẽkhabat a chirʉmʉugui ajim anʉm. \c 13 \s1 Dich khaibag Ẽwandamag chugpaapi jëeubam chan peerdʉbam \p \v 1 Ich mag ed gaai ĩchab ãaur khʉʉn ich Jesús sim aig bëewi irig nem ĩgkha naaichëjim aajem. Mag ĩgkhamamua irig, —Galileapien Aai i jëeujem deg nemchaain khëchwia phaa nʉmua agua Ẽwandamag amach khaibag chugpaapi jëeu naajimgui ajim anʉm. Am mag Ẽwandamag jëeu durrumta, am aig Pilato soldaaun bëewia sĩi am khëchpʉ̈ichëjim aajemgui a jaau naaichëjim aajem. \p \v 2 Mag ichig jaaubaicheewaita Jesuu amag, —¿Pãrau khĩirjuawai, mag Pilato soldaaunau dau augjã chukhu khëchpʉ̈itarr khʉʉn warm khʉʉn agjö Galileapienkha thʉnʉm khãyaujã atcha khaibag pöm sĩsid aawaita mag am khëchpʉ̈ijim khai? ajim anʉm jũrr amag. \v 3 Mag gaaimua khabajim, mamʉ mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm: Pãrauta chadcha pãach khaibag thumaa ãsie ewag khĩirjuwia Ẽwandamag chugpaapi jëeubam chan pãachjã dʉ̈i khëchjurau ajim anaabá, amachigcha. \v 4 ¿Wa pãrau khĩirjuawai, ar thʉrrdö Siloé aajem igaau di pöm sĩerr burrwai õor dieciocho khëchtarr khʉʉnta tagam khʉʉn Jerusalén phöbör ee naajem khʉʉn khãyaujã iekkhõr pömaacha naajĩwa ajim anʉm, Ẽwandam dau na? \v 5 Mag amach appaita Ẽwandam dakhĩir iekkhõr pömaacha narr gaaimuajã khabajimgui ajim anʉm, deeu ichdëupai. Ẽwandam dakhĩran thum ich agjö thʉnʉm, nem khaibag. Pãraujã ĩchab pãach khaibag thumaa khĩirjuwia Ẽwandamag chugpaapi jëeubam chan pãach thum ni ãbjã peerdʉbamgui ajim anaabá. \s1 Igo chëba sĩerrarr ag nem ĩgkhaa \p \v 6 Mag jaau dichwia ichdëupai mʉg nem ĩgkhaa amag jaaujim aajem: ’Woun ãbmua ich uvadö ee nemjõ igo anʉm jĩir wai sĩejim aajem. Khãai ãb jõm khõchag aadeewai aar oon majim anʉm. Mamʉ mag oon maawai bʉ̈ʉrjã chëba sĩi ë meuu dʉnaajim anaabá. \v 7 Magbaawai di aig pachëwia magjim anʉm, chi nemjĩir jaarjemʉg: “Igo jõm khõchgau año thãrjup pam sĩi aar oo khʉrrkha chirʉm; mamʉ chëba sĩerraawai gaai ooimaba aajem. Jãgan jãg sĩpí warag thubapʉ̈i” ajim anʉm. “Magba par chëbam jãg sĩejemgui” ajim anʉm. \v 8 Magbaawai, “Patrón jöoi, magan idëu año ãb oo athá” ajim anʉm, chi nemjĩir bʉ̈ phʉajem wounau. “Jãg sim khai, mua warag ag bʉ̈khʉrr wa phʉʉrdʉpʉ̈inaa phʉichichagau i bʉ̈ khuajugui” ajim anʉm, “chëmkhĩir. \v 9 Mag bʉ̈ khuabaawai chëmʉn ʉ̈uma” ajim anʉm. “Mamʉ mag bʉ̈ khua nʉmjã ich magpai chëba abarmʉn magan chadau thupʉ̈ijugui” ajim anʉm, chi bʉ̈ jaarjemua. \s1 Jua ʉ̈i nʉm edcha Jesuu ʉʉi ãb monaautarr \p \v 10 Biek ãb jua ʉ̈i nʉm ed Jesuu Ẽwandam iek jaau sĩejim aajem, judionaan ãba biirdʉwia Ẽwandam iek jaaujem deg. \v 11 Maig ʉʉi ãb sĩejim aajem. Mag ʉʉi mor machpawia dieciocho años sĩi jã bʉrëu khitaajeejim anaabá, bën khaigbam i mor ee dubwia. Magtarr aigmua pöd bʉ̈ʉrjã phõ khajapha thʉrrkhaba ich mag khitaajeejim anʉm. \v 12 Jesuu mag oo athaawai dau ee aug khaugwia, i thʉ̈r aunaa irig, \v 13 “Mua pʉ monaaukhim” anaa, i ʉ̈r jua ausĩubarm bʉ̈rre phõ thʉrrkha khajappha oo dʉnʉisijim anaabá, monakkha. Mag ich monaaubapäaiwai onegau Ẽwandamag, “Ẽwandam, ĩsin chadau pua mʉ ʉ̈uta abarm. Pʉjö jua theegkham chan mʉg jẽb gaai chukhum. Ʉ̈u abarmgui” ajim anʉm. \p \v 14 Mamʉ magbaawai mag amach ãba biirdʉ nʉm ag degam chi pörkha sĩerr Jesús dʉ̈i meeukhabaadëwia jũrr khĩir mor chigpai õragta, —Seman gaai seis diaspai phidkhaju aai nʉmgui ajim anʉm. Mag seis diam een chadau pãadëu bëewia pãach monaaupibat ajim anʉm. Mamʉ oob mʉg sĩi jua ʉ̈i kheeujem ed khabajupama ajim anʉm. \p \v 15 Magbaawaita maach Pör Jesuu irig magjim anaabá: \p —Woun sëunem, ¿khantheeta pʉ mag chitʉ́ma? ajim anʉm. Pãar mag jua ʉ̈ʉijem ed bʉ̈ʉrjã phidkhaba aajem anʉmta, ¿khan jãgwia pãrau pãach cabaai wa phak khãijã dö döpien phë arrjẽma? ¿Jãg nʉm chan magan phidkha nʉm khabahab? ajim anʉm. \v 16 Pãrau pãach nemchaainjã mag dö döpi khʉrrkha nʉmta, ¿khan jãgwia mʉg ʉʉi ĩchab warrgar jöoi Abrán khararrau ʉ̈khaajerr ag Ẽwandam gaai ʉ̈kha simta pöd i monaauju khaba sĩ, jua ʉ̈ʉijem ed awia? Jãg sim aig ijã ĩchab dieciocho años meperau i pʉrnaa ö jʉ̈ wai simjö simta ẽerpʉ̈i nʉm khabahab ajim anʉm, jãg bënëu i ogdʉpʉ̈imkhĩir. \p \v 17 Jesuu mag amach öbeerbapʉ̈im ũrwia i oomapha aajem khʉʉn thum chigaa aphöbaadëjim anaabá, amachta. Mag am chigaa nʉm ee, tagam khʉʉn thum aig narr khʉʉnau amach daúa Jesuu mag nem wau sim oo nʉm gaaimua onee nʉm iekhau Ẽwandamag, “Ʉ̈u chadcha pua marag pʉch jua theeg oopibarm Ẽwandam; ag na marau mʉgjö chan nem ooba aajemgui” a iekha naajim aajem. \s1 Mostaza dën nem ĩgkhaadam \r (Mt 13:31-32; Mr 4:30-32) \p \v 18 Mag iekhakhagmamua ĩchab magjim anʉm ich Jesuu: ’¿Pãrau khaphʉ nʉ, jãga sim abarí Ẽwandam iek mua jaau chitʉm, maimua khanjöta sim a mua pãrag jaaubarkhiin? ajim anʉm. \v 19 Magnaa ichdëupai, Mʉg Ẽwandam iekhan mostaza daudam woun ãbmua ich nemjĩir ee jĩirjemjöta sĩerrʉm. Ichta nemjĩir daudam thumaam khʉʉn khãyaujã bʉ̈rʉʉcha khitʉm. Mamʉ mag khitʉmʉn nem bãau khaphí bãauwia sĩi pabʉ̈ pöm ãdëe dʉnʉisiejemgui ajim anʉm. Mag ãdëe dʉnʉisiewai nemchaaindamau ag gaai amach didam ëuphöbaadeejem. Ich agjöta simgui ajim anʉm ĩchab mʉg Ẽwandam iek mua pãrag jaau chitʉmjã. Mʉʉgwaiwe chan khapan khabata ʉ̈kha durrum; pari mag durrumuata warag nem pöm aaidʉbapäaiwai, õor khapankham khʉʉnau ʉ̈khajugui ajim anʉm. \s1 Levadura dën nem ĩgkhaadam \r (Mt 13:33) \p \v 20 Maimua deeu ichdëupai amag, ’Pãrau khĩirjuawai ¿jãga sim abarí Ẽwandamau ich iek aaidʉpi nʉm, maimua jũrr khan dʉ̈ita mua pãrag jaaubarkhiin? ajim anʉm. \v 21 Ich iiu aawai ich iek aaidʉpi nʉmʉn, ʉʉi ãbmua arin dʉ̈rrcha sim ee levadura pʉ̈itarrjöta sĩerrʉmgui ajim anʉm. Levadura bʉ̈rʉʉ pʉ̈itarrjã maadëu aaidʉmam chan ooba aajem; mamʉ mag simuan arin thum ʉrpi aaujem. Ich agjöta simgui ajim anʉm ĩchab Ẽwandam iek mʉg mua jaau chitʉmjã. Mʉʉgwaiwe chan õor pöm mʉg wëjöm ee agtha pömcha aaidʉba sim. Mamʉ mʉg atagta durr warpham magwe aaidʉbaadee thumaam khʉʉnau ũrab khaba ũrjugui ajim anʉm, ich Jesuucha. \s1 Ʉ̈gthar maajem khʉdan phĩrkhi khitʉm aajem \r (Mt 7:13-14,21-23) \p \v 22 Jesuu ich mag Ẽwandam iek jaau nʉrraajeejim aajem phöbörpierr, didam khapan khaba dʉnʉnʉidʉm eem magwe ich nʉrrʉmpierr. Mag mamua warag Jerusalenag maa ajim aajem. \v 23 I mag nʉrrʉm ee ãbmua irig, —Señor, ¿ʉ̈gthar öbërju khʉʉnta khapanaacha nʉ wa okhooju khʉʉnta khapanaacha nʉwa? ajim anʉm. \p Magbaawai Jesuu irig, \v 24 —Ʉ̈gthar öbëraagan, puertdidam bʉ̈rʉʉ khitʉm ee dubaagpamjöta aajemgui ajim anʉm. Muan pãragan, mag puertdidam phĩrkhi khitʉm eeta dubju ẽkhabat a chirʉm. Mʉg atag õor pöm ag ee dubam khõsi ajup mamʉ, mag thʉnʉm khʉʉn eem ãbjã pöd dubbajugui ajim anʉm. \v 25 Pãrau dubaag ẽkhawiajã ya chi dikhʉ jöoyau phãarbapʉ̈im chan, par pãrau daaugajãrmua, “Señor, maar weeu athá” awiajã, jũrr ierrmua irua pãrag, “¿Pãar jamaam khʉʉnauma? Pãar chan mʉ aiguim khʉʉn khabamgui” aju, warag weeu aubaju aawai. \v 26 Magbaawai pãach weeu aumkhĩir, pãrau irig magjurau: “¿Pua maar khaugbata chirʉ́? Maar pʉ dʉ̈i ãba thach khoojerr khʉʉn khabahab. Pʉ khabajieb maar maestro. Pua ante maar phöbör ee Ẽwandam i jaauba aajeejieb” aju irig. \v 27 Mamʉ magbaawai irua ĩchab pãrag magju: “Ya mua pãrag jaaubarm. Mua chan tag pãar khaugbam. Pãach sĩi nem khaigbam appai wau wënʉrraajerr khap, pãadëu warag pãachta mʉ aigmua chawag ërëubaadët” a iekhajugui ajim anʉm, Ẽwandamau pãrag. \v 28 Pãrau oowai chadcha pãach daaugajãrpai thʉbagkha nʉisim oobaawai, pãrau icharaucha sereeu öo thʉnʉmua, warag gaai machgaupa ihesse aadëphʉmua, pãrau oojugui ajim anʉm: jöoi Abrán, Isá, Jacob, maimua tag warrgarwe Ẽwandam i jaaujerr khʉʉn ich dʉ̈i ãba i bigaau onee ohoodö nʉm. Maagwai pãachta khõinaa am mag onee nʉmjö i dʉ̈i wënʉrraju aajerr khʉʉnta pãran ich mag iseg nʉisim iekhaugui ajim anʉm. \v 29 Maigta pãar khĩir machag ajugui ajim anʉm, pãach pöd dubba nʉm daar durrpierram khʉʉnpata dub thʉnʉm oowia. Maig thʉnaaju: edau öbeerjem garm khʉʉn, edau duubjem garm khʉʉn maimua deeum durram khʉʉnpa bëemawia Ẽwandam dʉ̈i ãba onee thach khoog ohood aphöbaadëjugui ajim anʉm. \v 30 Mag Ẽwandamau õor i agkhabaadëm ed ar mʉg jẽb gaai aawai amachta warm khʉʉn khãaijã ajapcha nʉm aajem khʉʉnta khapan khabacha öbërju. Mag khãyau ar chikhamnau serbiibag phëejem khʉʉnta khapanaacha Ẽwandam sim aar öbërjugui ajim anʉm, ich Jesuu. \s1 Jesuu Jerusalén phöbör ʉ̈apërtarr \r (Mt 23:37-39) \p \v 31 Ich mag edcha Ẽwandamau Moiseeg ich iek phãpitarr ajapcha ʉʉrkhaajem khʉʉn Jesús aig bëewi irig, —Rey Erodeeu pʉ thõopäaig ẽkha sim. Pʉchta mʉigmua jöpkhaa igbaad aichëjierram anʉm. \p \v 32 Magbaawai ichdëu amag magjim anʉm: \p —Ërëubaadëwi irig, “Ich iphithur idëu mag sim; mʉg ed gayan mʉʉn ichiita ich mʉg õor mor ee bën khaigbampa jʉr wërpnaa ich mʉg õor monaau chitaju” a jaaubaimat ajim anʉm, mʉ imeerba. Magnaa ĩchab, Ya mʉ phidag öimʉʉ pamam; \v 33 mag agtha öba sĩewai ich mʉg mʉch phidag öpʉ̈ibam aarjã ogdʉba jaau chitʉmua Ẽwandam i jaaujem khëchmien phöbör ee barjugui ajim anʉm, Jerusalén. ¡Jãga mag mʉjã ĩchab Ẽwandam i jaaumieta Jerusalén phöbör chaaur amau mʉ thõobarjugui! ajim anaabá. \p \v 34 Maimua Jerusalenpienta warag ʉ̈apërwia magjim anʉm: ’¡Ë! ¡Aay, Jerusalenpien! Pãraun chadcha warrgarweta Ẽwandamau ich i jaaumkhĩir chogpʉ̈i nʉm khʉʉnjã kha khõchkhaba, pãrau warag mokoujã am bar wai nʉmua khëchpʉ̈imaajemgui ajim anʉm. Biek khapan mua pãrag jaaujeejim, ãthãrr ʉʉirau ich chaaindam thumaa ich ich eegar thʉa wai juupjemjö, pãar thʉa wai chitaag. Mamʉ magtarrjã pãachdëuta bʉ̈ʉrjã mag khõchkhabajierramgui ajim anʉm. \v 35 Jãgtarrau nau pãrau oomaa abarjugui ajim anʉm. Nau mʉ mʉg chitʉʉ awia petaawai Ẽwandamau sĩi di pariim ee wouchnaan phëpʉabaajemjöta thʉbagkha nʉisijugui ajim anʉm, pãran. Magbarm aigmua chan tag pãrau mʉ oobamgui ajim anʉm. Pãrau mʉ oojuun, ãba ya pãachdëucha deeu mʉ urum oowia, “Ʉ̈uchata Ẽwandam, pua pʉch jũrr pʉch Chaaita maar athee Reikha pʉ̈ibarm” anʉm aigta pãrau deeu mʉ oojugui ajim anʉm. \c 14 \s1 Jesuu woun ãb kha ööodö khitʉm monaautarr \p \v 1 Khãai ãb fariseonaan eem ãb ĩchab chi pörkha simua Jesús ëeurrjim aajem, ich di aar i dʉ̈i ãba thach khoog. Mag ed sĩi jua ʉ̈ʉijem ed arr aawai amachdëun ãba irigta eerpapa aajeejim anaabá, eeu dëgölp mag pöd bʉ̈ʉrjã nem wauju khabam edta bʉ̈ʉr khãijã jua peerthʉ nem waubaawai magʉm gaaimua i imeraa pʉr awaag. \v 2 Mag am thach khö nʉm aig bëewi sĩejim aajem ĩchab, woun ãb kha ööodö khitʉm. \v 3 Mag oobaawai warag iyʉ̈ʉ nʉmua Jesuu chi machnaanag jëeunaa ĩchab chi fariseonaanagjã jëeumamua, —¿Pãrau oowai mʉg jua ʉ̈i nʉm ed õor mor masim khʉʉn monaauju aai sĩ, wa monaauju aai khaba sĩwi? ajim anʉm. \p \v 4 Mamʉ mag amachig Jesuu jëeubarm ũr nʉmjã ni ãbmuajã jʉ̈ʉ abajierram anaabá. Mag amachig khabamjö warag khĩuu abaawai mag chi kha ööodö khitʉm ich aig thʉ̈rnaa, i gaai pʉrbaawai monaaupʉ̈iwia, irig, —Pʉ maju aai chirʉmgui ajim anʉm. \v 5 Maimua jũrr ich dʉ̈i ãba thach khoog aig narr khʉʉnag magjim anʉm: \p —Pãar cabaai khãijã wa pãar phak khãijã jẽbdeg burrwia pöd ich ap öbërba sĩsim oobaawai, ¿khaíuta ag bʉ̈rre mawia ich nemchaai jẽu aubaju khai ajim anʉm, sĩi jua ʉ̈ʉijem ed awia? \p \v 6 Mamʉ ich iek ʉ̈khamkhĩir par irua mag jëeu ohookhamjã ni ãbmuajã i iek ʉ̈khabajim anaabá. \s1 Jua pʉrtarr phiesta ee thʉ̈rkhʉʉitarr khʉʉn \p \v 7 Maimua Jesuu oowai, jũrram khʉʉnau amachig jaauba nʉm ee amachdëuta sie ajapcharam jʉr aunaa nacha ohood aadeewai, chi thʉ̈rkhʉʉipʉ̈iwia bëetarr khʉʉnag magjim anʉm, am wawimamua: \p \v 8 —Dëgölp ãbmua khãijã ich jua pʉr nʉm phiesta ee pãach thʉ̈r aauwai, oob pãach khĩrau chan sie ajapcharamta ookhanaa pãachta pör garcha jupmiet ajim anʉm. Magbam eeu mag sie pãach khãyau chi thethem khʉʉn athee wai nʉm gaai khãijã pãach jupdukham. \v 9 Mag pãachta sie ajapcharam gaai ohoodö nʉm aig, chi jua pʉr chirʉm wounau bëewi pãrag “Phiidʉtkhabat, mʉg sie deeum khʉʉn atheemʉu” aicheewai, eeu dëgölp pãar khĩir naauwia jũrr õor ëugarcha khĩir naa ohoodö aimadukham ajim anʉm, tagam khʉʉn dakhĩir. \v 10 Magju khãai ãbmua khãijã ich jua pʉr nʉm phiesta ee pãach thʉ̈r aauwai pãachta warm khʉʉn ëugarcharam sie gaai jupbat ajim anaabá. Pãar mam ohoodö nʉm oobaawai, chi jua pʉr chirʉm wounau pãrag, “Keena, jũrr mau na jupbahut” abaawai, chigag chukhu pãachta warm khʉʉn na ohoodö aimaju. \v 11 Mag, pãrag mag chirʉmʉn, ar amach thöwia chikham dʉ̈i athuucha aajem khʉʉnta jũrr mʉg atag paawai am Ẽwandamag chaigpa oo sĩsidʉ aju. Maimua ar mag amach dʉ̈i athuu nʉm khʉʉn ichaaurjã magʉm aba sĩi warag serbiibamjö aajerr khʉʉnta jũrr mʉg atag paawai Ẽwandamau warm khʉʉn khãyaujã ʉ̈rpai apiju ajim aajem. \p \v 12 Maimua ich thach khömkhĩir thʉ̈rtarrag magjim anʉm ich Jesuu: ’Deeu pʉch phiejãb dʉ̈rrcha wauwia thach khömkhĩir õor thʉ̈ʉrwai oob sĩi pʉch khapkhʉʉn appai thʉ̈rkhʉyam ajim anʉm, ni pʉch khodnaan, ni sĩi thʉ̈r khodpaim khʉʉn appaijã thʉ̈rba, ni sĩi phatkhon paraam khʉʉn pʉch dʉ̈i ãba di dakha naajem khʉʉn appaijã oob thʉ̈rkhʉyam. Pua magʉm khʉʉnta khĩirjuwia thʉ̈rkhʉʉimʉn, magan amaujã agjö wauwia pʉ thʉ̈r athaawai deeu pʉrʉg phagbarmjöta aju. \v 13 Magju khãai pʉch phiejãb pöm waupʉ̈iwia thach khoog õor thʉ̈ʉrwai dau aphʉʉm khʉʉndamta thʉ̈rbá ajim anʉm: ar bʉ̈ bisi wa juadam khãijã bisi khithëem khʉʉn, ar khu thũuiba thũuiba khithëem khʉʉn, wa ar dau khĩsu khithëem khʉʉn khãijã. \v 14 Pua mag khithëem khʉʉn dʉ̈ita magmʉn, amau chadcha pʉ dʉ̈i pöd agjö abaju, mamʉ magtarr paar Ẽwandamauta jũrr pʉ onee apiju. Ar i iek ʉ̈kha durrumua khëchtarr khʉʉn deeu iiu phiidʉ nʉm jaar, magtarr jũrran ichdëuta pʉrʉg phagjugui a jaaumajim aajem. \s1 Ẽwandam dʉ̈icha thach khö sim wounan chadcha onee aju \r (Mt 22:1-10) \p \v 15 Mag Jesús iyʉ̈ʉ sim ũrwia, ãb i dʉ̈i ãba thach khö sĩerrau irig, —Ʉ̈gthar pawiajã ich mʉg cha maach nʉmjö Ẽwandam dʉ̈icha thach khö sim wounan chadcha i onee ajugui ajim anʉm. \p \v 16 Ichig magbaawai jũrr Jesuu irig, —Mua pʉrʉg nem ĩgkhakhimgui ajim anʉm. Magnaa, Jöoi ãb sĩejim aajemgui ajim anʉm. Mag jöoirau õor khapankham khʉʉnag jaau wai sĩejim aajem, ichdëu phiejãb pöm waubapäaiwai makhʉʉn thum ich aig thach khoon bëemkhĩir. \v 17 Maimua chadcha phiejãb wauwia, ya thach khöju ed aadeewai, chi patrón jöoirau ich chog pʉ̈ijim aajem, ich dʉ̈i iekhatarr khʉʉn aar jaaubaimaawai thach khoon bëemamkhĩir. \v 18 Maimua mawia, chi chogau jajawagmampierr bëemaaugau, jũrr pogkha jaaumaajeejim aajem, chi bëeju arr khʉʉnau. Nacha jaauwimatarr aiguimua magjim anʉm: “Chaig ewaa jẽb për autarr oon maju chiraawai mʉ pöd mabam; idëu ẽudeem athee khërtarrau” ajim anʉm. \v 19 Maimua ãbakhai aar jaaubaimaawai maguajã agjö, “Mʉ pöd mabam, phak emkhooin diez eeu përkha autarr phidag ee wai jẽraan phë arrju aawai. Jãgba akhiin chadau mʉ makhamgui” ajim anʉm. \v 20 Ich mag jajawagmamua ẽudeecharam aar jaaubaimaawai magua paawai magjim anʉm: “Mʉ maju ajieb mamʉ, mʉch ʉʉi dʉ̈i ewaa pa chiraawai pöd mabajugui” ajim anʉm. \v 21 Magbaawai mag chi iek jaau chitarr woun deeu ich appai bëewi ichig warm khʉʉnau jaaumarrjöo jũrr ich patronag jaauchëjim aajem. Mag ũrbaawai jöoi khĩir machag thʉnʉmua magjim aajem, ich chogag: “Petá” ajim anʉm, “deeu. Maimua jöpkhar jũrr kaaijã ee ar dau aphʉʉ khithëem khʉʉn phë aipidú ajim anʉm: ar bʉ̈ bisi wa juadam khãijã bisi khithëem khʉʉn, khu thũuiba thũuiba khithëem khʉʉn, maimua ar dau khĩsu khithëem khʉʉnpa.” \v 22 Mag jaaubaawai chi chogau mawia, ichdëu jaaupʉ̈itarrjö awia, deeu barchëwia magjim aajem, ich patronag: “Mua thum pʉchdëu jaautarrjö abarm. Mamʉ magʉmjã agtha õor khapaana dʉ̈rr aju simgui” ajim anʉm. \v 23 Magbaawai ich jöoirau deeu magjim anʉm, ich chogag: “Jũrr phöbör igaau mawia parhooba ar ich jãg dau aphʉʉ khithëem khʉʉn thum pʉchdëu oomam phë aipidú” ajim anʉm, “warre õrau di dʉ̈rrkhaba sĩwaag. Pʉch iek ʉ̈khaba abaawai amag thum ajapha jaaumamua ichiita mua am mʉch dʉ̈i thach khömkhĩirta thʉ̈rkhʉʉi chirʉm abá” ajim anʉm. \v 24 Ya maadëu khaphʉ nʉm, ar nacha thʉ̈rwia bëeba arr khʉʉnau chan amau bʉ̈ʉrjã mʉ thach isĩebajugui ajim anʉm, chi nacha thʉ̈rtarr khʉʉn igwia. \s1 Dich nem thum isegba nʉm chan pöd Jesús khapeen aju khaba nʉm \r (Mt 10:37-38) \p \v 25 Mag Jesús mam dʉ̈i i ẽudee õor pöoma wëtmajim aajem. Mag ich ẽudee wëtum khʉʉnag magjim anʉm: \p \v 26 —Ãbmua khãijã mʉ dʉ̈i ogdʉba nʉrraju khĩirju simta khũchpaijã ich dënnaan kha ogdʉmapha wa ich ʉʉi, ich chaain, ich khodnaan khãijã ogdʉmaphanaa ich dau aphʉʉ aju khãijã khĩirju sim chan, pöd mʉ dʉ̈i khapeer khaju khaba simgui ajim anʉm. \v 27 Ar chi mʉ dʉ̈i nʉrram khõsi simuan warre ich phithurg au nʉrrajujã khaphʉ aju aai simgui ajim anʉm, mʉ gaaimua chikhamnau ich thõoju khaphʉ awiajã ich mag mʉ bʉ̈ ogdʉba nʉrraju aawai. Mag ãwatbaju chan, parta idëu khõs mʉ dʉ̈i nʉrrʉm ajugui ajim anʉm. \p \v 28 Magnaa amag, ’¿Chijãg wounauta ich di ëwaagpaawai nacha khĩirju sĩi abaju khai ajim anʉm, khan nemta phë auju, khachpai igju, wa phatkhon khãijã dʉ̈rr khaba abaawai pöd nem igju thum phë aubaju khãijã khap aag? \v 29 Magjã khĩirjubanaa, eeu dëgölp di ëuju aadëwia, dibʉ̈ appai khãijã jukha sĩuwia, pöd ëu auba ich mag werba sĩukhiin, bigaaum khʉʉnau ich khĩircha khãijã i wauwia irig, \v 30 “Mʉg wounaun par di ëu aubajuuta sĩi dibʉ̈ appai jãg idëu khõs jukhabaadëjim” ajugui ajim anʉm. Ich jãg di ëwaagpaawai khĩirjuajemjöta khĩirjuju aai simgui ajim anʉm mʉ dʉ̈i nʉrraagjã, dich dau aphʉʉ aju khaphʉ simjã magʉm igba warag magʉm ãwat nʉrraag. \p \v 31 Magnaa deeum ejemplo igwia, ’Wa magbam khai, ¿khanim reita deeum agjö ichjö reikha sim dʉ̈i juurhi ee ich wërbʉan maju nawe khĩirju sĩi abaju khai ajim anʉm, ajap khap aag? Irua khaphʉ simgui ajim anʉm, warmua soldaaun khapanag veinte mil wai sĩewai ichdëu diez milpai wai sim. Mag juurhi ee maju nawe, ¿irua khĩirju aubaju khai, mag ich soldaaun magcha khapan khaba durrum dʉ̈i warm khʉʉn khapan thʉnʉm aar wërbʉan petaawai ichdëu pödbaju? \v 32 Irua mag khĩirjumʉn, agtha warm dʉ̈i thẽuju nawe, warp nʉwe khaug aujugui ajim anʉm, ichdëu pödbaju. Magbaawai irua ich soldaaun warm khʉʉn aar chogpʉ̈iju, makhʉʉnau chaigpabaimaawai wërbʉju arrjã wërbʉba warag khõinaa nʉisieg. \v 33 Ich agjöta aajemgui ajim anʉm ĩchab mʉ dʉ̈i khapeerkhaagjã. Mʉʉta nacha pãrau ʉ̈rcha khõsinaa mʉg jẽb gaaim nem pãachdëu khõsim thum isegbam chan, pöd mʉ khapeen aju khaba nʉmgui ajim anaabá. \s1 Thakhaar nakha aadëkhiin ¿khanthee serbiiju? \r (Mt 5:13; Mr 9:50) \p \v 34 Mag amach nem isegmapham khʉʉn igwi iekhakhagmamua ĩchab, ’Thakharan chadcha nem ajaphamʉugui ajim anʉm; mamʉ mag sim nakha aadëkhiin, ¿khanthee serbiiju? Pöd bʉ̈ʉrjã agua nem phöju khaba, \v 35 ni jẽb phʉichichag dʉ̈i waaurëunaa nemjĩir bʉ̈ khuagjã serbiiba sĩsiju. Mag serbiiba sĩsiewai sĩi barpʉ̈ijugui ajim anaabá. Ich jãgaugui ajim anʉm ĩchab ar mʉ iek ʉ̈khamaaugau amach nem khõchag thum isegba nʉm khʉʉnjã. Keena, jʉ̈g ʉ̈rʉʉnaa cha mua jaau chirʉm ajapha ũrbat a jaaumajim aajem, ich Jesuu. \c 15 \s1 Oveja okhootarr nem ĩgkhaa \r (Mt 18:10-14) \p \v 1 Biek ãb Jesuu jãga Ẽwandamau õor peerdʉajẽ a jaau sim aig, gobiernoog dëbpaar paar nʉm jëeujem khʉʉn khapan bëe thʉnaajim aajem, chi pekau dapnaanpa, i iek ũraan. \v 2 Magbaawai chi ajapha Ẽwandamau Moiseeg iek phãpitarr ʉʉrkhaajem khʉʉn, maimua ag iek jawaag athee chi machnaan dʉ̈imua Jesús igwia, —I dën mʉg wounau chan pekau pöm sĩsidʉm khʉʉn awiajã isegba ich jãg warag am dʉ̈i thach khö nʉrraajem anaajim aajem. \p \v 3 Magbaawai ichdëu am mag iekha nʉm ũrwia, mʉg nem ĩgkhaadam jaaumamua amag magjim aajem: \p \v 4 —Khanim nemjö mʉg nʉm aig ãbmua cien ovejas wai sim, maimua ãb okhoobaadeewai, ¿khaíuta tagam khʉʉn dö wajaug ee phëpʉawia mag okhoo khitʉmdam jʉraan mabaju khai? ajim anʉm. Keen, par maadëu dich nemchaai aawai baaubam aigjã ookha khitʉʉ abarju. \v 5 Maimua mag baau athaawai, ¿khaíuta sĩi onegau dich nemchaaidam ud aibëebaju khai? ajim anʉm. \v 6 Maimua di aig pachëwiajã, ¿khaíuta ich khapkhʉʉn dʉ̈i ich di dakha naajem khʉʉnpa thʉ̈rkhanaa, “Keen, mʉ onee chirʉm, mʉch oveja okhootarrdam oo athaawai” abaju khai? \v 7 Keena, ich jãgta aajemgui ajim anʉm ĩchab ʉ̈gtharjã: Ar õor khapan amach ajaug thöwia Ẽwandam dʉ̈icha wënʉrrʉm aajem khʉʉn gaaimua onee aju khãyau, pekau pömkham khʉʉn eem ãb khãijã ich khaibag isegwia Ẽwandam ich thãar ee atham ed ʉ̈gtharmpeenjã onee aphöbaadeejemgui ajim anʉm ĩchab. \s1 Phatkhon okhootarr nem ĩgkhaa \p \v 8 Maimua ĩchab mʉg jaaujim aajem: ’Khanim nemjö ʉʉi ãb simua phatkhon chi dau daí appai diez wai sim, maimua mag eem ãb khãijã okhoobaadeewai, ¿chijãg ʉʉirauta bʉ̈ʉrjã ich phatkhon jʉrba ich mag sĩuju khai? Par jãgan irua ag bʉ̈rre lámpara paanaa, dijã thũapwia, nem pʉaba jʉr sĩi awia, baau athajugui ajim anʉm. \v 9 Maimua mag baau athaawai, ¿chijãg ʉʉirauta ich khapeen ich di dakha naajem khʉʉn thʉ̈rkha auwia, “Keena, ĩsin mʉʉn onee ʉm, mʉch phatkhondam okhoo wai ʉarr baau athaawai” abaju khai? ajim anʉm. \v 10 Magnaa ich Jesuupai, Ich jãgta ʉ̈gtharjã ĩchab Ẽwandam chognaan onee aphöbaadeejemgui ajim anʉm, ar woun ãb khãijã ich khaibag isegwia khĩirjug ajapham jʉrwia Ẽwandam ich thãar ee atham ed. \s1 Ẽwan phatkhon ãr gastaa nʉrrʉʉ athurtarr ag nem ĩgkhaa \p \v 11 Maimua jãga Ẽwandamau õrau ich iigwai isegba aajem khap amkhĩir, Jesuu mag ich aig bëetarr khʉʉnag mʉg nem ĩgkhaajã ĩgkhajim aajem ĩchab: \p —Woun jöoi ãb simua chaain numí wai sĩejim aajem, emkhooin apha. \v 12 Khãai ãb chi iewaa chi ẽudeemua ich ayag, “Tata, pʉ meebaadeewai marau jʉ̈aju nem warre magan mʉrʉg mʉch jua ee dee chirbá” ajim anʉm. Magbaawai jöoirau chadcha amag jigbaadëjim aajem, amachpierr. \v 13 Mag deetarr khur khãai khapancha khaba nʉm ee, ichig nem deetarr thum përkhʉʉipʉ̈iwia ag phatkhon dʉ̈i warre warp petajim aajem, deeum durr. Mamʉ mam pawia nem oobam gaai ichdëu gastaam aig phatkhon ãr gastaa sĩeimajim aajem. \v 14 Maimua mag phatkhon nem parhoobam gaai werba sĩi awia thum öbapʉ̈im ee ĩchab jãdau theega burrjim aajem, i sim durr. Maimua magbaadëm dʉ̈i ya ĩchab jãsogau mas aadëjim aajem. \v 15 Jãsogau ich magbaadeewai woun ãb sĩerr aar mawia parhoobam phidagdam khãijã ichig deemkhĩir jëeuwimajim anʉm. Magbaa magua irig jaaupʉ̈ijim aajem, khũsnaan thʉamkhĩir. \v 16 Mag chadcha mawia khũsnaan thʉa oo chirʉmua jãsooga aawai chi khũsnaanag phathau deechë nʉm eemta dʉ̈i khöm iigjeejim anʉm, chi khũsnaanau khö nʉm dʉ̈i ãba, bʉ̈ʉr khãijã jãd thõo awaag. Mamʉ magʉmjã ãbmuajã irig “Ya magan khöjuma” aba aajeejim anʉm. \fig |src="cn01759B.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 15.16" \fig* \v 17 Khãai ãb mag oo chirʉʉ awia thumaa khĩirjumamua ich wir aigpai magjim anʉm: “¡Ë! Mʉ aai di aar i piyonnaan bʉ̈ʉrjã khöju athee augchëba biwaa thʉnʉm ee, mʉchta mʉch khĩir lökgau jãdaúa mʉig mʉ thõo warrumgui” ajim anʉm. \v 18 “Mʉg chirabnaa mʉ majugui” ajim anʉm “mʉch aai aar. Maimua barimawia mua irig ‘Tata, chadcha mua Ẽwandam dakhĩir pekau wauwia pʉ dʉ̈ijã khaigba abarm’ aimaju. \v 19 ‘Mag gaaimua warramjö pua mʉrʉg pʉch chaai aju khaba sim. Mʉrʉg iewaa aju khãyau sĩi mʉrʉg pʉch piyón abá; mʉ pʉ athee ich mag phidkha chitaju’ a iekhaimaju” khĩirju athajim anʉm. \p \v 20 ’Mag ich appai iyʉ̈ʉ oo sĩewia baubaadeeu chadcha ich aai aar petajim aajem. Mag mamua agtha di warphaa sĩwe chi ayau oo athajim anʉm, i chaaita dau aphʉʉ ur khitʉm. Magbaawai jöoi thãrau ãwatbajim aajem. Mag warag khaphig mawia ich chaai ö phʉʉr jõinaa khĩir ʉ̈ʉ aujim aajem. \v 21 Magbaawai chi chaairau ich ayag, “Tata, chadcha mua Ẽwandam dakhĩir pekau wauwia pʉ dʉ̈ijã khaigba abarmgui ajim anʉm. Mag gaaimua warramjö pua mʉrʉg pʉch chaai aju khaba chirʉm” ajim aajem ich ayag. \v 22 Mamʉ chi ayau dau aug khaugwia, magʉmjã igba, warag degag arrwia ich chognaanag, “Mʉ chaai athee khajũa chi ajapcharam jʉrwia jũapi sĩubat” ajim anʉm. “Maimua ĩchab sorrtikjã jũapinaa zapatjã chi ajapham jũapibapʉ̈it. \v 23 Magwia phakdam chi õtpaam authurwia thõobapʉ̈it” ajim anʉm, “maach thum ãba onee khö nʉmua phiesta wawaag. \v 24 Pãrau oo nʉmgui ajim anʉm, mʉ chaai chi meem arrta deeu iiubarmjö abarm; bëebajupii narrta deeu barbaichëm” ajim anʉm. Mag, chadcha phiesta waujim aajem. \p \v 25 ’Mamʉ maagwai ich jöoi iewaa chi naam, phidag ee sĩejim aajem. Maimua bëewia di dakha panaa ũr uraa aawai sĩi karris phophookham dʉ̈i tamburrpa bubujukham gaai jemkha khodthʉnʉm khaug athajim anʉm. \v 26 Mag ũrbaawai ich aai chog ãb thʉ̈rnaa, “¿Khan gaaimua agá eeupemjö mag thʉnarram?” a jëeujim aajem. \v 27 Magbaa chi chogau “Pʉ eeumta bëejimgui” ajim anʉm. “Mag ʉ̈u barbaicheewaita pʉ ayau phakdam chi sebaam wai narr thõopibajieb” ajim anʉm “phiesta wawaag.” \v 28 Mamʉ ichig mag jaaubaawai warag meeukhawia dubmapha daaugajãrpai sĩsijim aajem. Magbaawai öbërchëwia chi ayau ithũu ich iewaag, “Dubtarrau iewaa” ajim anʉm. \v 29 Mamʉ ichig magbaawai warag ich ayag, “Pʉdë ũrbá tata” ajim anʉm. “Mʉch erraawe bʉ̈ʉrjã pʉ aigmua ogdʉba, pʉ phidag ee mʉ phidkha chitaajem; pua nem jajaaukham ichaauraapaijã iekhaba chitʉmgui” ajim anʉm. “Mamʉ magʉmjã bʉ̈ʉrjã pua mʉrʉg chĩb chaaidam khãijã deeba aajem, mʉch khapeen dʉ̈i onee khömkhĩirjã. \v 30 Mag khãyau sĩi jãg pʉch phatkhon arrwia parhoob kachaloonaa ʉʉin dʉ̈ipa ãr gastaapʉ̈ithurtarr barbaicheewain chadau, pua phak chi sebaampa thõo chirabma” ajim anʉm, “i khömkhĩir.” \v 31 Magbaa jöoirau jũrr ich iewaag magjim aajem: “Mamʉ pua khaphʉ chirabá” ajim anʉm, “chadcha pʉchta mʉ aigmua ogdʉba khitaajeewai mʉ nem mʉg thʉnʉm thum pʉch dën appai thʉnʉm. \v 32 Mamʉ pua oo chirʉmgui” ajim anʉm, “pʉ eeum chi meem arrta phiidʉwi pierrumjö abarm; maach aigmua mawia tag bëebajupii narrta, ĩsta deeu pierrumgui” ajim anʉm. “Magua ĩs chadcha maadëu mʉgju aai naabahab ajim anʉm, i bëetarr gaaimua onee aag.” \c 16 \s1 Woun ãb ich khĩirjug khaugau khapkhʉʉn baautarr \p \v 1 Maimua Jesuu ĩchab mʉg nem ĩgkhaadam ĩgkhajim aajem, ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnag: \p —Ãb rik sĩejim aajem. Mamʉ ichdëu ich nem khaugba, deeumʉgta ich nem thum jaau wai sĩejim aajem, magʉgta ich dënjö amkhĩir. Mamʉ khãai ãb chi morkhʉʉu ũurwai i nem aair aba parhooba sĩi ichdëu ampierrta wau sim a ũrbaawai, \v 2 thʉ̈rpʉ̈iwia irig magjim anʉm: “¿Khan ajaugta mua ũurwai mag pua bʉ̈ʉrjã mʉ nem aair aba chirʉm anʉ́ma? Mʉ iekhau nauwe jöpkhaa pʉchdëu nem waaujem thum phãkhanaa mʉrʉg oopibá” ajim anʉm, “mua khap aag. Mag oopiwia warre pʉdëu sĩiubaad, tag mua pʉ igbam” ajim anʉm ich khĩircha. \v 3 Magbaawai chi rik nem thʉa chirarr wounau khĩirju sĩi awia, ich ödegpai, “¿Nau mʉ jãga ajuutaa mʉgbaadëma?” ajim anʉm, “mʉg mʉ patronaujã mʉ jʉrbaadëm. Sirphʉg ee thuthui dʉ̈i phidkhaju serbiiba chirʉm. Parhooba sĩi atcha kaaijã ee nem jëeu chitaagjã khaba chirʉm” ajim anʉm ichdëupai ichig. \v 4 Maimua ich ödegpai, “Ãa, ya mua khĩirju atham” ajim anʉm, “jãga aju mʉch mʉigmua jʉrbapäaiwai õrau amach deg mʉch öbeerpimkhĩir.” \v 5 Mag khĩirju auwia chadcha ich patronag dëbpaar paraa narr khʉʉn ããbdö thʉ̈rnaa amag jëeu oomajim aajem. Nacharamʉg, “¿Pua maach patronag kharr paraa chirʉ́?” ajim anʉm. \v 6 Magbaawai warmua, “Muan irig cien latas de aceite paraa chirʉmgui” ajim anʉm. Ichig mag jaaubaawai, “Chadcha pua mag aujim; cha sim ag ẽsap” ajim anʉm. “Mamʉ thʉrrëupʉ̈iwia magan jũrr jöpkharraa cincuenta lataspai phã sĩubá; mua pʉrʉg jãrrpai jëeukhim” ajim anʉm. \v 7 Maimua ãbakhai paar sĩerragjã agjö, “¿Puajã kharr maach patronag paar chirʉ́?” ajim anʉm. Magbaawai chi dëbpaar paraa chirarrau, “Mua irig trescientos sacos de arroz paar chirʉm” ajim anʉm. Magbaawai chi khap aag jëeu sĩerrau, “Chadcha pua mag aujimkë” ajim anʉm. “Cha sim ag ẽsap” ajim anʉm. “Mamʉ thʉrrëupʉ̈iwia jũrr doscientos cincuenta sacospai phã sĩubá” ajim anʉm. \v 8 Magbarm khaug athaawai chi patrón jöoirau ich nem aair aba arr woun igwia ich ödegpai, “Jöo, wounan chadcha khĩirjug khaphʉta chirʉma” ajim anʉm. \p Maimua jũrr ich iek ũr narr khʉʉnagta magjim aajem, ich Jesuu: ’Chadcha Ẽwandam iek ʉ̈khamaaugau amach khõchagpierr wënʉrraajem khʉʉnta Ẽwandam iek ajapha ʉ̈kha khithëem khʉʉn khãyaujã khĩir ubʉcha sĩerrjëemgui ajim anʉm, amach gar õor thereu awaag. \v 9 Pãadë ũrbat. Phatkhonan chadcha nem parhoobam wau nʉmua ganwia nem khaigbam atheejã iigjem. Mag sĩeb mamʉ, pãach phatkhon aauwai õordam dʉ̈i nem ajapha wau nʉmuata am dʉ̈i khapeen khabat ajim anʉm. Maagwai pãach meebarm ed mʉg jẽb gayam nem tag igba aadeewai jũrr ʉ̈gtharjã makhʉʉn dʉ̈ita nʉisiju, Ẽwandamau pãach ʉdʉraa öbeerpibaawai. \v 10 Woun ãbmua nemdam bʉ̈rʉʉm awia khãijã ajapha ʉʉrkha simʉn, magan nem dʉ̈rrʉ̈ʉm awiajã ich mag ajapha irua wai nʉrraju. Mamʉ nem bʉ̈rʉʉm awia agʉg oomaphamjö warag ʉdʉraa ãrpi simʉn, magan nem dʉ̈rrʉ̈ʉm chará sĩi ãrpijugui ajim anʉm. \v 11 Mʉg jẽb gaai Ẽwandamau pãachig nem deetarrdampaijã ajapha ʉʉrkhaa meraa nʉmʉn, ¿jãga ich aram nem ajapcharam irua pãrag deebarju? Deebamgui ajim anʉm. \v 12 Chikham nemjã pãrau ajapha ʉʉrkhaba nʉm chan, ¿khaíu pãrag ökhar nem jʉ̈apiju arr khãijã jʉ̈apibarju? Jʉ̈apíbamgui ajim anʉm. \v 13 Ni ãbmuajã pöd patronnaan numiim khʉʉn chogkhaju khaba simgui ajim anʉm. Patronnaan numí akhiin, iwiir ãbpaita ʉ̈rcha kha khõsi aju. Ich agjöta simgui ajim anʉm ĩchab Ẽwandam dʉ̈ijã. Pöd pãrau Ẽwandam khĩrag wʉrpanaa phatkhonagjã wʉrpa aju khaba nʉm. Pãar magta nʉm chan pöd Ẽwandam ipierraa khaba nʉmgui ajim anʉm. \p \v 14 Mamʉ ĩchab aig fariseonaan phatkhon athee bĩe khithëem khʉʉnaupa chi Jesuu iekhamam ũr narr aawai warag i wau iekha naajim aajem. \v 15 Magbaawai Jesuu amag iekhamamua, —Pãran, pãachta ʉ̈rcha phatkhon wai nʉm awia Ẽwandam dau najã ʉ̈ucha nʉm aajeebma; mamʉ chadcha Ẽwandamauta pãar thãar khaphʉ simgui ajim anʉm. Mʉg jẽb gayam khʉʉnaun phatkhonta nem thum mʉg jẽb gaai thʉnʉm khãyau ajapcha sim awia agʉgta ee aajerram. Amag mag nem wajaug sĩeb mamʉ, agua nem khaigba waauwaita sĩi ödömie sẽrkha thʉnʉmjö Ẽwandamau khõchkhaba aajemgui ajim anʉm. \s1 Warrgarm ley ich mag sĩerrʉm \p \v 16 Mag nem jajawagmamua ĩchab ich iek ũr narr khʉʉnag Jesuu magjim aajem: ’Juan õor pör choomieu Ẽwandam i jaauju naweran pãrau Moiseeu iek phã pʉatarr dʉ̈i Ẽwandam i jaaumienau ẽsap phãtarrpai wai naajimgui ajim anʉm, ag gaai jaau sim ipierr wënʉrraag. Mamʉ Juanau iek iiur Ẽwandam aar öbeerpiejemta wai bëejimgui ajim anʉm, chi wajapcharam. Mag jaauchëtarr aigmua atag mag Ẽwandamta chi Pörkhaimʉʉ sim khaug athampierr, ĩsta õor pöm i ipierraa am ig nʉm, chadcha amach Pörkhabaadeewai i dʉ̈i naam khõchgau. \v 17 Mag iek iiur wai naab mamʉ, jöoingar Ẽwandamau Moiseeg ich iek phãpitarran ich warr sĩejerr agtha ich mag serbii sĩerrʉmgui ajim anʉm. Mʉg durr thum edjãpa chugpawiajã jöoingarwe phã pʉatarr iek chan bʉ̈dam ãbjã okhoobamgui ajim anʉm. \p \v 18 ’Magua ĩsjã warrgarmjö dich ʉʉi isegwia deeum ʉʉi aumʉn pekauta wau simgui ajim anʉm; wa deeumua ʉʉi pʉatarr khãijã aumʉn magan agjö pekauta wau simgui ajim anʉm. \s1 Woun ãb aphʉʉ khitarr rik dʉ̈i \p \v 19 Maimua ĩchab mʉg nem ĩgkhaadam jaaujim aajem Jesuu: ’Woun ãb sĩejim aajem, rik. Maan sĩi khajũa parhẽpagkham apphata jũajeejim aajem. Maimua mag nʉm dʉ̈i ed ëepierr sĩi nemkhoo jaramjöta thachjã wau khoojeejim aajem. \v 20 Mamʉ ĩchab woundam aphʉʉ khitʉm Lázaro a thʉ̈r sim sĩejim aajem, sĩi phĩe kha dodoso khitʉm. Mag khitʉmʉn sĩi chi rik puertdi bigaau õor bʉ̈ eeta oo khëraajeejim anʉm. \v 21 Mag khërʉmʉn jãsogau chi rik thach khö sim mes eegar pan perasdam khʉimam khöm khõchag khërʉm ee, saakienauta i phĩedau sẽcheejeejim aajem. \v 22 Mag khitʉʉ awia chi aphʉʉ khitarrdam meejim aajem. Mag meebaadeewai Ẽwandam chognaan bëewia sĩi i akhaardam ʉ̈gthar Abrán sim aar arrjierram aajem. Mag khur chi rikjã ĩchab meebaadeewai bëp sĩuwia khĩmie durrta öbërjim aajem. \v 23 Maimua ya khĩmie durrpanaa maach gaai machag ãwatbajujö thʉnʉmua ʉ̈gthaag oowai dau warpha Lazarota Abrán bigaau khõinaa päar sim oo athajim anʉm, chi rik arrau. \v 24 Magbaawai mammua thet, “Jöoi Abrán, mʉ ap chitʉm mʉ dau aug khaugbáa” ajim anʉm. “Lázaro jĩgpirdam gaaipai khãijã dödamau omnaa mʉ aar pʉ̈ibapʉ̈ʉi. Ya mʉʉn ö jʉʉumaam. Õt khierr pechag mʉg thʉnʉmjã mua ãwatbajujöta thʉnʉʉmgui” ajim anʉm ääakhamua. \v 25 Mamʉ magbaawai jöoi Abranau irig magjim anʉm warag: “Khĩir eyaa ajuma” ajim anʉm, “pʉch monakha aawai nem khĩir thum paraanaa bʉ̈ʉrjã augchëba chitarr. Maagwai Lázaro bʉ̈ʉrjã magʉm chukhu i dau aphʉʉ khamor masi khërʉmjã pua irig ooba aajeejim. Mamʉ ĩs mʉig i khõinaa bibigag chukhu chirʉm. Jãigta khĩirjujuma ajim anʉm, jãgwia jũrr ĩs pʉ idawaa chirʉ́, õt khierr pechag ee. \v 26 Pua mag chirab mamʉ, pʉ aar pöd mua Lázaro pʉ̈ibamgui ajim anʉm. Magnaa maach jãrr mʉg dö khõrg sĩi jẽb ithurm jaaba wëjömjö sim ee ¿jãga i maju? Jammuajã pöd bëeju khaba, ni maumuajã pöd maju khabamgui” ajim anʉm jöoi Abranau. \v 27 Magbaawai chi rik arrau warag chaigpa khitʉmua jöoi Abranag, “Magan jũrr mʉ aai di aarta i chogbapʉ̈i” ajim anʉm, \v 28 “mʉ khod ãbam khʉʉn cinco phë wai chirʉm aar, mʉ mʉg chirʉm jaaubaimaawai amach khaibag isegwia khĩirjug ajapham aumkhĩir, magbaawai am meem edjã mʉjö mʉgʉm aar gaai machag ãwataan bëem ugua” ajim anʉm, chi rik arrau. \v 29 Magbaawai Abranau irig, “Mamʉ amau Ẽwandam iek wai naabahab, Moiseeu chi Ẽwandam i jaaumien dʉ̈imua phã pʉatarr. Amau mag gaai jaau sĩsidʉmta ipierraa aju aai naabahab” ajim anʉm, “pʉ sim aar wëtmapha nʉmʉn.” \v 30 Magbaawai chi khĩmie durr simua magjim anʉm: “Ʉ̈ʉ̈, mag khabam jöoi Abrán. Sĩi phã sim gaaipai chan amau ʉ̈khabam. Mamʉ ãb meetarrta deeu am aar öbërimawia amag jaauwimakhiin chadau, warre amau amach khaibag isegjurau” ajim anʉm. \v 31 Magbaawai Abranau irig magjim aajem: “Mamʉ amau mag Ẽwandam iek chi phãm wai nʉm gaai jaau sim ʉ̈khaba nʉm chan, magan ãb meewia deeu iiu phiidʉwia amag jawaan makhiinjã, amau ʉ̈khabajugui” ajim aajem, chi rik arrag. \c 17 \s1 ¿Jãga anʉ́ Ẽwandamau chikham khaibag ee mapi nʉm khʉʉn dʉ̈i? \r (Mt 18:6-7,21-22; Mr 9:42) \p \v 1 Jesuu magjim aajem ich dʉ̈i wënʉrraajerr khʉʉnag: \p —Mʉg jẽb gaai ichiita ich jãg õor pekau waupiejem nem paraa aju, mamʉ ¡ë, apkhit! ajim anʉm, chi magʉm nem paraa sim woun. \v 2 Irua magʉm gaaimua chi mʉ iek ʉ̈kha khërʉmta pekau ee burrpimʉn, ichta Ẽwandam dʉ̈i iekkhõr pöoma sĩsiju. Mamʉ mag Ẽwandam dʉ̈ita iekkhõr paarpaju khãai ichdëupai ich ö gaai mokpör pömkham jʉ̈naa phũas ee baudʉkhiin ʉ̈ucha ajugui ajim anʉm Jesuu. \s1 ¿Jãga dich khapeen perdonaa nʉ? \p \v 3 Maimua ĩchab, ’Pãrag jaaukhim, khaphʉ abat ajim anʉm, ich Jesuupai. Pãachjö mʉ iek ʉ̈kha nʉm khʉʉnau khãijã pãach dʉ̈i khaigba abaawai warag dʉ̈i agjö aju khãyau sĩi am wawibat ajim anʉm. Maimua amachdëu mag pãach dʉ̈i khaigba abarm khaug auwia pãachig “Mʉ perdonaabá” aawai, am perdonaawia oob tag bʉ̈ʉrjã magʉm iek igmiet ajim anʉm. \v 4 Ãbam edpai khãijã biek khapan pãach dʉ̈i khaigba awia, “Kakë mʉ perdonaabá, mua tag jãgbaju” a khʉrrkhakha awia khãijã, ich agpierr i perdonaabat ajim anʉm, tag magʉm iek bʉ̈ʉrjã igba. \s1 Ẽwandam pãach dʉ̈i sim a khĩirjunaata nem waukhiin \p \v 5 Mag dich khapeen perdonaapi jaaubarm phithuurga sim khĩirjunaa, jũrr ich Jesuu chi doce jʉr autarr khʉʉn garmua irig magjierram aajem: \p —Señor, Ẽwandamau marag khĩirjug deebam chan pöd marau maach khapeen perdonaabaju. Marag juapá deebá ajierram anʉm, mag pʉchdëu jaau simjö aag. \p \v 6 Magbaawai maach Pör Jesuu magjim aajem amag: \p —Pãrau khĩirjuawai chadcha Ẽwandam jua theeg sim khaphʉnaa pãachdëu nem mag abarmjö apiju khĩirjunaata nem waukhiin, Ẽwandam athee chan phithurm nem chukhu aajeewai, chadcha pãachdëu jajaaukhampierr ich mag pãachdëu jaau nʉmjö ajugui ajim anʉm. Pãar khĩirjug oojem anaa chi pömag mostaza daudam ar maach dau ee paba khitaajemjö khãijã khitakhiin, ar pabʉ̈ pöm simʉg wounagamjö, “Jãigmua mawia jũrr achum phũas ee dʉnʉʉubaimá” abaawai, chadcha pãar ipierraa ajugui ajim aajem. \s1 Ẽwandam chogkha simua ¿jãga aju aai sĩ? \p \v 7 Mag jaaumamua ĩchab magjim aajem: ’¿Khaíuta ich chog phidkha sĩi awia barbaicheewai ithũu irig, “Ar pʉ athee ya thach mes gaai thöi khërʉm khöbá” aju khai? \v 8 Mag chan ni ãbmuajã iekhabamgui ajim anʉm. Jãan magju khãai warag, “Jöpkhaa phiejãb wauwia mʉ jãogbá, maimua murua nem ig chirʉm thum phëdeebá; pʉchin nau mʉ khö dichtarr khur ẽudeechata khöju” a iekhaju. \v 9 ¿Pãrau oowai ãbmua ich chognaanau ich ipierraa nem wau nʉm paar “Ʉ̈u ajim” aajẽ? Ʉ̈u ajim chan abam, ich phidag ichdëu nem wauju atarrta wau sĩewai. Irig jaauba akhiinjã ichiita irua waub khaba waujugui ajim anʉm. \v 10 Ich agjöraugui ajim anʉm pãarjã ĩchab: ya Ẽwandamau pãachig nem jaautarr thum wau öbaadeewai sĩi warag, “Maachin Ẽwandam chognaanpaiu; ichdëu maachig jaautarrpierrpai waubapʉ̈im” abat a jaaumajim aajem. \s1 Diez kokobé bënëu bar khithëe arr khʉʉn \p \v 11 Mag jaau sĩewia, warag Jerusalenag mamua didichagmajim aajem, Samaria durr Galilea durr dʉ̈i ãba thẽu nʉm jãrr khʉdau ma sim ee. \v 12 Mag mamua phöbördam pöm khaba khitʉm ee dubbaimaawai i khĩirphee õor diez kokobé bënëu bar khithëem öbërdʉtkhachëjim aajem. \v 13 Mag öbërdʉtkhachëwia warppaimua irig ääakhamua, —Maestro Jesús, maar apdurrum maar dau aug khaugbahur aajeejim anʉm. \p \v 14 Ichig dau aphʉʉ mag durrum oobaawai amag, —Jerusalenag ërëuwia Aai i jëeujem deg phadnaanag pãach kha theerhʉ̈chpibat ajim anʉm. \p Amachig magbaa chadcha i ipierr ërëubaadëjim aajem. Mag wëtumua agtha barba nʉm ee, amach mor oowai kha ajapha magʉm bën chukhu narrjö naajim anaabá. \v 15 Amach mag oobaawai, ãbmua deeu ewag khaphig urumua onee, “Ẽwandam, ĩsin chadau puan mʉ dʉ̈i ʉ̈uta abarm; pʉjö jua theegkham chan mʉg jẽb gaai chukhum” a ijẽjẽbag bëejim aajem, ich appai. \p \v 16 Mag bëewi Jesús bʉ̈khʉrr phõbkha jẽbjã gaai dagau dʉrnaa, “Ʉ̈u ajim” ajim aajem irig, ich monaautarr paar. Chi mag Jesuug ʉ̈u ajim aan bëetarr, Samariapierr ajim aajem. \p \v 17 Magbaawai Jesuu magʉg, —¿Pãar chi monaautarr khʉʉn diez naabajĩ? ¿Jam nʉma ajim anʉm tagam khʉʉn nueve? \v 18 Amach monaautarr paar Ẽwandamag “Ʉ̈u ajim” aju chukhu arrjö, ãba pʉ appaita deeu khitaichëbma ajim anʉm, deeum durramkha chirʉmta. \p \v 19 Maimua ichdëupai mag chi kokobé bënëu bar khitarrag, —Phiidʉwia petá ajim anʉm. Mua jaautarr ipierr pʉch ödegpai, “Chadcha i ipierraa amʉn mʉ monaauju” a khĩirjutarr gaaimua, ʉ̈u pʉ peerdʉwia monaaujã monaau chirsim ajim aajem irig. \s1 Deeu Jesús mʉg jẽb gaai dʉnʉʉubaichëm ed ¿jãga aju khai? \r (Mt 24:23-28,36-41) \p \v 20 Khãai ãb chi ajapha Moiseeu Ẽwandam iek phã pʉatarr ʉʉrkhaajem khʉʉnau Jesuug, —¿Jãagwaichata mʉg jẽb gaai Ẽwandam maach Pörkha sĩeichëjuwa? ajierram aajem irig. \p Magbaa Jesuu amag magjim aajem: —Ẽwandam ichta chi Pörkha sĩeichëju chan oob dau daauta bëeju amiet. \v 21 Mua nem wau chirʉm gaaimua pãrau khaphʉ aju aai nʉm, Ẽwandam ya pãach ee sim; magua irua ich jua oopi simgui ajim anaabá, chadcha ichta thum ich iek ʉ̈kha nʉm khʉʉn Pörkha sĩeichëm khap amkhĩir. Maagwai õrau mʉʉgwaiwe chan, “Mʉgá, ar nʉrrʉ́,” wa “Achum ar sĩ” abajugui ajim anʉm. \p \v 22 Makhʉʉnag mag jaauwi jũrr ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnagta magjim aajem: \p —Mʉg atag pãach appai wënʉrrʉm aig, pãrau mʉch chi Emkhooi Iewaa khĩirjuwia khãaidam ãbpai khãijã ũmaai deeu mʉ dʉ̈i wënʉrram khõsi aju. Mamʉ pöd mag wënʉrrabajugui ajim anʉm. \v 23 Mʉg atag õrau pãachig, “Mʉgá, ar nʉrrʉ́, ya bëejimwai,” wa magbam khai “Achum sim” aawai, oob ʉ̈khawia aar oon wëtmiet ajim aajem. Magua pãachig nem jaauwaijã oob am iek ʉ̈khamiet. \v 24 Mʉch chi Emkhooi Iewaa bëewain, thumaam khʉʉnauta mʉ oojugui ajim anʉm, ich jãg pagthʉm dau phʉr jẽer athaawai edjã thum arar athaajemjö. Magua õrau mag pãachig ya mʉ barbaichëm a jaauwaijã oob ʉ̈khamiet ajim anʉm. \v 25 Mamʉ magju nawe ichiita mʉ dau aphʉʉ aju aai chirʉmgui ajim anʉm, õor mʉg thʉnʉm khʉʉn jua ee, amachdëuta mʉ kha isëe wai wënʉrraawai. \v 26 Mag mʉg atag mʉch chi Emkhooi Iewaa deeu bëeju gayaa paawai, jöoingar jöoi Noé khakhitarr jaar õor döãdau öpäaiwai amachdëu ampierr thʉnaajerrjöta thʉnaajugui ajim anʉm ĩchab. \v 27 Mag jöoi Noé sim jaar õrau amach okhoojujã khĩirjuba, sĩi phiesta waunaa, thach khöwia, dödöjö döju, maimua jua pʉrjuuta khĩirju naajim. Am mag thʉnʉm ee, jöoi Noeeu ichig Ẽwandamau barco pöm waupi jaautarrjö chadcha wau auwia ag ee dubjim. Mag dubbaadeewai döãd pöm bëewia sĩi õor pöm ödubjim anaabá. \v 28 Maimua jöoi Lod khachitarr Sodoma phöbör ee sĩejeewaim jaarjã ich agjöta thʉnaajim ĩchab. Am khĩirjugan, ãba thach khöju, dödöjö döju, amachdëu nem khõsimpierr aunaa jũrr amach garmua përju, nem jĩirju maimua di ëujupai ajim. Mamʉ mag nʉmjã Ẽwandam gaai khĩirjuju chan aba aajeejim. \v 29 Mamʉ am mag thʉnʉm ee, jöoi Lod Sodoma phöbör eemua öbërbaadeewai ich Ẽwandamau edjã eemua õtdau khĩir khʉipijim. Mag õtdau khĩirta noseg chë thʉnʉmjö khʉi thʉnʉisimua õor thumaa phaa khëchpʉ̈ijim. \v 30 Jãg amachdëu Ẽwandam khĩirjuba thʉnarrjöta thʉnaajugui ajim anʉm ĩchab, mʉch chi Emkhooi Iewaa deeu mʉg jẽb gaai dʉnʉʉubaichëm edjã. \p \v 31 Mag jaaumamua ich Jesuupai, ’Mag mʉ pierrum ed ãb khãijã ich dihëu ʉ̈r jua ʉ̈i sim khai, ich nem phë awaan awia oob tag ierrag dubam ajim anʉm; wa magba ich phidkhaajem aar khãijã sim khai, oob ich diig khaphig bëem. \v 32 Khĩir eyaa abat ajim anʉm: ewag oopiba arr ee Lod ũanau sĩi ich nem khĩirjuwia ewag ootarr jũrrpai Ẽwandamau mag ʉʉi thakharag paapʉ̈itarr. \v 33 Ar chi mʉ iek ʉ̈kha sim gaaimua phithurg ãwatmapha sĩi warag “Eeu jãgʉm gaaimua mʉ thõodukham” a khãijã iyʉ̈ʉ sim khʉʉn warreta okhoo simgui ajim anʉm. Mamʉ ar chi mʉ iek gaaimuata dau aphʉʉ khãijã abarm wounan chadau ʉ̈gtharcha öbërjugui ajim anʉm. \p \v 34 Mag ich khapeenag jajawagmamua, ’Mag mʉ bëewai õor numí ãbam put ee naajugui ajim anʉm. Mamʉ mua ãbpai mʉch dʉ̈i arrwia, ãb werpʉaju. \v 35 Ʉʉinjã numí ĩchab ãbam molin gaai ba naaju. Mamʉ mua ãbpai mʉch dʉ̈i arrwia, ãbakhai werpʉajugui ajim anʉm. [ \v 36 Õor numí agjö di chaaur naaju. Mamʉ mua ãbpai mʉch dʉ̈i arrwia, ãbakhai werpʉajugui a jaaumajim aajem.] \p \v 37 Magbaawai i khapeenau irig, —Señor, cha purua jaau sim, ¿jampaita magju khai? a jëeujierram anʉm. \p Magbaa Jesuu amag, —Jampai agá ajujã khaba simgui ajim anʉm. Pãrau khaphʉ nʉm, nemmí sim aig ãkõs ich khĩrau jupcheejem. Ich agjöta ajugui ajim anʉm ĩchab muajã mʉch iek ʉ̈kha nʉm khʉʉn dʉ̈i; am phë arraag mʉch bëem ed am aigta dau daau urum thumaam khʉʉnau mʉ oojugui ajim anaabá. \c 18 \s1 Nem pʉaba Ẽwandamagta warag jëeu nʉʉ aju aai nʉm \p \v 1 Ĩchab Jesuu ich khapeenag mʉg nem ĩgkhaadam jaaujim aajem, mag jaaubarm gaaimua amachdëu nem ig nʉm Ẽwandamau da deeba awiajã warag pʉaba irig jëeuju aai nʉm a khap amkhĩir. \v 2 Mag jaaumamua magjim anʉm: \p —Woun ãb chi thethem sĩejim aajem, phöbör ee. Magua bʉ̈ʉrjã ich khapeen ögkhaba ni Ẽwandamjã igba sĩerrajim anʉm. \v 3 Ich ag phöbör eepai ĩchab sĩejeejim aajem, khoopaa ũan ãb. Mag ũanau bëewia irig, “Mʉ ap ʉrrʉm mʉ khaigpërbá” aajeejim anʉm, “mʉ kha ukhurm khʉʉnau mʉ dʉ̈i atcha jãgam ugua.” \v 4 Mag khoopaa ũan dau aphʉʉ ich aig udkhʉrrkhakhakhamjã bʉ̈ʉrjã i iek asekasmapha sĩi awia khãai ãb magjim aajem: “Mua chadcha Ẽwandam igbanaa mʉch khapeenjã ögkhaba chitab mamʉ, \v 5 jãg khoopaa ũan tag mʉch aig bëbëe am ugua, mua chadcha i khaigpërjugui” ajim anʉm. “Magba akhiin, irua idëu mʉ khajap chirbajugui” ajim anʉm, “ich ag iekpai phʉʉrba jajaau aawai.” \p \v 6 Mag ĩgkha dichwia, ich Jesuupai jũrr amag, ’Pãrau ũrjierramgui ajim anʉm, khan a iekhajĩ mag woun chi thethem nem khaibag sĩerrau. \v 7 ¿Pãrau oowai ich aig bëbëe nʉʉ paawai khoopaa ũan irua khaigpërbajĩ? Ẽwandamaujã ich chaainau ichig edaram magwe jëeu nʉʉ akhiin, irua makhʉʉnjã eeg oob khaba oojugui ajim anʉm. \v 8 Magnaa, Mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm. Ẽwandamagta pãrau mag jëeu nʉmʉn, pãar khaigpërm edjã warre irua pãachdëu khõsi nʉmjö aju pãar dʉ̈i. ¿Mamʉ pãrau khĩirjuawai mag mʉch chi Emkhooi Iewaa bëeju ed õor chadcha mag amach thãraucha Ẽwandamag jëeu durrum khʉʉn agtha naaju khai? ajim anʉm. \s1 Wounaan numí Aai i jëeujem deg oraa narr \p \v 9 Maimua amachdëupai amachta thumaam khʉʉn khãyaujã ajap pekau chukhu khithëem awia jũrr amach khapeen khaibag pheejem khʉʉnag Jesuu mʉg nem ĩgkhaadam jaaujim aajem. \v 10 Chi nem ĩgkhaadam mʉg ajim aajem: \p —Wounaan numí Aai i jëeujem deg Ẽwandamag jëwaan wëtjim aajem. Ãb fariseo ajim anʉm, Moiseeg Ẽwandamau ich iek phãpitarr ajapcha ʉʉrkhaajem aajem khʉʉn eem, maagwai ãbakhai gobiernoog õrau dëbpaar paraa nʉm jëeujem ajim aajem. \v 11 Chi ajapcha Moiseeu phã pʉatarr iek ʉʉrkhaajemua bʉ̈jãaupai oo dʉnʉmua, Ẽwandamag jëeu nʉm anʉmta, ichpai thö iekhamamua magmajim aajem: “Ẽwandam, pʉrʉg ʉ̈u ajim a chirʉm, ʉ̈uta jãg mʉ chikhamnaanjö khaba chitʉm. Mʉ amjö nem jĩignemjã khaba, pekau pömjã khaba, ni deeum ʉʉinjã wauba chitʉmgui” ajim anʉm. “Mʉ chan gobiernoog õrau dëbpaar paraa nʉm khʉʉnag jëeujem ar achum simjöjã khaba chitʉm” a iekhamajim anʉm, ichdëupai ich ajaug thöwia. \v 12 Maimua warag mag jaaupʉ̈pʉ̈igmamua magjim aajem: “Ẽwandam, mʉʉn semanpierr khãai numí thach khöba sʉrkha chiraajem, pʉrʉg jëwaag. Mag nʉm dʉ̈i ĩchab mʉch phatkhondam oopierr ag eem deeb khaba pʉrʉg dee khitaajemgui” ajim anʉm. \v 13 Maagwai jũrr chi gobiernoog paar nʉm khʉʉnag jëeujemdam ich appai ag warphaa oothẽu khërʉmua agjö Ẽwandamag jëeu sĩejim aajem. Mamʉ maan, jũrr ichdëupaijã ich pekau pöm khitʉm khaphʉ sĩerr aawai, gaai machgau warag eeg ʉ̈thʉnaa pör jõjõikhamuata maagjeejim anʉm Ẽwandamag: “Ẽwandam, mʉch chadcha pekau pöm chitʉm khap, pʉrʉg jëeu chirʉm; mʉ ap chitʉm mʉ eeg oobá” aajeejim anʉm. \p \v 14 Mag numí Ẽwandamag jëeu narr khʉʉn jaau dichwia, chi aig ich iek ũr narr khʉʉnag magjim aajem: ’Ichdëupai Ẽwandamag ichta chi ajapham a chirarr khãyau, ich dau aug khaugpi jëeutarr wounta jũrr Ẽwandam dau na ag najã ich mag bʉ̈ʉrjã khaibag chukhu aajerrjöo sĩebahab ajim anʉm. Mamʉ ar amach thöwia chikham dʉ̈i athuucha aajem khʉʉn, jũrr mʉg atag paawai am Ẽwandamag chaigpa oo sĩsidʉ abarjugui ajim anʉm. Maimua ar mag amach dʉ̈i athuu nʉm khʉʉn ichaaurjã magʉm aba sĩi warag serbiibamjö aajerr khʉʉnta, jũrr mʉg atag paawai, Ẽwandamau warm khʉʉn khãyaujã ʉ̈rpai apiju a jaaumajim aajem. \s1 Chaain dënjö Ẽwandam iek ʉ̈khakharrsö ʉ̈khaju aai nʉm \r (Mt 19:13-15; Mr 10:13-16) \p \v 15 Biek ãb mag jũrram khʉʉnau aaunaan Jesús sim aig wai bëe nʉm ee, chaainpa chi dënnaanau aibëe naajim aajem, am gaai pʉrnaa Ẽwandamag am kõit jëeumkhĩir. \p Mamʉ mag jũrram khʉʉnau chaain aibëbëekham oowia jũrr chi Jesús dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnauta mag chi aibëe nʉm khʉʉnag meeurrau sĩujierram aajem, tag aibëepimaaugau. \v 16 Mamʉ amau mag nʉm ee, warag Jesuu chi chaaindam thʉ̈rkhanaa jũrr ich khapeenagta, —Idëu chaain mʉ aig bëepibat ajim anʉm. ¿Khanthee pãrau amag bëepiba jaau nʉ? Chi jöoin awiajã chamʉ khʉʉn chaainjö mʉ iek ʉ̈khakharrsö ʉ̈kha nʉm khʉʉnta mʉg jẽb gaaijã ʉ̈u wënʉrrawia, ʉ̈gtharjã onee wënʉrrajugui ajim anʉm. \v 17 Mamʉ chi ʉ̈gthar öbërju khĩirju nʉm khʉʉnaujã mʉkhʉʉn chaain dënjö ʉ̈khabam chan pöd öbërbamgui ajim anʉm. Mua pãrag mag jaau chirʉmʉn chadcharam iekta jaau chirʉmgui ajim anʉm. \s1 Woun ãb phatkhon paraam Jesús dʉ̈i iyʉ̈ʉ athurtarr \r (Mt 19:16-30; Mr 10:17-31) \p \v 18 Biek ãb Jesús sim aig woun ãb chi thethem bëejim aajem, phatkhon paraam. Mag wounau irig, —Maestro, pʉʉta chadcha Maestro ajapham aawai pʉrʉg jëwaan bëejim: ¿Mua khani jãgju aai chirʉ́, ʉ̈gthar öbëraag? Mʉrʉg jaaubá aichëjim anʉm. \p \v 19 Magbaawai Jesuu irig, —¿Khanthee pua mʉrʉg “chi ajapham” a sĩ? Õor ajapham chan chukhumgui ajim anʉm. Ajaphamʉn ãba Ẽwandamta ich appai ajapha sĩerrʉm. \v 20 ¿Pua khaphʉ sĩebá ajim anʉm, Ẽwandamau Moiseeg ich iek phãpitarr gaai: “Oob dich õor khabam dʉ̈i khapes am; oob õor thõom; oob nem jĩgkham; oob chikham ëugarjã sëukha nem ĩgkham; maimua pʉch aai jãsenkhanaa pʉch ãdjã jãsene abá” a sim? \p \v 21 Magbaawai chi woun phatkhon paraamua, —Mag pua jaau sim thum mua mʉch bʉ̈rʉʉwe ʉʉrkha chitabahab ajim anʉm. \p \v 22 Jesuu i mag iekha sim ũrbaawai irig, —Mamʉ agtha khĩir ãb pua waaur wai sĩebahab ajim anʉm. Pʉch nem thum përkhʉʉipʉ̈iwia chi phatkhon aphʉʉ khithëem khʉʉnag jigbapʉ̈i. Maimuan chadau mʉ ẽudee pidú ajim anʉm, mʉ dʉ̈i chitam khõsi chirʉm khai. Pua magmʉn, ʉ̈gthar pawiajã bʉ̈ʉrjã augchëba, phatkhon khãaijã nem ajapham pömta wai chirsijugui ajim anʉm irig. \p \v 23 Mamʉ Jesuu ichig mag nem thum përkhʉʉiwia chi phatkhon jigpi jaaubaawai, warre chi woun ökhĩirjuu aadëjim anaabá, chadcha phatkhon paraam arr aawai. \v 24 Jesuu oowai mag ichdëu nem jaaubarm gaaimua atcha ökhĩirjug pöm aadëm oowi, —Phatkhon paraam khʉʉnta Ẽwandam chi Pörkha sim aar öbëraagan chadcha thethe simgui ajim anʉm, amach phatkhonagta ʉ̈rcha ee naawai. \v 25 Phatkhonpanta ʉ̈gthar Ẽwandam chi Pörkha sim aar öbërju khãyau, camello pöm jãg maach wounaan khãaijã ʉ̈rpai sĩerrʉmta phithurg chukhu nobeeu kachdam ee thoogar öbër dichjugui ajim anʉm. \p \v 26 Jesuu mag iekhabarm ũrbaawai aig chi ũr narr khʉʉnau, —Mag khai, magan ¿khaita peerdʉagáwa? ajierram anʉm. \p \v 27 Magbaawai Jesuu amag magjim aajem: \p —Õragan chadcha phithurgma mag ũurwai, mamʉ Ẽwandamag chan bʉ̈ʉrjã phithurg chukhu simgui ajim anʉm. \p \v 28 Magbaawai Pedroou irig, —Maraun chad pʉ dʉ̈i wënʉrram khõchgau maach nem wai narrjã ewag khĩirjuba, sĩi thum phëpʉawi pʉ dʉ̈i ogdʉba wënʉrrabma ajim anʉm. \p \v 29 Magbaa ich Jesuu magjim aajem: \p —Chadcha ar thum chi mʉ gaaimua wa mʉ iek jaaum khõchgau khãijã amach di pʉawia, amach dënnaanjã pʉanaa, amach khodnaan, amach ʉʉin wa amach chaain khãijã khaugba khũchpaim athee phëpʉpʉakham khʉʉnagan chadau, \v 30 mʉg jẽb gaai agtha nʉwejã mag amach nem okhoomarr khãaijã ʉ̈r ag atcha deewi mʉg atagjã mʉch dʉ̈ita ich mag wënʉrramkhĩir mʉch aarcha phë aujugui ajim anʉm. \s1 Õrau ich thõoju Jesuu jaautarr \r (Mt 20:17-19; Mr 10:32-34) \p \v 31 Maimua ich dʉ̈i doce ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉn chaaur khĩet phë arrwia amag magjim aajem: \p —Pãrag khap amkhĩir mua warre jaaukhimgui ajim anʉm: Pãrau khaphʉ nʉm, ya maach Jerusalenag wëtum. Jerusalén barbaimaawai warrgarwe Ẽwandam i jaaumienau mʉch chi Emkhooi Iewaa igwia phãtarrjö thum ag eyaa öbërjugui ajim anʉm. \v 32 Magbaawai makhʉʉnau maach meeun khabam khʉʉnag mʉ pʉr deejugui ajim anʉm. Magbaawai makhʉʉnau mʉ wau iekhamam dʉ̈i mʉ khĩir iekhanaa mʉ gaai ichöpa thumaju. \v 33 Magnaa mʉ wʉ wai nʉʉ awia amau mʉ thõopʉ̈ijugui ajim anʉm. Mamʉ khãai thãrjupam ee deeu mʉ iiu phiidʉju a jaaujim aajem. \p \v 34 Mamʉ i mag iekhabarm amachdëu bʉ̈ʉrjã khaugba, ich mag nʉisijim aajem. Amau ũurwai, Jesuu sĩi parhooba ichdëu iekha simjã khaugbata iekhabapʉ̈imjö ũrpʉ̈ijierram aajem. \s1 Phöbör Jericó anʉm ee woun ãb dau khĩsu khitarr \r (Mt 20:29-34; Mr 10:46-52) \p \v 35 Jesús ich khapeen dʉ̈i mag mamua phöbör Jericó anʉm dakha paaukhabaimaawai woun ãb dau khĩsu khitʉm khʉd igaau oo khërʉm ooimajierram aajem, õor ërëu dich thʉnʉm khʉʉnag nem jëeuwai. \v 36 Mag dau khĩsu khitʉmua õor pöm ich aig ërëu dich thʉnʉm khaug athaawai jëeujim aajem, khan jãgwiata mag thʉnʉm khai a khap aag. \v 37 Magbaawai ãbmua irig, —Jesús, Nazaretpierrta dich nʉrraawai khabahab mʉg õor pöm sereu wëtum ajim anʉm. \p \v 38 Magbarm bʉ̈rre chi dau khĩsu khitʉmua thet ääakhamua Jesuug, —¡Jesús, pʉʉta rey David khachitarr ag chaain ewagam khʉʉn Iewaau marau nʉ narr! Mʉ ap chitʉm mʉ dau ee aug khaugbahur aajeejim anʉm, ich dau monawaan bëemkhĩir. \p \v 39 Magbaawai chi na wëtmaa arr khʉʉnau irig meeurrarrau aajeejim anaabá, khĩupamkhĩir. Mamʉ magbaawai chará waragta, —¡Jesús, pʉʉta rey David khararr ag chaain ewagam khʉʉn Iewaau marau nʉ narr! Mʉ ap chitʉm mʉ dau aug khaugbahur aajeejim anʉm, thet khĩesirnaa. \p \v 40 Mag ääakham ich Jesuu ũr athaawai dʉnʉisiwia awaan mapijim aajem, ich aigcha aibëemkhĩir. Mag ich aigcha aipierrwai irig, \v 41 —¿Khani pua mʉrʉg pʉch dʉ̈i apim khõsi chirʉ́? ajim anʉm. \p Magbaawai chi dau khĩsu khitʉmua, —Señor, muan pʉrʉg mʉch dauta monaaupim khõsi chirʉmgui ajim anʉm. \p \v 42 Magbaa Jesuu irig, —Magan dau eerdʉbaad ajim anʉm. Chadcha muata pʉch monaaupʉ̈iju khĩirjutarr gaaimua, ʉ̈u pʉ peerdʉwia monaaujã monaau chirsimgui ajim anʉm. \p \v 43 Jesuu magbarm bʉ̈rre chadcha dau eerdʉ sĩsiwia ich bi eem daujö daujã ajaug sĩsijim anaabá. Magbaawai warag i dʉ̈i mamua onee Ẽwandamag jëeumamua, —Ẽwandam, ĩsin chadau pua mʉ ʉ̈uta abarm. Pʉjö jua theegkham chan mʉg jẽb gaai chukhum a ijẽjẽbag majim aajem. \p Jesuu mag woun dau monaaubarm oobaawai ĩchab mag õor khapan thʉnarr khʉʉnaujã Ẽwandamag jëeumamua irig “Ʉ̈u ajim” ajierram aajem. \c 19 \s1 Zaqueo Jesús dʉ̈i ootarr \p \v 1 Mag wëtumua ya phöbör Jericó anʉm dakha narr aawai warag Jesús ag phöbör ee dubwia dichmaa ajim aajem. \v 2 Mag phöbör ee sĩejim aajem woun ãb phatkhon paraam. Ma, Zaqueo ajim aajem, õrau gobiernoog dëbpaar paraa nʉm jëeujem khʉʉn pör. \v 3 Mag wounau Jesús khĩir oog ẽkhaajeejim aajem, mag õor pöm wëjöm eemua. Mamʉ jöointa bʉthʉ khitarr aawai pöd ooba aajeejim anaabá, bʉ̈ dʉ̈rr khabam gaaimua. \v 4 Mag warm khʉʉn pör ʉ̈rmua ichdëu pöd ooba abaawai, na khaphig mawia, pabʉ̈ jeeubahkhar neneree khitʉm gaai waaidʉwia nʉbaadëjim anʉm, ich eegar dichpinaa oog. \v 5 Mag i pa gaai ʉ̈gthaa simta, Jesuu bëewia, ʉ̈gthaag oonaa, i thʉ̈r thʉ̈rnaa irig, —Zaqueo, jöpai eeg ʉʉrbabaad, maimua marrau; ĩsin mʉʉn pʉ aigta jẽerimajugui ajim anʉm. \p \v 6 Magbaa chadcha jöpkharraapai ʉʉrbawia, Zaqueoou onee Jesús ich di aar athaadëjim aajem. \v 7 Mamʉ chi dʉ̈i wënʉrrarr khʉʉnau oowai, Jesús Zaqueo degta jẽerimaag waaidʉbaadëm oobaawai, thumaam khʉʉnau, —Keena, pãadë oobat. Jesuun, pekau pöoma sim degta waaidʉbaadëmwai anaajim anʉm. \p \v 8 Magbaawai Zaqueoou maach Pör Jesús khĩirphee bʉ̈jãau dʉnʉʉunaa irig thumaam khʉʉn dakhĩir, —Ũrbá, mua mʉchdëu nem wai chirʉm eem jãrrcha ar aphʉʉ khithëem khʉʉnag deejugui ajim anʉm. Maagwai iwiir ãbam dën khãijã sëukhawi mua phatkhon khũgur autarr khai, jũrr mua ag khãyau ʉ̈r biek jayap deejugui ajim anʉm. \p \v 9 Magbaawai Jesuu irig magjim aajem: \p —Zaqueo, pʉjã ĩchab jöoi Abrán khararr ag chaain ewagam khʉʉn dënëu, mamʉ ĩsta pua irua ʉ̈khaajerrjö ʉ̈kha chirsimgui ajim anʉm. Mag gaaimua ĩsin chadau pʉchjã peerdʉwia, mʉg degam khʉʉnpa peerdʉju ed pabaadëm. \v 10 Mʉch chi Emkhooi Iewaan chadcha õor amach khaibag gaaimua okhoo khithëem khʉʉn jʉrwia, peerdʉ awaanta bëejimgui ajim anʉm. \s1 Ãbmua ich chognaanag phidkhamkhĩir phatkhon dee pʉatarr \r (Mt 25:14-30) \p \v 11 Jesuu Zaqueo dʉ̈i ãba nʉmua iekhatarr ũrwia thumaam khʉʉnau khĩirjuawai, Jesuuta Ẽwandamau pʉ̈itarr aawai, Jerusalenmua ya ichta thumaam khʉʉn Pörkhaagpampii naajim anaabá. Mamʉ mag nʉm ee ya chi Jerusalén phöbör dakha narr aawai, amau mag ajappai khaugba khĩirju nʉm ajapha khap amkhĩir, amag mʉg nem ĩgkhaadam jaaujim aajem. \v 12 Mag ĩgkhamamua amag magjim anʉm: \p —Woun ãb sĩejimgui ajim anʉm, thethem iewaa. Ma, ich thʉ̈rbapäaiwai, deeum durr majim aajem, jua theeg apiwia reikhapieg. Mamʉ mag mawia iin deeu bëeju ajiebma. \v 13 Mag chadcha ya ich maagpamua ich chognaan diez thʉ̈rkha auwia, phatkhon agdaujö amachpierr dʉ̈rrcha jigpʉ̈iwia, “Mʉg phatkhon mua pãrag jig pʉa chirʉmʉn, mʉch bëe nʉm ora agua phidkhawia warag ʉ̈r aumkhĩrau” ajim anʉm. \v 14 Mamʉ mag woun ich dʉ̈i ãbam durr ee naajem khʉʉnaupaijã i kha khõchkhaba aajeejim aajem. Maagjerr aawai i petam ẽudee õor pʉ̈iwia makhʉʉn dʉ̈i, “Pʉ chan marau maach durr reikhapimapha nʉm” a jaaupʉ̈ijierram aajem. \v 15 Mamʉ amau mag nʉm ãba, deeu bëewia, ichta ya thumaam khʉʉn rey khabaicheewai, mag ich maagpamua phatkhon jig pʉatarr khʉʉn deeu thʉ̈rkhʉʉipʉ̈ijim aajem, ich phatkhon jigtarrau phidkhawia chi ʉ̈rʉm aumatarr khap aag. \v 16 Magbaawai chi nacha deetarr bëewi, “Rey, cha khërʉm pʉ phatkhondam. Pua mʉrʉg deetarrau jũrr mua ag ʉ̈r diez veces gan aujim” ajim anʉm. \v 17 Magbaawai chi reíu irig, “Ʉ̈u khërʉm” ajim anʉm. “Pʉ chadcha piyón ajaphamʉu. Mʉg phatkhon pöm khaba deetarrau pua jãgbarm khai, jãgan jãgtarr jũrr mua pʉrʉg phöbör diez deekhimgui ajim anʉm chi reíu, pʉchta ag eem khʉʉn gobernador khamkhĩir.” \v 18 Magbaawai ãbmuajã bëewia, irig, “Rey, cha khërʉm pʉ phatkhon” aichëjim anʉm. “Mʉrʉgjã pua dee pʉatarrau cha mua ag ʉ̈r cinco veces gan wai chirʉm” ajim anʉm. \v 19 Magbaawai ĩchab magʉgjã chi reíu, “Puajã jãgan phöbör cinco jʉ̈ajugui” ajim anʉm. \v 20 Thumaam khʉʉnag mag jëeukha oomam aawai deeum thʉ̈rpʉ̈ijim aajem. Magua paawai bëewia magchëjim anʉm: “Rey, pua mʉrʉg phatkhon deetarr mua sĩi putdam ee pʉrëunaa ãkha khërjim, akhoom ugua. Magtarr aawai cha sim” ajim anʉm “pʉ phatkhondam, ich agpierrpai. \v 21 Mua pʉ phatkhonau bʉ̈ʉrjã phidkhabajim, pʉch jãg õor dʉ̈i atcha athuu sĩerrʉm khaphʉ chitaawai. Mua agua phidkhawia gantarr akhiin, chi ʉ̈rʉm pua sĩi khecheu aukhamgui” ajim anʉm, “pʉ dën sĩi chikham jua phithur atarrta pʉch dënjö aadëp aajeewai.” \v 22 Magbaawai chi reíu magjim aajem irig: “Pʉʉta mʉ chog chi khaigbampama. Pʉ gaaita thumaam khʉʉn khusëugan thʉnʉm. Pʉch iiupaita pua mʉ mag jaau chirʉm khai, magan muajã pʉ dʉ̈i pʉchdëu jaau simjö ajugui” ajim anʉm. \v 23 “Pʉ iek mag mʉ athuuchanaa chikham phithurg wautarrta mʉch dënjö aajem anʉpí, ¿jãgwi mʉ phatkhon banco ee deen mabajĩ” ajim anʉm, “mʉch bëewai ʉ̈rʉʉpai bãau sim oochëmkhĩir?” \v 24 Maimua jũrr thum aig narr khʉʉnag magjim aajem chi reíu: “Jãg ichig deetarrpierrpai wai sim dën khecheunaa, jũrr ar ichig deetarr ʉ̈r diez gan autarragta deebat” ajim anʉm. \v 25 Magbaawai chi aig narr khʉʉnau chi reíg, “Rey, mamʉ ya irua nem pöm wai sim. ¿Khanthee tag irig deeju aai sĩ?” ajierram anʉm. \v 26 Magbaa chi reíu, “Mua pãrag jaaukhimgui” ajim anʉm. “Ar mʉ athee nem wawaag nem par daúa ooba aajem khʉʉn dʉ̈in mua mʉch garmuajã ajapha aju, amau chokhõgba mʉ athee nem wau naawai. Mamʉ ar mag nem waumapha nʉm khʉʉn dʉ̈i chan magba, mʉchdëu amag nem deetarrjã warag am jua eem khecheu aumaju. \v 27 Maimua ĩchab ar chi mʉ khĩir oomaphanaa mʉrʉg amach reikhapimapha narr khʉʉn, mʉig mʉ aig aubëenaa mʉ dakhĩir khëchbapʉ̈it” ajim anʉm. \s1 Jesús Jerusalén phöbör dubimatarr \r (Mt 21:1-11; Mr 11:1-11; Jn 12:12-19) \p \v 28 Mag jaau dichwia Jesús Jerusalén phöbörög petajim aajem. \v 29 Mag mamua phöbör Betfagé anʉm dʉ̈i ãb agjö Betania anʉm dakha durrsĩ Olivo anʉm aar barbaimaawai ich khapeen eem numí thʉ̈rkhanaa pʉ̈yaagpamua amag magjim aajem: \p \v 30 —Achá maach khĩirphee phöbördam sim ee ërëubaadët. Nau chi phöbör ee dub nʉm aig pãrau burrodam pa gaai jʉ̈ khërʉm ooimaju. Mag burro gaai chan agtha ni ãbmuajã waaidʉba khitʉm. Ma ẽer aipidut ajim anʉm. \v 31 Ãbmua khãijã bëewia pãachig, “¿Khanthee jãg nemchaai ẽer arraag ẽkha nʉ?” a jëeubaawai, sĩi ithũu irig, mua ig chiraawaita arrum abat ajim anʉm. \p \v 32 Mag jaaubaawai ërëubaadeeu chadcha amachig jaaupʉ̈itarrjöo ooimajierram anaabá. \v 33 Mag oobaimaawai ya chi burrodam aibëeg ẽer nʉm ee, chi papkhʉ bëewia amag, —¿Khanthee pãrau mʉ nemchaai ẽer warrúma? aichëjim anʉm. \p \v 34 Magbaawai amachdëu irig, —Maach Pör Jesuu ig naawaita marau arrubahab ajierram aajem. \p \v 35 Mag chadcha Jesús aig chi burrodam aibëewi, amach khajũa jũa nʉm ʉ̈r joothʉ jũajem manto anʉm ẽerkhanaa, jũrr chi burro phõ ʉ̈r theernaa, ag ʉ̈r chi Jesús jiirpʉ̈ijierram aajem. \v 36 Magbaawai ĩchab warm khʉʉn am dʉ̈i wënʉrrarr khʉʉnaujã agjö mag manto joothʉ jũa narr ẽerkhanaa i maju khʉd ee theerkhamajierram aajem, ichta chadcha am Pöröu awia. \v 37 Maimua ya durrsĩ Olivo anʉm aigmua ʉʉrba nʉm dakha aadëm ee, õor pöm i ẽudee onee pos wëdurum khʉʉnau amachdëu ag na mag nem ooba aajempa Jesuu waumaajem oojem khĩirjunaa Ẽwandamag jëeu nʉmua ĩchab “Ʉ̈u ajim” a serereu khaphöbaadëjim aajem. \v 38 Mag Ẽwandamag jëeu nʉmua, —Ʉ̈ucha abarm Ẽwandam; ich mʉʉta pʉchdëu pʉch jũrr maar Reikha pʉ̈ibarmʉugui ajierram anʉm. Mʉg Rey pʉ̈ibarm gaaimua pʉchdëu jʉr aumam khʉʉnan ʉ̈gtharm magwe pʉ dʉ̈i khõinaa wënʉrraju. Ʉ̈u abarm Ẽwandam. Pʉjöm chan ãbjã chukhumgui ajierram aajem. \p \v 39 Mag õor pöm wënʉrrʉm ee ĩchab chi fariseonaanjã dʉ̈i wënʉrrarr aawai, mag õor serereukham ũrwia, Jesuug magjierram anʉm: \p —Maestro, ¿jãgwia pua pʉch igar nʉm khʉʉnag iekhabama, khĩupagkhamkhĩir? \p \v 40 Magbaawai ich Jesuu jũrr amag, —Mamʉ amau mag nʉm chadcha khabahab ajim anʉm. Õor mag serereukham khʉʉnag mua iekhabaawai am chadcha khĩuu nʉisikhiinjã, jũrr ar mokdau thʉnʉmua amau serereukharr iekpai wounaan dënjö sereu phöbaadëbajup ajim anʉm. \p \v 41 Mag wëtumua ya chi Jerusalén phöbör dakhacha aadeewai, phöbör eerpa wai sĩi awia, thumaa khĩirjuwia Jesús bĩebaadëjim aajem. \v 42 Mag bĩemamua chi phöbörpien igwia magjim anʉm: \p —¡Ë, Jerusalenpien! Ẽwandam dʉ̈i pãach khõinaa wënʉrramkhĩir pãachig mua jaaujerr iek pãachdëu isegtarr, ĩs mʉgnaa khãijã deeu ãsie thumaa khĩirjuwia igkhiin, pãar ʉ̈u peerdʉkhamgui ajim anʉm. Mamʉ khanii magʉm iek pãar khĩirjug ee barjupa. \v 43 Pãar jãg nʉʉ awi pãar öju ed barbaicheewai, pãach oomapha aajem khʉʉnau sĩi pãar phʉʉrthuur auchëwia, phöbör igaau warpham magwe pãar öbërm ugua thuur phʉʉrdʉpʉ̈ijugui ajim anʉm. Magnaa pãar öbeerwaim athee oopaar aju, \v 44 pãar thum khëchpʉ̈pʉ̈igmamua ni ãbjã bʉ̈ ëuhëu khitʉm ooba sĩwaag. Magbarm aigmua atag di jãg ãbam ʉ̈r joothʉ ëu sĩsidʉmjã tag pãrau ich jãg oobajugui ajim anʉm, Ẽwandamau ich garmua pãach oon bëetarrjã warag i isegtarr gaaimua. \s1 Aai i jëeujem degmua Jesuu õor jʉrkhʉʉitarr \r (Mt 21:12-17; Mr 11:15-19; Jn 2:13-22) \p \v 45 Maimua chi Jerusalén phöbör eecha pachëwia, Ẽwandamag jëeujem deg dubwia, ag ee tiendegamjö nem për narr khʉʉnag magjim aajem Jesuu: \p \v 46 —Ẽwandamau ich igwia ich iek gaai, “Mʉ diin sĩi mʉrʉg jëeujem diiu” a sim. Mag simta pãachdëuta ag ee mʉg nem parhẽpag për nʉmua sĩi chikham khũguurjem dikha wai naabma ajim anʉm. \p Mag warag meeurraunaa dawag jʉrkhʉʉipʉ̈ijim anaabá. \v 47 Magtarr khurjã ed ëepierr ich ag Ẽwandamag jëeujem degpai õrag Ẽwandam iek jaaujeejim aajem. Mamʉ chi phadnaan pörkha nʉm khʉʉnau chi machnaan dʉ̈imua, phöbör eem khʉʉn chi thethemnaan dʉ̈imua meraa i thõopäaig ẽkhaajeejim anaabá. \v 48 Mamʉ pöd i chig aju khaba aajeejim aajem, õor pöm thʉnʉm khʉʉnau sĩi ãba i iek ũrm khõchgau bʉ̈ʉrjã i kha ogdʉba aajerr aawai. \c 20 \s1 Jesús jua theeg \r (Mt 21:23-27; Mr 11:27-33) \p \v 1 Khãai ãb Jesús Aai i jëeujem deg dubwia õrag jaau sĩejim aajem, jãga Ẽwandamau am peerdʉ auju. Irua mag jaau sim aig, phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉn bëejierram aajem, chi machnaan dʉ̈i judionaan am Asamblea eem chi pörnaanpa. \v 2 Mag bëewia irig, —¿Khai thöwiata jãg mʉig nem për narr khʉʉn pua dawag jʉr wërppʉ̈ijĩ? ¿Khaíuta jãg pʉrʉg pʉchta nem iek theeg apijĩ? Marag jaaubá ajierram anʉm. \p \v 3 Magbaa Jesuu amag magjim anʉm: \p —Magan nacha mʉrʉg jaaubat. Muajã ĩchab pãrag jëeu ookhimgui ajim anʉm: \v 4 Pãrau khĩirjuawai, ¿chadcha Ẽwandamauta Juan pʉ̈ijĩ ajim anʉm, jãg amach khaibag Ẽwandamag chugpaapi jaaunaa õor pör choo nʉrramkhĩir, wa sĩi mʉg jẽb gayam khʉʉnau chogpʉ̈iwiata jãg nʉrrajĩwa? \p \v 5 Mamʉ mag irua jëeubarmjã pöd ʉ̈khaju khaugba aawai amach appai iyʉ̈ʉ nʉmua amach wir aigpai, —Keena, maadëu irig Ẽwandamauta pʉ̈ijim akhiin, magan jũrr irua maachig, “Jãg magʉmta pãrau irua jaau nʉrrarr ʉ̈khabajierráma” ajugui ajim anʉm. \v 6 Wa magba maadëu jũrr, “Ichjöm khʉʉnaupai pʉ̈iwiata jãg nʉrrajim” akhiin, magan õor pöm mʉg thʉnʉm jũrr maach dʉ̈ita meeukhawia, mokou bar wai nʉmuapai maach khëchpʉ̈ijugui ajim anʉm, mʉg phöbör ee thumaam khʉʉnau i igwia, “Chadcha Ẽwandam i jaaumie chaar” aajeewai. \p \v 7 Mag jaauju khaugba naawia warag, —Marau khaugbam jammuata bëejĩ, ni khaíu pʉ̈iwiata jãg nʉrrajim khai ajierram anʉm. \p \v 8 Magbaawai Jesuu amag magjim: \p —Mua pãrag jëeutarr mʉrʉg jaauba aawai muajã pãrag jaaubamgui ajim anʉm, khai thöwiata mua mʉg nem wau chitʉ́. \s1 Khaibag sĩsidʉmta nemjĩir thʉa narr \r (Mt 21:33-44; Mr 12:1-11) \p \v 9 Maimua mag õor pöm thʉnʉmʉg mʉg nem ĩgkhaadam jaaumamua magjim aajem Jesuu: \p —Woun ãbmua uvadö jĩirjim aajem. Maimua ich chawag mam khõchkhabaadeewai deeum khʉʉnag alquilaapʉ̈iwi, warp deeum durr petawia, mam sĩi aimajim aajem. \v 10 Mam mag simua ya chee jaar aadëm ee, ich chog pʉ̈ijim aajem, mag dʉ̈i ichig ich paatëm deepʉ̈imkhĩir. Mamʉ mag chi nemjĩir khʉ jöoirau chogtarrdam amach aar barbaimaawai, pʉrnaa, wʉ wai nʉʉ awia, sĩi deeu ich jua kharraa jʉrbapäaiwai, ich juadam parii barjim aajem. \v 11 Magbaawai jöoirau deeum pʉ̈ijim aajem, ich chog. Mamʉ majã amach aar oo barpinaa, parhooba i wau iekha wai nʉʉ awia, warm khãyaujã ʉ̈rʉʉpai wʉnaa, agjö ich jua kharraa jʉr werbajierram aajem. \v 12 Mag majã ich jua parii barbaimaawai deeum pʉ̈ijim aajem jöoirau. Mamʉ machará mag wʉ wai nʉmua, sĩi maach ëu pöm pepethor aadëmua, bag kha ʉ̈ʉipabaadeewaita ogdʉpʉ̈iwia, jʉrpʉ̈ijierram aajem, ni bʉchkhunpai deejöjöojã khaba. \v 13 Magbaawai ich jöoi chi uvadö ag papau khĩirju sĩi awia, “¿Mua jãga abarkhiina?” ajim anʉm. Mag khĩirju sĩi awia, “Ãa, jãgan mua mʉch iewaa mʉchdëujã chig aba aajemta pʉ̈ijugui” ajim anʉm, “Tale amau mʉ chaai oophöbaadeewai i ögkhawia i chig abaju” awia. Mag chadcha ich chaai pʉ̈ijim aajem. \v 14 Maimua mag jöoirau ich iewaa ichdëu jãsenecha aajemta pʉ̈iwia urum oobaawai amach appai magjierram anʉm: “Achamʉ́ i iewaa aawai mʉguata mʉg atag mʉg nemjĩirjã jʉ̈aju khabahaba. Keena, jãgan maadëu warre i thõopʉ̈ijugui ajierram anʉm, mʉg nemjĩirdö maach dënkha sĩsimkhĩir.” \v 15 Mag chadcha ʉʉr barchëpinaa, pʉrphöbaadëwi, warp nemjĩirdö igaau arrnaa, mam thõopʉ̈ijierram aajem, ich jöoi iewaa ãba. \p Mag nem ĩgkhaadam ĩgkha öpʉ̈iwia õrag magjim aajem, ich Jesuupai: \p —Pãrau khĩirjuawai, ĩsjã agtha mag uvadö sim anaa chi thʉa narr khʉʉnjã ich akhʉʉnpai akhiin ¿jãgaju khai jöoirau magʉm wounaan dʉ̈i? \v 16 Par irua ich chaai ãbpai khitʉm pʉ̈itarrpata mag thõobapʉ̈im oobaawai, mawia, warre amach thum khëchpʉ̈inaa, ich uvadö jũrr deeum khʉʉnagta jaau pʉabjëjugui ajim anʉm, ichdëupai. \p Amach jʉ̈g daar Jesuu mag iekhabapʉ̈im ũrbaawai chi aig narr khʉʉnau, —Aay, Ẽwandam, ¿khanthee pua magbaadëju? ajierram aajem, mag uvadö jaau sim gaaimua Ẽwandamau amachta jaau sim khaphʉ narr aawai. \p \v 17 Magbaawai Jesuu am khĩir eerpa eerpanaa amag, —¿Khan aawaiuma ajim anʉm, Ẽwandam iek phã sim gaai ar “Di ëu narr khʉʉnau isegtarr dibigta jũrr chi dihãd jãrramkha sĩsim” a sim? \v 18 Magnaa ichdëupai, Mag dihãd a simʉn mʉ igwiata mag simgui ajim anʉm. Chi mʉ iek ʉ̈khaba sim wounan juau ogthom mag dibig ʉ̈r burrwi ichdëupai ich gaai mas wau simjöta sim; maimua mag ʉ̈khaba nʉrrʉmta meemʉn jũrr mʉ mag dibig pömaamjö chirʉmta i ʉ̈r buudimamjö ajugui ajim anʉm. \p Jesuu mag sĩerran mag i iek ʉ̈khaba meebaadeewai warre khĩmie durr barpʉ̈ijuuta jaau sĩejim. \p \v 19 Irua mag uvadö thʉa narr khʉʉn khaibag sĩsid arr jaau sim gaaimua, phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉnau chi machnaan dʉ̈imua khaug athajierram aajem, Jesuu amachta jaau sim. Magbaawai ag bʉ̈rre i pʉr aum igphöbaadëjim aajem. Mamʉ mag i pʉr athaawai phöbör eem khʉʉnau jũrr amachta khaigbaju khĩirjuwia i dichbajierram aajem. \s1 Reígjã deenaa Ẽwandamagjã ich paat deepi jaautarr \r (Mt 22:15-22; Mr 12:13-17) \p \v 20 Mag amach dʉ̈ita õor meeukhapiju khãai sĩi õor jʉr auwia chi Jesús sim aar pʉ̈ijierram aajem, makhʉʉnau chadcha khaugba aawaita irig jëeu nʉm awia jëeubaimaawai, jaauju khaugba ipeerdʉ khãijã jaaubapäaiwai, magʉm gaaimua gobernador aar i pʉr arraag. \v 21 Mag ërëuwi chadcha irig maguimajierram aajem: \p —Maestro, marau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, pua chadcha nem agchata jaaujem. Pua mag õor iwiir ãbpaita ʉ̈rcha kha khõsijã khaba, ante pua chadchata thumaam khʉʉnag jaaujem, jãgata aju aai nʉ Ẽwandamau nem jaau sim eyaa wënʉrraag. \v 22 Magua marau pʉrʉg jëeum ig nʉmgui ajim anʉm: Pua oowai ¿chadchata maach meeun judionaanaujã durrpierram khʉʉn rey Roma sĩejemʉgta impuesto phagju aai nʉ, wa phagju khaba nʉwa? \p \v 23 Mamʉ Jesuu mag sĩi ich imeraa pʉr awaagpaita ichig jëeuchë nʉm khĩirjugjã khaphʉ sĩerr aawai amag magjim anʉm: \p —¿Khantheeta pãrau sĩi imeraa mʉ pʉr auju ẽkha nʉma? \v 24 Daai mʉrʉg phatkhon chi dau daí jʉr deebat, mua pãrag jaaukhimgui ajim anʉm. \p Maimua au deebaawai amag, —¿Khai khĩirta khai thʉ̈r dʉ̈i ag gaai sĩ ajim anʉm, pãrau oowai? \p Magbaawai amachdëu, —Romaam rey César khĩir khabahab ajierram aajem, ich thʉ̈r dʉ̈i. \p \v 25 Magbaawai deeu ichdëu amag, —Pãrau mag khaphʉ nʉm khai, magan reíg ich paat deenaa Ẽwandamagjã agjö ich paat deebat ajim anʉm. \p \v 26 Mag amachdëu jëeubaawai i ipeerdʉ iekhabarm gaaimuapai phithurg chukhu i pʉr awaan a bëetarrta, warag ich garmua amachig mag jaaubarm ũrwia sĩi jʉ̈gderraa nʉm iekhau warag amachta khĩu nʉisijim aajem. Mag, pöd i pʉr aubajierram aajem. \s1 Ẽwandam chan chi khëcham khʉʉn Ẽwandam khabam \r (Mt 22:23-33; Mr 12:18-27) \p \v 27 Mag khur Jesús aig bëejierram aajem Saduceonaan. Makhʉʉnau jaauwai, maachta meebaadëm chan tag bʉ̈ʉrjã maach akhaar iiuba aajem aajem. Amach mag nem jaau sĩerrjëem gaaimua iyʉ̈ʉmamua juau ogthom irig magjierram aajem: \p \v 28 —Maestro, jöoi Moisés khararrau Ẽwandam iek phã pʉarr gaai jaauwai, woun ãb ʉʉi paraa simta mag ʉʉi dʉ̈i chaai chukhu meemʉn jũrr chi khod ãbam wai sim khai magua ich ag ʉʉipai auju aai sim a simgui ajierram anʉm, ag dʉ̈i ich naamʉu chaain ooba arr aawai jũrr i athee oo deeg; mag oo deebarm i chaainkha nʉisimkhĩir. \p \v 29 Maimua amachdëupai warag irig nem ĩgkhamamua magjierram aajem: ’Biek ãb ãbam khod appai emkhooin siete naajim aajem. Am naam chi nacharamua ʉʉi auwia, ich mag chaai chukhu wënʉrrʉm ee meejim aajem, chi emkhooi. \v 30 Magbaawai jũrr chi eeumua aujim anʉm ich ag ʉʉipai. Mamʉ mag dʉ̈ijã pöd chaai ooba, ich mag chaai chukhu meejim aajem. \v 31 Magbaawai ag eeumuajã jũrr ich ag ʉʉipai aujim anʉm. Mamʉ maguajã pöd ag dʉ̈i chaai ooba meejim aajem. Ich mag ewagam khʉʉnjã ãbam ʉʉiraupai warm meemam ẽudee theg ahaugmamua mag ãbam khod appai siete narr thum thegdʉpʉ̈ijim aajem; mamʉ ni ãbmuajã pöd mag ʉʉi dʉ̈i chaai oobajim anaabá. \v 32 Maimua ãbmiecha paawai ĩchab chi ʉʉijã meejim aajem. \v 33 Maagwai marau pʉrʉg jëeum ig nʉmʉn mʉgaugui ajierram anʉm: Mag ãbam ʉʉiraupai emkhooin khod ãbampai siete phëtarr aawai mʉg atag thumaam khʉʉn iiu phiidʉtkha nʉm edjã, ¿mag ʉʉi chijãg dënkha sĩsijuma ajierram anʉm: chi nacha autarr dën, wa ẽudeegam khʉʉn dënwa? \p \v 34 Magbaawai Jesuu amag magjim aajem: \p —Mʉg jẽb gayan, õor jua pʉrnaa amach chaainjã jua pʉrpipi aajerram. \v 35 Mamʉ iiu phiidʉwia ʉ̈gtharcha öbër nʉm khʉʉn chan tag jua pʉrpʉr abam, ʉ̈gtharm Ẽwandam chognaanjö tag meeba ich mag nʉisiju aawai. \v 36 Ya am Ẽwandam chognaanjö thʉnʉm dʉ̈i ĩchab Ẽwandam chaainkha thʉnʉmgui ajim anʉm, ich Ẽwandamauchata am phiriutkha autarr gaaimua. \v 37 Maach meewia deeu iiu phiidʉajem iekhan Moiseeujã jaaujimgui ajim anʉm, pabʉ̈dam neneree khitʉm uurdʉ thʉnʉm ichdëu ootarr jaau sim ag ẽsap ichdëu phã pʉatarr gaai. Mag jaauwai, i iek maach Pör Ẽwandaman jöoingar jöoi Abrán khararr ag Ẽwandam aajem. \v 38 Ẽwandam chan oob mag chi khëcham khʉʉn Ẽwandam khabam. Ẽwandaman chi iwam khʉʉn dënëu. Irigan nawe meetarr khʉʉn awia khãijã thum chi iwam khʉʉnau a jaaumajim aajem. \p \v 39 Irua mag iekhabapʉ̈im ũrwia ãaur khʉʉn chi machnaanjã aig narr aawai makhʉʉnau irig, —Maestro, ʉ̈uchata pua mag iekhabapʉ̈imgui ajierram anʉm. \p \v 40 Mag, Saduceonaanaujã amachdëu pöd i pʉr auba meerkhabapʉ̈im oobaawai tag irig jëeuba ich mag nʉisijim aajem. \s1 ¿Mesías khai Iewaa ajĩ? \r (Mt 22:41-46; Mr 12:35-37) \p \v 41 Mag khĩu thʉnʉisim ee jũrr Jesuu ich garmuata amag jëeujim anʉm: \p —¿Jãga pãar iek mag Mesías jöoingar David khararr ag chaain ewagam khʉʉn dën aajẽ, \v 42 ich Daviiuchajã ichdëu ẽsap phãtarr Salmos anʉm gaai i igwi “maach Pör” a iekhatarrta? ¿Pãrau khĩir ee paba nʉ, Ẽwandamau ich iekhatarr Daviig phãpitarr? Mag irua phãtarr gaai mag sim: \q1 “Maach Pör Ẽwandamau magjim maach Pörög: \q1 ‘Mʉch iek theeg chirʉmjö aag mʉ dʉ̈i ãba mʉ juachaar gar jupbá ajim, \v 43 pʉch oomapha aajem khʉʉn thum mua pʉch jua ee pʉrkha dee nʉm ora.’ ” \rq (Sal. 110:1)\rq* \p \v 44 Mag ich David khararrauchajã Ẽwandamau pʉ̈iju aajerr igwia “maach Pör” a iekhatarrta, ¿jãgwia pãrau sĩi i David chaain ewagam khʉʉn dënpai aajẽ? Mag sĩi ich chaaipai aju akhiin Daviiu ich paarmua mag “maach Pör” abakhamgui ajim anʉm. \s1 Chi machnaan khai amach thö iekhapim khõsita sĩerrjëem \r (Mt 23:1-36; Mr 12:38-40; Lc 11:37-54) \p \v 45 Maimua õor thumaam khʉʉn jʉ̈g daar Jesuu ich khapeen ich dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉnagta magjim aajem: \p \v 46 —Moiseeu Ẽwandam iek phã pʉatarr jawaag chi machnaan dʉ̈i khai khĩir khaphʉ aajeet. Jãkhʉʉnan sĩi khajũa bʉ̈ duurg jũanaa kaaijã ee õrau amachig saludaawaijã amach thö iekhapim khõsita sĩerrjëemgui ajim anʉm. Jãkhʉʉnan amach Ẽwandam i jaaujem deg weetwaijã amachta pörgarcha thumaam khʉʉnag khĩir jʉrkha juupjemgui ajim anʉm, amachta warm khʉʉn khãaijã ajapcha nʉm awia. Maimua di chaaur thach khömkhĩir thʉ̈ʉrwaijã parhooba jupba, khãidu ajapcharamta jʉ̈a au sĩerrjëemgui ajim anʉm. \v 47 Jãkhʉʉnaun sĩita khoopaa ʉʉin juagam nemdamjã khechthʉg aumaajerram. Magnaata sëukha warag am kõit Ẽwandamag jëeu nʉʉ aajemgui ajim anʉm, juau ogthom amach magba nʉm amkhĩir. Mamʉ amach jãg wënʉrrʉm paar, jũrr Ẽwandamau ĩchab am gaai jua khʉabajugui ajim anʉm. \c 21 \s1 Khoopaa ʉʉi ofrenda \r (Mt 12:41-44) \p \v 1 Mag jaau dichwia ich Jesuu Ẽwandamag jëeujem deg jup oo simua eerpa oo sĩejim aajem, riknaan bëe thʉnʉm khʉʉnau jũrram khʉʉnau amach ofrenda chi phatkhon phiejem ee pʉapʉ̈pʉ̈ikham. \v 2 Mag jũrram khʉʉnau amach ofrenda deechë thʉnʉm ee, ĩchab khoopaa ʉʉi ãb aphʉʉ khitʉm bëejim aajem. Mag ʉʉirau phatkhon chi dau daídam dau numpai wai sĩerr warre mag numwe ag ee pʉapʉ̈ijim anaabá. \v 3 Mag oobaawaita Jesuu, —Mʉg khoopaa ʉʉi aphʉʉ khitʉmuata chadcha thumaam khʉʉn khãaijã ʉ̈rʉʉcha deebarmgui ajim anʉm. \v 4 Riknaanaun Ẽwandamag amach dën chi sobbarm eemta ofrenda deejerram. Mamʉ mʉg khoopaa ʉʉiraun ich dën ãbmiecha agua ich thach khöju arrdamta thum Ẽwandamag deebarmgui ajim anʉm. \s1 Aai i jëeujem di õrau pogueupʉ̈iju Jesuu jaautarr \r (Mt 24:1-28; Mr 13:1-2) \p \v 5 Ãaur aig narr khʉʉnau Aai i jëeujem di ooimʉ õrau nem deematarr dʉ̈i mokdau ajaphamua joothʉthʉʉd ëu dʉnʉm oowia iyʉ̈ʉ naajim aajem. Makhʉʉnag Jesuu magjim aajem: \p \v 6 —Ar mokdau sĩi ajapha joothʉthʉʉd jãg thʉnʉm pãrau oo naabá. Jãg thʉnʉm chan mokpör ãbjã ãbam ʉ̈r ich jãg ajapha joothʉthʉʉd sĩerrabam. Jãg thʉnʉmʉn sĩi thumaa õrau pogueupʉ̈ijuuta jãg dʉnʉmgui ajim anʉm. \p \v 7 Magbaawai i khapeenau irig, —Maestro, pʉ iek mag jãg mokdau joothʉthʉʉd thʉnʉm thum õrau pogueupʉ̈iju anʉm, ma ¿jãagwaichata magjuma? ¿Khan jãg nʉm gaaimua Ẽwandamau ijaaurjö oopijuma ajim anʉm, mag Aai i jëeujem di pogueupʉ̈imʉʉ pam? \p \v 8 Magbaawai jaaubaadëmua ichdëu amag magjim aajem: \p —Keena, khĩir khaphʉ wënʉrrat; oob chikhamnag sĩi ʉdʉraa pãach khũgur aupimiet ajim anʉm. Nau mʉg atag paawai õor khapankham khʉʉnau amach iekpaita mʉ iek gaai thʉwia, “Mʉʉta ag Cristoou” ajurau, “Ẽwandamau pʉ̈iju aajerr. Ĩsta mʉ barbaichëm thumaam khʉʉn Pörkhaag” a iekhamajugui ajim anʉm. Mamʉ amau pãachig maagwaijã oob am iek ʉ̈khamiet ajim anʉm. \v 9 Mʉg atag paawaijã pãrau juurhi theega thʉnʉnʉmkham ũrjurau, durrpierr. Mag thʉnʉm dʉ̈i ĩchab õor wir aig amach pörnaan dʉ̈ipai meeukhawia sĩi phogdʉ thʉnʉm anʉmjã ũrjugui ajim anʉm. Mamʉ maagwai oob pãrau, “Ĩsin chad Ẽwandamau warreta maach öpʉ̈yaagpam” amiet ajim anʉm. Chadcha magʉm nem thum ich jãg didichagmaju; mamʉ magbaadëmua warag ag bʉ̈rre chan Ẽwandamau õor thum ʉʉrppʉ̈ibamgui ajim anʉm. \p \v 10 Maimua ĩchab mʉg durr thum i agkhaju ed gayaa pamamjã khap amkhĩir jajawagmamua magjim aajem: ’Mag thʉnʉisim dʉ̈i ĩchab durr mʉg wëjöm eepai durr chaauram khʉʉn dʉ̈i wërbʉphöo aadëjugui ajim anʉm, amachta jũrr chikhamnaan khãyau ʉ̈rpai am khõchgau. \v 11 Mag nʉm dʉ̈i ĩchab durrpierr ʉʉur theega duuimajugui ajim anʉm. Agjö durrpierr jãdau theega burrnaa khamor machagjã khĩir pogkhe ompamamua õor pöm thuphãphãau ajugui ajim anʉm. Magbaadeewai edjã eejã ĩchab nem dau chigaa ag na ooba aajempata oomam gaaimua õor jãphierrju jaaumajim anʉm. \p \v 12 ’Mamʉ mag Aai i jëeujem di õrau pogueupʉ̈iwi, pãar öju nawe chikhamnau pãar ẽudee ẽkhawia, pãar pʉrnaa, amach ãba biirdʉwia, Ẽwandam i jaaujem deg pãar arrwia, cárcel degjã pãar arrmajugui ajim anʉm. Mag pãrau mʉ iek ʉ̈kha durrum atheepai amau pãar gobernadornaan aar arrwi reinaan aarjã arrjugui ajim anʉm, pãar khaibag waumkhĩir. \v 13 Mamʉ magʉm aar mag pãar arrwaita ante pãrau amag mʉ iek jaauwímʉcha jaaujugui ajim anʉm. \v 14 Mag thethem khʉʉn na pãach arrwai oob pãrau pãachdëupai pãach kõit iekhaju khĩirjuwia ag nawe, “¿Mʉ khan ata iekhajuwa?” a khĩirjumiet ajim anʉm. \v 15 Mua pãrag mag chirʉmʉn, iekhamkhĩir mʉchdëuta khĩirjug deeju aawaita mag chirʉm. Mag mʉchdëu iekhapi chiraawai ãbmuajã pãar ichaaur iek thierr khaba, ni pãrau iekha nʉmʉn sëukhaawaiujã abajugui ajim anʉm. \v 16 Ich mag jaran mʉ iek ʉ̈kha nʉm gaaimua pãach dënnaanaupaijã pãar pʉr deemajugui ajim anʉm, chi thethem khʉʉnag. Wa magbam khai, pãach khod ãbam khʉʉnaupai, sĩi thʉ̈r khodpaim khʉʉnau, wa pãach khapkhʉʉn ajaphamua khãijã pãar pʉr deemaju. Mag pʉr deemaawai ãaur khʉʉn khëchpʉ̈inaa \v 17 maimua ar juau thõoba abarm khʉʉn jũrr thumaam khʉʉnau oomappha ajugui ajim anʉm, mʉ iek ʉ̈kha durrum gaaimua. \v 18 Mamʉ mʉg jẽb gaai õrau mag pãar oomapha awiajã mua pãar thʉa wai chitajugui ajim anʉm. Amau mag pãar oomapha ajup mamʉ, pãar pörbʉ̈dam chan ãbjã Ẽwandamau chig apibajugui ajim anaabá. \v 19 Õrau mag pãach dʉ̈i khaigba awiajã pãarta warag Ẽwandam dʉ̈i ubʉ wënʉrrʉmʉn, pãar akharan i aar öbërjugui ajim anʉm. \p \v 20 Mag jajawagmamua jũrr Jerusalén phöbör igwiajã magjim aajem: ’Mamʉ ya ar pãachdëu oowai Jerusalén phöbörta soldaaunau phʉʉr thuurbaadëm oobaawai khap abat ajim anʉm, chadchata ya Jerusalenpienan warm khʉʉnau khëchpʉ̈iwia sĩi di khierr appaita jʉjʉrʉʉ sĩwaagpam. \v 21 Magbaawai chi Judea durr nʉm khʉʉn, durr dapag ee dʉrbat ajim anʉm; maimua chi Jerusalén phöbör ee nʉm khʉʉn, öbërdʉtkhawia ërëupetat ajim anʉm. Maagwai ar phöbör chaaur amach phidkhaajem aar khãijã nʉm khʉʉn, oob tag ag phöbör ee bëemiet. \v 22 Magbaadëmʉn, juau ich Ẽwandamau am dʉ̈i magju arr aawai, ich iek phã sim gaai thumaa ichdëu jaautarrjö israelnaan amach khaigba nʉm paar am chachwia am dau aphʉʉ apiegau ajim anʉm. \v 23 Mamʉ ¡ë, apdurr ajim anʉm, magbaadëm jaar ar ʉʉin jõor khithëem khʉʉn, maimua ĩchab ʉʉin ar chaaindam daumeraa wai durrum khʉʉn! Mag járata mʉg Israel durr õor dau aphʉʉta nʉisijupa ajim anʉm. Mua mag chirʉmʉn, õor mʉg thʉnʉm khʉʉn gaaita Ẽwandam khĩir machag burrju aawaita mag chirʉmgui ajim anʉm ich Jesuucha. \v 24 Ãaur khʉʉn juurhi ee warm khʉʉn garmua juau khëchmaju; maagwai tagam khʉʉn mag juurhi ee chi ganbarm khʉʉnau pʉrkhanaa amach dʉ̈i amach durr phë arrmajugui ajim anʉm, durrpierr. Mag deeum durram khʉʉnau Jerusalenpien dʉ̈i mag nʉm, ich Ẽwandamau jaautarr thumaa abam aig chan Jerusalén phöbörön warm khʉʉnauta ich mag pör öbeerpiba wai nʉisijugui ajim anʉm. \s1 Emkhooi Iewaa bëeju jaautarr \r (Mt 24:29-35,42-44; Mr 13:24-32) \p \v 25 Maimua ich Jesuu ichpai jaaumamua magjim aajem ĩchab: ’Magbaawai mʉch chi Emkhooi Iewaa bëeimʉʉ aadëmjã khaphʉ ajugui ajim anʉm, ãsdawam edau gaai, edau arg gaai, maimua ĩchab phĩdag gaai. Mag oobaawai õor jãphierrwia warag nem waujujã khaugba aadëm dʉ̈i, gaai machag ökhĩirjug pöoma aphöbaadëjugui ajim anʉm. Maimua phũas dau dapag thʉnʉm iek sĩi edjã ee pũu wëjömpa ũrphöbaadeewai \v 26 õor sĩi chi meemjö iek chukjã aadëp ajugui ajim anʉm, warag Ẽwandamau amach dau aphʉʉ apiju khĩirjuwia. Mag jaran edjã eem nem sĩsidʉmpata sĩi parhooba amach nʉnʉid arr chaaur aaidʉ jörrjëe thʉnʉisijugui ajim anʉm. \v 27 Magbaawaita thumaam khʉʉnau mʉch chi Emkhooi Iewaa chadcha edjã baug ee dau daau urum oojugui ajim anaabá. Ya maig mʉg jẽb gayam khʉʉn thum chachbaadeewai mʉchta nem jua theeg thumaam khʉʉn Pörkha bëejugui ajim anʉm. \v 28 Mamʉ pãachdëu mamagkham oophöbaadeewai warag onee abat. Magbaadeewai ya pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, chikham jua ee pãach dau aphʉʉ wënʉrrʉm ee Ẽwandamau ya pãach peerdʉ auwimʉʉ pam. \p \v 29 Mag Jesuu deeu ich bëeju jaau simua ĩchab amag mʉg ejemplo jaaujim aajem: ’¿Pãrau ooba aajẽ ajim anʉm, ar igo khër khukhuur aadëm, wa magbam khai deeum pabʉ̈ parhoobam khãijã khër khukhuur aadëm? \v 30 Pãrau khaphʉ nʉm, mʉig Israel durr igo khër khukhuur aadëmʉn thumaam khʉʉnau ya chadcha döchʉumie dakpapakham aajem. \v 31 Ich agjöta ajugui ajim anʉm, ĩchab mʉ bëeju gayaa paawaijã. Ya pãachdëu nem thum mʉchdëu jaau chirʉmjö ohoo khabaadeewai khaphʉ abat ajim anʉm, ya mʉ bëeimʉʉ pam; muan mʉg durr mʉchdëuta jʉ̈a auchëwia mʉchta thumaam khʉʉn pörkhaan urum. \v 32 Mua pãrag mag Aai i jëeujem di õrau pogueupʉ̈iju a jaau chirʉmʉn, cha õor thʉnʉm khʉʉn khëchju nawe cha mʉchdëu jaau chirʉmjö thumaa chadcha ajuuta jaau chirʉmgui ajim anʉm. \v 33 Edaujãjã mʉg jẽb dʉ̈i thum chukhu aadëju, mamʉ cha mua pãrag jaau chirʉm chan sëukhaawai khabam, jãan thumaa ich ag ee öbërjugui ajim anʉm. \v 34 Khĩir khaphʉ nʉisit ajim anʉm, mʉ bëewai sĩi döo gaaipai nʉm dʉ̈i warag pãach nem ig nʉmta khĩirju nʉm gaaimua mʉ iek ʉ̈khaba, warag thãar theeg sĩi mʉ bëejujã khaugba, okhoppha nʉm pãach oochëpim ugua. \v 35 Mag mʉ bëem edan, ar atarraayau ãwarr baarwai sĩi khöodʉ aaujemjöta, mʉg durr gaai õor thʉnʉm khʉʉn thum ãba dëgölp chachaan bëejugui ajim anʉm. \v 36 Mamʉ warag Ẽwandamag jëeunaa ajap khĩir khaug nʉisit. Pãrau ich mag pʉaba irig jëeu wënʉrrʉmʉn, nem thumaamua mag õor chachmawiajã bʉ̈ʉrjã pãar chig abajugui ajim anʉm. Maagwai ya mʉch pierrum edjã bʉ̈ʉrjã chigag chukhu pãar mʉ aig mʉ khĩirphee bëe thʉnʉisijugui ajim anʉm. \p \v 37 Mag jaau simua ãsdaaupain sĩi Jesuu Aai i jëeujem deg õrag jaaujeejim aajem, Ẽwandam iek. Maimua edaar paawaita jũrr durrsĩ Olivo anʉm gaai mawia ich mam ëejeejim aajem. \v 38 Ãspa thʉnʉisiewai edaupherre õor pöoma i nʉan weetjeejim anaabá, Aai i jëeujem deg, irua nem jaau sim ũraag. \c 22 \s1 Jesús pʉr awaag ibëptarr \r (Mt 26:1-5,14-16; Mr 14:1-2,10-11; Jn 11:45-53) \p \v 1 Mag ãbmiecha Jesús ich khapeen dʉ̈i Jerusalén phöbör ee nʉm jaar, pan levadura chukhu wauwia khoojem phiesta burrju khãai khapan khaba waaur sĩejim aajem. Ich mag phiestapai ĩchab Pascua a thʉ̈ʉrjem. \v 2 Maagwai ĩchab phadnaan ee chi pörkha nʉm khʉʉnau agjö judionaan Ẽwandam iek athee chi machnaan dʉ̈imua amach eepai, “Jãgata akhiin bʉ̈ʉrjã õrag khaugpiba jãg Jesús pʉrnaa thõobpʉ̈ikhamgui” anaajim anʉm. “Magba mʉg khapanag eewe pʉr athaawai eeu õor pöm mʉg thʉnʉm maach dʉ̈ita meeukhadukham” a khĩirju naajim aajem. \v 3-4 Amau mag khĩirju nʉm ee, woun ãb Judas a thʉ̈r sim sĩejim aajem, ibʉʉr wauwia ĩchab Iscariote a thʉ̈ʉrjerr. Mag woun ĩchab ich Jesús dʉ̈i i bʉ̈ ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉn eem ajim aajem. Mag Jesús dʉ̈i ãba nʉrraajerrta meperau pör meubaadeewai phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉn dʉ̈i ĩchab guardianaanjã chi pörkha nʉm khʉʉnpa ãba nʉm aar majim anaabá, jãgata ichdëu amag i pʉr deeju khap jawaan. \v 5 Maimua barimawia jaaubaawai, amachdëu chi Judas iek amach jʉ̈gaagaa ũrbaawai, oneeu phöbaadëwia warag irig phatkhonjã deeju a iekhajierram aajem. \v 6 Ichig magbaawai chará warag, —Ich magau magan maach iekhabarm; murua chadcha pãrag i pʉr deejugui ajim anʉm. \p Magtarr aigmua ãba i pʉr deeju khĩirjugta wai sĩsijim aajem, chi phöbörpienagjã ich khaugpiba. \s1 Ãbmiecha Jesús ich khapeen dʉ̈i thach khötarr \r (Mt 26:17-29; Mr 14:12-25; Jn 13:21-30; 1 Co 11:23-26) \p \v 7 Judaau Jesús ëugar mamagkham ee, pan levadura chukhu wauwia khoojem ed ãspa ëebaadëjim aajem. Mag ed judionaanau nemkhoo edam athee ovejadam wai narr thõowia edau khëubaadeewai khoojeejim aajem. \v 8 Ich mag edcha Jesuu Pedro dʉ̈i Juan thʉ̈rkhanaa amag magjim anʉm: \p —Pãar maar na ërëubaadët. Maimua ovejadam për auwia agdamta maar na phiejãb waubaimat ajim anʉm, maach thum ãba khöimaag. \p \v 9 Magbaawai amachdëu, —¿Jampaita marau pʉ na phiejãb wauwimaju aai nʉma? a jëeujierram aajem Jesuug. \p \v 10 Magbaa chi Jesuu amag, —Chamʉg Jerusalenag khʉd ma sim ee ërëubaadët ajim anʉm. Nau chi phöbör dub nʉm aigcha woun ãb dö jöi authurwia döthũr dʉ̈i degag mam pãrau ooimaju. Magbaawai i dʉ̈i ërëuwia i dubbaimam deg dʉ̈i dubbaimat ajim anʉm. \v 11 Mag dubwia chi dikhʉʉg, mʉch chi maestroouta pãar pʉ̈ijim abat, jampaita nau kheeurag maach thum ãba thach khöju aai nʉ a khap jëeumkhĩir. \v 12 Magbaawai mag wounau pãrag oopien majugui ajim anʉm, ʉ̈gthaa dijã pöm sim ya sĩi chi khĩir khaugam. Maigta nem thum khĩir khaugwia maar nʉbat ajim aajem. \p \v 13 Magbaawai chadcha i ipierraa ërëubaadeeu thum ichdëu jaaumarrjöo ooimajierram anaabá. Maig, ich na mag ovejadam waupitarr chadcha tagam nempa thum khĩir khaugwia sĩi tagam khʉʉn dʉ̈i i baraata oo nʉisijim aajem, ãba khoog. \v 14 Maimua khëubaadëm ee Jesús barchëjim aajem, tagam khʉʉn ich khapeen dʉ̈i, Pedro Juan dʉ̈i narr aig. Mag ichdëu jʉr auwia i dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉn deeu thumaa nʉisim ee, ya chi phiejãb wau wai narrjã thöikha sĩsiewai ãba khoog paaukhabaadëjim aajem. \v 15 Mag khö nʉmua magjim aajem ich khapeenag: \p —Keena, chadcha chikhamnaanau juau mʉch thõoju nawe pãar dʉ̈i mʉg nemkhoo edam ovejadam khöm khõchaaga chirajimgui ajim anʉm. \v 16 Mʉ chan mʉg khöbarm aigmua tag khöba, ãba Ẽwandamta ʉ̈gthar thumaam khʉʉn Pörkha sĩsim edta ũmaai pãar dʉ̈i ãba tagam khʉʉn ichdëu peerdʉ autarr khʉʉnpa deeu maach thum ãba khöjugui ajim anʉm. Mag edta thumaam khʉʉnau warrgar nemkhoo edam oveja thõowai Ẽwandamau amach peerdʉ auju a khĩirjuajerrjö, chadcha amach peerdʉ nʉisim khaphʉ ajugui ajim anʉm. \p \v 17 Maimua vino jarrdam jua ee auwia Ẽwandamag ʉ̈u ajim anaa, —Ya pʉr athat ajim anʉm. Maimua, Dönaa jũrr ʉapʉ̈ipetat ajim anʉm, agdaujö dö aumamkhĩir. \v 18 Mʉʉn ãbmieta ĩs pãar dʉ̈i mʉg vinodam dö chirʉmgui ajim anʉm. Mʉg döbarm aigmua tag döba, ãba Ẽwandamta thumaam khʉʉn Pörkha sĩsim edta deeu döjugui ajim aajem. \p \v 19 Maimua agjö panjã jua ee auwia, Ẽwandamag ʉ̈u ajim anaa, thorreuwia, amag deenaa, —Mʉg panan mua mʉch morta pãrag dee chirʉm; mʉg atagjã mʉ khĩirjunaa ich mʉgta khabat a jaaujim aajem. \p \v 20 Maimua ya khö aaipagkhabaadëm ee, deeu chi vino jarrdam jua ee auwia ĩchab, —Mʉg jarr eem vinodam döbarmta warrgarwe Ẽwandamau õor dʉ̈i iek deeju aajerrau; mamʉ mʉg iekhan iek iiuriugui ajim anʉm. Mʉ bag mʉg vinojö ãrbarmuata Ẽwandamau, ĩsmua atagan chadau pãar peerdʉ wënʉrraju aai nʉm a jaau simgui ajim anʉm. \v 21 Pãrag khap amkhĩir warre jaau chirʉmgui ajim anʉm: Mag mʉ bag ãrmkhĩran, maach eem mʉig maach dʉ̈i ãba thach khö simuapaita ich paarmua mʉ pʉr deeju, mʉ oomapham khʉʉnag. \v 22 Mʉʉn chadcha Emkhooi Iewaau, mamʉ magʉm ãba chadcha amau mʉ thõojugui ajim anʉm. Mamʉ Ẽwandamau ich magpiju arr aawai thum ichdëu jaautarrjöo öbëbërgmam. Mamʉ ¡Ë, apkhiitʉ ajim anʉm, mag mʉ thõomkhĩir mʉ pʉr dee chirʉm woun! \p \v 23 Jesús mag iekhabarm ũrwia i khapeenau amach eepai jũrr chikham ipeer ahaukhamua, —¿Chijãguataa wir aigpai mag meer i pʉr deeju khai? anaajim anaabá. \s1 Ẽwandam dau na khaita ʉ̈rʉʉcha sim khai \p \v 24 Maimua nʉʉpai awia ĩchab amach eepai, “¿Chijãata magan mʉig maach ee ʉ̈rʉʉcha sĩ?” a chikham ipeer ahau khaphöbaadëjim aajem. \v 25 Mamʉ magbaawai Jesuu amag magjim anʉm: \p —Mʉg durr gaai reinaan thʉnʉm khʉʉnan amachta ʉ̈rʉʉcha nʉm awia õor dʉ̈i athuucha sĩerrjëem. Mamʉ mag nʉmta amachta chi thierrnaan awia jũrr õrag amach igwia, “Jãguan chadau maar athee nem ajaphamta waaujem” a iekhapimjã khõsi aajemgui ajim anʉm. \v 26 Mamʉ pãar ee magju aai khaba nʉmgui ajim anʉm. Mag khãyau chadcha thethem awia khãijã warag serbiibamjöta aju aai sim; maagwai chi pörkha simta jũrr ich chogjöta aju aai simgui ajim anʉm. \v 27 Magnaa amag, Pãrau khĩirjuawai, ¿chijã chi thethem agá ajim anʉm: sĩi mes gaai thöikha sĩsiewai khoogpai jupcheejem, wa mes gaai chi thëp paajem? Magnaa ichdëupai, Chi ʉ̈rʉʉcha simʉn ya sĩi thöikha sĩsim abaawai khoogpai jupcheejemʉugui ajim anʉm. Magnaa amag, Mʉʉn chadcha pãar Pöröugui ajim anʉm. Mamʉ pãrau oo nʉm, sĩi mʉig mʉ pãar chogkha chitʉmjöo chirʉm. \v 28 Mamʉ mua ĩchab khaphʉ chirʉmgui ajim anʉm, chadcha pãarta mʉ dʉ̈i ogdʉba ich jãg wënʉrraajem mʉ chitʉmpierr, pãach dau aphʉʉ ajujã khĩirjuba. \v 29 Pãach jãg wënʉrrʉm gaaimua, mua pãrag ĩchab mʉch dʉ̈i õor pörkhapijugui ajim anʉm, mʉ Ayau mʉchta thumaam khʉʉn reikhapibarm dʉ̈i. \v 30 Mag mʉchta thumaam khʉʉn Pörkha chirsim edta deeu maach ãba onee aju. Maimua rey juupjemjöm sie gaai jupkhawia pãachta mʉ dʉ̈i jöoi Jacob khararr chaain doce narr khʉʉn ag chaain ewagam khʉʉn pörkhajugui ajim anʉm. \s1 Jesuu jaauwai Pedroou bʉ̈ʉrjã i khaugbam aju jaautarr \r (Mt 26:31-35; Mr 14:27-31; Jn 13:36-38) \p \v 31 Maimua ĩchab magjim aajem maach Pör Jesuu Simonag: \p —Simón, dösãtau Ẽwandamag jëeu wai simgui ajim anʉm, pʉ dʉ̈i ichdëu ampierr awia pʉ dau aug waupieg. \v 32 Mamʉ mua jũrr pʉ kõit Ẽwandamag jëeu chirʉmgui ajim anʉm, pʉch khũgurcheewai warre burrm iek burrm ugua. Maagwai ũmaai deeu mʉ thʉ̈r gaai khĩirju chirsiewai pʉchdëupaita jũrr pʉch khapeenag jaauju aai chirʉmgui ajim anʉm, amjã agjö ubʉ nʉisimkhĩir. \p \v 33 Magbaawai chi Simonau irig, —Señor, mʉʉn pʉ dʉ̈i cárcel deg mawia pʉ thõbarm aar thõimaju akhiinjã maju chirʉm; magʉmjã mʉ gaai mas khabamgui ajim anʉm. \p \v 34 Magbaawai Jesuu jũrr irig, —Pedro ajim anʉm, pʉ mag iekha chirʉm ãba, nau õrau pʉchig jëeuwai, ãthãrr bĩeju nawe biek thãrjup purua amag bʉ̈ʉrjã mʉ khaugba chitʉm a jaaujugui ajim anʉm. \s1 Espaar numí \p \v 35 Maimua warm khʉʉnagjã magjim aajem: \p —Ar mua Ẽwandam iek jawamkhĩir pãar putjã chukhu phatkhonjã chukhu sĩi ich jãg zapat theg jũajujã chukhu pʉ̈ijim ed, ¿nem inag athee pãar augchëjierrá? ajim anʉm. \p Magbaawai chi khapeenau, —Ʉ̈ʉ̈, bʉ̈ʉrjã maar augchëbajimgui ajierram aajem. \p \v 36 Magbaawai deeu ichdëupai amag, —Magtarr ĩsin chadau put wai nʉm khai, athaadët; ĩchab phatkhon khãijã wai nʉm khai, athaadët; maimua ãb khãijã espaar chukhu sim khai, ich khajũa përbapʉ̈i ajim anʉm, agua awaag. \v 37 Mua pãrag mag chirʉmʉn, Ẽwandam iek phã sim gaai jaau simjö ya mʉch thõimʉʉ paawaita mag chirʉmgui ajim anʉm. Ẽwandam iek phã sim gaai mʉ igwia jaauwai, “Iin, õor thõomiejöta wai naaju” a sim. Mʉ igwia ich mag phã sim aawai chadcha thum ichdëu jaau sim eyaa öbëbërg maju a jaaumajim aajem. \p \v 38 Magbaawai amachdëu irig oopinaa, —Señor, ya marau mʉig espaar numí wai nʉmgui ajierram anʉm. \p Magbaawai ichdëu, —Tag mʉ iekhabam, idëu ich magpai sĩujugui ajim. \s1 Nemjĩirdö Getsemaní anʉm ee Jesús oraatarr \r (Mt 26:36-46; Mr 14:32-42) \p \v 39 Maigmua öbërdʉtkhaau Jesús Olivo durrsĩig petajim aajem, kheeupierr mawia mag durrsĩ gaaimua ich Ayag jëeujerr aawai. Mag i mam dʉ̈i ĩchab i khapeenjã i dʉ̈i wëtjim aajem. \v 40 Mag wëtwia ich Ayag jëeujem aig bardʉtkhabaimaawai ich khapeenag, —Ẽwandamag jëeubat ajim anʉm, dösãtag ʉdʉraa pãach phũrreu aupiba mʉ dʉ̈ita ubʉ wënʉrraag. \p \v 41 Mag jaauwia, ichin am aigmua mawia, juau mokdau barbapäaiwai burrjem ag warphagjöpai sĩeimajim aajem, am bigaau. Maig jẽkhʉt jĩepöröu phõbkhanaa, ʉ̈gthaag eerpanaa, ich Ayag jëeubaadëjim aajem. \v 42 Mag jëeumamua, —Tata ajim anʉm, pua khõs akhiin, atcha mʉ dau aphʉʉ apibakham. Deeum nem waubarmuajã agjö õor peerdʉ auju ayaa akhiin, mʉ gaai machag mʉgcha ãwatbakhamgui aajeejim anʉm. Mamʉ pʉchdëuta khap chirʉm; mʉchdëu khõsi chirʉmjö khaba, pʉchdëu khõchagpierrta mʉ dʉ̈i abá a iekhamajim aajem. \p \v 43 [Ich Ayag jëeuwai mamagkhamua kha theeg chukhu thʉnʉm ee, ʉ̈gtharmua Ẽwandam chog bëewia irig juapá deechëjim aajem, mag ich dau aphʉʉ aju ãwatamkhĩir. \v 44 Mag ich dau aphʉʉ aju khĩirjuwia gaai machag thʉnʉmua warag oraa nʉmta, khajapham nemjö thet phʉrëu ahau aajeejim anʉm. Mamagkhamua jʉachë thʉnʉm oowain sĩi jʉa gaai bagpata öbër thʉnʉm thëutkha thʉnaajim anaabá.] \fig |src="cn01810B.tif" size="col" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 22.44" \fig* \v 45 Mag ʉ̈gthaag ich Ayag jëeu sĩi awia, phiidʉwia, ich khapeen oon bëewai sĩi warag ökhĩirjug machgau khãidʉtkha thʉnʉmta oochëjim anʉm. \v 46 Magbaawai amag, —Phiidʉtkhabathʉ̈ keena ajim anʉm. ¿Khantheeta pãar khãi nʉma? Khãiju khãai Ẽwandamagta jëeubathʉ̈ ajim anʉm, dösãtag ʉdʉraa pãach thʉ aupim ugua. \s1 Jesús pʉr arrtarr \r (Mt 26:47-56; Mr 14:43-50; Jn 18:2-11) \p \v 47 Mamʉ agtha Jesús mag iekha dʉnʉm ee, dëgölp am aig õor khapan pos aichëjim anaabá. Mag khapanag ee oowai ich Jesús dʉ̈i doce ogdʉba wënʉrraajerr eem ãb Judas a thʉ̈r sĩerrta am na urajim anʉm. Mag bëewia, Jesús dʉ̈i ãba dʉnʉʉuchëjim anaabá, sĩi khajapha saludaa nʉmjö i khĩir ʉ̈ʉg. \v 48 Magbaawai Jesuu irig magjim anʉm: \p —Judas, mʉch chi Emkhooi Iewaa mʉ oomapham khʉʉnag pʉr deeg mʉ khĩir ʉ̈ʉ chirʉmta pʉchigan sĩi saludaa chirʉm a chirabma ajim anʉm. \p \v 49 Magbaawai ich Jesús khapeenau amach Pör dau aphʉʉ aju khaug athaawai, —Kakë, ¿marau pʉ kõit esparau am dʉ̈i jãauju jãg nʉ? ajierram anʉm irig. \p \v 50 Mag irig jëeu nʉm ee, ãbmua bis abarmʉn, phadnaan pör ag chog kach juachaar garmta warre oorthubapʉ̈ijim anaabá. \v 51 Magbaawai Jesuu ich khapeenag, —Oob jãgmiet; idëu mʉ dʉ̈i amachdëu ampierr apibat ajim anʉm. \p Magnaa chi kach deeu ich sĩerrjöo khaarpi sĩujim anaabá. \p \v 52 Maimua Jesuu oowai aig naajim aajem: phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉn, judionaan Asamblea eem pörnaan, maimua Ẽwandam i jëeujem di thʉajem khʉʉn chi pörnaanpa thʉnaajim aajem, i pʉr awaan bëetarr khʉʉn. Magbaawai chi Jesuu amag magjim aajem: \p —¿Pãrau oowain mʉʉn sĩi õor nem jĩgkhanaa õor thõomiejöta chirabama ajim anʉm, jãg sĩi mʉ aig jua ee jierrnempan appai bëeg? \v 53 Ẽwandamag jëeujem deg ed ëepierr pãar dʉ̈i mʉ chiraawai, bʉ̈ʉrjã pãrau mʉ chig aba aajerrta, ĩsta Ẽwandamau pãrag ʉdʉraa mʉ pʉr aupiju ed ajim. Maagwai ĩsta ĩchab chi dösãtjã pãar ʉ̈rpaju ed ajimgui ajim anʉm, mʉ pʉr aumkhĩir. \s1 Pedroou Jesús khaugba chitʉm atarr \r (Mt 26:57-58,69-75; Mr 14:53-54,66-72; Jn 18:12-18,25-27) \p \v 54 Maimua Jesús pʉrphöbaadëwia, arrwia, phadnaan pör deg wai dubphöbaadëjim aajem. Maagwai Pedroou warppaimuata i ẽudee oopʉ̈pʉ̈ig warrmaa ajim anaabá. \v 55 Mag chi phadnaan pör aar deethurwia chi Jesús ierr wai nʉmich, jũrr di ũjãrr õt örwia ag bigaau ohood aphöbaadëjim aajem. Magbaawai Pedrojã ĩchab am bigaau oo sĩsijim anʉm. \v 56 Mamʉ i mag oo simta, aiguim ʉʉi ĩchab chi phadnaan pör chogkha sim bëewia, i khĩir eerpanaa, warm khʉʉnag, —Chamʉg wounjã ĩchab i dʉ̈i nʉrraajemʉu aichëjim anʉm. \p \v 57 Magbaawai Pedroou, —Mua magʉm wounaan ooba chitʉmgui ajim anʉm. \p \v 58 Maimua ag khur nʉʉpai awia jũrr emkhooi ãbmua irig, —Pʉjã am eem khabahab aichëjim anʉm. \p Magbaawai Pedroou, —Kakë, mʉ chan am eem khabam perá ajim anʉm. \p \v 59 Maimua deeu ag khur ora ãbjönaa deeum bëewia maguajã agjö irig, —Chadcha mʉg wounjã i dʉ̈i nʉrraajem khabahab ajim anʉm; jãan Galileapierrauwai ajim anʉm. \p \v 60 Magbaawaita Pedroou, —Kakë, mua bʉ̈ʉrjã khaugbam, khan ata pʉ iekha chirʉm khai ajim anʉm. \p Magbarm bʉ̈rre agtha thumjã Pedro iekha öba nʉm ee, ãthãrrta kekerekee ahbar. \v 61 Mag ãthãrr bĩebaawai maach Pör Jesucristoou ewag phʉʉrba oo nʉʉ ajim aajem, Pedroog. Maigta Pedroou khĩir eyaa aadëjim anaabá, maach Pöröu ichig, “Pedro, ãthãrr bĩeju nawe õrau pʉchig jëeuwai biek thãrjup pua bʉ̈ʉrjã mʉ khaugba chitʉm a iekhaju” a jaautarr. \v 62 Mag khĩir ee dʉnʉisim abarmʉn chadau, gaai machaaga aadëmua dawag öbërwia, warre ö jãsenag aadëmua bĩe sĩi ajim anaabá. \s1 Jesús dau aphʉʉ wai narr \r (Mt 26:67-68; Mr 14:65) \p \v 63 Maagwai Jesús pʉr wai nʉm aig oopaar thʉnarr khʉʉnaujã i wau iekhanaa ĩchab moketaupa phãr wai nʉmua i gaai mas waumaajeejim aajem. \v 64 Magnaa putiu i dau phãarjʉ̈naa jũrram khʉʉnau khĩidadcha juajãau phot anaa irig, —Magan khaug athá, khaíuta pʉ phãrjĩ aajeejim anʉm. \p \v 65 Ich mag pʉamjã igba, i wau wai nʉmua warag irig parhoobajã iekhamaajeejim aajem. \s1 Jesús judionaan Asamblea ee wai narr \r (Mt 26:59-66; Mr 14:55-64; Jn 18:19-24) \p \v 66 Maimua ya ãspabaadeewai ãba biirdʉjierram aajem: Asamblea eem chi pörnaan phadnaan pörkha nʉm khʉʉn dʉ̈i Ẽwandam i jawaag chi machnaanpa. Mag biirdʉwia amach Asamblea ee chi Jesús aibëewia irig, \v 67 —¿Pʉchta chadcha warrgarwe Ẽwandamau õor peerdʉ aumkhĩir jʉr auwia pʉ̈iju aajerrá? Warre marag jaaubá ajierram anʉm, marau khap aag. \p Magbaawai Jesuu, —Mua pãrag jaaukhiinjã, pãrau mʉ iek ʉ̈khabajugui ajim anʉm. \v 68 Maimua mʉch garmua jũrr pãrag jëeumakhiinjã, pãrau mʉ iek jʉ̈ʉjã aba ni mʉ pʉapʉ̈ijã pʉapʉ̈ibajugui ajim anʉm. \v 69 Mamʉ nau mʉg atag jöpcha mʉg woun Emkhooi Iewaa Ẽwandam chi jua thierr bigaau i juachaar gar jupimajugui ajim anʉm, Ẽwandam dʉ̈i ãba thumaam khʉʉn Pörkhaag. \p \v 70 Magbaawai thumaam khʉʉnau irig, —¿Ãa, magan pʉʉn Ẽwandam Iewaapama? ajierram anʉm. \p Magbaawai jũrr ichdëu amag, —Pãachdëupa khabá pãrau khaphʉ mʉ aruu a jaau nʉmgui ajim anʉm. \p \v 71 Magbaawaita amachdëu, —¿Khan atcha maadëu deeum khʉʉnau jaau nʉmta ũrm ig nʉma? Ya maadëu ũrbarmgui ajierram anʉm, ich iiucha jaaubarm. \c 23 \s1 Jesús Pilato na \r (Mt 27:1-2,11-14; Mr 15:1-5; Jn 18:28-38) \p \v 1 Maig wai nʉʉ awia, amach thum ãba öbërdʉtkhawia, chi Jesús gobernador Pilato aar arrjierram aajem. \v 2 Maimua mam pawia Pilatoog sëukha magphöbaadëjim anʉm, Jesús khĩir: \p —Marau mʉg wounau pãar ëugar nem khaigbam jaau nʉrrʉm ũrimajim ajierram anʉm, pãar dʉ̈i õor meeukhamkhĩir. Ichdëuta rey Cesaroog dëbpaarjã phagpiba jaaunaa ichdëupaita ĩchab ichta Ẽwandamau pʉ̈iju atarr aajemgui ajierram anʉm, judionaan rey. \p \v 3 Magbaawai Pilatoou ich Jesuugcha, —¿Chadcha pʉʉta judionaan Reí? a jëeujim anʉm. \p Magbaawai Jesuu irig, —Pua khabá chadcha khaphʉ jaaubapʉ̈imgui ajim anʉm. \p \v 4 Magbaawai Pilatoou phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉnag maimua tagam khʉʉn aig narr khʉʉnagpa, —Mua mʉg woun gaai bʉ̈ʉrjã nem khaigba ooba chirʉmgui ajim anʉm, i thõopäaig. \p \v 5 Pilatoou magbaawai chará warag amachdëuta iek khẽgkha phöbaadëwi, —Jãguan chadchata õrag pãar ëugar sëukha nem jaau nʉrrʉmua phöbör meeukhapiju ẽkha simgui ajierram anʉm, pãar dʉ̈i. Judea durr ee thumaam khʉʉnag ich mag jaau nʉrraajem; Galilea durrmua jaaubaaderr ich mag jaau phʉʉrdʉ nʉrrʉmua khĩeb mau pabaichëmgui ajierram anʉm. \s1 Jesús Erodes na \p \v 6 Mag Pilatoou ũurwai Jesús Galilea durrmua bëejim a ũrbaawai aig narr khʉʉnag jëeujim aajem, chadcha Galileapierr khai a khap aag. \v 7 Mag jëeuwai chadcha Galilea durram a ũrbaawai, —Ãa, magan Erodes aarta deepʉ̈ijugui ajim anʉm, ichta aram gobernador aawai. \p Mag chadcha deepʉ̈ijim aajem, mag jaar chi Erodejã agjö Jerusalén phöbör ee sĩerr aawai. \v 8 Maimua Erodeeu Jesús oo athaawai onee aadëjim anʉm, ag nawe i dʉ̈i oom khõchag sĩerr aawai. Ichdëu ũurjeejim aajem Jesuu nem wau nʉrrʉm. Maagwai ich daúachata nem maadëu ooba aajem irua wau sim oom iigjeejim anaabá. \v 9 Ichdëu mag khĩirju sim gaaimua irig nem khĩir pogkhe jëeumaajeejim aajem. Mamʉ magʉmjã Jesuu bʉ̈ʉrjã i iek jʉ̈ʉ aba aajeejim anaabá. \v 10 Maig naajim aajem ĩchab chi phadnaan pörkha nʉm khʉʉn Ẽwandam iek athee chi machnaanpa. Makhʉʉnau warag thet iek khẽgkha, —Chadcha i iekkhõr pöm sĩebahab aajeejim anʉm. \p \v 11 Magbaawai Erodeeu ich soldaaun dʉ̈imua i gaai iukhanaa i serbiibagpa phënaa, —Pãadë oobat, judionaan reikhaju anʉmta dau aphʉʉ oo khërʉm aajeejim anʉm. \p Magnaa warag juau ogthom i wau nʉmua khajũa ajapham reinaanau jũajem khajũa jũapinaa deeu chi Erodeeu Pilato aar deepʉ̈ijim aajem. \v 12 Mag ed Pilato Erodes dʉ̈i khapeer ajapham khajierram aajem, warr magju nawe chan jũrr agdaujö chikham oomapha aajerrta. \s1 Jesús deeu Pilato aig \r (Mt 27:15-26; Mr 15:6-15; Jn 18:39–19:6) \p \v 13 Deeu Erodeeu Jesús ich aar deebapäaiwai Pilatoou thumaam khʉʉn ãbam aig thʉ̈rkha aujim aajem: phadnaan chi pörkha nʉm khʉʉn, judionaan chi thethem khʉʉn maimua chi phöbörpienjã agjö. \v 14 Maimua amag magjim anʉm: \p —Mʉg wounau maar ëugar sëukha nem ĩgkha nʉrrʉm awia pãrau mʉ aig i aibëejierram. Mamʉ mʉchdëucha pãach dakhĩir magʉm khap aag jëeu oowai mʉg woun bʉ̈ʉrjã iekkhõr chukhu simta pãrau ich khĩirchajã mag thʉnarramgui ajim anʉm. \v 15 Pãrau khaphʉ nʉmgui ajim anʉm, mua Erodes aar i deepʉ̈itarr. Mamʉ Erodeeu oowaijã ichiita mʉg woun bʉ̈ʉrjã khaibag chukhu öbëbërkham. Mʉg sim aig mua oowai mʉg woun khaibag chukhu simgui ajim anʉm, thõopäaig athee. Magnaa amag, ¿Jãgajĩ irua? \v 16 Muan i pʉapʉ̈iju, mamʉ nacha i wʉpi thʉnʉʉujugui ajim anʉm, pʉapʉ̈iju nawe. \p \v 17-18 Mamʉ mag Pilatoou Jesús pʉapʉ̈iju abaawai warre thumaam khʉʉnau i ãba, —Jesús thõobapʉ̈i, maimua jũrr Barrabaata maraun sĩi khajapha öbeerpʉ̈ipi nʉmgui ajierram anʉm. \p [Mamʉ mag amau preso ãb sĩi öbeerpi jaau narran, añopierr mag phiesta burr nʉm ee paawai mag khaajerr aawaita mag öbeerpi jaau naajim anʉm.] \v 19 Mamʉ amau öbërpʉ̈ipi jaautarr Barrabás aajerran cárcel deg sĩejim aajem, ichdëu õor meeukhapiwia mag meeukha nʉm ee õor thõotarr kõit. \v 20 Magbaa ich Pilatoou Jesús pʉapʉ̈im khõsi sĩerr aawai deeu amag iekhajim aajem. \v 21 Mamʉ magbaawai ũmaai deeu sereeu phöbaadëwia ihãba, —Warre jãg Jesús pakuls gaai meerphë thõobapʉ̈it aajeejim anaabá. \p \v 22 Mamʉ pʉaba ya biek thãrjupamua Pilatoou deeu amag, —¿Pari khan nemta irua khaigba waujĩma ajim anʉm, i thõopäaig? Mua chan bʉ̈ʉrjã i khaibag ooba chirʉmgui ajim anʉm, i thõopäaig. Thõoju khãai sĩi wʉnaa i pʉapʉ̈iju jãg sĩ ajim anʉm. \p \v 23 Magbaawai chará warag ääakhamua ãba pakuls gaaita meerphëpi jajaau aajeejim anaabá. Ich mag warag sereeu thʉnʉm khĩupaajã khaugba, amachdëuta Pilato khĩupaa sĩujierram aajem. \v 24 Mag nʉʉ paawai Pilatoou am ipierraa jũrr Jesuuta amach jua ee deejim aajem, amach khõchagpierr i dʉ̈i amkhĩir. Maimua ich soldaaunag thõopʉ̈ipi jaaujim aajem. \v 25 Mamʉ maagwai chi Barrabás cárcel deg sĩejim aajem, ichdëu õor meeukhapiwia ich ag meeukhaa eepai õor thõotarr kõit. Mag, cárcel deg sĩerrta weeupʉ̈ipijim aajem, õrau ig narrjö. \s1 Jesús meerphë thõotarr \r (Mt 27:32-44; Mr 15:21-32; Jn 19:17-27) \p \v 26 Mag wai naawia Jesús thõopʉ̈yaan athaadeeu, woun Simón anʉm Cirenepierr phöbör ee urum dʉ̈i thẽubaawai, chi soldaaunau Jesuu arrmaa arr pakuls jũrr i öphëeu ʉ̈r jiirpʉ̈ijierram aajem, Jesús mam ẽudee arramkhĩir. \v 27 Maagwai i ẽudee õor pöoma wëdurajim aajem. Mag õor khapanag ee ʉʉinjã ĩchab i ʉ̈apër durrumua i athee bĩe wëdurajim anaabá. \v 28 Mamʉ Jesuu ewag phʉʉrba oonaa amag, —Jerusalenpie ʉʉin, oob mʉ athee bĩemiet ajim anʉm. Mag khãyau pãach mor dʉ̈i pãach chaain khĩirjunaata bĩebat ajim anʉm. \v 29 Mʉg atagta pãar dau aphʉʉcha aju. Mag jaar ʉʉin pöd chaain ooba arr khʉʉnau amach khapeen chaain dʉ̈i dau aphʉʉ durrum oowia, “Ʉ̈uta jãg mʉ chaai chukhu ʉrrʉm” ajugui ajim anʉm. \v 30 Ich mag jaar ĩchab atcha mag dau aphʉʉ wënʉrramaaugau, thõom khõchgau durrsĩigta wounaanagamjö, “Maar ʉ̈r dʉrbagkhabaadët; pãach eegar warre maar bëpbapʉ̈it” a iekhajugui ajim anʉm. \v 31 Amau mʉ mʉg wai naawia nau mʉ thõobapäaiwai pa ajaphamta sĩi jẽwamkhĩir thubapʉ̈imjö ajugui ajim anʉm. Amau mʉ dʉ̈ijã mʉg nʉm, ¿jãga aju khai ajim anʉm, amachdëu pahachjökham khʉʉn oowai? \p \v 32 Mag chi Jesús arrum dʉ̈i ĩchab numí chi khaigbam cárcel deg wai narr khʉʉn arrjierram aajem, agjö thõopäaig. \v 33 Maimua buchagdam “Pörpá durrsĩ” anʉm gaai waaidʉtkhawia pakuls gaai i meerphëpʉ̈ijierram aajem, maimua i bigaau chi khaibagnaanjã agjö, ãb i juachaar gar maimua ãb i juawë gar. \v 34 [Maagwai pakuls gaaimua Jesuu, —Tata, õrau mʉ dʉ̈i mʉg nʉm idëu sĩi ich jãg khĩir okhoobapʉ̈i. Amau amachdëu nem wau nʉmjã khaugba naawaita mʉg mʉ dau aphʉʉ wau nʉm aajeejim aajem.] \p Maagwai chi soldaaunau amach appai, “Magan ¿khaíuta chi khajũa jʉ̈aju khai?” awia, mokdaudam bar nʉmua gan aumajierram aajem. \v 35 Maagwain õrau Jesuugta eerpapaad thʉnaajim anʉm. Mag nʉm dʉ̈i chi thethem khʉʉnaujã iukhanaa, i wau iekhanaa, daau irua ichdëupai ich peerdʉ athaju awia irig, —Deeum khʉʉn peerdʉ autarrpí, pʉchjã peerdʉ athá aajeejim anʉm, pʉchta chadcha Cristo chaar Ẽwandamau jʉr auwia pʉ̈itarr khai. \p \v 36-37 Maimua chi soldaaunaujã ĩchab sĩi i waauwaipai irig vino adchuchúu sim dömkhĩir deechënaa jũrram khʉʉnau irig, —Pʉ chadcha judionaan Rey khai, pʉchdëupai pʉch peerdʉ athá aajeejim anʉm. \p \v 38 Maagwai i meerphë jiir wëjöm pör ʉ̈r ẽsapdau phãkha sim gaai jaau sĩejim aajem, khan gaaimuata i mag wai naajĩ. Chi ẽsapdau gaai “Chamʉʉta Jesuu, judionaan Rey” a phã sĩejim aajem. [Chi ẽsapdau phã sĩejim aajem griegonaan meúa, latín meúa maimua ebreonaan meúajã agjö.] \v 39 Ĩchab i dʉ̈i chi khaibagnaan numí narr aawai ãbmuajã warag i waunaa irig, —¿Pʉ chadcha Ẽwandamau õor peerdʉ aumkhĩir pʉ̈itarr khabá? Magʉmta, ¿jãg pua pʉch peerdʉ auwia, maarjã peerdʉ aubamma? aajeejim anʉm. \p \v 40 Mamʉ magbaawai jũrr chi khaperaupai irig meeurraunaa, —¿Maachjã agjö thõopäaig atheeta amau maach mʉig wai nʉmta pua Ẽwandam dakhĩir warag mag iekha chirʉ́? ajim anʉm. \v 41 Mag khãyau maachin, chadcha maachdëu khaigba arr gaaimuata mʉg naabahab ajim anʉm. Mamʉ mʉg woun chan bʉ̈ʉrjã pekau chukhu simta amau i mʉg dau aphʉʉ wai nʉmgui ajim anaabá. \p \v 42 Maimua ichdëupai mag iekhapʉ̈inaa jũrr Jesuug, —Ya deeu pʉchta Reikha bëewai oob mʉ khĩir okhoo chiram ajim anʉm. \p \v 43 Magbaa Jesuu irig, —Ĩswe pʉ mʉ dʉ̈i durr wʉ̈jʉ̈u durr chiraimaju ajim anaabá. \s1 Jesús meetarr \r (Mt 27:45-56; Mr 15:33-41; Jn 19:28-30) \p \v 44 Ich mag ed edausĩcha nʉmta dëgölp edau khĩbaadëm abarmʉn edaramjö aadëjim aajem. Mag khĩ thʉnʉʉ awia edau phʉʉibaajër las tresjö naata deeu edau aardʉbaadëjim aajem. \v 45 Mag edau ãsdawam khĩbaadëm ee, Ẽwandamag jëeujem deg ierrgajãrcha put nem parrg thuur ëu wëjorrta jãrrcha ʉ̈gthaamua eeg sʉrr abarmʉn, warre thoophem numí jijirar jöisijim anaabá. \fig |src="CN01843B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="LUK 23.45" \fig* \v 46 Mag edau khĩbaadeewai Jesuu thet, —¡Tata! Nau mʉ chaaupabaadeewai puata mʉ akhaardam khap chirʉmgui ajim anʉm. \p Mag iekha khitʉm ee warag maach chaaupabaadëjim aajem. \v 47 Magbaawai capitán Romapierr aig sĩerrau ichdëu mag oobaawai, —Chadchata jãgan mʉg wounan chi ajapham ajimgui ajim anʉm, Ẽwandam na. \p \v 48 Maimua ĩchab aig õor pöm thʉnarr khʉʉnau amach daúa mamagkham oobaawaita ãsie thumaa ewag khĩirjuwia pör jõjõig wëtmajierram aajem, amach diig. \v 49 Mamʉ thum i khapeen Galilea durrmua i dʉ̈i ãba chi ʉʉinpa bëetarr khʉʉnaun warppaimuata mamagkham thum oo naajim aajem. \s1 Jesús aukhërtarr \r (Mt 27:57-61; Mr 15:42-47; Jn 19:38-42) \p \v 50 Mag ed aig sĩejim aajem ĩchab woun ãb José anʉm, Arimateapierr. Chi Arimatea anʉm, Judea durram phöbör ajim aajem. Ich mag José ĩchab judionaan Asamblea eem woun ajapham ajim aajem, Ẽwandam dau na. \v 51 Maagwaita ich khapeenau Jesús pʉr awaag ibëp naawaijã ich chan am igar khaba sĩejim anaabá. Magua amau i dau aphʉʉ wai naawaijã ichdëu chan dichba aajeejim anʉm. Mag wounau ĩchab Ẽwandamau maach peerdʉ aumkhĩir pʉ̈iju jaaujerr bëeju anʉmta nʉajeejim aajem. \v 52 Ich mag wounauta, Jesús meebaadeewai, Pilato aar mawia chi mor mag mee khërʉm arraag jëeuwimajim aajem. \v 53 Mag jëeuwimawia, Pilatoou arrju aai sim abaawai, mawia, eeg paawia, dĩesdam ee pʉrëunaa, jẽbdi pöm durrbʉ̈ khõpag ee chi khörm wai sĩerr ee aukhëraan arrjim aajem. Mag jẽbdeg chan agtha õor ãbjã aukhërba khörwia sĩi sĩejim aajem. \v 54 Mag i aukhërtarr ed viernes kheeurag ajim aajem, jua ʉ̈ʉijem edam athee nem thum khĩir khaaugjem ed. \v 55 Mam pamjã chi ʉʉin Galilea durrmua i dʉ̈i bëetarr khʉʉnau ich mag ogdʉba, chi jẽbdi aar wëtwia oojierram aajem amach daúacha, jãga Jesús aukhërjĩ. \v 56 Maimua wëtwia, thũpag phëwia, i kha phuraag sĩi jʉ̈gdee wau sĩujierram anaabá. Maimua noram sĩi degpai jua ʉ̈i khëujierram aajem, Ẽwandamau Moiseeg ich iek phãpitarr gaai jaau simjö. \c 24 \s1 Jesús iiu phiidʉtarr \r (Mt 28:1-10; Mr 16:1-8; Jn 20:1-10) \p \v 1 Maimua mag jua ʉ̈i khëutarr noram, domighed edpherre agtha khĩkhĩsu nʉwe, ʉʉin wëtjierram aajem chi jẽbdi aar oon, amachdëu i kha phuraag jʉ̈gdee wau wai narr dʉ̈i. Mag am wëtum dʉ̈i deeum ʉʉinjã am dʉ̈i wëtjim aajem. \v 2 Maimua ooimaawai, mokpör pömkhamua chi jẽbdi i ee joothʉ phãar sĩerrta chawag pʉrëupʉ̈i thʉnaajim anaabá. \v 3 Magbaawai warag ag ee dubnaa oowai, maach Pör Jesús mordam ich aukhërtarr ee chukkhu thʉnaajim anaabá. \v 4 Mag amachdëu ooba abaawai, “Keena, ¿jãga abarmta mʉg maadëu oochëba abarma?” anaajim anʉm. Mag nʉm ee oowai, emkhooin numí sĩi khajũa bʉ̈ʉmjö jũa sĩsidʉmta am khĩirphee dʉnʉʉutkhabaichëjim anaabá. \v 5 Magbaawai jãphierr ajaugau pöd am khĩir eerpaba sĩi eeg ʉ̈thʉ phöbaadeewai makhʉʉnau amach garmua amag magjierram anʉm: \p —¿Chi monakhamta khanthee pãrau i jʉr wënʉrrʉmma ajierram anʉm, mʉg jẽbdi õor khëraag watarr ee? \v 6-7 I ya iiu phiidʉwia petabahab. Magua mʉig khaba simgui ajim anʉm. Khĩir eyaa abat ajim anʉm, Galilea durr aawaiwe ichdëu pãachig, Emkhooi Iewaa pekau pömkham khʉʉnau i pʉr aunaa pakuls gaai i meerppʉ̈iju jaaujerr; mamʉ khãai thãrjupam ee deeu ich iiu phiidʉju jaautarrjã khĩir eyaa abat ajim anʉm amag. \p \v 8 Magbaawaita chadcha i iekhatarr khĩir ee dʉnʉisijierram anaabá. \v 9 Magbaa chi jẽbdi aigmua wëtwia, chi dʉ̈i wënʉrraajerr once narr khʉʉnag thum amachdëu ootarrjöo jaauwimajierram aajem. Ich mag thum aig narr khʉʉnagjã ich agjö jaaujierram aajem. \v 10 Mag chi ʉʉin ich Jesuu once jʉr autarr khʉʉn aar iek jaauwimarr khʉʉnan, María Magdalena ajim aajem, Juana dʉ̈i, María Santiago ãdpa, mag tag ĩchab tagam ʉʉinpa. \v 11 Mamʉ ʉʉinau nem ĩgkha nʉm chi Jesús khapeenau ũurwai sëukha nʉmjöo aawai ʉ̈khabajierram aajem. \v 12 Mamʉ Pedroou mag ũrbaawai phiidʉbaadëwia jẽbdiig khaphigbaadëjim anʉm. Maimua ag ee ierr ooimaawai, ãba i pʉrëu sĩerr put appaita ooimajim anaabá. Ichdëu mag oobaawai ich diig mamua ich ödegpain, “¿Jãga awiata jãg ich aukhërtarr ee chukkhu thʉnʉ́ma?” a khĩirjubaadëjim anʉm. \s1 Emaús khʉd ee ich oopitarr \r (Mr 16:12-13) \p \v 13 Maimua ich ag edpai õor numí phöbör Emaús anʉmʉg wëtjim aajem. Mag Emaús phöbör Jerusalenmua once kilómetros sĩejim aajem chi warphag. \v 14 Mag ërëubaadëwia khʉd ee Jesús igwia, “¿Jãgataa i aukhërtarr eejã jãg sĩi khãidu parii thʉnʉ́ma?” a iyʉ̈ʉ wëtmajim anʉm. \v 15 Mamʉ am mag iyʉ̈ʉ jũrr chikham i jũrr jaaupʉ̈pʉ̈ig wëtumta, amau ig narr Jesuhchata bëewia am wëtum dʉ̈i maa ajim anʉm. \v 16 Mamʉ amach bigaau mag nʉrrʉmjã pöd khaug auba, sĩi deeum khʉʉnpiita naajim anaabá. \v 17 Mag wëtumua ich garmuata, —Keena, ¿pãar khandam jaauwaita mʉg iyʉ̈ʉ wënʉrrʉ́ma? ¿Jãga jãg pãar ökhĩirjuumjö wëtmá? ajim anʉm. \p \v 18 Magbaawai ãb Cleofas aajerrau irig, —Maadëu khan iek agájã amapha simgui ajim anʉm. Thumaam khʉʉnau khakhapdö thʉnʉm, jãgajĩ Jerusalén phöbör ee. Pʉjã ĩchab ag phöbör ee mʉg nemkhoo dichtarrta, ¿ãba pʉchdëupaita khaugba chirʉ́? ajim anʉm. \p \v 19 Magbaawai ich Jesuu amag, —¿Khani jãgjierráma ajim anʉm, mʉg nemkhoo ee? \p Magbaa amachdëu irig jaaumamua, —Jesús Nazaretpierrma ajierram anʉm, Ẽwandam i jaaumie. Irua Ẽwandam jua theegau nem khĩir pogkhe waaujeejim. Maimua jãga Ẽwandamau maach peerdʉ aaujẽ a jaauwaijã õrau khakhapdö aajeejimgui ajim anʉm, chadcha Ẽwandam iekta jaau sim. \v 20 Mamʉ mag khitarrta phadnaan chi pörnaanau chi thethem khʉʉn dʉ̈imua Pilatoog pʉr deebajieb ajim anʉm, jũrr ich soldaaunag pakuls gaai meerphë thõopi jaaumkhĩir. \v 21 Amau i jãgbajupii awia marau khĩirjuawai ichdëuta israelnaan thum Romapien jua eemua pör öbeer aujupii naajimgui ajim anʉm. Mag khĩirju naajieb mamʉ, viernes i thõotarr ya khãai thãrjup pamgui ajim anʉm, ĩsim khurau i dau aphʉʉ abarm. \v 22-23 Mag nʉm ee warag ʉʉin maarjö i igar ʉ̈kha nʉm khʉʉnau ĩs edaupherre khĩsu nʉwe jẽbdi aar oothurwia maach jʉ̈gderraata jaauchëjierramgui ajim anʉm. Am iek khabá mag chi aukhërtarr ee ooimaawai, chukkhu, sĩi Ẽwandam chognaanta aig naajim anʉm. Makhʉʉnau amag jaauwai, Jesús iiu sim aajem. \v 24 Mag jaaubaichëm ũrwia agjö maach eem khʉʉnaucha chi jẽbdi aar oon weetwai chadcha ʉʉinau jaau narrjö sĩi khãidu parta ooimajierram aajem a ĩgkhamajierram irig. \p \v 25-26 Magbaawaita jũrr ichdëu amag, —Pãarta khĩirjug chukkhu nʉmá ajim anʉm. Ẽwandam i jaaumienau phãtarr gaai thum ich magta öbëbërg maju a jaaujierram, cha pãachdëu mʉrʉg jaau nʉmjö; mamʉ pãrau ʉ̈khamaphata naabahab ajim anʉm. Pãrau khĩirjuawai, ¿í ich Ẽwandamaucha jʉr autarr aawai ich jãg dau aphʉʉ aju aai khaba sĩejĩ? Mag khabamgui ajim anʉm. Ya nawe ich mag phã sĩerr aawai ich mag dau aphʉʉ aju aai sĩebajieb ajim anʉm. Mamʉ ĩchab chi jʉr autarr khʉʉu deeu iiupiwia ichta thumaam khʉʉn Pörkhapiju a simjã agjö mag Ẽwandam i jaaumienau jaaubajieb ajim anʉm amag. \p \v 27 Maimua jũrr ichdëuta warag amag jaaubaadëjim anaabá. Nacha Moiseeu phãtarr gaaimua jaaupʉ̈pʉ̈ig khĩeb chi Ẽwandam i jaaumienau phã pʉatarr gayam magwe, ich igwia bëeju a jaau sĩsidʉm thum ajapha jaaudubjim aajem amag. \v 28 Mag iyʉ̈ʉ wëtumua phöbördam Emaús anʉm ee amach di aar barimajierram aajem. Mamʉ mam pabaimaawai ich Jesuu warag am dakhĩir sĩi dicham ig sĩejim anʉm, juau ich thʉamkhĩirjö. \v 29 Magbaawai amachdëu irig, —Maar aig khãibajë. Ya atcha edau kheeuraa sĩebahab; khʉd pʉ khëujuwai ajierram anʉm. \p Magbaawai chadcha am dʉ̈i sĩsijim aajem. \v 30 Mag am dʉ̈i thʉbawia, ãba ohoodö thach khoogpamua pan ich jua ee auwia, Ẽwandamag ʉ̈u ajim anaa, thorreuwia, amag ʉapʉ̈ijim aajem, ag na ichdëu aajerrjö. \v 31 Magbaawaita dau eerdʉ phöbaadëmjö warre i khaug athajierram anaabá. Mamʉ mag ich khaug atham ee, dau përbarmjö arrau, am jãrr sĩerrta dëgölp chukkhu aadëjim anʉm. \v 32 Magbaawai amach wir aigpai, —Keen, jãguata mʉch thãar eepain muan ich khãijãa a chirajimgui ajim anʉm ãbmua; maimua ĩchab maach dʉ̈i khʉd ee iyʉ̈ʉ urumua Ẽwandam iekpa thumaa ajapha jaaupʉ̈pʉ̈igmam ũrwiajã mua khaugaa aadëjimgui ajim anʉm ich khaperag. \p \v 33 Mag amach ap iyʉ̈ʉ naawia ich ag bʉ̈rre deeu bëejierram aajem Jerusalén phöbörög, amach khapeen narr aar jawaan. Maimua oocheewai, chi Jesús khapeen i dʉ̈i ogdʉba wënʉrraajerr khʉʉn once thumaa ãbam aig podpa thʉnʉm oochëjierram aajem, tagam khʉʉn ĩchab Jesús igar ʉ̈kha narr khʉʉnpa ãba. \v 34 Maigjã ũrimaawai amach thumaam khʉʉnau, “Keena, chadchata maach Pörön iiu phiidʉbarmwai; ya Simonagjã ich oopibarm” a jaau nʉmta ũrimajierram anaabá. \v 35 Mag amachig jaaubaawai, amachdëujã jũrr warm khʉʉnag maguimajierram aajem: \p —Keena, magan maraujã pãrag jaaukhimgui ajierram anʉm, maachdëu i ootarr: Irua khabá maar ẽkha auwia khʉd ee maar i dʉ̈i ãba wëtjima ajim anʉm. Mamʉ mag khʉd ee ãba wëttarrjã marau pöd i khaug auba, sĩi ãba thach khö nʉm aig pan thorreuwia ichdëu ag na jiigjerrjö jigbaadëm aigta, marag ich khaugpimjö khaugpibaawai, marau i khaug aujimgui ajierram anʉm jũrr amach khapeenag. \s1 Jesuu ich bʉ̈ dʉ̈ii aajerr khʉʉnagcha ich oopitarr \r (Mt 28:16-20; Mr 16:14-18; Jn 20:19-23) \p \v 36 Mag agtha am ich ag iekpai jũrr jaauphöo thʉnʉm ee chi Jesús am jãrr dʉnʉʉuchëwia, —¿Jãgpai nʉ keena? Oob jãphierrmiet, mʉ khabahab aichëjim anʉm amag. \p \v 37 Mag sĩi dëgölp amach jãrr dʉnʉʉubaicheewai jãphierr nʉm iekhau sĩi i akhaarta oo nʉmpii naajim anʉm. \v 38 Mamʉ mag jãphierr nʉm oobaawai ichdëu amag, —¿Khanthee pãrau pãach khĩirjug eepai “mʉʉta akhaar” anʉ́? ajim anʉm. \v 39 Pãar iek mag mʉ akhaar anʉm, pãadë oobat mʉ jua maimua mʉ bʉ̈jã agjö. Chadcha mʉch khabahab ajim anʉm. Mʉ gaaicha pʉrbahut, magnaa ajapha oobat ajim anʉm. ¿Pãrau akhaar gaai pʉrju aai nʉ, mʉ gaai pʉr nʉmjö? Akhaar chan mor chukhu sĩerrʉmgui ajim anʉm, woun khaba aawai. \p \v 40 Magnaa chadcha amag ich juajãjã oopinaa, ich bʉ̈jã oopijim anaabá, chadcha mag gaaimua ichta chikhamnau pakuls gaai meerphë thõotarr ag wounau a khap amkhĩir. \v 41 Mamʉ mag ichcha oo nʉmjã sĩi warag onegnaa dauderraamjö nʉm gaaimua ʉ̈khaba narr aawai ich Jesús garmuata deeu amag, —¿Keena, pãrau nem inagdam khoog chukhu nʉwi? ajim anʉm. \p \v 42 Magbaawai amachdëu ãwarrdam wai narr aawai chi phaamdam irig deejierram aajem. \v 43 Mag ichig deebaawai auwia am dakhĩir khöpʉ̈ijim aajem. \v 44 Mag ãwarrdam khö aaipawiata amag, —Keena, mʉg mʉch õrau thõojuuta mua pãrag jaaujeejimgui ajim anʉm, agtha maach ãba wënʉrraajeewaijã. Moiseeu Ẽwandam iek phãtarr gaai mʉ igwia jaau simjö, ichiita ich jãg mʉch dau aphʉʉ ajujã jaaujeejimgui ajim anʉm, mua pãrag. Maimua Ẽwandam i jaaumienau phãtarr gaaijã jaaunaa Daviiu ẽsap Salmos anʉm phãtarr gaaijã mʉ igwia ich mag phã sĩsid aawai, chadcha ichdëu jaautarrjöo thum ag eyaa öbërjimgui ajim anʉm amag. \v 45 Maimua mag ichdëu Ẽwandam iek gaai phã sĩsidʉm jaautarr khap amkhĩir, ichdëupai am pör öphërg apijim anaabá. Magbaawain chadau i igwia Ẽwandam iek gaai phã sĩsidʉmjã thum khaphʉ nʉisijim aajem. \v 46 Magnaa amag magjim aajem ich Jesuupai: \p —Ich magta phã sim Ẽwandam iek gaai. Maguata chadcha mʉch chi Cristo ich Ẽwandamaucha jʉr autarr awiajã dau aphʉʉ meeju aai chirajimgui ajim anʉm. Mamʉ ĩchab khãai thãrjupam ee iiu phiidʉju arrjã jaau simgui ajim anʉm. \v 47 Mag mʉch chi Cristo iiu phiidʉbarm ootarr khʉʉnauta amachdëu ootarr nacha Jerusalenpienag jaaunaa ĩchab durrpierram khʉʉnagjã jaaujugui ajim anʉm, jãgata khĩirjug ajapham jʉrbaawai Ẽwandamau amach khaibag chugpaaju aai sim thumaam khʉʉnag khap amkhĩir. \v 48 Mag pãrauta mʉ meewia iiu phiidʉtarrjã pãach daúacha ootarr aawai pãarta chi jaauju khʉʉnaugui ajim anʉm. \v 49 Mag jaaumamua ich Jesuucha amag, Pari magaagan mʉgtarr khur jöpcha murua pãar athee pʉ̈ijugui ajim anʉm Ẽwandam Akhaar, ich mʉ Ayaucha deeju a jaautarr. Mamʉ mʉig Jerusalén phöbör eepai nʉisit ajim anʉm, mag Akhaar bëe nʉm ora. Ʉ̈gtharmua ich Ẽwandamau pʉ̈ibapʉ̈im edta pãar gaai phẽs sĩeichëjugui ajim anʉm, pãachdëu ootarr thumaam khʉʉnag jaau khaphʉ jaau wënʉrramkhĩir. \s1 Jesús ʉ̈gthar matarr \r (Mr 16:19-20) \p \v 50 Maimua ãbmiecha paawai phöbör eemua ich Jesuu am phë arrjim aajem phöbör Betania anʉmʉg khʉdau ma sim ee. Mam phöbör igaau pabaimaawai ʉ̈gthaag jua ʉanaa Ẽwandamag jëeumamua, —Tata, puata mʉg atagjã mʉkhʉʉn wounaan ich jãg ʉ̈u am phë wai chitajugui ajim anʉm. \p \v 51 Mag am khĩir onee iekhamamua, am dakhĩraa edjã baug ee ʉ̈gthaa papagmamua, warag oohba pamamua Ẽwandamau ich aar ʉ̈gthar athajim anaabá. \v 52 Mag i ʉ̈gthaag mam oobaawai jẽb gaai kanieu phõbkhanaa irig, —Pʉjöm chan wounaan mʉg atagjã marau oobam. Pʉchta chadcha ãba maar Pöröu ajierram aajem. \p Mag jëeu durrawia, deeu Jerusalenag onee wëtjim aajem, amachig jaautarrjö. \v 53 Maimua Jerusalén phöbör ee pawiajã ich mag ed ëepierr Aai i jëeujem deg wëtwia jëeu durraajeejim aajem.