\id EPH - Saisai [NMW] \h EFESO \toc1 Efeso wedi Leta \toc2 Efeso \toc3 Efe \mt1 Efeso wedi Leta \mt2 Pol wana Luluweli \is1 Lihu Dedei \ip Yeisu wana sehavile he bulubulu he muine bwaime hana hohoyowate anamate 32 i mwao, Pol mwage Roum i miye he dibula. Saugeine yake i ginawi leta ya, habeto Tisikus i losehowo ge i la i giyau toekelesiya Efeso heidiye (4:21-22). \ip Hiyebe Efeso iye hiyebe lahine he provins Eisiya, ge wedi bisnes si hoyowate. Pol wana sebayavin pe-tuwonine hei, bwaime ho-tuwon i miye Efeso ge i papalapu heidiye (Kaiwo 19). \ip Efeso heine boda ho-iwo: bobode si hoyowate taine Judiya-yan sohode, agegene topadine sidiye Judiya bobodeidiye. He leta ya i patoheid te boda ho-iwo yake Keriso hobak i tubwenid si tabwa boda hotiya he ekelesiya hei (2:15-16; 3:6). Pol i lihu nabiyan tosahe Helak wana nuwotu ekelesiya kaiwane (3:10) ge tosahe Helak wana mulolu heide. Lihu kakanun ho-tuwon i ginawiid ekelesiya kaiwane. Ekelesiya sohode tutuwo hotiya ge Keriso sohode kaun (1:23; 4:15-16). Ekelesiya sohode guwole ge Keriso sohode pak rurumwaruine gane si hotei he guwole yake hana kona suwok (2:20-22). Ekelesiya sohode vaini mehaduwe ge Keriso sohode mwaniyene (5:25-27). \ip Sohode hedi Pol Efeso i gopagaisiid yawedidiye hana dodogan bwele mwatan, kaiwane Keriso hobak i tubwenid sidiye sohode tutuwo hotiya ge kaiwane sidiye wayae he-nanatune-yan. \c 1 \p \v 1 Nau Pol, Helak wana nuwotu heine a tabwa Keriso Yeisu wana \w apostol\w*. A leli leta ya ge a patile i lowo Helak wana bobode hebwaden hu miye Efeso heimiu, humiu togoru suwok Keriso Yeisu heine. \p \v 2 Helak Tamade ge wada Guyau Yeisu Keriso gen si muloluyanmiu ge wedi mimalum gen i pasusuwoku hatiyemiu. \s1 Keriso heine Helak Hobak I Giyau Mulolu Bwabwaligane Heide \p \v 3 Ta tobalan Helak, iye wada Guyau Yeisu Keriso wana Helak ge Tamane. I bosowaine suwok ta tobalan, kaiwane Keriso hei hobak i giyau heide mulolu bwabwaligane i hudi he bulubulu yayaluwade wana dohob kaiwane. \v 4 Sohode tagi ya. Muyai habe i ginawi panayawi, Keriso heine hobak i haseide wana bobode gen ta bwabwalene ge tab hada pwapwatim i egan he matane. \v 5 Sauge veto dedei i nunuwane-yanide, iyete i nuwotu pasuwae te Yeisu Keriso wana kaiwo hei habe i hawa he-nanatune-yanide. Iye totone he wana yariyae ge wana nuwotu te i ginawi sohode ti yake.\fig Efeso wedi helak Atemis (1:5)|src="HK00286C.jpg" size="col" ref="1:5" \fig* \v 6 Iyete ta tobalan wana mulolu madimadiine kaiwane, mulolu yake hobak i giyo bwage-yan heide he Natune nunuwaneine suwok. \p \v 7 Helak wana mulolu i kai suwok, iyete Keriso wana mate hei Helak hobak i pamaise pahavileide ge i nuwoyok wada gegi. \v 8 Helak i ligin nabiyan wana mulolu heide bwaine sibe bwabwaligane ge lapu dodohobine. \v 9 Wana nuwotu sumosumoine hobak i payoumate heide, kaiwane i yariyae-yan te Keriso hei i ginawi sohode. \v 10 Hana sauge suwok hei benan i ginawi wana nuwotu yake, iye te bwele bigi bwabwaligane he bulubulu ge he panayawi i pipatoyao ge Keriso iye i kaun-an. \p \v 11 Hamai Keriso hei Helak i yomoyai wana bobode, kaiwane sauge veto dedei i nuwotu sohode. (Bigi bwabwaligane Helak i ginawiid sohode iye wana nuwotu.) \v 12 Iyete hamai hebwaden ha hotei deiyan Keriso hana med, Helak i yomoyai wana bobode iloke gen ha hosenge Helak hidane ge ha tobalan. \v 13 Humiu hedi, hu longe wase tolosuwokine, iye Yeisu Wasane Dodohobine hemi pwamwad kaiwane, iyete hobak hu goru Keriso heine ge hu tabwa wana bobode-yan. Iyete Helak hobak i hotei hetutuhine heimiu sohode bagayeune, iye te Yayaluwo Gagabubine i giyau heimiu sohode wana liwo tuwoi. \v 14 Hobak ta ho mwao Yayaluwo Gagabubine, iloke ta lapu dohob bwabwaligane hebwaden Helak i gotei kaiwade benan habe ta howo hedi. Ta matemate hana had Helak i sohe suwokanide ge i yomoide bwaide ta miye. Ta hosenge hidane ge ta tobalan! \s1 Pol I Hawanun Helak heine Efeso kaiwadiye \p \v 15 Hobak a longe lemi goru Guyau Yeisu heine ge lemi nunuwane Helak wana bobode heidiye wasane. \v 16 Ga yake kaiwane taine a edemanao gomulolu Helak heine kaiwamiu, ge sauge hoyowate a ehauhawanun kaiwamiu. \v 17 A hawanun wada Guyau Yeisu Keriso wana Helak, iye Tamade Towasewase, gen i giyau Yayaluwane heimiu, iloke iye i pasibemiu ge i payoumate Helak heimiu, bwen hana lapu i kai heimiu. \v 18 A hawanun Helak gen i pawayae lemi nuwotu, iloke gen hu lapu te iye hobak i gon heimiu ge bosowaine bwaimiu lemi hatamatuwo hu mimihuvave wasewase lahine gane Helak habe i giyau hide wana bobode heide. \v 19 Sohode hedi gen hu lapu Helak wana gaisi i kai suwok mwage i kaikaiwo hide togoru-yan heide. Gaisiine hotaege hei te \v 20 Helak i pasuwoyukim Keriso he mate ge i hotei i tuwodau he nimane wana hinone he bulubulu. \v 21 Iyete Keriso iye i kai lakeid todedei bwabwaligadiye, gaisi denan bwabwaligadiye, anelose-yan bwabwaligadiye, tologugui bwabwaligadiye, ge ide bwabwaligane hebwaden si gan sauge ya ge hebwaden habe si gan sauge eluwom. \v 22 Helak i hotei Keriso i logugui-yanid bigi bwabwaligadiye si miye he hehene gabulane, ge i hotei i kaunan ekelesiya hana duwohe bwabwaligane. \v 23 Ekelesiya iye Keriso tuwane, ge Keriso iye i pabwasowo ekelesiya ge i pasusuwoku hana dohob bwabwaligane. \c 2 \s1 Keriso hei Helak I Giyau Heide Yawed Tovevai \p \v 1 Veto lemi hawatautau ge lemi gegi kaiwane yayaluwamiu hobak i mate. \v 2 He saugeine yake hu edodoganan panayawi hana nuwotu gogogouine, ge hu esebelen yayaluwo bikbikine wedi todedei Seitan wana hiyede. Iye taine ta depaidi, agegene i logugui-yanid bobode hebwaden taine si dehawatau-yan Helak. \v 3 Veto hide bwabwaligade ta emiye bobode hebwaden yake he wedi boda, bwen ta esebelen tuwade yawedine ge ta eginginawi page hebwaden tuwade ge wada nuwotu nuwane. Sauge hide ta emimisohode yake, bosowaine te Helak bwaine wana huge i pelaseide hene-bwaide ge bobode hoyowate. \p \v 4-5 Hide wada hawatautau kaiwane yayaluwade hobak i mate. Agegene Helak i susuwoku-yan nuwalolu, ge wana nunuwane heide i kai suwok, iyete i pasuwoyukide bwaide Keriso ta paidi yawed tovevai. Helak wana mulolu bwage hei te hu paidi mwad. \v 6 Hide ta miye Keriso Yeisu heine, ilok Helak i pasuwoyukide bwaide Keriso he mate, ge i hoteide bwaide Keriso ta miye he bagatuwodau wasewaseine he bulubulu. \v 7 Iyete hide ta tabwa bagahahayao sauge i eluwom bobodeidiye kaiwadiye iloke si lapu Helak wana mulolu bwage i kai suwok, kaiwane Keriso Yeisu heine i nunuwane-yanide. \v 8 Sauge hu goru, Helak wana mulolu bwage hei te hu paidi mwad. Taine lemi logaisi hinone sohode, agegene Helak wana giyo bwage heimiu. \v 9 Taine lemi kaiwo maisane sohode, iyete taine bosowaine humiu hotiya i degotabwaraha. \v 10 Keriso Yeisu hei Helak i ginawi patovevaiide, nuwane te ta eginawiid kaiwo dodohobidiye, hebwaden i lovivine-yan pasuwae ge habe ta emiyemiye-yan. \s1 Keriso I Tubwenide Ta Tabwa Boda Hotaege \p \v 11 Humiu si habmiu taine Judiya bobodeidiye sohode-yan. Judiya si godongedongemiu si nga, “Humiu taine hu deho \w gogotem yok pageine\w* sohode hamai hobak ha howo, iyete humiu taine Helak wana bobode-yan sohode, hamai ege te Helak wana bobode-yan.” (Agegene page yake bobode totodiye si ginawi, ge hana nunuwotu i selok ege te tutuwo hei.) Iyete gen hu nuwopik te mwatan veto lemi miyemiye. \v 12 Saugeine yake hu mivevek Keriso heine. Humiu sohode bwabwali, taine hidamiu i degan boda Isrel Helak wana bobode heidiye, sohode hedi \w lihu tuwoi\w* hebwaden Helak he-bwaine Isrel si ginawi, humiu taine kaiwamiu sohode. Lemi miyemiye he panayawi, taine dohob hotiya i degan kaiwamiu ge tage bwaimiu lemi hatamatuwo hu mimihuvave dohob yake kaiwane, ge taine hu delapu Helak. \v 13 Agegene sauge ya humiu hebwaden veto hemi bwage i mwalao hu miye Keriso Yeisu hei, iyete madibane hobak i mwanapasemiu Helak heine. \p \v 14 Keriso iye i pamalum hatiyede iloke hene-bwaide ge hene-bwaide ta mivetahe. Veto hamai Judiya ge humiu hebwaden taine Judiya sohode ta pehugehuge-yanide, bwen pehugehuge yake sohode libegane i wari-yanide boda ho-iwo. Agegene Keriso iye tuwane hei i lake yok libegane yake, bwen i hotei papetaege boda ho-iwo ta tabwa boda hotiya. \v 15 Judiya lama Logugui loguguiine i hoyowate, age Keriso hobak i pamwao Logugui yake. I ginawi sohode, iloke i hotei papetaege boda ho-iwo yake, bwen i ginawi boda tovevai hotiya ge ta mivetahe. \v 16 Keriso wana mate he koros i pamwao boda ho-iwo wada pehugehuge, i tubwenide hide sohode tutuwo hotaege ge i ho pahavileide Helak heine. \v 17 Iye i luwom ge mimalum wasane i papalapu-yan, humiu heimiu hebwaden veto hemi bwage i mwalao Helak heine, ge hamai heyai hebwaden ha mipahubo Helak heine. \v 18 Hobak ta mivetahe, kaiwane Keriso heine hide boda ho-iwo wada sapu i gan ge bosowaide Yayaluwo Gagabubine wana labe hei ta lok Tamade heine. \p \v 19 Iyete sauge ya humiu taine hedi sohode bwabwali ge tosesevin, agegene hene-bwaimiu Helak wana bobode humiu tonhiyebe ge humiu Helak hana hun bobodeidiye. \v 20 Sohode hedi, humiu guwole gane Helak i pamidi hana ginawi topadine-yan. Hamai \w apostol\w* he-bwaimai profet hamai sohode pak hebwaden si vateid dedepao guwole hana mwalu kaiwane, ge Keriso Yeisu iye pak rurumwaruine gane si hotei he kona suwok.\f * \fr 2:20 \ft Judiya si pate pak wedi guwole si ginawi hei. Pak gane he kona suwok hana nuwotu i kai, kaiwane tadtad bwabwaligane bwele i gorugoruim pak yake heine. Hebe pak yake taine i derumwaru, bwele guwole yake hana libe i hanahanal.\f* \v 21 Guwole hana ginawi bwabwaligane si tubwen Keriso heine bwen guwole i ekaikai la ge i tabwa guwole gagabubine Guyau heine. \v 22 Hu miye Keriso heine, iloke humiu hedi Helak i tubwen toyaomiu he-bwaimiu wana bobode bwabwaligadiye, bwen hu tabwa Helak bwaine Yayaluwane wedi bagamiye. \c 3 \s1 Pol I Kaiwo Hebwaden taine Judiya-yan Sohode kaiwadiye \p \v 1 Helak i ginawi sohode ti yake kaiwamiu, iyete ga yake kaiwane a hauhawanun kaiwamiu. Nau Pol mwage he dibula, kaiwane a ginawi Keriso Yeisu wana kaiwo humiu hebwaden taine Judiya-yan sohode kaiwamiu. \v 2 Anamate hobak hu longe te Helak i giyau ho mulolu ge a kaiwo kaiwamiu. \v 3 Ho mulolu gane i giyau iye te i patoheyau wana nuwotu sumosumoine ge a lapu. (Hobak hawesine a lihuyan mwao Helak wana nuwotu sumosumoine lihuine. \v 4 Iyete hebe hu pahone sahe a luluweli-yan, bwele hu paidi tolosuwok a lapu wana nuwotu sumosumoine, gane i ginawi Keriso hei.) \v 5 Sauge veto dedei bobodeidiye taine si delapu Helak wana nuwotu sumosumoine, agegene sauge ga ya Yayaluwo Gagabubine wana gaisi heine hobak i payoumate hamai wana apostol-yan ge wana profet-yan gagabubidiye heyai. \v 6 Wana nuwotu sumosumoine yake sohode ti ya. Humiu hebwaden taine Judiya-yan sohode hu goru he Wase Dodohobine, iloke hamai Judiya hene-bwaimai humiu ta ho toyao wana mulolu gane i lovivine-yan, he-bwaimai humiu hide sohode tutuwo hotaege giniteine, ge Keriso Yeisu heine ta ho toyao Helak wana lihu tuwoi. \p \v 7 I giyau ho mulolu a tabwa Wase Dodohobine yake hana tokaiwo. Ge i giyau wana gaisi heyau ge hei a ginginawi wana kaiwo. \v 8 Bwagane nau Helak wana bobode bwabwaligadiye wedi totankainane, i giyau ho mulolu te dohob malemaleine gane ta paidi Keriso heine, wasane a papalapu-yan hebwaden taine Judiya-yan sohode heimiu. \v 9 Helak i giyau lo kaiwo a gopawayae bobode bwabwaligadiye heidiye wana nuwotu sumosumoine gane nuwane i ginawi. Helak, iye bigi bwabwaligadiye hedi toginawi, sauge veto dedei heine wana nuwotu yake i ho sumwan. \v 10 Nuwane te sauge ya todedei ge gaisi denan he bulubulu, he ekelesiya hei iye wana sibe yauyawate si lapu. \v 11 Sauge veto dedei suwok Helak i nuwotu bwele i ginawi sohode ti yake, iyete sauge ga ya Keriso Yeisu wada Guyau wana kaiwo heine hobak i ginawi mwao. \v 12 Ge hide ta miye Keriso hei ge ta goru heine, iloke taine ta dematok te ta lok Helak he hana hao bwaide wada hatamatuwo. \v 13 Iyete a liwo heimiu, tab nuwamiu i engak ge yayaluwamiu i epwayate kaiwane nau a paidi tilao kaiwamiu. Nau lo tilao hinone te humiu hu paidi dohobine, iyete gen hu yariyae-an. \s1 Pol I Hawanun Helak heine Efeso Gen Si Lapu Keriso wana Nunuwane hana Kaikai \p \v 14 Helak i ginawi sohode ti yake kaiwamiu, iyete a lopwakoko Tamade he matane, \v 15 iye hun bwabwaligadiye he bulubulu ge he panayawi hedi topayoumate. \v 16 Tamade i susuwoku-yan bigi dodohobidiye hohoyowate nuwane i yomo giyau heimiu, iyete a hawanun Yayaluwo Gagabubine wana kaiwo heine gen i pagaisi yayaluwamiu, \v 17 ge lemi goru kaiwane Keriso gen i solavi he hatiyemiu. A hawanun gen hewasiimiu i sedau he nunuwane pageine ge yawedimiu i matuwo, sohode hubwahi hewasiine i sedau ge i kukuhasik kelekele. \v 18 A hawanun he-bwaimiu ge Helak wana bobode bwabwaligadiye bosowaimiu hu lapu Keriso wana nunuwane hana malemale, hana mwalao, hana misai, ge hana midau. \v 19 Hide bobode taine bosowaine ta delapu Keriso wana nunuwane hana kaikai, age a hawanun gen hu lapu vetahe wana nunuwane yake ge hu hamnohon hamnane. Ilok Helak, iye i susuwoku-yan dohob bwabwaligane, gen i miye heimiu ge i pasusuwokumiu. \p \v 20 Helak wana gaisi mwage i kaikaiwo heide, iyete heto sahe ta hawanunan o hebe heto sahe ta nuwotuyan, iye bosowaine i ginawi lake. \v 21 Iyete hide hebwaden ta miye he ekelesiya gamwane ge Keriso Yeisu heine, sai ge sai ta hawa wasewase-yan Helak, sauge hohoyowate taine i edemwao. Bam, sohode. \c 4 \s1 Gen Ta Tubwen Papetaege Hide Sohode Tutuwo Hotaege \p \v 1 Nau mwage he dibula kaiwane a kaiwo Guyau kaiwane, iyete a gopagaisimiu yawedimiu hana miyemiye gen sohode Helak wana nuwotu ge habe i gon heimiu. \v 2 Sauge hoyowate gen hu hotei donge totomiu ge lemi page gen hu pameimei. Tab egene habekik hu ehuge, age bwaimiu lemi nunuwane gen hu palahasik hene-bwaimiu wedi ginawi heimiu. \v 3 Yayaluwo Gagabubine i pamalumide, ge mimalum yake i tubwenide ta tabwa boda hotaege. Iyete gen hu logaisi ge mitoyao yake pageine tab i emwao. \v 4 Bwabwaligade hide sohode tutuwo hotaege, ge Yayaluwo Gagabubine gane ta howo iyege te hotiya. Sohode hedi, bwaide wada hatamatuwo bwabwaligade ta mimihuvave dohob hotiya ege te kaiwane, gane Helak i lovivine-yan kaiwade ge habe i gon heide. \v 5 Wada Guyau iyege te hotiya, bwabwaligade wada goru iyege te hotiya, ge hada baptais iyege te hotiya. \v 6 Wada Helak iyege te hotiya, iye hide bwabwaligade Tamade. Iye i logugui-yanid bobode bwabwaligadiye, iye i kaiwo bwabwaligadiye heidiye, ge i miye bwabwaligadiye he gamwadiye. \p \v 7 Hide hotiya ge hotiya Keriso i talaotan hada mulolu, i giyau heide sohode iye wana nuwotu. \v 8 Sohode Buk Bwabwalene hana lihulihu, i nga, “Saugeine i sesai nate he hiyebe mimisaiine suwok, he-bwaine ge hebwaden hobak i pakokoveid ge i yawanid, bwen i talaotan bobode hedi mulolu heidiye.” \v 9 (Lihu gane i nga, “i sesai” i patoheide te dedei gen i luwom i sedau dedepao suwok he panayawi. \v 10 Gane i sedau, tolomoine hotaege te i sesai nate. Taine tage i dela i desesai ege te he bulubulu, agegene i sek hedi i misai nate suwok, iloke pihalae bwabwaligadiye bwele i yabom ge i pasusuwoku.) \v 11 Iloke iye i talaotan bobode hedi mulolu heidiye sohode ti ya. Topadine hedi biyebe i giyau si tabwa apostol, topadine profet, topadine Wase Dodohobine hana towase, ge topadine toekelesiya hedi tomatahasik ge hedi topapalapu. \v 12 I giyau bobode hedi biyebe sohode ti yo, nuwane i lovivine-yanid Helak wana bobode si ginawiid kaiwo dodohobidiye, bwen ekelesiya, iye Keriso tuwane, bwele i ekaikai la ge i egaigaisi la. \v 13 Hana bagapamwao hide sohode boda hotiya suwok kaiwane ta goru Helak Natune heine ge ta lapu vetahe, hide sohode bobode mamatuwoidiye, ge wada page sohode page gane Keriso i susuwoku-yan. \p \v 14 Bwen taine hedi hide sohode gamagai, taine hedi hide sohode wage gane bagod i tagaluwomlowo-yan, ge taine hedi bosowaine bobode sibesibeidiye wedi papalapu i dewi liyeliye-yanide sohode yangak wana ginginawi. Sidiye si ginawiid yoyokapis hana hiyede i hoyowate ge hei si pagegiid bobode. \v 15 Bwele hide taine hedi sohode ti yo, agegene bwaide wada nunuwane lihu tolosuwokine ta lihulihu-yan ge ta siwi gaigaisi hana had ta tubwen suwok Keriso hei, iye ekelesiya hulune. \v 16 Iye i logugui-yan tutuwo bwabwaligane, bwen giniteine tomase ge tomase si tubwen papetaege. Ginite hotiya ge hotiya totone wana kaiwo i ginginawi, iyete tutuwo bwabwaligane i siwisiwi ge i egaigaisi lok he nunuwane pageine. \s1 Yawedimiu hana Dodogan Gen Sohode Humiu Wayae He-nanatune \p \v 17 Guyau he hidane heine a gopagaisimiu sohode ti ya. Tab hedi lemi miyemiye sohode bobode hebwaden taine si delapu Helak. Sidiye wedi nuwotu bwabwaligane taine hinone i degan, \v 18 ge hatiyediye i gogou. Taine wedi lapu suwok i degan ge hatiyediye i kakasiye sohode pak, iyete sidiye taine hidadiye i degan he yawed gane i hudi Helak heine. \v 19 Taine hedi si demwadine-yan wedi ginawi, age si taemanid he ginawi ngakngakine hei ge page mwadmwadineine si gino bebelen ege. \p \v 20 Agegene humiu lemi lapu Keriso kaiwane taine sohode ti yake. \v 21 Hobak hu longe mwao Keriso wasane, ge lihu tolosuwokine gane Yeisu heine hobak si palapumiu humiu hana tosedumuyai-yan. \v 22 Iyete gen hu ho yok yawedimiu toyaune gane pageine veto hu emiyemiye-yan, kaiwane yawed yake hamnaneine i huli pagegimiu bwen i bagapangekmiu. \v 23 Hatiyemiu ge lemi nuwotu gen i tovevai, \v 24 ge gen hu ho tukan yawedimiu tovevai, yawed yake pageine sohode Helak wana page, i sapu ge i bwabwalene suwok. \p \v 25 Iyete tab hedi hu eyoyokapis! Humiu hotiya ge hotiya gen i egotolosuwok wana pan togoru heine, kaiwane hide bwabwaligade tutuwo hotaege giniteine denan. \v 26 Hebe hu huge, tab lemi huge i eyouhomiu ge hu eginawi gegi. Ge tab lemi huge hana sauge i emwalao i ela parae i edobiyek, \v 27 ge tab Seitan wana hauhawal hotiya hu egiyau. \v 28 Tolomo gane i bwabwahiyewo, tab i ebwahiyewo hedi, agegene gen i pakaiwo nimane kaiwo dodohobine i ginawi. Iloke bwele i paidiid wana bigi i hoyowate ge bosowaine gen i labeid togulegule. \p \v 29 Tab lihu ngakngakine hu elihuyan, age lihu dodohobine egene hu elihuyan gane bosowaine i labeid bobode hebwaden hedi puyowo ganganine ge si gaisi. Iloke bobode hebwaden si papadavae-yan lemi lihu, wedi dohob bwele si paidi hei. \v 30 Tab hu ebagapangek Helak Yayaluwane Gagabubine nuwane, iye Helak wana yeune heimiu i payoumate te humiu iye wana bobode, iloke hu lapu benan habe i sohe suwokanmiu. \v 31 Hata mamaliye hamnane bwabwaligane hu ho yok heimiu, bwaine huge. Tab hu egoyamwarare-yanid hene-bwaimiu ge tab hu egopanpangek-anid. Tab pehugehuge pageine i egan heimiu. \v 32 Age lemi page gen hu pameimei hene-bwaimiu heidiye ge hu hatatilao-yanid. Hu nuwoyok he-bwaimiu wedi gegi heimiu, sohode Keriso hei Helak hobak i nuwoyok lemi gegi. \c 5 \p \v 1 Humiu Helak he-nanatune nunuwaneine, iyete hu hamnohon humiu gen sohode iye. \v 2 Nunuwane pageine gen hu edodogan-an, sohode Keriso i nunuwane-yanide. Iye i taeman yawedine hide kaiwade sohode powo bwabwalaiine gane Helak i yariyae-yan. \p \v 3 Ganawal pageine ge page mwadmwadineine, ge tomemek pageine, tab tankai hotiya i egan heimiu. Page henebwaden yake humiu Helak wana bobode gagabubidiye taine bosowaimiu sohode. \v 4 Sohode hedi, tab papabek, tab gogobwage suwok, ge tab ganawal dotetiine hu elihuyan, kaiwane taine i dedohob-anmiu. Age hu lihuyan gomulolu egene Helak heine. \v 5 Nuwamiu i sapu te hebwaden si eginginawi ganawal pageine ge page mwadmwadineine ge hebwaden si tomemek, taine habadiye i degan Keriso ge Helak he wedi bagalogugui hei. (Tomemek pageine te sohode ta kukululu lok helak yoyokapisine heine.) \v 6 Iyete tab tolomo hotiya wana lihu yoyokapisine hei ge i egohowo nuwamiu. Page denan yake kaiwadiye Helak wana huge bwele i luwom bobode hebwaden taine si delonge halingane heidiye. \v 7 Iyete tab hene-bwaimiu bobode sosohode-yan yake hu epebwange. \p \v 8 Veto hu emiye he gogou, age sauge ya Guyau heine hu miye he wayae.\fig Lampwa si ton he gogou (5:8)|src="HK00151C.jpg" size="col" ref="5:8-10" \fig* Iyete yawedimiu hana dodogan gen sohode humiu wayae he-nanatune, \v 9-10 ge hu luweni sahe gane Guyau i yariyae-an iloke gen hu lapu. Kaiwane wayae hinone iye te page dodohobine, page sapusapuine ge gotolosuwok. \v 11 Tab hu eselok gogou pageine hana ginginawi hei, kaiwane taine hinone i degan, age hu payoumateid he wayae ge bobode si lapu gegi ti yake. \v 12 (Gane bobode si ginawi sumwan taine bosowaiu a degotagan, a mwadine-yan hana lihulihu.) \v 13 Bigi bwabwaligadiye hebwaden ta payoumateid he wayae, hobak ta paidiid vetahe, \v 14 kaiwane wayae iye i hotei taganid bigi bwabwaligane ge ta paidi vetahe. Iye te kaiwane wada lihu hotiya i nga: \q1 U suwoyuk, huwo tohiyene, \q1 u suwoyukim he mate, \q1 iloke Keriso wayayane i pawayaeiwo. \p \v 15 Yawedimiu hana dodogan hu matahasik vetahe. Gen humiu sohode hebwaden tonuwosapu, tab humiu sohode hebwaden taine nuwadiye i desapu. \v 16 Tab lemi sauge dodohobine hotiya hu epasibaleno-yan, kaiwane sauge ya ngak hana ginginawi hobak i gaisi. \v 17 Tab hu eboliboli, agegene gen nuwamiu i sapu-yan Guyau wana nuwotu kaiwamiu. \p \v 18 Tab hu emun kabaleya-yan bwai gaigaisiine, hebe hoge i bagapangekmiu. Agegene hu susuwoku-yan Yayaluwo Gagabubine. \v 19 Gen hu lihu-yan sam, wok tapwalolo ge wok hebwaden Yayaluwo Gagabubine wana giyau hedi lihulihu hene-bwaimiu heidiye. Gen hu wok tobal Guyau heine he hawamiu ge he hatiyemiu hedi, \v 20 ge wada Guyau Yeisu Keriso he hidane hei, sauge hohoyowate hu egomulolu Helak Tamade heine bigi bwabwaligane kaiwadiye. \s1 Mehaduwe Venakau ge Bobode Lihuidiye \p \v 21 Gen hu senapuyan he-bwaimiu wedi logugui Keriso hana hawatau kaiwane. \p \v 22 Humiu mehaduwe venakau, gen hu senapuyan he-mwamwaniyemiu wedi logugui sohode hu senapuyan Guyau wana logugui. \v 23 Kaiwane tolomo iye poniyene hulune sohode te Keriso iye ekelesiya hulune. Ekelesiya iye Keriso tuwane, ge Keriso iye ekelesiya hana Topamwad. \v 24 Ekelesiya i senapuyan Keriso wana logugui, sohode hedi mehaduwe venakau gen si senapuyan he-mwamwaniyediye wedi logugui sauge hoyowate. \p \v 25 Humiu mehaduwe bobode, gen hu nunuwane-yanid he-ponponiyemiu sohode Keriso i nunuwane-yan ekelesiya ge i taeman yawedine kaiwane. \v 26 Yawedine i taeman nuwane i sawi pakanekane-id togoru-yan he bwai\f * \fr 5:26 \fq Bwai heine \ft lihu kakanun hotiya baptais lihuine.\f* sohode Wase Dodohobine hana lihu. Keriso nuwane i pagabub ekelesiya, \v 27 ge i pamidi he matane sohode ekelesiya gane hana hao dodohobine suwok, taine hana pupuwok, taine tuwane i debaluli, ge taine ngakine hotiya hedi, agegene i sapusapu ge taine wana ngak i degan. \v 28 Sohode hedi ti yo, bobode gen si nunuwane-yanid he-ponponiyediye sohode si nunuwane-yan totodiye tuwadiye giniteine denan. Hebe tolomo i nunuwane-yan poniyene, sohode hedi i nunuwane-yan totone. \v 29 Taine sauge hotiya tolomo hotiya i edehuge-yan totone tuwane. Agegene i pahan ge i matahasik vetahe, sohode Keriso i ginawi hide ekelesiya heide, \v 30 kaiwane hide iye tuwane giniteine denan. \v 31 Buk Bwabwalene i liwo, “Iye te kaiwane tolomo gen i miyokid tamane ge tinane i la bwaine ge poniyene si mipase iloke si toiwo si tabwa tutuwo hotaege.” \v 32 Buk yake hana nunuwotu i malemale suwok. Nau a lihu lok Keriso bwaine ekelesiya heidiye. \v 33 Age hana lihulihu i lowo hedi humiu heimiu. Iloke tolomo hotiya ge hotiya gen i nunuwane-yan poniyene sohode i nunuwane-yan totone, ge vaini gen i hawatau-yan mwaniyene. \c 6 \s1 Gamagai He-bwaidiye He-tintinadiye ge He-tamtamadiye Lihuidiye \p \v 1 Humiu gamagai, he-tintinamiu ge he-tamtamamiu hawadiye gen hu hab kaiwane humiu hu miye Guyau heine. I sapu te hu ginawi sohode ti yake. \v 2 Buk Bwabwalene i nga, “Tinam ge tamam gen u hawatau-yanid.” Logugui ga yake iye logugui dedei gane bwaine hana liwo tuwoi, \v 3 ge liwo tuwoi yake i nga, “iyete bwele i dohob heim ge yawedim hana miyemiye i mwalao he panayawi.” \p \v 4 Humiu tametame, tab hu epahugeid he-nanatumiu, age hu panuboid vetahe, hu pasenapuid ge hu palupuid Guyau kaiwane. \s1 Tokaiwo Yayawanidiye ge wedi Tonuwakau Lihuidiye \p \v 5 Humiu tokaiwo yayawanidiye, gen hu hab lemi tonuwakau he panayawi hawadiye bwaine lemi hawatau ge lemi matok, ge bwaine hatiyemiu wana taem, sohode Keriso hawane hu hab. \v 6 Tab tage hebe si ehite hasikmiu ge habe hu ekaiwo vetahe, iloke si yariyae-yanmiu. Age hu kaiwo sohode humiu Keriso wana tokaiwo yayawanidiye ge hu ginginawi Helak wana nuwotu bwaine hatiyemiu bwabwaligane. \v 7 Hu kaiwo bwaine lemi yariyae, sohode hu kaikaiwo Guyau heine, taine tage bobode heidiye. \v 8 Kaiwane hu lapu Guyau bwele i giyau tolomo hotiya ge hotiya wana kaiwo dodohobine maisane heine, bwagane iye tokaiwo yayawanine o hebe tolomo susuwoheine. \p \v 9 Humiu hedi tonuwakau, gen lemi ginawi i dohob lemi tokaiwo yayawanidiye heidiye. Tab hedi hu epamatokid, kaiwane hu lapu sidiye ge humiu lemi Gamalak Lahine mwage he bulubulu, ge iye i ginawi pabwasowo bobode bwabwaligade heide. \s1 Hu Sipo Helak wana Helolomaleke ge Hu Maleke \p \v 10 A pwamwao lo lihu sohode ti ya: humiu hobak hu miye Guyau heine, iyete wana gaisi lahine gen i pagaisimiu. \v 11 Gen hu sipo helolomaleke bwabwaligane hebwaden Helak i giyau heimiu, iloke bosowaimiu hu talmidi gaigaisi ge tab Seitan wana nuwotu i eyokapisimiu. \v 12 Hide taine tage he-bwaide wada pan bobode ta delomaleke, age he-bwaide yayaluwo bikbikine nate he hauhawal he-bwaidiye wedi todedei-yan ge wedi gaisi denan, henebwaden si logugui-yan panayawi gogogouine ya. \v 13 Helolomaleke hebwaden Helak i giyau heimiu bwabwaligane gen hu sipo, iloke bosowaimiu he sauge ngakngakine hei hu talmidi gaigaisi he maleke, ge sauge hu lomaleke mwao, humiu bwele mwage hu taltalmidi he habamiu. \p \v 14 Gen hu talmidi ge lemi siposipo sohode ti ya. Lihu tolosuwok hu lokin vetahe he luwamiu sohode hemi pan, ge page sapusapuine sohode wagwagamiu hana hehogane. \v 15 Lemi lovivine mimalum Wasane Dodohobine gen hu waseyan, gen sohode hu ho tukan hehemiu hana pase. \v 16 Sohedi hedi, hu howo goru sohode hemi yagove, ge hei hu hogane Seitan wana wamewame tautauidiye bwabwaligane ge hu pabode wedi dab. \v 17 Helak wana pwamwad hu howo sohode hemi pwapwahem gaigaisiine,\f * \fr 6:17 \fq Pwapwahem gaigaisiine \ft iye helmet lihuine.\f* ge Helak wana lihu hu howo sohode maleke kilepeine gane Yayaluwo Gagabubine i giyau heimiu. \v 18 Ge sauge hohoyowate Yayaluwo Gagabubine he wana gaisi hu ehauhawanun. Hu giyau lemi hawanun Helak heine puyowo bwabwaligadiye kaiwadiye ge hu liwo gen i labemiu. Iloke hu matalale ge hu mimi hauhawanun Helak wana bobode bwabwaligadiye kaiwadiye. \v 19 Nau hedi gen hu hawanun kaiwau. Hu hawanun te sauge hebe a lihulihu, Helak gen i giyauim lihu iloke hatiyeu i matuwo ge a gotagan Wase Dodohobine, iye Helak wana nuwotu gane veto i misumo. \v 20 Helak i patileyau Wase Dodohobine yake hana towase, ge ga yake kaiwane nau mwage he dibula. Iyete hu hawanun gen hatiyeu i matuwo ge a waseyan Wase Dodohobine sohode ho logugui. \s1 Lihulihu Mwaomwaoine \p \v 21 Tisikus, iye havade nunuwaneine ge tokaiwo dodohobine Guyau kaiwane, wasau bwabwaligane habe i lihuyan heimiu, iloke hu lapu mwatan lo miyemiye. \v 22 Ga yake kaiwane iyete a patile i lowo heimiu iloke hu lapu lama miyemiye wasane ge i pahatamatuwo-miu. \p \v 23 Helak Tamade ge wada Guyau Yeisu Keriso gen si pamalum humiu togoru-yan hatiyemiu, ge lemi goru gen si pagaisi ge si labemiu hu nunuwane-yanid hene-bwaimiu. \v 24 Helak gen i muloluyanid bobode bwabwaligadiye hebwaden si nunuwane-yan wada Guyau Yeisu Keriso sauge hohoyowate taine i edemwao.\fig Roum wedi tolomaleke bwaine wana helolomaleke (6:14-17)|src="LB00196C.jpg" size="col" ref="6:14-17" \fig*