\id MAL - Gela Old Testament \h Malachi \toc1 Buka Malachi \toc2 Malachi \toc3 Malachi \mt1 Buka Malachi \is1 ?Na Hava te tughunia igaa? \ip Na buka eni te loghoa na lei rongorongo nina na prophet Malachi. Gaia te ghaha siki bongi tana vati hangalatu na niulu B. C. imurina na Valetabu ni Jerusalem te ghoi goniutoa/kisua. Na nilabudira ni kokoeliulivuti rana Israel ke, tara mua uto, na pukuna tara taulaghi na lei vaivine sinogho, mara mua heveiolighi God na hava te uto, mara balu tara sania [didira na taluutunia] God. \ip Na prophet Malachi te ghanaghana mava ge ke bosadila vanira rana mane sukaghi maira rana vure ge kara varava ngasi ghua ta nina lei vetena God. Rana vure Israel tara mua taoni utoi na lei vetena God mara mua nia kikinima God. Na pukuna keri, God ke detera nina vure me ke vamarabura, me ke nia vetena nina tinoni holabosa ge ke gonidila nina halautu God. Hauva nina vure God tara varava ngasi itatana kara mua gunaguna na pukuna tara ilokana tua nina buka God, ma kara loghoa na vola kasila. \iot Na lei ghanaghana tara mava ilokana na buka eni \io1 Nina dolovira God vanira nina vure (1:1-5) \io1 Rana vure Israel tara tangohahi tua itatana God (1:6-2:16) \io1 Nina dete God ma nina veiarovi vanira nina vure vivili (2:17-4:6) \c 1 \p \v 1 Aeni nina rongorongo a Yahweh te vahea na prophet Malachi geke bosa vanira rana vure ni Israel. \s1 A nina dolo Yahweh vanira rana vure Israel \p \v 2 A Yahweh te ghaghua vanira nina vure, “Inau tu [dolovighau haia]/[mua luba na doloviamiu.]” \p Hauva, ighau tau bosaoli vania, “?Ivei to nea na tateana nimua na dolo vaniamami?” \p Ma Yahweh te bosa tugu, “A Esau ma Jacob toro tamahogoni, hauva mi nau tu dolovia Jacob maia rana vaivarina vamua [mu ku vilira.] \v 3 Mu nia ghighirou Esau maia rana vaivarina. Mi nau tu taghalaghinia na ghotuna na bona sulena, mu taluolia nina na bona vanira rana kau/maumanu asi tara ghahara iga tana bona aroha keri.” \p \v 4 Ge kara bosa rana vaivarina Esau, tara ghahara i Edom, mara ghaghua, “Ighai ke, ra durakei tua na komumami. Hauva, mi gevaa kai kisu olighi so.” \p Ma Yahweh puku ni maana ke bosa oli [vanira,] “Ma ge kara kisu olighi ke, mi nau igeva ku ghoi durake olighi so. Ma rana vure kara vatura nia, ‘Na butonikomu dika,’ ma ‘Na kema eni, a Yahweh te rutu kasila vanira.’” \p \v 5 Ma rana vure ni Israel kara vaevanea eni nia rana matadira heghedira, ge kara bosa ma kara ghaghua, “A Yahweh eni te rongoraghagha sughua me va taligutia i pari bebetena na butonikomu i Israel.” \s1 A Yahweh tara mua talumava rana manesukaghi \p \v 6 A Yahweh puku ni maana te ghaghua vanira rana manesukaghi, “Rana lei gari pile kara ghanaghana mavara rana tinamiu marana tamamiu, ma rana ghairau kara ghanaghana mavara rana habana. ?Mi nau vamua tu tamamiu, mi vei tea ge au mua ghanaghana mavau? ?Mi nau vamua tu habamiu, mi vei tea ge au mua talumavau? Au nia ghighirou na ahagu! \p “Hauva mau bosa mau ghaghua, ‘?Ivei tai nea na ghighirouana na ahamu?’ \v 7 Aeni te vagha, tau sukaghighi rana vanga tara meto mara tovongo ta nigua na belatabu ni sukagi. \p “Ge au bosaa, ‘?Ivei tai nea na luba saniana na talumavaamu?’ \p Inau tu bosa vanighau, ‘Au mua talutatea nimiu na talumava vania nigua na belatabu ni sukaghi. \v 8 ?Tana bona tau lavira mai rana maumanu tara rorodo pa ra vahaghi pa ra labe, ge kau nighi sukaghi vaniu, au ghanaghana ighau ke, me taho siki totobo ke hahi igaa? Kau taboa vaa na heana na maumanu te vaghai rakiri vania na vunaghi haba! ?Ivei tea, geva ke nighau togotogo sule ngangata, pe ke va heghau siki holouto ke keha? \p \v 9 “Keri ke, ighau rana manesukaghi kau tabotabo vaa na nongiana God, geke liouto vanighita. Ma geke mua bosa tughuni dida na lei kokolivuti ke, ma nimiu na hahi tua ighau.” \v 10 A Yahweh puku ni maana, te ghaghua, ‘U ghanaghana ke me ke mua ghoi taho tua geva sakai tamiu ke vongotia mughua na mataulana na Valetabu, geke vaa pilupungisighau, ge kau bei tovongo kerua gea na lake ta nigua na belatabu ni sukaghi. Inau tu mua nighau togotogo. Muku mua lavipangotighi rana lei heveioli tau holai mai. \v 11 Rana vure tana vuivunina na maramana me va sara tana sosokona tara talumavau. Ivei tua tara ghahara ke, kara kere ghaiuruuru vaniu, ma kara taludatoi na lei sukaghi tu holopangotighi. Eo, ma gaira udolu tara talumavau. \v 12 Hauva mau mua talamavau, tana bona tau talutatea a nigua na belatabu te totobolee vamua, na pukuna tau nighi sukaghi rana vanga tau nighi sika. \v 13 Ighau tau ghaghua, ‘Ighai tai nighi lugu tua na lei totobo raini,’ mau ririu kehai rana ihumiu vaniu. Tana bona tau taludatoi na lei sukaghi vaniu, ighau tau lavira vaniu mai rana maumanu tau gitoi, pa siki sakai te labe pe vahaghigha. ?Au ghanaghana ighau ke, mu ku holopangotighi na hava tau taludatoi vaniu? \v 14 Inau ku vahea na totoro ahei te pegopegou. Gaia te nia baubahu geke vaheu na sheep te utoutoa, hauva me nia sukaghi vaniu na sheep te mua uto! Inau tu puku ni vunaghi haba, ma rana lei tinoni tana lei kema keha soko tara mataghunia na ahagu, hauva mau taho ighau!” \c 2 \s1 Yahweh te varangara rana manesukaghi \p \v 1 A Yahweh puku ni maana te ghaghua vanira rana manesukaghi, “Na bosa papara eni te vanighau, \v 2 ‘Kau [talumavau/talumava na ahagu] mughua tana hava tua tau gonighi. Ge kau mua rongovia mua na hava tu bosai ke, igeva ku talua nigua na vavaranga ivuvungamiu, maia ghua rana lei totobo tu gonighi vanighau ge ku vautoghau. [E utuni sughua,] mu varanga sokoghau tua, na pukuna tau mua lavipangoti ngangataa nigua na bosa papara. \v 3 Inau ku torora rana vaivarimiu, mu ku paipalighi rana matadira mana ihudira tana tungi ghadira rana maumanu tau nira sukaghi, muku lavihorughau tana ovu ni tungi. \v 4 Keri vaho ge kau ghilala, inau tu vaheghau na bosa papara eni. Keri ke, ma nigua na baubahu vanira rana manesukaghi, gaira rana vaivarina Levi, ke mua ghoi takoso. \p \v 5 “Ta nigua na baubahu, inau tu nia baubahu vanira na vola mana mabo. Aeni agaia na hava tu vahera, keri ge kara tabotabo na talumavaagu. Mi tana bongighi rakeri, tara talumavau mara mataghuniu. \v 6 Mara nighi taratarai na lei totobo tara utuni, mara mua nia tarai na hava tara hahi. Mara kabu mabo togotogo koluu, mara gonighi na lei totobo ke uto vamua, mara hangara ghua rana balu vure ge kara betoa na goniani na lei totobo tara dika. \v 7 Na lutudira rana manesukaghi ge kara nia tarai na hava te utuni te va mai ta God. Ma rana vure kara mai mughua itadira na vaa naunauana nigua na maana ni dete manaha, na pukuna gaira rana tinoni holabosa vaniu inau a Yahweh puku ni maana. \p \v 8 “Hauva, itaeni ighau rana manesukaghi tau ririu keha tua tana hava te maemane. Ra nimiu na tarai te hahilaghinira tara subo ge ra gonighi na lei totobo dika. Mi ghau tau diua tua na [vetena/baubahu,] tu va heghau. \v 9 Keri ke, mi nau tu nera rana vure ni Israel ge kara nighau ghighirou na pukuna tau mua taonia na bosagu. Mi tana bona tau taraira nigua na vure ke, mau mua holopangoti sakai sonikolura.” \s1 Rana vure tara mua taluutuni kakaia God \p \v 10 ?A logoa te sakai vamua a tamada ighita udolu ni? Eo, ta loghoa. ?E God ia so te gonighita udolu? Eo! ?Keri ke, mi vei tea ge a hurakei dida na baubahu ta sopa gonighi, mi vei tea ge a nia ghighirou nina vetena a God te bosa vanira tua rana vaivarida? \v 11 Rana vure ni Judah tara hughu sokoa tua didira na baubahu ta God, mara gonighi na lei totobo mamataghugha tara dika i Jerusalem mi lokana ghua Israel. Ra [taghalaghinia/vametoa] tua na Valetabu keri a Yahweh te dolovia. Rana mane taulaghi tara taudira tua rana vaivine tara holohabara na titinoni god. \v 12 Lubatia Yahweh geke ghadaru kehara tana lei kema ni Israel rahei tara goni padighi tua raini, sakai manaa kara holai mai didira na heveilee vania Yahweh puku ni maana. \p \v 13 Aeni ghua sakai na totobo kau gonia. Ighau tau lumia nina belatabu Yahweh nia na kolobu ni matamiu. Tau nia tangi konokono, na pukuna ke mua holopongotighi na heveioli tau holai vania mai. \v 14 Ma kau huahuati, “?Na hava na pukuna Yahweh ke mua holopangotighi?” Na pukuna vamua gaia te ghilala tau hughui nimiu na baubahu itadira rana taumiu, tau taudira mai tua tana bona tau vaolu. Agaira ghua rana dolamiu, hauva mau hughui sono nimiu na baubahu tana matana God, sakai vamua tau nia baubahu na dolo ke mua tuvavokaa siki sakai. \v 15 ?Ivei tea, e talukolughau nia God tau sakai na huli mana tarunga koukolu itadira rana taumiu? Eo, te nea! ?Mana hava nina ghanaghana vaniamiu? Na pukuna vamua kara logho dalemiu ma kara varavangasi ta God. Kau rightaonighau heghemiu, ge ke bei durakea gea siki sakai itamiu ta nina baubahu vania a tauna. \v 16 A Yahweh, na God ni Israel, te ghaghua, “U mua holopangotia na sasani. Mu mua lavipangotia ge siki sakai itamiu ke gonia na gehegehe dika eni vania tauna. Kau rightaonighau heghemiu ge kau bei durakea gea siki sakai itamiu ta nina baubahu vania tauna.” \p \v 17 Au nea Yahweh me nia lugu tua na lei nimiu na kokoe. \p Ma ge kau huahuati, “?Na hava tai hahia ge o nighai lugu?” \p Na pukuna tau bosa, “A Yahweh puku ni maana eni ke, e ghanaghana gaia na lei vure tara hahi tua ke, tara uto vamua, me holopangoti udolura,” pa kau bosa haia, “?Na hava na pukuna, ge a God te mua dete maemane?” \c 3 \s1 Na bongi ni dete te dutu mai tua \p \v 1 A Yahweh puku ni maana te bosa tugu, “Inau ku nira vetena nigua na tinoni holabosa ge kara gonidila na halautu vaniu. Keri ge inau, Yahweh tau kenea, ku mina tua ge ku mai ta nigua Valetabu. Mana tinoni holabosa tau pitua ge kau righia ke mai me ke tughunitatea nigua na baubahu. \v 2 ?Hauva, ma hei ke tangomana geke vola tana bongi ke mai iga? ?Ma hei ke tangomana geke tughuru tana matana tana bona ke sara mai? Ke mai vagha na sopu te laga ngangata, me ke vagha ghua na lake te vamarabui na silver mana gold. \v 3 Geva ke mai geke dete vagha na tinoni te vamarabui na silver mana gold. Te vagha ghua keri a nina tinoni holabosa Yahweh ke va marabura rana manesukaghi ge kara va holai vaniu mai inau, Yahweh, na lei totobo tara uto te manana ge kara nighi heveioli. \v 4 Ge rana heveioli tara lavighi mai rana vure ni Judah mi Jerusalem vaniu inau, Yahweh, ge ku lavipangotighi te vagha tu nei tua tana bongi te padi.” \p \v 5 Ma Yahweh puku ni maana te ghaghua [ghua], “Tana bongi keri, inau ku mai ge ku deteghau. Mi geva ku bosatatea na utuni itadira arahei tara tabe kakaighi na lei totobo kibokibo, ma rahei tara ngelengele, ma rahei tara sorisori, ma rahei tara pegopegora rana tinoni lutu tana peludira, ma rahei ghua tara vahaghitailira rana matesasani ma rana dalei kukuti, ma rahei tara hovera rana tinoni haghemai ge kara loghoa na dete maemane, ma rahei tara mua talumavau. \s1 Na peluolina na hangavuluni tana lologho \p \v 6 “Inau tua a Yahweh, mu ku mua ghoi tughu. Keri ge ighau, rana vaivarina Jacob, tau mua durake mua. \v 7 Tana bona na bongidira na lei vaivarimiu, ge au diui nigua na lei vetena, mau mua lavipangotighi. Kau [tughulio mau] ririuoli mai tagua, mi nau ghua ku ririu oli vanighau. \p Hauva ka, mau huatiu, “?Na hava kai gonia ge kai [ririu oli/tughulio] vanigho?” \p \v 8 Mi nau ku ghoi huatighau, “E uto vania so, na tinoni geke gitoa God? Taho, e mua uto, hauva mi ghau tau gitou haia tua.” \p Mau huatiu, ‘?Ivei tai nea na gitoamu?’ ‘Ighau tau gitou ta sakai na hangavuluni ta nimiu na lologho. \v 9 Na bosakau i vuvungamiu ighau udolu na pukuna na lei kema udolu tara pegopegou. \v 10 Kau hola udolui mai na hangavuluni nimiu na lologo tana Valetabu, geke subo na vanga igaa. Kau va tabou ge kau vaevanea, mi nau ku hangavia na matakene ni kokou muku kovala horua mai itamiu subo na lei totobo uto. \v 11 Mu ku mua taladira na lei maumanu ge kara dikalai nimiu na lei totobo subasuba. Ma nimiu rana leghai ni grape kara vuavuagha vaa ghua. \v 12 Mana lei vure tana lei kema soko kara bosaghau ‘rana vure a God te vautora,’ na pukuna na bonamiu ke, na butonikomu uto ngangata tau ghahaghau iga.” Aeni na hava Yahweh puku ni maana te bosaa tua. \s1 God te nia baubahu na veiarovi \p \v 13 Ma Yahweh te ghoi bosaa, “Au bosai na lei bosa ni pasapasa i vuvungagu.” \p Hauva mau ghoi huatiu so, “Na hava tai pasapasapopologho nia?’ \p \v 14 Ighau tau bosa mau ghaghua, ‘E taho na pukuna ka lutu vania God. Ighita ta mua sodoa iga siki totobo tana hava te bosa vanighita ka gonighi, pa ka tabotabo geka tatea vania Yahweh puku ni maana ta nighi dikalio na lei dida na hahi ta goni sokoi tua. \v 15 Te vagha ta vaevanea tua, God te vautora rana vure tara talunagho. Rana vure tara gehegehe hahi ke, gaira tara lologho au. Ma rahei tara tabotaboa God ta didira kabu hahi, mara mua sodoa na totoroni.’” \p \v 16 Ma gaira rana vure tara talumavaa Yahweh tara sopa kokoe heghedira, ma Yahweh te varongohia na hava tara bosa. Mi tana matana, ra gerehorui tua tana buka ni gegere tutuguni vanira rahei tara ghanaghana mavaa Yahweh mara talumavaa ghua gaia. \v 17 Ma Yahweh puku ni maana te ghaghua, “Agaira rakeri nigua na vure. Mi tana dani vaghana keri inau tu gonidila ge kara nigua na pinapolo. Inau ku arovira, te vaghara rana tamatau toro vahera na veiarovi na lei gari tara taonira. \v 18 Aeni ghua ghau kulagu na vure, geva kau vaevanea na kehakeha, ighobudira na hava te kale itadira rana maemane mi tadira rahei tara hahi, mi tana tinoni te hangau mana tinoni te mua hangau.” \c 4 \s1 Na bongi ni dete te sara mai \p \v 1 Ma Yahweh puku ni maana te ghaghua, “Na bongi ni dete te sara mai, ma gaira udolu rana tinoni talunagho mana vure dika kara kerera tana lake vaghara na buburu mamaha. Mi tana dani vaghana tua keri, [kara] ghani taghalaghinira, me taho siki totobo itadira ke ghanaolia. \v 2 Hauva, ma vanighau ighau tau taoniu mau talumavaa na ahagu, [ahei ke hola na maemane/nigua na vavola] ke dato mai itamiu vagha na aho, ge ke va mavoghau me ke pilupungisigahu. Mi ghau kau tatavahale makau togotogo vaghara na lei dale buluka tara sonihorura tana piludira. \v 3 Mi tana bona keri, ighau kau lagavulera rana hahi. Ma gaira kara vaghara na pugupugu ni pari i sarana na marevomiu. \p \v 4 “Kau ghanaghana olia nina na tarai nigua na tinoni lutu Moses, na lei vetena mana bosa papara tu vahea tana ghotu i Sinai vanira rana vure ni Israel ge kara taonighi. \p \v 5 “Mi nagona na bongina Yahweh te mavaa me mamataghugha ke sara mai, inau ku diki nia vetena vanighau gatu a Elijah na prophet. \v 6 Gaia ke liliu olighi mai na tobadira rana tamadira va tana lei daledira, maia ghua na tobadira rana gari pile itadira rana tamadira. Taho ke, muku ghoi mai gea muku hurakea na butonikomumiu.”