\id 2CO - Gela 2 \h 2 Corinth \toc3 2 Corinth \toc2 2 Corinthians \toc1 Eruani na Gegere Vanira na Vure Taluutuni ni Corinth Na Tabu Paul te Gerea \mt2 Eruani na Gegere \mt2 Vanira na Vure Taluutuni ni \mt1 Corinth \mt2 Na Tabu Paul te Gerea \is1 ?Na hava te tughunia igaa? \im Na manevetena Paul te gerea na gegere eni vanira rana taluutuni ni Corinth tana bona balu na totobo te mua maemane ighobudira. Ilokana na gegere te nia vetena te padi Paul ka, te bosa vanira na mai kaoadira, hauvaa me mua mai tana bona keri. Na pukuna keri, balu na tinoni taluutuni ni Corinth tara bosa, “Paul na mane te tughua na liona haia.” Ilokana na gegere eni Paul te bosatatea na hava na pukuna ge mua mai vanira. \ip Keri ke, te padapada kolura nia na heveilee vanira rana taluutuni ni Jerusalem. Paul te bosa vanira rana taluutuni i Corinth, balu vure keha tara loghoa na lio ni dolo ni hevei, me ke uto ke vagha ge kara taonighi na nilabudira. \ip Balu na manetarai sorisori tara ghahara i Corinth, tara bosa dikalaa Paul. Tara bosa vanira rana taluutuni iga, ge a Paul te pegopegora, maia gaia te mua puku ni manevetena. Paul te mua liona ge ke padapadai vania na lei totobo keri, ge kara talutatea gaia na puku ni manevetena, na pukuna te mua liona rana vure i Corinth tara ghanaghana te talunagho. Hauvaa, na pukuna te liodira rana taluutuni ge kara ghilala kara tangomana ge kara taluutunighi na hava te taraira nia ke, ilokani na sosokoni na lei levu, Paul te nia rerebe nina maana ni ladavaghi me talutatea gaia na puku ni manevetena na pukuna na lei totobo te nei, mana lei vahola te kalea na pukuna te lutu vania God. \iot Nina Kao Paul ma Nina Gegere vanira Rana Taluutuni ni Corinth \ip Na lei Kao mana Rongorongo va ta Paul \io4 Na lei Gegere Na Tabu Paul te Gerea \ip Diki kao nina Paul i Corinth (Na holohoru te vuivuni Gehegehedira 18) \io4 Sakai na gegere te sivi (Righia 1 Corinth 5:9) \ip Na Rongorongo ni lei vahola tana Holohoru \io4 1 Corinthians te gerea Paul (te ghaha i Ephesus; righia 1 Corinth 16:8) \ip Eruani na kau i Corinth (na “kao ni vahola”) \io4 Na “gegere ni tangi” te gerea Paul (te sivi pana levu ni 2 Corinth) \ip Na rongorongo te uto ta Titus \io4 2 Corinth 1–9 te gerea Paul (te ghaha tana bubulo ni Macedonia) \ip Na rongorongo te dika \io4 2 Corinth 10–13 te gerea Paul (te ghaha tana bubulo ni Macedonia) \ip Toluni na kao i Corinth (Righia 2 Corinth 12:14; 13:1) \iot Na lei Ghanaghana Mava Ilokana na Gegere Eni \io1 Paul te holoutoa God (1:1-11) \io1 Nina lutu Paul vanira rana taluutuni i Corinth (1:12-7:16) \io1 Na heveilee vanira rana taluutuni i Jerusalem (8:1-9:15) \io1 Paul na puku ni Manevetena nina Jesus Christ (10:1-13:13) \c 1 \s1 Nina bosa ni holopangoti a Paul \p \v 1 Inau a Paul, tu gerea na gegere eni. God te viliu tua ge ku nina manevetena Jesus Christ. Ma Timothy, na kulada itatana Christ, gaia koluu inau iani. \p Iroghai toro gegere vanira nina holohoru a God i Corinth maia ghua rana taluutuni tana bubulo ni Achaia talighu.\x - \xo 1:1 \xt Gehegehedira 18:1\x* \p \v 2 Ku kokoeliulivuti ge God a Tamada maia ghua Lord Jesus Christ ke vaheghau na sonihalavu mana mabo. \s1 God te nia hevei na togholuvu vanighita \p \v 3 Ighita ka holohabaa God a tamana dida Lord Jesus Christ. Te pukulaghi mai itatana na veiarovi, ma God ke togholuvughita haia. \v 4 Agaia te togholuvughita tana lei dida vahola, keri ge ka togholuvura arahei tara vahaghitaili. Mi tana bona tara tona sodoa na kakale na vure tara keha ke, mi ghita ghua ka tangomana na vaheadira na togholuvu vagha ghua a God te vaheghita. \v 5 Me subo na lei vahaghitaili ke kaleghita na pukuna ka taonia Christ, hauva mi tana bona ighita ka vahaghitaili sule, God ke kolava horua vanighita mai nina na togholuvu itatana Christ. \v 6 Mi tana bona tai vahaghitaili ke, keri te hangaghai ge kai togholuvughau me hangaghau ge kau lavia na vola kasila. Mana pukuna God te togholuvughai, me ke togholuvughau ghua, keri ge kau tangomana ge kau vadangitailighi na lei totobo te vagha ighai tai nighi vahaghitaili. \v 7 Ighai tai taluutuni ngangata ghau kau tughuru ngasi ta nimiu na taluutuni na pukuna tai ghilala tana bona kau vahaghitaili te vagha ighai ke, ma God ke togholuvughau te vagha te nea vanighai. \p \v 8 Ighau rana taluutuni, e manamiu sughua ge kau ghilalai na lei vahaghitaili te kaleghai tua tana bubulo i Asia. Na lei vahaghitaili kiri tara vahola ngangata mai mua tangomana ge kai tughuru pungisighi, mai ghanaghana tua ge kai mate.\x - \xo 1:8 \xt 1 Corinthians 15:32\x* \v 9 Eo, mi tana ghanaghanamami ke, ma kai mate vamua. Hauva na lei vahaghitaili kiri te kaleghai ge ke taraighai te mua maemane ge kai talua nimami na ghanaghana mava itamami oli heghemami, ma kai taluutuni mughua itatana God vamua te hangaghai, gaia ke tughuruvaghini olira tara mate tua. \v 10 Ma gaia te vavolaghai tana lei sosodo te maemategha. Mai loghoa na ghanaghana mava ge ke vavolaghai haia. \v 11 Agaia ke vavolaghai na pukuna ighau kau hangaghai ta nimiu na kokoeliulivuti. Me vagha keri ke, me subo na tinoni kara holoutoa God na pukuna God te bosa tughui didira na kokoeliulivuti na vure subo tana levu ni pabeamami. \s1 Paul te bosatatea na ghanaghana ilokana na tughuani nina lei padalaghi \p \v 12 Ighai tai nia kokoe na ghanaghana mava mete maemane ta nimami na dete ghanaghana, tai puku ni lutu utuni me taho iga na sori tana hava tai lutui vania God. Mi ghai tai talua nimami na ghanaghana mava ta nina sonihalavu God, me mua taonighi na lei manamanaha tana maramana. Me vagha keri, ta nea vanira na lei tinoni soko, me haba va vanighau ighau. \v 13 Na hava tai gerei tana nimami na lei gegere tutughuni ke, te malumu ge kau idumia vamua, me taho siki totobo kau mua manahana uto iga. Keri ke, mu ghanaghanadila tana lei bongi ke mai, kau puku ni manaha utoamami, \v 14 sakai mana tau mua puku ni manahamami uto mua itaeni. Mi tana bongi vaghana vaho a Lord Jesus ke oli mai vaho ge ighau kau nighai talunagho me vagha ghua ighai kai nighau talunagho. \p \v 15 Mana pukuna ge tuku puku ni ghilala utoa nimiu na talunagho vanighai ke, inau tu padalaghi ge ku kaoghau ruani na bona, keri ge liogu ge ku vaheghau eruani na vauto. \v 16 Eliogu ge ku kaoghau tana bona ku tona va tana bubulo i Macedonia, me vagha ghua tana pulohiagu mai. Keri ge kau niu vetena tona tana bubulo i Judea.\x - \xo 1:16 \xt Gehegehedira 19:21\x* \v 17 Sogea kau ghanaghana inau tu ghanaghana ruarua tana bona tu padalaghinia na kao keri. Aeni te mua utuni! Inau tu mua gonighi nigua na padalaghi te vaghaa na tinoni tana maramana, te bosaa, “Eo, inau ku nea,” hauva, ge ke ghanaghana, “Taho, ku mua nea!” \v 18 Te vagha God te kokoea na utuni haia ke, inau tu bosa na utuni haia ghua. Tana bona tu bosa, “Eo,” tu mua ghanaghana, “Taho,” \v 19 na pukuna tu taonia na nilabuna Jesus Christ, Dalena God, e mua gaia ke bosaa, “Eo, inau ku nea,” hauva mu mua gonia. Agaia sughua a Timothy, Silas mi nau tai nighi tarai vanighau. Ma Jesus te talutatea God te utuni haia,\x - \xo 1:19 \xt Gehegehedira 18:5\x* \v 20 na pukuna, na lei baubahu soko nina God te kale itatana Jesus. Keri ge na pukuna Jesus Christ te nea keri, ighita ta tangomana gea bosa “Amen”\f + \fr 1:20 \fk Amen \ft Na ghanaghana mava ilokana na bosa eni, “E utuni sughua”\f* tana ahana Jesus ge ka holohabaa God. \v 21 Ma gaia God te hangaghai me hangaghau ghua, keri ge ka loghoa na maana ge ka tughuru ngasi ta dida na taluutuni ta Christ. Ma God te vilighita, \v 22 me vaheghita mai na Tarunga Tabu tana tobada. Akeri na vaughilala ge talutatea ighita nina God, ma gaia ke nei vanighita na lei totobo te nighi baubahu. \p \v 23 Mi taeni inau tu nongia God ge ke bereu tana hava tu bosa ke te utuni. Na puku ni ghanaghana iga ge u mua pulohi i Corinth ke, na pukuna te mua liogu ge ku pasaghau ghua. \v 24 Ighai tai mua liona ge kai hughutighau ge kau taluutunighi na hava tu bosai vanighau, na pukuna tai ghilala tua kau tughuru ngasi ta nimiu na taluutuni. Ighai tai liona na lutu koluamiu keri ge ighau kau nia togotogo. \c 2 \p \v 1 Mi nau tu bosa heghegu te vagha eni mu ghaghua, “Taho ku mua nea te vagha keri. Ku mua ghoi lavi dikaliodira ta sakai na kaoadira.” \v 2 ?Ma ge tuku vahaghitailighau mu ku lavi dikaliomiu ke, ma hei ke neu ge ku togotogo? \v 3 Me vagha keri ke, ge tu gegere vagha tu nea ta nigua na gegere te padi. Me mua liogu ge ku mai, ke vagha ku sodoa siki totobo te lavi dikaliogu tana nilabumiu. Sughua ighau kau gonighi na lei totobo ge ke nea na liogu ge ku togotogo. Nigua na togotogo ke, u nia tuturi vamua ta nimiu na togotogo. \v 4 Na pukuna keri, tu dikalio mu vahaghitaili sule ngangata tana bona tu gerea na gegere keri vanighau. Tu tangi na pukuna na dikalio te sule tana tobagu. U mua liona na vahaghitailiamiu, mu liona ge kau ghilala ivei te vagha na mavana nigua na dolo tu nea iga na doloviamiu nia. \s1 Rana taluutuni kara talukehai mughua na paluna hei te gonia te dika \p \v 5 E mua liogu ge ku bosa ngangata nia na totobo te dika sakai tinoni itamiu te nea, hauva gaia te gonia na hahi sule. Agaia te lavi dikaliona na holohoru udolu vulea te nea iga na dikaliogu inau. \v 6 Ma gaia te ulaghana sughua na toroana na pukuna subo itamiu tau sakaisonikolu tana deteana mana toroana. \v 7 Hauvaa, mi taeni kau talukehaa mughua vania nina hahi, ma kau va togholuvua. Kau bei lubatia gea nina dikalio ge ke sule ngangata, na pukuna ke beto gea nina taluutuni. \v 8 Keri ke, inau tu kurutighau ge kau talutatea vania ighau tau dolovia sono. \p \v 9 Inau tu gerea vanighau ghua te vagha keri, na pukuna inau tu liona ge ku sodoa ke vagha kau tala ge kau taonighi pe taho na lei totobo udolu tu bosai vanighau. \v 10 Mi tana bona kau talukehaa na hahi vania na tinoni eni ke, mi nau ku talukehaa vania ghua. Mana hava te manana ge ku talukehaa ke, inau tu talukehaa tua. Mi tana bona tu nea keri, tu nea nia nina maana Christ nia na utoamiu. \v 11 Ighita ka talukeha palu mughua ge a Satan ke bei pegoghita me ke hulighita va gea tana hahi. Na pukuna ighita ta ghilala tua, Satan te padalaghi talau ge ke pegoghita, ma ghilalaa so na hava te gonighi. \s1 Paul te pilupilua nina ladavaghi \p \v 12 Mi tana bona inau tu va sara tana komu i Troas ge ku ladavaghinia anina Rongorongo Uto Jesus Christ, tu ghilala utoa ge a Lord te gonidilaa tua na halautu ge ku tona haliua nina lutu. \v 13 Hauva, na ghanaghanagu te dikalio me gunaguna, na pukuna a kulagu a Titus te mua sara mai mua. Mi nau tu bahura tua rana vure iga, ge u tona va tana bubulo ni Macedonia, ge ku kenea iga.\x - \xo 2:13 \xt Gehegehedira 20:1\x* \p \v 14 Ma ka bosautoa God na pukuna Christ te lagavule tana gehemate, mi taeni ighai rana manevetena tai sakai sonikolua, mi ghai, nina tinoni lutu, tai taonia Christ. Ma God te nighai vetena ge kai ladavaghinia vanira arahei na keha, keri ge na rongorongona Christ ke sepalaghi kolili, te vagha na kokolo uruurua te vonughia na vale. \v 15 Na volamami te vagha na kokolo uruurua nina Christ tana matana God. Mana kokolo uruurua keri ke, e sopasopa na uruuruni vanira arahei kara vola, ma rahei kara mate. \v 16 Vanira arahei kara mate ke, e uruuru mamataghugha me hulira ta nina dete God mana mate kasila. Ma vanira arahei God ke vavolara ke, aeni na kokolo uruurua te nia hevei na vola, me hulira va tana vola kasila. Taho siki sakai te ulaghana na lutu eni, ke vagha God ke mua hangaa. \v 17 Subo na vure tara nia tarai na bosana God, hauva mara lutu mate rongo vamua. Mi ghai tai mua nei te vaghai. Taho. Ighai tai nia tarai na bosana God nia na ghanaghana te maemane maia nina maana Christ. Ma God heghena te talutatea te nighai vetena. \c 3 \s1 Paul te tarai nia nina baubahu vaolu God \p \v 1 ?Ivei tea, tana bona tu gerea te vagha keri ke, au ghanaghana ge kai ghoi vuivuni pulohi ni bosa vaniamiu ivei te vagha na utoamami ighai? Taho! Na balu tinoni tara loghoa na gegere tutughuni ni vatei lavipangotiadira me bosaa didira na tarai te uto, pa kara nongighau ge kau gerei na lei gegere tutughuni vanira. Hauvaa ighai tai mua vaghara, \v 2 na pukuna ighau heghemiu tua nimami na gegere ni tutughuni. Ighai tai dolovighau tana tobamami, mana lei vure soko kara vaevanea na volamiu, ma kara ghilala utoa a nimami na lutu uto ighobumiu. \v 3 Na volamiu te vaolu te vagha ighau na gegere tutughuni a Christ te gerea, te talutate utoa ighai na puku ni tinoni lutu vania Christ. Christ te mua gerei na gegere raini nia na vatei gegere te vagha na pen, me gerei nia na Tarunga Tabu te butu mai ta God te vola. Gaia te mua soghighi tana vatu te vagha God te nea tana bona te hea Moses na lei vetena, hauva Christ te gegere tana tobamiu.\x - \xo 3:3 \xt Buka Rughuhoru 24:12; Jeremiah 31:33; Ezekiel 11:19; 36:26\x* \p \v 4 Ighai tai bosaa te vagha eni, na pukuna tai loghoa na puku ni ghanaghana mava sule itatana God na pukuna na hava Christ te gonighi vanighita. \v 5 Ighai tai mua ghanaghana tai ulaghana ge kai gonia na lutu uto eni nia nimami na laga heghemami. Taho. Nimami na maana mana laga te va mai ta God vamua. \v 6 Agaia te neghai ge ke manamami na ladavaghiniana nina baubahu vaolu. Aeni na baubahu te mua taonia nina vetena Moses, te taonia na Tarunga Tabu vamua. Na taoniana nina vetena Moses te soko tana mate, hauva tana baubahu vaolu, na Tarunga Tabu te nia hevei na vola kasila.\x - \xo 3:6 \xt Jeremiah 31:31\x* \s1 Na baubahu vaolu te haba va \p \v 7 Nina vetena Moses ke, God te soghighi tana vatu te huhulira rana vure va tana mate kasila, hauva me vuivunia nia nina rongoragha God. Te mava sule ngangata ke, keri ge na vure ni Israel kara mua tangomana na righiana na matana Moses, na pukuna na matana mana ihuna te marara nia na rongoraghana God, sakai vamua gaia te vuivuni ni tona keha tua.\x - \xo 3:7 \xt Buka Rughuhoru 34:29\x* \v 8 Hauva, na rongoragha te va mai vania nina lutu na Tarunga Tabu te haba vulea. \v 9 Ma ge na baubahu haulaghi te lavihaghea mai na dete mana mate te rongoragha ke, ma ka ghilala na baubahu vaolu te haba vaa na pukuna te neghita ge a maemane tana matana God. \v 10 Nina diki lada na baubahu haulaghi te mava te padi, te mua mava itaeni na pukuna nina lada sule ngangata na baubahu vaolu te haba vulea.\fig Moses kolua na baubahu haulaghi|alt="Moses with the 10 commandments" src="co00835B.TIF" size="col" loc="7-11" copy="CO00835B" ref="3:10" \fig* \v 11 Ma ge na baubahu haulaghi te vonughia na lada ma God te talukehaa tua ke, tai ghilala tua na baubahu vaolu, ke ghaha kasila, ke loghoa na lada te sule au va. \p \v 12 Keri ke, na pukuna tai loghoa na pitudila eni ke, ighai tai ladavaghinia na Rongorongo Uto ni lio ngasi. \v 13 Ighai tai mua poloa siki totobo tana bona tai ladavaghi. Tai mua vagha Moses, te vokoa na matana nia na midi ni tivi, ge na vure ni Israel kara mua righia na marara te tokeha itatana.\x - \xo 3:13 \xt Buka Rughuhoru 34:34\x* \v 14 Ma rana Jew, God te nea na ghanaghanadira ge pungi. Tara toba ngasi, ma sughua tana lei bongi raini, tana bona kara idumia na baubahu haulaghi te gerei Moses mana lei prophet ke, te vagha na midi ni tivi te pungisighi na ghanaghanadira ge kara mua ghanaghana kalea na utuni. Ma kara mua tangomana ge kara hola kehaa na midi ni tivi eni tadira, ma ge kara mua taluutunia Christ. \v 15 Sughua, idania me sara itaeni, tana bona tara idumia nina gegere Moses ke, te vagha na midi ni tivi keri te vokoi na tobadira, mara mua manaha tua. \p \v 16 Mi vei tua na bona siki sakai ke tughulio me ke taluutunia a Lord ke, a Lord ke hola kehaa na midi ni tivi keri tatana.\x - \xo 3:16 \xt Rome 11:23; Buka Rughuhoru 34:34\x* \v 17 A Lord keri ke na Tarunga Tabu, mi vei tua te ghaha iga nina Tarunga Tabu Lord ke, te va tatavahaleghita tana maana ni palu. \v 18 Mi ghita na vure subo ta taluutuni, God te hola kehaa itatada oli na midi ni tivi keri, mi taeni ighita ta vagha na tiro te vitilaghi olia na rongoraghana Lord. Mi tana bona na Tarunga Tabu te lutu kolughita ke, ge ke tughughita mana pile mana pile ma ka vagha gaia, ma ka vitilaghi olia na rongoraghana te sule au va. \c 4 \s1 Na Rongorongo Uto vania Christ ke, nina marara God \p \v 1 Keri ke, na pukuna God ta nina veiarovi ge vaheghai mai na lutu eni, ma kai bei ghoi murilio gea. \v 2 Ighai tai mua gonighi nimami na lutu nighi na lei nilabu dika te vatei mamaagha mete polo. Ma kai bei pegoa siki sakai, pana riukehaana na bosana God. Tana matana God, tai ladavaghinia vamua na utuni, keri ge na lei tinoni kara ghilalaa kara tangomana ge ra ghanaghana kodoghai ighai. \v 3 Ma ge balu na vure tara mua ghilala utoa na Rongorongo Uto tai nia tarai ke, mana vure raini arahei tara parihai mara tona tana mate kasila. \v 4 Satan, na vunaghina na maramana eni, te va hulihahighi lei ghanaghanadira arahei tara mua taluutuni, ge kara mua tangomana kara righikale utoa na marara te hinari talighutira, te butu mai tana Rongorongo uto nia Jesus Christ te lada me te rongoragha. Agaia na puku ni marena God. \v 5 Tana bona tai ladavaghinia ke, ai mua nia tarai ighai heghemami. Mi ghai tai nia tarai a Jesus Christ na Lord, mana hava tai bosa ghua, ighai ke a nimiu na seka na pukuna na hava Jesus te gonia vanighai. \v 6 Mi tana bona God te gonia na maramana, te bosaa, “Mai na marara ke hinaria na pungi.”\x - \xo 4:6 \xt Vuivuni 1:3\x* Mi taeni, God te nea nina marara ge hinaria na tobada, keri ge ke vaheghita na manahana nina rongoragha God ta righi kalea tana matana mana ihuna Jesus Christ. \s1 Ighai tai vahaghitaili keri ge subo na vure tara taluutuni \p \v 7 Sakai vamua na lutu eni God te vaheghai te vagha na vaguvagu utoutoa ke, ighai tai loghoa na vaguvagu eni ke, tai labe te vagha na popo,\f + \fr 4:7 \fk tai labe te vagha na popo \ft Paul te gerea eni na lei manevetena tara labe na pukuna tara gunaguna mara vahaghitaili. Keri ke, tara vaghara na popo te tumuhoru me talevu.\f* keri ge na lei tinoni soko kara righia a nimami na maana te sule, te va mai ta God, me mua itamami oli heghemami. \v 8 Subo na bona vahaghitaili te kaleghai, hauvaa mara mua lagavuleghai. Me subo na bona ighai tai ghanaghana ruarua na hava tai gonia, hauva kai mua ghanaghana kukulu. \v 9 Ighai tara ghighiroughai, hauva ma God te mua ghoghosanighai. Mi ghai tara labuhorughai tana pari, hauva ighai tara mua taghalaghinighai. \v 10 Mana lei vahaghitaili tara kaleghai haia tana hulimami, te vagha ighai tai tuvalia ta nina mate Jesus Christ, keri ge na lei tinoni kara topoa ghua na volana Jesus tana hulimami. \v 11 Eo, na pukuna tai lutu vania Jesus, na lei tinoni tara dutu ni mateamami. God te lubatighai ge kai vahaghitaili, ge na hulimami kara mate ge kara talutatea Jesus te vola soo. \v 12 E utuni, subo na vahaghitaili tara kaleghai, mai dutu ni mate, keri ge kau lavia na vola kasila. \p \v 13 Ighai tai nia tarai haia so na pukuna tai loghoa a sakai vamua na taluutuni te vagha na tinoni te bosa tana gegere tabu, “Inau tu taluutunia God, keri ge u kokoe vania.”\x - \xo 4:13 \xt Buka Linge 116:10\x* \v 14 Ighai tai ghilala gaia God, te tughuruvaghinia tana mate dida Lord Jesus Christ, gaia ke tughuruvaghinighai ghua kolua Jesus. Me ke holaghai kolughau ghua ge ka kabukolu talaua. \v 15 Na lei totobo raini ke, nia na utoamiu. Ma nina sonihalavu a God te lavihaghera mai ta Christ, e subo me subo na tinoni, mi geva na holohabaa te sule ngangata, ma God ke lavia na lada te sule. \p \v 16 Mana pukuna keri, ighai tai mua sania nimami na lutu. Sakai vamua na hulimami tara dutu ni mate, hauva mana tarungamami te laga sono tana lei bongi. \v 17 Na lei sosodo tara kaleghai taeni ke, ara mua sule ngangata ma kara soko vamua. Hauva mara vaheghai na lada sule ngangata, te ghaha kasila, te haba vulei na lei totobo. \v 18 Keri ke, mai mua pabei na lei totobo tana maramana eni ta righighi, hauva ka mi ghai tai pabei va na hava ta mua righighi mua. Na pukuna na lei totobo ta righighi igeva kara soko buto, hauva mana lei totobo ta mua righighi mua ta loghoi ikokou, kara ghaha kasilai. \c 5 \s1 Ighita ka lavia na huli vaolu \p \v 1 Na hulida tana maramana eni tara vaghai na vale tapole. Mi ghita ta ghilala tana bona te hurakea dida na vale tapole ke, ka loghoa na valeda i kokou, God te gonidila vanighita tua na huli tarunga, ge ka ghahaghita ikokou, na huli God te nea heghena, me ghaha kasila. \v 2 Ighita ta lugu ma vahaghitaili tana hulida itaeni, mi ghita ta lioliona va na bongi ka nia pupulu na huli tarunga te vagha na tivi vaolu. \v 3 Ighita ka liona te vagha keri na pukuna i murina ka mate, ka mua liona na tarungada ge ke taho na huli, te vagha ka soesole. \v 4 Tana bona ta loghoa na hulida tana maramana eni, ta keikei ma vahaghitaili, na pukuna ta liona ngangata ge ka lavia na huli vaolu. Mi ghita ta mua liona na mate ma ka sania na hulida tana maramana eni. Taho. Ighita ta liona ge ka tughui na lei huli haulaghi ma ka nia pupulu na huli tarunga vaolu, ke vola kasila. \v 5 A God heghena tua te gonidilaghita ge ka lavia na hulida te vaolu, me vaheghita nina Tarunga Tabu te vagha na vaughilala keri ke ta ghilala igeva ka lavia. \p \v 6 Me vagha keri ke, ta loghoa haia na ghanaghana mava, sakai vamua ta ghilala tana bona ta ghahaghita ilokana na hulida tana maramana eni, ighita ta mua ghahaghita kolua Lord. \v 7 Mi ghita ta vola vamua nia na hava ta taluutunia nia, me mua nia na lei totobo ta vaevanei tana matada. \v 8 E utuni, ighita ta loghoa na ghanaghana mava, ma liona ngangata ge ka sanighi na lei huli ni maramana rakiri, ge ighita ka kabukolua a Lord tana komuna ikokou. \v 9 Na puku ni ghanaghanada ke, ka va togotogoa haia gaia na Lord, tana huli tana maramana iani, pi tana bona ka ghahaghita ikokou. \v 10 Aeni te mava ngangata na pukuna ighita ka tughuru mavitu mughua inaghona Christ, ge ke deteghita. Sopa hei ma hei ke lavia na hava te manana vania na lei gehegehe uto pana dika ta gonighi tana bona ta ghahaghita tana maramana eni.\x - \xo 5:10 \xt Rome 14:10\x* \s1 Nina lutu Paul te holara na lei tinoni va ta Christ \p \v 11 Keri ke, na pukuna ighai tai ghilalaa nina na dete Lord te manana ge kai mataghunia ke, ma kai lutu laga ge kai kurutira na balu ge kara taluutunia na Rongorongo uto. God te ghilalaa tai maemane, mi nau tu ghanaghanadila ke, mi ghau tau ghilala ghua eni. \v 12 Ighai tai mua gerei te vaghai raini ge kai talunagho heghemami tana matamiu. Taho! Ighai tai tughunia vanighau na pukuna ge kau nighai talunagho me vagha keri ke mi ghau tua kau bosatughudira arahei tara bosa dikalaghai mara nia sutu didira na lutu, hauvaa tara mua loghoa na tobadira te maemane tana matana God. \v 13 Balu na vure tara ghanaghana ighai tai bule. Mana hava tai bosai ke, ma kai lavia na lada ta God. Mana ghanaghanamami te maemane, mai lutu laga nia na utoamiu. \v 14 Na lei totobo udolu tai nei ke, tai nei na pukuna nina dolo a Christ vanighai. Mana pukuna ighai tai taluutunia Christ te mate tughura na lei tinoni soko, ighai ghua tai taluutunia, mi ghita na vure subo ta mate tana vola haulaghi ta ghahaghita iga. \v 15 E mate tughura na lei vure soko, keri ge arahei tara lavia nina vola vaolu, kara mua ghahara ge kara va togotogoa na liodira heghedira. Gaira kara vola ma kara va togotogoa Christ te mate me tughuruoli vanira. \p \v 16 Me vagha keri ke, itaeni kai bei detea gea siki sakai taonia na hava na vure ni maramana te ghanaghana. Mi tana lei bongi te padi mai tua, ighai tai ghanaghana hahia Christ te vagha keri, hauva ka, mi taeni ke, ighai tai mua ghanaghana te vagha eni. \v 17 Arahei tara taluutunia mara sakai sonikolua Christ ke, tara tinoni vaolu. Mana voladira haulaghi te tona keha tua, mana voladira vaolu te vuivuni. \v 18 Mana vaoluani na vola te butu mai ta God, agaia te lavipulohighita va itatana heghena nia na mateana Christ. Ma God te vaheghai mai na lutu ge kai laviolira rana vure ge kara loghoa ghua na mabo vania God. \v 19 Eo, God te huiolira rana vure ni maramana vania gaia heghena nia na mateana Christ, mi taeni e mua idumighi na lei paludira. Aeni na rongorongo te vaheghai ge kai ladavaghinia vanira na lei vure udolu. \p \v 20 Mi ghai tai ladavaghi tughua Christ, mana pukuna keri, tana bona tai bosa vanighau ke, te vagha God heghena te bosa vanighau. Ighai tai kurutighau te vagha Christ heghena te ghaha iani, kau tughuliomiu ma kau kabu mabo kolua God. \v 21 Jesus Christ te taho siki hahi itatana, hauva God te lavikehai na lei paluda soko me talui vuvungana Christ, keri ge ighita ka va maemane tana matana God nia na mateana Christ. \c 6 \nb \v 1 Na pukuna tai nia lutu kolu God ke, ighai tai kurutighau ge kau taonia haia na halautu te manana vanighau, arahei tara lavipangotia nina sonihalavu God te sule ngangata. \v 2 Na pukuna God te bosaa tana gegere tabu, \q1 Tana puku ni bona ni aho, \q2 Inau tu rongovighau, \q1 Mi tana bongi ni vavolamiu, \q2 Inau tu hangaghau.\x - \xo 6:2 \xt Isaiah 49:8\x* \m E utuni sughua, God te gonidilaa ge ke hangaghau. Itaeni tua na bongi God te gonidilaa ge ke vavolaghau. \s1 Paul te va ladavaghinia Christ talau sakai manaa te vahaghitaili \p \v 3 Ighai tai mua nea siki totobo ge ke pungisia gea siki sakai tana taluutuniana Jesus Christ, na pukuna tai mua liona siki sakai na tinoni ke bosadikalaa nimami na lutu vania God. \v 4 Mi tana lei totobo udolu tai gonighi ke, ai talutateghai, ighai nina puku ni tinoni lutu God. Ighai tai nighi vadangitai na lei vahaghitaili mana lei vata ni vahola tara kaleghai. \v 5 Tara labughai mai dutu ni mate mara sonihagheghai tana vale pipiti mana vure subo tara gunaguna ge ra pungisighai. Ighai tai lutu laga, mana balu bona tai mua maturu, mai mua vanga. \v 6 Tana nilabumami te maemane, mi tana manahana God te vaheghai, tai tatea ighai nina tinoni lutu. Ighai tai kabu rurughu, mai liouto vanira na lei tinoni soko, mai varavaghi ta nina maana na Tarunga Tabu ge ke hangaghai, ma nimami na dolo vanira rana keha te utuni. \v 7 Ighai tai nia tarai na hava te utuni, ma nina maana God te lutu so ilokamami. Na volamami te maemane te vagha na vatei gehemate, te hangaghai ge kai ladavaghinia na puku ni tarai, ma kai berea nina rongorongo God vanira arahei tara mua taluutuni. \v 8 Tana bona tai lutu vania God, na balu tinoni tara talumavaghai, mana balu tara nighai sika. Mana balu ghua tara holohabaghai, mana balu ghua tara koengeleghai. Na balu tinoni tara bosa ighai na manetarai sorisori, hauvaa ighai tai nia tarai haia na hava te utuni. \v 9 Rana keha tara mua ghilalaghai, hauva ighau tau ghilala utoghai. Subo na bona tai dutu mate, hauva mi ghai tai vola sono. Sakai mana ighai tai vahaghitaili, tai mua mate. \v 10 Sakai mana tai vahaghitaili me manana ge kai dikalio, mai togotogo haia so. Sakai mana ighai tai bona, mai nera na vure ge ra lologho au tana voladira kolua Christ. Te vagha te taho siki totobo kai loghoa, hauva na hava te utuni, mai loghoi sono na lei totobo udolu. \p \v 11 Ghau rana taluutuni ni Corinth, ighai tai nia kokoe na utuni vanighau, mai mua poloa siki totobo. Mai tatea tai dolovighau nia na tobamami udolu. \v 12 Nimami na dolo vanighau te mua lugu, hauva itaeni nimiu na dolo vanighai te lugu. \v 13 Itaeni, inau tu kokoe vanighau te vagha ighau na lei dalegu. Ighai tai tateghau tua tai dolovighau, keri ge kau tatea tau dolovighai. \s1 Ighita ka mua sakaisonikolu mughua itadira na vure tara mua taluutuni \p \v 14 Kau bei sakaisonikolu itadira rahei tara mua taluutuni, na pukuna ighau tau mua vaghara. ?Ivei tea, na hava te maemane ke tangomana ke sakaisonikolua na hava te dika, pana marara te kabu kolua na pungi? Taho! \v 15 ?Ivei tea, Jesus Christ ke tangomana ge ke sakaisonikolua Satan? Taho! ?Pana tinoni taluutuni ke tangomana ge ke loghoa sakai na ghanaghana kolua siki tinoni te mua taluutuni? Taho! \v 16 ?Ivei tea, te uto ge na lei titinoni kara kabu ilokana nina Valetabu God? Mi ghita anina Valetabu God te vola. Aeni te utuni na pukuna God heghena te bosaa tana Gegere Tabu, \q1 Inau ku kabu kolura, \q1 mu ku sakusakutua ighobudira. \q1 Inau adidira na God, \q1 ma gaira nigua na vure.\x - \xo 6:16 \xt Buka Vetena 26:12; Ezekiel 37:27\x* \p \v 17 Mana Lord God te bosa ghua, \q1 Me vagha keri ke, ma kau rughuhoru mai tadira \q2 ma kau vilivoka keha ghau heghemiu itadira. \q1 Kau bei tabei didira na lei totobo te meto, \q2 mi nau ku holopangotighau. \x - \xo 6:17 \xt Isaiah 52:11; Ezekiel 20:34\x* \q1 \v 18 Mi nau ku tamamiu, \q2 mi ghau kau dalegu na mane mana vaivine, \q1 Inau a Lord God puku ni maana, tu bosai na lei totobo raini. \x - \xo 6:18 \xt 2 Samuel 7:14; 1 Vavata 17:13; Isaiah 43:6; Jeremiah 31:9\x* \c 7 \p \v 1 Ghau na lei kulagu tu dolovighau, na pukuna ighai tai loghoi na lei baubahu raini tatana God ke, ka vamarabu olighita hegheda mughua tana lei totobo udolu kara va metoi na hulida mana tarungada. Na pukuna ta mataghunia ma nia kikinima God, ighita na vure subo ka lutu laga ge na volada ke maemane, ma ka kabu marabu. \s1 Paul te nira togotogo na pukuna rana taluutuni tara tughulio \p \v 2 E liogu ge kau tatea kau dolovighai, na pukuna tai mua gonia siki totobo te dika vania siki sakai tamiu. Taho siki sakai tamiu, ighai tai neghau ge kau liuhahi vania na nilabu te maemane, me taho siki sakai tamiu ghua kai pegopalaa. Balu itamiu tara bosaa ighai tai gonighi na lei totobo dika rakiri, hauvaa te mua utuni. \v 3 Tana bona inau tu bosa eni, ku mua detehorughau, na pukuna inau tu diki bosaa tua vanighau, nimami na dolo vanighau te sule. Sakai vamua kai vola pa kai mate, nimami na dolo vanighau te mua soko. \v 4 Inau tu loghoa na ghanaghana mava te sule itamiu ge kau rongoviu tana bona tu bosa papara vanighau, ma nigua na talunagho itamiu te sule ngangata. Sakai manaa te subo na lei sosodo tara kaleghai, ighau tau patupatuu, mau nea na liogu ge togotogo. \p \v 5 Mi tana bona tai sara tana bubulo ni Macedonia ke, me taho tua na malamami na aheahe. Mi tana bona keri, na lei tinoni tara hughuhughu kolughai mara pungisighai, mana ghanaghanamami te mataghu.\x - \xo 7:5 \xt 2 Corinthians 2:13\x* \v 6 Ma God, te va patui na liodira arahei tara dikalio, te va patupatughai nia na saraana mai a Titus. \v 7 Na maiana te va togotogoghai, mi ghai tai togotogo ghua na pukuna nina rongorongo ge kau patupatua. Gaia te bosa ghua vaniu tau liona ngangata nigua na kao, mau dikalio sule tana hava te kale, mi ghau tau liopapara ge au hangau. Na pukuna kiri, ge vonughiu nia na togotogo. \p \v 8 Sakai vamua tau dikalio pile bona tana bona tu nia gatu na gegere tutughuni keri, mi taeni tu mua dikalio ge u gerea vanighau. Inau tu dikalio pile bona, na pukuna inau tu ghilala te vahaghitailighau na pile bona. \v 9 Mi taeni inau tu togotogo tu nia vetena, na mua pukuna te vahaghitailighau, mana pukuna na vahaghitaili te neghau ge au loghoa na dikalio sule ge au tughulio mau tughua ghua na nilabumiu. Agaia keri na dikalio a God te liodira nina vure ge kara loghoa. Me vagha ghua keri ke, mai mua dikalaghau ta siki levu. \v 10 Na pukuna God te tangomana na nia lutu na dikalio tana volada ke hangaghita ge ka tughulio tana lei paluda, me hulighita va tana vola kasila. Ka mua dikalio nia na vata ni dikalio vaghana eni. Hauva mana dikalio tana maramana te taho na tughulio iga ke, te hulighita va tana mate kasila. \p \v 11 Kau ghanaghana va na lei totobo te uto God te nea vanighau iga na pukuna na dikalio eni itamiu! Itaeni tau lutu laga ge au tatea ighau tau maemane, mau liona ghua ge kau talutatea tau levu ni pala itatana ahei te gehegehe hahi, mau rutu vania, mau mataghunia God. Nimiu na dikalio keri te hangaghau na pukuna itaeni tau liona na righiagu, mau liona ge kau hangau, mau tala na toroana ahei te lutu hahi. Tana lei totobo udolu tau gonighi ke, tau magoraa ge kau mua hahi tana hava te kale. \v 12 Tana bona tu gerea na gegere keri vanighau te padi ke, ku mua ghanaghanaa vamua ahei te hahi, puku mua ghanaghanaa ahei te vahaghitaili na pukuna na hahi na mane keri te gonia. Mi nau tu gerea vanighau ge a God te talutateghau ivei te vagha nimiu na dolo vanighai ta nimiu na tughulio. \v 13 Mana pukuna te kale keri, ighai tai nia togotogo sule. \p Eo, mi ghai tai nia togotogo vanighau, mi ghai tai nia togotogo sule ngangata tana bona tai vaevanea a Titus te nia togotogo sule ghua, na pukuna tau nea iga na holopangotiana, mau nea na liona ge maheboa. \v 14 Mi nau tu diki talunagho vanighau itatana Titus, mi ghau tau mua niu maa na pukuna te righighi na nilabumiu te uto. Te vagha na lei totobo tai nighi bosa talau vanighau te utuni ke, na lei totobo tai nighi talunagho vanighau itatana Titus te utuni sughua. \v 15 Mi taeni agaia te dolovighau au va, tana bona te ghanaghana olia tau nea iga na rongoviana, mana holopangotiana, mana taoniana nia na talumava, mana ghanaghana mava. \v 16 Inau tu togotogo sule ngangata itaeni, na pukuna inau tu loghoa na puku ni ghanaghana mava itamiu. \c 8 \s1 Paul te nia kokoe na puku ni heveilee \p \v 1 Ghau na lei taluutuni, e liogu ge ku bosaa vanighau itaeni na hava nina sonihalavu God te gehegehe vanira na lei holohoru tana bubulo i Macedonia. \v 2 Sakai vamua tara tona sodoi subo na lei sosodo mana vahola, mara kabu bona sule ke, adidira na togotogo te sule ngangata keri ge ra vonughia na hevei tana puku ni liodira. \v 3 Mi nau ku tughunitatea vanighau gatu, tara mua nia hevei vamua tara nighi hevei, mara hevei au va, taonia vamua didira na ghanaghana. \v 4 Mara nongighai mai lubatira ge ra nighi hahanga ghua na heveilee vanira rana taluutuni i Jerusalem.\x - \xo 8:4 \xt Rome 15:26\x* \v 5 Mana hava tara gonia te uto vule vaa na hava tai ghanaghanadilaa. Na diki tara nia hevei na voladira vania Lord ge kara taonia, ma vanighai ighai, te vagha na hava God te liona. \p \v 6 Keri ke, ge ai kurutia so a Titus, ke diki patughau i vauvaluni mai tana levu ni hevei ke, ge ke ghoi gatu kokoe patupatughau sono me ke hangaghau ge kau sokoi na gehegehe uto keri. \v 7 Na volamiu kolua God te laga ngangata. Tau loghoi nimiu na taluutuni te laga ngangata, mau ladavaghini utoa, mau ghilala utoa na lei tarai vania Christ, mau liopapara ge kau taonia God, mau dolovighai ghua. Na pukuna tau laga ngangata tana lei totobo kiri, kau laga ngangata ghua tana hevei eni ge kau talutatei nimiu na dolo vanira rana keha. \p \v 8 U mua bosa ge kau nea mughua, sakai vamua na balu holohoru kara liodira ngangata ge kara nea te vagha. Ma ge kau taonia na nilabudira ke, inau tu lioni nimiu na dolo te puku ni dolo sughua. \v 9 Mi ghau tau ghilalaa tua nina dolo sule mana liouto dida Lord Jesus Christ. Sakai vamua te loghoi na lei totobo udolu ikokou, me sani sokoi mara vahua ge ke tinoni bona, na pukuna te liona na hangamiu. Me gonia te vagha keri ge kau lavighi na lei totobo tara ghaha talaui, ge kau lologho. \p \v 10 Tana ghanaghanagu, te uto ke vagha tau sokoa tua na heveilee tau vuivunia tana niulu te padi. Mi ghau tau diki vuivunia na padalaghiniana, mi ghau ghua tau diki vuivunia na gonidilaana na heveilee. \v 11 Mi taeni inau tu liomiu ge kau sokoa na gehegehe uto eni, te vagha tau nea tua iga na ghanaghana mavaana tana vuivunina mai. Nia hevei na hava kau ba tangomanaa iga taonia vamua nimiu na lologho. \v 12 Ke vagha kau liona ngangata na hevei ke, me mua puku ni totobo ngangata ivei te vagha na subona kau nia hevei, na pukuna God te liona ge kau nighi hevei vamua na hava tau loghoi, mua na hava tau mua loghoi. \v 13 U mua bosa te vagha eni ke, ge kau nighi hevei te subo au ke neghau ge kau vahaghitaili, na pukuna tau mua loghoa manaa. Taho! Na hava tu ghanaghana ke, ke kaekage vasoo i levu mi levu. \v 14 Mi taeni tau loghoi tua subo na lei totobo ke, ma kau tangomana na hangaadira rahei tara mua loghoa te manadira. Ma ge kau padighi balu totobo tana ngiha ke, gaira kara ghoi tuvalighau ta didira na lologho. Te vagha eni, ighau kau loghoi na lei totobo te manana vanighau. \v 15 Ma ge kau gonighi te vagha keri, na hava te gerea iga na Gegere Tabu vania na vanga butuli ke utuni vanighau, \q1 Arahei tara vahikolui te subo, te taho tua siki totobo ke ghaha olia vanira. \q2 Arahei tara vahikolui na pile vamua tara loghoi te manadira.\x - \xo 8:15 \xt Buka Rughuhoru 16:18\x* \s1 Paul te nira vetena Titus maia na lei ghana udu \p \v 16 Mi nau tu holoutoa God na pukuna te vahea Titus a sakai na vata ni veidolovi ge ke hangaghau te vagha ghua tu loghoa inau. \v 17 Me holopangotia nimami na nongi keri ge ghoi gatu kaoghau sono i Corinth. Me taonia vamua na liona heghena ge ghoi gatu kaoghau sono, e mua pukuna ge kai vetenaa mughua ighai. \v 18 Ma kai vetena gatu Titus kolua nia sakai na kulamami tana taluutuni. Rana taluutuni tana lei holohoru udolu tara talumavaa nina lutu ge nia tarai na Rongorongo uto. \v 19 Na mane eni, rana taluutuni tara vilia ge tona kolughai tana bona kai holai na heveilee va i Jerusalem. Na lutu eni te nia lada na ahana Lord, me tughunitatea dida na ghanaghana mava tana hahanga. \v 20 Mi ghai tai gonia te vagha eni, na pukuna e mua liomami siki sakai ge ke hurughai nia siki hahi itamami, ivei tai nei na pabeani na heveilee te subo. \v 21 Na ghanaghanamami kai gonia na hava te maemane tana matana Lord, maia ghua tana matadira na lei tinoni.\x - \xo 8:21 \xt Manahana Solomon 3:4 (LXX)\x* \p \v 22 Ma kai vetena kolura nia ghua sakai na kulamami tana taluutuni. Subo na bona te talutateghai te liona ngangata ge ke hahanga. Mi taeni te loghoa na lio ni ghanaghana mava, na pukuna te ghilala tua te tangomana na ghanaghana mava itamiu. \v 23 Ma ge siki sakai ke huatighau nia Titus ke, kau bosatughu vania, gaia na puku ni kulagu, te lutu koluu ge koro hangaghau. Ma rogaira kulamami tana taluutuni toro tona tughui na lei holohoru iani. Subo na vure tara holohabaa Christ nia didira na lutu. \v 24 Keri ke, ma kau talutatei vanira nimiu na dolo, ma kau mangadalaa vanira na lei holohoru tai nea iga na talunaghoamiu ke, te utuni sughua. \c 9 \s1 Paul te padapadaa na kolukolu vanira rana taluutuni Jerusalem \p \v 1 Te mua siki totobo ge ku gerea vanighau gatu mughua, taonia na hevei eni vanira rana taluutuni i Jerusalem, \v 2 na pukuna u ghilala sokoa tua tau liona ngangata ge au hangara. Mu bosa talunagho vanira tua rana taluutuni tana bubulo ni Macedonia. Tu bosa vanira tua, ighau rana taluutuni tana bubulo ni Achaia tau gonidila tua ge kau nighi vetena nimiu na heveilee tana niulu te padi. Mana pukuna nimiu na liopapara ighau ke, te subo itadira ge ra liona ngangata ge kara hangara ghua itaeni.\fig Na kei ni rongo kolui na vatei gere|alt="Money bag" src="HK00170B.TIF" size="col" loc="1-3" copy="HK00170B" ref="9:2" \fig* \v 3 Ma sakai vamua te vagha keri, ku nira vetena sono Titus kolura erua na mane raini na pukuna te liogu ge kau vahikolu sokoi tua nimua na rongo tana bona ku sara mai. Tu bosa sokoa kau gonidilaa tua, me mua uto ke vagha nigua na talunagho vanighau te sorisori. \v 4 Ke vagha balu tinoni taluutuni tana bubulo ni Macedonia kara mai koluu, ma kara righia tau mua gonidilaa mua, ku nia maa sule na pukuna tu talunaghoghau. Mi ghau kau nia maa ghua. \v 5 Keri ge u ghanaghana ke uto ke, mu ku diki nira vetena gatu mughua tolu na mane raini ge kara hangaghau ge kau vahikolui tua na heveilee tau nighi baubahu. Mi tana bona eni ke, ighau tau talutatea tau liona ngangata ge kau nighi hevei na heveilee raini, me mua siki totobo kai hughutighau nia, ma kau hevei sono. \p \v 6 Keri ge au mua nia ponolio na bosa eni, \q1 Na tinoni subasuba ke subai na balu vuavua vamua ke, ke totolo mai ga na balu vamua, \q1 ma hei ke subai te subo ke, ke totolo iga te subo ghua. \x - \xo 9:6 \xt Manahana Solomon 11:24-25; 22:9; Galatia 6:7, 9\x* \p \v 7 Kau sopa ghanaghana engiha sughua kau nighi hevei, ma kau hevei taonia na liomiu vasoo. Te mua uto ke vagha kau dikalio tana bona tau nia hevei na heveilee, pa kau gonia te vagha na pukuna siki sakai te hughutighau, na pukuna God ke dolovia siki sakai te nia togotogo na hevei vanira rana keha. \v 8 Ma God ke vauto sule ghau ge kau loghoi haia na lei totobo soko te manana vanighau, keri ge kau logho aui sono te subo ge kau tuvalira nia na balu. \v 9 Na Gegere tabu te bosaa eni vania ahei te varava ta God, \q1 Gaia te nia hevei na puku ni liodolo vanira rana bona, \q2 ma God ke ghanaghanaolighi haia nina gehegehe uto.\x - \xo 9:9 \xt Buka Linge 112:9\x* \p \v 10 Ma God heghena, te vahera na vuavua itadira rahei tara subasuba, maia ghua na vanga kara ghania, ke sepalaghinighi nimiu lologho ge kau tangomana na suleani nimiu na hahanga vanira rana bona.\x - \xo 9:10 \xt Isaiah 55:10\x* \v 11 Eo, gevaa God ke vaheghau ge kau lologho subo, keri ge kau tangomana na hevei au. Mi tana bona kai holai nimiu na heveilee va itadira rana bona, geva kara holoutoa God. \p \v 12 Keri ke me rua na totobo uto geva ke kale iga. Na vure taluutuni ni Jerusalem kara loghoi na hava te manadira, maia gevaa kara talutate togotogoa didira na holouto sule vania God. \v 13 Na pukuna didira na heveilee te talutatea nimiu na taluutuni te utuni ke, geva kara holohabaa God. Kara holohabaa God na pukuna kau taonia na Rongorongo utona Jesus Christ, mau hangara maia ghua na balu. \v 14 Ma kara kokoeliulivutighau nia na ghanaghana te dolo tana tobadira, na pukuna na sonihalavu te uto, te talutatea God itamiu. \v 15 Ka holoutoa God vania na Dalena, nina heveilee ke, te haeharegha me taho na kokoe te manana ge ke bosa kaekalea nia tua. \c 10 \s1 Paul te nia rerebe nina maana ni ladavaghi \p \v 1 Na balu itamiu tara bosa ke, “Paul te bosa papara ta nina na lei gegere vaniada, hauvaa mi tana bona te ghaha kolughita te haga mataghu ge ke mua bosa papara vanighita.” E mua vagha keri! Jesus Christ heghena te liomabo me talupilea, \v 2 me vagha eni ke, inau Paul tu kurutighau kau tughui na nilabumiu keri ge ku mua bosa papara vanighau tana bona ku ghoi gatu kaoghau. Hauva u ghanaghana ke, mi tana bona ku gatu vaho ge ku kokoe papara vanira rahei tara ghanaghana ke mi ghai tai gehegehe taonia vamua na ghanaghana ni maramana eni. \v 3 E utuni, ighai tai tinoni tai ghahaghai tana maramana eni, hauva ai mua taonia na nilabu ni veilalabui te va mai tana lei padalaghi ni tinoni. \v 4 Na hava tai veilalabui ke, e mua na lei totobo ni gehemate nina Satan tana maramana eni, hauvaa na lei totobo ni gehemate nina God vamua. Eo, nia nina maana God ge kai lagavulea nia na lei totobo te laga nina Satan. \v 5 Ma nia na lei totobo ni gehemate raini tai tangomana na durakeani nia na lei hughuhughu tara pungisia God, mana nilabudira te talunagho te pungisira na lei tinoni ge ra mua ghilala God. Ma nia ghua na lei totobo ni gehemate raini ge ai lagavulei didira na ghanaghana kabalaghi te ghahai tana liodira, mai taraira ge kara taonia Christ. \v 6 Mi tana bona ighai kai righi magoraghai tau taonia Christ sughua, keri ke ighai kai gonidila tua ge kai torora rahei vamua tara diui nina lei vetena God. \p \v 7 Tau righia na hava tana matamiu vamua. Ma ge siki sakai te ghanaghana talunaghoa, gaia nina Christ, ke, me uto ke ghilala utoa ighai nina Christ, ghua so. \v 8 E utuni inau tu nia sutu ngangata na maana tai loghoa te vaheghai mai Lord. Na maana eni ke vaheghai ge ke lagaa nimiu na taluutuni, me ke mua ghoi dikalaa. Ku bei niu maa gea na pukuna tu loghoa na maana keri. \v 9 U mua tabotabo ge ku lavimataghumiu nia nigua na lei gegere vanighau. \v 10 Balu itamiu tara bosa, “Ka bei nia ghaghua gea Paul. E bosa papara me kurutighita ta nina lei gegere, hauva mi tana bona gaia te ghaha kolughita, gaia te lugu me mua ghilala na halautu ge ke tutugu utuni.” \v 11 Ghau rahei tau bosai na lei bosa raini ke, te uto ge kau ghilala utoa ke, igeva kai gonighi na hava tai gerei ta nimami na lei gegere, tana bona kai kaoghau. \p \v 12 Arahei itamiu tara bosa talunagho, tai mua liona ge kai bosa ighai tai haba ngangata te vaghaa tara bosai vanighau ivei te vagha na utodira. Tara ghanaghana gaira tara haba ngangata na pukuna tara nira tautau heghedira ivei te vagha didira na malei haba, mara sopa kage olighi heghedira sono. Tana bona tara nea te vagha, tara bule. \v 13 Hauva mi ghai kai mua vaghara. Ighai kai mua nia sutu nia siki totobo te mua lokani nimami na lutu te vaheghai God. Keri ke kai nighi bosa talunagho nimami na lutu igobumiu, na pukuna na lutu keri te lokani nimami na lutu koukolu itamiu God te vaheghai. \v 14 Na bosa talunagho tai nea, ke mua maemane ke vagha kai mua gatu vanighau. Hauva te maemane so, na pukuna ighai na vuivuni ni tinoni tai nia tona haliu gatu vaho tua itamiu na Rongorongo uto nina Christ. \v 15 Mai talunagho vamua nia nimami na lutu, mai mua talunagho nia na lutu tara lutu sokoi tua na balu. Mai ghanaghanadila vamua ge nimiu na taluutuni ke laga va, ma nimami na lutu ighobumiu ke sepalaghi. \v 16 Keri vaho ge kai tangomana na va nia tarai na Rongorongo uto tana lei komu tara hauvighau va ighau, te taho ahei ke lutu mua iga. Keri ge ke taho iga siki sakai ke tangomana ge ke bosa kai nighi talunagho na lutu te lutui na tinoni keha. \v 17 Te vagha na Gegere Tabu te bosaa, \q1 Ahei te liona ge ke talunagho ke, \q2 ke nia sutu vamua na hava te gonia Lord God.\x - \xo 10:17 \xt Jeremiah 9:24\x* \p \v 18 Ahei a Lord te nia kikinima ke, na tinoni keri God te nia togotogo kolu, me taho na tinoni ke sutu heghena. \c 11 \s1 Paul mana lei manevetena sorisori \p \v 1 Sakai vamua tu ghilala na bosa talunagho tana totobo bulebule ke, inau tu ghanaghanadila ge ku vadangitai kolughau sono tana bona tu tona haliu ge ku nea te vagha. \v 2 Inau tu nighau lioghaghana kolua na lioghaghana te butu mai ta God, mu righitaonighau te uto ngangata. Ighau te vagha na tahula marabu tu bahua ge ke tauna sakai na mane vamua, ma keri a Christ heghena vamua. \v 3 Hauva mu mataghu na balu tinoni kara pegoghau ma kara va huli kehaghau gea ta nimiu na kabu maemane mete mabo itatana Christ, te vagha na poli te huli hahia Eve.\x - \xo 11:3 \xt Vuivuni 3:1-5, 13\x* \v 4 Inau tu mataghu na pukuna tau rongovia mau holopangotia na hava tara kokoei vanighau na balu, sakai vamua kara nia tarai a Jesus keha itatana a Jesus tai nia tarai ighai, pana tarunga te keha itatana na Tarunga Tabu te diki ghaha tua itamiu, pana Rongorongo uto te keha itatana tau diki taluutunia tua. \v 5 Sakai vamua tau ghanaghana na lei tinoni rakeri rana manevetena te haba ngangata, mi nau tu mua ghanaghana ge kara haba va itagua inau. \v 6 Tu mua suanira nia na vata ni kokoe utoutoa te vagha tara nea, hauva mu ghilala utoa sono na puku ni tarai. Ighai tai talutate utoa vanighau haia tua nimami lutu ighobumiu. \p \v 7 Tana bona tu ladavaghinia na Rongorongo uto nina God vanighau, inau tu mua nongia siki totobo itamiu. ?Ivei tea, u hahi tana bona tu talumuriu heghegu mu nighau kikinima mu mua liona siki taba itamiu iga? \v 8 Tana bona tu lutu ighobumiu ke, rana taluutuni ni balu holohoru tara hangau nia na heveioli. Te vagha tu gitoi na rongo itadira, keri ge ku hangaghau, mu ku mua holaa siki taba itamiu ighau. \v 9 Mi tana bona tu kabukolughau ke, mu mua loghoa siki totobo, mi nau tu mua nongighau ge kau hangau iga. Taho. Rana taluutuni tara butu mai tana bubulo ni Macedonia tara holai vaniu mai sono na lei totobo soko te taho vaniu. Itaeni tu mua nongighau nia mua siki totobo kau hangau nia, mu ku mua gonia tana lei bongi ke mai.\x - \xo 11:9 \xt Philippi 4:15-18\x* \v 10 Ma nia na utuni nina Christ te ghaha itagua, ku mua ghoi soko tua na nia sutu tu mua nongighau nia siki totobo talighutia na bubulo Achaia. \v 11 ?Na hava na pukuna ge u mua nongighau? ?Ivei tea, na pukuna tu mua dolovighau? Taho! God te ghilala tu dolovighau sono. \p \v 12 Mi nau ku tona haliu sono na goniana na totobo eni, ge kara bei nira sutu heghedira gea ma kara ghaghua, adidira na lutu ke vaghai sono a nimami. \v 13 Na vure raini ke, na lei manevetena sorisori, tara nira pego heghedira ta didira na lutu. Tara pegoghau keri ge kau ghanaghana gaira ghua nina manevetena Christ. \v 14 Mi nau tu mua nia hare tana nilabudira te dika tara nea, na pukuna ma sughua Satan te talutatea heghena te vagha ghua sakai na angel ni marara keri ge pegora na lei tinoni. \v 15 Keri ke, me mua vatei haeharegha ke vagha na lei nina tinoni ni lutu kara gonia te vaghaa, ma kara nira pego ma kara bosa, gaira na lei tinoni lutu ta God. Mi tana bona God ke detera na lei tinoni udolu, kara lavia na totoro te manana didira na gehegehe te dika. \s1 Na lei vahaghitaili soko te kalea Paul \p \v 16 Kau bei ghanaghana gea inau tu bule ge u talunagho te vagha eni. Taho! Ma ge kau ghanaghana te vagha keri, ma kau varongohiu sono te vaghaa tau varongohia na tinoni te bule, mau lubatiu ge ku bosa talunagho pile bona. \v 17 Na vata ni sutu ia eni ke, na totobo te mua liona God. Hauva mu ku gehegehe vaghau sono na tinoni bule. \v 18 Mete vaghaa na balu tara nighi sutu heghedira tana hava tara nighi tangomana tana maramana eni ke, mi nau ghua ku ghaghua iga. \v 19 Sakai vamua ighau tau ghanaghana tau manahana ngangata, tau tala ge au varongohira vamua rana bule. \v 20 E utuni, au togotogo vanira tana bona tara nighau vetena ge kau nea na hava tara liodira, mara holai nimiu na lologho, mara pegoghau, mara taludatora heghedira, mara tapoghau. \v 21 Sogea tau ghanaghana te manana so ge ku nia maa tana bona tu bosatate vanighau, na pukuna tai mua tangomana na goniani te vagha keri. Au bule tau nei ga na ghanaghana eni! \p Sakai mana tu ghilala tu taonia na nilabuna na tinoni bule ke, itaeni inau ku nighi sutu sono na lei totobo tara nighi sutu vanighau. \v 22 ?Ivei tea, ra bosa ke, ma gaira rana Jew? Mi nau ghua na Jew. ?Mara bosa ghua ke, gaira nina lei tinoni ni Israel? Mi nau ghua. ?Ma gaira ghua na kemana Abraham? Mi nau ghua. \v 23 ?Ivei tea, ra bosa ke gaira nina tinoni lutu Christ? U ghilala sono tu kokoe vaghaa na tinoni bulebule, hauva mi nau tu lutu uto vania vaa mu lutu laga vaa ghua. Subo na tughuru ni sonihagheagu tana vale pipiti na pukuna tu lutu vania Christ haba vulera gaira, mara ramusiu subo na bona haba vulera, me subo na bona tu dutu ni mate tua.\x - \xo 11:23 \xt Gehegehedira 16:23\x* \v 24 E tolu hangavulu hiua na hinamo tara heu rana Jew ilokani e lima na tughuru ni raramu vamua.\x - \xo 11:24 \xt Eruani Vetena 25:3\x* \v 25 E tolu na tughuru ni ramusiagu nia na ghai rana manesule ni Rome.\x - \xo 11:25 \xt Gehegehedira 16:22\x* Sakai na tughuru ni petaagu tua na ghagua na lei levunimate na pukuna tara liona ge kara mateu.\x - \xo 11:25 \xt Gehegehedira 14:19\x*\fig Paul te vahaghitaili subo na bona|alt="Paul suffers many times" src="cn01967B.tif" size="col" loc="mid 25" copy="CN01967B" ref="11:25" \fig* E tolu tughuru ni sara tua na vakagu tana sebe\x - \xo 11:25 \xt Gehegehedira 27:41-44\x* me belulu, ma sakai tughuru ni leleboagu nia na pilena na vaka tana tahi lokani sakai na bongi ma sakai na dani. \v 26 U tonavighi na lei bona te hau, me subo na vahaghitaili te kaleu. U tona sodoi na lei betitina tara tave, maia rana lei tinoni gito. Mu tona sodoi na lei vahaghitaili tadira na lei kulagu na vure sono, gaira rana Jew, maia ghua gaira rana mua Jew. Mu tona sodoi na lei vahaghitaili tana lei komu sule, maia tana lei bona aroha, maia ghua tana tahi te maraghatagha. Mu tona sodoi ghua na lei vahaghitaili tadira rahei tara bosa ke, mara taluutuni tua, hauva me taho.\x - \xo 11:26 \xt Gehegehedira 9:23; 14:5\x* \v 27 Ta nigua na lutu vania Christ ke, tu lugu me vahaghi na huligu. Subo na bongi tu mua maturu tua. Balu bongi tu vitolo mu haga inu, me taho ghua na ghagua na vanga. Subo na bona, te torou na bihi na pukuna te taho vaniu na tivi te managu. \v 28 Keri ke, kolui na lei totobo rakeri, te gunaguna na liogu talau tughu bongi vanira rana taluutuni tana lei holohoru soko. \v 29 Tana bona siki sakai te lugu tana taluutuni ke, na volagu te lugu. Tana bona siki sakai te hulihahia na tinoni te taluutuni ke, mu rutu ngangata. \p \v 30 Ke vagha ku sutu ke, ge ku nighi sutu na lei totobo te talutatea ivei te vagha na lugugu. \v 31 God tamana Lord Jesus, gaia te ghilala tu nia kokoe na utuni mu mua pegopego. Gaia vamua ka holohabaa ke va me va. \v 32 Tana bona tu ghahau i Damascus, gaia na governor, isarana na Vunaghi haba Aretas te talura na malaghai, ge kara righitaonighi na lei mataula ni peona na komu, ge kara lotiu. \v 33 Hauva ka mu haghe tana bosi mana balu taluutuni iga tara lubati horuu tana matakenena na peona na komu. Vagha keri tu nea iga na soghapoloadira!\x - \xo 11:33 \xt Gehegehedira 9:23-25\x* \c 12 \s1 Na mabubu mana livu vaniana Paul \p \v 1 Sakai mana tu ghilala te taho siki totobo ke maghora vanighau ta nigua na sutu tu nea eni, hauva ku nea so. Itaeni tu bosai vanighau na lei mabubu mana lei livu tu lavighi itatana Lord. \v 2 E hangavulu vati na niulu te padi ke, God te hola datou tana bona i kokou God te ghahaa iga.\f + \fr 12:2 \fk hola datou i kokou tana bona God te ghaha iga \ft Tana leu ni Greek “toluni na lavata ikokou”. Taho siki sakai te ghanaghana utoa ivei Paul te bosa vania. Tana na tete eni Paul te bosaa, \fq Tu ghilalaa sakai na mane te taluutuni, \ft hauvaa tana vitu na tete te kalea Paul heghena na mane keri. Keri ge tai tughua na lei tete erua me ke sara tana ono te vagha Paul te nei na lei totobo udolu.\f* \v 3 Tu mua ghilala ke vagha God te holaa na huligu pana tarungagu, God vamua te ghilala. \v 4 Hauva mu ghilala sono te hola datou va i Paradise mu rongovighi na lei totobo te vatei haeharegha tara tabu, tu mua tangomana na bosaani. Ku bosa ghua u mua ghilalaa ke vaghaa God te holaa na huligu pana tarungagu, God vamua te ghilala. \v 5 E manana tua vaniu ge ku nia sutu vanighau na totobo keri, hauva mu ku mua nea te vagha. Ku nighi sutu vasoo na hava te talutatea inau tu lugu. \v 6 Ma ge ke liogu ge ku nighi sutu ke, mu ku mua nighi mala bule, na pukuna ku nia kokoe na utuni. Hauva, mu ku mua nea te vagha keri, na pukuna u mua liona siki sakai ge ke niu kikinima va tana hava tara righia tana volagu ma nigua na lei bosa ni tarai. \p \v 7 Na pukuna God te mua liona ge ku nighi talunagho na lei mabubu mana lei livu rakiri, te vaheu nina tinoni lutu Satan ke vahaghitailiu. Agaia te vagha na kaekale tana ghuighuligu. \v 8 Tolu na bona kehakeha tu nongia Lord ge ke hola kehaa itagua. \v 9 Tughu bongi ke, nina bosa tughu vaniu te vagha eni, “Nigua na sonihalavu vamua te manana so vanigho, na pukuna nigua na maana te laga au va tana bona tu lugu.” Na pukuna keri, inau tu togotogo ge ku nighi sutu tana lei totobo tara talutatea inau tu lugu, keri ge kara righia nina maana Christ ke lutu itagua. \v 10 Na pukuna tu ghilala na lei totobo raini ke na utona Christ, keri ke mi nau tu haga nighi vada tua tana bona tu lugu, maia ghua tara bosa dikalau, mana lei vahola, mana lei totoro, mana dikalio. Inau tu haga nighi vada tua na pukuna tana bona tu lugu ke, inau ku ghoi nia lagaoli nia nina maana Christ. \s1 Paul te gunaguna vanira rana taluutuni i Corinth \p \v 11 Au hughutiu mu gehegehe vaghau na bule, tana bona tu talunagho te vagha eni. E manamiu ge kau holohabai nigua na lutu, na pukuna tu mua pile kikiu itadira rahei tau ghanaghana tara manevetena haba, sakai vamua tu mua vaghau siki totobo itadira soko. \v 12 Tana bona tu haghau itamiu, u kabu rurughu mu nei ighobumiu na lei vaughilala mana lei totobo haeharegha mana lei butuli. Na lei totobo raini tara talutateu inau na puku ni manevetena sughua. \v 13 Mana hava vamua tu gonia tana lei sopa holohoru mu mua gonia iani itamiu ke, tu mua nongighau siki totobo ge kau hangau. Ma ge kau ghanaghana tu hahi vanighau tana bona tu nei te vagha keri ke, mu nongighau ge kau talukehaa nigua na hahi eni. \p \v 14 Me toluni tughuru gatu tua eni tu gonidilaa ge ku sara itamiu, mu ku mua nongia siki totobo itamiu, na pukuna u mua liona na hava tau loghoa. Taho, mi ghau vamua tu liomiu. E mua maemane ke vagha na lei gari pile kara pelua na vanga mana lei lologho vanira tamadira ma tinadira. Ma tamadira vamua kara pelu ghadira vanga mana lei lologho. \v 15 Mi nau tu nia togotogo sono ge ku nia hevei heghegu maia na hava tu loghoi vanighau nia na utoamiu tana vola tarunga. ?Ivei tea, ke vagha nigua na dolo ke savungia vanighau ke, ma nimiu na dolo ighau itagua te kubolu? \p \v 16 Tau ghilala sono te utuni tu mua nongia itamiu siki totobo te padi. Sakai mana te vagha keri, balu itamiu tara bosa inau na mane sorisori mu pegoghau ge ku holaa na hava tu liona itamiu. \v 17 ?Mi vei tea, siki mane itadira tu nira vetena gatu te pegoghau me holaa siki totobo ta nimiu na lologho? Taho! \v 18 ?Tana bona tu kurutia Titus ge ke gatu kaoghau, maia tu nia vetena kolu gatu ghua na mane taluutuni, ivei tea e gatu holai siki totobo te uto ta nimiu na lologho a Titus ni? Taho sono! Tau ghilala tua Titus mi nau, toro loghoa sakai na vata ni tarunga, mana ghanaghanamami maia na nilabumami itamiu te sakai na vata vamua. \p \v 19 ?Vaghi sogea au ghanaghana ighau ke, mai bosai vanighau na lei totobo raini ke ge kai pungisighai heghemami au ghaghua? Taho! Ai bosai vanighau na lei totobo raini na pukuna ighai nina tinoni lutu Christ, mai tutugui tana matana God. Mana lei totobo soko tai gonighi ke, ke neghau ighau na lei kulamami, ge kau tughuru ngasi. \v 20 Mi nau tu mataghu nigua, tana bona ku gatu kaoghau, ke bei ghoi vagha gea na hava tu sodoa na pukuna tu ghanaghana na nilabumiu ke mua vagha na hava tu liona. Ma ge teke vagha keri, tau mua liona na hava ku nei ge ku maemaneghau. E mua uto ma ge ku sodoa na hughuhughu, na lioghaghana, na mina rutu, na vilivoka, na vuhavuha, na pasapasa popolo, na talunagho, maia na gunaguna. \v 21 Eo, u mataghu nigua tana bona ku gatu, ma God ke niu maa na pukuna ighau. Mi nau ku dikalio sule ngangata vamua na pukuna e subo itamiu tara palugha vasoo ka, tara mua tughui na liodira ta didira na kabu hahihahi, tangotangodika, maia na gharu. \c 13 \s1 Paul te kokoe papara soko tana vure taluutuni i Corinth \p \v 1 Aeni me ke toluni tughuru ni mai kaoamiu. Na pukuna keri kau righitaoni utoi na nilabumiu na pukuna na Gegere tabu te bosaa me ghaghua, \q1 Ke vagha ko hurua siki tinoni ke, erua pe ke tolu na tinoni koukolu mughua \q1 ge kara bosaa na hava to kokoea ke, te utuni.\x - \xo 13:1 \xt Eruani Vetena 19:15\x* \p \v 2 Tana ruani nigua na tughuru ni kaomiu ke, tu diki hera tua na kokoe papara rahei tara tangohahi. Tu bosa vanira ge ku vahaghitailira kolura na balu tara tangohahi ghua. Sakai manaa itaeni tu kabu sagauvighau ke, tu ghoi kokoe papara vanira gatu ma gaira udolu ghua, arahei tara nei so na nilabudira te dika, ku mua arovira tana bona ku sara mai itamiu. \v 3 Ku vahaghitailira keri ge kau ghilala utoa tu ladavaghinia na bosana Christ te vaheu. Jesus Christ te mua lugu na gehegehe itamiu, me talutatea gaia te puku ni maana ighobumiu tana bona te tangotorora rahei tara tangohahi. \v 4 Sakai manaa te mate tana ghaivavala ilokana na huli ni tinoni te lugu, hauvaa itaeni te vola so na pukuna te tughuruoli tana mate nia na nina maana God te habaa. Mi ghita ta sakaisonikolua Christ ke, ighita te lugu ghua na hulida. Hauva mi ghai tai vola itatana Christ, mai loghoa nina maana God, ma kai maemaneghau tana maana keri. \p \v 5 Kau righikaleutoghau tana volamiu, ge kau ghilalaa ke vagha kau taluutunia sughua Christ pe taho. Ke vaghaa kau mua righighilalaa gaia Jesus te ghaha tana volamiu ke, me talutatea tau mua tangomana ta nimiu na tabotabo, mau mua taluutunia. \v 6 Mu taluutuni sono geva kau ghilala utoghai sono tai tangomana ta nimami tabotabo, mai taluutuni utunia Christ. \p \v 7 Ma kai kokoeliulivuti vania God ge ke hangaghau ge kau bei gonia gea siki totobo te hahi. Ai mua kokoeliulivuti te vagha keri, na pukuna tai liona na lei tinoni kara bosaa nimami na lutu itamiu te uto. Taho! Tai kokoeliulivuti te vagha eni, na pukuna vamua tai liona ge kau kabu maemane, sakai vamua rana vure kara bosaa nimami lutu te mua uto. \v 8 Na loamami ge kai mua tughuru pungisia na utuni, ma kai gonia vamua na hava ke lagalagaa na utuni haia. \v 9 Ma ge kau tughuru ngasi tana taluutuni, ighai tai nia togotogo sakai manaa na lei tinoni kara ghanaghana ighai tai lugu. Na hava te utuni ke, tai kokoeliulivutighau haia kau kabu maemane haia tana volamiu kolua Christ. \v 10 Mi nau tu gerea vanighau na gegere eni, na pukuna tu ghanaghanadila ge kau tughui na volamiu, inaghona ge ku gatu. Ke vagha kau nea keri ke, ku mua vahaghitailighau nia na maana te heu Lord. Gaia te heu na maana ge ku patua nimiu na taluutuni, mu ku mua durakea. \s1 Nina bosa sosoko Paul \p \v 11 Ighau rana taluutuni, inau ku vongotia nigua na gegere nia na lei bosa sosoko raini. Kau togotogo, ma kau lutu laga ge kau kabu maemane tana volamiu kolua Christ, ma kau taonighi nigua na kokoe. Kau loghoa sakai na ghanaghana vamua, ma kau kabu sakai sonikolu tana mabo. Ma ge kau nei na lei totobo raini ke, ma God te vonughia na dolo mana mabo, ke kabukolughau. \p \v 12 Holoutoghau ighau heghemiu nia na nonginongi tabu.\f + \fr 13:12 \fk nonginongi tabu \ft Na nilabu rana vure tara gonia idania tana bona tara holopangotia sopa heghedira. Tara nonginongighi sopa na ngoradira kuladira. Itaeni, te subo na bona, na nilabu ni tabe lima te tughua na nilabu ni nonginongi tabu. Hauvaa mana balu bona tara taonia vamua na nilabu ni nonginongi tabu.\f* \v 13 Ma gaira soko na lei tinoni taluutuni iani tara nia vetena vanighau gatu didira na lei holouto soko. \p \v 14 Ma nina sonihalavu dida Lord Jesus Christ, nina dolo God, ma nina vaukolu na Tarunga Tabu, ke kabu itamiu soko.