\id 1TH - Gela New Testament Draft District August 2004 \h 1 Thessalonica \toc3 1 Thessalonica \toc2 1 Thessalonica \toc1 Na Diki Gegere Vanira Na Vure Taluutuni ni Thessalonica na Tabu Paul te Gerea \mt2 Na Diki Gegere \mt2 Vanira Na Vure Taluutuni ni \mt1 Thessalonica \mt2 na Tabu Paul te Gerea \is1 ?Na Hava te tughunia igaa? \im Na komu sule Thessalonica na komu te haba vaa ilokana na bubulo i Macedonia i Greece. Na vure ni Rome tara vunaghi pungisia na bubulo eni. Na manevetena Paul te tughunitatea na Rongorongo Uto iga, me subo na vure iga tara taluutunia Jesus. Me mua hau mua so, na balu mane nagho didira rana Jew i Thessalonica tara hughuhughua Paul na pukuna te subo na vure tara taonighi nina tarai, keri ge rana lei mane nagho tara nia ghaghana Paul. Vaho ge ra tiva kehaa tana komu sule Thessalonica. (Righia Gehegehedira 17:1-10). Balu bongi murina na lei totobo kiri, Paul te nia vetena mai Timothy ge ke patupatura ta didira na taluutuni. Tana bona Timothy te pulohi mai me padapada kolua Paul nia rana vure taluutuni ni Thessalonica, Paul te gerea na gegere eni. \ip Ilokana na gegere eni Paul te gerea ge ke holoutora rana taluutuni Thessalonica, na pukuna tara tughuru ngasi tana taluutuni, sakai vamua na lei mane nagho ni Jew tara vahaghitailira. Paul te gerea ghua na pukuna te liona ge ke maemanei didira na ghanaghana nia na maiana Jesus Christ. Paul te bosa ge kara taonighi haia na lei nilabu te maemane, mara gonidilaa haia tana bona kara pitudilaa na maiana Jesus. \iot Na lei Ghanaghana Mava Ilokana na Gegere Eni \io1 Paul te holohabaa God nia didira na taluutuni ni rana taluutuni Thessalonica (1:1-3:13) \io1 Na vola te nea God ge togotogo (4:1-12) \io1 Jesus ke ghoi oli mai (4:13-5:11) \io1 Na lei bosa sosoko (5:12-28) \c 1 \s1 Nina bosa ni holopangoti Paul \p \v 1 Tolughai a Paul, Silas\f + \fr 1:1 \fk Silas \ft Greek Silvanus - eruani na ahana Silas\f*, ma Timothy, \x - \xo 1:1 \xt Gehegehedira 17:1\x* \p ighai tai gegere vanighau gatu, ighau rana vure taluutuni Thessalonica. Ighau anina vure a God Tamada maia Lord Jesus Christ: \p Ighai tai kokoeliulivuti vania God ge ke vaheghau na sonihalavu mana mabo. \fig Na lei vaka tana hinaba i Thessalonica|alt="Ships in Harbour at Thessalonica" src="HK00371B.TIF" size="col" loc="end 1" copy="HK00371B" ref="1 Thessalonica 1:1" \fig* \s1 Na voladira maia didira na taluutuni na vure ni Thessalonica \p \v 2 Ighai tai holoutoa haia God vanighau ighau udolu, maia ai bosa kaleghau ta nimami na kokoeliulivuti, \v 3 na pukuna tai ghanaghana olia haia tana matana God Tamada ivei tau nei na lei totobo uto na pukuna tau taluutunia Jesus, mi vei tau nea na lutu laga ge kau hangara rana vure na pukuna nimiu na dolo vania God, maia ivei te vagha a nimiu na pitudila te ngasi itatana dida Lord Jesus Christ. \p \v 4 Ghau rana taluutuni, ighai tai ghilalaa a God te dolovighau me vilighau ge kau nina vure. \v 5 Ighai tai ghilala te utuni na pukuna tana bona tai tughunitatea vanighau na Rongorongo Uto, mai mua tughunia na bosa vamua. Taho, ai tatea vanighau ghua nia nina maana na Tarunga Tabu. Mau ghilala tua tai taluutunia sughua na Rongorongo Uto tai tughunitatea vanighau, na pukuna ighau tau righi kalei mau ghilalai nimami na nilabu te maemane tana bona tai kabukolughau ge kai hangaghau. \v 6 Ighau tau taonighi na lei nilabu tai talutatei vanighau, maia tana nilabuna dida na Lord, ma sakai vamua tau topoi na lei vahola me vahaghitailighau, ighau tau lavipangotia na Rongorongo uto nia na rivurivu te mai tatana na Tarunga Tabu. \x - \xo 1:6 \xt Gehegehedira 17:5-9\x* \v 7 Me vagha keri ke ighau tau talunilabu vanira rana lei tinoni taluutuni tana bubulo i Macedonia mi Achaia.\f + \fr 1:7 \fk Achaia \ft eruani na ahana Greece\f* \v 8 Na rongorongona dida na Lord te rughuhoru mai itamiu me va horavia i Macedonia mi Achaia, mana rongorongona mana ladana ghua a nimiu na taluutuni itatana God te saopoi na lei komu. Me vagha keri ke, me taho ghua na hava iga te ghoi manana na bosaana kai bosaa vanighau gatu, \v 9 na pukuna na lei vure kiri tara tutugughai, ivei tau nea na lavipangotiamami mana talugoniamami tana bona tai gatu kaoghau, maia ghua tau nighi murilio mau sanighi na lei titinoni tau taluutunighi, mau taluutunia mau lutu vania God te utuni maia te vola. \v 10 Mara tutugughai ghua, ge au pitudilaa na bona na dalena God ke horu mai kokou. Aeni a Jesus Christ, God te tughuru vaghini olia tana mate. Jesus ke vavolaghita ta nina rutu mana totoro a God tana lei bongi sosoko. \c 2 \s1 Nina lutu a Paul i Thessalonica \p \v 1 Ghau rana taluutuni, ighau heghemiu tau ghilalaa tua a nimami na kao gatu itamiu ka, te mua mangoli lee. \v 2 Ighau tau ghilalaa tana bona tai ghahaghai mua i Philippi, ivei tara nea na nighai ghighirou mana bosa dikalamami, vaho ge ai gatu itamiu i Thessalonica. Sakai vamua te sule na ghighirou iga, dida na God te patupatughai ge kai tughunitatea vanighau na rongorongo uto te butu mai tatana God. \x - \xo 2:2 \xt Gehegehedira 16:19-24; 17:1-9\x* \v 3 Tana bona tai tughunitatea eni, tai loghoa na ghanaghana maemane, mai mua tabotabo ge kai liupegoghau nia. \v 4 Taho, ighai tai kokoe haia te vagha God te liona ge kai ghaghua iga, na pukuna gaia te ghilalaa te manamami sughua ge kai tughunitatea na Rongorongo uto. Mi tana bona tai kokoe, ai mua nei na lei totobo ge ke liuliogha tana tinoni, ighai tai taonighi vamua na hava te liona God te righi kalei tua na liomami. \v 5 Ighau tau ghilalaa utoa tai mua mai ge kai mamimami ghau nia na kokoe, pa kai bosai na lei bosa ke vatia na halautu ge kai lavikehai tamiu a nimiu na lei totobo uto. Taho, God te ghilalaghai so! \v 6 Ai mua tabotabo ge kai lavia na holouto itatana siki sakai, pa itamiu ighau, pa itadira ghua na balu tinoni. \v 7 E utuni ighai nina na manevetena sughua Christ, ma kai tangomana ge kai nongighi na lei totobo subo itamiu. Hauva, mai mua nea te vagha, ai lio mabo vamua tana bona tai kabukolughau te vagha na vinekama te righitaonira na lei dalena. \v 8 Na pukuna a nimami na dolo va itamiu te sule ngangata, ighai tai gonidila ge kai tuvalia ghua na volamami itamiu, te vaghaa na Rongorongo Uto nina God. \p \v 9 Ghau rana taluutuni, tau ghilala tua ivei tai nea na lutu laga mana vadangitai! Tai lutu haia tana bongi mana dani, ge kau bei nia ghaghua gea na hava kai ghania tana bona kai tughunia vanighau na Rongorongo Uto te mai tatana God. \v 10 Ighau tau ghilalaa, ma God ghua te ghilalaa, tana bona tai kabukolughau, na nilabumami mana gehegehemami va itamiu te maemane me uto. Taho siki sakai ke tangomana ge ke hurughai nia tai nei na lei totobo te dika. \v 11 Au ghilalaa tua ivei tai nea na hangaana nia sopa sakai tamiu te vaghaa na tamadira te hangara na lei puku ni dalena. \v 12 Ighai tai kokoe patupatughau, mai kokoe togholuvughau, mai kurutighau ge kau kabu maemane tana vola te liona God, na pukuna God te hologhau ge kau lavia na vola ilokani nina kinakabu mana rongoragha. \p \v 13 Ma eni ghua sakai na ghanaghana ivei te ghaghua ge ai holoutoa haia God. Tana bona tai lavia vanighau gatu nina rongorongo God ke, au rongovia mau lavipangotia te mua vaghaa na rongorongo ni tinoni, ma nina rongorongo sughua a God. E utuni, God te lutu sughua itamiu ighau tau taluutunia nina rongorongo, ge ke hangaghau ge kau kabu maemane. \v 14 Ghau rana taluutuni, na lei totobo te kaleghau iani te vaghai ghua na lei totobo te kalera na lei tinoni taluutuni nina God tana bubulo i Judea. Gaira rana Jew tara vahaghitailira mara nira ghighirou, me vaghaa ghua ighau, na ghamiu na komukolu mana lei kulamiu tara neghau iga.\x - \xo 2:14 \xt Gehegehedira 17:5\x* \v 15 Gaira rana Jew tara matera tua na lei prophet idania, mara matea ghua Jesus dida na Lord, mi taeni tara nighai ghighirou mara vahaghitailighai ighai. God te rutu ngangata vanira na pukuna tara nei na lei totobo dika! Tara nira ghighirou na lei vure soko, \x - \xo 2:15 \xt Gehegehedira 9:23, 29; 13:45, 50; 14:2, 5, 19; 17:5, 13; 18:12\x* \v 16 na pukuna tara tabotabo ghua ge kara betoghai ge kai bei tughunia gea na Rongorongo Uto vanira gaira tara mua Jew, mana rongorongo te uto a God ke vahera na vola maurihali. Mi tana gehegehe eni, e mai sara tana sosokoni na lei paludira tara nei haia, mi taeni nina rutu God te dutu ni horu mai vuvungadira. \s1 Nina ghanaghana Paul ge ke ghoi va kaora \p \v 17 Ghau rana taluutuni, tana bona tai tona sanighau tana pile bona te padi, na pukuna balu vure tara tivaghai, ighai tai sanighau tana huli, me liomami ngangata ge kai ghoi righighau ma kai kabukolughau! \v 18 Ai liona ge kai ghoi oli gatu so itamiu. Inau heghegu erua pe tolu tua na tughuru ni tabotabo ge ku gatu righighau, hauva ma Satan te pungisighai. \v 19 Tana bona Jesus ke oli mai, ai ghilala ge kau tughuru ngasi ta nimiu taluutuni. Na pukuna keri, ighau te vaghaa nimami na rivurivu mana pitiulu tana bona ighita ka righia Jesus ke oli mai. \v 20 E utuni ighau a nimami na vatei talunagho mana rivurivu! \c 3 \p \v 1 Mi murina eni ke, ighai tai nia ghaghua ngangata na righi matamiu, keri ke, mi tolughai tai nia padapada sakai na ghanaghana ge a Silas mi nau koro kabu oli so i Athens,\x - \xo 3:1 \xt Gehegehedira 17:15\x* \v 2 mo koro nia vetena gatu vaso a hoghoda Timothy ge ke gatu saravighau. A Timothy ghua anina tinoni ni lutu God ge ke ladavaghinia na Rongorongo Uto nina Christ, moro nia vetena vanighau gatu ge ke hangaghau ge kau tughuru ngasi ta nimiu na taluutuni tatana Lord, \v 3 na pukuna e mua uto na balu tamiu kara sivilaghinia na taluutuni tana lei bongi vahola te saravighau taeni. Tau ghilala tua ke, God te lubatighi na lei bongi vahola kara kaleghita. \v 4 Mi tana bona tai kabukolughau, ai diki bosatatea vanighau tua, na lei tinoni kara toro ngatangata ghau, mau ghilalai na lei totobo te vaghai raeni te kale utuni sughua. \v 5 Na pukuna keri, u mua talua me ke daro ni bona ge ku nia vetena gatu a Timothy, ge ke pukulaghini utoghau, e ngasi so nimiu na taluutuni pe taho. Na pukuna inau tu nighau mataghu itatana Satan, agaia te tabotaboghita, ke bei nei gea na nimami na lutu ge ke lutu lee. \p \v 6 Ma Timothy te ghoi oli mai so i Corinth, me mai bosaa iga nimiu na taluutuni te ngasi, me vagha keri ge sule nimiu na dolo tadira na lei tinoni. Me bosa vanighai ghua tau togotogo ghua tana bona tau ghanaghanaghai, mai liomiu ghua ge kau ghoi righi matamami te vagha te liomami ge kai righi matamiu.\x - \xo 3:6 \xt Gehegehedira 18:5\x* \v 7 Ghau rana taluutuni, tana bona tai kabu i lokana na lei vata ni vahola mana lei totoro, ighai tai togotogo so na pukuna ighai tai ghilala tau tughuru ngasi so ta nimiu na taluutuni. \v 8 Eo, ighai tai ghoi loghoa na ghanaghana te vola itaeni, na pukuna tai ghilalaa tau varava ngasi itatana dida na Lord. \v 9 Tana bona tai kokoeliulivuti, tai holouto ngangataa God na pukuna ighau tau neghai ge rivurivu na tobamami. \v 10 Na pukuna sughua keri, ge ai kokoeliulivuti bongi mana dani vania na Lord, ge kai ghoi gatu righighau ghua ge kai vaheghau na balu bosa hahanga ge ke ngasi uto nimiu na taluutuni. \p \v 11 Nimami na kokoeliulivuti vania God Tamada maia dida na Lord Jesus Christ te vagha eni, ighai tai nongia God ge ke hangaghai ma kai tona minamina ge kai gatu va kaoghau. \v 12 Mai kokoeliulivuti ghua ge a God ke hangaghau ge kau sopa veidolovi oli heghemiu, maia kau dolovira ghua na lei tinoni soko ge ke sule na dolo tana ghobumiu, te vagha tai nia iga na doloviamiu. \v 13 Ke vagha kau sopa veidolovi te vagha eni ke, God ke patupatu ngasilighi na liomiu, mi tana bona Lord Jesus Christ ke oli mai kolura nina vure tabu ke, agaia ke hangaghau ge kau kabu maemane tana matana God Tamada. \c 4 \s1 Na vola te nea God ge togotogo \p \v 1 Ma eni ghua ghau rana taluutuni, ighai tai kurutighau tana ahana Lord Jesus ge kau kabu tana vola te maemane te liona God, te vagha tai taraighau nia. Mau nea te vagha eni taeni, mai ghoi bosa patupatughau so ge kau nia tona haliu na vola te maemane te liona God. \v 2 Ma sogea kau ghanaghana olia na hava tai taraighau nia tana ahana Lord Jesus. \v 3 God te liomiu ge kau kabu tabu na pukuna keri kau keba sanighi na lei vata ni kabu ngelengele mana tangotangodika, \v 4 ge ma sopa sakai itamiu ke righitaonia heghena na hulina, ma kau kabu tabu ge kara ghanaghana mavaghau na lei tinoni. \v 5 Ma kau sania na lio ni gharu mana ngelengele te vaghara na vure voo tara mua manahana God. \v 6 Ma kau bei gonia siki totobo te dika, ma kau bei kabalaghi kolura na taudira rahei tara taluutuni, na pukuna God ke torora arahei tara ghaghua iga, te vagha tai diki tughunitatea vanighau tua. \v 7 God te mua hologhita mai tana kaukabu meto, mi tana kabu tabu vamua. \v 8 Na pukuna eni ke, ge ahei itamiu te nia pariparilee nina na lei vetena ke, te mua nia pariparilee na tinoni, ma God sughua, ma gaia God te vaheghau mai tua nina Tarunga Tabu. \p \v 9 Keri ke, ma kai mua gerea vanighau siki totobo ghua nia na doloviadira rana taluutuni tana holohoru, na pukuna God te tarai soko ghau nia tua ge kau sopa veidolovi te vagha keri. \v 10 Me utuni sughua, ighau tau dolovi sokora sughua tua rana taluutuni tara kabu kolili tana bubulo i Macedonia. Hauva, mai ghoi kurutighau sono ge ke sule va nimiu na dolo tau nea vanira tua tana vuivuni. \v 11 Te vagha tai bosaa vanighau tua, kau tabotabo sule ngangata ge kau kabu beto haia kolura na lei tinoni, ma kau nia tona haliu vaso nimiu na lutu heghemiu, ma kau bei lavibuleani nina lutu na tinoni keha. Ma kau lutu laga ge kau topoa na ghamiu na vanga heghemiu. \v 12 Na pukuna keri ke, na vure tara mua ghahara tana taluutuni kara nighau kikinima. Vaho ge kau bei ghanaghanaa gea ahei ke hangaghau nia siki vanga mana rongo. \s1 Jesus ke ghoi oli mai \p \v 13 Ghau rana taluutuni tana holohoru, ai liona ge kau ghilala utoa na hava ke kalera arahei tara mate tua, na pukuna e mua uto ge kau nira dikalio te vagha tara ghaghua iga na lei tinoni tara mua taluutunia, na pukuna tara mua ghanaghana dilaa nia na tughuru oli tana mate. \v 14 Mi ghita eni ke ta taluutunia Jesus te mate, me ghoi vola oli ghua, te vagha ghua keri tai taluutunia tana bona Jesus ke ghoi oli mai, God ke volaolira rana taluutuni soko tara mate tua me ke ghoro kolura itatana Jesus. \p \v 15 Na bosa tai talutatea eni ke, nina bosa ni tarai Jesus te talutatea vanighai, mi ghita ta vola mua tana bona Jesus ke oli mai, ka mua diki tona itadira arahei tara mate tua.\x - \xo 4:15 \xt 1 Corinthians 15:51-52\x* \v 16 Na pukuna gaia Lord sughua ke horu mai kokou nia na ngilingili, nia na manga ni tarunga vetena kamanagho, ma nia na tangina nina tavuli God, ma gaira tara mate ta Christ kara diki vola oli. \v 17 Mi murina eni, ighita ta vola mua tana bongi keri, God geva ke lavidatoghita tana parako kolura nia arahei tara mate tua, ge ka va topoa dida na Lord God ge ka va kabu kolu itatana ke va me va. \v 18 Keri ke, me uto ngangata sughua ge kau ladavaghinighi haia na lei bosa ini vanighau heghemiu ge ke patupatui na ghanaghanamiu. \c 5 \p \v 1 Ghau rana taluutuni, ighai kai mua tangomana ge kai gerei vanighau na bona ni bongi ke oli mai a Lord Jesus, \v 2 na pukuna ighau tau ghilala utoa na bongi keri a Lord ke mai ribehaghi ga, vaghaa na tinoni gito ke mai tana valemiu tana bongi tana bona kau mua ghilalaa.\x - \xo 5:2 \xt Matthew 24:43; Luke 12:39; 2 Peter 3:10\x* \v 3 Mi tana bongi vaghana keri, na lei tinoni kara mua taluutuni kara ghaghua, “Ighita ka kabu tana mabo mana vola uto,” hauva mana haurake ke mai ivuvungadira, te vagha na vaivine te bohe me vahaghitaili. Ma kara mua ghoi tangomana na sama keha iga. \p \v 4 Mi ghau, ghau rana taluutuni, tau mua ghahaghau tana pungi. Keri ge kau mua nia hare na bongi keri, te vagha na mane ke nia hare tana bona na tinoni gito ke mai. \v 5 Ighau udolu na lei dalei marara, keri ge au gonighi na lei totobo uto. Ighita udolu ta mua ghahaghita tana pungi, ma mua gonighi na lei totobo dika. \v 6 Na pukuna te vagha keri ke, ka bei lubatighita gea ge ka vaghara na balu tara maturu vamua, ma ka rarai ma ka gonidila tua. \v 7 Na bongi ke na bona ni maturu, maia na bona na vure tara inu bulebule ghua iga. \v 8 Hauva, mana pukuna ighita vania na marara ke, a mua bule ma kabu maemane, nia na taluana na taluutuni ta Jesus mana dolo itadira na lei tinoni ge ke pilupungisighita, te vagha na kisumate te talua na haharana ni halo tana aheahena, mana pitudilaana na maurihali, te vagha na kisumate te talua na kepi halo. \x - \xo 5:8 \xt Isaiah 59:17; Ephesus 6:13-17\x*\fig |alt="Soldier wearing armour" src="CN02024B.TIF" size="col" loc="end 8" copy="CN02024B" ref="1 Thessalonica 5:8" \fig* \v 9 Na pukuna God te mua vilighita ge ka vahaghitaili. Taho! Ma God te vilighita ge ka lavia na maurihali itatana dida na Lord Jesus Christ. \v 10 Jesus te mate vanighita ge ighita ka vola pa ka mate tana bona ke oli mai ke, ighita ka kabukolu haia itatana. \v 11 Na pukuna keri ke, kau veihahangai ma kau patupatughau heghemiu ge kau tughuru ngasi te vagha tau ghaghua tua iga itaeni. \s1 Na lei bosa sosoko \p \v 12 Uto! Ighau rana taluutuni, taeni ighai tai nongighau, ge kau ghanaghana mavara arahei tara hulighau itatana Lord. Agaira tara lutu laga mara taraighau nia na nilabu te maemane. \v 13 Kau talumavara tana dolo na pukuna didira na lutu, ma kau kabu mabo nia na lei tinoni taluutuni. \p \v 14 Ighau rana taluutuni, ighai tai kurutighau, ge kau bosa laga itadira arahei tara lugu, ma kau ngasilighi na ghanaghanadira rana taluutuni te labe didira na taluutuni. Kau hangara gaira tara mua tangomana ge kara hangara heghedira, ma kau kabu rurughu itadira na lei tinoni soko. \v 15 Kau righiutoa, bei tughua nia na totobo dika na dika, ma kau nei na lei totobo uto itamiu heghemiu, maia kau nei na totobo uto ghua itadira na lei tinoni soko. \p \v 16 Ma kau togotogo haia tana lei bongi soko, \v 17 ma kau kokoeliulivuti haia, \v 18 ma kau holoutoa haia God, keba kaleghau na lei totobo uto pana lei totobo dika. Na lei totobo kiri, God te liona ge kau nei, na pukuna ighau nina vure Jesus Christ. \p \v 19 Kau bei hovea na Tarunga Tabu ge ke nei nina lutu ighobumiu. \v 20 Bei nighi sika na hava na lei prophet tara bosadilai. \v 21 Ma kau tabotaboi na hava tara bosai, ma kau tabe ngasilia na hava te uto. \v 22 Ma kau tabalili keha tana lei dika soko. \p \v 23 Ighai tai kokoeliulivuti vania God, te vaheghita na mabo, ge ke marabughau tana lei totobo soko tana tobamiu, mana tarungamiu, maia na hulimiu ke kabu mahebo tana maiana dida na Lord Jesus Christ. \v 24 Agaia God vamua te hologhau mai, ke vaheghau na lei totobo raini, na pukuna God te nei haia na hava te nia baubahu. \p \v 25 Ghau na lei tinoni taluutuni, kau kokoeliulivuti vanighai haia. \p \v 26 Holoutora na lei tinoni taluutuni nia na nonginongi tabu.\f + \fr 5:26 \fk Nonginongi tabu \ft aeni na holopangoti vanira rana taluutuni ni Greece te vagha ka tabe lima ni holouto.\f* \p \v 27 Inau tu nongighau tana ahana a Lord, ge kau idumia na gegere eni vanira rana taluutuni kakeri. \p \v 28 Na nina sonihalavu dida Lord Jesus Christ ke kabu haia itamiu soko.