\id MRK - Nkangala New Testament Zambia \ide UTF-8 \h Mako \toc1 Muzimbu uacili uasonekele MAKO \toc2 Mako \toc3 Mak \mt2 Muzimbu Uacili uasonekele \mt1 MAKO \imt Citsindikisi \c 1 \s Kuambulula ca Iuano Muka Kumbuitika \r (Mateu3:1-12; Luka3:1-18; Iuano1:19-28) \p \v 1 Kuputuka kua muzimbu uacili ua Yesu Kilistu, Muna Njambi. \p \v 2 Ngue omuo vacisoneka kuli kananguizi ua Njambi Isaya nguavo, \q1 “Taleni, ‘Njikatuma kanganda kange kulutue luove, \q2 uje akavuahesa ngila yove.’ \q1 \v 3 ‘Lizi liaumo hali nakutambeka mu mpambo, \q2 vuaheseni ngila ya Muene, \q2 sungameseni ngila yendi.’ ” \p \v 4 Kaha Iuano muka kumbuitika uasholokele mu mpambo, uambuluile kumbuitika ca kutenguluka ca kusambua ku vupi. \v 5 Kaha vantu voshe vaile kuli ikeye, vaje vahumine mu lifuti lia Yundeya, na vantu voshe va mu Yelusalema, valitavelele vipi vuavo kaha vavambuitikile kuli ikeye mu Ndonga ya Yundau. \p \v 6 Kaha Iuano uazalele vuzalo vua maka a kamelu, na muiva ua cilambu mu mbunda yendi, naua uakele nakulia vambimba na vuci. \v 7 Kaha uambuluile nguendi, “Munima yange muli nakuija uje hali na nzili kupulakana yange, cipue miva ya vinkaku viendi kunjasa kukotama na kuizitula. \v 8 Njamimbuitika na mema, vuno honi ikeye akamimbuitika na Cimbembsi Uakulela.” \s Kumbuitika na Vieseko via Yesu \r (Mateu3:13; 4:11; Luka3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Ha matangua aje, Yesu uahumine ku Nazaleta mu Ngalileya, kaha vamumbuitikile kuli Iuano mu Yundau. \v 10 Kaha omuo Yesu uahumine mu mema, hajevene uamuene melu ashokoloka, kaha Cimbembesi uashulukilile hali ikeye mucifua ca livembe. \v 11 Kaha lizi liahumine muilu ngualio, “U Munange injazanga, muli yove njivuahelela.” \p \v 12 Hajevene Cimbembesi ua mutualele mu mpambo. \v 13 Kaha uakele mu mpambo matangua makumi auana, mukumueseka kuli Satana. Uakele nakuyoya na vikashama kaha tungelo vamusimpisile. \s Yesu Asana Vandongisi Vakulivanga \r (Mateu4:12-22; Luka4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Hanima yakukuta Iuano muka kumbuitika, Yesu uaile ku Ngalileya, mukuambulula muzimbu uacili ua Njambi, \v 15 kaha uahandekele nguendi, “Ntsimbu inalishulisisa, vumuene vua Njambi vuli muyehi, tengulukeni, kaha tsilieleni mu muzimbu uacili.” \p \v 16 Kaha omo uakele nakuhita kumukulo ua cisali ca Ngalileya, uamuene Simoni na muanaye Anduleo valinakuta manda vuavo mu cisali, omuo vapuile vakakuta vantsi. \v 17 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Njikaveni njimipuise vakakuta vantu.” \v 18 Kaha hajevene vasezele manda avo kaha vamukavele. \p \v 19 Kaha omo uatualeleleho kuenda, uamuene Tiango muna Zembendeo na Iuano muanaye, vaje vakele mu vuato vuavo nakutungulula manda avo. \v 20 Hajevene uavasanene kaha vasezele ishavo Zembendeo mu vuato hamo na vangamba vaje va vakumuine, kaha vamukavele. \s Yesu Ahumisa Cimbembesi Cacipi \r (Luka4:31-37) \p \v 21 Yesu na vandongisi vauana vaile ku Kapenauma, kaha omo liapuile lia sapalalo uakovelele mu njivo ya malombelo na kulongesa. \v 22 Kaha vakomokele hakulongesa kuendi, omuo uavalongesele ngue uje hali na nzili yakama, keti ngue muvakalongesela valongisi va mashiko. \p \v 23 Hajevene mu njivo ya malombelo muakele yala uje uakele na cimbembesi cacipi, \v 24 kaha uatambekele nguendi, “Utonda vika kuli yetu, Yesu ua ku Nazaleta? Uneja nakutunongesa ndi? Njakutantekeya yove uje Umo Uakulela ua Njambi.” \v 25 Kaha Yesu uamutenukilile nguendi, “Holoka kuluu, huma muli ikeye!” \v 26 Kaha cimbembesi cacipi ca mupindisile, nakulila na lizi liakutambeka, kaha cahumine muli ikeye. \v 27 Kaha vantu voshe valikomokelele, nakulihozola umo na mukuavo nguavo, “Nkuma cika eci? Cilongesa caciha! Na nzili yakama asa kushika cipue cimbembesi cacipi, kaha cimuononoka.” \p \v 28 Kaha hajevene lutsimo luendi lua tsimanene kumitambela yoshe ya ku zenguluka Ngalileya. \s Yesu Akanguisa Vantu Vavengi \r (Mateu8:14-17; Luka4:38-41) \p \v 29 Hajevene Yesu uahumine mu njivo ya malombelo, kaha uakakovelele mu njivo ya Simoni na Anduleo, hamo na Tiango na Iuano. \v 30 Honi vaina mueno ya Simoni vakosele omuo vakele nakuvavala lisikasika, kaha hajevene valekesele Yesu kuvavala cendi. \v 31 Kaha uezile nakumukuata ku livoko, uamuhinduile, kaha masikasika amuecelele, uaputukile kuvapangela. \p \v 32 Kaha ku cinguezi, omo litangua lia lahukile Yesu vamunehelele voshe vaka kuvavala na vaje vakele na mahamba. \v 33 Kaha vantu voshe va mu nganda valikunguluile hamo ku cikolo. \v 34 Yesu uakanguisile vavengi vaka kuvavala mishongo yakuliseza seza, nakuhumisa mahamba amengi, kaha katavesele mahamba kuhandeka, omuo vamutantekeyele. \s Yesu Alombela ku Cihela Calikaliendi \r (Luka4:42-44) \p \v 35 Kaha ku cimene mene Yesu uahindukile, nakuya ku cihela calikaliendi lika nakulombela. \v 36 Kaha Simoni na vaje vakele nendi, vamukavele nakumutonda, \v 37 Vamuuanene kaha vahandekele kuli ikeye nguavo, “Muntu uoshe alinakukutonda.” \v 38 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Tuyeni ku vimbonge via kulihata, linga njikambulule muzimbu nakuje naua, omuo eci cikeco njezilile.” \p \v 39 Kaha uaile muoshe mu Ngalileya, nakuambulula muzimbu uacili mu vinjivo via malombelo avo nakuhumisa mahamba. \s Yesu Akanguisa Yala ua Mbumba \r (Mateu8:1-4; Luka5:12-16) \p \v 40 Kaha uje yala uakele na mbumba uezile kuli ikeye nakumulambelela, uatsikamene nakuhandeka kuli ikeye nguendi, “Nga utonda, njipuise uakulela.” \p \v 41 Yesu hakuivua ngozi, uoluele livoko liendi na kumukuata, nakuhandeka kuli ikeye nguendi, “Njitonda, lela.” \v 42 Kaha hajevene mbumba yamuhumine, kaha uapuile uakulela. \v 43 Uamunanguile cikuma, nakumuleka aye vuasi vuasi, \v 44 nakumuleka nguendi, “Keti uhandeke cuma cimo kuli uoshe, vuno honi ya, linga ukalimuese yove vavenia kuli tusasendote, kaha ukahane nkombelo ije Mosesa uashikile ha kulela cove linga vupue vukaleho kuli vantu.” \p \v 45 Vuno honi uaile nakuhandeka oku nazituka, kaha muzimbu uashanduokelele kuoshe, linga Yesu keti akovela mu mbonge citona muelu, vuno honi uaile ku mitambela yeka ya lifuti, kaha vantu vakele nakuija kuli ikeye mu vintsimbu. \c 2 \s Yesu Akanguisa Yala ua Kalepa \r (Mateu9:1-8; Luka5:17-26) \p \v 1 Hanima ya matangua amandende, Yesu uahilukile naua mu Kapenauma, kaha vantu vovuile nguavo Yesu nahiluka kuimbo. \v 2 Vantu vakungulukile muvuingi, kaha kukuakele cipue mulili umo uasaleleko uahi, cipue hambanza ya cikolo, kaha uambuluile lizi kuli vakevo. \v 3 Vamo vamala vauana vambatele yala ua kalepa kaha vamunehele kuli Yesu. \v 4 Kaha omuo vahonouele kushuena kuli Yesu omuo ya civunga, kaha vatuvile mbengua ha ciluli mukemo vasoselele cije citala tala cije uje yala uakalepa ha kosele na kucineha ha mavu. \v 5 Kaha omuo Yesu uamuene lutsilielo luavo, uahandekele kuli uje muka kalepa nguendi, “Munange vipi viove vanavisambuesa.” \v 6 Nankuma vamo valongisi va lishiko vaje vatumamene kuje, vakele na kulihuozola mu mitima yavo nguavo, \v 7 “Vika ou yala ahandekela ngacije? Alinakushaula! Iya asa kusambuesa vipi, vuno honi Njambi lika?” \v 8 Hajevene Yesu mu cimbembesi uatantekeyele vivakele na kusinganieka mu mitima yavo, kaha uavehuile nguendi “Vikahoni muli na kulihozola mu mitima yeni? \v 9 Cili cinapu cacasi, kuhandeka kuli muka kalepa nguove, ‘Vipi viove vanavisambesa,’ cipue kuhandeka nguove ‘Katuka, ambata citala tala cove uye’? \v 10 Vuno honi njitonda nguange mutantekeye ngueni Muna Muntu hali na nzili yakama ya kusambesa vupi hano ha mavu.” Uahandekele kuli uje yala ua kalepa nguendi, \v 11 “Njikuleka nguange, katuka, ambata citala tala cove uye kuimbo.” \v 12 Kaha uakatukile, hajevene uambatele citala tala cendi nakuya oku vantu voshe vamumono, kaha vakomokele nakulemesa Njambi nguavo, “Kanda tumoneho cuma cakufua ngacije!” \s Yesu Asana Levi \r (Mateu9:9-13; Luka5:25-32) \p \v 13 Yesu uaile naua ku ngenge ya cisali, kaha civunga cakama cakungulukile kuli ikeye, kaha uaputukile kuvalongesa. \v 14 Kaha omuo uahitile, uamuene Levi muna Alufeya, natumama ku njivo yakutambuila lisimu, kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Njikave.” Kaha Levi uakatukile nakumukava. \v 15 Kaha omuo uatumamene ku mesa mu njivo yendi, vuingi vuavakakutambula lisimu na vaka vupi vatumamene na Yesu na vandongisi vendi, omuo vavengi vamukavele. \v 16 Kaha valongisi va lishiko vaje vapuile Vafaliseo omo vamuene Yesu hali nakulia na vaka vupi na vakakutambula lisimu, vehuile vandongisi vendi nguavo, “Vika vialila na vakakutambula lisimu na vaka vupi?” \v 17 Kaha omo Yesu vovuile eci, uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vaje kuvavavala kuvasa kutonda cimbanda, vuno honi kuvanga lika vaje vavavala, kunjezile nakusana vaje vaka vusunga, vuno honi vaka vupi.” \s Cihula ca Kuluimina Kulia \r (Mateu9:14-17; Luka5:33-39) \p \v 18 Omo vandongisi va Iuano na Vafaliseo valiuminine kulia, kaha vantu vamo vezile kuli Yesu nakumuihula nguavo, “Vatihoni vandongisi va Iuano na vandongisi va Vafaliseo valuimina kulia, vuno honi vandongisi vove kuva luimina kulia?” \p \v 19 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nkuma nga mungenzi neja ku ciuano ca vulo asa kuluimina kulia oku vavenia vulo hali navo ndi? Kuahi kuvasa kuluimina kulia nga vali na vavenia vulo. \v 20 Vuno honi matangua akeja, omo vavenia vulo vakamuhumisa kuli vakevo, ambahoni valuimine kulia. \p \v 21 “Naumo uahi asa kutongela citopeko ca ntanga yaiha ha kazaku kalaja, nga alinga ngoco, kaha citopeko cikatavula kazaku kalaja nakuseza mbengua. \v 22 Kaha naumo uahi ahaka viniu via viha mu vinjeke via vilambu via laja, nga alinga ngoco, kaha viniu vitavula vilambu, kaha na viniu vikahita, na vilambu naua navikevio vikapihia, vuno honi viniu viaviha viapande kukala mu vilambu viaviha.” \s Cihula caha Litangua lia Sapalalo \r (Mateu12:1-8; Luka6:1-5) \p \v 23 Ha litangua limo lia sapalalo Yesu uahitile mu mehia a tiliku, kaha omo vakele nakuhita vandongisi vendi vaputukile kutomona mitue ya vinona. \v 24 Kaha Vafaliseo vahandekele kuli ikeye nguavo, “Tala, vika valingila evi vivanavindika mu lishiko ha litangua lia sapalalo?” \p \v 25 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Kanda mutandeho vialingile Ndaviti, omo uatsile njala kaha uatondele kulia, ikeye navaje vakele navo, \v 26 uakovelele mu njivo ya Nambi, omo Aviyatale uapuile kasasendote uakama ha ntsimbu ije, kaha ualile mbolo ya cikombelo ca Njambi cije kucapuile lishiko kuli muntu uoshe kuvanga lika kuli tusasendote ku vilia, kaha naua uahaneneko nakuli vaje vakele navo.” \p \v 27 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Sapalalo vaipangelele omuo muntu, keti muntu ivatangelele sapalalo, \v 28 kaha Muna Muntu ikeye vene Muene ya sapalalo.” \c 3 \s Yala uakusekua Livoko \r (Mateu12:9-14; Luka6:6-11) \p \v 1 Naua Yesu uakovelele mu njivo ya malombelo, muje muakele uje yala uakusekua livoko. \v 2 Kaha vamutalelele linga vamone indi amukanguisa ha litangua lia sapalalo, linga vamuuaneneho mulonga. \v 3 Kaha uahandekele kuli uje yala uakusekua livoko nguendi, “Ija kuno.” \v 4 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Kuya ku lishiko lia Sapalalo, nkuma cinapu cacili kulinga muacili indi kuvulumuna, kuyoyesa muono indi kutsiha?” Vuno honi vaholokele kuluu. \v 5 Uavatalele oku te naniengua, nakulivua vusiua ha kukolesa mitima yavo, kaha uahandekele kuli uje yala uakusekua livoko nguendi, “Olola livoko liove.” Ualioluele, kaha livoko liendi liakangukile. \v 6 Vafaliseo vatuhukilemo, kaha hajevene vakele na mpunga ya Helonde linga vauane ngila ya kumutsihilamo. \s Civunga ca vantu ku cisali \p \v 7 Yesu na vandongisi vendi vahumine ku cisali, kaha civunga cakama caku Ngalileya neci ca ku Yundeya camukavele, \v 8 naku Yelusalema naku Indumeya vamo musinia ya Yundau, vamo vahumine ku Tile na Sindone, civunga cakama omuo covuile vije vialingile vezile kuli ikeye. \v 9 Kaha Yesu ualekele vandongisi vendi linga vamuvuahesele vuato omuo ya civunga kuteua vamutseka, \v 10 omuo ha kukanguisa vavengi, ngeci navaje voshe vakele na mishongo vamusindakanene linga vamukuate. \v 11 Kaha hali hoshe omo vaje vakele na vimbembesi via vipi vamumuene, vauililile ha mavu ku mesho endi nakutambeka nguavo, “Yove Muna Njambi.” \v 12 Kaha uavashika linga keti vamutantekeyese. \s Yesu Ahangula Tunganda Likumi na Vavali \r (Mateu10:1-4; Luka6:12-16) \p \v 13 Kaha Yesu uaile helu lia munkinda, uasanene vaje vatondele, kaha vezile kuli ikeye. \v 14 Kaha uahanguile likumi na vavali, linga vakale nendi, ngeci avatume kuya nakuambulula lizi, \v 15 na kupua na nzili yakama yakuhumisa mahamba. \v 16 Ava vakevo likumi na vavali vaje vahanguile, Simoni uje ya lukile Petulu, \v 17 Tiango muna Zembendeo, na Iuano munaina ya Tiango, vaje valukile Mboanengesi, nkumbu yalio ngualio, “Vana va cililimo.” \v 18 Anduleo, na Filipu, na Mbatolomeo, na Mateu, na Tomasi, na Tiango muna Alufeya, na Tandeo, na Simoni uaku Kanana, \v 19 na Yundasa Sakaliote, uje uendele Yesu vungungu. \s Yesu vamuvangeya nguavo hali na lihamba lia Mbelezembulu \r (Mateu12:22-32; Luka11:14-23; 12:10) \p \v 20 Yesu na vandongisi vendi vakovelele mu njivo, kaha civunga caliuanene hamo naua, kaha vahonouele kulia. \v 21 Kaha omo ntanga yendi yovuile ha cuma eci, vaile na kumuambata omuo vamuene nguavo, “Nazaluka.” \v 22 Kaha valongisi va lishiko vaje vasikumukile kuhuma ku Yelusalema vahandekele nguavo, “Vali nakumupangesa kuli Mbelezembulu, muene ua mahamba ikeye namuhana nzili yakuhumisa mahamba.” \v 23 Kaha Yesu uavasanene linga veje kuli ikeye, kaha uahandekele kuli vakevo mu visimo nguendi, “Nkuma vati Satana asa kuhumisa Satana? \v 24 Nga vumuene vulipanga hhakati kavuo vavenia, kaha vumuene vuje vukanonga. \v 25 Kaha nga njivo ilipanga hhakati ikeyo vavenia, ije njivo kuikemana. \v 26 Kaha nga Satana aliluisa ikeye vavenia kaha alipanga, kahasa kuimana, vuno honi alinakuya ku mamanusuilo. \v 27 Kaha naumo uahi akovela mu njivo ya yala ua nzili nakupukula vitenga viendi, cakulivanga kuvanga akute uje yala ua nzili, ambahoni apukule njivo yendi. \p \v 28 “Cilivene, njihandeka kuli yove nguange, vupi vuoshe vua vantu vakavukonekela, nakushaula kuje kuvakahandeka, \v 29 vuno honi uoshe uje ashaula Cimbembesi Uakulela ku vakamukonekela, omuo nalingi vupi vuakuhona kuhua.” \v 30 omuo vahandekele nguavo, “Alina na Cimbembesi cacipi.” \s Vaina ya Yesu na va muanaye \r (Mateu12:46-50; Luka8:19-21) \p \v 31 Kaha vaina na vamuanaye vezile nakuimana hambanza nakumutumina muntu linga vakamusane. \v 32 Kaha civunga cije camuzengelekele te vatumama, vahandekele kuli ikeye nguavo, “Vanoko na vamuanoko vali hambanza, mu kukutonda.” \v 33 Kaha uavakumbuluile nguendi, “Veya vanana nava muanetu?” \v 34 Kaha omuo uatalele vaje vamuzengelekele, uahandekele nguendi, “Ava vakevo vanana na vamuanetu! \v 35 Uoshe uje alinga cizango ca Njambi, ikeye muanetu, na ndumbuange, na vanana.” \c 4 \s Cisimo ca Muka Kukuva \r (Mateu13:1-9; Luka8:4-8) \p \v 1 Kaha naua Yesu uaputukile kulongesa ku cikuma ca cisali. Kaha na civunga ca vantu calikunguluile kuli ikeye, kaha uakovelele nakutumama mu vuato ha cisali, kaha civunga coshe cakele ku cikuma ca cisali ha ntunda. \v 2 Kaha uavalongesele viavingi mu visimo, kaha mu vilongesa viendi uahandekele kuli vakevo nguendi, \v 3 “Ivuilileni! Muka kukuva uaile nakukuva. \v 4 Kaha omo uakunine, imo mbuto yauilile kumukulo ua ngila, kaha tuzila vezile nakuilia. \v 5 Imo mbuto yauililile ha mavue aje kuuakele na mavu amengi, kaha hajevene yasokele omuo kuhakele mavu amengi, \v 6 kaha omuo litangua lia tuhukile vije vimbuto via jujuamene, omuo mizi kuyakovelele cikuma mu mavu kaha yomine. \v 7 Ikuavo mbuto yauilile mu mingonga kaha mingonga yakolele nakuituva, kaha kuya hakele vinona. \v 8 Kaha vikuavo vimbuto viauililile mu mavu acili, kaha viahakele vinona viavingi, kaha viakolele nakulivuezelela kuima, vimo viemine makumi atatu, vikuavo viemine makumi atanu na limo, kaha vikuavo viemine cihita.” \v 9 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Uoshe hali na matuitui ovue.” \s Omuo vika Yesu ualikuasesele Visimo \r (Mateu13:10-17; Luka8:9-10) \p \v 10 Omo uakele lika liendi, kaha vaje vakele kuyehi nendi hamo na vandongisi vendi likumi na vavali vamuhuile via ha visimo. \v 11 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Kuli yeni vaje vavanahana vushueke vua vumuene vua Njambi, vuno honi kuli vaje vali hambanza vioshe vili mu visimo, \v 12 nankuma linga, \q1 “Vamone \q2 vuno honi keti vamonesese, \q1 kaha linga vovue, \q2 vuno honi keti vovuisise. \q1 Omo nga valingamo vakatenguluke na \q2 kuvasambesa.” \s Yesu Alumbununa Cisimo ca Muka Kukuva \r (Mateu13:18-23; Luka8:11-15) \p \v 13 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nkuma kumuesi nakuvuisisa eci cisimo ndi? Kaha nkuma vatihoni mukevivuisisa visimo vioshe? \v 14 Muka kukuva akakuvu lizi. \v 15 Ava vakevo vantu vanalifu ngue vimbuto vije viauilile kumukulo ua ngila, kuje lizi valikuva, kaha omo valivua, kaha hajevene Satana eja nakuambata lije lizi livanakuvu muli vakevo. \v 16 Kaha vamo vantu vanapu ngue vimbuto vije vivakuvile ha mavue, omo vevua lizi, kaha hajevene valitambula nanzolela, \v 17 kaha kuvesi na mizi muli vakevo, vuno honi kuvakasimbula nalio, kaha omo tuyando cipue mapakeso vikeja omuo ya lizi, kaha hajevene vakaua. \v 18 Kaha vamo vanapu ngue vimbuto vije vivakuvile mu mingonga, ava vakevo vaje vevua lizi, \v 19 vuno honi vakevo vaniunga via mavu na kuzanga vufuko, kaha nalishungu lia viuma vieka vikovela nakutuva lizi, kaha kulimi vushuka. \v 20 Vuno honi vije vivakuvile mu mavu acili, vanapu vaje vevua lizi nakulitambula na kuima vushuka, makumi atatu na makumi atanu na limo, na cihita.” \s Ndeya ha Citumbiko cayo \r (Luka8:16-18) \p \v 21 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nkuma muntu akanehe ndeya nakuihaka muntsi lia liendeko, cipue muntsa muhela ndi? Nkuma kaihaka ha citumbiko cayo ndi? \v 22 Omuo nacimo cahi cuma cakushueka, cihonoua kuija hakutoka, kaha naua nacimo cahi ca vushueke civahonoua kuneha ku ceke. \v 23 Nga uoshe uje hali na matuitui evue.” \v 24 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Niungeni vimuli na kuivua, seteko muhana ikeyo vakamihana neni naua, vuno honi yeni vakamivuezelelako. \v 25 Uoshe hali naviavingi vakamuvuezelelako, kaha uje kesi, cipue cije cali naco va kamutambulaco.” \s Cisimo ca Mbuto ya Kumena \p \v 26 Kaha Yesu uahandekele nguendi, “Vumuene vua Njambi vunapu ngue muntu akuva mbuto mu mavu, \v 27 cipue vene akosa tulo omo ahinduka vije vimbuto vimena na kukola vutsiki na mutania, vuno honi katantekeya muvili nakukolelamo. \v 28 Cakulivanga mavu akahaka cishati, kaha mutue, kaha vinona ku mitue. \v 29 Vuno honi omo vimbuto vinahi, hajevene uavitejele na mpoko ya kutejesa omuo ntsimbu ya kuteja yahetele.” \s Cisimo ca Mbuto ya Musalata \r (Mateu13:31;32;34; Luka13:18-19) \p \v 30 Kaha Yesu uahandekele nguendi, “Vumuene vua Njambi tukavusetekesa na vika, cipue cisimo muka tukalikuasesa hali vukevuo? \v 31 Vunapu ngue nona ya musalata, ije omo vaikuva mu mavu, kaha ikeyo yapua yaindende cikuma ku vimbuto vioshe via ha mavu. \v 32 Vuno honi omo vaikuva kaha ikakola na kupua yakama kupulakana viputa vioshe, kaha ikahaka mintango yakama, ngeci tuzila va muilu vapangelemo mashua mu cimbembe cayo.” \p \v 33 Omuo ya visimo viavingi evi, Yesu uahandekele lizi kuli vakevo kuya nomu muvahaselele kulivuisisa. \v 34 Kahandekele kuli vakevo kuakuhona cisimo, vuno honi kumukulo uakele nakulumbunuina vandongisi vendi viuma voshe. \s Yesu Aholuesa Linkimba \r (Mateu8:23-27; Luka8:22-25) \p \v 35 Ha litangua lije, omo capuile cinguezi, Yesu uahandekele kuli vandongisi vendi nguendi, “Tuyeni musinia lia cisali.” \v 36 Kaha omo vasezele civunga vaile nakukovela nendi mu vuato. Kaha na mato eka akele nendi. \v 37 Kaha linkimba liakama lia mpunzi liezile, kaha na mankimba aputukile kukovela mu vuato, kaha na vuato vuaputukile kushula. \v 38 Vuno honi Yesu uakele kuntongo uakosele tulo oku najendamena ha musato, kaha vamuhinduile nakuhandeka kuli ikeye nguavo, “Mulongisi, kuuazivukile nguove tutsa ndi?” \v 39 Kaha uahindukile nakutenukila mpunzi, kaha uahandekele ku mankimba nguendi, “Ciyulo! Holoka!” Kaha mpunzi yaholokele, kaha kuakele kuholoka cakama kuluu. \v 40 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vika muteua? Kumuesi na lutsilielo ndi?” \v 41 Kaha vakele na liova, kaha vahandekele kuli umo na mukuavo nguavo, “Iya honi ou, cipue mpunzi na mankimba vimuivuila?” \c 5 \s Yesu Akanguisa Yala ua Vimbembesi Viavipi \r (Mateu8:28-34; Luka8:26-39) \p \v 1 Yesu na vandongisi vendi vaile musinia lia cisali, ku lifuti lia Ngelasa. \v 2 Kaha omo uahumine mu vuato, ualiuanene na yala ha vihilo uje uakele na cimbembesi cacipi, \v 3 uakele nakukala ha vihilo, kaha na muntu uahi uasele kumukuta, cipue na malienge, \v 4 omuo lualuingi vakele nakumukuta na tukunju na malienge, vuno honi uakele nakuvatuzola malienge na kupokozola tukunju mu vimbazuvuila, kaha naumo uahi uakele na nzili ya ku muononuesa. \v 5 Vutsiki na mutania uakele ha vihilo na ha minkinda oku alila, nakulivetuesa ikeye vavenia na mavue. \v 6 Kaha omo uamuene Yesu kulahako, uashatukilile kuli ikeye na kumulemesa, \v 7 kaha ualilile na lizi liakutambeka nguendi, “Vika utonda kuli yange, Yesu, Muna Njambi ua Helu lia Vioshe? Njilomba mu lizina lia Njambi, keti unjiyandese.” \v 8 Omuo uahandekele kuli ikeye nguendi, “Huma muli ou yala, yove cimbembesi cacipi!” \p \v 9 Kaha Yesu ua muihuile nguendi, “Yove iya?” Kaha uamukumbuluile nguendi, “Yange civunga, omuo tuvavengi.” \v 10 Kaha vamulombele cikuma linga keti avasheke mu lifuti lije. \p \v 11 Nankuma kuakele vutanga vua vangulu vakele na kulia kuje ku munkinda, \v 12 kaha vije vimbembesi viavipi via mulombele nguavio, “Tushekele kuje ku vutanga vua vangulu, linga tukakovele muli vakevo.” \v 13 Kaha uavatavesele. Kaha vije vimbembesi viavipi viamuhumine, kaha viakovelele mu vutanga vua vangulu, nankuma vangulu voshe vapuile makulukazi avali, kaha vashatukile nakukakovela mu cisali muje muvakanongelele. \p \v 14 Vaje tuniungi vateuele, kaha vakalekele vije vivamuene mu nganda na mu cifuti. Kaha vantu vezile nakumona vije vialingikile. \v 15 Kaha vezile kuli Yesu, kaha vamuene uje yala uakele na vimbembesi viavipi natumama kuje, nazala vuino na mana acili anahiluka muli ikeye, yala uje uakele na vimbembesi viavingi viavipi, kaha vateuele. \v 16 Kaha vaje vacimuene vahandekele vije vialingiuile kuli uje yala uakele na vimbembesi viavipi naku vutanga vua vangulu. \v 17 Kaha vaputukile kulambelela Yesu linga ahume mu cihela cavo. \p \v 18 Kaha omo uatondele ku kovela mu vuato, uje yala uakele na mahamba ua lombele linga akale nendi. \p \v 19 Vuno honi ua vianene, kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Ya kuimbo kuli vavusamba vove, ukavalekese via nakulingila Muene, nomu muanakela nacikeketima hali yove.” \v 20 Kaha uaile na kuputuka kuambulula mu Ndikapolisi (kulumbununa vinganda likumi) viuma vije viamulingilile Yesu. Kaha vantu voshe valikomokelele. \s Muna Njailosi uamumbanda na Mpuevo uje uakuatele ku kazaku ka Yesu \r (Mateu9:18-26; Luka8:41-56) \p \v 21 Kaha omo Yesu uajavukile naua mu vuato kuya musinia ya cisali, civunga cakama ca vantu cakele nendi, kaha uakele kumukulo ya cisali. \v 22 Kaha umo mukuluntu uamu njivo ya malombelo, lizina liendi ikeye Njailosi, omo uamuene Yesu uauililile ku viliato viendi, \p \v 23 Ua mulambelele nguendi, “Munange ua mpuevo alinakutonda kutsa. Ija ukamusaleke mavoko ove, linga akanguke na kuyoya.” \p \v 24 Kaha uaile nendi. Civunga cakama ca mukavele oku vamutseka. \p \v 25 Kaha kuakele mpuevo uakele na kuhita maninga ha miaka likumi naivali, \v 26 uje uayandele cikuma ku vimbanda, uapihisile viuma vioshe viakele navio, vuno honi kakangukile, vuno honi mushongo uendi uatualeleho kuya kuintsi cikuma. \v 27 Kaha omo uovuile lutsimo lua Yesu, uamukavele munima yendi mu civunga na kumukuata ku kazaku kendi. \v 28 Omuo uahandekele nguendi, “Nga njikakuata cipue lika ku kazaku kendi kaha njikakanguka.” \v 29 Kaha hajevene aje maninga emanene, kaha uovuile mu muvila uendi nguendi nakanguka ku mushongo uendi. \v 30 Kaha Yesu uovuile nzili yahumine mu muli ikeye, kaha hajevene uatengulukilile ku civunga, nakuhandekele nguendi, “Iya nakuata ku kazaku kange?” \p \v 31 Kaha vandongisi vendi vahandekele kuli ikeye nguavo, “Unamono civunga cili nakukutseka vuno honi uhandeka nguove, Iya nanjikuata?” \p \v 32 Kaha uatalele talele linga amone uje ualingile eci. \v 33 Vuno honi uje mpuevo ha kutantekeya cije calingiuile kuli ikeye, uezile kuli Yesu na liova oku alina kujaja nakuuila ku viliato viendi, na kumulekesa vusunga vuoshe. \v 34 Kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Munange ua mpuevo, lutsilielo luove luakukanguisa, ya mu ciyulo kaha kanguka ku mushongo uove.” \p \v 35 Omo te acili nakuhandeka kuezile vantu kuhuma ku njivo ya mu kakuyula vamo vahandekele nguavo, “Munove ua mpuevo natsi. Vika uyandesela Mulongisi naua?” \v 36 Vuno honi kahakeleko mangana kuli vije viva handekele, Yesu uahandekele kuli muka kuyula ua mu njivo ya malombelo nguendi, “Keti uteue, tsiliela lika.” \v 37 Katavesele muntu uoshe kumukava kuvanga lika Petulu na Tiango na Iuano munaina ya Tiango. \v 38 Omo vahetele ku njivo ya muka kuyula ua njivo ya malombelo, uamuene vitanga, na vantu valila nakukangoka cikuma. \v 39 Kaha omo uakovelele, uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vika mukangokela na kulila? Kanike katsile vuno honi nakosa tulo.” \v 40 Kaha vamujolele. Kaha uavatuhuisile voshe hambanza, kaha uambatele vaishe ya muana na vanaye navaje vakele navo, kaha vaile muje muakele uje kanike. \v 41 Uamukuatele ku livoko nakuhandeka kuli ikeye nguendi, “Talita kumi.” Kulumbununa, “Kanike ka mpuevo, njihandeka kuli yove nguange hinduka.” \v 42 Hajevene uje kanike ka mpuevo uahindukile na kuenda (uakele na miaka likumi na ivali), kaha voshe valikomokelele. \v 43 Kaha ua vasinkikile cikuma nguendi, keti kukale cipue umo napande kutantekeya eci, kaha uavalekele vamuhane viakulia alie. \c 6 \s Yesu Vamuviana ku Nazaleta \r (Mateu13:53-58; Luka4:16-30) \p \v 1 Kaha Yesu uahumine kuje na kuya ku lifuti liendi, na vandongisi vendi vamukavele. \v 2 Kaha ha litangua lia sapalalo uaputukile kulongesa mu njivo ya malombelo, kaha vavengi vamuivuile valikomokelele, nakuhandeka nguavo, “Ou yala kulihoni kuanauana evi vioshe? Mana muka vamuhanene ikeye? Vikomouesa muka viali nakupanga na mavoko endi! \v 3 Nkuma ou keti ikeye muka kushonga, muna Maliya na muanaye Tiango na Yosefa na Yundasa na Simoni ndi? Kaha vandumbueni kutuesi navo hano ndi?” Kaha vakevo vamuvianene. \v 4 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Kananguizi kuvamusingimika mu cifuti cendi, naku vantu vendi na mu njivo yendi vavenia.” \p \v 5 Kaha kalingile vikomoueso viakama kuje, kuvanga lika kusaleka mavoko endi ku vantu vavandende vaka kuvavala na kuvakanguisa. \v 6 Kaha ualikomokelele omuo hakuhona lutsiluelo luavo. \s Yesu Atuma Vandongisi Likumi na Vavali \r (Mateu10:5-15; Luka9:1-6) \p Kaha uendanganene mu membo na kulongesa. \v 7 Kaha uasanene vaje likumi na vavali uaputukile nakuvatuma vaye vali na vavali, nakuvahana nzili yakama ha vimbembesi viavipi. \v 8 Uavashikile nguendi “Keti vambate cimo mu vungenzi vuavo kuvanga lika mbueti, kuakuhona mbolo, cipue njeke, cipue vimbongo mu miva yavo, \v 9 vuno honi muzale vinkaku keti kuzala vikovelo vivali.” \v 10 kaha mu njivo yoshe mukovela, “tumamenimo kutuala noho mukahuma mu cihela cije. \v 11 Kaha nga cihela coshe cije kuvamitambula na kuviana kumivuilila, omo mukahumamo, litotomoneni likungu lili kuviliato vieni linga vupue vukaleho vueni hali vakevo!” \p \v 12 Kaha vaile nakuambulula nguavo vantu vapande kutenguluka. \v 13 Kaha vahumisile mahamba vavengi, nakuvuavesa vantu vavengi vaka kuvavala na mazi nakuvakanguisa. \s Kutsa kua Iuano Muka Kumbuitika \r (Mateu14:1-12; Luka9:7-9) \p \v 14 Omo muene Helonde uevuile nguendi lizina lia Yesu liatsimanene cikuma. Kaha vamo vahandekele nguavo, “Iuano mukakumbuitika na sanguka kuvatsi, mukemo eyi nzili ili nakupanga muli ikeye.” \p \v 15 Vuno honi vamo vahandekele nguavo, “Ikeye Eliya.” Veka naua nguavo, “Ikeye kananguizi, ngue ua vamo va vaje tunanguizi va Njambi va laja.” \p \v 16 Vuno honi omo Helonde vovuile eci uahandekele nguendi, “Iuano uje njavatuile mutue nasanguka.” \v 17 Omuo Helonde uatumine linga vakuate Iuano, na kumukuta na kumutuala mu kamenga, ualingile eci omuo ya Helondiya, mpuevo ya muanaye Filipu omuo uamuambatele. \v 18 Omuo Iuano uahandekele kuli Helonde nguendi, “Keti lishiko kuambata mpuevo ya muanove.” \v 19 Kaha Helondiya uakele na citela nendi, kaha uatondele kumutsiha vuno honi uahonouele, \v 20 omuo Helonde uateuele Iuano, omuo uatatentekeyele nguendi uapua ua vusunga na uakulela, kaha ua muniungile muacili. Omo vamuivuile, ualikomokelele mu mutima uendi, vuno honi cipue ngoco uamutolililile. \p \v 21 Halitangua lije liasemukile Helonde ua uavuahesele viakulia vakakuyula na vakakushika vaje vahumine ku Ngalileya. \v 22 Kaha kuezile muna Helondiya ua mpuevo na kukina, uavuahelesele Helonde na vangezi vendi, kaha muene uahandekele kuli uje mumbanda nguendi. “Njilombe coshe cije utonda, kaha njikakuhanaco.” \v 23 Kaha ua lisingile kuli ikeye nguendi, “Coshe ulomba kuli yange njikakuhana, cipue mbazuvuila ya vumuene vuange.” \v 24 Kaha uaile hambanza, nakuihula vaina nguendi, “Vika njikalomba?” Kaha vaina vamukumbuilile nguavo, “Lomba mutue ua Iuano mu kakumbuitika.” \p \v 25 Hajevene uezile kuli muene nakulomba nguendi, “Njitonda linga unjihane mutue ua Iuano mukakumbuitika ha lilonga hano vene.” \p \v 26 Kaha muene uakele na vusiua vuakama, vuno honi omuo ha kulisinga nguendi na hali vangenzi vendi, katondele kupokola mezi endi aje ahandekele kuli ikeye. \v 27 Kaha hajevene muene uatumine lisualale uje mu ka kuniunga kaha ua mushikile linga anehe mutue ua Iuano. Kaha uaile nakumuteta mutue mukamenga, \v 28 kaha vanehele mutue mulilonga, nakuhana uje mutue mumbanda, kaha uje mumbanda uauhanene vaina. \v 29 Omo vandongisi vendi vacuvuile, vezile nakumbata muvila uendi, nakuutsinda mucihilo. \s Yesu alisa makulukazi atanu \r (Mateu14:13-21; Luka9:10-17; Iuano6:1-14) \p \v 30 Tunganda vahilukile kuli Yesu, na kumulekesa vioshe vivalingile nevi valongesele. \v 31 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Tuyeni ku cihela calikalietu, tukahuimeko cindende.” Omuo vavengi vakele na kuija nakuya, kaha kuvauanene cipue ntsimbu ya kulia. \v 32 Kaha vakovelele mu vuato nakuya ku cihela cakulishueka kua likaliavo. \p \v 33 Nkuma vavengi vavamuene oku valinakuya, kaha naua vavatantekeyele, kaha vashatukilile kuli ikeye kuhuma ku vinganda vioshe, kaha uavauanene kulutue luendi. \v 34 Kaha omo muaile ha ntunda uamuene civunga cakama, kaha uavoviulile ngozi, muomu vapuile ngue vampanga vakuhona kaniungi, kaha naua uaputukile kuvalongesa viuma viavingi. \v 35 Omo kuapuile cinguezi, vandongisi vendi vezile kuli ikeye nakuhandeka nguavo, “Cino cinapu cihela ca kulishueka naua kuatoko, \v 36 valeke vaye na kuzenguluka mu cifuti na mu membo vazenguluke linga vakalilandele viakulia vakevo vavenia.” \p \v 37 Vuno honi uavakumbuilile nguendi, “Vahaneni viakulia valie.” Kaha vahandekele kuli ikeye nguavo, \p “Tuye nakulanda vimbolo mu vimbongo viakupua vihita vivali ndinali, kaha tuvahane valie?” \p \v 38 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Muli na vimbolo vingahi? Yeni mukamone.” Kaha omo vaile nakumona, vahandekele nguavo, “Kuli vimbolo vitanu, na vantsi vavali.” \v 39 Kaha ua vashikile nguendi, vatumame hamavu ha vishoni muvivunga. \v 40 Kaha vatumamene hamavu muvivunga, muvihita na mumakumi atanu. \v 41 Kaha Yesu uambatele vimbolo vitanu na vantsi vavali kaha uatalele kuilu, na kuvivezikisa, kaha uapazuile vije vimbolo, kaha uahanene vandongisi vendi linga vahane vantu, kaha uavapangelele vaje vatsi vavali voshe. \v 42 Kaha voshe valile nakukuta. \v 43 Vandongisi va Yesu vakunguilile vimbazuvuila via vimbolo na vatsi vije viasaleleho via kupua mitonga likumi na ivali. \v 44 Kaha vantu vaje valile vimbolo vapuile vamala makulukazi atanu. \s Yesu enda ha mema \r (Mateu14:22-33; Iuano6:15-21) \p \v 45 Hajevene Yesu ualekele vandongisi vendi linga vakovele mu vuato vaye kulutue luendi kusinia ya Mbetesainda, te ikeye acili na kushandola civunga. \v 46 Kaha omo uavasezele, uaile ku munkinda nakulombela. \v 47 Kaha omo kuapuile cinguezi, vuato vuakele hhakati ka cisali kaha uakele likaliendi ha ntunda. \p \v 48 Kaha uamuene vandongisi vendi vali mu vukalu vua mpunzi yakele na kuvaluisa. Kaha omo ntsimbu kanda kuce, uezile kuli vakevo, oku hali nakuenda ha mema. Te hali na kuvatuvakana, \v 49 vuno honi omo vamumuene hali na kuenda ha cisali vasinganiekele nguavo ndumba ya muntu, kaha vatambekele cikuma, \v 50 Nankuma omo vamumuene, kaha vovuile liova cikuma. Vuno honi hajevene uahandekele kuli vakevo nguendi, “Kuateni mitima, yange, keti muteue.” \v 51 Kaha uakovelele mu vuato navo kaha na mpunzi ya holokele. Kaha valikomokelele cikuma, \v 52 omuo ku vovuisile via vije vimbolo, omuo vakolesele mitima yavo. \s Yesu Akanguisa va Kakuvavala mu Ngenesaleta \r (Mateu14:34-36) \p \v 53 Kaha omo vajavukile, vahetele ku Ngenesaleta, kaha vakutile vuato ku cikuma. \v 54 Kaha omo vahumine mu vuato, hajevene vantu vamutantekeyele Yesu, \v 55 kaha vashatukilile mu vihela vioshe kaha vaputukile kuneha vakakuvavala ha manala avo nakuvatuala kuli kuoshe kuva muivuililile. \v 56 Kaha kuoshe kuje kuaile, ku membo, na muvinganda cipue mu mafuti, vakosesele vakakuvavala ha manala avo kuje ku mihela yakulandesela, vamulambelelele linga vaje vakakuvavala vamukuate kumukundilo ua kazaku kendi, kaha voshe vaje vakuateleko vakangukile. \c 7 \s Vilongesa via Vakukuluila \r (Mateu15:1-9) \p \v 1 Honi omo Vafaliseo vakungulukile hamo kuli ikeye, na vamo valongisi va mashiko, vaje vahumine ku Yelusalema, \v 2 vamuene nguavo vamo va vandongisi vendi vali na kulia na mavoko a kuhona kulela, aje akuhona kutana. \v 3 (Omuo Vafaliseo na Vayunda voshe, kuve kulia kuakuhona kutana ku mavoko, mukuniunga cisemua ca vakuluntu vavo. \v 4 Kaha omo vahuma ku vihela via kulandesela, kuve kulia kuvanga vavalilelesa vakevo vavenia, kaha kuli visemua viavingi vikuavo vivakaniungu, nge via kukusha vinganja na vindeho na milili.) \v 5 Kaha Vafaliseo na valongisi va mashiko vehuile Yesu nguavo, “Vika honi vandongisi vove kuve kuyoya kuya na cisemua ca vakuluntu, vuno honi vakali na mavoko akuhona kulela?” \p \v 6 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Isaya uahandekele muacili ha vunanguizi vuendi hali yeni vaka civembulu nguendi, ngue muje vacisoneka nguavo, \q1 “Vantu ava, vanjilemesa na tunua tuavo, \q2 vuno honi mitima yavo ili kulako nange. \q1 \v 7 Vanjishangazala muangoco, \q2 vilongesa viavo vinapu via vuntu! \p \v 8 “Museza lishiko lia Njambi, nakukuatelela kulinga cisemua ca vantu.” \p \v 9 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Munasembulula lishiko lia Njambi, linga muniungilemo cisemua ceni! \v 10 Omuo Mosesa uahandekele nguendi, ‘Singimika isho na noko’, kaha, ‘Uoshe ahandeka via vipi hali ishe cipue vaina, cilivene napande kutsa’, \v 11 vuno honi muhandeka ngueni, Nga muntu aleka ishe cipue vaina nguendi, ‘Viunanganiala kuli yange inapu Kombani’ (kulumbununa, civanahana kuli Njambi), \v 12 Kaha ku umutavesa kulinga cili coshe kuli ishe cipue vaina, \v 13 eci cinapu kuteua lizi lia Njambi mu cisemua ceni cije muakuata. Kaha na viavingi vije mukalingi.” \s Viuma vije vilingisa muntu kupua ua kuhona kulela \r (Mateu15:10-20) \p \v 14 Kaha Yesu uasanene vantu linga veje kuli ikeye naua, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Njivuilileni, muva voshe, nakuvuisisa. \v 15 Nacimo cahi cihuma kumbanza ya muntu cije cikovela muli ikeye cije cihonoua kumulelesa, vuno honi viuma vije vihuma muli muntu vikevio vimupuisa linga keti apue uakulela.” \v 16 Nga uoshe uje hali na matuitui evuilile. \p \v 17 Kaha omo uakovelele mu njivo, nakuseza vantu, vandongisi vendi vamuhuile ha cije cisimo. \v 18 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nkuma neni naua,” kumuesi nakuvuisisa ndi? Nkuma kumumono ngueni, “vioshe vije vikovela mu muntu viakuhuma kumbanza kuviasa kuhona kumulelesa, \v 19 muomu ku cekukovela mu mutima uendi, vuno honi muzimo liendi, kaha na kutuvakana ndi?” (Nankuma mucifua eci Yesu natavesa viakulia vioshe kupua via kulela.) \p \v 20 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vije vikahumu muli muntu vikevio kuviekulelesa muntu. \v 21 Omuo kuhuma mukati, mu mutima ua muntu, mukahumu visinganieka via vupi, vukoyi, kuiva, kutsiha, vupangala, \v 22 kuliveya, nakulinga viuma vioshe via vipi, kukuisa, na mesho mesho, cipululu, vungumba, kulihalesa, na vulema. \v 23 Viuma vioshe evi via vipi vikahuminina mukati, kaha nakupuisa muntu kuhonoua kupua uakulela.” \s Kutsiliela kua uje mpuevo \r (Mateu15:21-28) \p \v 24 Kaha Yesu kuhuma kuje uakatukile nakuya ku cihela ca Tile na ku Sindone. Kaha uakovelele mu njivo, cakuhona muntu uoshe kutantekeya, vuno honi kasele kulishueka. \v 25 Vuno honi hajevene kuakele mpuevo uakele na munendi ua mpuevo uje uakele na cimbembesi cacipi, vovuile via Yesu, kaha uezile kuli ikeye nakuuila ku viliato viendi. \v 26 Nankuma uje mpuevo uapuile Kangelengu, uasemukilile ku Fonisiya mu Siliya. Kaha ualambelele Yesu linga ahumise lihamba muli munendi. \v 27 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Eceni vanike vavandende valivange kulia, omuo keti cacili kuambata mbolo ya vanike na kuyashela tutali.” \p \v 28 Vuno honi uje mpuevo uamukumbuluile nguendi, “Eyo Muene, cipue vene tutali vaje vavutama muintsi lia mesa valia vije vanasezeho vanike!” \p \v 29 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Omuo yakuhandeka ngacije uasa kuya, lihamba linahumu muli munove.” \p \v 30 Kaha uahilukile kuimbo, uauanene kanike nakosa ha muhela, na lihamba liamuhumu. \s Yesu Akanguisa Yala ua Kasenda Matuitui na Kalaka \p \v 31 Kaha Yesu uahumine ku cihela ca Tile uahitile mu Sindone na kuya ku cisali ca Ngalileya, nakuheta mu cihela ca Ndikapolisi (kulumbununa vinganda likumi). \v 32 Kaha vantu vanehele yala kuli Yesu uje uapuile kasenda matuitui na kalaka, kaha valambelelele Yesu linga a musaleke mavoko endi. \v 33 Kaha Yesu uamuhumisile ha civunga ca vantu nakuya nendi kua likaliavo, uakovelesele minie yendi mu matuitui endi, uajekuile, nakumukuata ha ndaka yendi, \v 34 kaha Yesu uatalele kuilu, kaha uasisimukile, nakuhandeka kuli ikeye nguendi, “Efefata,” kulumbununa nguavo, “shokoloka.” \p \v 35 Kaha matuitui tui endi ashokolokele, na ndaka yendi yazitukile, kaha uaputukile kuhandeka muacili. \v 36 Kaha Yesu uashikile vantu linga keti valekeko cimo umo, vuno honi cipue uavashikile ngoco ambahoni vatualeleleho kuambulula. \v 37 Kaha vantu vakomokele cikuma nakuhandeka nguavo, “Nalingi viuma vioshe muacili, cipue tusenda matuitui tui vovua na tuveveve vahandeka.” \c 8 \s Yesu Alisa makulukazi Auana a Vantu \r (Mateu15:32-39) \p \v 1 Ha matangua aje, omo civunga cakama naua cakungulukile, kaha vahonouele viakulia, Yesu uasanene vandongisi vendi, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, \v 2 “Njivua ngozi ha civunga eci, omuo vanakala nange honi matangua atatu, kuakuhona kulia, \v 3 kaha nga njivaleka nguange vaye na njala ku membo avo, vasa kulezumukila mu ngila, omuo vamo vanahumu kulahako.” \p \v 4 Kaha vandongisi vendi vamukumbuluile nguavo, “Iya asa kulisa vantu ava na mbolo muno mu mpambo?” \p \v 5 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Muli na vimbolo vingahi?” Vahandekele nguavo, \p “Vitanu na vivali.” \p \v 6 Kaha uashikile civunga linga vatumame ha mavu, kaha uambatele vimbolo vitanu na vivali, kaha uatsatselelele na kuvipazula kaha uahanene vandongisi vendi linga vahane vaje vantu, kaha vahanene civunga. \v 7 Kaha vakele na vantsi vavandende, kaha hanima ya kuvavezikisa, uashikile naua linga avahanevo. \p \v 8 Kaha valile, nakukuta, kaha vakunguluile vije vimbazuvuila vivasezeleho, viapuile mitonga itanu na ivali yakushula. \v 9 Voshe vantu vapuile nge makulukazi auana. \v 10 Kaha uavalekele linga vaye, kaha hajevene uakovelele mu vuato na vandongisi vendi, kaha vaile ku cihela ca Ndalamanuta. \s Vafaliseo Valomba Citantekeyeso \r (Mateu16:1-4) \p \v 11 Vafaliseo vezile kuli Yesu nakuputuka kulinga nendi vimpata, vatondele ikeye linga avalingile citantekeyeso cakuhuma muilu, linga vamueseke. \v 12 Kaha Yesu ualisisumuine mu Cimbembesi cendi, nakuhandeka nguendi, “Omuo vika vantu va cisemua cino vatondela citantekeyeso? Muavusunga, njihandeka kuli yeni nguange, na cimo cahi citantekeyeso cikalingiua ku cisemua cino.” \v 13 Kaha uavasezele, uakovelele mu vuato nakuya musinia lia cisali. \s Cimbaluila ca Vafaliseo na Helonde \r (Mateu16:5-12) \p \v 14 Kaha vasuvile kuambata vimbolo, kaha vakele lika na mbolo imo lika mu vuato. \v 15 Kaha Yesu uavananguile nguendi, “Liniungeni, nakuzangama ku cimbaluila ca Vafaliseo na cimbaluila ca Helonde.” \p \v 16 Kaha vakele nakuhandeka kuli umo na mukuavo nguavo, “Kutuesi na mbolo.” \p \v 17 Kaha omo Yesu uacitantekeyele, uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vika muhandekela ngueni kumuesi na vimbolo? Ku muatantekeyele cipue kuivuisisa ndi? Nkuma vati mitima yeni inakolo? \v 18 Muli na mesho vuno honi nkuma kumumono, muli na matuitui nkuma kumuvu indi? Nkuma naua ku muanuka ndi? \v 19 Omo njapazuile vimbolo vitanu via kulisa vantu makulukazi atanu, muakunguluile mitonga ya kushula ya vimbazuvuila vingahi?” \p Vakumbuluile nguavo “Likumi na ivali.” \p \v 20 “Kaha naua omo njapazuile vimbolo vitanu na vivali via kulisa vantu vakupua makulukazi auana, muakunguluile mitonga ya kushula ya vimbazuvuila ingahi?” Kaha vamukumbuluile nguavo, “Itanu na ivali.” \p \v 21 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nkuma naku ntsimbu ino hanga ku muvuisisa?” \s Yesu Akanguisa Yala ua Kapuputua ku Mbetesainda \p \v 22 Kaha vaile ku Mbetesainda. Kaha vantu vamo vanehele muntu umo kuli Yesu uje uapuile kapuputua, vambelelele Yesu linga amukuate. \v 23 Kaha Yesu uakuatele uje yala ua kapuputua ku livoko, kaha ua muhumisile hembo, kaha omo ua mujekuila malenzi ha mesho endi kaha uamusalekele mavoko endi, kaha ua muihuile nguendi, “Ulinakumona cimo?” \v 24 Kaha uje yala uatalele kuilu nakuhandeka nguendi, “Njimona vantu, vuno honi valinakumoneka ngue miti ili na kuenda.” \p \v 25 Kaha naua uamusalekele mavoko endi ha mesho endi, kaha ua mutalele sui kaha uakangukile, kaha uamuene vioshe muacili. \v 26 Kaha uamulekele aye kuimbo liavo, uamulekele nguendi, “Keti ukovele cipue muimbo.” \s Petulu Atava ngeci Yesu ikeye Uakuvuavesa \r (Mateu16:13-20; Luka9:18-21) \p \v 27 Kaha Yesu uatualeleho kuya na vandongisi vendi, ku membo a Sesiliya Filipu, kaha omo vaile mu ngila Yesu uehuile vandongisi vendi nguendi, “Vantu vahandeka nguavo Yange iya?” \p \v 28 Kaha vamulekele nguavo, “Vamo vahandeka nguavo yove Iuano Muka kumbuitika, vamo naua nguavo yove Eliya, vamo nguavo yove umo ua vaje tunanguizi va Njambi.” \p \v 29 Kaha uavehuile nguendi, “Vuno honi yeni munjisana ngueni yange iya?” Petulu uamukumbuilile nguendi, “Yove Kilistu.” \p \v 30 Kaha uavashikile nguendi keti valekeko cipue umo muntu hali ikeye. \s Yesu Ahandeka ha Tuyando tuendi na ha Kutsa kuendi \r (Mateu16:21-28; Luka9:22-27) \p \v 31 Kaha uaputukile ku valongesa nguendi Muna Muntu napanda kuyanda mu viuma viavingi, nakumuviana kuli vakuluntu na kuli tusasendote vakama na kuli valongisi va mashiko, na kumutsiha, kaha hanima ya matangua atatu akasanguka naua. \v 32 Uavalumbunuine eci muacili kuli vakevo. Kaha Petulu uamutualele kuali kaliavo nakuputuka kumutenukila. \v 33 Vuno honi omo uatengulukile nakumona vandongisi vendi, uatenukilile Petulu, nakuhandeka nguendi, “Hita kunima yange Satana! Omuo kuuesi kumutambela ua Njambi, vuno honi uli kumutambela ua vantu.” \p \v 34 Kaha Yesu uasanene civunga ca vantu hamo na vandongisi vendi linga veje kuli ikeye, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nga kuli uoshe atonda kunjikava, napande kuliviana ikeye vavenia kaha ambate cilindakano cendi na kunjikava. \v 35 Omuo uoshe uje ayoyesa muono uendi akauzimbalesa, kaha uoshe azimbalesa muono uendi omuo yange na muzimbu uacili aka uyoyesa. \v 36 Cikuasa vika kuli muntu kuli kunguilila cifuti coshe na kuzimbalesa muono uendi? \v 37 Cuma cika muntu asa kuhingisa mu muono uendi? \v 38 Omuo uoshe uje anjivuila shuamua, na mezi ange mu cisemua cino ca vupangala na vupi, na Muna Muntu naua akamiuvuila shuamua, omo akeja mu vumpau vua Ishe na tungelo va kulela.” \c 9 \p \v 1 Kaha uatualeleleho kuhandeka nguendi, “Cilivene, njimileka nguange, kuli vamo vanemana hano kuvakamono kutsa kuvanga noho vanamono vumuene vua Njambi mu vuija na nzili.” \s Kulimpuka kua Yesu \r (Mateu17:1-13; Luka9:28-36) \p \v 2 Hanima ya matangua atanu na limo Yesu uambatele Petulu na Iuano na Tiango kaha vaile ku munkinda ualaha kua likaliavo, kaha Yesu uahimpukile ha mesho avo, \v 3 kaha na vuzalo vuendi vua viazimine, nakutoka cikuma, kaha naumo uahi ha mavu uasele ku vukusha. \v 4 Hhakati kavo kuasholokele Eliya na Mosesa, kaha vakele na kuhandeka na Yesu. \v 5 Kaha Petulu uahandekele kuli Yesu nguendi, “Muene, muacili tuli hano, tutunge vinjivo vitatu, imo yove kaha ikuavo ya Mosesa na ikuavo ya Eliya.” \v 6 Omuo katantekeyele viakele nakuhandeka, omuo vateuele cikuma. \p \v 7 Kaha mashelua avafuikile, na lizi lia huminine mu lishelua ngualio, “Ou ikeye Munange injazanga, muivuilileni.” \v 8 Kaha hajevene omo vatalele kuvamuene cipue umo kuvanga Yesu lika. \p \v 9 Kaha omo vakele nakusikumuka kuhuma ku munkinda, uavashikile linga keti valekeko cipue umo ha viuma vije vamuene, kuvanga noho Muna Muntu akasanguka ku vatsi. \p \v 10 Kaha valiniungilile evi vimpande vakevo vavenia, nakulihuozola nguavo kusanguka ku vatsi cilumbununa vika. \v 11 Kaha vamuihuile nguavo, “Omuo vika valongisi va mashiko vahandeka nguavo Eliya napande kulivanga kuija?” \p \v 12 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Eliya alivanga kuija nakuhiluisa viuma vioshe evi, nkuma vacisoneka vati hali Muna Muntu, nguavo napande kuyanda mu viuma viavingi na kumuviana ndi? \v 13 Vuno honi njimileka nguange Eliya neja laja, kaha vamulingile muoshe muvatondelele, nge omuo vanacisoneke hali ikeye.” \s Yesu Akanguisa Kanike ua Yala ua Cimbembesi Cacipi \r (Mateu17:14-21; Luka9:37-43a) \p \v 14 Kaha omo vezile kuli vandongisi vakuavo, vamuene civunga cakama cavazenguluka, kaha na valongisi va lishiko vakele nakulinga vimpata navo. \v 15 Kaha hajevene omo civunga coshe ca mumuene calikomokelele kaha vaile kuli ikeye nakumumeneka. \v 16 Kaha Yesu uavehuile nguendi, “Vika mulinakuhandeka navo?” \p \v 17 Kaha umo uavaje va civunga uamukumbuluile nguendi, “Mulongisi, njinaneha munange ua yala kuli yove, omo hali na cimbembesi ca vuveveve, \v 18 kaha oshe hacimu uanena cimbembesi cacipi, kaha cimuuisila ha mavu, kaha a huma lifulu ku kanua na kulishumanga ku mazo kaha ominina ngoo, kaha njehuile vandongisi vove linga vacihumise, vuno honi vacihonouele kucihumisa.” \p \v 19 Kaha uakumbuluile nguendi, “Ho yeni cisemua cakuhona lutsilielo, njikakala neni ha ntsimbu yakupua hali? Vintsimbu vingahi honi njinapande kuyanda neni? Munehe kuli yange!” \v 20 Kaha vamunehele kuli ikeye, kaha omo cimbembesi cacipi camuene Yesu, hajevene capindisile uje kanike ua yala, kaha uauililile ha mavu nakulialumuna, nakuhuma lifulu ku kanua. \v 21 Kaha Yesu uehuile ishe nguendi, “Ntsimbu yakupua hali uaputukile?” \p “Kaha uahandekele nguendi, kuputuka ku vuanike vuendi.” \v 22 “Kaha lualuingi cimbembesi cacipi cikamuuisila mu tuhia na mu mema, linga cimunongese, vuno honi nga ulingaho cimo, tuivuileko ngozi nakutukuasa.” \p \v 23 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Nga uasa! Viuma vioshe vinapu via viasi kuli uje atsiliela.” \p \v 24 Kaha hajevene ishe ya uje kanike uatambekele na kuhandeka nguendi, “Njitsilielia, njikuase yange uakuhona lutsilielo!” \p \v 25 Kaha omo Yesu uamuene civunga cilinakuija hamo nakushatuka, kaha uatenukilile cije cimbembesi cacipi nakuhandeka kuli cikeco nguendi, “Yove cimbembesi cavuveve navusenda matuitui, njikushika, huma muli ikeye, kaha keti ukamuhilukile naua.” \p \v 26 Hanima yakutambeka nakumualumuisa muakuteuesa, kaha camuhumine, kaha uje kanike ua lezumukile, kaha vavengi vasinganiekele nguavo, “Natsi.” \v 27 Kaha Yesu uamukuatele ku livoko na kumukatula kaha uakatukile. \p \v 28 Kaha omo uakovelele mu njivo, vandongisi vendi vamuihuile ku vushueka nguavo, “Vika honi tuahonouelele ku cihumisa?” \p \v 29 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Cifua ca cimbembesi eci kucasa kuhuma lika kuvanga na lilombelo lika.” \s Yesu Ahandeka naua ha Kutsa Kuendi \r (Mateu17:22-23; Luka9:4b-45) \p \v 30 Vahumine kuje kaha vatualeleleleho noho vahitile mu Ngalileya. Kaha Yesu katondele muntu umo linga atantekeyele kuje kuvaya, \v 31 omuo uakele nakulongesa vandongisi vendi nguendi, “Muna Muntu vakamuhana mu mavoko a vantu, kaha vakamutsiha, kaha nga vanamutsihi, hanimama ya matangua atatu a kasanguka.” \p \v 32 Vuno honi kuvevuisisile viahandekele, kaha vateuele kumuihula. \s Iya Uakama Cikuma? \r (Mateu18:1-5; Luka9:46-48) \p \v 33 Kaha vezile ku Kapenauma, omo uakele mu njivo uavehuile nguendi, “Vika munakala nakuhandeka mu ngila?” \p \v 34 Vuno honi vaholokele, omuo mu ngila vahandekele nguavo iya uakama cikuma. \v 35 Kaha uatumamene nakusana vaje likumi na vavali, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nga uoshe atonda kupua uakulivanga, apue uakumanusuilila ku voshe na kupua ngamba ua voshe.” \v 36 Kaha uambatate kanike, nakumuhaka mukati kavo, kaha uamuambatele mu mavoko endi, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, \p \v 37 “Uoshe uje atambula kanike uamundende mu lizina liange natambula yange, kaha uoshe uje atambula yange, katambuile yange vuno honi uje uanjitumine.” \s Uoshe uje Katuluisa Alihamo Netu \r (Luka9:49-50) \p \v 38 Kaha Iuano uahandekele kuli Yesu nguendi, “Mulongisi, tuamuene yala ahumisa mahamba mu lizina liove, kaha tuamuvindikile, omuo keti umo uetu.” \p \v 39 Vuno honi Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Keti mumuvindike,” naumo uahi alinga vipangi viakukomouesa mu lizina liange uje muka ntsimbu naua ase kuhandeka via vipi hali yange. \v 40 Omo uoshe katuluisa napu uetu. \v 41 Cilivene njimileka nguange, uoshe amihana nganja ya mema akunua omuo muli na lizina lia Kilistu, kakahonoua kuuana vuana vuendi. \s Vieseko via Kutuala Kukutsa \r (Mateu18:6-9; Luka17:1-2) \p \v 42 “Uoshe alingisa vanike vavandende vaje vanatsiliela muli yange kulinga vupi, cacili nge muntu uanga cije vamukutile livue liakama liakulolela vunga mu ntsingo yendi nakumumbila mu mema a kalunga. \v 43 Kaha nga livoko liove likulingisa linga ulinge vupi, litete, cacili kuli yove kukovela mu muono na livoko limo kupulakana kukovela na mavoko avali aje akutuala ku ngehena, ku tuhia tuakuhona kuhua. \v 44 Muje mavuno amuo ke kutsa, na tuhia tuamuo kutue kuzima. \v 45 Kaha nga ciliato cove cikulingisa linga ulinge vupi citeteko, cacili kuli yove kukovela mu muono na vusualonda kupulakana kukovela na viliato vivali nakukumbila mu ngehena. \v 46 Muje mavuno amuo ke kutsa, na tuhia tuamuo kutue kuzima. \v 47 Kaha nga lisho liove likulingisa linga ulinge vupi, lihumisemo, cacili kuli yove kukovela mu vumuene vua Njambi na lisho limo kupulakana na mesho avali nakukumbila mungehen, \v 48 kuje mavuno vavo kuve kutsa, na tuhia kutue kuzima. \p \v 49 “Muntu uoshe vakamujelesa na muongua mu tuhia. \p \v 50 “Muongua uacili, vuno honi nga muongua uashamuka, ukapua vati naua muongua? \p “Pueni muongua yeni vavenia, kaha kaleni na ciyulo yeni vavenia.” \c 10 \s Yesu Alongesa ha Kutsiha vulo \r (Mateu19:1-12; Luka16:18) \p \v 1 Kaha uahumine kuje nakuya kucihela ca ku Yundeya na kutuvakana Yondao, kaha vivunga via kungulukile kuli ikeye naua, kaha naua, kuya ku kapandi kendi, uavalongesele. \p \v 2 Kaha Vafaliseo vezile nakumueseka kaha vamuihuile nguavo, “Capua lishiko yala kulukulula mpuevo yendi?” \p \v 3 Kaha uavakumbuilile nguendi, “Mosesa ua mishikile vati?” \p \v 4 Kaha vahandekele nguavo, “Mosesa uatavesele yala kusoneka mukanda uakulukula, nakumulekesa linga aye kuimbo liavo.” \p \v 5 Vuno honi Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Hakukola ca mitima yeni mukemo muasonekelele eli lishiko. \v 6 Vuno honi hume hakuputuka ca kutanga, ‘Njambi uatangele yala na mpuevo.’ \v 7 Omuo ha cuma eci yala akaseza ishe na naye na kukali pandakana na mpuevo yendi, \v 8 kaha vaje vavali vakapua muvila umo. \v 9 Kaha cije Njambi napandakana, naumo uahi napande kucizitula.” \p \v 10 Kaha omo vakele mu njivo vandongisi va Yesu vamuihuile naua a cimpande eci. \v 11 Kaha uahandekele nguendi, “Uoshe alukulula mpuevo yendi nakuambata ueka, alinga vupangala, \v 12 kaha nga mpuevo alukulula yaliendi nakukashomboka kuueka, kaha nalingi vupangala.” \s Yesu avezikisa vanike vomo vavandende \r (Mateu19:13-14; Luka18:15-17) \p \v 13 Kaha vakele nakuneha vanike kuli Yesu, linga a vakuate kaha vandongisi vendi vavatenukilile. \v 14 Kaha omo Yesu uacimuene ualuvalele, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Eceni vanike vavandende veje kuli yange, keti muvavindike, omuo vumuene vua Njambi vunapu vuavo. \v 15 Cilivene, njihandeka kuli yeni, uoshe katambula vumuene vua Njambi ngue kanike uamundende ka kavukovela.” \v 16 Kaha uavambatele mu mavoko endi na kuvavezikisa, nakuvakambeka mavoko endi hali vakevo. \s Yala uakufuka \r (Mateu19:16-30; Luka18:18-30) \p \v 17 Kaha omo Yesu uakele nakuya mu vungenzi vuendi, yala uashatukile na kuija na kutsikama mavuli kuli ikeye, na kumuihula nguendi, “Mulongisi uacili, njilinge vati linga njikasuane vumuene vua muono ua yaye?” \v 18 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Vika unjitumbuila nguove njiuacili? Naumo uahi uacili kuvanga Njambi lika liendi. \v 19 Uatantekeya mashiko, ‘Keti utsihe, Keti ulinge vupangala, Keti uive, Keti uhane vukaleho vua makuli, Keti ukuise, Singimika isho na vanoko.’” \p \v 20 Kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Mulongisi, vioshe evi njaviniungu hume ku vuanike vuange.” \p \v 21 Kaha Yesu omo uamutalele kaha uamuzangele, kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Uahono cuma cimo, ya, ukalandese viuli navio, uhane vihutu, kaha ukapua na vufuko muilu, kaha ija, linga unjikave.” \v 22 Omuo uevuile evi uakotamesele cihanga cendi, kaha uaile na vusiua, omuo uakele navufuko vuavuingi. \p \v 23 Kaha Yesu uatalele talele, kaha uahandekele kuli vandongisi vendi nguendi, “Capua cacikalu kuli vaje vakakufuka kukovela mu vumuene vua Njambi!” \p \v 24 Kaha vandongisi vendi vakomokele ha mezi endi. Vuno honi Yesu uahandekele kui vakevo naua nguendi, “Vanike, cacikalu vati kukovela mu vumuene vua Njambi! \v 25 Cacasi kamelu kukovela mulisho lia nguya kupulakana mukakufuka kukovela mu vumuene vua Njambi.” \p \v 26 Kaha valikomokele cikuma, kaha vahandekele kuli vakevo nguavo, “Iya honi vakamusambesa?” \p \v 27 Yesu uavatalele kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Ku vantu cacikalu, vononi keti kuli Njambi, omuo viuma vioshe viaviasi kuli Njambi.” \p \v 28 Petulu uaputukile kuhandekele kuli ikeye nguendi, “Tala, tuaseze viuma vioshe nakukukava.” \p \v 29 Yesu uahandekele nguendi, “Cilivene,” njimileka nguange, “naumo uahi naseze njivo cipue vandumbueni cipue vamuanetu cipue vaina cipue vaishe cipue vanike na mavu, natuyando, omuo yange na muzimbu uacili, \v 30 iya kakatambula cihita muntsimbu ino, vinjivo navandumbu na vamuanetu na vananetu na vanike na mavu, na tuyando, na mu miaka ikeja ya muono ua yaye. \v 31 Vuno honi vavengi vaje vali kulutue va kapua kunima, kaha vakunima vakapua kulutue.” \s Yesu Ahandeka Ntsimbu ya Mucitatu ha Kutsa cendi \r (Mateu20:17-19; Luka18:31-34) \p \v 32 Kaha vakele nakuya mungila, kukanduka ku Yelusalema, kaha Yesu uakele na kuvatuamenena kulutue, kaha vakomokele, navaje vamukavele vovuile liova. Kaha vambatele naua vaje likumi na vavali, uaputukile kuvaleka vije vikalingiua kuli ikeye. \v 33 Nguendi, “Taleni, tulinakukanduka ku Yelusalema, kaha muna Njambi vakamuhana kuli vakuluntu va tutasesondote na valongisi va mashiko kaha vakamuhisa nakumutuala kukutsa, nakumuhana kuli vaje keti vaje Vayunda, \v 34 kaha vakamushendumuna, na kumujekuila malanzi, nakumupupa, nakumutsiha kaha hanima ya matangua atatu akasanguka.” \s Cihula ca Tiango na Iuano \r (Mateu20:20-28) \p \v 35 Kaha Tiango na Iuano, vana va Zembendeo, vezile kuli ikeye, kaha vahandekele kuli ikeye nguavo, “Mulongisi, tutonda utulingile vioshe tutonda kuli yove.” \p \v 36 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vika vimutonda kuli yange kumilingila?” \v 37 Kaha vahandekele kuli ikeye nguendi, “Tutavese linga tutumame, umo ku livoko liove liacilio mukuavo kulia cimoshue, mu vumpau.” \p \v 38 Vuno honi Yesu uahandekele nguendi, “Kumuatantekeyele vimuhulisa. Muhasa kunua nganja ije njinua, cipue kumimbuitika mu cimbuitikilo civanjimbuitikile naco?” \p \v 39 Kaha vahandekele kuli ikeye nguavo, “Tuhasa.” Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nganja ije njinua neni mukainua, na cimbuitikilo ci vananjimbuitika naco, cikeco vakamimbuitika naco, \v 40 vuno honi kutumama ku livoko liange lia cilio cipue lia cimuoshe keti yange kutava, vuno honi viavaje vanavuaheselele.” \p \v 41 Kaha omo vaje vandongisi likumi vevuile eci, valuvalelele Tiango na Iuano. \v 42 Kaha Yesu ua vasanene vaije kuli ikeye kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muatantekeya ngueni vaje vanapandele kuyula vaje keti Vayunda valiyongola nguavo vali na nzili hali vantu vavo, kaha naua vantuama vavo vali na nzili yakama hali vakevo. \v 43 Vuno honi ku cikafu ngoco hhakati keni, vuno honi uoshe atonda mukuluntu hhakati keni napande kupua ndungo yeni muvoshe. \v 44 Kaha naua uoshe atonda kupua ua kulivanga hhakati keni napande kupua ndungo ua voshe. \v 45 Omuo Muna Muntu kezile mukumupangela vuno honi mukupanga, nakuhana muono uendi linga apatule vantu vavengi.” \s Yesu atonesa mesho a kapuputua Mbatimeo \r (Mateu20:29-34; Luka18:35-43) \p \v 46 Kaha vahetele ku Yeliko, kaha omo uakele nakuhuma mu Yeliko na vandongisi vendi na civunga cakama ca vantu, Mbatimeo, uje kapuputua mukakulomba, muna Timeo, uatumamene kumukulo ua ngila. \v 47 Kaha omo vovuile nguavo Yesu uaku Nazaleta, uaputukile kutambeka nguendi, “Yesu Muna Ndaviti, njivuileko ngozi!” \p \v 48 Kaha vantu vavengi vamuvindikile, vamulekele nguavo aholoke, vuno honi uatambekele cikuma nguendi, “Muna Ndaviti, njivuileko ngozi!” \p \v 49 Kaha Yesu uemanene kaha uahandekele nguendi, “Musaneni.” Kaha vasanene uje kapuputua, kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Kuata mutima, katuka, alinakukusana.” \p \v 50 Kaha uombilile vuzalo vuendi kaha uemanene nakuya kuli Yesu. \p \v 51 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Vika utonda kuli yange linga njikulingile?” \p Kaha uje yala uakapuputua uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, njitonda njimone.” \p \v 52 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Ya, lutsilielo luove lua kukanguisa.” \p Kaha hajevene uatonene kaha uaputukile na kumukava. \c 11 \s Yesu Akovela na Vumpau mu Yelusalema \r (Mateu21:1-11; Luka19:28-40; Iuano12:12-19) \p \v 1 Kaha omo vatondele kuheta kuyehi na Yelusalema, ku Mbetafanje na Mbeteniya, ku munkinda ua Oliveta, uatumine vandongisi vendi vavali, \v 2 kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Yeni ku limbo lije lili ku kulutue lueni, kaha omo mu kakovelamo mukauana muna cimulu ivanakutu, uje kanda vacimulondeho laja, kaha muzituleni mumunehe kuno. \v 3 Nga umo ahandeka kuli yeni nguendi, ‘Vika mulingila eci?’ handekeni ngueni, ‘Muene alina kumutonda kaha tumuhiluisako naua ololo.’” \p \v 4 Kaha vaile, nakuuana muna cimulu vanamukutilila ku cikolo mu ngila, kaha vamuzituile. \v 5 Kaha vaje vemanene kuje vahandekele kuli vakevo nguavo, “Vika mulinga kuli ou muna cimulu?” \p \v 6 Kaha vavalekele muje muavalekelele Yesu, kaha vavecelele vaile nendi. \v 7 Kaha vanehele uje muna cimulu kuli Yesu, kaha vajalele vuzalo vuavo hali uje muna cimulu, kaha ua tumameneho. \v 8 Kaha vavengi vajalele vintanga viavo mungila, vamo vajalele maputa a mintango ije vatetele kumehia avo. \v 9 Kaha vaje vakele kulutue navaje vakele nakukavangeya munima vakele nakutambeka nguavo, “Hosana! Uakukuisula uje eja mu lizina lia Muene! \v 10 Vuakukuisula vumuene vua tatetu Ndaviti vuje vuli nakuija! Hosana ua muilu mulahako!” \p \v 11 Kaha uakovelele mu Yelusalema, nakukakovela mu njivo ya Njambi, kaha omo uatalele talele ku vioshe, kaha omo naua tele kuatoko laja, kaha uaile ku Mbeteniya hamo na vandongisi vendi likumi na vavali. \s Yesu Asinga Muti ua Mukuyu \r (Mateu21:18-19) \p \v 12 Liamukuavo, omo uahumine ku Mbeteniya, kaha Yesu uatsile njala. \v 13 Kaha uamuene muti ua mukuyu uje uakele kulahako uje uakele na maputa, kaha uaileko nguendi hamo akauanako vushuka. Omo uahetele kuli ukeuo, kauaneneko vushuka vuno honi maputa lika, omuo kuyapuile ntsimbu ya vushuka. \v 14 Kaha uahandekele kuli ukeuo nguendi, “Naumo uahi muntu akalia vushuka kuhuma kuli yove naua.” Kaha vandongisi vendi vovuileko. \s Yesu Avuahesa Njivo ya Njambi \r (Mateu21:12-17; Luka19:45-48; Iuano2:13-22) \p \v 15 Kaha vahetele ku Yelusalema nakukovela mu Njivo ya Njambi kaha uaputukile kusheka vaje vakele na kulandesa na kulandulula mu Njivo ya Njambi, kaha uafulumikile vimesa via vaje vakele na kulandulula vimbongo na vituamo via vaje vakele na kulandesa mavembe. \v 16 Kaha katavesele naumo kuambata cuma mu Njivo ya Njambi. \v 17 Kaha uavalongesele, nakuhandeka kuli vakevo nguendi, “Nkuma ku vacisonekele nguavo, ‘Njivo yange ikapua Njivo ya malombelo ya vakamafuti oshe’? Vuno honi muaipuisa muhela ua vezi.” \p \v 18 Kaha vakuluntu va tusasendote na valongisi va mezi a mashiko vacuvuile kaha vatondele ngila ya kumutsihilamo, omuo vamuteuele, omuo civunga coshe cakomokele ha vilongesa viendi. \p \v 19 Kaha omo cinguezi cahetele va humine mu nganda. \s Cilongesa ca Muti ua Mukuyu \r (Mateu21:20-22) \p \v 20 Kaha omo vahitile cimene, vamuene uje muti ua mukuyu unomu naku mizi. \v 21 Kaha Petulu uavulukile kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, tala! Uje muti ua mukuyu ua singile unomu.” \p \v 22 Kaha Yesu uavakumbuluile nguendi, “Kaleni na lutsilielo muli Njambi. \v 23 Cilivene njimileka nguange, uoshe ahandeka kuli ou munkinda nguendi, ‘Katuka uliumbile mu mema a kalunga,’ kaha nga kalingi vimpata mu mutima uendi, vuno honi atsiliela nguendi vioshe ahandeka vikalingika, vaka mu lingila vio. \v 24 Nankuma njimileka nguange, vioshe mulomba mu lilombelo, tsilieleni ngueni muavitambula laja, kaha cikapua ceni. \v 25 Kaha ha ntsimbu yoshe uimana nakulombela, konekela mukueni nga uli nacimo nendi, linga ishueni ali muilu akamikonekele ku milonga yeni. \v 26 Vuno honi nga kumukonekela, kaha na ishueni ua muilu kakamikonekela ku milonga yeni.” \s Cihula ca ha Nzili Yakama ya Yesu \r (Mateu21:23-27; Luka20:1-8) \p \v 27 Kaha vezile naua ku Yelusalema. Kaha omo uakele nakuenda mu njivo ya Njambi, tusasendote vakama, navalongisi va mezi a mashiko, na vakuluntu vezile kuli ikeye, \v 28 kaha vahandekele kuli ikeye nguavo, “Nzili yakama muka uli na kulikuasesa hakulinga viuma evi, cipue iya uakuhanene nzili yakama linga ulinge evi?” \p \v 29 Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Njimihula cihula, kaha munjikumbulule, kaha njimileka ha nzili yakama njili nakulikuasesa hakulinga evi viuma. \v 30 Cimbuitiko ca Iuano cahumine muilu indi ku vantu? Njikumbululeni.” \p \v 31 Kaha valingile vimpata umo na mukuavo nguavo, “Nga tuhandeka nguetu, ‘Cakuhuminine muilu,’ kaha ahandeka nguendi, ‘Vika honi muateuele ku mutsiliela?’ \v 32 Vuno honi nga tuhandeka nguetu, ‘Cahuminine ku vantu’?” Vateuele vantu, omuo voshe vatantekeyele nguavo Iuano uapuile kananguizi ua vusunga. \v 33 Kaha vakumbuluile Yesu nguavo, “Kututantekeya.” \p Kaha Yesu uavakumbuilile nguendi, “Kunjimileke nzili yakama njilinakuli kuasesa kulinga viuma evi.” \c 12 \s Cisimo ca Vaka Kupanga mu Citungu ca Mikolovozi ya Vushuka vua Viniu \r (Mateu21:23-46; Luka20:9-19) \p \v 1 Kaha uaputukile kuhandeka kuli vakevo mu visimo nguendio, “Yala uakunine citungu ca mikolovozi, kaha uazinguisileko cipatanga, kaha uahindile cina ca kukamuinamo viniu, kaha naua uatungile kaposhi, nakusezela vaka kupanga, kaha uaile ku lifuti lieka. \v 2 Kaha omo ntsimbu yakuteja yahetele, uatumine ngamba kuli vaka kupanga, linga vambate vushuka mu citungu ca mikolovozi. \v 3 Kaha vamukuatele na kumupupa, na kumusheka mavoko voko. \v 4 Kaha naua uatumine mukuavo ngamba, kaha vamuvetuesele ku mutue, nakumulinga muashuamua. \v 5 Kaha uatumine mukuavo, kaha naua vamutsihile, navakuavo naua vavalingile muje vene, vamo vavapupangele vamo vava tsihile. \v 6 Kaha kuasalele umo, muana ua yala yazangele, ha mamanusuilo uamutumine kuli vakevo, nakuvalekesa nguendi, ‘Vakasingimika munange.’ \v 7 Vuno honi vaje vaka kupanga vahandekele kuli umo na mukuavo nguavo, ‘Ou ikeye muna vavenia citungu, ijeni, tumutsihe, kaha vufuko vupua vuetu.’ \v 8 Kaha vamukuatele nakumutsiha, nakumumbila kusinia lia citungu.” \p \v 9 Kaha Yesu uavehuile nguendi, “Vika honi, viakalinga vavenia citungu ca mikolovozi?” Kaha vamukumbuluile nguavo, “Akeja nakutsiha vaka kupanga, nakuhana citungu ca mikolovozi ku veka.” \v 10 Ku muatandele evi visoneka? \q1 “‘Livue lije vaka kutunga vavianene \q2 likelio linapu lia seho kuli voshe, \q1 \v 11 eci cikeco calingile Muene, \q2 kaha cinapu cakukomokesa kuli yetu.’” \p \v 12 Kaha vesekele linga vamukute, vuno honi vateuele civunga ca vantu, omuo vasinganiekele nguavo nahandeka cisimo eci kuluisa vakevo, kaha vamusezele na kuya. \s Cihula ca ha Kufueta Lisimu \r (Mateu22:15-22; Luka20:20-26) \p \v 13 Kaha vatumine vamo Vafaliseo na vaka mpunga ya Helonde, kuli Yesu linga vamukuate kuya nomu muahandekela. \v 14 Kaha vezile nakuhandeka kuli ikeye nguavo, “Mulongisi, tuatantekeya nguetu uapua ua vusunga, omuo kuesi kutala hali muntu cipue uapua ua vulemu cipue kuahi kuuesi kulipesa ha muntu ha viyongola via muntu, kuuesi kutala hacituamo ca muntu, kaha naua ukalongesa via vusunga via Njambi. Capandemo kufueta lisimu kuli Sezale, indi kuahi?” \p \v 15 Tuvafuete indi, keti tuvafuete? Vuno honi Yesu hakumona visinganieka via vipi, uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vika munjesekela? Njineheleni mbongo ya muuaya uaya, njiyitale.” \p \v 16 Vanehele ije mbongo ya muuaya uaya. Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Cihanga ceya eci ciliho na lizina lieya liliho?” \p Vahandekele kuli ikeye nguavo, “Via Sezale.” \p \v 17 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Haneni Kasezale viakundama kuli Kasezale, na kuli Njambi viakundama kuli Njambi.” \p Kaha voshe vakomokele hali ikeye. \s Cihula ca ha Vulo ca Kusanguka ku Vatsi \r (Mateu22:23-33; Luka20:27-40) \p \v 18 Kaha Vasanduki vezile kuli ikeye, vaje vakahandeka nguavo kukuesi kusanguka ku vatsi, kaha vamuhuile cihula nguavo, \v 19 “Mulongisi, Mosesa uatusonekelele nguendi, ‘Nga muanaye atsa kaha naseze mpuevo, vuno honi kasezele muana, uje yala napande kuambata uje mpuevo, linga asemeneko vana vaje vanapandele kusemenako ikeye.’ \v 20 Mulizimo liavo vapuile vatanu na vavali, uakulivanga uambatele mpuevo, kaha omo uatsile kasezele vana, \v 21 Kaha ua mucivali ua muambatele, kaha nendi naua uatsile, kasezele vana, na ua mucitatu naikeye naua cifua cimo, \v 22 kaha voshe kuvasezele vana. Kumamanuisilo uje mpue vo uatsile. \v 23 Hakusanguka uje mpuevo a kapua ueya? Vaje vatanu na vavali voshe uapuile mpuevo yavo.” \p \v 24 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nkuma ku muatantekeye ngueni muapihisa, omuo kumutantekeya visoneka cipue nzili ya Njambi? \v 25 Omo vakahinduka ku vatsi, ku vakambata cipue kushuombuesa, vuno honi vakapua ngue tungelo va muilu. \v 26 Kaha ha kusanguka vatsi, kumuatandele mu livulu lia Mosesa, hali lije liputa, omo Njambi uahandekele kuli ikeye nguendi, ‘Yange Njambi ua Avilahama, na Njambi ua Isake, na Njambi ua Yakomba’? \v 27 Keti Njambi uavakakutsa, vuno honi Njambi ua vakakuyoya, unapihisa.” \s Lishiko Liakama Cikuma \r (Mateu22:34-40; Luka10:25-28) \p \v 28 Kaha umo ua valongisi va mashiko uahetele kaha ua vovuile valinga vimpata kuli umo na mukuavo, kaha hakumona ngeci Yesu uavakumbuluile muacili, kaha vamuihuile nguavo, “Lishiko muka ku mashiko oshe lia kulivanga?” \p \v 29 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Cakulivanga eci, ‘Tolilila, Yove Isaleli! Muene Njambi yetu, uapua Muene umo, \v 30 kaha mu kazanga Muene yeni na mitima yeni yoshe, na muono ueni uoshe, na mana eni oshe, na nzili yeni yoshe.’ \v 31 Lishiko lia mu civali eli, ‘Zanga mukueni ngue muje muualizanga yove vavenia.’ Kukuesi naua lishiko liakama cikuma lipulakana aua.” \p \v 32 Kaha mulongisi ua mashiko vehuile Yesu nguendi, “Uahandeka vusunga, Mulongisi, vusunga vene uapua umo lika, kaha kukuesi ueka kuvanga ikeye lika, \v 33 kaha ku muzanga na mutima uoshe, nakuvuisisa kuoshe, na nzili yoshe, nakuzanga mukueni ngue omuo ualizangela yove vavenia, viapulakana na tusitu va cikombelo na vikombelo vikuavo naua.” \p \v 34 Kaha omo Yesu uamuene nguendi uakumbuluile na mana, uahandekele kuli ikeye nguendi, “Kuuesi kulahako na vumuene vua Njambi.” \p Kuhuma haje naumo uahi naua uamuihuile cihula. \s Uakuvuavesa uapua Muna Iya? \r (Mateu22:41-46; Luka20:41-44) \p \v 35 Kaha omo Yesu uakele nakulongesa mu njivo ya Njambi, uahandekele nguendi, “Cijavati honi linga vaka kulongesa mashiko vahandeke nguavo Kilistu muna Ndaviti? \v 36 Ndaviti vavenia, vamuvuavesele na Cimbembesi Uakulela kaha uahandekele nguendi, \q1 “‘Muene uahandekele kuli Muene yange nguendi, \q2 tumama ku livoko liange lia cilio, \q2 kuvanga noho njikahaka vitozi veni ku viliato vieni.’ \m \v 37 Ndaviti vavenia amusana nguendi ‘Muene,’ kaha cifua vati honi linga apue munendi?” \s Yesu Anangula linga Vazangame kuli Valongisi va Mezi a Mashiko \r (Mateu23:1-36; Luka20:45-47) \p Civunga covuilille kuli ikeye nakuvuahelela. \v 38 Kaha omo Yesu uakele nakulongesa uahandekele nguendi, “Zangameni kuli valongisi va mashiko, vaje vakai nakuenda mu tuzaku tualaha linga vavasingimike mu mihela ya kulandesela, \v 39 na vituamo viacili via mu vi njivo ya malombelo na mihela ya kasingimiko ya ku viuano, \v 40 vaje vali na kupihisa vinjivo via vantuluue mukulimuesa ha kulombela malombelo alaha. Vakatambula cihiso cakama.” \s Mulambu ua Ntuluue \r (Luka21:1-4) \p \v 41 Kaha Yesu uatumamene kuyehi nakuakutambuila milambu, kaha uakele nakutala vantu omo vakele na kuhaka vimbongo mu cikuama ca njivo ya Njambi. Vavengi vakakufuka vakele nakulambuila vimbongo viavingi. \v 42 Kaha ntuluue uakuhutua uezile, kaha ualambuile tuuaya uaya tuvali tua vunengu tuatundende. \v 43 Kaha uasanene valongisi vendi linga veje kuli ikeye, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Cilivene njimileka nguange, ou ntuluue uacihutu nalambula viavingi kupulakana voshe vaje vanalambula mu cikuama. \v 44 Omuo voshe vanalambuile kusetekesa na vufuko vuavo vuavuingi, vuno honi ikeye nalambuila kuya mukuhutua cendi kaha naua ualambuila vioshe vimbongo viakele navio, viaku muyoyesa mu vuyoye vuendi.” \c 13 \s Yesu ahandeka ha kunonga kua Njivo ya Njambi \r (Mateu24:1-2; Luka21:5-6) \p \v 1 Kaha omo Yesu uahumine mu njivo ya Njambi, kaha umo uavandongisi vendi uahandekele kuli ikeye nguendi, “Tala, Mulongisi, kuvuaha ca mavue aua na kuvuaha kua vinjivo evi!” \v 2 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Uli nakumona evi vinjivo viakama ndi? Na limo liahi livue likasalaho helu lia likuavo, oshe vaka ombila kuti.” \s Tuyando na Mapakeso \r (Mateu24:3-14; Luka21:7-19) \p \v 3 Kaha omo Yesu uatumamene ha munkinda ua Oliveta ha lutue lua njivo ya Njambi, Petulu na Tiango na Iuano na Anduleo vamuihuile kualikaliavo nguavo, \v 4 “Tuleke eci cikalingika ntsimbu muka, kaha cimueso muka cikalingiua omo vioshe evi vikalingiua?” \p \v 5 Kaha Yesu uaputukile kuhandeka kuli vakevo nguendi, “Zangameni linga keti umo akamikuise. \v 6 Vavengi vakeja mu lizina liange, nguavo, ‘Yange vene!’ kaha vakakuisa vantu vavengi. \v 7 Kaha omo mukevua vinzita na kalua ka vinzita, keti mukakomoke, evi viapande kusholoka, vuno honi keti kukotoka ca mavu. \v 8 Omuo lifuti likatengulukila lifuti likuavo, vumuene vukatengulukila vumuene vukuavo, kukakala mandunduma ku mitambela ya kuliseza seza, ku kakala njala ya liangengela. Evi vinapu ngue kuputuka ca mushongo uakusema. \p \v 9 “Vuno honi linuingeni yeni vavenia, omuo vakamituala ku vaka mpunga na kumisompa, kaha vakamipupa mu vinjivo via malombelo, kaha mukemana ha mesho a vanguvulu na vimiene omuo yange, linga muhane vukaleho ha mesho avo. \v 10 Kaha muzimbu uacili muapande ku uambulula ku mafuti oshe. \v 11 Kaha omo vakamineha ku kumisompa, na kumikuata keti mukateue vimukahandeka. Vuno honi mukahandeke vije vioshe vije vakamihana ha ola ijevene, omuo keti yeni muka vihandeka, vuno honi Cimbembesi Uakulela. \v 12 Kaha muanaye a kenda vungungu munaina naku mutuala kukutsa, kaha ishe akalinga ngoco na munendi, kaha vana vakatengulukila visemi viavo naku vatsiha, \v 13 kaha voshe vakamizinda omuo yange. Vuno honi uoshe akatualelaho na kumamanusuilo akovoka. \s Cimueso ca Shuama \r (Mateu24:15-28; Luka21:20-24) \p \v 14 “Vuno honi nga mukamona cimueso ca shuama ca kukomouesa cije cikaneha kunonga cinemana kuje kucapandele kuimana.” (Muka kutanda ovuisise), kaha vaje vali mu Yundeya vateuele ku minkinda, \v 15 uoshe uje hali helu lia njivo keti ashuluke ha mavu, cipue kukovela mu njivo yendi, linga ambate cuma, \v 16 kaha uoshe hali mu lihia keti ahiluke kunima nakuambata cikovelo cendi. \v 17 Caluvinda kuli vaje vanemita na kuli vaje vakajamuesa mu matangua aje! \v 18 Lombeleni linga keti cikalingike mu cisika. \v 19 Omuo ha matangua aje kukakala tuyando tuje kutuakeleko hume ha kutanga lifuti lije Njambi uatangele kuheta na ntsimbu ino, kaha ku tukakalako naua. \v 20 Kaha nga Njambi kakehesele matangua, nga na muntu uahi akovoka, vuno honi omuo ya vantu vendi vaje vahanguile, uakehesele ku matangua. \p \v 21 “Kaha ha ntsimbu ije nga kukakala umo akamileka nguendi, ‘Taleni, Kilistu uno!’ cipue nguavo, ‘Taleni, uje hali kuje!’ keti mutsiliele. \v 22 Omuo kukasholoka Vakilistu va makuli na tunanguizi va Njambi va makuli nakulinga vitantekeyeso na vikomouesa linga vamizimbalese vaje vanahangula Njambi, nga casiua na. \v 23 Vuno honi zangameni njamileke vuima vioshe ntsimbu kanda ihete. \s Kuija kua Muna Muntu \r (Mateu24:29-31; Luka21:25-28) \p \v 24 “Vuno honi ha matangua aje hanima ya tuyando, litangua lika zivala, kaha ngonde kuikatu ceke, \v 25 na vintanga ntanga vikaua kuhuma kuilu, na lilu likaninganga. \v 26 Kaha vakamona Muna Muntu eja mu mashuela, na nzili yakama na vumpau. \v 27 Kaha akatuma tungelo vendi nakukungulula vantu vendi vahanguile na mahunzi auana, kuhuma ku mamanusuilo a mavu nakumamanusuilo a melu. \s Cilongesa ca Muti ua Mukuyu \r (Mateu24:32-35; Luka21:29-33) \p \v 28 “Lilongeseni cilongesa ca muti ua mukuyu, omuo mintango ishoshela na kuhaka maputa, kaha muatantekeya ngueni ntondue ili muyehi. \v 29 Kaha naua omo mumona viuma evi vilingiua, kaha mutantekeye ngueni vili muyehi, vili ku cikolo. \v 30 Cilivene njimileka nguange, vantu ava vali na kuyoya ntsimbu ino kuvakatsi kuvanga vuima vioshe evi vinalingiua. \v 31 Melu na mavu vioshe vikahua, vuno honi mezi ange kuuakahu. \s Naumo uahi Atantekeya Litangua cipue Ntsimbu \r (Mateu24:36-44) \p \v 32 “Vuno honi ha litangua lije cipue hola naumo uahi atantekeya, cipue vene tungelo va muilu, cipue Muana, vuno honi Tate lika. \v 33 Nangukeni, taleleleni, omuo ku mutantekeya hola muka akeja. \v 34 Cinapu ngue yala nayi mu vungenzi, kaha omo ahuma hembo aseza vangamba vendi linga vaniunge, umo na umo na vipangi viendi, na kushika muka kuniunga ku cikolo linga atalelele. \v 35 Nankuma taleleleni, omuo ku muatantekeyele vavenia njivo akeja, indi ku cinguezi, cipue mukati kavutsiki, cipue ha vandemba cipue ku cimene. \v 36 Nga eja vuasi keti akumiuane muakosa tulo. \v 37 Kaha vinjimileka vikevio vinjileka voshe nguange, taleleleni!” \c 14 \s Vavuavesa Yesu ku Mbeteniya \r (Mateu26:6-13; Iuano12:1-8) \p \v 1 Kaha kuasalele lika matangua avali linga Paseka na ciuano ca mbolo yakuhona cimbaluila. Kaha vakuluntu va tusasendote na valongisi va mashiko vakele nakutonda ngila yavushueke ya kukuatelamo Yesu nakumutsiha. \v 2 Kaha vahandekele nguavo, “Kutuapandele ku cilinga ha ciuano, hamo vantu vakaneha mpindangano.” \p \v 3 Kaha tele Yesu hali ku Mbeteniya mu njivo ya Simoni uje uakele na mbumba. Omo te Yesu uatumamene ku mesa na kulia, mpuevo uezile kuli ikeye na nsuua yakupanga ha livue lia kutoka ya kushula na mazi akutula nakunika na luengo luacili. Uapazuile ije nsuua kaha uetilile ku mutue ua Yesu. \v 4 Vuno honi kuakele vamo vaje vahandekele kuli umo na mukuavo oku vaniengua nguavo, “Vika vana pihisila aua mazi? \v 5 Ngue aua mazi vana alandesele ha ndando ya kupulakana vihita vitatu via muuaya uaya (300) ya vimbongo vije vinapande kuhana tuhutu!” Kaha vaniengetelele cikuma hali uje mpuevo. \p \v 6 Vuno honi Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Mueceni, vika muli na kumupakesela? Nalingi cuma cacili kuli yange. \v 7 Omuo yeni ntsimbu yoshe muli na tuhutu, kaha naua ntsimbu yoshe mutonda, muhasa kulinga muacili kuli vakevo, vuno honi kumukakala nange ntsimbu yoshe. \v 8 Nalingi muanasela, na vuavesa muvila uange mukunjivuahesela kunjitsinda. \v 9 Kaha cilivene njimileka nguange, kuoshe kuje kuvanambulula muzimbu uacili mu lifuti lioshe, ca nalingi vakacihandeka na kumuanukilaho.” \s Yundasa enda Yesu Vungungu \r (Mateu26:14-16; Luka22:3-6) \p \v 10 Kaha Yundasa Sakaliote, umo ua vaje vandongisi likumi na vavali, uaile kuli vakuluntu va tusasendote linga akamuende vungungu kuli vakevo. \v 11 Vavuahelele hakuivua vije viahandekele, kaha vamukulahesele kumuhana vimbongo. Kaha Yundasa uaputukile kutonda ngila yakumuendelamo vungungu. \s Yesu Alia na vandongi vendi ku Ciuano ca Paseka \r (Mateu26:17-25; Luka22:7-14;21-23; Iuano13:21-30) \p \v 12 Ha litangua liakulivanga lia mbolo yakuhona cimbaluila, omo valingile cikombelo ca mpanga ca ha paseka, vandongisi vendi vahandekele kuli ikeye nguavo, “Kuli utonda linga tukakuvuahesele kuje ukalila paseka?” \p \v 13 Kaha uatumine vandongisi vendi vavali, kaha uavalekele nguendi, “Yeni mu nganda kaha mukauana yala nambata nsuua ya mema kaha akeja kuli yeni, kaha mukamukave, \v 14 kaha muje muakakovela muka handeke kuli vavenia njivo ngueni, ‘Mulongisi nguendi, ulikuli mulili uange uje ua vangenzi, muje njinapandelele kulila paseka hamo na vandongisi vange?’ \v 15 Kaha akamimuesa mulili uakama uakuvuahesa vuino uli helu ya milili ikuavo, kukeko mukavuahesa.” \p \v 16 Kaha vandongisi vendi vaputukileko nakuya kuje ku nganda, kaha vakauanene ngue muje vene muavalekeselelemo, kaha vavuahesele paseka. \p \v 17 Kaha omo capuile cinguezi uezile na vandongisi vendi likumi na vavali. \v 18 Kaha omo vakele ku mesa na kulia, Yesu uahandekele nguendi, “Muavusunga vene njimileka nguange, umo ueni akanjenda vungungu, umo uje alinakulia nange.” \p \v 19 Vaputukile kulinienga, nakuhandeka kuli umo na mukuavo nguavo, “Yange ndi?” \p \v 20 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Umo ua vandongisi likumi na vavali, umo uje hali nakutanta mbolo yendi mu lilonga nange. \v 21 Omuo Muna Muntu akaya ngue muje muvanacisoneka hali ikeye, vuno honi luvinda hali uje yala nende vungungu Muna Muntu! Capuile muacili ngue uje yala kasemukile.” \s Mesa ya Muene \r (Mateu26:26-30; Luka22:14-20; 1 Kolinte11:23-25) \p \v 22 Kaha omo vakele nakulia, Yesu uambatele mbolo, na kuivezikisa, kaha uaipazuile, naku ihana kuli vakevo, kaha uahandekele nguendi, “Ambateni, ou ukeuo muvila uange.” \p \v 23 Kaha uambatele nganja naua, kaha muamanesele kutsatsela uavahanene, kaha voshe vanuinemo. \v 24 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Aua akeuo maninga ange a litavasano, aje anahitikila vavengi. \v 25 Muavusunga vene njimileka nguange, kunjikanuho naua neni viniu kuvanga noho ha litangua lije omo njikanua neni viniu via viha mu vumuene vua Njambi.” \p \v 26 Kaha omo vamanesele kuimba muaso, vahuminemo nakuya ku munkinda ua Oliveta. \s Yesu Ahandeka ngeci Petulu Akamuviana \r (Mateu26:31-35; Luka22:31-34; Iuano13:36-38) \p \v 27 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Muva voshe mukateua, omuo vacisoneka nguavo, ‘Njikapupa kaniungi, kaha vampanga vakalishandoka.’ \v 28 Vuno honi hanima yakunjisangula, njikaya kulutue lueni ku Ngalileya.” \p \v 29 Kaha Petulu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Cipue voshe vakateua, vuno honi yange kunjikateue.” \p \v 30 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muavusunga vene njikuleka nguange, vuno vene vutsiki, ntsimbu kanda ndemba atambeke luvali, ukanjiviana lutatu.” \p \v 31 Vuno honi uavianene cikuma nguendi, “Nga kutsa nove kaha njikatsa, kunjikakuviana.” Kaha voshe vahandekele cifua cimo. \s Yesu Alombela mu Ngetesemani \r (Mateu26:36-46; Luka22:39-46) \p \v 32 Kaha vezile ku cihela civasanene Ngetesemani, kaha Yesu uahandekele kuli vandongisi vendi nguendi, “Tumameni hano ntsimbu njilombela.” \v 33 Uambatele Petulu na Tiango na Iuano kukala nendi. Kaha uaputukile kuzeya na vusiua. \v 34 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Njivua vusiua vuakama mu mutima uange, cipue ku kutsa, tumameni hano mutalele.” \p \v 35 Uaile halahako kavundende, kaha uauililile ha mavu nakulombela nguendi, nga casiua, eyi hola imutuvakane. \v 36 Kaha uahandekele nguendi, “Tate, Tate, vuima vioshe via viasi kuli yove, humisa eyi nganja kuli yange, vuno honi keti nge ku cizango cange, vuno honi cizango cove cilingiue.” \p \v 37 Kaha uahilukile uavauanene vakosa tulo, kaha uahandekele kuli Petulu nguendi, “Simoni, unakosa? Nkuma kuuasa kutona cipue ha hola? \v 38 Toneni na kulombela linga keti mukovele mu vieseko, cimbembesi cili na kutonda, vuno honi ntsitu inazeye.” \p \v 39 Kaha naua uaile na kulombela, mezi a cifua cimo. \v 40 Kaha uahilukile ua vauanene vakosa tulo, omuo mesho avo alemene, kaha ku vatantekeyele mua kumukumbuilila. \p \v 41 Kaha uelukile lua mucitatu, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Hanga muakosa na kuhuima? Munapuisamo, hola inahete, Muna Muntu vana muende vungungu na kumuhana mumavoko avaka vupi. \v 42 Indukeni, tuyeni, taleni, vakakunjenda vungungu vali muyehi.” \s Yesu Vamukuata \r (Mateu26:47-56; Luka22:47-53; Iuano18:3-12) \p \v 43 Kaha hajevene, omo te Yesu alinakuhandeka, Yundasa uezile, uje uapuile umo ua vandongisi likumi na vavali kaha uakele na civunga cije cambatele mikuale na vimbueti, vahumine kuli vakuluntu va tusasendote na valongisi va mashiko na vakuluntu va Vayunda. \v 44 Kaha honi uje muka kuenda vungungu uahanene cimueso nguendi, “Uje umo njikatsuemba ikeye yala mukakuata nakumutuala hamo nava kakunuinga.” \p \v 45 Kaha hajevene omo uezile, uaile kuli ikeye kaha uahandekele nguendi, “Mulongisi!” Kaha uamutsuembele. \v 46 Kaha vamukuatele na mavoko avo nakumukuta. \v 47 Vuno honi kuakele uje umo uemanene kumukulo uahumisile mukuale uendi nakuteta lituitui lia ngamba ua kasasendote uakama. \v 48 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nkuma muneja ngue muluisa muhuza, na mikuale na vimbueti mukunjikuata ndi? \v 49 Hatangua na tangua njinakala neni mu njivo ya Njambi nakulongesa, kaha ku muanjikuatele. Vuno honi linga visoneka vilishulisise.” \p \v 50 Kaha vandongisi vendi voshe vamusezele, na kuteua. \p \v 51 Kaha mukuenje umo uamukavele, na cimo cahi cakele naco kuvanga lika cikovelo ca linui cazalele, kaha vatondele kumukuata, \v 52 vuno honi uasezele ije ntanga ya linui nakuteua mutoto toto. \s Vasompa Yesu ku Mesho a Mpunga \r (Mateu26:57-68; Luka22:54-55;63-71; Iuano18:13; 14; 19:24) \p \v 53 Kaha vatualele Yesu kuli kasasendote uakama, kaha vakuluntu va tusasendote na vakuluntu, na valongisi va mezi a mashiko vakungulukilile hamo. \v 54 Kaha Petulu uamukavele halahako, ku cipango ca kasasendote uakama, kaha uatumamene na vaka kunuinga nakuota tuhia. \v 55 Kaha honi vakuluntu vatusasendote na mpunga yoshe vatondele vukaleho hali Yesu linga va mutsihe, vuno honi ku vavuuanene vuahi. \v 56 Omuo vavengi vahandekele vukaleho vua makuli hali Yesu, vuno honi vukaleho vuavo ku vualitombuele. \p \v 57 Vamo vemanene nakuhandeka vukaleho vua makuli hali ikeye, nguavo, \v 58 “Tua muivuile ahandeka nguendi, ‘njikapihisa eyi njivo ya Njambi ya kutunga na mavoko, kaha mu matangua atatu nji katunga ikuavo naua, ije keti ya kutunga na mavoko.’” \v 59 Kaha cipue ngoco vene vukaleho vuavo kuvua litombuele. \p \v 60 Kaha uje kasesondote uakama uemanene hhakati kavo, kaha uehuile Yesu nguendi, “Nkuma kuuesi naviakuvakumbulula? Nkuma cuma muka eci vantu vali nakukuvangeya hakuhana vukaleho vua makuli hali yove?” \p \v 61 Vuno honi Yesu uaholokele kulu kaha kahanene cikumbululo. Ceka naua kasasendote uakama uamuihuile nguendi, “Nkuma yove Kilistu, Muana uakukuisuliua ndi?” \p \v 62 Kaha Yesu uahandekele nguendi, “Yange vene, kaha mukamona Muna Muntu natumama ku livoko liacilio lia nzili, kaha akahuminina muilu mu mashelua.” \p \v 63 Kaha uje kasasendote uakama uatavuile cikovelo cendi, kaha uahandekele nguendi, “Nkuma vika tutondela naua vakaleho vukuavo? \v 64 Munevu muanashaula. Nkuma visinganieka vieni vika?” Kaha voshe valitavasanene nguavo napande kutsa. \v 65 Vamo vaputukile ku mujekuila, nakumufuika ku mesho, nakumupupa, nakuhandeka kuli ikeye nguavo, “Nangula!” Kaha vaka kunuinga vamupupile vinkome. \s Petulu Aviana Yesu \r (Mateu26:69-75; Luka22:56-62; Iuano18:15-18;25-27) \p \v 66 Omo Petulu te acili mucipango umo ngamba ua mpuevo ua kasasendote uakama uezile kuyehi nendi. \v 67 Kaha omo uamuene Petulu hali nakuota tuhia, uamutalele sui, kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Nove, vene, uakele na Yesu uaku Nazaleta.” \p \v 68 Vuno honi uavianene nguendi, “Kunjimutantekeya, kaha kunjitantekeya nevi uli nakuhandeka,” kaha uatuhukile nakuya. Kaha hajevene ndemba uatambekele. \p \v 69 Kaha uje ngamba ua mpuevo uamumuene kaha ualekesele vaje vemanene nendi nguendi, “Nendi vene ua umo uavo!” \v 70 Vuno honi Petulu uavianene naua. \p Ha kantsimbu kakandende lika vaje vemanene kuje vahandekele kuli Petulu naua nguavo, “Kuuasa kuviana nguove nove umo uavo, omuo cilivene, uhuma ku Ngalileya.” \p \v 71 Kaha Petulu uaputukile kuhandeka visingo hali ikeye vavenia nguendi, “Njilisinga nguange kunjimutantekeya ou yala muli nakuhandeka!” \p \v 72 Kaha hajevene ndemba uatambekele lua mu civali, kaha Petulu uanukile muahandekele kuli ikeye nguendi, “Ntsimbu kanda ndema atambeke luvali, ukanjiviana lutatu nguove ku unjitantekeya.” Kaha ualilile. \c 15 \s Yesu vamutuala kuli Pilato \r (Mateu27:1-2;11-14; Luka23:1-5; Iuano18:28-38) \p \v 1 Omo te cimene vakuluntu va tusasendote na vakuluntu, na valongisi va mezi a mashiko, na vaka mpunga voshe valiuanene nakukutata Yesu nakumutuala kuli Pilato. \v 2 Kaha Pilato uamuihuile nguendi, “Yove Muene ua Vayunda?” Kaha uamukumbuluile nguendi, “Omo vene munahandeka.” \p \v 3 Kaha vakuluntu vatusasendote vamuvangeyele vuima viavingi. \v 4 Kaha Pilato uamuihuile naua nguendi, “Kuuesi na cikumbululo ca kuhandeka ndi? Tala vuima vali nakukuvangeya.” \p \v 5 Vuno honi Yesu kamukumbuluile, kaha Pilato ualikomokelele. \s Yesu Vamusompela Kutsa \r (Mateu27:15-26; Luka23:13-25; Iuano18:39; 19:16) \p \v 6 Kaha ha ciuano uakele nakuvahumisila umo mukamenga uje vakele na kutonda vantu. \v 7 Kaha hhakati ka vinzinda vaje vakele mu kamenga, vaje vaka kutsiha vantu omuo ya mpindangano, hakele yala ivatumbuile nguavo Mbalambasa. \v 8 Kaha civunga cezile nakuputuka kulomba Pilato linga alinge ngue muje muakalingila kuli vakevo ntsimbu yoshe. \v 9 Kaha Pilato uavakumbuluile nguendi, “Mutonda njimihumisile Muene ua Vayunda ndi?” \v 10 Omuo uatantekeyele nguendi capuile kutonda lika kua vakuluntu vatusasendote linga vatuale Yesu kuli ikeye. \p \v 11 Vuno honi vakuluntu vatusasendote vashongangeyele civunga linga pilato ahumise Mbalambasa. \v 12 Kaha Pilato uahandekele kuli vakevo naua nguendi, “Kaha njilinge vika nou yala ou umutumbula ngueni Muene ua Vayunda?” \p \v 13 Kaha vatambekele cikuma naua nguavo, “Mushukike.” \p \v 14 Kaha Pilato uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vika, vupi muka vuanalingi?” Vuno honi vatambekele cikuma nguavo, “Mushukike.” \v 15 Kaha omo Pilato uatondele kuvuahelesa civunga, uavahumisilile Mbalambasa. Kaha uapupile Yesu na kuvahanaye linga vamushukike. \s Masualale Vashendumuna Yesu \r (Mateu27:27-31; Iuano19:2-3) \p \v 16 Kaha masualale vamutualele mu lipela (mu cipango ca Nguvulu). Kaha vasanene voshe masualele. \v 17 Kaha vamuzikile ntanga ya vunengu, nakuzenga cilongo ca vimbimbo nakumuzika. \v 18 Kaha vaputukile kumumeneka nguavo, “Haaa, Muene ua Vayunda!” \v 19 Kaha vamupupile ku mutue na lihongo, nakumujekuila, kaha vatsikamene nakumulemesa. \v 20 Kaha hanima ya kumushendumuna, vamushuluile ije ntanga ya vunengu, nakumuzika vuzalo vuendi. Kaha vamutualele nakumushukika. \s Yesu Vamushukika ha Cilindakano \r (Mateu27:32-44; Luka23:26-43; Iuano19:17-27) \p \v 21 Kaha valiuanene na yala umo ua lizina lia Simoni uaku Silene, uje uezile mu lifuti uapuile ishe ya Elekizanda na Lufuse, kaha vamusindiyiye linga ambate cilindakano. \v 22 Kaha vamutualele ku cihela vatumbuile nguavo Ngolongota (kulumbununa nguavo cihela ca cikola). \v 23 Kaha kuje vamuhanene viniu viakupandakana na miila, vuno honi Yesu kavinuine. \v 24 Kaha vamushukikile ha cilindakano, nakulipangezela vuzalo vuendi hhakati kavo, na kuta nkela linga vauane muntu na muntu ambataho cika. \v 25 Kaha yapuile hola ya mu citatu na viuana ku cimene, omo vamushukikile. \v 26 Kaha vasonekeleho canukiso ca kumuvangeya nguavo, “Muene ua Vayunda.” \v 27 Kaha vashukikile vezi vavali hamo na Yesu umo ku livoko lia cilio mukuavo ku livoko lia cimoshue. \v 28 Mu ngila eyi vene visoneka viapuilemo vije vihandeka nguavio, “Vamushukikile hamo na vaka vupi.” \p \v 29 Kaha vaje vakele nakuhita vamushauile, na kuningangesa mitue yavo, na kuhandeka nguavo, “Aha! Yove uasa kupihisa njivo ya Njambi na kuitunga naua mu matangua atatu, \v 30 liyoyese yove vavenia, kaha shuluka ha cilindakano!” \p \v 31 Kaha naua cifua cimovene vakuluntu vatusasendote na valongisi va mezi a mashiko vamushendumuine, na kuhandeka nguavo, “Uayoyesele vakuavo vuno honi kasa kuliyoyesa ikeye vavenia, \v 32 eceleni ou Kilistu, Muene ua Isaleli linga ashuluke ha cilindakano linga tumumone nakutsiliela.” Vaje vavamushukikile hamo nendi navakevo naua vamutengulukilile nakumushaula. \s Kutsa ca Yesu \r (Mateu27:45-56; Luka23:44-49; Iuano19:28-30) \p \v 33 Kaha omo yapuile hola ya likumi na vivali ya mutania, kuakele milima ha mavu hoshe kutuala ha hola ya mucitatu ya mutania. \v 34 Kaha ha hola ya mucitatu ya mutania Yesu uasanene na lizi liakutambeka nguendi, “Eloi, Eloi, lama sambakatani?” Kulumbununa nguavo, “Njambi yange, Njambi yange, vika uanjisezela?” \p \v 35 Kaha vamo vaje vakele nakuhita omo vevuile eci vahandekele nguavo, “Taleni, alinakusana Eliya.” \v 36 Kaha umo uambuitikile mupelo mu viniu, naku haka ku lihongo na kumuhana linga anue, kaha uahandekele nguendi, “Vandameneni, tumone indi Eliya eja nakumushuluisa.” \p \v 37 Kaha Yesu uatambekele na lizi liakama, kaha uatsile. \p \v 38 Kaha ntanga ya mu njivo ya Njambi ya tavukile hhakati kuhuma kuilu nakuheta kuintsi. \v 39 Kaha mukuluntu ua masualale omo uevuile te alinakulila kaha uezile nakumona muje muatsililile kaha uahandekele nguendi, “Cilivene ou yala uapuile Muna Njambi!” \p \v 40 Kuakele vampuevo vamo naua vaje vakele nakutalelela kulahako, hhakati kavo kuakele Maliya Mandalena, na Maliya vaina ya Tiango shongo ya Yosefa na Salome, \v 41 vaje omo te hali mu Ngalileya vamukavele nakumukuasa kaha naua na vampuevo vavengi vezile nendi ku Yelusalema. \s Yesu Vamutsinda \r (Mateu27:57-61; Luka23:50-56; Iuano19:38-42) \p \v 42 Kaha omo cinguezi cahetele, naua liapuile litangua lia kulivuahesela, litangua lije ntsimbu kanda sapalalo ihete, \v 43 kaha Yosefa uaku Alamatiya, uasingimikile vaka mpunga, kaha naua uavandamenene kuija ca vumuene vua Njambi, uasimpile nakuya kuli Pilato nakulomba muvila ua Yesu. \v 44 Kaha Pilato ualikomokelele indi nga Yesu natsi laja, kaha uasanene mukuluntu ua masualale nakumuihula ndi Yesu natsi laja. \v 45 Kaha omo uovuile kuli mukuluntu ua masualale nguendi natsi laja, uahanene muvila kuli Yosefa. \v 46 Kaha ualandele ntanga ya liniu, nakuneha muvila ha mavu, kaha uamuzengelele muje mu ntanga ya liniu nakuutsinda mu cihilo cije ca kucokola mu livue, kaha uasindumuinineko livue ku cikolo ca cihilo. \v 47 Maliya Mandalena na Maliya vaina ya Yosefa vamuene kuje va mutsindile. \c 16 \s Kusanguka ca Yesu \r (Mateu28:1-8; Luka24:1-12; Iuano20:1-10) \p \v 1 Kaha omo sapalalo yahitile, Maliya Mandalena, na Maliya vaina ya Tiango, na Salome, kaha valandele nkundu linga vakavuavese Yesu. \v 2 Kaha omo capuile cimene mene ca litangua liakulivanga ha calumingu vaile ku cihilo omo litangua liatuhukile. \v 3 Kaha vahandekele kuli umo na mukuavo nguavo, “Iya honi akasa kukatuhumisila lije livue liakulema lije lili ku cikolo ca cihilo?” \v 4 Kaha vatalele kuilu, vamuene lije livue valihumisako, liapuile liakama. \v 5 Kaha vakovelele mu cihilo, kaha vamuene yala natumama ku cilio, nazala kazaku ka kutoka kalaha, kaha valikomokelele. \p \v 6 Kaha uahandekele kuli vakevo nguavo, “Keti muli komokele, mulinakutonda Yesu ua Nazaleta, uje vashukikile. Nasanguka, uahimo, mu cihela muvamutsindile. \v 7 Vuno honi yeni, mukaleke vandongisi vendi na Petulu ngueni alivanga kulutue lueni ku Ngalileya, kuje mu kamumona, nge omo muamilekelele.” \p \v 8 Kaha vahuminemo nakuteua, nakujaja nakulikomokela, kaha na cimo cahi civahandekele kuli muntu uoshe, omuo vovuile liova. \s Yesu Alisholola kuli Maliya Mandalena \r (Mateu28:9-10; Iuano20:11-18) \p \v 9 Honi omo Yesu uasangukile ha litangua liakulivanga cimene ca calumingu, ualisholuele ha kulivanga kuli Maliya Mandalena, uje yahumisile mahamba vatanu na vavali. \v 10 Kaha uaile nakuleka vaje vakele navo, vakele na vusiua na kulila. \v 11 Vuno honi cipue omo vovuile nguavo hali nakuyoya kaha na ikeye uamumuene, vuno honi kuvamutsilielele. \s Yesu Alisholola kuli vamo Vandongisi vendi vavali \r (Luka24:13-35) \p \v 12 Hanima yeci ualisholuele mucifua ceka naua kuli vamo vantu vavali, omo vakele nakuenda muli lifuti. \v 13 Kaha vahilukile nakuleka voshe, vuno honi kuvavatsilielele. \s Yesu Alisholola kuli vaje Likumi Naumo \r (Mateu28:16-20; Luka24:36-49; Iuano20:19-23; Vilinga1:6-8) \p \v 14 Hanima yevi Yesu ualisholuele kuli vandongisi vendi likumi na umo omo vatumanene ku mesa, kaha uavatenukilile omuo hakuhona lutsilielo na kukola ca mitima yavo, omuo kuvatsilielele vaje vamumuene te nasanguka. \v 15 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Yeni mu lifuti lioshe nakuambulula muzimbu uacili kuli muntu voshe. \v 16 Uoshe uje atsiliela nakumumbuitika akovoka, vuno honi uje katsiliela vakamuhisa. \v 17 Kaha vitantekeyeso vikakala na vaje vakatsiliela mu lizina liange, vakahumisa mahamba kaha vakahandeka na mu vindaka vieka, \v 18 vakakuata manoka, kaha cipue vakanua cuma ca kutsiha ku cikavavulumuna, vakasaleka mavoko avo hali vaka kuvavala, kaha vakakanguka.” \s Yesu Vamutuala Muilu \r (Luka24:50-53; Vilinga1:9-11) \p \v 19 Kaha hanima yakuhandeka navo, Muene Yesu vamutualele muilu, nakutumama ku livoko lia cilio lia Njambi. \v 20 Kaha vaile nakuambulula kuoshe, kaha Muene uapangele navo nakushulisa mezi a vitantekeyeso vije vivalingile. Ameni.