\id JHN - Nkangala New Testament Zambia \ide UTF-8 \h Iuano \toc1 Muzimbu uacili uasonekele Iuano \toc2 Iuano \toc3 Iua \mt2 Muzimbu Uacili uasonekele \mt1 IUANO \imt Citsindikisi \ip Muzimbu ua Iuano unapu umo ua mavulu auana amu Litavasano Lialiha uje ulumbununa vuyoye vua Yesu Kilistu. Limo ku limo lia mavulu aua vaka atumbula nguavo “Muzimbu.” uje ulumbununa “muzimbu uacili.” Va asonekele hanima ya kutsa ca Yesu kuli Mateu, Luka na Iuano. Muzimbu ua Iuano cilivene vausonekele kuli Kanganda Iuano ha miaka ya makumi atanu na iuana (90) AD. Cipuevene nguavo eli livulu kulimuesa ngeci Iuano ikeye ualisonekele, vuno honi kusoneka calio cinalifu cikuma ngue kusoneka ca mikanda ya Iuano uakulivanga, na Iuano uamucivali na Iuano uamucitatu. Vamo vaje vaka kusoneka valaja vahandeka nguavo Iuano uakele nakukala mu nganda ya Efeso ha ntsimbu ije, nankuma cilivene cimuesa ngeci eli livulu valisonekelele mu Efeso. \ip Iuano cilivene ahandeka vika viasonekelele eli livulu, ualisonekelele kukuasa vantu linga vatsiliele ngeci Yesu ikeye Kilistu, Muna Njambi Uakuyoya (\xt 20:31\xt*). Ha kutsiliela eci, kaha tukakala na muono mu lizina liendi. Eli livulu valisonekelele ku voshe, Vayunda na vaje keti Vayunda. Muzimbu ua Iuano kuvimo unaliseza ku mizimbu ikuavo itatu. Ikeye uatalele cikuma kusoneka ha vikomoueso vije vialingile Yesu kaha kasonekele cikuma ha visimo viendi. Vilinga vimo via seho viakulifua ngue kumbuitika ca Yesu, na vieseko vije via mu mpambo viose evi kuvavisonekele mu muzimbu ou. \iot Muvanautumbikilamo: \io1 1. Iuano aputuka muzimbu mu kapetulu (\ior 1:1-18\ior*). \io1 2. Ambahoni uasonekele viavingi ha vikomoueso vije Yesu ualingile mu kapetulu (\ior 1:19; 12:50\ior*). \io1 3. Cakuhatako, ualumbunuine vilinga viavingi via vuyoye vua Yesu vije viamutualele ku kutsa naku kusanguka cendi mu kapetulu (\ior 13:1; 20:31\ior*). \io1 4. Iuano amanusula muzimbu mu kapetulu 21, muje ahandeka ntsimbu imo Yesu uasholokele ku vantu munima yakusanguka ku vatsi kaha naua uahandekele vika vije viasonekelele livulu eli. \c 1 \s Lizi lia litenguluile kupua Muntu \p \v 1 Hambangelo kuakele Lizi, kaha Lizi liakele hamo na Njambi, kaha Lizi liapuile vene Njambi. \v 2 Hume hambangelo, lizi liakele hamo na Njambi. \v 3 Muli ikeye Njambi uatangele viuma vioshe, kukuesi cuma civatangele kuakuhona ikeye. \v 4 Muli ikeye muakele muono, kaha muono uapuile ceke ca vantu voshe. \v 5 Ceke catuile mu milima, kaha na milima kuyasele kucihiana. \p \v 6 Kuakele yala ivatumine kuli Njambi, lizina liendi liapuile Iuano. \v 7 Uezile ngue mukaleho, mukuhandeka vukaleho vua ceke, linga voshe vatsiliele kuhitila muli ikeye. \v 8 Ikeye kapuile ceke, vuno honi uezile nakuambulula vukaleho vua ceke. \v 9 Ceke ca vusunga cije cikatuila hali muntu uoshe cezile ha mavu. \p \v 10 Lizi liakele ha mavu, kaha na mavu va atangele kuhitila muli ikeye, vuno honi cipue ngoco vene mavu ka amutantekeyele. \v 11 Uezile ku lifuti liendi, vuno honi vantu vendi kuvamutambuile. \v 12 Vuno honi kuli voshe vaje vamutambuile, vaje vatsilielele mu lizina liendi, uavahanene nzili yakupua vana va Njambi, \v 13 vaje vasemukile keti ku maninga cipue ku mashungu a yala, cipue ku cizango ca kusemuka ku yala, vuno honi Njambi ikeye vavenia uapuile Ishavo. \p \v 14 Kaha lizi liahimpukile muntu nakukala hhakati ketu, uashulile na kavumbi na vusunga, tunamono vumpau vuendi, vumpau vuje hakupua Muana umolika ua Ishe. \p \v 15 Iuano uahandekele vukaleho hali ikeye nakutambeka nguendi, “Ou ikeye uje injahandekele nguange, ‘Ou eja munima yange napu uakama kupulakana yange, omuo ikeye uakeleko te kanda yange!’ ” \p \v 16 Hakushula cendi, yetu voshe tunatambula kavumbi ha kavumbi. \v 17 Omuo lishiko cilivene valihanene kuhitila muli Mosesa, vuno honi kavumbi na vusunga viezile kuhitila muli Yesu Kilistu. \v 18 Naumo uahi uamonaho Njambi, kuvanga lika Muana uje umolika, uje ali kuyehi na mutima ua Ishe, uje ikeye namutantekeyesa. \s Vukaleho vua Iuano Muka Kumbuitika \r (Mateu3:1-12; Mako1:1-8; Luka3:1-18) \p \v 19 Ovu vukevuo vukaleho vuahanene Iuano omo Vayunda vatumine tusasendote na Valevi kuhuma ku Yelusalema mukumuihula nguavo, “Yove iya?” \p \v 20 Iuano uahandekele vukaleho, kavianene kuvakumbulula, vuno honi uahandekele kuli vakevo nguendi, “Keti yange Kilistu.”\f + \fr 1:20 \fr*\ft Lizina lia Kilistu likeliovene limolika na Mesiya vuno honi vialitepesa lika ngue Kilistu mu Cingelengu kaha Mesiya mu Cihevelu.\ft*\f* \p \v 21 Vamuhuile nguavo, “Honi yove iya? Yove Eliya ndi?” \p Vuno honi Iuano uavakumbuluile nguendi, “Houe, keti yange!” \p Vamuhuile naua nguavo, “Yove kananguizi ua Njambi ndi?” \p Iuano uavakumbuluile nguendi, “Houe keti yange.” \p \v 22 Kaha vamuhuile nguavo, “Indi yove iya honi? Tuleke linga tukaleke vaje vanatutumu kuli yove. Ulitumbula nguove yove iya?” \p \v 23 Iuano uavakumbuluile nguendi, \q1 “Yange lizi liaumo atambeka mu mpambo nguendi, \q2 ‘Sungameseni ngila ya MUENE,’ ngue muahandekele kananguizi ua Njambi Isaya.” \p \v 24 Honi omo vavatumine kuli Vafaliseo, \v 25 vehuile Iuano nguavo, “Vikahoni ulinakumbuitikila nga keti yove Kilistu, cipue Eliya, cipue kananguizi ua Njambi?” \p \v 26 Iuano uavakumbuluile nguendi, “Yange njimbuitika na mema, vuno honi hhakati keni hanemana umo uje kumutantekeya. \v 27 Ikeye umo uje eja munima yange, yange kunjafuililile cipue kuzitula miva yaha vinkaku viendi.” \p \v 28 Vioshe evi vialingiuilile mu Mbeteniya musinia lia ndonga ya Yundau kuje kuakele nakumbuitikila Iuano. \s Yesu Muna Mpanga ua Njambi \p \v 29 Liamukuavo Iuano uamuene Yesu alinakuija kuli ikeye, kaha uahandekele nguendi, “Taleni, Muna Mpanga ua Njambi uje akambata vupi vua vaka mavu! \v 30 Ou ikeye uje ijahandekele nguange, ‘Munima yange mukeja yala uakama kupulakana yange omuo ikeye uakeleko hambangelo yange tele kanda njisemuke.’ \v 31 Yange kunjamutantekeyele nguange ikeye, vuno honi njezile nakumbuitika na mema linga vaka Isaleli vamutantekeye.” \p \v 32 Iuano uambuluile vukaleho ovu nguendi, “Njamuene Cimbembesi cishuluka kuhuma muilu ngue livembe, na kutonkama hali ikeye. \v 33 Yange kunjatantekeyele nguange ikeye, vuno honi uje uanjitumine kumbuitika na mema ikeye uahandekele kuli yange nguendi, ‘Hali uje ukamona Cimbembesi cikashulukila nakumutonkama ikeye vene akambuitika na Cimbembesi Uakulela.’ \v 34 Yange vene vavenia njacimono nakuhandeka vukaleho nguange ou ikeye vene Muna Njambi.” \s Vandongisi va Yesu Vakulivanga \p \v 35 Liamukuavo naua Iuano uemanene na vandongisi vendi vavali, \v 36 omo uamuene Yesu uakele nakuhita, uahandekele nguendi, “Taleni! Uje Muna Mpanga ua Njambi!” \p \v 37 Vaje vandongisi vavali vovuile Iuano ahandeka evi, kaha vakavele Yesu. \v 38 Omo Yesu uatengulukile, kaha uavamuene valinakumukava, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Muli nakutonda vika?” \p Vamukumbuluile nguavo, “Lambi” (Eli lizi lilumbunuka “Mulongisi”). “Uakala kuli?” \p \v 39 Uahandekele kuli vakevo nguendi, “Ijeni mumone.” Vezile nakumona kuje kuakele nakukala, vakele nendi litangua lije. Omuo capuile mutania ua cinguezi ua hola ya likumi na vitanu na imo (16: 0 0). \p \v 40 Umo ua vaje vavali vovuile Iuano ahandeka nakumukava uapuile Anduleo, munaina ya Simoni Petulu. \v 41 Hajevene Anduleo uauanene munaina Simoni, kaha uamulekele nguendi, “Tunauana Mesiya.” lizi eli lilumbunuka ngualio Kilistu. \v 42 Ambahoni Anduleo uatualele munaina Simoni kuli Yesu. \p Yesu uamutalele, kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Yove Simoni muna Iuano, vuno honi vakakutumbula Kefase.” (Lije lilumbunuka Petulu). \s Yesu Asana Filipu na Natanele \p \v 43 Liamukuavo cimene Yesu uayonguele kuya ku Ngalileya. Tele ali nakuya uauanene Filipu kaha uahandeka kuli ikeye nguendi, “Njikave!” \v 44 Honi Filipu uahumininine ku Mbetesainda, ku nganda kuje ku vakele Anduleo na Petulu. \v 45 Filipu uauanene Natanele, kaha uamulekele nguendi, “Tunauana uje yasonekele Mosesa mu livulu lia Lishiko naua uje na tunanguizi va Njambi va Njambi ivasonekele, ikeye Yesu uaku Nazaleta, muna Yosefa.” \p \v 46 Natanele uamuhuile nguendi, “Nkuma ku Nazaleta kuasa kuhuma cuma cacili ndi?” \p Filipu uamukumbuluile nguendi, “Ija ukamone.” \p \v 47 Omo Yesu uamuene Natanele alinakuija kuli ikeye, uahandekele hali Natanele nguendi, “Ou ikeye Kaisaleli ua vusunga, uje muli ikeye kumuesi makuli!” \p \v 48 Natanele uamuhuile nguendi, “Unanjitantekeyela kuli?” \p Yesu uamukumbuluile nguendi, “Njakumuene uatumama muintsi lia muti ua mukuyu tele kanda Filipu akusane.” \p \v 49 Natanele uamukumbuluile nguendi, “Mulongisi, yove unapu Muna Njambi! Yove Muene ua Isaleli!” \p \v 50 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Unatsiliela omuo njinakuleke nguange njakumuene uatumama muintsi lia muti ua mukuyu ndi? Ukamona viuma viakama kupulakana evi!” \v 51 Kaha naua Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muavusunga njimileka nguange, mukamona lilu liashokoloka, kaha na tungelo va Njambi valonda na kushuluka hali Muna Muntu.” \c 2 \s Ciuano ca Vulo mu Kana \p \v 1 Ha litangua lia mucitatu kuakele ciuano ca vulo ku Kana mu Ngalileya, na vaina ya Yesu vakeleko. \v 2 Yesu na vandongisi vendi navo naua vavalaniene ku ciuano cije. \v 3 Omo viniu viahuile, vaina ya Yesu vahandekele kuli ikeye nguavo, “Viniu vinahu.” \p \v 4 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Yove mpuevo, keti unjileke viakulinga, ntsimbu yange kanda ihete.” \p \v 5 Vaina ya Yesu valekele vaje vangamba nguendi, “Lingeni vioshe vije viamileka.” \p \v 6 Kuje kuakele vinjava via mavue viakutekuila mema vitanu na imo via Vayunda ngue ku muyati uavo ua kulilelesa, imo na imo yasele kukala na malita a mema akupua vihita (100). \v 7 Yesu ualekele vaje vangamba nguendi, “Shuliseni evi vinjava na mema.” Kaha vavishulisile vioshe naku kanua. \v 8 Uavalekele nguendi, “Honi tekulenimo amo mutuale kuli mukuluntu ua ciuano.” Nankuma vamutualelele. \v 9 Omo uje mukuluntu ua ciuano uamakelele aje mema aje atengulukile kupua viniu, ikeye katantekeyele kuje kuviahumine vije viniu (cipue vene vaje vangamba vatekuile aje mema vatantekeyele), nankuma mukuluntu ua ciuano uasanene vavenia vulo \v 10 kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muntu voshe akalivanga kuhana viniu viacili, ambahoni ahana via vishamu munima ya vaje vavanalania vanapende laja. Vuno honi yove hanga uatulika viniu viacili kuheta na kuntsimbu ino.” \p \v 11 Yesu ualingile eci citantekeyeso cendi ca kulivanga ku Kana mu Ngalileya, nakusholola vumpau vuendi, na vandongisi vendi vatsilielele muli ikeye. \p \v 12 Munima yevi, Yesu uaile ku Kapenauma na vaina, na vamuanaye, na vandongisi vendi, vakele kuje matangua amandende lika. \s Yesu Aya ku Njivo ya Njambi \r (Mateu21:12-13; Mako11:15-17; Luka19:45-46) \p \v 13 Omo Ciuano ca Paseka ca Vayunda cakele muyehi, nankuma Yesu uaile ku Yelusalema. \v 14 Mu vimbalaka via njivo ya Njambi uauanene vantu vaje vakele nakulandeselamo vangombe, na vampanga, na mavembe na vaka kulandulula vimbongo vatumamene ku vimesa viavo. \v 15 Nankuma uapangele likote, voshe uavashekelele hambanza lia vimbalaka via njivo ya Njambi, hamolika na vampanga na vangombe, kaha uombilile vimbongo via muuaya uaya via vaje vakele nakulandulula kaha uafulumikile vimesa viavo. \v 16 Kaha ualekele vaje vakele nakulandesa mavembe nguendi, “Tuhuiseni evi viuma muno! Keti mupuise Njivo ya Tate mutambela uakulandesela!” \v 17 Vandongisi vendi vanukile ngeci vanavisoneka mu visoneka nguavo, “Cizango cange ha Njivo ya Tate cishukuma ngue tuhia muli yange.” \p \v 18 Vayunda vamuhuile nguavo, “Cimueso muka uasa kutumuesa ngeci uli na nzili yakama yakulinga eci?” \p \v 19 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Siuleni eyi Njivo ya Njambi, kaha mu matangua atatu njikaitunga naua.” \p \v 20 Kaha Vayunda vahandekele nguavo, “Eyi Njivo ya Njambi vanaitungile mu miaka yakupua makumi auana na miaka itanu na umo (46), kaha yove ukaitunga vati mu matangua atatu?” \p \v 21 Vuno honi uakele nakuhandeka Njivo ya Njambi ya muvila uendi. \v 22 Hanima ya kusanguka ku vatsi, vandongisi vendi vanukile nguavo vikevio viahandekele evi, kaha vatsilielelele visoneka na lizi lije liahandekele Yesu. \s Yesu Atantekeya via mu Mutima ua Muntu \p \v 23 Honi omo Yesu uakele mu Yelusalema ku ciuano ca Paseka, vavengi vatsilielelele mu lizina liendi omuo vamuene vitantekeyeso vije vialingile. \v 24 Vuno honi Yesu kalihanene ikeye vavenia kuli vakevo, \v 25 omuo uatantekeyele vantu voshe kaha katondele muntu umo amuleke vukaleho vua hali mukuavo, omuo ikeye vavenia uatantekeyele vije viakele muli muntu uoshe. \c 3 \s Yesu na Nikondemo \p \v 1 Honi kuakele Kafaliseo ualizina lia Nikondemo, ntuama ua Vayunda. \v 2 Uaile kuli Yesu vutsiki nakuhandeka kuli ikeye nguendi, “Mulongisi, tuatantekeya nguetu u mulongisi uakuhuminina kuli Njambi, omuo naumo uahi asa kulinga vitantekeyeso evi vi ulinakulinga kuakuhona nzili ya Njambi.” \p \v 3 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Muavusunga njikuleka, naumo uahi asa kumona vumuene vua Njambi kuakuhona kusemuka luvali.” \p \v 4 Nikondemo uahandekele kuli ikeye nguendi, “Vatihoni muntu asa kusemuka luvali munima yakukola laja? Nkuma muntu asa kukovela muzimo lia vaina luvali na kusemuka naua ndi?” \p \v 5 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Muavusunga vene njikuleka nguange, naumo uahi asa kukovela mu vumuene vua Njambi kuakohona kusemuka ku mema na ku Cimbembesi. \v 6 Uje uasemuka ku muntu uapua muntu na uje uasemuka ku Cimbembesi uapua Cimbembesi. \v 7 Keti ukomoke nga njikuleka nguange unapande kusemuka luvali. \v 8 Mpunzi ikapekumuka kuoshe kuje kuikatondo, kaha mukevu cililimo cayo, vuno honi kuuasa kutantekeya kuje kuihuminina cipue kuje kuiya. Nankuma, omu mukemo vene mucinapu na kuli uoshe uje asemuka ku Cimbembesi.” \p \v 9 Nikondemo uamuhuile nguendi, “Evi vikalingiua vatihoni?” \p \v 10 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Keti yove mulongisi ua Isaleli, nkuma naua kuuvitantekeya evi viuma ndi?” \v 11 Muavusunga vene njikuleka, tukahandeka vije vitutantekeya nakuambulula vukaleho vua vije vitukamono, vuno honi yeni kumue kutambula vukaleho vuetu. \v 12 Njamilekele viuma via ha mavu, vuno honi kumua njitsiliela, kaha vatihoni mukanjitsiliela nga njikamileka viuma via muilu? \v 13 Naumo uahi uaya muilu kuvanga Muna Muntu lika uje uezile kuhuma muilu. \p \v 14 Ngue Mosesa muje muajunduile linoka mu vindinda, mucifua cimo vene vakajundula na Muna Muntu, \v 15 linga uoshe akatsiliela muli ikeye akakale na muono uayaye. \v 16 Omuo Njambi uazangele vaka mavu cikuma ngeci uahanene Munendi umolika, linga uoshe atsiliela muli ikeye keti akanonge vuno honi akale na muono uayaye. \v 17 Omuo Njambi katumine Munendi hano ha mavu mukuhisa vaka mavu, vuno honi linga mavu ovoke kuhitila muli ikeye. \p \v 18 Uje natsiliela muli ikeye kuvakamuhisa, vuno honi uje katsiliela vanamuhisa laja, omuo katsilielelele mu lizina lia Muna Njambi umolika. \v 19 Nankuma eci cikeco cisompelo, ceke cezile ha mavu, vuno honi vantu vazangele milima kupulakana ceke omuo vilinga viavo viapuile via vupi. \v 20 Omuo uoshe uje muka kulinga vupi uazinda ceke nakuhona kuija ku ceke, linga vilinga viendi keti vilisholole. \v 21 Vuno honi uoshe uje muka kulinga via vusunga akeja ku ceke, linga cilimuese cilivene vilinga viendi viakundama kuli Njambi. \s Yesu na Iuano Muka Kumbuitika \p \v 22 Munima yevi, Yesu na vandongisi vendi vaile ku cihela ca Yundeya, kuje kuakele navo ka ntsimbu lika nakuvambuitika. \v 23 Iuano naua uakele nakumbuitika ku Aenone kuyehi na Salime omuo kuakele mema amengi kuje, na vantu vakele nakuya nakuvambuitika. \v 24 Ha ntsimbu ije Iuano tele kanda vamuhake mu kamenga. \p \v 25 Vamo vandongisi va Iuano vakele nakulinga vimpata na Kayunda umo ha futisi ya kulilelesa. \v 26 Vaile kuli Iuano nakumulekesa nguavo, “Mulongisi, yala uje uakele nove musinia lia ndonga ya Yundau uje iualingilile vukaleho, kuno ali nakumbuitika, na vantu voshe valinakuya kuli ikeye.” \p \v 27 Iuano uavakumbuluile nguendi, “Naumo uahi asa kutambula cuma kuvanga vanamuhanaco kuilu. \v 28 Yeni muvakaleho vange ngue muje munjahandekele nguange, ‘Keti yange Kilistu, vuno honi vananjitumu kulutue luendi.’ \v 29 Uje ali na shombolua ikeye vavenia vulo, vuno honi kavusamba ua vavenia vulo uje nemana nakumuivuilila, avuahelela cikuma omo evua lizi lia vavenia vulo. Nankuma, mukemo mucikafua kuvuahelela cange. \v 30 Ikeye napande kuvuezelela, vuno honi yange njapande kuhumisa.” \s Uje Ahuma Muilu \p \v 31 Uje ahuma muilu nahiana voshe, uje ahuma hano ha mavu nakundama kuvia ha mavu nakuhandeka viuma via hano ha mavu. Vuno honi uje ahuma muilu ali helu lia voshe. \v 32 Akahandeka vukaleho vua vije viakamono na kuivua, vuno honi naumo uahi akatambula vukaleho vuendi. \v 33 Uoshe uje natambula vukaleho vuendi amuesa ngeci Njambi uapua ua vusunga. \v 34 Uoshe uje yanatumu Njambi akahandeka mezi a Njambi, omuo Njambi mukakuhana Cimbembesi kuakuhona kuseteka. \v 35 Ishe uazanga Muana, kaha nahana viuma vioshe mu mavoko endi. \v 36 Uoshe atsiliela muli Muana ali na muono ua yaye, kaha uoshe kononoka Muana kakakala na muono, vuno honi vutenu vua Njambi vukakala hali ikeye. \c 4 \s Yesu na Mpuevo uaku Samaliya \p \v 1 Honi omo Muene uatantekeyele nguendi Vafaliseo vanovu nguavo Yesu alinakuuana nakumbuitika vandongisi vavengi kupulakana Iuano \v 2 (cipuevene nguavo keti Yesu uje uakele nakumbuitika vuno honi vandongisi vendi vacilingile.) \v 3 Omo Yesu uevuile vije vivakele nakuhandeka, kaha uahumine ku Yundeya nakuhilukila ku Ngalileya. \v 4 Vuno honi mu vungenzi vuendi vuakuya kuje uahitile mu Samaliya. \p \v 5 Nankuma, mu Samaliya uahetele ku nganda ivatumbuile Sikali, muyehi na lihia lije Yakomba uahanene kuli munendi Yosefa. \v 6 Lisima lia Yakomba liakele kuje, Yesu uatumamene kuyehi na lisima omuo uahonene cikuma kuenda. Ntsimbu yapuile hhakati ka mutue. \p \v 7 Mpuevo ua Kasamaliya uezile nakutekula mema, kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Njihaneko mema njinue.” ( \v 8 Vandongisi vendi vaile mu nganda nakulanda via kulia.) \p \v 9 Mpuevo ua Kasamaliya uamukumbuluile nguendi, “Cija vatihoni yove Kayunda ulombe mema akunua kuli mpuevo ua Kasamaliya?” (Vayunda kuvekulitambosona viuma hamolika na vaka Samaliya.) \p \v 10 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Nga uatantekeyele vuana vuje Njambi vualinavuo hali yove, nou ali nakuhandeka kuli yove nguendi, ‘Njihaneko mema akunua,’ ngue unamulombo, kaha ngue nakuhana mema a muono.” \p \v 11 Mpuevo uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, kuuesi na cuma cakutekuisa mema, na lisima lialovo. Kulihoni ukauana mema a muono? \v 12 Nkuma yove uuakama kupulakana kuku yetu Yakomba, uje uatuhanene lisima eli, nakunuinamo ikeye vavenia na vana vendi na vimuna vendi vaje vanuinininemo ndi?” \p \v 13 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Uoshe anua ku mema aua akevua naua mpuila, \v 14 vuno honi voshe vakanua ku mema aje anjikavahana kuvakevu naua mpuila. Mema aje anjikamuhana akapua lisima lia livuelu vuelu muli vakevo lije likavahana mema a muono na kuvahana muono ua yaye.” \p \v 15 Mpuevo uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, njihaneko ouo mema, linga keti njikevue naua mpuila cipue keti njikeje eje naua kuno nakutekula mema.” \p \v 16 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Ya ukasane yala liove, kaha uhiluke kuno.” \p \v 17 Mpuevo uamukumbuluile nguendi, “Kunjesi na yala.” Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Ukahandeka muacili omo ukahandeka nguove, ‘Kuuesi na yala’, \v 18 omuo unashomboka ku vamala vatanu, honi ou yuli nendi hano keti yaliove. Viunahandeka via vusunga!” \p \v 19 Mpuevo uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, njamono nguange u kananguizi ua Njambi. \v 20 Vakukuluila vetu valemeselele ha munkinda ou, vuno honi yeni muhandeka ngueni cihela cije vantu vanapande lika kulemeselani mu Yelusalema.” \p \v 21 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Ove mpuevo, njitsiliele, ntsimbu ilinakuija omo kumukalemesela Tate ha munkinda ou cipue mu Yelusalema. \v 22 Yeni mukalemesa uje kumutantekeya, vuno honi yetu tukalemesa uje itutantekeya, omuo kuovoka cahuma kuli Vayunda. \v 23 Vuno honi ntsimbu ilinakuija, naua inahete laja, omo vaka kulemesa va vusunga vakalemesa Tate mu Cimbembesi na mu vusunga, omuo Tate uatonda vantu ava kumulemesa. \v 24 Njambi ikeye vene Cimbembesi, na voshe vaje vamulemesa vanapande kulemesa mu Cimbembesi na mu vusunga.” \p \v 25 Mpuevo uahandekele kuli ikeye nguendi, “Njatantekeya nguange Mesiya ali nakuija” (uje ivatumbula Kilistu) “Omo akeja, akatuleka viuma vioshe.” \p \v 26 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Yange vene ikeye, uje ali nakuhandeka nove.” \p \v 27 Hajevene vandongisi va Yesu vezile. Valikomokelele cikuma hakuuana Yesu ali nakuhandeka na mpuevo, vuno honi naumo uahi uahandekele kuli ikeye nguendi, “Uli nakutonda vika?” Cipue kuihula Yesu nguavo, “Vika uli nakuhandekela nendi?” \p \v 28 Ambahoni uje mpuevo uasezele njava yendi nakuhiluka ku nganda. Uakalekele vantu kuje nguendi, \v 29 “Ijeni mukamone yala uje nanjileka viuma vioshe vinjalingile! Asa kupua Kilistu ndi?” \v 30 Kaha vahumine mu nganda nakuya kuli Yesu. \p \v 31 Tele vandongisi vakele nakumulambelela nguavo, “Mulongisi, liako viakulia.” \p \v 32 Vuno honi uahandekele kuli vakevo nguendi, “Njilina viakulia vije kumutantekeya.” \p \v 33 Nankuma, vandongisi vaputukile kulihula umo na mukuavo nguavo, “Nkuma kuli umo namunehela viakulia ndi?” \p \v 34 Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Viakulia viange vinapu kupanga cizango cendi uje uanjitumine nakumanesa cipangi cendi. \v 35 Nkuma kumue kuhandeka ngueni, ‘Kuasala lika vingonde viuana, kaha tukateja ndi?’ Vuno honi njimileka nguange, taleseseni muacili, taleni muje vimbuto muvinahilamo linga vaviteje. \v 36 Muka kuteja natambula laja fueto yendi, naua ali nakukungulula vushuka vua muono uayaye, linga muka kukuna na muka kuteja voshe vavuahelele hamolika. \v 37 Nankuma, lizi eli liapua lia vusunga ngualio, ‘Umo akuna kaha mukuavo akateja.’ \v 38 Njinakutumu kuteja vije kuuapangele. Vakueni vapangele, kaha yove unauanenamo vimo ha vipangi viavo.” \p \v 39 Vaka Samaliya vavengi vamu nganda ije vatsilielele kuli Yesu omuo uje mpuevo uahandekele nguendi, “Nanjileka viuma vioshe vinjalingile.” \v 40 Nankuma, omo vaka Samaliya vezile kuli ikeye, vamulombele linga akale navo, kaha Yesu uakele kuje matangua avali. \p \v 41 Vavengi vatsilielele kuli ikeye omuo ya mezi endi. \v 42 Vantu valekele uje mpuevo nguavo, “Keti nguavo omuo viunahandeka viatunehesa linga tutsiliele, vuno honi tualiuvuila yetu vavenia, tuatantekeya nguetu ou mua vusunga vene ikeye Muyoyesi ua vaka mavu.” \s Yesu Akanguisa Muna Nguvulu ua Valoma \p \v 43 Omo Yesu uakele kuje matangua avali, kaha uahumineko uaile ku nganda ya Ngalileya \v 44 (omuo ikeye vavenia uahandekele nguendi naumo uahi kananguizi ua Njambi ivasingimika mu lifuti liendi). \v 45 Omo uahete mu nganda ya Ngalileya, vaka Ngalileya vamutambuile muacili, omuo vakamuene vioshe vije vialingile mu Yelusalema ku ciuano, omuo navakevo vaile ku ciuano. \p \v 46 Ambahoni Yesu uahilukile ku Kana mu nganda ya Ngalileya, kuje uatenguluile mema kupua viniu. Kuje kuakele mukuluntu ua vaka kusuana uakele na munendi ua yala uje uakele na kuvavala mu Kapenauma. \v 47 Omo uevuile ngeci Yesu nahumu ku Yundeya neja ku nganda ya Ngalileya, uaile kuli ikeye nakumulomba ngeci eje ku Kapenauma nakukanguisa munendi, uje uatondele kutsa. \v 48 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Naumo uahi hhakati keni atsiliela kuvanga mumone vitantekeyeso na vikomoueso.” \p \v 49 Uje mukuluntu uahandekele nguendi, “Muene tuye mumo ntsimbu kanda munange atse.” \p \v 50 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Ya, munove akayoya!” \p Uje yala uatsilielele mezi a Yesu, kaha uaile. \v 51 Omo uakele nakuya kuimbo, ualiuanene na vangamba vendi vaje vamulekele nguavo munove ali nakuyoya. \p \v 52 Nankuma, uavehuile ntsimbu muka munendi uayoyele, kaha vamukumbuluile nguavo, “Izau tele mutania, lisika sika lia muhumine.” \v 53 Ishe uanukile ngeci ikeyo ntsimbu ije Yesu uamulekele nguendi, “Munove akayoya.” Nankuma, ikeye hamo na ntanga yendi voshe vatsilielele muli Yesu. \p \v 54 Eci cikeco citantekeyeso ca mucivali cije ca lingile Yesu omo uahumine ku nganda ya Yundeya kuija ku nganda ya Ngalileya. \c 5 \s Yesu Akanguisa Muka Kalepa ku Cisali \p \v 1 Munima yevi, Yesu uaile ku nganda ya Yelusalema ku ciuano ca Vayunda. \v 2 Kuje ku Yelusalema kuyehi na Cikolo ca Vampanga kuakele cisali cakele na mambalanda atanu, cije mu Cihevelu vacitumbula nguavo Mbetezasa. \v 3 Civunga cakama ca vaka mishongo ya vupuputua, vilema, na vaka kalepa vakosele kuje. \v 4 Omuo kangelo ka Muene ha ntsimbu yoshe uashulukilile muje mu cisali na kutupuisa mema. Kaha uoshe uje muka kuvavala alivangamo, akanguka ku mushongo uendi. \v 5 Kuakele yala umo kuje uavavalele miaka makumi atatu na miaka itanu na itatu (38). \v 6 Omo Yesu uamumuene nakosa kuje nakutantekeya nguendi uje yala nakala kuje ntsimbu yailaha, uahandekele kuli ikeye nguendi, “Utonda kukanguka ndi?” \p \v 7 Uje yala uakuvavala uamukumbuluile nguendi, “Muene, kunjesi naumo uakunjikovelesa mu cisali omo mema atupuka, omo njeseka nguange njikovelemo, ueka naua alivangamo.” \p \v 8 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Katuka, ambata linala liove kaha enda.” \v 9 Hajevene uje yala uakangukile, uambatele linala liendi nakuputuka kuenda. \p Lije litangua liapuile lia sapalalo. \v 10 Nankuma, Vayunda valekele uje yala ivakanguisile nguavo, “Lino linapu lia sapalalo, eci cinapu kuluisa lishiko omo unambata linala liove.” \p \v 11 Vuno honi uavakumbuluile nguendi, “Yala uje nanjikangula ikeye nanjileka nguendi, ‘Ambata linala liove, enda!’ ” \p \v 12 Vamuhuile nguavo, “Iya ou yala nakuleka nguendi, ‘Ambata linala liove kaha enda’?” \p \v 13 Honi uje yala ivakanguisile katantekeyele indi uapuile iya, omuo Yesu uavombolokele mu civunga cije cakele kuje. \p \v 14 Munima yevi, Yesu uamuuanene ali mu Njivo ya Njambi kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Tala, unakanguka! Keti ukalinge vupi naua, kuteua viavipi vikalingiue kuli yove.” \p \v 15 Ambahoni uje yala uaile nakuleka vaje vantuama va Vayunda nguendi Yesu ikeye namukanguisa. \v 16 Nankuma, vaputukile kupakesa Yesu, omuo uakanguisile muntu ha litangua lia sapalalo. \v 17 Vuno honi Yesu uavakumbuluile nguendi, “Tate alinakupanga ntsimbu yoshe, nange naua njinapande kupanga.” \p \v 18 Vihandeka evi vialingisile cikuma vantuama va Vayunda linga vamutsihe, omuo keti lika uapokuele lishiko lia ha litangua lia sapalalo, vuno honi uahandekele naua nguendi Njambi ikeye Ishe, mu ngila eyi ualipuisile mumo na Njambi. \s Nzili Yakama ya Muana \p \v 19 Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Mua vusunga njimileka nguange: Muana kasa kupanga hali kaliendi lika, vuno honi akalingi lika vije amona Ishe avilinga, omuo vije vioshe viakalingi Ishe, vikevio naua vialinga Muana. \v 20 Omuo Ishe uazanga Muana kaha amumuesa vioshe vije viakalingi, amumuesa vipangi viakama kupulakana evi, linga muka likomokelele. \v 21 Ngue muje Ishe akasangula vatsi nakuvahana muono, mucifua cimo vene naua Muana akahana muono kuli vaje atonda. \v 22 Ishe kekusompa hali uoshe vuno honi nahana cisompelo kuli Muana, \v 23 linga voshe vasingimike Muana ngue muvakasingimika Ishe. Uoshe uje kasingimika Muana kasingimika Ishe uje uamutumine. \p \v 24 “Mua vusunga njimileka nguange, uoshe evua lizi liange na kutsiliela kuli uje uanjitumine alina muono uayaye, naua kuvakamusompo vuno honi nahumu ku kutsa nakovela ku muono. \p \v 25 “Mua vusunga njimileka nguange, ntsimbu ilinakuija, naua inahete laja, omo vatsi vakevua lizi lia Muna Njambi, kaha voshe vaje valivua vakayoya. \v 26 Ngue muje Ishe uakala na muono muli ikeye vavenia, mukemo vene napuisa na Muana kukala na muono muli ikeye vavenia, \v 27 naua namuhana nzili yakama ya cisompelo, omuo ikeye napu Muna Muntu. \v 28 Keti mulikomokele hali eci, omuo ntsimbu ilinakuija omo voshe vaje vali mu vihilo vakevua lizi liendi \v 29 kaha vakahumamo, voshe vaje vapangele muacili vakasangukila ku muono na vaje voshe vapangele vupi vakasangukila ku cihiso. \s Vukaleho vua hali Yesu \p \v 30 “Kunjasa kulinga cimo mu nzili yange vavenia. Njikasompo lika muje muanjileka Njambi, cisompelo cange naua capua lika ca vusunga, omuo kunjekulilingila cizango cange vuno honi cizango cauje uanjitumine. \p \v 31 “Nga njiliambulula yange vavenia, vukaleho vuange keti vua vusunga. \v 32 Kuali ueka uje akuambulula vukaleho vuange, njatantekeya nguange vukaleho vuje ali nakuambulula hali yange vunapu vua vusunga. \v 33 Muatumine tunganda kuli Iuano, uavalekele vusunga. \v 34 Keti ngue vukaleho vunjitambula vuahumu ku muntu, vuno honi njilinakuhandeka evi viuma linga muovoke. \v 35 Uapuile ndeya yakushukuma na kutua ceke, neni muavuahelelele ka ntsimbu lika mu ceke cendi. \v 36 Vuno honi yange njili na vukaleho vuakama kupulakana vukaleho vuje vuambuluile Iuano. Omuo evi vikevio vipangi viananjihana Tate linga njivimanusule, vipangi evi vene vinjilinakupanga, vilinakuhandeka hali yange kumuesa ngue Tate uanjitumine. \v 37 Na Tate uje uanjitumine alinakuhandeka vukaleho hali yange. Kanda muvueho lizi liendi, cipue kumona cihanga cendi, \v 38 naua yeni kumuekuniunga mezi endi mu mitima yeni, omuo kumuatsilielele kuli uje yatumine. \v 39 Muli nakulilongesa visoneka omuo muyongola ngueni mu vikevio muuanamo muono uayaye, nkuma visoneka evi vene vikevio viambulula vukaleho vuange. \v 40 Vuno honi yeni muviana kuija kuli yange linga mukale na muono. \p \v 41 “Yange kunjitondo linga vantu vanjishangazale. \v 42 Vuno honi njatantekeya nguange kumuesi na cizango ca Njambi muli yeni. \v 43 Njineja mu lizina lia Tate, vuno honi yeni kumuanjitambuile, nga ueka eja mu lizina liendi lika, mukamutambula. \v 44 Muasa kutsiliela vati? Yeni mukatambula vumpau kuli umo na mukuavo nakuhona kusetela vumpau vuje vuhuminina kuli umo lika ikeye Njambi. \v 45 Keti muyongole ngueni njikamivangeya kuli Tate, Mosesa vene uje imuatsilielele ikeye akamivangeya. \v 46 Nga muatsilielele kuli Mosesa, nange naua ngue muanjitsiliela, omuo ikeye uasonekele viange. \v 47 Vuno honi nga kumutsiliela vije viasonekele, kaha vatihoni mukatsiliela vinjihandeka?” \c 6 \s Yesu Alisa Vantu Vavengi \r (Mateu14:13-21; Mako6:30-44; Luka9:10-17) \p \v 1 Munima yevi Yesu uaile musinia lia Cisali ca Ngalileya, cije civatumbula naua nguavo Cisali ca Timbeliase. \v 2 Civunga cakama camukavele, omuo vamuene vitantekeyeso vije viakele nakulinga ku vaka kuvavala. \v 3 Yesu ualondele ku munkinda nakutumama hamo na vandongisi vendi. \v 4 Tele Paseka Ciuano ca Vayunda cakele muyehi. \v 5 Omo Yesu uanduile mesho endi uamuene civunga cakama cili nakuija kuli ikeye, nankuma uehuile Filipu nguendi, “Kuli tuasa kulanda viakulia via vantu ava linga valie?” \v 6 Uahandekele eci mukumueseka, omuo ikeye vavenia uatantekeyele vije viakalinga. \p \v 7 Filipu uamukumbuluile nguendi, “Cipue vihita vivali (200) via vimbongo via muuaya uaya kuviasa kulanda viakulia viakulisa ava linga umo na umo auane kakandende.” \p \v 8 Umo ua vandongisi vendi, Anduleo munaina ya Simoni Petulu, uahandekele kuli ikeye nguendi, \v 9 “Kuli kanike kayala kuno alina mikasha itanu ya mbolo na vantsi vavali. Vuno honi viasa kupuamo kuli vantu voshe ava ndi?” \p \v 10 Yesu uahandekele nguendi, “Lekeni vantu voshe vatumame ha mavu.” Kuakele muila uauingi ku cihela cije, nankuma voshe vatumamene ha mavu, kuakele vamala vakupua mu makulukazi atanu (5,000). \v 11 Kaha Yesu uatambuile ije mikasha ya mbolo, uatsatselelele kuli Njambi, kaha uaipangezelele vantu vaje vatumamene, ualingile cuma cimo naku vantsi naua, voshe valile kaha vakutile muva tondelelelemo. \v 12 Omo voshe vakutile, Yesu ualekele vandongisi vendi nguendi, “Kungululeni evi vimbazuvuila vinasalaho, keti tuvihiseho cipue tuatundende.” \v 13 Nankuma vavikunguluile vioshe, kuje ku vimbazuvuila via mikasha itanu ya mbolo ivasezele vaje valile, vashulisileho mitonga likumi na ivali. \p \v 14 Omo vantu vamuene vitantekeyeso vialingile Yesu, vaputukile kuhandeka nguavo, “Cilivene ou ikeye kananguizi ua Njambi uje akeja hano ha mavu.” \v 15 Omo Yesu uatantekeyele nguendi vatonda kumukuata linga vamupuise muene, uaile naua ku munkinda likaliendi lika. \s Yesu Enda ha Mema \r (Mateu14:22-33; Mako6:45-52) \p \v 16 Omo litangua liatokele, vandongisi va Yesu vaile ku cisali, \v 17 vakovelele mu vuato nakuya musinia lia cisali ku Kapenauma. Kuaputukile milima, tele hanga Yesu kanda acihete kuli vakevo. \v 18 Cisali cakele nakulininganga omuo kuahitile mpunzi yakama. \v 19 Omo vajavuile ntunda ya mantambo akupua atatu cipue auana, vamuene Yesu alinakuenda ha mema kuija kuyehi na vuato, kaha vovuile liova. \v 20 Vuno honi Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Yange vene, keti muvue liova.” \v 21 Kaha vatondele kumukovelesa mu vuato, hajevene vuato vuahetele ku ntunda kumutambela kuje vakele nakuya. \s Vantu Vatonda Yesu \p \v 22 Liamukuavo civunga ca vantu vaje vasalele musinia lia cisali vamuene nguavo kuakele lika vuato vumolika kuje. Vamuene naua nguavo Yesu kakovelele hamo mu vuato na vandongisi vendi, vuno honi vandongisi vendi vaile lika likaliavo. \v 23 Kaha mato amo aje ahumine ku Timbeliase ezile kuyehi na cihela kuje kuvalililile mbolo hanima ya Muene kuitsatselela kuli Njambi. \v 24 Nankuma, omo civunga camuene ngeci Yesu na vandongisi vendi vahiko kuje, vakovelele mu mato nakuya ku Kapenauma mukutonda Yesu. \s Yesu Ikeye Mbolo ya Muono \p \v 25 Omo vamuuanene musinia lia cisali, vahandekele kuli ikeye nguavo, “Mulongisi, tangua lika unezile kuno?” \p \v 26 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Mua vusunga vene njimileka nguange, muli nakunjitonda, keti ngue omuo muamuene vitantekeyeso viange, vuno honi omuo mualile mbolo nakukuta. \v 27 Keti mupangele viakulia vije vikapola, vuno honi pangeleni viakulia via muono ua yaye, vije Muna Muntu akamihanavio. Omuo Njambi, Ishe namuhaka cimueso ca kumutava.” \p \v 28 Kaha vamuhuile nguavo, “Vika tuapande kulinga linga tulinge vije viatonda Njambi?” \p \v 29 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Eci cinapu cipangi ca Njambi, linga mutsiliele muli uje yanatumu.” \p \v 30 Nankuma, vamuihuile nguavo, “Citantekeyeso muka ukatuhana honi, linga tukacimone na kukutsiliela? Cipangi muka ukalinga? \v 31 Vakukuluila vetu valile maana mu Mpambo, ngue muvanacisoneka nguavo, ‘Uavahanene mbolo yakuhuminina kuilu linga valie!’ ” \p \v 32 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Mua vusunga vene njimileka nguange, kapuile Mosesa uje uamihanene mbolo yakuhuma kuilu, vuno honi Tate ikeye akamihana mbolo ya vusunga ya kuhuma kuilu. \v 33 Omuo mbolo ya Njambi yapua ije ihuma muilu nakuhana muono kuli vaka mavu.” \p \v 34 Vahandekele kuli ikeye nguavo, “Muene, tuhane eyi mbolo ntsimbu yoshe.” \p \v 35 Yesu uavalekele nguendi, “Yange mbolo ya muono. Uoshe uje eja kuli yange kakatsiho njala, naua uoshe uje atsiliela kuli yange kakevuiho mpuila. \v 36 Vuno honi njamilekele nguange muanjimono vuno honi kumuasa kunjitsiliela. \v 37 Coshe cije canjihana Tate cija kuli yange, na uoshe uje eja kuli yange kunjikamusheke, \v 38 omuo njahumine muilu, keti ngue mukulinga cizango cange, vuno honi cizango cauje uanjitumine. \v 39 Honi eci cikeco cizango cauje uanjitumine, linga keti njikahone cimo ku vioshe vije viananjihana, vuno honi njikavasanguile ku muono ha litangua liama manusuilo. \v 40 Eci cilivene cikeco cizango ca Tate, ngeci uoshe amona Muana nakutsiliela kuli ikeye akakale na muono ua yaye, kaha njikamusanguile ku muono ha litangua liama manusuilo.” \p \v 41 Kaha vantuama va Vayunda vaputukile kuliniengetela hali ikeye omuo uahandekele nguendi, “Yange mbolo ije yahumine kuilu.” \v 42 Vakele nakuhandeka nguavo, “Keti ikeye Yesu ou, muna Yosefa, uje ishe na vaina vatutantekeya ndi? Cija vati ahandeke nguendi, ‘Njahumininine muilu’?” \p \v 43 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Keti muliniengete hhakati keni. \v 44 Naumo uahi asa kuija kuli yange kuvanga uje yaneha Tate uanjitumine, kaha njikamusanguile ku muono uje muntu ha litangua liama manusuilo. \v 45 Vanacisoneka ku tunanguizi va Njambi va Njambi nguavo, ‘Voshe Njambi akavalongesa.’ Uoshe evua Tate nakulilongesa kuli ikeye eja kuli yange. \v 46 Keti nguavo muntu uoshe uamona Tate, vuno honi kuvanga lika uje uahuma kuli Njambi ikeye uamona Tate. \v 47 Mua vusunga vene njimileka nguange, uje uoshe atsiliela alina muono uayaye. \v 48 Yange mbolo ya muono. \v 49 Vakukuluila veni valile maana mu Mpambo na kutsa. \v 50 Eyi ikeyo mbolo ije ihuma muilu, linga uoshe uje aliako kakatsi. \v 51 Yange mbolo ya muono ije yahumine muilu. Uoshe uje alia ku mbolo eyi akayoya miaka yoshe, kaha mbolo ije injikahana ya muono ua vaka mavu inapu muvila uange.” \p \v 52 Vantuama va Vayunda vaputukile kulinga vimpata hhakati kavo, vahandekele nguavo, “Cija vati ou yala atuhane muvila uendi linga tu ulie?” \p \v 53 Nankuma, Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Mua vusunga vene njimileka nguange, nga kumukali muvila ua Muna Muntu na kunua maninga endi, kaha kumukakala na muono. \v 54 Voshe valia muvila uange na kunua maninga ange valina muono uayaye, kaha njikavasanguila ku muono ha litangua liama manusuilo, \v 55 omuo muvila uange ukeuo viakulia via vusunga na maninga ange akeuo viakunua via vusunga. \v 56 Vaje voshe valia muvila uange na kunua maninga ange vakala muli yange, nange njikala muli vakevo. \v 57 Ngue muanjitumine Tate uakuyoya, nange njilinakuyoya omuo Tate, nankuma uoshe akanjilia akayoya omuo yange. \v 58 Eyi ikeyo mbolo ije yahumine muilu, keti ngue ije ivalile vakukuluila veni, kaha vatsile. Vuno honi uoshe uje alia mbolo eyi akayoya miaka yoshe.” \p \v 59 Yesu uakele nakuhandeka evi oku tele ali nakulongesa mu njivo ya malombelo ku Kapenauma. \s Mezi a Muono Uayaye \p \v 60 Omo vandongisi vendi vavengi vovuile evi, vahandekele nguavo, “Vilongesa evi viavikalu, iya asa kuvitambula?” \p \v 61 Vuno honi Yesu hakutantekeya ngeci vandongisi vendi vali nakuliniengetela ha cikeco, uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nkuma eci cilinakumivuisa kupihia ndi? \v 62 Kaha vatihoni nga muamuene Muna Muntu alonda kuya kuakele ha kulivanga? \v 63 Cimbembesi ua Njambi ikeye akahana muono, muvilani uapua uangoco. Mezi aua anjinahandeka kuli yeni akeuo a Cimbembesi na muono. \v 64 Vuno honi hhakati keni kuli vamo vaje vakuhona kutsiliela.” Omuo Yesu uatantekeyele laja hume hambangelo vaje vaka kuhona kutsiliela, na vaje vaka muenda vungungu. \v 65 Nankuma, uahandekele nguendi, “Ha cuma eci njamilekele nguange naumo uahi asa kuija kuli yange kuvanga Tate amutavese.” \p \v 66 Omuo yevi vilongesa, vandongisi vendi vavengi vahilukilemo nakuhona naua kumukavangeya. \v 67 Nankuma Yesu uehuile vandongisi vendi likumi na vavali nguendi, “Neni naua mutonda kuhilukamo ndi?” \p \v 68 Simoni Petulu uamukumbuluile nguendi, “Muene, kuli iya tuasa kuya? Yove uli na mezi a muono ua yaye. \v 69 Tuatsiliela honi nakutantekeya nguetu yove uapua Umo Uakulela ua Njambi.” \p \v 70 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Nkuma keti yange njamihanguile, yeni vandongisi likumi na vavali ndi? Vuno honi umo ueni napu satana.” \v 71 Uakele nakuhandeka Yundasa muna Simoni Sakaliote, cipue vene uapuile umo uavaje vandongisi likumi na vavali, ikeye akamuenda vungungu. \c 7 \s Yesu na Vamuanaye \p \v 1 Munima yevi, Yesu uendanganene mu Ngalileya. Katondele kuendangana mu Yundeya omuo vantuama va Vayunda vakele nakutonda ngila ya kumutsihilamo. \v 2 Ntsimbu ya ciuano ca Mapapela ca Vayunda cakele mu yehi. \v 3 Nankuma, vamuanaye vahandekele kuli ikeye nguavo, “Huma kuno uye ku nganda ya Yundeya linga vandongisi vove navakevo naua vakamone vipangi viulinakulinga, \v 4 omuo naumo uahi ashueka vije vialinga nga atonda kutsimana. Nga ulinakulinga viuma evi, lisholole yove vavenia ku vaka mavu.” \v 5 (Omuo cipue vene vamuanaye kuvamutsilielelele.) \p \v 6 Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Ntsimbu yange kanda ihete, vuno honi yeni ntsimbu yoshe ili kuno. \v 7 Vaka mavu kuvasa kumizinda, vuno honi vazinda yange omuo njilinakuvaleka nguange vipangi viaho via vipi. \v 8 Yeni ku ciuano yeni vavenia. Yange kunjiiko ku ciuano eci, omuo ntsimbu yange kanda icihete.” \v 9 Munima yakuhandeka evi, Yesu uasalele mu Ngalileya. \s Yesu ku Ciuano ca Mapapela \p \v 10 Vuno honi omo vamuanaye vanai laja ku ciuano, ambahoni Yesu nendi uaile, kaile citoma mesho vuno honi uaile mu vushueke. \v 11 Vantuama va Vayunda vakele nakumutonda ha ciuano nakuhandeka nguavo, “Alikuli ikeye?” \p \v 12 Kuje kuakele kumufueya mu civunga. Vamo vakele nakuhandeka nguavo, “Ou yala uacili,” kaha vamo vakele nakuhandeka nguavo, “houe, alinakutangula civunga.” \v 13 Vuno honi naumo uahi uahandekele hali ikeye citona mesho omuo vakele na liova lia vantuama va Vayunda. \p \v 14 Ciuano cakele kuyehi nakuhua omo Yesu uaile ku Njivo ya Njambi nakukaputuka kulongesa. \v 15 Vantuama va Vayunda valikomokelele cikuma, kaha vahandekele nguavo, “Cija vati yala ou akale navilongesa evi, omo ikeye kalilongesele?” \p \v 16 Kaha Yesu uavakumbuluile nguendi, “Vilongesa evi keti viange vuno honi via uje uanjitumine.” \v 17 Uoshe uje atonda kulinga vije viatonda Njambi akatantekeya nga evi vinjilinakulongesa vihuma kuli Njambi cipue njilinakulihandekela lika yange vavenia. \v 18 Vaje vakalihandekela vakevo vavenia, vakatondo kuuana vumpau vakevo vavenia, vuno honi uje atonda vumpau vua uje uamutumine napu muntu ua vusunga, naua muli ikeye kumuesi makuli. \v 19 “Nkuma Mosesa kamihanene lishiko ndi? Vuno honi naumo uahi hhakati keni aniunga lishiko eli. Vika muli nakutondela ngila ya kunjitsihilamo?” \p \v 20 Vivunga vamukumbuluile nguavo, “Uli na lihamba! Iya alinakutonda kukutsiha?” \p \v 21 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Njalingile cipangi cimo, kaha muva voshe mualikomokelele. \v 22 Mosesa uamishikile kulovoka ku mukanda (kucapuile ca Mosesa, vuno honi cahumine kuli vakukuluila veni), yenihoni mukalovola yala ha litangua lia sapalalo. \v 23 Nga yala alovoka ku mukanda lia sapalalo linga keti mupokole lishiko lia Mosesa, nkuma vika munienguela yange omuo njakanguisile muntu ha litangua lia sapalalo? \v 24 Keti musompele vulemu vuno honi sompeni mu vusunga.” \s Ou ikeye Kilistu ndi? \p \v 25 Vamo vantu vaku Yelusalema vakele nakuhandeka nguavo, “Keti ikeye ou yala uje ivatonda kutsiha vantuama va Vayunda ndi? \v 26 Nkuma ali kuno, mukuhandeka citona mesho ku vantu vuno honi vakevo nacimo cahi civali nakuhandeka kuli ikeye! Nkuma vaka nzili yakama vatantekeya ngeci ikeye vene Kilistu ndi? \v 27 Yetu tuatantekeya laja kuje kuahuminina ou yala, vuno honi omo Kilistu akeja, naumo uahi akatantekeya kuje kuakahuma.” \p \v 28 Kaha Yesu uatambakanene cikuma tele alinakulongesa mu vimbalaka via Njivo ya Njambi nguendi, “Muanjitantekeya naua muatantekeya kuje njihuma. Kunjalizililile vuno honi uje nanjitumine uapua ua vusunga naua kumu mutantekeya. \v 29 Yange njimutantekeya, omuo njihuma kuli ikeye naua ikeye uanjitumine.” \p \v 30 Kaha vatondele kumukuta vuno honi naumo uahi uasalekele livoko hali ikeye, omuo ntsimbu yendi tele kanda ihete. \v 31 Vuno honi vantu vavengi va muje mu civunga vamutsilielelele nakuhandeka nguavo, “Omo Kilistu akeja, nkuma ikeye akalinga vitantekeyeso viavingi kupulakana evi vianalingi ou yala ndi?” \s Vaka Kuniunga Vavatuma Kukuata Yesu \p \v 32 Vafaliseo vovuile civunga cije cakele nakungunguta hali Yesu ha viuma evi, nankuma, vakuluntu va tusasendote na Vafaliseo vatumine vaka kuniunga Njivo ya Njambi mukukuata Yesu. \v 33 Kaha Yesu uahandekele nguendi, “Njikakala neni ka ntsimbu kakandende lika, ambahoni njikaya kuli uje uanjitumine. \v 34 Mukanjitonda vuno honi kumukanjiuana, kaha kuje njikakala kumukasa kuyako.” \p \v 35 Vantuama va Vayunda valihandekesele umo na mukuavo nguavo, “Kuli atonda kuya ou yala kuje kutukasa kumuuana? Atonda kuya ku Vinganda via Vangelengu kuje kuvanashandokela vantu vetu nakulongesa Vangelengu ndi? \v 36 Alinakulumbununa vika mukuhandeka nguendi, ‘Mukanjitonda vuno honi kumukanjiuana’ naua ‘kuje njikakala, kumukasa kuyako’?” \s Vindonga via Mema a Muono \p \v 37 Ha litangua lia kumanusula ciuano naua likelio litangua liakama, tele Yesu nacimana kuje, uatambakanene cikuma nguendi, “Uoshe uje ali nampuila eje kuli yange linga akunue mema, \v 38 na uoshe uje atsiliela kuli yange anue. Ngue muvinahandeka visoneka nguavio, ‘Mu mitima ya vaka kutsiliela mukahuma vindonga via mema a muono!’ ” \v 39 Yesu uahandekele evi hali Cimbembesi uje vaka kutsiliela ivakatambula, haje tele kanda kukale Cimbembesi omuo Yesu tele kanda vamujundule ku vumpau. \s Lihangununo hhakati ka Vantu omuo ya Yesu \p \v 40 Omo vovuile mezi aua, vamo mu civunga vahandekele nguavo, “Mua vusunga vene ou yala ikeye kananguizi ua Njambi.” \p \v 41 Kaha vamo vahandekele nguavo, “Ou ikeye vene Kilistu.” \p Vuno honi vamo vehuile nguavo, “Nkuma Kilistu asa kuhuma ku Ngalileya ndi? \v 42 Nkuma visoneka kuviahandekele nguavio Kilistu akahuminina ku muyati ua Ndaviti na kusemukila mu Mbetelehema, mu limbo muje muakele Ndaviti ndi?” \v 43 Nankuma kuakele lihangununo hhakati ka civunga omuo yendi Yesu. \v 44 Vamo vatondele kumukuta vuno honi naumo uahi uasalekele mavoko hali ikeye. \s Kuhona Kutsiliela ca vantuama va Vayunda \p \v 45 Omo vaka kuniunga Njivo ya Njambi vahilukile kuli vakuluntu va tusasendote na kuli Vafaliseo, vavehuile nguavo, “Vika kumua mukutilile?” \p \v 46 Vaka kuniunga Njivo ya Njambi vakumbuluile nguavo, “Naumo uahi asa kuhandeka ngue ou yala!” \p \v 47 Kaha Vafaliseo vavakumbuluile nguavo, “Neni naua vamikuisa ndi? \v 48 Nkuma kuli umo ua vaka nzili yakama cipue ua Vafaliseo natsiliela kuli ikeye ndi? \v 49 Vuno honi civunga eci kucitantekeya lishiko lia Mosesa, kaha cinasingiua.” \p \v 50 Nikondemo uje uaile kuli Yesu hakulivanga, uehuile vakuavo nguendi, \v 51 “Nkuma lishiko lietu likahisa vantu vaje kanda tucivue viavo na kuuana vika vivanalingi ndi?” \p \v 52 Vakevo vamukumbuluile nguavo, “Nkuma nove naua uhuma ku Ngalileya ndi? Tondesesa kaha ukauana nguove naumo uahi Kananguizi ua Njambi akahuminina ku Ngalileya.” \v 53 [Kaha muntu na muntu uaile kuimbo liendi, \c 8 \s Mpuevo Ivakuatele oku Alinga Vupangala \p \v 1 Vuno honi Yesu tele nayi ku Munkinda ua Oliveta. \v 2 Cimene mene uahilukilile ku vimbalaka via Njivo ya Njambi. Kaha vantu voshe vezile kuli ikeye kaha uatumamene ha mavu nakuvalongesa. \v 3 Valongisi va mashiko na Vafaliseo vanehele mpuevo uje vakuatele oku alinga vupangala, nakumuimika ha lutue luavo voshe, \v 4 kaha vahandekele kuli ikeye nguavo, “Mulongisi, ou mpuevo tuamuuana alinga vupangala. \v 5 Mu lishiko lije Mosesa uatushikile lihandeka ngualio mpuevo ua cifua eci napande kumutsiha na mavue. Honi yove uhandekaho vika?” \v 6 Vahandekele eci mukumueseka, linga vamuuaneneho mulonga. Yesu uakotamene nakusoneka na munie uendi ha mavu. \v 7 Omo vatualeleleleho kumuihula, kaha uandukile nakuhandeka kuli vakevo nguendi, “Iya uje hhakati keni kesi na vupi aputuke kumuasha livue.” \v 8 Kaha naua uakotamene nakusoneka ha mavu. \v 9 Omo vovuile eci, vaputukile kuya umo na umo kuputukila ku vakuluntu, kaha Yesu uasalele likaliendi na mpuevo uje yemanene nendi. \v 10 Yesu uandukile nakuhandeka kuli uje mpuevo nguendi, “Mpuevo, valikuli? Nkuma naumo uahi nakuhisa ndi?” \p \v 11 Uahandekele nguendi, “Naumo uahi, Muene.” \p Kaha Yesu uahandekele nguendi, “Nange kunjikuhisa. Ya, kuhuma hano kuya kulutue keti ukalinge vupi naua.”] \s Yesu Ikeye Ceke ca Mavu \p \v 12 Kaha naua Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Yange ceke ca mavu. Uoshe anjikava kakende mu milima vuno honi akakala na ceke ca muono.” \p \v 13 Kaha Vafaliseo vahandekele kuli ikeye nguavo, “Ulinakuhana vukaleho vuove vavenia, vukaleho vuove keti vua vusunga.” \p \v 14 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Cipue vene njilinakuhana vukaleho vuange vavenia, vukaleho vuange vunapu vua vusunga omuo njitantekeya oku njihuma noku njiya, vuno honi kumutantekeya oku njihuma noku njiya. \v 15 Mukasompo mu vuntu, vuno honi yange uahi njikasompo. \v 16 Cipue vene nga njikasompo, kusompa cange capua ca vusunga, omuo keti likaliange njikasompo, vuno honi yange na Tate uje uanjitumine. \v 17 Mu lishiko lieni vasoneka nguavo vukaleho vua vantu vavali vunapu vua vusunga. \v 18 Njihana vukaleho vuange hali yange vavenia, kaha naua na Tate uanjitumine ahana vukaleho hali yange.” \p \v 19 Kaha vahandekele kuli ikeye nguavo, “Ali kuli Isho?” \p Yesu uavakumbuluile nguendi, “Nga kumutantekeya yange kaha na Tate kumu mutantekeya. Nga muanjitantekeyele nga na Tate muamutantekeya naua.” \p \v 20 Uakele nakuhandeka evi oku tele ali nakulongesa mu vimbalaka via njivo ya Njambi kuyehi na mulili ua vimbongo via mulambu, vuno honi naumo uahi uamukutile, omuo ntsimbu yendi tele kanda ihete. \s Oku Njiya, Kumuasa Kuyako \p \v 21 Naua Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Njili nakuya, kaha mukanjitonda, vuno honi mukatsa na vupi vueni. Oku njiya, kumuasa kuyako.” \p \v 22 Kaha vantuama va Vayunda vahandekele nguavo, “Aya nakulitsiha ndi? Vikahoni vianalumbununa mukuhandeka nguendi, ‘Oku njiya, kumuasa kuyako’?” \p \v 23 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Yeni muhuma kuintsi, vuno honi yange njihuma kuilu. Yeni mu vaka mavu, vuno honi yange keti njiuahano ha mavu. \v 24 Njamilekele nguange mukatsa ku vupi vueni, cilivene mukatsa ku vupi vueni kuvanga noho muatsiliela ngueni, ‘Yange vene ikeye.’” \p \v 25 Vahandekele kuli ikeye nguavo, “Yove iya?” \p Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vika vinjihandekela viakulifua hume hambangelo kuli yeni? \v 26 Njili naviavingi via kuhandeka hali yeni na viavingi via kumisompa, vuno honi ou uanjitumine uapua ua vusunga, kaha njihandeka ku vaka mavu vije vinjinevu kuli ikeye.” \p \v 27 Kuvatantekeyele nguavo uakele nakuhandeka kuli vakevo via hali Ishe. \v 28 Kaha honi Yesu uahandekele nguendi, “Nga muamujundula Muna Muntu, ambahoni mukatantekeye ngueni yange vene, kunjililingila viuma lika liange, vuno honi njikahandeka viuma evi kuya muje Tate nanjishikilamo. \v 29 Nauje uanjitumine ali nange, kanjisezele lika liange, omuo ntsimbu yoshe njikalingi via kumuvuahelesa.” \p \v 30 Oku tele ali nakuhandeka evi viuma, vavengi vatsilielele muli ikeye. \s Vusunga vuka Mipatula \p \v 31 Kaha Yesu uahandekele kuli Vayunda vaje vatsilielele muli ikeye nguendi, “Nga mutualelelaho kuononoka lizi liange, kaha cilivene mu vandongisi vange va vusunga, \v 32 kaha mukatantekeya vusunga, na vusunga kaha vukamipatula.” \p \v 33 Vamukumbuluile nguavo, “Yetu tuvatekuluila va Avilahama kaha kanda tupueho tu vandungo ku muntu. Ulumbununa vika omo uhandeka nguove, ‘Vakamipatula’?” \p \v 34 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Mua vusunga vene njimileka nguange, uoshe alinga vupi napu ndungo ua vupi. \v 35 Ndungo kakele na muhela ua kutumamenena ku ntanga ije keti yendi, vuno honi muana ikeye atumamenena ntsimbu yoshe. \v 36 Nga Muana akupatula, cilivene ukapua uakupatuka. \v 37 Njatantekeya vene nguange muvatekuluila va Avilahama, vuno honi mulinakutonda ngila yakunjitsihilamo, omuo ku muesi lizi liange muli yeni. \v 38 Njihandeka vije vinjinamono kuli Tate, neni naua muapande kulinga vimunevu kuli ishueni.” \p \v 39 Vamukumbuluile nguavo, “Avilahama ikeye tatetu.” Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, \p “Nga muapuile mu vana va Avilahama, ngue muli nakulinga vialingile Avilahama. \v 40 Vuno honi mulinakutonda kunjitsiha, yala uje namilekesa vusunga vuje vunjevuile kuli Njambi. Eci keti cikeco calingile Avilahama. \v 41 Cilivene muli nakulinga vije vialingile isho.” \p Vahandekele kuli ikeye nguavo, “Yetu keti tuvana vaku vupangala, tuli na Tate umolika, ikeye Njambi likaliendi.” \p \v 42 Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nga Njambi uapuile Ishueni, ngue muanjizange, omuo njahuma kuli Njambi kaha yange uno. Kunjalizilile lika liange, vuno honi ikeye uanjitumine. \v 43 Nkuma vika kumuvuisisa vinjihandeka? Omuo kumutambula lizi liange. \v 44 Muahuma kuli Ishueni Satana, kaha muahangula kulinga mashungu a ishueni. Uapuile muka kutsiha hume hambangelo kaha uahona vusunga, omuo kumuesi vusunga muli ikeye. Omo akeja, akahandeka kuya muafuilamo, omuo ikeye uapua ua makuli naua ishe ya vaka makuli. \v 45 Vuno honi omuo njikahandeka vusunga, kumuasa kunjitsiliela. \v 46 Iya hhakati keni ahandeka nguendi nanjiuana na mulonga ua vupi? Nga njihandeka vusunga, kaha vika kumunjitsiliela? \v 47 Uoshe ahuma kuli Njambi evua mezi a Njambi. Mulonga omuo kumueku evuilila omuo kumuhumu kuli Njambi.” \s Yesu na Avilahama \p \v 48 Vakuluntu va Vayunda vamukumbuluile nguavo, “Nkuma kutuahandekele muacili omo tuahandeka nguetu u Kasamaliya kaha uli na lihamba ndi?” \p \v 49 Yesu uakumbuluile nguendi, “Kunjesi na lihamba, vuno honi njikasingimika Tate, kaha yeni ku munjisingimika. \v 50 Kunjekutonda vumpau vuange vavenia, vuno honi kuali ali nakutonda vumpau kaha ikeye naua muka kusompa. \v 51 Mua vusunga njimileka nguange, uoshe aniunga lizi liange kakatsiho.” \p \v 52 Vakuluntu va Vayunda vahandekele kuli ikeye nguavo, “Tunamono cili vene nguetu uli na lihamba. Avilahama uatsile, kaha na tunanguizi va Njambi va Njambi vatsile, vuno honi uhandeka nguove, ‘Uoshe aniunga lizi liange kakatsiho.’ \v 53 Nkuma yove u uakama kupulakana tatetu Avilahama uje uatsa ndi? Na vaje tunanguizi va Njambi va Njambi vatsile. Usinganieka nguove yove iya?” \p \v 54 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Nga njilihana vumpau yange vavenia, vumpau vuange kaha vunapu vuangoco. Tate ikeye muka kunjihana vumpau, ou muhandeka ngueni, Njambi yeni. \v 55 Cipue vene ku mumutantekeya. Vuno honi yange njimutantekeya, nga njihandeka nguange kunjimutantekeya, kaha njipua ua makuli ngue yeni. Vuno honi njamutantekeya naua njiniunga lizi liendi. \v 56 Ishueni Avilahama uavuahelele ngue akamone litangua njikeja, kaha ualimuene nakuvuahelela.” \p \v 57 Kaha Vakuluntu va Vayunda vahandekele kuli ikeye nguavo, “Kanda uhete ha miaka makumi atanu (50), honi uamumono vati Avilahama?” \p \v 58 Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Mua vusunga vene njimileka nguange, ntsimbu kanda Avilahama a semuke, yange kunjili.” \p \v 59 Nankuma vambatele mavue nakumuasha, vuno honi Yesu ua lishuekele nakuhuma mu vimbalaka via njivo ya Njambi. \c 9 \s Yesu Akanguisa Yala ua Semukile Vupuputua \p \v 1 Tele Yesu alinakuenda, uamuene yala uje ua semukile vupuputua. \v 2 Vandongisi vendi vamuhuile nguavo, “Mulongisi, iya ualingile vupi, ou yala indi visemi vendi, linga a semuke vupuputua?” \p \v 3 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Voshe kuvalingile vupi, uasemukile vupuputua linga vipangi via Njambi visholoke muli ikeye. \v 4 Tuapande kupanga vipangi viendi uje uanjitumine tuyeni tupange ntsimbu kucili mutania, omo vutsiki vukeja tukahona kupanga. \v 5 Ntsimbu njicili ha mavu, njinapu ceke ca vaka mavu.” \p \v 6 Omo uamanusuile kuhandeka evi, uajekuililile ha mavu kaha uambatele mavu a kupandakana na malenzi naku ahaka ha mesho a uje yala, \v 7 nakuhandeka kuli ikeye nguendi, “Ya, ukatane ku mesho ove mu cisali ca Siloame” (Siloame ilumbunuka vana mutumu). Kaha uaile nakutana omo uahilukile uaputukile kumona. \p \v 8 Vandambo vendi na vaje vamumuene laja tele acili muka kulomba vukuasi, vaputukile kuihula nguavo, “Ou keti ikeye uje yala uakele nakutumama na kulomba vukuasi ndi?” \p \v 9 Vamo vaputukile kuhandeka nguavo, “Ikeye vene.” Vamo vahandekele nguavo, “houe, vuno honi muntu lika ueka uakulifua nendi.” \p Kaha ikeye uahandekele nguendi, “Yange vene uje yala.” \p \v 10 Vuno honi vatualeleleho kumuihula nguavo, “Kaha mesho ove anemuka vati?” \p \v 11 Uavakumbuluile nguendi, “Yala ivatumbula nguavo Yesu uambatele mavu nakunjihaka ha mesho, nakuhandeka kuli yange nguendi, ‘Ya ku Siloame ukatane.’ Kaha njaile nakutana mukemo njaputukile kumona.” \p \v 12 Vahandekele kuli ikeye nguavo, “Ali kuli honi?” \p Uahandekele nguendi, “Kunjitantekeya.” \s Vafaliseo Vatondesesa ha Kukanguisa eci \p \v 13 Vanehele uje yala uapuile kapuputua kuli Vafaliseo. \v 14 Liapuile litangua lia Sapalalo lije Yesu uemuisile uje yala. \v 15 Kaha Vafaliseo naua vaputukile kumuihula nguavo, cineja vati linga umone. Uahandekele kuli vakevo nguendi, “Uanjihakele mavu ha mesho ange. Kaha njataneneko, mukemo njili nakumona.” \p \v 16 Vamo va Vafaliseo vahandekele nguavo, “Ou yala kahumu kuli Njambi, omuo kekuniunga litangua lia sapalalo.” \p Vuno honi vakuavo vahandekele nguavo, “Muka vupi asa vati kulinga vitantekeyeso evi?” Kaha vali hangunuine. \p \v 17 Kaha Vafaliseo vahandekele naua kuli uje kapuputua nguavo, “Uhandekaho vika hali ikeye? Mesho ove akeo anemuisile.” \p Uahandekele nguendi, “Ikeye Kananguizi ua Njambi.” \p \v 18 Vakuluntu va Vayunda kuvatsilielele nguavo uapuile kapuputua kaha ali nakumona naua, kuvanga noho vasanene visemi va uje yala ivemuisile \v 19 nakuvehula nguavo, “Ou ikeye vene muneni, uje imuahandekele ngueni nasemuka vupuputua ndi? Cija vatihoni linga amone?” \p \v 20 Visemi vendi vakumbuluile nguavo, “Tuatantekeya vene nguetu ou ikeye munetu, naua ikeye vene uje uasemukile vupuputua, \v 21 vuno honi kutuatantekeyele cije canehesa linga amone, kaha kutuatantekeyele naua nauje nemuisa mesho endi. Muhuliseni, mukuluntu alihandekela ikeye vavenia.” \v 22 Visemi vendi vahandekele eci omuo vateuele vantuama va Vayunda, omuo vantuama va Vayunda valitavasanene nguavo uoshe ahandeka nguendi Yesu ikeye Kilistu vakamusheka mu njivo ya malombelo. \v 23 Nankuma visemi vendi vahandekele nguavo, “Nakolo, muhuliseni.” \p \v 24 Nankuma vasanene uje yala uapuile kapuputua lua mucivali, kaha vahandekele kuli ikeye nguavo, “Hana kalemeso kuli Njambi! Tuatantekeya nguetu ou yala napu muka vupi.” \p \v 25 Uakumbuluile nguendi, “Kunjitantekeya indi muka vupi indi kuahi. Cuma cimo cinjitantekeya lika nguange njapuile njikapuputua, vuno honi hano njimona.” \p \v 26 Vahandekele kuli ikeye nguavo, “Nalingile vika kuli yove? Nakuimuisa vati?” \p \v 27 Uavakumbuluile nguendi, “Njamilekesa laja, vuno honi ku muanjivuilile. Vika mutondela naua kucivua? Neni naua mutonda kupua vandongisi vendi ndi?” \p \v 28 Kaha vaputukile nakuhandeka nguavo, “Yove ndongisi uendi, vuno honi yetu tuvandongisi va Mosesa. \v 29 Tuatantekeya nguetu Njambi uahandekele kuli Mosesa, vuno honi hali ou yala, kutuatantekeyele kuje kuahuma.” \p \v 30 Uje yala uakumbuluile nguendi, “Eci cinapu cuma cakukomouesa! Kumuatantekeyele kuje ahuminina, vuno honi nemuisa mesho ange. \v 31 Tuatantekeya nguetu Njambi kekuivuilila kuva ka vupi, vuno honi akevuilila kuli uje muka kumulemesa na uje muka kuononoka cizango cendi. \v 32 Hume kuva tangelele mavu, naumo uahi uevua muntu uje emuisa muntu uasemukile vupuputua. \v 33 Nga ou yala kahumine kuli Njambi, ngue nevi ali nakulinga viahi.” \p \v 34 Vamukumbuluile nguavo, “Yove uasemukililile mu vupi, nkuma utonda kutulongesa ndi?” Kaha vamushekele mu njivo ya malombelo. \s Vupuputua vuamu Cimbembesi \p \v 35 Omo Yesu uevuile nguavo vanamusheke, kaha omo uamuuanene, uahandekele nguendi, “Uatsiliela muli Muna Muntu ndi?” \p \v 36 Uamukumbuluile nguendi, “Napu iya, Muene? Njileke, linga njimutsiliele.” \p \v 37 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Uamumono, nou ali nakuhandeka kuli yove ikeye vene.” \p \v 38 Uahandekele nguendi, “Muene, njitsiliela.” Kaha uamulemesele. \p \v 39 Yesu uahandekele nguendi, “Njezile hano ha mavu mu kusompa linga vaje kuvamono linga vamone, naua navaje vamona linga keti vamone.” \p \v 40 Vamo va Vafaliseo vaje vakele hayehi nendi vovuile eci vahandekele kuli ikeye nguavo, “Cili vene netu naua tutupuputua ndi?” \p \v 41 Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Nga muapuile tupuputua, ngue kumuesi na vupi. Vuno honi muhandeka ngueni, ‘Tumona,’ vupi vueni hanga vuakala.” \c 10 \s Cisimo ca Kaniungi \p \v 1 Yesu uahandekele nguendi, “Mua vusunga vene njimileka nguange, uoshe uje akovelela ku cikolo ca limba lia vampanga napu kaniungi ua vusunga, vuno honi uje alikuasesa ngila yeka napu muizi cipue muhuza, \v 2 vuno honi uje akovelela ku cikolo napu kaniungi ka vampanga. \v 3 Muka kuniunga ku cikolo akamushokuelela cikolo, kaha vampanga vakevu lizi liendi. Akavasana vampanga vendi ha lizina nakuvatuamenena mukulovoka. \v 4 Omo nga natuhuisa voshe, akai kulutue luavo, kaha vampanga vaka mukavangeya omuo vatantekeya lizi liendi. \v 5 Kuvakakava mungenzi, vuno honi vakamuteua omuo kuvatantekeya lizi lia vangenzi.” \p \v 6 Yesu ualikuasesele mezi aua kuli vakevo, vuno honi kuvevuisisile viakele nakuhandeka kuli vakevo. \s Yesu Ikeye Kaniungi Uacili \p \v 7 Kaha naua Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Cili vene njimileka nguange, yange cikolo ca vampanga. \v 8 Voshe vezile kulutue luange vapuile vezi na mihuza, vuno honi vampanga kuvevuililile kuli vakevo. \v 9 Yange cikolo, uoshe akovela kuhitila muli yange, akovoka, kaha akakovela nakulovoka na kuuana muila ua cili. \v 10 Muizi akeja lika na kuiva, na kutsiha na kupihisa, yange njezilile lika linga vakale na muono uacili mukushula. \p \v 11 “Yange kaniungi uacili. Kaniungi uacili akatsila vampanga vendi. \v 12 Uakukumuna uje keti kaniungi naua kakele na vampanga, omo amona kangunga kaha aseza vampanga na kuteua, kaha uje kangunga akuata vaje vampanga nakuvashandola. \v 13 Uje uakukumuna ateua omuo kazangele vampanga. \v 14 Nji kaniungi uacili, njitantekeya vange kaha vange naua vanjitantekeya, \v 15 ngue omuo Tate anjitantekeya nange naua njitantekeya Tate, kaha njitsila vampanga vange. \v 16 Kaha njili na vampanga veka, vaje keti va mulimba lino, njapande kuvaneha naua, kaha vakovuilila lizi liange. Kaha vakapua vutanga vumo, na kaniungi umo. \p \v 17 “Mucifua eci vene Tate uanjizanga, omuo njihana muono uange, linga njikauambate naua. \v 18 Naumo uahi akauambata kuli yange, vuno honi njihana muono uange mukulihana. Njili nanzili yaku utula, naua njili nanzili yaku uambata, eci kushika njinacambata kuli Tate.” \p \v 19 Kaha naua vantuama va Vayunda valihangunuine omuo ya mezi aua. \v 20 Vuingi vuavo vahandekele nguavo, “Ali na lihamba naua nazaluka, vika muli naku muivuililila?” \p \v 21 Vakuavo vakele nakuhandeka nguavo, “Aua keti mezi a muntu uje ali na lihamba. Nkuma lihamba liasa kuimuisa kapuputua ndi?” \s Yesu Vamuviana \p \v 22 Ha ntsimbu ije ciuano ca Kukundika cakele ku cihela ca Yelusalema. Capuile cisika, \v 23 na Yesu uakele nakuenda mu vimbalaka via njivo ya Njambi, mu mbalanda ya Solomoni. \v 24 Kaha vantuama va Vayunda vamuzengelekele nakuhandeka kuli ikeye nguavo, “Vintsimbu vingahi ukatuseza mu citanga? Nga yove Kilistu tuleke vusunga.” \p \v 25 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Njamilekele vuno honi ku muanjitsilielelele. Vipangi vije njikapanga mu lizina lia Tate, vihandeka vukaleho hali yange, \v 26 vuno honi kumuvitsiliela, omuo kumuakundamene ku vampanga vange. \v 27 Vampanga vange vakevu lizi liange, kaha njivatantekeya naua vakanjikavangeya. \v 28 Njikavahana muono uayaye, naua kuvakanongo. Naumo uahi akavahumisa mu livoko liange. \v 29 Vije viananjihana Tate vinapu viakama kupulakana vioshe, kaha naumo uahi asa kuvihumisa mu livoko lia Tate. \v 30 Tate nange tunapu umolika.” \p \v 31 Vantuama va Vayunda vambatele mavue linga vamuashe. \v 32 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Njamipangela vipangi viacili viavingi viakuhuminina kuli Tate, hali vioshe evi njalingi cilihoni munjashela mavue?” \p \v 33 Vantuama va Vayunda vamukumbuluile nguavo, “Keti nguavo ha vipangi viacili tukuashela mavue, vuno honi yove uli nakushaula Njambi, omuo yove u muntu lika vuno honi ulinakulilinga ngue u Njambi.” \p \v 34 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Nkuma kuvacisonekele mu lishiko lieni nguavo, ‘Njahandekele nguange, mu vanjambi ndi’? \v 35 Nga kuli vaje lizi lia Njambi liezile vavatumbuile nguavo ‘vanjambi’ (naumo uahi asa kuhaka kumukulo vije vivihandeka visoneka), \v 36 nkuma muhandeka ngueni uje Tate yanalelesa nakumutuma ha mavu alinakushaula Njambi omuo njahandekele nguange, ‘Nji Muna Njambi ndi’? \v 37 Nga kunjesi nakupanga vipangi via Tate, kaha keti munjitsiliele, \v 38 vuno honi nga njilinakuvipanga, cipue vene kumunjitsiliela, tsilieleni vipangi, linga mukatantekeye na kuvua ngueni Tate ali muli yange kaha nange njili muli Tate.” \p \v 39 Kaha vesekele kumukuta vuno honi uapusunukile mu mavoko avo. \p \v 40 Kaha uahilukilile naua musinia lia ndonga ya Yundau ku cihela cije Iuano uakele nakumbuitikila ha kulivanga, kaha uakakele kuje. \v 41 Vavengi vezile kuli ikeye nakuhandeka nguavo, “Iuano kalingile vitantekeyeso vuno honi vioshe vije Iuano uahandekele hali ou yala viapuile via vusunga.” \v 42 Kaha vavengi vamutsilielelele. \c 11 \s Kutsa ca Lazalu \p \v 1 Kuakele yala uakele nakuvavala ua lizina lia Lazalu uaku Mbeteniya, kuje kuvakele vamunaina Maliya na Mata. \v 2 Ou ikeye Maliya uje uetilile Muene mazi akunika aseho nakumuhunda ku viliato na vinkambu viendi ikeye uje munaina Lazalu uakele nakuvavala. \v 3 Nankuma vamuanaye vatumine mezi kuli Yesu nguavo, “Muene, uje kavusamba kove ali nakuvavala.” \p \v 4 Vuno honi omo Yesu uacivuile uahandekele nguendi, “Eci kuvavala keti ca kutsa, vuno honi cinapu ca vumpau vua Njambi, linga Muna Njambi vamujundule kuhitila muli cikeco.” \p \v 5 Yesu uazangele Mata na munaina Lazalu. \v 6 Munima yakuivua nguavo Lazalu ali nakuvavala, uatumameneko naua matangua avali kuje kuakele. \v 7 Kaha munima yakuivua ou muzimbu uahandekele kuli vandongisi vendi nguendi, “Tuyeni ku nganda ya Yundeya naua.” \p \v 8 Vandongisi vendi vahandekele kuli ikeye nguavo, “Lambi, vantuama va Vayunda vatondele kukuasha mavue, nkuma uciyako naua ndi?” \p \v 9 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Nkuma keti mahola likumi na avali ha litangua ndi? Vaje vakakuenda mutania, kuvekutsutsuka omuo vakamono ceke ca ha mavu. \v 10 Vuno honi vaje vakakuenda vutsiki vakatsutsuka, omuo ceke kucesi muli vakevo.” \v 11 Munima yakuhandeka eci, uavalekele nguendi, “Kavusamba ketu Lazalu nakosa tulo, vuno honi njiya naku muhindula mutulo.” \p \v 12 Vandongisi vendi vahandekele kuli ikeye nguavo, “Muene, nga nakosa tulo, kaha akahinduka.” \p \v 13 Yesu uahandekele kutsa ca Lazalu, vuno honi vakevo vasinganiekele nguavo nahandeka nguendi nakosa tulo lika. \v 14 Kaha Yesu uavalekele vusunga nguendi, “Lazalu natsi. \v 15 Omuo yeni njavuahelela ngeci kunjakeleko, linga mutsiliele. Vuno honi tuyeni kuli ikeye.” \p \v 16 Tomasi, ivatumbuile nguavo Mpasa, uahandekele kuli vakuavo vandongisi nguendi, “Netu tuyeni, linga tukatse nendi.” \s Yesu Ikeye Kusanguka na Muono \p \v 17 Omo Yesu uahetele, uauanene Lazalu tele ali na matangua auana mu cihilo. \v 18 Mbeteniya yapuile kuyehi na nganda ya Yelusalema mu mantambo atatu lika, \v 19 kaha vuingi vua Vayunda vezile kuli Mata na Maliya mukuva simpisa omuo hakutsa ca munaina Lazalu. \p \v 20 Omo Mata uevuile nguavo Yesu ali nakuija, uamusheshele, tele Maliya ali mu njivo. \v 21 Mata uahandekele kuli Yesu nguendi, “Muene, nga unakele kuno, muanetu ngue katsile. \v 22 Vuno honi cipue ntsimbu ino njatantekeya nguange vioshe ulomba kuli Njambi, akakuhanavio.” \p \v 23 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muanoko ahinduka naua.” \p \v 24 Mata uahandekele kuli ikeye nguendi, “Njatantekeya vene nguange akahinduka ha ntsimbu ya kusanguka ha litangua lia mamanusuilo.” \p \v 25 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Yange kusanguka na muono, voshe vaje vatsiliela muli yange, cipue vakatsa, vakayoya naua, \v 26 kaha uoshe ayoya nakutsiliela muli yange kakatsiho. Utsiliela eci ndi?” \p \v 27 Uahandekele kuli ikeye nguendi, “Eyo, Muene, Njatsiliela nguange yove Kilistu Muna Njambi, uje akeja hano ha mavu.” \s Yesu Alila \p \v 28 Munima yakuhandeka evi, Mata uaile nakusana munaina Maliya, uamusanenene kuali kaliendi nakumulekesa nguendi, “Mulongisi uno ali nakukusana.” \v 29 Kaha omuo uacivuile, uakatukile vuasi vuasi nakuya kuli Yesu. \v 30 Honi Yesu tele kanda ahete hembo, vuno honi uakele ku cihela kuje kualiuanenene na Mata. \v 31 Vayunda vaje vakele nendi mu njivo nakumusimpisa, vamuene Maliya akatuka vuasi vuasi nakuya hambanza, vamukavele omuo vasinganiekele nguavo alinakuya ku cihilo nakulililako. \p \v 32 Omo Maliya uahetele kuje kuakele Yesu nakumumona, uauililile ku viliato viendi nakuhandeka nguendi, “Muene, nga unakele kuno ngue muanetu katsile.” \p \v 33 Omo Yesu uamumuene alinakulila na vaje Vayunda vezile navo, uakele na vusiua cikuma mu Cimbembesi. \v 34 Kaha uahandekele nguendi, “Mua mutsindi kuli?” \p Vahandekele kuli ikeye nguavo, “Muene, ija umone.” \p \v 35 Yesu ualilile. \v 36 Kaha Vayunda vahandekele nguavo, “Haaa! Taleni mua muzangelelele!” \p \v 37 Vuno honi vamo vavo vahandekele nguavo, “Keti ikeye uje uemuisile uje yala ua kapuputua ndi, vikahoni kalingililile ou yala linga keti atse?” \s Yesu Asangula Lazalu \p \v 38 Kaha Yesu naua uakele na vusiua cikuma, kaha uaile ku cihilo. Capuile cihilo cakuhinda mu livue, kuakele livue ku cikolo ca cihilo. \v 39 Yesu uahandekele nguendi, “Humiseniko livue eli.” \p Mata munaina ya uje yala uatsile, uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, ntsimbu ino alinakunika, omuo ali na matangua auana mu cihilo.” \p \v 40 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Nkuma kunjakulekele nguange nga uatsilielele nga umona vumpau vua Njambi ndi?” \v 41 Kaha vahumisileko livue. Kaha Yesu uandukile nakuhandeka nguendi, “Tate, njantsantselako ha kunjivua. \v 42 Njatantekeya nguange ukanjivu ntsimbu yoshe, vuno honi njahandeka evi ha mesho a vantu ava vanemana hano, linga vatsiliele nguavo yove uanjitumine.” \v 43 Munima yakuhandeka evi, uatambakanene nguendi, “Lazalu, humamo!” \v 44 Uje uatsile uahindukile, oku mavoko na mikono yendi yakukuta na vintanga, na cihanga cendi vacizengele na ntanga. Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Muzituleni, kaha mueceleni aye.” \s Vutumbe vua Kutsiha Yesu \r (Mateu26:1-5; Mako14:1-2; Luka22:1-2) \p \v 45 Vuingi vua Vayunda vaje vezile na Maliya omo vamuene vialingile Yesu, vatsilielele muli ikeye, \v 46 vuno honi vamo vaile kuli Vafaliseo nakuvalekesa vialingile Yesu. \v 47 Nankuma vakuluntu va tusasendote na Vafaliseo valiuanene na vaka mpunga nakuhandeka nguavo, “Vika vituapande kulinga? Omuo ou yala alinakulinga vitantekeyeso viavingi. \v 48 Nga tumuecelela muje vene, kaha muntu uoshe akatsiliela muli ikeye, kaha Valoma vakeja naku pihisa njivo ya Njambi na lifuti lietu.” \p \v 49 Vuno honi umo uavo, Kayafase, uje uapuile kasasendote uakama ha muaka uje, uahandekele kuli vakevo nguendi, “Navimo viahi vimutantekeya! \v 50 Kumuevuile nguavo cacili muntu umolika kutsila vantu, kupulakana lifuti lioshe kunonga.” \v 51 Kahandekele eci mu nzili yendi lika, vuno honi mukupuako kasasendote uakama ha muaka uje, uananguile nguendi Yesu napande kutsila vantu, \v 52 kaha keti vantu lika vuno honi kukungulula vana va Njambi na vaje valishandokela ku mafuti eka. \p \v 53 Kuhuma ha litangua lije vatondele ngila ya kumutsihilamo. \v 54 Nankuma Yesu kalisholuele ceka naua kuli Vayunda, vuno honi uahumine kuje nakuya ku nganda ije ivatumbuile Efalime ku mutambela uje uakele kuyehi namu mpambo, kaha uakakele kuje na vandongisi vendi. \p \v 55 Tele Ciuano ca Paseka ya Vayunda cakele kuyehi, vavengi vahumine mu lifuti nakuya ku Yelusalema ntsimbu kanda Paseka ihete nakulilelesa vakevo vavenia. \v 56 Vakele nakutonda Yesu kaha vakele nakulihozola umo na mukuavo oku tele vali mu vimbalaka via njivo ya Njambi nguavo, “Musinganieka vika? Nkuma cilivene keja kuno ku ciuano ndi?” \v 57 Honi vakuluntu va tusasendote na Vafaliseo vashikile nguavo uoshe uje atantekeya kuje kuali Yesu avalemuise, linga vamukuate. \c 12 \s Maliya Avuavesa Yesu ku Mbeteniya \r (Mateu26:6-13; Mako14:3-9) \p \v 1 Tele matangua atanu na limo kanda ahete a paseka, Yesu uezile ku Mbeteniya kuimbo lia Lazalu, uje ya sanguile Yesu kuvatsi. \v 2 Vamuvuaheselele kulia ca cinguezi, Mata uamuhanene via kulia, na Lazalu uapuile umo uavaje vakele nendi ku mesa. \v 3 Maliya uambatele kantsazi kakupuisa hhakati ka mazi a luengo luacili nakuvuavesa ku viliato via Yesu nakuhunda viliato viendi na vinkambu viendi, kaha njivo yoshe yashulile na luengo luacili lua mazi. \v 4 Vuno honi Yundasa Sakaliote, umo ua vandongisi vendi (ikeye uje akamuenda vungungu), uahandekele nguendi, \v 5 “Vika aua mazi a luengo lua cili ku va alandesela ha vimbongo via muuaya uaya viakupua vihita vitatu (300) na kuviana ku tuhutu?” \v 6 Uahandekele evi keti ngue uakele nakuniunga vuino tuhutu vuno honi omuo uapuile muizi, uakele na cikuama cakuhaka vimbongo muje muakele nakuiva. \p \v 7 Yesu uahandekele nguendi, “Mueceleni atumbikile ha ntsimbu yange ya kunjitsinda. \v 8 Tuhutu mukala navo ntsimbu yoshe, vuno honi yange kumukakala nange ntsimbu yoshe.” \s Vutumbe vua kutsiha Lazalu \p \v 9 Omuo civunga ca Vayunda ca tantekeyele nguavo ali kuje, vezile keti lika omuo ya Yesu vuno honi kuija nakumona Lazalu, uje ivasanguile ku vatsi. \v 10 Kaha vakuluntu va tusasendote vasinganiekele muakutsihila Lazalu naua. \v 11 Omuo ya vije vialingiuile kuli ikeye vuingi vua Vayunda va vavianene kaha vatsilielelele Yesu. \s Yesu Akovela na Vumpau mu Yelusalema \r (Mateu21:1-11; Mako11:1-11; Luka19:28-40) \p \v 12 Omuo kuacele liamukuavo vantu vavengi vezile ku ciuano kaha vovuile nguavo Yesu ali nakuija ku nganda ya Yelusalema. \v 13 Kaha vambatele mintango ya miti ya mambale nakumushesha oku vatambeka nguavo, “Hosana! Hosana! Uakukuisuliua uje eja mu lizina lia Muene, Shukulu ua Isaleli!” \p \v 14 Kaha Yesu uauanene muna cimulu, kaha ualondeleho nakutumama, ngue muje vacisoneka mu visoneka nguavio, \q1 \v 15 “Keti uteue, muana ua mpuevo ua Zioni, \q1 tala, Muene yove ali nakuija \q2 natumama ha muongo ua muna cimulu!” \p \v 16 Vandongisi vendi kuvatantekeyele evi hakulivanga, vuno honi omuo Yesu vamujunduile mu vumpau vuendi, kaha vanukile nguavo evi viuma vavisonekele hali ikeye kaha vialingiuile kuli ikeye. \p \v 17 Civunga cije cakele nendi omo muahinduile Lazalu na kumuhumisa mu cihilo nakumusangula kuvatsi vahanene vukaleho. \v 18 Omo civunga cevuile nguavo nalingi vitantekeyeso kaha vaile nakuliuana nendi. \v 19 Kaha Vafaliseo vahandekele kuli umo na mukuavo nguavo, “Taleni, mavu oshe ali nakumukava.” \s Vangelengu vamo vatonda Yesu \p \v 20 Hhakati kavaje vaile na kulemesa ku ciuano, vamo vapuile Vangelengu. \v 21 Kaha vezile kuli Filipu uje uahumine ku Mbetesainda ku nganda ya Ngalileya, vahandekele kuli ikeye nguavo, “Muene, tutonda linga tumone Yesu.” \p \v 22 Filipu uaile nakuleka Anduleo, kaha Anduleo uaile na Filipu nakuleka Yesu. \v 23 Kaha Yesu uavakumbuluile nguendi, “Ntsimbu inahete linga Muna Muntu vamujundule. \v 24 Cilivene njimileka nguange, kuvanga nona ya tiliku iuile ha mavu na kutsa, kaha ikakala likaliayo, vuno honi nga itsa, kaha ikahaka vushuka vua vuingi. \v 25 Voshe vaje vazanga miono yavo vaka izimbalesa, kaha na vaje voshe vazinda miono yavo hano ha mavu vanalitulikila miono yayaye. \v 26 Nga uoshe uje anjipangela napande kunjikava, kaha kunjikakala yange, na vangamba vange vakakalako. Uoshe anjipangela, na Tate akamusingimika. \s Yesu Ahandeka ha Kutsa cendi \p \v 27 “Mutima uange uli nakulinienga. Kaha njikahandeka vika, ‘Tate, njohiele ha hola ino ndi’? Houe, omuo ha cuma eci njinahete ha hola ei. \v 28 Tate, lemesa lizina liove.” \p Kaha lizi liahumine muilu ngualio, “Njalilemesa, kaha njikalilemesa naua.” \p \v 29 Civunga cije cemanene kuje cevuile evi kaha vahandekele nguavo muhiato unalumu. Veka vahandekele nguavo, “Kangelo nahandeka kuli ikeye.” \p \v 30 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Eli lizi linezila omuo yeni, keti yange. \v 31 Eci cinapu kusompa ca mavu, honi muka kuyula ua hano ha mavu vaka muhumisaho. \v 32 Nga yange omo vaka njijundula hano ha mavu, vantu voshe vakeja kuli yange.” \v 33 Uahandekele eci kumuesa kutsa cije cakatsilamo. \p \v 34 Civunga camukumbuluile nguavo, “Tunevu ku lishiko ngualio Kilistu akayoya miaka yoshe. Cineja vati uhandeke nguove Muna Muntu vakamujundula? Iya honi ou Muna Muntu?” \p \v 35 Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Ceke cili neni lika muka ntsimbu kakandende. Endeni oku muli na ceke, linga milima keti imihiane, uje enda mu milima, kekutantekeya kuje ali nakuya. \v 36 Ha ntsimbu ije mucili na ceke, tsilieleni mu ceke, linga mukapue vana va ceke.” \s Kuhona Kutsiliela ca Vantu \p Munima yakuhandeka evi, Yesu uaile nakulishueka. \v 37 Cipue vene ualingile vitantekeyeso viavingi hhakati kavo, vuno honi vantuama va Vayunda kuvamutsilielele. \v 38 Eci capuile kushulisisa lizi liahandekele kananguizi ua Njambi Isaya ngualio: \q1 “Muene, iya natsiliela muzimbu uetu, \q2 kaha kuli iya livoko lia Muene kuvanalisholuela?” \p \v 39 Kaha kuvatsilielelele, omuo Isaya naua uahandekele nguendi, \q1 \v 40 “Napuisa mesho avo vupuputua \q2 nakukolesa mitima yavo, \q1 linga mesho avo keti amone, \q2 na mitima yavo keti ivuisise kaha kuvakatengulukila \q2 kuli yange linga njika vakanguise.” \p \v 41 Isaya uahandekele eci omuo uamuene vumpau vuendi na kuhandeka hali Yesu. \p \v 42 Cipue vene ngoco, vamo vantuama va Vayunda vavengi vatsilielelele muli ikeye. Vuno honi omuo hakuteua Vafaliseo kuvalitavelelele, hakuteua nguavo vakavasheka mu njivo ya malombelo, \v 43 omuo vazangele kulemesa ca vantu kupulakana kulemesa ca Njambi. \s Mezi a Yesu Akavasompa \p \v 44 Kaha Yesu uatambakanene cikuma nguendi, “Uoshe atsiliela muli yange, katsilielele muli yange lika vuno honi muli uje ua njitumine. \v 45 Kaha uoshe uje amona yange, namono naua na uje ua njitumine. \v 46 Njineja ngue ceke ha mavu, linga uoshe atsiliela muli yange keti akale mu milima. \v 47 Kunjikasompo uoshe uje evua mezi ange nakuhona kuaniunga, omuo kujezile mukusompesa mavu, vuno honi muku ovola. \v 48 Uje uoshe anjiviana nakuhona kutambula lizi liange alina muka kusompa, ha litangua liama manusuilo lizi eli njahandeka likapua ngue muka kusompa. \v 49 Omuo kunjahandekele mu nzili yange lika, vuno honi Tate uje uanjitumine ikeye vavenia nanjihana lishiko muje munjikahandekela. \v 50 Kaha njatantekeya nguange lishiko liendi linapu muono uayaye. Evi njihandeka, nankuma, njihandeka kuya muje Tate muananjilekela.” \c 13 \s Yesu Atanesa Viliato via Vandongisi vendi \p \v 1 Tele kanda ciuano ca Paseka cihete, Yesu uatantekeyele nguendi ntsimbu yendi yakuhuma ha mavu nakuya kuli Ishe inahete. Ha kuzanga vendi vaje vakele ha mavu, uavazangele nakumamanusuilo. \p \v 2 Kaha ha kulia ca cinguezi, Satana tele nakovela laja mu mutima ua Yundasa Sakaliote, muna Simoni, uje akamuenda vungungu, \v 3 Yesu ha kutantekeya nguendi Ishe namuhana vioshe mu mavoko endi, omuo uahumine kuli Njambi kaha naua ali nakuhiluka kuli Njambi, \v 4 uakatukile ku mesa, uashuluile cikovelo cendi cahelu, kaha ualikutile ntanga yendi mu mbunda. \v 5 Kaha uetilile mema mu lilonga, nakuputuka kutanesa viliato via vandongisi vendi, kaha uavahundile na ntanga ije ya likutile mu mbunda. \v 6 Uezile kuli Simoni Petulu, kaha Petulu uahandekele nguendi, “Muene, ukatanesa viliato viange ndi?” \p \v 7 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Vinjili nakulinga kumuvitantekeya ha ntsimbu ino, vuno honi kulutue muka vitantekeya.” \p \v 8 Petulu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Ku ukatanesaho viliato viange.” \p Yesu uamukumbuluile nguendi, “Nga kunjikutanesa, ku ukapu naua ndongisi uange.” \p \v 9 Simoni Petulu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, keti utanese lika viliato viange vuno honi utanese na mavoko ange na mutue uange!” \p \v 10 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Uoshe uje natana katela kutana naua, kuvanga lika ku viliato viendi, vuno honi muvila uendi una lele laja, kaha neni mualele, vuno honi keti muva voshe.” \v 11 Omuo uatantekeyele uje akamuenda vungungu, ha cuma eci mukemo uahandekele nguendi, “Keti muva voshe munalele.” \p \v 12 Omuo Yesu uamanusuile kuvatanesa ku viliato viavo, kaha uambatele kazaku kendi nakuzala, uahilukile nakukatumama ku mesa, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Muatantekeya vinjinalingi kuli yeni ndi?” \v 13 Mukanjitumbula ngueni, “Mulongisi na Muene, eyo mukahandeka muacili, omuo omu mukemo vene munjafua. \v 14 Nga yange vene Muene ueni na Mulongisi ueni, njamitanesa ku viliato vieni, neni naua muapande ku tanesa umo na mukuavo ku viliato vieni. \v 15 Omuo yange njamihana cimueso, linga neni mulinge munjinalingi kuli yeni. \v 16 Cilivene muavusunga njimileka nguange, ngamba kapulakana muene uendi, cipue kanganda kasa kupulakana uamutumine. \v 17 Nga muatantekeya evi viuma, kaha mupua vakukuisuliua nga muvilinga. \p \v 18 “Kunjesi nakuhandeka muva voshe, njatantekeya ava njinahangula. Vuno honi linga visoneka vilishulisilile vije vihandeka nguavio, ‘Uje ualile mbolo yange lelo na njitengulukila.’ \v 19 Njimileka eci ha ntsimbu ino kanda vilingiue, linga omuo vikalingiua mukatsiliele ngueni, ‘Yange vene ikeye.’ \v 20 Cilivene muavusunga njimileka nguange, uoshe uje atambula uje injituma natambula yange, kaha uoshe anjitambula atambula uje uanjitumine.” \s Yesu Ahandeka hali Uje Akamuenda Vungungu \r (Mateu26:20-25; Mako14:17-21; Luka22:21-23) \p \v 21 Munima yakuhandeka evi, Yesu uakele na vusiua mu Cimbembesi, kaha uahandekele nguendi, “Cilivene muavusunga njimileka nguange, umo ueni akanjenda vungungu.” \p \v 22 Vandongisi vendi valitalele umo na mukuavo, kuvatantekeyele uje yahandekele. \v 23 Umo ua vandongisi vendi uje Yesu yazangele cikuma, uajendamenene cikuma ha ntulo ya Yesu, \v 24 nankuma Simoni Petulu uayevetele kuli ikeye nguendi, “Muihule atuleke uje yali nakuhandeka.” \p \v 25 Omuo uajendamenene cikuma kuli Yesu, uamuhuile nguendi, “Muene, nkuma iya honi?” \p \v 26 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Uje vene injikahana ei mbazuvuila ya mbolo munima yakuitanta mu lilonga.” Kaha omo naitanta, uaihanene Yundasa, muna Simoni Sakaliote. \v 27 Munima yakutambula ije mbazuvuila ya mbolo, Satana uakovelele muli Yundasa. Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Linga vuasi vije viutonda kulinga.” \v 28 Naumo uahi kuje ku mesa uatantekeyele vika uahandekelele evi kuli ikeye. \v 29 Vamo vasinganiekele nguavo, omuo Yundasa uapuile muka kuniunga cikuama ca vimbongo, Yesu uamulekele nguendi, “Landa vije vitondeka ha ciuano,” cipue ahaneko vimo kuli tuhutu. \p \v 30 Munima ya kutambula mbazuvuila ya mbolo, hajevene uahumineho. Tele vutsiki. \s Lishiko Lialiha \p \v 31 Omo Yundasa uahumineho, Yesu uahandekele nguendi, “Vuavuno Muna Muntu vamulemesa, kaha muli ikeye naua Njambi vamulemesa. \v 32 Nga Njambi vamulemesa kuhitila muli ikeye, na Njambi naua akamulemesa kuhitila muli ikeye vavenia, nakumulemesa ha ntsimbu ije vene. \v 33 Vana vavandende, njili neni katsimbu kakandende lika. Mukanjitonda, ngue muje munjahandekele kuli vantuama va Vayunda mukemo naua njihandeka kuli yeni nguange, ‘Kunjili nakuya, kumukasa kuyako.’ \v 34 Njimihana lishiko lialiha: lizangeni umo na mukuavo. Ngue munjinamizangelamo, neni naua muapande kulizanga umo na mukuavo. \v 35 Hakulinga eci vantu voshe vakatantekeya nguavo mu vandongisi vange, nga muli na cizango hali umo namukuavo.” \s Yesu Ahandeka ngeci Petulu Akamuviana \r (Mateu26:31-35; Mako14:27-31; Luka22:31-34) \p \v 36 Simoni Petulu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, kuli ulinakuya?” Yesu uamukumbuluile nguendi, “Oku njili nakuya kumuasa kunjikava ha ntsimbu ino, vuno honi mukanjikava munima.” \p \v 37 Petulu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, vika kunjasela kukukava ha ntsimbu ino? Njikatula muono uange hali yove.” \p \v 38 Yesu uakumbuluile nguendi, “Nkuma ukasa kutula muono uove hali yange ndi? Muavusunga vene njikuleka nguange, ntsimbu kanda ndemba atambeke ukanjiviana lutatu. \c 14 \s Yesu Ikeye Ngila yakuya kuli Tate \p \v 1 “Keti mulinienge mu mitima yeni, tsilieleni muli Njambi kaha tsilieleni muli yange naua. \v 2 Mu njivo ya Tate muakala milili yaingi, nga ketimo, nga njamileke nguange njiya nakumivuahesela cihela ndi? \v 3 Honi nga njiya nakumivuahesela cihela, njikeja naua nakumiambata yange vavenia, linga kuje kunjakala neni mukakaleko. \v 4 Kaha honi mukatantekeya ngila ya kuje ku cihela kunjili nakuya.” \p \v 5 Tomasi uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, kututantekeya oku ulinakuya, tukatantekeya vati ngila?” \p \v 6 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Yange ngila, na vusunga, na muono. Naumo uahi eja kuli Tate, kuvanga kuhitila muli yange. \v 7 Nga muatantekeya yange, kaha na Tate muamutantekeya naua, kuhuma hano kutuala kulutue muamutantekeya kaha mua mumono.” \p \v 8 Filipu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, tumuese Isho, kaha tuapuisamo.” \p \v 9 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Nkuma kunjakele nove ntsimbu yailaha Filipu, vuno honi na ntsimbu ino kanda unjitantekeya ndi? Uoshe namono yange namono na Tate naua, uhandeka vatihoni nguove, ‘Tumuese Tate’? \v 10 Nkuma ku uatsilielele nguove njakala muli Tate, na Tate uakala muli yange ndi? Mezi aua njihandeka kuli yeni,” kunjesi nakuhandeka mu nzili yange vavenia, vuno honi Tate uakala muli yange ikeye akapanga vipangi viendi. \v 11 Njitsilieleni ngueni njakala muli Tate kaha na Tate uakala muli yange, vuno honi nga kumunjitsiliela, kaha tsilieleniko lika vipangi njili nakulinga. \v 12 Muavusunga vene njimileka nguange, uoshe atsiliela muli yange na ikeye akalinga vipangi vinjili nakulinga, cilivene akalinga vipangi viakama kupulakana evi, omuo njilinakuya kuli Tate. \v 13 Njikalinga coshe mukalomba mu lizina liange, linga Tate vaka mulemese kuhitila muli Muana, \v 14 Nga mulomba cili coshe mu lizina liange, njikamilingilaco. \s Cikulaheso ca Cimbembesi Uakulela \p \v 15 “Nga munjizanga, mukaniunga mashiko ange. \v 16 Njikalomba Tate, kaha akamihana mukuasi mukuavo, uje akakala neni miaka yoshe. \v 17 Ou ikeye Cimbembesi ua vusunga, uje vaka mavu kuvasa kumutambula, omuo kuvekumumona cipue kumutantekeya. Yeni mu mutantekeya, omuo uakala neni, naua akakala muli yeni. \p \v 18 “Kunjikamiseze ngue vantsiua, njikeja kuli yeni. \v 19 Muka ntsimbu kakandende vaka mavu kuvakanjimono, vuno honi yeni mukanjimona. Omuo njayoya, neni naua mukayoya. \v 20 Ha litangua lije mukatantekeya ngueni njakala muli Tate, kaha yeni muakala muli yange, nange naua muli yeni. \p \v 21 “Voshe vaje vali na mashiko ange naku aniunga vakevo vaje vanjizanga, kaha voshe vaje vanjizanga na Tate akavazanga, nange naua njikavazanga kaha njikalisholola yange vavenia kuli vakevo.” \p \v 22 Yundasa (keti Sakaliote) uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, cikapua vati linga ukalisholole yove vavenia kuli yetu, vuno honi keti ku vaka mavu?” \p \v 23 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Uje uoshe uanjizanga akaniunga lizi liange. Kaha na Tate akamuzanga, kaha tukeja kuli ikeye nakutumama hamo nendi. \v 24 Uoshe uje kanjizanga, kaniungu mezi ange, na mezi munevu keti ange, vuno honi a Tate uje uanjitumine. \p \v 25 “Njahandeka evi viuma kuli yeni ha ntsimbu ino njili neni. \v 26 Vuno honi Mukuasi, Cimbembesi Uakulela, uje Tate akatuma kuhitila mu lizina liange, akamilongesa vioshe, nakumianukisa vioshe njahandeka kuli yeni. \p \v 27 “Ciyulo cikale neni, ciyulo cange njamihana. Kunjicihana kuli yeni ngue muje mavu akahanenamo. Mitima yeni keti ilinienge, naua keti muteue. \v 28 Muevuile omo njahandekele kuli yeni nguange, ‘Njili nakuya, kaha njikeja naua kuli yeni.’ Nga muanjizangele, ngue muavuahelela ngueni njiya kuli Tate, omuo Tate uakama kupulakana yange. \v 29 Njimileka viuma evi ntsimbu kanda vilingiue, linga omuo vikalingiua mutsiliele. \v 30 Kunjikahandeka cikuma neni, omuo muka kuyula ua hano ha mavu alinakuija. Kesi na nzili hali yange, \v 31 vuno honi njilinga ngue omuo muananjishikilamo Tate linga mavu akatantekeye nguauo njazanga Tate. \p “Katukeni, tuyeni tuhume kuno ku cihela. \c 15 \s Yesu Ikeye Mukolovozi ua Vusunga \p \v 1 “Yange mukolovozi ua vushuka vua vusunga, kaha Tate ikeye ndimi. \v 2 Ikeye akatete mintango muli yange ije kuyimi vushuka. Kaha muntango uoshe uje uima vushuka aunonga linga uime vushuka vua vuingi. \v 3 Vamilelesa laja na lizi lije njahandeka kuli yeni. \v 4 Kaleni muli yange ngue omuo yange njakala muli yeni. Ngue omuo muntango kuuasa kuima vushuka hali kaliauo vuno honi kuvanga ukala ha mukolovozi, neni naua kuvanga mukale muli yange. \p \v 5 “Yange mukolovozi, kaha yeni munapu mintango kaha vaje vakakala muli yange nange njikakala muli vakevo. Kaha vakema vushuka vua vuingi, omuo kuakuhona yange nacimo cahi muasa kulinga. \v 6 Uje uoshe kakala muli yange vakamumbila ngue muntango kaha akoma, kaha mintango ya cifua eci vaka yihaka hamo nakuyumbila mu tuhia nakuitsimika. \v 7 Nga mukala muli yange, na mezi ange akakala muli yeni, lombeni vioshe vimutonda, kaha vakamihanavio. \v 8 Mucifua eci, Tate vaka mulemesa cikuma omo nga mukema vushuka vua vuingi na kupua vandongisi vange. \v 9 Ngue muje muanjizanga Tate, nange vene njamizanga, kaleni mu cizango cange. \v 10 Nga muniunga mashiko ange, mukakala mu cizango cange ngue muje yange munjaniungila mashiko a Tate nakukala mu cizango cendi. \p \v 11 “Njahandeka viuma evi kuli yeni linga kuvuahelela cange cikale muli yeni, kaha kuvuahelela ceni cikapuisemo. \v 12 Eli likelio lishiko liange, lizangeni umo na mukuavo ngue munja mizangela. \v 13 Naumo uahi alina cizango cakama ngue eci, cakutsila va vusamba vendi. \v 14 Muva vusamba vange nga mulinga vije vinjimishika. \v 15 Kunji kamisana vandungo naua, omuo vandungo kuvekuntatekeya vije via kalingi Muene uavo, vuno honi njamisana vavusamba vange, omuo njamitantekeyesa vioshe vije vinjevuile kuli Tate. \v 16 Kumuanjihanguile vuno honi njamihanguile. Kaha njamihanguile nguange mukeme vushuka, vushuka vuje kuvukahu, linga Tate akamihane vioshe vije vimukalomba mu lizina liange. \v 17 Njili nakumihana aua mashiko linga mukalizange umo na mukuavo. \s Cizindo ca Vaka Mavu \p \v 18 “Nga vaka mavu vaka mizinda, mutantekeye ngueni vazindile yange tele kanda vazinde yeni. \v 19 Nga muakundamene ku vaka mavu, ngue vaka mavu vaka mizanga ngue muvavo. Omuo kumuakundamene kuva ka mavu, vuno honi njamihangula kuhuma kuli vaka mavu, nankuma vaka mavu vamizinda. \v 20 Anukeni lizi lije linjahandekele kuli yeni nguange, ‘Vandungo kuvasa kupulakana vimiene vavo.’ Nga vanjipakesele, kaha neni naua vakamipakesa, nga vaniungile lizi liange, kaha neni naua vakaniunga mezi eni. \v 21 Vuno honi vakalinga vioshe evi kuli yeni omuo lizina liange, omuo kuvatantekeya uje uanjitumine. \v 22 Nga kunjezile nakuhandeka kuli vakevo ngue kuvakele na vupi, vuno honi kuvesi nacimo cije casa kuvohiela ku vupi vuavo. \v 23 Uoshe uanjizinda, uazinda Tate naua. \v 24 Nga kunjalingile vipangi vije naumo uahi uavilinga hhakati kavo, nga kuvesi na vupi, vuno honi vanavimono, kaha vananjizindi nakuzinda Tate. \v 25 Capuile kushulisisa lizi lije livasoneka mu lishoko liavo nguavo, ‘Vanjizindile kuakuhona mulonga.’ \p \v 26 “Vuno honi omo Mukuasi akeja, uje injikatuma kuli yeni kuhuminina kuli Tate, cipue Cimbembesi ua vusunga uje akahuminina kuli Tate, akahandeka vukaleho vuange. \v 27 Neni naua mukahana vukaleho omuo munakala nange hume hambangelo. \c 16 \p \v 1 “Njahandeka evi kuli yeni, linga keti mukahilukile munima ku kutsiliela ceni. \v 2 Vakamisheka mu vinjivo via malombelo. Cilivene ntsimbu ikaheta omo vaje vakamitsiha vakasinganieka nguavo mukulinga evi vali nakuhana mulambu uakulemesa kuli Njambi. \v 3 Kaha vakalinga evi omuo kuvantatekeya Tate cipue yange. \v 4 Vuno honi njinamileke evi omo ntsimbu yavio ikeja linga mukanuke ngueni njamilekelevio. \s Cipangi ca Cimbembesi Uakulela \p “Kunjahandekele viuma evi kuli yeni hambangelo, omuo njakele neni. \v 5 Vuno honi hano njili nakuya kuli uje uanjitumine, vuno honi na umo uahi hali yeni anjihula nguendi, ‘Ulina kuya kuli?’ \v 6 Omuo njinahandeka evi kuli yeni, vusiua vunashulu mu mitima yeni. \v 7 Cipue ngocovene njimileka vusunga, cacili kuli yeni nga njiya, nga kunjiyi, mukuasi kakeja kuli yeni, vuno honi nga njiya, njikamutuma kuli yeni. \v 8 Kaha omo akeja, akamuesa vaka mavu ha vupi na vusunga na cisompelo, \v 9 ha vupi, omuo kuvanjitsilielelele, \v 10 ha vusunga, omuo njilinakuya kuli Tate kaha kumukanjimono naua, \v 11 ha cisompelo, omuo muka kuyula mavu vanamusompo laja. \p \v 12 “Njicili navia vingi via kuhandeka neni, vuno honi vimilemuuila cikuma. \v 13 Omo Cimbembesi ua vusunga akeja, akamituamenena ku vusunga vuoshe, omuo kakahandeka mu nzili yendi, vuno honi akahandeka vije via kevua, nakuhandeka kuli yeni viuma vije vikeja. \v 14 Akanjijundula omuo akambata viange nakumilekavio. \v 15 Vioshe vije viali navio Tate vinapu viange. Mucifua eci vene njahandekele nguange akambata vije viange nakumilekavio. \s Vusiua na Kuvuahelela \p \v 16 “Muka ntsimbu kakandende lika, kumukanjimono, kaha naua muka ntsimbu kakandende lika, mukanjimona.” \p \v 17 Kaha vamo va vandongisi vendi valihandekesele umo na mukuavo nguavo, “Vika alinakulumbununa mukuhandeka kuli yetu nguendi, ‘Muka ntsimbu kakandende lika, kumukanjimono, kaha naua nguendi muka ntsimbu kakandende lika, mukanjimona’, omuo ‘Njili nakuya kuli Tate’?” \v 18 Vahandekele nguavo, “Vika alinakulumbununa omo alinakuhandeka nguendi, ‘Muka ntsimbu kakandende lika’? Kututantekeya evi alinakuhandeka.” \p \v 19 Yesu mukutantekeya nguendi vatondele kumuihula, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Muli nakulihandekesa yeni vavenia vika njalumbununa omo njahandeka nguange, ‘Muka ntsimbu kakandende lika kumukanjimono, naua muka ntsimbu kakandende lika mukanjimona’?” \v 20 Mua vusunga vene njimileka nguange, mukalila na kusikoka cikuma vuno honi vaka mavu vaka vuahelela, muka pihilila, vuno honi kupihilila ceni cikahimpuka kuvuahelela. \v 21 Nga mpuevo ali ku cihela ca kusemena, akevu kuvavala, omuo ntsimbu yendi yahete. Vuno honi nga muana nasemuka, kekuvuluka naua kuje kuvavala ca nevuile omuo cakuvuahelela cije cakuneha muntu ha mavu. \v 22 Muvua kuvavala hano, vuno honi njikamimona naua, kaha mitima yeni ikavuahelela, naumo uahi akambata kuvuahelela ceni. \p \v 23 Ha litangua lije nacimo cahi cimukalomba kuli yange. Mua vusunga njimileka nguange, nga mukalomba cuma kuli Tate mu lizina liange, aka mihanaco. \v 24 Hume haje na kuheta lelo kumualombele nacimo cahi mu lizina liange. Vuno honi lombeni kaha mukatambula, linga kuvuahelela ceni cikapuemo. \s Kuhiana Mavu \p \v 25 Njahandeka viuma evi kuli yeni mu visimo. Ntsimbu ikeja omo kunjikahandeka neni mu visimo, vuno honi njikamilekesa via Tate via vusunga. \v 26 Ha litangua lije mukalomba mu lizina liange. Kunjahandekele kuli yeni nguange njikamilombelela kuli Tate, \v 27 omo Tate ikeye vavenia ua mizanga, omuo muazanga yange kaha muantsiliela ngueni njahuma kuli Njambi. \v 28 Njahumininine kuli Tate kaha njezile ha mavu naua, njili nakuseza mavu kaha njili nakuhiluka kuli Tate. \p \v 29 Vandongisi vendi vahandekele nguavo, “Haaa! Ulinakuhandeka muacili kaha honi tulinakuivuisisa, kuuesi nakulikuasesa visimo! \v 30 Kaha hano tuatantekeya nguetu utantekeya viuma vioshe, kaha naumo uahi asa kukuihula vihula naua, ha viuma evi tuatsiliela nguetu uhuma kuli Njambi.” \p \v 31 Yesu uavehuile nguendi, “Muatsiliela honi ndi? \v 32 Ntsimbu ikeja, kaha ineja laja, omo mukalishandozoka muntu na muntu ku njivo yendi, kaha mukanjiseza lika liange. Vuno honi kunjesi lika liange omuo Tate ali nange. \v 33 Njahandeka evi kuli yeni, ngeci kuhitila muli yange linga mukale na ciyulo. Ha mavu mukamona mapakeso. Vuno honi simpeni, njahiana mavu!” \c 17 \s Yesu Alilombelela Ikeye Vavenia \p \v 1 Yesu omo uamanesele kuhandeka mezi aua, uatalele kuilu nakuhandeka nguendi, “Tate ntsimbu inahete jundula Munove linga na Munove akujundule. \v 2 Omuo uamuhanene nzili ya kuyula vantu voshe, na kuhana muono uayaye kuli vaje voshe vaua muhanene. \v 3 Kaha ou ukeuo muono uayaye, linga vakutantekeye ngeci uapua Njambi ua vusunga lika, na Yesu Kilistu uje iuatumine. \v 4 Njakujundula hano ha mavu mukumanesa vipangi vije viuanjihanene kupanga. \v 5 Kaha honi Tate njijundule ha mesho ove, na vumpau vuje njakele navuo hamo nove tele kanda utange mavu. \s Yesu Alombelela Vandongisi Vendi \p \v 6 “Njinalingisa lizina liove linga valitantekeye kuli vantu vaje uanjihanene hano ha mavu. Vapuile vove, vuno honi uanjihanenevo, kaha vanononoka lizi liove. \v 7 Kaha vanatantekeya vioshe vije viuanjihanene vije via humine kuli yove. \v 8 Kaha aje mezi auanjihanene njinahana kuli vakevo, kaha vana atambula nakutantekeya muavusunga nguavo njihuminina kuli yove, kaha vanatsiliela nguavo yove uanjitumine. \p \v 9 “Njili nakuvalombelela. Kunjesi nakulombelela vaka mavu, vuno honi njilinakulombelela vaje vauanjihanene, omuo yove. \v 10 Voshe vange vanapu vove, naua vove vanapu vange, kaha vumpau vuange vukalisholola muli vakevo. \v 11 Hano honi kunjesi ha mavu, vuno honi vakevo vali ha mavu, yange njilinakuhiluka kuli yove naua. Tate Uakulela! Vaniunge mu lizina lije liuna njihana, linga vakapue umolika, ngue omo yetu tuapua umolika. \v 12 Omo njakele navo njavaniungile mu lizina liove lije liuanjihanene. Njavaniungile, kaha naumo uahi uavo uazimbalele kuvanga uje ivatantekeyele nguavo akazimbala, linga visoneka vilishulisise. \v 13 Kaha honi njilinakuija kuli yove, njili nakuhandeka mezi aua ku vaka mavu linga vakakale nanzolela yange ije ikashula muli vakevo. \v 14 Njavahana mezi ove, vuno honi vaka mavu vana azindi omuo kuuakundamene kuli vaka mavu, ngue yange kunjakundamene kuli vaka mavu. \v 15 Kunjesi nakulomba linga uvahumise hano ha mavu, vuno honi njikulomba linga uvaniunge ku citozi. \v 16 Kuvakundamene kuli vaka mavu, ngue yange kunjakundamene ku vaka mavu. \v 17 Valelese mu vusunga omuo lizi liove liapua lia vusunga. \v 18 Ngue muje uanjitumine ha mavu, nange naua njavatumu ha mavu. \v 19 Omo yavakevo njalilelesa yange vavenia, linga navakevo valilelese mua vusunga. \s Yesu Alombelela vaka Kutsiliela voshe \p \v 20 “Kunjilombo omuo yavo lika, vuno honi kuli voshe vaje vatsiliela muli yange kuhitila mu mezi avo, \v 21 linga voshe vapue vamo lika. Ngue omo yove, Tate, uakala muli yange nange naua njakala muli yove, kaha na vakevo vakale muli yetu, linga vaka mavu vatsiliele nguavo yove uanjitumine. \v 22 Vumpau vuje vuuanjihanene njavahanako navo, linga vapue vamolika, omo yetu tuapua umolika, \v 23 yange muli vakevo kaha yove muli yange, kaha navo vapue vantu vamolika mu vusunga, linga vaka mavu vatantekeye nguavo yove uanjitumine kaha uavazanga ngue omo muuazangela yange. \p \v 24 “Tate, njitonda nguange vaje vauanjihanene vakakale hamo nange kuje ku njikakala, linga vakamone vumpau vuange vuje vuuanjihanene omuo uanjizangele tele kanda utange mavu. \v 25 Tate uavusunga, vaka mavu kuvakutantekeya, vuno honi yange njikutantekeya, kaha ava vatantekeya nguavo yove uanjitumine. \v 26 Njatantekeyesiua lizina liove kuli vakevo, kaha njikalitsimanesa, linga cizango cije ciuanjizanga naco cikakale muli vakevo, kaha nange muli vakevo.” \c 18 \s Yesu Vamukuata \r (Mateu26:47-56; Mako14:43-50; Luka22:47-53) \p \v 1 Hanima ya Yesu kuhandeka mezi aua, uaile na vandongisi vendi musinia lia cana ca Kindeloni. Ku cihela kuje kuakele citungu cije ikeye na vandongisi vendi vakovelelemo. \v 2 Kaha Yundasa uje uamuendele vungungu, nendi uatantekeyele ku cihela kuje, omuo vintsimbu via vingi Yesu uakele na kuliuanenako cikuma na vandongisi vendi. \v 3 Kaha Yundasa uaile ku citungu cije, uaile hamo namasualale va Loma na vamo vaka kuniunga Njivo ya Njambi vaje vavatumine kuli tusasendote hamo na Vafaliseo, vezile na mitetengo ya tuhia, na vindeya na vitua. \v 4 Kaha omo Yesu ha kutantekeya vije vikalingiua kuli ikeye, uezile kuli vakevo nakuvehula nguendi, “Iya muli nakutonda?” \p \v 5 Vamukumbuluile nguavo, “Yesu uaku Nazaleta.” \p Yesu uavakumbuluile nguendi, “Yange vene ikeye.” \p Yundasa uje uamuendele vungungu uakele hamo navo. \v 6 Omo Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Yange vene ikeye,” vahilukilile munima kaha vauililile ha mavu. \v 7 Kaha naua uavehuile nguendi, “Iya muli nakutonda?” \p Kaha vahandekele kuli ikeye nguavo, “Yesu uaku Nazaleta.” \p \v 8 Yesu uavakumbuluile nguendi, “Njamileke laja nguange yange vene ikeye.” Kaha nguendi, “Nga munjitonda, eceleni ava va mala vaye.” \v 9 Uahandekele evi linga vije viahandekele vilishulisise nguavo, “Kunjazimbaleseleho naumo uahi kuli vaje vauanjihanene.” \p \v 10 Kaha Simoni Petulu uakele na mukuale, uatete ndungo ya kasasendote uakama lituitui lia ku cilio. Lizina lia uje ndungo liapuile Maleka. \v 11 Yesu uahandekele kuli Petulu nguendi, “Haka mukuale uove mucindalo cauo. Nkumani yange kunjasa kunua ei nganja yanjihanene Tate ndi?” \s Yesu Vamutuala kuli Anase \p \v 12 Nankuma, masualale Valoma na mukuluntu ua vaka kushika na vaka kusuana va vantuama va Vayunda vakuatele Yesu, kaha vamukutile \v 13 Ha kulivanga vamutualele kuli Anase, uje uapuile vaishe mueno ya Kayafase, uje uapuile kasasendote uakama ha muaka uje. \v 14 Kayafase ualekele vantuama va Vayunda nguendi cacili muntu umo kutsila vantu voshe. \s Petulu Aviana Yesu \r (Mateu26:69-70; Mako14:66-68; Luka22:55-57) \p \v 15 Kaha honi Simoni Petulu na ndongisi mukuavo vakavangeyele Yesu. Uje ndongisi vamutantekeyele cikuma kuli kasasendote uakama, uakovelele na Yesu mu cipango ca njivo ya kasasendote uakama, \v 16 vuno honi Petulu uemanene hambanza ku cikolo. Ngeci uje mukuavo ndongisi, uje ivatantekeyele cikuma kuli kasasendote uakama, uaile hambanza, nakuhandeka na mpuevo uje uakele nakuniunga ku cikolo, kaha uakovelesele Petulu mukati. \v 17 Uje mpuevo uahandekele kuli Petulu nguendi, “Nkuma keti yove uavamo ua vandongisi va yala ou ndi?” \p Petulu uamukumbuluile nguendi, “Keti yange.” \p \v 18 Kaha vangamba na vaka kuniunga vavuekele tuhia omuo kuakele lisika, kaha voshe valizengelekele kuje ku tuhia nakuota. Na Petulu nendi uemaneneko nakuota. \s Kasasendote Uakama Ehula Yesu \r (Mateu26:59-66; Mako14:55-64; Luka22:66-71) \p \v 19 Kasasendote uakama uehuile Yesu via vandongisi vendi na vilongesa viendi. \v 20 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Njahandekele citona mesho ku vaka mavu, njinakala nakulongesa mu vinjivo via malombelo na mu njivo ya Njambi, muje muva kakungulukila Vayunda voshe. Kunjahandekele cuma mu vushueke. \v 21 Vika munjihuila? Ihuleni vaje vovuile vije vinjakele nakuhandeka kuli vakevo, vatantekeya vije njakele nakuhandeka.” \p \v 22 Omo uahandekele eci, umo ua vaka kuniunga uemanene hayehi nendi, uapupile mbanda Yesu ha mesho nakuhandeka nguendi, “Nkuma omu mukemo muuapande kutava Kasasendote uakama ndi?” \p \v 23 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Nga njinahandeka cuma ca cipi, leka vantu voshe vatantekeye. Vuno honi nga njinahandeka vusunga, vika honi uanjipupila?” \p \v 24 Kaha Anase uatumine Yesu kuli Kayafase uje uapuile Kasasendote uakama oku vanamukutu. \s Petulu Aviana Yesu naua \r (Mateu26:71-75; Mako14:69-72; Luka22:58-62) \p \v 25 Kaha Simoni Petulu uemanene nakuota tuhia. Vamuhuile nguavo, “Keti yove umo ua vandongisi vendi ndi?” \p Uavianene nakuhandeka nguendi, “Keti yange.” \p \v 26 Umo ngamba ua Kasasendote uakama, kavushoko kauje yala yatetele lituitui Petulu, uamuhuile nguendi, “Nkuma kunjakumuene na Yesu mu citungu ndi?” \p \v 27 Kaha naua Petulu uavianene, kaha ha ntsimbu ije vene ndemba uatambekele. \s Yesu Vamutuala kuli Pilato \r (Mateu27:1-2; 11:14; Mako15:1-5; Luka23:1-5) \p \v 28 Tele cimenemene vahumisile Yesu kuli Kayafase nakumutuala kuli Pilato ku lipela liakama. Kuje vakevo kuvakovelele mu lipela liakama, omuo kuvatondele kulijualesa linga vakase kulia ciuano ca Paseka. \v 29 Kaha Pilato uaile hambanza kuli vakevo nakuhandeka nguendi, “Mulonga muka muamu uana nauo ou yala?” \p \v 30 Vamukumbuluile nguavo, “Nga ou yala kapuile muhuza, ngue kutuamunehele kuli yove.” \p \v 31 Pilato uahandekele kuli vakevo nguendi, “Muambateni yeni vavenia linga muka musompe muje muayila lishiko lieni.” \p Vantuama va Vayunda vamukumbuluile nguavo, “Kuvatutavesele kutsiha muntu.” \v 32 (Eci capuile kushulisisa aje mezi ahandekele Yesu omo uahandekele kutsa cije akatsa naco apue a vusunga.) \p \v 33 Kaha Pilato uakovelele mu lipela liakama naua, uasanene Yesu nakumuihula nguendi, “Yove Muene ua Vayunda ndi?” \p \v 34 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Cihula eci cihuminina kuli yove vavenia, indi kuli vamo vanakuleke viange?” \p \v 35 Pilato uamukumbuluile nguendi, “Usinganieka nguove yange Kayunda ndi? Vantu vove na vakuluntu va tusasendote vakevo vanahana yove kuli yange. Vika unalingi?” \p \v 36 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Vumuene vuange keti vua hano ha mavu, nga vumuene vuange vuapuile vua hano ha mavu, ngue vakuasi vange ngue vanalu kuvingilika kunjihana ku mavoko a vantuama va Vayunda. Vuno honi ngue mucinafuilamo, vumuene vuange keti vua hano ha mavu.” \p \v 37 Pilato uamuhuile nguendi, “Nkumani yove muene ndi?” \p Yesu uamukumbuluile nguendi “Ukahandeka nguove nji muene. Ha cuma eci vene mukemo njasemukile, kaha naua ha cuma eci vene mukemo njezile ha mavu mukuhandeka vusunga. Uoshe uje nakundama ku vusunga akevuilila ku lizi liange.” \p \v 38 Pilato uamuhuile nguendi, “Vusunga vika?” \s Yesu Vamusompela Kutsa \r (Mateu27:15-31; Mako15:6-20; Luka23:13-25) \p Munima yakuhande evi vioshe, Pilato uaile naua hambanza kuli vantuama va Vayunda nakuvaleka nguendi, “Kunjauanene mulonga uakumuluisa nauo ou. \v 39 Vuno honi muli na cilika ngueni njimihumisile umo ha litangua lia Paseka. Nkuma mutonda linga njimihumisile Kuene ua Vayunda ndi?” \p \v 40 Vatambakanene cikuma nakumukumbulula nguavo, “Keti ou yala, vuno honi mbalambasa!” Honi mbalambasa uapuile muhuza. \c 19 \p \v 1 Kaha Pilato uambatele Yesu nakuvahanaye linga va mupupe makote. \v 2 Masualale vazengele cilongo ca vimbimbo vacihakele ku mutue uendi, nakumuzika cikovelo calaha ca vunengu. \v 3 Vakele nakuija kuli ikeye okuvahandeka nguavo, “Uavulie, Muene ua Vayunda!” Oku valinakushuena kuyehi nendi nakumupupanga ku cihanga. \p \v 4 Pilato naua uatuhukile hambanza nakuhandeka kuli vakevo nguendi, “Taleni, njilinakumuneha kuli yeni linga mutantekeye ngueni kunjauanene mulonga muli ikeye uakumuluisa.” \v 5 Kaha honi Yesu uatuhukile hambanza, oku nazala cilongo ca vimbimbo na cikovelo calaha ca vunengu. Pilato uahandekele kuli vakevo nguendi, “Ou yala uno.” \p \v 6 Omo vakuluntu va tusasendote na vaka kuniunga njivo ya Njambi vamumuene, vatambakanene cikuma nguavo, “Mushukikeni! Mushukikeni!” \p Pilato uahandekele kuli vakevo nguendi, “Muambateni yeni vavenia linga mumushukike, kunjauanene mulonga muli ikeye uakumuluisa nauo.” \p \v 7 Kaha vantuama va Vayunda vamukumbuluile nguavo, “Tuli na lishiko, kaha kuya ku lishiko eli napande kutsa omuo nalitumbula kupua Muna Njambi.” \v 8 Honi omo Pilato uevuile eci, uovuile liova kupulakana hakulivanga. \p \v 9 Uakovelele naua mu lipela liendi nakuihula Yesu nguendi, “Uhuminina kuli?” \p Vuno honi Yesu kamukumbuluile. \v 10 Nankuma Pilato uahandekele kuli ikeye nguendi, “Nkuma uviana kuhandeka nange ndi? Nkuma kuuatantekeyele nguove yange njili na nzili yaku kuhumisa, na nzili ya kukushukika ndi?” \p \v 11 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Kuuesi na nzili hali yange kuvanga vanakuhanayo kuhuminina kuli Njambi, nankuma uje uanjinehele kuli yove ali na mulonga ua vupi uakama.” \p \v 12 Kuhuma haje Pilato uatondele ngila ya kumuecela, vuno honi vantuama va Vayunda vatambakanene cikuma nguavo, “Nga uecela ou yala linga aye, kaha keti ukavusamba ka Sezale. Uoshe uje alitumbula ikeye vavenia kupua muene napu citozi ca Sezale.” \p \v 13 Omo Pilato uevuile mezi avahandekele, uatuhuisile Yesu hambanza, kaha uatumamene ha citumamo ca kusompela ku cihela civatumbuile nguavo, “Cihela cakujala mavue,” kaha mu Cihevelu nguavo “Ngavata.” \v 14 Kaha liapuile litangua lia Kulivuahesela Paseka, tele mutania. Pilato uahandekele kuli vantuama va Vayunda nguendi, “Ou Muene ueni!” \p \v 15 Vatambakanene cikuma nguavo, “Mutsihe! Mutsihe! Mushukike ha cilindakano!” \p Kaha Pilato uavehuile nguendi, “Mutonda njishukike Muene ueni ndi?” \p Vakuluntu va tusasendote vamukumbuluile nguavo, “Kutuesi na muene ueka vuno honi Sezale.” \p \v 16 Kaha Pilato uavahaneneye linga vamushukike. \s Yesu Vamushukika ha Cilindakano \r (Mateu27:32-44; Mako15:21-32; Luka23:26-43) \p Kaha vambatele Yesu linga vakamushukike \v 17 kaha Yesu uambate cilindakano cendi vavenia, vaile ku cihela cije civatumbula nguavo Cikola, mu Cihevelu vacitumbula nguavo Ngolongota. \v 18 Kuje kuvamushukikile, kaha vashukikile naua nava mala vavali, umo ku cilio mukuavo ku cimoshue, na Yesu mukati kavo. \v 19 Pilato uasonekele helu lia cilindakano nguendi, “Yesu uaku Nazaleta, Muene ua Vayunda.” \v 20 Vayunda vavengi vatandele haje helu lia cilindakano, omuo ku cihela kuje kuvamushukikilile cakele kuyehi na nganda, kaha haje hacilindakano uasonekeleho mu Cihevelu na mu Cilatini, na mu Cingelengu. \v 21 Kaha vakuluntu va tusasendote na vantuama va Vayunda vahandekele kuli Pilato Nguavo, “Keti usonekeho nguove, ‘Muene ua Vayunda,’ vuvoni nguove, ‘Ou yala uahandekele nguendi nji Muene ua Vayunda.’ ” \p \v 22 Pilato uavakumbuluile nguendi, “Vinjasoneka, njasoneka.” \p \v 23 Omo masualale vamanusuile kushukika Yesu, vambatele vizalo viendi, kaha vavipangele mu vimbazuvuila viuana, lisualale umo na umo uambateleko cendi. Kaha naua vambatele cikovelo cendi ca mukati cakupanga ha ntanga imolika ya maka yakuhona mungundo, kuhuma kuilu na ha mavu. \v 24 Valihandekesele umo na mukuavo nguavo, “Keti tucitavule, vuno honi tuteni nkela tumone iya akacambata.” Eci calingiuile linga visoneka vilishulisise vije vihandeka nguavio, \q1 “Valipangezelele vizalo viange hhakati kavo, \q2 kaha omuo ya vuzalo vuange vatile nkela.” \m Evi vikevio vivalingile masualale. \p \v 25 Kaha vaje vemanene kuyehi na cilindakano ca Yesu vapuile vaina, na shongo ya vaina, na Maliya mpuevo ya Kolopase, na Maliya Mangandalena. \v 26 Omo Yesu uamuene vaina na ndongisi uje yazangele cikuma uemanene kuyehi nendi, kaha Yesu uahandekele kuli vaina nguendi, “Mpuevo, tala, munove!” \p \v 27 Kaha uahandekele kuli ndongisi yendi nguendi, “Tala vanoko!” Kuhuma ha ntsimbu ije uje ndongisi uatualele vaina ya Yesu ku njivo yendi. \s Kutsa ca Yesu \r (Mateu27:45-56; Mako15:33-41; Luka23:44-49) \p \v 28 Hanima yevi Yesu uatantekeyele ngeci vioshe vinahu kaha uahandekele nguendi, “Linga visoneka vilishulisise, ‘Njilinakuvua mpuila!’ ” \p \v 29 Kuakele nganja kuje ije ya shulile na viniu. Kaha vajavekelemo mupelo muje mu viniu na ku haka ku muntango ua Isope, vaukakuile naku haka ku kanua kendi \v 30 Omo Yesu uatambuile viniu kaha uahandekele nguendi, “Kunahu.” Kaha uatepuile mutue uendi nakuecela Cimbembesi cendi. \s Yesu Vamutuva Likunga \p \v 31 Omo liapuile litangua lia Kulivuahesela ciuano ca paseka. Vayunda kuvatondele mivila isale ha cilindakano ha litangua lia Sapalalo omuo liapuile litangua liakama cikuma. Kaha Vayunda valombele Pilato linga vapokozole mikono ya vaje vamala va vashukikile na mivila yavo linga vaihumise ha vilindakano. \v 32 Kaha masualale vezile nakupokozola mikono ya vaje mihuza va vashukikile hamo na Yesu. \v 33 Vuno honi omo vahetele kuli Yesu vamuuanene natsi laja, nankuma kuvapokuele mikono yendi. \v 34 Umo ua vaje masualale, uatuvile Yesu likunga ku vimpati, kaha haje vene maninga na meme atuhukileko. \v 35 (Uje uamuene vioshe evi muvialingiuile uahanene vukaleho ngeci neni naua mutsiliele. Vukaleho vuendi vua vusunga, kaha atantekeya nguendi ahandeka vusunga.) \v 36 Vioshe evi via lingiuile linga visoneka vilishulisise vije vihandeka nguavio, “Kuvitsiha viendi nacimo cahi cikapokokako.” \v 37 Kaha naua visoneka vikuavo vihandeka nguavio, “Vakatonda uje ivatuvile likunga,” \s Yesu Vamutsinda \r (Mateu27:57-61; Mako15:42-47; Luka23:50-56) \p \v 38 Munima ya viuma evi, Yosefa uaku Alamatiya, uje uapuile ndongisi ua Yesu mu vushueke, omuo ya liova lia vantuama va Vayunda uezile kuli Pilato nakumulomba linga ambate muvila ua Yesu. Kaha Pilato uamuhanene nzili yakuhumisa muvila ua Yesu ha cilindakano, Kaha ua uhumisile. \v 39 Nikondemo, uje ikeye ha kulivanga uaile kuli Yesu vutsiki na ikeye uaileko, uambatele makilo akupua makumi atatu a mukundu, uakupandakana na miila na malimangango. \v 40 Vambatele muvila ua Yesu nakuzengela ha vintanga via liniu hamo na mukundu, kuya muvakatsindila ku cilika ca Vayunda. \v 41 Kuakele citungu ku cihela cije kuvamushukikilile, muje mu citungu muakele cihilo cije kanda vatsindemo muntu. \v 42 Omuo liapuile litangua lia Vayunda lia Kulivuahesela ciuano ca paseka, kaha omuo na cihilo cakele muyehi, kaha vatsindilemo Yesu. \c 20 \s Cihilo ca Mupulungua \r (Mateu28:1-8; Luka24:1-12) \p \v 1 Cimene mene ha litangua lia calumingu tele kuacizivala, Maliya Mangandalena uaile ku cihilo, kaha uamuene livue vana lihumisa ku cihilo. \v 2 Kaha uashatukilile kuli Simoni Petulu na ndongisi mukuavo naua uje uazangele Yesu cikuma, kaha uavalekele nguendi, “Muene uetu vana muhumisa mu cihilo kaha kututantekeya oku vanamuhaka!” \p \v 3 Hajevene Petulu na uje ndongisi mukuavo vaile ku cihilo. \v 4 Kaha voshe vavali vakele nakushatuka hamo, vuno honi uje ndongisi mukuavo uashatukile cikuma kupulakana Petulu, kaha uapuile uakulivanga kuheta ku cihilo. \v 5 Uemanene nakutalezeka mu cihilo, kaha uamuene vintanga via liniu, vuno honi kakovelelemo. \v 6 Simoni Petulu uje uamukavele munima na ikeye uahetele, hajevene ikeye uakovelele mu cihilo uamuene lika vintanga via liniu vili ha mavu, \v 7 na ntanga ije yakele ku mutue ua Yesu kuyakele hamo na vintanga via liniu vuno honi yalihuminine nakukala hali kaliayo lika. \v 8 Kaha uje ndongisi mukuavo ualivangele kuheta ku cihilo, nendi naua uakovelelemo, kaha uamuene nakutsiliela. \v 9 Cipue ngocovene kuvovuisisile visoneka vije viahandekele nguavio napande kusanguka ku vatsi. \v 10 Kaha vaje vandongisi vahilukile ku membo avo. \s Yesu Alisholola kuli Maliya Mangandalena \r (Mateu28:9-10; Mako6:9-11) \p \v 11 Vuno honi Maliya uemanene ku cihilo nakulila kaha omo tele ali nakulila uakotamene nakutala mu cihilo, \v 12 uamuene tungelo vavali vanazala vizalo via kutoka vanatumama kuje kuakele muvila ua Yesu, umo ku mitue mukuavo ku viliato. \v 13 Vahandekele kuli ikeye nguavo, “Mpuevo vika ulinakulila?” \p Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vanambata Muene uange, kaha kunjitantekeya oku vanamuhaka!” \p \v 14 Omo tele acili nakuhandeka vioshe evi, uatalele kunima kaha uamuene Yesu nemana kuje, vuno honi katantekeyele nguendi Yesu. \v 15 Yesu uamuhuile nguendi, “Mpuevo, vika ulinakulila iya utonda?” \p Maliya uasinganiekele nguendi ndimi, kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, indi yove unamuambata, njileke oku kunamuhaka, linga njikamuambateko.” \p \v 16 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Maliya!” \p Kaha Maliya uatengulukile nakuhandeka nendi mu Cihevelu nguendi, “Lavoni!” (Kulumbununa Mulongisi). \p \v 17 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Keti unjikuate omo kanda njilonde kuya kuli Tate. Vuno honi ya kuli vavusamba vange ukavaleke nguove njili nakuhiluka kuli Tate ikeye uje ishueni, kuli Njambi yange ikeye uje Njambi yeni.” \p \v 18 Maliya Mangandalena uaile nakuleka vandongisi nguendi, “Njinamono Muene.” Kaha Maliya Mangandalena uavalekele nguendi Yesu ikeye nahandeka viuma evi kuli ikeye. \s Yesu Alisholola kuli Vandongisi vendi \r (Mateu28:16-20; Mako16:14-18; Luka24:36-49) \p \v 19 Omo capuile cinguezi ca litangua lia calumingu, vandongisi valikunguluilile hamolika mu njivo ije vikolo viapuile viakupata omuo vakele na liova lia kuteua vantuama va Vayunda, kaha Yesu uezile nakuimana navo nakuhandeka nguendi, “Ciyulo cikale neni.” \v 20 Omo uamanesele kuhandeka evi, uavamonesele mavoko endi mukati na helu, kaha vandongisi vendi vavuahelelele kumona Muene uavo. \v 21 Yesu uahandekele kuli vakevo naua nguendi, “Ciyulo cikale neni. Omuo Tate uanjitumine nange naua njimituma.” \v 22 Omo uamanesele kuhandeka evi, uavahuiminine nakuhandeka kuli vakevo nguendi, “Tambuleni Cimbembesi Uakulela. \v 23 Nga mukonekela vipi vuamukueni, kaha vanamukonekela, nga kumuvakonekela, kaha kuva kavakonekela.” \s Yesu na Tomasi \p \v 24 Vuno honi Tomasi (uje ivatumbuile nguavo mpasa), uje umo ua vaje likumi na vavali kakele hamo navo omo Yesu uezile. \v 25 Kaha vakuavo vandongisi va Yesu vamulekele nguavo, “Tuamono Muene.” \p Kaha ikeye uahandekele kuli vakevo nguendi, “Kuvanga njinamumono mu mavoko muje mu vatuvile vimbambo, nakukuatamo na munie uange, nga keti ngoconi kunjitsiliela.” \p \v 26 Omo kuahitile matangua atanu na atatu kaha vandongisi vendi naua vakele mu njivo, kaha Tomasi uakele hamo navo. Cikolo capuile cakupata, vuno honi Yesu uezile nakuimana hhakati kavo nakuhandeka nguendi, “Ciyulo cikale neni.” \v 27 Kaha uahandekele kuli Tomasi nguendi, “Kuata munie uove mu livoko liange, tala mavoko ange kaha humisa livoko liove nakulihaka ku vimpati viange linga keti ukale navimpata vuno honi untsiliele.” \p \v 28 Tomasi uamukumbuluile nguendi, “Muene uange, Njambi yange!” \p \v 29 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Uatsiliela omuo uanjimono ndi? Vanakuisuliua vaje kuva njimuene vuno honi vanatsiliela.” \s Vutumbe vua Livulu eli \p \v 30 Kaha Yesu ualingile vitantekeyeso viavingi ha mesho a vandongisi vendi, vije kuvasonekele mu livulu eli. \v 31 Vuno honi evi vanavisoneka linga mutsiliele ngeci Yesu ikeye Kilistu, Muna Njambi, kaha mukutsiliela mukakala na muono kuhitila mu lizina liendi. \c 21 \s Yesu Alisholola kuli Vandongisi Vatanu na Vavali \p \v 1 Hanima yevi Yesu ualisholuele vavenia naua kuli vandongisi vendi ku cisali ca Timbeliase, ualisholuele ikeye vavenia mu ngila eyi. \v 2 Simoni Petulu, na Tomasi uje ivatumbuile mpasa, na Natanele uje uahumine ku Kana mu nganda ya Ngalileya, na vana va Zembendeo na vakuavo vandongisi vavali voshe vakele hamo. \v 3 Simoni Petulu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Njili nakuya nakuta vatsi.” \p Kaha vahandekele kuli ikeye nguavo, “Tuya mumo.” Kaha vaile hamo mu vuato, vuno honi vutsiki vuje kuvakuatele na umo uahi. \v 4 Liamukuavo cimene mene, Yesu uemanene ku cisali, vuno honi vandongisi vendi kuvatantekeyele nguavo Yesu. \v 5 Kaha Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Vana vange, kumuakuateleko cipue itsi umo ndi?” \p Kaha vamutavele nguavo, “Houe.” \p \v 6 Kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Teni vuanda vueni ku cihela ca cilio ca vuato, kaha mukakuata vatsi.” Vatele vuanda vuavo kuje kaha vahonouele cipue kukoka vuje vuanda omuo vatsi vapuile vavengi. \p \v 7 Uje ndongisi ivazangele cikuma kuli Yesu uahandekele kuli Petulu nguendi, “Nkumani Muene!” Omo Simoni Petulu uevuile nguendi uapuile Muene, uazalele vizalo viendi, omuo uashuluile vizalo viendi viahelu, kaha uakovelele mu mema. \v 8 Vuno honi vandongisi veka vakevo vezile mu vuato, vakele nakukoka vuanda vuje vuashulile na vatsi. Omo kuvakele kulahako na ntunda, vuno honi yapuile lika ntunda yakupua matambo cihita (100). \v 9 Kaha omo vahetele ha ntunda vamuene manungu a tuhia hali na itsi na mbolo. \v 10 Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Neheniko vatsi vamo vamu nakuata.” \p \v 11 Kaha Simoni Petulu uakovelele mu vuato, nakukokela vuanda ku ntunda vuje vuashulile na vatsi vakama cikuma, vatsi vapuile cihita na makumi atanu na vatsi vatatu (153), kaha cipue vene tele vatsi vapuile vavengi, vuno honi vuanda ku vuatavukile. \v 12 Yesu uahandekele kuli vakevo nguendi, “Ijeni muakulie via kulia via cimene.” Kaha naumo uahi ua vandongisi uehuileko nguendi, “Yove iya?” Omuo vatantekeyele nguavo Muene. \v 13 Kaha Yesu uezile nakuambata mbolo na kuvahanayo, kaha ualingile cimo vene naua na ku vatsi. \p \v 14 Eyi yapuile ntsimbu ya mucitatu ije Yesu ualisholuele kuli vandongisi vendi hanima yakusanguka ku vatsi. \s Yesu na Petulu \p \v 15 Omo vamanusuile kulia via kulia via cimene, kaha Yesu uahandekele kuli Simoni Petulu nguendi, “Simoni muna Iuano, nkuma uanjizaka kupulakana ava ndi?” Petulu uamukumbuluile nguendi, “Eyo Muene nove utantekeya nguove njakuzanga.” Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Lisa vana va vampanga vange.” \v 16 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye ntsimbu ya mucivali nguendi, “Simoni muna Iuano, uanjizanga ndi?” \p Petulu uamukumbuluile nguendi, “Eyo, Muene, nove utantekeya nguove njakuzanga,” \p Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Niunga vampanga vange.” \v 17 Kaha Yesu uahandekele kuli ikeye ntsimbu ya mucitatu nguendi, “Simoni muna Iuano, uanjizaka ndi?” \p Petulu uevuile kupihia omuo uamuihuile ntsimbu ya mucitatu nguendi, “Uanjizanga ndi?” Kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muene, utantekeya nove nguove njakuzanga.” \p Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Lisa vampanga vange. \v 18 Cilivene mua vusunga njikuleka nguange omo tele uapuile u kanike, uakele nakulikuta muiva uove mu mbunda nakuya kuoshe kuje ku uatondele. Vuno honi omo ukakuluvala ukolola mavoko ove kaha mukueni akakukuta muiva mu mbunda yove nakukutuala kuje ku utondo.” \v 19 (Mukuhandeka evi, Yesu uahandekele vutsi vuje vuakatsa navuo Petulu vuje vukaneha vumpau kuli Njambi.) Kaha Yesu uahandekele kuli Petulu nguendi, “Njikave!” \s Yesu na Ndongisi uje Yazangele cikuma \p \v 20 Petulu uatengulukile kaha uamuene uje ndongisi ivazangele cikuma kuli Yesu alinakumukava, uje uasindamenene ha ntulo ya Yesu ha ntsimbu ije ivalile via kulia via cinguezi naua ikeye uje uahandekele nguendi, “Muene iya akakuenda vungungu?” \v 21 Omo Petulu uamumuene, uehuile Yesu nguendi, “Muene, vika vikalingiua kuli ou yala?” \p \v 22 Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Nga ku cizango cange akayoya noho njikeja, nkuma evi vikevio vika kuli yove? Njikave!” \p \v 23 Kaha muzimbu ou uashandokelele muimbo lioshe, nguavo ou ndongisi ka katsi. Vuno honi Yesu kahandekele kuli ikeye nguendi ka katsi, vuno honi nguendi, “Nga ku cizango cange ngue akayoya noho njikeja, evi vikevio vika kuli yove?” \p \v 24 Ou ikeye ndongisi uje ahandeka vukaleho vua viuma evi vialingiuile nakuvisoneka, kaha tutantekeya nguetu vukaleho vuendi vunapu vua vusunga. \s Mamanusuilo \p \v 25 Vuno honi kuvili vimo viuma viavingi vikuavo vije Yesu ualingile, nga vioshe va visonekele, njatantekeya nguange nga mavu oshe ku asele kuuana cihela cakutulikila mavulu aje avanasoneka.