\id MAT - Ninzo 
\h Matiyu 
\toc1 Matiyu 
\toc2 Matiyu 
\toc3 MAT 
\mt2 Ure ku wre ku nggo 
\mt1 Matiyu 
\mt2 à charr 
\imt1 Ure ku me̱me̱ 
\ip A si Matiyu, nggo isa ima yi i si di \it ‘Ini i Atiko,’\it* uwa yo à charr ungbamvu unggo ku. Matiyu à si uni kpa inklo imimi nggo anishirr a karr ma, na à ka undu umaku du na gru ga Yesu. Nu ungbamvu ku Marrku tuku uku Luka ku, a yo ma di, Levi. 
\ip Na asese ka kuchi ka Abachi à da zu na angu ka abi kpa are ba ukyekye du ba a da zu du uwa à taka tu Kristi (Mezaya), \it ‘Uni kpa ttungo wa,’\it* nggo à taka nga ni hru ittu ihe̱he̱. Matiyu à charr ku aba ako ambarr, ani Yahuda ngga Ure ku wre unggo ku. À charr wre ku bu tsarr ba di Yesu anu Nazareti, uwa yo à si Kristi, Uni kpa ttungo wa. Na bu tsarr ba nggo ittu i unkplassu yi i se nggo. Matiyu à ssu tsarr ba zizi mi di Yesu yo à si Kristi, uni hru ittu i unkplassu wa, nggo a charr zu ni itu ima yi na Azhi Akuku ka. Uwa à si ni ima yo, ungbamvu ku Matiyu unggo ku uku yo u zɨ Azhi Ahe̱he̱ ka bi na akuku ka. Ungbamvu ku ure kakami di inkindirr yi nggo abi kpa are ba a da di i so nga ni ichi nggo i ka nga ba. 
\ip Uwa ti so bre ungbamvu unggo ku, uwa shirr atu ni wo nggo Matiyu a re di Yesu yo à si Kristi, uttu a atuttu, na si Atiko a atitiko ba. Na are angga ka wemi nggo a tsarr di Yesu à si Uvuvurr a Abachi, imba di inta mi i kpa ma meme ni kuttu ni gbyarr ku asa ki Atiko Uni kpa inta ttungo. 
\iot Atu re na ankla ka nggo ase 
\io1 Ifurr i Yesu yi tuku undu umaku \ior 1:1—4:25\ior* 
\io1 Itsarr ni itu i igbre \ior 5:1—7:29\ior* 
\io1 Itsarr na aseki tankpami, assurr are tuku are ankpinkpi \ior 8:1—18:35\ior* 
\io1 Ikuma nu Urushalima tuku igbye utu ikikre yi \ior 19:1—23:39\ior* 
\io1 Are ka nggo abi kpa are ba a da di a so nga nggo \ior 24:1—25:46\ior* 
\io1 Ittu tuku itasi ni ibe i Yesu yi \ior 26:1—28:20\ior* 
\c 1  
\s1 Ábáchí ma ba Yesu ba 
\r (Luka 3:23-38) 
\p  
\v 1 Uwanggo yo a si are ka uga ku Yesu Kristi ka. Yesu à zhi nu uki ku uttu Doda, u Doda a zhi nu uki ku Ibrayi. Uwanggo yo a si asa a ábáchí ma wa. 
\p  
\v 2 Ibrayi à si aki a Ishaku. 
\q1 Ishaku à si aki a Yakubu. 
\q1 Yakubu à si aki a Yahuda 
\q2 na amuyirr ba. 
\q1  
\v 3 Yahuda à si aki a Perrezi tuku Zerra, 
\q2 (Ayirr ambarr wa à si Tama). 
\q1 Perrezi à si aki a Hezroni. 
\q1 Hezroni à si aki a Ramu. 
\q1  
\v 4 Ramu à si aki a Aminada. 
\q1 Aminada à si aki a Nashoni. 
\q1 Nashoni à si aki a Salimo. 
\q1  
\v 5 Salimo à si aki a Bowazi. 
\q2 (Ayirr ama wa yo à si Raha). 
\q1 Bowazi à si aki a Obedi. 
\q2 (Ayirr ama wa yo à si Rutu.) 
\q1 Obedi à si aki a Jesi. 
\q1  
\v 6 Jesi à si aki a Doda. 
\q1 Doda à si aki a Solomo. 
\q2 (Ayirr ama wa yo à si Basheba, 
\q2 ayamba a Urriya.) 
\q1  
\v 7 Solomo à si aki a Rehobowa. 
\q1 Rehobowa à si aki a Abija. 
\q1 Abija à si aki a Asa. 
\q1  
\v 8 Asa à si aki a Jehoshafa. 
\q1 Jehoshafa à si aki a Jehorramu. 
\q1 Jehorramu à si aki a Uziya. 
\q1  
\v 9 Uziya à si aki a Jotamu. 
\q1 Jotamu à si aki a Ahazi. 
\q1 Ahazi à si aki a Hezekiya. 
\q1  
\v 10 Hezekiya à si aki a Manase. 
\q1 Manase à si aki a Amoni\f + \fr 1:10 \fq Amoni: \ft Ni irrirri i Girrki isa yi i ri Emo.\f*. 
\q1 Amoni à si aki a Josiya. 
\q1  
\v 11 Josiya à si aki a Jekoniya 
\q2 na amuyirr ba. 
\q2 (Na ase ka nggo a vɨ anu 
\q2 Israila ba igarr yi 
\q2 na ko nu Babilo.) 
\p  
\v 12 Nu ugo ku igarr ku nu Babilo: 
\q1 Jekoniya à si aki a Sheyalitiye. 
\q1 Sheyalitiye à si aki a Zerrubabe. 
\q1  
\v 13 Zerrubabe à si aki a Abiyudu. 
\q1 Abiyudu à si aki a Eliyaki. 
\q1 Eliyaki à si aki a Azorr. 
\q1  
\v 14 Azorr à si aki a Zado. 
\q1 Zado à si aki a Akimu. 
\q1 Akimu à si aki a Eliyudu. 
\q1  
\v 15 Eliyudu à si aki a Eliyaza. 
\q1 Eliyaza à si aki a Matani. 
\q1 Matani à si aki a Yakubu. 
\q1  
\v 16 Yakubu à si aki a Isuhu. 
\q2 Isuhu yo à si unuru a Maryamu wa. 
\q2 Maryamu à si ayirr Yesu wa. 
\q2 A yo Yesu yo di Kristi. 
\p  
\v 17 Meme nggo, bazhi ni Ibrayi ku, kuma nu uttu Doda ku à si uka uwurr nu une̱. Na bazhi nu uttu Doda ku ko nu nggo a vɨ anu Israila ba na kuma nu Babilo a si uka uwurr nu une̱, na bazhi nu nggo anu Israila ba a kazhi nu Babilo nga ni ingri i Kristi\f + \fr 1:17 \fq Kristi: \ft Kristi tuku Mezaya si inkpi ure iyiyirr ima yo. A si di unushirr wa nggo a hla ma zu i Abachi ku undu unuma. Kristi à si ni irrirri i ure i anu Girrki “Kristos.” Mezaya zhi ni irrirri i anu Ibraniya “Mesiyas.”\f* yi, a si uka uwurr nu une̱. 
\s1 Ingri i Yesu yi 
\r (Luka 2:1-7) 
\p  
\v 18 Ingri i Yesu Kristi inggi i si ma mi: Ayirr a Yesu wa à si Maryamu. A go ma zu ku ugo numa à ri Isuhu. Nggo Isuhu à nise gri ma nga ni iko ima, aba a gru kakye Maryamu à se ni ine. À si Izhi i Abachi iyo ì na ukyekye ukuma.  
\v 19 Isuhu uruma wa, a si ni ikru isisu i Abachi ni isisurr ima, na kye ì si ta wre uwa bu ba Maryamu nggarr la na azhi hen, mre na ssu anko du uwa ta kà ma du, du anishirr si hi hen. 
\p  
\v 20 Nggo Isuhu à ni so ri amarr akama meme, unitu a Atiko wa à nga na ku nu uzhila, ni da ku di, “Isuhu, uhanma a Doda, si kru isisu i ba Maryamu ki uwami hen. Kye, uvuvurr wa nggo à se ni ine ima yi nggo à zhi ni Izhi i Abachi. Si kà ma du hen.  
\v 21 À ta ngri uvuvurr unuru. Nggo a ti ngri uvuvurr wa, uwa bu yo ma di Yesu. Kye, uwa yo à taka ni kpa anishirr ama ba ttungo ni ila ure imbarr yi.” 
\p  
\v 22 Ziza, inkindirr inggi yi i ta si meme, wre ku ure ku u bu kurr meme yo nggo Atiko à du Abi kpa are ama ba a nga ni da ku zu ni ikuchi yi nggo.  
\v 23 “Kye, uva wanggo nggo à nise hi unuru kye à ta hru ine na ta ngri uvuvurr unuru, aba ta yo isa ima yi di Imanuwe,” inkpi i isa ima inggi ì si, “Abachi à se ni inta ba.” 
\p  
\v 24 Isuhu à kasi ni ina yi nggo, na na inkindirr yi nggo unitu a Atiko wa à da ku nggo. Na gru ku gri Maryamu na nga ni iko ima ki uwama.  
\v 25 Bazhi nu nggo a di to ikpa yi nga ni ingri i uzuma yi, Isuhu à nise hi ma ki ayamba kye. Uwa à ni ngri nggo, Isuhu à yo uvuvurr wa di Yesu. 
\c 2  
\s1 Abichirr ba nggo a zhi  //  na anza ambre 
\p  
\v 1 À ngri Yesu nu Betalami na anga ka Yahudiya, ni ivi yi nggo Hirridu nggo à su uttu unkpi a atuttu ba na anga akama. Azhibarr anuma nggo aba gru kakye anishirr nggo a hi inkindirr ni itu i intsintse̱ a gru zhi na anza ambre mu na nga nu Urushalima,  
\v 2 na ni zhi ba di, “A ngri uvuvurr wanggo wa nu momonggo, nggo a da di a taka ni si uttu a anu Yahuda? Inta i hi intsintse̱ ima yi zhi na anza ambre mu ni nga nye gbyarr ku asa.” 
\p  
\v 3 Nggo uttu Hirridu à wo meme, isisurr i vri ma kakami, anishirr ba wemi nu Urushalima a wo na vri meme.  
\v 4 Uttu wa à du ba yo ku ankpinkpye abikye ba na abitsarr Are ba, na ni zhi ba di, “A da di a taka ngri Kristi wa nu momonggo?” 
\p  
\v 5 Aba a da ku di, “Nu Betalami, na anga ka Yahudiya, nâ ta si nggo Mika, uni kpa are Abachi wa à charr nggo, da di, 
\q1  
\v 6 “ ‘Betalami nggo à si 
\q2 ni imimi i Yahuda, 
\q1 nu nggo a kye ùwà 
\q2 kpachirr mi ni igbu yi na 
\q2 anga ka Yahuda ka, 
\q2 ùwà si unkpi mu ni igbu i Yahuda yi. 
\q1 Nu nggo nu umi umuwa 
\q2 ku yo a taka gri ankpye ssuzzu, 
\q2 ankpye uwama yo à taka 
\q2 gri ittu i anishirr a mungga bu Israila ba.’ ”\f + \fr 2:6 \ft Kye zizo \fq Mika 5:2.\f* 
\p  
\v 7 Uttu Hirridu à yo anishirr angga ba kakuma, na ku zhi ba sharri na wo attuttu ka nggo a hi intsintse̱ yi nggo.  
\v 8 Na ddu ba di, “Kuma nu Betalami ku zha uvuvurr wa kye. Nggo imba i ti hi ma imba bu kanga ni da ki ingga, wre ki ingga mi bu kuma ku kuttu gbyarr ku asa.” 
\p  
\v 9 Nggo a wo uttu wa kre, na gru vu anko wa a so kuma nu Betalami na gru hi intsintse̱ yi nggo aba a so ga yi zhi na anza ambre wa i nggurr huzzu ba. I so ku ba ichi ku kukri nu unto ku nggo uvuvurr wa à se.  
\v 10 Nggo a sa ashishi ni intsintse̱ yi, na gru so nyarr, na me̱ nyarr kakami.  
\v 11 Nggo a mirri ni iko yi na hi uvuvurr wa na ayirr ama wa, Maryamu, na kuttu na chi ma. Na nu ma iki iwre, nggo i si i atuttu, nâ ta si ivi inkpu inklo i la nzarrnzarr nggo a yo yi di izinarriya, na àgà a inkinkurr wa nggo a di hun ingba wre aba yo wa di farrkinse \fig Farrkinse|src="hk00115c.tif" size="col" loc="MAT 2" copy="Horace Knowles" ref="2:11" \fig* tuku mârr \fig Mârr|src="hk00118c.tif" size="col" loc="MAT.2" copy="Horace Knowles" ref="2:11" \fig* 
\v 12 Abachi à gbye ku anishirr bi zhi na anza ambre ba utu nu uzhila ni ibittu di a bu si kakuma nu uttu Hirridu ku zizo hen. Aba a wo meme na ka ga anko anuma mu na kakuma na ako ambarr ka. 
\s1 Ikru kuma nu Masarr yi 
\p  
\v 13 Nu ugo ku nggo abichirr ba a kakuma, unitu a Atiko numa à nga ni Isuhu ku nu uzhila ni da ku di, “Gru, ba uvuvurr wa na ayirr wa ni kru ku sharri nu Masarr. Kye uttu Hirridu à ta gru zha anko a itsi ma ngu. Ku so nabo ingga nggo taka da ku uwa azhibarr wa nggo uwa taka gri ma ni kanga.” 
\p  
\v 14 Nggo Isuhu à wo meme na gru ba uvuvurr wa tuku ayirr wa, na ga ibittu kuma nu Masarr,  
\v 15 na ku so nabo yo ka ma ku Hirridu ni ittu. Abachi à na meme, wre ku anishirr a bu hi di inkindirr yi nggo abi kpa are ba a da yi nggo ì bu si ure ujiji di, “Ingga yo uzumu wa zhi nu Masarr.” 
\s1 Iba i ingɨ ankparr amumarr 
\p  
\v 16 Hirridu kye anko a abichirr angga ba nggo a zhi na anza ambre lankarr. Na gru nu unfu ku zizo, na gru yo abi ta iku ba na da ba di a bu ngɨ ankparr amumarr aniru ba ase aha kaji nu Betalami tuku igbu i kago yi. Uttu wa na meme ni itu yi inkindirr yi nggo a wo zhi na abichirr ba ba na azhibarr a ime̱me̱ wa nggo intsintse̱ yi i huzzu.  
\v 17 Ina ima ì ta du ure ku Irrimiya uni kpa are wa ù kurr meme yo nu nggo a charr di, 
\q1  
\v 18 “A wo ukorr nu Rama, 
\q2 ukorr ku iyi. 
\q1 A si Rahila nggo à ko yì amarr ma; 
\q2 aba a ddu ma di a bu ba ttungo, uwa kà iba ttungo yi, 
\q1 amumarr ngga a kɨ ku.”\f + \fr 2:18 \ft Kye zizo \fq Irrimiya 31:15.\f* 
\s1 Ikanga i anu Isuhu yi zhi nu Masarr 
\p  
\v 19 Nu ugo ku nggo uttu Hirridu à ttu, unitu a Atiko wa à nga ni da ku Isuhu zizo nu uzhila uwa à nise nu Masarr  
\v 20 di, “Gru, ba uvuvurr wa na ayirr wa ni kakuma ni Israila. Kye, abangga ba nggo a so di zha anko a ingu ma wa a kɨ kre ba.” 
\p  
\v 21 Isuhu gru ba uvuvurr wa na ayirr wa na kakuma ni Israila.  
\v 22 Nggo Isuhu wo du uvuvurr a Hirridu wanggo nggo a yo ma du Akelayo, uwa yo à hun ni imburr i aki yi nu Yahudiya, isisu i ki Isuhu ni kuma nabo. Abachi à re na ku zizo nu uzhila di a bu kakuma na anga ka Galili mu.  
\v 23 Uwa kakuma ku so ni igbu wanggo nggo a yo ma du Nazareti, meme nggo inkindirr yi nggo abi kpa are ba a da i bu si ure ujiji di, “A taka yo ma du anu Nazareti.” 
\c 3  
\s1 Ibre are i Yohana  //  uni zzu na amasirr 
\r (Marrku 1:1-8; Luka 3:1-18; Yohana 1:19-28) 
\p  
\v 1 Ni ivi yi nggo Yohana uni zzu na amasirr wa à gru ku di da ure ku Abachi na ankpuji a Yahudiya wa  
\v 2 di, “Imba kasarr ni ila ure imba yi, kye ittu i Abachi yi i ki ywhiywhirr!”  
\v 3 Uni kpa are wa, nggo a yo ma di Ishaya, à re ni itu i Yohana iyo da di, 
\q1 “Undurr numa à so du 
\q2 hantu na ankpuji di, 
\q1 ‘Ssu anko wa bi ku Atiko wa. 
\q2 Na anko wa ki ntto nggo 
\q2 a taka ni wre ku uzirr!’ ”\f + \fr 3:3 \ft Kye zizo \fq Ishaya 40:3.\f* 
\p  
\v 4 Yohana à di surr iki yi nggo a na yi ni infunfu i alakurrmi, na di lo upri unggakpa na anklampi. Ila ima yi i su ìzì tuku utu ku anisso.  
\v 5 Anishirr a di gru zhi nu Urushalima na nga na ku. Abanu di gru zhi na anga ka Yahudiya ka namri. Anishirr banu a di zhi ni igbu yi nggo kago inyi nu Joda wa.  
\v 6 A nga ni di bre ila ure imbarr yi, uwa zzu ba na amasirr ni inyi nu Joda wa. 
\p  
\v 7 Nggo Yohana à hi anu Farrisi na anu Sadusi shishemi nggo so nga di a bu ni zzu ba na amasirr, na ddu ba di, “Imba inkirr i andanda ànìwǎ! Unggonggo da ki imba di imba bu kru iha yi nggo Abachi à ta du yi nga ni imba ba nggo?  
\v 8 Imba bu na aseki ka nggo a ta tsarr anishirr di imba i ka isisurr sarr ni ila ure imba yi.  
\v 9 Ida imba yi di Ibrayi nggo à si ábáchí amba, sisi ima nggi i ta kpa imba ttungo ni iha yi nggo i so nga hen. Abachi à se nu ukyekye ku ka angbinta angga ka ki ku Ibrayi ahan ma!  
\v 10 Ibre amu i Abachi yi ku abi la ure ba i ta i si nâ ta si nggo a ka ka iwra inggi sa ni izhizhi inkinkurr ta tse ba. Meme nggo, unkunkurr ku nggo u si klo inkpinkpo iwre hen, aba a ta tse ku ta yo, na ta sarr ku tu nu uru. 
\p  
\v 11 “ Ingga zzu imba na amasirr, wre ku anishirr bu hi di imba i ka ba ttungo ni ila ure imba yi ba. Uwanggo nggo so nga nu ugo umungga a ta ni zzu imba ni Izhi i Abachi i Iwre yi tuku uru kye ma. Uwama a mri ingga kakami, nggo ingga si ma uni vu anggakpaza ama ka gri ku hen.  
\v 12 A se nu umumu ku nggo a taka ni ze ingbingbi iki yi. Na ta vu ingbingbi izizi yi ku surr nu iwurr, na ta vu intinturr yi surr nu uru ku ri sese ku.” \fig Atu alikama|src="hk00099c.tif" size="col" loc="MAT 3" copy="Horace Knowles" ref="3:12" \fig* 
\s1 Yohana à zzu Yesu na amasirr 
\r (Marrku 1:9-11; Luka 3:21-22) 
\p  
\v 13 Na attuttu akama i Yesu à gru nga zhi na anga ka Galili ka, na ji kuma ni Yohana ku nu unddu inyi ku Joda ku, di a bu ku zzu ma na amasirr.  
\v 14 Yohana à zha anko wa nggo uwa ta na du ma ka amarr ama ka sarr na kakuma, na ddu ma di, “Nggo ingga nggo kakuma nu ùwà yo ku du ùwà bu ku zzu ingga, ùwà kanga ni ingga ku?” 
\p  
\v 15 Yesu à ddu ma di, “Du yi si meme ziza nggo. Meme yo nggo inta ta na undu ku nggo Abachi à turr inta di inta bu nga ni na ku nggo.” Yohana kye na kpanye na zzu ma na amasirr wa. 
\p  
\v 16 Nggo Yohana à zzu Yesu kre, Yesu ta ko huzzu na amasirr wa, mre unkplassu ku ù bwu, i Yesu kakye na hi Izhi i Abachi yi i so ji zzu nâ ta si anddu, ni ji so ku.  
\v 17 Ukorr u zhi nu unkplassu ni da di, “Uwanggo yo à su Uzumu wa nggo ingga i kpanye na ku. Isisurr mungga yi i di nyarr na ku kakami.” 
\c 4  
\s1 Itsarr Yesu kye yi 
\r (Marrku 1:12-13; Luka 4:1-13) 
\p  
\v 1 Izhi i Abachi yi i gri Yesu kuma na ankpuji nggo Umimi wa à ta ku tsarr ma kye.  
\v 2 Yesu à ku so ki ivi iso ine̱ (40) ni ibittu iso ine̱ (40), sama ni iri ila, iyo ki ma kakami.  
\v 3 Umimi wa gru nga na ku na ni ddu ma di, “Ùwà ti da du ùwà su Uvuvurr a Abachi ùwà bu ka angbinta angga ka ki ankpinkpri unfonfo.” 
\p  
\v 4 Yesu ddu ma di, “Ungbamvu ku Abachi ku u da di, ‘A si si inkindirr i iri iyo mre ì ta du anishirr so tsitsirr hen, a si are ka nggo Abachi à da ka, aka yo à ta du anishirr so tsitsirr.’ ” 
\p  
\v 5 Nabo yo, Umimi wa à gri Yesu kuma nu Urushalima, Ìgbù ni Wre wa, na gri ma ku sa na anvinvri a Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku,  
\v 6 na ddu ma di, “Ùwà ti du ùwà su Uvuvurr a Abachi, ùwà bu tu ji nu nggo. Ungbamvu ku Abachi ku mi u da di: 
\q1 “ ‘Abachi à ta turr abitu ama ba du ba ji nga nu ùwà ku. 
\q2 Aba ta ni ko ùwà kpa nu ussu na ango ambarr ka, 
\q1 na si ta kpanye na du ùwà nggurr uza ni angbinta hen.’\f + \fr 4:6 \ft Kye zizo \fq Asarr 91:11-12.\f* ” 
\p  
\v 7 Yesu à ddu ma di, “Ungbamvu ku Abachi ku u da zizo di, ‘Si tsarr Atiko wa nggo si Abachi muwa kye hen.’ ” 
\p  
\v 8 Nu ugo kuma, ùwà gri Yesu na kuma ni igbre numa, nggo a ta kakami, na ku so tsarr ma inkpinkpye tuku iwre i ingbingbru yi.  
\v 9 Umimi wa à ddu Yesu di, “Nggo ùwà ti kuttu ni gbyarr ki ingga asa, ingga ta nu ùwà aseki angga ka namri.” 
\p  
\v 10 Yesu ddu ma di, “Chi share ni ingga ku, ùwà Isheta! Kye, ungbamvu ku Abachi ku u da di, ‘Ùwà bu kuttu ni gbyarr ku Atiko asa, uwa yo à si Abachi amuwa wa na nkpama, ni bu ga uwa yo mre.’ ” 
\p  
\v 11 Umimi wa kru share na du Yesu na abubo wa. Abitu ba Abachi ba a nga ni zi ma. 
\s1 Yesu à na undu umaku ime̱me̱ ku nu Galili 
\r (Marrku 1:14-15; Luka 4:14-15) 
\p  
\v 12 Nggo Yesu à wo di uttu Hirridu à du ba vu Yohana ku harr nu uki, na gru kakuma nu Galili.  
\v 13 Na si so nu Nazareti zizo hen, na gru kuma ku so nu Kapanahu hinga ni inyi nu Galili wa na anga ka nu Zebulu tuku Nafitali.  
\v 14 A na meme, wre ku inkindirr yi nggo uni kpa are a Abachi wa, Ishaya à da i bu kurr meme yo. Ishaya à da di, 
\q1  
\v 15 “Igbu nu Zebulu tuku 
\q2 Nafitali, 
\q1 nu unddu inyi ku, nu 
\q2 ugugarr ku inyi nu Joda, 
\q1 nu Galili, igbu a anishirr angga 
\q2 ba nggo a si si anu Yahuda hen! 
\q1  
\v 16 Anishirr ba nggo a di so ni ibwu 
\q2 ashishi ambarr ka ta bwu, aba ta kye hi. 
\q1 Anishirr ba nggo a di so ni ibwu tuku ni iyu i ittu, 
\q2 abubo wa ta la ba.”\f + \fr 4:16 \ft Kye zizo \fq Ishaya 9:1-2.\f* 
\p  
\v 17 Zhi na azhibarr ama wa Yesu gru di da ba ure ku Abachi ku di, “Imba kasarr ni ila ure imba yi. Kye ittu i Abachi yi i si ywhiywhirr mi!” 
\s1 Yesu yo abiga ma abi me̱me̱ ba 
\r (Marrku 1:16-20; Luka 5:1-11) 
\p  
\v 18 Nggo Yesu à so zirr ga unddu ku inyi nu Galili wa, na ku hi amuya aha banu. Uyirr wa à si Sima, nggo à di yo ma di Biturr, uyirr wa à si Andoro. A si abi vɨ ikikla na so surr azhizhi ka vɨ ikikla ka ni inyi wa. \fig Ivɨ ikikla|src="lb00212c.tif" size="col" loc="MAT 4" copy="LB" ref="4:18" \fig* 
\v 19 Yesu ddu ba di, “Imba ga ingga yi, ni di ingga tsarr imba nggo imba ta gri anishirr nga ni ingga ku nâ ta si nggo imba di vɨ ikikla yi.”  
\v 20 Nggo a wo meme na gru ankpa yirr ga ma, na kà azhizhi ka vɨ ikikla ambarr ka du. 
\p  
\v 21 Nggo Yesu a so zirr ga inyi wa, na ku hi amuya aha abanu, Yakubu tuku Yohana, amumarr bu Zabadi aba a rri so nu uddu na aki ambarr wa Zabadi, na so zɨ azhizhi ambarr ka. Yesu à ddu ba di a bu ga ma.  
\v 22 Aba ka uddu ku du na aki ambarr wa, na ga Yesu ankpa yirr. 
\s1 Yesu à tsarr, na bre are na du abi lolo a wre 
\r (Luka 6:17-19) 
\p  
\v 23 Yesu à zirr kago anga ka Galili ka na di tsarr ba na aki ka issubi ka, na so di bre ba Ure ku wre ku ni itu i ittu i Abachi yi, na du anishirr banu nggo se ni ivri a wre.  
\v 24 Ure umaku u bwa kago anga ka Sirriya ka. Anishirr a gru vu abi lolo na nkanka na nga na ku. Abanu sa abi la, na abi se na anazhi, na abi tsɨ ankparr, na abangga ba nggo ukpa ku u ttu ga anga yirr. Yesu du ba a wre namri.  
\v 25 Ima yo du anishirr shishemi a ga ma zhi na anga ka Galili ka na anga ka Igbu Iwurr yi nggo à yo yi di Dekapoli, na kuma nu Urushalima, tuku Yahudiya, tuku igbu yi nggo i si nu ugugarr ku inyi nu Joda wa. 
\c 5  
\s1 Ure ku nggo Yesu à bre ba ni igbre wa 
\p  
\v 1 Na azhibarr numa nggo, Yesu à hi nggo anishirr ba a so nggurr bi, na gru kuma ni ine i igbre yi, na ku ji so. Abiga ma ba a nga ni so kago ma,  
\v 2 uwa gru so tsarr ba. Uwanggo yo sa are ka nggo à tsarr ba: 
\s1 Inyarr ijiji 
\r (Luka 6:20-23) 
\q1  
\v 3 “Abangga ba nggo a hi di aba a klonyarr 
\q2 na age̱ ka Abachi, Abachi à yo ba angu azizi. 
\q2 Abachi nggo à hru ba ki Uttu ambarr! 
\q1  
\v 4 Abangga ba nggo a so ba azhittu, Abachi à yo ba angu azizi. 
\q2 Abachi taka nu ba isu isisurr! 
\q1  
\v 5 Abangga ba nggo a hru atu ambarr wa nggi, Abachi à yo ba angu azizi, 
\q2 ingbingbru yi ì ta si ba imbarr! 
\q1  
\v 6 Abangga ba nggo a yo itu di aba ta na inkindirr yi nggo Abachi à zha di a bu na yi, Abachi à yo ba angu azizi. 
\q2 Abachi taka nu ba inkindirr yi nggo a zha yi! 
\q1  
\v 7 Abi ki itito na atu a banu, Abachi à yo ba angu azizi. 
\q2 Abachi taka ni kye ba na ashishi ka itito! 
\q1  
\v 8 Abangga ba nggo isisurr imbarr yi i sama na ankizhi, Abachi à yo ba angu azizi. 
\q2 Anishirr abama a taka hi Abachi! 
\q1  
\v 9 Abi zi anishirr du ba a so zizi, Abachi à yo ba angu azizi. 
\q2 Abachi à taka ni kye ba ki amarr ma! 
\q1  
\v 10 Abangga ba nggo a ki ba iha nu nggo a so di na inkindirr yi nggo Abachi à zha, Abachi à yo ba angu azizi. 
\q2 Abachi nggo à hru ba ki Uttu ambarr!” 
\p  
\v 11 “Anishirr a ti re ndanda na atu amba, na ki imba iha, na bre imu mi na atu amba, nu nggo imba so ga ingga nggo, meme yo nggo Abachi à yo kimba angu azizi.  
\v 12 A ti na ki imba meme, imba bi me̱ nyarr ni bri nyarr yi, azadi amba ka a kri mwe nu unkplassu. Kye a na ku abi kpa are ba nggo a ku ki imba ichi iha yi meme yo.” 
\s1 Ima tuku ila i uru 
\r (Marrku 9:50; Luka 14:34-35) 
\p  
\v 13 “Imba yo si nâ ta si ima i ingbingbru yi. Nggo imarr i ima yi ti ka nado, aba ta na yi kingginggi na di yi ka ni marr zizo? Ima i ma sa nu undu zizo, aba ta ka yi kahre na cha na aza.” 
\p  
\v 14 “Imba se nâ ta si azhi wa nggo a la ku anishirr ba kago ni ingbingbru inggi yi. Ìgbù wa nggo a me ma ni itu yi igbre, ka si ka sharri hen.  
\v 15 Unushirr ka si yo uru ni ingba nu uru na ba ungabu a ttu hen. Iya, a ta ba ma sa nu ssu, du ma la kago ku anishirr ba ni iko yi we.  
\v 16 Na anko ayiyirr ama yo, imba bu du ina uzizi imba yi la ku anishirr nâ ta si uru ku nggo à ta hi ku we, wre ba bu gbyarr ku Aki amba nu unkplassu wa asa.” 
\s1 Itsarr ni itu i Are ka Musa ka 
\p  
\v 17 “Imba bu si kye di ingga nga nye kà Are ka nggo Musa na abi kpa are ba a tsarr imba glo hen. Ingga si nga i kà ka glo mu hen. Ingga nga nge du ka su jiji.  
\v 18 Imba bu hi di nu nggo unkplassu ni imimi ta se, inkpi yirr ntsɨ a si ta tsu yi glo nu umi ku Are ka hen, bazhi ziza kuma ni ikikre i aseki yi.  
\v 19 Meme nggo, undurr wa nggo ti kpa inkpi ure ivintsɨ iyirr chirr, na tsarr abanu du ba na meme, uwa taka su uvuntsɨ ni Ittu i Abachi yi. Nu ungo numa ku, undurr wa nggo à ti kru isisu i ure ku Abachi ku, na tsarr abanu mi du ba meme, uwa taka kpa inkpinkpye nu unkplassu.  
\v 20 Ingga nggo ko da ki imba, imba ta si yo isisurr imba yi ni ga Abachi mri abitsarr na are ba, na anu Farrisi ba, ni ta si na inkindirr yi nggo Abachi zha di imba bu na yi hen, imba si taka rri ni ittu i unkplassu yi hen.” 
\s1 Itsarr ni itu i unfu 
\r (Luka 12:57-59) 
\p  
\v 21 “Imba wo nggo a bre ku anishirr ni ikuchi yi di, ‘Si ngu unushirr hen. Undurr wa nggo ti na meme a ta gri ma kuma nu unto ki ibre amu.’  
\v 22 Ziza, ingga ko da ki imba di, undurr wa nggo ti ki unfu nu uzayirr uniga, aba ta gri ma kuma ni ibre amu. Undurr wa nggo ti marr uzayirr uniga di à sama nu undu, aba ta gri ma ko na Akaba anu Yahuda wa, wre ba bu ku bre amu na ku. Undurr wa nggo ti yo uzayirr uniga di à su urrurru, Abachi ta yo ma nu uru ku ki iha sese.” 
\p  
\v 23 “Ni ima yo, ùwà ti gri inkindirr ta ku yo na agbugba a Abachi wa, ni ti ssu hi di ùwà kpala ku uzumbirr uniga numa,  
\v 24 ùwà bu du inkindirr yi nggo ùwà i gri nga nggo ni kru ka ku ssubi nu uzumbirr uniga wa ku bari, ni kanga ni to inkindirr yi na age̱ ka Abachi.” 
\p  
\v 25 “Unushirr ti gri ure nga ni itu muwa na gri ùwà kuma nu unto ki ibre amu, ùwà zha ni ssubi na ku ni du azhi wa nise nggo imba ta kuma nu unto ku ibre amu ku. Nggo ùwà ti si na meme hen, uwa ta ba ùwà sa ku uni bre amu wa na ango, uwa ta kpa ùwà nu abi lo ukpa ba du ba kpa ùwà ku ttu nu uki.  
\v 26 Nabo yo, ùwà ta kri, aba ta se iko muwa yi tsatsarr ku nu ba, ingga ko da ku ùwà.” 
\s1 Itsarr ni itu i ikurr ìga 
\p  
\v 27 “Imba wo nggo a da di, ‘Si zha ayamba a unuma hen.’  
\v 28 Ziza nggo, ingga ko da ki imba di, undurr wa nggo ti kakye ayamba ni isisurr iha du uwa ka zha wa ki ayamba ama, uwa kpala.  
\v 29 A ti si ingbishi muwa i ungo ri nggi ta du ùwà kpala, ùwà ttu yi ta yo glo! I ta wre sha ùwà bu sama nu unto numa nu ukpa muwa ku, nu nggo ùwà ta rri nu uru namri.  
\v 30 A ti si ungo ri muwa nggo u ta du ùwà kpala, ùwà bu ttu ku ta yo glo. I ta wre sha ùwà bu sama nu unto numa nu ukpa muwa du ku nggo ùwà bu rri nu uru namri.” 
\s1 Itsarr ni itu i ihan ayamba 
\r (Matiyu 19:9; Marrku 10:11-12; Luka 16:18) 
\p  
\v 31 “Ni ikuchi yi, imba wo nggo a di da di, ‘Undurr wa nggo à ti du uwa ta han uwama, uwa bu nu ma ungbamvu ku ingu igarr.’  
\v 32 Ziza nggo, ingga ko da ki imba di, unuru ta si vu uwama ni kurr ìga nu unuru numa ku hen, uwa bu si han ma hen. Uwa ti han ma, ihan ima i ta du ma ku garr unuru numa, ina ima i si ikpala. U undurr wa nggo ti garr ayamba wa, uwa mi à kpala.” 
\s1 Itsarr ni itu i ishi azhi 
\p  
\v 33 “Imba di wo nggo a di da ku anishirr ni ikuchi yi di, ‘Si na ki na angu aha ni inkindirr yi nggo ùwà da di ùwà ta na ku Abachi hen. Na, nâ ta si nggo ùwà ka da ni ime̱me̱ ba.’  
\v 34 Ziza nggo, ingga ko da ki imba di, imba bu si di shi azhi mi mremremu hen. Imba bu si shi azhi nu unkplassu hen. Kye u su unto ki iso ku Abachi.  
\v 35 Ni si shi azhi ni imimi hen. Kye ì su ku unto ku sa aza. Ni si shi azhi nu Urushalima hen, kye à su ìgbù wanggo nggo Uttu unkpi wa à so gri ma nggo.  
\v 36 Imba bu si shi azhi na atu a imba hen, nggo imba si hi ina infunfutu iyirr kaki ikikla ka ishishirr hen.  
\v 37 Imba ti kpanye ku inkindirr, imba da di, ‘Yo-o.’ Imba ti kisa, imba da di, ‘Iya.’ Inkindirr yi nggo ti mri meme izhi nu umimi wa ku. 
\s1 Itsarr ni itu i ihan unka 
\r (Luka 6:29-30) 
\p  
\v 38 “Imba wo nu nggo a da na Are ka Musa ka da di, ‘Unushirr ti turr ku ùwà ishishi iyirr, ùwà turr ku ima iyirr yi meme. Uwa à ti ttu ku ùwà inyirr iyirr, ùwà ttu iyirr ima yi meme.’  
\v 39 Ziza nggo, ingga ko da ki imba di, unushirr à ti na ki imba undanda imba bu si di imba ta na ku undanda han hen. Iya, si na meme hen. Undurr ti nggurr ùwà nu unga uyirr, ùwà bu ka unuma ku sarr ku.  
\v 40 Undurr wa nggo ti gri ùwà na kuma na abubo a bre amu, du uwa zha ankru muwa avutsa ka umi ka, ùwà ttu ankru muwa ankpi ka abi ka nu ma kye.  
\v 41 Undurr wa nggo à ti sa ùwà unggangga du ùwà bu zirr ga ma ìmîrr iyirr, ùwà bu ga ma ìmîrr iha.  
\v 42 Undurr ti barr ùwà inkindirr numa, ùwà bu nu ma. Undurr ti zhi ùwà uhla, ùwà bu nu ma. 
\s1 Kpanye ni uni karr wa ku 
\r (Luka 6:27-28, 32-36) 
\p  
\v 43 “Imba wo nggo a di da di, ‘Kpanye ni uni girr amuwa ku, ni karr uni karr ùwà.’  
\v 44 Ingga ko da ki imba di, imba bu kpanye na abangga ba nggo a karr imba, ni barr ku abangga ba nggo a ki imba iha.  
\v 45 Na meme, wre ku imba bu tsarr atu amba ki amumarr ajiji ba Aki amba nu unkplassu. Uwa yo à di du azhi wa la, na du ahru à ku ku anishirr andanda ba na azizi ba wemi.  
\v 46 Imba ti kpanye na abangga ba nggo a kpanye ni imba yo ba mre, imba ka kpa azadi na Abachi ku? Kye abi kpa inklo i imimi yi ba mi a di na meme!  
\v 47 Imba ti chi abangga ba nggo a di kpanye ni imba yo ba mre, imba na sa angginggi he̱he̱? Kye di abi ingbingbru ba mi a di na meme yo!  
\v 48 Ina uzizi imba yi i bu sama ni ikikre, nâ ta si nggo uzizi ku Aki amba nu unkplassu wa ù sama ni ikikre nggo. 
\c 6  
\s1 Yesu à tsarr ni itu i izi abi ha 
\p  
\v 1 “Imba bu na ndindi. Nggo imba ti ta na inkindirr izizi, imba si na na ashishi ka anishirr, wre ba bu hi imba hen. Imba ti na meme, imba si ta kpa azadi na Aki amba nu unkplassu wa ku hen. 
\p  
\v 2 “Nggo imba ti ta nu abi iha inkindirr, imba si vri unddu nâ ta si nggo abi na aseki wre ku anishirr a bu hi ba a di na nggo hen. A di vri ingba na aki ka issubi ka tuku na atsutsu ka igbu, wre ku anishirr a bu hi ba na nu ba inkpinkpye. Ingga da ki imba ure ujiji, abi na abama a ka kuchi kpa azadi ambarr ka ba.  
\v 3 Nggo ùwà ti zi undurr ni inkindirr, ùwà bu si du undurr unuma mi hi du ùwà nggo i zi undurr ni inkindirr inggi yi hen.  
\v 4 Du izi muwa yi si sharri. Aki muwa nggo, uwa yo hi inkindirr yi nggo ùwà na sharri. Uwa yo ta nu ùwà azadi amuwa ka. 
\s1 Itsarr ni itu yi ibarr 
\r (Luka 11:2-4) 
\p  
\v 5 “Nggo imba ti barr, imba si na ina i abi na aseki wre ku anishirr a bu hi ba hen. A di nyarr i gru kri na ashishi ka anishirr na aki ka ibarr ka tuku na atu anko ka igbu ka na barr hantu, wre ku anishirr bu hi ba. Ingga ko da ki imba a ka kpa azadi ambarr ka ba.  
\v 6 Imba ti ta barr imba bu mirri ko nu umi uki ni han anko ka ni barr Aki amba wa nggo so sharri. Aki amba wa nggo à so sharri na so wo imba nggo a ta ni imba azadi amba ka.  
\v 7 Uwa ti ta barr uwa si so bre are ka gigye nâ ta sa abangga ba nggo a si hi Abachi hen, na kye da Abachi ta wo ibarr imbarr yi nggo ikri kaba.  
\v 8 Imba si na ina imbarr yi hen. Kye imba ti nise bwu angu mi, Aki amba wa à hi inkindirr yi nggo imba ko zha yi. 
\p  
\v 9 “Imba ka bi barr ma mi: 
\q1 “ ‘Aki munta wa nggo se 
\q1 nu nkplassu, 
\q1 di inta gri isa muwa yi ndindi, 
\q1  
\v 10 nga ni hru iso munta yi ziza nggo, 
\q1 du anishirr we a kru isisu imuwa ni ingbingbru yi 
\q2 nâ ta si nggo a di na nu unkplassu nggo. 
\q1  
\v 11 Ni inta ila iri imunta yi ni ivivi yi. 
\q1  
\v 12 Ni nggurr ila ure munta yi zhi ki inta, 
\q2 nâ ta si nggo inta di nggurr zhi ku abangga ba nggo a di kpala ki inta. 
\q1  
\v 13 Si di inta jaku nu nggo a ti tsarr inta kye hen, ni 
\q1 kpa inta ttungo na ango ka Umimi wa.’\f + \fr 6:13 \fq Angbamvu ka kuchi anuma ka a charr yo di: \ft Íttû nu ukyekye tuku inkpinkpye a si amuwa ase na ase. Du yi si meme yo.\f* 
\m  
\v 14 Imba ti nggurr zhi ku abangga nggo akpa la ki imba, Aki amba wa nggo so nu unkplassu ta nggurr ila ure imba yi zhi ki imba.  
\v 15 Imba ta si nggurr zhi ku abanu hen, Aki amba wa si ta nggurr ila ure imba yi zhi ki imba hen. 
\s1 Itsarr ni itu yi ivu angu gri 
\p  
\v 16 “Nggo imba ti su nu umi ku ivu angu, imba bu si cha ashishi ni kye gbo nâ ta si nggo abi na aseki ba na abi ba a di na, wre ku anishirr bu hi ba hen. A di na ukpa umbarr ku ki ttuttu na kye gbo da anishirr bu hi di aba ko vu angu gri. Ingga ko da ki imba a ka kpa azadi ambarr ka ba.  
\v 17 Nggo ùwà ti vu angu, ùwà ngla ashishi muwa ka ni varr itu muwa yi,  
\v 18 meme nggo, undurr à si ta hi du ùwà so vu angu hen. Aki amba wa nggo undurr si di hi ma na ashishi hen, uwa yo à ta hi du ùwà so vu angu na ta nu ùwà azadi amuwa ka. 
\s1 Izu aseki ka iwre nu unkplassu 
\r (Luka 12:33-34) 
\p  
\v 19 “Si zu ki itu muwa aseki ka iwre ni ingbingbru inggi yi hen, a ta ri ambu, ka ri ìzzú, ka abayi ta hlo abubo wa nggarr na vu ka.  
\v 20 Meme nggo, ùwà bu zu aseki ka iwre amuwa ka nu unkplassu nu unto ku nggo i si ta ri ambu, ka ri ìzzú, ka abayi ta ku hlo nggarr na vu ka hen.  
\v 21 Unto ku nggo aseki ka iwre muwa ka kurr nggo, isisurr imuwa yi ì ta se nabo yo. 
\p  
\v 22 “Ashishi a si nâ ta si ingba nu uru ku ukpa ku. Ashishi muwa ka ti sa akyekye, ukpa muwa ku uta la wre.  
\v 23 Nggo ashishi muwa ka ti sa amimi, u ukpa muwa ku we u ta shi ibwu. Ni ima, ila uru yi nggo i so la ku ùwà, ùwà kye hi i ti si ibwu, ibwu ima i ta si kingginggi? 
\s1 Iga Abachi tuku aseki ka ingbingbru ka 
\r (Luka 16:13; 12:22-31) 
\p  
\v 24 “Unushirr uyirr ka si na undu ku atitiko aha hen. À ta karr uyirr wa na ta kpanye nu unuma wa, na ta kru isisu i uyirr na ta ka uyirr wa. Na anko ayiyirr ama yo, ùwà ka si ba itu imuwa ni narrnarr ku undu ku Abachi tuku izha inklo hen. 
\p  
\v 25 “Ima yo di ingga i da di, imba bu si ri amarr ka inkindirr yi nggo imba ta ri ka imba ta so, ka iki yi nggo imba ta surr ttu ukpa hen. Iso tsitsirr ì si mri ila hen? Imba kye ukpa umba ku si wre na iki isurr hen?  
\v 26 Kye aminche ba nggo so di bwa kago, a si di ttu ikiri, ka di hwa vu ku surr ni iwurr hen. Uwa sa Aki amba nu unkplassu wa yo à so di nu ba iri. Imba si mri aminche ba hen?  
\v 27 Imba kye di iri amarr nggi ka turr ase ka iso tsitsirr amba ka chi kuma ki imba ni ichi? 
\p  
\v 28 “Angginggi du imba so ri amarr ka iki isurr? Kye igbyarr iki iwre kye yi nggo i so to ni ijiji na. Isi di na undu inkindirr hen, ni si di warr iki isurr ku atu ambarr hen.  
\v 29 Di ingga da ki imba, Uttu Solomo mi nggo a se na aseki ka ingbingbru ka namri, à si wre ikye nâ ta si ugbyarr ki inggi yi hen.  
\v 30 Abachi nggo di surr ku agiga ka ankru, agiga angga ka nggo a kri ari, ambre a ka kparri nu uru. Imba kye à si ta ni imba iki isurr mri meme hen? Iyo isisurr imba yi na Abachi ku ì si ntsɨmi!  
\v 31 Imba bu si gru so ri amarr di, ‘Ila imunta yi i ta zhi nu momonggo hen. Ka inkindirr yi nggo inta ta so, ka ankru ka nggo inta ta surr?’  
\v 32 Abangga ba yo sa aseki ka nggo anishirr ba nggo si hi Abachi hen, a so di yo isisurr. Aki imba wa nu unkplassu wa à hi di imba so zha aseki akama.  
\v 33 Meme nggo, imba bu yo isisurr ni ittu i Abachi yi tuku inkindirr yi nggo à da di a bu na yi nggo. Uwa ta ni imba inkpu aseki yi namri.  
\v 34 Meme imba bu si ri amarr ka ambre hen, ambre ta se na amarr ka itu ima. Si ba ivri i azhibarr anuma gri ku ttu ku anuma hen. 
\c 7  
\s1 Ibre are ni itu unuma 
\r (Luka 6:37-38, 41-42) 
\p  
\v 1 “Ùwà bu si bre are ni itu i unuma hen, wre ku Abachi abu si bre amu ni itu muwa meme hen.  
\v 2 Nâ ta si nggo ùwà bre amu ni itu i unuma aba a ta bre ni itu muwa meme. Agbugba wa nggo imba di tsarr ku abanu na wa, Abachi à ta tsarr ki imba na ama yo meme. 
\p  
\v 3 “Ùwà so kye uvu unkunka ku nggo u rri ku uzumbirr ni ishishi ni kpamusu nu inkpunkpu unkunkurr yi nggo i kri ku ùwà ni ishishi.  
\v 4 Ùwà sama ni ishisha nggo ùwà ddu uzumbirr di, ‘Di ingga ttu ku ùwà unkunka ni ishishi,’ nggo inkpunkpu unkunkurr ikurr ku ùwà ni ishishi?  
\v 5 Ùwà ni na aseki ba na abi wre ku anishirr a bu hi, ttu inkpunkpu unkunkurr imuwa yi glo wre ku ishishi yi i bu hla, bari nittu ku uzumbirr wa unkunka umaku. 
\p  
\v 6 “Imba si nu amiyo inkindirr yi nggo i si i Abachi hen, nggo à ta kasarr na ta imba. Si ba inkindirr yi nggo si iwre zu ku anikpama hen, wre ba ta cha yi na aza na kasarr na nga imba hre. 
\s1 Barr, zha, ni nggurr anko 
\r (Luka 11:9-13) 
\p  
\v 7 “Imba ti zhi, aba a ta ni imba. Zha, imba ta hi. Nggurr anko wa, aba a ta bwu ki imba.  
\v 8 Undurr wa nggo à ti zhi, uwa ta kpa; undurr wa nggo à ti zha, uwa ta hi; undurr wa nggo ti nggurr anko, aba a ta bwu ku. 
\p  
\v 9 “Nu umi umba akiki, unggonggo ka nu uzuma ingbinta nggo uvuvurr wa ti zhi ma ila?  
\v 10 Ka unggo uvuvurr ka ti barr ùwà ikikla ùwà ta nu ma ìwǎ?  
\v 11 Nu ndanda umba ku mi, imba hi ini amumarr amba ba aseki azizi. Nggi Aki amba wa nggo se nu unkplassu ka na ki ngginggi? À ta nu abangga ba nggo barr ma inkindirr iwre!  
\v 12 Na ku abanu nâ ta si nggo uwa zha da abanu bi na ku uwa. Uwanggo yo si itsarr yi we na Are ka Musa ka tuku nggo abi kpa are ba a da. 
\s1 Anko aha ka 
\r (Luka 13:24) 
\p  
\v 13 “Rri ga ankonki wa nggo iywirr yi i si montonto. Kye ankonki wa nggo ta gri anishirr kuma nu uru ama yo su akplankpla na wre izirr. Anishirr shishemi a so ga wa.  
\v 14 Anko a kuma ni iso i asese wa a si iywirr mi, na so montonto, na vri ni iga. Anishirr ntsɨmi yo a zha wa hi. 
\s1 Unkunkurr ni inkpinkpo  //  ima yi 
\r (Luka 6:43-44) 
\p  
\v 15 “Imba bi si so ba kahre hen, abi kpa are bi imu a se. A di nga ni imba ba na na chě nâ ta si aminta. Nu umi umbarr ku aba sa aniche.  
\v 16 Imba hi ba na aseki ka nggo a so na. Ùnkè̱ u si di klo ingginggo hen. Ire à si di klo ibwa hen.  
\v 17 Unkunkurr ki iwre u di klo inkpinkpo iwre, unkunkurr ku nggo u si undanda u di klo inkpinkpo indanda.  
\v 18 Unkunkurr ki iwre u si di klo inkpinkpo ndanda hen, unkunkurr undanda si klo inkpinkpo iwre hen.  
\v 19 Unkunkurr ku nggo ta si klo inkpinkpo iwre hen, a ta tse ku ta yo na murr uru yo na ku, du ku u rri glo.  
\v 20 Meme yo, aseki ka nggo abi kpa are bi imu ba a so na ka, aseki akama yo a ta di imba i hi da a si abi imu. 
\s1 Ingga si hi uwa hen 
\r (Luka 13:25-27) 
\p  
\v 21 “A si su undurr wa nggo ti yo ingga di, ‘Atiko, Atiko’ nggo à ta rri ni ittu i Aki mungga wa nu unkplassu hen. Abangga ba nggo a si anishirr ba Abachi ba, aba yo si anishirr ba nggo a so di na inkindirr yi nggo Abachi nu unkplassu zha di a bu na yi.  
\v 22 Na Azhibarr a Ibre Amu wa, abanu taka ddu ingga di, ‘Atiko, Atiko! Kye inta i bre ku anishirr Ure ku wre ku Abachi ku ni isa muwa ni han izhi ndanda huzzu ku anishirr ni isa muwa ni na aseki ka ikagri shishemi’  
\v 23 Ingga ta ddu ba di, ‘Chi ka ki ingga, imba amimi anishirr. Ingga si hi imba hen!’ 
\s1 Abi me ako aha ba: Ukrizhizhi tuku urrurru 
\r (Luka 6:47-49) 
\p  
\v 24 “I si meme yo, undurr wa nggo ti wo ure mungga ku ná nà inkindirr yi nggo ingga tsarr ma, uwa si nâ ta si unushirr wa nggo a me iko ima yi ni ingbinta.  
\v 25 Nggo ahru wa ku i inyi wa ssu unddunddu u go kakami ni iko yi, iko yi si jaku hen, nggo a me yi ni ingbinta.  
\v 26 Undurr wa nggo a wo ure mungga ku na si na nâ ta si nggo ingga da hen, a si nâ ta si urrurru unushirr wa nggo me iko ima yi ni itu i ugbuhun.  
\v 27 Nggo ahru wa ku, inyi wa ssu, unddunddu ku u go kakami ni iko yi, iko yi ji jaku ku ankpu!” 
\s1 Yesu à tsarr nu ukyekye 
\p  
\v 28 Nggo Yesu kre ibre ba are ka, anishirr ba a ku ayisurr ni itsarr yi nggo a so tsarr ba.  
\v 29 À tsarr ba nâ ta si uttu mu, na si tsarr nâ ta si abitsarr are bu Musa ba hen. 
\c 8  
\s1 Yesu du uni lo ishi wa wre 
\r (Marrku 1:40-45; Luka 5:12-16) 
\p  
\v 1 Nggo Yesu kaji zhi ni igbre wa, akpukpa anishirr a ga ma.  
\v 2 Uni lo ishi numa nga na ku ni kuttu ku na age̱ na da di, “Atiko, ùwà ti kpanye, ùwà bu di ingga wre.” 
\p  
\v 3 Yesu à na ungo sa na ku na da di, “Ingga kpanye. Ùwà bu wre!” Nu unto ku ishi yi i huzzu ku.  
\v 4 I Yesu ddu ma di, “Si da ku undurr inkindirr inggi yi hen. Tsi kuma ku tsarr itu muwa nu unikye wa ku, ni na aseki ka nggo Musa a da di abangga ba nggo a wre nu ulolo ku ishi a bu di na nggo, wre ku anishirr a bu hi di ishi i ssuzzu ku nu ukpa.” 
\s1 Yesu du ugarr a uni ta iku anu Roma wa wre 
\r (Luka 7:1-10) 
\p  
\v 5 Nggo Yesu mirri nu Kapanahu, ankpye abi ta iku numa nggo so gri anishirr ukrɨ uyirr, à zirr nga na ku, ni ko barr ma di,  
\v 6 “Atiko, ugarr amungga nggo à kurr ki kurr mu ni iko. À se ni ivri kakami na ka si gɨ ki tsa hen.” 
\p  
\v 7 Yesu ddu ma di, “Ingga bu nga ni du ma wre?” 
\p  
\v 8 Ankpye abi ta iku wa ddu Yesu di, “Atiko, ingga klonyarr nggo ùwà kakuma ni iko mungga, kri ni inggya ni da ure yo mre, ugarr amungga wa ta wre.  
\v 9 Ingga mi ko na undu nu ungo ku unuma nggo sa ankpye ni ingga ku, ni so gri abi ta iku abanu. Ingga ti ddu unuma di, ‘Kuma!’ uwa kuma. Ingga ti ddu unuma di, ‘Nga!’ uwa nga. Nggo ingga ti ddu ugarr mungga di, ‘Na inggi yi!’ uwa na yi.” 
\p  
\v 10 Nggo Yesu à wo ma na ku ayisurr na kasarr na ddu abangga ba nggo à ko ga ma di, “Ingga da ki imba, ni Israila mi ingga nise hi uni yo isisurr ma mi kye.  
\v 11 Kye yi, ingga da ki imba, anishirr shishemi taka nga zhi na anza ambre, abanu ta zhi na anza a ingbahru, na ta nga ni so ni Ibrayi, Ishaku, tuku Yakubu ku, na ri, na nyarr ni imburr inkpi yi tuku abangga ba nggo si anishirr ba Abachi ba.  
\v 12 Abangga ba nggo aba yo ka si anishirr ba Abachi ba aba ta sarr turr aba yo surr ni ibwu, nabo yo aba ta ku so yi na ta anyinyirr.” 
\p  
\v 13 Yesu ddu ankpye abi ta iku wa di, “Kuma ni iko, ugarr muwa à ta wre nu nggo ùwà kpanye.” Ugarr a ugo wa wre keke nâ ta si nggo Yesu da. 
\s1 Yesu du anishirr shishemi wre 
\r (Marrku 1:29-34; Luka 4:38-41) 
\p  
\v 14 Nggo Yesu à mirri ni iko i Biturr na hi ayimbarr wa à vri na kurr ko wri kpakpa nu uki.  
\v 15 Na ki ungo sa ku nu ungo, ukpa ku u wre ku, uwa gru na zzu ba ila. 
\p  
\v 16 Ni ingbahru ima yi, aba gri ku Yesu abi ku anazhi ndanda shishemi, uwa du ba wre wemi.  
\v 17 Aseki angga ka wemi a si nâ ta su nggo Abachi à da na angu ka Ishaya uni kpa are wa da di, 
\q1 “A ba iklonyarr munta yi 
\q2 nu ulolo munta ku glo.”\f + \fr 8:17 \ft Kye zizo \fq Ishaya 53:4.\f* 
\s1 Abangga ba nggo da di aba ta ga Yesu 
\r (Luka 9:57-62) 
\p  
\v 18 Nggo Yesu hi akpa anishirr wa ni ka ma yo na atsutsu, na da ku abiga ama ba di a bu cha ko nu ugugarr inyi numa ku.  
\v 19 Unitsarr are numa à nga na ku ni ddu ma di, “Unitsarr, ingga ta ga uwa kuma nu unto ku nggo uwa ti kuma.” 
\p  
\v 20 Yesu à ddu ma di, “Anihon a se na ahon, aminche a se ni ako, ingga Uvuvurr a Unushirr i sama nu unto ku ji kurr ni sa itu.” \fig Ihon|src="bk00051c.tif" size="col" loc="MAT 8" copy="Horace Knowles" ref="8:20" \fig* 
\p  
\v 21 Unuma nu umi ku abiga ma ba à ddu ma di, “Atiko, di ingga ku zzu aki mungga nggo bari.” 
\p  
\v 22 Yesu ddu ma di, “Ga mi, ni du abi kɨ a zzu ambarr bi kɨ.” 
\s1 Yesu à du unddunddu ù ji kurr 
\r (Marrku 4:35-41; Luka 8:22-25) 
\p  
\v 23 Yesu mirri nu uddu unkpi, abiga ma ba a rri ga ma.  
\v 24 Na gru kakye unddunddu numa gru so go kakami na amasirr wa. Unddunddu ku ù kri kakami ni ta ankinkirr ka amasirr ka, nu ba uddu ku hlo kasarr ashishi. I Yesu so kurr ina.  
\v 25 Abiga ma ba gru ku si ma di, “Atiko, kpa inta ttungo! Inta ta gu!” 
\p  
\v 26 Yesu à ddu ba di, “Imba ki isisu i angginggi meme? Iyo isisurr imba yi ì si ntsɨmi!” Na gru kri na glo unddunddu ku, amasirr wa a ji kurr, unddunddu ku tuku ankinkirr ka amasirr ka a ji kurr. 
\p  
\v 27 Anishirr ba nu uddu ku a kye na ku ayisurr na da di, “Uwanggo à si ibibi unushirr ita inggi? Unddunddu tuku ankinkirr ka amasirr mi a wo ma!” 
\s1 Yesu à han anazhi ssuzzu ku anishirr aha 
\r (Marrku 5:1-20; Luka 8:26-39) 
\p  
\v 28 Nggo Yesu cha amasirr a kri ni inkla yirr wa, na kuma nu unddu inyi ku, hinga ni igbu nu Gadarra, na ji ga anko wa na anga akama. Anishirr aha banu abi di tsɨ ankparr agru zhi na abe na nga na ku. Anishirr angga ba a ki isisu na se na anazhi na atu ambarr wa, na di han anishirr, ni ga anko ama wa.  
\v 29 Nggo a hi Yesu na nggarr iyi di, “Ùwà zha angginggi ni inta ba Uvuvurr a Abachi. Ùwà nye tsutsarr inta du azhibarr wa nise ma?” 
\p  
\v 30 Inkirr i anikpama a kri so ri ywhiywhirr mi nabo.  
\v 31 Anazhi ba barr Yesu di, “Ùwà ti ta han inta huzzu, ùwà bu turr inta ku surr ku anikpama angga ba.” 
\p  
\v 32 Yesu ddu ba di, “Kuma!” Aba huzzu kru ko ku rri ku anikpama ba. Anikpama ba a kru ji ni igbre wa ku sarr kusurr ni inyi wa na kɨ nabo.  
\v 33 Abi ho anikpama ba a kru rri kuma nu umi igbu ku, ku bre ba ure kuma ni inkindirr yi nggo i la na abi ku anazhi ba na anikpama ba.  
\v 34 Anishirr abi igbu ba wemi a gru kuma ni Yesu ku, a ku hi ma nggo, na tsi ku ango di a bu share na anga ambarr ka. 
\c 9  
\s1 Yesu du ugo wa nggo à ttu ga anga ayirr a wre 
\r (Marrku 2:1-12; Luka 5:17-26) 
\p  
\v 1 Yesu ka rri nu uddu ku ni inyi ni kri ni inkla yirr wa na cha kakuma ni igbu wa nggo à di so.  
\v 2 Anishirr banu a ba ugo numa nggo ukpa ku ttu nu utakpa gri na nga ni Yesu ku. Nggo Yesu à hi iyo isisurr imbarr yi, na ddu ugo uni lo wa di, “Iziya, vu isisurr, Abachi nggurr ila ure muwa yi zhi.” 
\p  
\v 3 Abitsarr na are ba re ni ikpa di, “Ugo nggo à ba du uwa si Abachi! Wanggo à si imarr na Abachi ku!” 
\p  
\v 4 Yesu hi amarr ambarr ka, na da di, “Angginggi du imba i ri amarr ndanda ni isisurr imba yi?  
\v 5 Watanggo si inkindirr ivitsa, ingga bu da di, ‘A nggurr ila ure imuwa yi zhi,’ ka ingga bu di, ‘Gru zirr’?  
\v 6 Ingga ta tsarr imba di Uvuvurr a Unushirr à se nu ukyekye ku nggurr ila ure zhi ni ingbingbru inggi yi.” Na kasarr na ddu uni lo wa di, “Gru, ba abubo a ikurr amuwa ni kuma ni iko!”  
\v 7 Ugo wa gru na ba abubo a ikurr ama wa na kuma ni iko.  
\v 8 Nggo anishirr ba a hi meme, isisu i ki ba, aba nyarr ku Abachi, nggo à nu anishirr ukyekye ukuma. 
\s1 Yesu yo Matiyu 
\r (Marrku 2:13-17; Luka 5:27-32) 
\p  
\v 9 Nggo Yesu à du unto kuma na ko kuma, na ku hi ugo numa nggo à yo ma du Matiyu, uwa à so nu uki ku kpa inklo imimi ku, na ddu ma di, “Ga mi.” U Matiyu à gru ga ma. 
\p  
\v 10 A sha so ntsɨ, i Yesu na abiga ma ba a kuma ku so ri ila ni ingbahru ni iko i Matiyu. Abi kpa inklo imimi na abi la ure abanu a se nabo meme.  
\v 11 Nggo anu Farrisi ba a hi meme na zhi abiga ma ba di, “Angginggi du unitsarr amba wa à so ri na abi la ure tuku abi kpa inklo imimi ba?” 
\p  
\v 12 Nggo a so wo ba na gru da di, “Abangga ba nggo a si lo hen a si di zha uni ni ahun hen. Abi lo ngga a di zha uni ni ahun.  
\v 13 Imba kuma ku zhi kye, ure unggo ku ù da di angginggi, nggo a ti da di, ‘Ingga zha di imba bu si abi ki itito, ni si zha ito aseki inggi hen.’ Ingga si nga nye yo abi sama ni ìlà hen. Ingga nye yo abi la ure.” 
\s1 Izhi ni itu i ivu angu gri 
\r (Marrku 2:18-22; Luka 5:33-39) 
\p  
\v 14 Mre abiga bu Yohana uni zzu na amasirr ba a gru nga ni zhi Yesu di, “Inta na anu Farrisi ba di vu angu, anggi mu du abiga amuwa ba si di vu angu meme hen?” 
\p  
\v 15 I Yesu ddu ba di, “Imba kye i ka wre, ikpikpa i uni garr he̱he̱ a bu so ni iyo, uni garr wa à ni se na ba? Iya! I ka si wre meme hen! Azhibarr wa so nga nggo a taka ba uni garr he̱he̱ wa mi wa glo na ba, aba taka vu angu. 
\p  
\v 16 “A si di ba upri nkru uhe̱he̱ awarr sa ku ankru akuku hen. Nggo upri nkru uhe̱he̱ ku ti ngahre glo, i ingahre yi ta kri kakami na ankru kuku ka.  
\v 17 Ka undurr ka si ba ahi ahe̱he̱ kasurr nu unggakpa ku zu ahi ukuku hen. Uwanggo nggo a ti na meme, ahi ahe̱he̱ wa a ta tsi unggakpa ukuku ku nggarr na kuhre, unggakpa ku u ta sama nu undu zizo. Meme nggo, a ta surr ahi ahe̱he̱ nu unggakpa ku zu ahi uhe̱he̱, aba aha mi ta kurr zizi.” 
\s1 Uva a ankpye tuku ayamba wa nggo a sa ku Yesu ungo na ankru 
\r (Marrku 5:21-43; Luka 8:40-56) 
\p  
\v 18 Nggo Yesu à ni ko re na ba, ugo numa à si ankpye mu nu uki ku issubi ku, à gru nga ni kuttu ku Yesu na aza, na da di, “Uva mu nggo ttu ziza, ga mi ku sa ungo muwa ku na ku du ma à tasi ki ingga.”  
\v 19 Yesu na abiga ma ba a gru ga ma kuma. 
\p  
\v 20 U ayamba numa nggo a so di ji ayiyi ki ase awurr na aha, à gru ga Yesu nu ugo, ku vu ku utu ku ankru ku.  
\v 21 Ayamba wa da ni isisurr ima di, “Ingga ti sa ungo na ankru amaka, ingga ta wre.” 
\p  
\v 22 Yesu kasarr na hi ma, na ddu ma di, “Ayamba, vu isisurr! Iyo isisurr imuwa nggi i du uwa i wre.” Na ankpu ayirr ayamba wa à wre. 
\p  
\v 23 I Yesu rri kuma ni iko i ankpye yi. Na ku hi ba a so ba azhittu na nggurr ungo na angu na so yì kadada.  
\v 24 Yesu à ddu ba di, “Huzzu, imba wemi! Uva wa à si ttu hen, a so kurr si ina mu!” Aba wemi me̱ ma.  
\v 25 Nggo anishirr ba a huzzu ku kri na abi ka, uwa mirri ku vu uva wa nu ungo gɨ, uwa à tasi.  
\v 26 Ure ukuma u kago na anga akama. 
\s1 Yesu du aba kreshi aha wre 
\p  
\v 27 Yesu gru nabo, na ta so kuma, anishirr aha banu aba akreshi a gru so ga ma, na so du hantu di, “Uvuvurr a Doda, kye inta na ashishi ka itito!” 
\p  
\v 28 Nggo Yesu mirri ni iko yi, aba kreshi bangga ba a ga ma, uwa à ddu ba di, “Imba kpanye di ingga i ka du imba wre?” 
\p Aba kpanye di, “Yo-o, Atiko!” 
\p  
\v 29 I Yesu ki ungo sa ba na ashishi na da di, “Du yi si nâ ta si iyo isisurr imba yi!”  
\v 30 Ashishi ka a bwu ba. I Yesu gba ba utu kakami di, “Si bre ku anishirr hen!”  
\v 31 Aba kà na kuma ku bre kago ku anishirr na anga akama. 
\s1 Yesu du ugo wa nggo à si di re hen à wre 
\p  
\v 32 Nggo aba kreshi aha ba a so share, anishirr abanu a gri ku uni ku anazhi numa nggo à si di re hen.  
\v 33 Nu unto ku Yesu han izhi ndanda yi huzzu ku, uwa gru ko re. Anishirr ba nggo a se nu unto ku a ku ayisurr, na da di, “Inta nise hi inkindirr numa ma mi kye ni Israila.” 
\p  
\v 34 Anu Farrisi ba gru ko re di, “Ugo nggo, à su uttu a aninkindirr, aba yo a nu ma ukyekye ku han izhi ndanda huzzu ku anishirr.” 
\s1 Itito i ki Yesu na akpukpa anishirr ba 
\p  
\v 35 I Yesu zirr kago igbu inkpinkpi ni itsitsa yi. Na di tsarr ure ku na aki ka ibarr ambarr ka na di bre ba Ure ku wre ku ni itu ittu i Abachi yi. Na du anishirr a wre ni ilolo ni ivri imbarr yi.  
\v 36 Nggo Yesu à hi akpukpa anishirr wa, itito i ki ma na ba, nggo a so kada na sama nu undurr ni zi ba. A zzu nâ ta si aminta ba nggo a sama na akikye.  
\v 37 Na ddu abiga ma di, “Ikiri yi kri kaba abi hwa ba a si ntsɨmi.  
\v 38 Imba barr akikye ni īlá wa ni du ma turr abu undu du ba ku hwa ikiri yi vu nga ni iko.” 
\c 10  
\s1 Yesu hla abi ko na angu awurr na aha 
\r (Marrku 3:13-19; Luka 6:12-16) 
\p  
\v 1 Mre i Yesu yo abiga ma awurr na aha ba nggurr bi, na nu ba ukyekye ku han izhi ndanda huzzu, na du anishirr wre ni ilolo ni ivri imbarr yi we. 
\p  
\v 2 Uwanggo yo a si asa a abi ko na angu ba. Uni me̱me̱ wa asi Sima (nggo a yo ma di Biturr) tuku uzayirr wa Andoro; U Yakubu tuku uzayirr wa Yohana, amumarr bu Zabadi;  
\v 3 U Filibu tuku Batolomi; U Toma tuku Matiyu, uni kpa inklo i imimi wa; U Yakubu uvuvurr a Alifiyo, U Tadawo;  
\v 4 U Sima, nggo à se na amarr ka ako ambarr ka kakami, tuku Judasi Iskariyoti nggo à vu Yesu nu ba tsi ngu. 
\s1 Yesu à tu abi ko na angu ama ba  //  di a bu ku na undu umaku 
\r (Marrku 6:7-13; Luka 9:1-6) 
\p  
\v 5 Yesu tu awurr na aha angga ba, na gba ba utu di, “Imba bu si rri kuma ni igbu i abangga ba nggo a si si ani Yahuda hen, ni si rri ni igbu nggi yi nggo anu Samarriya a so hen.  
\v 6 Imba kuma na anu Israila ba nggo a si nâ ta si aminta ngga a nado.  
\v 7 Kuma ku bre ba ure ku Abachi di, ‘Abachi à ka kuchi gri imba ki Uttu amba ba!’  
\v 8 Ni du abi vri ba a wre, abi kɨ ba tasi, ni du abi lo ishi ba a wre, ni han anazhi ssuzzu ku anishirr. Ingga ni imba ukyekye ukuma ni si kpa inkindirr ni imba ba hen, imba mi bu zi abanu ni si kpa inkindirr na ba hen.  
\v 9 Si gri inklo hen.  
\v 10 Si gri ambu hen, ka ankru, ka anggakpaza, ka amfarr a uzirr hen. A ti ta zi imba ni inkindirr, imba si kà hen. Iwre abu undu ba bu ri ila. 
\p  
\v 11 “Imba ti rri ni igbu unkpi ka uvutsa, imba zha unushirr uzizi ni kuso ni iko ima yi ma na azhibarr wa nggo imba ta du igbu wa.  
\v 12 Iko yi nggo imba ti rri, imba chi ba di, ‘Ingga chi imba ni isa i Abachi.’  
\v 13 Abi iko ba ti kpa imba, isu imba yi i ta so na ba; aba ti kà imba, imba gri isu imba yi ni ka huzzu.  
\v 14 Inkla inggi yi nggo ì ta si kpa imba hen, ka a ta si wo imba hen, nggo imba ti ta huzzu ni iko yi, ka igbu wa, imba ttu ihurr yi na aza amba ka surr ba.  
\v 15 Ingga ko da ki imba su ure ujiji mu di, iha yi nggo ì taka ni kuttu anishirr bu Sodomu tuku Gomorra na azhibarr a ibre amu wa, ì taka su ntsɨmi mri inggi yi nggo i taka ni kuttu igbu uwama! 
\s1 Yesu à gba ku abi ko na angu  //  ama ba utu 
\r (Marrku 13:9-13; Luka 21:12-17) 
\p  
\v 16 “Imba kye, ingga turr imba huzzu nâ ta sa aminta nu umi ku aniche. Meme nggo, imba bu zirr ndindi nâ ta sa ànìwǎ ngga, ni na chě sama ni ìlà nâ ta sa ananddu ngga.  
\v 17 Imba bu zirr ndindi, ni bu hi di anishirr ta gri imba kuma ni into i ibre amu, na ta hlo imba na aki ka ibarr ambarr ka.  
\v 18 Ni itu imungga aba ta gri imba kuma na abi gri igbu ba ba na atuttu. Uwama yo sa anko wa nggo imba ta da ba Ure ku wre ku, ni ta da ku abangga ba nggo a si si ani Yahuda hen meme.  
\v 19 Nggo a ti vɨ imba gri ko na ba, imba si wri kpakpa ni inkindirr yi nggo imba ta da hen. Abachi nggo ta ni imba inkindirr yi nggo imba ta da nu unto ukuma.  
\v 20 A si si imba ngga ta re hen, a si Izhi i Abachi yi mu ta kpa ure ku re ki imba. 
\p  
\v 21 “Imuyirr ta vu imuyirr nu ba a tsi ngɨ, akiki ta vɨ amumarr ambarr nu ba tsi ngɨ. Amumarr ta tsi na akiki ambarr na ta du ba ngɨ ba.  
\v 22 Anishirr namri, ta kà imba ni isa mungga, uwanggo nggo ti kri ngbangba ku ma ni ikikre yi, Abachi taka kpa ma ttungo.  
\v 23 A ti na ki imba ndanda mi ni ìgbù wanggo, imba kuma ni ìgbù numa. Jiji mu, ingga ko da ki imba, imba si ta zirr ìgbù i Israila yi kre bari ingga Uvuvurr a Unushirr kanga hen. 
\p  
\v 24 “Uvuvurr uni bre si mri unitsarr ama wa hen, ka ugarr à si mri atiko ama hen.  
\v 25 À si inkindirr izizi uvuvurr uni bre a bu hi inkindirr nâ ta su unitsarr ama wa. A ti yo atakye ni iko wa du Belzebulu, aba ta yo anishirr bi iko ma ba ki abata ngga? 
\s1 Uwanggo nggo imba ta kru ma isisu 
\r (Luka 12:2-7) 
\p  
\v 26 “Ni ima yo imba bu si kru isisu imbarr yi hen. Inkindirr yi nggo ì sharri ì ta huzzu na abi, inkindirr yi nggo a ttu yi sharri nggo anishirr ta hi yi.  
\v 27 Inkindirr yi nggo ingga da ki imba sharri ni ibwu, imba bu ku da yi huzzu ku anishirr du ba wo. Inkindirr yi nggo ingga bre ki imba zhazha imba ku hun kri na atu a iko ni du hantu du anishirr wo.  
\v 28 Imba si kru isisu i anishirr ba nggo se nu ukyekye ku ngu ampu ikpa wa na ka si ngu izhi imba yi hen. Undurr uyirr wa nggo imba ta kru ma uwanggo à su uwanggo nggo à ka ngu ukpa ku tuku izhi yi nu uru ku rri asese ku nggo.  
\v 29 Anishirr ba namri a hi di a di re ananddu aha angalanzirr yirr yo mre? Anddu ayirr à si di ttu sama ni ihi i Abachi hen.  
\v 30 Abachi à hi di infunfutu imba yi i si ibirr nggi.  
\v 31 Ni ima yo, imba bu si kru isisu i inkindirr hen, uwa se nu undu mri ananddu shishemi! 
\s1 Ibre ku abanu ure ni itu i Kristi 
\r (Luka 12:8-9) 
\p  
\v 32 “Imba ti bre ku abanu di imba i si amungga, ingga mi ta da ku Aki amungga nu unkplassu di imba si abiga amungga.  
\v 33 Imba ti di imba i si hi ingga hen, ingga mi ta da ku Aki amungga wa nu unkplassu di imba i si si amungga hen. 
\s1 Iso zizi i sama, à si ita iku 
\r (Luka 12:51-53; 14:26-27) 
\p  
\v 34 “Imba si kye di ingga gri ki imba isu isisurr mu ni ingbingbru inggi yi hen, ingga si gri ki imba isu isisurr mu hen, ingga nga ki imba ni iku.  
\v 35 Ingga nga i du 
\q1 “ ‘uvuvurr ki iku na aki ku, 
\q2 uva na ayirr ku, 
\q1 ayamba a uvuvurr na ayimbarr ku. 
\q2  
\v 36 Uni kri angba achi nu unushirr ku ta zhi nu umi ku iko ima iyo.’\f + \fr 10:36 \ft Kye zizo \fq Mika 7:6.\f* 
\p  
\v 37 “Undurr wa nggo ti kpanye na aki ku ka na ayirr ku mri ingga, uwa si ma uniga ingga hen. Undurr wa nggo ti kpanye nu uzuma ku, ka uva ma, uwa si ma uniga ingga hen.  
\v 38 Undurr wa nggo ta si ba unkunkurr umaku na ga anko amungga wa hen, uwa si ma uniga ingga hen.  
\v 39 Undurr wa nggo ti kri ngbangba du uwa ta so tsitsirr, uwa ta ttu. Undurr wa nggo ti kà itu ima na ga ingga, uwa ta so tsitsirr. 
\s1 Azadi ka uni la ure 
\r (Marrku 9:41) 
\p  
\v 40 “Undurr wa nggo ti kpa imba, uwa kpa si ingga. Undurr wa nggo ti kpa ingga, uwa kpa si Abachi nggo tu ingga.  
\v 41 Undurr wa nggo ti kpa uni kpa are a Abachi na hi di a su uni kpa are a Abachi, uwa taka kpa azadi ka nggo a kpa uni kpa are a Abachi wa. Unushirr wa nggo ti kpa unushirr uzizi nggo hi di a su unushirr uzizi, uwa ta kpa azadi ka unushirr uni na uzizi.  
\v 42 Undurr wa nggo ti nu amwe atsitsa abi ga ingga ba amasirr à iso, nu nggo a hi di a so ga si ingga, undurr wama à se na azadi ama.” 
\c 11  
\s1 Abitu ba nggo a zhi nu Yohana uni zzu na amasirr wa ku 
\r (Luka 7:18-35) 
\p  
\v 1 Nggo Yesu a re kre na awurr na aha abiga ma ba, na gru share nu unto kuma ku, ku so tsarr ba na bre ba are ka ni igbu igaga yi na anga akama. 
\p  
\v 2 Nggo Yohana uni zzu na amasirr wa à kri nu uki ku iharr ku, na wo are ka nggo Kristi so na ka, na tu abiga ama ba na ku,  
\v 3 na da ba di a bu ku zhi ma di, “Ùwà yo su uwanggo nggo a ta kanga wa, ka inta bu kye anko a unuma mu?” 
\p  
\v 4 I Yesu à ka sa ba di, “Kakuma ku bre ku Yohana inkindirr yi nggo imba ni wo na aseki ka nggo imba hi na ashishi amba.  
\v 5 Aba kreshi a hi abubo, abi gbo na ampi a gru zirr, abi lo ishi a wre, aba agbatu a wo ure, abi kɨ a tasi, abi iha a wo Ure ku wre ku.  
\v 6 Abangga ba nggo kri ngbangba, Abachi à yo ba angu azizi, na si ta jaku ni itu i aseki ka nggo ingga na nggo hen!” 
\p  
\v 7 Nggo Abiga Yohana ba a ka so kuma, Yesu gru so bre ku akpa anishirr wa ure ni itu i Yohana di, “Imba di kuma ku di kye sa angginggi na ankpuji wa? Itu i ihihru nggo unddunddu u go i vu darr?  
\v 8 Uwa ta si si meme hen, imba i di kuma ku di kye sa angginggi? Unushirr wa nggo surr iki izizi i ankpinkpye nggo? Abi so na ando a uttu ngga a di surr iki ima yi, na si si abi di zirr ni ijiji mu hen!  
\v 9 Imba da ki ingga, imba i kuma ku di kye sa angginggi? Uni kpa are wa yo? E-e! Imba hi di undurr wa nggo imba ku hi à mri uni kpa are.  
\v 10 Yohana yo su undurr uwama wa nggo a charr da na angbamvu ka di, Abachi da di, 
\q1 “ ‘Ingga ta tu unitu amungga wa, 
\q2 du ma kuchi ku bu na anko wa ssubi ku ùwà.’\f + \fr 11:10 \ft Kye zizo \fq Malachi 3:1.\f* 
\m  
\v 11 Di ingga da ki imba: A nise ngri unushirr ni ingbingbru inggi yi nggo à mri Yohana uni zzu na amasirr. U wanggo nggo su uvuntsɨ ni ittu i unkplassu yi a mri Yohana.  
\v 12 Bazhi na azhibarr a ime̱me̱ wa nggo Yohana uni zzu na amasirr wa à huzzu bre ba Ure ku wre ku nga ziza, ittu i unkplassu yi ì so kuchi kyekye mi ni du anishirr ba a di zha di aba a ta kpa yi nu ngbrengbre.  
\v 13 Nggo Yohana à nise nga, abi kpa are ba, na Are ka Musa ka a bre are ni itu i Ittu i Abachi yi.  
\v 14 Imba ti kpanye ni inkindirr yi nggo are ka a da nggo, imba ta kpanye di, Yohana yo à si Iliya, nggo a da inga ima yi.  
\v 15 Undurr wa nggo ti se na atu ka iwo ure, uwa bu wo! 
\p  
\v 16 “Ziza, ingga ka tsarr anishirr bu ziza ba kye na angginggi? A se nâ ta si amumarr ngga na abubo a irro. Inkla numa du inkla numa, na so du akpa da di: 
\q1  
\v 17 “ ‘Inta nggurr inggingga di imba bu rro, 
\q2 imba si rro hen. 
\q1 Inta i ba azhittu, 
\q2 imba si yì hen!’ 
\m  
\v 18 Nggo Yohana à nye, sama ni iri ka iso inkindirr, anishirr a bre di, ‘A se na anazhi ni itu!’  
\v 19 Ingga Uvuvurr a Unushirr i nga ni di ri ni so, aba bre di, ‘Kye ugo ni iri na so ahi kpekpe wanggo na yi! Ikpikpa i abi kpa inklo i imimi na abi la ure!’ Nggo anishirr a ta se ni ihi i Abachi, ihi yi i ta tsarr di ihi i Abachi imbarr yi ì si ijiji. Ihi i Abachi yi i ta du anishirr a hi ina wre ima yi.” 
\s1 Ìgbù yi nggo i kà ikpanye ni Yesu 
\r (Luka 10:13-15) 
\p  
\v 20 Anishirr ba nggo Yesu à na aseki ka ku ayisurr shishemi na ba nggo a kà ikpa ure ku Yesu ku, na kuchi ni ila ure imbarr yi. Ni ima yo, Yesu ki unfu na ba na da di,  
\v 21 “I taka vri ki imba kakami, ùwà Korrazi, nu ùwà mi Betsada, uje umba! Aseki ka ikagri ka nggo ingga i na ka ni imba ba, ka di ingga i na ka su nu Taya nggo tuku Sido,\f + \fr 11:21 \fq Taya tuku Sido: \ft Ìgbù yi nggo amimi anishirr a so na yi.\f* anishirr abama ka vu angbanja iki ndanda a surr, na surr inturu nu ukpa, du yi tsarr da aba a ka ba ttungo ni ila ure imbarr yi ngbangbamu ba!  
\v 22 Ingga nggo ko da ki imba, na Azhibarr a Ibre Amu wa, Abachi à taka kye Taya tuku Sido na ashishi ka itito mri imba!  
\v 23 Uwa ta si imba anu Kapanahu, imba kye di Abachi à ta kpa imba hun kuma nu unkplassu? Iya, a ta turr imba surr nu abubo a iso abi kɨ wa. Ka di ingga i na aseki ka kagri ka nggo ingga ina ka ni imba ba su nu Sodomu,\f + \fr 11:23 \fq Sodomu: \ft Ìgbù wa nggo Abachi à tu ma nu uru ku umimi ku anishirr ku nggo.\f* ka si ma igbu uwama a ni kri ari!  
\v 24 Ingga nggo ko da ki imba, na azhibarr a ibre amu wa, Abachi à taka ni kye Sodomu na ashishi ka itito mri imba!” 
\s1 Nga ni kpa isu isisurr ni ingga ku 
\r (Luka 10:21-22) 
\p  
\v 25 Na attuttu akama, Yesu à da ba di, “Aki, Atiko nu unkplassu tuku imimi, ingga nyarr ku ùwà, nggo ùwà ka aseki ka ngga ka sharri ku abi ihi ba, tuku abi bre angbamvu ba, ni kpanye ni tsarr anishirr ba nggo a kye ba ki amumarr.  
\v 26 I si meme yo Aki mungga, nggo ùwà kye iwre ku ùwà, ni na meme. 
\p  
\v 27 “Aki mungga wa a ni ingga ukyekye ku na aseki ka we. Undurr si ma ni hi Uvuvurr wa sama ni hi Abachi hen. Undurr si ma ni hi Aki wa sa nu Uvuvurr wa hen, na abangga ba nggo Uvuvurr wa kpanye na tsarr ba Aki wa. 
\p  
\v 28 “Imba nga yi ni ingga ku, imba wemi nggo so ki iha, imba nggo so gri iki i rɨ kakami, ingga ta ni imba isu isisurr.  
\v 29 Imba ka atu amba wa ni ingga ni ga itsarr mungga yi. Ingga su chě, ni si di kri itu hen, meme nggo imba ta kpa isu isisurr ku atu a imba.  
\v 30 Unkunkurr mungga ku u si vri iba hen. Itsarr imungga i si tsɨ hen.” 
\c 12  
\s1 Izhi ni itu i Azhibarr a Isu wa 
\r (Marrku 2:23-28; Luka 6:1-5) 
\p  
\v 1 Ni ivivi ima yi, na Azhibarr a Isu anu Yahuda wa i Yesu na abiga ma ba a gru ko zirr ba ni izzuzzu i ikiri. Iyo ki abiga ma ba, aba gru so mɨ ato a ikiri wa so ta.  
\v 2 Nggo anu Farrisi abanu a kri na hi ba ni so na meme yi, na zhi Yesu di, “Kye na! Abiga amuwa ba a so na inkindirr yi nggo are amunta ka da di i si iwre aba bu na yi na Azhibarr a Isu wa hen.” 
\p  
\v 3 Yesu kasarr na sa ba di, “Imba nise bre nu ungbamvu ku, inkindirr yi nggo Uttu Doda à na nggo iyo ki ma na abiga ma ba?  
\v 4 Uttu Doda à mirri ko nu uki ku Abachi ku, uwa na abiga ma ba na ku vu unfonfo wa nggo a gri ga ku Abachi ku ta. Are amunta ka a si kpanye aba bu na meme hen. Unfonfo uwama a kurr ku abikye aba yo na nkpambarr nu unto bubo ukuma.  
\v 5 Imba nise bre unto unggo ku nu ungbamvu ku Are ka Musa ka nggo da di, abikye ba di na undu nu Uki ku barr ku i si wre aba bu na na Azhibarr a Isu wa, nggo are ka a si kpanye hen? A si kye ina imbarr ima ki ila ure hen.  
\v 6 Ingga ko da ki imba di undurr wa nggo mri Uki Unkpi ku barr Abachi ku a kri ni inggya.  
\v 7 Angbamvu ka Abachi ka a da di, ‘Ingga zha di imba bu si abi ki itito, ni si zha ito aseki inggi hen.’ Imba si hi ankpi are akama hen. Ka di imba hi ka, imba ka si bre amu ku abangga ba nggo a si na inkindirr indanda hen.  
\v 8 Ingga Uvuvurr a Unushirr yo sa Atiko a Azhibarr a Isu wa.” 
\s1 Ugo nu unka ungo wa 
\r (Marrku 3:1-6; Luka 6:6-11) 
\p  
\v 9 Nggo Yesu à du unto kuma na kuma nu uki ku issubi umbarr unuma ku, na ku hi  
\v 10 ugo numa nggo ungo umaku u sharr kre. Anishirr abanu kri nabo na so gbye Yesu di a bu na inkindirr indanda, wre ba ka vu ma da à kpala. Aba zhi ma di, “Are munta ka a kpanye di i wre aba du unushirr à wre na Azhibarr a Isu wa?” 
\p  
\v 11 Yesu à zhi ba di, “Unggonggo nu umi umba ku ivinta ama ka jaku nu unkaharr na Azhibarr a Isu wa, uwa ka si ku vu ma gba huzzu hen?  
\v 12 Imba kye unushirr si mri ivinta hen? Meme nggo, iwre a bu na wre na Azhibarr a Isu wa.” 
\p  
\v 13 Yesu ddu ugo nu unka ungo wa di, “Na ungo ku.” 
\p Ugo wa na ungo ku u wre keke, nu kaki kyekye nâ ta si ungo uyirr ku.  
\v 14 Anu Farrisi ba a huzzu ku re bi nggo aba a ta na na ngu Yesu. 
\s1 Uwanggo nggo Abachi à hla ma 
\p  
\v 15 Nggo Yesu à wo di a so zha anko a ingu ma, na gru share nu unto ukuma. Anishirr shishemi a ga ma. Uwa du abi vri ba we a wre,  
\v 16 na gba ba utu di a bu si bre ku anishirr du uwa à si unggonggo hen.  
\v 17 A na meme di i bu si jiji nâ ta si nggo a charr nu ungbamvu ku uni kpa are wa Ishaya di: 
\q1  
\v 18 “Uwanggo yo a su uvurr iko wa nggo ingga i hla ma ni kpanye na ku, 
\q2 isisurr imungga yi i si na ku kakami. 
\q1 Ingga i ta nu ma Izhi imungga yi, 
\q2 uwa ta ni da kago ku anishirr di ivi i ikpa ttungo i nga ku ingbingbru inggi yi we. 
\q1  
\v 19 A si taka ri anta ka hantu hen, 
\q2 ka zirr na di hantu na atu anko hen. 
\q1  
\v 20 A si ta murr uguga ku nggo u vu kachi hen, na si ta zhi 
\q2 irrirri iru yi nggo i ko ki ywhiywhirr ì zhi hen. 
\q1 À ta di kri na hi ba ni bre amu ka yo narrnarr bari. 
\q2  
\v 21 Isa ima yi taka si inkindirr iyo isisurr ku anishirr we.”\f + \fr 12:21 \ft Kye zizo \fq Ishaya 41:1-4.\f* 
\s1 Yesu tuku uttu anazhi wa 
\r (Marrku 3:20-30; Luka 11:14-23) 
\p  
\v 22 Nu ugo kuma, aba gru gri ugo numa nggo a di ku anazhi, na se na akreshi, na si na agbatu, na nga ni Yesu ku. Yesu ni du ma wre, uwa gru re na hi.  
\v 23 Anishirr ba we nggo a kri nabo a hi inkindirr yi nggo Yesu na yi na ku ayisurr na da di, “Ugo nggo wa ka su Uvuvurr a Doda jiji mu?” 
\p  
\v 24 Nggo anu Farrisi ba wo ure ukuma na da di, “Ugo nggo so han izhi ndanda yi huzzu nu ukyekye ku Belzebulu, uttu a anazhi yo mre.” 
\p  
\v 25 Nggo Yesu kri na ko hi amarr ambarr ka, na ddu ba di, “Ittu yi nggo ti ga akpa i ta jaku. Ìgbù wa nggo à ti ga so na nkanka na so vi ni ikpa a si ta tanko hen. Iko inggi yi nggo ì ti ga so na nkanka na kri di tsi ni ikpa ì si ta tanko hen.  
\v 26 Isheta ki itu ima à ti han Isheta, na ti so tsi ni itu ima ku, ittu yi ta kri kingginggi?  
\v 27 Ingga ti han izhi ndanda yi nu ukyekye ku Belzebulu, abiga amba ba mu a di han ba nu ukyekye ku unggonggo? Abiga amba ba ta da ki imba di imba na ndanda mi.  
\v 28 Ingga ti han izhi ndanda yi nu ukyekye ku Izhi i Abachi ì na ima ì tsarr di, Ittu i Abachi yi ì ka nga ba ni imba ba. 
\p  
\v 29 “Di ingga tsarr imba ure numa. Undurr wa nggo à ti du uwa à ta ku ki ayi ni iko i unushirr ukyekye, uwa ta ku vu ma lo zu bari na vu iki yi. 
\p  
\v 30 “Undurr wa nggo ta si so zi ingga gri anishirr nga na Abachi ku hen, uwa si uni karr ingga. Undurr wa nggo ta si si uni ssubi ni ingga ku hen, uwa si uni se hre.  
\v 31 Meme yo, ingga ko da ki imba, inkindirr yi nggo unushirr ti na, tuku ida indanda mi aba ta nggurr yi zhi ku. Uwa a ta si nggo unushirr à da ure undanda ni itu i Izhi Iwre yi, a si ta nggurr zhi ku hen.  
\v 32 Undurr wa nggo ti da ure undanda ni itu i Uvuvurr a Unushirr, aba ta nggurr zhi ku. Uwa ta si Izhi Iwre yi, undurr wa nggo ti da ure undanda ni itu ima yi, aba si ta nggurr zhi ku ziza, ka na ase ka so nga ka hen. 
\s1 Unkunkurr ni inkpinkpo ima yi 
\r (Luka 6:43-45) 
\p  
\v 33 “Unkunkurr ku nggo ti wre u di klo inkpinkpo i iwre. Unkunkurr ku nggo u su undanda, inkpinkpo ima yi i si ta wre hen. A di hi iwre i unkunkurr ni inkpinkpo ima yi.  
\v 34 Imba inkirr i ànìwǎ andanda. Nu nggo isisurr imba yi i si imimi, imba ka na kingginggi ni da ure uzizi na angu amba ka? Angu ka di da si inkindirr yi nggo tsarr ssu ni isisurr i unushirr.  
\v 35 Unushirr uzizi di da ure uzizi zhi ni isisurr ima izizi yi. Umimi unushirr à di da ure undanda zhi ni isisurr ima imimi yi.  
\v 36 Imba bu hi di na Azhibarr a Ibre Amu a Abachi wa, anishirr a taka bre inkindirr indanda yi wemi nggo à re tankpami nggo.  
\v 37 Ubarr angu umuwa nggo taka lo ùwà, ka kpa ùwà ttungo.” 
\s1 Anu Farrisi ba ko zha di à bu na ba inkindirr ikagri 
\r (Marrku 8:11-12; Luka 11:29-32) 
\p  
\v 38 Abitsarr na Are ba na anu Farrisi abanu a gru re ni Yesu ku di, “Unitsarr, inta zha du ùwà bu na inkindirr numa ikagri di inta hi.” 
\p  
\v 39 Yesu à ddu ba di, “Anishirr amimi na abi la ure ba ari ba, aba yo a zha di a bu na ba inkindirr ikagri. Undurr à si ta na ba inkindirr ikagri iyirr mi hen. Inkindirr i ikagri yi nggo ingga ta tsarr imba inggi i si ikagri i Yunana uni kpa are wa.  
\v 40 Nggo imba wo di Yunana à rri so ki ivi itarr ni ibittu itarr nu umi ine ku ampu ikikla, Uvuvurr a Unushirr mi meme à taka rri so ni imimi ki ivi itarr ni ibittu itarr.  
\v 41 Na Azhibarr a Ibre Amu wa, anishirr bu Nineve a taka gru kri ni imba anishirr ba ari ba ba, na ta da di imba i kpala. Nggo a wo ure ku Abachi nu Yunana ku, na kasarr ni ila ure imbarr yi. Di ingga da ki imba, undurr numa se ni inggya nggo à mri Yunana inkpinkpye!  
\v 42 Na Azhibarr a Ibre Amu a Abachi wa, ayamba wa nggo su uttu nu Sheba à taka gru kri ni imba anishirr ba ari ba ba, na ta da di imba i kpala, nggo a di gru zhi ni ìgbù ama wa gbagbamu à nga, ni di shirr ku uttu Solomo atu na are krizhizhi ka nggo à di re. Ingga ko da ki imba di undurr numa se ni inggya, nggo mri uttu Solomo ni inkpinkpye! 
\s1 Ikanga i izhi ndanda yi 
\r (Luka 11:24-26) 
\p  
\v 43 “Nggo izhi ndanda ti huzzu ku unushirr nggo, i di rri na ankpuji tankpami ku di zha unto ki iso. Nggo izhi yi i ti ku zha lankarr,  
\v 44 i di da di, ‘Ingga taka kuma ku kye iko yi nggo ingga i ka du.’ I ti ka ku hi iko yi kurr gigyemi, ni wre aba ssu yi bi na abubo a iso.  
\v 45 Izhi yi i di huzzu ku gri anazhi numa atangba nggo a mri ma undanda, aba ta nga ni so nabo ndo. Nggo a ti mirri ku ji so ba, ugo wa di kaki ankalanttu mri nggo a di se ni ime̱me̱ yi. Ì taka si meme yo na amimi anishirr ba ari ba ba.” 
\s1 Ayirr na amuyirr bi Yesu ba 
\r (Marrku 3:31-35; Luka 8:19-21) 
\p  
\v 46 Nggo Yesu ni ko re na akpa anishirr wa ku, ayirr ama wa, Maryamu ndo na amuyirr ba a nga ni kri na abi, na ko zha di aba ta re na ku.  
\v 47 Undurr numa da ku Yesu di, “Kye, ayirr amuwa ndo na amuyirr amuwa ba a kri na abi, di aba ta re nu ùwà ku.” 
\p  
\v 48 Yesu ka sa ku ugo wa di, “A su unggonggo sa ayirr amungga na amuyirr amungga?”  
\v 49 Na na ungo tsarr abiga ma ba, na da di, “Abangga ba yo sa ayirr amungga na amuyirr amungga ba!  
\v 50 Undurr wa nggo ti na inkindirr yi nggo Aki amungga wa nu unkplassu zha di a bu na yi, uwa yo à si uzayirr amungga, nu uvayirr amungga, na ayirr amungga wa.” 
\c 13  
\s1 Assurre a ugo ni ttu ikiri wa 
\r (Marrku 4:1-9; Luka 8:4-8) 
\p  
\v 1 Azhibarr ayiyirr ama wa i Yesu à gru huzzu ni iko yi na ji ko ku so nu unddu inyi ku na ta tsarr anishirr ba.  
\v 2 Anishirr ba nggo nga na ku a kri mwe kakami, uwa gru rri ku ji so nu uddu ku nu umi ku amasirr ku, na du anishirr ba wemi nu unddu ku.  
\v 3 Na so bre ba are shishemi na assurre di: “Uni do numa nggo huzzu ku ttu ikiri.  
\v 4 Nggo a hi ingbingbi kiri yi, inuma yi i kusurr na anko, aminche nga ni ta yi ri.  
\v 5 Inuma yi kusurr na ako han, nggo imimi yi i si ntsɨmi. Ikiri yi i zzu hanhan mi, nggo imimi yi ì si kri ji kuma nu umi hen.  
\v 6 Nggo azhi wa huzzu, na tu, ikiri yi ì kɨ nu nggo injinja yi so fafami.  
\v 7 Inuma yi kusurr ni intto, intto yi furr ni turr yi.  
\v 8 Ingbingbi numa i kusurr ni imimi izizi, ni zzu, ni hurr, ni na ingbingbi, ato numa wa a ma ayirr yirr, anuma wa iso titani, ato numa wa iso titarr.  
\v 9 Undurr wa nggo ti se na atu ka iwo ure, uwa bu wo!” 
\s1 Inkindirr yi nggo du Yesu a re ku anishirr ba na assurre 
\r (Marrku 4:10-12; Luka 8:9-10) 
\p  
\v 10 Abiga bi Yesu ba a nga na ku, ni zhi ma di, “Angginggi du ùwà re ku anishirr ba na assurre?” 
\p  
\v 11 Uwa ddu ba di, “A ka tsarr imba aseki ka nggo à sha ka sharri ni itu i Ittu i Unkplassu yi ba. Uwa a ta si abanu ba na anko, a sha aseki angga ka sharri ba.  
\v 12 Undurr wa nggo à hi inkindirr, Abachi à ta nu ma ihi zizo kakami, du ma se na yi shishemi. Uwa a ta su undurr wa nggo si hi inkindirr hen, Abachi à ta vu ma kpa ihi ivintsɨ yi nggo a se na yi mi glo.  
\v 13 Inkindirr yi nggo i du ingga re na ba na assurre i si nggo: 
\q1 “ ‘A ko kye, na si kye hi hen; 
\q2 na so wo, na si vu gri hen, na si hi inkindirr hen. 
\m  
\v 14 Ure ku nggo Ishaya uni kpa are wa à da ù jaku na atu ambarr wa di: 
\q1 “ ‘Imba ta di wo ni so di wo mu yo; 
\q2 ni ta di kye ni so di kye mu yo. 
\q1  
\v 15 Isisurr i anishirr angga ba i tsɨ kyekye; 
\q2 atu ambarr ka a si wo ure hen, 
\q2 ashishi ambarr ka a kattu. 
\q1 Wre ba a si ta kye hi na ashishi ambarr ka hen, 
\q2 na si ta wo na atu ambarr ka hen, 
\q2 na si ta ri amarr hi ni isisurr imbarr yi hen, 
\q1 na si ta kanga ni ingga ku, 
\q2 ni di ingga du ba wre ni ivri imbarr yi hen.’\f + \fr 13:15 \ft Kye zizo \fq Ishaya 6:9-10.\f* 
\m  
\v 16 Abachi à na wre ki imba nu nggo a du ashishi amba ka a kye hi, na du atu amba ka a wo ure.  
\v 17 Ingga so da ki imba ure ujiji mu di abi kpa are shishemi na abi na wre abi kuchi ba nggo a zha ihi inkindirr inggi yi nggo imba i hi na si hi yi hen, na zha iwo inkindirr yi nggo imba i wo na si wo yi hen. 
\s1 Yesu da ba inkpi i  //  assurre a uni do wa 
\r (Marrku 4:13-20; Luka 8:11-15) 
\p  
\v 18 “Imba wo yi, ki, uwanggo yo si inkpi i assurre a uni do wa:  
\v 19 Abangga ba nggo wo ure ku ni itu Ittu i Unkplassu yi, na si hi inkpi yi hen, a si nâ ta si ingbingbi ikiri yi nggo kusurr na anko, mre umimi wa nga ni vu ba kpa inkindirr yi nggo a tsarr ba na yi glo.  
\v 20 Ingbingbi ikiri yi nggo i kusurr na ako han ka, abangga si anishirr ba nggo a kpa ure ku korrmi na nyarr nggo a wo ku.  
\v 21 U ku si rri ba ni isisurr tanko hen. Nggo ivri, ka iha numa ti nga ba ni itu i ure yi, aba ka ko nu ugo.  
\v 22 Uwa ta si ikiri inggi yi nggo i kusurr ni intto yi, abangga a si abangga ba nggo a wo ure ku, ivri i izharr iki ingbingbru inggi yi, ni ivri isisurr na aseki, a turr ure ku huzzu ni isisurr imbarr yi du ku si na undu hen.  
\v 23 Uwa ta si ikiri inggi nggo i kusurr ni imimi i iwre yi, abangga a si abangga ba nggo a wo ure ku na hi inkpi yi. Aba yo ato ambarr wa di klo inkpinkpo, ato numa ayirr yirr mri inkindirr yi nggo a ttu nggo, abanu ato iso tani, abanu ato iso tarr.” 
\s1 Assurre a uwri 
\p  
\v 24 Yesu tsarr ba na assurre numa zizo di: “Ittu i nkplassu i si nâ ta si ugo numa nggo à gri ingbingbi kiri ima izizi ku hi ni īlá ima.  
\v 25 Ni ibittu, nggo anishirr rri ni kurr, uni karr ma à gri ibibi uwri ndanda ku hi ku nu umi ku kiri ku, na kuma nado.  
\v 26 Nggo ikiri yi furr ni ko hru ni ko surr ingbingbi, aba kakye akpukparr wa a gru ko furr huzzu. 
\p  
\v 27 “Amirr iko ba akikye uni īlá wa ku da ku di, ‘Ankpye, ùwà gri ingbingbi ikiri iwre nggi ku ttu ni īlá yi, uwri u zhi nu momo mu?’ 
\p  
\v 28 “Uwa à ddu ba di, ‘A su uni karr unushirr nggo na meme.’ 
\p “Amirr iko ba zhi ma di, ‘Ùwà zha inta bu ku kpo uwri ku kahre?’ 
\p  
\v 29 “Uwa à kisa ba di, ‘Iya, nggo imba ti di imba ta ku kpo uwri ku kahre, imba ta kpo ikiri yi kye.  
\v 30 Du ikiri yi nu uwri kri ndo mi, ma nu uga. Ingga ta da ku abi ihwa ba nu uga du ba sarr uwri ku ssubi na lo ku zu na ambwa na ambwa, wre nggo a taka yo uru, na ta hwa ikiri yi gri ku surr ni iwurr amungga wa.’ ” 
\s1 Assurre a ingbingbi i mosita 
\r (Marrku 4:30-32; Luka 13:18-19) 
\p  
\v 31 Yesu gru so tsarr ba na assurre numa zizo di: “Ittu i unkplassu yi i si nâ ta si ingbingbi i unkunkurr numa nggo a yo ku du mosita nggo unushirr gri ku ttu ni īlá ima.  
\v 32 Ingbingbi ima iyo di si ivintsɨ yi mri kakami nu umi ku ingbingbi i inkinkurr yi we. Aba ti ttu yi i di zzu, ni furr. U ku yo di kaki unkunkurr unkpi ku nggo aminche bu unkplassu ba ku di hun so na me ako ni inggingga ima yi.” 
\s1 Assurre a imbimbru iyisti wa 
\r (Luka 13:20-21) 
\p  
\v 33 Yesu da ba assurre numa zizo di: “Ittu i unkplassu yi si ma mi: Ayamba numa nggo à du uwa à ta na unfonfo na sha imbimbru iyisti\f + \fr 13:33 \fq Iyisti: \ft Imbimbru hun yi nggo i di du unfonfo a si.\f* ntsɨ kasurr ni imbimbru ikpu na agbugba, na han yi ba zu, imbimbru ikpu yi i gru si ssu na agbugba wa.” 
\s1 Inkindirr yi nggo du Yesu na undu na assurre 
\r (Marrku 4:33-34) 
\p  
\v 34 Yesu na undu na assurre ni itsarr anishirr ba aseki ka we. A si di da ba inkindirr numa gigyemi sama na assurre hen.  
\v 35 A di na ba meme nâ ta si nggo uni kpa are wa à da di: 
\q1 “Ingga ta re na assurre nggo ingga ti ta re na anishirr ba. 
\q2 Ingga ta da ba inkindirr yi nggo a sha yi sharri ba bazhi nu nggo a na ingbingbru yi mu nggo.”\f + \fr 13:35 \ft Kye zizo \fq Asarr 78:2.\f* 
\s1 Yesu da ba inkpi i  //  assurre a uwri wa 
\p  
\v 36 Nggo Yesu gru rri kuma nu umi iko, na du anishirr ba, abiga ma ba gru kuma na ku, ku da di, “Bre ki inta inkpi i assurre a uwri wa.” 
\p  
\v 37 I Yesu ka sa ba di, “Ugo wa nggo à hi ingbingbi ikiri i zizi yi nggo à su Uvuvurr a Unushirr.  
\v 38 Īlá yi inggi su ingbingbru yi. Ingbingbi ikiri zizi yi inggi sa anishirr ba we nggo a kaki anishirr bi ittu ba. Uwri ku u si abangga ba nggo a sa abu umimi wa.  
\v 39 Unikarr wa nggo kuma ku hi uwri ku nggo asi Isheta. Ihwa inggi i si ivi i ikikre yi, abi ihwa abangga sa abitu ba Abachi ba. 
\p  
\v 40 “Nâ ta si nggo a ta nggurr uwri ku bi na tu ku nu uru, i taka si meme yo ni ivi i ikikre i ingbingbru yi.  
\v 41 Ingga Uvuvurr a Unushirr taka tu abitu amungga ba du ba ku hla glo nu umi ki Ittu mungga ku anishirr ba we nggo di na ku abanu anko a ikuhre we, na di na aseki amimi.  
\v 42 A taka vu ba surr nu uru unkpi, nabo yo aba ta yì, na ta anyinyirr.  
\v 43 Anishirr bi na wre ba ta la zanzarr zzu azhi mu ni ittu i Aki ambarr yi. Undurr wa nggo ti se na atu ka iwo ure, uwa bu wo. 
\s1 Assurre a inkindirr itsɨ anta  //  yi nggo kurr sharri 
\p  
\v 44 “Ittu i unkplassu yi i si nâ ta si inkindirr ì tsɨ anta nggi nggo undurr gri ku sharri ni īlá. Nggo undurr numa à ku hi yi na ttu yi kuma ku sharri zizo, na nyarr na kru ku vu aseki ka nggo a zu ni iko ima yi a re namri, na kakuma ku re īlá ima yi. 
\s1 Assurre a ingbinta iwre yi 
\p  
\v 45 “Ittu i unkplassu yi zizo i si nâ ta si uni re iki nggo di zha angbinta ka tsɨ anta.  
\v 46 Nggo ku hi iyirr inuma nggo i tsɨ anta kakami, na kakuma ku vu aseki ka nggo a se na ka ni iko ima nggo a re tsatsarr, na kuma ku re ingbinta yi. 
\s1 Assurre a azhizhi ka vɨ ikikla 
\p  
\v 47 “Zizo, Ittu i Abachi yi, i zzu nâ ta si izhizhi i vɨ ikikla, nggo di yo ni inyi na vɨ ikikla na nkanka.  
\v 48 Nggo i ti ssu, abi vɨ ikikla ba a gba yi na azhizhi ssuzzu na abi, na ji so na hla izizi yi surr ni igbigba, na vu indanda yi kahre.  
\v 49 I taka si meme yo na azhibarr a ikikre wa. Abitu ba Abachi ba a taka nga ni ddu anishirr amimi ba ki nanka na anishirr azizi ba.  
\v 50 Abitu ba Abachi ba a taka ta anishirr amimi ba tu surr nu uru. Nabo yo aba taka yì na ta anyinyirr ku ivri.” 
\s1 Are jiji akuku na ahe̱he̱ 
\p  
\v 51 Yesu à zhi ba di, “Imba ssu aseki angga ka hi we?” 
\p Aba kpanye ku di, “Yo-o, inta ssu ka hi we.” 
\p  
\v 52 Yesu ddu ba di, “Inkpi inggi si di abitsarr na Are ba we, nggo a ka tsarr ba Are ka Ittu i Unkplassu yi ba a si nâ ta si akikye ni iko wa nggo à vu aseki he̱he̱ na akuku huzzu nu uki ku zu aseki umaku.” 
\s1 A kà Yesu nu Nazareti 
\r (Marrku 6:1-6; Luka 4:16-30) 
\p  
\v 53 Nggo Yesu à bre assurr are angga ka kre na gru chi ka na anga ka igbu akama.  
\v 54 Na kuma ni igbu ni ngri ama wa. Na ku so tsarr anishirr ba ure ku Abachi ku nu uki ku issubi ku. Aba kye itsarr ima yi na vu angu gri, na zhi di, “Unggonggo a nu ugo nggo ihi inggi yi nu ukyekye ku ina iki ikagri yi?  
\v 55 Wanggo si su uvuvurr a unitarr wa yo hen? A si yo ayirr wa yo di Maryamu hen, nggo amuyirr ba yo a si anu Yakubu, Isuhu, Sima tuku Yahuda hen?  
\v 56 Amuyirr animba ba wemi a si so ni inta ba ni inggya hen? Ugo nggo kpa ukyekye ni ihi inggi yi zhi nu momonggo?”  
\v 57 Aba a kpa vri ku kakami na kà ikpanye na ku. 
\p I Yesu ddu ba di, “A di kye uni kpa are ssu nu ungo na abi, na di kpa ma chirr ni igbu ama tuku ni iko ima.”  
\v 58 Na si na aseki ka ikagri shishemi nabo hen, nggo anishirr ba a si yo isisurr na ku hen. 
\c 14  
\s1 Ittu i Yohana uni zzu na amasirr wa 
\r (Marrku 6:14-29; Luka 9:7-9) 
\p  
\v 1 A si ni ivi ima yi u Hirridu uttu nu Galili wa, a wo ure ni itu i Yesu.  
\v 2 Na da ku anishirr ba nggo a di so na ku undu nggo di, “Mi uwanggo a ta su Yohana uni zzu na amasirr wa yo à tasi na kanga. Ima yo i du ma à se nu ukyekye ku na aseki ka ikagri angga ka.” 
\p  
\v 3 Hirridu yo à du ba vu Yohana uni zzu na amasirr wa, na lo ma na ache na harr ma ni itu i Hirridiya, ayamba a Filibu uzayirr wa.  
\v 4 Yohana à da ku di: “I si ta wre uwa bu hru Hirridiya ki uwami hen.”  
\v 5 Hirridu à ka ngu Yohana ba, na so kru isisu di anishirr ba a ta tsi kputtu, nggo a hi di anishirr ba a kpanye di Yohana à su uni kpa are a Abachi. 
\p  
\v 6 Nggo azhibarr a ingri a Hirridu wa a ma, uwa na iga. Uva a Hirridiya wa a nga ni rro na age̱ ka anishirr ankpinkpye ba na su ku Hirridu isisurr,  
\v 7 uwa da di, “Ingga shi ku uwa azhi, inkindirr yi nggo ùwà ti zhi yi ingga ta nu uwa na yi.”  
\v 8 Ayirr a uva wa à ddu ma di a bu da di, “Gri ki ingga itu i Yohana uni zzu na amasirr wa ni inggya na agbugba zizami!”  
\v 9 Isisurr vri uttu wa, uwa kye ishi azhi i ima yi, ni ishisha i abichirr ba, na da ku abi ta iku ba di a bu na inkindirr yi nggo uva wa à da nggo.  
\v 10 Mre aba ku ttu itu i Yohana yi nu uki ku iharr ku.  
\v 11 Na gri itu yi na agbugba ga ku uva wa, uwa kpa yi ga ku ayirr wa.  
\v 12 Abiga bu Yohana ba kuma ku ba ankpunkpru ukpa wa gri ku zzu, na ku da ku Yesu inkindirr yi nggo ì la nggo. 
\s1 Yesu à ho anishirr ukrɨ ukywi 
\r (Marrku 6:30-44; Luka 9:10-17; Yohana 6:1-14) 
\p  
\v 13 Nggo Yesu à wo ure ku ittu i Yohana yi, na gru na abiga ama ba nayi ku rri nu uddu na kuma na abubo wa nggo anishirr a sama na wa. Anishirr ba a wo meme nggo na gru ssuzzu ni igbu imbarr yi a ga Yesu na aza.  
\v 14 Nggo Yesu à ssuzzu nu uddu ku na hi akpa anishirr wa a kri bi ma, itito ki ma na ba, uwa du abu ulolo ba wre ni ilo imbarr yi. 
\p  
\v 15 Nggo ingbahru yi so ki, abiga ma ba nga ni da ku di, “Ingbahru i so ki, inggya asi ankpuji. Undurr à si di so ni inggya hen. Du anishirr ba kuma ku re ila nu umi igbu ku, ku atu ambarr.” 
\p  
\v 16 Yesu à ddu ba di, “I si ta wre aba bu kuma hen. Imba ku atu amba bu nu ba inkindirr i iri!” 
\p  
\v 17 Aba ka da ku di, “Ivi ila yi nggo inta i se na yi, à si unfonfo ukywi yo ni ikikla iha mre.” 
\p  
\v 18 I Yesu à ddu ba di, “Gri ba ga ki ngga.”  
\v 19 Na da ku anishirr ba di a bu kuso na agiga ka. Na ki ungo kpa unfonfo ukywi wa ni ikikla iha yi, na kye hun kuma nu unkplassu, na nyarr ku Abachi. Na mɨ unfonfo wa ki ankpunkpu a nu abiga ma ba, aba kpa nu anishirr ba.  
\v 20 Anishirr ba we a ri shi. Abiga ma ba vu ankpunkpu ka nggo a ji ssu pwi ni isisa iwurr ni iha.  
\v 21 A si bre amba na amumarr kye hen, anishirr ba nggo a ri si aniru ukrɨ ukywi. 
\s1 Yesu zirr na atu ka amasirr 
\r (Marrku 6:45-52; Yohana 6:15-21) 
\p  
\v 22 Nggo anishirr ba a ri kre ma yo i Yesu à du abiga ma ba ku rri nu uddu ku na bu kuchi kuma nu ugugarr inyi numa ku. Uwa a ka so na yo anishirr ba anko bari.  
\v 23 Nggo a du anishirr ba kuma, na hun kuma ni igbre wa na nkima ku barr. Nu nggo ingbahru i ki, i Yesu se nabo na nkima,  
\v 24 uddu ku ùka ta anko ni inyi wa ba, unddunddu gru so go, ni turr uddu ku kakuma nu ugo, ankinkirr ka gru ni so nggurr nu uddu ku. 
\p  
\v 25 Nggo ambre ka à nise nggarr kre, i Yesu a rri na ba, na ko zirr na atu ka amasirr ka.  
\v 26 Nggo abiga ma ba a hi ma ni so zirr na amasirr wa, isisu ki ba. Aba da di, “À si uzhi!” Na nggarr angu yi hantu ku isisu. 
\p  
\v 27 I Yesu bwu angu re na ba keke di, “Vu isisurr! A si ingga, si kru isisu hen!” 
\p  
\v 28 Biturr ddu ma di, “Atiko a ta su uwa yo jiji, uwa di ingga mi zirr na atu ka amasirr ka ni nga nu uwa ku.” 
\p  
\v 29 I Yesu yo ma di, “Nga!” 
\p I Biturr gru huzzu nu uddu ku na ko zirr na atu ka amasirr ka na ko kuma ni Yesu ku.  
\v 30 Nggo a hi unddunddu ku tuku ankinkirr ka amasirr ka, isisu ki ma, uwa gru so ji rri na amasirr wa. Na nggarr angu yi di, “Kpa ingga ttungo, Atiko!” 
\p  
\v 31 Mre i Yesu na ungo na ko ma vu, na ddu ma di, “Uwa na kingginggi ni di iyo isisurr imuwa yi i si ntsɨmi. Angginggi du ùwà na isisurr imuwa yi ki iha?” 
\p  
\v 32 Aba aha mi a mirri nu uddu ku unddunddu ku ù kukri.  
\v 33 Abiga ma ba nu umi ku uddu ku a kuttu na ddu Yesu di, “Uwa su Uvuvurr a Abachi jiji.” 
\s1 Yesu à du abi lo wre nu Genesareti 
\r (Marrku 6:53-56) 
\p  
\v 34 A cha inyi wa kuma nu ugugarr ku Genesareti.  
\v 35 Nggo anishirr ba nabo a hi di a si Yesu, na da ku anishirr ba kago korrmi na anga kama we, aba gru gri abi lolo wemi na nga na ku di a bu ni du ba wre.  
\v 36 Na barr ma di a bu kpanye na du abi vri ba sa ango nu utu nkru uma uku yo mre. Abangga ba nggo a sa ungo na ku we a wre ni ivri imbarr yi we. 
\c 15  
\s1 Itsarr i ábáchí ba ani Yahuda 
\r (Marrku 7:1-13) 
\p  
\v 1 Mre abanu nu umi ku anu Farrisi ba na abitsarr na Are ka Musa ba, a gru nga zhi nu Urushalima ni Yesu ku na ni zhi ma di,  
\v 2 “Sa angginggi abiga amuwa ba a kà iwo na kpa itsarr i ábáchí yi chirr? Na si di ngla ango ambarr ka bari na ri hen!” 
\p  
\v 3 I Yesu à ddu ba di, “Angginggi di imba ka iwo ure ku Abachi ku ni so ga iba imba yi?  
\v 4 Abachi da di, ‘Kye aki amuwa na ayirr muwa ssu nu ungo. Undurr wa nggo ti marr aki ka ayirr, aba bu ngu ma.’  
\v 5 Imba yo di da di, unushirr wa nggo à ddu aki ka ayirr di, ‘Ingga se ni inkindirr yi nggo ingga ka zi ùwà, uwa su nggo ingga ì ka ka yi nu Abachi mu ba.’  
\v 6 Imba i tsarr undurr uwama di a bu si nu aki ka ayirr wa inkpinkpye hen. Meme nggo imba cha ure ku Abachi ku ku iba imba yi.  
\v 7 Imba abi na aseki ba na abi, wre ku anishirr bu kye imba! Ishaya uni kpa are wa à da ure ujiji na atu amba wa di. 
\q1  
\v 8 “ ‘Anishirr angga ba wemi a so di gbyarr ki 
\q2 ingga asa ba na angu gigyemi, 
\q2 isisurr imbarr yi i ta anko ni ingga ku. 
\q1  
\v 9 Iga imbarr yi ì si iruku, 
\q2 nu nggo imba so tsarr are ka 
\q1 nggo anishirr ngga a na ka, 
\q2 aka a kaki are!’\f + \fr 15:9 \ft Kye zizo \fq Ishaya 29:13.\f*” 
\s1 Aseki ka nggo di na unushirr ki ndanda 
\r (Marrku 7:14-23) 
\p  
\v 10 I Yesu yo akpukpa anishirr wa chi ki ywhiywhirr na ddu ba di, “Imba wo ni ssu hi yi!  
\v 11 A si si inkindirr yi nggo mirri ku unushirr na angu inggi i di na unushirr ki umimi hen, a si inkindirr yi nggo i di huzzu ku unushirr na angu inggi di na ma ki ndanda.” 
\p  
\v 12 Abiga ma ba gru nga ni da ku di, “Uwa hi di anu Farrisi ba so vri isisurr ni itsarr muwa inggi yi?” 
\p  
\v 13 Yesu à ka sa ba di, “Unkunkurr ku nggo à ta si si aki mungga wa nu unkplassu nggo à ttu ku hen, aba ta kpo ku ta yo.  
\v 14 Kpamusu na ba yi! A si abitsarr anko aba kreshi. Unakreshishi ti tsarr unakreshishi anko aba aha mi a ta kuhre nu udduddu.” 
\p  
\v 15 I Biturr à da di, “Ure kuma shi ki inta ibwu. Da ki inta inkpi i assurre ama wa.” 
\p  
\v 16 Yesu à zhi ba di, “Imba nise kye hi?  
\v 17 Imba hi di, inkindirr yi nggo unushirr ta ri yi ko nu umi ine a di ja yi hre?  
\v 18 Inkindirr yi nggo ti huzzu na angu ka unushirr i di zhi si ni isisurr. Ima yo di na ma ki undanda.  
\v 19 Aseki ka nggo di ssuzzu zhi ni isisurr i unushirr aka yo a si amarr ndanda, ingu unushirr, izha amba ni izha aniru, ni na aseki ndanda anuma ka. Iki ayi, ni iki imu, ni ki amparr.  
\v 20 Abangga ba yo si aseki ka nggo di na unushirr ki ndanda. Uwa a ti su ure ki iri sa ni ingla angu nâ ta si nggo a da, ima si di na unushirr ki umimi hen.” 
\s1 Iyo isisurr i ayamba 
\r (Marrku 7:24-30) 
\p  
\v 21 I Yesu du unto ukuma na gru kuma na anga ka nggo su ywhiywhirr ni igbu nu Taya tuku Sido.  
\v 22 Ayamba nu Kenanu numa, nggo so na anga akama à gru nga na ku, ni so yi na barr ma hantu di, “Atiko, Uvuvurr a Doda, kye ingga na ashishi ka itito! Uva mu nggo à ku anazhi, aba so ki ma iha kakami.” 
\p  
\v 23 I Yesu si da inkindirr hen. Abiga ma ba nga ni barr ma di, “Du ayamba wa kuma! Kye wa so ga inta na so yi han inta atu!” 
\p  
\v 24 I Yesu à ka sa ku di, “A tu ingga na aminta abi nado bu Israila ba yo ba mre.” 
\p  
\v 25 Mre ayamba wa nga ni kuttu ku na aza di, “Atiko, zi ingga!” 
\p  
\v 26 I Yesu sa ku di, “I si ta wre aba bu ba ila i amumarr yi nu amiyo hen.” 
\p  
\v 27 Ayamba wa kpanye ku di, “Ì si meme yo, Atiko. Amiyo ba mi di ri imbimbru yi nggo di kuhre zhi na ango ka akiko ambarr wa.” 
\p  
\v 28 I Yesu da ku di, “Uwa sa ayamba a iyo isisurr kakami! A ta na ku uwa inkindirr yi nggo uwa so zha yi nggo.” Keke uva ma wa à wre. 
\s1 Yesu du anishirr shishemi a wre 
\p  
\v 29 Nggo Yesu gru share na anga akama na ji kuma nu unddu inyi ku Galili ku, na hun ku ji so ni igbre numa.  
\v 30 Akpukpa anishirr a gri abi kɨ ga anga ayirr, na aba kreshi, na abi nga na ango, na aba agbatu, na abi vri na nkanka ni zu ku Yesu na ashishi, uwa du ba wemi a wre.  
\v 31 Nggo anishirr ba hi inkindirr ima yi na ku ayisurr nggo aba agbatu a so re, abi nga na ango a wre, abi kɨ na aza a gru zirr, aba kreshi a kye hi. Anishirr ba wemi gru so gbyarr ku Abachi a Israila wa asa. 
\s1 Yesu ho anishirr ukrɨ une̱ 
\r (Marrku 8:1-10) 
\p  
\v 32 Yesu yo abiga ma ba chi kuma na ku ddu ba di, “Anishirr angga ba a lo ingga isisurr, utarr ambarr nggo ari a so di ga ingga sama ni iri inkindirr. I si ta wre ingga du ba kuma sama ni iho ba hen, wre ku abanu bu si zzu ma lankarr na anko hen.” 
\p  
\v 33 Abiga ma ba a zhi ma di, “Inta ta hi inkindirr i iri nu momonggo ni nu anishirr angga ba we na ankpuji anggo wa?” 
\p  
\v 34 I Yesu zhi ba di, “Imba se na ankpinkpri unfonfo abirr ngga?” 
\p Aba ddu ma di, “Unfonfo utangba ni imwi ikikla ntsɨ.” 
\p  
\v 35 I Yesu à ddu anishirr ba di a bu kuso ni imimi yi.  
\v 36 Na vu unfonfo utangba wa ni ikikla yi, na nyarr ku Abachi, na mɨ ba ki ankpunkpu, na ka nu abiga ma ba. Aba kpa ga ku anishirr ba.  
\v 37 Anishirr ba wemi a ri na shi. Abiga ba a vu ankpunkpu ka nggo a ji ssu ni isisa itangba.  
\v 38 Anishirr ba nggo a se ni iri ima a si aniru ukrɨ une̱, aba si bre amba na amumarr kye hen.  
\v 39 I Yesu à du anishirr ba a ga kuma, na gru rri nu uddu ku, na cha kuma na anga ka Magada. 
\c 16  
\s1 Izha inkindirr i ikagri 
\r (Marrku 8:11-13; Luka 12:54-56) 
\p  
\v 1 Anu Farrisi banu na anu Sadusi a nga, da aba ta ni tsarr Yesu kye, na ni zhi ma di a bu na ba inkindirr numa i ikagri zhi nu unkplassu.  
\v 2 Nggo i Yesu à ddu ba di, “Nggo ingbahru ti ki, unkplassu ku di kaki ususarr, imba di da di, ‘Inta ta hi unddunddu ki iwre.’  
\v 3 Nggo ambre ka ti nggarr imba hi akpa ka nggo a gre na shirr imba di da di, ‘Ahru ta ku ari.’ Imba ti kye unkplassu ku, imba di da inkindirr ni itu i ikasarr i abubo yi. Imba sama ni inkindirr i ida ni itu i aseki ka nggo a so la ni ivi inggi yi.  
\v 4 Imba amimi anishirr, imba zha inkindirr i ikagri nggo ta tsarr imba nggo, ni si ta kpanye hen! Inkindirr i ikagri inggi i si iyirr yo nggo ingga ta ni imba. Inggi i si inkindirr yi nggo ana ni ivi i Yunana\f + \fr 16:4 \fq Ni ivi i Yunana: \ft Ikurr i Yunana yi ki ivi itarr nu umi ine ku ikikla wa i si nâ ta si nggo Yesu à ki ivi itarr ni ibe. Ure ku Yunana ku u se nu ungbamvu ku Yunana ku.\f* yi.” Nggo à da ba meme kre na gru share. 
\s1 Yesu gba ba utu ni itu i itsarr i anu Farrisi na anu Sadusi yi 
\r (Marrku 8:14-21) 
\p  
\v 5 Abiga Yesu ba acha kuma nu gugarr ku nyi numa ku na kpamusu ni gri inkindirr i iri, nggo a cha kuma nu ugugarr ku inyi unuma ku.  
\v 6 Nggo a cha, i Yesu ddu ba di, “Imba vu ukpa gri ni so gbye ni itu i iyisti i anu Farrisi na anu Sadusi ba.” 
\p  
\v 7 Aba gru so re ni ikpa imbarr di, “A da meme nggo inta si gri unfonfo hen.” 
\p  
\v 8 I Yesu à kye amarr ambarr ka hi, na ku zhi ba di, “Imba anishirr abi yo isisurr ntsɨmi, sa angginggi du imba i so re meme ni ikpa di imba sama nu unfonfo?  
\v 9 Imba nise kye hi? Imba si di ssu hi ankpinkpri unfonfo akywi ka nggo anishirr ukrɨ ukywi ba a ri na shi hen? Imba vu inkpinkpo ikadu yi ssu ni isisa ibirr nggi?  
\v 10 Ka ankpinkpri atangba ka nggo anishirr ukrɨ une̱ ba a ri shi na kadu, imba vu inkpinkpo yi ssu ni isisa ibirr nggi?  
\v 11 Angginggi ttu ki imba isisurr yi du imba si hi di ingga si so re ni itu i unfonfo mu hen? Imba vu ukpa gri ni so gbye ni itu i iyisti i anu Farrisi na anu Sadusi wa!”  
\v 12 Mre abiga ma ba a hi di a si so gba ba utu di a bu kye atu ambarr na imbimbru iyisti wa nggo a di na undu na wa ni na unfonfo mu hen, a ko re ba si ni itu i itsarr i anu Farrisi na anu Sadusi yi mu. 
\s1 Biturr da ba undurr  //  wa nggo asi Yesu 
\r (Marrku 8:27-30; Luka 9:18-21) 
\p  
\v 13 Yesu kuma na anga numa wa nggo su ywhiywhirr nu Kayisarriya Filipiya, na ku zhi abiga ma ba di, “Anishirr ba a da di Uvuvurr a Unushirr à su unggonggo?” 
\p  
\v 14 Aba da di, “Abanu a da di Yohana uni zzu na amasirr, a abanu di Iliya, abanu di Irrimiya, ka uyirr nu umi ku abi kpa are ba.” 
\p  
\v 15 I Yesu zhi ba di, “Imba na? Imba da di ingga su unggo?” 
\p  
\v 16 I Sima Biturr da di, “Uwa yo su Kristi wa, Uvuvurr a Abachi uni so sese wa.” 
\p  
\v 17 I Yesu da ku di, “Abachi à yo angu azizi ku ùwà, Sima uvuvurr a Yohana. Ure unggo ku u si nga nu ùwà ku zhi na amarr ka unushirr hen. Aki amungga nu unkplassu uwa yo à turr ku nga ku ùwà.  
\v 18 Meme nggo ingga ko da ku ùwà, ùwà si ingbinta, Biturr. Ni itu i ingbinta inggi iyo ingga ta me uki ku nggurr bi umungga ku nggo ittu mi si taka tsi ku nggarr hen.  
\v 19 Ingga ta nu ùwà inkpe̱ ibwu anko a i ittu i unkplassu yi. Inkindirr yi nggo imba ti ka yi ttu ni imimi aba ta ka yi ttu nu unkplassu, i inkindirr yi nggo imba ti bwu yi ni imimi aba ta bwu yi nu unkplassu.”  
\v 20 Na gba ku abiga ma ba utu kakami di a bu si da ku undurr di uwa yo su Kristi hen. 
\s1 Yesu da ure ni itu i iha tuku ittu ima yi 
\r (Marrku 8:31—9:1; Luka 9:22-27) 
\p  
\v 21 Bazhi na azhibarr ama wa, Yesu à gru di da huzzu ku abiga ma ba di, “Ingga ta kuma nu Urushalima. Abi gri anishirr ba, na ankpinkpye abikye ba na abitsarr Are ka Musa ba, a ta ku ki ingga iha. Na ta ngu ingga, u nu utarr wa ingga ta tasi.” 
\p  
\v 22 I Biturr yo ma ka ki na anga ayirr na glo ma di, “Abachi bu ka yi ka ku uwama, Atiko! Du yi si si meme nu ùwà ku hen!” 
\p  
\v 23 I Yesu kakye na ddu Biturr di, “Chi share ki ingga ni inggya ùwà Isheta. Ùwà si ki ingga utakpu ku karr uza, nggo amarr amuwa angga ka a si nga zhi na Abachi ku hen, a zhi nu unushirr ku.” 
\p  
\v 24 I Yesu da ku abiga ma ba di, “Undurr wa nggo à ti du uwa à ta ga ingga, uwa bu ka itu ima, na ba unkunkurr ku kpa unushirr umaku na ga ingga.  
\v 25 Undurr wa nggo ti zha du uwa ta kpa itu ima ttungo, uwa si ta so sese hen, undurr wa nggo à ti ba itu ima à ni ku ingga, uwa à ta kpa iso sese.  
\v 26 Unushirr à ta kpa angginggi nggo à ti vu aseki ka ingbingbru ka angga ka we na ssu izhi iso tsitsirr ima yi? Uwa ta han sa angginggi na bu gri itu ima yi kanga?  
\v 27 Kye, ingga Uvuvurr a Unushirr i ki ywhiywhirr i nga ni inkpinkpye i Aki ama yi, na abitu ama ba, ni ta ni nu anishirr we azadi ambarr ka.  
\v 28 Ingga ko da ki imba jiji mu di abanu nggo kri ni inggya a taka hi Uvuvurr a Unushirr ni nga ni ittu ima yi bari na ka kɨ.” 
\c 17  
\s1 Ika ukpa sarr i Yesu yi 
\r (Marrku 9:2-13; Luka 9:28-36) 
\p  
\v 1 Nu ugo ku ivi itani, i Yesu à yo anu Biturr tuku Yakubu u Yohana, uzayirr a Yakubu wa, na gri ba na hun kuma ni igbre unkpi numa, na kuso na akpa ambarr.  
\v 2 Nggo a so, na gru hi ukpa ku Yesu ku u kasarr. Ashishi ama ka a gru so la zzu azhi. Ankru ama ka a gru kaki akikla pyarr.  
\v 3 Abiga ma atarr ba a so mre na kakye anu Musa tuku Iliya a kri so re na ku. 
\p  
\v 4 Biturr à gru bwu angu re ni Yesu ku di, “Atiko, ì wre kakami nggo inta se ni inggya. Uwa ti kpanye, ingga ta tarr aburr atarr, iyirr muwa, iyirr ku Musa, iyirr ku Iliya.” 
\p  
\v 5 Nggo Biturr nise re kre, akpa ka la inge̱ na ji ni ttu ba. Aba wo ukorr nu umi ku akpa ka u da di, “Uwanggo yo su Uzumu wa, nggo Ingga inyarr ma ni isisurr kakami. Imba wo ma yi!” 
\p  
\v 6 Nggo abiga ma ba a wo ukorr ku, isisu ki ba kakami aba kuhre na ka ashishi ambarr ka ttu ni imimi.  
\v 7 I Yesu zirr nga ni sa ungo na ba di, “Gru yi! Imba si kru isisu hen!”  
\v 8 Aba gru na si hi undurr zizo hen, uwa si Yesu yo kri na ankpa ma. 
\p  
\v 9 Nggo a so ji ni igbre wa, i Yesu à gba ba utu di, “Imba si da ku undurr inkindirr yi nggo imba hi yi hen, du ingga Uvuvurr a Unushirr ka tasi bari.” 
\p  
\v 10 Abiga ma ba a zhi ma di, “Angginggi du abitsarr na Are ka Musa ba a di da di Iliya nggo ta nga kuchi ku Kristi?” 
\p  
\v 11 Yesu à ddu ba di, “A da su ure ujiji di Iliya yo à ta nga kuchi na taka ni na aseki ka we ssubi.  
\v 12 Di ingga da ki imba yi, Iliya a ka nga ba, anishirr si hi ma hen, na ni na ku inkindirr yi nggo isisurr imbarr yi i da ba. Na ta ni ki ingga Uvuvurr a Unushirr iha meme yo na ango ambarr ka.” 
\p  
\v 13 Abiga ma ba a hi di a so re si ni itu i Yohana uni zzu na amasirr wa yo. 
\s1 Yesu à du uvuvurr ni ku anazhi wa wre 
\r (Marrku 9:14-29; Luka 9:37-43a) 
\p  
\v 14 Nggo Yesu na abiga ma atarr ba a kaji nga na anishirr ba ba, ugo numa à nga ni kuttu ku na aza,  
\v 15 na da di, “Atiko, ki itito nu uzumu wa ku. À di tsɨ ankparr na ki iha kakami. Ankpu numa uwa di jaku nu uru, ankpu numa na amasirr.  
\v 16 Ingga gri ma ni nga na abiga amuwa ba ba, aba si du ma wre hen.” 
\p  
\v 17 I Yesu à ddu ba di, “Imba anishirr abi kà iwo na abi sama ni ikpanye! Imba zha di ingga bu so ni imba ba kuma nita nggo bari? Imba zha di ingga bu na imba kingginggi yi? Gri ki ingga uvuvurr wa!”  
\v 18 Nggo a gri uvuvurr wa na nga na ku, uwa nggarr ito ni izhi yi ku, i huzzu kuma ni du uvuvurr wa, uvuvurr wa à wre keke nu unto ku. 
\p  
\v 19 Abiga ba anga ni Yesu ku na ni zhi ma nayi di, “Angginggi du inta han izhi yi huzzu lankarr?” 
\p  
\v 20 I Yesu ddu ba di, “Su nggo iyo isisurr imba yi i si ntsɨmi. Di ingga da ki imba ure ujiji, iyo isisurr imba yi i ti si ivintsɨ nâ ta si ingbingbi i unkunkurr yi nggo a yo ku du mosita, imba ti ddu igbre wanggo di, ‘Gru chi ka ni inggya kuma ni inkla inggi yi.’ Uwa à ta gru chi kuma. Inkindirr numa i si ta tsɨ ki imba hen. [ 
\v 21 Anazhi angga ba si di huzzu sama ni ibarr tuku ivu angu kye hen.”] 
\s1 Yesu da ba ittu ima yi zizo 
\r (Marrku 9:30-32; Luka 9:43b-45) 
\p  
\v 22 Nggo abiga ma ba a ku nggurr bi nu Galili i Yesu da ba di, “A ki ywhiywhirr i vu Uvuvurr a Unushirr ni na ango ka anishirr ba.  
\v 23 Aba ta ngu ma; uwa taka tasi nu utarr wa.” Isisurr i abiga ma yi i kaki ndanda. 
\s1 Ihan inklo i Uki ku Ibarr yi 
\p  
\v 24 Nggo a nga nu Kapanahu, abanu abi kpa inklo i Uki ku Ibarr ba a nga ni zhi Biturr di, “Unitsarr amba wa a di han inklo i Uki ku Ibarr yi?” 
\p  
\v 25 Biturr kpanye ba di, “A si meme yo, a di han yi.” 
\p Nggo Biturr à mirri ni iko yi na nise da inkindirr, Yesu kuchi zhi ma di, “Amarr amuwa ka a da kingginggi Sima? Atuttu abi imimi ba a di kpa inklo i imimi yi nu unggonggo ku? Abi igbu ba, ka si na aba bì ba?” 
\p  
\v 26 I Biturr da ku da a ku di kpa yi na abi igbu ba ba. 
\p I Yesu da di, “Meme nggo, anishirr abi igbu ba a si di han inklo yi hen.  
\v 27 Si di inta kpala ba hen. Kuma ni inyi wa ku yo akwarr. Ikikla ni ime̱me̱ wa nggo ùwà ti vu, ùwà bwu angu ama ka kye, ùwà ta hi inkpinkpri inklo, ùwà ttu yi han inklo imungga ni imuwa.” 
\c 18  
\s1 Unggonggo si ankpye ni ittu i unkplassu yi? 
\r (Marrku 9:33-37; Luka 9:46-48) 
\p  
\v 1 Na attuttu ama wa abiga bu Yesu ba a nggurr bi na nga na ku, ni zhi ma di, “Unggonggo si ankpye wa ni Ittu i unkplassu yi?” 
\p  
\v 2 I Yesu kasarr na yo inkparr uvuvurr numa gri nga ni ichi imbarr.  
\v 3 Na da di: “Ingga da ki imba, imba ta si kasarr ni kaki nâ ta si amumarr atsitsa hen, imba si ta rri ni Ittu i unkplassu yi hen.  
\v 4 Undurr wanggo ti ka itu ima yi ta yo ni imimi na kaki nâ ta si uvuvurr wanggo wa, uwa yo si ankpye ni Ittu i unkplassu yi. 
\p  
\v 5 “Undurr wa nggo ti kpa uyirr ma mi ni isa imungga, uwa a kpa si ingga yo. 
\s1 Kru inkindirr yi nggo i ta du ùwà i la ure 
\r (Marrku 9:42-48; Luka 17:1-2) 
\p  
\v 6 “Undurr wa nggo ti du uyirr nu umi ku amu atsitsa angga ba nggo kpanye ni ingga ku a la ure, ì ta wre aba bu klo ku undurr uwama ununa ni ito na ba ma tuyo ni inyi du ma gu.  
\v 7 Uje ku anishirr abi ingbingbru ba, nu nggo aseki shishemi a se nggo ta du ba a la ure. Aseki akama a ta la. U uje ku undurr wa nggo du yi i la. 
\p  
\v 8 “A ta su ungo, ka uza umuwa nggo u ta du ùwà jaku ni iga yi, ùwà gye ku ta yo. Uje ku abangga ba nggo a ta du anishirr ba la ure. I ta wre ùwà bu rri ni iso sese yi sama nu ungo ka uza, nu nggo a ta ba ùwà tu yo nu uru ku rri sese, ùwà se na ango na aza aha.  
\v 9 Ata si ishishi nggi ti du uwa jaku ni iga yi, uwa ttu yi ta yo glo, i ta wre uwa bu rri ni iso sese yi ni ishishi iyirr nu nggo a bu tu ùwà yo nu uru ku asese na ashishi aha. 
\s1 Assurre a ivinta ni nado wa 
\r (Luka 15:3-7) 
\p  
\v 10 “Imba bu si kpa atsitsa angga ba chirr hen. Ingga da ki imba, a se na abitu ambarr nu unkplassu a di kri ikri inggi na age̱ ka Aki amunta wa nu unkplassu. [ 
\v 11 Ingga Uvuvurr a Unushirr i nga ikpa abi nado ba yo ttungo.] 
\p  
\v 12 “Imba kye kingginggi, unushirr wa nggo à se na aminta ayirr yirr, uyirr nu umi umbarr ku à ti nado na? Uwa à si ta kà aminta iso itirr na atirr ba (99) du ni igbre wa, na kuma ku zha uyirr wanggo hen.  
\v 13 Uwa à ti zha ma hi, ingga ko da ki imba, unushirr uwama à ta se ni inyarr kakami ni itu i ivinta uyirr uwama mri iso itirr na atirr ba (99) nggo si nado ku hen.  
\v 14 Na anko ayiyirr ama yo, Aki amungga wa nu unkplassu mi à si di kpanye di uyirr nu umi ku atsitsa angga ba a bu nado hen. 
\s1 Uzumbirr ti kpala ku ùwà. 
\p  
\v 15 “Nggo uzumbirr ti kpala ku ùwà, kuma ku da ku ila ima yi, imba aha yo. À ti wo ùwà na kpanye ni ila ure ima yi, ùwà gri ma kanga na anko.  
\v 16 Nggo à ti kà iwo ùwà, ùwà bu yo unushirr uyirr ka aha du ba ga ùwà. ‘Inkindirr yi nggo anishirr aha ka atarr a ti hi yi i si meme yo jiji,’ nâ ta si nggo ungbamvu ku Abachi u da.\f + \fr 18:16 \ft Kye zizo \fq Are Ka Zizo 19:15.\f* 
\v 17 Uwa ti si wo imba hen, ùwà bu gri ure ku ni kuma nu uki ku nggurr bi ku Abachi ku, uwa à ti kisa na aba Abachi ba ba zizo, ùwà kye ma ki unushirr wanggo nggo à si si uniga hen. 
\p  
\v 18 “Ingga ko da ki imba ure ujiji, inkindirr yi nggo imba ti kà yi ni ingbingbru inggi yi aba a ta kà yi nu unkplassu. Inkindirr yi nggo imba ti kpanye na yi ni ingbingbru inggi yi aba a ta kpanye na yi nu unkplassu. 
\p  
\v 19 “Ingga ko da ki imba zizo, unto ku nggo imba aha ni ingbingbru yi ti kpanye ni inkindirr iyirr nggo barr ni itu ima yi, Aki amungga wa nu unkplassu à ta na ki imba na yi.  
\v 20 Unto ku nggo anishirr aha ka atarr a ti nggurr bi ni isa imungga, ingga se na ba nabo.” 
\s1 Assurre a ugarr wa nggo si di nggurr zhi hen 
\p  
\v 21 Biturr kuma ku zhi Yesu di, “Atiko, u uzumburr à ti so kpala ki ingga, ingga bu nggurr zhi ku ki inkpo ibirr nggi? Ankpu itangba?” 
\p  
\v 22 Yesu ddu ma di, “Iya! A si si inkpo itangba hen. A si ankpu iso tangba ki ankpu tangba. 
\p  
\v 23 “Meme nggo, ure unggo ku utsarr di Ittu i unkplassu inggi si ma mi: 
\pi1 “Azhibarr numa nggo uttu numa gru yo amirr iko ama ba, na da ba di a bu tsarr ma aseki ka nggo uwa a ga ba na ka.  
\v 24 A so na meme nggo, aba a gri uyirr nu umi umbarr ku na rri kuma na ku, di a ri ba inklo shishemi.  
\v 25 Uvuvurr iko wa sama ni inklo yi nggo ka ma ihan uhla ukuma. Uttu wa à da di a bu ba ma ku re ki ugarr, kye na ayamba ama wa na amumarr ba ni inkindirr yi nggo a se na yi, wre ba bu han uhla ku. 
\p  
\v 26 “Uvuvurr iko wa à ji jaku na agbuzzu na age̱ ka uttu ka, na barr di, ‘Ingga ko barr uwa, vu isisurr ni ingga ku. Ingga ta han ku ùwà na yi we!’  
\v 27 Uttu wa ki itito na ku, na kà uhla ku du ku na du ma kuma. 
\p  
\v 28 “Nggo uvuvurr iko wa huzzu na kuma nu uvuvurr iko unuma nggo a so ga ma inklo ntsɨ. Na ku ma ma vu ni ito di, ‘Han ingga inklo yi nggo ingga so ga uwa nggo!’ 
\p  
\v 29 “Uvuvurr iko wa à jaku ni imimi na barr ma di, ‘Vu isisurr ni ingga ku, ingga ta han uwa na yi we!’ 
\p  
\v 30 “Uwa ka na kisa, na ba ma ku nu ba a ttu nu uki di a ti han uwa inklo yi bari.  
\v 31 Nggo inkpu amirr iko yi a kye inkindirr ima yi i vri ba isisurr kakami, na kakuma ku da ku uttu wa aseki ka wemi nggo a la. 
\p  
\v 32 “Uttu wa à tu ba a yo uvurr iko wa, na ddu ma di, ‘Ùwà ugarr undanda! Nggo uwa barr ingga, ingga nggurr uhla umuwa ku izhi ku uwa we.  
\v 33 Uwa mi ka nggurr zhi ku ukpami uvuvurr iko wa meme, nâ ta si nggo ingga nggurr zhi ku uwa.’  
\v 34 Uttu wa vri isisurr na ku kakami, na du ba gri ma ku harr, na ki ma iha du ma han uhla ku we bari.” 
\p  
\v 35 I Yesu kre assurre wa na da di, “Aki mungga nu unkplassu ta na ki imba meme yo, nggo imba si di nggurr zhi ku amuyirr amba ba zhi ni isisurr hen.” 
\c 19  
\s1 Yesu tsarr ni itu i ingu igarr 
\r (Marrku 10:1-12) 
\p  
\v 1 Nggo Yesu kre ibre are angga ka na gru nu Galili kuma nu ugugarr ku Inyi nu Joda wa na anga ka Yahudiya ka.  
\v 2 Akpukpa anishirr shishemi a ga ma, uwa ku du ba wre nabo. 
\p  
\v 3 Anu Farrisi abanu a nga ni zha anko di aba a ta tirr ma kye, na ku zhi ma di, “Are amunta ka kpanye di unuru a bu han ayamba ama ni ikpala yi nggo isisurr ima i da ku?” 
\p  
\v 4 I Yesu ddu ba di, “Imba nise bre nu ungbamvu ku nggo u da di, ni ime̱me̱ yi Abachi à na ba unuru tuku ayamba?  
\v 5 Abachi à da di, ‘Ni ima yo, unuru à ta kà aki tuku ayirr du na nggurr itu bi nu uwama ku, aba aha mi a ta kaki nâ ta si ukpa uyirr.’  
\v 6 Bazhi ziza aba a si ta si aha zizo hen, a ta su uyirr yo mre. Inkindirr yi nggo Abachi zɨ yi bi, unushirr bu si ga yi ki na nkanka hen.” 
\p  
\v 7 Anu Farrisi ba zhi ma di, “Anggi mu du Musa à da du unuru à ti ta han uwama, uwa bu nu ma ungbamvu ku ingu igarr na han ma share?” 
\p  
\v 8 I Yesu à ddu ba di, “Musa à kpanye ki imba ni ingu igarr ku ikà iwo imba. Uwa a si si meme yo ni ime̱me̱ yi nggo Abachi à na ingbingbru yi hen.  
\v 9 Ingga da ki imba, undurr wa nggo ti han uwama nu ure numa, nggo si si ure ku iga aniru hen, na ku garr unuma, uwa mi à la ure ku izha amba.” 
\p  
\v 10 Abiga ma ba a da di, “I ka si meme yo ku unuru tuku ayamba, anishirr ka di so mu sa ni igarr i ka wre sha.” 
\p  
\v 11 I Yesu da di, “A si si anishirr we mu ka kpanye ni itsarr inggi yi hen. Itsarr inggi yi i si i anishirr ba nggo Abachi à hla ba na nu ba na yi.  
\v 12 Aseki a se shishemi nggo ka si du aniru garr hen. Abanu a ngri ba meme yo, abanu anishirr mu na ba ki meme. Abanu kà igarr yi ni itu i Ittu i unkplassu yi. Undurr wa nggo ti kye i wre ku uwa a bu kpa itsarr inggi yi uwa bu kpa yi.” 
\s1 Yesu yo ku amumarr angu ka iwre 
\r (Marrku 10:13-16; Luka 18:15-17) 
\p  
\v 13 Anishirr banu a gri amumarr atsitsa nga ni Yesu ku di a bu ni sa ba ungo ni itu na bu barr Abachi ku amumarr ba. Abiga ma ba a han anishirr ba. 
\p  
\v 14 I Yesu ddu ba di, “Imba du amumarr ba du ba nga ni ingga ku ni si han ba yi hen, kye Ittu i unkplassu yi i si i anishirr ba nggo se nâ ta sa amumarr.”  
\v 15 Na sa ku amumarr ba ungo na atu na share nabo. 
\s1 Uvuvurr nze wa nggo à se na aseki ka ingbingbru ka 
\r (Marrku 10:17-31; Luka 18:18-30) 
\p  
\v 16 Mre ugo numa gru ko ku zhi Yesu di, “Unitsarr uzizi, inkindirr i ta inggi i si iwre kakami nggo ingga ta na yi ni kpa iso sese?” 
\p  
\v 17 I Yesu zhi ma di, “Angginggi du uwa zhi ingga inkindirr iwre? Abachi yo na nkpama si uzizi. Nggo ùwà ti zha du uwa ta so sese, uwa kru isisu i are ka Abachi ka.” 
\p  
\v 18 Ugo wa zhi Yesu di, “Are ka ta ka ngga?” 
\p Yesu bre ku di, “Si ngu unushirr hen. Si zha amba hen. Si ki ayi hen. Si kri ku unu nu ugo gigyemi hen.  
\v 19 Kru isisu i aki amuwa tuku ayirr amuwa, ni kpanye nu uni girr amuwa ku nâ ta si nggo ùwà kpanye ni itu muwa.” 
\p  
\v 20 Ugo wa da ku di, “Ingga di kru isisu ankpi are akama we. Angginggi ingga ka na zizo?” 
\p  
\v 21 I Yesu ddu ma di, “Uwa ti zha du uwa ta so sama ni ila ure, uwa bu ku vu aseki amuwa ka re, ni ka inklo yi ga ku abi iha. Uwa ta se na aseki nu unkplassu, ni nga ni ga ngga.” 
\p  
\v 22 Nggo uvuvurr nze wa à wo meme, na ka share gbo mi, nu nggo à se na aseki kakami. 
\p  
\v 23 I Yesu kasarr na ddu abiga ma ba di, “Ingga da ki imba, irri ni ttu i kplassu yi taka tsɨ kakami ku uwanggo nggo à se na aseki ka ingbingbru ka shishemi nggo.  
\v 24 Ingga da ki imba zizo, i taka tsɨ ku unaseki shishemi uwa bu rri ni Ittu i Abachi yi, mri nggo alakurrmi a bu rri ni iywirr i anurr.” 
\p  
\v 25 Nggo abiga ma ba a wo meme na ku ayisurr kakami. Na zhi ma di, “Ati si meme, unggonggo ta firr huzzu?” 
\p  
\v 26 I Yesu kye ba girr na da di, “A si inkindirr i itsɨ ku unushirr, u na Abachi ku inkindirr i tsɨ mri i sama.” 
\p  
\v 27 I Biturr a gru re ni Yesu ku di, “Kye, inta nggo i kà aseki amunta ka du ni ga ùwà. Inta ta kpa sa angginggi?” 
\p  
\v 28 Yesu à ddu ba di, “Imba bu hi jiji mu di na ase ka nggo Abachi à taka ka ingbingbru yi ki ihe̱he̱, ingga Uvuvurr a Unushirr taka so ni imburr ima inkpi yi, imba abi ga ingga awurr na aha ba (12) taka hun so ni imburr i atuttu awurr na aha, ni taka gri iga iwurr ni iha i Israila yi.  
\v 29 Undurr wa nggo à ka ako du, na amuyirr aniru na amba, na aki na ayirr, na amumarr, ni izzuzzu, ni itu imungga à taka kpa iki inggi yi shishemi na ta kpa izhi i iso sese.  
\v 30 Abanu shishemi nggo sa abi ime̱me̱ a taka kaki abu ugo, abanu shishemi nggo si abu ugo a taka kaki abi ime̱me̱.” 
\c 20  
\s1 Abu undu ba ni ila yi 
\p  
\v 1 Yesu kuchi ni da ba di, “Ittu i Unkplassu inggi i si ma mi: Na azhibarr numa ugo uni do unuma à han huzzu ni igambre, ku zha anishirr abu undu nggo ta ni na ku undu ni ila.  
\v 2 Na kpanye du uwa ta han ba azadi ambarr ka undu ka, dinarri\f + \fr 20:2 \fq Dinarri: \ft Unushirr à ti na undu ku azhi yirr ni ila i unuma, aba a di han ma inklo dinarri uyirr.\f* iyirr na azhi, na turr ba kuma ni ila yi. 
\p  
\v 3 “Na gru kuma nu udu ni ikarrfe itirr i ambre na ku hi abanu kri gigyemi.  
\v 4 Uwa ddu ba di, ‘Imba mi ga ba kuma ni ila yi, ingga i ta han imba inkindirr yi nggo iwre.’  
\v 5 Aba mi ga ba kuma ni ila yi. 
\p “Uwa huzzu kuma zizo na azhi na atsutsu tuku nggo azhi wa kasarr ba na ku na meme yo zizo.  
\v 6 Nggo azhi wa ko ji zha ikarrfe ikywi i ingbahru uwa ko nu udu ku, na ku hi anishirr ba a vu abubo wa kri nu unto ku. Na zhi ba di, ‘Imba kri ngu azhi wa yo gigyemi na angginggi?’ ” 
\p  
\v 7 Aba da di, “ ‘Undurr si ba inta nu undu hen.’ 
\p “Uwa à ddu ba di, ‘Imba ga abanu ba ku na ki ingga undu ni ila yi.’ 
\p  
\v 8 “Ni ingbahru, akikye ni ila wa da ku uni kye abu undu wa di, ‘Yo abu undu ba ni han ba inklo imbarr yi. Han zhi na abi ikikre ba ba ku kre na abi ime̱me̱ ba.’ 
\p  
\v 9 “Abangga ba nggo a vu ba ni ikywi ingbahru yi a kpa dinarri iyiyirr.  
\v 10 Abangga ba nggo a vu ba kuchi, a kye da a ta han ba mri, uwa han ba dinarri iyiyirr yo.  
\v 11 Aba kpa inklo imbarr yi na ta inttorr nu uni vu ba nu undu wa ku.  
\v 12 A da di, ‘Anishirr angga ba nggo a vu ba ni ikikre yi a na undu ku ki awa ayirr yo, inta nggo i gri undu zhi na ambre mu ku azhi, uwa han ba narrnarr ni inta nggo ssu azhi ma ni kre!’ 
\p  
\v 13 “Akikye wa à ddu uyirr ambarr wa di, ‘Wo ukpamu, ingga si ka imba mri hen. Inta ki iza ni imba, imba kpanye di imba ta na undu ku azhi ayirr ni itu i dinarri iyirr.  
\v 14 Ziza imba kpa inklo imba ni kuma yi. Isisurr imungga nggi di ingga bu nu abi ikikre angga ba inkindirr yi nggo iwre ingga bu nu ba narrnarr ni imba.  
\v 15 Imba kye ingga sa nu ukyekye ku na undu ni inklo imungga yi nâ ta si nggo isisurr imungga i da ki ingga? Ka imba ki ishishi mu, nu nggo ingga i na wre ku abanu nggo?’ ” 
\p  
\v 16 Ni ikikre yi i Yesu à da di, “Ì si meme yo. Abi ikikre ba ta kaki abi ime̱me̱, abi ime̱me̱ ba ta kaki abi ikikre.” 
\s1 Yesu da ba ittu ima yi inkpu itarr 
\r (Marrku 10:32-34; Luka 18:31-34) 
\p  
\v 17 Nggo Yesu gru ko kuma nu Urushalima, na yo abiga ma awurr na aha ba (12) kaki na anga ayirr na re na ba sharri, nggo a so kuma di,  
\v 18 “Wo yi, inta ko kuma nu Urushalima, nggo a ta ku ba Uvuvurr a Unushirr nu ankpinkpye abikye ba, na abitsarr na Are ba. Aba ta vu ma di à la ure ku nggo u ma a bu ngu ma.  
\v 19 Na ta ba ma nu anishirr ba nggo a si si anu Israila hen, aba ta sarr na me̱ ma, na hlo ma, na ta kpa ma ngu nu unkunkurr. Nu ugo ku ivi itarr uwa ta tasi.” 
\s1 Ayamba a barr ku amarr ma 
\r (Marrku 10:35-45) 
\p  
\v 20 Ayamba a Zabadi wa à gru nga ni Yesu ku na amarr ma aha, ni kuttu ku na aza na barr ma di a bu zi uwa. 
\p  
\v 21 Yesu zhi ba di, “Imba zha di ingga bu na ki imba angginggi?” 
\p Ayamba wa da di, “Kpanye ki ingga du uwa taka du amumarr amungga angga ba aha mi a so ku uwa uyirr wa nu ungo ri, uyirr wa nu ungo mla ni ittu imuwa yi.” 
\p  
\v 22 I Yesu ddu ba di, “Imba mi si hi inkindirr yi nggo imba so zha yi hen. Imba ka so nu umplango ku iha ku nggo ingga ta ko ki ywhiywhirr iso?” 
\p Amumarr ba kpanye di, “Inta ka so.” 
\p  
\v 23 Yesu ddu ba di, “Imba ta so nu umplango mungga ku jiji. Ingga sama nu ukyekye ku hla abangga ba nggo a taka so ki ingga nu ungo ri tuku nu ungo mla. Into ima i kurr ku anishirr abangga ba nggo Aki amungga à na zu ba.” 
\p  
\v 24 Nggo abiga ma awurr abanu ba a wo na ki unfu na amuya aha angga ba ba.  
\v 25 I Yesu yo ba nggurr bi nu unto uyirr, na ddu ba di, “Imba hi di abi gri anishirr bi ingbingbru ba a se nu ukyekye kakami na atu a anishirr ambarr ba. Ankpinkpye ambarr ba a di tsarr ba ukyekye kakami.  
\v 26 I si taka si meme yo ni imba ba hen. Uyirr nu umi umba ku nggo ti zha du uwa taka si ankpye, uwa bu na ki uvuvurr iko.  
\v 27 Meme yo, uyirr nu umi umba ku nggo ti zha du uwa à taka si uni ime̱me̱, uwa bu na ki ugarr,  
\v 28 nâ ta si Uvuvurr a Unushirr wa à si nga di anishirr mu bu ni na ku undu hen, à nga nye na ku anishirr undu na bi nu ba itu ima yi, wre ku bu kpa anishirr shishemi ttungo.” 
\s1 Yesu à du aba kreshi aha a wre 
\r (Marrku 10:46-52; Luka 18:35-43) 
\p  
\v 29 Nggo Yesu na abiga ma ba a ko huzzu nu Jerriko, anishirr shishemi a ga ba.  
\v 30 Aba kreshi aha abanu a so nu unddu ku anko ku na wo di Yesu nggo so vu sarr, na gru ko du hantu di, “Atiko, Uvuvurr a Doda, kakye inta na ashishi ka itito!” 
\p  
\v 31 Anishirr ba a nggarr ito na ba na ddu ba di a bu ba ttungo. Aba kà na du hantu mri di, “Atiko, Uvuvurr a Doda! Kakye inta na ashishi ka itito!” 
\p  
\v 32 I Yesu kukri na yo ba, na zhi ba di, “Imba zha di ingga bu na ki imba angginggi?” 
\p  
\v 33 Aba da di, “Ankpye, di inta kye hi!” 
\p  
\v 34 Itito i ki Yesu na ba, uwa sa ba ungo na ashishi ka, inkpu iyirr ashishi ka a bwu ba, aba kye hi, na ga ma. 
\c 21  
\s1 Yesu mirri nu Urushalima 
\r (Marrku 11:1-11; Luka 19:28-40; Yohana 12:12-19) 
\p  
\v 1 Nggo Yesu na abiga ma ba a ki ywhiywhirr nu Urushalima na nga ni igbu nu Betifegi nggo à si ni Igbre nu Olivu. Nabo i Yesu yo abiga ma aha na tu ba kuchi  
\v 2 di, “Imba kuma ni igbu wanggo nggo à si ki inta ni ichi. Ni imirri imba, imba ta hi ba lo ayirr ijaki ndo nu uvuvurr, imba ddu ba gri ki ingga. \fig Ijaki à kri ni ilo|src="hk00033c.tif" size="col" loc="MAT 21" copy="Horace Knowles" ref="21:2" \fig* 
\v 3 Undurr à ti zhi imba inkindirr imba da ku di, ‘Atiko wa à ko zha ba.’ Ankpa ayirr, uwa ta du imba gri ijaki yi ni kuma.” 
\p  
\v 4 A na meme wre ku ure ku uni kpa are wa u bu si ujiji di, 
\q1  
\v 5 “Da ku anishirr bu Zayo ba, 
\q2 ‘Kye, uttu amba wa nggo à ko nga ni imba ba! 
\q1 À gri itu ima yi ki nggi na hun si ni ijaki nggi, 
\q2 na so nga nu uvuvurr ijaki.’ ”\f + \fr 21:5 \ft Kye zizo \fq Ishaya 62:11; Zakarriya 9:9.\f* 
\p  
\v 6 Abiga ma ba ko ku na nâ ta si nggo Yesu à da ba di a bu ku na.  
\v 7 A gri ijaki wa nu uvuvurr wa na nga na ku, na ddu iki isurr imbarr yi sa ku ijaki yi nu ugo, i Yesu hun so.  
\v 8 Akpa anishirr shishemi a ddu iki isurr imbarr yi a la na anko wa. Abanu a wa angbamvu surr na anko.  
\v 9 Anishirr abanu a ku ku Yesu ichi, abanu a so ga ma nu ugo na so du hantu di, 
\q1 “Hosana!\f + \fr 21:9 \fq Hosana: \ft Ni ime̱me̱ yi, ani Yahuda ngga a ti ko barr Abachi, aba di da meme di Abachi bu zi ba. Ziza nggo, a ti ko gbyarr ku Abachi asa nggo aba da meme.\f* Gbyarr ku Uvuvurr a Doda asa!” 
\q1 “Abachi à yo angu azizi ku uwanggo nggo à nga ni isa i Atiko yi inyarr!”\f + \fr 21:9 \ft Kye zizo \fq Asarr 118:26.\f* 
\q1 “Hosana! Inyarr i si i Abachi nu unkplassu!” 
\p  
\v 10 Nggo Yesu mirri nu Urushalima, ìgbù wa namri nggurr ttu, anishirr ba gru zhi di, “Uwanggo su unggonggo?” 
\p  
\v 11 Akpa anishirr wa a da ba di, “Uwanggo yo su Yesu uni kpa are wa, nggo nga zhi ni igbu nu Nazareti na anga ka Galili.” 
\s1 Yesu kuma nu Uki ku Ibarr ku 
\r (Marrku 11:15-19; Luka 19:45-48; Yohana 2:13-22) 
\p  
\v 12 Yesu rri kuma nu Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku, ku han anishirr ba we nggo a nga ni so re iki na abangga ba nggo a gri iki ire na nga nabo. Na turr imburr inkpinkpi i abi sarr inklo yi tuku imburr iso i abi re ananddu kahre.  
\v 13 Na ddu ba di, “A charr nu Ungbamvu ku Abachi ku di, Abachi à da di, ‘A ta di yo Iko imungga yi di iko i ibarr.’ Imba ka yi ki unto ku sharri ku abayi!”\f + \fr 21:13 \ft Kye zizo \fq Ishaya 56:7; Irrimiya 7:11.\f* 
\p  
\v 14 Aba kreshi ba na abi gbo na ampi ba a nga ni Yesu ku nu Uki ku Ibarr ku, uwa du ba wre.  
\v 15 Ankpinkpye abikye ba na abitsarr na Are ba a ki unfu nggo a hi aseki ka ikagri ka nggo Yesu à so na, amumarr a ko du hantu nu Uki ku Ibarr ku di, “Inyarr i si i Uvuvurr a Doda!”  
\v 16 Aba zhi Yesu di, “Uwa wo inkindirr yi nggo amumarr abangga ba a so da yi?” 
\p Yesu kpanye ba di, “Ingga so wo. Imba nise bre ungbamvu unggo ku kye, nggo u da di, 
\q1 “ ‘Ùwà yo a tsarr ankparr amumarr anko a inyarr ku Abachi.’ ” 
\p  
\v 17 I Yesu ka ba du na huzzu ni ìgbù wa kuma ni igbu nu Betani, na ku so ibittu yi nabo. 
\s1 Yesu à yo ku ibwa wa angu ndanda 
\r (Marrku 11:12-14, 20-24) 
\p  
\v 18 Na ambre bwu nggo Yesu so kakuma nu umi ìgbù ku, iyo iki ma.  
\v 19 Uwa ahi ibwa nu unddu anko ku na garr kuma ni ichi yi, na si ku hi inkpinkpo na ku hen, a si angbungba yo mre, i Yesu a ddu unkunkurr ku di, “Uwa si taka klo zizo hen!” Ibwa wa a ho keke. 
\p  
\v 20 Abiga ma ba a hi na ku ayisurr di, “Sa anggi mu ibwa wa à ttu hanhan mi?” 
\p  
\v 21 I Yesu à ddu ba di, “Di ingga da ki imba, imba ti yo isisurr imba yi we ni si na amarr amba kaki aha hen, imba ta na inkindirr yi nggo ingga na ki ibwa wa. Uwa à si ta si ima yo mre hen, imba ta se nu ukyekye ku da ku igbre di, ‘Gru kuma ku jaku ni inyi,’ uwa ta gru.  
\v 22 Imba ti kpanye na Abachi ku, imba ta kpa inkindirr yi nggo imba so barr zha yi na ku nggo.” 
\s1 Izhi ni itu i ukyekye ku ina aseki ku Yesu ku 
\r (Marrku 11:27-33; Luka 20:1-8) 
\p  
\v 23 Nggo Yesu à mirri ku so tsarr nu Uki ku Ibarr ku, ankpinkpye abikye ba na akikre anishirr ba a nga ni zhi ma di, “Ukyekye ku ina aseki angga ka u zhi ku ùwà nu momonggo? A su unggonggo nu ùwà ukyekye ukuma?” 
\p  
\v 24 I Yesu ka sa ba di, “Di ingga zhi imba izhi iyirr inggi. Imba ti da ki ingga, ingga ta da ki imba undurr wa nggo à ni ingga ukyekye ku na aseki ka.  
\v 25 Yohana à kpa ukyekye ku zzu anishirr na amasirr ku zhi nu momonggo? U zhi na Abachi ku ka u zhi nu unushirr ku?” 
\p Aba gru so re ku ikpa imbarr di, “Inta ta da di angginggi? Inta ti da di, ‘A kpa ku zhi na Abachi ku,’ uwa ta zhi inta di anggi mu du inta kà ikpa ure ku Yohana ku?  
\v 26 Inta ti da di à kpa ukyekye ku zhi nu unushirr ku, inta ko kru isisu i inkindirr yi nggo anishirr abanu ta na, nggo a kpanye wemi di Yohana à su uni kpa are.” 
\p  
\v 27 Mre na ka da ku Yesu di, “Inta si hi hen.” 
\p I Yesu à ddu ba di, “Ingga mi si ta da ki imba undurr wa nggo à ni ingga ukyekye ku na aseki ka hen.” 
\s1 Assurre a amumarr aha ba 
\p  
\v 28 Yesu zhi ba di, “Ziza, imba kye kingginggi? Ugo numa nggo na asese à se na amumarr aha. Na yo ununku wa na ddu ma di, ‘Uzumu kuma ku na ki ingga undu ni ila ari.’ ” 
\p  
\v 29 Uvuvurr wa ddu ma di, “Ingga si ta ko hen.” Na sha so ntsɨ na gru ka amarr ama ka sarr na kuma ni ila yi. 
\p  
\v 30 “Mre ugo wa à kye na ddu uzuma uvutsa wa di a bu ku na ku undu ni ila yi. Uvuvurr wa à kpanye di, ‘Yo-o, aki mungga, ingga ta kuma,’ na si kuma hen.  
\v 31 Uwatanggo nu umi umbarr ku a na inkindirr yi nggo aki ambarr wa zha?” 
\p Aba da di, “Ununku wa.” 
\p Yesu à ddu ba di, “Ingga da ki imba, abi kpa inklo i imimi ba ni inddunddu a ta ba mirri ni Ittu i Abachi yi kuchi na du imba.  
\v 32 Yohana uni zzu na amasirr wa à nga ni tsarr imba anko a iwre wa nggo imba bu ga wa, imba si kpanye na ku hen. Abi kpa inklo imimi ba ni inddunddu a wo na kpa ure umaku. Ima mi si du isisurr imba yi i kasarr ni du imba kpa ure umaku hen.” 
\s1 Assurre a abi do ni ila ba 
\r (Marrku 12:1-12; Luka 20:9-19) 
\p  
\v 33 Yesu kuchi ni da di, “Imba wo assurre anuma nggo zizo. Ugo numa nggo à do ila na ttu unkunkurr ku grepu ni ila yi, na harr ila yi na acha kago, na ya udduddu unkpi ku nggo a ta di hin àmà a unkunkurr wa surr, na me unto ku nggo a ta di hun kri na kye ila yi kago. Na ba yi nu abi do abanu di a bu kye ku na yi, na kuma nu uzirr ku ta anko ni igbu numa.  
\v 34 Nggo ivi i iywhe yi i ma, uwa tu amirr iko ama ba kuma na abi do ba ba, di a bu ku kpa ku inkpinkpo yi. 
\p  
\v 35 “Abi do ba a ku vu amirr iko ba, na hlo uyirr wa, na ngu unuma wa, na ta unuma wa ngu na angbinta.  
\v 36 Ugo wa à si di na ba hen, na sarr tu amirr iko abanu kuma na ba zizo mri abi ime̱me̱ ba, aba ku na ba meme yo.  
\v 37 Ni ikikre yi, uwa tu uzuma wa kuma na ba, na kye di, a ta ku kye uzuma wa ssu nu ungo. 
\p  
\v 38 “Nggo abi do ba a hi uzuma wa, na re ni ikpa di, ‘Uwanggo yo su uzuma wa nggo aki wa taka ttu na ka ila yi du ku nggo. Imba nga di inta ni ngu ma, ni gri ila yi!’  
\v 39 Aba ni vu ma, na ba ma huzzu ku tsi ngu na abi ka ila ka.” 
\p  
\v 40 Yesu zhi ba di, “Ziza, nggo akikye ni ila wa ti nga, uwa ta ni na abi do ba kingginggi?” 
\p  
\v 41 Aba à ddu ma di, “A ta du ba ngɨ amimi anishirr abama gbigbi, na ta ba ila yi nu abanu, nggo a taka di nu ma inkindirr yi nggo su ku ima ni ivi i ihwa yi.” 
\p  
\v 42 Yesu ddu ba di, “Imba nise bre nu unto unggo ku kye nu Ungbamvu ku Abachi ku? 
\q1 “ ‘Ingbinta yi nggo abi me ba a kà yi di i si wre hen 
\q2 ima iyo di kaki itu i ibarr iko yi. 
\q1 A si Atiko nggo na meme, 
\q2 iwre ikye kakami na ashishi amunta!’\f + \fr 21:42 \ft Kye zizo \fq Asarr 118:22-23.\f* 
\p  
\v 43 “Ingga da ki imba, a ta kpa Ittu i Abachi glo ni imba ba, na ta ka yi nu anishirr ba nggo ta na inkindirr yi nggo Abachi à zha di a bu na ku na yi.  
\v 44 Undurr wa nggo ti jaku ni ingbinta nggi yi, uwa ta mɨ ki ankpunkpu. Undurr wa nggo ingbinta inggi yi ì ti ji jaku ku nu ukpa, ì ta ko ma ki imbimbru.” 
\p  
\v 45 Ankpinkpye abikye ba na anu Farrisi ba a ko wo assurre wa, nggo Yesu ko bre ba, na hi di à so re na atu ambarr yo,  
\v 46 na gru so zha anko wa nggo aba a ta na na vu ma. Isisu so ki ba na anishirr ba nggo a kpanye di Yesu à su uni kpa are. 
\c 22  
\s1 Assurre a iga ihru ayamba wa 
\r (Luka 14:15-24) 
\p  
\v 1 Yesu na undu na assurre na so bre ku anishirr ba are ka zizo,  
\v 2 na da di: “Ittu i unkplassu inggi si ma mi: Uttu numa nggo à ta na iga i hru ku uzuma ayamba.  
\v 3 Na à tu amirr iko ama ba du ba a ga da ku anishirr ba nggo à nu ba angbamvu ka iga ka di a bu nga ni iga yi ki, aba kà inga yi. 
\p  
\v 4 “Uwa tu amirr iko abanu kuma na abangga ba nggo a yo ba ni iga yi di, ‘Ari yo si iga yi, a ka han ilando inkpinkpi iga yi ba, ila yi i ka wri ba. Imba nga ni iga yi ki!’ 
\p  
\v 5 “Anishirr ba nggo a da ba iga yi a si kakye ba hen, na kuma ni indu imbarr mu, abanu ko ni īlá, abanu ko nu udu.  
\v 6 Abanu ba a vu amirr iko ba hlo na ngɨ ba.  
\v 7 Uttu wa ki unfu, na tu abi ta iku ama ba, du ba ku ngɨ anishirr abi ngɨ amirr iko ama ba na tu ako ambarr ka nu uru. 
\p  
\v 8 “Na kuso na yo amirr iko ama ba zizo na da ba di, ‘Iga imungga yi i ma ba, anishirr ba nggo ingga yo ba a si ma abi nga hen.  
\v 9 Ziza, imba ga rri nu umi igbu ku, ku ga kri na atu anko ka igbu ka ni yo anishirr tankpa nggo imba hi du ba nga ni iga yi.’  
\v 10 Amirr iko ba ga rri nu umi igbu ku, ku di yo anishirr ba nggo aba hi nggo, azizi na andanda, uki ku iga ku u tsarr ssu na anishirr. 
\p  
\v 11 “Uttu wa mirri ku so kye abichirr ba, na ku sa ashishi nu ugo unuma ku à si surr ankru ka gri ayamba ka na ba hen.  
\v 12 Uttu wa zhi ma di, ‘Ukpamu, ùwà zhi nu momonggo ni mirri ni inggya ni si surr ankru ka igri ayamba ka na ba hen?’ Ugo wa kri ngbangbami.  
\v 13 Uttu wa da ku amirr iko ama ba di, ‘Imba vu ma lo ango ka na aza, ni ba ma ku tu yo ni ibwu yi na abi. Nabo yo anishirr a ta yì, na ta anyinyirr.’ ” 
\p  
\v 14 I Yesu da ni ikikre yi di, “A yo shishemi na hla ntsɨmi yo.” 
\s1 Izhi ni itu i ihan inklo i imimi yi 
\r (Marrku 12:13-17; Luka 20:20-26) 
\p  
\v 15 Anu Farrisi ba a huzzu ku nggurr bi na na anko wa nggo aba ta tirr Yesu, wre ku a bu da inkindirr inuma indanda aba ka vu ma.  
\v 16 Na tu abiga ambarr ba na anishirr abu Hirridu abanu ba na ku di, “Unitsarr, inta hi ùwà di da su ure ujiji. Ùwà di tsarr ure ujiji ni tsarr inkindirr yi nggo Abachi à zha di anishirr a bu na. Ùwà si di kakye ure ku nggo anishirr so di da ni itu imuwa hen, nggo ùwà di na ku anishirr narrnarr.  
\v 17 Da ki inta amarr amuwa ka, Are ka a kpanye di a bu han inklo imimi yi ku Kayisa (Uttu unkpi nu Roma wa) ka a kisa?” 
\p  
\v 18 Yesu à hi amarr ndanda ambarr ka, na zhi ba di, “Imba abi na aseki wre ku anishirr a bu hi! Imba so tirr ingga na angginggi?  
\v 19 Tsarr ingga inkpinkpri inklo yi nggo a di han inklo imimi yi na yi!” Aba gri inkpinkpri inklo dinarri iyirr ga ko.  
\v 20 Uwa zhi ba di, “A charr si iyu ashishi ka unggonggo tuku isa i unggonggo ni inklo yi?” 
\p  
\v 21 Aba da di, “Uttu Kayisa.” 
\p I Yesu ddu ba di, “Iwre, a bu han ku Uttu Kayisa inkindirr yi nggo i si i Uttu Kayisa, na bu nu Abachi inkindirr yi nggo i si i Abachi.” 
\p  
\v 22 Nggo a wo meme, na ku ayisurr na duma na ga share na du ma nabo. 
\s1 Izhi ni itu i itasi 
\r (Marrku 12:18-27; Luka 20:27-40) 
\p  
\v 23 Na azhibarr ayiyirr ama wa, anu Sadusi abanu, nggo a si kpanye nu ure ku itasi ku hen, a nga ni Yesu ku.  
\v 24 A nga ni zhi ma di, “Unitsarr, Musa à charr di unushirr wa nggo à ti garr ayamba na ttu sama ni ita uzayirr wa a bu hru ayamba na ako wa, wre ba bu ngri amumarr ni isa i uni ttu wa.  
\v 25 Ziza, amugo abanu a sa atangba nggo a di so ni inggya. Ununku ambarr wa à garr na ttu sama ni ita na ka ayamba wa du ku uzayirr unu uha wa.  
\v 26 Uzayirr unu uha wa mi meme ni ttu na ka ayamba wa du ku unu utarr ambarr wa. A so kɨ meme yo kuma nu unu tangba wa ku.  
\v 27 Ni ikikre yi ayamba wa ni ttu ga ba.  
\v 28 Ziza, uwa bu da ki inta, nggo abi kɨ ba taka tasi, ayamba ama à taka si a uwatanggo, nggo aba atangba mi a gri wa?” 
\p  
\v 29 Yesu à ddu ba di, “Imba i ri amarr amba akama ndanda mi. A si nu nggo imba si hi ungbamvu ku Abachi ku yo hen, ni si hi ukyekye ku Abachi ku hen.  
\v 30 Nggo Abachi à taka du abi kɨ ba taka tasi, a taka zzu nâ ta si abitu ba Abachi ba nu unkplassu. Aniru na amba a si taka garr hen.  
\v 31 Imba si bre inkindirr yi nggo a da ni itu i abi tasi ba hen? Abachi à da di,  
\v 32 ‘A si ingga yo si Abachi a Ibrayi ni si Abachi a Ishaku tuku Abachi a Yakubu.’ A si Abachi yo si Abachi a abi so tsitsirr ni si si Abachi a abi kɨ hen.” 
\p  
\v 33 Nggo anishirr ba a wo meme na ku ayisurr ni itsarr ima yi. 
\s1 Ure unkpi ku nggo mri are ka we 
\r (Marrku 12:28-34; Luka 10:25-28) 
\p  
\v 34 Nggo anu Farrisi ba a wo di Yesu à ku ba anu Sadusi ba nggurr nu ure, na ku nggurr bi.  
\v 35 Uyirr nu umi umbarr ku à si unitsarr na Are, na kuma ku tirr Yesu kye ni izhi di: 
\p  
\v 36 “Unitsarr, uwatanggo à si ure unkpi ku nggo u mri Are ka we?”  
\v 37 I Yesu à ddu ma di, “ ‘Kpanye na Atiko, Abachi amuwa wa ku ni isisurr imuwa yi na amarr muwa ka namri.’  
\v 38 Uwanggo yo a si ure ku me̱me̱ unkpi ku na are ka nggo se ankpinkpi sha na are ka.  
\v 39 Ure ku uha ku u si nâ ta si ku ime̱me̱ ku di, ‘Kpanye ni uni girr amuwa wa ku nâ ta si nggo ùwà kpanye ni itu muwa.’  
\v 40 Are ka Musa ka we tuku itsarr i abi kpa are yi, à ku yi na are aha angga ka yo.” 
\s1 Izhi ni itu i Kristi wa 
\r (Marrku 12:35-37; Luka 20:41-44) 
\p  
\v 41 Nggo anu Farrisi banu a nggurr bi, i Yesu à zhi ba di,  
\v 42 “Angginggi si amarr amba ka ni itu i Kristi wa? A su uhanma a unggonggo?” 
\p Aba da di, “A su uhanma a Doda.” 
\p  
\v 43 Yesu ddu ba di, “Anggi mu du Doda à yo ma di ‘Atiko’? Doda, nu ukyekye ku Izhi à da di, 
\q1  
\v 44 “ ‘Atiko wa ddu Atiko amungga wa di: 
\q2 “Ji so nu ungo ri umungga, 
\q1 di ingga ka abi karr ùwà ba 
\q2 surr ni imimi du ùwà vu aza sa na ba bari.’ ”\f + \fr 22:44 \ft Kye zizo \fq Asarr 110:1.\f* 
\m  
\v 45 Doda ka ti yo Kristi wa ki ‘Atiko’, u Kristi wa ka na kingginggi na gru si ku Doda uhanma?” 
\p  
\v 46 Unushirr uyirr mi à si hi inkindirr yi nggo à taka sa ku Yesu hen. Bazhi na azhibarr ama wa aba kru izhi ma are zizo. 
\c 23  
\s1 Yesu gba ba utu ni itu i abitsarr na Are na anu Farrisi ba 
\r (Marrku 12:38-39; Luka 11:43, 46; 20:45-46) 
\p  
\v 1 Yesu à gru re na akpa anishirr wa kye na abiga ma ba ba di,  
\v 2 “Abitsarr na Are ba na anu Farrisi aba yo sa abangga ba nggo a kpanye ba di a bu bre inkindirr yi nggo Are ka Musa ka a da.  
\v 3 Meme nggo imba bu kpa ni na undu ni inkindirr yi nggo a da di imba bu na, ni si ga uzirr umbarr ku hen. Kye a si di na inkindirr yi nggo a so tsarr di a bu na hen.  
\v 4 A di lo ku anishirr iki yi nggo rɨ nu umpa, ni vri ba igri, na si ri amarr ka ki uvuvurr ungo mi a zi ba igri iki yi hen. 
\p  
\v 5 “A di na aseki ambarr ka wemi wre ku anishirr mu a bu a hi ba. Uwa a ta si anu Farrisi na abitsarr ba nanko, abama a di na\f + \fr 23:5 \fq Ambu ka ibarr: \ft Inggakpa yi nggo ani Yahuda a di surr angbamvu ka Abachi ane̱ nu umi. Abanu ba a di lo inggakpa imbarr ni ichi tuku nu ungo mla di anishirr a bu hi di aba a si abiga kakami.\f*ambu ka ibarr ambarr ka ki ankpinkpi, na di du inkinkru imbarr yi i ta ji nanka.  
\v 6 A di zha into iso inkpinkpi ni into i iga tuku na aki ka issubi ka.  
\v 7 Na di zha di anishirr bu chi ba na kuttu nu udu, na di zha di anishirr bu yo ba di, ‘Unitsarr’. 
\p  
\v 8 “Uwa a ta si imba nanko, i si wre aba bu yo unuma ki ‘Unitsarr’ hen, nggo imba namri si imuyirr. Unitsarr amba wa à si uyirr yo.  
\v 9 Imba bu si yo undurr ni imimi inggi yi di ‘Aki’, hen. Kye, Aki amba wa à si uyirr yo nu unkplassu.  
\v 10 I si wre aba bu yo imba di ‘Ankpye’ hen. Kye, Ankpye ni gri imba wa à si Kristi yo.  
\v 11 Unkpi wa nu umi umba ku a bu su ugarr amba we.  
\v 12 Undurr wa nggo à ti gɨ itu ima, aba ta gri ma kaji. Undurr wa nggo à ti gri itu ima ji, aba ta gɨ ma ki tsa. 
\s1 Yesu à glo abitsarr are tuku anu Farrisi ba 
\r (Marrku 12:40; Luka 11:37-52; 20:47) 
\p  
\v 13 “Uje umba imba abitsarr Are ba ni imba anu Farrisi ba. Imba abi na aseki wre ku anishirr a bu hi! Imba di harr anko ka mirri ni Ittu i unkplassu yi! Imba ku atu imba si mirri kuma hen, ni si kpanye di abanu nggo a so zha a bu rri kuma hen. [ 
\v 14 Uje umba, abitsarr Are ni imba anu Farrisi ba. Imba abi na aseki, wre ku anishirr a bu hi! Imba di ka amba ba ako ba mri, ni di barr tanko di anishirr a bu kye imba ki anishirr azizi. Ni ima yo, iha indanda yi mu ta kri bi imba ku ina ima.] 
\p  
\v 15 “Uje umba, imba abitsarr na Are ba ni imba anu Farrisi ba! Imba abi na aseki wre ku anishirr a bu hi! Imba di zirr ga abi ni di cha inyi di imba di zha unushirr uyirr mi nggo à ta kasarr ga imba na anko amba wa. Nggo imba ti nga vu unushirr uyirr, imba di na ma ki ndanda, ma nggo a bu yo ma nu unto ki iha nu uru ku rri sese, mri atu amba wa mi. 
\p  
\v 16 “Uje umba, imba abitsarr anko ba kreshi! Imba tsarr di, ‘Unushirr à ti shi azhi ni isa i Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku, azhi akama à si ka gigye. Ùwà ti shi azhi ni izinarriya yi nggo u kurr nu Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku, uwa bu na inkindirr yi nggo a da zu na azhi akama.’  
\v 17 Dudurr imba aba kreshi! Uwatanggo à mri ki imba, izinarriya yi, ka Uki ku Ibarr ku nggo u na izinarriya yi ki ku Abachi izizi?  
\v 18 Ni di tsarr di, ‘Undurr wa nggo ti shi azhi na akikre ka ito ka, uwa à kpala ni ishi azhi ima yi, uwa ti shi azhi ni inkindirr yi nggo a gri yi nga na akikre ka, azhi akama a si ka gigye.’  
\v 19 Akreshi amba ka! A si kingginggi, uwatanggo a sha? Inkindirr yi nggo ùwà gri yi nga, ka akikre ka nggo a na inkindirr yi ssubi ku Abachi?  
\v 20 Meme nggo, unushirr à ti shi azhi na akikre ka uwa so shi azhi na aseki ka nggo a so na akikre ka ndo na akikre ka mi.  
\v 21 Uwa ti shi azhi nu Uki ku Ibarr ku, uwa so shi azhi akama kye na Abachi nggo à so nu umi.  
\v 22 Undurr wa nggo ti shi azhi nu unkplassu, uwa so zhi azhi ni imburr i Abachi yi tuku Abachi wa nggo a so na yi. 
\p  
\v 23 “Uje umba, imba abitsarr na Are ba ni imba anu Farrisi ba! Imba abi na aseki wre ku anishirr a bu hi! Imba di zha di imba ta di nu Abachi inkindirr iyirr nu umi ku aseki awurr ka kye na amwi angbamvu ka nggo a di surr ni inyi mi. Ni si ga aseki ankpinkpi ka nu ure ku Abachi ujiji ku hen. Aseki akama ngga a si, ina wre ku anishirr, ni itito, ni ikru isisu i Abachi. Abangga ba yo si aseki ka nggo a wre imba bu na ka ni si ka atsitsa abanu ba du hen.  
\v 24 Imba di tsarr anishirr anko, ni sa aba akreshishi. Imba si nâ ta si unushirr wanggo nggo à ttu ivinchi glo na ama, na sarr so alakurrmi\f + \fr 23:24 \fq Alakurrmi: \ft Ùwà i kpa vri kakami ku ivu sarr ivutsa, ni sarr la ure unkpi sha.\f* à ttu mri nu umi ku ama ku! 
\p  
\v 25 “Uje umba, imba abitsarr Are ba tuku imba anu Farrisi ba! Imba abi na aseki wre ku anishirr a bu hi! Imba di ngla aseki ka iso amasirr ka tuku igbigba iri yi ba na abi, ni di du umi umbarr ku. Imba i se na aseki ka nggo imba i ka anishirr ngga mri ni ikpa ka, ni so di na aseki ka nggo a wre ku atu amba yo mre.  
\v 26 Imba anu Farrisi ba akreshi! Hɨ inkindirr yi nggo se nu umi ku agbugba ku kuchi bari, abi ka mi a ta wre kye! 
\p  
\v 27 “Uje umba, imba abitsarr Are na anu Farrisi! Imba abi na aseki wre ku anishirr a bu hi! Imba si nâ ta si abe ka nggo a zharr kaki akikla, nggo a wre ikye ba na abi, na gri attuttu ka anishirr nu ubobo aseki nu umi.  
\v 28 Imba mi si meme yo, na ábì imba wre ikye na ashishi ka anishirr, u umi umba ku u tsarr ssu nu umimi ni di na gigyemi di imba sa azizi. 
\p  
\v 29 “Uje umba, imba abitsarr Are ba tuku imba anu Farrisi ba! Imba abi na aseki wre ku anishirr a bu hi imba! Imba me abe ka abi kpa are ba wre kaba, ni zharr abe ka anishirr ba nggo zirr zizi du ka wre,  
\v 30 ni bre di, ‘Ka di inta i se na ase ka ábáchí amunta ba, inta ka si yo ungo na ba ni ngɨ abi kpa are ba hen.’  
\v 31 Ina imba yi mi i tsarr di imba si ahinhan ba anishirr ba nggo a ngɨ abi kpa are ba nggo!  
\v 32 Imba si ba ttungo ni na aseki andanda ka nggo ábáchí amba ba a na zu na anko nggo hen! 
\p  
\v 33 “Imba inkirr i ànìwǎ andanda! Imba amumarr ani ibi! Abachi à ka lo imba ku ila ure imba yi ba, angginggi ta kpa imba ttungo nu uru ku rri sese ku?  
\v 34 Uwa a si ni ima yi yo, ingga ta turr abi kpa are, na abi bwu ashishi na abitsarr nga ki imba. Imba ta ngɨ inkpu yi, ni ta kpa inkpu yi ni inkinkurr, ni ta hlo inkpu imbarr yi na aki ka issubi ka, ni ta tsutsarr ba ni igbu yi kago.  
\v 35 Ni ima yo, Abachi taka ni zhi imba ayiyi a anishirr azizi ba we, zhi ni ingu i Habila unushirr uzizi uwama kuma ni ingu i Zakarriya, uvuvurr a Barrakiya wa nggo imba i ngu ma na abi hinga nu unto ku akikre ka ito ka nu Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku.  
\v 36 Ingga da ki imba jiji mu di, aseki ka ngga ka wemi a taka nga na atu a imba anishirr ba ari ba! 
\s1 Yesu à yi ku Urushalima 
\r (Luka 13:34-35) 
\p  
\v 37 “Urushalima, imba anishirr bu Urushalima! Imba i ngɨ abi kpa are ba ni ta abangga ba nggo Abachi à tu ba na angbinta. Ttuttumi, ingga di zha anko wa nggo ingga ta nggurr anishirr amuwa ba bi nâ ta si nggo iviko à di nggurr amarr ma ba bi na angba ama ka, imba si di kpanye hen!  
\v 38 Kye, Uki unkpi ku Ibarr Abachi umba ku u ta kaki ako.  
\v 39 Ingga da ki imba, bazhi ziza imba si ta hi ingga zizo hen, kuma nu nggo imba taka da di, ‘Abachi à yo angu azizi ku unushirr wa nggo à nga ni isa i Atiko yi.’ ” 
\c 24  
\s1 Yesu à da ba itsi nggarr i Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku 
\r (Marrku 13:1-2; Luka 21:5-6) 
\p  
\v 1 Nggo Yesu à ssuzzu nu Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku na so kuma abiga ma ba a kuma ku tsarr ma ime i Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku.  
\v 2 Uwa kpanye ba di, “E-e, Imba hi ime inggi yi? Ingga ko da ki imba, a taka turr yi hre pempe. Ingbinta iyirr mi ì si taka hun so ni itu i inuma hen.” 
\s1 Ivi i iha tuku itsutsarr 
\r (Marrku 13:3-13; Luka 21:7-19) 
\p  
\v 3 Nggo Yesu gru nabo na hun kuma ku so ni Igbre nu Olivu wa, abiga ama ba a nga sharri ni da ku na yi di, “Da ki inta, a taka na aseki angga ka nita nggo? Sa angginggi taka tsarr inta di ivi i inga imuwa yi, ni ikikre i ingbingbru yi i ma ba.” 
\p  
\v 4 I Yesu ddu ba di, “So di gbye, ni si du undurr à re imba hen.  
\v 5 Anishirr shishemi a taka nga ni isa imungga, na ta ni da di, ‘Ingga yo si Kristi wa,’ na ta re anishirr shishemi du ba nga anko.  
\v 6 Imba ta wo are ka iku ywhiywhirr tuku ugbagba. Meme mi imba bu si du isisurr imba yi i gru hen. Aseki akama a ti la meme mi, uwama yo a si ta si ikikre yi hen.  
\v 7 Ìgbù ta tsi ni ìgbù, ittu ita ta iku ni ittu, iyo i ta ki, imimi yi ta battu na ankla shishemi kago.  
\v 8 Uwama à taka si iha ime̱me̱ yi bari, ni taka si nâ ta si ine ingri nggi i gru ku ayamba. 
\p  
\v 9 “Aba ta vɨ imba nu ba gri ku tsutsarr na ngɨ. Ingbingbru yi namri ta karr imba ni itu imungga.  
\v 10 Ni ivivi ima yi, abanu shishemi a ta kakuma nu ugo ni iga yi. Anishirr shishemi a ta ki ku ikpa imu, abanu shishemi a ta karr ikpa.  
\v 11 Abi kpa are abi imu shishemi a ta gru huzzu na ta re anishirr shishemi.  
\v 12 Nu nggo umimi u ta kri mwe, ikpanye ni ikpa i anishirr shishemi i ta su.  
\v 13 Undurr wa nggo ti kri ngbangba kuma ni ikikre yi, Abachi taka kpa ma ttungo.  
\v 14 A taka da Ure ku wre ku Ittu i Abachi yi kago ni ingbingbru inggi yi, wre ku anishirr we a bu wo ku kago bari i ikikre yi i ta nga. 
\s1 Ivi i iha inkpi yi 
\r (Marrku 13:14-23; Luka 21:20-24) 
\p  
\v 15 “Imba ti hi ‘Inkindirr indanda i ankizhi yi,’ nggo i ttu ūnké̱ surr na abubo a Abachi wa, nâ ta si nggo Daniya uni kpa are wa à da. (Uni bre wa a bu hi inkpi i ure ima yi.)\f + \fr 24:15 \ft Kye zizo \fq Daniya 9:27; 11:31; 12:11.\f* 
\v 16 Meme nggo, anishirr ba nggo a so nu Yahudiya a bu kru kuma na agbre ka.  
\v 17 Unushirr wa nggo à so ni itu\f + \fr 24:17 \fq Itu i uki: \ft Ni ikuchi yi, ani Yahuda ba a di na akpukpa a ako amba wa du wa kurr, na di la aseki. Na ta si ki uki mu, aba a hun ku di barr Abachi na di ka kurr mi nabo.\f* iko a bu si kru ji du uwa ta rri kuma ku vu iki nu uki bari hen.  
\v 18 Undurr wa nggo à kri ni īlá a bu si da du uwa a ta kru kuma ni iko ku ba ankru numa gri bari hen.  
\v 19 Iha i ta se ku amba ba nggo a hru ane ni ivi ima yi, na amba ba nggo a gri amumarr na ango!  
\v 20 Barr Abachi du ukru unggo ku bu si ka si na aba, ka na Azhibarr a Isu wa hen!  
\v 21 Kye iha i ivi ima yi i taka vri mri iha yi nggo imba nise hi yi kye bazhi ni ime̱me̱ i ingbingbru yi nga ziza. Inkindirr inuma ì si taka mri inkindirr inggi yi ndanda zizo hen.  
\v 22 A ka sama nu nggo Abachi à tsu ivi ima yi ki ntsɨmi, Unushirr uyirr mi ka si ka so tsitsirr hen. Uwa si na atu a abangga ba nggo Abachi hla ba nggo, aba yo a du Abachi à ta tsu ivi ima yi ma mi.  
\v 23 Ni ivi ima yi, undurr ti ddu imba di, ‘Kye Kristi wanggo ni inggya!’ ka da di, ‘Kye uwanggo nu unggu mu,’ imba bu si kpanye na ku hen.  
\v 24 Kye, anu Kristi abi imu na abi kpa are abi imu a ta gru huzzu na ta na aseki ka ku ayisurr na ka ikagri, wre ba bu re anishirr kye na anishirr ba nggo Abachi à hla ba zu, nggo a ti hi anko.  
\v 25 Kye ingga i kuchi gba ki imba atu, ni itu i inkindirr inggi yi ivi yi ì ni se ni ichi. 
\p  
\v 26 “Undurr ti re imba di, ‘Kye uwanggo na ankpuji nggumu,’ imba bu si kru kuma nabo hen, aba a ti da di, ‘Kye, uwanggo kri nu umi uki ni inggya,’ imba bu si kpanye hen.  
\v 27 Uvuvurr a Unushirr à taka nggurr surr, nggo anishirr taka hi ma kago ankpu ayirr zzu nâ ta si ila i inge̱ nggi nggo di la nu unkplassu ku zhi na anza ambre kuma na anza a ingbahru.  
\v 28 Nu unto ku nggo iku i kurr, anangguru a di nggurr bi nabo. 
\s1 Azhibarr a inga a Uvuvurr a Unushirr wa 
\r (Marrku 13:24-27; Luka 21:25-28) 
\p  
\v 29 “Ni ikikre i ivi i iha yi, 
\q1 “ ‘azhi wa taka nggurr shirr, 
\q2 uhwa ku si ta la hen. 
\q1 Intsintse̱ yi ta kuhre 
\q2 zhi nu unkplassu, 
\q2 aseki ka unkplassu ka namri taka battu.’\f + \fr 24:29 \ft Kye zizo \fq Ishaya 13:10; Ishaya 34:4.\f* 
\p  
\v 30 “Ni ivi ima yi a taka hi inkindirr yi nggo tsarr inga i Uvuvurr a Unushirr yi na akpa. Anishirr bi ingbingbru ba wemi a taka yì, nggo a taka hi Uvuvurr a Unushirr ni ko nga na akpa ka unkplassu ka nu ukyekye tuku inkpinkpye ima yi.  
\v 31 A taka vri unddu unkpi ku nggo uwa à ta tu abitu ama ba kuma kago ingbingbru yi, aba ta kuma ku gri anishirr ama ba kago ni ingbingbru yi nggo a ka hla ba ni nggurr bi ni inkla iyirr. 
\s1 Inkindirr yi nggo ure ku ibwa ku u so tsarr anishirr 
\r (Marrku 13:28-31; Luka 21:29-33) 
\p  
\v 32 “Du ibwa wa a tsarr imba. Nggo anggingga ama ka a ti ta ko nggarr angu, imba bu hi di ahru wa a ki ywhiywhirr ba.  
\v 33 Na anko ayiyirr ama yo, imba ti hi aseki angga ka a la we, imba bu hi di ivi ikanga ima yi ima ba.  
\v 34 Ingga da ki imba ure ujiji di aseki angga ka a taka la bari anishirr ba ari ba wemi a taka vu sarr.  
\v 35 Unkplassu ni imimi taka ka nado, ure umungga ku u ta so sese. 
\s1 Undurr si hi azhibarr a inga a Uvuvurr a Unushirr wa hen 
\r (Marrku 13:32-37; Luka 17:26-30, 34-36) 
\p  
\v 36 “Undurr mi si hi azhibarr wa nggo a taka na aseki angga ka hen. Abitu ba Abachi ba nu unkplassu nu uwa Uvuvurr a Abachi wa mi à si hi hen. Aki uwa yo à hi azhibarr wa na nkpama.  
\v 37 Azhi a inga a Uvuvurr a Unushirr wa à taka si nâ ta si inkindirr yi nggo i la ni ivi i Nuhu yi.  
\v 38 Ni ivi yi nggo amasirr wa a nise ni gu ttu abubo wa, anishirr a so di ri na so, aniru na amba a so di garr ikpa ku ma na azhibarr wa nggo Nuhu à rri ni ijirrigi yi.  
\v 39 Na si hi inkindirr yi nggo i ta la hen, mre na gru kakye amasirr mu ko gu ba we. I taka si meme yo nggo Uvuvurr a Unushirr à taka nga.  
\v 40 Ni ivi ima yi, anishirr aha a taka ko na undu ni īlá, aba ta ba uyirr na ka uyirr wa du.  
\v 41 Amba aha a taka kri na abubo a iko, aba ta ba uyirr wa na du uyirr wa. \fig Ununa ku ìkò|src="hk00146c.tif" size="col" loc="MAT 24" copy="Horace Knowles" ref="24:41" \fig* 
\p  
\v 42 “Ni ima yo, imba bu so gbye yi, nggo imba si hi azhibarr wa nggo Atiko amba wa à taka nga hen.  
\v 43 Ka di akikye ni iko wa ka hi nita nggo ni ibittu yi unayi wa à ta nga ni iko ima, a ka di so tsitsirr na si kpanye du ma à mirri ni iko yi hen.  
\v 44 Imba bu so ssu shissu, kye Uvuvurr a Unushirr taka gru nga na azhibarr wa nggo imba si kye di à ta nga hen. 
\s1 Uvurr iko uzizi tuku umimi wa 
\r (Luka 12:41-48) 
\p  
\v 45 “A su unggonggo si uvuvurr iko uwama nggo si uni wo ure na su ukrizhizhi? Uwa yo su uwanggo nggo akiko ma wa à nu ma inkpinkpye na atu amirr iko abanu ba, di à ka bu nu ba ila imbarr yi ttuttumi.  
\v 46 I ta wre ku uvuvurr iko uwama kakami, nggo akiko ma wa a ti kanga ni hi ma, uwa so na inkindirr yi nggo a da ku bari na kuma!  
\v 47 Ingga da ki imba akiko ma wa à ta ba ma a ki ankpye ni iko ima wa we.  
\v 48 Ka di a si uvurr iko umimi, ka da na amarr ama di, akiko ama wa à si ta kanga korr hen,  
\v 49 na ta di tsutsarr amirr iko abanu ba ni ihlo, na ta gru ga abi iso ahi ku di so na ri na ba.  
\v 50 Akiko a uvuvurr iko uwama à ta gru nga azhibarr ayirr yo, nggo uvuvurr iko wa à si so kye anko ama wa hen, na azhibarr wa nggo a si hi hen.  
\v 51 Akiko ama wa à ta ni hlo ma kakami, na ta han ma share ku zu na abubo a anishirr abi na aseki ba na abi wre ku anishirr bu hi ba. Nabo yo anishirr a ta ku di yì na ta anyinyirr. 
\c 25  
\s1 Assurre a áníwá awurr ba 
\p  
\v 1 “Ni ivi ima Ittu i unkplassu yi i taka si ma mi: Azhibarr numa nggo áníwá abanu a sa awurr a gru vu ingba i uru imbarr, na kuma ko ma nu uni garr ku na anko.  
\v 2 Akywi ba nu umi umbarr ku a si arrurru, akywi ba a si krizhizhi.  
\v 3 Arrurru ba a vu ingba imbarr yi na si gri anye hen.  
\v 4 A krizhizhi ba gri ingba imbarr yi na gri anye shishemi ssu ni iki isurr anye imbarr yi.  
\v 5 Uni garr ayamba wa à so nado, na si nga korr hen. Áníwá ba a so di na gru kurr ina. 
\p  
\v 6 “Na atsutsu ibittu aba gru du di, ‘Uni garr ayamba wa à nga ba! Imba nga ni ma na ku na anko!’ 
\p  
\v 7 “Áníwá ba a gru awurr mi na ssu ingba ambarr yi ki.  
\v 8 Arrurru ba a ddu krizhizhi ba di, ‘Imba sha anye amba wa ni inta yi, kye iru munta yi i ko kazhi.’ 
\p  
\v 9 “Akrizhizhi ba a kisa ba di, ‘Iya, a si ta ma ki inta ni imba hen. Imba kuma ku re amba.’ 
\p  
\v 10 “Nggo arrurru ba kuma ko re anye wa, uni garr wa à gru nga. Áníwá akywi ba nggo a so bi ma a gru rri ga ma kuma nu unto ku iga ku, na ka anko wa ttu. 
\p  
\v 11 “Nggo a ta so áníwá akywi ba a ku kanga, ni ko nggurr anko di, ‘Ankpye, ankpye! Bwu ki inta anko di inta mirri!’ 
\p  
\v 12 “Uni garr wa à ddu ba di, ‘Ingga da ki imba ure ujiji mu, ingga si hi imba hen.’ ” 
\p  
\v 13 I Yesu da ba ni ikikre yi di, “Ni ima yo imba bu so di gbye yi, nggo imba si hi azhibarr a ikanga i Uvuvurr a Unushirr wa hen.” 
\s1 Assurre a amirr iko atarr ba 
\r (Luka 19:11-27) 
\p  
\v 14 Yesu da ba assurre anuma zizo da di, “Inkindirr yi nggo à taka na yi ni Ittu i unkplassu yi ì si nâ ta si nggo ugo numa à kuma nu uzirr. Nggo à gru ta kuma na yo amirr iko ama ba na ga ba aseki ka iko ma ka di a bu kye ku.  
\v 15 Ugo wa à hi ukyekye umbarr ku bari na ka aseki ka du ba. A nu unuma wa inklo abwubwu akywi, na nu unuma wa uha, unu utarr wa à kpa abwubwu ayirr. À na meme kre na gru kuma nu uzirr umaku.  
\v 16 Uwanggo wa nggo à kpa abwubwu akywi ka à kuma ku re aseki na ka re, na kpa amasirr ni itu yi ki abwubwu akywi.  
\v 17 Uwanggo nggo kpa abwubwu aha meme ku kru hwri, na kpa amasirr abwubwu aha.  
\v 18 Nggo unu utarr ambarr wa nggo a nu ma abwubwu ayirr wa, uwa gri inklo i atiko ama yi, ku ya udduddu ni imimi na ka wa yo sharri. 
\p  
\v 19 “Nggo atiko ambarr wa ku so ta anko na gru kanga zhi nu uzirr ku, na ni yo ba zu du uwa ta wo inkindirr yi nggo a na ni inklo ima yi nggo à nu ba.  
\v 20 Uwanggo nggo à du ku abwubwu akywi ka à gri ka nga na gri amasirr nga kye ma, ni da di, ‘Ankpye, uwa ni ingga abwubwu akywi, kye akywi anuma ngga amasirr amungga wa.’ 
\p  
\v 21 “Akiko wa à ddu ma di, ‘Ingga chi ùwà nu undu! Ùwà su uvurr iko uzizi uni gri inkindirr wre. Nu nggo ùwà gri inkindirr ntsɨ inggi yi wre, ingga ta nu ùwà aseki shishemi du ùwà kye ki ingga na ka. Nga ni nyarr ndo ni ingga ku!’ 
\p  
\v 22 “Uwa wanggo nggo a kpa abwubwu aha ka a mirri nga ni da di, ‘Ankpye, uwa ni ingga abwubwu aha. Kye, amasirr amungga nggo abwubwu aha.’ 
\p  
\v 23 “Akiko wa à ddu ma di, ‘Ingga chi ùwà nu undu! Ùwà su uvurr iko uzizi uni gri inkindirr wre. Nu nggo ùwà gri inkindirr ntsɨ inggi yi wre, ingga ta nu ùwà aseki shishemi du ùwà kye ki ingga na ka. Nga ni nyarr ndo ni ingga ku!’ 
\p  
\v 24 “Uvurr iko wa nggo a nu ma abwubwu ayirr wa, à nga ni ddu atiko wa di, ‘Ankpye, ingga hi ùwà ì tsɨ kakami. Ùwà di hwa aseki ka nggo ùwà si ttu hen. Ùwà di ssu ikiri yi bi ni inkla yi nggo ùwà ì si ttu ikiri hen.  
\v 25 Ingga ì kru di inklo imuwa yi ì ta na ingga nado, ima yo di ingga gri yi ku ya imimi ni sha yi sharri. Kye! Uwanggo yo si inkindirr yi nggo ùwà ni ingga.’ 
\p  
\v 26 “Akiko wa à ddu ma di, ‘Ùwà undanda tuku ussussu uvurr iko. Ùwà hi di ingga di hwa aseki ka nu unto ku nggo ingga si ttu hen, ni di ssu ikiri yi bi ni inkla yi nggo ingga si ttu ikiri hen?  
\v 27 E-e, à si meme yo, ùwà ka gri yi kuma ku zu ki ingga na abi zu inklo na amasirr ba ba, ingga ka ni ba yi na amasirr ni itu yi. 
\p  
\v 28 “ ‘Kpa yi glo na ku, ka nu uwanggo nggo à se na abwubwu awurr ka.  
\v 29 Abangga ba nggo a se ni inkindirr shishemi, a ta nu ba inuma sa ni itu. Imbarr yi i ta kri mwe ba shishemi. Uwa a ta si abangga ba nggo a sama ni inkindirr na anko, a ta vu ba kpa ivi ntsɨ inggi yi nggo à se na yi.  
\v 30 Uwa ta su ankalanttu uvurr iko wanggo, a ta ba ma tu ku tu yo ni ibwu. Nabo yo uwa ta ku yì na ta anyinyirr.’ 
\s1 Azhibarr i ibre amu a ikikre wa 
\p  
\v 31 “Nggo Uvuvurr a Unushirr taka nga nu ukyekye ku Ittu umaku na abitu ba Abachi ba we na ku, uwa taka so ni imburr ittu ni inkpinkpye ima yi.  
\v 32 Anishirr ba ingbingbru ba we taka nggurr bi na ku, uwa taka ga ba ki aha, nâ ta si nggo uni ho di hla aminta ba glo na amuwu ba.  
\v 33 Uvuvurr a Unushirr à ta zu aminta ba nu ungo ri uma, na zu amuwu ba nu ungo mla uma. 
\p  
\v 34 “Mre uttu wa taka da ku abangga ba nggo su nu ungo ri umaku di, ‘Aki mungga à yo ki imba angu azizi. Imba nga ni kpa aseki azizi zhi na Abachi ku. Imba nga ni so ni ri ndo na abubo a iso ni ittu wa nggo a na yi zu ki imba zhi nu nggo a na ingbingbru inggi yi.  
\v 35 Nggo iyo i ki ingga, imba ni ingga iri. Uhre ù ki ingga, imba ni ingga amasirr a iso. Ingga i su uhe̱he̱ ni imba ba, imba kpa ingga yo na ako amba wa.  
\v 36 Ingga so ni inkpohorr, imba ni ingga iki isurr. Nggo ingga lo, imba fu ingga. A gri ingga ku harr nu uki, imba ku rri ni ingga ku.’ 
\p  
\v 37 “Azizi ba ta zhi ma di, ‘Atiko, inta na ku uwa meme nita nggo? Inta hi uwa nu momonggo, nggo uwa so ni iyo nu uhre, inta nu uwa iri ni iso?  
\v 38 Ùwà i su uhe̱he̱ nita nggo inta kpa ùwà yo na ako munta wa, ka ùwà sa ni inkindirr isurr inta nu ùwà ankru surr?  
\v 39 Ùwà ì lo nita nggo ni kri ni iharr nita nggo inta kuma nu ùwà ku?’ 
\p  
\v 40 “Uttu wa ta da di, ‘Ingga da ki imba ure ujiji, nggo imba ti na ku unuma nu umi ku amuyirr amba abi iklonyarr angga ba nggo sa amuyirr mungga ba, imba na si ki ingga yo!’ 
\p  
\v 41 “Mre uttu wa à ta da ku abangga ba nu ungo mla di, ‘Imba nggo Abachi à sarr antinte a surr imba, chi share ni ingga kuma ku rri nu uru ku nggo a na ku sese mu zu ku umimi wa na abitu ama ba.  
\v 42 Iyo i ki ingga, imba si ni ingga ila hen. Uhre u ki ingga, imba si ni ingga amasirr iso hen.  
\v 43 Ingga i su uhe̱he̱ ni imba ba, imba si kpa ingga hen. Ingga zirr ni ihorr, imba si ni ingga inkindirr isurr hen. Nggo ingga lo ni kri ni iharr, imba si kuma ku rri ni ingga ku hen.’ 
\p  
\v 44 “Aba a ta da di, ‘Akiko, inta i hi ùwà nu momonggo ni iyo nu uhre ni si nu ùwà inkindirr iri, ka i iso hen? Ka ùwà nye ichirr, ka ihorr, ka ùwà lo, ka a gri ùwà ko ku ttu nu uki, inta ka izi ùwà?’ 
\p  
\v 45 “Uttu wa à ta da ba di, ‘Ingga da ki imba ure ujiji, nggo imba kà izi uyirr nu umi ku antsɨntsɨ angga ba, imba kà izi si ingga yo.’ 
\p  
\v 46 “Abangga ba yo a ta turr ba surr nu uru ku rri sese ku, uwa ta si abi na wre ba a ta kuma nu unto ku iso sese ku.” 
\c 26  
\s1 A zha anko a ingu Yesu 
\r (Marrku 14:1-2; Luka 22:1-2; Yohana 11:45-53) 
\p  
\v 1 Nggo Yesu kre itsarr ba are angga ka, na ddu abiga ma ba di,  
\v 2 “Imba hi di a ji ivi iha zhi ziza, aba a ta na Iga i Ivu Sarr yi, nggo a ta ba Uvuvurr a Unushirr nu abi karr ma ba du ba ku kpa ma nu unkunkurr!” 
\p  
\v 3 Nggo ankpinkpye abikye ba na akikre anishirr ba a nggurr bi ni iko i Kayafa, ankpye unkpi abikye wa,  
\v 4 na so zha anko wa nggo aba ta na na vu Yesu nayi ku tsi ngu.  
\v 5 Na da di, “Di inta si na meme na azhibarr a iga wa hen, wre ku anishirr ba bu si gru tsi akputtu hen.” 
\s1 Ayamba numa surr ku Yesu anye a hun ingba wre nu Betani 
\r (Marrku 14:3-9; Yohana 12:1-8) 
\p  
\v 6 Yesu à se ni iko i Sima nu Betani, ugo wa nggo a ki iha nu ulolo ku ishi.  
\v 7 Nggo Yesu so ri ila nabo, ayamba numa gru nga na ku na gri anye wa nggo a ihun ingba wre na tsɨ anta ssu na azhizha a alabasta, na gri wa ni kasurr ku Yesu ni itu. 
\p  
\v 8 Abiga ma ba a kye na vri isisurr na zhi ma di, “Uwa ka anye wa hre gigyemi da angginggi?  
\v 9 Nggo a ka ba anye anggo wa a re kpa inklo shishemi gri ku ga ku abi iha!” 
\p  
\v 10 I Yesu hi ivri imbarr yi na ddu ba di, “Imba so tsutsarr ayamba anggo wa na angginggi? A na ki ingga si inkindirr izizi mu.  
\v 11 Abi iha ba ta di so iso inggi ni imba ba. Uwa a ta si ingga nanko, imba si ta di hi ingga ttuttumi hen.  
\v 12 À surr ki ingga anye anggo wa wre ku a bu ssu ukpa mungga ku bi zzu ni ibe.  
\v 13 Ziza, ingga da ki imba ure ujiji, unto ku nggo a ti ta da Ure ku wre ku ni itu i Yesu ni ingbingbru inggi yi, aba ta da inkindirr inggi yi nggo ayamba anggo wa à na wre ku anishirr a bu si kpamusu na ayamba wa hen.” 
\s1 Yahuda kpa inklo na ba Yesu nu ba 
\r (Marrku 14:10-11; Luka 22:3-6) 
\p  
\v 14 Mre uyirr nu umi ku awurr na aha abiga Yesu ba, nggo a yo ma di Judasi Iskariyoti, à gru kuma na ankpinkpye abikye ba ba,  
\v 15 na ku zhi ba di, “Imba ta ni ingga angginggi nggo ingga ti vu ugo nggo Yesu ni imba?” Aba bre ankpinkpri azurrfa ki iso itarr (30) a nu ma.  
\v 16 Bazhi nu unto kuma, uwa gru di zha anko wa nggo ta ná nà vu Yesu à nu ba. 
\s1 Yesu ri Iga i Ivu Sarr yi na abiga ma ba 
\r (Marrku 14:12-21; Luka 22:7-13, 21-23; Yohana 13:21-30) 
\p  
\v 17 Na azhibarr a ime̱me̱ wa a Iga i Unfonfo ni Sama ni Iyisti wa, abiga ma ba a nga ni zhi Yesu di, “Uwa di inta bi ku ssu unto ki ku uwa nu momonggo, nggo uwa ta ri Iga i Ivu Sarr yi?” 
\p  
\v 18 Yesu à ddu ba di, “Kuma nu umi ìgbù ku, imba ta ku hi ugo numa nggo, imba ddu ma di, ‘Unitsarr wa à da di azhibarr ama wa a nga ba, uwa na abiga ma ba à ta na Iga i Ivu Sarr yi ni iko muwa.’ ”  
\v 19 Mre abiga ma ba a kuma ku na nâ ta si nggo Yesu à da ba na ku ssu inkindirr iri yi ki nabo, nggo aba ta ri Iga i Ivu Sarr yi. 
\p  
\v 20 Nggo ingbahru yi i ki, i Yesu na abiga ma awurr na aha ba a ku ji so na ta ko ri.  
\v 21 Nggo a so ri wa, i Yesu gru da ba di, “Ingga da ki imba ure ujiji, uyirr nu umi umba ku à ta ba ingga nu abi karr ingga ba.” 
\p  
\v 22 Abiga ma ba mi a kpa ure ukuma a vri isisurr kakami, na gru so zhi ma na ayiyirr di, “A si ingga? Atiko, ùwà si da di ingga hen?” 
\p  
\v 23 I Yesu da di, “Undurr wa nggo à so yo ungo ku ni ingga ku na agbugba wa à ta ba ingga re ba.  
\v 24 Uvuvurr a Unushirr à ta ttu nâ ta si nggo a charr da nu Ungbamvu ku Abachi ku. Uje ku undurr uwama nggo à ta ba Uvuvurr a Unushirr à re nggo! I ka wre sha aba si ngri ma mi mremremi hen!” 
\p  
\v 25 Judasi wanggo nggo à ta ba Yesu à re ba, à gru zhi meme di, “Unitsarr, ùwà si so da di ingga hen?” 
\p I Yesu ddu ma di, “Nâ ta si nggo uwa da ki itu muwa.” 
\s1 Yesu ri ila ima i ikikre yi na abiga ma ba ba 
\r (Marrku 14:22-26; Luka 22:14-20; 1 Korrintiya 11:23-25) 
\p  
\v 26 Nggo a ni so ri, i Yesu ba uvu unga unfonfo gri nu ungo, na nyarr ku Abachi, na mɨ ma, na ka nu abiga ma ba di, “Kpa ta yi. Kye, uwanggo yo su ukpa mungga ku.” 
\p  
\v 27 Na ki ungo ba ukofi ku ahi ku, na nyarr ku Abachi, na ka ku a nu ba di, “Imba kpa so yi we.  
\v 28 Ayiyi anggo yo a lo ishi azhi i Abachi yi, ingga i ka wa kahre, wre ku a bu nggurr ila ure i anishirr shishemi zhi ba.  
\v 29 Ingga da ki imba, bazhi ziza ingga si ta so ususa àmà\f + \fr 26:29 \fq Àmà: \ft Yesu à so re ni itu i aseki ndanda ka nggo a ta ku ttu ma nggo di i si nâ ta si iso inkindirr i rɨ kpakpa nggi.\f* a ugbyarr ku unkunkurr anggo wa zizo hen, azhibarr wa nggo ingga taka so wa ni imba ba ki ahe̱he̱ a taka si ni ittu i Aki munta yi.” 
\p  
\v 30 Aba gru da usarr na hun kuma ni Igbre nu Olivu wa. 
\s1 Yesu da ba nggo Biturr à taka kisa du uwa si hi ma hen 
\r (Marrku 14:27-31; Luka 22:31-34; Yohana 13:36-38) 
\p  
\v 31 Yesu da ba di, “Ni ibittu i inggi yi imba wemi ta kru nado ni ta kà ingga du nâ ta si nggo Ungbamvu ku Abachi ku u da di: 
\q1 “ ‘Ingga ta ngu uni ka aminta wa, 
\q2 aminta ba a ta ga nado.’\f + \fr 26:31 \ft Kye zizo \fq Zakarriya 13:7.\f* 
\m  
\v 32 Nu ugo ku nggo ingga ti tasi, ingga ta ku ki imba ichi kuma nu Galili.” 
\p  
\v 33 Biturr re ki Yesu di, “Abanu ba a ti kru nado mi, ingga si ta kru ni kà ùwà du hen!” 
\p  
\v 34 Yesu à ddu Biturr di, “Ingga nggo so da ku ùwà di, agba wa ta nise tu ni ibittu, uwa ta da ki ankpu atarr di ùwà si hi ingga hen.” 
\p  
\v 35 Biturr da di, “I ti ta ma ki ingga i ittu mi ndo nu ùwà ku, ingga si ta da meme hen!” Inkpu banu ba mi a da meme na ku. 
\s1 Yesu ku barr nu Getsemani 
\r (Marrku 14:32-42; Luka 22:39-46) 
\p  
\v 36 Yesu na abiga ma ba kuma nu unto ku nggo a yo ku di Getsemani, uwa ku da ba di, “Imba ji so ni inggya, ingga ta chi kuma ku barr.”  
\v 37 Na yo Biturr gri ndo na amumarr bu Zabadi ba aha mi. Na gru so wri kpakpa ku iha yi nggo i so ku ni itu.  
\v 38 Na da ba di, “Ivri yi nggo se ni isisurr imungga, i si kakami zzu di i ta ngu ingga mu. Imba kuso ni inggya ni so gbye yi ndo ni ingga ku.” 
\p  
\v 39 Na chi kuma ntsɨ na ji kuttu ni imimi, na barr Abachi di, “Aki mungga, ùwà ti kpanye, ùwà ka ama iha anggo wa glo ki ingga! Ingga i si da di ùwà bu na nâ ta si nggo ingga da mu hen. Na inkindirr yi nggo iwre ku uwa.” 
\p  
\v 40 Na kanga na abiga ma atarr ba na ni hi ba a so kurr ina, na ddu Biturr di, “Angginggi di imba atarr mi i si sha gbye ndo ni ingga ku ntsɨmi hen?  
\v 41 Imba so tsitsirr, ni so gbye yi, ni so bi barr wre ku imba bu si ku ni la ure hen. Kye, izhi imba yi i so zha ina inkindirr yi nggo iwre, ukpa umba ku u su.” 
\p  
\v 42 Yesu kakuma ku barr zizo di, “Aki mungga, ùwà ti si kpanye di a bu ka iha inggi yi glo ki ingga hen, ùwà bu na inkindirr yi nggo iwre ku ùwà.” 
\p  
\v 43 Na kanga ni hi ba so kurr ina yi zizo, nu nggo ina yi gbye ba na ashishi kakami.  
\v 44 Yesu ka ba du na kakuma ku barr zizo ankpu a utarr, na ku da angu ayiyirr akama yo. 
\p  
\v 45 Na kanga na abiga ma ba ba, ni da ba di, “Imba ni so kurr ina yi ni so su mu? Kye! Azhi wa yo a ma ba nggo a ta vu Uvuvurr a Unushirr sa ku abi la ure na ango.  
\v 46 Imba gru yi di inta kuma! Kye, uni ba ingga re ba wa uwanggo à ko zirr nga!” 
\s1 Ivu i Yesu yi 
\r (Marrku 14:43-50; Luka 22:47-53; Yohana 18:3-12) 
\p  
\v 47 Nggo Yesu ni so re na ba, u Judasi uyirr nu umi ku awurr na aha ba a nggurr surr na akpa anishirr di ga ma na gri injingba na ankpunkpu inkinkurr, nggo ankpinkpye abikye ba yo na akikre anishirr ba a tu ba.  
\v 48 Uni ba ma re ba wa à ka da ba nggo uwa ta ku na di, “Ugo wa nggo ingga ta ku nyarr ma vu gri, uwa à si uyo. Imba i so zha. Imba bu vu ma!”  
\v 49 Mre Yahuda tsi kuma ku ddu Yesu di, “Unitsarr, ingga chi ùwà,” na kla ma vu gri. 
\p  
\v 50 Yesu à ddu ma di, “Ukpamu, kuchi ni ina inkindirr yi nggo i gri ùwà nga!” 
\p Mre, anishirr abanu ba nga ni vu Yesu.  
\v 51 Uyirr nu umi ku abangga ba nggo a di ga Yesu a ttu anjingba à sarr ku ugarr a ankpye unkpi abikye wa utu. 
\p  
\v 52 I Yesu à ddu ma di, “Ka anjingba muwa ka yo nu uhorr ku. Abangga ba nggo a ddu injinji a ta kɨ ni injinji iyo.  
\v 53 Ùwà si hi di ingga ka zha izi na Aki amungga ku, ankpu ayirr a ka turr ki ingga abitu ama ba shishemi ji mri abi ta iku ankinkirr ankpinkpi awurr na aha ba hen?  
\v 54 Ingga ti na meme Ure ku Abachi ku ta na ki ngginggi ni bu si jiji, nggo u da di uwama yo si inkindirr yi nggo a da di i taka la?” 
\p  
\v 55 Na attuttu akama Yesu kasarr na re na anishirr ba ba di, “Imba gri injingba na ankpunkpu inkinkurr di imba ta ni vu ingga zzu di ingga i si unayi? Ni ivivi yi, ingga so di tsarr imba nu Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku, imba si vu ingga hen.  
\v 56 Aseki angga ka a si meme, wre ku ure ku nggo abi kpa are ba a charr na Angbamvu ka Abachi ka bu si jiji.” Abiga ma ba wemi a kru nggarr nado na ka ma du. 
\s1 A gri Yesu kuma ni ibre amu na Akaba anu Yahuda wa 
\r (Marrku 14:53-65; Luka 22:54-55, 63-71; Yohana 18:13-14, 19-24) 
\p  
\v 57 Anishirr ba nggo a kuma ku vu Yesu na gri ma kuma ni iko i Kayafa, ankpye unkpi abikye wa, nu nggo abitsarr na are ba na akikre anishirr ba ku nggurr bi.  
\v 58 I Biturr di ga ba nu ugo kremu ku kri na akpla ka iko i ankpye unkpi abikye wa. Na ku ji so na abi gbye iko ba ba, wre ku ka hi inkindirr yi nggo a ta na ni Yesu ku. 
\p  
\v 59 Ankpinkpye abikye ba na ankpinkpye abi Akaba anu Yahuda ba a so zha anishirr shishemi nggo ta ni ki imu ni itu ima yi, wre ba a bu vu ma tsi ngu.  
\v 60 Na si hi anko ayirr mi hen. Nu nggo anishirr shishemi a gru huzzu ku bre are mi ni itu ima yi, aba na, na na chankarr. 
\p Ni ikikre yi, anishirr aha ngga a mirri nga ni re̱ are,  
\v 61 di, “Ugo uwanggo wa à da di uwa se nu ukyekye ku turr Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku hre na vu ku me ni ivi itarr.” 
\p  
\v 62 Ankpye unkpi abikye wa à gru kri ki kri na zhi Yesu di, “Ùwà si ta sa ba hen? Ùwà sama ni inkindirr ida na are ka nggo a so bre surr ku ùwà?”  
\v 63 I Yesu so gbangbami. 
\p U ankpye unkpi abikye wa re na ku zizo di, “Ingga barr ùwà ni isa i Abachi uni so sese wa, da ki inta, ùwà yo su Kristi, Uvuvurr a Abachi wa.” 
\p  
\v 64 I Yesu à ddu ma di, “Nâ ta si nggo ùwà da. Ingga so da ki imba we, bazhi ziza kuma ni ichi, imba ta hi Uvuvurr a Unushirr ni so nu ungo ri ku Abachi ukyekye wa, ni ta hi ma so nga zhi na akpa ka unkplassu ka!” 
\p  
\v 65 Nggo ankpye unkpi abikye wa à wo ure ukuma na nga ankru ama ka hre na da di, “Kye, à re nâ ta si uwa nggo à si Abachi! Inta si ta zha iwo inkindirr numa zhi nu undurr ku zizo hen! Imba mi wo ure undanda ku nggo a da ni itu i Abachi!  
\v 66 Imba kye kinggi?” 
\p Aba da di, “A la ure, a ta ttu.” 
\p  
\v 67 Anishirr ba nggo a kri nabo a ddu antinte surr ku Yesu na ashishi na hlo ma na ankpu ango. Abanu ba hlo ma,  
\v 68 na da di, “Tsarr inta du ùwà si uni kpa are, Kristi. Da ki inta undurr wa nggo a nggurr ùwà!” 
\s1 Biturr à da du uwa si hi Yesu hen 
\r (Marrku 14:66-72; Luka 22:56-62; Yohana 18:15-18, 25-27) 
\p  
\v 69 Nggo Biturr so na akpla ka iko i Ankpye Unkpi Abikye wa, uva ugarr unuma à gru nga na ba ni da di, “Uwa mi à di ga Yesu a anu Galili wa.” 
\p  
\v 70 Uwa kisa na ashishi ambarr ka di, “Ingga si hi inkindirr ima nggo uwa so da hen.” 
\p  
\v 71 Na gru huzzu kukri na anko akpla wa. Uva numa ku hi ma nabo na da ku anishirr ba di, “Ugo nggo wa a di ga Yesu anu Nazareti wa.” 
\p  
\v 72 I Biturr kisa zizo di, “Ingga shi ki imba azhi, ingga si hi ma hen!” 
\p  
\v 73 A sha so ntsɨ, anishirr ba nggo a kri nabo a gru nga ni Biturr ku ni ddu ma di, “A si jiji mu, ùwà si uyirr nu umi ku anishirr ba nggo a di ga ugo nggo, ure umuwa ku u tsarr inta di ùwà zhi nu Galili!” 
\p  
\v 74 I Biturr à ddu ba di, “Ingga shi azhi di ingga so da ure ujiji! Abachi bu na ki ingga inkindirr indanda nggo ingga ti se na ba! Ingga si hi ugo wama hen!” 
\p Mre agba wa tu.  
\v 75 I Biturr ssu hi ida yi, nggo Yesu à da ku di, “Ùwà ta kisa du ùwà si hi ingga hen ki inkpu itarr bari agba wa taka tu.” Mre i Biturr à gru huzzu ku yì kpokpomi na ábì. 
\c 27  
\s1 A gri Yesu na kuma nu Bilatu ku 
\r (Marrku 15:1; Luka 23:1-2; Yohana 18:28-32) 
\p  
\v 1 Ni igambre, ankpinkpye abikye ba wemi na akikre anishirr ba a nggurr bi na kpanye di a bu ngu Yesu.  
\v 2 Na lo ma na ache gri na kuma, ku nu Bilatu, ugona anu Roma wa. 
\s1 Ittu i Yahuda yi 
\r (Indu 1:18-19) 
\p  
\v 3 Nggo Yahuda, uni vu ma re̱ ba wa à hi di a kpanye di a ta ngu Yesu, isisurr vri ma, uwa à vu azurrfa iso tarr ku à gri ga ku ankpinkpye abikye ba na akikre anishirr ba.  
\v 4 Na ku ddu ba di, “Ingga la ure, ni ba ugo nggo, nggo à si na inkindirr hen i ni imba!” 
\p Aba da di, “Ima si vri ki inta hen. Uwama si ikye imuwa mu!” 
\p  
\v 5 U Yahuda ka inklo yi ta yo ba ni imimi yi nu Uki ku Ibarr ku na ka share, ku klo itu ima, na ttu. 
\p  
\v 6 Ankpinkpye abikye ba a ba inklo yi na da di, “Uwanggo si inklo i ayiyi, are amunta ka a si kpanye inta bu ka yi yo na abubo a zu inklo wa nu uki ku ibarr ku hen.”  
\v 7 Na re bi, na ba inklo yi ku re abubo nu ugo uni me impirr wa ku, na ka wa ki abubo a zzu abichirr.  
\v 8 Ima yo du ba so di yo unto ukuma di “Unto ku Ayiyi” nga na ari.  
\v 9 Meme nggo ure ku nggo Irrimiya uni kpa are wa à da u su ure ujiji di, “A ba azurrfa iso tarr ka, nggo ani Israila ba a da di aba ta ni ni itu i Yesu nggo,  
\v 10 a gri ku re abubo nu uni me impirr wa ku, nâ ta si nggo Atiko wa à da ki ingga nggo.” 
\s1 Bilatu ku so zhi Yesu are 
\r (Marrku 15:2-5; Luka 23:3-5; Yohana 18:33-38) 
\p  
\v 11 Nggo a gri Yesu na nga na age̱ ka ugona wa, uwa zhi Yesu di, “Uwa yo su uttu a anu Yahuda wa?” 
\p Yesu kpanye ku di, “Nâ ta si nggo ùwà da.” 
\p  
\v 12 Ankpinkpye abikye ba na akikre anishirr ba a bre are ka nggo a da di a na surr ku, uwa si sa ba hen.  
\v 13 U Bilatu à zhi ma di, “Ùwà si wo aseki ka nggo a so bre ni itu imuwa yi hen?”  
\v 14 I Yesu so ngbangbami, na si da inkindirr iyirr mi hen. Inkindirr ima yi i du ugona wa à ku ayisurr kakami. 
\s1 A di a bu ngu Yesu 
\r (Marrku 15:6-15; Luka 23:13-25; Yohana 18:39—19:16) 
\p  
\v 15 Bazhi ni ikuchi yi mu, azhibarr a Iga i Ivu Sarr wa a ti ma, ugona wa à di du ba ttu unushirr uyirr nggo a harr ttungo ku anishirr.  
\v 16 Ni ivi ima yi ugo numa à kri ni iharr, a hi ma kakami di a si ni di tto itsi, isa ima yi ri Barraba.  
\v 17 Nggo anishirr ba a nggurr bi, i Bilatu à zhi ba di, “Ingga bu ttu unggonggo ttungo ki imba? Ugo wa nggo a ri Barraba, ka Yesu wa nggo a yo ma di Kristi?”  
\v 18 Bilatu à zhi ba are angga ka na hi kakami di ankpinkpye ba nggo a vu Yesu gri nga ku, nggo a ki ishishi mu i Yesu yi. 
\p  
\v 19 Nggo Bilatu à so ni imburr inkpi i bre amu yi, ayamba ama wa à tu ba ni da ku di: “Ddu ango amuwa huzzu ni itu i ugo nggo. Ugo wa sama ni ila. Ingga i ki iha nu ula undanda kakami ni itu ima yi ni ibittu ari.” 
\p  
\v 20 Ankpinkpye abikye ba na akikre anishirr ba a turr anishirr ba di a bu da ku Bilatu di a bu ttu Barraba nggo ttungo ba, na ngu Yesu. 
\p  
\v 21 U Bilatu zhi anishirr ba zizo di, “Ingga bu ttu uwatanggo ttungo ki imba nu umi ku anishirr aha angga ba?” 
\p Aba du vo di, “Barraba!” 
\p  
\v 22 Bilatu zhi ba di, “Ni bu na Yesu wa nggo ri Kristi wa kingginggi?” 
\p Aba da wemi di, “Kpa ma nu unkunkurr!” 
\p  
\v 23 U Bilatu zhi ba di, “À la anggi?” 
\p Aba a du hantu kakami mri ime̱me̱ yi di, “Kpa ma nu unkunkurr!” 
\p  
\v 24 Nggo Bilatu à hi di uwa sama ni inkindirr ina zizo, na kru di a ta gru tsi kputtu, na du ba gri ku amasirr, na kpa wa a ngla ango ama ka na ashishi ka anishirr ba, na da di, “Ingga sama nu ungo na ayiyi a unushirr wanggo. Uwama à si undu umba mu!” 
\p  
\v 25 Anishirr ba wemi a du nu ukorr uyirr di, “Du ayiyi ama wa a so na atu amunta na amumarr amunta!” 
\p  
\v 26 U Bilatu ttu Barraba a ttungo ba, na du ba a hlo Yesu, na ba ma nu ba gri kuma ku kpa ngu. 
\s1 Abi ta iku ba a sarr Yesu 
\r (Marrku 15:16-20; Yohana 19:2-3) 
\p  
\v 27 Abi ta iku bu ugona ba a gri Yesu na rri kuma na ando a ugona wa, na kuma ku harr ma yo na atsutsu ndo ni inkpu abi ta iku ba.  
\v 28 Na ttu ankru ama ka glo ku, na ku ba ankru anuma asisarr ni surr ku.  
\v 29 Na ru intto ki anzɨ ni ttu ku ni itu, na ba unflankurr ku izirr ni nga ku nu ungo ri ki uttu, na so kuttu na sarr ma di, “Uttu anu Yahuda wa bu so sese!”  
\v 30 A na meme na bu sarr antinte surr ma, na kpa unflankurr ku nu ungo umaku ka nggurr ma ni itu ankpu shishemi.  
\v 31 Nggo a sarr ma kre, na ttu ankru ka glo ku na surr ku ankru ama ka. Na gri ma huzzu ta ku kpa ngu. 
\s1 A kpa Yesu nu unkunkru 
\r (Marrku 15:21-32; Luka 23:26-43; Yohana 19:17-27) 
\p  
\v 32 Nggo a so huzzu ni igbu wa, na ma nu ugo numa ku anu Sirrene a yo ma di Sima, abi ta iku ba a nga ma nggangga du ma à kpa ku Yesu unkunkurr ku.  
\v 33 Na nga nu unto unuma ku nggo a yo ku di Goligota (Unto Ku Ukpahe Itu).  
\v 34 Nabo yo, abi ta iku ba a nu Yesu\f + \fr 27:34 \fq Ahi a rɨ kpakpa: \ft Ka bu a si ahi wa nggo a di surr ankpri ahun ka nggo a di ngu ukpa ku unushirr, uwa à si wo ivri hen.\f*ahi a rɨ kpakpa. Nggo Yesu à vu wa la kye, na kà.  
\v 35 Aba kpa ma nu unkunkurr ku, na turr kye ku ni kpa na ga iki isurr ima yi a ga.  
\v 36 Ni ikikre yi, na ku so gbye ma.  
\v 37 Na charr ikpala ima yi a klo ku ni itu i unkunkurr yi di, “\sc uwanggo yo à si yesu, uttu a anu yahuda wa\sc*.”  
\v 38 Abi ta iku ba a kpa abayi abanu aha ndo ni Yesu ku, uyirr nu ungo ri, u uyirr nu ungo mla.  
\v 39 Anishirr ba nggo so zirr na anko a kye Yesu na kpanye na atu na marr ma  
\v 40 di, “Uwa yo bre ba du ùwà ta hlo Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku nggarr ni ta vu ku me ni ivi itarr! Ùwà ti da du ùwà su Uvuvurr a Abachi, ùwà bu kpa itu muwa ttungo ni ji nu unkunkurr ku di inta kye!” 
\p  
\v 41 Ankpinkpye abikye ba, na abitsarr na are ba, na akikre anishirr ba a da ku na me̱ meme di,  
\v 42 “A hi ikpa abanu mu ttungo, na si hi ikpa itu ima ttungo hen? A si si uwa yo su uttu a anu Israila wa hen? A ti ji nu unkunkurr ku nggo ku ziza, inta ta kpanye nu ure ku umaku!  
\v 43 A kpanye na Abachi ku na di yo itu ima ki Uvuvurr a Abachi. Abachi à ti kpanye na ku, uwa bu ttu ma ji ziza!”  
\v 44 Abayi ba nggo a kpa ba ndo na ku mi a marr ma meme. 
\s1 Ittu i Yesu yi 
\r (Marrku 15:33-41; Luka 23:44-49; Yohana 19:28-30) 
\p  
\v 45 Na azhi na atsutsu, abubo wa à nggurr ibwu kago, ku ma ni ikarrfe itarr i azhi.  
\v 46 Ni ikarrfe itarr yi, i Yesu à bwu angu à yì di, “Eloyi, Eloyi, lama sabachtani?” nggo si di, “Abachi amungga, Abachi amungga, a si anggi mu du ùwà kà ingga du?” 
\p  
\v 47 Anishirr abanu ba nggo a kri nabo na wo ma na da di, “À so yo Iliya!” 
\p  
\v 48 Mre uyirr ambarr wa à kru hanhan mi kuma ku ba usoso à yo nu ususa ahi na gri ni lo ni itu i unflankurr ná nà hun kuma ku Yesu di a bu so.  
\v 49 Abanu ba so da di, “Du ma di inta so ni kye ka bu Iliya ta nga ni ttu ma ji!” 
\p  
\v 50 Mre i Yesu nggarr à yi zizo, na ttu. 
\p  
\v 51 Upri nkru ku\f + \fr 27:51 \fq Upri nkru: \ft Upri nkru ku harr abubo Ankpi Kakami wa ki nanka anuma ka na Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku.\f* nggo u di klo nu Uki Unkpi ku barr Abachi ku u nggarr ki anga uha ba, zhi na atu ji nga na achi ka. \fig Upri nkru ku nu Uki Unkpi ku Ibarr Abachi ku u ngahre|src="lb00265c.tif" size="col" loc="MAT 27" copy="LB" ref="27:51" \fig* Imimi yi i battu, angbinta ka a nggarr.  
\v 52 Abe ka a bwu, anishirr abanu abi ga Abachi nggo a ka kɨ ba a tasi.  
\v 53 Na ssuzzu na abe ka. Nu ugo ku nggo Yesu à tasi, aba mirri kuma nu umi ku ìgbù ni wre ku, anishirr shishemi a hi ba. 
\p  
\v 54 Ankpye a abi ta iku wa na abi ta iku ba nggo a so gbye Yesu a hi abubo wa ni battu yi na aseki ka nggo a la we, isisu ki ba kakami, aba da di, “Ugo nggo wa à si Uvuvurr a Abachi jiji!” 
\p  
\v 55 Amba shishemi nggo a so ga Yesu zhi nu Galili na di zi ma undu ku, a kri gbagbamu, na so kye.  
\v 56 Nu umi umbarr ku nabo a si anu Maryamu nggo zhi nu igbu nu Magadala, tuku Maryamu ayirr a Yakubu tuku Isuhu, ndo na ayamba a Zabadi wa nggo à si ayirr a Yakubu tuku Yohana. 
\s1 Izzu i Yesu yi 
\r (Marrku 15:42-47; Luka 23:50-56; Yohana 19:38-42) 
\p  
\v 57 Ni ingbahru ima yi, u ugo numa, a yo ma di Isuhu, nggo à se nu ungo kakami na si anu Arrimatiya à nga. Uwa mi a su uyirr nu umi ku abiga Yesu ba.  
\v 58 À rri kuma nu Bilatu ku, ku barr ma iku i Yesu yi. Bilatu kpanye ku di a bu ku ba yi a nu ma.  
\v 59 Nggo Isuhu a kpa iku yi, na nga ni nyarr yi nu upri inkru ku nggo a di nyarr iku na ku,  
\v 60 na gri iku yi ku zzu ni ibe ima ihe̱he̱ yi, nggo a ya yi na ankɨ ingbinta wa. Na nyi ampu ingbinta wa nggo a si yarr a nga ni ttu angu ankonki ka ibe ka, na share.  
\v 61 Maryamu nggo zhi nu Magadala ndo ni Maryamu unuma wa, a so nabo na so kye kuma ni ibe yi. 
\s1 Abi gbye ibe ba 
\p  
\v 62 Na azhibarr a uha wa, uwa si Azhibarr a Isu a anu Yahuda wa, nggo su nu ugo Azhibarr a issubi wa, u ankpinkpye abikye ba na anu Farrisi ba a ku nggurr bi nu Bilatu ku  
\v 63 na da di, “Ankpye, inta ssu hi anuma ngga ni itu i uni imu wanggo wa à ni di si tsitsirr na di da ba di, ‘Ingga taka tasi nu ugo ku ivi itarr.’  
\v 64 Ni ima yo, uwa bu ni abi ta iku du ba ku gbye ibe ima yi ki ivi itarr di inta kye, wre ku abiga ma ba a bu si ku ttu iku yi na ku bre ku anishirr di à tasi hen. I imu ima yi ta mri i me̱me̱ yi.” 
\p  
\v 65 Bilatu à da ba di, “Imba ku du ba a gbye ibe inggi yi kakami nâ ta si nggo imba hi.”  
\v 66 Aba kuma ku hu ibe yi kago na du abi gbye ba hun so na yi na so gbye. 
\c 28  
\s1 Itasi i Yesu yi 
\r (Marrku 16:1-10; Luka 24:1-12; Yohana 20:1-10) 
\p  
\v 1 Nu ugo ku Azhibarr a Isu wa, nggo ambre ka azhibarr a ime̱me̱ ka a so nggarr ni igbu, i Maryamu nggo zhi nu Magadala tuku Maryamu unuma wa, à gru da aba ta ku kye ibe yi. 
\p  
\v 2 Mre imimi yi i gru battu kakami. Unitu a Abachi wa ji zhi nu unkplassu, na kuma ni ibe yi ku ngi ingbinta yi glo na hun so na yi.  
\v 3 Ashishi ka unitu ka a so la nzarrnzarr zzu inge̱, ankru ka si akikla pyarr.  
\v 4 Isisu ki abi gbye ibe ba nggo a hi unitu wa, aba a wri kpakpa na kuhre kurr zzu aku mu. 
\p  
\v 5 Unitu wa re na amba ba ba di, “Imba si kru isisu hen. Ingga hi imba i so zha Yesu yo, nggo a kpa ma.  
\v 6 A si se ni inggya hen. A ka tasi ba, nâ ta si nggo a da. Zirr nga ni inggya ni kye unto ku nggo a yo ma.  
\v 7 Narrma ku da ku abiga ba di, ‘A ka tasi ni ibe yi ba, na so ku ki imba ichi kuma nu Galili, imba ta ku hi ma nabo!’ Kye ingga i ka da ki imba ba.” 
\p  
\v 8 Amba ba kru ki kru share ni ibe yi, ni isisu ni inyarr, na kru ko ida ku abiga ma ba.  
\v 9 Mre Yesu ma na ba na anko na chi ba di, “Ingga chi imba yi.” Aba ku vu ma na aza na gbyarr ku asa.  
\v 10 Yesu ddu ba di, “Si ki isisu hen. Kuma ku da ku amuya amungga ba di a bu kuma nu Galili. Nabo yo aba ta ku hi ingga.” 
\s1 Ure ku abi gbye ibe ba 
\p  
\v 11 Nggo amba ba so ga anko wa, abi ta iku ba nggo a di gbye ibe yi a mirri kuma nu umi ìgbù ku, ku so bre ku ankpinkpye abikye ba inkindirr yi nggo ila we.  
\v 12 Ankpinkpye abikye ba na akikre anishirr ba a nggurr bi na ssu anko wa nggo abi gbye ibe ba si ta bre ku anishirr ure ukuma hen. Na yo ba na ga ba inklo shishemi  
\v 13 di, “Imba da ku anishirr ba di, ‘Abiga ma aba yo a kuma ku ba iku yi ni ibittu nggo inta so kurr ina.’  
\v 14 Ugona wa ti wo ure ukuma, inta ta kri ki imba nu ugo, di imba si hi inkindirr ni itu yi hen. Imba ta sama ni ivri ni itu i ire yi.”  
\v 15 Abi gbye ba a kpa inklo yi nà ná nâ ta si nggo a da ba di a bu da. Uwama yo su ure ku nggo ani Yahuda ba so da ku nga zizami. 
\s1 Yesu nggurr huzzu ku abiga ma ba 
\r (Marrku 16:14-18; Luka 24:36-49; Yohana 20:19-23; Indu 1:6-8) 
\p  
\v 16 Abiga ma awurr na ayirr ba a kuma nu Galili, ni igbre wa nggo Yesu a da ba di a bu kakuma.  
\v 17 Aba a hi ma, na kuttu, na gbyarr ku asa. Ni ihi ma ima yi mi, abanu ba se na asusurr aha.  
\v 18 Yesu chi kuma na ba na ddu ba di, “A ni ingga ukyekye we nu unkplassu tuku ni imimi.  
\v 19 Ni ima yo, imba bu kuma na anishirr bi ingbingbru ba ba ni ku na ba ki abiga amungga. Abangga ba nggo ti kpa ure mungga ku, imba zzu ba na amasirr ni isa i Aki yi, tuku i Uvuvurr yi tuku Izhi i Iwre yi,  
\v 20 ni tsarr ba du ba na aseki ka wemi nggo ingga i da ki imba. Kye, ingga ta di so ni imba ba ttuttumi, ka ku ma ni ikikre i ingbingbru yi.”