\id MAT - Nek New Testament portions [nif] -Papua New Guinea 2011 (DBL 2015) 
\h Matayo 
\toc1 Matayo 
\toc2 Matayo 
\toc3 Mt 
\mt1 Gɨñgɨt manda kɨndem Matayolɨ youkuk  
\mt2 Ama Wapmañ Yesu indañguk  
\c 1  
\s1 Yesu en ama wapmañ Devit endok sambat  
\p
\v 1 Anutulɨ Yesu en Mesia \f + \fr 1:1 \ft Anutulɨ ama wapmañ no amatamñii epmektok nɨ-mulektok e-kwambɨñ da tɨm biñguk. Ama wolok koi Juda amatamdok manda plon wɨn Mesia, tɨmbi Grik manda plon Klisto kɨtɨañ.\f* nɨmbɨ taleñguk endok soliilok kot sambat wɨn ñɨndɨñ: Yesu endɨ ama wapmañ Devit endok sambat, tɨmbi Devit endɨ Ablaamdok sambat.  
\v 2 Ablaam wɨn Aisak endok beu, Aisak wɨn Jekop endok beu, tɨmbi Jekop wɨn Juda gɨta dal kwayañii endok besɨ.  
\v 3 Juda wɨn Peles gɨta Sela endok beset. (Menjettok koi Tama.) Tɨmbi Peles wɨn Heslon endok beu, Heslon wɨn Ram endok beu.  
\v 4 Tɨmbi Ram wɨn Aminadap endok beu, Aminadap wɨn Nason endok beu, Nason wɨn Salmon endok beu.  
\v 5 Tɨmbi Salmon wɨn Boas endok beu. (Meñlok koi wɨn Rahap.) Tɨmbi Boas wɨn Obet endok beu. (Meñlok koi Rut.) Tɨmbi Obet wɨn Jesilok beu,  
\v 6 Jesi wɨn ama wapmañ Devit endok beu.  
\p Tɨmbi Devit wɨn Solomon endok beu. (Solomon meñ wɨn dama Ulialok tamɨn pakuk.)  
\v 7 Tɨmbi Solomon wɨn Reoboam endok beu, Reoboam wɨn Abia endok beu, Abia wɨn Asa endok beu.  
\v 8 Tɨmbi Asa wɨn Jeosafat endok beu, Jeosafat wɨn Jeolam endok beu, Jeolam wɨn Usia endok beu.  
\v 9 Tɨmbi Usia wɨn Jotam endok beu, Jotam wɨn Ahas endok beu, Ahas wɨn Hesekia endok beu.  
\v 10 Tɨmbi Hesekia wɨn Manase endok beu, Manase wɨn Amon endok beu, Amon wɨn Josaia endok beu.  
\v 11 Tɨmbi Josaia wɨn Jeoiakin gɨta dal kwayañii endok besɨ. Nain wolonda Babilon nasilɨ Islael amatam kaikan gɨñgɨnembi, endok kwelan kuñgulok yanañgɨp ñañgɨlɨñ.   
\p
\v 12 Yesulok solii Babilon ña pakɨlɨñ, walinin bɨkap Yesu en indañguk endok kot sambat wɨn ñɨndɨñ: Jeoiakin wɨn Sealtiel endok beu, Sealtiel wɨn Selubabel endok beu.  
\v 13 Tɨmbi Selubabel wɨn Abiut endok beu, Abiut wɨn Eliakim endok beu, Eliakim wɨn Asol endok beu.  
\v 14 Tɨmbi Asol wɨn Sadok endok beu, Sadok wɨn Akim endok beu, Akim wɨn Eliut endok beu.  
\v 15 Tɨmbi Eliut wɨn Eleasa endok beu, Eleasa wɨn Matan endok beu, Matan wɨn Jekop endok beu,  
\v 16 Jekop wɨn Josep endok beu. Tɨmbi Joseptɨ tamɨn Malia tɨmbɨmbi, Malialɨ wakan Yesu apmɨñguk, koi Mesia kɨtɨañ.   
\p
\v 17 Wɨndɨñda ama sambat Ablaamdok plon kusei kɨmɨpi bɨkap Devittok plon talelak wɨn 14, tɨmbi sambat wɨndɨñgangot Devittok plon kusei kɨmɨpi bɨkap Babilon ñañgɨlɨñ endok plon talelak wɨn 14, tɨmbɨ walinin ama sambat nombo inda-ta-bɨumbi, Mesia indañguk endok kunakunatsɨ wɨn bo 14got.   
\s1 Yesu indaindanlok kasat  
\p
\v 18 Yesu Mesia indañguk wolok kasat wɨn ñɨndɨñ. Endok meñ Malia Josepta gɨñgɨt wɨlɨmɨñgɨlɨñ. Endɨ gama yakan nɨm kuñɨlɨmbi, Dɨndɨm Woñdɨ kundit tɨmbɨmbi, Malialɨ gwañgwa mɨnjɨp tɨñguk. Wɨndɨñ indañmɨñguk wɨn inda-dakleumbi,  
\v 19 gɨñgɨtñɨn Josep endɨ biup nandɨñguk. Gan endɨ ep tɨndɨn kɨndem kuñgukta siñgi mayek nɨm mɨup nandɨñɨpi, gitakan biup nandɨñguk.  
\v 20 Wɨndɨñ tɨmbepi nanandɨ kena tɨ-kuñɨlɨmbi, Wopum Anutulɨ añelo no nɨ-mulɨmbi, lat plon indañmɨmbi nɨñguk, “Josep, ama wapmañ Devit endok komblin, dɨk ñɨndɨñ nandɨ: Malia gwañgwa mɨnjɨp tɨlak wɨn Dɨndɨm Woñ endoññan nanin, wala tɨmbi dɨk en tamga tɨmbep nɨm mɨsɨwɨñ.  
\v 21 Gwañgwa apmekak en wakan amatamñii yomjɨlok toptop plon nanin epmekak, wala tɨmbi koi Yesu kɨtɨukañ.” Añelolɨ wɨndɨñ nɨñguk.   
\p
\v 22-23 Wopumdɨ plofet ama no damañgan kuñguk endok man plon ñɨndɨñ indauktok eñguk,  
\q1 “Nandañ. Wembe sim ama gɨta gama nɨm douñguk nolɨ gwañgwa mɨnjɨp tɨmbi, gwañgwa apmɨumbi, endok koi Emanuel kɨtɨnekalɨñ.” \x + \xo 1:22-23 \xt Aisaia 7:14 \x*  
\m (Kot wolok kusei wɨn ñɨndɨñ, ‘Anutulɨ nɨn gɨta kulak’). Manda walɨ bien indauktok nepek wɨndɨñ Malialoñ indañmɨñguk.   
\p
\v 24 Tɨmbi Joseptɨ dounan nanin mɨlapi, Wopumdok añelolɨ molo manda nɨñguk wolok tuop klembi tɨñguk. Endɨ tamɨn Malia nañgɨlɨmbi, ilnan ñañgɨmɨk.  
\v 25 Tɨmbi endɨ wapat tamdok kuñgu gama nɨm kuñgɨmɨknan Malialɨ gwañgwa apmɨumbi, Joseptɨ gwañgwa wolok koi Yesu kɨtɨñguk.   
\c 2  
\s1 Soliña nandɨ-tale amalɨ Juda amatamdok ama wapmañ komblin kanepi bɨñgɨlɨñ  
\p
\v 1 Elottɨ Juda amatamdok ama wapmañ palɨñɨlɨmbi, Yesu gwañgwalɨ Betleem it kwelan, Judia distrik wandɨñ indañguk. Tɨmbi soliña nandɨ-tale amalɨ maim lambɨlak kandañ nanin bɨmbi, Jelusalem it kwelan tombi  
\v 2 e-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Gwañgwa Juda amatamdok ama wapmañ kuuktok indak endɨ kwet delok patak? Nɨndɨ endok soliña maim lambɨlaknan indaumbi kañbi, ‘Mɨlelem tɨñmɨna’ embi kle bamɨñ.”   
\p
\v 3 Tɨmbi ama wapmañ Elot endɨ manda wɨn nandɨmbi, nandum mɨlatañguk, tɨmbi amatam Jelusalem kuñgɨlɨñ gɨtɨk endɨ bo wɨndɨñgangot tɨñgɨlɨñ.  
\v 4 Tɨmbi Elottɨ tapma ama biesɨ ba endɨkñe manda nandɨ-tale ama kɨtɨ-semum bɨumbi e-nandɨ tɨmbi enguk, “Mesia endɨ it kwet delok sɨnɨk indauktok een?”  
\v 5 Eumbi tambane nɨñgɨlɨñ, “Betleem it kwelan, Judia distrik kandañ. Neta, plofet ama nolɨ Anutulok manda no ñɨndɨñ youp biñguk patak,   
\q1
\v 6 ‘Betleem it kwet Judia kwelan,  
\q1 dɨkok kandañ telak dama no indambi,  
\q1 Islael amatamnai yanañgɨpi yambɨ-dɨkñeukak,  
\q1 wala tɨmbi dɨk Juda it kwet damandama tañ dɨwɨn endok pɨmbɨñ nɨm. Nɨm sɨnɨk.’” \x + \xo 2:6 \xt Maika 5:2\x*   
\p
\v 7 Tɨmbi Elottɨ manda wɨn nandɨmbi, soliña nandɨ-tale ama telak gitak en-tiañeum bɨumbi, soliña walɨ dawanda sɨnɨk indañguk wolok en-nandɨ-kɨliñ eumbi nɨ-dakleñgɨlɨñ. Nɨ-dakleum nandɨmbi,  
\v 8 Betleem ñanelɨñdok en-mupi eñguk, “Sɨndɨ ñambi, e-lonjɨ tɨ-kɨliñ embi, gwañgwa wɨn tɨmbɨ indanekalɨñ. Tɨmbɨ indaumbi, nombo undane bɨm nanbɨm nandɨmbi, nak bo wɨndɨñgangot ñambi, mɨlelem tɨñmetat.”   
\p
\v 9 Wɨndɨñ eumbi, endɨ Jelusalem bimbi, Betleem ñañgɨlɨñ. Telak plon ñañɨpi, soliña maim lambɨlaknan kandañ kañgɨlɨñ walɨ bɨndambo inda-sembi, telak dama tɨ-semum ñambi, Betleem tomgɨlɨñ. Tombɨmbi, soliñalɨ gwañgwa pakuk it wolok plon ña kwambɨñ dam pakuk.  
\v 10 Palɨm kañbi, walenjɨ kɨndem daumbi, sɨlɨsɨlɨ wopum sɨnɨk tɨmbi,  
\v 11 it wolok gɨnañnan loñgɨlɨñ. Lombi, gwañgwalɨ meñat palɨmbi kañgɨlɨñ. Kañbi mɨlelem tɨ-ñɨmbi, nepek kusei kusei tuan loloñ mep bɨñgɨlɨñ wɨn jimbi, tɨmɨt pɨsapi, sɨmba kɨndemda mɨñgɨlɨñ. Wɨn gol wakɨt tuk mɨlɨñ kɨndem siñgin plon saplesaplelok, ba nepek mɨlɨñ kɨndem sinjilok wandin mɨñgɨlɨñ.  
\v 12 Tɨmbi Anutulɨ doulat plon Elottok kandañ nɨm undane ñanelɨñdok molo manda enbɨmbi, endɨ telak tambon nolok isɨ kuseinan ñanepi ñañgɨlɨñ.   
\s1 Anutulɨ Yesu gwañgwa tɨke-kamaiñguk  
\p
\v 13 Soliña nandɨ-tale amalɨ ña-taleumbi, Wopumdok añelo nolɨ doulat plon Joseptoñ indañmɨmbi nɨñguk, “Ama wapmañ Elot endɨ mik amañii gwañgwa ñɨn lonjɨmbi wɨlɨ kɨmnelɨñdok en-mulepi tɨlak. Wala tɨmbi dɨk mɨlapi, gwañgwa meñat yanañgɨlɨmbi, Isip kwelan pi ñambi, wandɨñ kunekalɨñ, nak undane bɨmbɨlok ganbetat wolok tuop.”  
\v 14 Eumbi, Joseptɨ mɨlapi, gwañgwa meñat yanañgɨlɨmbi, tim Isip kwelan ñanepi ñañgɨlɨñ.  
\v 15 Ñambi, wandɨñ pat-ta-kuumbi, Elottɨ sembɨñguk.  
\p Wopumdɨ plofet ama nolok man plon ñɨndɨñ indauktok eñguk,  
\q1 “Nɨñana Isip kwelan kuumbi kɨtɨñmambi bɨñguk.” \x + \xo 2:15 \xt Hosea 11:1\x*  
\m Wɨn manda walɨ bien indauktok wakan endɨ Isip kwelan ña kuñgɨlɨñ.   
\p
\v 16 Elottɨ soliña nandɨ-tale amalɨ juluñɨt tɨñmɨñgɨlɨñ wɨn ka-nandɨ-tombi, gimbɨt kolan tɨmbi, mik ama en-mulɨmbi, Betleem it kwelan ba kwet dɨwɨn ñasɨñgan pakañ wandɨñ ñañgɨlɨñ. Ñambi, gwañgwa gwɨlat tɨpet nɨm makleñgɨlɨñ wɨn gɨtɨk yandɨpmum kɨm-taleñgɨlɨñ. Neta, soliña nandɨ-tale amalɨ Elotta ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñda tɨmbi, “Nɨndɨ soliña wɨn ka-ta-bɨnambi, gwɨlat tɨpet tɨlak.”  
\v 17 Nepek wɨndɨñ indaumbi, plofet Jelemaialɨ manda ñɨndɨñ eñguk wolok bien inda-dakleñguk,   
\q1
\v 18 “Rama it kwelan kwawa indaumbi,  
\q1 mano kwɨlɨm wopum tañ.  
\q1 Wɨn Resellok komblinñii endɨ gwañgwanjii gɨtɨk kɨm tale-sɨnɨk tañgɨlɨñda kut-blambla eumbi,  
\q1 binelɨñdok en-busumbusuk tɨ nɨm ka biañ.” \f + \fr 2:18 \xt Jeremaia 31:15 \ft Damañgan Resel wɨn Jekoptok tamɨn kuñguk, Josep gɨt Benjamin endok meñjet. Juda amatamdɨ enda nandum endɨ endok menjɨ wandin tɨlak. \f*   
\p
\v 19 Ama wapmañ Elottɨ sembɨñgukta, Wopumdok añelo nolɨ Joseptoñ Isip kwelan lat plon indañmɨmbi nɨñguk,  
\v 20 “Gwañgwa wɨlɨ kɨmbektok eñgɨlɨñ endɨ ip gɨtɨkkan kɨm-taleñgɨlɨñ, wala tɨmbi dɨk mɨlapi, gwañgwa meñat yanañgɨlɨmbi, Islael kwelan undane ñawɨt.”  
\v 21 Eumbi mɨlapi yanañgɨpi, Islael kwelan undane bɨñguk. Bɨ tombi,  
\v 22 ‘Elottok nɨñañ Akelao endɨ beulok kɨnjan Judia distriktok ama wapmañ indambi yambɨ-dɨkñelak’ gɨñgɨt wɨn nandɨmbi, kwet wandɨñ ña kuupi mɨsɨñguk. Gan lat plon molo manda nandɨmbi, Galili distrik wandɨñ ñambi,  
\v 23 it kwet no koi Nasalet wandɨñ ña pat-kuñguk. Plofet amalɨ Mesiala “Nasalet ama nɨnekalɨñ” eñgɨlɨñda tɨmbi Joseptɨ wandɨñ ña papi kuñɨlɨmbi, manda walɨ bien indañguk.   
\c 3  
\s1 Yoane tuk ii-sem kena tɨñguk wɨn endɨ Yesulok telak tɨ-dɨndɨmeñmɨñguk  
\p
\v 1 Yesulɨ gama Nasalet it kwelan kuñɨlɨmbi, Yoane amatam tuk i-semlɨñguk endɨ Judia distrik wandɨñ kwet sɨlanin kambaññan wandinnan ña kuñɨpi, amatam gɨñgɨt manda ñɨndɨñ enguk,  
\v 2 “Nain nɨm ombataumbi, Kunum Molomdɨ amatam gɨtɨk indañgan yambɨ-dɨkñeukak, wala tɨmbi sɨndɨ tɨ-pañgɨpañgɨlembi, gɨnañjɨ tambanewɨt!”  
\v 3 Wɨn Yoanelañgan plofet Aisaialɨ manda ñɨndɨñ embi youkuk patak,  
\q1 “Kwet kambaññan sɨlaninnan ama nolɨ ñɨndɨñ kɨtɨlak,  
\q1 ‘Wopumdok telak tɨ-ñɨmbi,  
\q1 tɨ-dɨndɨme kena tɨñmɨnekalɨñ.’” \x + \xo 3:3 \xt Aisaia 40:3\x*   
\m
\v 4 Yoanelɨ plofet ama no nomɨk dasidasin kamel domdɨ tɨndɨn wɨn dasimbi, boñgɨunan bɨt gwɨlaptɨ tembi pa kulɨñguk. Tɨmbi endok nanañ wɨn gotak gɨta bupit tuk koñgom kli gɨnañ nanin epbi pa nalɨñguk.  
\v 5 Tɨmbi Jelusalem it kwet ba Judia distrik ba Jodan tuk tombo tombonan nanin amatam asupgandɨ endoñ bɨmbi,  
\v 6 yomjɨ e-jamilaumbi, Jodan tuknan gɨnan tambatambatok tuk i-semlɨñguk.   
\p
\v 7 Tɨmbi endɨ Falisi ba Sadusi ama asup tuk inepi bɨum yambɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ ama manjɨ manbenjɨ malet upmat nomɨk. Anutulɨ kolanjɨlok tuan ombɨ-samepi tɨlak. Sɨndɨ nokoñ bɨmbi, ñɨndɨñ nandañ ba, ‘Tuk inetamɨñda, endok gɨmbɨt wɨlambane-kotnetamɨñ’? Nanandɨnjɨ walɨ bien nɨm tɨlak!  
\v 8 Sɨndɨ gɨnañjɨ tambaneñgɨlɨñda, wolok tuom ep tɨndɨnjɨ kɨndem wolok bien daut nɨmumbi kana!  
\v 9 Nɨm kañbi, gɨnañjɨlɨ manda juluñ ñɨndɨñ enelɨñ, ‘Nɨndɨ Ablaamdok sambatta tɨmbi kolandok kɨnjan nɨm tɨkenekamɨñ.’ Nak sanba nandɨwɨt: Anutulɨ gumañ eumbi, sɨndok kɨnjan kawat ñalɨ Ablaamdok sambat indanelɨñ!  
\v 10 Kapinoñgo ipkan komba kuseinan kɨmɨkɨmɨlɨn patak, wala tɨmbi kombalɨ bien kɨndem nɨm pa laliyañ wɨn gɨtɨk jɨnɨmbi, komba gɨnañ silok.   
\p
\v 11 Amatam dɨwɨsɨlɨ gɨnañjɨ tambaneñgɨlɨñ wɨn sambɨ-nandɨnelɨñdok nak tukgot i-samlet. Gan ama no siñgina kandañ indaukak endɨ Dɨndɨm Woñ gɨt komba dɨndɨn i-samekak. Endɨ loloñ sɨnɨk, nak kambak ñandin ñalɨ kesi gwɨlap kiundɨlɨmettok tuop nɨm.  
\v 12 Endɨ amatam kɨndem ba kolan ep danbepi tɨlak, wɨn amalɨ plaua nanañ mɨnjɨp gɨt gwɨlap ep danbi, bien wɨsɨ-kopi, gwɨlap ba kɨlɨkɨlɨk siu dɨlak, wɨndɨñgangot ama walɨ kɨndesɨ epbi, kolasɨ komba kɨmkɨm nɨmnat gɨnañ ep siu dɨnekalɨñ.”   
\s1 Yoanelɨ Anutulok Nɨñañ Yesu tuk iñmɨñguk  
\p
\v 13 Nain wolonda Yesulɨ Galili distrik bimbi, Jodan tuknan ña tombi, Yoanelɨ tuk iñmektok nɨñguk.  
\v 14 Gan Yoanelɨ Yesulok kusei ka-nandɨ-tombi, “Wɨndɨñ nɨm” embi, kɨmɨsip ñɨmbi nɨñguk, “Dɨk mek nak tuk i-nameñ ñak. Nɨtekta tɨmbi nokoñ bɨlañ?”  
\v 15 Gan Yesulɨ tambane nɨñguk, “Man ñɨndɨñgɨt nandɨ-nambi, nak elet wɨndɨñ tɨ! Wɨndɨñ tɨñɨpi, Anutulɨ dɨndɨm kuñgula elak wɨn tuopkan kɨmɨt-klendetamɨk.” Wɨndɨñ eumbi nandɨñɨmbi, gɨnan tambatambattok tuk iñmɨñguk.   
\p
\v 16 Iñmɨ-taleumbi, wolongan tuk pawan lambɨ ipi kañguk wɨn: kunum tombɨmbi, Anutulok Woñdɨ mambaip wandin endok plon pɨumbi kañguk.  
\v 17 Kañɨlɨmbi, kunum gɨnañ nanin manda no ñɨndɨñ kɨtɨu pɨumbi eñguk, “Ñɨne nokok nɨñana sɨnɨk. Nak gɨnañnalɨ en kasɨlembi, nandɨ-koñgom tɨñmɨlet.”   
\c 4  
\s1 Satandɨ Yesu tɨ-kuyuk tɨñmɨñguk  
\p
\v 1 Yesulɨ tuk i-taleumbi, Satandɨ tɨ-kuyuk tɨñmektok Dɨndɨm Woñdɨ en nañgɨlɨmbi, kwet kambaññan sɨlaninnan ñañguk.  
\v 2 Ñambi, tim sandap 40 nanañ gɨtɨk kɨmɨsip tɨ-talembi, nanañ gawat kuñguk.  
\v 3 Tɨmbi tɨ-kuyuk amalɨ endoñ bɨmbi nɨñguk, “Tɨkap dɨk Anutulok Nɨñañ sɨnɨk kulañda, kusaka tɨmbɨ dakleuktok kawat ñɨ pakañ enbɨmbi, kɨnjan nanañ indawɨt.”  
\v 4 Eumbi, mandan wɨlambane-kopi tambane nɨñguk, “Anutulok mandan ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Nanañlɨñgot kuñgu nɨm mɨlak. Nɨm. No en Anutulok man mandan kɨmɨt-klembi tañgonelakta endɨ wakan kuñgunat tɨlak.’” \x + \xo 4:4 \xt Lo 8:3\x*   
\p
\v 5 Wɨnaña Satandɨ Yesu nañgɨpi, Anutulok it kwet, Jelusalem, wandɨñ ñambi, tapma it pendɨm malap plon lo kɨmɨpi  
\v 6 nɨñguk, “Ale. Dɨk Anutulok Nɨñañ sɨnɨkta, dɨkopi ma pɨ! Nekta, manda ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Anutulɨ añeloñii gambɨ-dɨkñenelɨñdok enbɨmbi, dɨkok pɨuñda kɨsɨlɨ gepmumbi, kawat nolɨ kesɨka no nɨm youlekak.’” \x + \xo 4:6 \xt Kap 91:11-12\x*  
\v 7 Eumbi, Yesulɨ tambane nɨñguk, “Nɨm. Manda nombo ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Dɨk Molomga Anutu endok gembɨn inda-dakleuktok tɨ-kuyuk nɨm tɨñmekañ.’”   
\p
\v 8 Wɨndɨñda Satandɨ nombo nañgɨpi, kwet jañgɨn ombap sɨnɨk no wolok plon lo kɨmɨpi, kwet gɨtɨk wolok gembɨn ba paman daulɨmɨñguk.  
\v 9 Daulɨmbi nɨñguk, “Tɨkap dɨk naka mɨlelem tɨ-nambi, nan-wowoñ tɨmbetañda, nepenepek kalañ ñɨn gɨtɨk sɨnɨk dɨkok bi-gametet.”  
\v 10 Eumbi nɨñguk, “Satan, dɨk nambimbi ñau! Manda ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Dɨk Molomga Anutu en noñganda mɨlelem tɨ-ñɨmbi, kuñguñga endok gɨñgɨt wɨlɨmekañ.’” \x + \xo 4:10 \xt Lo 6:13\x*  
\v 11 Yesulɨ wɨndɨñ eumbi, Satandɨ kak bim ñaumbi, añelolɨ bɨm tɨmbɨ platañgɨlɨñ.   
\ms1 Yesulɨ amatam Anutulok kapmalnan kuñgula enɨ-daut tɨ-semguk  
\s1 Yesulɨ Kunum Molomdok kenan kusei kɨmɨkuk  
\p
\v 12 ‘Yoane tɨkembi, it kwambɨñ gɨnañ kɨmɨlɨm patak’ gɨñgɨt walɨ Yesulok pawañ gɨnañ pɨumbi, nain wolondañgan endɨ Judia distrik bimbi, Galili distrik undane ñañguk.  
\v 13 Gan endɨ il kusei Nasalet wandɨñ nɨm kuñguk, endɨ Kapaneam it kwelan pit mɨlat tɨmbektok wandɨñ ñambi kuñguk. It kwet wɨn Galili tuk guañ baliliñ patak. Kwet wɨn sambat tɨpettoñ, wɨn Sebulon gɨt Naptali, endok kweset.  
\v 14 Plofet amalɨ nepek indauktok eñguk wɨn inda-dakleuktok Yesulɨ Kapaneam ñañguk. Neta, plofet Aisaialɨ ñɨndɨñ youkuk,   
\q1
\v 15 “Sebulon gɨta Naptali endok kweset, wɨn Galili kwet,  
\q1 wandɨñ amatam asuptɨ kuañ, Judalok sambat endɨñgot nɨm.  
\q1 Kwet wɨn telak Galili tuk guañnan ñalak wandɨñ patak,  
\q1 Jodan tuk tambon kandañ.  
\q1 Amatam wandɨñ kuañ enda ñɨndɨñ elet:   
\q1
\v 16 amatam yomjɨlok kɨlɨm gɨnañ kuañ  
\q1 enda Anutulɨ enlok kolsalen wopum kolɨ sale-semguk,  
\q1 tɨmbi kɨmkɨmlok gɨñgɨt kuañ endok kañdañ bo saleñguk.” \x + \xo 4:16 \xt Aisaia 9:1-2\x*   
\m
\v 17 Yesulɨ wandɨñ ña tombi, kusei kɨmɨpi, gɨñgɨt manda ñɨndɨñ eu pɨñguk, “Nain nɨm ombataumbi, Kunum Molomdɨ amatam gɨtɨk indañgan yambɨ-dɨkñeukak, wala tɨmbi sɨndɨ tɨ-pañgɨpañgɨlembi, gɨnañjɨ tambanewɨt!”   
\p
\v 18 Tɨmbi nain nola Yesulɨ Galili tuk guañ baliliñnan ñañɨpi, pis tiatia ama tɨpet, dakwaya yambɨñguk, wɨn Simon koi no Petlo, tɨm kwayañ Andlu. Endɨ guañnan pis tiatia lɨkset kop palɨmbi,  
\v 19 Yesulɨ yambɨm enguk, “Sɨtɨ bɨmbi, nak nep kle-kuumbi, nak ama tiatia kena san-daut tɨ-sametat.”  
\v 20 Eumbi, wolongan lɨkset bimbi, Yesu kle ña en gɨta kuñgɨmɨk.   
\p
\v 21 Tɨmbi Yesulɨ yousɨ ñañɨpi, ama dakwayañgot tɨpet nombo ep tɨmbɨ indañguk, wɨn Sebedilok nɨñañiit Yakobo gɨt kwayañ Yoane. Endɨ beset Sebedi gɨt kɨkeñ plon papi, pis tiatia lɨksɨ gɨlɨne-pakɨlɨñ. Tɨmbi Yesulɨ kɨtɨ-semumbi,  
\v 22 wolongan beset gɨt kɨkeñ kak bimbi, Yesu kle ña en gɨta kuñgɨmɨk.   
\p
\v 23 Tɨmbi Yesulɨ Galili distrik tuop kle-gɨmbut kuñguk. Kuñɨpi, amatam it kiyaunjɨ gɨnañ enɨ-daut tɨ-sembi, Anutulɨ amatam nɨtek yambɨ-dɨkñelak wolok gɨñgɨt manda kɨndem eu pɨumbi, amatam jɨmbat kusei kusei inda-semguk ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ.  
\v 24 Endɨ wɨndɨñ tɨmbɨmbi, koi gɨñgɨttɨ Silia provins tuop pɨndɨ dañguk. Tɨmbi amatamdɨ jɨmbatsɨat gɨtɨk endoñ yanañgɨpi bɨñgɨlɨñ, wɨn ama jɨmbat ba pɨñgɨp gawat kusei kusei inda-semguk, ba ama yal kolanjɨat, ba ama kɨm katap tañgɨlɨñ, ba ama kesɨt kuñgulok tuop nɨm gɨtɨkkan endoñ yanañgɨp bɨumbi, ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ.  
\v 25 Tɨmbi amatam kɨmɨn wopum Galili nanin, ba Dekapolis, Jelusalem, Judia, ba Jodan tuk tambon kandañ nasi endɨ endoñ pa bɨmbi kle kuañgɨlɨñ.   
\c 5  
\s1 Kunum Molomdɨ amatam nɨtein yambɨ-dɨkñelak?  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ ama kɨmɨn wopum kle kuñgɨlɨñ yambɨmbi, kwet kɨmɨnnan lombi pipakuk. Pipalɨmbi, gwañgwañiilɨ endoñ bɨm kɨmɨn tɨmbɨmbi,  
\v 2 kusei kɨmɨpi, ñɨndɨñ enɨ-daut tɨ-sembi enguk,   
\q1
\v 3 “Amatam Anutulok dainan nɨsɨla nandum pɨmbɨñen tɨlak  
\q1 endɨ wakan Kunum Molomdɨ yambɨ-dɨkñelak,  
\q2 wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\q1
\v 4 Tɨ-blamblae tɨmbi mano tɨ-kuañ  
\q1 endɨ wakan Anutulɨ en-busumbusuk tɨ-semekak,  
\q2 wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\q1
\v 5 Kayombɨnembi kuañ  
\q1 endɨ wakan Anutulɨ kwet gɨtɨk endok gɨñgɨt wɨsem-taleñguk wɨn kasɨlenekalɨñ,  
\q2 wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\q1
\v 6 Anutulok dainan dɨndɨm kunelɨñdok nandɨ-koñgom wopum tañ  
\q1 endɨ wakan Anutulɨ ep tɨmbɨ plap taumbi, wolok tuop tɨnekalɨñ,  
\q2 wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\q1
\v 7 Nosiila gɨnañ busuk tɨ-semañ  
\q1 enda wakan Anutulɨ wɨndɨñgot gɨnañ busuk tɨ-semekak,  
\q2 wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\q1
\v 8 Gɨnañjɨ Anutulañgot biñmañ  
\q1 endɨ wakan kunum gɨnañ ñambi, Anutu kanekalɨñ,  
\q2 wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\q1
\v 9 Mik gimbɨt nain plon kulan busuk tɨmbɨ indañ  
\q1 endɨ wakan Anutulɨ ‘wembe gwañgwanai’ enbekak,  
\q2 wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\q1
\v 10 Amatam Anutulok man tañgoneañda tɨmbi, mɨlap kusei kuseilɨ inda-semlak  
\q1 endɨ wakan Kunum Molomdɨ yambɨ-dɨkñelak,  
\q2 wala tɨmbi endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\p
\v 11 Kwapme kwapme amatamdɨ sɨndɨ gɨñgɨtnai kuañda tɨmbi kosɨ tɨmbɨ kolaumbi, mɨlap kusei kusei sambi, juluñɨt manda kolan kusei kusei sɨndok plon embi, siñgiñjɨ siañ, nain wolonda sɨndɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.  
\v 12 Neta, tuanjɨ wopum kunum gɨnañ pat-samlak, wala tɨmbi walenjɨ kɨndem daumbi, sɨlɨsɨlɨ tɨnekalɨñ. Amatamdɨ plofet ama damañgan kuñgɨlɨñ enda bo wɨndɨñgangot mɨlap kusei kusei tɨ-semmañgɨlɨñ.”   
\s1 Kunum Molomdok kapmainan nɨtek kulok?  
\p
\v 13 Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Palañdɨ\f + \fr 5:13 \ft Palañ wɨn monɨk manda plon sol. \f* kena tɨlak wolok tuop sɨndɨ amatam gɨtɨktok boñgɨpsɨnan wɨndɨñgangot tañ. Gan palañdok koñgom pɨ-taleumbi, nek ñala bɨndambo koñgom dawɨk? Wɨndɨñ tɨndɨlok tuop nɨm. Palañ wandin walɨ kena nɨmnat, wɨn slak kwet plon yalɨmulɨm ñaumbi, ama kesɨsɨlɨ yali-pañgɨpmañ.   
\p
\v 14 It kwet no jañgɨnnan indañgan palɨmbi, nepek nolɨ nɨm masipmek. Wɨndɨñgangot sɨndɨ kwelalok amatam endok kolsalen.  
\v 15 Ama nolɨ kolsalen pɨndopi, kambottɨ tapliwɨk ba? Nɨm a. Endɨ wɨn indañgan kɨmɨlɨmbi, it gɨnañnan pit mɨlat tañ gɨtɨk enda kolɨ sale-semlak.  
\v 16 Wɨndɨñgangot sɨndok kolsalenlɨ amatam kolɨ sale-semsemlok. Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ tɨlok: endɨ sɨndok kunditsɨ kɨndem ka-nandañda tɨmbi, Bepsɨ kunum gɨnañ patak en nɨ-kɨndem danekalɨñ.”   
\p
\v 17 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Sɨndɨ naka ñɨndɨñ nɨm nandɨ-nambi enekalɨñ, ‘Anutulɨ endɨkñe manda Moselok kiinan kɨmɨt-nɨmguk, tɨmbi plofet amalɨ manda nɨnɨ-daut tɨ-nɨmgɨlɨñ. Yesulɨ manda wakan wialektok indañguk.’ Sɨndɨ wɨndɨñ nɨm enekalɨñ. Nak manda wɨn wialettok nɨm indañgut, tambo nak wolok kusei tɨmba inda-dakleuptok indañgut.  
\v 18 Nak biañgan sɨnɨk sanba: kunum kwet patekamɨk tuop endɨkñe manda youp bimbin pakañ walɨ gɨtɨk papat kwambɨñ patnekalɨñ. Wɨn Anutulɨ nepek indauptok elak wɨn gɨtɨk gama nɨm indañɨlɨmbi, endɨkñe manda lakat sɨnɨk nolɨ bo no nɨm paitnekalɨñ. Nɨm sɨnɨk.  
\v 19 Wɨndɨñda tɨkap sɨndɨ endɨkñe manda lakat sɨnɨk wandin no lapɨpi, amatamdɨ wɨndɨñgangot tɨnelɨñdok enɨ-daut sem tɨ-semañ, Kunum Molomdɨ sɨnda nandum gɨñgɨtñiilok boñgɨpsɨnan pɨmbɨñen sɨlanin sɨnɨk tɨlak. Gan tɨkap sɨndɨ endɨkñe manda gɨtɨk tañgonembi, amatamdɨ wɨndɨñgangot tɨnelɨñdok enɨ-daut sem tɨ-semañ, Kunum Molomdɨ sɨnda nandum gɨñgɨtñiilok boñgɨpsɨnan loloñ tɨlak.”   
\p
\v 20 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Dɨndɨm kuñgula nak ñɨndɨñ sanlet: endɨkñe manda nandɨ-tale ama gɨt Falisi ama endɨ endɨkñe manda youyoulɨn patak wɨn gɨtɨk kɨmɨt-kle-kɨliñ eañ. Tɨkap sɨndɨ ama wɨn nɨm yapma klembi, Anutu nɨtek kunelɨñdok nandɨlak wɨndɨñ nɨm kunekalɨñda, sɨndɨ Kunum Molomdok gɨñgɨtñii nɨm indanekalɨñ.   
\p
\v 21 Sɨndɨ ama damasɨla manda ñɨndɨñ enɨenɨn wɨn nandɨ-taleañ, ‘Dɨk ama no nɨm wɨlɨ kɨmbekak. \x + \xo 5:21 \xt Kisim Bek 20:13\x* No en ama no wɨlɨ kɨmbekakta, endɨ manda plon kɨmɨttok.’  
\v 22 Gan natna ñɨndɨñ sanlet: no en nolla gimbɨt tɨlakta, en manda plon kɨmɨttok. Ba no en nol manda winjɨt nɨmbi nɨ-suambatak, en wakan ka-dɨkñelok mɨn wopum gɨnañ kɨmɨttok. Ba no en nol ñɨndɨñ nɨlak, ‘Dɨk ama kamen sɨnɨk’, endɨ jɨmbɨñdok komba gɨnañ nɨ-muttok.  
\v 23 Wala tɨmbi dɨk tapma tɨmbepi sisuetnan ña ipi, nokalɨ nandɨ-kola tɨ-gamek wɨn nandɨ-sɨwɨtañda,  
\v 24 kak, nepenepeka sisuet kuseinan kɨmɨpi, dɨndɨmgan ña noka tɨmbɨ indaumbi, en gɨta manda e-sale tɨmbi, not busuk tɨndekamɨk. Wɨndɨñ tɨ-tale-bimek, kɨndem ñambi tapma tɨmbekañ.  
\v 25 Ba tɨkap ama nolɨ manda plon gapɨlep tɨlakta, sɨtɨ telak plon yakan ñandemɨk, wolondañgan plapkan sɨnɨk tambon tɨ-dɨndɨmelok manda en gɨta eum dɨndɨm eukak. Nɨm kañbi, ama walɨ kañ-dan amalok kiinan gapɨlɨmbi, kañ-danlɨ bo tem dumanlok kiinan gapɨlɨmbi, endɨ gepmbi, it kwambɨñ gɨnañ gapɨlek.  
\v 26 Nak biañgan sɨnɨk ganba: dɨk it kwambɨñ gɨnañ papi, mɨnem ombɨ-mɨlok een wɨn ombɨ-taleumek gambiumbi pɨukañ.   
\p
\v 27 Manda ñɨndɨñ damañgan een wɨn sɨndɨ nandɨ-taleañ, ‘Dɨk ama nolok tamɨn gɨta telak joñgo nɨm kuukañ.’ \x + \xo 5:27 \xt Kisim Bek 20:14\x*  
\v 28 Gan natna ñɨndɨñ sanlet: ama nolɨ tam no ka-galkta tɨlakta, en wakan ikan enlok gɨnan nanandɨn gɨnañ tam wɨn en gɨta telak joñgo kulak.  
\v 29 Wɨndɨñda tɨkap dauka tombonlɨ gep tiañeumbi, yomdok sɨsoñ plon pi pɨwɨñ ñala dauka wɨn gɨtnei kopi, dauka tombongot kuukañ. Nɨm kañbi, gwɨlapka gɨtɨk jɨmbɨñ gep kolɨm pɨuñ a.  
\v 30 Ba tɨkap kɨka tombonlɨ gep tiañeumbi, yomdok sɨsoñ plon pi pɨwɨñ ñala kak dombɨ kopi, kɨka tombongot kuukañ. Nɨm kañbi, gwɨlapka gɨtɨk jɨmbɨñ ñauñ a.   
\p
\v 31 Tɨmbi damañgan ñɨndɨñ pa eñgɨlɨñ, ‘No endɨ tamɨn kle-kolep tɨlakta, wolok tuop kundit yout daklembi mɨukak.’ \x + \xo 5:31 \xt Lo 24:1\x*  
\v 32 Gan natna ñɨndɨñ sanlet: tam telak joñgo nɨm kuñguk en slakan nɨm kle-kokottok. Neta, ama no en tamɨn wandin kle kolɨmbi, wapai komblin tɨkewɨkta, ama walɨ tamɨn wakɨt endok wapai komblin yom plon yapɨlɨmbi, telak joñgo kundemɨk.   
\p
\v 33 Sɨndɨ ama damasɨla ñɨndɨñgangot enɨenɨn wɨn nandɨ-taleañ, ‘Dɨk manda e-kwambɨñ dañguñ wɨn nɨm maklembi tambɨlekañ. Dɨk Wopumdok dainan nepek nek tɨndɨlok e-top tɨñguñ wolok tuop tɨmbekañ.’ \x + \xo 5:33 \xt Wok Pris 19:12, Namba 30:3, Lo 23:22\x*  
\v 34-35 Gan natna ñɨndɨñ sanlet: e-kwambɨnda manda no nɨm enekalɨñ, wɨn kunum ba kwet ba Jelusalem wolok plon nɨm enekalɨñ. Ñɨndɨñda: kunum gɨnañ Anutulɨ pipapi, amatam yambɨ-dɨkñelak, tɨmbi kwettɨ wɨn kesilok gembañ tɨmbɨmbi, kesi wolok plon kɨmɨtak. Tɨmbi Jelusalem wɨn Ama Wapmañ wopum endok il kwel.  
\v 36 Tɨmbi dɨk kumbañga sak bip ba satnin tɨmbɨ indauktok tuop nɨm, wala tɨmbi kumbañgala bo nɨm e-kwambɨñ daukañ.  
\v 37 Ama nolɨ nepek nola san-kaumbi, dɨndɨmgan tambanembi, ‘Oñ’ ba ‘Nɨm’ nɨnekalɨñ. Tɨkap sɨndɨ mandanjɨ tɨmbɨ kwambɨñ danelɨñdok nandañ wɨn Kolan Molomdok kandañ nanin bɨlak.”   
\p
\v 38 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Sɨndɨ manda ñɨndɨñ damañgan een wɨn nandɨ-taleañ, ‘No en ama nolok dai tɨmbɨ kolaukta, endok dai bo tɨmbɨ kolalok. Ba no en ama nolok man kwandai wɨlɨ gɨloñmekta, endok man kwandai bo wɨlɨ gɨloñmɨlok.’ \x + \xo 5:38 \xt Kisim Bek 21:24, Wok Pris 24:20, Lo 19:21\x*  
\v 39 Gan natna ñɨndɨñ sanlet: ama no kolan tɨ-samumbi, tambon nɨm ombɨñmɨnekalɨñ. Nɨm sɨnɨk. Tambon sɨndɨ ñɨndɨñ tɨnekalɨñ: tɨkap ama nolɨ bumga tombon wɨlekta, tombon wɨndɨñgot wɨlektok tambaneñmekañ.  
\v 40 Ba tɨkap ama nolɨ kiupɨñga kasɨleuktok manda plon gapɨlepi nandɨlakta, sauloñga wɨndɨñgot biñmekañ.  
\v 41 Ba tɨkap ama nolɨ kaikan gan-gɨñgɨnembi, nepenepelɨ wɨn kwet kɨmɨn noñgan \f + \fr 5:41 \ft Grik manda kesɨk yali ñañañ 1,000ndok tuop elak, wɨn Roma amalok mail noñgan ba 1.5 kilomita netepek. \f* wolok tuop bembi ñañmeñdok elakta, dɨk kwet kɨmɨn tɨpet wolok tuop bembi ñañmekañ.  
\v 42 Ba tɨkap ama nolɨ nepek nola gan-nandɨ tɨlakta mɨukañ, ba nepeka no nain dumangot tɨke-kuup ganlakta nandɨñmekañ.   
\p
\v 43 Sɨndɨ damañgan ñɨndɨñ een wɨn nandɨ-taleañ, ‘Dɨk nokala gɨnañ kɨndem tɨñmekañ, tɨmbi kanjɨkkala nandɨ-kola tɨñmekañ.’ \x + \xo 5:43 \xt Wok Pris 19:18\x*  
\v 44 Gan natna ñɨndɨñ sanlet: kanjɨksiila gɨnañ kɨndem tɨ-semnekalɨñ, ba ama mɨlap kusei kusei tɨ-samañ enda Anutulɨ gwɨlam tɨ-semektok nɨmolo tɨ-semnekalɨñ.  
\v 45 Wɨndɨñ tɨñɨpi, sɨndɨ kunum Bepsɨlok wembe gwañgwa kuañ wɨn inda-dakleukak. Neta, endɨ ama gɨtɨkkan, wɨn ama kɨndem mandan kɨmɨt-kleañ wakɨt ama kolan mandan wɨkañ enda gɨtɨk maim kolɨ sale-sembi, gwi nɨ-mut-semlak.  
\v 46 Tɨkap sɨndɨ ama gɨnañ kɨndem tɨ-samañ endañgot gɨnañ kɨndem tɨ-semnelɨñda, nektok kuseila Anutulɨ tambon ombɨ-samek? Wɨn takis epep ama kolan \f + \fr 5:46 \ft Juda amalɨ takis epep amala nandum endɨ takis epñɨpi, amatam juluñɨt tɨ-sembi, Judalok kanjɨksɨ, wɨn Roma ama, not tɨ-semañ, wala tɨmbi endɨ Anutulok dainan ñanelɨñdok tuop nɨm. \f* endɨ bo telak wakangot kleañ wɨn!  
\v 47 Ba tɨkap sɨndɨ nosiilañgot not tɨ-semañda, kunditsɨ walɨ amatam dɨwɨn endok kunditsɨ nɨtek maklewɨk? Amatam Anutu nɨm nandɨñmañ endɨ bo wɨndɨñ nɨm tañ ba?”   
\p
\v 48 Yesulɨ wɨndɨñ embi yousɨmbi, dɨndɨm kuñgula manda eñguk wolok bien wɨn ñɨndɨñ enguk, “Kunum Bepsɨlok gɨnan nanandɨn ba ep tɨndɨn wɨn gɨtɨk kɨndem ba dɨndɨm sɨnɨkgot. Wɨndɨñda tɨmbi sɨndok gɨnañ nanandɨnjɨ ba ep tɨndɨñjɨ bo gɨtɨk kɨndem ba dɨndɨm sɨnɨkgot palekak.”   
\c 6
\s1 Gɨnañ tiptok kena nɨtek tɨlok  
\p
\v 1 Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila enguk, “Sɨndɨ gɨnañjɨ tiptok kena tɨñɨpi ka-kɨliñ embi, amatamdok dausɨnan ep tɨndɨnjɨ sambɨ-daklenelɨñdok nɨm tɨnekalɨñ. Nɨm kañbi, Besɨ kunum gɨnañ patak endɨ tuanjɨ tambon nɨm ombɨ-samek.   
\p
\v 2 Ama manjɨ manbenjɨ malet nomɨk endɨ it kiyau gɨnañ ba ipaka boñgɨpnan gɨñgɨlɨ wopumgan tɨñɨpi, mɨnem nepenepek ama pɨmbɨñesɨla emañ, wɨn amatamdɨ kosɨ gɨñgɨt tɨke-lonelɨñdok wɨndɨñ tañ. Nak biañgan sanba: endɨ tuanjɨ ikan kasɨle-taleañ. Wala tɨmbi nain nola ba nola dɨk plap kena tɨñɨpi, wɨndɨñ nɨm tɨmbekañ.  
\v 3-4 Dɨk ama pɨmbɨñesɨ ep kɨmɨlɨñɨpi, plap kenañga tɨlañ walɨ dausɨnan sembɨn palektok dɨk kɨka dɨndɨmdɨ nek tɨlak wɨn kɨka kepmala nɨm nɨmbekañ. Tɨmbi Bepkalɨ nepek dausɨnan sembɨn indalak wɨn kalakta endɨ tuan ombɨ-gamekak.   
\p
\v 5 Ama manjɨ manbenjɨ malet nomɨk endɨ it kiyau gɨnañ ba telak balambalak ba pañga indanan ipi, nɨmolo tɨnepi nandañ, wɨn amatamdɨ yambɨ-daklenelɨñdok wɨndɨñ tañ. Nak biañgan sanba: endɨ tuanjɨ ikan kasɨle-taleañ. Wala tɨmbi nain nola ba nola dɨk nɨmolo tɨñɨpi, wɨndɨñ nɨm tɨmbekañ.  
\v 6 Dɨk nɨmolo tɨmbepi, dɨtnañgan doundou ika gɨnañ lombi, yamañga sipbi, Bepka kwet sembɨn patak enda nɨmolo tɨñmekañ. Tɨmbi Bepkalɨ nepek dausɨnan sembɨn indalak wɨn kalakta endɨ tuan ombɨ-gamekak.   
\p
\v 7 Amatam anutu juluñgan nɨmolo tɨ-semañ endɨ manda sɨlanin asup pinapi, ‘Nɨmolo ombapnɨla nandɨ-nɨmetak’ wɨndɨñ nandɨñɨpi pa tañ. Gan sɨndɨ nɨmolo tɨnepi,  
\v 8 endok nɨmolonjɨlok telal nɨm klenekalɨñ. Sɨndɨ Bepsɨla nepek nola gamañ nɨm nɨ-nandɨñɨlɨmbi, nekta lonjɨañ wɨn endɨ ikan nandɨ-talelak.  
\v 9 Wɨndɨñda nɨmolo ñɨndɨñ tɨnekalɨñ,  
\q1 ‘Kunum Bepnɨ, dɨkok koka wɨn giñgiñgan tɨ-gamlok.   
\q1
\v 10 Dɨk amatam gɨtɨk nɨp tɨmbɨ gɨñgɨtgai indambi,  
\q1 kunum gɨnañ kuañdɨ mañga tañgoneañ  
\q2 wɨndɨñgangot nɨndɨ kwelan ñolok tañgoneneñ.   
\q1
\v 11 Dɨk nanañ sandap ñolok tuop nɨmɨñ.   
\q1
\v 12 Nɨndɨ amatamdɨ yom tɨ-nɨmañ wɨn bi-semamɨñ,  
\q2 wɨndɨñgangot dɨk yomnɨ bi-nɨmɨñ.   
\q1
\v 13 Dɨk tɨ-kuyuk plon nɨm nɨmbiwɨñ,  
\q2 tambo kolandok kiinan nanin nɨpmɨñ.’   
\p
\v 14 Nandañ. Sɨndɨ amatam ep tɨndɨnjɨ kolan wɨn bi-semnelɨñda, Bepsɨ kunum gɨnañ patak endɨ bo sɨndok yomjɨ bi-samekak.  
\v 15 Gan, tɨkap sɨndɨ amatam ep tɨndɨnjɨ kolan nɨm bi-semnelɨñda, Bepsɨ endɨ bo ep tɨndɨnjɨ kolan nɨm bi-samekak.”   
\p
\v 16 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Ama man manbenjɨ malet nomɨk endɨ nanañ gɨtɨk kɨmɨsip tɨñɨpi, dei blamblae ba tɨ-kolakola embi, nanañ kɨmɨsip tañ wɨn amatam dausɨnan inda-daklenelɨñdok. Nak biañgan sanlet: endɨ tuanjɨ ikan kasɨle-taleañ. Wala tɨmbi nain nola ba nola sɨndɨ nanañ gɨtɨk kɨmɨsip tɨndɨlok telak kɨmɨt-kleñɨpi, wɨndɨñ nɨm tɨnekalɨñ.  
\v 17 Dɨk nanañ gɨtɨk kɨmɨsip tɨñɨpi, tuk imbi, kumbañga sak youlekañ.  
\v 18 Wɨndɨñ tɨmbeñda, dɨk nanañ kɨmɨsip tɨlañ wɨn Bepka kwet sembɨn patak en noñganlañgot inda-daklewɨñ, amatamda nɨm. Tɨmbi Bepkalɨ nepek dausɨnan sembɨn indalak wɨn kalakta endɨ tuan ombɨ-gamekak.”   
\p
\v 19 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Kwelan ñolok kwɨnakam ba bapaptɨ nepenepek tɨmbɨ kolalak, tɨmbi kumbu amalɨ it wiapi, kumbu tañ. Wala tɨmbi sɨndɨ gwɨlaptok kenañgot tɨmbi, nepenepesɨ tuan wopum kwelan ñolok pat-samektok nɨm tɨ-jumɨt tɨnekalɨñ.  
\v 20 Tambon sɨndɨ tuanjɨ kɨndem wɨn kunum gɨnañ pat-samektok tɨ-jumɨt tɨnekalɨñ. Wɨn kunum gɨnañ kwɨnakam ba bapaptɨ nepek no nɨm tɨmbɨ kolalak, tɨmbi kumbu amalɨ bo it wiapi, kumbu nɨm tɨañ, wala tɨmbi tuanjɨ nɨm pailekak.  
\v 21 Kusei ñɨndɨñda tɨmbi wɨndɨñ tɨndɨlok sanlet: nepek nekta sɨnɨk nandum loloñ tɨlak walañgot gɨnañ nanandɨnjɨlɨ pat-samlak.   
\p
\v 22 Daut endɨ tipala nomɨk, endɨ pɨñgɨpnɨlok kolsalen. Tɨkap daukalɨ kɨndem patakta, kolsalenlɨ pɨñgɨpka gɨnañ gɨtɨk kolɨ salelak.  
\v 23 Gan, tɨkap dauka kolanla, pɨñgɨpka gɨnañ gɨtɨk kɨlɨme-patak. Wɨndɨñda tɨmbi, tɨkap nepek gep kolɨ salelok walɨ kɨlɨm indañgukta, biañgan kɨlɨm mulum gɨnañ kulañ.”   
\s1 Anutu en noñganla kena tɨñmɨlok  
\p
\v 24 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila enguk, “Kena gwañgwa sɨlanin endɨ molom tɨpettok kena tɨ-semektok tuop nɨm. Wɨndɨñ tɨmbekta, molomñɨn nola not tɨ-ñɨmbi tɨke-kwambɨñ dambi, molomñɨn nola nandɨ-kunjɨt tambi, siñgi wɨlɨmek. Wɨndɨñgangot sɨndɨ nepek tɨpelat, wɨn Anutu gɨt mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ, endok kena tɨnelɨñdok tuop nɨm.   
\p
\v 25 Wala tɨmbi ñɨndɨñ sanba nandɨwɨt: sɨndɨ kuñgunjɨla ba gwɨlapsɨla nandɨmbi, nanañ tuk ba dasindasinjɨ tuop pat-samlak wala nandɨ-bendɨ nɨm tɨnekalɨñ. Biañgan sɨnɨk: nepek nek ñalɨ bien sɨnɨk? Wɨn kuñgunjɨlɨ nanañ maklelak, tɨmbi gwɨlapsɨlɨ dasindasinjɨ maklelak.  
\v 26 Sɨndɨ monɨk yambɨ nandɨwɨt: endɨ nanañ tɨpimbi met-na wɨsɨ-kot wɨndɨñ nɨm tañ, gan sɨndok Bepsɨ kunum gɨnañ patak endɨ ep towilak. Tɨmbi nɨtek? Sɨndɨ monɨk endok pɨmbɨñ ba? Nɨm a! Sɨndɨ endok loloñ sɨnɨk, wala tɨmbi endɨ wɨndɨñgangot sep towilak.  
\v 27 Ba sɨndoññan nanin ama nin ñalɨ sɨnɨk kuñgunla nandɨ-bendɨ wopum tɨñɨpi, kuñgun lakat nombo guma yousum ombatawɨk?   
\p
\v 28 Tɨmbi dasindasinjɨla nekta nandɨ-bendɨ wopum tañ? Sɨndɨ pepekañgolalok paman klinan indambi pakañ wɨn ka nandɨwɨt: endɨ dasindasinjɨlok kena nɨm tañ,  
\v 29 gan pamanjɨ wɨn kɨndem bien sɨnɨk. Nak wala ñɨndɨñ sanlet: ama wapmañ Solomon endɨ dasindasin pamanat dasiñguk, gan endok pama wɨn kli wolok paman nɨm makleñguk.  
\v 30 Kli nepek pamanjɨ mangan indambi, desa yañetambi bɨndɨp pɨlak wɨn bo Anutu en dasindasinjɨ emlakta, nɨtek tɨmbi endɨ dasindasinjɨ nɨm tɨmbɨ inda-samek? Nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ lakat nɨm pat-samlak ba?  
\v 31 Wɨndɨñda sɨndɨ nandɨ-bendɨ tɨmbi, ñɨndɨñ nɨm enekalɨñ, ‘Nɨndɨ nanañ tuk nek ep na tɨnekamɨñ?’ ba ‘Nɨndɨ dasindasin nek dasi kunekamɨñ?’   
\p
\v 32 Ama nindɨ Anutu biañgan en nɨm nandɨñmañ endok gɨnañjɨ ba nanandɨnjɨlɨ nepenepek gɨtɨk wandindokgot pat-semlak. Tɨmbi kunum Bepsɨlɨ ñɨndɨñ nandɨ-sam-talelak: sɨndɨ nepek gɨtɨk wɨn nɨm pat-samekta guma nɨm kunelɨñ, wala tɨmbi nepek wala nandɨ-bendɨ wopum nɨm tɨnekalɨñ.  
\v 33 Sɨndɨ gɨnañ nanandɨnjɨlɨ dama nepek ñala kɨmɨlɨm pat-samekak: sɨndɨ Anutulok gɨñgɨtñii indam kumbi, dɨndɨm kuñgu kunekalɨñ. Wɨndɨñ tɨnekalɨñda, nepek dɨwɨn gɨtɨk wandin walɨ bo inda-samekak.  
\v 34 Wala tɨmbi sɨndɨ desa nek indauk wolok man nandɨ-bendɨ wopum nɨm tɨnekalɨñ, wɨn desalok gɨñgɨt. Sandap nolok mɨlap wɨn sandap wolok tuop. Nɨm kañbi, yousɨmbi e-ta-ñaumbi mɨlatauk.”   
\c 7
\s1 Sɨndɨ amatamdɨ nek tɨ-samnelɨñdok nandañ, wɨndɨñgangot enda tɨ-semnekalɨñ  
\p
\v 1 Yesulɨ manda yousɨmbi ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ amatamdok ep tɨndɨnjɨ kañ-danbi, endɨ kolasɨ wɨndɨñ nɨm enɨnekalɨñ. Nɨm kañbi, Anutulɨ sɨnda wɨndɨñgangot tɨ-samek.  
\v 2 Nekta, telak nɨtek plon sɨndɨ amatam yambɨ-dan tɨ-semañ, wɨndɨñgangot Anutulɨ bo sambɨ-dan tɨ-samekak. Tɨmbi kusei nɨtektok tuop sɨndɨ amatam yambɨ-dan tɨ-semañ, kusei wolok tuopkan Anutulɨ bo sambɨ-dan tɨ-samekak.   
\p
\v 3 Dɨk nɨtek tɨmbi nokalok dainan kɨlɨkɨlɨk mɨnam wɨn kalañ, gan dɨtnalok dauka gɨnañ komba bem pakamlak wɨn nɨm ka-daklelañ?  
\v 4 Dɨtnalok dauka gɨnañ komba bem wɨndɨñ patakta, nɨtek nokala ñɨndɨñ tuop nɨmbeñ, ‘Notna, nak dauka gɨnañ kɨlɨkɨlɨk patak wɨn klewa lambɨ-gamek.’  
\v 5 Dɨk ama juluñgandok. Dama dɨtnalok dauka gɨnañ komba bem patak wɨn kle-kopmek, siñgi kɨndem dei-kɨliñ embi, nokalok dai gɨnañ kɨlɨkɨlɨk mɨnam patak wɨn kle-kolekañ.   
\p
\v 6 Sɨndɨ nepek no Anutulok gɨñgɨt wɨlɨmɨmɨn wɨn tɨkembi, kamotta nɨm emnekalɨñ. Nɨm kañbi, kamottɨ undanembi, sɨnla sep sainelɨñ. Ba sɨndɨ sɨnlok kokomjɨ tuan lolon wɨn bɨtta nɨm emnekalɨñ. Nɨm kañbi, bɨt kesɨsɨlɨ yali mɨna dam kotnelɨñ.” \f + \fr 7:6 \ft Yesulɨ e-yout manda wɨndɨñ eñguk wɨn endɨ Anutulok gɨñgɨt manda kɨndem wala nandum tlal tɨlak ama wandisɨ wala nɨm enendok eñguk. \f*   
\p
\v 7 Yesulɨ yousɨmbi, nɨmolo tɨndɨla ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ nepek nola tɨpɨkañ wala nɨ-nandɨ tɨnekalɨñ, tɨmbɨmbi nandɨ-samekak. Sɨndɨ nepek nola lonjɨmbi tɨpɨkañ wala lolonjɨ tɨnekalɨñ, tɨmbɨmbi nepek wolok bien kanekalɨñ. Sɨndɨ yaman wɨwɨt tɨnekalɨñ, tɨmbɨmbi Anutulɨ pɨsat-sambi sep plaptaukak.  
\v 8 Wɨn kusei ñɨndɨñda: nɨ-nandɨañ tuop nandɨ-semlak. Lonjɨañ tuop bien kañ. Yama wɨkañ tuop yama pɨsat-semekak.  
\v 9 Sɨndoññan nanin nindɨ nɨñañ nanañla eumbi kawat mɨwɨk? Nimbek nolɨ tuop nɨm.  
\v 10 Ba pisla eumbi, malet no nɨm nanalok kɨndem mɨwɨk ba? Wɨn bo tuop nɨm.  
\v 11 Sɨndɨ ama yomat, gan nepenepek kɨndem gwañgwa bɨsatsɨla emnelɨñdok nandɨ-kɨliñ eañ. Wɨndɨñda tɨmbi, sɨndɨ ñɨndɨñ sɨnɨk nandɨwɨt: Bepsɨ kunum gɨnañ patak endɨ mek sapma klembi, nepenepek kɨndem ama nindɨ enda nɨ-nandañ enda guma emekak.   
\p
\v 12 Sɨndɨ amatamdɨ nek tɨ-samnelɨñdok nandɨ-koñgom tañ, wɨndɨñgangot enda tɨ-semnekalɨñ. Manda walɨ wakan endɨkñe manda Moselɨ kɨmɨt-nɨmguk ba manda plofet amalɨ nɨnɨ-daut tɨ-nɨmgɨlɨñ wolok kusei tɨmbɨ inda-daklelak.   
\p
\v 13 Sɨndɨ yama gik wandɨñ lonekalɨñ. Jɨmbɨñ ñañalok yama wɨn wopum, tɨmbi telak jɨmbɨñ kandañ ñalak wɨn basakñanen, ba kesɨttɨ ñañalok pañgɨtnin, wala tɨmbi amatam asupgandɨ telak wɨn kleañ.  
\v 14 Gan kuñgu kwambɨñ ñañalok yama wɨn gik sɨnɨk, tɨmbi kuñgu wandɨñ ñañalok telak wɨn bo tip tɨmbi gliñgliñnat. Wala tɨmbi ama noñgan noñgandɨñgot telak yama wɨn kañbi, gɨnañ loañ.”   
\s1 Ep tɨndɨnjɨlok bien walɨ kusasɨ tɨmbɨ daklelak  
\p
\v 15 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Plofet ama julunjuluñ enda yambɨ-kɨliñ embi kunekalɨñ. Endɨ sipsip busukñanen wandin nomɨk sɨndoñ bañ, gan gɨnañ nanandɨnjɨ wɨn kamot moyen sañan wandin: endɨ sep tɨmbɨ kolanelɨñdok nandɨañ.  
\v 16 Sɨndɨ endok ep tɨndɨnjɨ ba kenanjɨlok bien kañbi, kusasɨ ka-dɨndɨm enekalɨñ. Kuañgɨmdɨ mandañ bien nanalok lalilak ba? Ba gɨnjattɨ gip bien nanalok lalilak ba? Nɨm a.  
\v 17 Komba tɨpitɨpin kɨndem endɨ bien kɨndemgot lalilak, komba kolan endɨ bien kolan lalilak.  
\v 18 Komba kɨndem endɨ bien kolan lalilali wɨn nɨm patak, ba komba kolan endɨ bien kɨndem lalilali wɨn bo nɨm patak.  
\v 19 Tɨmbi komba no bien kɨndem nɨm laliumbi jɨnbɨm gɨloumbi, komba gɨnañ silok.  
\v 20 Wɨndɨñgangot sɨndɨ plofet ama julunjuluñ endok ep tɨndɨnjɨ kañbi, kɨndem kusasɨ ka-daklenekalɨñ.   
\p
\v 21 Amatam ‘Wopumna, Wopumna’ pa nanɨañ endɨ gɨtɨkkandɨ Kunum Molomdok gɨñgɨt nɨm indambi kunekalɨñ. Wɨn Bepna kunum gɨnañ patak endok man mandan tañgoneañ endɨñgot kunum gɨnañ lonekalɨñ.  
\v 22 Kunum Molomdɨ amatam yambɨ-danbekak wolonda asuptɨ ñɨndɨñ nanɨnekalɨñ, ‘Wopum, wɨn dɨkok kokala nɨndɨ plofet manda eñgɨmɨñ, yal kolan ep kle-semgɨmɨñ, tɨmbi kundit gembɨnat engano asup tɨñgɨmɨñ yañ!’  
\v 23 Wɨndɨñ eumbi, ñɨndɨñ e-daklembi enbetat, ‘Sɨndɨ Anutulok endɨkñe manda makleñgɨlɨñ. Nak nɨm nandɨ-samlet. Sɨndɨ nambimbi ñawɨt!’”   
\p
\v 24 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “No en manda gɨtɨk ñɨn san-talelet wɨn tɨke-kulakta, endɨ ama nanandɨnat ñandin: endɨ il kɨndilɨpi, ita mambɨ ilɨmbi, kawat ta kusei gɨnañ melɨ pɨumbi, gembɨnatkan youlɨ gɨlɨm da-taleñguk. Wɨndɨñ tɨmbi, il kɨndit-talem palɨmbi,  
\v 25 nain nola gwi gwam wopum sɨnɨk it plon suañguk, tɨm sasalelɨ bo it pendɨt-tɨlalɨmbi, dɨñdam pakuk. Nekta, kawat ta kusei gɨnañ melɨ pɨumbi youlɨ gɨlɨm dañgukta nɨm gɨloñguk.  
\v 26 Gan no en manda gɨtɨk ñɨn san-talelet wɨn nandɨmbi nandɨ-kɨmkɨmnelakta, endɨ ama kamen ñandin: endɨ il kɨndilɨpi, ita kenanjat sɨlanin plon mambɨ ikuk. It kɨndit-talem palɨmbi,  
\v 27 gwi gwam wopum sɨnɨk it plon suambi, kɨnanjat kɨndilɨmbi, sasalelɨ bo it pendɨp yout mɨnjulɨmbi gɨlom pɨmbi, lɨlɨme-taleñguk.”   
\p
\v 28-29 Yesulɨ amatam kɨmɨn wopum nanandɨ emguk, wɨn endɨ endɨkñe nandɨ-tale amanjiilɨ enɨ-daut tɨ-semmañgɨlɨñ wolok tuop nɨm tɨñguk. Nɨm, endɨ enlok man ba gembɨn plon enɨ-daut tɨ-sem tɨ-kuñguk, wala tɨmbi manda eu taleumbi amatamdɨ nandɨ-gɨtɨñgɨtɨk tɨmbi, dambenjɨ pɨumbi pakɨlɨñ.   
\c 8  
\ms1 Ama Wapmañlɨ gembɨn Juda amatamda daut semguk  
\s1 Yesulɨ amatam asup ep tɨmbɨ kɨndem dañguk  
\p
\v 1 Yesulɨ kwet jañgɨnnan nanin pɨ ñaumbi, amatam kɨmɨn wopumdɨ en kle ñañgɨlɨñ.  
\v 2 Tɨmbi ama no wanda kwambɨñnat endɨ Yesuloñ bɨmbi, mɨlelem tɨ-ñɨmbi nɨñguk, “Wopum, tɨkap dɨk nep kɨmɨlep nandɨlañda, guma jɨmbatna tɨmbɨ taleumbi, kɨndem dawa.” \f + \fr 8:2 \ft Juda amalok nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ ñɨndɨñ pakuk: jɨmbat ba ep tɨndɨn dɨwɨn walɨ ama ep tɨmbɨ kolaumbi, Anutulok dainan ba amalok ñasɨñgan ñanelɨñdok tuop nɨm. \f*  
\v 3 Eumbi, kii kot-suapi, ama wɨn tɨke-kambi nɨñguk, “Nak nandɨ-gamlet. Dɨk kɨndem da” eumbi, wolongan wanda kwambɨñ walɨ pailɨmbi kɨndem dañguk.  
\v 4 Tɨmbi Yesulɨ ñɨndɨñ nɨñguk, “Nandɨlañ. Nepek inda-gamlak wolok kasat ama nola nɨm tɨ-semekañ. Nɨm. Dɨk ñambi, gwɨlapka tapma amala daulɨmɨumbi, jɨmbatka talelak wɨn gambɨ-dakleukak. Tɨmbi dɨk amatamdɨ wandañga biañgan ip talek wɨn gambɨ-nandɨnelɨñdok Moselɨ endɨkñe manda kɨmɨt-nɨmguk wolok tuop tapma tɨmbekañ.”   
\p
\v 5 Tɨmbi Yesulɨ Kapaneam it kwelan ñañguk. Ña tombɨmbi, Romalok mik ama 100 endok telak damanjɨ endɨ Yesuloñ bɨmbi nɨ-gɨñgɨnembi  
\v 6 eñguk, “Wopum, kena gwañgwana jɨmbat wopum indañmumbi, kii kesi dalandaumbi, pɨñgɨp gawat wopum nandɨmbi, ilan patak.”  
\v 7 Eumbi nɨñguk, “Ale, nak ña tɨmba kɨndem dautak.”  
\v 8 Gan mik amalok telak damanjɨlɨ tambanembi nɨñguk, “Wopum, nak ama pɨmbɨñenen, nɨtek dɨk nokoñ ilan bɨwɨñ? Dɨk mandañgot eumbi, kena gwañgwana kɨndem dawɨn.  
\v 9 Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ elet: lolonalok kapmalnan wɨn natna kulet, tɨmbi nokok kapmalnan mik ama dɨwɨn nolɨ kuañ. Tɨmbi nak nola ‘Dɨk ñau!’ nɨmbambi ñalak, ba nola ‘Dɨk bo!’ nɨmbambi bɨlak, tɨmbi kena gwañgwanala ‘Kena ñɨn tɨ!’ nɨmbambi, kena wɨn tɨlak.”   
\p
\v 10 Yesulɨ manda wɨn nandɨmbi nandɨ sɨlɨkñembi, amatam en kle ñañgɨlɨñ enda ñɨndɨñ enguk, “Yakñesɨ! Sɨndɨ ama ñɨn kawɨt! Biañgan sanlet: endɨ Juda ama nɨm, gan endɨ nanandɨ-kɨlɨktɨ wopumnat! Nak Islael sɨndok boñgɨpsɨnan nanandɨ-kɨlɨktɨ wandin nɨm kañgut.  
\v 11 Nak ñɨndɨñ sanba: Kunum Molomdɨ kusei kɨmɨpi, amatamñii indañgan yambɨ-dɨkñembi, nanañ sina wopum tɨ-semekak, wolonda amatam asup kwet tuopnan nanin endɨ bɨmbi, Ablaam, Aisak gɨt Jekop en gɨta nanañ nanekalɨñ.  
\v 12 Gan Anutulɨ Juda amatam dama gɨñgɨtñii ep kasɨleñguk wɨn asup ep kleumbi, kɨlɨm gɨnañ pɨmbi, wandɨñ mano kwɨlɨm tɨmbi, manjɨ sɨ-gɨlɨm danekalɨñ.”  
\v 13 Tɨmbi Yesulɨ mik amalok telak dama nɨmbi eñguk, “Dɨk ñau. Nanandɨ-kɨlɨktɨ tɨlañ wolok tuop inda-gametak.” Eumbi, wolongan sɨnɨk telak damalok kena gwañgwa jɨmbalɨ taleumbi kɨndem dañguk.   
\p
\v 14 Tɨmbi Yesulɨ Petloloñ ilan ña loñguk. Lombi kañguk wɨn: Petlolok yapman tam pɨñgɨu komba dɨumbi, ipat plon dou-pakuk.  
\v 15 Tɨmbi Yesulɨ kii plon tɨke-kaumbi, jɨmbalɨ taleumbi, tam walɨ mɨlapi, nanañ tuk tɨmbɨ plaptañguk.   
\p
\v 16 Maim pɨumbi, ama yal kolanjɨat asup yanañgɨpi, Yesuloñ bɨñgɨlɨñ. Bɨumbi, man mandalɨñgot yal ep kle-kopi, amatam jɨmbatsɨat gɨtɨk ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ.  
\v 17 Wɨndɨñ tɨñgukta, endɨ plofet Aisaialɨ kundit indauktok eñguk wolok tuop tɨñguk, wɨn ñɨndɨñ,  
\q1 “Endɨ jɨmbat ba pɨñgɨp gawatnii nɨpma tɨkembi bem-nɨmguk.” \x + \xo 8:17 \xt Aisaia 53:4\x*   
\s1 Yesulɨ en kle-kuñgulok manda enguk  
\p
\v 18 Amatam asuptɨ Yesu kle-gɨmbup palɨm yambɨmbi, gwañgwañiilɨ tuk guañ tambon kandañ ñañalok enɨ-dɨkñeñguk.  
\v 19 Tɨmbi endɨkñe manda nandɨ-tale ama nolɨ Yesuloñ bɨmbi nɨñguk, “Endaut. Dembek dembek ñaukañ tuop nak gep kle-kuutat.”  
\v 20 Eumbi tambane nɨñguk, “Kamot moyen klinalok endɨ kwet tombañjɨat, tɨmbi monɨk endɨ bo isɨat, gan Amalok Nɨñañ en il no nɨm palmɨlak.”  
\v 21 Tɨmbi gwañgwañiiloñ nanin ama nolɨ Yesu ñɨndɨñ nɨñguk, “Wopum, nandɨ-namumbi, dama ña bepna kɨndit tapli-bimek bɨm gep kle-kuutat.”  
\v 22 Gan Yesulɨ nɨñguk, “Nɨm a. Ama gɨnañjɨ tip kɨmkɨmɨn endɨ kɨndem nosɨ tɨke kɨmɨpi kɨnditnelɨñ. Dɨkta bɨm, nep kle.”   
\s1 Yesulɨ sasale wopumda manda nɨmbɨmbi biñguk  
\p
\v 23 Tɨmbi Yesulɨ kɨkeñ plon loumbi, gwañgwañiilɨ en kle ñambi loñgɨlɨñ.  
\v 24 Tɨmbi tuk guañ plon ñañɨlɨmbi, sasale wopum plapkan sɨnɨk pendɨpi, tuk munjulɨmbi, kɨkeñ kot tapliupi tɨñguk. Gan Yesu enla dou kamalam pakuk.  
\v 25 Tɨmbi gwañgwalɨ Yesu tɨmbɨ sɨlɨkñeumbi nɨñgɨlɨñ, “Wopum, nɨpmɨ plata! Kuñgunɨ taleupi tɨlak.”  
\v 26 Eumbi enguk, “Nekta gembɨnjɨ pɨumbi mɨsɨañ? Nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ lakat nɨm pat-samlak ba?” Wɨndɨñ embi mɨlapi, sasale gɨt tuk enombɨumbi, sasalelɨ biumbi, tuktɨ busukñanen douñguk.  
\v 27 Tɨmbi ama Yesu gɨta pakɨlɨñ endɨ ka sɨlɨkñembi eñgɨlɨñ, “Ama ñɨn nɨtein sɨnɨk, ñala sasale gɨt tuktɨ mandan tañgoneamɨk?”   
\s1 Yesulɨ ama tɨpet endok yal kolan kle-semguk  
\p
\v 28 Galili tuk guañ tambon kandañ, Gadala nasilok kwelan, ama tɨpet yal kolanjɨat endɨ sumnan pa kuñgɨmɨk. Endɨ ama sañasɨt sɨnɨkta tɨmbi ama nolɨ endɨ kuñgɨmɨknan kandañ ñañambɨt tɨndɨlok tuop nɨm. Yesulɨ wolok ña tombɨmbi, ama tɨpet endɨ sumnan nanin pɨmbi, en tɨmbɨ indambi  
\v 29 kɨtɨmbi nɨñgɨmɨk, “Anutulok Nɨñañ, dɨk nekta nɨndoñ bɨlañ? Kwelan kuñgulok nainnii gama nɨm dumalañɨlɨmbi, kena gɨm nɨmepi bɨlañ ba?”   
\p
\v 30 Bɨt kɨmɨn wopum no kambak mayañgan kuñɨpi, kwet minañ-pakɨlɨñ.  
\v 31 Tɨmbi yal kolan endɨ Yesulɨ nandɨ-semektok nɨ-gɨñgɨnembi eñgɨlɨñ, “Tɨkap dɨk nɨp kleup tɨlañda nandɨ-nɨmumbi, bɨt kɨmɨn da pakañ endok gɨnañjɨ gɨnañ ña pɨna.”  
\v 32 Eumbi enguk, “Ale, pɨm ñawɨt!” Tɨmbi wolongan yal kolan endɨ ama tɨpet yambɨk bimbi, bɨt asup endok gɨnañjɨ gɨnañ ña pɨñgɨlɨñ. Pɨumbi, bɨt gɨtɨk endɨ gembɨnat woñepi, kwet yaliup jɨlopi, jɨmbɨñ pɨmbi, tuk guañ gɨnañ tuk nañbi kɨm-taleñgɨlɨñ.  
\v 33 Tɨmbi bɨt ka-dɨkñe ama endɨ pim ñambi, it kwet wopumnan ña tombi, bɨttok kasat ba ama tɨpet yal kolanjɨat kuñgɨmɨk endok kasat gɨtɨk amatamda tɨ-semgɨlɨñ.  
\v 34 Wɨndɨñda tɨmbi amatam it kwet wopumnan kuñgɨlɨñ gɨtɨk endɨ Yesu bɨ kañbi, kwesɨ bim ñauktok nɨ-nandumbi nandɨ-semguk.   
\c 9  
\s1 Yesulɨ ama no kii kesi dalandan endok yomɨn bimbi, tɨmbɨ kɨndem dañguk  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ kɨkeñ plon lombi, tuk guañ tombo kandañ undane ñambi, enlok il kwelnan tomguk.  
\v 2 Tɨmbi ama dɨwɨndɨ ama no kii kesi dalandan tañgonembi, endoñ bɨñgɨlɨñ. Bɨu yambɨmbi, nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨlok kusei ka-nandɨ-tombi, ama tañgo plon pakuk enda ñɨndɨñ nɨñguk, “Notna, waleñga busukñeun: nak yomga gɨtɨk bi-gamlet.”  
\v 3 Wɨndɨñ eumbi, endɨkñe manda nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ wala nandum pɨumbi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Ama ñalɨ yom biñmektok elak endɨ Anutula en wandin eñɨpi nɨ-lakatalak yañ!”   
\p
\v 4 Yesulɨ gɨnañ nanandɨnjɨ ka-daklembi enguk, “Nekta gɨnañjɨ gɨnañ nanandɨ kolan wandin tɨ-namañ?  
\v 5 Anutulɨ gembɨn nɨm namumda, nak ama ñala ‘Yomga bi-gamlet’ ba ‘Dɨk mɨlapi, kesɨttɨ ñau!’ wɨndɨñ nɨmbambi, bien kɨndem indauk ba? Nɨm a!  
\v 6 Wɨndɨñda Amalok Nɨñañ kwelan ñolok yom bimbilok gembɨn palmɨlak wɨn nak ñɨndɨñ daut sametet.” Yesulɨ wɨndɨñ embi, ama kii kesi dalandanla nɨñguk, “Dɨk mɨlapi, ipaka tɨkembi, ikanan ñau!”  
\v 7 Eumbi, wolongan mɨlap ipi, ipal tɨkembi, ilnan ñañguk.  
\v 8 Tɨmbi amatam kundit wɨn kañgɨlɨñ endɨ mɨsɨmbi, Anutulɨ gembɨ wandin amala emguk wala nɨ-kɨndem dañgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ yom ama gɨta yakan nanañ nañguk  
\p
\v 9 Tɨmbi Yesulɨ walinin pɨ ñañɨpi, ama no koi Matayo takis epep ilan kena tɨ-palɨmbi kañbi nɨñguk, “Dɨk bɨmbi nep kle-kuukañ.” Nɨmbɨmbi, wolongan mɨlapi kle ñañguk.   
\p
\v 10 Tɨmbi Yesu gɨt gwañgwañii endɨ it gɨnañ lo pipapi, nanañ nañgɨlɨñ. Nañɨlɨmbi, takis epep ama ba ‘yom ama’ \f + \fr 9:10 \ft Falisi amalɨ amatam dɨwɨndɨ endɨkñe manda nɨm kɨmɨt-kle-kɨliñ eañgɨlɨñ enda nandum yom ama tɨñgɨlɨñ. \f* asup dɨwɨndɨ bɨ yousɨmbi, en gɨta nanañ yakan na-pakɨlɨñ. Na-palɨñɨlɨmbi,  
\v 11 Falisi ama dɨwɨndɨ wɨn kañbi, nandum pɨ-sɨnɨk taumbi, Yesulok gwañgwañii en-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Sandautsɨ endɨ neta takis epep ba yom ama en gɨta nanañ nalak?”  
\v 12 Yesulɨ manda wɨn nandɨmbi enguk, “Kɨndesɨ endɨ gwasap amaloñ nɨm ñañ. Wɨn jɨmbatsɨat endɨñgot gwasap amaloñ ñañ.  
\v 13 Sɨndɨ ñambi, Anutulok mandan ñɨndɨñ youyoulɨn patak wɨn pinapi, bien ka-daklenekalɨñ, ‘Nak ama gɨnañ busuk tɨ-semnelɨñdok nandɨlet, tapma tɨ-namañ wala nɨm.’ \x + \xo 9:13 \xt Hosea 6:6\x* Wɨndɨñda nak yom ama en-tiañeuttok indañgut, ama nɨsɨla nandum dɨndɨm sɨnɨk tɨlak enda nɨm.”   
\s1 Yesulok endaut manda komblin wakɨt ep tɨndɨn damanin wɨn nɨm kiuttok  
\p
\v 14 Nain wolonda Yoane tuk ii-sem kena tɨñguk endok gwañgwañiilɨ Yesuloñ bɨmbi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Falisi ama gɨta nɨndɨ nanañ kɨmɨsip pa tamɨñ, gan nɨtekta dɨkok gwañgwañgailɨ wɨndɨñ nɨm pa tañ?”  
\v 15 Eumbi, Yesulɨ gwañgwañiilɨ kusei nekta ep tɨndɨn damanin nɨm kɨmɨt-kleñgɨlɨñ wɨn eu dakleuktok eyout manda dɨwɨn eñguk. Eñɨpi, enla ba gwañgwañiilok plon ñɨndɨñ embi enguk, “Ama nolɨ tamɨn tɨlakta tɨmbi, sina mɨn na-sɨlɨsɨlɨlok nain indaumbi, noliilɨ kɨndem blandok telak kleñɨpi, nanañ kɨmɨsip tɨnelɨñ ba? Wolok tuop nɨm. Gan ama wɨn noliilok boñgɨpsɨnan nanin yapma tɨke-ñaumek, noliilɨ blandok telak klenepi, nanañ kɨmɨsip pa tɨnekalɨñ.”   
\p
\v 16 Yesulɨ wɨndɨñ embi yousɨmbi enguk, “Ama nolɨ dasindasin damanin dɨkñendɨkñen mambupmeupi sandum kusip komblin nɨm tɨkelak. Wɨndɨñ tɨmbekta, dasindasin wɨlɨlɨmbi, sandum kusip komblin walɨ ña titambi, dasindasin damanin tiañeum blañganeumbi, gɨnañ wopumgan sɨnɨk indauk.  
\v 17 Tɨmbi wain tul komblin bo meme gwɨlap kawai gɨnañ nɨm wɨlɨ gɨlolok. Wɨndɨñ tɨmbekta, wain tullɨ bendɨ wopum dambi, meme gwɨlap kawai tɨmbɨ tawa kolaumbi, wain kwelan lamɨt pɨ-talewɨk. Wala tɨmbi wain tul komblin wɨn gwɨlap komblin gɨnañ pa wɨlɨ gɨlolok, tɨmbi nɨset tɨpelat kɨndemgot patemɨk.”   
\s1 Yesulɨ tam jɨmbalat no gembɨnlɨ tɨmbɨ kɨndem daumbi, wembe sembɨsembɨn no tɨmbɨ mɨlakuk  
\p
\v 18 Yesulɨ wɨndɨñ eñɨlɨmbi, ka-dɨkñe ama nolɨ endoñ bɨmbi, kuañ kuseinan mɨlelem tɨñɨpi nɨñguk, “Wembana kombɨkan sɨnɨk sembɨlak. Gan wandingan dɨk bɨmbi, kɨka endok plon kɨmɨlɨmbi, kuñgun nombo indañmun.”  
\v 19 Eumbi, Yesulɨ mɨlapi, gwañgwañii gɨta ka-dɨkñe ama klem ilnan ñanepi ñañgɨlɨñ.   
\p
\v 20-21 Tɨmbi tam no tam jɨmbat \f + \fr 9:20-21 \ft Juda amatamdɨ nandum jɨmbat walɨ tam ep tɨmbɨ kolaumbi, Anutulok dainan ba amalok ñasɨñgan ñanelɨñdok tuop nɨm. \f* indañmɨ palɨmbi, gwɨlat 12 taleñguk endɨ enla ñɨndɨñ e-nandɨñguk, “Nak Yesulok dasindasingot tɨke-kautatta, kɨndem dautat.” Wɨndɨñ eñɨpi, endok siñgi kandañ ñambi, dasindasin kusipgot tɨke-kañguk.  
\v 22 Tɨke-kaumbi, undanem tam kañbi nɨñguk, “Wembe, waleñga kɨndem dawɨn. Nanandɨ-kɨlɨktɨñgalɨ gep tɨmbɨ kɨndem dalañ.” Tɨmbi nain wolondañgan tam walɨ kɨndem dañguk.   
\p
\v 23 Tɨmbi Yesulɨ ka-dɨkñe ama endok ilnan ña tombi yambɨñguk wɨn: amatam asup kɨmɨn tɨ-palɨmbi, dɨwɨsɨlɨ blandok kap pakñuaktɨ pendɨlɨmbi, dɨwɨsɨlɨ mano tɨmbi, losala wopumgan tɨñgɨlɨñ. Tɨ-palɨm yambɨmbi  
\v 24 enguk, “Sɨndɨ mɨlapi ña-talewɨt. Wembe tip endɨ nɨm sembɨk. Endɨ slak dou-patak.” Eumbi ka-kwalepgɨlɨñ.  
\v 25 Gan amatam ep kleum pawan pɨ-taleumbi, Yesulɨ wembe pakuknan lombi, kii plon tɨkeum mɨlakuk.  
\v 26 Tɨmbi kundit wolok gɨñgɨttɨ kwet wolok tuop sapakñeñguk.   
\s1 Yesulɨ ama tɨpet dauset sipmɨsipmɨn gɨt ama no man sipmɨsipmɨn ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ  
\p
\v 27 Yesulɨ waliningan pɨ ñañɨlɨmbi, ama tɨpet dauset sisipmɨn endɨ siñgi kandañ klembi kɨtɨñmɨm eñgɨmɨk, “Devittok Komblin, dɨk nɨta blan tɨ-nɨmɨñ.”  
\v 28 Yesulɨ it gɨnañ lo palɨmbi, ama tɨpet walɨ endoñ bɨñgɨmɨk. Bɨumbi en-nandɨmbi eñguk, “Nak gumañ sep tɨmba kɨndem dandemɨk wɨn sɨtɨ nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namamɨk ba?” Eumbi nɨñgɨmɨk, “Oñ, Wopum, wɨndɨñgan.”  
\v 29 Eumbi, kiilɨ dauset tɨke-kambi enguk, “Nɨtek nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namamɨk wolok tuop inda-samun.”  
\v 30 Eumbi, dautset tombɨmbi, kɨmɨsip manda kwambɨñ ñɨndɨñ enbi eñguk, “Sɨtɨ nepek ñɨn inda-samlak wɨn ama dɨwɨn nola nɨm enɨndekamɨk.”  
\v 31 Wɨndɨñ eñguk, gan endɨ ñambi, Yesulok gɨñgɨt wɨn kwet wolok tuop e-sapakñeñgɨmɨk.   
\p
\v 32 Ama tɨpet walɨ walinin pɨ ñañɨlɨmbi, amatamdɨ ama no yal kolanlɨ man tɨmbɨ sipmɨñguk wɨn Yesuloñ nañgɨp bɨñgɨlɨñ. Nañgɨp bɨumbi,  
\v 33 yal kolan kleñmɨumbi, man sisipmɨn endɨ kusei kɨmɨpi, manda eñguk. Tɨmbi amatamdɨ wɨn ka sɨlɨkñembi eñgɨlɨñ, “Dama Islael kwelan nepek ñandin no nɨm indañguk.”  
\v 34 Gan Falisi amalɨ ñɨndɨñ pa nɨañgɨlɨñ, “Yal kolandok telak damanjɨlɨ gembɨ mɨumbi, yal kolan pa ep kle-semlak.”   
\ms1 Ama Wapmañlɨ kena gwañgwañii molo manda enguk  
\s1 Yesulɨ kena gwañgwa 12 en-tiañembi, kena tɨnelɨñdok molo manda enbi en-mukuk  
\p
\v 35 Tɨmbi Yesulɨ it kwet wopum ba tip gɨtɨk kle-gɨmbulepi ñañguk. Ñañɨpi, amatam it kiyaunjɨ gɨnañ enɨ-daut tɨ-sembi, Anutulɨ amatam yambɨ-dɨkñelak wolok plon gɨñgɨt manda kɨndem eu pɨumbi, amatam jɨmbat kusei kusei inda-semguk ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ.  
\v 36 Tɨmbi endɨ ama kɨmɨn wopum yambɨñguk wɨn endɨ sipsip ka-dɨkñenjɨ nɨmnat ba tɨ-plaplaenjɨ nɨmnat nomɨk kuumbi yambum mɨlataumbi blan tɨ-semguk. Blan tɨ-sembi,  
\v 37 gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Nanañ bien mepmettok asupgan pakañ, gan kena ama wɨn lakatgot.  
\v 38 Wala tɨmbi sɨndɨ Anutu kena molom nɨmolo tɨñmumbi, kena ama ep tɨmbɨ indaumbi, kenan gɨnañ en-mulɨm ñambi, bien ep kɨmɨn kotnekalɨñ.”   
\c 10  
\p
\v 1 Tɨmbi endɨ gwañgwañii 12 kɨtɨ-semum bɨumbi, yal kolan ep kle-semnelɨñdok ba jɨmbat kusei kusei ep tɨmbɨ kɨndem danelɨñdok gembɨ emguk.  
\v 2 Ama enmumulɨn 12 endok kosɨ ñɨndɨñ: dama Simon koi no Petlo, tɨmbi kwayañ Andlu, gɨt Sebedilok nɨñañiit Yakobo gɨta kwayañ Yoane,  
\v 3 Filip gɨt Batlomio, tɨmbi Tomas gɨt Matayo takis epep ama, tɨmbi Yakobo Alifaialok nɨñañ gɨt Tadaio.  
\v 4 Tɨmbi Simon Selot \f + \fr 10:4 \ft Selot ama endɨ Roma nasilɨ Juda amatam yambɨ-dɨkñeñgɨlɨñ wɨn endok kwelan ep kleu ñanelɨñdok nandɨmbi, mik tɨ-semgɨlɨñ.\f* gɨt Judas Iskaliot en Yesu bola tɨñmɨñguk.   
\p
\v 5-6 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwa 12 wala wakan en-mupi, molo manda embi enguk, “Islael amatam endɨ sipsip pait-pakañ wandin, wala tɨmbi sɨndɨ endoñgot ña yambɨnekalɨñ. Sɨndɨ Samalia amatam endok isɨ kwesɨnan nɨm lonekalɨñ, ba amatam Judalok sambat nɨm endoñ nɨm ñanekalɨñ, Juda amatamdoñgot ñanekalɨñ.  
\v 7 Ñañɨpi, gɨñgɨt manda ñɨndɨñ enɨnekalɨñ, ‘Kunum Molomdɨ amatamñii yambɨ-dɨkñelak wɨn inda-dakleup tɨlak.’  
\v 8 Tɨmbi jɨmbatsɨat ep tɨmbɨ kɨndem danekalɨñ, ba kɨmkɨmɨn ep tɨmbɨ mɨlatnekalɨñ. Wanda kwambɨñjɨat ep tɨmbɨ gɨlɨta-semnekalɨñ, ba yal kolanjɨat ep kle-kot-semnekalɨñ. Gembɨ samsamɨn wɨn tuan nɨmnat, wala tɨmbi sɨndɨ kena tuan nɨmnat kenane-semnekalɨñ.   
\p
\v 9-10 Ama kena tɨlak enda tuan mɨlok, wala tɨmbi sɨndɨ ñanepi, mɨnem gɨmɨn ba satnin nɨm mep ñanekalɨñ. Sɨndɨ lɨksɨ nɨm tañginekalɨñ. Tɨmbi kiupɨ tɨpet wakɨt kesɨsɨ gwɨlap ba toña youtilok nɨm mep ñanekalɨñ.  
\v 11 Sɨndɨ it kwet wopum ba tip nolok ba nolok lonekalɨñ, wolonda ama kɨndem nolɨ not tɨ-samektok e-lonjɨmbi en-nandɨ tɨnekalɨñ. En-nandɨ tɨmbɨmbi, nɨsɨ inda-dakleumbi, en gɨta ñambi, wandɨñ patnekalɨñ tuop endok ilnangot dou mɨlat tɨnekalɨñ.  
\v 12 Endok ilnan loñɨpi, amatam ñɨndɨñ enɨnekalɨñ, ‘Busuk sɨndok kandañ palekak.’  
\v 13 Tɨkap it wolok gɨnañ pakañ endɨ not tɨ-samnekalɨñda, busuk walɨ endok kandañ palekak. Nɨmda, Anutu nɨ-nandumbi, busuk wɨn yapma tɨkeukak.  
\v 14 Tɨkap it ba it kwet nolok ama nolɨ not no nɨm tɨ-samnelɨñda ba mandanjɨ no nɨm nandɨnelɨñda, yambinekalɨñ. Yambinep tɨñɨpi, dausɨnan kesɨsɨ plon kwɨlɨñ sapak wɨt sapleum pɨumbi, ‘Anutulɨ siñgi wɨt-nɨmlak’ wɨndɨñ sambɨ-nandɨ-daklenekalɨñ.  
\v 15 Nak biañgan sanba nandɨwɨt: Anutulɨ amatam yambɨ-danbekak wolonda it kwet sɨnda siñgi wɨt-samnekalɨñ endok kolanjɨ wolok tuan walɨ amatam kolan papait nindɨ damañgan Sodom gɨt Gomola it kwelan kuñgɨlɨñ endok kolanjɨlok tuan makleukak.” \f + \fr 10:15 \ft Sodom gɨt Gomola nasilok tɨmɨpmɨle wandin wala Anutulɨ ep siu dɨñguk. (\xt Stat 18:17–19:29\ft ) \f*   
\s1 Yesulok gwañgwañii endɨ amatam yambɨ-kɨliñ embi kulok  
\p
\v 16 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Nandañ. Nak amatamdoñ san-mulam ñambi, kanjɨknailok boñgɨpsɨnan kunekalɨñ. Endɨ kamot moyen sañan wandin, tɨmbi sɨndɨ sipsip gembɨnjɨ nɨmnat wandin. Endɨ sep tɨmbɨ kolanelɨñdok nandañ, wala tɨmbi sɨndɨ nandɨ-kɨliñ tɨmbi kuñɨpi, yom nɨm tɨnekalɨñ. \f + \fr 10:16 \ft Grik manda plon Matayolɨ manda wɨn ñɨndɨñ youkuk, “Sɨndɨ malet nandɨ-daklenat ba mambaip yom nɨmnat wandin kunekalɨñ.” \f*   
\p
\v 17 Sɨndɨ ama yambɨ-kɨliñ embi kunekalɨñ. Endɨ manda plon sep kɨmɨtnelɨñdok ama biesɨlok kɨsɨnan sapɨlɨmbi, it kiyaunjɨ gɨnañ sep waipnekalɨñ.  
\v 18 Endɨ naka tɨmbi ama wapmañ ba ka-dɨkñe ama endoñ mandala sanañgɨlɨmbi, telak inda-samumbi, gɨñgɨt manda kɨndem en ba dɨwɨn Juda ama nɨm enda bo enɨnekalɨñ.  
\v 19 Mandala sep ñañɨlɨmbi, ‘Nek enetamɨñ, ba manda telal nɨtek plon enetamɨñ’ wala nandɨ bendɨ wopum nɨm tɨnekalɨñ. Neta, manda plon ilɨmbi, wolongan Anutulɨ manda eelok daut samumbi enekalɨñ.  
\v 20 Manda enekalɨñ wɨn sɨnlok nɨm. Wɨn Bepsɨ enlok Dɨndɨm Woñ endɨ sep tɨmbɨ pañgɨtaumbi enekalɨñ.   
\p
\v 21 Ama dɨwɨn nak nɨm nep kleañ endɨ dasii ba kwayañjii nandɨ-kɨlɨktɨ namañ wɨn kanjɨknailok kɨsɨnan yapɨpi, yandɨpmɨ kɨmnelɨñdok. Ba besii dɨwɨndɨ gwañgwañjɨ bɨsat wɨndɨñgangot tɨ-semnekalɨñ. Tɨmbi wembe gwañgwalɨ menjɨ bepsɨla wɨndɨñgot kanjɨk tɨ-sembi, amalɨ yandɨpmɨ kɨmnelɨñdok enekalɨñ.  
\v 22 Tɨmbi nokok gɨñgɨtnai kuañda tɨmbi amatam gɨtɨktɨ nandɨ-kunjɨta wopumgan tɨ-sam tɨ-kunekalɨñ. Gan no en mɨlap wandin indañmekak tuop nep kwambɨñ dambi nɨm nambiukak, endɨ wakan Anutulɨ kuñgu taletalen nɨmnatnan tɨke-kɨmɨlekak.  
\v 23 Tɨmbi it kwet nolok nasilɨ mɨlap kusei kusei samnekalɨñda, it kwet nolok pimbi ñanekalɨñ. Nak biañgan sanba: sɨndɨ Islael it kwet patak tuop kenanjɨ gama nɨm tɨmbɨ taleñɨlɨmbi, Amalok Nɨñañ en bɨ tombekak.”   
\s1 Yesulok gwañgwañii endɨ Anutu en noñganla mɨsɨ-ñɨmlok  
\p
\v 24 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Mɨlaptok kandañ nak ñɨndɨñ sanlet: gwañgwalɨ nɨndaulɨn nɨm makle-patak, tɨmbi kena gwañgwa sɨlanin endɨ molomñɨn nɨm makle-patak.  
\v 25 Wala tɨmbi amalɨ nɨndaut ba molom mɨlap nɨtek tɨ-semnekalɨñ, wɨndɨñgangot gwañgwan ba kena gwañgwanla tɨ-semnekalɨñda, wala endɨ manda nɨmnat. Endɨ naka Belsebul nangɨlɨñ, wɨn Satan. Sambatsiilok kumbamla wɨndɨñ nɨñgɨlɨñda, nɨtek tɨmbi sambatnai nɨm san-kolakolae sɨnɨk tɨ-samnelɨñ?   
\p
\v 26 Gan amala nɨm mɨsɨnekalɨñ. Nepek sembɨn patak wɨn sɨndɨ amatam enbɨ tawaumbi, ba manda sembɨn gɨtɨk wɨn eu inda-dakleukak.  
\v 27 Manda tim sɨnlañgan sansanɨn wɨn maim plon amatam gɨtɨk enɨ-dakle-semnekalɨñ, ba manda janjat sanlet wɨn indañgan e-kolɨ pɨukak.  
\v 28 Sɨndɨ amatamda nɨm mɨsɨnekalɨñ. Endɨ gwɨlapsɨñgot wɨpi, gɨnañjɨ tip wɨwɨttok gembɨ nɨm pat-semlak. Gan Anutu endɨ gwɨlap gɨt gɨnañ tip nɨset tɨpelatkan ep munjulɨm jɨmbɨñ pɨndemɨktok gembɨ palɨmlak endañgot mɨsɨnekalɨñ.   
\p
\v 29 Monɨk tipnam tɨpet mɨnem kwandai gɨmɨn noñganlɨñgot tuatuan, gan noñgan piulekta, sɨndok Bepsɨlɨ wɨn nandɨ-talelak. Endɨ monɨk kambak wandin yambɨ-dɨkñelakta,  
\v 30 sɨndɨ bo sambɨ-dɨkñelak, tɨmbi kumbanjɨ saktok kunakunat wɨn bo nandɨ-talelak.  
\v 31 Sɨndɨ Anutulok dainan loloñ sɨnɨk, monɨk tiptip asupgan yapma kleañ, wala tɨmbi amatamda nɨm mɨsɨnekalɨñ.   
\p
\v 32 Sɨndɨ amalok dausɨnan ‘Nak Yesulok gɨñgɨt kulet’ wɨndɨñ e-dakleañ, nak bo wɨndɨñgangot kunum Bepnalok dainan sɨnda nɨ-dakleutat.  
\v 33 Gan sɨndɨ naka amalok dausɨnan ‘Nak nɨm nandɨñmɨlet’ eañ, nak bo wɨndɨñgangot kunum Bepnalok dainan sɨnda ‘Nak nɨm nandɨ-semlet’ eutat.”   
\s1 Yesulok sambaliilɨ mɨlap bembɨmbi, no en epmɨ plap taukak enda tuan palmekak  
\p
\v 34 Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ ñɨndɨñ nɨm nandɨ-namnekalɨñ, ‘Endɨ kwelandok mik gɨtɨk tɨmbɨ taleupi indañguk’. Nak mik tɨmba taleuktok nɨm indañgut. Nɨm. Nak kakit nomɨk  
\v 35 amatam ep tambɨleptok indañgut. Wɨndɨñda ama nolɨ beula kanjɨk tɨñmumbi, wiulɨ meñla kanjɨk tɨñmum, tamɨnlɨ nambɨn tamla kanjɨk tɨñmekak,  
\v 36 wɨn ama nolok sambalii endɨ endok kanjɨkñii tɨnekalɨñ. \x + \xo 10:36 \xt Maika 7:6\x*   
\p
\v 37 Nandañ. Ama no en gɨnañlɨ nak nep kasɨlelak, gan gɨnañlɨ meñ ba beu ep kasɨle-sɨnɨk talakta, nandɨñmam tuop nɨm tɨ-namlak. Tɨmbi ama no gɨnañlɨ nak nep kasɨlelak, gan gɨnañlɨ wemben ba gwañgwan kasɨle-sɨnɨk talakta, nandɨñmam tuop nɨm tɨ-namlak.  
\v 38 Tɨmbi ama no kloñbalɨ nɨm bembi nep kle-kulakta, enda bo nandɨñmam tuop nɨm tɨ-namlak.  
\v 39 Ama no kuñgun enlok biñmɨlak, endok kuñgun pailɨmekak. Gan ama no naka tɨmbi kuñgun bi-namlakta, endɨ kuñgun taletalen nɨmnat indañmekak.”   
\p
\v 40 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “No en sɨnda not tɨ-samlak, endɨ naka not tɨ-namlak, tɨmbi no en naka not tɨ-namlak, endɨ Anutu nan-mukuk enda not tɨñmɨlak.  
\v 41 No en plofet ama no endok kenanla tɨmbi not tɨñmɨlak, enda Anutulɨ plofeta tuan kɨndem mɨlak wɨndɨñgangot mɨukak. Tɨmbi no en ama dɨndɨm no endok dɨndɨm kuñgula tɨmbi not tɨñmɨlak, enda Anutulɨ ama dɨndɨmla tuan kɨndem mɨlak wɨndɨñgangot mɨukak.  
\v 42 Sɨndɨ gɨñgɨtnai kosɨ nɨmnat ñɨn endoññan nanin no ka-nandɨwɨt. Nak biañgan ñɨndɨñ sanlet: no en ama wolok kusei ka-daklembi, plap tɨñmɨlak ba tukgot gɨpi mɨlak endok tuan wɨn biañgan Anutulɨ kɨmɨlɨm palmekak.”   
\c 11
\p
\v 1 Yesulɨ gwañgwañii 12 wɨndɨñ enɨ-dɨkñe-sem-talembi, walinin pɨ ñambi, Juda amatam enɨ-daut tɨ-sembi, gɨngɨt manda kɨndem enbektok it kwet pakɨlɨñnan ñañguk.   
\ms1 Yesu en Juda amalok ama wapmañ ba nɨm wala gɨnañ tɨpet tɨñgɨlɨñ  
\s1 Yoane tuk ii-sem endɨ Yesulok telak dama tɨñmɨñguk  
\p
\v 2 Tɨmbi Yoane tuk ii-sem kena tɨñguk en it kwambɨñ gɨnañ kɨmɨlɨm pakuk. Papi, Yesu Mesialɨ kundit kusei kusei tɨñguk wolok gɨñgɨt nandɨñgukta, gwañgwañii dɨwɨn en-mulɨm Yesuloñ ñambi,  
\v 3 ñɨndɨñ nɨkañbi eñgɨlɨñ, “Anutulɨ ama nɨ-mulɨm bɨ-nɨmektok een wɨn dɨk wakan ba? Ba nola mandɨ-ta-kunekamɨñ?”  
\v 4 Eumbi, Yesulɨ tambanem enguk, “Sɨndɨ undane ñambi, kunditna dausɨlɨ kañ ba pawanjɨlɨ nandañ wolok kasat Yoanela ñɨndɨñ tɨñmɨnekalɨñ:  
\v 5 dausɨ sipsipmɨn endɨ deiañ, kesɨt nɨm kuañ endɨ kesɨt kuañ, wanda kwambɨñjɨat endɨ wandanjɨ gɨlɨtalak. Pawanjɨ kamalañguk endɨ manda nandañ, kɨmgɨlɨñ endɨ nombo ep tɨmba mɨlap kaik pakañ, ba pɨmbɨñen enda gɨñgɨt manda kɨndem enba nandañ.  
\v 6 Tɨmbi no en kusatna ka-nandumbi, nanandɨ-kɨlɨktɨn nɨm pipɨlak, endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-patak.”   
\p
\v 7 Tɨmbi Yoanelok gwañgwañiilɨ Yesu kañbim ñañɨlɨmbi, Yesulɨ amatam kɨmɨn tɨ-pakɨlɨñda Yoanela ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ kwet kambaññan sɨlaninnan ñañgɨlɨñ, wɨn nek kanepi ñañgɨlɨñ? Wɨn klinandok kundɨt no sasalelɨ pendɨlɨmbi ña-bɨt tɨmbɨm kanepi ñañgɨlɨñ ba?  
\v 8 Tɨkap nɨmda, sɨndɨ nek kanepi ñañgɨlɨñ? Ama no dasidasin kɨndem pamanat kanepi ñañgɨlɨñ ba? Nandañ: ama wandisɨ endɨ ama wapmañdok isɨnan pipat mɨlat tɨ-kuañ.  
\v 9 Wɨndɨñda nek kanepi ñañgɨlɨñ? Plofet ama no ba? Biañgan. Gan plofet ama kañgɨlɨñ walɨ plofet sɨlanin no nɨm. Nak ñɨndɨñ sanlet: Yoane endɨ engano.  
\v 10 Endɨ Anutulok gɨñgɨt ee ama, wɨn enda wakan manda ñɨndɨñ youp bimbin patak, ‘Nandɨlañ, nak gɨñgɨt ee amana no nɨ-mulambi, telak dama tɨ-gambi, telak tɨ-dɨndɨme kena tɨ-gamekak.’ \x + \xo 11:10 \xt Kisim Bek 23:20, Malakai 3:1\x* Wɨn Yoanela manda wɨndɨñ youp bimbin patak.  
\v 11 Nak biañgan sanba: Yoanelɨ amatam gɨtɨk dama kuñgɨlɨñ ba man ñɨndɨñgɨt kuañ endok loloñ sɨnɨk yañ, gan ama pɨmbɨñesɨ gɨtɨk Kunum Molomdok gɨñgɨtñii kuañ endɨ bo Yoane makleañ.   
\p
\v 12 Yoanelɨ tuk ii-sem kena kusei kɨmɨpi tɨñguk walinin bɨkap man ñɨndɨñgɨt nepek ñandin indalak: ama kolan ba sañan endɨ Kunum Molomdɨ amatamñii nɨtek yambɨ-dɨkñelak wolok endaut manda wɨn mik tɨ-ñɨmbi, tɨmbɨ kolanelɨñdok gɨñgɨne kena tañ.  
\v 13 Yoanelɨ kenan gama nɨm kusei kɨmɨlɨñɨlɨmbi, Mose gɨta plofet ama gɨtɨk endɨ Kunum Molomdɨ amatamñii telak nɨtek yambɨ-dɨkñeukak wolok plon manda youkɨlɨñ.  
\v 14 Tɨkap sɨndɨ manda ñɨn tɨke-dasinelɨñdok tuopta wɨn ñɨndɨñ: plofet amalɨ Elia Mesialok telak dama indauptok eñgɨlɨñ wɨn Yoane wakan.  
\v 15 No en pawañnat endɨ mandana nandɨmbi nandɨ-kɨliñ eukak.”   
\s1 Amatamdɨ Yesulok kenanla nandum tlal tɨñgukta enombɨñguk  
\p
\v 16 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Nak amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨnda nɨtek ewɨt? Sɨndɨ wembe gwañgwa wandin ipakanan pipapi, nosiila ñɨndɨñ kɨtɨ-semañ,  
\v 17 ‘Pakñuak pendɨtnambi, sɨndɨ kap nɨm tilɨñ. Ba nɨndɨ kap blan tinambi, mano nɨm tɨlɨñ.’  
\v 18 Kusei ñɨndɨñda tɨmbi sɨnda wembe gwañgwa sanlet: Yoanelɨ indambi, nanañ gɨtɨk kɨmɨsipbi, wain tuk no nɨm pa nalak, tɨmbi sɨndɨ ‘Yal kolanlɨ pɨñmɨlak’ pa nɨañ.  
\v 19 Tɨmbi Amalok Nɨñañ endɨ indambi, nanañ gɨt wain tuk pa nalak, tɨmbi sɨndɨ ñɨndɨñ pa nɨañ, ‘Wɨ kawɨt! Endɨ nanañ gɨt wain tuk nana molom, takis epep ba yom ama not tɨ-semlak!’ Gan amatam Anutulok nanandɨ kleñɨpi kundit kɨndem tañ endɨ nanandɨ wɨn dɨndɨm sɨnɨk tɨmbɨ dakleañ.” Yesulɨ wɨndɨñ eñguk.   
\p
\v 20 Endɨ dama it kwet dɨwɨnnan kundit engano gembɨnat sɨnɨk asupgan tɨñguk, gangan wɨnasilɨ gɨnañjɨ nɨm tambaneñgɨlɨñ, wala tɨmbi endɨ kusei kɨmɨpi, it kwet wɨn enombɨmbi eñguk,  
\v 21 “Kolasin gɨt Betsaida nasi sɨndɨ kilañmet! Anutulɨ mek salamɨlekak! Nak kundit engano gembɨnat asup sɨndok kandañ tɨñgut, gan sɨndɨ gɨnañjɨ nɨm tambaneñgɨlɨñ. Kundit wɨn Tilo ba Sidon it kwelan indaumda, endɨ gɨnanjɨ tambaneañ wɨn inda-daklenepi blandok dasindasin dasimbi, kwɨlɨñ plon pipatnelɨñ. \f + \fr 11:21 \ft Kolasin gɨt Betsaida nasi endɨ Juda amatam, Tilo gɨt Sidon nasi endɨ Judalok sambat nɨm. \f*  
\v 22 Wɨndɨñda sanba nandɨwɨt: Anutulɨ amatam sambɨ-danbekak wolonda sɨndok kolanjɨlok tambon walɨ Tilo gɨt Sidon nasilok tambon wɨn makleukak.   
\p
\v 23 Tɨmbi Kapaneam nasi, sɨndɨ ‘Anutulɨ kunum gɨnañ nɨp loukak’ wɨndɨñ nɨm nandɨnekalɨñ! Nɨm sɨnɨk, sɨndɨ jɨmbɨñ sep kolɨ pɨmbɨlokgot. Nekta, nak kundit engano gembɨnat asup sɨndok kandañ tɨñgut, gan sɨndɨ gɨnañjɨ nɨm tambaneñgɨlɨñ. Kundit wɨn Sodom kwelan indaumda, wɨnasilɨ gɨnañjɨ tambaneumbi, Anutulɨ it kwet wɨn nɨm tɨmbɨ kolaumbi, ñɨndɨñgɨt guma palek.  
\v 24 Wɨndɨñda sanba nandɨwɨt: Anutulɨ amatam sambɨ-danbekak sɨndok kolanjɨlok tambon walɨ Sodom nasilok tambon wɨn makleukak.”   
\s1 Amatamdɨ Yesu enloñ bɨnelɨñdok enguk  
\p
\v 25 Nain wolonda Yesulɨ ñɨndɨñ eñguk, “Bep, kunum kwet molom, nak ñɨndɨñda gan-kɨndem dalet: dɨk nanandɨñga dɨwɨn ama nanandɨnjɨat ba nandɨ-daklenjɨat enda kɨmɨsembɨñguñ, gan nanandɨ sembɨn wɨn amatam nanandɨnjɨ nɨmnat enda tɨmbɨ dakle-semguñ.  
\v 26 Bep, biañgan sɨnɨk, dɨk wɨndɨñ indauptok nandɨñguñ.”  
\v 27 Eñɨpi yousɨmbi, amatamda enguk, “Bepnalɨ gembɨn nanandɨn gɨtɨk wɨn naka nam-taleñguk, tɨmbi en noñganlɨñgot Nɨñañ nandɨ-namlak. Tɨmbi Bep wɨn nindɨ nandɨñmañ? Wɨn Nɨñañ en ba ama nin endɨ epmbi, Bep daut semlak endɨñgot Bep nandɨñmañ.   
\p
\v 28 Kena gɨm tɨmbi mɨlap bemañ sɨndɨ gɨtɨk nokoññan bɨ-talewɨt. Bɨumbi, nak pat-nandɨ samambi, sɨmbasɨ busukñewɨn.  
\v 29 Nak kulan busuk molom, natnala nɨm ewa lolak, wala tɨmbi sɨndɨ nambium sanañgɨlambi, manda san-daut tɨ-samlet wɨn tañgonenekalɨñ. Wɨndɨñ tɨ-kuñɨpi, gɨnañjɨlɨ busukñaneukak. Tañgotañgo nak tañgonenelɨñdok samlet wɨn tɨkembi tañgonenekalɨñ.  
\v 30 Wɨn mɨlap nɨm, wɨn pañgɨtninga n.”   
\c 12  
\s1 Yesulok mandalɨ endɨkñe manda damañgan youkɨlɨñ wɨn maklelak  
\p
\v 1 Sabat pat-nandɨ nain nola Yesulɨ plaua nanañ kena boñgɨpnan ñañɨlɨmbi, gwañgwañii en kle-ñañgɨlɨñ endɨ nanañjɨla tɨmbi, kusei kɨmɨpi, plaua mɨnjɨp mep nañgɨlɨñ.  
\v 2 Tɨmbi Falisi ama dɨwɨndɨ wɨn kañbi, Yesu nɨmbi eñgɨlɨñ, “Wɨ ka. Gwañgwañgailɨ Sabat pat-nandɨ naindok endɨkñe manda maklembi, kena tañ.”  
\v 3 Eumbi enguk, “Devit gɨt nolii en gɨta pakɨlɨñ endɨ nanañ gawat inda-semgukta Devittɨ nɨtek tɨñguk? Sɨndɨ kasat wɨn pinapi nandañ, gan nandɨ-kamalañ bek?  
\v 4 Endɨ Anutulok sel it gɨnañ lombi, plaua nanañ simbi, Anutula tapma tɨñmɨmɨn wɨn mep pɨumbi, sambalii gɨta nañgɨlɨñ. Plaua wɨn tapma ama endɨñgot nanalok, gan Devit gɨt nolii endɨ kɨmɨsip manda maklembi nañgɨlɨñ.   
\p
\v 5 Tɨmbi endɨkñe manda Moselɨ youkuk walɨ ñɨndɨñ nɨnɨ-daut nɨmlak wɨn sɨndɨ wɨndɨñgangot pinat nandɨmbi kamalañ bek: Sabat pat-nandɨ nainnan tapma amalɨ tapma it gɨnañ kena tɨñɨpi, Sabattok endɨkñe manda makleañ, gan walɨ Anutulok dainan yom nɨm indalak.  
\v 6 Tapma ittok kandañ nak ñɨndɨñ sanlet: nepek ñɨ patak wolok loloñɨlɨ tapma it maklelak.  
\v 7 Tɨmbi Anutulok mandalɨ ñɨndɨñ elak, ‘Nak ama gɨnañ busuk tɨ-semnelɨñdok nandɨlet, tapma tɨ-namañ wala nɨm.’ Sɨndɨ manda wolok kusei nandɨ-kɨliñeumda, ama yom nɨm tañ en yom plon nɨm yapɨtnelɨñ.  
\v 8 Nekta, Amalok Nɨñañ Anutulɨ nɨ-mukuk endɨ Sabat pat-nandɨ nain wolok molom.”   
\p
\v 9 Yesulɨ waliningan yousɨm ñambi, it kiyaunjɨnan loñguk.  
\v 10 Tɨmbi ama no kii tombon dalandan endɨ wolok bɨm pakuk. Wɨndɨñda ama dɨwɨsɨlɨ Yesu manda plon kɨmɨtnepi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Dɨk nɨtek nandɨlañ? Ama nolɨ Sabatta ep tɨmbɨ kɨndem da wɨn kɨndem tɨmbek ba nɨm?”  
\v 11 Eumbi enguk, “Sɨndoññan nanin no endok sipsip noñgangot palmek walɨ Sabat nainnan ban gɨnañ pɨumbi, endɨ nɨtek tɨmbek? Endɨ sipsip wɨn tɨke tiañeumbi lambɨuk bek.  
\v 12 Gan amalɨ loloñ sɨnɨk, sipsip maklelak yañ! Wala tɨmbi Sabat nainnan kundit kɨndem tɨ-semeñ wɨn kɨndem.”  
\v 13 Eñɨpi, ama wala ñɨndɨñ nɨñguk, “Kɨka kot-suat” eumbi, amalɨ wɨndɨñ tɨmbɨmbi, kiilɨ bɨnda kɨndem dambi, tombon wandin tɨñguk.  
\v 14 Gan Falisi amalɨ mɨlapi pɨ ñambi, kɨmɨn tɨmbi, telak nɨtek plon Yesu wɨlɨ kɨmnelɨñdok manda e-lonjɨ tɨñgɨlɨñ.  
\v 15 Yesulɨ wɨn nandɨ-daklembi, walinin pɨm ñañguk.  
\s1 Yesu en nindok kena ama?  
\p Tɨmbi amatam asuptɨ Yesu kle ñaumbi, jɨmbatsɨat gɨtɨk ep tɨmbɨ kɨndem daumbi,  
\v 16 kena tɨñguk wolok gɨñgɨt joñgo nɨm eu satauktok e-kɨmɨsip tɨ-semguk.  
\v 17 Endɨ wɨndɨñ tɨmbɨmbi, Anutulɨ plofet Aisaialok man plon Mesialok manda ñɨndɨñ eñguk wolok bien inda-dakleñguk,   
\q1
\v 18 “Ñɨn nokok kena gwañgwa nak en natnalok kasɨleñgut.  
\q1 En wakan nak gɨnañnalɨ kasɨlembi, nandɨ-koñgom tɨ-ñɨmbi, endoññan Woñna kɨmɨlɨmetat.  
\q1 Tɨmbi nak telak nɨtek plon amatam ep tɨmba dɨndɨmenekalɨñ wɨn endɨ kwelalok amatamda enɨ-dakle-semekak.   
\q1
\v 19 Endɨ gimbɨt ba manda kwambɨñlok nɨm,  
\q1 tɨmbi endɨ pañga indanan manda nɨm eu pɨukak.   
\q1
\v 20 Endɨ klinandok kundɨt gembɨn nɨmnat gɨloup tɨlak wandin no nɨm ombekak,  
\q1 ba tipalalok kolsalen duat pɨtpɨt tɨlak wandin no nɨm pendɨlɨm kɨmbekak.  
\q1 Endɨ kenane-palɨmbi, amatam dɨndɨm indanelɨñdok telak walɨ inda-dakleukak wolok tuop.   
\q1
\v 21 Tɨmbi kwet tuop ama walɨ bɨmbi epmektok en mandɨ-patnekalɨñ.” \x + \xo 12:21 \xt Aisaia 42:1-4\x*   
\p
\v 22 Nain wolonda ama no Yesuloñ nañgɨp bɨñgɨlɨñ, wɨn yal kolanlɨ pɨñmɨñgukta tɨmbi man ba dai tɨpelatkan sipgɨmɨk. Tɨmbi Yesulɨ tɨmbɨ kɨndem daumbi, nepenepek kañbi manlɨ manda eelok salaktañmɨñguk.  
\v 23 Tɨmbi amatam gɨtɨktɨ kundit wɨn ka sɨlɨkñembi, nɨsɨñgan e-nandɨ tɨmbi pa eñgɨlɨñ, “Ama Wapmañ Devittok Komblin bɨmbɨlok e-ta-bañ wɨn ñakan bek?”  
\v 24 Gan Falisi amalɨ manda wɨn nandɨñgɨlɨñda tɨmbi Yesula ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Wɨn yal kolandok telak damanjɨ Belsebul endok gembɨnlañgot yal kolan ep kle-semlak.”  
\v 25 Yesulɨ nanandɨnjɨ ka-nandɨñgukta ñɨndɨñ enguk, “Ama wapmañ nolok gɨñgɨtñiilɨ tambɨpi nɨsɨñgan miañ endɨ kola sɨnɨk tañ. Ba it kwet ba sambat nolɨ wɨndɨñgangot tañ endɨ nɨm dɨñdam patnelɨñ.  
\v 26 Wɨndɨñgangot Satandok gɨñgɨt nolɨ enlok nol no kle kolɨmda, Satandɨ enla mik tɨñmumbi, endok ka-dɨkñenlɨ plakan talewɨk.   
\p
\v 27 Sɨndɨ ‘Ama walɨ Belsebullok gembɨnla yal kolan ep kle-kot pa tɨlak’ wɨndɨñ naka nanɨañ. Manda wɨn bien tɨmbekta, nindɨ sɨndok gwañgwanjii gembɨ emumbi, yal kolan ep kle-kot pa tañ? Belsebul ba? Nɨmda, manda nokok gembɨnalok kuseila eañ wolok bien nɨm inda-daklelak yañ.  
\v 28 Wɨn Anutu enlok Woñdɨ nep plataumbi, yal kolan ep kle kotet, Belsebullɨ nɨm. Wɨndɨñda ñɨndɨñ inda-daklelak: Anutulɨ ikan sɨndok boñgɨpsɨnan amatam yambɨ-dɨkñelak.  
\v 29 Ba ama nolɨ ama gembɨnat nolok it gɨnañnan slak lombi, gɨñgɨtñii joñgoñgan epmektok tuop ba? Nɨm ya! Dama endɨ ama gembɨnat wɨn tɨkembi, toalɨ ap imbi bium palmek, nepek nek it gɨnañ pakañ wɨn gumañ ep talewɨk.   
\p
\v 30 Ama no nak not nɨm tɨ-namlakta, endɨ kanjɨk tɨ-namlak. Tɨmbi ama no nak nɨm nep platambi, Anutuloñ amatam nɨm ep kɨmɨn tɨlakta, endɨ ep kleum papuseneañ.  
\v 31 Wɨndɨñda ñɨndɨñ sanlet: amatam yom tañ ba Anutu nɨ-kolayañ, endok yomjɨ gɨtɨk Anutulɨ gumañ bi-semekak, gan ama no Dɨndɨm Woñ nɨ-kolalakta, endok yomɨn Anutulɨ nɨm biñmekak.  
\v 32 Tɨmbi ama no Amalok Nɨñañ enda manda kolan elakta, endok yomɨn Anutulɨ gumañ biñmekak, gan ama no Dɨndɨm Woñ gembɨn namlak, enda manda kolan elakta, endok yomɨn Anutulɨ man ñɨndɨñgɨt ba nain taletalenan bo nɨm biñmekak. Wɨndɨñda kusatnala gɨnañ tɨpet nombo nɨm tɨnekalɨñ.  
\v 33 Komba no kɨndemda, endɨ bien kɨndemgot pa lalilak, tɨmbi komba no kolanda, endɨ bien kolangot pa lalilak. Wɨn komba walɨ kolan ba kɨndem wɨn bienlɨ mek daut samlak.   
\p
\v 34 Sɨndɨ manjɨ manbenjɨ malet upmat nomɨk. Ama kolanda, nɨtek tɨmbi manda kɨndem enelɨñ? Nepek kusei kusei ama nolok gɨnañnan tokñelakta, wakan eu lambɨlak.  
\v 35 Ama kɨndem nepek kɨnde kɨndem gɨnan gɨnañ pa wɨsɨ-kotak, endɨ nepek kɨndemgot pa tɨlak, tɨmbi ama kolan nepek kola kolan gɨnan gɨnañ pa wɨsɨ-kotak, endɨ nepek kolangot pa tɨlak.  
\v 36 Nak ñɨndɨñ sanba: Anutulɨ amatam sambɨ-danbekak nain wolonda endɨ manda kolan gɨtɨk eñgɨlɨñ wolok kusei e-daklenelɨñdok sanbekak.  
\v 37 Neta, Anutulɨ mandañga kañ-danbi, wolok tuop dɨk ama dɨndɨm ba ama kolan ganbɨ indaukak.”   
\s1 Yesu en enlok kusai tɨmbɨ dakleuptok kundit engano no tɨmbɨm kanelɨñdok nɨñgɨlɨñ  
\p
\v 38 Tɨmbi endɨkñe manda nandɨ-tale ama gɨta Falisi ama endoññan nanin dɨwɨndɨ Yesu nɨñgɨlɨñ, “Endaut, dɨk nandɨ-nɨmbi, kundit engano sɨnɨk no tɨmbɨmbi kanetamɨñ.”  
\v 39 Gan endɨ ñɨndɨñ tambane enguk, “Amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨndɨ kolan tɨmbi, Anutu bi-sɨnɨk tañ. Sɨndɨ kundit no kanepi pa nandañ, gan plofet Yonalok kundilɨñgot daut samum kanekalɨñ.  
\v 40 Yonalɨ tim sandap tɨpet gɨt no tuk gaut wopumdok mɨnjɨp gɨnañ pakuk. \x + \xo 12:40 \xt Yona 1:17\x* Wɨndɨñgangot Amalok Nɨñañ endɨ bo maim tɨpet gɨt no kwet gɨnañ palekak kanekalɨñ.   
\p
\v 41 Nandañ: Anutulɨ amatam manda plon yapɨlekak nain wolonda Niniwe nasi Yonalok molo manda nandɨñgɨlɨñ endɨ amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨn gɨta yakan mɨlapi, sɨndok kusasɨ tɨmbɨ dakleukak. Neta, endɨla Yonalok mandala gɨnañjɨ tambaneñgɨlɨñ, gan sɨndɨla ama nin Yona maklelak endok manda nandɨmbi, gɨnañjɨ nɨm tambaneñgɨlɨñ.  
\v 42 Wɨndɨñgangot Anutulɨ amatam manda plon yapɨlekak nain wolonda kwet koi Siba wolok tam wapma endɨ bo amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨn gɨta yakan mɨlapi, sɨndok kusasɨ tɨmbɨ dakleukak: endɨla ama wapmañ Solomondok nanandɨ kɨndem nandɨuktok kwet mayañgan nanin sɨnɨk walɨ endoñ bɨñguk, gan sɨndɨla ama Solomon maklelak endok mandan nandɨ-kɨmneñgɨlɨñ.”   
\p
\v 43 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Yal kolan nolɨ ama no ka-mɨsɨm poñawɨkta, endɨ kwet kasatnan ña bɨt tɨmbi, pipapat komblin lonjɨwɨk. Lonjɨm nɨm kañbi,  
\v 44 enla ñɨndɨñ ewɨk, ‘Nak bɨndambo undane it dama pakutnan ñawa’. Embi ña kawɨk wɨn: it wɨn jamimbi tɨ-kɨliñem biumbi, itgot palek.  
\v 45 Kañbi pɨ ñambi, yal kolan kɨt tambon tambon tɨpet endok gembɨnjɨlɨ en makleañ ep tɨmbɨ indambi yanañgɨlɨm, it wolok gɨnañ lombi pi pat mɨlat tɨnelɨñ. Wɨndɨñda tɨmbi damañgan ama wala mɨlap lakat indañmɨñguk, gan man mɨlap wopum sɨnɨk indañmek. Enda indañmɨñguk, wɨndɨñgangot amatam man ñɨndɨñgɨt kolan tɨ-kuañ sɨndoñ inda-samekak.”   
\s1 Yesulok sambalii wɨn nin?  
\p
\v 46 Yesulɨ amatam manda en-palɨñɨlɨmbi, meñ gɨt kwayañii endɨ bɨ tombi, pawan ipi, en gɨta manda e-nandɨ tɨnelɨñdok eñgɨlɨñ.  
\v 47 Tɨmbi ama nolɨ Yesu nɨmbi eñguk, “Nandɨlañ. Meñga kwayañgai pawan bɨ ipi, dɨkɨta manda e-nandɨ tɨnepi nandañ.”  
\v 48 Gan Yesulɨ ama wala ñɨndɨñ tambane nɨñguk, “Mena kwayanai wɨn nin?”  
\v 49 Eñɨpi, gwañgwañiila kɨt yout tɨ-sembi nɨñguk, “Ñɨ ka: mena kwayanai ñɨ pakañ.  
\v 50 Neta, no en Bepna kunum gɨnañ patak endok man tañgonelakta, endɨ wakan nokok mena, kwayanai, ba witnai biañgan t añ.”   
\c 13  
\ms1 Ama Wapmañlɨ amatamñii nɨtek yambɨ-dɨkñelak wala Yesulɨ e-yout manda enguk  
\s1 Gɨñgɨt manda kɨndem wɨn nanañ mɨnjɨp ama nolɨ kena gɨnañ kokuk wandin  
\p
\v 1 Sandap wolonda Yesulɨ it bimbi, tuk guañnan ñambi, amatam enɨ-daut tɨ-semepi tuk baliliñnan ña pipakuk.  
\v 2 Tɨmbi amatam asuptɨ endoñ bɨ kɨmɨn tɨñgɨlɨñda tɨmbi, endɨ kɨkeñ nolok plon lombi pipakuk. Pipalɨmbi, amatam kɨmɨn wopum endɨ tuk pawan ilɨmbi,  
\v 3 e-yout mandalɨ nepek asuptok plon enɨ-daut tɨ-semguk.  
\p Tɨ-semñɨpi ñɨndɨñ enguk, “Nandañ. Ama nolɨ nanañ mɨnjɨp kokotta kenañ gɨnañ ñañguk.  
\v 4 Ñambi, mɨnjɨp kot-tɨ-kot-tɨ-ñañɨlɨmbi, mɨnjɨp dɨwɨn telak plon pɨumbi, monɨktɨ bɨm na-taleñgɨlɨñ.  
\v 5 Tɨmbi mɨnjɨp dɨwɨndɨ kawattɨ salaiumbi kwet lakatgot pakuknan pɨñgɨlɨñ. Mɨnjɨp kwet plongot pakɨlɨñda tɨmbi mindin plakan tawa lambɨñgɨlɨñ.  
\v 6 Gan kakailɨ sua embi, kwet nɨm tɨke gembɨlaumbi, maimdɨ lambɨ ep dɨumbi, yañetambi kɨm-taleñgɨlɨñ.  
\v 7 Mɨnjɨp dɨwɨndɨ kwet koselek mɨnjɨp pakuknan pɨñgɨlɨñ endɨ yakayakan tawa lambumbi, koselektɨ bendɨmbi ep tapliumbi kɨm-taleñgɨlɨñ.  
\v 8 Mɨnjɨp dɨwɨndɨ kwet galk gɨnañ pɨñgɨlɨñ walɨ lambɨm wopum dambi, bien laliñgɨlɨñ. Kusei dɨwɨndɨ bien 100 100 laliñgɨlɨñ, dɨwɨndɨ bien 60 60 laliñgɨlɨñ, tɨmbi dɨwɨndɨ bien 30 30 wɨndɨñ lali-ta-ñañgɨlɨñ.  
\v 9 No en pawañnat endɨ mandana nandɨmbi nandɨ-kɨliñ eukak.”   
\p
\v 10 Papalembi, Yesulok gwañgwañiilɨ endoñ bɨmbi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Amatam manda enlañ wɨn kusei nɨtekta tɨmbi e-yout manda gɨta pa enlañ?”  
\v 11 Eumbi tambane enguk, “Kunum Molomdɨ amatam telak nɨtek yambɨ-dɨkñelak wɨn damañgan pat-sembɨn pakuk. Nepek wɨn endɨ sɨnda sanbɨ dakle-talelak, gan amatam dɨwɨnda nɨm.  
\v 12 Neta, no en nepek palmɨlak wɨn tɨke-kuumbi, enda nombo yousɨ-mɨumbi, asupgan palmekak. Gan no en nepek palmɨlak wala nandum tlal tɨlakta endok nepek lakat palmɨlak wɨn apma tɨkeñmɨumbi, slak palekak.  
\v 13 Ama wandisɨ walɨ dautsɨlɨ kañ, gan nɨm ka-dɨndɨm eañ, ba pawanjɨ kɨmɨkañ, gan nɨm nandañ ba nɨm nandɨ-dakleañ, wala tɨmbi nak manda e-yout manda gɨt pa enlet.   
\p
\v 14 Plofet Aisaialɨ nek indauktok eñguk wɨn man ñɨndɨñgɨt amatam wandisɨloñ inda-semlak. Endɨ Anutulok mandan ñɨndɨñ eñguk, ‘Amatam ñalɨ manda nandɨnekalɨñ, gan nɨm nandɨ-daklenekalɨñ, ba dautsɨlɨ kanekalɨñ, gan nek kañ wɨn nɨm ka-nandɨ-tomnekalɨñ.  
\v 15 Nekta, endok gɨnañ nanandɨnjɨlɨ kwambɨñ dañgukta, pawanjɨlɨ manda nandɨnepi kunjit tañ, ba dautsɨlɨ nɨm kanelɨñdok masipmañ. Wɨndɨñ nɨm tɨmbɨmda, endɨ dautsɨlɨ kañbi, pawanjɨlɨ nandɨmbi, gɨnañjɨlɨ nandɨ-tombi, gɨnañjɨ tambaneumbi, nak ep tɨmba kɨndem danelɨñdok nokoññan bɨnelɨñ.’ \x + \xo 13:15 \xt Aisaia 6:9-10\x* Anutulɨ amatamdok plon manda wɨndɨñ eñguk.  
\v 16 Gan sɨndɨla dautsɨlɨ kɨndem kañ, tɨmbi pawanjɨlɨ guma nandañ, wala tɨmbi amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.  
\v 17 Nak biañgan sɨnɨk sanba: plofet ama gɨta ama dɨndɨm damañgan kuñgɨlɨñ endɨ nepek sɨndɨ kañ wɨn kanepi nandɨ-koñgom tɨñgɨlɨñ, gan nɨm kañgɨlɨñ, ba manda sɨndɨ nandañ wɨn nandɨnepi nandɨ-koñgom tɨñgɨlɨñ, gan nɨm nandɨñgɨlɨñ.”   
\p
\v 18 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila enbi eñguk, “Sɨndɨ pawanjɨ kɨmɨpi, mɨnjɨp kokottok e-yout manda sanɨt wolok kusei san-daklewambi nandɨwɨt.  
\v 19 Nanañ mɨnjɨp telak plon pɨñguk manda wolok kusei wɨn ñɨndɨñ: amalɨ Anutulɨ amatamñii nɨtek yambɨ-dɨkñelak wolok gɨñgɨt manda nandɨmbi nɨm tɨke-kulak, tɨmbi kolan molomdɨ bɨmbi, manda gɨnañnan kokolɨn wɨn apma tɨkeñmɨlak.  
\v 20 Mɨnjɨp kawat plon pɨñguk manda wolok kusei wɨn ñɨndɨñ: amalɨ gɨñgɨt manda sɨlɨsɨlɨnat nandɨmbi, plakan gɨnan gɨnañ dasilak,  
\v 21 gan manda gɨnan gɨnañ pɨlak walɨ nɨm pa kwambɨñ dalak. Nɨm, walɨ nain dumangot papi pailɨmlak. Wɨn kuñgunlok plon mɨlap indañmɨlak, ba Anutulok manda tɨke-kuañ endok plon mɨlap kusei kusei inda-semum yambɨlak, nain wolongan nanandɨ-kɨlɨktɨn pi pɨlak.  
\v 22 Ba mɨnjɨp kwet koselek mɨnjɨp pakuknan pɨñguk manda wolok kusei wɨn ñɨndɨñ: amalɨ gɨñgɨt manda wɨn nandɨlak, gan kwelalok mɨlap ba mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ wolok nandɨ-koñgomlɨ gɨnañ tɨmbɨ pailɨmbi, manda nandɨlak wolok bien nɨm indañmɨlak.  
\v 23 Mɨnjɨp kwet galk gɨnañ pɨñgɨlɨñ manda wolok kusei wɨn ñɨndɨñ: amalɨ gɨñgɨt manda wɨn nandɨmbi nandɨ-kɨliñ embi, kɨmɨt kle kuañ. Endok bien wɨn 100 ba 60 ba 30 wolok tuop indalak.”   
\s1 Kunum Molomdok ka-dɨkñe kena kanjɨk nat, gan wandingan embi sapakñelak  
\p
\v 24 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, e-yout manda no amatamda ñɨndɨñ enguk, “Kunum Molomdɨ gɨñgɨtñii yambɨ-dɨkñelak wɨn ñɨndɨñ: ama nolɨ kenan gɨnañ nanañ kɨndemlok mɨnjɨp kokuk,  
\v 25 gan tim boñgɨpnan ama gɨtɨktɨ dou-palɨñɨlɨmbi kanjɨkñɨlɨ kena wolok ñambi, kli kolandok mɨnjɨp kopi pi ñañguk.  
\v 26 Pakapi, mindin tawa lambɨmbi, bien indaup tɨmbɨmbi, kli kolandɨ bo inda-dakleñgɨlɨñ.  
\v 27 Inda-dakleumbi, ama wolok kena gwañgwañiilɨ wɨn kañbi, molomloñ ñambi nɨñgɨlɨñ, ‘Wopum, dɨk kenañga gɨnañ mɨnjɨp kɨndemgot kokuñ. Gan nɨtek tɨmbi, kli kolanlɨ indalak?’  
\v 28 Wɨndɨñ nɨ-nandumbi enguk, ‘Wɨn kanjɨkna nolɨ kolɨmbi lambɨlak.’ Eumbi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, ‘Wɨndɨñda nɨndɨ ña kli wɨn tamat kotnetamɨñ ba?’  
\v 29 Eumbi enguk, ‘Wɨndɨñ nɨm. Kak biu palen. Nɨm kañbi, kli tamat kokamɨñ embi, nanañ wakɨt tamatnelɨñ a.  
\v 30 Biumbi, nanañ gɨta kli nɨset tɨpelatkan lambɨndekamɨk. Tɨmbi nanañ mepmettok nain indaumek, nak kena ama enbambi, dama kli moyen tamap imbi, komba gɨnañ sium dɨukak. Tɨmbi nanañ bien wɨn wɨsɨkot itna gɨnañ ep wɨsɨ-kolɨm palekak.’”   
\p
\v 31 Yesulɨ e-yout manda no ñɨndɨñ enguk, “Kunum Molomdok kaundɨkñe kena wɨn mastat mɨnjɨp \f + \fr 13:31 \ft Mastat mɨnjɨp wɨn wambɨñ mɨnjɨp wandin.\f* ama nolɨ kenan gɨnañ kokuk wandin.  
\v 32 Mastat mɨnjɨp wɨn yaya mɨnjɨp tip mɨnam sɨnɨk yañ, gan tawa lambɨlak wolonda yaya walɨ dɨwɨn yapma klembi, komba nomɨk wopum dalak, wala tɨmbi yaya wolok gayam plon monɨktɨ bɨmbi, isɨ tañ.”   
\p
\v 33 Yesulɨ yousɨmbi, e-yout manda no ñɨndɨñ enguk, “Kunum Molomdok kaundɨkñe kena wɨn ñɨndɨñ: tam nolɨ kɨmɨlɨ bendɨ lakatgot tɨkembi, plaua kwɨlan wopumgan wakɨt tambanembi, papalem kaumbi, plaua walɨ gɨtɨk bendɨmbi lambɨlak.”   
\p
\v 34 Yesulɨ amatam kɨmɨn wopumda manda gɨtɨñgɨtɨk enguk wɨn endɨ telal no gɨt nɨm eñguk, endɨ e-yout mandalɨñgot enguk.  
\v 35 Endɨ wɨndɨñ tɨmbɨmbi, plofet ama nolɨ manda ñɨndɨñ eñguk wolok bien inda-dakleñguk,  
\q1 “Nak e-yout mandalɨñgot manda enbi,  
\q1 nanandɨ sembɨn kwet kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan nanin pat-ta-bañ wɨn enba dakleutat.” \x + \xo 13:35 \xt Kap 78:2\x*   
\p
\v 36 Tɨmbi Yesulɨ amatam kɨmɨn wopum yambɨk bimbi, gwañgwañii gɨt ilan ñañguk. Ña palɨñɨlɨmbi, gwañgwañiilɨ endoñ bɨmbi nɨkañbi eñgɨlɨñ, “Dɨk e-yout manda eñañ wɨn - kli moyen kena gɨnañ lambɨlak - wolok kusei nɨtek? Wɨn nɨnɨmbɨ nandɨna.”  
\v 37 Eumbi enguk, “Ama mɨnjɨp kokuk wɨn Amalok Nɨñañ en wakan.  
\v 38 Kena wɨn kwet ñɨn man pakamɨñ wolok walan, tɨmbi nanañ mɨnjɨp wɨn Kunum Molomdok gɨñgɨtñii. Tɨmbi kli kolan wɨn kolan molomdok gɨñgɨtñii,  
\v 39 tɨmbi kanjɨk kli kolan mɨnjɨp ep kokuk wɨn kolan molom Satan en. Mɨnjɨp bien mepmet wɨn kwet nain taletalenan wolonda indaukak, tɨmbi kena tɨndɨ ama wɨn Anutulok añeloñii.  
\v 40 Kli kolan tamap wɨp siañ wɨndɨñgangot nain taletalenan kolan molomdok gɨñgɨtñii enda inda-semekak.  
\v 41 Nain wolonda Amalok Nɨñañ endɨ añeloñii en-mulɨmbi, kwet tuop gɨñgɨtñii endoññan nanin ama kolan tañ en ba dɨwɨn no ep tiañeumbi yom tañ endɨ wakɨt ep kɨmɨn tɨmbi,  
\v 42 jɨmbɨñdok komba kwambɨñ gɨnañ ep kolɨ pɨnekalɨñ. Wandɨñ endɨ mano kwɨlɨm tɨmbi, manjɨ sɨ-gɨlɨm danekalɨñ.  
\v 43 Gan amatam Bepsɨlok man tañgoneñgɨlɨñ endɨ kunum gɨnañ lombi, maim duatak wɨndɨñ duapi, indañgan endok kapmainan kuumbi yambɨ-dɨkñeukak. No en pawañnat endɨ mandana nandɨmbi nandɨ-kɨliñ eukak.”   
\s1 Kunum Molomdok kaundɨkñe kenala Yesulɨ e-yout manda dɨwɨn no enguk  
\p
\v 44 Yesulɨ yousɨmbi, e-yout manda enguk, “Kunum Molomdok kaundɨkñe kena wolok walan wɨn nepek tuan wopumgan sɨnɨk kena gɨnañ kɨmɨsembum pakuk wandin. Ama nolɨ nepek wɨn tɨmbɨ indambi, taplim bium pakuk. Tɨmbi sɨlɨsɨlɨ wopum indañmɨñgukta endɨ nepenepelɨ gɨtɨk ña tuatualok kɨmɨlɨm tua-taleumbi, mɨnem walinin tɨkembi, nepek tuan wopum wɨn endok indañmektok kwet wɨn ña tua kleñguk.   
\p
\v 45 Tɨmbi Kunum Molomdok kaundɨkñe kena wolok walan no kawat tuan wopum wandin: ama nolɨ kawat tuan wopumgot wɨn tuaup yolonjɨñguk. Yolonjɨmbi,  
\v 46 kawat kɨndem sɨnɨk no kañbi, ña nepenepelɨ gɨtɨk tuatualok kɨmɨlɨm tua-taleumbi, mɨnem walinin tɨkembi, kawat wɨn ña tuañguk.   
\p
\v 47 Tɨmbi Kunum Molomdok kaundɨkñe kena wolok walan no wɨn ñɨndɨñ: pis tiatia lɨk wopum tuk gɨnañ kolɨ pɨumbi, pis kusei kusei epgɨlɨñ.  
\v 48 Lɨk tokñeumbi tiañe pawan lambɨ pipapi, pis kañ-dan tɨñgɨlɨñ, wɨn pis nanalok kɨndem kambot gɨnañ ep kɨmɨpi, pis kolan wɨn ep kokɨlɨñ.  
\v 49 Kwet nain taletalenan wɨndɨñ wakan indaukak: Anutulɨ añeloñii en-mulɨm bɨmbi, ama Anutulok man tañgoneañ endok boñgɨpsɨnan nanin ama kolan epbi,  
\v 50 jɨmbɨñdok komba kwambɨñ gɨnañ ep kolɨ pɨnekalɨñ. Wandɨñ mano kwɨlɨm tɨmbi, manjɨ sɨ-gɨlɨm danekalɨñ.”   
\p
\v 51 Yesulɨ e-yout manda eu taleumbi, gwañgwañii en-nandɨmbi eñguk, “Sɨndɨ e-yout manda gɨtɨk sanlet wolok kusei nandɨ-dakleañ ba?” Enbɨmbi, endɨ “Oñ, nandamɨñ” nɨñgɨlɨñ.  
\v 52 Eumbi enguk, “Wɨndɨñda endɨkñe manda nandɨ-tale amalɨ Kunum Molomdok gɨñgɨt indambi kuañ endɨ ama nepek kɨndem wɨsɨkot isɨnan kɨmɨlɨm patakñan nanin epmañ wandin: endɨ Anutulɨ nanandɨ damañgan eñguk ba man elak wɨn nandɨ-daklembi, wolok tuop amatam enɨ-daut tɨ-semañ.”   
\ms1 Yesulɨ en Ama Wapmañ engano wɨn Juda amala daut semguk  
\s1 Yesulok il kuseinan nasilɨ siñgi wɨlɨmgɨlɨñ  
\p
\v 53 Yesulɨ e-yout manda wɨn eu taleumbi, walinin pɨ ñambi,  
\v 54 il kuseinan ña tomguk. Tombi, it kiyaunjɨ gɨnañ lombi, amatam enɨ-daut tɨ-semguk. Tɨmbi amatam mandan nandɨñgɨlɨñ endɨ nandɨ-gɨtɨñgɨtɨk embi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Ama ñalɨ nanandɨ wandin ba kundit engano sɨnɨk tɨndɨlok gembɨ wɨn denanin tɨkeñguk?  
\v 55 Nɨndɨ endok kusei nandamɨñ yañ! Endɨla it kɨndikɨndit ama endok nɨñañgot. Meñlok koi wɨn Malia, kwayañii wɨn Jekop, Josep, Simon gɨt Judas,  
\v 56 tɨmbi endok wiwii wɨn nɨn gɨta yakan kuamɨñ. Wɨndɨñda nanandɨn gɨt gembɨn wandin wɨn nindɨ daulmɨñguk?”  
\v 57 Wɨndɨñ eñɨpi, endok mandan ba ep tɨndɨn wala nandum tlal tɨñguk. Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Amatam dɨwɨndɨ plofet ama giñgiñgan tɨñmañ, gan enloñ nasii ba noliilɨ wɨndɨñ nɨm tɨñmañ.”  
\v 58 Wɨndɨñ embi, nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨñgɨlɨñda tɨmbi kundit engano asup wandɨñ kandañ nɨ m tɨñguk .   
\c 14  
\s1 Elottɨ Yesula nandum en Yoane kɨmnan nanin mɨlakuk wɨndɨñ tɨñguk  
\p
\v 1 Nain wolonda Galili distriktok ama wapmañ Elot endɨ Yesu koi gɨñgɨt nandɨmbi,  
\v 2 kena amañii ñɨndɨñ enguk, “Endɨ Yoane tuk ii-sem en wakan. Kɨmnan nanin mɨlakukta tɨmbi kundit engano tɨmbektok gembɨn wopumgan palmɨlak.”  
\v 3-4 Kusei ñɨndɨñda Elottɨ wɨndɨñ nandɨñmɨñguk: damañgan endɨ enlok kwayañ Filip endok tamɨn Elodia apma tɨkeñguk. Apma tɨkeumbi, Yoanelɨ ñɨndɨñ pa nɨlɨñguk, “Dɨk Elodia tamga tɨkeñguñ wɨn nɨndok endɨkñe manda maklelañ.” \f + \fr 14:3-4 \ft Endɨkñe mandalɨ amalɨ enlok dal ba kwayañlok tamɨn tɨkeuktok kɨmɨsip tɨñmɨlak. Dal ba kwayañ endɨ yamɨn pap sembɨñguk wolondañgot kɨndem wɨndɨñ tɨmbek. (\xt Wok Pris 18:16, 20:21, Lo 25:5-6\ft ) \f* Wɨndɨñda Elottɨ eumbi, Yoane tɨke imbi, it kwambɨñ gɨnañ kɨmɨkɨlɨñ.  
\v 5 Elottɨ Yoane wɨlɨ kɨmbektok nandɨñguk, gan amatamda mɨsɨñgukta wɨndɨñ nɨm tɨñguk. Neta, Juda amalɨ Yoanela nandum plofet no tɨñgukta tɨmbi.   
\p
\v 6 Gan wɨnaña ñɨndɨñ indañguk: Elottok indainda nain indaumbi, yokñiilok nanañ sinat tɨ-semumbi, Elodialok wembanlɨ bɨ endok dausɨnan kap tiñguk. Kap tiumbi, Elottɨ wembe wolok kapta nandɨ-koñgom tɨñgukta tɨmbi,  
\v 7 manda ñɨndɨñ e-kwambɨñ dambi nɨñguk, “Biañgan sɨnɨk. Dɨk nepek nola ba nola nan-kautañ wolok tuop gametet.”  
\v 8 Wɨndɨñ eumbi, meñloñ ñaumbi, nanandɨ ñɨndɨñ mɨumbi, Elottoñ undane ñambi nɨñguk, “Dɨk eumbi, Yoane tuk ii-sem endok bim dombɨmbi, kumbam jawañ plon kɨmɨpi bɨ namɨt.”  
\v 9 Ama wapmañdɨ manda wɨn nandɨmbi nandum mɨlatañguk. Gan manda yokñiilok dausɨnan e-kwambɨñ dañgukta tɨmbi endɨ nandɨñmɨmbi, wembelɨ eñguk wolok tuopkan tɨnelɨñdok eñguk.  
\v 10 Tɨmbi it kwambɨñ gɨnañ ñambi, Yoanelok bim dombɨmbi,  
\v 11 kumbam jawañ plon kɨmɨpi bɨm wembe mɨumbi, meñloñ tɨke ñañguk.  
\v 12 Tɨmbi Yoanelok gwañgwañiilɨ bɨm dalandan bem ña kɨndikɨlɨñ. Wɨndɨñ tɨ-talembi, siñgi ña Yesu kasat tɨñmumbi nandɨñguk.   
\s1 Yesulɨ ama 5,000 gɨta tam gwañgwanjii nanañ ep towiñguk  
\p
\v 13 Yoane wɨlɨ kɨmɨñguk wolok gɨñgɨt Yesulɨ nandɨñgukta endɨ gwañgwañii gɨt walinin pɨ ñanelɨñdok kɨkeñ nolok plon lombi, kwet ama nɨmnatnan nɨsɨñgan kunepi ñañgɨlɨñ. Ñaumbi, amatamdɨ gɨñgɨt wɨn nandɨmbi, isɨ kwesɨ bimbi, kesɨttɨ en klem, tuk baliliñ ñañgɨlɨñ. Ñakap, Yesulɨ ñaupi nandɨñguknan ña tomgɨlɨñ.  
\v 14 Tɨmbi Yesulɨ kɨkeñ plon nanin pɨñɨpi, amatam kɨmɨn wopum yambɨñguk. Yambɨmbi, blan tɨ-sembi, jɨmbatsɨat ep tɨmbɨ kɨndem dañguk.   
\p
\v 15 Kwet timlala tɨmbɨmbi, gwañgwañiilɨ Yesuloñ bɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Kwet kɨlɨm elak. Tɨmbi ñɨn kwet ama nɨmnatnan pakamɨñ, wɨndɨñda dɨk amatam en-mulɨmbi, it kwelan ñambi, nanañjɨ tua nambɨt.”  
\v 16 Eumbi enguk, “Nekta ñanelɨñdok eañ? Sɨn nanañ ep towiwɨt.”  
\v 17 Eumbi, jip jup tɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Nɨndok plaua nanañ kɨt tombon gɨt pis tɨpet walɨñgot pat-nɨmlak.”  
\v 18 Eumbi enguk, “Wɨn nokoññan mep bɨwɨt.”  
\v 19 Wɨndɨñ embi, amatam enbɨmbi, kli yali gɨmbañ dambi pipakɨlɨñ. Tɨmbi Yesulɨ plaua nanañ kɨt tombon gɨt pis tɨpet wɨn epbi, kunum plon deium loumbi, Anutu weñmɨmbi, plaua wɨn ombɨmbi, gwañgwañiila emguk. Emumbi, endɨ ep papusenembi, amatam em-taleumbi,  
\v 20 gɨtɨktɨ nambi na-tokñe tɨñgɨlɨñ. Tɨmbɨmbi, dɨp pakuk wɨn gwañgwañiilɨ epmbi, sandɨñ lɨk 12 wolok gɨnañnan dasium tokñeñguk.   
\p
\v 21 Nanañ nañgɨlɨñ wɨn ama 5,000 nɨtepek, gan tam gɨt wembe gwañgwa nɨm ep kunakɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ tuk guañ plon yaliyali ñañguk  
\p
\v 22 Ama kɨmɨn gɨtɨktɨ nanañ nambɨ taleumbi, Yesulɨ gwañgwañii en-gɨñgɨnembi, nɨsɨngan kɨkeñ plon lombi, tuk guañ tambon kandañ damandama ñanelɨñdok en-mukuk. En-mulɨm ñañɨlɨmbi, amatam kɨmɨn gɨtɨk isɨnan en-mulepi pakuk.  
\v 23 Papi, amatam en-mulɨm ña-taleumbi, Yesu en engan nɨmolo tɨmbepi jañgɨnnan lo pakuk. Kwet kɨlɨm eumbi, jañgɨnnan engan palɨmbi,  
\v 24 gwañgwañiilok kɨkeñdɨ ña tuk guañ boñgɨpnan tomguk. Tombɨmbi, sasalelɨ ñañgɨlɨñ kandañnan bɨñgukta, tuktɨ kɨkeñ munjupi, tɨke lombi pɨmbi tɨñguk.   
\p
\v 25 Kwet gama nɨm salañɨlɨmbi, Yesulɨ guañ plon yali ta-ñakap gwañgwañii ep tɨmbɨ dumalañguk.  
\v 26 Tɨmbi gwañgwañiilɨ tuk plon yaliyali bɨumbi kañbi, “Asilɨ bɨlak!” embi, gembɨnjɨ pɨumbi, mɨsɨmbi kwawa tɨñgɨlɨñ.  
\v 27 Tɨmbi wolongan Yesulɨ enɨ-daklembi eñguk, “Nɨm mɨsɨwɨt, natna bɨlet, walenjɨ busukñewɨn.”   
\p
\v 28 Tɨmbi Petlolɨ nɨñguk, “Wopum, biañgan dɨtna bɨlañda, nanbɨmbi, tuk plon yalim dɨkoñan bɨwa.”  
\v 29 Eumbi nɨñguk, “Natna ya, bo!” Nɨmbɨmbi, kɨkeñ plon nanin pɨ tuk plon yalimbi, Yesuloñ ñañguk.  
\v 30 Ñañɨpi, sasale wopum wɨkukta tuk mɨlakuk wɨn kañbi, mɨsɨmɨsɨ ñakap tuk gɨnañ pɨup tɨmbi, kɨtɨmbi eñguk, “Wopum, nepmɨñ.”  
\v 31 Eumbi, wolongan Yesulɨ kii kot-suap tɨkembi nɨñguk, “Nanandɨ-kɨlɨktɨñga lakat pakamlak. Nekta gɨnañ tɨpet tɨlañ?”  
\v 32 Wɨndɨñ eñɨpi, Petlo nañgɨlɨmbi, kɨkeñ plon loñɨlɨmbi, sasalelɨ kɨlp eñguk.  
\v 33 Tɨmbi gwañgwa kɨkeñ plon pakɨlɨñ endɨ Yesuloñ mɨlelem tɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Biañgan dɨk Anutulok Nɨñañ.”   
\p
\v 34 Tuk guañ dɨkñe-talembi, Genesalet it kwet kandañ lo suañgɨlɨñ.  
\v 35 Suaumbi, wɨnasɨlɨ Yesu ka-daklembi, manda kɨmɨlɨmbi, kwet wolok tuopkan ñañguk. Ñaumbi, amatamdɨ ama jɨmbatsɨat gɨtɨk yanañgɨp endoñ bɨñgɨlɨñ. Bɨmbi,  
\v 36 Yesu dasindasin kusipgot tɨke-kanelɨñdok nɨ-nandɨ tɨñgɨlɨñ. Nɨ-nandumbi nandɨ-semumbi, tɨke-kañgɨlɨñ tuop kɨnde m dañgɨlɨ?   
\c 15  
\s1 Anutulok dainan nek ñalɨ ama tɨmbɨ kolalak wɨn Yesulɨ enɨ-daut tɨ-semguk  
\p
\v 1 Tɨmbi Falisi ama gɨt endɨkñe manda nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ Jelusalem bimbi, Yesuloñ bɨñgɨlɨñ. Bɨmbi, ñɨndɨñ nɨ-nandɨñgɨlɨñ,  
\v 2 “Nɨtek tɨmbi, gwañgwañgailɨ bep pañniilok telak ñɨn makleañ? Endɨ nanañ nanepi, telak nɨnɨ-daut tɨ-nɨmgɨlɨñ wolok tuop kɨsɨ nɨm wɨlɨpi pa nañ.”  
\v 3 Eumbi tambane enguk, “Nɨtek tɨmbi, sɨndɨ sɨnlok ep tɨndɨñ klenelɨñdok Anutulok endɨkñe manda makleañ?  
\v 4 Neta, Anutu en endɨkñe manda tɨpet ñɨndɨñ kɨmɨt-nɨmguk, ‘Dɨk meñga beka giñgiñgan tɨ-semekañ’, tɨmbi ‘Ama no meñ ba beu en-kolalakta en wɨlɨ kɨmlok.’ \x + \xo 15:4 \xt Kisim Bek 20:12, 21:17, Lo 5:16\x*  
\v 5 Gan sɨndɨ endɨkñe manda tɨpet wɨn maklembi, amatam ñɨndɨñ enɨ-daut pa tɨ-semañ: tɨkap ama no meñ ba beu epmɨu plaptauktok nepek no palmɨlak, gan ‘Nak nepek wɨn ikan Anutulok gɨñgɨt wɨlɨmɨñgut’ wɨndɨñ enlakta,  
\v 6 endɨ kɨndem beu nɨm nandɨ-ñɨmbi, nɨm tɨmbɨ plaptalak. Wɨndɨñ tɨñɨpi, endɨ beu giñgiñgan nɨm tɨ-ñɨmbi, endɨkñe manda maklelak. Wɨndɨñda sɨndɨ sɨnlok ep tɨndɨñ klenelɨñdok Anutulok endɨkñe manda tɨmbɨ lakatalak.   
\p
\v 7 Yakñesɨ! Sɨndok manjɨ manbenjɨ malet nomɨk! Anutulɨ plofet Aisaialok man plon ñɨndɨñ embi, sɨndok kolanjɨlok walan e-kɨliñ eñguk,   
\q1
\v 8 ‘Amatam ñalɨ manjɨlɨñgot kotna gɨñgɨt e-tɨke-loañ,  
\q1 gan gɨnañ nanandɨnjɨlɨ mayañgan sɨnɨk pat-semlak.   
\q1
\v 9 Endɨ amalok nanandɨ wɨn nokok endɨkñe manda wandin enɨ-daut tɨ-semañ,  
\q1 wala tɨmbi endɨ nan-wowoñ tañ wɨn sɨlaningot.’” \x + \xo 15:9 \xt Aisaia 29:13\x*   
\p
\v 10 Tɨmbi Yesulɨ amatam kɨmɨn gɨtɨk kɨtɨ-semum bɨumbi enguk, “Sɨndɨ pawanjɨ kɨmɨpi nandɨ-kɨliñ ewɨt.  
\v 11 Nepek nek ñalɨ ama tɨmbɨmbi, Anutulok dainan dɨndɨm palektok tuop nɨm? Wɨn nepek nanambi, mɨnjɨpnɨ gɨnañ pɨlak walɨ nɨm. Wɨn nepek kolan gɨnañnɨ gɨnañ papi, manɨ plon lambɨ pɨlak walɨ mek ama tɨmbɨ kolalak.”   
\p
\v 12 Papalembi, Yesu gwañgwañiilɨ endoñ bɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Ba dɨk Falisi amalɨ mandañga wɨn nandɨmbi, nandɨ-kola tɨ-gamlɨñ wɨn nandɨlañ ba?”  
\v 13 Eumbi tambane enguk, “Falisi ama endɨ kli kolan kena gɨnañ nɨsɨ lambañ wandin. Tɨmbi Bepna kunum gɨnañ patak endɨ kenan gɨnañ nepek nɨm tɨpiñguk wɨn kakasiat gɨtɨk ep tamat-taleukak.  
\v 14 Sɨndɨ yambium patnelɨñ. Ama dautsɨ sipsipmɨn endɨ nosii telak daut semnepi pa tañ. Tɨmbi dai sipsipmɨn nolɨ dai sipsipmɨn no telak daulɨmekta, nɨset tɨpelatkan dɨmat gɨnañ pɨndemɨk.”   
\p
\v 15 Tɨmbi Petlolɨ Yesu nɨñguk, “Dɨk e-yout manda manɨlok plon eñañ wolok kusei kɨndem nɨnbɨ dakleutak.”  
\v 16 Eumbi enguk, “Gwañgwanai sɨndɨ bo nɨtek tɨmbi nandɨ-daklenelɨñdok gamañgot tɨpɨkañ?  
\v 17 Sɨndɨ ñɨn nɨm nandɨ-dakleañ ba? Nepek manɨ gɨnañ pɨlak walɨ tem meñ gɨnañ pɨmbi, temdok telak plon ñambi, tem koñ gɨnañ pɨlak.  
\v 18 Gan nepek manɨ gɨnañnan nanin lambɨmbi pɨlak walɨ gɨnañnɨ gɨnañ nanin lambɨlak. Tɨmbi walɨ mek biañgan ama Anutulok dainan tɨmbɨ kolalak.  
\v 19 Nak nepek ñandinda elet: wɨn ama gɨnañjɨ gɨnañ nanandɨ kolan kusei kusei indaumbi tañ wɨn ñɨndɨñ: ama wɨlɨ kɨm tañ, ba nolok wapai ba tamɨn kumbu tañ, ba telak joñgo kuañ, ba nepek kumbu tañ, ba ama nolok siñgin joñgoñgan siañ, ba kosɨ eu kolayañ.  
\v 20 Kundit wandin walɨ mek tɨmbɨmbi, amalɨ Anutulok dainan dɨndɨm patnelɨñdok tuop nɨm. Gan endɨ Falisi amalok ep tɨndɨnjɨ nɨm kɨmɨt klembi, kɨsɨ nɨm wɨlɨpi ep na-tañ walɨ nɨm ep tɨmbɨ kolalak.”   
\ms1 Yesulɨ kwet dɨwɨndok amatam gembɨn daut semguk  
\s1 Yesulɨ Kenan tam no endok wemban yal kolannat tɨmbɨ kɨndem dañguk  
\p
\v 21 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii gɨt walinin pɨ ñambi, Tilo gɨt Sidon it kwet tɨpet pakamɨkñan ñañguk.  
\v 22 Ña tombɨmbi, Kenan tam no kwet wandɨñ kuñguk endɨ endoñ bɨmbi, kɨtɨñmɨ-gɨñgɨnembi nɨñguk, “Wopum, Devittok Komblin, dɨk blan tɨmbi, mandana nandɨ-namɨñ. Yal kolandɨ wembanalok gɨnan gɨnañ pɨumbi, kola-sɨnɨk talak.”  
\v 23 Eumbi, Yesulɨ nandɨ-kɨmnembi ñañguk. Tɨmbi gwañgwañiilɨ Yesuloñ bɨmbi nɨ-gɨñgɨnembi eñgɨlɨñ, “Tam walɨ kɨtɨ kɨtɨñɨpi nɨp klelak, wala tɨmbi dɨk kak nɨ-mulɨm ñaun.”  
\v 24 Nɨmbɨmbi enguk, “Nak Islael amatam sipsip pait-pakañ wandin endañgot nan-mulɨm bɨ indañgut.”   
\p
\v 25 Yesulɨ wɨndɨñ eñguk, gan tam walɨ endoñ bɨmbi, kesɨnan mɨlelem tɨmbi nɨñguk, “Wopum, nep kɨmɨt.”  
\v 26 Wɨndɨñ eumbi nɨñguk, “Wembe gwañgwalok nanañjɨ yapma tɨkembi, kamotta emem wɨn tuop nɨm.”  
\v 27 Eumbi nɨñguk, “Wopum, wɨn kɨndem elañ, gan molomjɨlɨ nanañ nambɨmbi dɨp pɨlak wɨn kamottɨ wakan pa nañ wɨn.”  
\v 28 Wɨndɨñ eumbi nɨmbi eñguk, “Tam, nanandɨ-kɨlɨktɨñga wɨn wopum. Nandɨlañ, wolok tuop inda-gamɨn.” Eumbi, wolongan wemban kɨndem dañguk.   
\s1 Yesulɨ amatam jɨmbatsɨat asup ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ  
\p
\v 29 Tɨmbi Yesulɨ walinin pɨm ñam Galili distrik tombi, tuk guañ baliliñ ñam kwet kɨmɨn no wolok lombi pi pakuk.  
\v 30 Tɨmbi amatam asupgandɨ endoñ bɨñɨpi, amatam jɨmbatsɨat yanañgɨp bɨñgɨlɨñ, wɨn ama kesɨk nɨm kuañ wakɨt ama kɨsɨ ba kesɨsɨ dalandan, ba dausɨ sipsipmɨn ba manjɨ sipsipmɨn, ba jɨmbat dɨwɨn nolɨ epmɨ epmɨn wakɨt asup yanañgɨp bɨmbi, Yesulok kuañ kuseinan ep bɨ kɨmɨn kolɨmbi, ep tɨmbɨ kɨndem dañguk.  
\v 31 Ep tɨmbɨ kɨndem daumbi, amatamdɨ yambɨñgɨlɨñ wɨn: ama manjɨ sipmɨn kuñgɨlɨñ endɨ manda eñgɨlɨñ, ama kɨsɨ ba kesɨsɨ dalandan endɨ kɨndem dañgɨlɨñ, ama kesɨttɨ nɨm kuñgɨlɨñ endɨ kesɨttɨ kuñgɨlɨñ, tɨmbi ama dausɨ sipsipmɨn endɨ deiñgɨlɨñ. Wɨn yambɨmbi yambɨ sɨlɨkñembi, Islael amatamdɨ Anutu nɨ-wowoñ tɨñmañ en nɨ-kɨndem dañgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ ama 4,000 gɨta tam gwañgwanjii nanañ ep towiñguk  
\p
\v 32 Yesulɨ gwañgwañii kɨtɨ-semum bɨumbi enguk, “Amatam ñalɨ sandap tɨpet gɨt no nakɨta palɨmbi, nanañjɨ talelak, wala tɨmbi nak blan tɨ-sembi, slak en-mulam ñanelɨñdok nɨm nandɨlet. Nɨm kañbi, telak plon dautsɨ kolɨmbi, katap tɨnelɨñ.”  
\v 33 Eumbi, gwañgwañiilɨ nɨñgɨlɨñ, “Ñolok it kwet no nɨm pakañ, wala tɨmbi nɨndɨ nanañ denanin ep bɨmbi, amatam kɨmɨn wopum ñɨn ep towinambi, tuop tɨ-semek?”  
\v 34 Eumbi, Yesulɨ en-nandɨmbi eñguk, “Sɨnlok plaua nanañ nɨtek pat-samlak?” Tɨmbi endɨ eñgɨlɨñ, “Plaua kɨt dɨwɨn tɨpetgot, tɨmbi pis titip lakat sɨnɨk pat-nɨmlak.”   
\p
\v 35 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ amatam enbɨm nandɨmbi, kwelan pipakɨlɨñ.  
\v 36 Tɨmbi endɨ plaua nanañ kɨt tombon tɨpet wakɨt pis wɨn epmbi, Anutu weñmɨmbi ombɨmbi, gwañgwañiila emumbi, amatam em-ta-ñañgɨlɨñ.  
\v 37 Tɨmbi endɨ gɨtɨk nanañ wɨn nañbi na tokñeñgɨlɨñ. Na tokñeumbi, dɨp pakuk wɨn gwañgwañiilɨ ep dasiumbi, sandɨñ lɨk wopum kɨt tombon tɨpet tokñeñguk.  
\v 38 Wɨn ama 4,000 nɨtepek endɨ nanañ nañgɨlɨñ, gan tam ba wembe gwañgwa endok kunakunatsɨ nɨm epgɨlɨñ.  
\v 39 Yesulɨ wɨndɨñ tɨ-talembi, amatam en-mulɨm ñaumbi, en kɨkeñ plon lombi, gwañgwañii gɨt Magadan ka ndañ ñañgu k.   
\c 16
\ms1 Yesu enlok kusei inda-dakleñguk  
\s1 Yesulok kusei gama nɨm ka-nandɨ-tomgɨlɨñ  
\p
\v 1 Tɨmbi Falisi gɨt Sadusi ama dɨwɨn Yesuloñ bɨñgɨlɨñ endɨ sɨsoñ tɨñmɨnelɨñdok ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Kunum Molomdok gembɨn pakamlakta wɨn nɨnda daut nɨmeñdok dɨk kundit engano sɨnɨk no tɨmbɨmbi kana.”  
\v 2 Eumbi tambane enguk, “Maimdɨ pɨ sembep tɨmbɨmbi, kunum gɨm daumbi, sɨndɨ ñɨndɨñ pa eañ, ‘Desa nain kɨndem indaukak.’  
\v 3 Kwet salaumbi, mulukualɨ kunum masipmɨlak wala sɨndɨ ñɨndɨñ pa eañ, ‘Gwi sasale inda-nɨmetak.’ Wɨndɨñda sɨndɨ kunum kañbi, maim iletak ba gwi wɨletak wɨn kɨndem ka-dakleañ. Gan sɨndɨ man ñɨndɨñgɨt nepek nek indalak wɨn kañbi, wolok kusei nɨm ka-nandɨ-dakleañ.  
\v 4 Nɨtek tɨmbi ama man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨndɨ kolan tɨmbi, Anutu bi-sɨnɨk tañɨpi, kundit engano kanep kɨtɨ-nandañ? Gan kundit no nɨm daut samum kanekalɨñ. Nɨm. Ñɨn noñgangot kanekalɨñ: wɨn plofet Yona indañmɨñguk wɨndɨñgangot inda-namekak.” Yesulɨ wɨndɨñ embi yambimbi pɨm ñañguk.   
\p
\v 5 Tuk guañ tambon kandañ tɨmbɨ dumalanelɨñdok ñañɨpi, gwañgwañiilɨ kamalambi, plaua nanañ no nɨm ep ñañgɨlɨñ.  
\v 6 Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Sɨndɨ Falisi gɨta Sadusi endok plaua kɨmɨlɨ bendɨla ka-kɨliñ enekalɨñ.” \f + \fr 16:6 \ft Juda amatam endok nanandɨnjɨ gɨnañ ‘kɨmɨlɨ bendɨ’ wɨn nepek no walɨ dɨwɨn tɨmbɨ tambane wolok walan. Yesulɨ ñolok kɨmɨlɨ bendɨla eñguk endɨ Falisi gɨt Sadusi amalɨ amatam endaut manda juluñgan enbɨmbi nanandɨnjɨ kamalañguk wolok plon e-yout tɨñguk. \f*  
\v 7 Wɨndɨñ eumbi, nɨsɨñgan e-nandɨ tɨmbi eñgɨlɨñ, “Plaua nanañ nɨm tɨke-bɨmɨñ wala elak bek.”  
\v 8 Yesulɨ wɨn yambɨ-nandɨmbi enguk, “Nekta sɨngan ‘Plaua nɨm pat-nɨmlak’ wɨndɨñ e-nandɨ-tañ? Biañgan nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ wɨn lakat sɨnɨk pat-samlak.  
\v 9 Kusatna gama nɨm nandɨ-dakleañ bek? Nak plaua nanañ kɨt dɨwɨngot wɨn tambɨpi, ama 5,000 ep towiwambi, sɨndɨ dɨp palɨmbi, sandɨñ lɨk 12 dasium tokñeñguk wɨn sɨndɨ nɨm nandɨ-tomañ ba?  
\v 10 Ba plaua kɨt tambon tɨpet walɨ ama 4,000 ep towiwambi, dɨp palɨmbi, sandɨñ lɨk wopum nɨtek dasiñgɨlɨñ?  
\v 11 Nɨtekta tɨmbi, sɨndɨ mandana nɨm nandɨ-dakleañ? Nak plaua nanañla nɨm et, wɨn nak Falisi gɨt Sadusi endok plaua kɨmɨlɨ bendɨla ka-kɨliñ enelɨñdok sanɨt.”  
\v 12 Wɨndɨñ eumbi, kombɨkmek ñɨndɨñ nandɨ-dakleñgɨlɨñ: endɨ nanandɨ Falisi gɨt Sadusilɨ amatam emañ wala ka-kɨliñ enelɨñdok enguk, plaua kɨmɨlɨ bendɨ wala nɨm.   
\s1 Yesu en nin sɨnɨk wɨn Petlolɨ e-dakleñguk  
\p
\v 13 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii gɨt it kwet no koi Sisalia Filipai wandɨñ kandañ ñañguk. Ña tombi, gwañgwañiila en-nandɨ tɨmbi eñguk, “Amatamdɨ Amalok Nɨñañ enda nin sɨnɨk pa eañ?”  
\v 14 Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Dɨwɨndɨ Yoane tuk ii-sem eumbi, dɨwɨndɨ plofet Elia nombo indauptok een ip wakan bek eumbi, dɨwɨndɨ plofet Jelemaia ba plofet no damañgan kuñguk en wɨndɨñ pa ganɨañ.”  
\v 15 Wɨndɨñ eumbi enɨ-nandɨmbi eñguk, “Tɨmbi sɨnɨla naka nin sɨnɨk pa nanañ?”  
\v 16 Enɨ-nandumbi, Simon Petlolɨ nɨñguk, “Dɨk Mesia, Anutu kuñgu molom endok Nɨñañ.”  
\v 17 Eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Simon Yoanelok nɨñañ, dɨk amatam dɨwɨn yapma kle-patañ. Nanandɨ wɨn amalok nanin nɨm. Bepna kunum gɨnañ patak endɨ ganbɨm dakleñguk.   
\p
\v 18 Wɨndɨñda nak ñɨndɨñ ganlet: koka komblin Petlo kɨtɨlet, wɨn Kawat. Tɨmbi nak kawat wolok plon kɨkesɨmɨnnai yapɨlam gembɨlambi bendɨ wopum danekalɨñ. Bendɨ wopum daumbi, kɨmdok gembɨnlɨ bo kɨkesɨmɨnnai ep tɨmbɨ pɨuktok tuop nɨm.  
\v 19 Tɨmbi Kunum Molomdok amatamñii yambɨ-dɨkñewɨñdok nak gembɨ gamlet. \f + \fr 16:19 \ft Grik manda plon Matayolɨ ñɨndɨñ youkuk, “Nak Kunum Molomdok yama kii gametat.” Manda wolok walan wɨn ñɨndɨñ: Petlo gɨt kɨkesɨmɨn endɨ Anutulok man tɨkembi, kwelan ñolok amatamdok yomjɨ e-wiat tɨ-semañ ba kɨmɨlɨm pat-semektok eañ. \f* Dɨk nepek nola kwelan e-wiat tɨ-semumbi, Kunum Molomdok dainan wɨndɨñgot wiawiat indaukak, tɨmbi dɨk nepek nola e-wiat nɨm tɨ-semumbi, Kunum Molomdok dainan wɨndɨñgot gama pat-semekak.”  
\v 20 Wɨndɨñ eñɨpi, kɨmɨsip kwambɨñ tɨ-sembi, enla en Mesia, Anutulɨ ama wapmañ nɨ-mulektok e-kwambɨñ dañguk wɨn joñgo nɨm eelok enguk.   
\s1 Yesu en mɨlap bembi kɨmbekak wala gwañgwañiila enguk  
\p
\v 21 Nain wolonda Yesulɨ kusei kɨmɨpi, nepek indañmekak wala gwañgwañiila ñɨndɨñ en-sɨwɨkuk: endɨ Anutulok man tañgoneuptok Jelusalem it kwelan loumbi, Juda ama biesɨ gɨta tapma ama biesɨ ba endɨkñe manda nandɨ-tale ama endɨ mɨlap kusei kusei tɨñmɨnekalɨñ. Tɨñmumbi, Roma amalɨ wɨlɨm kɨmbɨmbi, sandap tɨpet gɨt no tɨmbɨmbi, Anutulɨ tɨmbɨ mɨlalekak.  
\v 22 Wɨndɨñ eumbi, Petlo engan Yesu nañgɨpi, ña nɨ-ñombɨmbi nɨ-kɨmɨsip tɨñɨpi, Anutulɨ kamaiuktok embi nɨñguk, “Wopum, mɨlap wandin sɨnɨk bo nɨm inda-gamekak.”  
\v 23 Eumbi tambanem, Petlola ñɨndɨñ nɨñguk, “Satan, dɨk wi! Dɨk Anutulok nanandɨ nɨm klelañ. Nɨm. Dɨk amalok nanandɨ klembi, telak masip tɨ-namlañ.”   
\p
\v 24 Wɨndɨñ embi, gwañgwañii gɨtɨkta enbi eñguk, “Ama no en nak nep kle kuup nandɨlakta, endɨ enlok nanandɨnla nandum tlal tɨmbɨmbi, endɨ kloñbatlɨ tɨke bembi, nep kle kuuktok sanlet.  
\v 25 Neta, no en kuñgun enlok kasɨleupi nandɨlakta, endok kuñgun pailɨmekak, gan no en naka tɨmbi kuñgun bi-namlakta, endɨ kuñgun taletalen nɨmnat indañmekak.  
\v 26 Tɨkap ama nolɨ kwelalok nepenepek gɨtɨk kasɨlewɨk, gan siñgi en jɨmbɨñ pɨwɨk, nain wolonda nepek walɨ nɨtek tɨke-kɨmɨlek? Tɨmbi kuñgun taletalen nɨmnat wɨn bɨndambo nɨtek kasɨlewɨk? Wɨn tuop nɨm.  
\v 27 Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ elet: Amalok Nɨñañ endɨ Beulok gembɨn walalannat añeloñii yanañgɨpi undane bɨupi tɨlak. Undane bɨmek, amatam gɨtɨktɨ ep tɨndɨnjɨ nek tɨñgɨlɨñ wolok tuopkan tuanjɨ emekak.  
\v 28 Nak biañgan sɨnɨk sanba: ama ñɨ pakañ sɨndok boñgɨpsɨnan nanin dɨwɨndɨ gamañgot kwelan kuñɨlɨmbi, Amalok Nɨñañdɨ amatam yambɨ-dɨkñeuktok bɨ indaumbi kanekalɨñ.”   
\c 17
\s1 Yesulok kusei wɨn plofet ama gɨt Anutu endɨ e-kwambɨñ dañgɨlɨñ  
\p
\v 1 Maim kɨt tambon noñgan taleumbi, Yesulɨ gwañgwañii tɨpet gɨt no, wɨn Petlo, Yakobo gɨta kwayañ Yoane, yanañgɨlɨmbi, kwet jañgɨn ombap no wolok lombi, nɨsɨñgan pakɨlɨñ.  
\v 2 Pakapi, gwañgwañiilɨ kañɨlɨmbi, Yesulok pɨñgɨu walan engano tɨkɨleñguk, wɨn timan dai maim daut wandin, tɨmbi dasindasin wɨn kolsalen walalan sɨnɨk saleñguk.  
\v 3 Tɨmbi platik sɨnɨk plofet ama tɨpet damañgan kuñgɨmɨk, wɨn Mose gɨt Elia, endɨ gwañgwañiiloñ indambi, Yesu gɨt manda e-nandɨ tɨñgɨlɨñ.  
\v 4 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, Petlolɨ Yesula nɨñguk, “Wopum. Nɨndɨ ñɨ pakamɨñ wɨn kɨndem sɨnɨk. Wala tɨmbi dɨk ñɨndɨñ nandɨwɨñda, nak it jala tɨpet gɨt no kɨndiletet, wɨn no dɨkok, no Moselok, no Elialok.”   
\p
\v 5 Petlolɨ manda wɨndɨñ eñɨlɨmbi, mulukua walalan sɨnɨk walɨ platik sɨnɨk ep tɨmɨlɨmbi, mulukua gɨnañ nanin manda no ñɨndɨñ kɨtɨu pɨumbi eñguk, “Ñɨne nokok nɨñana sɨnɨk. Nak gɨnañnalɨ en kasɨlembi, enda wale kɨndem tɨñmɨlet, wala tɨmbi sɨndɨ endok mandan nandɨmbi kɨmɨt-klenekalɨñ.”  
\v 6 Tɨmbi gwañgwañiilɨ manda wɨn nandɨmbi, gembɨnjɨ pɨumbi, gapok pɨmbi, timanjɨ daut kwelan pɨñgɨlɨñ.  
\v 7 Gan Yesulɨ endoñ ñambi, ep kañbi enguk, “Mɨlalet! Sɨndɨ nɨm mɨsɨnelɨñ.”  
\v 8 Wɨndɨñ enbɨmbi, endɨ deimbi kañgɨlɨñ wɨn: Yesu en noñgan ilɨmbi kañgɨlɨñ.   
\p
\v 9 Walinin kwet jañgɨn plon nanin pɨñɨpi, Yesulɨ gwañgwañii e-kɨmɨsip tɨ-sembi enguk, “Nepek ñɨn kalɨñ wolok kasat ama nimbek nola nɨm enɨnekalɨñ. Gamamek, Amalok Nɨñañ endɨ kɨmnan nanin mɨlalekak, wolondamek kɨndem enɨnekalɨñ.”   
\p
\v 10 Tɨmbi gwañgwañiilɨ nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Wɨndɨñda kusei nekta endɨkñe manda nandɨ-tale amalɨ ñɨndɨñ pa eañ, ‘Plofet Elialɨ Mesialok telak dama tɨmbi bɨukak’?”  
\v 11 Eumbi enguk, “Biañgan Elialɨ dama undane bɨmbi, amatam tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-semekak.  
\v 12 Gan natna ñɨndɨñ sanlet: plofet no Elia wandin endɨ ikan bɨñguk, gan amalɨ endok kusei gama nɨm ka-nandɨ-dakleñgɨlɨñ. Endɨ nɨsɨlok nanandɨnjɨ klembi, kundit kolan kusei kusei tɨñmɨñgɨlɨñ. Tɨmbi Amalok Nɨñañla kolan wɨndɨñgangot tɨñmɨnekalɨñ.”  
\v 13 Wɨndɨñ eumbi, gwañgwañiilɨ Yesulɨ Yoane tuk ii-sem tɨ-kuñguk endok plon e-yout tɨmbi eñguk wɨn nandɨ-tomgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ nanandɨ-kɨlɨktɨla nepek bien sɨnɨk enguk  
\p
\v 14 Yesu gɨt gwañgwañii tɨpet gɨt no endɨ amatam asuptɨ kɨmɨn tɨ-pakɨlɨñnan pɨ tombɨmbi, ama nolɨ Yesuloñ bɨmbi, kesiinan mɨlelem tɨ-ñɨmbi nɨñguk,  
\v 15 “Wopum, dɨk nɨñanala blan tɨñmɨñ. Gwañgwa ñalɨ kwapmeñgan gɨnañ kamalalak nain wɨn tɨkeumbi, kɨm katap tɨmbi, komba gɨnañ ba tuk gɨnañ pa pɨumbi, pɨñgɨu kola sɨnɨk talak.  
\v 16 Nak gwañgwañgailɨ tɨmbɨ kɨndem danelɨñdok nañgɨpi bɨñat, gan endɨ tɨ-tlap bium patak.”  
\v 17 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ tambane eñguk, “Amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨndɨ nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ nɨm pat-samumbi, kamakama tañ. Nak sɨn gɨta papata kunjit tɨlet! Nain nɨtek sɨnɨk sɨn gɨta gamañgot kuwambi, nandɨ-kɨlɨktɨ namnekalɨñ?” Wɨndɨñ embi, “Gwañgwa wɨn nokoñ nañgɨp bɨwɨt!” enguk.  
\v 18 Nañgɨp bɨumbi, Yesulɨ yal kolan gwañgwalok gɨnannan pakuk wɨn nɨ-ñombɨumbi poñañguk. Poñaumbi, wolongan gwañgwa walɨ kɨndem dañguk.   
\p
\v 19 Nɨsɨñgan palɨñɨpi, gwañgwañiilɨ Yesuloñ bɨmbi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Kusei nɨtekta tɨmbi nɨndɨ yal kolan wɨn kle-kotneñdok tɨpɨkamɨñ?”  
\v 20-21 Eumbi enguk, “Nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ lakat sɨnɨk walɨ tuop nɨm. Nak biañgan sɨnɨk sanba: nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ wambɨñ mɨnjɨp tip mɨnam wandin pat-samekta, kundit gɨtɨk tɨnep nandañ wɨn kɨndem eumbi indauk, wɨn kwet jañgɨn ñala bo kɨndem nɨnelɨñ, ‘Dɨk mɨlapi da wolok ñau!’ nɨmbɨmbi, wolok tuop tɨmbek.” \f + \fr 17:20-21 \ft Nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ manda kusip no gamañgot patak eañ. Wɨn ñɨndɨñ, “Ama nanañ gɨtɨk kɨmɨsip tɨñɨpi, nɨmolo tañ endɨñgot yal kolan ñandisɨ gumañ ep kle-semnelɨñdok, telak no nɨm patak.” \f*   
\s1 Yesulɨ enlok kuseila gwañgwañiila en-kaikta tɨ-semguk  
\p
\v 22 Yesulok gwañgwañii gɨtɨk endɨ Galili distrik kɨmɨn tɨ-palɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Nain nɨm ombataumbi, Amalok Nɨñañ kanjɨkñiilok kɨsɨnan kɨmɨlɨmbi,  
\v 23 wɨlɨ kɨmbɨmbi, sandap tɨpet gɨt no ñaumbi, Anutulɨ kɨmnan nanin tɨmbɨ mɨlalekak.” Wɨndɨñ eu nandɨmbi, gɨnañjɨ mɨlata sɨnɨk tañguk.   
\p
\v 24 Tɨmbi Yesu gɨta gwañgwañii endɨ Kapaneam it kwelan ña tomgɨlɨñ. Tombɨmbi, ama mɨnem tapma it tɨ-dɨndɨm eelok epmañgɨlɨñ endɨ Petloloñ bɨmbi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Endautsɨ endɨ tapma ittok takis mɨnem pa kɨmɨtak ba nɨm?”  
\v 25 Eumbi nɨñguk, “Ba! Kɨmɨtak ñak.” Wɨndɨñ embi, it gɨnañ loñguk.  
\p Lombi, manda gama nɨm eñɨlɨmbi, Yesulɨ nɨ-nandɨmbi eñguk, “Simon, dɨk nɨtek nandɨlañ? Kwelalok ama wapmañdɨ kena kusei kuseilok mɨnem pa mekañ wɨn denanin? Wɨn nɨñañjiiloñ nanin mekañ ba ama dɨwɨsɨloñ?”  
\v 26 Eumbi, Petlolɨ eñguk, “Ama dɨwɨsɨloñ.” Eumbi nɨñguk, “Wɨndɨñda nɨñañjiilɨ slak papi, takis mɨnem nɨm pa kɨmɨkañ.  
\v 27 Gan nɨm kañbi, gɨnañjɨ tɨnda kolaumbi, gimbɨt tɨ-nɨmnelɨñ. Wɨndɨñda dɨk ñambi, tuk guañnan pis tiatia toa no kolɨm pɨwɨn. Tɨmbi pis dama tiañeutañ endok man tambɨpi, mɨnem kwandai no man gɨnañ paletak kautañ wɨn tɨke bɨmbi, enda emekañ. Mɨnem walɨ nɨtettok takislok tuop tɨmbetak.”   
\c 18
\ms1 Yesulɨ Ama Wapmañlok kapmalnan kuñgula gwañgwañii enɨ-daut tɨ-semguk  
\s1 Kunum Molomdok gɨñgɨtñii pakañ endok boñgɨpsɨnan nindɨ loloñ sɨnɨk yañ?  
\p
\v 1 Nain wolonda gwañgwalɨ Yesuloñ bɨmbi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Kunum Molomdok gɨñgɨt boñgɨpnɨnan nindɨ loloñ sɨnɨk yañ?”  
\v 2 Eumbi, Yesulɨ gwañgwa tip no kɨtɨñmum bɨumbi, boñgɨpsɨnan kɨmɨpi  
\v 3 enguk, “Nak biañgan sɨnɨk sanba: tɨkap sɨndɨ gɨnañ nanandɨnjɨ nɨm tambanembi, gwañgwa bɨsat nomɨk nɨm indanelɨñda, sɨndɨ Kunum Molomdok gɨñgɨtñii nɨm indanekalɨñ.  
\v 4 No en kayombɨnembi, gwañgwa tip ñandin indalakta, en wakan Kunum Molomdok gɨñgɨtñiilok boñgɨpsɨnan loloñ sɨnɨk patak yañ.   
\p
\v 5 No en naka nandɨmbi, gwañgwa ñandin nola not tɨñmɨlakta endɨ wakan naka not tɨ-namlak.  
\v 6 Gan no en gwañgwa koi nɨmnat ñandin ñalɨ nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namlak wandin no nɨ-tiañeumbi, yom plon pipɨlakta ama walɨ blangandok. Neta, Anutulɨ mɨlap wopumgan mɨukakta tɨmbi. Endɨ kundit wandin gama nɨm tɨñɨlɨmbi, kawat wopum no bim plon topmbi, tɨke kolɨm tuk kimbɨñ gɨnañ pɨumda walɨ mɨlap lakat indañmek.  
\v 7 Kwelalok amatam endɨ blasɨñgandok. Neta, nain tuop nepek kusei kuseilɨ yom plon ep tiañenepi inda-semañ. Gan nepek wandin wɨn nindɨ tɨmbɨ inda-semlak en Anutulɨ mek tɨ-lamɨlekak.   
\p
\v 8 Wɨndɨñda dɨk kɨka ba kesɨka tombonlɨ yomdok sɨsoñ plon gapɨlɨm pipɨlañda, kak dombɨ kolɨm ñaumbi, kɨka ba kesɨka tombongot kumbi, kuñgu taletalen nɨmnatnan loukañ. Nɨm kañbi, kɨka ba kesɨka tɨpelatkan kukapi, komba nɨm pa kɨmlaknan wandɨñ gep kolɨm pɨuñ a.  
\v 9 Ba dɨk dauka tombonlɨ yomdok sɨsoñ plon gapɨlɨm pipɨlañda, dauka wɨn gɨtnei kolɨ ñaumbi, dauka tombongot kumbi, kuñgu taletalen nɨmnatnan loukañ. Nɨm kañbi, dauka tɨpelatkan kukapi, jɨmbɨñdok komba galk gɨnañ gep kolɨm pɨuñ a.   
\p
\v 10-11 Sɨndɨ kuñgunjɨ ka-kɨliñ enekalɨñ. Nɨm kañbi, gwañgwa kosɨ nɨmnat wandin endoññan nanin nola nandum tlal tɨmbɨmbi, en tɨmbɨ kolanelɨñ. Neta, nak ñɨndɨñ sanba: añelo gwañgwa wandin yambɨ-dɨkñeañ endɨ kunum gɨnañ kumbi, enda tɨmbi kwapmeñgan Bepna kunum gɨnañ patak endoññan kɨndem ña indañ. \f + \fr 18:10-11 \ft Nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ manda kusip no gamañgot patak eañ. Wɨn ñɨndɨñ, “Neta, Amalok Nɨñañ endɨ amatam yomjɨla tɨmbi pait-pakañ epmektok indañguk.” \f*   
\p
\v 12 Sɨndɨ nɨtek nandañ? Tɨkap ama nolok sipsip 100 palmek, tɨmbi noñgan no pailɨm kak biwɨk ba? Nɨm a. Endɨ 99 yambium kwet jañgɨnnan palɨmbi, ña noñgan no pait-patak wɨn lonjɨwɨk.  
\v 13 Nak biañgan sanba: endɨ sipsip 99 enda sɨlɨsɨlɨ tɨlak, gan noñgan pailɨm tɨmbɨ indalak enda sɨlɨsɨlɨ wopum sɨnɨk tɨlak.  
\v 14 Wɨndɨñgangot Bepsɨ kunum gɨnañ patak endɨ gwañgwa koi nɨmnat wandin endoñ nanin no nɨm pailektok nandɨlak.”   
\s1 Sambatnii gɨt manda tɨ-dɨndɨm eelok telak  
\p
\v 15 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Nokok sambatnai sɨndoñ nanin nolɨ yom tɨ-gamumbi, dɨk ñam sɨtekan papi, kusei daulmekañ. Tɨmbi endɨ mandañga nandɨm tɨke-kɨliñ elakta, endɨ bɨndambo not tɨ-gambi, dɨkok sambat indaukak.  
\v 16 Ba endɨ mandañga wɨlekta, ama noñgan ba tɨpet yanañgɨlɨmbi endoñ ñanekalɨñ. Tɨmbi nokailɨ manda gɨtɨk ama wolok plon kɨt yout tɨlañ wɨn e-gembɨlanekalɨñ, endɨkñe mandalɨ molo manda elak wolok tuop. \x + \xo 18:16 \xt Lo 19:15\x*  
\v 17 Ba endɨ mandanjɨ wɨt kak kolekta, ama wɨn kɨkesɨmɨndok kɨsɨnan kɨmɨlekañ. Kɨkesmɨndok manda wɨndɨñgangot wɨt kak kolekta, enda nandɨñmɨumbi, endɨ takis epep ama ba ama Anutu nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmañ endok tuop tɨmbekak.   
\p
\v 18 Nak biañgan sanba: sɨndɨ nepek nola kwelan e-wiat tɨ-semumbi, Kunum Molomdok dainan wɨndɨñgot wiawiat indaukak, tɨmbi sɨndɨ nepek nola e-wiat nɨm tɨ-semumbi, Kunum Molomdok dainan wɨndɨñgot gama pat-semekak.  
\v 19-20 Tɨmbi nak yousɨmbi ñɨndɨñ sanba: ama tɨpet ba tɨpet gɨt no endɨ nokok kotna plon kɨmɨn tañda, nak en gɨta patet, wala tɨmbi sɨndoñ nanin ama tɨpet endɨ kwelan ñolok gɨnañjet kiulɨm noñgan tɨmbɨm, nepek nola ba nola nɨmolo tɨmbɨmbi, Bepna kunum gɨnañ patak endɨ nandɨ-semekak.”   
\s1 Notniilok yomjɨ nain tuop bi-semlok  
\p
\v 21 Tɨmbi Petlolɨ Yesuloñ bɨmbi nɨkañbi eñguk, “Wopum. Notna nolɨ yom pa tɨ-namumbi, nain nɨtek yomɨn biñmetat? Nain 7got biñmet walɨ tuop ba?”  
\v 22 Eumbi nɨñguk, “Nain 7got nɨm a. Dɨk 70 im 7 biñmɨ-ta-ñaukañ, wɨn yom bimbi tɨñɨpi nɨm kunakunattok elet.   
\p
\v 23 Kusei ñɨndɨñda tɨmbi wɨndɨñ elet: ama wapmañ nolɨ nepek tɨñguk wɨndɨñgangot Kunum Molomdɨ gɨñgɨtñii yambɨ-dɨkñelak. Ama wapmañ walɨ kena amañiilɨ nepek slak epgɨlɨñ wolok kɨnjan ombɨñmɨnelɨñdok en-tiañeñguk.  
\v 24 En-tiañembi, kena kusei kɨmɨlɨmbi, ama no nañgɨp bɨñgɨlɨñ endoñan kɨnjan ombɨñmektok palmɨñguk wɨn mɨnem 45 milion. \f + \fr 18:24 \ft Yesulɨ mɨnem kunakunat eñguk wɨn wopum sɨnɨk. Mɨnem walɨ ama 10,000 endɨ gwɨlat 15 gɨtɨk kena tɨñgɨlɨñ endok tuanjɨ. \f*  
\v 25 Endɨ mɨnem wɨn ombɨñmektok tuop nɨm, wala tɨmbi ama wapmañdɨ mɨnem dɨwɨn epmektok nandɨñɨpi, kena gwañgwañii ñɨndɨñ tɨnelɨñdok enguk: endɨ ama en wakɨt tam gwañgwañii ba nepenepek gɨtɨk palmɨlak wɨn epbi, tualok kɨmɨtnelɨñdok enguk.  
\v 26 Wɨndɨñ eumbi, kena ama walɨ ama wapmañdok kesɨnan mɨlelem tɨmbi, ñɨndɨñ nɨ-blambla eñguk, ‘Ama wapmañna, blan tɨ-nambi, naingot namumbi, nak kɨnjan tuopkan ombɨ-gam-taleutat.’  
\v 27 Tɨmbi ama wapmañdɨ ama wala blan tɨ-ñɨmbi, kɨnjan wopum palmɨñguk wɨn gɨtɨk biñmɨmbi, kak slak bium ñañguk.   
\p
\v 28 It gɨnañ nanin pɨ ñañɨpi, kena gwañgwa nol no tɨmbɨ indañguk, endoñan kɨnjan ombɨñmektok palmɨñguk wɨn mɨnem 100. \f + \fr 18:28 \ft Yesulɨ mɨnem kunakunat eñguk wɨn lakat sɨnɨk, sandap 100 wolok kenalok tuangot. \f* En wakan tɨmbɨ indambi, bim plon tɨke kandipi nɨñguk, ‘Dɨk mɨnem slak tɨkeñguñ wɨn ñɨndɨñgɨtañgan ombɨ-namɨñ!’  
\v 29 Tɨmbi nollɨ kesɨnan mɨlelem tɨ-ñɨmbi, ñɨndɨñ nɨ-blambla eñguk, ‘Dɨk nandɨ-nambi, nain namumbi, nak kɨnjan ombɨ-gametat.’  
\v 30 Eumbi nandɨ-kɨmnembi, it kwambɨñ gɨnañ nañgɨp ña kɨmɨpi ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Kɨnjan ombɨ-tale-namumek gep pɨsattok’.   
\p
\v 31 Tɨmbi noliilɨ kundit wɨn ka-nandɨmbi, gɨnañjɨ biañgan mɨlataumbi ña ama wapmañ kasat tɨñmɨ-taleñgɨlɨñ.  
\v 32 Tɨñmɨ-taleum nandɨmbi, kena ama wɨn bɨndambo nɨ-tiañembi ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Ama kolan papait, dɨk nan-blambla eumbi, nak blan tɨ-gambi, kɨnjanna wopum wɨn kak bi-gamɨt.  
\v 33 Nɨtek tɨmbi, nak bi-gamɨt, gan dɨk wɨndɨñgangot nokala blan nɨm tɨmbi biñmɨñañ?’  
\v 34 Wɨndɨñ embi, gɨnañ komba dɨumbi, mik amaloñ nañgɨp ñambi enguk, ‘Sɨndɨ nain tuop kena gɨm mɨumbi, endɨ kɨnjanna wopum wɨn ombɨ-nam-taleumek, wolonda sɨndɨ kañbiumbi pɨukak.’”  
\v 35 Yesulɨ e-yout manda wɨndɨñ en-talembi eñguk, “Sɨndɨ noñgan noñganlɨ gɨnañjɨ gɨtɨktɨ nosiilok yomjɨ nɨm bi-sem-talenelɨñda, Bepna kunum gɨnañ patak endɨ wɨndɨñgangot noñgan noñgan sɨndok yomjɨ nɨm bi-sameka k.”   
\c 19
\p
\v 1 Yesulɨ manda wɨndɨñ e-talembi, Galili distrik bimbi, Juda amatamdok kwelan Jodan tuk dat kandañ patak wandɨñ ñañguk.  
\v 2 Tɨmbi amatam asupgandɨ en kle ñaumbi, jɨmbatsɨat ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ.   
\s1 Wapatam Anutulɨ ep kiukuk wɨn amalɨ nɨm tambɨktok  
\p
\v 3 Tɨmbi Falisi ama dɨwɨndɨ Yesuloñ bɨmbi, tɨ-kuyuk tɨñmɨnepi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Dɨk nɨtek nandɨlañ? Damañgan Moselɨ endɨkñe manda kɨmɨt-nɨmguk wolok tuop ama nolɨ enlok nanandɨnla nepek kusei wala ba wala tamɨn kle-kolek ba nɨm?”  
\v 4 Eumbi tambane enguk, “Manda youyoulɨn ñɨn patak wɨn sɨndɨ pinat nandɨmbi kamalañ bek. Nain kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan Anutulɨ ama ep tɨmbɨ indañguk wolonda endɨ ama gɨt tamɨn ep tɨmbɨ indañgɨmɨk. \x + \xo 19:4 \xt Stat 1:27, 5:2\x*  
\v 5 Tɨmbi ñɨndɨñ eñguk, ‘Kusei wɨndɨñda amalɨ meñ beu yambimbi, tamɨnnat galɨ-kwambɨñ daumbi, pɨñgɨpset noñgan indayamɨk.’ \x + \xo 19:5 \xt Stat 2:24\x*  
\v 6 Wɨndɨñda nak ñɨndɨñ sanlet: endɨ pɨñgɨp noñgan indambi, nombo tɨpet nɨm tamɨk. Wala tɨmbi wapatam Anutulɨ ep kiukuk wɨn amalɨ nɨm tambɨktok.”   
\p
\v 7 Tɨmbi Falisi amalɨ ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Tɨkap wɨndɨñda, nɨtek tɨmbi Moselɨ endɨkñe manda ñɨndɨñ kɨmɨkuk: ama no tamɨn kle-kolektok nandɨlakta, endɨ manda no wolok tuop youp mɨmbi kleum ñaukak?” \x + \xo 19:7 \xt Lo 24:1\x*  
\v 8 Eumbi enguk, “Sɨn bamba bep pañjiilok gɨnañ kwambɨndanjɨla tɨmbi Moselɨ nandɨ-sambi, tam kɨndem ep klenelɨñdok eñguk. Gan nain kusai kɨmɨkɨmɨlɨnan wɨn wɨndɨñ nɨm pakuk.  
\v 9 Wɨndɨñda tɨmbi nak ñɨndɨñ sanba: ama no tamɨn telak joñgo nɨm kuñguk wɨn kleum ñaumbi, komblin tɨlak endɨ telak joñgo kulak.”   
\p
\v 10 Tɨmbi gwañgwañiilɨ tam kle-kokottok plon Yesu ñɨndɨñ nɨmbi eñgɨlɨñ, “Tɨkap wɨndɨñda, amalɨ tam nɨm tɨmbi slak palekta wɨn kɨndem.”  
\v 11 Eumbi enguk, “Ama Anutulɨ ep tɨmbɨ pañgɨtalak endɨñgot manda wɨn guma tɨkeañ, ama gɨtɨkkandɨ nɨm.  
\v 12 Nandañ. Kusei ñɨndɨñda ama dɨwɨsɨlɨ tam nɨm epmañ: wɨn dɨwɨn nolok pɨñgɨpsɨ kolan indañgɨlɨñda tɨmbi slak pakañ. Tɨmbi dɨwɨn nolok pɨñgɨpsɨ komblin inda-satalok gembɨn wɨn ama nɨsɨ dombu kokɨlɨñ, wala tɨmbi tam nɨm tɨkem slak kuañ. Tɨmbi ama dɨwɨn nolɨ Kunum Molomdok kenan tɨnelɨñdok tam nɨm tɨmbi slak pakañ. No en manda ñɨn nandɨ-daklelakta endɨ tɨkeukak.”   
\s1 Kunum Molomdok gɨñgɨt wɨn nin?  
\p
\v 13 Tɨmbi amatamdɨ gwañgwa bɨsat Yesulɨ kii endok plon kɨmɨpi nɨmolo tɨ-semektok endoñ yanañgɨp bɨñgɨlɨñ. Bɨumbi, gwañgwañiilɨ enombɨñgɨlɨñ,  
\v 14 gan Yesulɨ ñɨndɨñ enguk, “Kunum Molomdɨ ama ñandisɨ enlok gɨñgɨtñii yambɨ-dɨkñelak, wala tɨmbi gwañgwa bɨsat yambiumbi nokoñ bɨwɨt, telak masip nɨm tɨ-semnelɨñ.”  
\v 15 Wɨndɨñ embi, kii gwañgwa bɨsattok plon kɨmɨpi, gwɨlam tɨ-sem-talembi, walinin pɨm ñañguk.   
\p
\v 16 Tɨmbi ama nolɨ Yesuloñ bɨmbi nɨñguk, “Endaut, nak kuñgu taletalen nɨmnat kasɨleuttok ep tɨndɨn kɨndem nek tɨmbettok nandɨlañ?”  
\v 17 Eumbi nɨñguk, “Kusei nekta dɨk nokoñ bɨmbi, nepek nek ñalɨ kɨndem sɨnɨk wala nan-kalañ? Anutu en noñgangot endɨ kɨndem, wala tɨmbi dɨk en gɨta nain taletalen nɨmnat kuuñdok nandɨlañda, endɨkñe mandan tañgonembi kleukañ.”  
\v 18 Eumbi, ama walɨ Yesu ñɨndɨñ nɨ-nandɨñguk, “Dɨk endɨkñe manda dek ñala sɨnɨk elañ?” Eumbi nɨñguk, “Endɨkñe manda ñala elet: dɨk ama nɨm wɨlɨ kɨmbekak, telak joñgo nɨm kuukañ, kumbu nɨm tɨmbekañ, ama no manda plon patak endok siñgin joñgo nɨm siukañ,  
\v 19 meñga beka giñgiñgan tɨ-semekañ, tɨmbi dɨtnala nandɨlañ wɨndɨñgangot nokaila nandukañ.” \x + \xo 19:19 \xt Kisim Bek 20:12-16, Lo 5:16-20, Wok Pris 19:18\x*  
\v 20 Eumbi, ama sim endɨ nɨñguk, “Endɨkñe manda gɨtɨk wɨn nak ikan tañgonembi kle-talelet. Gan nepek nek wala sɨnɨk gamañ tɨpɨkalet?”  
\v 21 Eumbi nɨñguk, “Tɨkap dɨk Anutulok nanandɨn gɨtɨk kle-taleup nandɨlañda, dɨk ña nepenepeka gɨtɨk tuatualok kɨmɨlɨm tua-taleumbi, mɨnem wɨn epmbi, ama pɨmbɨñesɨla em-taleumbi, tuañga kunum gɨnañ inda-gamekak. Wɨndɨñ tɨ-talembi, bɨ nep kle kuukañ.”  
\v 22 Ama simdɨ manda wɨn nandɨmbi, nepenepek asup palmɨñgukta tɨmbi gɨnañ kolaumbi gwɨlɨlambi bim ñañguk.   
\p
\v 23 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañiila enguk, “Nak biañgan sɨnɨk sanba: ama mɨnem kwɨlɨkwɨlɨnat nolɨ Kunum Molomdok gɨñgɨt indauktok nandɨlakta endɨ gliñgliñnat.  
\v 24 Nak bɨndambo ñɨndɨñ sanba: kamel nolɨ lɨk bemdok gɨnañ gik wolok ña tombep nandɨwɨkta endɨ kena kwambɨñ tɨmbek. Tɨmbi ama kwɨlɨkwɨlɨnat no Anutulok gɨñgɨt indaup nandɨlakta endɨ wɨndɨñgangot kena kwambɨñ tɨmbekak, gan endok kenan wɨn kamellok kenan maklelak.”  
\v 25 Gwañgwañiilɨ manda wɨn nandɨmbi, kolan sɨnɨk sɨlɨkñembi eñgɨlɨñ, “Tɨkap wɨndɨñda, nindɨ Anutulok gɨñgɨt tuop indauk?”  
\v 26 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ dɨndɨmgan yambɨmbi enguk, “Amalɨ wɨndɨñ tɨndɨlok tuop nɨm, gan Anutulɨ nepek gɨtɨk wɨn tuop tɨ-taleuk.”   
\p
\v 27 Tɨmbi Petlolɨ tambanembi nɨñguk, “Kalañ. Nɨndɨ nepenepeknɨ gɨtɨk bi-talembi bɨmbi, dɨk gep kle kuamɨñ, wala tɨmbi nɨndɨ tuan nek tɨkenekamɨñ?”  
\v 28 Eumbi enguk, “Nak biañgan sɨnɨk sanba: Anutulɨ nepek gɨtɨk tɨmbɨ kaitaumek, Amalok Nɨñañ endɨ ama wapmañdok pipapipat plon pipapi, kusei kɨmɨpi, amatam gɨtɨk yambɨ-dɨkñeukak. Wolonda ama 12 nep kle kuañ sɨndɨ bo ama wapmañdok pipapipat plon pipapi, Islael ama sambat 12 yambɨ-dɨkñenekalɨñ.  
\v 29 Tɨmbi no en naka tɨmbi il ba dal kwayañii ba wiwii ba meñ beu ba gwañgwa bɨsalɨ ba nanañ kenan ba nepek wɨn gɨtɨk bi-taleñgukta, Anutulɨ wolok tambon nain asupgan yousɨñmɨ-ta-ñambi, kuñgu taletalen nɨmnat wakɨt mɨukak.”   
\s1 Kunum Molomdɨ gɨñgɨtñii sɨloñ tɨ-semlak  
\p
\v 30 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Nain taletalenan ñɨndɨñ indaukak: ama asup nin endɨ man ñɨndɨñgɨt ama dɨwɨsɨlok dausɨnan damandama tañ endɨ siñgi sɨnɨk itnekalɨñ, tɨmbi siñgi sɨnɨk bañ endɨ d amandama itnekal ɨñ.   
\c 20  
\p
\v 1 Nekta, Kunum Molom wɨn endɨ wain kena molom nolɨ kena gwañgwañii en-tiañembi yambɨ-dɨkñeñguk wandin. Kwet salaumbi, kena molom walɨ kɨmɨn kwelan ñambi, kena gwañgwa dɨwɨn epmepi,  
\v 2 kena nain noñgan wolok tuan en-indaumbi nandum tuop tɨmbɨmbi, kena gɨnañ en-mulɨm ñañgɨlɨñ.  
\v 3 Tɨmbi kwet ip sala-sɨnɨk taumbi, ama walɨ nombo ñambi, ama dɨwɨn kenala nɨm ñañañ kɨmɨn kwelan slak palɨmbi yambɨmbi,  
\v 4 ñɨndɨñ enguk, ‘Sɨndɨ bo ña wain kenana tɨmbɨmbi, kena tɨnetañ wolok tuan sametet.’ Wɨndɨñ eumbi, wain kena tɨndɨla ñañgɨlɨñ.  
\v 5 Tɨmbi maim boñgɨp palɨmbi, kena molomdɨ bɨndambo ña ama dɨwɨn kena tɨñmɨnelɨñdok en-mukuk. Tɨmbi maimdɨ gama nɨm pɨ-sembɨñɨlɨmbi endɨ wɨndɨñgangot tɨñguk.  
\v 6 Tɨmbi kwet kɨlɨmekɨlɨmelok tɨmbɨmbi, bɨndambo ñambi, ama dɨwɨn kena nɨm tɨndɨn slak pakɨlɨñ ep tɨmbi indaumbi enguk, ‘Sɨndɨ nekta sandap ombap kena nɨm tɨmbi slak palɨmbi, timlala tɨlak?’  
\v 7 Eumbi nɨñgɨlɨñ, ‘Nimbek nolɨ kena no nɨm nɨmɨk.’ Eumbi en-mupi enguk, ‘Ale, sɨndɨ bo ñambi, wain kenana gɨnañ kena tɨmbɨt.’   
\p
\v 8 Kwet kɨlɨm eumbi, wain kena molomdɨ kena ka-dɨkñe amala nɨmbi eñguk, ‘Dɨk kena gwañgwa kɨtɨ-semum bɨumbi, tuanjɨ emɨñ. Emepi, siñgi bɨlɨñ endoñan kusei kɨmɨpi em ta-ña, dama bɨlɨñ enda siñgi emu talewɨn.’  
\v 9 Tɨmbi kena ka-dɨkñelɨ ama kwet bipmem tɨmbɨmbi, kena kusei kɨmɨkɨlɨñ enbɨm bɨumbi, kena nain noñgandok tuan em-taleñguk.  
\v 10 Emumbi, dama bɨñgɨlɨñ endɨ ‘Tuan tɨke lo nɨmetak bek’ em nandɨñgɨlɨñ, gan ka-dɨkñelɨ ama noñgan noñgan enda bo kena nain noñgandok tuan emguk.  
\v 11 Tuanjɨ tɨkeñɨpi, kusei kɨmɨpi, kena molomda em balep tɨ-ñɨmbi  
\v 12 eñgɨlɨñ, ‘Siñgi bɨlɨñ endɨ kena nain dumangot tɨlɨñ, gan nɨndɨ sandap ombap maim kwambɨñ gɨnañ kena pɨñgɨp gawalat tɨ-patnambi kɨlɨm elak. Nekta sɨnɨk siñgi bɨlɨñ en gɨta tuan walan noñgangot nɨmlañ?’  
\v 13 Wɨndɨñ eumbi, kena molomdɨ endoññan nanin nola ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Notna, nak kolan nɨm tɨ-gamlet. Dɨk kena nain noñgandok tuanla gan-nandɨwambi, nandum tuop tɨk wɨn.  
\v 14 Wala tɨmbi mɨnemga tɨkembi ñau. Nak mɨnem gamɨt, wɨndɨñgan siñgi bɨlɨñ emepi nandɨt.  
\v 15 Nak natnalok mɨnem wɨndɨñ ba wɨndɨñ tɨmbep nandɨmbi, kɨndem tɨmbet. Nak gɨnañ sɨloñ tɨ-semlet, wala dɨk nɨsɨlok tañgan yambɨ-gimbɨt tɨlañ ba?’”   
\p
\v 16 Yesulɨ e-yout manda wɨndɨñ embi enguk, “Wɨndɨñda ama man ñɨndɨñgɨt siñgi sɨnɨk bañ endɨ damandaman itnekalɨñ, tɨmbi damandaman bañ endɨ siñgi sɨnɨk itnekalɨñ.”   
\ms1 Ama Wapmañ Yesulɨ indañgan il kwelnan Jelusalem loñguk  
\s1 Ama Wapmañ Yesu endɨ kena nek tɨmbektok indañguk?  
\p
\v 17 Tɨmbi Yesulɨ Jelusalem lo ñaupi, gwañgwañii 12 kɨtɨ-semum bɨumbi, nɨsɨñgan telak telak ñañɨpi enguk,  
\v 18 “Nandañ! Nɨndɨ lokap, Jelusalem tomnambi, Amalok Nɨñañ tɨkembi, tapma ama biesɨ ba endɨkñe manda nandɨ-tale ama endok kɨsɨ plon kɨmɨlɨm loukak. Tɨmbi endɨ manda plon kɨmɨpi, wɨlɨ kɨmbektok manda embi,  
\v 19 Roma amalok kɨsɨ plon kɨmɨlɨmbi, endɨ Amalok Nɨñañ endok plon nɨ-sasale manda embi waipmbi, tɨkem kloñbat plon wɨlɨm kɨmbekak. Tɨmbi maim tɨpet gɨt no tɨmbɨmbi, Anutulɨ en kɨmnan nanin tɨmbɨ mɨlalekak.”   
\p
\v 20 Tɨmbi Yesulɨ kɨmbektok en-taleumbi, Sebedilok tamɨn endɨ nɨñañiit tɨpet, wɨn Yakobo gɨt Yoane, en gɨta Yesuloñ bɨmbi, mɨlelem tɨ-ñɨmbi, nepek no nandɨñmektok nɨñguk.  
\v 21 Tɨmbi Yesulɨ nɨ-nandɨmbi eñguk, “Dɨk nekta nandɨlañ?” Eumbi nɨñguk, “Dɨk ama wapmañ indambi, amatam yambɨ-dɨkñeukañ nain wolonda nandɨ-nambi, nɨñanait tɨpet ñalɨ bo ama wapmañ indambi, kɨka dɨndɨm ba kepmanan pipatemɨktok nandɨlet.”  
\v 22 Eumbi, Yesulɨ nɨñañiit ñɨndɨñ enguk, “Sɨtɨ nɨtekta eamɨk wɨn nɨm nandɨ-dakleamɨk. Nak mɨlap bemetat \f + \fr 20:22 \ft Yesulɨ mɨlap bembemla eñguk wɨn endɨ Grik manda plon ñɨndɨñ eñguk, “Nak tuk wɨtna tɨke lombi nambetat wɨn sɨtɨ tuop tɨke lombi nandekamɨk ba?” \f* wɨn sɨtɨ tuop bemdekamɨk ba?” Eumbi nɨñgɨmɨk, “Nɨtɨ tuop.”  
\v 23 Wɨndɨñ eumbi enguk, “Sɨtɨ biañgan nokok mɨlap bemdekamɨk, gan nindɨ kɨtna dɨndɨm ba kepma kandañ pilekak wɨn natna ewa taleuktok tuop nɨm. Pipapat wɨn Betnalɨ ama dek endɨ engan epmep nandɨlak enda tɨ-wɨlɨ dɨkñe tɨ-semguk.”   
\p
\v 24 Tɨmbi gwañgwañii 10 endɨ manda wɨn nandɨñgɨlɨñda, dakwaya tɨpetta gɨnañjɨ komba dɨñguk.  
\v 25 Gan Yesulɨ gwañgwañii gɨtɨk kɨtɨ-semum bɨumbi enguk, “Sɨndɨ kwelalok yambɨ-dɨkñe ama endok ep tɨndɨnjɨ nandɨ-taleañ: amatamdok kuñgun ba kɨm wɨn ama wapmañjɨlok kiinan patak, tɨmbi ama loloñdɨ pɨmbɨñesɨla endɨkñe mandanjɨ kwambɨñ enbi, tañgonem klenelɨñdok gɨñgɨneañ.  
\v 26 Gan sɨndok boñgɨpsɨnan wɨndɨñ nɨm tɨlok. Nɨm sɨnɨk. Sɨndoññan nanin no en wopum kuuktok nandɨlakta, endɨ noliilok tɨplaplaenjɨ kuukak.  
\v 27 Tɨmbi no en sɨndok telak damanjɨ kuuktok nandɨlakta, endɨ kena gwañgwañjɨ sɨlanin kumbi,  
\v 28 Amalok Nɨñañ tɨñguk wolok tuop tɨmbekak. Endɨ amatam asup ep tɨmbɨ platambi, endok kɨnjan kɨmbektok ama sɨnɨk indañguk, endɨ en tɨmbɨ platanelɨñdok nɨm.”   
\s1 Ama tɨpet dautset sisipmɨn endɨ Yesu en ama wapmañ wɨn nandɨ-dakleñgɨmɨk  
\p
\v 29 Yesulɨ gwañgwañii gɨt Jeliko it kwet bim ñañɨlɨmbi, amatam kɨmɨn wopumdɨ en kle ñañgɨlɨñ.  
\v 30 Tɨmbi ama tɨpet dauset sisipmɨn endɨ telak pawan pi pakɨmɨk. Endɨ Yesulɨ yapma kleup tɨmbɨm nandɨmbi, wolongan kɨtɨmbi nɨñgɨmɨk, “Devittok Komblin, dɨk nɨta blan tɨ-nɨmɨñ.”  
\v 31 Endɨ wɨndɨñ kɨtɨumbi, amatam asuptɨ enombɨmbi, en-kɨmɨsip tɨñgɨlɨñ, gan endɨ wopumgan kɨtɨmbi nɨñgɨmɨk, “Wopum, dɨk Devittok Komblin, nɨta blan tɨ-nɨmɨñ.”  
\v 32 Eumbi, Yesulɨ wɨñga ipi kɨtɨ-sembi enguk, “Sɨtɨ nɨtek tɨ-samettok nandamɨk?”  
\v 33 Eumbi nɨñgɨmɨk, “Wopum, nɨtɨ dɨk dautnet tɨmbɨ tom-nɨmeñdok nandamɨk.”  
\v 34 Tɨmbi Yesulɨ blan tɨ-sembi, dauset kiilɨ tɨke-kaumbi, wolongan dauset tombɨmbi, nepenepek kañbi, Yesu kle ñañgɨm ɨk.   
\c 21  
\s1 Yesulɨ ama wapmañ nomɨk Jelusalem loñguk  
\p
\v 1 Yesu gɨt gwañgwañii endɨ Jelusalem it kwet tɨmbɨ dumalaumbi, Oliv kwet jañgɨnnan lombi, Betfage it kwelan tomgɨlɨñ. Tomñɨlɨmbi, Yesulɨ gwañgwañiit tɨpet en-mupi  
\v 2 enguk, “Sɨtɨ it kwet da patak wolok ñandekamɨk! Ñam tombi, wolongan doñki nɨñaññat toalɨ ep top yambiyambin kandetamɨk. Kañbi pɨsap yanañgɨpi bɨwɨt!  
\v 3 Tɨkap nimbek nolɨ sambɨmbi san-kaumbi, ñɨndɨñ nɨndekamɨk, ‘Molomdɨ doñki kena emektok nandɨlak. Tɨmbi platik sɨnɨk yambiumbi yanañgɨlɨmbi bɨndetamɨk.’”   
\p
\v 4 Yesulɨ doñkila eñguk wɨn endɨ plofet ama nolɨ damañgan kumbi manda eñguk walɨ bien inda-dakleuktok tɨñguk. Manda wɨn ñɨndɨñ,   
\q1
\v 5 “Saiondok \f + \fr 21:5 \ft Jelusalem it kwet koi no wɨn Saion. Plofettɨ ‘Saiondok amatamla’ eñguk endɨ Jelusalem nasi ba Islael amatam gɨtɨk endok plon ep yout tɨñguk. \f* amatam ñɨndɨñ enbɨm nandɨwɨt:  
\q1 Ama wapmañjɨ endɨ sɨndɨ sepmektok bɨ-samlak.  
\q1 Endɨ kayombɨnembi, doñki plon pipatak,  
\q1 wɨn doñki sim wolok plon pipapi bɨlak.” \x + \xo 21:5 \xt Aisaia 62:11, Sekeraia 9:9\x*   
\p
\v 6 Tɨmbi gwañgwa tɨpet endɨ ñambi, Yesulɨ kena manda enguk wolok tuop tɨmbi,  
\v 7 doñki me nɨñañ yanañgɨpi, Yesuloñ bɨñgɨmɨk. Bɨmbi, sauloñjet kiundepi, doñki plon kɨmɨlɨmbi, Yesulɨ wolok plon lo pipapi ñañguk.  
\v 8 Tɨmbi amatam kɨmɨn wopum endoññan nanin asupgandɨ endok koi gɨñgɨt tɨke-lonelɨñdok sauloñjɨ telak plon samba eñɨlɨmbi, dɨwɨndɨ komba sak kiyat dombɨmbi mep bɨm, wɨndɨñgot telak plon ipane-ta-ñañgɨlɨñ.  
\v 9 Tɨmbi amatam Yesu siñgi dama tɨmbi kleñgɨlɨñ endɨ enda Mesia nɨmbi, ñɨndɨñ yousɨyousɨñgan kɨtɨmbi eñgɨlɨñ,  
\q1 “Ama wapmañ Devit endok Komblin bɨlak, koi tɨke-lowɨt!  
\q1 Molomdɨ ama ñɨn ama wapmañnɨ kuuktok nɨ-mukuk en wakan gwɨlam tɨñmen!  
\q1 Anutu kunum gɨnañ patak endok koi tɨke-lona!” \x + \xo 21:9 \xt Kap 118:25-26\x*   
\m
\v 10 Yesulɨ Jelusalem it kwelan ama wapmañ nomɨk lo tombɨmbi, wɨnasi gɨtɨktɨ wɨn ka sɨlɨkñembi, “Wɨn nin?” e-nandɨñgɨlɨñ. E-nandumbi,  
\v 11 amatam kɨmɨn wopumdɨ tambane e-ta-ñañgɨlɨñ, “Ñɨn plofet Yesu en Nasalet it kwet, Galili distrik nanin.”   
\s1 Yesulɨ tapma ilan gembɨn daut semguk  
\p
\v 12 Tɨmbi Yesulɨ tapma it sañ jimba gɨnañ lombi, kɨmɨlɨ tua tɨmbi, mɨnem kena tɨ-pakɨlɨñ lo yambɨmbi, nandum tuop nɨm tɨñguk. Wɨndɨñda endɨ ama tapma tɨndɨlok nepenepek kɨmɨlɨm tuañgɨlɨñ gɨtɨk ep klembi, ama mɨnem tambo mɨñ kena tɨñgɨlɨñ endok kɨmɨkɨmɨtsɨ wakɨt monɨk tuatualok kɨmɨkɨlɨñ endok pipapatsɨ wɨlɨ tombolɨmbi,  
\v 13 ñɨndɨñ enguk, “Anutulok manda no ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Nokok itna wɨn nan-wowoñ tɨndɨlok it een’. \x + \xo 21:13 \xt Aisaia 56:7\x* Gan kɨmɨlɨ tua ama sɨndɨ it ñɨn tɨmbɨm kumbu amalok pat-sembɨ it nomɨk tɨlak.”   
\p
\v 14 Yesulɨ tapma it sañ jimba gɨnañnan palɨñɨlɨmbi, ama kesɨt nɨm kuñgɨlɨñ gɨt ama dausɨ sipmɨsipmɨn endɨ endoñ bɨumbi, ep tɨmbɨ kɨndem dañguk.  
\v 15 Tɨmbi wembe gwañgwa wandɨñ pakɨlɨñ endɨ ñɨndɨñ kɨtɨñgɨlɨñ, “Ama wapmañ Devittok Komblin endok koi tɨke-lowɨt!” Tapma ama biesɨ gɨt endɨkñe nandɨ-tale ama endɨ manda wɨn nandɨmbi, Yesu kundit kɨndem engano asup tɨñguk wɨn kañbi, gɨnañjɨ komba dɨumbi,  
\v 16 ñɨndɨñ nɨ-nandɨñgɨlɨñ, “Endɨ Mesia ganañ wɨn dɨk nandɨlañ ba?” Eumbi tambane enguk, “Ba wɨn nandɨlet ñak. Gan sɨndɨla Ama Wapmañ Devittɨ Wopumla ñɨndɨñ nɨñguk wɨn pinapi nandɨ-kamalañ bek, ‘Dɨk wembe gwañgwa tip ba wopum ep tɨmbɨ pañgɨtaumbi, gan-tɨke-loumbi kɨndem dalak.’” \x + \xo 21:16 \xt Kap 8:3\x*  
\v 17 Wɨndɨñ embi, ama biesɨ yambimbi, Jelusalem nanin Betani it kwelan ñambi, wandɨñ douñguk.   
\s1 Yesulɨ komba fik no nɨ-suambalɨmbi yañetañguk  
\p
\v 18 Kwet salaumbi, Yesulɨ Jelusalem undane ñañɨpi, nanañ gawat tɨñguk.  
\v 19 Tɨmbi deium ñaumbi, komba fik no telak pawan palɨmbi kañguk. Kañbi, ñasɨñgan kuseinan ña bienla deium loumbi, lonjɨ ka-tɨlapi, sakgot kañguk. Kañbi, komba fik nɨ-suambapi eñguk, “Dɨk bienga nombo nɨm laliukañ, nɨm sɨnɨk.” Eumbi, wolongan komba fik walɨ yañetambi kɨmɨñguk.   
\p
\v 20 Gwañgwañiilɨ wɨn ka sɨlɨkñembi eñgɨlɨñ, “Nɨtek tɨmbi, komba fik ñalɨ platik sɨnɨk kɨmbi yañetalak?”  
\v 21 Eumbi, Yesulɨ tambanembi enguk, “Nak biañgan sɨnɨk sanba: tɨkap sɨndɨ gɨnañ tɨpet nɨm tɨmbi, Anutu biañgan nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨ-kunelɨñda, nak kundit komba fik ñala tɨt wɨndɨñgangot sɨndɨ bo tɨnelɨñ. Tɨmbi wakangot nɨm ya. Tɨkap sɨndɨ kwet jañgɨn ñala ‘Mɨlapi, tuk kimbɨñ gɨnañ pɨ!’ nɨmbɨmbi, gumañ wolok tuop indawɨk.  
\v 22 Sɨndɨ Anutula nepek no ba no tɨmbektok nɨmolo tɨ-ñɨmbi, nandɨ-samektok nandɨ-kɨlɨktɨ tañda, wɨndɨñ inda-samekak.”   
\s1 Yesulɨ nindok manla kena pa tɨñguk wala nɨ-nandɨñgɨlɨñ  
\p
\v 23 Yesulɨ tapma it sañ jimba gɨnañ lombi, amatam enɨ-daut tɨ-semguk. Enɨ-daut tɨ-sem-palɨñɨlɨmbi, tapma ama biesɨ gɨta Islael amalok ama biesɨ endɨ endoñ bɨmbi, nɨ-kañbi eñgɨlɨñ, “Nindɨ ganbɨmbi, kundit ñandin pa tɨlañ? Ba nindok mandanla ba gembɨnla wɨndɨñ pa tɨlañ?”  
\v 24 Eumbi tambane enguk, “Nak bo nepek nola san-nandutet. Dɨndɨm tambane nanɨnetañda, nak bo nindok mandala kundit wandin sɨnɨk pa tɨlet wɨn sanbetet.  
\v 25 Nindɨ Yoane nɨmbɨmbi, amatam tuk i-semguk? Wɨn Kunum Molomdɨ ba ama nolɨ?” Wɨndɨñ eumbi, kusei kɨmɨpi, nɨsɨñgan dombɨ tañan tɨmbi eñgɨlɨñ, “Nɨndɨ ‘Kunum Molomdɨ’ wɨndɨñ eneñda, endɨ ñɨndɨñ nɨnɨ-nandutak, ‘Wɨndɨñda sɨndɨ nekta Yoanelok mandan nɨm nandɨ-dasiñgɨlɨñ?’  
\v 26 Gan nɨndɨ ‘Ama nolɨ Yoane nɨmbɨm kena tɨñguk’ wɨndɨñ eneñda, amatam kɨmɨn wopum Yoanela plofet nandɨñmañ endɨ nɨtek tɨ-nɨmnelɨñ walañgot mɨsɨnetamɨñ.”  
\v 27 Wɨndɨñda endɨ Yesu ñɨndɨñ tambane nɨñgɨlɨñ, “Nindɨ Yoane nɨmbɨmbi, tuk i-semguk wɨn nɨndɨ nɨm nandamɨñ.” Eumbi enguk, “Ale, wɨndɨñda nak bo nindɨ nanbɨmbi, kundit pa tɨlet wɨn nɨm sanbetet.”   
\s1 Yesulɨ Juda ama biesɨlok gɨnañ kwambɨñjɨ e-dakleñguk  
\p
\v 28 Yesulɨ yousɨmbi, Juda ama biesɨla enbi eñguk, “Sɨndɨ kasat ñala nɨtek nandañ? Ama nolok nɨñañiit tɨpet kuñgɨmɨk. Tɨmbi tualoñ ña ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Tua, dɨk man ñambi, wain kena tɨ!’  
\v 29 Eumbi, jip jup tɨñguk, gan siñgimek endɨ gɨnañ tambaneumbi, ña kena tɨñguk.  
\v 30 Tɨmbi besettɨ monaloñ ña wɨndɨñgangot nɨmbɨmbi, beula nɨñguk, ‘Ale, ñautet.’ Endɨ wɨndɨñ eñguk, gan nɨm ñañguk.  
\v 31 Sɨndɨ nɨtek nandañ, gwañgwa nindɨ beulok man tañgoneñguk?” Eumbi, endɨ eñgɨlɨñ, “Tualɨ.”  
\p Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Nak biañgan sanba: takis epep ama ba tam telak joñgolok endɨ sɨndok kwesɨ kɨnjannan Anutu enlok gɨñgɨt indaumbi yambɨ-dɨkñelak.  
\v 32 Kusei ñɨndɨñda tɨmbi wɨndɨñ indalak: Yoanelɨ bɨmbi, dɨndɨm kuñgulok telak daut samumbi, sɨndɨla mandan nandum tlal tɨñguk, gan takis epep ama gɨt tam telak joñgolok endɨla mandan wɨn nandɨmbi tɨke-kɨliñ eñgɨlɨñ. Sɨndɨ nepek wɨn kañgɨlɨñ, gan gɨnañjɨ nɨm tambanembi, Yoanelok mandan nandɨmbi nɨm tɨke-kɨliñ eñgɨlɨñ.”   
\s1 Yesulɨ tapma ama biesɨ gɨt Falisi ama endɨ wain kena ka-dɨkñe ama kolasɨ wandin eñguk  
\p
\v 33 Yesulɨ yousɨmbi, tapma ama biesɨ ba Falisi amala enbi eñguk, “Nak e-yout manda no sanbambi nandɨwɨt. Kena molom nolɨ wain kap kwet nolok tɨpiñguk. Tɨpi-talembi, sañ im gɨmbunembi, wain tul wɨsɨ-dottok kwet no kɨndipi, kena ka-dɨkñelok it ombap kloñ no kawattɨ kɨndilɨm ikuk. Wɨndɨñ tɨ-talembi, kenan wɨn ka-dɨkñelok kɨsɨ plon kɨmɨpi, kwet mayañgan nolok ñañguk.  
\v 34 Ña kuñɨlɨmbi, bien mepmettok nain indaumbi, kena gwañgwañii dɨwɨndɨ wain bien enlok mepmettok ka-dɨkñeloñ en-mulɨm bɨmbi, wain kena gɨnañ tomgɨlɨñ.  
\v 35 Tɨmbi ka-dɨkñe endɨ gwañgwa en-mumulɨn wɨn epmbi, no wɨpi, no wɨlɨ kɨmbɨmbi, no kawattɨ wɨkɨlɨñ.  
\v 36 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, kena molomdɨ gwañgwa dɨwɨn nombo en-mukuk. Kunakunatsɨ wɨn gwañgwa dama en-mukuk yapma klembi, asup en-mulɨmbi bɨ tombɨmbi, kundit wɨndɨñgangot tɨ-semgɨlɨñ.   
\p
\v 37 Siñgi sɨnɨk endɨ enlok nɨñañ sɨnɨk nɨ-mupi, ñɨndɨñ nandɨñguk, ‘Nɨñanalɨ ña tombɨmbi kañbi, giñgiñgan tɨñmɨnekalɨñ.’  
\v 38 Tɨmbi ka-dɨkñelɨ nɨñañ wɨn kañbi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, ‘Gamanda endɨ wakan kena ñolok molom tɨmbekak, wala tɨmbi nɨndɨ en wɨpi, kenan ñɨn nɨnlok gɨñgɨt kasɨlena.’  
\v 39 Wɨndɨñ embi tɨkeñɨpi, kena gɨnañ nanin munjut munjut ñakap, kena pawan wɨlɨ kɨmguk.”  
\v 40 Yesulɨ wɨndɨñ embi en-nandɨmbi eñguk, “Wain kena molomdɨ undane bɨmek, ka-dɨkñe wɨn nɨtek tɨ-semekak?”  
\v 41 Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Nepek kolan sɨnɨk tɨñgɨlɨñda tɨmbi endɨ bo kolan sɨnɨk yandɨpmum kɨm-talenekalɨñ. Tɨmbi endɨ kena ka-dɨkñe komblin kɨndem ep kasɨlembi, kenan endok kɨsɨnan kɨmɨlɨmbi, wain bien mepmettok nain indaumbi, nain tuop endɨ bien dɨwɨn enlok melɨm tɨ-kunekalɨñ.”   
\p
\v 42 Tɨmbi Yesulɨ enla manda embi enguk, “Anutulok manda youyoulɨn patak ñɨn sɨndɨ pinat nandɨmbi kamalañ bek,  
\q1 ‘Molom en ñɨndɨñ tɨmbɨ indañguk:  
\q1 it kɨndikɨndit amalɨ ita kawattɨ tɨndɨn nola kena nɨmnat embi siñgi wɨlɨmgɨlɨñ,  
\q1 gan kawat walɨ ta dɨwɨn gɨtɨk yapma klelak.  
\q1 Nɨndɨ wɨn kanambi, kundit gɨtikñin tɨlak.’ \x + \xo 21:42 \xt Kap 118:22-23\x*   
\m
\v 43 Manda wolok tuop it kɨndikɨndit amalɨ kawat wɨn siñgi wɨlɨmgɨlɨñ, wɨndɨñgan sɨndɨ nak siñgi wɨt-namgɨlɨñ, wala tɨmbi nak ñɨndɨñ sanba nandɨwɨt: Sɨndɨ Anutulok gɨñgɨtñii ku-ta-bañ, gan endɨ pipapipat wɨn sapma tɨkembi, amatam no nindɨ endok manda tañgonembi bien tɨmbɨ indañ enda emekak.  
\v 44 Ama nolɨ kawat wolok plon pi wɨlekta en wɨlɨ mɨnanda taleuk. Ba kawat walɨ ama nolok plon pɨwɨkta, kawat walɨ ama wɨn wɨlɨ gakñe-taleuk.” \f + \fr 21:44 \ft Nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ ñɨndɨñ eañ: Matayo en sambat wɨn nɨm youkuk. \f*  
\v 45 Tapma ama biesɨ gɨt Falisi ama endɨ Yesulɨ e-yout manda eñguk wɨn nandɨmbi, “Nɨndañgan elak” wɨndɨñ nandɨmbi,  
\v 46 tɨkenepi nandɨñgɨlɨñ. Gan amatam kɨmɨn wopum endɨ Yesula plofet no wɨndɨñ nandɨñmɨñgɨlɨñ, wala tɨmbi Falisi amalɨ amatamdɨ mik tɨ-semnelɨñ wala mɨsɨmbi, nɨm tɨkeñgɨlɨñ.   
\c 22  
\s1 Kunum Molomdɨ en-tiañelak wɨn Yesulɨ nɨm nandɨ-kɨmkɨmnelɨñdok eñguk  
\p
\v 1 Yesulɨ yousɨmbi, nombo ama biesɨla e-yout mandalɨ manda enɨñɨpi, ñɨndɨñ eñguk,  
\v 2 “Kunum Molomdɨ gɨñgɨtñii yambɨ-dɨkñelak wɨn ñɨndɨñ: ama wapmañ nolok nɨñañlɨ tamɨn tɨkeup tɨmbɨmbi, wapmalɨ kena gwañgwañiilɨ nanañ sina wopum tɨñmɨnelɨñdok embi,  
\v 3 manda kɨmɨpi, yoktɨ nanañ wɨn nanelɨñdok en-tiañeñguk. Tɨmbi nanañ nanalok nain indaumbi, yokñiilɨ bɨnelɨñdok kena gwañgwañii en-mulɨmbi ñañgɨlɨñ. Gan yokñiilɨ bɨmbɨla kunjit tambi, nɨm embi gɨñgɨnem pakɨlɨñ.   
\p
\v 4 Tɨmbi ama wapmañdɨ bɨndambo kena gwañgwa dɨwɨn bo en-mupi, yokñii ep tiañeñguk enda ñɨndɨñ enɨnelɨñdok enguk, ‘Nandañ. Nak nanañna ip tɨ-wɨlɨ dɨkñet. Nokok bulmakau wapai sim ba nɨñañ dɨwɨn no gwok galkñat yandɨp si-talembi, nepek gɨtɨk tɨ-jumɨt tɨ-sam-talemɨñ. Sɨndɨ bɨumbi, nɨñanalɨ tam tɨmbetak en gɨta na sɨlɨsɨlɨ tɨna!’  
\v 5 En-mulɨmbi, kena gwañgwañiilɨ ña manda eñguk wɨndɨñ engɨlɨñ, gan yokñiilɨ mandanjɨ nandɨ-kɨmnembi ñañgɨlɨñ. Dɨwɨndɨ nanañ kenanjɨnan ñañgɨlɨñ, dɨwɨndɨ mɨnem kenanjɨla ñañgɨlɨñ.  
\v 6 Tɨmbi dɨwɨndɨ ama wapmañdok kena gwañgwa wɨn epbi kolan tɨ-sembi yandɨp kɨmgɨlɨñ.  
\v 7 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, ama wapmañdɨ gɨnañ komba dɨumbi, mik amañii en-mulɨmbi ña ama kena gwañgwa yandɨpgɨlɨñ wɨn yandɨp talembi, isɨ kwesɨ wakɨt sium dɨñguk.   
\p
\v 8 Tɨmbɨmbi ama wapmañdɨ kena gwañgwañii dɨwɨnda ñɨndɨñ enguk, ‘Yoknailok nanañ sina tɨ-sem-talet, gan ama nak en-tiañeñgut endɨ kɨndesɨ nɨm.  
\v 9 Wɨndɨñda sɨndɨ telak mannan ñambi, amatam yambɨnetañ tuop en-tiañeum bɨmbi, wapatamdok sina dum nanañ nambɨt.’  
\v 10 Eumbi, kena gwañgwañiilɨ enguk tuop telak man tuop ñambi, amatam kɨndesɨ ba kolasɨ yambɨñgɨlɨñ gɨtɨk ep kɨmɨn tɨmbi yanañgɨlɨmbi, nanañ nanala bɨmbi, it gɨnañ tokñeñgɨlɨñ.   
\p
\v 11 Amatam it gɨnañnan lo pi palɨñɨlɨmbi, ama wapmañdɨ yambep loñguk. Lombi yambɨñɨpi kañguk wɨn: ama nolɨ dasindasin nain wolok dɨndɨm sɨnɨk yokñiila emgɨlɨñ wɨn nɨm dasimbi, bɨ pipalɨm kañbi  
\v 12 nɨ-nandɨñguk, ‘Notna, nɨtek tɨmbi dɨk dasindasin gamɨt wɨn nɨm dasimbi bɨñ?’ Eumbi, ama walɨ manda nɨmnat palɨmbi,  
\v 13 ama wapmañdɨ kena gwañgwañii enbi eñguk, ‘Sɨndɨ kii kesi toalɨ topbi, pawan kolɨ pɨmbi, kɨlɨm gɨnañ palen.’” Yesulɨ e-yout manda wandin embi yousɨmbi eñguk, “Kɨlɨm gɨnañ amalɨ mano kwɨlɨm tɨmbi, manjɨ sɨ-gɨlɨm danekalɨñ.  
\v 14 Nandañ. Kunum Molomdɨ amatam asup en-tiañelak, gan noñgan noñgan mandan nandɨmbi bañ endɨñgot ep kasɨlelak.”   
\s1 Falisi amalɨ Yesu sɨsoñ tɨñmɨnep nandɨmbi, takis mɨnem kɨmɨkɨmɨttok plon nɨ-nandɨñgɨlɨñ  
\p
\v 15 Tɨmbi Falisi amalɨ Yesu manda plon kɨmɨtnelɨñdok nandɨmbi, ña kɨmɨn tɨmbi, mandalɨ sɨsoñ tɨñmɨnepi e-sambat tɨñgɨlɨñ. Tɨ-talembi,  
\v 16 nɨsɨlok gwañgwanjii dɨwɨn gɨt ama wapmañ Elot endok sambalii dɨwɨn \f + \fr 22:16 \ft Falisi amalɨ takis mɨnem Roma ama wapmañda mɨmɨn wala nandum pɨumbi, Elottok sambaliilɨ wala nandum kɨndem dañguk.\f* en-mulɨmbi ñambi nɨñgɨlɨñ, “Endaut, nɨndɨ dɨkok kusaka nandamɨñ, dɨk juluñ manda nɨm embi, biañgangot pa elañ, Anutulɨ nɨndɨ nɨtek kuneñdok nandɨlak wɨn lolon ba pɨmbɨn gɨtɨk mɨsɨmɨsɨ nɨmnat tuopkan nɨnɨ-daut nɨm tɨ-nɨmlañ.  
\v 17 Wala tɨmbi gan-nandɨnambi nɨnbekañ: Romalok ama wapmañ Sisa enda takis mɨnem mamɨñ wala nandum dɨndɨm elak ba nɨtek?”   
\p
\v 18 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ kolan tɨñmɨnepi nandɨñgɨlɨñ wɨn ka-nandɨmbi enguk, “Sɨndɨ ama manjɨ manbenjɨ malet nomɨk, mandalɨ sɨsoñ tɨ-namnepi bañ ba?  
\v 19 Takis mɨnem pa kɨmɨkamɨñ mɨnem wɨn no daut namɨt” eumbi, mɨnem kwandai satnin no ña tɨke bɨ daulmɨñgɨlɨñ.  
\v 20 Tɨmbi Yesulɨ en-nandɨmbi eñguk, “Mɨnem plon ama walan gɨt kot kundit wɨn nindoñ?”  
\v 21 Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Wɨn Sisaloñ”. Wɨndɨñ eumbi enguk, “Ale, Sisalok gɨñgɨt wɨn Sisala tambane mɨnekalɨñ, tɨmbi Anutulok gɨñgɨt wɨn Anutula tambane mɨnekalɨñ.”  
\v 22 Wɨndɨñ eumbi, nandɨ piasat tɨmbi bimbi pɨ ñañgɨlɨñ.   
\s1 Sadusi amalɨ Yesu sɨsoñ tɨñmɨnep nandɨmbi, kɨmnan nanin mɨlamɨlattok plon nɨ-nandɨñgɨlɨñ  
\p
\v 23 Sandap wolondañgan Sadusi ama dɨwɨn endɨ Yesuloñ bɨñgɨlɨñ. (Ama walɨ ‘Ama sembañ endɨ nɨm mɨlamɨlattok’ wɨndɨñ pa eañ.) Endɨ Yesuloñ bɨmbi, ñɨndɨñ nɨ-nandɨmbi  
\v 24 eñgɨlɨñ, “Endaut. Endɨkñe manda Moselɨ kɨmɨt-nɨmguk walɨ ñɨndɨñ elak: ama nolɨ yamɨn pap sembɨlakta, endok sambat nɨm talenelɨñdok kwayañlɨ endok tamɨn kanjalɨ tɨkembi, dallok kɨnjan gwañgwa bɨsat ep tɨmbɨ indanekalɨñ. \x + \xo 22:24 \xt Lo 25:5, Stat 38:8\x*  
\v 25 Wɨndɨñda, dakwaya kɨt tambon tɨpet endɨ ñolok kuñgɨlɨñ. Tɨmbi tualɨ tam no tɨkembi kukap, komblin nɨmnat yamɨn papi sembɨñguk. Sembumbi, monalɨ tam wakangot tɨkeñguk.  
\v 26 Tɨkembi, endɨ bo wɨndɨñgangot yamɨn papi sembɨñguk. Tɨmbi gwik endɨ bo wɨndɨñgangot tɨñguk. Tɨmbɨm ña gwik konjok endok plon taleñguk.  
\v 27 Endɨ gɨtɨkkandɨ sembɨ-taleumbi, siñgi sɨnɨk tam walɨ bo sembɨñguk.  
\v 28 Ale, dɨk eumbi nandɨna: dakwaya endɨ gɨtɨktɨ tam wɨn tɨkeñgɨlɨñ, wala tɨmbi ama sembɨñgɨlɨñ endɨ mɨlamɨlat nainnan mɨlalɨmbi, ama kɨt tombon tɨpet endoñ nanin ama nindɨ sɨnɨk tam wɨn tɨkeukak?”   
\p
\v 29 Eumbi tambane enguk, “Sɨndɨ Anutulok mandan youyoulɨn patak wolok kusei ba endok gembɨn nɨm nandɨ-dakleañ, wala tɨmbi mɨlamɨlatta nandumbi kamalalak.  
\v 30 Amatamdɨ kɨmnan nanin mɨlatmek endɨ kunumdok añelo nomɨk wapatam nɨm pa tɨnekalɨñ.  
\v 31 Tɨmbi ama sembɨmbi mɨlatnekalɨñ wolok kandañ Anutulɨ manda ñɨndɨñ sanguk wɨn sɨndɨ pinat nandɨmbi kamalañ bek,  
\v 32 ‘Natna Anutu wakan Ablaam wakɨt Aisak ba Jekop endɨ nan-wowoñ tɨ-namañ.’ \x + \xo 22:32 \xt Kisim Bek 3:6,15,16\x* Endɨ bep pañnii kwelan nombo nɨm kuañ endok plon wɨndɨñ eñguk. Tɨmbi ama kaik kuañ endɨñgot Anutu nɨ-wowoñ tañ, ama sembɨsembɨn endɨ nɨm.”  
\v 33 Amatamdɨ Yesulɨ nanandɨ emguk wɨn nandɨmbi, nandɨ-gɨtɨñgɨtɨk e tɨñgɨlɨñ.   
\s1 Falisi amalɨ Anutulok mandan plon Yesu sɨsoñ tɨñmɨnepi tɨ-tɨlakɨlɨñ  
\p
\v 34 Yesulɨ Sadusi amalok manjɨ masipmɨñgukta, Falisi amalɨ wɨn nandɨmbi, bɨ kɨmɨn tɨmbi, Yesuloñ bɨñgɨlɨñ.  
\v 35 Endoññan nanin no endɨ endɨkñe manda nandɨ-tale ama. Endɨ Yesu sɨsoñ tɨñmep nɨ-nandɨmbi eñguk,  
\v 36 “Endaut. Endɨkñe manda nek ñalɨ sɨnɨk dama tɨmbi, loloñ sɨnɨk tɨlak yañ?”   
\p
\v 37 Eumbi nɨñguk, “‘Sɨndɨ gɨnañjɨ wakɨt gɨnañjɨ tip ba nanandɨnjɨ gɨtɨk Wopum Anutunjɨ endok biñmɨnekalɨñ.’ \x + \xo 22:37 \xt Lo 6:5\x*  
\v 38 Endɨkñe manda walɨ dama sɨnɨk tɨmbi, loloñ sɨnɨk yañ.  
\v 39 Tɨmbi endɨkñe wandingangot no wɨn ñɨndɨñ, ‘Dɨk dɨtnala nandɨlañ, wɨndɨñgangot nokala nandɨñmekañ.’ \x + \xo 22:39 \xt Wok Pris 19:18\x*  
\v 40 Moselɨ endɨkñe manda gɨtɨk kɨmɨt-nɨmguk ba plofet amalɨ nanandɨ nɨmgɨlɨñ wolok bien endɨkñe tɨpet walɨ nɨnɨ-dakleamɨk.”   
\p
\v 41 Falisi amalɨ kɨmɨn tɨ-palɨñɨlɨmbi, Yesulɨ ñɨndɨñ en-nandɨmbi  
\v 42 eñguk, “Mesia Anutulɨ amatamñii epeplok nɨmbɨ taleñguk wɨn sɨndɨ enda nɨtek nandañ? En nindok komblin?” Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Endɨ ama wapmañ Devit endok komblin.”  
\v 43 Eumbi enguk, “Wɨndɨñda kusei nɨtektok Dɨndɨm Woñdɨ Devittok gɨnan nanandɨn tɨmbɨ daklembi, enlok komblin wɨn ‘Wopumna’ kɨtɨmbi, ñɨndɨñ eñguk,  
\v 44 ‘Wopum Anutulɨ Wopumnala ñɨndɨñ nɨñguk, Dɨk kɨtna dɨndɨm kandañ pipalɨmbi, nak kanjɨkkai dɨkok kapmainan yapɨlambi patnekalɨñ wolok tuop.’ \x + \xo 22:44 \xt Kap 110:1\x*  
\v 45 Manda wolok tuop Devittɨ Mesiala ‘Wopumna’ kɨtɨñguk, wala tɨmbi Mesialɨ nɨtek Devittok komblingot tɨmbek?”  
\v 46 Eumbi, ama biesɨ gɨtɨktɨ manda tambon no tambane nɨnelɨñdok tuop nɨm. Tɨmbi nain wolondañgan kusei kɨmɨpi, mandalɨ sɨsoñ tɨñmɨnepi ekaeka dɨwɨn tɨnep mɨsɨmbi kak biñgɨlɨñ.   
\c 23  
\s1 Yesulɨ Falisi gɨta endɨkñe manda nandɨ-tale amalok ep tɨndɨnjɨ juluñgan wɨn e-dakleñguk  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii gɨta ama kɨmɨn wopum tɨ-pakɨlɨñ enda ñɨndɨñ enguk,  
\v 2 “Falisi gɨt endɨkñe manda nandɨ-tale ama endɨ Moselok kɨnjan ipi, endɨkñe manda san-daut tɨ-samañ.  
\v 3 Wala tɨmbi manda sanañ wɨn gɨtɨk tɨke-kunekalɨñ, gan ep tɨndɨnjɨ nɨtek tañ wɨn nɨm kɨmɨt-klembi tɨnekalɨñ. Nekta, endɨ endɨkñe manda san-daut tɨ-samañ, gan nɨsɨ manda wɨn nɨm tɨke-kuañda tɨmbi.  
\v 4 Endɨkñe manda sɨnda san-daut tɨ-samañ wɨn nepek mɨlap wɨn sɨndɨñgot tañgonenelɨñdok samañ wandin. Gan nɨsɨ sep tɨmbɨ pañgɨtanelɨñdok kɨt kɨmɨt no tɨnepi nɨm nandañ.   
\p
\v 5 Nepek tañ gɨtɨk wɨn endɨ amalɨ yambɨmbi e-kɨndem da tɨ-semnelɨñdokgot pa tañ. Sɨndɨ Falisi gɨt endɨkñe nandɨ-tale ama endok kama besañ ba dama immɨsɨ wɨn kañ ba? \f + \fr 23:5 \ft Juda amalɨ kama besañ ba dama immɨsɨ bɨt gwɨlaptɨ tɨmbi, Anutulok manda dɨwɨn (\xt Kisim Bek 13:1-10, 13:11-16, Lo 6:4-9, 11:13-21\ft ) pepa plon youpi, wolok gɨnañ dasimbi, nɨmolo tɨndɨlok nainnan dasiañgɨlɨñ. \f* Wɨn wopum sɨnɨk! Tɨmbi kuñgunjɨ Anutu biñmañ wɨn inda-dakleuptok endɨ dasindasinjɨ kusip blemblemat ombaplɨ tɨndɨn wɨn pa dasiañ.  
\v 6 Tɨmbi sina wopum indalaknan ba it kiyau gɨnañ endɨ pipapat damandama pakañ wolokgot pipatnepi nandañ,  
\v 7 tɨmbi amatam kɨmɨn kwelan yambañ endɨ we sembi giñgiñgan tɨ-semnelɨñdok ba kosɨ eu loumbi, ‘endaut’ pa enɨnelɨñdok nandañ.   
\p
\v 8 Nandɨwɨt: ama noñgan endɨñgot sɨndok sandautsɨ sɨnɨk, tɨmbi sɨndɨ gɨtɨk dakwayañgot, wala tɨmbi amatamdɨ sɨndok kosɨ eu lonelɨñdok ‘nɨnɨndaut’ wɨndɨñ nɨm sanɨnekalɨñ.  
\v 9 Wɨndɨñgangot sɨndɨ kwelan ñolok ama nola ‘Bepnɨ’ nɨm kɨtɨnekalɨñ. Bepsɨ noñgangot endɨ kunum gɨnañ patak.  
\v 10 Tɨmbi bo amatamdɨ sɨnda ‘telak damanɨ’ nɨm sanɨnekalɨñ. Nɨm. Sɨndok telak damanjɨ wɨn noñgan endɨñgot, wɨn Mesia Anutulɨ en sepmektok nɨ-mukuk en wakan.  
\v 11 Sɨndok ama lolonjɨlɨ sɨndok kena gwañgwanjɨ kuukak.  
\v 12 No en enlok koi tɨke lolakta, Anutulɨ endok koi tɨke pɨukak. Tɨmbi no en kayombɨnembi kulakta, Anutulɨ endok koi tɨke loukak.”   
\p
\v 13-14 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Endɨkñe manda nandɨ-tale gɨta Falisi ama sɨndɨ kilañmet! Ama manjɨ manbenjɨ malet nomɨk sɨndɨ amatam kunumdok yama sip semañ, wɨn sɨnɨ Kunum Molomdok gɨñgɨt nɨm indañ, gan amatamdɨ endok gɨñgɨt indanep nandañ wɨn telak masip tɨ-semañ, wala tɨmbi Anutu en mek sambekak. \f + \fr 23:13-14 \ft Nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ manda kusip no gamañgot patak eañ. Wɨn ñɨndɨñ, “Endɨkñe manda nandɨ-tale gɨta Falisi ama sɨndɨ kilañmet! Ama manjɨ manbenjɨ malet nomɨk sɨndɨ nɨmolo ombap amalɨ sambɨ-nandɨ tɨnelɨñdok tañ, gan tam kanjak juluñɨt tɨ-sembi, isɨ yapma tɨkeañ, wala tɨmbi kolanjɨlok tuan ombɨ-tɨkenekalɨñ wɨn ama dɨwɨndok tuan makleukak.” \f*   
\p
\v 15 Endɨkñe nandɨ-tale gɨta Falisi ama sɨndɨ kilañmet! Ama manjɨ manbenjɨ malet nomɨk sɨndɨ gwañgwañjɨ noñgangot tɨmbɨ indanelɨñdok kwet tuop ba tuk kimbɨñ dɨkñembi ku-taleañ. Sɨndɨ kolandok gɨñgɨt tañ, tɨmbi ama nolɨ gwañgwañjɨ indambi, nanandɨnjɨ gɨt ep tɨndɨnjɨ kɨmɨt-kle-talelak sɨndɨ en tɨmbɨm kolandok gɨñgɨt tɨñɨpi, sapma klembi, kola sɨnɨk talak.   
\p
\v 16 Ama dautsɨ sisipmɨn nosiila telak daut semañ sɨndɨ kilañmet! Sɨndɨ ñɨndɨñ enɨ-daut tɨ-sembi tañ: tɨkap ama nolɨ ñɨndɨñ eup nandɨlak, ‘Nak Anutulok dainan wɨndɨñ ba wɨndɨñ tɨmbettok e-kwambɨñ da tɨlet’, gan endɨ Anutulok koi kɨtɨup mɨsɨmbi, tapma ittok plon e-gembɨlalakta, endɨ manda wɨn kɨndem lapɨlektok tuop. Gan tɨkap endɨ nepenepek gollɨ tɨndɨn tapma ilan pakañ wolok plon manda e-kwambɨñ dalakta, endɨ manda wɨn lapɨlektok tuop nɨm. Sɨndɨ wɨndɨñ pa enɨ-daut tɨ-semañ.  
\v 17 Sɨndɨ ama dausɨ sisipmɨn gɨta kamasɨ! Anutulok dainan nek ñalɨ loloñ sɨnɨk? Wɨn nepek gollɨ tɨndɨn walɨ loloñ sɨnɨk, ba tapma it walɨ loloñ sɨnɨk? Nepek gollɨ tɨndɨn walɨ tapma ilnan nɨm palɨmda, walɨ loloñ nɨm tɨmbek yañ.  
\v 18 Tɨmbi bo ñɨndɨñ enɨ-daut tɨ-semañ, ‘Amalɨ sisuet plon manda e-kwambɨñ dalak, endɨ manda wɨn kɨndem lapɨlektok tuop. Gan tɨkap endɨ tapma no sisuettok plon kɨmɨlɨm patak wolok plon manda e-kwambɨñ dalakta, endɨ manda wɨn lapɨlektok tuop nɨm’.  
\v 19 Sɨndɨ dautsɨ sipmɨn. Anutulok dainan nek ñalɨ loloñ sɨnɨk? Wɨn tapma walɨ loloñ sɨnɨk, ba sisuet walɨ loloñ sɨnɨk? Tapma wɨn sisuettok plon nɨm kɨmɨlɨm palɨmda, walɨ loloñ nɨm tɨmbek yañ.  
\v 20 Wala tɨmbi no en sisuettok plon manda e-kwambɨñ dalakta, endɨ sisuet wakɨt nepek gɨtɨk wolok plon kɨmɨlɨm pakañ nepek wolok plon mandan e-kwambɨñ dalak.  
\v 21 Tɨmbi no en tapma ittok plon manda e-kwambɨñ dalakta, endɨ tapma it wakɨt Anutu en wolok kulak endok plon manda e-kwambɨñ dalak.  
\v 22 Tɨmbi no en kunumdok plon manda e-kwambɨñ dalakta, endɨ kwet wolok Anutulɨ pipapi, kunum kwet yambɨ-dɨkñelak wakɨt Anutu enlok plon manda e-kwambɨñ dalak.   
\p
\v 23 Endɨkñe nandɨ-tale ama gɨta Falisi ama sɨndɨ kilañmet! Anutu en mek sambekak. Ama manjɨ manbenjɨ malet nomɨk sɨndɨ nepek gɨtɨk kasɨleañ wɨn danbɨm, kɨt tambon tambon tɨmbɨmbi, tambon noñgan Anutulok pa mañ, wɨn nepek tipnam gwasap wandin tuan wopum nɨmnat wɨn bo sɨndɨ nɨm kamalañ. Wɨndɨñgan sɨndɨ endɨkñe manda wandin kambak kɨmɨt-kleañ, gan endɨkñe manda Anutu enlok dainan loloñ sɨnɨk wɨn pa lapɨkañ. Endɨkñe manda loloñ sɨnɨk walɨ nosii kundit dɨndɨm ba mamasa tɨ-semnelɨñdok, tɨmbi Anutu tɨke-kwambɨñ danelɨñdok pa sanañ. Wɨndɨñda sɨndɨ gembɨ kopi, endɨkñe manda loloñ wɨn kɨmɨt-klenekalɨñ. Tɨñɨpi, endɨkñe manda dɨwɨn gɨtɨk wɨn bo nɨm nandɨ-kɨmnenekalɨñ.  
\v 24 Sɨndɨ ama dautsɨ sisipmɨn wandin walɨ nosiila telak daut sembi, ñɨndɨñ tañ: sɨndɨ endɨkñe manda tip mɨnam wɨn ka-kɨliñ em kleañ, gan endikñe manda bien wopum sɨnɨk wɨn nɨm pa ka-nandɨ-dakleañ. Wɨndɨñda sɨndɨ ama nolɨ kwɨnakam tip mɨnam sɨnɨk tuk wɨtna gɨnañ nanin tɨke kotak, gan kamel wopum wolok patak wɨn nɨm kañbi, tuk tɨke lombi, wakɨtañgan kɨmo elak en wandin!   
\p
\v 25 Endɨkñe nandɨ-tale ama gɨt Falisi ama sɨndɨ kilañmet! Ama manjɨ manbenjɨ malet nomɨk sɨndɨ jawañ ba kambot pawañgot wɨlɨt-kɨliñ tɨndɨn wandin, gan nepek kolan kusei kusei gɨnañjɨ gɨnañ tokñe-patak, wɨn sɨndɨ ep tɨndɨnjɨ kɨndem wolok walan pa tañ, gan ama piñpiñen sɨndɨ gɨnañjɨ gɨnañ sɨnɨlañgot pa nandañ.  
\v 26 Falisi dautsɨ sisipmɨn sɨndɨ dama gɨnañjɨ kambot gɨnañ nomɨk wɨn wɨlɨlɨmek, wolondamek pawan kɨndem daukak.   
\p
\v 27 Endɨkñe nandɨ-tale ama gɨta Falisi ama sɨndɨ kilañmet! Ama manjɨ manbenjɨ malet nomɨk sɨndɨ ama sum no kawattɨ masipbi, pama satnin walɨ sapleñgɨlɨñ wandin. Pawan ka kɨndem danat, gan wolok gɨnañ ama kwandat gɨt nepek dañgalan walɨ tokñe-patak.  
\v 28 Wɨndɨñgangot sɨndɨ amalok dausɨnan ep tɨndɨnjɨ dɨndɨm walan tañ, gan ep tɨndɨnjɨ juluñ ba tɨmɨpmɨlelɨ gɨnañjɨ gɨnañ tokñe-patak.   
\p
\v 29 Endɨkñe nandɨ-tale ama gɨta Falisi ama sɨndɨ kilañmet! Ama manjɨ manbenjɨ malet nomɨk sɨndɨ plofet ama damanin ba ama Anutulok dainan dɨndɨm kuñgɨlɨñ endok sum wɨn tɨ-kɨndem dam tɨ-jamilambi, sumnan pama kɨndem kɨndem kɨmɨpi,  
\v 30 juluñgan ñɨndɨñ pa eañ, ‘Bep pañniilok nainnan kunemda, nɨnɨ ep tɨmbɨ platambi, plofet ama nɨm yandɨp kɨmneñ.’  
\v 31 Manda wɨndɨñ pa eañ wɨn ñɨndɨñ inda-daklelak: bep pañjiilɨ plofet yandɨpgɨlɨñ, tɨmbi endok komblinjii sɨndɨ enɨsɨ nomɨk kuañ.  
\v 32 Wala tɨmbi kɨndem a, bep pañjiilɨ plofet yandɨp kɨm kena kusei kɨmɨkɨlɨñ wɨn yousɨmbi, sɨndɨ ña tɨmbɨ taleukak!   
\p
\v 33 Sɨndɨ malet upmat wandin! Anutulɨ manda plon sep kɨmɨlɨmbi, jɨmbɨñdok gɨñgɨt tɨnekalɨñ wɨn sɨndɨ nɨtek maklenekalɨñ? Walɨ tuop nɨm.  
\v 34 Wɨndɨñda ñɨndɨñ sanba: nak plofet ama wakɨt ama nanandɨnjɨat ba ama Anutulok telak san-daut tañ sɨndoñ en-mulambi bañ. Gan sɨndɨ dɨwɨn yandɨp kɨmbi, dɨwɨn kloñbat plon yandɨp kɨmnekalɨñ. Dɨwɨn it kiyaunjɨ gɨnañ ep waipbi, dɨwɨn it kwet ñanekalɨñ tuop ep klem gɨmgɨm embi, yandɨp kɨmnelɨñdok. Sɨndɨ kolan wɨndɨñ pa tɨ-semnekalɨñ,  
\v 35 wala tɨmbi damasɨlɨ ama dɨndɨm gɨtɨk yandɨpmɨu kɨmgɨlɨñ wolok tuan wɨn sɨndɨ ombɨ-tɨkenekalɨñ. Ama yom nɨmnat damandama wɨlɨ kɨmguk wɨn Abel. Tɨmbi siñgi endɨ ama dɨndɨm asup yandɨp-ta-ñambi, siñgi sɨnɨk endɨ Sekalaia Belekialok nɨñañ tapma it wakɨt sisuet wolok boñgɨpsetnan wɨlɨ kɨmguk.  
\v 36 Nak biañgan sɨnɨk sanba: yandɨpmɨu kɨmgɨlɨñ wolok tuan wɨn amatam man ñɨndɨñgɨta kuañ sɨndɨ ombɨ-tɨkenekalɨñ.”   
\p
\v 37 Yesulɨ yousɨmbi eñguk, “Jelusalem Jelusalem amatam sɨndɨ plofet ama yandɨp kɨmañ, tɨmbi ama Anutulɨ sɨndoñ en-mulɨm bañ wɨn kawattɨ yandɨp kɨm pa tɨ-semañ. Puput meñlɨ nɨñañii ep kamailak, wɨndɨñgangot nak nain asupgan sep kamaiuttok nandɨñgut, gan sɨndɨ nɨm nandɨ-tale-namgɨlɨñ.  
\v 38 Nandañ: Anutulɨ tapma isɨ biumbi, itgot pat-samekak.  
\v 39 Nak ñɨndɨñ sanlet: sɨndɨ ñɨndɨñ nanɨnekalɨñ, ‘Molomdɨ ama ñɨn ama wapmañnɨ kuuktok nɨ-mukuk en wakan gwɨlam tɨñmen!’ \x + \xo 23:39 \xt Kap 118:26\x* wɨndɨñ nanɨnekalɨñ, wolondam ek nombo nambɨnekalɨñ, damala nɨm.”   
\c 24  
\ms1 Kwet nain taletalenan Ama Wapmañ Yesulɨ undane tombekak  
\s1 Kwettok nain taleupi tɨlak wɨn nɨtek ka-nandɨlok?  
\p
\v 1 Yesulɨ tapma it bimbi, pɨ ñañɨlɨmbi, gwañgwañiilɨ endoñ bɨmbi, it gɨtɨk tapma it sañ jimba gɨnañ pakɨlɨñ wɨn kauktok nɨñgɨlɨñ.  
\v 2 Eumbi enguk, “Ale. Nɨndɨ it kɨndem ñɨn gɨtɨk kana. Nak biañgan sɨnɨk sanba: nain indaumbi, it gɨtɨk kawat wopumdɨ tɨndɨn ñɨn ep wialɨmbi, kawat papuseneumbi, kawat nolɨ nollok plon no nɨm galɨ-palekak.”   
\p
\v 3 Tɨmbi Yesulɨ Oliv kwet jañgɨn wolok lom pipalɨmbi, gwañgwañiilɨ enɨsɨngan endoñ bɨmbi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Nain nekta sɨnɨk wɨndɨñ indaukak wɨn nɨnɨmbɨm nandɨna. Tɨmbi nek kundit no indaumek wɨn ñɨndɨñ ka-nandɨnekamɨñ: dɨkok undane tomtom nainga indaumbi, kwettok nain taleup tɨlak?”  
\v 4 Eumbi, Yesulɨ tambanembi enguk, “Sɨndɨ ka-kɨliñ embi kunekalɨñ. Nɨm kañbi, ama nolɨ sɨnda juluñɨt tɨ-samek.  
\v 5 Neta, ama asuptɨ nokok kotna plon bɨ indambi, ‘Natna Mesia Anutulɨ nan-mulektok e-kwambɨñ dañguk wɨn nak ñakan’ wɨndɨñ embi, amatam asup juluñɨt tɨ-semnekalɨñ.  
\v 6 Nain wolonda sɨndɨ mik ñasɨñgan tañ wolok gɨñgɨlɨ wakɨt mik mayañgan tañ wolok gɨñgɨt nandɨnekalɨñ, gan nɨm mɨsɨnekalɨñ. Nepek wɨn gɨtɨk indaindalok elet, gan kwet taletalelok nain wɨn gamamek indaukak.  
\v 7 Ama sambat nolɨ sambat no gɨt mik minekalɨñ, ba ama wapmañ nolɨ ama wapmañ no gɨt mik minekalɨñ, ba kwet nolok ba nolok nanañ map wopum indaukak, ba kwet mɨnjamɨnjat tɨmbekak.  
\v 8 Gan nepek wɨn gɨtɨk indaukak wɨn tamdɨ gwañgwa tɨkenepi dama siñgin gawat lakalakat nandañ wandin. Siñgin gawat wopumgan wɨn siñgimek indaukak.   
\p
\v 9 Nain wolonda sɨndɨ gwañgwanai kuañda tɨmbi amatam gɨtɨktɨ nandɨ-kunjɨt wopumgan tɨ-sambi sepmbi, kanjɨksiilok kɨsɨnan sapɨlɨmbi, dɨwɨn kena gɨm samnekalɨñ, dɨwɨn sandɨp kɨmnekalɨñ. Wɨndɨñ tɨ-sam tɨ-kuumbi,  
\v 10 sɨndoññan nasɨ asuptɨ nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ biu pɨumbi, tambon tambon bola tɨ-sembi, nandɨ-kunjɨt wopumgan tɨ-sem-kunekalɨñ.  
\v 11 Tɨmbi plofet julunjuluñ asuptɨ indambi, amatam asup juluñɨt tɨ-semnekalɨñ.  
\v 12 Tɨmbi amatamdɨ tɨmɨpmɨle wopumgan sɨnɨk tɨnekalɨñda tɨmbi asupgandɨ nosiila gɨnañjɨ tombo mɨ tañ wɨn nombo nɨm tɨnekalɨñ.  
\v 13 Gan no en wandingan embi gɨñgɨnembi, dɨñɨndam palekak, en wakan Anutulɨ nain taletalen indaumbi enlok tɨke-kɨmɨlekak.  
\v 14 Tɨmbi amatam gɨtɨk Anutulɨ yambɨ-dɨkñeukak wɨn nandɨ-daklenelɨñdok endɨ gɨñgɨt manda kɨndem ñɨn kwet tuop eu sapakñelok nandɨlak. Sapakñe-taleumek, nain taletalen wɨn indaukak.”   
\s1 Mɨlap wopum sɨnɨk indaukak  
\p
\v 15 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Nepek kolan papait tapma it tɨmbɨ kolaukak wolok plon plofet Daniellɨ manda no youp biñguk patak. \x + \xo 24:15 \xt Danyel 9:27, 11:31, 12:11\x* (No en manda youtet ñɨn pinalekak endɨ wolok kusei nandɨ-kɨliñ ewɨn.) Wɨndɨñda sɨndɨ nepek kolan wɨn Anutulok ilnan kwel kɨnjannan ilɨm kanekalɨñ,  
\v 16 Judia distrik pakañ endɨ kwet jañgɨnnan pi ñanelɨñdok elet.  
\v 17 Tɨmbi kwet plon pakañ endɨ nepenepesii metnepi isɨ gɨnañnan nɨm lonelɨñ,  
\v 18 ba kena gɨnañ pakañ endɨ saulonjɨ tɨkenepi isɨnan nɨm undane ñanelɨñ.  
\v 19 Tɨmbi nain wolonda tam mɨnjɨpsɨat ba gwañgwa num pa emañ endɨ blasɨñgandok.  
\v 20-21 Nain wolonda amatamdɨ mɨlap wopum sɨnɨk bemnekalɨñ, wala tɨmbi sɨndɨ nain wolokta nɨmolo pa tɨnekalɨñ. Nɨm kañbi, mɨlap wɨn gwi sasale ba Sabat pat-nandɨ nainnan inda-samumbi, pi ñañalok telak kɨmɨsip tɨ-samek, ñala. Mɨlap wandin wɨn kwet kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan nanin bɨkap man ñɨndɨñgɨta no nɨm indaindan, gɨtikñin sɨnɨk indaukak. Tɨmbi wolok siñgi kandañ bo mɨlap wandin nombo nɨm indaukak.  
\v 22 Tɨkap Anutulɨ nain wɨn ikan nɨm tɨmbɨ dumalaumda, amatam gɨtɨktɨ talenelɨñ. Gan endɨ amatam ep danbi enlok gɨñgɨt kasɨleñguk enda tɨmbi nain wɨn tɨmbɨ dumalaukak.   
\p
\v 23-24 Nain wolonda Mesia juluñgan ba plofet juluñgan endɨ indambi, nɨsɨlok kusasɨ tɨmbɨ dakle-semnelɨñdok amatam dausɨnan kundit gembɨnat engano sɨnɨk tɨmbi, juluñɨt tɨ-semnekalɨñ. Tɨkap ama wandisɨ endɨ tuopta, endɨ amatam Anutulɨ ep danbi enlok gɨñgɨt kasɨleñguk enda bo juluñɨt tɨ-semnelɨñdok nandɨnekalɨñ. Wɨndɨñda tɨkap ama nolɨ ñɨndɨñ sanbekta, ‘Yakñesɨ! Mesialɨ ñɨ patak!’, ba ‘Wɨ kawɨt! Endɨ da patak’ wɨndɨñ sanbɨmbi, manda wala nandum tlal tɨmbekak.  
\v 25 Nandañ. Nak nepek wandin indaukak wɨn itañgan san-talelet,  
\v 26 wala tɨmbi tɨkap endɨ ‘Yakñesɨ! Mesialɨ kwet kambaññan sɨlaninnan bɨ patak’ wɨndɨñ sanɨnekalɨñda, wandɨñ nɨm ñanekalɨñ. Ba ‘Endɨ it ñolok gɨnañ patak’ wɨndɨñ sanbɨmbi, mandanjɨ nandum tlal tɨmbekak.  
\v 27 Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ sanlet: Amalok Nɨñañ endok tomtom wɨn pɨsapɨsat wandin, wala tɨmbi kwet kɨmɨlɨ taleñguknan amatam gɨtɨkkandɨ wɨn kanekalɨñ.”  
\v 28 Yesulɨ wɨndɨñ embi, e-yout manda no ñɨndɨñ eñguk, “Nepek wɨlɨ kɨmguk patakñan klekakaktɨ kɨmɨn tɨmbɨmbi, delok patak wɨn inda-daklelak.”   
\s1 Amalok Nɨñañ endɨ indañgan tombekak  
\p
\v 29 Yesulɨ yousɨmbi eñguk, “Mɨlap wopum nain wolonda indaukak walɨ taleumek, maimdɨ bipmɨumbi, yakɨptɨ nɨm saleukak, tɨmbi domboñgɨptɨ kwesɨ bimbi bululup em pɨnekalɨñ. Tɨmbi nepek kwambɨñ dɨwɨn bamup sɨlaninnan pakañ ep mɨnjalɨmbi jɨlop talenekalɨñ.  
\v 30 Wolongan nepek dɨwɨn no kunum plon indambi, Amalok Nɨñañlɨ tombepi tɨlak wɨn tɨmbɨ dakleukak. Indaumek, kwelalok amatam gɨtɨkkandɨ wɨn kañbi, mɨsɨm mano tɨmbi kanekalɨñ wɨn: Amalok Nɨñañ en Anutulok gembɨn ba kolsalen wopumnat mulukua plon pɨmbi tombekak. \x + \xo 24:30 \xt Sekeraia 12:10,14\x*  
\v 31 Tɨmbi mumumlɨ wopumgan pendɨlɨm kɨtɨumbi, endɨ añeloñii en-mulɨm ñambi, kunum kwet kɨmɨlɨ taleñguknan amatam enlok gɨñgɨt ep danbi kasɨleñguk wɨn ep kiut-talenekalɨñ.   
\p
\v 32 Sɨndɨ komba konelok plon nanandɨ ñɨn epnekalɨñ: endɨ sak kawai pɨ-taleumbi pakap, kii gayamdɨ tukñat tɨmbi, sak kaik indaum kañbi, wolonda maim nain indaupi tɨlak wɨndɨñ nandañ.  
\v 33 Wɨndɨñgangot sɨndɨla nepenepek gɨtɨk sanɨt walɨ indaum kañmek, Amalok Nɨñañlɨ yamanan papi tombepi tɨlak wɨndɨñ ka-nandɨnekalɨñ.  
\v 34 Nak biañgan sɨnɨk sanba: ama sambat ñɨndɨñgɨta kuañ endɨ gama nɨm sembɨ-taleñɨlɨmbi, nepek gɨtɨk walɨ indaukak.  
\v 35 Kunum kwet paitekamɨk, gan mandanalɨ nɨm paipi, papat kwambɨñ palekak.”   
\s1 Amalok Nɨñañ endok tomtomñɨla tɨ-pañgɨpañgɨle kena tɨ-kuñgunlok  
\p
\v 36 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila enbi eñguk, “Nepek wɨn dawanda sɨnɨk indaukak wɨn ama nolɨ nɨm nandɨlak. Kunumdok añelo gɨta Anutu enlok Nɨñañ endɨ bo wɨn nɨm nandañ, wɨn Bep en noñgandɨñgot nain wɨn nandɨlak.   
\p
\v 37 Amalok Nɨñañ endok tomtom nainnan nepek nek indaukak wɨn nepek Noalok nainnan indañguk wandin.  
\v 38 Tuk gwam gama nɨm indañɨlɨmbi, amatamdɨ nanañ tuk sina tɨmbi, wapa tam pa tɨñgɨlɨñ. Wɨndɨñ tɨ-kuñɨlɨmbi ñakap, Noa en kɨkeñ wopum kɨndikuknan loñguk.  
\v 39 Loumbi, gwam wopum suambi, amatam gɨtɨk ep walaiñguk nain wolondañgangot endɨ nek inda-semguk wɨn ka-nandɨ-tomgɨlɨñ. Wɨndɨñgangot Amalok Nɨñañ endok tomtom naindɨ amatam nɨm mandɨ-palɨmbi kaikan inda-semekak.   
\p
\v 40 Nain wolonda ama tɨpet endɨ kena gɨnañ yakan palɨñɨlɨmbi, no bimbi, no matɨkeukak.  
\v 41 Tɨmbi tam tɨpet endɨ yakan nanañ mɨndɨ-palɨñɨlɨmbi, no bimbi, no matɨkeukak.  
\v 42 Sɨndɨ Wopumjɨlɨ nain nekta sɨnɨk bɨ tombekak wɨn nɨm nandañ, wala tɨmbi ka-kɨliñ embi kunekalɨñ.  
\v 43 Sɨndɨ manda ñɨn nɨm nandɨ-kamalanekalɨñ: it molomdɨ kumbu amalɨ tim nain nekta sɨnɨk bɨup eñguk wɨn nandɨwɨmda, endɨ kaik papi, kumbu ama mandɨ-palɨmbi, endɨ bɨm il wɨlɨ blañganeumbi, gɨnañ louktok tuop nɨm.  
\v 44 Nɨm kañbi, sɨndɨ nain no ‘Endɨ nɨm bɨutak bek’ wɨndɨñ nandɨñɨlɨmbi, wolondamek en bɨ tombek, wala tɨmbi sɨndɨ nain tuop endok tomtomñɨla tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-ta-kunekalɨñ.”   
\p
\v 45 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Sɨndɨ kena gwañgwa nanandɨ kɨndem ba matañgotañgonat wandin kunekalɨñ. Molomdɨ kena gwañgwa wandin nola kena gwañgwa dɨwɨn yambɨ-dɨkñeuktok kɨmɨpi, nanañ dandan nainnan sɨnɨk nanañ dan-semektok nɨmbi, molom en kwet nolok ñawɨk.  
\v 46 Ña kukap, ilnan undane bɨmek kawɨk wɨn: kena gwañgwa walɨ molomdɨ nɨñguk wolok tuop tɨmbɨmbi kaumbi, kɨndem dañmek.  
\v 47 Nak biañgan sɨnɨk sanba: molomdɨ kena gwañgwa wɨn enlok nepenepelɨ gɨtɨk ka-dɨkñeuktok nɨmbɨ taleukak.  
\v 48 Gan tɨkap kena gwañgwa walɨ ama kolanda, endɨ gɨnañlɨ ‘Molomna plakan nɨm undane bɨukak’ wɨndɨñ nandɨmbi,  
\v 49 kusei kɨmɨpi, kena gwañgwa nolii yandɨpmek, tɨmbi ama tuk sañan nanalok en gɨta nanañ tuk nambek.  
\v 50 Endɨ molom nain nekta sɨnɨk undane bɨukak wɨn nɨm nandɨlakta, endɨ nɨm mandɨ-palɨmbi, kaikan bɨ tombekak. Tombi,  
\v 51 kena gwañgwa wɨn tɨ-lamɨpi, ama Anutulok manda julunjuluñ tañgoneañ en gɨta kɨmɨlɨmbi, mano kwɨlɨm tɨmbi, man sɨ-gɨlɨm daukak.”   
\c 25
\p
\v 1 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Amalok Nɨñañ tombekak wolonda Anutulɨ amatam yambɨ-dɨkñeukak wolok walan no ñɨndɨñ: ama no tam tɨndɨlok nain tombɨmbi, tam sim kɨt tombon tombon endɨ tipalanjɨ tɨkembi, tam nosɨ wapai tɨmbepi tɨñguk endok ilan ñañgɨlɨñ. Ñam papi, wapailɨ bɨm enlok ilnan yanañgɨlektok mandɨñgɨlɨñ.  
\v 2-4 Tam sim kɨt tombon endɨ kamasɨla tɨmbi, tipalanjɨñgot tɨkembi, tul wɨlɨñgɨlo gɨnañ no nɨm wɨpi tɨkeñgɨlɨñ. Tɨmbi tam sim kɨt tombon endɨ nanandɨnjɨat, wala tɨmbi tipalanjɨ tɨkembi, tul wakɨt wɨlɨñgɨlo gɨnañ wɨpi tɨkeñgɨlɨñ.  
\v 5 Tɨmbi endɨ ama wɨn mandɨ ka-tɨlapi, gwasaem douñgɨlɨñ.   
\p
\v 6 Dou-palɨñɨlɨmbi, tim bomup tɨmbɨmbi, kɨtɨkɨtɨ no ñɨndɨñ indañguk, ‘Ama bɨmbɨlok een en ip tamɨn nañgɨp, ilnan ñauktok bɨlak, ipa mɨlap pɨm bɨmbi tɨmbɨ indawɨt!’  
\v 7 Tɨmbi tam sim endɨ nandɨ sɨlɨkñem mɨlapi, tipalanjɨ tɨkembi tɨ-dɨndɨm tɨñgɨlɨñ.  
\v 8 Tɨmbi kamasɨlɨ nanandɨnjɨat enda ñɨndɨñ engɨlɨñ, ‘Nɨndok tipalanɨ kɨmlak, wala tɨmbi sɨndɨ tul kambak wɨt-nɨmɨt.’  
\v 9 Eumbi, nanandɨnjɨat endɨ ñɨndɨñ engɨlɨñ, ‘Wɨn nɨtek tɨneñ? Nɨndok tipala tul wɨn tipala tɨpettok tuop nɨm, wala tɨmbi sɨndɨ tuatua ilan ñam sɨnlok tuawɨt.’  
\v 10 Tɨmbi endɨ tul tuanep ñañɨlɨmbi, ama walɨ tam gɨñgɨt wɨlɨmɨñgɨlɨñ enda bɨ tombi, tamɨn wakɨt tam sim tɨ-jumɨt tɨ-pakɨlɨñ wɨn enlok ilnan yanañgɨlɨmbi ñañgɨlɨñ. Ña amalɨ tam tɨmbepi nanañ si-jumɨt tɨñguknan it wolok loum, yama sipmu kwambɨñ daumbi, nanañ tuk na-pakɨlɨñ.  
\v 11 Palɨñɨlɨmbi, tam kamasɨ kɨt tombon endɨ bo bɨmbi kɨtɨmbi, ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, ‘Ama wopum, ama wopum, yama pɨsat-nɨmɨñ.’  
\v 12 Kɨtɨumbi enguk, ‘Nak biañgan sanba: nak sɨndɨ nɨm nandɨ-samlet.’”   
\p
\v 13 Yesulɨ e-yout manda wɨndɨñ embi yousɨmbi enguk, “Sɨndɨ Amalok Nɨñañ endɨ dawanda sɨnɨk bɨ tombekak wɨn nɨm nandɨañda tɨmbi ka-kɨliñ embi mandɨ-kunekalɨñ.”   
\s1 Amalok Nɨñañlɨ gamañ nɨm tomñɨlɨmbi, kenangot tɨ-kulok  
\p
\v 14 Yesulɨ yousɨmbi, Amalok Nɨñañlɨ tombekak nain wolok plon e-yout manda no ñɨndɨñ enbi eñguk, “Ama nolɨ kwet nolok ñaupi, kena gwañgwañii en-tiañeum bɨumbi, nepenepelɨ tambɨpi, ka-dɨkñeñmɨnelɨñdok emguk.  
\v 15 Tɨñɨpi, ama nola mɨnem kwandai 5,000 mɨñguk, nola 2,000 mɨñguk, tɨmbi nola 1,000 mɨñguk, wɨn kena tañ gembɨnjɨ yambɨ-nandɨlak wolok tuop ka-dɨkñeñmɨnelɨñdok emguk. Em-talembi, en yambimbi ñañguk.  
\v 16 Ñañɨlɨmbi, ama mɨnem 5,000 epguk endɨ wolongan kusei kɨmɨpi, mɨnem kena mɨumbi yousɨñmɨumbi, mɨnem 5,000 nombo indañmɨñguk.  
\v 17 Nollɨ no mɨnem 2,000 epguk endɨ bo mɨnem kena mɨumbi, mɨnem 2,000 nombo indañmɨñguk.  
\v 18 Gan ama mɨnem 1,000 epguk endɨ wɨne molomlok mɨnem wɨn ep ñambi, kwet gɨnañ kɨndit taplium pakuk.   
\p
\v 19 Tɨmbi molomdɨ nain ombap kukap undanem bɨñguk. Bɨmbi, kena gwañgwañii mɨnem emguk wala ep kɨmɨn tɨñguk.  
\v 20 Tɨmbi ama mɨnem 5,000 mɨmɨn endɨ bɨmbi, mɨnem 10,000 daulmɨmbi eñguk, ‘Molom, dɨk mɨnem 5,000 namguñ. Tɨmbi nak wɨn epbi, kena mɨwambi nombo yousumbi, 5,000 nombo indañguk.’  
\v 21 Eumbi, molomñɨlɨ ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Dɨk kena gwañgwa kɨndem matañgotañgoñganat. Dɨk nepek lakattok ka-dɨkñe kɨndem kuñguñda tɨmbi, nak nepek asup gamambi ka-dɨkñeukañ. Wala tɨmbi dɨk bɨumbi, sɨlɨsɨlɨ tɨna!’  
\v 22 Wɨndɨñ eumbi, kena gwañgwa mɨnem 2,000 mɨmɨn endɨ bo bɨ tombi, mɨnem daulmɨmbi nɨñguk, ‘Molom, dɨk mɨnem 2,000 namguñ, tɨmbi nak mɨnem wɨn kena mɨwambi yousumbi, mɨnem 2,000 nombo indañguk.’  
\v 23 Eumbi, molomñɨlɨ ñɨndɨñ nɨnguk, ‘Dɨk kena gwañgwa kɨndem matañgotañgoñganat. Dɨk nepek lakattok ka-dɨkñe kɨndem kuñguñda tɨmbi nak nepek asup gamambi ka-dɨkñeukañ. Wala tɨmbi dɨk bɨumbi, sɨlɨsɨlɨ tɨna!’   
\p
\v 24 Tɨmbi ama mɨnem 1,000 mɨmɨn endɨ bo bɨ tombi eñguk, ‘Molom, nak kusaka ñɨndɨñ ip nandɨlet: dɨk ama kunduwat. Dɨk nanañga nɨm tɨpi nalañ, amalɨ tɨmbɨ indaumbi gamnelɨñdok pa elañ. Tɨñɨpi, amalɨ kwet nolok nanañ tɨpium indalak wɨn yapma tɨkelañ.  
\v 25 Wala tɨmbi nak dɨkok mɨnemga nɨm kañbi pailek wala mɨsɨmbi, kwet kɨndipi, tapli sembam pakuk ñɨn tɨke gam bɨlet.’  
\v 26 Wɨndɨñ eumbi, molomñɨlɨ manda ñɨndɨñ tambane nɨñguk, ‘Dɨk kena gwañgwa kolan ba kunjitan! Dɨk kusatna ñandin bek wɨn nandɨlañ: nak nanañna nɨm tɨpi nalet, amalɨ tɨmbɨ indaumbi namnelɨñdok pa elet. Tɨñɨpi, kwet nolok amalɨ nanañ tɨpium indalak wɨn yapma tɨkelet.  
\v 27 Wɨndɨñda nɨtek tɨmbi mɨnemna wɨn mɨnem it gɨnañ nɨm kɨmɨkuñ? Wandɨñ kɨmɨlɨmda, nak bɨmbi, mɨnemna wɨn mɨnem it gɨnañ nanin epmep ewambi, lakat yousɨ-namnelɨñ.’  
\p Molomlɨ wɨndɨñ embi,  
\v 28-29 kena gwañgwa dɨwɨsɨla ñɨndɨñ enguk, ‘Ama gɨtɨk nepek dɨwɨn pat-semlak wɨn tɨke-kuañ, enda nombo yousɨm emambi, asupgan pat-semekak. Gan ama no nepek palmɨlak wala nandum tlal tɨmbɨmbi nɨm tɨke-kulakta, nepek lakat palmɨlak wɨn apma tɨkeñmambi slak palekak. Wala tɨmbi sɨndɨ mɨnem 1,000 ñɨn apma tɨkembi, ama mɨnem 10,000 ep patak enda mɨwɨt.  
\v 30 Tɨmbi kena gwañgwa kena nɨmnat ñɨn tɨke kolɨm pawan kɨlɨm gɨnañ pɨwɨn. Wandɨñ amalɨ mano kwɨlɨm tɨmbi, manjɨ sɨ-gɨlɨm danekalɨñ.’”   
\s1 Amalok Nɨñañ endɨ nain taletalenan amatam gɨtɨk ep danbekak  
\p
\v 31 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Amalok Nɨñañlɨ añeloñii gɨtɨk en gɨta bɨ tombi, ama wapmañ gembɨn walalannat inda-dakleumek, endɨ amatam gɨtɨk ep danbektok ama wapmañ pipapat plon pipalekak.  
\v 32 Tɨmbi añelolɨ amatam kwelan damañgan kuñgɨlɨñ ba man ñɨndɨñgɨt kuañ gɨtɨk wɨn endok dainan kɨmɨn tɨmbɨmbi yambɨ-danbi, sambat tɨpet ep samba eukak. Meme sipsip yambɨ-dɨkñe amalɨ tañ wɨndɨñ ep danbi,  
\v 33 amatam dɨndɨm kɨt dɨndɨmnan yambimbi, dɨwɨn kɨt kepmanan yambiumbi patnekalɨñ.   
\p
\v 34 Tɨmbi amatam kɨt dɨndɨmnan patnekalɨñ enda ñɨndɨñ enbekak, ‘Bepnalok gwɨlam sɨndok plon patak sɨndɨ bɨmbi, kuñgu kɨndem kasɨlewɨt! Kuñgu wɨn Anutulɨ kunum kwet kusei kɨmɨkuknan tɨ-jumɨt tɨ-sam-taleñguk.  
\v 35 Kusei ñɨndɨñda sɨndɨ kuñgu wɨn kasɨlenekalɨñ: nak nanañnala map palambi, sɨndɨ nanañ namgɨlɨñ. Ba tuknala kɨmbambi, tuk namgɨlɨñ. Nak nosɨ nɨm, gan sɨndɨ not tɨ-nambi, isɨnan nanañgɨp ñañgɨlɨñ.  
\v 36 Sandumna nɨmnat tɨmbambi, sɨndɨ sandum namgɨlɨñ. Jɨmbat inda-namumbi nambɨ-dɨkñeñgɨlɨñ. It kwambɨñ gɨnañ palambi bɨ nambɨñgɨlɨñ.’  
\v 37 Amatam dɨndɨm endɨ manda wɨn nandɨmbi, tambon ñɨndɨñ nɨnekalɨñ, ‘Wopum, dawanda nanañgala palɨmbi gambɨmbi, nanañ gamgɨmɨñ? Ba dawanda tukkala kɨmbɨmbi, tuk gamgɨmɨñ?  
\v 38 Dawanda dɨk notnɨ nɨm, gan not tɨ-gambi, itnɨnan ganañgɨp ñañgɨmɨñ? Ba sandumga nɨmnat gambɨmbi, sandum gamgɨmɨñ?  
\v 39 Dawanda jɨmbat tɨñguñ ba it kwambɨñ gɨnañ pakuñ, tɨmbi ña gambɨñgɨmɨñ?’  
\v 40 Eumbi, Ama Wapmañlɨ ñɨndɨñ tambane enbekak, ‘Nak biañgan sɨnɨk sanba: sɨndɨ nepek no nokok notnai kosɨ gɨñgɨl nɨmnat endoññan nanin nola tɨñmɨñgɨlɨñ wɨn wakan naka tɨ-namgɨlɨñ tɨlak.’   
\p
\v 41 Wɨndɨñ eñɨpi, amatam kii kepmanan ñɨndɨñ enbekak, ‘Anutulok yala sɨndok plon patak sɨndɨ wi-nambi, komba galk gɨnañ ña-talewɨt. Komba taletalen nɨmnat wɨn Anutulɨ Satan gɨt endok añeloñiilok tɨ-jumɨt-semguk.  
\v 42 Kusei ñɨndɨñda sɨndɨ komba galk gɨnañ ñanekalɨñ: nak nanañ map palambi, sɨndɨ nanañ nɨm namgɨlɨñ. Tuknala kɨmbambi, tuk nɨm namgɨlɨñ.  
\v 43 Nak nosɨ nɨm, tɨmbi sɨndɨ not nɨm tɨ-nambi, isɨnan nɨm nanañgɨp ñañgɨlɨñ. Sandum nɨmnat palambi, sɨndɨ sandum no nɨm namgɨlɨñ. Jɨmbat tɨ-palambi ba it kwambɨñ gɨnañ palambi, sɨndɨ nɨm bɨ nambɨñgɨlɨñ.’  
\v 44 Tɨmbi endɨ bo tambane ñɨndɨñ nɨnekalɨñ, ‘Wopum, dawanda nɨndɨ gambɨnambi, dɨk nanañgala ba tukkala pakuñ, ba dɨk notnɨ nɨm, ba sandumga nɨmnat pakuñ, ba jɨmbat tɨ-pakuñ, ba it kwambɨñ gɨnañ pakuñ, tɨmbi nɨndɨ plap nɨm tɨ-gamgɨmɨñ?’  
\v 45 Tɨmbi endɨ bo ñɨndɨñ tambane enbekak, ‘Nak biañgan sɨnɨk sanba: sɨndɨ ama kosɨ nɨmnat ñɨn endoññan nanin ama no plap nɨm tɨñmɨñgɨlɨñ wɨn wakan nak tɨ-namgɨlɨñ tɨlak.’”   
\p
\v 46 Yesulɨ wɨndɨñ embi yousɨmbi enguk, “Ama wɨndɨñ tɨñgɨlɨñ endɨla pɨ ñambi, kuñgu kolan taletalen nɨmnat tɨkeumbi, pɨñgɨp gawat papat kwambɨñ inda-semekak. Gan amatam dɨndɨm endɨla kuñgu kɨndem taletalen nɨmnat kas ɨlembi, Ama Wapmañ en nakan kunekalɨñ.”   
\c 26  
\ms1 Ama Wapmañ Yesu wɨlɨ kɨmbi, kɨmnan nanin mɨlakuk  
\s1 Yesu kɨmkɨmlok tɨ-pañgɨpañgɨle tɨñmɨñgɨliñ  
\p
\v 1 Yesulɨ manda wɨn gɨtɨk eu taleumbi, gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk,  
\v 2 “Sandap tɨpet tɨmbɨmbi, kamaikamai gwɨlat \f + \fr 26:2 \ft Kamaikamai gwɨlat wolok kusei wɨn ñɨndɨñ: damañgan Islael amatam endɨ Isip kwelan kena gwañgwa sɨlanin kuñgɨlɨñ. Kuumbi, amatamñii Isip ama wapmañdok kiinan nanin yapma epmektok Anutulɨ añelo no nɨ-mulɨmbi, Islael amatam sipsip nɨñañdok wekai yamanjɨnan sapleñgɨlɨñ yapma klembi, Isip amatamdok gwañgwa telak damanjɨ yandɨp kɨm-taleñgɨlɨñ. (\xt Kisim Bek 12\ft ). \f* indaukak wɨn sɨndɨ nandɨ-taleañ. Nain wolonda Amalok Nɨñañ kanjɨkñiilok kɨsɨnan kɨmɨlɨmbi, kloñbat plon wɨlɨ kɨmbekak.”  
\v 3 Yesulɨ wɨndɨñ eñɨlɨmbi, tapma ama biesɨ gɨt Juda ama biesɨ endɨ tapma amalok telak damanjɨ koi Kaiapas endok ilan kɨmɨn tɨmbi,  
\v 4 Yesu telak gitak tɨkembi wɨlɨ kɨmbektok e-sambat tɨñgɨlɨñ.  
\v 5 Tɨñɨpi, ñɨndɨñ pa eñgɨlɨñ, “Nɨndɨ gwɨlat gɨnañ wɨndɨñ nɨm tɨna. Nɨm kañbi, amatamdɨ nɨmbɨ-nandɨmbi, gimbɨt tɨm mik tɨ-nɨmnelɨñ.”   
\p
\v 6 Yesulɨ Betani it kwelan ñambi, Saimon dama wanda kwambɨñ indañmɨñguk endok ilan ña pakuk.  
\v 7 Endɨ nanañ na-palɨñɨlɨmbi, tam nolɨ tuk mɨlɨñ kɨndem tuan wopum sɨnɨk wɨn tɨkem endoñ ña indambi, kumbam plon yalɨmukuk.  
\v 8 Gwañgwañiilɨ wɨn kañbi, gɨnañjɨ komba dɨumbi eñgɨlɨñ, “Tuk tuan wopum wandin nekta tɨmbɨ kolalak?  
\v 9 Nɨndɨ tuk wɨn kɨndem tualok kɨmɨtnamda, mɨnem walinin tɨkembi, ama pɨmbɨñesɨla emneñ.”  
\v 10 Yesulɨ mandanjɨ nandɨ-daklembi enguk, “Tam ñala mɨlap nekta mañ? Endɨ nepek kɨndem sɨnɨk tɨ-namlak ee.  
\v 11 Ama pɨmbɨñesɨlɨ nain tuop sɨn gɨtañgan kunekalɨñ, gan natna sɨn gɨta nain tuop nɨm kuutat.  
\v 12 Tam ñalɨ tuk mɨlɨñnat i-namlak wɨn nak kɨmbambi nep kɨnditnekalɨñ wolok itañgan pɨñgɨpna tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-namlak.  
\v 13 Nak biañgan sanba: amalɨ dembek dembek ñambi, Anutulok kaundɨkñelok plon gɨñgɨt manda kɨndem ñɨn kwet tuop enekalɨñ, wandɨñ endɨ tam ñalɨ nepek tɨ-namguk wolok kasat wakɨt tɨ-semumbi, tam ñɨn nandɨ-sɨwɨtnekalɨñ.”   
\p
\v 14 Tɨmbi gwañgwa 12 endoññan nanin no koi Judas Iskaliot endɨ tapma ama biesɨloñ ñambi,  
\v 15 enɨ-nandɨmbi eñguk, “Tɨkap nak Yesu sɨndok kɨsɨnan kɨmɨletta, sɨndɨ nek namnelɨñ?” Eumbi, wolongan mɨnem kwandai satnin 30 mɨñgɨlɨñ. \f + \fr 26:15 \ft Mɨnem kwandai satnin 30 wɨn kena nain 120 wolok tuan. \f*  
\v 16 Mɨumbi, kusei kɨmɨpi, Yesu bola tɨñmektok nain kɨndem dawan indauktok wala kɨmɨt-nandɨ tɨñguk.   
\s1 Yesulɨ kɨmbepi, gwañgwañii tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-semguk  
\p
\v 17 Plaua nanañ kɨmɨlɨ bendɨ nɨmnat nanalok gwɨlat kusei kɨmɨlɨmbi, gwañgwañiilɨ Yesuloñ bɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Dɨk gwɨlattok nanañ delok tɨ-jumɨt tɨ-gamnambi nambep nandɨlañ?”  
\v 18 Eumbi, Yesulɨ ama nolok koi embi enguk, “Jelusalem lombi, endoñ ñam ñɨndɨñ nɨnekalɨñ, ‘Nɨnɨndauttɨ dɨka ñɨndɨñ elak, nokok nainnalɨ indalak, wala tɨmbi nak gwañgwanai gɨta dɨkoñ ilan bɨmbi, gwɨlattok nanañ nanetamɨñ.’”  
\v 19 Tɨmbi gwañgwalɨ Yesulɨ eñguk wolok tuop tɨmbi, gwɨlattok nanañ tuk tɨ-jumɨkɨlɨñ.   
\p
\v 20 Kwet kɨlɨm eumbi, Yesu gɨt gwañgwañii 12 endɨ nanañ nanepi pi pakɨlɨñ.  
\v 21 Nanañ na-palɨmbi Yesulɨ enguk, “Nak biañgan sɨnɨk sanba: sɨndoñ nanin nolɨ kanjɨknailok kɨsɨnan napɨletak.”  
\v 22 Wɨndɨñ eu nandɨmbi, gɨnañjɨ kola sɨnɨk taumbi, kusei kɨmɨpi, noñgan noñganlɨ Yesu nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Wopum, nakta nɨm bek?”  
\v 23 Eumbi tambane enguk, “Ama no nakɨta yakayakan nanañ tɨkendepi, kɨtnet jawañ gɨnañ kot-suakamɨk endɨ napɨletak.  
\v 24 Amalok Nɨñañdɨ Anutulok mandalɨ telak nɨtek kɨmbektok elak wɨndɨñgan kɨmbekak. Gan ama nin en bola tɨñmetak endɨ blangandok. Anutu en mek kaukak. Meñdɨ nɨm apmɨumda, wɨn kɨndem dañmek.”  
\v 25 Eumbi, bola tɨndɨ ama Judaslɨ Yesu nɨ-nandɨmbi eñguk, “Nɨnɨndaut, nakta nɨm bek?” Eumbi nɨñguk, “Dɨtna elañ wɨndɨñgan.”   
\p
\v 26 Nanañ na-palɨñɨlɨmbi, Yesulɨ plaua nanañ no tɨkembi, Anutula weñmɨmbi ombɨm gwañgwañiila plaua wɨn embi enguk, “Sɨndɨ tɨke nambɨt. Ñɨn nokoñ pɨñgɨpna.” Nambɨmbi,  
\v 27 wain wɨtna no tɨkembi, Anutu weñmɨmbi, wain wɨn embi enguk, “Sɨndɨ gɨtɨkkandɨ ñɨn nambɨt.  
\v 28 Wain tuk ñɨn nokoñ wekatna. Amatam asup endok yomjɨ bi-sem-bi-semlok nak wɨn lamɨt-semlet. Toptop ñɨn Anutulɨ amatamñii gɨt tɨlak wɨn wekatnalɨ tɨmbɨ kwambɨñ dalak.  
\v 29 Nak ñɨndɨñ sanba: nak wain tuk kwelan ñolok nombo nɨm nambetat. Nɨm sɨnɨk. Pakapmek Bepnalok kunum nɨlɨnɨlɨn gɨnañ nak wain tuk wɨn komblin sɨn gɨta yakayakan nanekamɨñ.”  
\v 30 Tɨmbi Yesu gɨt gwañgwañii endɨ kap no tiñgɨlɨñ. Tiu taleumbi, walinin pɨ ñambi, Oliv kwet jañgɨnnan lonepi ñañgɨlɨñ.   
\p
\v 31 Ñañɨlɨmbi, Yesulɨ gwañgwañii enguk, “Anutulok manda no ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Nak sipsip ka-dɨkñe ama wɨlambi, kɨkesɨmɨn gɨnañ kuañ endɨ papusenenekalɨñ.’ \x + \xo 26:31 \xt Sekeraia 13:7\x* Nepek inda-nametakta tɨmbi manda wolok tuop sɨndɨ gɨtɨk tim ñolondañgan nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ pi pɨutak.  
\v 32 Gan Anutulɨ nak kɨmnan nanin nepmɨum mɨlatmek, nak dama Galili kwelan ñawambi, sɨndɨ siñgi bɨ nambɨnekalɨñ.”  
\v 33 Eumbi, Petlolɨ tambane nɨñguk, “Nepek inda-gametakta tɨmbi dɨwɨndɨ nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ pi pɨumbi gambinetañ bek, gan nakta nɨm sɨnɨk.”  
\v 34 Eumbi nɨñguk, “Nak biañgan ganlet: man tim ñolok gɨnañnangan puputtɨ gama nɨm kɨtɨñɨlɨmbi, dɨk nain tɨpet gɨt no ‘En nɨm nandɨñmɨlet’ wɨndɨñ eutañ.”  
\v 35 Tɨmbi Petlolɨ nɨñguk, “Tɨkap endɨ dɨkɨta nɨtnɨttok nanɨ-nandɨnelɨñda, ‘Nak nɨm nandɨñmɨlet’ wɨndɨñ nɨm eutet. Nɨm sɨnɨk.” Tɨmbi gwañgwa dɨwɨn gɨtɨk endɨ bo wɨndɨñgan e-taleñgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ en kɨmbepi nɨmolo tɨmbi tɨ-pañgɨpañgɨle tɨñguk  
\p
\v 36 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii gɨt kwet no koi Getsemane wandɨñ ñañguk. Ña tombi, ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ ñolok pi palɨt, tɨmbi nak dakdan ñambi, nɨmolo tɨmbetet.”  
\v 37 Wɨndɨñ embi, Petlo gɨta Sebedilok nɨñañiit tɨpet yanañgɨpi ñañguk. Ñañɨpi, walen kolaumbi, gɨnan mɨlataum  
\v 38 enguk, “Walena kola sɨnɨk taumbi, kɨmbepi nandɨlet. Sɨndɨ nakɨta ñɨñgan kaik palɨt.”  
\v 39 Eñɨpi, lakat ñaña embi, gapok pɨmbi, nɨmolo ñɨndɨñ tɨñguk, “Ambep, tɨkap dɨk tuopta, nandɨ-nambi, mɨlap ñɨn napma tɨke. Gan dɨk dɨtnalok nanandɨñgañgot kɨmɨt-kle, nokoñ nɨm.”   
\p
\v 40 Nɨmolo tɨ-talembi, gwañgwañii tɨpet gɨt no endoñ undane ñambi, yambum endɨ dou-palɨmbi, Petlo ñɨndɨñ nɨ-nandɨñguk, “Nɨtekta tɨmbi, sɨndɨ nain duman ñɨn nakɨta kaik patnelɨñdok tuop nɨm?  
\v 41 Sɨndɨ kaik papi, nɨmolo tɨ-palɨt. Nɨm kañbi, tɨ-kuyuk inda-samumbi pi pɨnelɨñ. Biañganak. Gɨnañjɨlɨ kundit kɨndem tɨndɨlok nandɨlak, gan pɨñgɨpsɨlɨ mɨlatalak.”  
\v 42 Wɨndɨñ embi, nombo ñam nɨmolo ñɨndɨñ tɨñguk, “Bepna. Mɨlap ñɨn napma kleuktok telal no nɨm patakta, nak mɨlap wɨn bemettok nandɨlañ, wɨndɨñgan inda-namen.” Nɨmolo tɨ-talembi,  
\v 43 nombo undane gwañgwañiiloñ ña yambɨñguk wɨn: dausɨ mɨlataumbi dou-pakɨlɨñ. Wɨndɨñ yambɨmbi,  
\v 44 bɨndambo yambim ñambi, nɨmolo dama tɨñguk wakangot nombo tɨmbɨmbi, nain tɨpet gɨt no tɨñguk.  
\v 45 Tɨmbi nombo undane ñam yambum dou-palɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ gamañgot doumbi, pat-nandɨ tɨ-pakañ ba? Yakñesɨ. Amalok Nɨñañ bola tɨñmumbi, yom amalok kɨsɨnan pɨuktok nain inda-talelak.  
\v 46 Mɨlalɨmbi ñana. Da kawɨt: ama bola tɨ-namnamlok ip ñasɨñgan bɨlak.”   
\s1 Yesu tɨkeñgɨlɨñ  
\p
\v 47 Yesulɨ wɨndɨñ eñɨlɨmbi, gwañgwañii 12 endoññan nanin ama no koi Judas endɨ bɨñguk. Tɨmbi tapma ama biesɨ ba Juda ama biesɨ endɨ ama kɨmɨn wopum no en-mulɨmbi, endɨ kakit ba dimbanjɨ epmbi, Judas gɨta bɨñgɨlɨñ.  
\v 48 Endɨ gama nɨm bɨñɨlɨmbi, bola tɨndɨ ama walɨ kundit no daut semepi ñɨndɨñ enguk, “Ama nak nandɨ-koñgom tɨ-ñɨmbi weñmetet \f + \fr 26:48 \ft Wɨn Juda amatamdɨ nosɨ we semñɨpi sɨmumu tɨ-semañ. \f* wɨn ama sɨndɨ lonjɨañ en wakan. En tɨkenekalɨñ!”   
\p
\v 49 Judaslɨ bɨ tombi, wolongan Yesuloñ bɨmbi, “Nɨnɨndaut, we gamlet!” nɨmbi, nandɨ-koñgom tɨ-ñɨm weñmɨñguk.  
\v 50 Tɨmbɨmbi Yesulɨ nɨñguk, “Notna, nek tɨmbeñdok nandɨlañ wɨn platik tɨ.” \f + \fr 26:50 \ft Nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ Grik manda ñolok walan wɨn ñɨndɨñ nandañ, “Notna, nekta ñolok bɨlañ?” \f* Eumbi, amalɨ Yesuloñ bɨm kɨsɨ kot-suapi tɨkembi, tɨke-kwambɨñ dañgɨlɨñ.  
\v 51 Wolongan ama Yesu gɨt pakɨlɨñ endoññan nanin nolɨ kakil ombap tiañembi, tapma amalok telak damanjɨ endok kena gwañgwa sɨlanin nolok pawan wɨlalɨm dɨkñe pɨñguk.  
\v 52 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, Yesulɨ nɨñguk, “No en kakittɨ mik tɨlakta, en bo kakittɨ wɨlɨ kɨmbekak, wala tɨmbi kakitka il gɨnañ kɨmɨlɨ ñawɨn.  
\v 53 Nak guma Bepna kɨtɨñmambi, wolongan añelo kunakunatsɨ nɨmnat endɨ nep tɨmbɨ platanelɨñdok en-mulek wɨn dɨk nɨm nandɨlañ ba?  
\v 54 Gan wɨndɨñ indaukta, nepek gɨtɨk Anutulok mandalɨ natnala inda-namektok elak walɨ bien nɨm indawɨk.”  
\v 55 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, ama kɨmɨn en tɨkenepi bɨñgɨlɨñ enda ñɨndɨñ enguk, “Nɨtek tɨmbi sɨndɨ kakit ba dimba mepi nepnepi bañ? Nak ama piñpiñen no ba? Sandap tuop nak tapma it sañ jimba gɨnañ pipapi, amatam enɨ-daut tɨ-sem tɨmbambi, sɨndɨ nɨm nepgɨlɨñ.  
\v 56 Gan plofet amalɨ manda youkɨlɨñ wolok bien indauktok nepek gɨtɨk ñɨn inda-talelak.” Tɨmbi gwañgwañii gɨtɨktɨ Yesu bimbi, pi ña-tɨlɨñgɨlɨñ.   
\s1 Yesu manda plon kɨmɨkɨlɨñ  
\p
\v 57 Tɨmbi ama Yesu tɨkeñgɨlɨñ endɨ en nañgɨpi, tapma ama telak damanjɨ Kaiapas endok ilnan ñañgɨlɨñ. (It wolok gɨnañ endɨkñe manda nandɨ-tale ama gɨt Juda ama biesɨ endɨ kɨmɨn tɨ-pakɨlɨñ.)  
\v 58 Ñañɨlɨmbi, Petlolɨ siñgi kandañ giñgiñgan ep kle ñambi, tapma ama telak damanjɨ endok it sañ jimba gɨnañ loñgɨlɨñ wolok ñambi loñguk. Lombi, Yesu nek indañmetak wɨn kaup nandɨmbi, mik ama gɨta pi pakuk.   
\p
\v 59 Tapma ama biesɨ gɨt Juda ama biesɨ dɨwɨn endɨ gɨtɨktɨ Yesu wɨlɨ kɨmnelɨñdok nandɨñgɨlɨñda tɨmbi, ama nindɨ Yesulok siñgin joñgo simbi, kusei juluñgan eu indauktok yolonjɨñgɨlɨñ.  
\v 60 Tɨmbi ama asup endɨ bɨmbi, manda juluñgan embi youkɨlɨñ, gan endɨ wɨlɨ kɨmkɨmlok yom bien no nɨm eu indañgɨlɨñ. Siñgimek ama tɨpet no endɨ bɨmbi  
\v 61 eñgɨmɨk, “Ama ñalɨ manda no ñɨndɨñ eñguk, ‘Nak guma Anutulok it wiapi, sandap tɨpet gɨt no wolok gɨnañnan bɨndambo tɨmba kaitam mɨlalekak.’”  
\v 62 Wɨndɨñ eumbi, tapma amalok telak damanjɨ endɨ mɨlap ipi, Yesu nɨ-nandɨmbi eñguk, “Nɨtek? Mandalɨ gep youkamɨk wɨn biañgan ba juluñgan? Ba dɨk manda no tambane ewɨñdok tuop nɨm ba?” Endɨ wɨndɨñ eumbi,  
\v 63 Yesulɨ yom nɨmnat, gan wandingan embi, manda tambon no nɨm nɨñguk. Tɨmbi telak damanjɨlɨ nɨñguk, “Anutu kuñgu molom endok dainan manda biañgan eumbi nandɨna: Mesia wɨn Anutulɨ nɨ-mulɨmbi, bɨ-nɨmektok een wɨn dɨk wakan ba? Dɨk Anutulok Nɨñañ sɨnɨk ba?”  
\v 64 Eumbi nɨñguk, “Elañ wakan. Gan nak ñɨndɨñ sanba: gamanda sɨndɨ kanekalɨñ wɨn: Amalok Nɨñañ endɨ Anutu Gembɨ Molom endok kii dɨndɨmnan pipapi, kunum gɨnañ nanin mulukua plon pɨukak.” \x + \xo 26:64 \xt Kap 110:1, Danyel 7:13\x*  
\p Yesulɨ en Anutulok tuop sɨnɨk wɨndɨñ eñgukta tɨmbi,  
\v 65 tapma amalok telak damanjɨ endɨ gɨnañ komba dɨumbi, kiupɨn blañganembi eñguk, “Endɨ Anutu nɨ-tɨke-pɨm yalilak yañ! Ama sɨlanin ñalɨ Anutu nɨ-suambatak wɨn sɨndɨ ip ka nandañ, wala tɨmbi ama nolɨ ama wolok kusei eu indauktok nombo nɨm tɨpɨkamɨñ.  
\v 66 Sɨndɨ enda nɨtek tɨñmɨlok nandañ?” Eumbi tambane nɨñgɨlɨñ, “Yomɨnla tɨmbi kɨmkɨmdok nandamɨñ.”  
\v 67 Wɨndɨñ eumbi, ama dɨwɨndɨ timan dai plon manjɨ iwɨt suambapi, kɨt ombɨmbi wɨkɨlɨñ, tɨmbi dɨwɨndɨ kɨt pɨndɨmdɨ wɨpi  
\v 68 nɨñgɨlɨñ, “Dɨk Mesia sɨnɨkta, plofet manda embi, wɨn nindɨ gwɨtak wɨn nɨnbɨ nandɨna!”   
\s1 Petlolɨ Yesula ‘Nak en nɨm nandɨñmɨlet’ eñguk  
\p
\v 69 Yesu manda plon kɨmɨlɨñɨlɨmbi, Petlolɨ sañ jimba gɨnañ it pawan pipakuk. Pipalɨmbi, kena wembe nolɨ endoñ bɨmbi nɨñguk, “Dɨk bo Yesu Galili nanin endok sambat.”  
\v 70 Gan Petlolɨ ama gɨtɨk endok dausɨnan e-sembɨmbi nɨñguk, “Nak dɨk manda elañ wɨn nɨm nandɨlet.”  
\v 71 Wɨndɨñ embi mɨlapi, sañ jimbalok yamanan ñaumbi, kena wembe nolɨ kañbi, wɨ pakɨlɨñ enda ñɨndɨñ enguk, “Ama ñɨn Yesu Nasalet nanin endok nol no.”  
\v 72 Eumbi, Petlolɨ nombo e-kɨmɨsembɨmbi eñguk, “Anutulok dainan biañgan elet. Nak ama wɨn en nɨm nandɨñmɨlet.”   
\p
\v 73 Nain nɨm ombataumbi, wolok ikɨlɨñdɨ Petloloñ bɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Biañgan sɨnɨk, dɨk endok sambat. Mañga malaptɨ e-daklelak.”  
\v 74 Eumbi, Petlolɨ manda kwambɨñgan embi, ñɨndɨñ enguk, “Biañgan sɨnɨk, nak en nɨm nandɨñmɨlet. Juluñgan eletta, Anutulɨ kɨndem nep tɨmbɨ kolawɨn.” Endɨ wɨndɨñ eu taleumbi, wolongan puputtɨ kɨtɨñguk. Kɨtɨumbi,  
\v 75 Yesulɨ Petlo manda ñɨn nɨñguk wɨn nandɨ-sɨwɨkuk, “Puputtɨ gama nɨm kɨtɨñɨlɨmbi, dɨk nain tɨpet gɨt no ‘Nak en nɨm nandɨñmɨlet’ eutañ.” Wɨn nandɨ-sɨwɨpi, pawan pɨ ñambi, sɨmba gawat wopum tɨmbi kukuk.   
\c 27  
\s1 Yesu Pilatoloñ nañgɨp ñaumbi, Judaslɨ toa topmbi kɨmguk  
\p
\v 1 Kwet salaumbi, tapma ama biesɨ gɨtɨk gɨta Juda amalok ama biesɨ endɨ Yesu wɨlɨ kɨmbektok e-sambat tɨm,  
\v 2 Yesu toalɨ top nañgɨp ñambi, Pilato wɨn Roma amalɨ Judia distrik ka-dɨkñeuktok nɨmbɨ taleñgɨlɨñ endok kiinan kɨmɨkɨlɨñ.   
\p
\v 3 Judas Yesu bola tɨñmɨñguk endɨ ama biesɨlɨ Yesu manda plon kɨmɨpi, wɨlɨ kɨmbektok eu taleñgɨlɨñ wɨn yambɨñguk. Yambɨmbi, nepek tɨñguk wala nandum mɨlataumbi, mɨnem kwandai satnin 30 tapma ama biesɨ gɨta ama biesɨ dɨwɨn endɨ mɨñgɨlɨñ wɨn epbi, bɨndambo tambane emepi ñañguk. Ñam tombi  
\v 4 enguk, “Nak yom tɨmbi, ama yomɨn nɨmnat sɨndok kɨsɨnan kɨmɨlatta tɨmbi en ip wɨlɨ kɨmnepi tañ.” Wɨndɨñ eumbi nɨñgɨlɨñ, “Wɨn nɨndok nepek nɨm. Wɨn dɨtnalok nepek yañ.”  
\v 5 Wɨndɨñ eumbi, Judaslɨ mɨnem kwandai satnin wɨn tapma it sañ jimba gɨnañ kolɨ pɨumbi, en walinin pɨm ñambi, toa topmbi kɨmguk.   
\p
\v 6 Tɨmbi tapma ama biesɨlɨ Judaslɨ mɨnem kolɨ pɨñguk wɨn gamapi eñgɨlɨñ, “Mɨnem ñɨn ama wɨlɨ kɨmbetak endok wekailok tuan. Tapma ittok mɨnem gɨt yousɨnetamɨñda, endɨkñe manda maklenetamɨñ.”  
\v 7 Wala tɨmbi endɨ manda e-topmbi, mɨnem walɨ ama no kwet kambot pa tɨlɨñguk endok kwet no tuambi, ama mayañgan nasi nindɨ Jelusalem pap sembɨnekalɨñ endok amasum palektok eu taleñguk.  
\v 8 Endɨ kwet wɨn Yesu kɨmkɨmlok tuanlɨ tuañgɨlɨñda tɨmbi, amatamdɨ kwet wolok koi Kwet Wekaiat wɨndɨñ kɨtɨñgɨlɨñ, wɨn ñɨndɨñgɨt gamañgot pa kɨtañ.  
\v 9-10 Tapma ama biesɨlɨ wɨndɨñ tɨñgɨlɨñ, wɨn plofet Jelemaialɨ indauktok eñguk wolok tuop indañguk. Endɨ Mesialok plon ñɨndɨñ embi youp biñguk patak,  
\q1 “Islael amalɨ mɨnem kwandai satnin 30 walɨñgot  
\q1 ama wɨn tuanep e-topmɨumbi, mɨnem walɨñgan epbi,  
\q1 kwet kambot tɨndɨ amalok kwet no tuañgɨlɨñ,  
\q1 wɨn Wopum Anutulɨ molo manda nanguk wolok tuopkan tɨñgɨlɨñ.” \x + \xo 27:9-10 \xt Sekeraia 11:12-13, Jeremaia 32:6-9\x*   
\s1 Pilatolɨ Yesu manda plon kɨmɨpi, kloñbat plon wɨlɨ kɨmbektok eñguk  
\p
\v 11 Tɨmbi Yesulɨ ka-dɨkñe ama Pilato endok damanan ilɨmbi, ka-dɨkñelɨ nɨ-nandɨmbi eñguk, “Juda ama endok Ama Wapmañ dɨk ñakan ba?” Wɨndɨñ eumbi nɨñguk, “Ip elañ wɨndɨñgan.”  
\v 12 Gan tapma ama biesɨ gɨt Juda ama biesɨ dɨwɨndɨ manda kusei kusei nɨ-youkɨlɨñ, wolonda Yesulɨ manda tambon no nɨm tambanem enguk.  
\v 13 Tɨmbi Pilatolɨ nɨ-nandɨmbi eñguk, “Manda gɨtɨk gep youpi eañ wɨn dɨk nɨm nandɨlañ ba?”  
\v 14 Gan endɨ man galɨ kwambɨñ dambi, nepek nola manda tambon no nɨm tambane nɨñguk. Wɨndɨñ tɨñgukta, Pilatolɨ sɨlɨkñembi, nandɨ-gɨtɨñgɨtɨkñe tɨñguk.   
\p
\v 15 Kamaikamai gwɨlat nain tuop ka-dɨkñelɨ ñɨndɨñ pa tɨñguk: endɨ amatam kɨmɨn wopum nandɨ-sembi, ama nolok koi kɨtɨañgɨlɨñ en wakan it kwambɨñ gɨnañ nanin pɨsat-semlɨñguk.  
\v 16 Nain wolonda ama kolan no koi gɨñgɨlat it kwambɨñ gɨnañ kɨmɨlɨm pakuk, koi Balabas.  
\v 17 Wɨndɨñda amatam asuptɨ kɨmɨn tɨ-taleumbi, Pilatolɨ enɨ-nandɨmbi eñguk, “Sɨndɨ ama ninda nak pɨsat-samettok eañ, Balabas ba Yesu Mesia nɨnɨn enda eañ?”  
\v 18 Kusei ñɨndɨñda endɨ wɨndɨñ eñguk: amatamdɨ Yesu ka-galkta tɨñgɨlɨñda tɨmbi, ama biesɨlɨ en ka-gimbɨt tɨñɨpi tɨkembi, ka-dɨkñelok kiinan kɨmɨlɨmbi, kusasɨ yambɨ-daklembi, wɨndɨñ eñguk.   
\p
\v 19 Tɨmbi endok kusei no ñɨndɨñ: endɨ ama yambɨ-dan kena pa tɨlɨñguk wolok pipalɨñɨlɨmbi, tamɨnlɨ manda ñɨndɨñ kɨmɨlɨm endoñ loumbi eñguk, “Dɨk ama ñɨn kolan no nɨm tɨñguk wɨn biu palen. Nak tim en ip lat kolan plon kañbi, nandɨwam mɨlatak.” Pilatolok tamɨnlɨ wɨndɨñ eñguk,  
\v 20 gan tapma ama biesɨ ba Juda ama biesɨ dɨwɨn endɨ amatamda engɨlɨñ, “Sɨndɨ Pilatola ñɨndɨñ nɨnekalɨñ, ‘Dɨk Balabas kak bimbi, Yesu wɨwɨttok eukañ!’” Wɨndɨñ embi, enɨ-gɨñgɨneumbi, wolok tuop nɨñgɨlɨñ.  
\v 21 Tɨmbi ka-dɨkñelɨ amatam nombo en-nandɨmbi eñguk, “Ama tɨpet endoññan nanin nin pɨsalɨmettok eañ?” Eumbi, “Balabas” nɨñgɨlɨñ.  
\v 22 Eumbi enguk, “Tɨmbi Yesu Mesia nɨnɨn enda nɨtek tɨñmetet?” Eumbi, gɨtɨkkandɨ kɨtɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Kloñbat plon lowɨn!”  
\v 23 Tɨmbi Pilatolɨ enguk, “Nɨtekta? Endɨ kolan nek tɨñguk?” Eumbi, wopumgan kɨtɨmbi, nain asupgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Kloñbat plon lowɨn! Kloñbat plon lowɨn!”   
\p
\v 24 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, Pilatolɨ ka-nandɨñguk wɨn: en Yesu nepek no tɨñmɨlok tuop nɨm. Tombon amatamdɨ gimbɨt tɨmbi, mik tɨnepi tɨñgɨlɨñ. Wɨndɨñda Yesulok kɨmkɨm wɨn Pilatolok yomɨn nɨm indauktok endɨ ñɨndɨñ tɨñguk: endɨ Juda amalok ep tɨndɨñ no klembi, tukta eumbi, tuk tɨke bɨ mɨumbi, dausɨnan kii wɨlɨpi enguk, “Ama endok kɨmkɨmlok mɨlap walɨ nokok plon nɨm loukak, wɨn sɨnlok nepek.”  
\v 25 Eumbi, amatam gɨtɨk endɨ manjɨ noñgan kɨtɨ kolɨ ñaumbi nɨñgɨlɨñ, “Kɨm wɨn nɨndɨ ba komblinnii nɨndok plon loukak!”  
\v 26 Tɨmbi Pilatolɨ amatamdok manda kɨmɨt-klembi, Balabas pɨsat-sembi, Yesu waipnelɨñdok eñguk. Eumbi, wɨndɨñ tɨmbɨ taleumbi, mik amalɨ kloñbat plon wɨtnelɨñdok kɨsɨnan kɨmɨkuk.   
\s1 Mik amalɨ Yesu nɨ-lakalakae tɨ-ñɨmbi, kloñbat plon wɨkɨlɨñ  
\p
\v 27 Tɨmbi ka-dɨkñelok mik amalɨ Yesu nañgɨp pɨmbi, ka-dɨkñelok ilan ñam nɨsɨ kuñgɨlɨñnan wandɨñ lombi, nosii gɨtɨk en gɨta kɨmɨn kokɨlɨñ.  
\v 28 Tɨñɨpi, Yesu enlok dasindasin kiundɨpi, mik amalok sauloñ gɨmɨn no dasi-mɨmbi, \f + \fr 27:28 \ft Ama wapmañ endɨ bo sauloñ gɨmɨn dasiañgɨlɨñ, wala tɨmbi mik amalɨ Yesu en ama wapmañ sɨnɨk wolok walan juluñgan tɨnelɨñdok mik amalok sauloñ gɨmɨn dasi-mɨñgɨlɨñ.\f*  
\v 29 toa pɨsɨkñat bondɨnembi, kumbam plon dasi-mɨmbi, toña no kii dɨndɨm kandañ kɨmɨlɨmɨñgɨlɨñ. Wɨndɨñ tɨñɨpi, ña mɨlelem tɨmbi, nɨ-lakalakae tɨ-ñɨmbi eñgɨlɨñ, “We, Juda amalok ama wapma!”  
\v 30 Eñɨpi, iwɨt endok plon suambapi, toña lom tɨkembi, walɨñgan kumbam plon nombo nombo wɨkɨlɨñ.  
\v 31 Nepek kusei kusei wɨndɨñ tɨñmɨ-talembi, mik amalok sauloñ kiundɨpi, enloñ dasindasin nombo dasi-mɨm pɨumbi, kloñbat plon wɨtnepi nañgɨp pɨ ñañgɨlɨñ.   
\p
\v 32 Pɨ ñañɨpi, telak plon ama no Sailini nanin koi Simon ña tɨmbɨ indañgɨlɨñ. Tɨmbɨ indambi, en nɨ-gɨñgɨneum Yesulok kloñbat bembɨmbi ñañgɨlɨñ. Ñambi,  
\v 33 kwet no koi Golgata wandɨñ ña tomgɨlɨñ. (Kot walan ñɨndɨñ, ‘Kumba Kwandat Kwet’.)  
\v 34 Ña tombi, wain tuk gɨta gwasap kimbɨñ wakɨt ep kiukiulɨn wɨn tɨke mɨum na-nandɨmbi, kunjitam biñguk.  
\v 35 Tɨmbi kloñbat plon wɨlɨ taleumbi, dasindasin tɨkenepi satu sañala kopi, dasindasin danbi epgɨlɨñ.  
\v 36 Wɨndɨñ tɨmbi, pipapi ka-dɨkñe-pakɨlɨñ.  
\v 37 Tɨmbi kumbam mindin plon kusei neta wɨkɨlɨñ wolok manda ñɨndɨñ youp kɨmɨkɨlɨñ, “Ñɨn Yesu, Juda amalok Ama Wapmañjɨ.”  
\v 38 Tɨmbi ama piñpiñen tɨpet en gɨta yakan yandɨpbi, no tombon no tombon ep mambɨ ikɨmɨk.   
\p
\v 39 Tɨmbi ama wandɨñ ñañambɨt tɨñgɨlɨñ endɨ Yesula kumbanjɨ dɨñguneñɨpi nɨ-suambapi  
\v 40 nɨñgɨlɨñ, “Nɨtekta? Dɨk tapma it wiapi, nain tɨpet gɨt no wolok gɨnañnangan tɨmbɨ kaitauktok eñguñ wɨn. Nɨtek tɨmbi dɨtnalok pɨñgɨpka nɨm tɨke-kɨmɨtañ? Dɨk Anutulok Nɨñañ sɨnɨkta, kloñbat plon nanin pɨ!”   
\p
\v 41 Tɨmbi tapma ama biesɨ wakɨt endɨkñe nandɨ-tale ama ba Juda ama biesɨ dɨwɨn endɨ bo wɨndɨñgot nɨ-kolakola embi eñgɨlɨñ,  
\v 42 “Ama dɨwɨsɨ ikan ep kɨmɨkuk, gan enlok pɨñgɨu tɨke-kɨmɨlektok tuop nɨm. En Islael ama nɨndok ama wapmañ sɨnɨkta, kloñbat plon nanin pɨwɨn! Pɨwɨmek, endɨ Mesia bɨmbɨndok een ip wakan wɨn nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨnetamɨñ.  
\v 43 Endɨ Anutulok plon panjañganembi, endok Nɨñañ sɨnɨk wɨndɨñ elak. Tɨkap wɨndɨñda, papa kana: Anutulɨ tɨke-kɨmɨlektok nandɨlak ba nɨm.”  
\v 44 Ama piñdasɨ tɨpet Yesu gɨt yandɨpgɨlɨñ endɨ bo wɨndɨñgot nɨmbɨ kolañgɨmɨk.   
\s1 Yesu kɨmɨñguk  
\p
\v 45 Kwet nain boñgɨp tɨmbɨmbi, kwet tuop kɨlɨm indañguk. Inda-palɨmbi ñakap, 3 kilok tɨñguk.  
\v 46 Wolongan Yesulɨ wopumgan kɨtɨmbi eñguk, “Eli, Eli, lama sabaktani.” Wɨn ñɨndɨñ, “Anutuna, Anutuna, nekta nambilañ?” \x + \xo 27:46 \xt Kap 22:1\x*  
\v 47 Tɨmbi wandɨñ pakɨlɨñ endoññan nanin dɨwɨndɨ manda wɨn nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Endɨ plofet Elia kɨtɨñmɨlak.”  
\v 48 Wolongan mik ama nolɨ woñep ñambi, nepek busukñanen walɨ tuk kɨndem tiañewɨk no tɨke bɨmbi, wain tuk kimbɨñ gɨnañ wɨsɨmbi, komba bem kusip plon topbi, Yesulɨ nanalok mɨñguk.  
\v 49 Gan dɨwɨsɨlɨ eñgɨlɨñ, “Biukɨn, Elialɨ tɨke-kɨmɨlepi bɨutak bek, wɨn kañmek.”  
\v 50 Tɨmbi Yesulɨ nombo wopumgan kɨtɨmbi, engan kɨmɨt nandum, woñ poñaumbi kɨmɨñguk.   
\p
\v 51 Wolongan nepek ñɨndɨñ indañguk: tapma ilan sandum masipmasip wopum tɨñgɨlɨñ wɨn boñgɨpgan tawam blañganembi, gwat nanin pɨ lap taleñguk, tɨmbi kwet mɨnjat mɨnjat tɨmbɨmbi, kawat jɨñgɨn dɨwɨn tawa pɨñgɨlɨñ.  
\v 52 Tɨmbi sumlok yama pɨsalɨmbi, Anutulok gɨñgɨt damañgan kɨm-taleñgɨlɨñ asuptɨ mɨlapi,  
\v 53 sumjɨ biñgɨlɨñ. Bimbi, Yesulɨ kɨmnan nanin mɨlalɨmbi, wolonda endɨ Anutulok it kwet dɨndɨm engano, wɨn Jelusalem, wandɨñ lombi, amatam asuptoñ inda-semgɨlɨñ.   
\p
\v 54 Mik amalok telak dama gɨt amañii Yesu ka-dɨkñe-pakɨlɨñ endɨ mɨnjamɨnjat ba nepek kusei kusei indañguk wɨn kañgɨlɨñ endɨ kolan mɨsɨmbi eñgɨlɨñ, “Biañganak. Ñɨne Anutulok Nɨñañ sɨnɨk.”   
\p
\v 55 Yesulɨ Galili distrik nanin Jelusalem bɨñguknan tam asuptɨ en gɨta yakan bɨmbi, tɨmbɨ plata pa tɨ-ta-kuñgɨlɨñ. Yesu wɨlɨ kɨmguk sandap wolondañgan endɨ bo Golgata bɨ pakɨlɨñ, gan endɨ mayañgan ipi, dei posnembi kañgɨlɨñ.  
\v 56 Wɨn endoñ nanin no koi Malia Makdala nanin. Tɨmbi Malia no, Jekop gɨt Josep endok menjet. Tɨm no wɨn Sebedilok nɨñañiit endok menjet.   
\s1 Yesu kɨndikɨlɨñ  
\p
\v 57 Ama mɨnemmat no Alimatia nanin endɨ bo Yesulok gwañgwa no, koi Josep. Maim pɨup tɨmbɨmbi,  
\v 58 endɨ Pilatoloñ ñambi, Yesulok dalandanda eñguk. Eumbi, Pilatolɨ nandɨñmɨmbi, tɨke mɨnelɨñdok enguk. Eumbi, wolok tuop mɨumbi tɨkeñguk.  
\v 59 Tɨkembi, sandum satnin bamblum nɨmnat walɨ tɨmɨpi,  
\v 60 tɨke ñambi, enlok sum gɨnañnan kɨmɨkuk. Sum wɨn komblin sɨnɨk, kawat gɨnañ wɨn Josep enlok kulup bimbin. Joseptɨ Yesulok dalandan wolok kɨmɨpi, kawat wopum no munjulɨm bɨ yama masipmɨñguk. Wɨndɨñ tɨ-talembi, walinin pɨ ñañguk.  
\v 61 Joseptɨ dalandan sumnan kɨmɨlɨñɨlɨmbi, Malia Makdala nanin en gɨta Malia no endɨ sum dat kandañ pipapi ka-tuakɨmɨk.   
\p
\v 62 Kwet salaum Sabat patnandɨ nain tɨmbɨmbi, tapma ama biesɨ gɨt Falisi ama endɨ yakan Pilatoloñ ñam  
\v 63 nɨmbi, Yesulok plon ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Ama wopum, nɨndɨ ama julunjuluñdok walɨ gama kaik kuñɨpi, manda no eñguk wɨn nandɨna sɨwɨtak. Endɨ ñɨndɨñ eñguk, ‘Nain tɨpet gɨt no ñaumek, kɨmnan nanin mɨlaletat.’  
\v 64 Wala tɨmbi dɨk eumbi, sum wɨn ka-dɨkñe-kɨliñ e-palɨmbi, nain tɨpet gɨt no wɨn taleukak. Nɨm kañbi, gwañgwañiilɨ ña dalandan kumbu tɨm tɨke ñambi, amatamda juluñgan ñɨndɨñ enɨnelɨñ a, ‘Yesu en ip kɨmnan nanin mɨlakuk.’ Wɨndɨñ enelɨñda, juluñɨt manda komblin walɨ Yesulɨ juluñɨt manda eñguk wɨn maklewɨk.”  
\v 65 Eumbi, Pilatolɨ nandɨ-sembi enguk, “Kɨndem a. Sɨndɨ mik ama dɨwɨn epmbi, sumnan yanañgɨp ñaum, sum masip kwambɨñ danelɨñdok nɨtek tɨnep nandañ wolok tuop tɨnekalɨñ.”  
\v 66 Wɨndɨñ eumbi, sumnan ñam, sum masip kwambɨñ danelɨñdok kawattɨ sum dai masipmɨñguk wolok plon nɨsɨlok kɨmɨsip no kɨmɨpi, ka-dɨkñe nelɨñdok mik ama wandɨñ yambium pakɨlɨñ.   
\c 28
\s1 Yesulɨ kɨmnan nanin mɨlakuk  
\p
\v 1 Sabat patnandɨ nain taleumbi, kena nain kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan kwet salawa salawa tɨmbɨmbi, Malia Makdala nanin gɨt Malia nolɨ endɨ Yesulok sum kandepi ñañgɨmɨk.  
\v 2 Tɨmbi platik sɨnɨk kwet mɨnjamɨnjat wopum sɨnɨk mɨnjalɨmbi, wolonda Wopumdok añelo nolɨ kunum gɨnañ nanin pɨmbi, kawat sum masipmɨñguk wɨn manjaneum ñaumbi, kawat wolok plon pipakuk.  
\v 3 Endok walan wɨn pɨsapɨsat walalan wandin, tɨmbi dasindasin wɨn satnin sɨnɨk.  
\v 4 Tɨmbi ama sum ka-dɨkñe-pakɨlɨñ endɨ en kañbi, kolan mɨsɨñgɨlɨñda tɨmbi kɨsɨ kesɨsɨ blañblañ tɨmbɨmbi, amalɨ kɨmañ wandin kwelan pɨ pakɨlɨñ.   
\p
\v 5 Tɨmbi añelolɨ tam tɨpetta enguk, “Nɨm mɨsɨndemɨk. Nak nandɨlet sɨtɨ Yesu kloñbat plon wɨkɨlɨñ en kandepi bamɨk.  
\v 6 Gan endɨ ñɨ nɨm patak. Endɨ damañgan manda sanguk wolok tuop Anutulɨ tɨmbɨ mɨlalak. Kwel kɨnjangot ñɨ bɨ kawɨt.  
\v 7 Tɨmbi sɨtɨ plapkan ñambi, gwañgwañiila ñɨndɨñ enbɨt, ‘Endɨ kɨmnan nanin ikan mɨlalak, man ñɨndɨñgɨt dama Galili kwelan ñaumbi, sɨndɨ wandɨñ ña kanekalɨñ.’ Manda ip wakan sanlet.”  
\v 8 Wɨndɨñ eumbi, endɨ mɨsɨñgɨmɨk, gan sɨlɨsɨlɨ wopumdɨ gɨnañjet gɨnañ tokñeumbi, platikan sum bimbi, gɨñgɨt manda gwañgwañiila endepi woñep ñañgɨmɨk.  
\v 9 Ñañɨlɨmbi, platik sɨnɨk Yesulɨ ep tɨmbɨ indam we semumbi, endɨ endoñ kesɨnan ña mɨlelem tɨmbi, tɨke-kañɨpi nɨ-wowoñe tɨñgɨmɨk.  
\v 10 Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Nɨm mɨsɨndemɨk, ña notnai Galili ñanelɨñdok enbɨmbi, wandɨñ ñam nambɨnekalɨñ.”   
\p
\v 11 Tam tɨpet endɨ gwañgwañiiloñ ñañɨlɨmbi, mik ama sum ka-dɨkñeñgɨlɨñ endoññan nanin dɨwɨndɨ it kwelan undane ñambi, nepek gɨtɨk sumnan indañguk wolok kasat wɨn tapma ama biesɨla tɨ-semgɨlɨñ.  
\v 12 Tɨmbi tapma ama biesɨlɨ Juda ama biesɨ dɨwɨn en gɨta kɨmɨn tɨmbi, ñɨndɨñ tɨnelɨñdok e-topbi, wolok tuop tɨñgɨlɨñ: endɨ mɨnem asupgan mik amala embi  
\v 13 engɨlɨñ, “Sɨndɨ amatamda ñɨndɨñ enɨnekalɨñ, ‘Nɨndɨ dou-patnambi, gwañgwañiilɨ tim bɨmbi, dalandan kumbu tɨkembi ñalɨñ.’ Wɨndɨñ enekalɨñ.  
\v 14 Tɨkap manda wɨn Pilatolok pawan gɨnañ pɨukta, nɨndɨ mek ñam kambi, nepek ñɨn tɨ-dɨndɨm enambi, mɨlap no nɨm inda-samekak.” \f + \fr 28:14 \ft Mik ama kena tɨñɨpi douañgɨlɨñ wɨn yandɨpmɨ kɨmyañgɨlɨñ. \f*  
\v 15 Eumbi, mik amalɨ mɨnem wopum wɨn ep ñambi, ama biesɨlɨ manda eñgɨlɨñ wolok tuop tɨñgɨlɨñ. Tɨmbi manda walɨ Juda amatamdok boñgɨpsɨnan eu sapakñe-tɨke-bɨñguk.   
\s1 Yesulɨ gwañgwañiiloñ inda-sembi, kena tɨnelɨñdok enguk  
\p
\v 16 Tɨmbi Yesulok gwañgwañii 11 endɨ Galili distrik ñambi, damañgan endɨ molo manda no enguk kwet jañgɨn wolok loñgɨlɨñ.  
\v 17 Loumbi, Yesulɨ wandɨñgan inda-semum kañbi mɨlelem tɨñmɨñgɨlɨñ. Gan dɨwɨsɨlɨ “Yesu en kamɨñ ba?” embi, gɨnañ tɨpet tɨñgɨlɨñ.  
\v 18 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañiiloñ ñasɨñgan ñambi enguk, “Bep Anutulɨ kunum kwet yambɨ-dɨkñeuttok gembɨ gɨtɨk wɨn naka nam-taleñguk.  
\v 19 Wala tɨmbi sɨndɨ kwet tuop ñambi, amatam gɨtɨk nokok gwañgwanai ep tɨmbɨ indanekalɨñ, wɨn Bep, Nɨñañ gɨt Dɨndɨm Woñ endok kosɨ plon yatnañ tuk i-sembi,  
\v 20 endɨkñe manda san-daut tɨ-sam-kuñgut wɨn gɨtɨk enɨ-daut tɨ-semumbi tañgone-talenekalɨñ. Nandañ: nak nain tuop sɨn gɨta ku-ta-ñawambi, kwettok nain taleukak wolok tuop.”