\id LUK - Nek New Testament portions [nif] -Papua New Guinea 2011 (DBL 2015) 
\h Luka 
\toc1 Luka 
\toc2 Luka 
\toc3 Lk 
\mt1 LUKA  
\mt2 Ama Sɨsɨnɨk Yesu indañguk  
\c 1  
\s1 Lukalɨ gɨñgɨt manda kɨndem ama loloñ no koi Tiofilus endɨ pinalektok youkuk  
\p
\v 1 Yambattɨ nepek gɨtɨk nɨndok boñgɨpnɨnan tɨmbɨ indañguk wolok kasat ama asuptɨ nanandɨnjɨlok tuop kiupi youkɨlɨñ,  
\v 2 wɨn kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan nanin nepek indañguk wɨn dausɨlɨ kañbi, gɨñgɨt manda e-daut kena tɨñgɨlɨñ endɨ kasat wɨn tɨ-nɨmgɨlɨñ, wolok tuop endɨ wɨndɨñgangot kiupi youkɨlɨñ.  
\v 3 Tɨmbi nak nepek gɨtɨk indañguk wɨn nain ombapgan e-lonjɨ kena tɨ-kɨliñ eñgutta tɨmbi ñɨndɨñ tɨmbettok nandɨlet: nak bo nepek indañguk wolok kasat sambat plon kɨmɨp youpi, lolona Tiofilus dɨka yout-gametat.  
\v 4 Wɨndɨñ tɨmbambi, ñɨndɨñ nandɨ-dakleukañ: nepek wolok kasat tɨ-gamgɨlɨñ walɨ biañgan wɨndɨñgan indañgɨlɨñ.   
\s1 Eñalolɨ Yoane indauptok Sakalaiala nɨñguk  
\p
\v 5 Elottɨ Judia kwettok ama wapmañjɨ kuñɨlɨmbi, tapma ama no kuñguk koi Sakalaia. Endɨ telak dama no koi Abia endok sambat gɨta tapma it gɨnañ kena pa tɨlɨñguk. Tamɨn Elisabet endɨ bo Alondok\f + \fr 1:5 \ft Alon wɨn tapma ama gɨtɨk endok bep pañjɨ.\f* sambat.  
\v 6 Wapatam tɨpet endɨ Yambattok dainan dɨndɨm sɨnɨk kumbi, Wopumdok endɨkñe manda ba telak gɨtɨk kɨmɨt-kleñgɨmɨkta yomjet no nɨm pat-semguk.  
\v 7 Gan Elisabet endɨ yamɨn pakukta tɨmbi endɨ gwañgwanjet bɨsat nɨmnat papi, gɨlɨk sɨnɨk tɨñgɨmɨk.   
\p
\v 8 Nain nola ñɨndɨñ indañguk: Abialok sambat endɨ tapma ilan kena tɨndɨlok nain inda-semumbi, Sakalaialɨ bo Yambattoñ tapma tɨñmepi lom pakuk.  
\v 9 Palɨñɨlɨmbi, tapma amalɨ “Wopumdɨ pataknan nindɨ lombi, pama mɨlɨñat si-ñɨmetak?” embi, tapma ama nɨsɨlok ep tɨndɨnjɨ klembi, tɨmbɨ-inda sañala kokɨlɨñ. Kolɨmbi, Sakalaia tɨmbɨ indaumbi, it gɨnañnan loñguk.  
\v 10 Pama mɨlɨñat sinjilok nain indaumbi, amatam asuptɨ tapma it sañ jimba gɨnañ kɨmɨn tɨmbi, nɨmolo tɨ-pakɨlɨñ.  
\v 11 Tɨmbi Wopumdok eñalo nolɨ Sakalaialoñ inda-ñɨmɨmbi, pama sinjilok sisuat wolok kɨt dɨndɨm kandañ ikuk.  
\v 12 Ilɨ kañbi ka-sɨlɨkñembi, kolan mɨsɨñguk.  
\v 13 Gan eñalolɨ ñɨndɨñ nɨñguk, “Sakalaia, dɨk nɨm mɨsɨwɨñ. Yambattɨ ikan nɨmoloñga nandɨñgukta ñɨndɨñ tɨ-gamekak: tamga Elisabet endɨ nɨñañga no apmɨumbi, koi Yoane kɨtɨukañ.  
\v 14 Enda tɨmbi sɨmbaka kɨndem daumbi, sɨlɨsɨlɨ wopumdɨ gɨnañga tokñeukak. Tɨmbi endok indaindañɨla amatam asuptɨ bo sɨlɨsɨlɨ tɨ-ñɨmɨnekalɨñ.  
\v 15 Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ tɨnekalɨñ: Wopumdɨ enda nandum loloñ sɨnɨk tɨlak. Gwañgwa walɨ kuñgun Wopum bi-ñɨmekakta tɨmbi wain ba tuk kimbɨñ nɨm nambekak. Tɨmbi endɨ meñ sɨmbai gɨnañnan palɨñɨlɨmbi, Dɨndɨm Woñdɨ tokñe-ñɨmumbi kuukak.  
\v 16 Endɨ Islael amatam asup gɨnañjɨ ep tɨmbɨ tambanembi, Wopum Yambatsɨloñ undane ñanekalɨñ.  
\v 17 Yambattok gembɨ ba Woñ plofet Elialoñ palmɨñguk wɨndɨñgangot nɨñañgaloñ bo palmɨmbi, Wopumdok telak dama tɨmbekak. Endɨ bepsiilok gɨnañjɨ tambaneumbi, gwañgwanjii nombo wale kɨndem tɨ-semnekalɨñ, tɨmbi ama Yambattok manda wɨkañ endok gɨnañjɨ tambaneumbi, ama dɨndɨm kuañ endok nanandɨnjɨ klenekalɨñ. Wɨndɨñ tɨñɨpi, endɨ Wopum bɨmbɨñdok tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-semekak.”   
\p
\v 18 Tɨmbi Sakalaialɨ eñalola nɨmbi eñguk, “Mandañgala nɨtek nandɨwambi, biañgan tɨmbek? Nak gɨlɨk sɨnɨk tɨñgut, tɨmbi tamna endɨ bo gwɨlat asupgan makleñguk wɨn!”  
\v 19 Eumbi nɨñguk, “Nak eñalo Gabliel, tɨmbi nak Yambattok ñasɨñgan kuñɨpi, kena pa tɨlet. Tɨmbi nak dɨkɨta manda embi, gɨñgɨt manda kɨndem ñɨn ganganlok embi, nanɨ-mulɨmbi bɨt.  
\v 20 Ale, dɨk nandɨ: gɨñgɨt manda ganɨt wolok tuop Yambattɨ nain kɨmɨkuknan indaukak. Gan dɨk mandana nɨm nanandɨ-kɨlɨk tɨlañda tɨmbi nak mañga kɨmɨsip gamambi, slak mañga kwap em palɨmbi, nepek ganɨt walɨ bien indaukak wolok tuop.” Eñalolɨ wɨndɨñ eñguk.   
\p
\v 21 Sakalaialɨ nain ombap tapma it gɨnañ sakñelam pakukta tɨmbi amatam mandɨ-pakɨlɨñ endɨ nandɨ-bendɨ tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ.  
\v 22 Tɨmbi endɨ sañ jimba gɨnañ pɨñguk nain wolonda endɨ manda enbektok tuop nɨm. Slak man kwap em papi, kɨttɨñgot tɨñgukta tɨmbi amatamdɨ “Endɨ tapma it gɨnañ nepek engano sɨnɨk no kañak” wɨndɨñ nandɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 23 Tapma ilan kenan tɨndɨlok nainñɨn taleumbi, Sakalaialɨ ilnan undane ñam  
\v 24 pat-ta-ñaumbi, tamɨn Elisabet endɨ gwañgwa mɨnjɨp tɨñguk. Tɨmbi yakɨp kɨt tombon endɨ ilnan gitakan pat-sembɨmbi, ñɨndɨñ eñguk,  
\v 25 “Wopumdɨ nain ñɨndɨñgɨt nandɨ-nambi, amatamdok dausɨnan maetna tɨmbɨ tale-namektok ñɨndɨñ tɨmbɨ inda-namlak.”   
\s1 Eñalolɨ Yesu indauptok Malia nɨñguk  
\p
\v 26 Elisabettɨ yakɨp kɨt tombon noñgan gwañgwa mɨnjɨp tɨ-palɨñɨlɨmbi, Yambattɨ eñalo Gabliel Nasalet it kwelan Galili kandañ patak wandɨñ nɨ-mulɨmbi,  
\v 27 tam sim no ama gɨta gama nɨm kuñgun koi Malia endoñ ñañguk. Ama wapmañ Devit damañgan kuñguk endok komblin koi Josep tam sim wɨn endok gɨñgɨt wɨlɨmum pakuk.  
\v 28 Eñalolɨ Malialoñ tombi we ñɨmɨmbi nɨñguk, “Wopumdɨ gɨnañ sɨloñ kɨndem tɨ-gambi, dɨkɨta patak.”  
\v 29 Wɨndɨñ eu nandɨmbi, gɨnan mɨlalɨmbi, nanandɨn nɨm dakleumbi, gɨnan gɨnañ “Manda wolok kusei wɨn nek?” embi, nanandɨ kena tɨñguk.   
\p
\v 30 Tɨmbi eñalolɨ nɨmbi eñguk, “Malia. Yambattɨ gɨnañ kɨndem tɨ-gambi nandɨ-gamlak, wala tɨmbi nɨm mɨsɨwɨñ!  
\v 31 Nandɨlañ. Dɨk gwañgwa mɨnjɨp tɨmbi, gwañgwa tɨkeukañ endok koi Yesu kɨtɨukañ.  
\v 32 Endɨ ama wopum palɨmbi, Yambat Loloñ Sɨnɨk endok nɨñañ nɨnekalɨñ. Bep pañ Devit endɨ Islael amatamdok ama wapmañjɨ kuñguk, wɨndɨñgangot Wopum Yambattɨ en ama wapmañjɨ kɨmɨlɨm papi,  
\v 33 nain taletalen nɨmnat Jekoptok sambat, wɨn Islael amatam, yambɨ-dɨkñembi, endok ama wapmañjɨ kuukak.”   
\p
\v 34 Tɨmbi Malialɨ eñalo nɨ-nandɨmbi eñguk, “Nepek wɨn nɨtek indaukak? Nak ama gɨta gama nɨm kuñgut, wala.”  
\v 35 Eumbi tambane nɨñguk, “Dɨndɨm Woñdɨ dɨkoñnan pɨumbi, Yambat Loloñ Sɨnɨk endok gembɨnlɨ gep tapliukak, wala tɨmbi gwañgwa apmekañ endɨ giñgi sɨnɨk, tɨmbi Yambat enlok Nɨñañ nɨnekalɨñ.  
\v 36 Dɨkok sambatka tam no Elisabet en nandɨ-ñɨmlañ. Endɨ gɨlɨk, tɨmbi ‘En yamɨn’ wɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, gan man ñɨndɨñgɨt endɨ bo gwañgwa mɨnjɨpmat kuumbi, yakɨp kɨt tombon noñgan ñalak.  
\v 37 Nekta, Yambattɨ nepek no tuop nɨm tɨmbek no nɨm patak.”  
\v 38 Eumbi, Malialɨ tambane nɨñguk, “Ale. Nak Wopumdok kena wembe sɨlanin. Manda elañ, wolok tuop inda-namun.” Wɨndɨñ eumbi, eñalolɨ en kañ bimbi ñañguk.   
\s1 Malialɨ Elisabettoñ ñañguk  
\p
\v 39 Wolonda Malialɨ tɨ-wɨlɨ dɨkñe tɨmbi, Galili kwet bimbi, Judia kwet pɨñɨlopɨlatnan platik sɨnɨk ñambi, it kwet nolok tomguk. Tombi,  
\v 40 Sakalaialok ilnan lombi, endok tamɨn Elisabet we ñɨmɨñguk.  
\v 41 We ñɨmɨumbi nandumbi, wolongan gwañgwa Elisabettok sɨmbai gɨnañ pakuk walɨ gembɨnatgan sasɨk tɨñguk. Tɨmbi Dɨndɨm Woñdɨ endok gɨnañnan tokñeumbi,  
\v 42 wopumgan kɨtɨmbi, ñɨndɨñ eñguk, “Tam nɨndok boñgɨpniinan dɨk wakan gwɨlam gamgamɨn, tɨmbi gwañgwa tɨkeukañ wɨn wɨndɨñgangot gwɨlam ikan mɨmɨn.”  
\v 43 Elisabettɨ wɨndɨñ embi yousɨmbi nɨñguk, “Gan nɨtek tɨmbi dɨk Wopumnalok meñlɨ tam pɨmbɨñen nak ñandin nokoñ bɨlañ?  
\v 44 Nak Wopumnalok meñ ganlet wɨn kusei ñɨndɨñda: nak dɨk we nameñ wɨn nandɨt nain wolondañgan gwañgwa nokok sɨmbatna gɨnañ patak endɨ sɨlɨsɨlɨ tɨmbi, sasɨk tɨk.  
\v 45 Tɨmbi Wopumdɨ nek ganguk wolok tuop indaukak wɨn nandɨ-kwambɨñ dambi tɨke-kulañda, amatam dɨwɨn yapma kle-patañ.”   
\s1 Malialɨ Wopum nɨ-kɨndem dañguk  
\p
\v 46 Tɨmbi Malialɨ ñɨndɨñ eñguk,  
\q1 “Walenalɨ Wopum nɨ-loloñ elak,   
\q1
\v 47 Yambat nep kɨmɨtak enda gɨnañna tiptɨ nandɨ-koñgom tɨ-ñɨmlak.   
\q1
\v 48-49 Nekta, nak endok kena wemben pɨmbɨñen,  
\q1 gan endɨ wandingan embi nandɨ-namguk,  
\q1 wɨn Yambat Gembɨ Molom endɨ kundit wopuwopum asup tɨ-namguk,  
\q1 wala tɨmbi amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ ba siñgi kunekalɨñ  
\q1 endɨ naka ‘amatam dɨwɨn yapma kle-patak’ wɨndɨñ nanɨnekalɨñ.  
\q1 Endɨ Yambat dɨndɨm ba giñgi sɨnɨk,   
\q1
\v 50 amatam giñgiñgan tɨ-ñɨmañ busuk mamasa tɨ-sembi,  
\q1 ama sambat no ba no siñgi indanekalɨñ enda wɨndɨñgangot tɨ-sem-ta-ñaukak.   
\q1
\v 51 Endɨ kundit gembɨnat pa tɨñɨpi,  
\q1 ama gɨnañjɨ gɨnañ nɨsɨla nandum loloñ tɨñguk wɨn ep tɨmbɨ papuseneñgɨlɨñ.   
\q1
\v 52 Endɨ ama wapmañ gembɨnjɨat pipapatsɨ apma tɨke-sembi,  
\q1 amatam kosɨ nɨmnat enda kot gɨñgɨt emguk.   
\q1
\v 53 Endɨ amatam nepenepekta lonjɨñgɨlɨñ enda gɨnañ sɨloñ tɨ-semumbi, nombo nɨm lonjɨñgɨlɨñ,  
\q1 gan amatam nepek asup pat-semguk wɨn enɨ-mulɨmbi, slak pɨm ñañgɨlɨñ.   
\q1
\v 54-55 Nɨndok bep pañniila enɨ-kwambɨñ dañguk  
\q1 wolok tuop endɨ kena gwañgwañii Islael wakan epmɨ platambi,  
\q1 Ablaam gɨta komblinñii nandɨ-sembi,  
\q1 busuk mamasa nain taletalen nɨmnat tɨ-semektok nɨm nandɨ-kamalañguk.”   
\m
\v 56 Malialɨ wɨndɨñ eu taleumbi, yakɨp tɨpet gɨt no ba nek Elisabet gɨta papi, undanem ilnan ñañguk.   
\s1 Elisabettɨ Yoane apguk  
\p
\v 57 Elisabettɨ gwañgwa tɨketɨkelok nain indaumbi, nɨñañ apguk.  
\v 58 Endok sambalii gɨt ilnan nasiilɨ Wopumdɨ gɨnañ busuk tɨ-ñɨmɨñguk gɨñgɨt wɨn nandɨmbi, en gɨta sɨlɨsɨlɨ tɨmbi,  
\v 59 sande noñgan taleumbi, gwañgwa pɨñgɨu dɨp dombɨnepi bɨñgɨlɨñ. Bɨmbi, beulok koi Sakalaia wɨn kɨtɨnepi eñgɨlɨñ,  
\v 60 gan meñlɨ “Wɨn nɨm” eñguk. Embi, “Koi Yoane kɨtɨkɨtɨlok” eñguk.  
\v 61 Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Sambatsettok boñgɨpsɨnan ama no koi Yoane no nɨm patak.” Wɨndɨñ embi,  
\v 62 kɨttɨñgan beu nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Dɨk kot nek mɨmɨlok nandɨlañ?” Eumbi,  
\v 63 kundit youyouttok nepenepela enbɨmbi, tɨke bɨ mɨumbi, “Koi Yoane” youkuk. Youlɨmbi, wɨn kañbi nandɨ-bendɨ tɨñgɨlɨñ.  
\v 64 Tɨmbi wolongan Sakalaialok man mamben salaktaumbi, kusei kɨmɨpi, manda embi, Yambat nɨ-kɨndem dañguk.   
\p
\v 65 Nepek wɨndɨñ inda-ñɨmɨumbi, il kwelnan nasilɨ kundit wɨn kañbi mɨsɨñgɨlɨñ. Tɨmbi nepek indañguk wolok gɨñgɨttɨ sapakñanembi, Judia kwet jañgɨnnan tuop ña-taleñguk.  
\v 66 Tɨmbi kasat wɨn nandɨñgɨlɨñ endɨ gɨtɨk nandɨ-kwɨnakwɨnalembi, Wopumdɨ gwañgwa wɨn gembɨnlɨ kasopmɨlak wɨn ka-nandɨ-tomgɨlɨñda ñɨndɨñ e-nandɨñgɨlɨñ, “Gwañgwa walɨ bendɨ wopum dambi, ama nɨtein sɨnɨk indaukak?”   
\s1 Sakalaialɨ Wopum Yambat nɨ-kɨndem dañguk  
\p
\v 67 Tɨmbi Dɨndɨm Woñdɨ Yoanelok beu Sakalaialok gɨnan tokñeumbi, Yambattɨ manda eelok nɨñguk wolok tuop embi, ñɨndɨñ eñguk,   
\q1
\v 68 “Nɨndɨ Wopum, Islaellok Yambat,  
\q1 en kusei ñɨndɨñda nɨ-kɨndekɨndem tɨ-ñɨmɨna:  
\q1 endɨ amatamñii nandɨ-nɨmbi,  
\q1 toptop kolan gɨnañ nanin nɨp tuambi, nɨp kɨmɨkuk.   
\q1
\v 69 Endɨ enlok kena aman Devit endok komblinñii boñgɨpsɨnan nanin ama gembɨnat no nɨp kɨmɨlektok tɨmbɨ inda-nɨmguk,   
\q1
\v 70 wɨn damañgan plofet amañiila enbɨmbi eñgɨlɨñ wolok tuop.   
\q1
\v 71 Endɨ kanjɨknii ba ama gɨtɨk nandɨ-kola tɨ-nɨmañ endok kɨsɨnan nanin nɨpma tɨkeuktok wɨndɨñ tɨñguk.   
\q1
\v 72 Endɨ bep pañnii busuk mamasa tɨ-sembi,  
\q1 en gɨta toptop tɨñguk wɨn nɨm nandɨ-kamalaukak.   
\q1
\v 73 Endɨ enlok koi plon sotnɨ Ablaam ñɨndɨñ nɨ-kwambɨñ dañguk:   
\q1
\v 74 endɨ nandɨ-nɨmbi, kanjɨkniilok kɨsɨnan nanin nɨpma tɨkembi,  
\q1 nɨp tɨmbɨ pañgɨtaumbi,  
\q1 mɨsɨmɨsɨ nɨmnat nɨ-wowoñ tɨñɨpi,   
\q1
\v 75 kuamɨñ tuop endok dainan gɨñgɨtñiiñgot dɨndɨm ku-ta-lonekamɨñ.   
\q1
\v 76 Tɨmbi nɨñana dɨkok kandañ nak ñɨndɨñ elet:  
\q1 Yambat Loloñ Sɨnɨk endɨ dɨk enlok plofet aman ganbekak.  
\q1 Nekta, dɨk Wopumdok telak dama tɨmbi,  
\q1 telak tɨ-dɨndɨm e-ñɨmekañ,   
\q1
\v 77 wɨn dɨk amatamñii ñɨndɨñ enɨ-daut tɨ-semekañ:  
\q1 ‘Wopumdɨ sepmektok nandɨlak, wolok tuop yomjɨ bi-samekak.’   
\q1
\v 78 Nɨndok Yambatnɨ endɨ gɨnañ busuk molomda tɨmbi wɨndɨñ tɨlak.  
\q1 Endɨ ama wɨn nɨ-mulɨmbi,  
\q1 maim sonan wandin endɨ kunum gɨnañ nanin nɨndoñ pɨmbi,   
\q1
\v 79 ama yomjɨla tɨmbi kɨlɨm gɨnañ kɨmdok gɨñgɨt kuañ kolɨ sale-semlak,  
\q1 endɨ busuktok telaknan nɨnañgɨlɨmbi kunekamɨñ.”  
\m Sakalaialɨ plofet manda wɨndɨñ eñguk.   
\p
\v 80 Tɨmbi gwañgwa walɨ bendɨ wopum daumbi, gɨnan tiptɨ wɨndɨñgot gembɨlañguk. Tɨmbi endɨ kwet ama nɨmnatnan ña ku-ta-ñakap, nain wɨn indaumbi, Islael amatamdok dausɨnan inda-dakleñguk.   
\c 2
\s1 Yesu gwañgwa indañguk  
\p
\v 1 Nain wolonda Sisa Augustos Roma kwet gɨtɨk kiup ka-dɨkñeñguk endɨ kwet tuop kot sambat tɨmbektok nandɨmbi, wolok tuop endɨkñe manda no kɨmɨlɨm ñañguk.  
\v 2 (Kwiliniuslɨ Sisalok kapmainan Silia provinslok kandɨkñe ama kuñguk nain wolonda kot sambat walɨ indañguk. Damañgan wandin no nɨm tɨndɨn.)  
\v 3 Wɨndɨñda amatam gɨtɨktɨ kosɨ kɨmɨtnepi bep pañ kasatsɨlok isɨ kuseinan ñañgɨlɨñ.   
\p
\v 4 Joseptɨ wɨndɨñgangot tɨñguk. Endɨ ama wapmañ damañgan kuñguk koi Devit endok sambatta tɨmbi, Nasalet it kwet Galili kwelan patak wɨn bimbi, Judia kwelan ñambi, Devittok il kusei koi Betleem wolok ñaupi ñañguk.  
\v 5 Ñambi, Malia gɨñgɨt wɨlɨmɨum papi, gwañgwa mɨnjɨp tɨñguk en nañgɨlɨmbi, yakan koset kɨmɨttepi ñañgɨmɨk.  
\v 6 Ña tom palɨñɨlɨmbi, gwañgwa tɨketɨkelok nain indaumbi,  
\v 7 Malialɨ gwañgwa telak dama tɨkeñguk. Tɨkembi, sandumdɨ tɨmɨp imbi, makauttok jawañ gɨnañ kɨmɨkuk. Wɨn it kiyau tokñeñgukta tɨmbi makauktok ilan lo pakɨmɨk.   
\p
\v 8 Tɨmbi wandɨñ kandañ sipsip kandɨkñe ama dɨwɨn endɨ Betleem it kwet pawan pa kumbi, sipsip kaulɨ-dɨkñe kena tim tɨ-pakɨlɨñ. Tɨ-palɨñɨlɨmbi,  
\v 9 Wopumdɨ eñalo no nɨ-mulɨm endoñ bɨ indaumbi, Wopumdok kolsalen walalan bien endok plon youlɨm kañbi, kolan mɨsɨñgɨlɨñ.  
\v 10 Gan eñalolɨ enguk, “Sɨndɨ nɨm mɨsɨnelɨñ! Nak gɨñgɨt manda kɨndem no sɨndoñ tɨke bɨlet, tɨmbi manda walɨ amatam gɨtɨk gɨnañjɨ youlɨmbi, sɨlɨsɨlɨ tɨnekalɨñ. Manda wɨn ñɨndɨñ:  
\v 11 ama ñɨn Yambat en amatamñii sepmektok nɨ-mutak, wɨn Mesia Wopumnɨ, endɨ man tim ñolondañgan Devittok il kwel Betleem wolok inda-samlak.  
\v 12 Nak manda biañgan elet wɨn sɨndɨ ñɨndɨñ ka-nandɨnetañ: sɨndɨ gwañgwa gɨmɨn wakan tɨmbɨ indaumbi, sandumdɨ tɨmɨp imbi, makauktok jawañ gɨnañ kɨmɨlɨm palɨm kanetañ.”  
\v 13 Eñalolɨ wɨndɨñ eumbi, platik sɨnɨk eñalo kɨmɨn wopumdɨ kunum gɨnañ nanin pɨ indambi, Yambat nɨ-kɨndem dambi, ñɨndɨñ eñgɨlɨñ,   
\q1
\v 14 “Kunum loloñen gɨnañ Yambattok koi nɨ-ta-lowɨt,  
\q1 tɨmbi kwelan amatam gɨnañ kɨndem tɨ-semlak endok kandañ busuk pat-semekak.”   
\p
\v 15 Tɨmbi eñalolɨ yambimbi, kunum gɨnañ undane ña-taleumbi, sipsip kandɨkñe amalɨ nɨsɨñgan e-nandɨ tɨmbi eñgɨlɨñ, “Yakñe! Nepek indalak wɨn Wopum en nɨnɨ-daklelak, wala tɨmbi Betleem ñambi kana!”  
\v 16 Wɨndɨñ embi, platik sɨnɨk ñambi, Malia gɨt Josep ep tɨmbɨ indaumbi, gwañgwa wɨn wakan makauktok jawañ gɨnañ palɨm kañgɨlɨñ.  
\v 17 Kañbi, eñalolɨ gwañgwa wolok plon manda enguk wɨn kasat tɨ-semgɨlɨñ.  
\v 18 Tɨmbi amatam sipsip kandɨkñe amalok kasat wɨn nandɨñgɨlɨñ endɨ gɨtɨk nanandɨ kena tɨñgɨlɨñ.  
\v 19 Gan Malia endɨla manda wɨn gɨtɨkgan gɨnan gɨnañ dasimbi, nandɨ-kwɨnakwɨnalembi pa kulɨñguk.   
\p
\v 20 Tɨmbi sipsip kandɨkñe amalɨ undanem kenanjɨnan pɨ ñañgɨlɨñ. Ñañɨpi, nepek gɨtɨk eñalolɨ enguk wolok tuop indañgukta tɨmbi endɨ nepek gɨtɨk nandɨmbi kañgɨlɨñ wolok Yambat nɨ-kɨndekɨndem embi, koi nɨ-ta-loñgɨlɨñ.   
\p
\v 21 Sande noñgan taleñɨlɨmbi, gwañgwa gɨmɨn pɨñgɨu dɨp dombɨndombɨlok nain indaumbi, meñ beulɨ koi Yesu kɨtɨñgɨmɨk. Endɨ gama meñ sɨmbai gɨnañ nɨm palɨñɨlɨmbi, eñalolɨ koi wakan ikan kɨtɨñguk.   
\s1 Simeon gɨta Analɨ tapma ilan Yesu gwañgwa Mesia en wakan ka-dakleñgɨmɨk  
\p
\v 22 Moselɨ endɨkñe manda dɨwɨn kɨmɨkuk walɨ ñɨndɨñ elak: tam gwañgwa ikan tɨketɨken endɨ nɨtek tɨmbi, bɨndambo Yambattok dainan tɨ-jamilambi, gumañ enloñ ñauk. Endɨkñe manda wɨn kɨmɨt-klendemɨktok nain indaumbi, Malia gɨta Josep endɨ gwañgwa tɨkembi, Wopum enlok bi-ñɨmɨndepi Jelusalem ñañgɨmɨk.  
\v 23 Endɨ Wopumdok endɨkñe manda ñɨn tañgonendemɨktok wɨndɨñ tɨñgɨmɨk, “Sɨndɨ ama ba ilalok gaut wapai telak dama indañ gɨtɨk Wopum enlok bi-ñɨmɨnekalɨñ.”  
\v 24 Tɨmbi Wopumdok endɨkñe mandalɨ elak wolok tuop endɨ “mambaip sim tɨpet ba monɨk no mambaip wandin tɨpet” tapma tɨndemɨktok nandɨm ñañgɨmɨk.\x + \xo 2:24 \xt Kisim Bek 22:29, 34:19, Wok Pris 12:6-8\x*   
\p
\v 25 Nain wolonda ama no Jelusalem kuñguk koi Simeon. Endɨ ama dɨndɨm, Yambattok endɨkñe manda kɨmɨt-klembi, ama nin Yambattɨ nɨ-mulɨmbi Islael amatam enɨ-busuk tɨ-semekak en mandɨmbi kuñguk. Tɨmbi Dɨndɨm Woñdɨ en gɨta papi,  
\v 26 ñɨndɨñ nɨ-dakle-taleñguk: endɨ gama kuñɨpi, Wopumdɨ Mesia nɨ-mulektok e-kwambɨñ dañguk wɨn kaukak.  
\v 27 Tɨmbi Dɨndɨm Woñdɨ Simeon tapma it sañ jimba gɨnañ nɨ-mulɨmbi lo pakuk. Palɨmbi, Yesu meñ beulɨ endɨkñe mandalɨ elak wolok tuop tɨ-ñɨmɨndemɨktok en wandɨñ tɨke ñaumbi,  
\v 28 Simeondɨ gwañgwa wɨn kañbi tɨke apmbi, Yambat we ñɨmɨmbi nɨñguk,  
\v 29 “Molom, dɨk manda nanguñ wolok tuop inda-talelak, wala tɨmbi man ñɨndɨñgɨt kena gwañgwañga nandɨ-namumbi, busukñenengan semba.  
\v 30 Nak ama nindɨ gamanda amatamgai nɨpmekak en ip dautnalɨ kalet.  
\v 31 Dɨk en ikan nɨmbɨ taleumbi nɨ-mulɨm amatam gɨtɨktɨ en kanekalɨñ.  
\v 32 Tɨmbi Islael amatamgai nɨnda kot gɨñgɨt nɨmekak, ba amatam dɨwɨndok telaka kolɨ sale-semekak.”   
\p
\v 33 Simeondɨ gwañgwala wɨndɨñ eumbi, meñ beulɨ wɨn nandɨmbi, nanandɨ kena tɨñgɨmɨk.  
\v 34 Tɨmbi Simeondɨ gwɨlam tɨ-sembi, Yesu meñ Maliala ñɨndɨñ nɨñguk, “Nandɨlañ. Yambattɨ gwañgwa ñɨn nɨmbɨ taleumbi, Islael amatam asup endɨ en kɨmɨt-kleañ ba nɨm wolok tuopgan Yambattok dainan pi pɨnekalɨñ ba it-kwambɨñ danekalɨñ. Gwañgwa walɨ kɨmɨsalen no wandin Yambat en kɨmɨkuk, gan amatam asuptɨ siñgi wɨlɨmnekalɨñ.  
\v 35 Enda tɨmbi amatam gɨnañ nanandɨnjɨ sembɨn wɨn tɨmbɨ dakle-taleukak. Tɨmbi nepek nɨñañgala inda-ñɨmekak kusei wala tɨmbi sɨmba gawattɨ kakit man pɨsɨkñat nomɨk waleñga bo youlekak.” Simeondɨ wɨndɨñ eñguk.   
\p
\v 36 Tɨmbi plofet tam gɨlɨk no kuñguk koi Ana endɨ bo tapma ilan pakuk. Endɨ Asellok sambat, Fanuellok wemban. Tam sim pakuk wolonda wapat tɨmbɨmbi, gwɨlat kɨt tombon tɨpetgot yakan kuñgɨmɨk. Kukap,  
\v 37 wapai sembumbi, slak tam kanjak pat-ta-bɨkap, gwɨlat 84 gɨtɨk ombɨñguk. Endɨ tapma ilan pat-kuñɨpi, tim sandap Yambat nɨ-wowoñ tɨñɨpi, nanañ kɨmɨsipbi, nɨmolo pa tɨlɨñguk.  
\v 38 Nain wolondañgan endɨ Yesu meñ beu gɨta Simeon yambɨmbi, endoñ bɨmbi, wolongan gwañgwa wala tɨmbi Yambat we ñɨmɨñguk. Tɨmbi amatam gɨtɨk Mesia Jelusalem nasi mɨlap gɨnañ nanin epmektok indaukak endok mandɨmandɨ kuñgɨlɨñ enda Analɨ gwañgwa wolok indaindanla gɨñgɨt enɨ-ta-ñañguk.\f + \fr 2:38 \ft Jelusalem wɨn Islael amatam gɨtɨk endok plon e-yout tɨlak.\f*   
\p
\v 39 Yesu meñ beulɨ Wopumdok endɨkñe mandalɨ elak wolok tuop tɨ-talembi, iset kwesetnan Nasalet Galili kwelan undane ñañgɨlɨñ.  
\v 40 Tɨmbi gwañgwa wɨn nanandɨn kɨndemlɨ gɨnan tokñeumbi, bendɨ kwambɨñ daumbi, Yambattɨ gɨnañ kɨndem tɨ-ñɨmɨñguk.   
\s1 Yesu gwañgwalɨ Beulok ilan palektok nandɨñguk  
\p
\v 41 Gwɨlat tuop kamaikamai nain\f + \fr 2:41 \ft Gwɨlat wolonda Islael amatamdɨ Yambattɨ Isip kwelan epmɨñguk wɨn nandɨ-pakañ.\f* indalɨñgukta, Yesulok meñ beulɨ Jelusalem pa ñayañgɨmɨk.  
\v 42 Tɨmbi Yesulok gwɨlat 12\f + \fr 2:42 \ft Juda amatamdɨ ñɨndɨñ nandɨñgɨlɨñ: gwañgwa no gwɨlat 12 ombɨlak en ip amalok jimba plon tomlak.\f* tɨmbɨmbi, tañgɨmɨk tuop klembi, Jelusalem londepi Yesu gɨta ñañgɨmɨk.  
\v 43 Ña pakap, gwɨlat taleumbi, ilan undane ñandepi, Yesu gwañgwa en Jelusalem kandañ sakñelam pakuk wɨn nɨm ka-nandɨmbi kañɨp ñañgɨmɨk.  
\v 44 Endɨ “Tua en amatam asup telak ñañ endok boñgɨpsɨnan ñalak” wɨndɨñ nandɨñɨpi, sandap noñgan nandɨ-bendɨ nɨmnat telak ñañgɨmɨk. Ñambi, kusei kɨmɨpi, sambatsettok ba nosettok boñgɨpsɨnan lonjɨñgɨmɨk.  
\v 45 Lonjɨ nɨm kañbi, undane Jelusalem ñañɨpi lonjɨñgɨmɨk.   
\p
\v 46 Tim sandap tɨpet gɨt no lonjɨlonjɨ kena tɨ-ñambi, gwañgwa tapma it sañ jimba gɨnañ tɨmbɨ indaumbi, kañgɨmɨk wɨn: endɨ endaut ama endok boñgɨpsɨnan pipapi, mandanjɨ nandɨmbi, wolok kuseila enɨ-nandɨ pa tɨñguk.  
\v 47 Endɨ mandanjɨ nandɨ-daklembi, kɨndem tambane-semgukta tɨmbi ama endok mandan nandɨñgɨlɨñ endɨ gɨtɨkgandɨ nandɨ-sɨlɨkñembi, nanandɨ kena tɨñgɨlɨñ.  
\v 48 Tɨmbi meñ beulɨ en kañbi ka-sɨlɨkñembi, meñlɨ nɨñguk, “Gwañgwa kambak, nekta ñɨndɨñ sɨnɨk nɨlamɨtañ? Nandɨlañ, beka nɨtɨ gep lonjɨ kuñɨpi, nandɨ-bendɨ wopum tɨ-gamamɨk.”  
\v 49 Eumbi enguk, “Nɨtek tɨmbi nep lonjɨm kuamɨk? Nak Bepnalok ilnan ñolok palettok een wɨn sɨtɨ nɨm nandɨñgɨmɨk ba?”  
\v 50 Wɨndɨñ eumbi, manda wolok kusei nɨm nandɨ-dakleñgɨmɨk.  
\v 51 Tɨmbi walinin meñ beu gɨta pɨmbi, Nasalet it kwelan undane ñambi, endok kapmainjetnan kuñguk. Tɨmbi meñlɨ nepek gɨtɨk gwañgwalok plon indañguk wɨn gɨnan gɨnañ nandɨ-dasimbi kɨmɨt-nandɨ-kuñguk.   
\p
\v 52 Tɨmbi Yesulok pɨñgɨulɨ bendɨ wopum daumbi, nanandɨn bo wɨndɨñgangot tɨñgukta Yambat ba amalɨ bo wɨndɨñgot nandɨ-koñgom tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ.   
\c 3  
\s1 Yoanelɨ Wopumdok telak tɨ-dɨndɨme kena tɨñguk  
\p
\v 1 Tɨmbi Sisa Taibelius endɨ Roma kwet tuop wolok ama wapmañjɨ kuumbi, gwɨlat 15 tɨmbɨ dumalañguk. Wolonda Pontius Pilatolɨ Sisalok kapmai kumbi, Judia distrik ka-dɨkñeumbi, Elottɨ Galili distrik ka-dɨkñeñguk. Tɨmbi Elottok konombal Filiptɨ Itulia gɨt Tlakonitis distrik ka-dɨkñeumbi, Lisaniaslɨ Abilene distrik ka-dɨkñeñguk.  
\v 2 Tɨmbi Anas en gɨta Kaiafas endɨ tapma amalok telak damanjɨ kuñgɨmɨk. Nain wolonda Yoane Sakalaialok nɨñañ endɨ kwet ama nɨmnatnan kuñguk. Kuumbi, Yambattɨ manda nɨmbɨmbi,  
\v 3 Jodan tuk baliliñ tuop kuñɨpi, manda eu pɨumbi, amatamda ñɨndɨñ enguk, “Yambattɨ yomjɨ bi-samektok sɨndɨ gɨnañ tambatambattok tuk inekalɨñ.”   
\p
\v 4 Yoanelɨ kena tɨñguk wɨn plofet Aisaialɨ manda no youkuk wolok tuop indañguk. Endok mandan pepa kwasa gɨnañ ñɨndɨñ youyoulɨn patak,  
\q1 “Ama nolɨ kwet ama nɨmnatnan kuñɨpi, ñɨndɨñ kɨtɨlak,  
\q1 ‘Wopumdok telak tɨ-dɨndɨm e-ñɨmɨt!  
\q1 Telak kelam tɨ-dɨndɨm e-ñɨmɨnekalɨñ!   
\q1
\v 5 Kwet wɨlɨñ gɨtɨk taplium tokñeumbi,  
\q1 kwet jañgɨn ba kwet kɨmɨn gɨtɨk tɨ-jamilenekalɨñ.  
\q1 Tɨmbi telak kelam tɨ-dɨndɨm embi,  
\q1 telak lopɨlat yout dɨndɨmembi tɨmbɨ jamilaukak.   
\q1
\v 6 Tɨmbi amatam gɨtɨkgandɨ Yambattɨ telak nɨtek plon epma tɨkeukak wɨn ka-nandɨnekalɨñ.’”\x + \xo 3:6 \xt Aisaia 40:3-5\x*  
\m Aisaialɨ manda wɨndɨñ youkut wolok tuop Yoanelɨ tɨñguk.   
\p
\v 7 Tɨmbi nain tuop ama kɨmɨn wopumgandɨ Yoaneloñ bɨmbi, gɨnañ tambatambattok tuk i-semektok nɨmbɨmbi, ñɨndɨñ pa enɨlɨñguk, “Malet sañandok komblinñii, sɨndɨ nokoñ bɨmbi, tukgot inelɨñdok nandañ ba? Nindɨ sanbɨmbi, telak wɨndɨñ Yambattok gimbɨt inda-samekak wɨn maklenelɨñ? Sɨndɨ kolanjɨlok kɨnjanlɨ sapma kleuktok nandañda,  
\v 8 gɨnañjɨ tambanembi, wolok bien kuñgunjɨnan tɨmbɨ indaumbi, gɨnañjɨ gɨnañ ñɨndɨñ nɨm nandɨnekalɨñ, ‘Bep pañnɨ Ablaam endok kɨndemla tɨmbi Yambattok gimbɨt maklenekamɨñ.’ Nak sanba nandɨwɨt: Yambattɨ kɨndem kawat ñɨn ep tɨkɨleumbi, Ablaamdok komblinñii indanelɨñ wɨn! Wala tɨmbi sɨndɨ bien kɨndem nɨm laliyañda, kilamek!  
\v 9 Kapinoñgo komba kuseinan ikan kɨmɨkɨmɨlɨn patak. Komba bien kɨndem nɨm pa laliyañ gɨtɨk wɨn jɨnbɨm gɨlo-taleumbi, komba gɨnañ kolɨ pɨm dɨukak.”   
\p
\v 10 Tɨmbi amatamdɨ nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Wɨndɨñda nɨtek tɨnekamɨñ?”  
\v 11 Eumbi tambane enguk, “No endɨ kiupɨ tɨpet palmɨlakta, ama no kiupɨ nɨmnat enda no mɨlok. Ba nanala wɨndɨñgangot tɨlok.”  
\v 12 Tɨmbi takis epep ama dɨwɨn endɨ wɨndɨñgot tuk i-semektok bɨmbi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Endaut, nɨndɨ nɨtek tɨnekamɨñ?”  
\v 13 Eumbi enguk, “Sɨndɨ gavmandɨ takis epnelɨñdok elak wolok tuopgot epbi, nɨm maklenekalɨñ.”  
\v 14 Tɨmbi mik amalɨ wɨndɨñgangot nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Tɨmbi nɨndɨla nɨtek tɨnekamɨñ?” Eumbi enguk, “Sɨndɨ ama nolok mɨnem kasɨlenelɨñdok tɨ-piñpiñe nɨm tɨ-ñɨmnekalɨñ, ba manda plon siñgin joñgo nɨm sinekalɨñ. Tambo sɨndɨ kenanjɨlok tuan samañ wala nandum tuop tɨmbekak.”   
\p
\v 15 Tɨmbi amatam Yoanelok mandan nandɨñgɨlɨñ endok gɨnanjɨ mɨlalɨmbi, gɨnañjɨ gɨnañ ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, ‘Mesia en wakan bek’. Wɨndɨñ nandɨ-kwɨnakwɨnalembi, nɨtek indawɨk wala mandɨñgɨlɨñ.  
\v 16 Tɨmbi Yoanelɨ amatam gɨtɨkta ñɨndɨñ tambane enguk, “Nakta tukgot i-sam tɨ-kulet. Gan ama no indaup tɨlak endok gembɨnlɨ nak napma klelak. Endɨ wakan Dɨndɨm Woñ kombanat i-samekak. Tɨmbi nak pɨmbɨñen ñandin ñalɨ endok kesii gwɨlap kiundɨlɨmettok tuop nɨm.  
\v 17 Ama no plaua mɨnjɨp gɨt gwɨlap ep danbi, mɨnjɨp wɨsɨ-kopi, gwɨlap ba kɨlɨkɨlɨk siu dɨlak, wɨndɨñgangot ama indaup tɨlak endɨ amatam ep danbi, gɨñgɨtñii epbi, dɨwɨn komba taletalen nɨmnat gɨnañ ep siu dɨnekalɨñ.”   
\p
\v 18 Yoanelɨ wɨndɨñ embi, molo manda dɨwɨn asup eñɨpi, gɨñgɨt manda kɨndem amatamda enɨ-ta-kuñguk.  
\v 19 Tɨmbi ama wapmañ Elottɨ konombal Filip endok tamɨn Elodias matɨkeñguk ba tɨ-bomboe kusei kusei dɨwɨn tɨñgukta tɨmbi Yoanelɨ pa nɨ-ñombɨñguk.  
\v 20 Gan Elottɨ tɨ-bomboen wɨn nɨm ka-daklembi, nombo yousɨmbi, Yoane tɨkembi, it kwambɨñ gɨnañ kɨmɨlɨm pɨñguk.   
\p
\v 21 Yoanelɨ amatam gɨtɨk gɨnañjɨ tambɨneñgɨlɨñ wɨn tuk i-semñɨpi, Yesu bo tuk i-ñɨmɨñguk. Tuk i-ñɨmɨumbi, nɨmolo tɨñɨlɨmbi, kunum gɨnañ dɨlɨ tombɨmbi,  
\v 22 Dɨndɨm Woñdɨ inda-daklembi, monɨk mambaip walan indambi, endok plon pɨ pipakuk. Tɨmbi kunum gɨnañ nanin kɨtɨkɨtɨ no ñɨndɨñ kɨtɨu pɨñguk, “Dɨk nɨñana noñgan sɨnɨk. Nak gɨnañnalɨ gep kasɨlembi, dɨka walena kɨndem dalak.”   
\s1 Yesu Mesialok bep paññiilok kot sambat  
\p
\v 23 Yesulɨ gwɨlat 30 nɨtepek ombɨmbi, kenan kusei kɨmɨkuk. Amatam enda nandɨñgɨlɨñ en Joseptok nɨñañ. Tɨmbi Josep endɨ Elilok komblin,  
\v 24 Eli wɨn Matattok komblin, Matat wɨn Livailok komblin, Livai wɨn Melkilok komblin, Melki wɨn Janailok komblin, Janai wɨn Joseptok komblin,  
\v 25 Josep wɨn Matatiaslok komblin, Matatias wɨn Amoslok komblin, Amos wɨn Nahumlok komblin, Nahum wɨn Eslilok komblin, Esli wɨn Nagailok komblin,  
\v 26 Nagai wɨn Maattok komblin, Maat wɨn Matatiaslok komblin, Matatias wɨn Semeindok komblin, Semein wɨn Josektok komblin, Josek wɨn Jodalok komblin,  
\v 27 Joda wɨn Joanandok komblin, Joanan wɨn Resalok komblin, Resa wɨn Selubabellok komblin, Selubabel wɨn Sealtiellok komblin, Sealtiel wɨn Nelilok komblin,  
\v 28 Neli wɨn Melkilok komblin, Melki wɨn Adilok komblin, Adi wɨn Kosamlok komblin, Kosam wɨn Elmadamdok komblin, Elmadam wɨn Erlok komblin,  
\v 29 Er wɨn Josualok komblin, Josua wɨn Eliesellok komblin, Eliesel wɨn Jolimlok komblin, Jolim wɨn Matattok komblin, Mattat wɨn Livailok komblin,  
\v 30 Livai wɨn Simeondok komblin, Simeon wɨn Judalok komblin, Juda wɨn Joseptok komblin, Josep wɨn Jonamlok komblin, Jonam wɨn Eliakimlok komblin,  
\v 31 Eliakim wɨn Melealok komblin, Melea wɨn Menalok komblin, Mena wɨn Matatalok komblin, Matata wɨn Natandok komblin, Natan wɨn Devittok komblin,  
\v 32 Devit wɨn Jesilok komblin, Jesi wɨn Obettok komblin, Obet wɨn Boaslok komblin, Boas wɨn Salmondok komblin, Salmon wɨn Nasondok komblin,  
\v 33 Nason wɨn Aminadaptok komblin, Aminadap wɨn Atmindok komblin, Atmin wɨn Arnilok komblin, Arni wɨn Heslondok komblin, Heslon wɨn Peleslok komblin, Peles wɨn Judalok komblin,  
\v 34 Juda wɨn Jekoptok komblin, Jekop wɨn Aisaktok komblin, Aisak wɨn Ablaamdok komblin, Ablaam wɨn Telalok komblin, Tela wɨn Nahollok komblin,  
\v 35 Nahol wɨn Seluktok komblin, Seluk wɨn Reulok komblin, Reu wɨn Pelektok komblin, Pelek wɨn Ebellok komblin, Ebel wɨn Selalok komblin,  
\v 36 Sela wɨn Kainandok komblin, Kainan wɨn Alpaksattok komblin, Alpaksat wɨn Semdok komblin, Sem wɨn Noalok komblin, Noa wɨn Lamettok komblin,  
\v 37 Lamek wɨn Metuselalok komblin, Metusela wɨn Enoktok komblin, Enok wɨn Jalettok komblin, Jalet wɨn Maalalellok komblin, Maalalel wɨn Kainandok komblin,  
\v 38 Kainan wɨn Enoslok komblin, Enos wɨn Settok komblin, Set wɨn Adamdok komblin, tɨmbi Adam wɨn Yambattɨ tɨmbɨ indañguk.   
\c 4  
\s1 Satandɨ Yesu tɨ-kuyuk tɨ-ñɨmɨñguk  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ tuk i-taleumbi, Dɨndɨm Woñdɨ gɨnan gɨnañ tokñe palɨmgukta nañgɨlɨmbi, Jodan tuk bim kwet ama nɨmnatnan ña kuñguk.  
\v 2 Wandɨñ tim sandap 40 dou mɨlat tɨ-kuñɨlɨmbi, Satandɨ tɨ-kuyuk pa tɨ-ñɨmɨñguk. Nain wolonda nanañ no nɨm nam, slak kuñɨlɨmbi, tim sandap walɨ taleumbi, nanañ gawat tɨñguk.  
\v 3 Tɨmbi Satandɨ ñɨndɨñ nɨñguk, “Dɨk Yambattok Nɨñan sɨnɨkta, kusaka tɨmbɨ dakleuktok kawat ñɨn nɨmbɨmbi, nanañ indawɨn!”  
\v 4 Eumbi tambane nɨñguk, “Wɨndɨñ nɨm. Yambattok manda no ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Ama nanañlɨñgot kuñgun mɨuktok tuop nɨm.’”\x + \xo 4:4 \xt Lo 8:3\x*   
\p
\v 5 Tɨmbi Satandɨ kwet loloñen nolok nañgɨp lombi, kwet tuop amatam kusei kusei kuañ wɨn gɨtɨkgan walawalan nomɨk nain dumangan daulɨmɨmbi  
\v 6 nɨñguk, “Kwet gɨtɨk wolok gembɨn ba paman wɨn nokok kɨtnanan kɨmɨlɨm ka-dɨkñelet, wala tɨmbi ama nola ba nola mɨmɨlok nandɨmbi, kɨndem kiinan kɨmɨlet. Nepek gɨtɨk wɨn dɨk gam-taletalelok nandɨlet,  
\v 7 wɨn tɨkap dɨk kesɨtnanan mɨlelem tɨ-nameñda, nepenepek gɨtɨk wɨn dɨkok gɨñgɨt tɨ-taleutak.”  
\v 8 Eumbi tambane nɨñguk, “Yambattok manda no ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Dɨk Wopum Yambatka mɨlelem tɨ-ñɨmɨmbi, en noñgangot kɨmɨt-klelok.’”\x + \xo 4:8 \xt Lo 6:13\x*   
\p
\v 9 Tɨmbi Satandɨ Yesu nañgɨpi, Jelusalem tapma it pendɨm kusip plon lo kɨmɨpi nɨnguk, “Dɨk Yambattok Nɨñañ sɨnɨkta, ñɨnanin dɨkopi ma pɨ!  
\v 10 Kusei ñɨndɨñda dɨk nɨm kolautañ: Yambatta manda no ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Endɨ eñaloñiilok kɨsɨnan gapɨpi, gambɨ-dɨkñenelɨñdok enbekak.’  
\v 11 No wɨn ñɨndɨñ, ‘Endɨ kɨsɨlɨ gep wɨt-ta-loumbi, kawattɨ kesɨka nɨm gaulek.’”\x + \xo 4:11 \xt Kap 91:11-12\x*  
\v 12 Eumbi tambane nɨñguk, “Yambattok manda ñɨndɨñ elak, ‘Dɨk Wopum Yambatka endok gembɨn inda-dakleuktok tɨ-kuyuk nɨm tɨ-ñɨmekañ.’”\x + \xo 4:12 \xt Lo 6:16\x*   
\p
\v 13 Satandɨ tɨ-kuyuk kusei kusei gɨtɨk tɨ-ñɨmum taleumbi, “Nain nolamek” embi kañ bimbi ñañguk.   
\ms1 Ama Sɨsɨnɨk Yesu endɨ enlok kuseiñɨn tɨmbɨ dakleñguk  
\s1 Yesulɨ enlok kuseiñɨn Nasalet it kwelan eu dakleñguk  
\p
\v 14 Tɨmbi Yesulɨ Galili kwelan undane ñambi, Dɨndɨm Woñdok gembɨ plon kulɨñgukta endok gɨñgɨt walɨ kwet kle-gɨmbup pakañ tuop sapakñaneñguk.  
\v 15 Tɨmbi endɨ kwet wolok kle-gɨmbut kuñɨpi, it kiyaunjɨ gɨnañ gɨñgɨt manda enɨ-daut tɨ-sem pa tɨmbɨmbi, amatam gɨtɨktɨ koi gɨñgɨt tɨke-loñgɨlɨñ.   
\p
\v 16 Tɨmbi Nasalet it kwet kandañ pap bendɨñguknan bo ña tomguk. Tombi, Sabat patnandɨ nain indaumbi, ep tɨndɨn klembi, it kiyau gɨnañ loñguk. Lombi, manda pinat-semepi mɨlalɨmbi,  
\v 17 plofet Aisaialɨ manda youkuk wɨn tɨkembi, enda mɨñgɨlɨñ. Mɨumbi pɨsapi, manda ñɨndɨñ pakuk wɨn tɨmbɨ indaumbi pinat-semguk,   
\q1
\v 18 “Wopumdɨ gɨñgɨt manda kɨndem ama pɨmbɨñesɨla enbettok nanbɨ taleñguk,  
\q1 wala tɨmbi endok Woñdɨ gembɨn namlak.  
\q1 Endɨ manda ñɨndɨñ ewa pɨuktok nanɨ-mukuk:  
\q1 toptop kolan plon pakañ wɨn pɨsat-semnekalɨñ,  
\q1 ba dausɨ sipmɨsipmɨn endok dausɨ tɨmbɨ tom-semnekalɨñ.  
\q1 Tɨmbi endɨ ñɨndɨñ tɨmbettok nanɨ-mukuk:  
\q1 nak ama ep pɨ yaliumbi pɨmbɨñen kuañ endok mɨlapsɨ tɨmba taleukak,   
\q1
\v 19 ba Wopumdɨ amatamñii wale kɨndem tɨ-semsemlok nain indalak wɨn ewa pɨukak.”\x + \xo 4:19 \xt Aisaia 61:1-2, 58:6\x*   
\m
\v 20 Manda wɨndɨñ pinat-talembi, pepa kwasa wɨn kwasanembi, it kiyau kena amala bɨnda mɨmbi, amatam enɨ-daut tɨ-semektok pipakuk. Tɨmbi it kiyau gɨnañ pakɨlɨñ endɨ gɨtɨkgandɨ daut endañgot deiñgɨlɨñ.   
\p
\v 21 Tɨmbi Yesulɨ kusei kɨmɨpi, manda ñɨndɨñ enguk, “Gɨñgɨt manda pinalam nandañ walɨ man ñɨndɨñgɨt bien inda-daklelak.”  
\v 22 Wɨndɨñ eumbi, amatam gɨtɨktɨ nɨ-kɨndem dambi, mandan nandum galkñat sɨnɨk tɨñgukta nanandɨ kena tɨmbi eñgɨlɨñ, “Nɨtek tɨmbi Joseptok nɨñgan walɨ manda wandin elak?”  
\v 23 Eumbi enguk, “Biañganak, sɨndɨ eyout manda ñɨndɨñ nanɨnetañ, ‘Tɨmbɨ kɨndenda ama, dɨk dɨtnalok pɨñgɨpka tɨmbɨ kɨndem da-mek’, wɨn Kapaneam it kwelan kena tɨmbɨm gɨñgɨtka nandɨñgɨmɨñ, wɨndɨñgangot ñolok ika kuseinan tɨmbɨmbi kana!”   
\p
\v 24 Wɨndɨñ embi yousɨmbi enguk, “Nak biañgan sanba: plofet ama no enlok ilnan nasiilɨ not nɨm pa tɨ-ñɨmañ.  
\v 25 Sɨndɨ plofet Elia nek tɨñguk wɨn nandɨ-ñɨmɨt: endɨ kuñɨlɨmbi, gwɨlat tɨpet gɨt no gɨt yakɨp kɨt tambon noñgan gwi no nɨm pɨumbi, kwet tuop nanañ map wopum indañguk. Nak biañgan sanlet: nain wolonda Islael kwelan Juda tam kanjak asupgan kuñgɨlɨñ,  
\v 26 gan Yambattɨ Elia wɨn endoñ nɨm nɨ-mupi, endɨ Sidon kandañ tam kanjak no Salefat it kwelan kuñguk endoññan nɨ-mulɨm ñambi tɨke kɨmɨkuk.  
\v 27 Tɨmbi plofet Elisalɨ kuñɨlɨmbi, Islael kwelan Juda amatam asuptɨ wanda kwambɨñ yambo mawatsɨat kuñgɨlɨñ. Gan Elisalɨ endoñnan nanin no nɨm tɨmbɨ kɨndem dañguk, endɨ ama no koi Naman Silia kwelan nanin en noñgangot tɨmbɨ kɨndem dañguk.”   
\p
\v 28 Tɨmbi it kiyau gɨnañ pakɨlɨñdɨ Yesulok manda wɨn nandɨmbi, gɨnañjɨ komba dɨumbi  
\v 29 mɨlapi, en it kwet pawan kle munjulɨm ñañguk. Isɨ kwesɨ wɨn kwet kɨmɨn plon pakukta, jɨmbɨñ malapnan tɨke nañgɨp ñambi, munjut kolɨ pɨuktok ñañgɨlɨñ.  
\v 30 Gan endɨ undanembi, kɨmɨn gɨtɨk boñgɨpsɨ gɨnañ yapma klembi, walinin pɨ ñañguk.  
\v 31 Ñambi, it kwet no koi Kapaneam Galili kwelan patak wandɨñ pɨ tombi pakuk. Papi, Sabat patnandɨ nainda gɨñgɨt manda enɨ-daut sem pa tɨlɨñguk.  
\v 32 Endɨ ama biesɨlɨ manda gembɨnat eañ wɨndɨñ eñgukta tɨmbi nandɨ-gɨtɨñgɨtɨk tɨñgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ amatam ep tɨmbɨ kɨndem daumbi, gɨñgɨt manda eu pɨñguk  
\p
\v 33 Sabat patnandɨ nain nola ama no yal kolanlɨ gɨnan gɨnañ pɨñguk endɨ it kiyau gɨnañ lom pakuk. Endɨ wopumgan kwawa tɨñɨpi eñguk,  
\v 34 “Ei, Yesu Nasalet nanin, dɨk nekta nɨndoñ bɨlañ? Dɨk nɨp tɨmbɨ kolaneñdok bɨlañ ba? Nak kusaka nandɨlet: dɨk Yambat enlok kena ama giñgi sɨnɨk wɨn.”  
\v 35 Wɨndɨñ eumbi, yal kolan wɨn nɨ-ñombɨñɨpi eñguk, “Dɨk mañga masipbi, amalok gɨnan nanin lambɨm po ñau.” Eumbi, yal kolandɨ ama wɨn munjut kolɨmbi, ama pakɨlɨñ endok boñgɨpsɨnan pɨñguk, gan yal endɨ ama wɨn nɨm tɨmbɨ kolaumbi, slak lambɨm po ñañguk.  
\v 36 Tɨmbi amatamdɨ kundit wɨn kañbi ka-sɨlɨkñembi, nanandɨ kena tɨmbi, nɨsɨñgan e-nandɨ tɨmbi eñgɨlɨñ, “Kai, ama ñalɨ manda nɨtnein sɨnɨk elak? Ama yambalat nomɨk endɨ yal kolan manda gembɨnat enbumbi lambɨm po ñañ!”  
\v 37 Yesulɨ kundit wandin tɨmbɨmbi, endok gɨñgɨt walɨ kwet kle-gɨmbup pakañ tuop sapakñaneñguk.   
\p
\v 38 Yesulɨ it kiyau gɨnañ nanin pɨmbi, Simondok ilan loñguk. It wolok Simon yapman tam jɨmbat tɨmbi, pɨñgɨu komba dɨumbi pakuk. Tɨmbi Yesulɨ en tɨmbɨ plap tauktok nɨ-nandumbi,  
\v 39 tam pakuknan lombi mumuñembi, jɨmbat nɨ-ñombɨumbi, tam wɨn kañ biñguk. Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, tam pɨñgɨu nandum pañgɨtaumbi, plapkan mɨlapi, Yesu gɨt nolii yambɨ-dɨkñeñguk.   
\p
\v 40 Maim pɨumbi, Sabat patnandɨ nain taleumbi, amalɨ nosii jɨmbat kusei kusei inda-semguk wɨn Yesuloñ yanañgɨp bɨumbi, kiilɨ ama gɨtɨk noñgan noñgan ep kañbi, ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ.  
\v 41 Tɨñɨpi, amatam asuptoñ yal kolanjɨ wakɨt ep kle-semumbi, kwawa wopumgan tɨñɨpi po ñambi, ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Dɨk Yambattok Nɨñañ sɨnɨk.” Yal kolan endɨ Yesu en Mesia Yambattɨ nɨ-mukuk wɨndɨñ nandɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ, wala tɨmbi enombɨmbi, manda eelok e-kɨmɨsip tɨ-semguk.   
\p
\v 42 Kwet salaup tɨmbɨmbi, Yesulɨ it bimbi, pɨ ña kwet ama nɨmnatnan ñambi pakuk. Tɨmbi amalɨ lonjɨ kukap tɨmbɨ indaumbi, tɨke kimbɨ dambi, en gɨta papatok nɨñgɨlɨñ,  
\v 43 gan endɨ ñɨndɨñ enguk, “Yambattɨ amatam yambɨ-dɨkñembi, ama wapmañjɨ kulak wolok gɨñgɨt manda kɨndem ewa pɨuktok endɨ nanɨ-mukuk, wala tɨmbi nak it kwet dɨwɨnnan bo ñauttok een.”  
\v 44 Wɨndɨñ embi yambɨk bimbi, ña Judia kwet tuop kumbi, it kiyaunjɨ gɨnañ manda eu pɨñguk.   
\c 5
\s1 Petlo gɨt noliilɨ Yesulok mandala mɨkbalak asup tiañeñgɨlɨñ  
\p
\v 1 Nain nola Yesulɨ Genesalet tuk guañ kɨnanjatnan ilɨmbi, amatam kɨmɨn wopumdɨ Yambattok manda nandɨnepi kle-gɨmbupi, ñasɨ ñasɨñgan tɨñgɨlɨñ.  
\v 2 Tɨmbi Yesulɨ kɨnanjatnan kɨkeñ tɨpet palɨm kañbi, mɨkbalak epep amalɨ kɨkeñjɨ bimbi, lɨksɨ wɨlɨp pakɨlɨñ yambɨñguk.  
\v 3 Yambɨm endoñ ñambi, kɨkeñ nolok plon lombi, kɨkeñ molom Simon enda kambak munjulɨm ñaña euktok nɨñguk. Eumbi, wɨndɨñ tɨmbɨmbi, wolok pipapi, gɨñgɨt manda enɨ-daut kenan yousɨmbi tɨ-semguk.   
\p
\v 4 Tɨ-sem-talembi, Simon ñɨndɨñ nɨñguk, “Dɨk tuk guañ boñgɨpnan ñambi, mɨkbalak epeplok lɨksɨ wɨn mep kɨmɨlɨm gɨnañ ma pɨwɨt.”  
\v 5 Eumbi tambane nɨñguk, “Endaut, nɨndɨ tim ombap kena gɨm slakan tɨmɨñ, tɨmbi mɨkbalak bien no nɨm epmɨmɨñ. Gan dɨkok mandala joñgo bɨndambo lɨk mep kɨmɨlam pɨnetañ.”  
\v 6 Wɨndɨñ embi, endɨ lɨksɨ mep kɨmɨlɨm pɨumbi, mɨkbalak asup sɨnɨk melɨmbi, lɨk blañganenepi tɨñgɨlɨñ. Wɨndɨñ tɨmbɨmbi,  
\v 7 nosii dɨwɨn kɨkeñ nolok plon kuñgɨlɨñ endɨ bɨ ep pañgɨtanelɨñdok kɨt wayo kot-semum bɨmbi, ep pañgɨtañgɨlɨñ. Tɨmbi mɨkbalak kɨkeñ tɨpet wolok gɨnañ ep dasi tokñeumbi, kɨkeñ tɨpet tuk gɨnañ pɨndepi tɨñgɨmɨk.   
\p
\v 8 Tɨmbi Simon Petlolɨ wɨndɨñ indaum kañbi, Yesu kesiinan mɨlelem tɨmbi nɨñguk, “Wopum, nak ama yomnat, kak nambimbi ñau.”  
\v 9 Kusei ñɨndɨñda endɨ wɨndɨñ tɨñguk: en wakɨt ama gɨtɨk en gɨta kɨkeñ plon pakɨlɨñ endɨ mɨkbalak asup epgɨlɨñda tɨmbi mɨsɨmbi, nanandɨ kena tɨñgɨlɨñ.  
\v 10 Tɨmbi Sebedilok nɨñañiit tɨpet Yakobo gɨt Yoane Simon gɨta mɨkbalak epep kena pa tɨñgɨmɨk endɨ wɨndɨñgangot tɨñgɨmɨk. Tɨmbi Yesulɨ Simon nɨmbi eñguk, “Nɨm mɨsɨwɨñ. Dɨk mɨkbalak tiatia tɨlañdɨ gamanda amatam enɨ-tiatia kena tɨmbi kuukañ.” Wɨndɨñ eumbi,  
\v 11 endɨ kɨkeñ ep tiañeumbi, kɨnanjat kwambɨñnan loumbi, nepenepek gɨtɨk bi-talembi, Yesulok gwañgwa indambi, en kle kuñgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ ama jɨmbat yambo mawalat no tɨmbɨ kɨndem dañguk  
\p
\v 12 Yesulɨ Juda amatamdok it kwet no pakuk wandɨñ kuñɨlɨmbi, ama no pɨñgɨu gwɨlap gɨtɨk yambo mawattɨ sipmɨñguk endɨ bɨm Yesu kañbi, pi pɨm timan dai kwet plon kɨmɨp pɨndɨm papi, nɨ-kukulembi eñguk, “Wopum, tɨkap dɨk nep kɨmɨlep nandɨlañda, guma jɨmbatna tɨmbɨ taleumbi, kɨndem dawa.”  
\v 13 Eumbi, kii kot suapi, ama wɨn tɨke-kañbi nɨñguk, “Nak nandɨ-gamlet. Dɨk kɨndem da!” Eumbi, wolongan wanda kwambɨñ walɨ pailɨmbi, kɨndem dañguk.  
\v 14 Tɨmbi Yesulɨ manda kwambɨñ nɨmbi eñguk, “Nepek inda-gamlak wolok kasat ama nola nɨm tɨ-semekañ. Nɨm sɨnɨk. Dɨk ñambi, gwɨlapka tapma amala daulɨmɨumbi, jɨmbatka talelak wɨn gambɨ-dakleutak. Tɨmbi amatamdɨ wandañga biañgan ip talek wɨn gambɨ-nandɨnelɨñdok dɨk tapma tɨmbekañ, wɨn Moselɨ endɨkñe manda kɨmɨt-nɨmguk wolok tuop.”  
\p Yesulɨ wɨndɨñ eñguk,  
\v 15 gan kena tɨñguk wolok gɨñgɨttɨ sapakñane sɨnɨk taumbi, amatam asupgandɨ mandan nandɨnepi ba jɨmbatsɨ kle-semektok Yesuloñ bɨmbi, kɨmɨn pa tɨañgɨlɨñ.  
\v 16 Gan Yesulɨ wandingan embi, yambɨk bimbi, engan kwet ama nɨmnatnan ñam, nɨmolo pa tɨlɨñguk.   
\s1 Yesulɨ yom bimbilok gembɨ palmɨñguk wɨn daut semguk  
\p
\v 17 Nain nola Yesulɨ amatam enɨ-daut tɨ-semñɨlɨmbi, Falisi ama gɨta endɨkñe manda nandɨ-tale ama endɨ lo ñasɨñgan pipakɨlɨñ. Endɨ Jelusalem ba it kwet gɨtɨk Galili ba Judia kwelan pakañ walinin bɨmbɨn. Tɨmbi Wopumdok gembɨn jɨmbatsɨat ep tɨmbɨ kɨndem dalok Yesuloñ palmɨñguk.  
\v 18 Nain wolonda ama dɨwɨndɨ nosɨ no kii kesii dalandan tañgo plon tañgonem bɨmbi, Yesulɨ it pakuknan lom dainan kɨmɨtnelɨñdok tɨ-tlakɨlɨñ.  
\v 19 Amatamdɨ it wɨn tokñeñgɨlɨñda tɨmbi endɨ it gɨnañnan bem lonelɨñdok tuop nɨm, wala tɨmbi endɨ it pendɨm bat wolok lombi, pendɨm wiap blanganembi, toalɨ tañgo plon top gɨlɨm dambi, bium pɨ amatam boñgɨpsɨnan Yesulok kuañnan pɨñguk.  
\v 20 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, Yesulɨ nanandɨ kɨlɨktɨnjɨlok bien ka-nandɨmbi, ama wala ñɨndɨñ nɨñguk, “Notna, yomga gɨtɨk wɨn bi-gam-taletalen.” Wɨndɨñ eumbi,  
\v 21 endɨkñe manda nandɨ-tale gɨt Falisi ama endɨ kusei kɨmɨpi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ e-nandɨ tɨñgɨlɨñ, “Yakii, ama manda winjɨt elak wɨn en nin? Wɨn Yambat en noñganlɨñgot yom bimbilok gembɨn palmɨlak yañ!” \f + \fr 5:21 \ft Juda amalok nanandɨnjɨ wɨn ñɨndɨñ: no en Yambat esɨesɨ-ñɨmlak endɨ tɨke pɨ yalilak.\f*   
\p
\v 22 Tɨmbi Yesulɨ gɨnañ nanandɨnjɨ ka-nandɨmbi enɨ-nandɨmbi eñguk, “Kusei nɨtekta sɨndɨ gɨnañjɨ gɨnañ wɨndɨñ e-nandɨ tañ?  
\v 23 Gembɨ nɨm pat-namumda, nak ‘Yomga bi-gam-taletalen’ nɨmbambi, ba ‘Mɨlapi ñau’ nɨmbambi, bien kɨndem indauk ba? Nɨm ya!  
\v 24 Gan nak Ama Sɨsɨnɨktɨ kwelan ñolok yom bimbilok gembɨn pat-namlak wɨn sɨndɨ nambɨ-daklenelɨñdok nak ñɨndɨñ tɨmbetet.” Wɨndɨñ eñɨpi, ama kii kesii dalandanla nɨmbi eñguk, “Nak ganlet: dɨk mɨlapi, ipatka tɨkembi, ikanan ñau.” Eumbi,  
\v 25 wolongan ama walɨ dausɨnangan mɨlapi, ipal tɨkembi, ilnan ñañɨpi, Yambat nɨ-kɨndem dañguk.  
\v 26 Tɨmbi amatam gɨtɨktɨ wɨn ka sɨlɨkñembi, nanandɨnjɨ nɨm dakleumbi, nepek mɨsɨmɨsɨn kañgɨlɨñ wala Yambat nɨ-ta-loñɨpi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Man nepek gɨtikñin indaumbi kamɨñ.”   
\s1 Yesulɨ yom ama ep tiañeupi indañguk  
\p
\v 27 Wolok siñgi kandañ Yesulɨ walinin pɨm ñambi, takis epep ama no koi Livai en takis epep ilan palɨmbi kañbi, ñɨndɨñ nɨñguk, “Dɨk bɨm nep kle ku.” Wɨndɨñ eumbi,  
\v 28 Livailɨ kenalok nepenepel gɨtɨk wɨn bi-talembi mɨlapi, Yesu kleñguk.   
\p
\v 29 Tɨmbi endɨ ilnan nanañ si-jumut wopumgan Yesulok tɨ-ñɨmɨumbi, wolongan takis epep ama ba ama dɨwɨn asupgan en gɨta nanañ yakan nañgɨlɨñ.  
\v 30 Tɨmbi Falisi ama gɨt nosɨ dɨwɨn endɨkñe manda nandɨ-taleñgɨlɨñ endɨ wɨn kañbi nandum pɨumbi, e-balep tɨmbi, Yesulok gwañgwañii ñɨndɨñ engɨlɨñ, “Sɨndɨ nekta takis epep ama ba ‘yom ama’ dɨwɨn en gɨta nanañ yakan nañ?” Eumbi,  
\v 31 Yesulɨ tambanem enguk, “Kɨndemsɨ endɨ gwasap amaloñ nɨm ñañ, wɨn jɨmbatsɨat endɨñgot gwasap amaloñ ñañ.  
\v 32 Ama nɨsɨla nandum dɨndɨm tɨlak nak en enɨ-tiañelok kwelan nɨm indañgut, tambo nak yom ama enbambi, gɨnañjɨ tambanenelɨñdok indañgut.”   
\s1 Yesulok nanandɨn ba ep tɨndɨn wɨn damanin wandin nɨm  
\p
\v 33 Tɨmbi ama dɨwɨndɨ Yesu ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Yoanelok gwañgwañii endɨ nain asup nanañ kɨmɨsipbi, nɨmolo kena pa tañ, tɨmbi Falisi amalok gwañgwanjii endɨ bo wɨndɨñgangot tañ, gan nɨtekta dɨkok gwañgwañgailɨ nanañ kɨmɨsip nain no nɨm kɨmɨpi, kɨmɨsip pa tañ?” Eumbi,  
\v 34 noliilok plon eyout manda ñɨndɨñ enbi eñguk, “Ama no tamɨn tɨlakta tɨmbi nolii gɨta na-sɨlɨsɨlɨ tɨñɨlɨmbi, sɨndɨ kɨndem noliilok nanañ kɨmɨsip tɨ-semnelɨñ ba? Nɨm ya!  
\v 35 Gan nain indaumbi, kanjɨkñiilɨ ama wɨn yapma tɨkenekalɨñ. Tɨkeumek, noliilɨ blan tɨmbi, nanañ kɨmɨsip tɨnekalɨñ.”   
\p
\v 36 Wɨndɨñ embi yousɨmbi, nepek komblin ba damanin wala eyout manda ñɨndɨñ bo enguk, “Ama nolɨ dasindasin komblin blañganembi, kusip tɨkembi, dasindasin damanin mambupmeuk ba? Nɨm ya! Endɨ wɨndɨñ tɨmbekta, dasindasin komblin wɨn kola-ñɨmek, tɨmbi dasindasin kusip komblin wakɨt dasindasin damanin endok tuopset noñgan nɨm tɨmbek.  
\v 37 Tɨmbi wain tul komblin wɨn meme gwɨlap damanin gɨnañ nɨm wɨlɨ gɨlolok. Wɨndɨñ tɨmbekta, wain tullɨ bendɨ wopum dambi, meme gwɨlap damanin tɨmbɨ tawa kolaumbi, wain kwelan poña pɨ-talewɨk.  
\v 38 Wala tɨmbi wain tul komblin wɨn gwɨlap komblin gɨnañ pa wɨlɨ gɨlolok.  
\v 39 Tɨmbi no en wain tuk damanin nañguk endɨ wala ‘Koñgom sɨnɨk’ embi, wain komblin wɨn nambepi kunjit talak.”   
\c 6
\s1 Yesulɨ Sabat patnandɨ nainnan nek tɨndɨlok eu talelak  
\p
\v 1 Sabat patnandɨ nain nola Yesulɨ plaua mɨnjɨp kenanan dɨkñe ñañɨlɨmbi, gwañgwañii en gɨta ñañgɨlɨñ endɨ plaua bien mep pañgɨpi, mɨnjɨp kaik nañgɨlɨñ.  
\v 2 Tɨmbi Falisi ama dɨwɨndɨ wɨn kañbi, nandum tuop nɨm tɨmbɨmbi engɨlɨñ, “Nɨtek tɨmbi sɨndɨ Sabattok endɨkñe manda wɨpi, kena nɨm tɨndɨlok elak wɨn tañ?”   
\p
\v 3 Tɨmbi Yesulɨ tambane enguk, “Endɨkñe manda wɨwɨttok kandañ sɨndɨ Devit gɨta noliilɨ nanañ gawat palɨñɨlɨmbi, nɨtek tɨñguk wolok kasat wɨn nɨm pinap nandañ ba?  
\v 4 Endɨ Yambattok ilan lombi, plaua nanañ endok bi-ñɨmɨmɨn wɨn mepi nañguk. Endɨkñe mandalɨ elak wolok tuop nanañ wɨn tapma ama endɨñgot nanalok, gan Devittɨ wɨn joñgo mep nambi, noliila bo emumbi nañgɨlɨñ.”\f + \fr 6:4 \ft Devittɨ endɨkñe manda wɨkuk, gañgan Yambattɨ gimbɨt nɨm tɨ-ñɨmɨñgukta tɨmbi Yesulɨ Falisi amalɨ enlok gwañgwañiila gimbɨt nɨm tɨ-semnelɨñdok eñguk. \f*  
\v 5 Wɨndɨñ embi yousɨmbi enguk, “Nak Ama Sɨsɨnɨktɨ Sabat patnandɨ naindok molomda tɨmbi wolonda nek guma tɨndɨlok wɨn ewa talelak.”   
\p
\v 6 Sabat patnandɨ nain no indaumbi, Yesulɨ it kiyau gɨnañ lombi, enɨ-daut tɨ-palɨñɨlɨmbi, ama no kii dɨndɨm dalandañguk endɨ bo wolok bɨm pakuk.  
\v 7 Tɨmbi Falisi gɨta endɨkñe manda nandɨ-tale ama endɨ Yesu kɨt yout tɨ-ñɨmnelɨñdok kusei lonjɨñgɨlɨñ, wɨndɨñda endɨ Yesulɨ Sabat patnandɨ nainnan ama no tɨmbɨ kɨndem dauk ba nɨm wolok ka-tuakɨlɨñ.  
\v 8 Gan Yesulɨ nanandɨnjɨ wɨn ka-nandɨmbi, ama kii dalandan wɨn kɨtɨ-ñɨmɨmbi nɨñguk, “Mɨlap bɨmbi, ñolok it!” Wɨndɨñ eumbi mɨlapi, dausɨnan ikuk.  
\v 9 Tɨmbi Yesulɨ enbi eñguk, “Nak ñɨndɨñ sanɨ-nandutet: Sabattok endɨkñe mandalɨ nek tɨneñdok nandɨ-nɨmlak - ama tɨmbɨ kɨndem dalok ba ama tɨmbɨ kolalok, kuñgun tɨke-kɨmɨttok ba tɨmbɨ kɨmlok?” Wɨndɨñ embi,  
\v 10 amatam wolok pakɨlɨñ yambɨ-ta-ña-talembi, ama kii dalandan ñɨndɨñ nɨñguk, “Kɨka kot suat” nɨmbɨmbi, wɨndɨñ tɨmbɨmbi, kiilɨ salaptambi, kɨndem dañguk.   
\p
\v 11 Tɨmbi gimbɨt wopumdɨ ama biesɨlok gɨnañjɨ tokñeumbi, Yesu nɨtek tɨmbɨ kolanelɨñdok wala nɨsɨñgan e-nandɨ tɨñgɨlɨñ.   
\ms1 Ama Sɨsɨnɨk Yesu endɨ ama nin en kle-kuñgɨlɨñ enɨ-daut tɨ-semguk  
\s1 Yesulɨ gwañgwa 12 ep danguk  
\p
\v 12 Nain wolonda Yesulɨ nɨmolo tɨmbepi kwet jañgɨnnan lombi, tim ombap Yambat nɨmolo tɨ-ñɨmɨñguk.  
\v 13 Kwet salaumbi, ama asup en kleañgɨlɨñ kɨtɨ-semum bɨumbi, endok boñgɨpsɨnan nanin ama 12got ep danbi, ‘enɨmumulɨn’ kot emguk.  
\v 14 Ama ep danguk endok kosɨ ñɨndɨñ: Simon (koi no Petlo kɨtɨñguk), tɨm kwayañ Andlu, Yakobo, Yoane, Filip, tɨm Batlomio,  
\v 15 Matayo, Tomas, tɨm Yakobo Alifaialok nɨñañ, tɨm Simon koi wɨn ‘Selot ama’ kɨtɨñgɨlɨñ,  
\v 16 tɨm Judas Yakobo nɨñañ, gɨta Judas Iskaliot, ama nin siñgi Yesu bola tɨ-ñɨmɨñguk.   
\s1 Amatam nɨtein endɨ dɨwɨn yapma kle-pakañ?  
\p
\v 17 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii ep danguk en gɨta kwet jañgɨnnan nanin pɨmbi, kwet kɨmbat nolok tombɨmbi, gwañgwañii asupgan dɨwɨndɨ en gɨta wandɨñ pakɨlɨñ. Tɨmbi endɨñgot nɨm, wɨn amatam kɨmɨn wopum Judia kwet tuop nanin ba Jelusalem nanin, ba Tilo Sidon it kwet tɨpet tuk kimbɨñ baliliñ pakamɨknan nanin  
\v 18 endɨ Yesulɨ manda eumbi nandɨnelɨñdok ba jɨmbatsɨ ep kle-kot tɨ-semektok bɨ palɨmbi nandɨ-sembi, ama dɨwɨn yal kolandɨ mɨlap emguk wɨn bo ep tɨmbɨ kɨndem dañguk.  
\v 19 Tɨmbi amatam kɨmɨn wopum endɨ Yambattɨ Yesu gembɨ mɨumbi, amatam gɨtɨk ep tɨmbɨ kɨndem daumbi kañgɨlɨñ, wala tɨmbi endɨ tɨke-ka tɨnelɨñdok bañak lonjɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 20 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañiiloñ dei yambɨmbi, ñɨndɨñ enguk,  
\q1 “Amatam nɨsɨla nandum pɨmbɨñen tɨlak  
\q1 sɨndɨ wakan Yambattok gɨñgɨtñii indambi kuañ,  
\q2 wala tɨmbi sɨndɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\q1
\v 21 Man ñɨndɨñgɨt nepenepekta lonjɨ kuañ  
\q1 sɨndɨ wakan Yambattɨ sep tɨmbɨ tokñenekalɨñ,  
\q2 wala tɨmbi sɨndɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.  
\q1 Man ñɨndɨñgɨt sɨmba blan plon kuañ  
\q1 sɨndɨ wakan sɨmba sasat plon kunekalɨñ,  
\q2 wala tɨmbi sɨndɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\q1
\v 22 Sɨndɨ nak Ama Sɨsɨnɨk nep kle-kuañda tɨmbi  
\q1 amatamdɨ nandɨ-kola tɨ-samañ,  
\q1 ba nɨsɨlok boñgɨpsɨnan nanin sep kle-kotnelɨñdok  
\q1 sanɨ-suambapi, kosɨ tɨmbɨ kolalak,  
\q2 nain wolonda sɨndɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.   
\q1
\v 23 Wɨndɨñ inda-samekaknan walenjɨ kɨndem daumbi,  
\q1 sɨlɨsɨlɨ wopum inda-samumbi,  
\q1 kusei ñɨndɨñda dɨkondɨkot tɨnekalɨñ:  
\q2 bep pañjii endɨ plofet ama damañgan kuñgɨlɨñ  
\q2 enda wɨndɨñgangot pa tɨ-semumbi,  
\q2 tuanjɨ wopum kunum gɨnañ kasɨleñgɨlɨñ,  
\q2 tɨmbi sɨndɨ wɨndɨñgangot kasɨlenekalɨñ.   
\q1
\v 24 Gan mɨnem kwɨlɨkwɨlɨnjɨ wopum sɨndɨ blasɨñgan,  
\q2 wɨn sɨndɨ ikan nepenepesɨ kɨndem gɨtɨk wɨn kasɨle-taleañ.   
\q1
\v 25 Man ñɨndɨñgɨt nɨm tɨ-blamblaem kuañ sɨndɨ blasɨñgan,  
\q2 wɨn sɨndɨ lonjɨ tɨ-kunekalɨñ.  
\q1 Man ñɨndɨñgɨt sɨmba sasat kɨndem plon kuañ sɨndɨ blasɨñgan,  
\q2 wɨn sɨndɨ kukulembi, sɨmba blan plon kunekalɨñ.   
\q1
\v 26 Amatam gɨtɨktɨ sɨndok kosɨ tɨke-lonekalɨñ  
\q1 wolonda sɨndɨ blasɨñgan!  
\q2 Neta, bep pañjiilɨ plofet ama juluñgan  
\q2 endok kosɨ pa tɨke-loñgɨlɨñ,  
\q2 gan Yambattɨ plofet ama wandin wɨn yalamɨkuk.”   
\s1 Ep tɨndɨn kɨndem amatam tambon nɨmnat tɨ-sem tɨ-kunekalɨñ  
\p
\v 27 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Mandana tɨkembi kuañ sɨnda ñɨndɨñ sanlet: sɨndɨ kanjɨksii gɨnañ kɨndem tɨ-sem-ta-kunekalɨñ, wɨn nandɨ-kola tɨ-samañ enda tɨ-kɨndekɨndem tɨ-sem-ta-kunekalɨñ,  
\v 28 yala tɨ-samañ enda gwɨlam tɨ-sem-ta-kunekalɨñ, kolan tɨ-samañ enda nɨmolo tɨ-sem-ta-kunekalɨñ.   
\p
\v 29 Ama nolɨ bumga tambon wɨtakta, tambon bo wɨlektok tambane-ñɨmekañ. Ba nolɨ sauloñga galom tɨke-gamlakta, kiupɨñga bo bi-ñɨmɨumbi tɨkeukak.  
\v 30 Dɨk nepek nola ganɨ-nandɨ tañ enda emekañ, ba nolɨ nepenepeka galom mep gamlak ombɨ-gamektok nɨm nɨ-gɨñgɨneukañ.  
\v 31 Ep tɨndɨn gɨtɨk dɨk nandɨ-galk tambi, amatamdɨ dɨka wɨndɨñ tɨ-gamnelɨñdok nandɨ-semlañ, dɨk bo wɨndɨñgan tɨ-sem-ta-kuukañ.   
\p
\v 32 Tɨkap dɨk amalɨ gɨnañ kɨndem tɨ-gamañ endañgot gɨnañ kɨndem tɨ-semɨñda, nekta Yambattɨ ganɨ-kɨndem dawɨk? Yom ama endɨ bo wɨndɨñgangot pa tañ, wɨn endɨ ama nin gɨnañ kɨndem tɨ-semlak enda gɨnañ kɨndem tɨ-ñɨmañ.  
\v 33 Ba tɨkap dɨk amalɨ kɨndem tɨ-gamañ endañgot kɨndem tɨ-semɨñda, nekta Yambattɨ ganɨ-kɨndem dawɨk? Yom ama endɨ bo wɨndɨñgangot pa tañ.  
\v 34 Ba tɨkap dɨk ama nindɨ tambon ombɨ-gamnelɨñdok tuop wɨn nandɨ-kwambɨñ dalañ endañgot emɨñda, nekta Yambattɨ ganɨ-kɨndem dawɨk? Yom ama endɨ bo yom amala nepek emañ, wɨn tambon wolok tuopgan ombɨ-semnelɨñdok wɨndɨñ pa tañ.   
\p
\v 35 Nɨm, wɨndɨñ nɨm tɨlok. Tambo sɨndɨ kanjɨksɨ gɨnañ kɨndem gɨt kundit kɨndem tɨ-sembi, nepek tambon nɨmnat embi, ombɨ-samnelɨñdok nɨm pa mandɨnekalɨñ. Sɨndɨ wɨndɨñ tɨnekalɨñda, tuanjɨ wopum pat-samekak, tɨmbi sɨndɨ Besɨ Yambat Loloñ Sɨnɨk endok ep tɨndɨn klembi, wembe gwañgwañii kuañ wɨn inda-dakleukak. Neta, endɨ wakan ama kolan pa tañ ba sɨmba kɨndem manda nɨm pa eañ enda kɨndem pa tɨ-semlak.  
\v 36 Bepsɨlɨ amatam gɨnañ busuk tɨ-semlakta, wɨndɨñgangot sɨndɨ gɨnañ busuk tɨ-semnekalɨñ.   
\p
\v 37 Sɨndɨ amatam enɨ-pɨ nɨm tɨ-kunekalɨñ, tɨmbi Yambattɨ wɨndɨñgangot sanɨ-pɨ nɨm tɨmbekak. Sɨndɨ amatam yom plon nɨm ep kɨmɨt tɨ-kunekalɨñ, tɨmbi Yambattɨ wɨndɨñgangot yom plon nɨm sep kɨmɨlekak. Sɨndɨ amatamdok yomjɨ bi-sem tɨ-kunekalɨñ, tɨmbi Yambattɨ bo yomjɨ bi-samekak.  
\v 38 Sɨndɨ amatam plap tɨ-sem tɨ-kunekalɨñ, tɨmbi Yambattɨ wɨndɨñgangot plap tɨ-samekak. Sɨndɨ plap tañ wolok tuop endɨ plap tɨ-sambi, nombo yousɨmbi, sam tokñe sɨnɨk taumbi, dɨwɨn lamɨp pɨukak. Nekta, sɨndɨ amala nɨtek tɨ-semañ, wolok tuopgan Yambattɨ sɨnda bo tɨ-samekak.”   
\s1 Ama man mambenjɨ tɨpet endok telak nɨm klenekalɨñ  
\p
\v 39 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, eyout manda ñɨndɨñ enguk, “Ama dai sipmɨsipmɨn endɨ nol no dai sipmɨsipmɨn gumañ nañgɨlek ba? Nɨm ya! Wɨn nɨset tɨpelat ban gɨnañ pɨndemɨk bek.  
\v 40 Gwañgwa no endɨ nɨndaulɨn nɨm maklelak, gan endɨ nandɨnandɨ kena tɨmbɨ taleumek, endɨ nɨndaulɨndok tuop indauk bek.   
\p
\v 41 Nɨtek tɨmbi, dɨk nokalok dai gɨnañ kɨlɨkɨlɨk wɨn kalañ, gan dɨtnalok dauka gɨnañ komba bem patak wɨn nɨm ka-daklelañ?  
\v 42 Dɨk komba bem dauka gɨnañ patak wɨn nɨm kañbi, nɨtek nokala ñɨndɨñ nɨmbeñ, ‘Notna, nak dauka gɨnañ kɨlɨkɨlɨk patak wɨn klewa lambɨ-gamɨñ.’ Ama man mamben tɨpelat, dama dɨtnalok dauka gɨnañ komba bem patak wɨn kle kopmek, siñgi kandañ ka-dɨndɨm embi, nokaloñ dai gɨnañ kɨlɨkɨlɨk patak wɨn kɨndem kleu lambɨ-ñɨmek.   
\p
\v 43 Komba kɨndem no endɨ bien kolan nɨm pa lalilak, wɨndɨñgangot komba kolan no endɨ bien kɨndem nɨm pa lalilak.  
\v 44 Komba walɨ nɨtein wɨn bienlɨ mek tɨmbɨ daklelak. Kuañgɨmdɨ bien mandañ sɨnɨk indaumbi tɨkelok ba? Ba gɨnjattɨ bien gip indaumbi tɨkelok ba? Nɨm ya!  
\v 45 Amalok kandañ wɨn wɨndɨñgot: nepek endok gɨnan tokñe patak walɨ wakan man gɨnañ lambumbi elak. Wolok tuop nepek kɨndem ama kɨndemlɨ gɨnan gɨnañ dasi-mɨñguk walɨ wakan bien kɨndem tɨmbɨ indalak, tɨmbi wɨndɨñgangot nepek kolan ama kolandɨ gɨnan gɨnañ dasi-mɨñguk walɨ wakan bien kolan tɨmbɨ indalak.   
\p
\v 46 Nekta slakan ‘Wopumnɨ’ manjɨlɨñgot pa nanañ, gan manda sanlet wɨn nɨm tañgoneañ?  
\v 47 Ama no nokoñ bɨmbi, mandana tɨke kulak endɨ ama nɨtein wɨn sanɨ-daut tɨ-sametet.  
\v 48 Endɨ ama it kwambɨñ tɨñguk wandin. Endɨ it kɨndilɨñɨpi, ban ombap kɨndilɨm pɨumbi, ita mambɨ ilɨmbi, kawat ta kusei gɨnañ melɨ pɨumbi, gembɨnatgan youlɨ gɨlɨm da-taleñguk. Tɨmbi tuk gwam wopum indambi, it plon suañguk, gan endɨ tɨ-kɨndem dañgukta tɨmbi mɨnjulɨm, sasɨk nɨm tɨñguk.  
\v 49 Tɨmbi ama no mandana nandɨ-kɨmkɨmnelak endɨ ama it joñgonjoñgo kɨndikuk wandin. Endɨ it kɨndilɨñɨpi, ta plongan kɨmɨpi, joñgonjoñgo kɨndikuk. Tɨmbi tuk gwam wopumdɨ it wolok plon suambi mɨnjulɨmbi, platik sɨnɨk gɨlom pɨmbi lɨlɨme-taleñguk.”   
\c 7  
\ms1 Ama Sɨsɨnɨk Yesu endɨ gɨnañ busuk daut semguk  
\s1 Yesulɨ mik ama telak damanjɨlok kena gwañgwa jɨmbalat tɨmbɨ kɨndem dañguk  
\p
\v 1 Yesulɨ manda gɨtɨk wɨn amatam enbɨ taleumbi, Kapaneam it kwelan lo ña pakuk.  
\v 2 Wandɨñ kandañ mik ama telak damanjɨ no pakuk endok kena gwañgwa jɨmbat wopum tɨmbi, kɨmkɨmlok tuop tɨñguk. Endɨ kena gwañgwa wala nandum loloñ sɨnɨk tɨñgukta tɨmbi,  
\v 3 Yesulok gɨñgɨt nandɨmbi, Judalok ama biesɨ dɨwɨn Yesuloñ enɨ-mukuk, wɨn endɨ Yesu nɨ-tiañeum bɨmbi, kena gwañgwa jɨmbalat tɨmbɨ kɨndem dauptok wɨndɨñ tɨñguk.  
\v 4 Tɨmbi ama walɨ Yesuloñ ña tombi, mik ama telak damanjɨlok kasat tɨ-ñɨmɨmbi nɨ-gɨñgɨnembi eñgɨlɨñ, “Telak damanjɨ wɨn kɨndem tɨke-kɨmɨleñdok tuop.  
\v 5 Nekta, endɨ Juda nɨndok sambat nɨm, ganmek nɨnda gɨnañ kɨndem pa tɨ-nɨmlak. Tɨñɨpi, it kiyaunɨ wɨn endɨñgan nɨp tɨmbɨ plap taumbi indañguk.”  
\v 6 Wɨndɨñ eumbi nandɨ-sembi, en gɨta ñañguk.  
\p Ñambi, telak damanjɨlok il tɨmbɨ dumalaumbi, telak damanjɨlɨ nolii Yesuloñ enɨ-mupi, manda ñɨndɨñ kɨmɨlɨmɨñguk, “Wopum, slakan kesɨk gawat nɨm bɨwɨñ. Nak kambak ñandin ñolok nekta nokok itnanangan bɨ nambeñ?  
\v 7 Nak bo daukanan bɨmbɨla nandɨwam mɨlatalak. Dɨk slak mandañgot eumbi, kena gwañgwana kɨndem dawɨn.  
\v 8 Natna bo ama lolonailok kapmai kulet, tɨmbi nokok pɨmbɨmñennai dɨwɨn kuañ. Nak mik ama nola ‘Ñau!’ nɨmbambi ñalak, ba nola ‘Bo!’ nɨmbambi pa bɨlak. Tɨmbi kena gwañgwanala ‘Kena ñɨn tɨ!’ nɨmbambi, kena wɨn pa tɨlak.”   
\p
\v 9 Tɨmbi Yesulɨ telak damanjɨlok manda wala nandɨ-gɨtɨñgɨtɨk embi, undane amatam kɨmɨn wopum en kle bɨñgɨlɨñ yambɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Nak ñɨndɨñ sanlet: Islael sɨndok boñgɨpsɨnan bo nak ama nanandɨ-kɨlɨktɨnat ñandin no nɨm kañgut.” Wɨndɨñ eumbi,  
\v 10 telak damanjɨlɨ nolii enɨ-mukuk endɨ bɨndambo undanem ilan ña lombi, kena gwañgwa kɨndem dambi palɨmbi kañgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ ama sim no kɨmnan nanin tɨmbɨ mɨlakuk  
\p
\v 11 Nain nɨm ombataumbi, Yesulɨ it kwet no koi Nain wandɨñ ñaumbi, gwañgwañii gɨt amatam kɨmɨn wopumdɨ en gɨta yakan ñañgɨlɨñ.  
\v 12 Ñambi, it kwet sañ yama tɨmbɨ dumalaumbi, ama dalandan no tañgonem pɨñgɨlɨñ. Wɨn tam kanjak nolok nɨñañ noñgan sɨnɨk endɨ sembɨñguk. Tɨmbi it kwet wɨnasɨ asuptɨ dalandan ba meñ ep klembi pɨñgɨlɨñ.  
\v 13 Tɨmbi Wopumdɨ tam kanjak wɨn kañbi, blan tɨ-ñɨmɨmbi nɨñguk, “Nɨm kuleñ.”  
\v 14 Wɨndɨñ eñɨpi, ña tañgo tɨke-kaumbi, ama tañgoneñgɨlɨñdɨ kak wɨñgan ilɨmbi, dalandanla nɨñguk, “Ama sim, nak ‘Mɨlat!’ ganlet.”  
\v 15 Wɨndɨñ eumbi, gwañgwa walɨ bɨnda mɨlap pipapi, kusei kɨmɨpi manda eñguk. Tɨmbi Yesulɨ meñla nɨñguk, “Nɨñañga ñɨn nañgɨpi ñau!” Eumbi nañgɨpi ñañguk.   
\p
\v 16 Tɨmbi amatam wɨ kañgɨlɨñ endɨ gɨtɨk mɨsɨmbi, Yambat nɨ-kɨndem dambi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Plofet wopum no boñgɨpnɨ gɨnañ indañguk kulak” ba “Yambattɨ amatamñii nɨp kɨmɨlektok bɨ inda-nɨmlak.”  
\v 17 Tɨmbi nek indañguk wolok gɨñgɨt walɨ sapakñanembi, Judia kwelan ba kwet kle-gɨmbup pakañ tuop eu sataumbi ña-taleñguk.   
\s1 Yesu gɨt Yoane endɨ nin wɨn nɨm nandɨ-dakle-semgɨlɨñ  
\p
\v 18 Yoane tuk ii-sem endok gwañgwañiilɨ Yesulɨ kundit kusei kusei tɨñguk wolok kasat gɨtɨk enla tɨ-ñɨmɨ-taleñgɨlɨñ.  
\v 19 Tɨmbi endɨ gwañgwa tɨpet kɨtɨ-semum bɨumbi, Yesula ñɨndɨñ nɨ-nandɨndemɨktok enɨ-mukuk, “Mesia bɨwɨktok een wɨn dɨk wakan ba? Ba ama nola mandɨneñ?” Wɨndɨñ embi enɨ-mulɨmbi,  
\v 20 Yesuloñ ña tombi nɨñgɨmɨk, “Yoane tuk ii-sem endɨ ñɨndɨñ ganɨ-nandɨnda embi nɨnɨ-mulɨmbi bamɨk, ‘Mesia bɨwɨktok een wɨn dɨk wakan ba? Ba ama nola mandɨneñ?’”  
\v 21 Nain wolonda Yesulɨ amatam jɨmbatsɨat ba pɨñgɨp gawatsɨat asup wɨn ep tɨmbɨ kɨndem dambi, yal kolanjɨ wɨn ep kle kot-sembi, ama asup dausɨ sipsipmɨn tɨmbɨ tom-semguk.  
\v 22 Tɨmbi endɨ Yoanelok manda tambon ñɨndɨñ tambane enguk, “Sɨtɨ ñambi, nepek dautsettɨ kamɨk ba pawanjettɨ nandamɨk wolok kasat tɨ-ñɨmdekamɨk: dausɨ sipsipmɨn dausɨ tombɨm kañ, tɨmbi kesɨt nɨm kuañdɨ kesɨt kuañ. Amatam jɨmbat yambo mawatsɨat endok wandanjɨ wɨn ep tɨmbɨ gɨlɨta-semlak, pawanjɨ kamen pawanjɨ tombɨm nandañ. Ama sembɨsembɨn bɨndambo kaitambi mɨlakañ, tɨmbi ama pɨmbɨñesɨla gɨñgɨt manda kɨndem enbum nandañ.  
\v 23 Tɨmbi no en kusatna nambɨ-nandɨmbi, nandɨ-kolan nɨm tɨ-namlakta endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-patak.”   
\p
\v 24 Yoane gwañgwa tɨpet enɨ-mukuk endɨ undane pɨ ñaumbi, Yesulɨ kusei kɨmɨpi, ama kɨmɨn wopumda Yoanelok plon ñɨndɨñ enguk, “Kwet sɨlaninnan ñañgɨlɨñ wɨn sɨndɨ nek kanepi ñañgɨlɨñ? Wɨn sɨndɨ sasalelɨ pinjɨm pendɨlɨm ña-bɨ tɨlak wɨn kanepi ñañgɨlɨñ ba?  
\v 25 Tɨkap nɨmda, nek kanepi ñañgɨlɨñ? Ama dasindasin pamanat no kanepi ñañgɨlɨñ ba? Nandañ: ama dasindasinjɨ pamanjɨat ba pipapatsɨ kɨndem sɨnɨk endɨ ama wapmañdok isɨnan pa kuañ.  
\v 26 Wɨndɨñda sɨndɨ nek sɨnɨk kanepi ñañgɨlɨñ? Plofet ama no kanepi ñañgɨlɨñ ba? I wakanak. Tɨmbi Yoanelok kandañ nak ñɨndɨñ sanlet: endɨ plofet dɨwɨn yapma kle-talelak.  
\v 27 Wɨn enda wakan Yambattok mandan ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Nak gɨñgɨt ee amana no nɨ-mulam ñambi, telak dama tɨ-gambi, telak tɨ-dɨndɨm e-gamekak.’\x + \xo 7:27 \xt Malakai 3:1, Kisim Bek 23:20\x* Wɨndɨñ youyoulɨn patak,  
\v 28 tɨmbi nak ñɨndɨñ sanlet: ama gɨtɨk kwelan dama indañgɨlɨñ endɨ Yoane nɨm makleañ, ganmek no en Yambattok gɨñgɨtñiilok boñgɨpsɨnan pɨmbɨñen sɨnɨk kulakta endɨ Yoane makle patak.”   
\p
\v 29 Takis epep ama gɨt amatam dɨwɨn endɨ manda wɨn nandɨ-talembi, Yoanelok kii plon tuk iñgɨlɨñda tɨmbi Yambattok telak wɨn dɨndɨm sɨnɨk tɨmbɨ dakleñgɨlɨñ.  
\v 30 Gan Falisi gɨt endɨkñe manda nandɨ-tale ama endɨ gɨnañ tambatambattok tuk nɨm iñgɨlɨñda tɨmbi Yambattɨ nek tɨnelɨñdok nandɨñguk wala nandum tlal tɨñguk.   
\p
\v 31 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Wɨndɨñda tɨmbi amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ endɨ nɨtein? Nak endok kusasɨla eyout manda nek ewɨt?  
\v 32 Wɨn endɨ gwañgwa bɨsattɨ sañalala ipakanan pipapi, nosɨla kɨtɨ-sembi, ñɨndɨñ enɨañ, ‘Nɨndɨ pakñuak pendɨtnambi, sɨndɨ kap nɨm tilɨñ, ba kap mano tɨñɨtnambi, sɨndɨ ku-blamblae nɨm tɨlɨñ.’  
\v 33 Kusei ñɨndɨñda nak sɨndok plon wɨndɨñ sanlet: Yoane tuk ii-sem endɨ indambi, nanañ kɨmɨsip pa tɨñguk, tɨñɨpi wain nɨm pa nalɨñguk wala sɨndɨ nandum tuop nɨm tɨmbɨmbi, enda ñɨndɨñ pa eañ, ‘Yal kolan endok gɨnañnan patak.’  
\v 34 Tɨmbi nak Ama Sɨsɨnɨktɨ indambi, nanañ ba wain nañɨpi, kɨmɨsip nɨm pa tɨlet, wala sɨndɨ nandum tuop nɨm tɨmbɨmbi, ñɨndɨñ pa eañ, ‘Ama ñɨn kawɨt! Tɨmbɨ namba! Endɨ nanañ ba wain asup sɨnɨk pa nalak, ba takis epep ama ba yom ama not tɨ-semlak!’  
\v 35 Sɨndɨ wɨndɨñ pa eañ, gan amatam Yambattok nanandɨn kɨmɨt-klem kuañ endɨ nanandɨ wɨn dɨndɨm sɨnɨk wakan daut nɨmañ.”   
\s1 Yom tam nolɨ Yesulok kesii wɨlɨlɨmbi, yomɨn bi-ñɨmɨñguk  
\p
\v 36 Falisi ama nolɨ Yesu nanañ en gɨta nambektok nɨ-tiañeumbi, endok ilnan lombi, nanañ nanelɨñdok pi pakuk.  
\v 37 Tɨmbi yom tam no it kwet wolok kuñguk endɨ Yesula “Falisi amalok ilnan nanañ na patak” gɨñgɨt wɨn nandɨñgukta, pɨñgɨp saple mɨlɨñ kɨndem kanɨm kawat satnindɨ tɨndɨn no tɨkembi, it gɨnañ loñguk.  
\v 38 Lombi, Yesulok kesiinan kandañ ñam papi kulɨmbi, dai tullɨ pɨ Yesulok kesii youlɨ gautaumbi, kumban saktɨ tɨmbɨ kalandaumbi, kesii nain ombapgan sɨmumuñ embi, pɨñgɨp saple mɨlɨññattɨ saple-ñɨmɨñguk.  
\v 39 Tɨmbi Falisi ama Yesu nɨ-tiañeñguk endɨ wɨn kañbi, gɨnan gɨnañ ñɨndɨñ eñguk, “Tam ñɨn endɨ yom tam no. Ama walɨ biañgan plofet ama kuumda, tam tɨke-kalak ñolok kusei ka-nandɨ-taleuk.”   
\p
\v 40 Tɨmbi Yesulɨ Falisi ama endok nanandɨn wɨn nandɨmbi nɨñguk, “Simon, nak manda no ganba nandɨ.” Eumbi nɨñguk, “Endaut, eumbi nandɨwa.”  
\v 41 Eumbi nɨñguk, “Ama nolɨ mɨnem tambonlok ama tɨpetta emguk, nolok mɨnem kwandai 500, tɨmbi nolok mɨnem kwandai 50.\f + \fr 7:41 \ft Mɨnem kwandai noñgan wɨn kena nain noñgan wolok tuan. Ama walɨ mɨnem kiulɨm palmɨñguk wɨn wopum dauptok kena mɨlɨñguk. Endok mɨnem kena wɨn wakan.\f*  
\v 42 Endɨ ombɨndemɨktok tuop nɨmda, blan tɨ-sembi, kak tambon wiat-semguk. Wɨndɨñda endoñnan nanin nindɨ nol maklembi, mɨnem molomda sɨmba kɨndem tɨ-ñɨmekak?”  
\v 43 Eumbi nɨñguk, “Mɨnem kwandai 500 wialɨmɨñguk endɨ bek.” Eumbi, “Wɨn dɨndɨm elañ” nɨmbi,  
\v 44 undanem tam kañbi, Simon nɨñguk, “Tam ñɨn kalañ ba? Nak dɨkok ika gɨnañ lambɨwambi, dɨk ep tɨndɨnɨ nɨm klembi, not nɨm tɨ-namɨñ, wɨn dɨk kesɨtna wɨlɨwɨlɨttok tuk no nɨm gɨt-namɨñ, gan endɨ kesɨtna dai tullɨ wɨlɨpi, kumbam saktɨ sapleum kalandalak.  
\v 45 Dɨk kɨtna ba bumna no nɨm sɨmumuñ tɨ-namɨñ, gan nak it gɨnañ lambɨt wolondañgan endɨ kusei kɨmɨpi, nɨm tɨndɨn wɨn, kesɨtna sɨmumuñ tɨ-namumbi, nain ñɨn bɨ tomlak.  
\v 46 Dɨk kumbana tuk galk sɨlanindɨ nɨm saple-namɨñ, gan endɨ pɨñgɨp saple mɨlɨñ kɨndem bien walɨ kesɨtna saple-namɨk.  
\v 47 Wɨndɨñda ñɨndɨñ ganlet: tam ñalɨ sɨmbai kɨndem da-sɨnɨk talakta tɨmbi wɨndɨñ tɨ-namlak. Walɨ ñɨndɨñ daut nɨmlak: endok yomɨn asupgan bimbin. Gan no endok yomɨn lakatgan bimbinda endɨ lakat wolok tuop sɨmbai kɨndem dalak.”   
\p
\v 48 Tɨmbi tamda nɨñguk, “Yomga gɨtɨk bi-gam-taletalen.” Wɨndɨñ eumbi,  
\v 49 ama gɨtɨk en gɨta nanañ nam pakɨlɨñ endɨ kusei kɨmɨpi, gɨnañjɨ gɨnañ ñɨndɨñ nandɨñgɨlɨñ, “Endɨ ama nin sɨnɨk, ñala yom bimbi bo pa tɨlak?”  
\v 50 Tɨmbi Yesulɨ tam nɨñguk, “Nanandɨ-kɨlɨktɨñgala tɨmbi Yambattɨ kolan gɨnañ nanin gepma tɨkek, wala tɨmbi busukñenengan ñaukañ.”   
\c 8  
\s1 Tam dɨwɨndɨ bo Yesu klembi kuñgɨlɨñ  
\p
\v 1 Wolok siñgi kandañ Yesulɨ kle-gɨmbut ñañɨpi, it kwet tip ba wopum wandɨñ manda eu pɨumbi, Yambattɨ amatamñii yambɨ-dɨkñelak wolok gɨñgɨt manda kɨndem enɨ-ta-kuñguk. Tɨmbi gwañgwañii 12 endɨ en gɨta yakan kuñgɨlɨñ.  
\v 2 Tɨmbi dama Yesulɨ tam jɨmbatsɨat dɨwɨn ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ ba yal kolanjɨ ep kle kot-semguk endɨ bo en kle-kuñgɨlɨñ. Tam no wɨn Malia Makdala nanin (damañgan Yesulɨ yal kolan kɨt tambon tɨpet ep kle kolɨmɨñguk).  
\v 3 Tɨmbi Yoana (endok wapai Kusa endɨ ama wapmañ Elottok it kaulɨ-dɨkñeñguk) gɨta Susana wakɨt tam asup dɨwɨn Yesu gɨta yakan ñañgɨlɨñ. Tam walɨ Yesu gɨt gwañgwañii plap tɨ-sembi, mɨnemjɨlɨ ep kasop tɨ-semmañgɨlɨñ.   
\ms1 Ama Sɨsɨnɨk Yesu endɨ mandan nandɨm tɨke-kɨliñ enelɨñdok eñguk  
\s1 Gɨñgɨt manda kɨndem wɨn nanañ mɨnjɨp ama nolɨ kena gɨnañ kokuk wandin  
\p
\v 4 Amatam it kwet nolok ba nolok endɨ Yesuloñ bɨ kɨmɨn wopum tɨñɨlɨmbi, eyout manda no ñɨndɨñ enguk,  
\v 5 “Ama nolɨ plaua nanañ mɨnjɨp kot-tikitiki tɨmbektok kenan gɨnañ ñañguk. Ña tom kolɨñɨlɨmbi, mɨnjɨp dɨwɨndɨ telak plon pɨumbi, amalɨ yali-ña-bɨ tɨmbɨmbi, monɨktɨ bɨ na-taleñgɨlɨñ.  
\v 6 Tɨmbi mɨnjɨp dɨwɨn kwet kawakawalatnan pɨmbi, tawam lambɨmbi, tuk nɨmnatta tɨmbi yañetambi kɨm-taleñgɨlɨñ.  
\v 7 Tɨmbi mɨnjɨp dɨwɨndɨ koselek mɨnjɨpnan pɨmbi, wakɨt yakan tawa lambɨñgɨlɨñda koselektɨ ep tapliumbi kɨmgɨlɨñ.  
\v 8 Mɨnjɨp dɨwɨn kwet kɨndem plon pɨmbi, tawa lambɨmbi, bien asup laliñgɨlɨñ, wɨn bien 100 100 wɨndɨñ laliñgɨlɨñ.” Yesulɨ wɨndɨñ embi yousɨmbi, ñɨndɨñ kɨtɨñguk, “No en pawañnat endɨ pawañ kɨmɨpi, nandɨ-tɨke-kɨliñ eukak.”   
\p
\v 9 Tɨmbi Yesu gwañgwañiilɨ eyout manda eñguk wolok kusei nandɨnepi nɨ-kaumbi  
\v 10 enguk, “Yambattɨ nandɨ-sambi, amatamñii nɨtek yambɨ-dɨkñelak wɨn sanɨ-sɨwɨlɨmbi nandɨ-dakleañ. Gan nanandɨn sembɨn wɨn nak amatam dɨwɨn endɨla eyout mandalɨñgot enba nandɨañ. Wɨn endɨ kañbi nɨm ka-nandɨ-tomnelɨñdok ba nandɨmbi nɨm nandɨ-daklenelɨñdok\x + \xo 8:10 \xt Aisaia 6:9-10\x* wɨndɨñ pa tɨlet.   
\p
\v 11 Tɨmbi eyout manda et wolok kusei wɨn ñɨndɨñ: plaua mɨnjɨp wɨn Yambattok manda.  
\v 12 Mɨnjɨp telak plon pɨñgɨlɨñ wɨn amatamdɨ Yambattok manda nandɨ dasiumbi, Satandɨ bɨmbi, gɨnañjɨ gɨnañ manda patak wɨn yolom tɨke-semlak. Nɨm kañbi, endɨ manda wɨn tɨke-papi, Yambattok gɨñgɨt indanelɨñda, Satandɨ wɨndɨñ tɨ-semlak.  
\v 13 Mɨnjɨp kwet kawakawalatnan pɨñgɨlɨñ wandin walɨ manda nandɨmbi sɨlɨsɨlɨnat kasɨleañ. Gan endɨ wɨn plaua mɨnjɨptok kakai kwet gɨnañnan nɨm pɨlak wandin, wala tɨmbi endɨ nain dumangan nanandɨ-kɨlɨktɨ tañ, gan tɨ-kuyuk no inda-semumbi, nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ pipɨlak.  
\v 14 Mɨnjɨp koselek boñgɨpsɨnan pɨñgɨlɨñ wandin walɨ Yambattok manda nandɨm kuñɨlɨmbi, kwelalok mɨlap ba mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ ba nepenepek sɨlɨsɨlɨ pa emlak walɨ nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ makleumbi, bukaiñgot pakañ.  
\v 15 Tɨmbi mɨnjɨp kwet kɨndem gɨnañ pɨñgɨlɨñ wandin walɨ ama gɨnañ nanandɨnjɨ wɨn kɨndem ba dɨndɨm sɨnɨk, tɨmbi endɨ manda wɨn nandɨ-dasimbi, tɨke-kwambɨñ dambi gɨñgɨnem kuñɨpi, bienjɨat tañ.”   
\s1 Sɨndɨ Yambattok manda telak nɨtek plon nandɨ-dakleañ wɨn ka-kɨliñ enekalɨñ  
\p
\v 16 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Ama nolɨ kolsalen pɨndopi, kambottɨ nɨm tapliwɨk ba doundoulok palapalat kapmainan nɨm kɨmɨlek. Tambo endɨ kolsalen indañgan kɨmɨlɨmbi, ama it gɨnañ loañ kolɨ sale-semek. Yambattok mandan wɨndɨñgangot kusei ñɨndɨñda indañgan tɨmbɨ daklelok:  
\v 17 endɨ amatam nɨtek yambɨ-dɨkñelak wandɨñ kandañ nepek pat-sembɨn pakañ gɨtɨk ep tɨmbɨ indañgan indanekalɨñ, tɨmbi nanandɨ sembɨn gɨtɨk wɨn bo eu tawaukak.  
\v 18 Wala tɨmbi sɨndɨ Yambattok mandan telak nɨtek nandɨmbi nandɨ-dakleañ wɨn ka-kɨliñ enekalɨñ. No en endok mandan nandɨmbi tɨke kulakta, Yambattɨ yousɨ mɨmbi, nanandɨn tɨmbɨ pañgɨtaumbi nandɨ-dakleukak. Gan no en mandan wɨn nɨm tɨke kulakta, nanandɨn palmektok nandɨlak wɨn apma tɨke-ñɨmumbi, slak palekak.”   
\s1 Yambattok manda kɨmɨt-kleañdɨ Yesulok meñ kwayañii sɨnɨk tañ  
\p
\v 19 Tɨmbi Yesulok meñ kwayañii endɨ Yesu kanepi bɨñgɨlɨñ, gan amatam kɨmɨn wopumdɨ masip pakɨlɨñda tɨmbi ñasɨñgan bɨmbɨlok tuop nɨm.  
\v 20 Tɨmbi amalɨ Yesu ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Meñga kwayañgailɨ gambɨnep nandɨmbi bɨlɨñ, pawan ikañ.”  
\v 21 Eumbi tambane enguk, “Amatam Yambattok manda nandɨmbi kɨmɨt-kleañ endɨla mek nokok mena kwayanai tañ.”   
\ms1 Ama Sɨsɨnɨk Yesu endɨ gembɨn daut semguk  
\s1 Sasale gɨta tuk guañdɨ Yesulok man tañgoneñgɨmɨk  
\p
\v 22 Nain nola Yesulɨ gwañgwañii gɨta kɨkeñ plon lombi enguk, “Tuk guañ dɨkñembi, tambon kandañ ñana” eumbi, wolok ñanepi ñañgɨlɨñ.  
\v 23 Ñañɨpi, doulɨ tɨmbɨ gwaseim douñguk. Dou palɨmbi, kwet jañgɨnnan nanin sasale wopumgan tuk guañnan pɨm pendɨlɨmbi, tuk kɨmɨn gɨtɨk mɨlap tawambi, kɨkeñ gɨnañ pɨm tokñeumbi, mɨlap wopum gɨnañ pakɨlɨñ.  
\v 24 Tɨmbi gwañgwañiilɨ dounan nanin tɨmbɨ sɨlɨkñembi nɨñgɨlɨñ, “Bep bep, nɨndɨ ip kɨmnepi tamɨñ!” Eumbi mɨlapi, sasale wakɨt tuk kɨmɨn wopumgan lopɨlat sɨnɨk wɨn enombɨumbi, sasalelɨ kɨlp eumbi, tuktɨ busukñenengan pakuk.  
\v 25 Tɨmbi gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Nekta nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tañ?”  
\p Wɨndɨñ eumbi mɨsɨmbi, nanandɨ kena tɨmbi, nɨsɨ walɨñgan ñɨndɨñ e-nandɨ tɨñgɨlɨñ, “Ama ñɨn en nin sɨnɨk, ñala sasale gɨt tukta bo manda kwambɨñ enbumbi, man tañgoneamɨk?”   
\s1 Yesulɨ yal kolan asup ama nolok gɨnan gɨnañ nanin ep kleñguk  
\p
\v 26 Yesu gɨt gwañgwañii endɨ tuk guañ dɨkñembi, Gelasa amatamdok kwet Galili distrik dat kandañ patak wandɨñ ña suañgɨlɨñ.  
\v 27 Tɨmbi Yesulɨ kwet kwambɨñnan loumbi, ama walinin no yal kolannat endɨ endoñ bɨñguk. Ama walɨ nain ombapgan it ba dasindasin ka-mɨsɨmbi, biatan ama sumnan dou-mɨlat tɨmbi kulɨñguk.  
\v 28 Endɨ Yesu kañbi, kesiinan pi pɨm papi, kwawa tɨmbɨmbi, yal kolandɨ Yesu ka-nandɨ-tomgukta amalok man plon wopumgan ñɨndɨñ kɨtɨmbi nɨñguk, “O Yesu, Yambat Loloñ Sɨnɨk endok Nɨñañ, dɨk nek tɨ-namepi bɨlañ? Dɨk nandɨ-nambi, kena gɨm nɨm namɨñ.”  
\v 29 Yesulɨ yal kolan ama wɨn bim poñauktok manda kwambɨñ nɨñgukta yal walɨ wɨndɨñ eñguk.  
\p Yal kolan ama wolok gɨnan gɨnañnan pakɨlɨñ endɨ nɨ-gɨñgɨneumbi, tɨ-kelakelam pa tɨlɨñguk, wala tɨmbi amalɨ nain asup sen kwambɨñlɨ kii kesii topbi, nɨm pi ñauktok ka-dɨkñeañgɨlɨñ, gan endɨ sen tɨmbɨ dɨkñeumbi, yal kolandɨ nɨ-kleumbi, kwet ama nɨmnatnan ña kulɨñguk.  
\v 30 Tɨmbi Yesulɨ nɨ-nandɨmbi eñguk, “Koka nin?” Eumbi, yal kolan asuptɨ endok gɨnan pɨ-ñɨmɨñgɨlɨñda tɨmbi “Kotna Kɨmɨn Gɨtɨk” nɨñguk.  
\v 31 Tɨmbi yal kolandɨ ñɨndɨñ nɨmbi eñgɨlɨñ, “Dɨk jɨmbɨñ ñaneñdok nɨm nɨnɨ-muleñ” wɨndɨñ embi nɨ-gɨñgɨne tɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 32 Kwet klokloñen wandɨñ bɨt asuptɨ mina-pakɨlɨñda tɨmbi yallɨ Yesu ñɨndɨñ nɨ-gɨñgɨneñgɨlɨñ, “Dɨk nandɨ-nɨmumbi, bɨt endok gɨnañjɨnan pɨneñ.” Eumbi nandɨ-semguk.  
\v 33 Nandɨ-semumbi, ama gɨnan nanin poñambi, bɨttok gɨnañjɨnan pɨumbi, bɨt kɨmɨn wopumdɨ kwet kloñnan wolok woñep pɨ ñambi, tuk guañnan pɨmbi, tuk nambi kɨm-taleñgɨlɨñ.  
\v 34 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, bɨt yambɨndɨkñe amalɨ nek indañguk wɨn kañbi pi ñambi, wolok kasat amatam it kwelan ba kanda ilan ña tɨ-semgɨlɨñ.   
\p
\v 35 Tɨmbi amatamdɨ nepek indañguk wɨn kanepi Yesuloñ bɨmbi kañgɨlɨñ wɨn: ama dama yal kolannat kulɨñguk endok nanandɨn dakleumbi, dasindasi dasimbi, Yesulok kesiinan pipalɨm kañbi mɨsɨñgɨlɨñ.  
\v 36 Tɨmbi nepek nek indañguk wɨn dausɨlɨ kañgɨlɨñ endɨ ama yal kolannat kulɨñguk nɨtek kɨndem dañguk wolok kasat amatam dɨwɨnda tɨ-semgɨlɨñ.  
\v 37 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, Gelasa nasi gɨtɨkgandɨ Yesu kundit tɨñguk wala kolan mɨsɨmbi, kwesɨ biuktok nɨ-nandɨñgɨlɨñ. Nɨ-nandumbi nandɨ-sembi, yambim ñauktok kɨkeñ plon loñguk.  
\v 38 Tɨmbi ama yal kolannat kulɨñguk endɨ Yesu gɨta kuuktok nɨ-nandɨ tɨñguk, gan Yesulɨ ilan nɨ-mupi, ñɨndɨñ nɨñguk,  
\v 39 “Dɨk ikanan undanem ñambi, Yambattɨ kundit engano sɨnɨk tɨ-gamɨk wolok kasat amatamda tɨ-semekañ.” Eumbi, walinin pɨmbi, it kwelan undanem ñambi, Yesulɨ nepek tɨ-ñɨmɨñguk wɨn amatam gɨtɨkta kasat tɨ-semguk.   
\s1 Yesulɨ tam jɨmbalat no tɨmbɨ kɨndem daumbi, wembe no kɨmnan nanin tɨmbɨ mɨlakuk  
\p
\v 40 Yesulɨ bɨndambo tuk guañ tambon kandañ ña suaumbi, amatam en mandɨ pakɨlɨñ gɨtɨk endɨ sɨlɨsɨlɨ tɨmbi, not tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ.  
\v 41 Tɨmbi it kiyaulok kandɨkñe ama no koi Jailus endɨ Yesuloñ bɨmbi, kesiinan pɨ pɨndɨm dou papi, kakukulembi, enlok ilnan nañgɨp ñauktok nɨñguk,  
\v 42 wɨn wemban noñgan sɨnɨk gwɨlalɨ 12 en kɨmbepi tɨñgukta tɨmbi wɨndɨñ tɨñguk. Tɨmbi Yesulɨ nandɨ-ñɨmɨmbi, en gɨta ñañɨlɨmbi, amatam kle ñañgɨlɨñ endɨ kle-gɨmbupi ñasɨñgan ñasɨñgan tɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 43 Tɨmbi tam no tam jɨmbat inda-ñɨmɨumbi, ama nolɨ en tɨmbɨ kɨndem dauktok tuop nɨmda tɨ-tlalɨmbi, gwɨlat 12 ombɨñguk.\f + \fr 8:43 \ft Nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ manda kusip no gamañgot patak eañ. Wɨn ñɨndɨñ, “Endɨ mɨnem kwɨlɨkwɨlɨlɨ gɨtɨk gwasap amala em-taleñguk.” \f*  
\v 44 Endɨ Yesu siñgin kandañgan tɨmbɨ dumalaumbi, dasindasinlok blemblem tɨke-kaumbi, wolongan wekailɨ kalandañguk.  
\v 45 Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Nindɨ neplak?” eumbi, amatam gɨtɨktɨ “Nɨm nɨm” eumbi, Petlolɨ nɨñguk, “Bep, dɨk amatam kɨmɨn wopumdɨ gep kle gɨmgɨm embi, ñasɨñgan ñasɨñgan tañ wɨn!”  
\v 46 Gan Yesulɨ gɨñgɨnembi enguk, “Nimbek ñalɨ kɨndem dauktok nepmɨumbi, gembɨnalɨ kena tɨmbɨm nandɨlet wɨn!”  
\v 47 Wɨndɨñ eumbi, tam endɨ pat-sembektok tuop nɨm wɨn nandɨ-daklembi, blañblañem bɨmbi, Yesu kesiinan pɨ papi, amatam dausɨnan kusei nekta tɨke-kañbi, wolongan kɨndem dañguk wolok kasat tɨ-ñɨmɨmbi nɨ-sɨwɨkuk.  
\v 48 Tɨmbi Yesulɨ nɨñguk, “Wembana, nanandɨ-kɨlɨktɨñgalɨ gep tɨmbɨ kɨndem dalañ, ñala busukñeñgan ñau.”   
\p
\v 49 Yesulɨ manda wɨndɨñ eñɨlɨmbi, ama nolɨ it kiyau kandɨkñelok ilnan nanin manda tɨkembi, Jailusloñ bɨmbi nɨñguk, “Wembañga ip sembɨk, wala tɨmbi endaut nɨmbɨmbi, slakan wandɨñ kesɨk gawat nɨm ñauk.”  
\v 50 Gan Yesulɨ mandan wɨn tɨkembi, Jailus ñɨndɨñ nɨñguk, “Nɨm mɨsɨwɨñ, nandɨ-kɨlɨktɨñgot tɨ-namɨñ. Tɨmbi wembañga kɨndem dautak.”  
\v 51 Wɨndɨñ embi, ña Jailuslok ilnan tombi, it gɨnañnan ama dɨwɨn nɨm lonelɨñdok e-kɨmɨsip tɨ-sembi, Petlo, Yoane, Yakobo tɨm wembelok meñ beu endɨñgot yanañgɨlɨm loñgɨlɨñ.   
\p
\v 52 Tɨmbi amatam it gɨnañnan pakɨlɨñ endɨ gɨtɨk wembela kut-blambla embi mano tɨ pakɨlɨñ, gan Yesulɨ enda ñɨndɨñ enguk, “Wembe ñɨn nɨm sembɨk, endɨ slak dou patak, wala tɨmbi mano nɨm tɨmbɨt.”  
\v 53 Wɨndɨñ eumbi, wolok pakɨlɨñdɨ wembe wɨn ikan sembɨñguk wɨn ka-nandɨñgɨlɨñda tɨmbi Yesulok mandala nandum tlal tɨmbɨmbi, tɨkɨle manda nɨñgɨlɨñ.  
\v 54 Gan Yesulɨ wembe kii plon tɨkembi kɨtɨ-ñɨmɨmbi nɨñguk, “Wembe, dɨk mɨlat!” Eumbi,  
\v 55 wembe wolok gɨnañ tiptɨ undane bɨ pɨumbi, wolongan mɨlakuk. Mɨlalɨmbi, Yesulɨ nanañ no mɨumbi nambektok enguk.  
\v 56 Tɨmbi wembe meñ beulɨ kundit wɨn kañbi ka-sɨlɨkñembi, nanandɨnjet nɨm dakleñguk. Gan Yesulɨ enɨ-kɨmɨsip tɨ-sembi, nepek indañguk wɨn ama nola nɨm enɨnelɨñdok enguk.   
\c 9
\ms1 Ama Sɨsɨnɨk Yesu endɨ gwañgwañii kena embi, en nin wɨn dausɨnan tɨmbɨ kwambɨñ dañguk  
\s1 Yesulɨ gwañgwañii 12 kenala enɨ-mukuk  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii 12 kɨtɨ-semum bɨumbi, yal kolan gɨtɨk ep kleklelok ba jɨmbat kusei kusei ep tɨmbɨ kɨndem dalok gembɨ embi,  
\v 2 amatam ep tɨmbɨ kɨndem danelɨñdok ba Yambattɨ yambɨ-dɨkñelak wolok gɨñgɨt eu pɨuktok enɨ-mukuk.  
\v 3 Enɨ-mupi enguk, “Telak ñanepi nepek no nɨm mep ñanekalɨñ, wɨn toñanjɨ ba lɨksɨ ba nanañ ba mɨnem ba kiupɨ dɨwɨn nɨm epbi ñanekalɨñ.  
\v 4 It kwet nolok tombɨmbi, it molom nolɨ sanɨ-tiañeumbi, endok ilnan lonekalɨñ tuop, it wolokgot dou-mɨlat tɨmbi, walinin pɨm it kwet nolok ñanekalɨñ.  
\v 5 Ba it kwet nolɨ not nɨm tɨ-samnekalɨñda, it kwet wɨn binekalɨñ wolonda sɨndɨ Yambattɨ enda nandum pɨ-sɨnɨk talak wɨn daut semnelɨñdok wɨnasɨlok dausɨnan kesɨsɨ plon kɨlɨkɨlɨk wɨñgan wɨp mamañeum pɨumbi ñanekalɨñ.”  
\v 6 Tɨmbi gwañgwañiilɨ Yesu bimbi, it kwet kle-gɨmbut ñambi, kwet tuop gɨñgɨt manda kɨndem eu pɨumbi, amatam ep tɨmbɨ kɨndem dañgɨlɨñ.   
\s1 Elottɨ Yesu wɨn nin sɨnɨk wɨn nɨm nandɨ-dakleñguk  
\p
\v 7 Tɨmbi Galili kwettok kandɨkñe ama Elot endɨ Yesu gɨt gwañgwañii nepek engano sɨnɨk gɨtɨk tɨñgɨlɨñ wolok kasat nandɨmbi, kusei ñɨndɨñda endok nanandɨn nɨm dakleñguk: ama dɨwɨndɨ “Yoane tuk ii-sem endɨ kɨmnan nanin mɨlakuk” wɨndɨñ pa eñgɨlɨñ,  
\v 8 dɨwɨndɨ “Elia bɨndambo indauktok mandɨñgɨmɨñ endɨ wakan indañguk” wɨndɨñ pa eñgɨlɨñ, tɨmbi dɨwɨndɨ “Plofet ama damañgan sembɨñguk no kɨmnan nanin mɨlakuk” wɨndɨñ pa eñgɨlɨñ.  
\v 9 Tɨmbi Elottɨ eñguk, “Yoane wɨn nak ewambi, bim wɨlɨ dɨkñeñguk. Wɨndɨñda tɨmbi ama ñɨn endok koi gɨñgɨttɨ nokok pawañna gɨnañ pɨñguk wɨn nin sɨnɨk?” Wɨndɨñ embi, Yesu kauptok telak pa lonjɨñguk.   
\s1 Yesulɨ ama 5,000 nanañ emguk  
\p
\v 10 Tɨmbi enɨmumulɨn endɨ Yesuloñ undanem bɨmbi, kena nek tɨñgɨlɨñ wolok kasat tɨ-ñɨmɨumbi yanañgɨlɨmbi, nɨsɨñgot it kwet no koi Betsaida kandañ ñañgɨlɨñ.  
\v 11 Tɨmbi amatam kɨmɨn wopumdɨ gɨñgɨt wɨn nandɨñgɨlɨñda endɨ Yesu klembi, ñañguknan ñañgɨlɨñ. Ña tombɨmbi, Yesulɨ yambɨmbi not tɨ-sembi, Yambattɨ amatamñii yambɨ-dɨkñelak wolok plon manda enbi, amatam ep tɨmbɨ kɨndem danelɨñdok nɨ-nandɨñgɨlɨñ wɨn ep tɨmbɨ kɨndem dañguk.   
\p
\v 12 Tɨmbi timlala tɨmbɨmbi, gwañgwañiilɨ Yesuloñ bɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Ñɨn kwet sɨlaninnan pakamɨñ, wala dɨk amatam enɨ-mulɨmbi, it kwet ba kanda it ñasɨñgan pakañnan ñambi, nanañ tuk ba doundou it tɨmbɨ indawɨn.”  
\v 13 Eumbi enguk, “Sɨn ep towiwɨt!” Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Nɨndɨ plaua nanañ kɨt tambon gɨt mɨkbalak tɨpetgot pat-nɨmlak. Ba dɨk nɨndɨ ñambi, amatam gɨtɨk ñolok nanañ tuaneñdok wɨndɨñ nandɨ-nɨnɨlañ ba?”  
\v 14 Amatam asup kɨmɨn tɨ-pakɨlɨñ, gan amalok kwɨnakwɨnatsɨ wɨn 5,000 ba nek. Kusei wala tɨmbi gwañgwañiilɨ wɨndɨñ eñgɨlɨñ. Eumbi, Yesulɨ tambane enguk, “Amatam ep danbɨmbi, kɨmɨn no 50 no 50 wɨndɨñ pipalɨt.”  
\v 15 Wɨndɨñ eumbi, wolok tuop ep danbɨmbi pi pakɨlɨñ.  
\v 16 Tɨmbi Yesulɨ plaua kɨt tombon gɨta mɨkbalak tɨpet wɨn epbi, kunum plon deium loumbi, Yambat we ñɨmɨmbi, nanañ wɨn ombɨmbi, amatam danɨ-semnelɨñdok gwañgwañiila emguk. Emumbi,  
\v 17 gɨtɨkgandɨ nañgɨlɨñ. Na tokñe-taleumbi, nanañ na tla biñgɨlɨñ wɨn gamap dasiumbi, sandɨñ lɨk 12 tokñeñgɨlɨñ.   
\s1 Petlolɨ Yesulok kusei e-dakleñguk  
\p
\v 18 Nain nola Yesulɨ engan nɨmolo kena tɨ-pap bɨmbi, gwañgwañii en gɨta pakɨlɨñ enda enɨ-nandɨmbi eñguk, “Amatamdɨ naka nin pa nanañ?”  
\v 19 Eumbi tambane nɨñgɨlɨñ, “Asuptɨ dɨka Yoane tuk ii-sem pa ganañ, ba dɨwɨndɨ Elia bɨndambo indañguk wɨndɨñ pa eañ. Tɨmbi dɨwɨndɨ plofet damanin no mɨlapi kulak wɨndɨñ pa eañ.”  
\v 20 Wɨndɨñ eumbi, nɨsɨla enɨ-nandɨmbi eñguk, “Gan sɨnla naka nin pa nanañ?” Eumbi, Petlolɨ “Dɨk Mesia Yambattɨ ganbɨ taleñguk” wɨndɨñ nɨñguk,  
\v 21 gan Yesulɨ enla Mesia sɨnɨk wɨn ama nola nɨm enɨnelɨñdok kɨmɨsip kwambɨñ tɨ-sembi  
\v 22 yousɨmbi enguk, “Nak Ama Sɨsɨnɨk nepek ñɨndɨñ inda-namektok een: Juda nɨndok ama biesɨ, tapma ama biesɨ gɨta endɨkñe manda nandɨ-tale ama endɨ nambum tuop nɨm tɨmbɨmbi, siñgi wɨt-nambi, pɨñgɨp gawat asupgan nambi, nulɨ kɨmbambi, sandap tɨpet gɨt no tɨmbɨmbi, Yambattɨ nep tɨmbɨm mɨlaletat.”   
\p
\v 23 Tɨmbi Yesulɨ ama gɨtɨkta ñɨndɨñ enguk, “No en nokok gɨñgɨt indam kuupi nandɨlakta, endɨ enlok nanandɨn siñgi wɨlɨmbi, sandap noñgan noñgan kloñbalɨ tɨke bembi, nak nep kle kuuktok elet.  
\v 24 Nekta, no en wɨndɨñ nɨm tɨmbi, kwelalok kuñgun enlok tɨke kamaiupi nandɨlakta, kuñgu kwambɨñ walɨ pailɨmekak. Tɨmbi no en naka tɨmbi kwelalok kuñgun biuktok tɨ-pañgɨtam patakta, kuñgu kwambɨñ walɨ palmekak.   
\p
\v 25 Tɨkap amalɨ kwelalok nepenepek kusei kusei gɨtɨk ep kasɨleñɨlɨpi, kuñgun kolalak ba pailɨmlak, nepenepek walɨ en nɨtek tɨmbɨ londauk? Wɨn tuop nɨm.  
\v 26 Tɨkap kwelan ñolok ama nolɨ naka ba mandanala mayektalakta, endɨ kilamek! Neta, nain taletalenan nak Ama Sɨsɨnɨktɨ undane bɨ tombi, nakɨt Bepna ba kunumdok eñalo nɨndok nulɨnulɨn walɨ nep gɨmbulɨmbi, wolonda nak ama wala mayekta-ñɨmɨmbi, siñgi wɨlmetat.  
\v 27 Gan nak biañgan sanlet: ñɨ ikañ sɨndoñnan nanin dɨwɨn endɨ gama kaik kuñɨpi, Yambattɨ amatam indañgan yambɨ-dɨkñelak wɨn kanekalɨñ.”   
\s1 Yesulok pɨñgɨu walan engano tɨkɨleñguk  
\p
\v 28 Yesulɨ wɨndɨñ eu taleumbi, sande noñgan ñaumbi, Petlo, Yoane gɨt Yakobo yanañgɨpi, nɨmolo tɨmbepi kwet jañgɨn nolok loñguk.  
\v 29 Lombi, nɨmolo tɨñɨlɨmbi, mam dai walan engano sɨnɨk tɨkɨleumbi, dasindasinlɨ bo satnin sɨnɨk kolɨ saleñguk.  
\v 30 Tɨmbi platik sɨnɨk ama tɨpet, Mose gɨt Elia, endɨ Yesu gɨta manda embi ikɨmɨk.  
\v 31 Kunum nulɨnulɨnlɨ ep gɨmbulɨmbi, Yesulɨ kwet bimbi ñaukak wolok plon manda eñgɨmɨk, wɨn endɨ Yambattok nanandɨn kɨmɨt-kleñɨpi, Jelusalem kɨmbektok tɨñguk.  
\v 32 Eñɨlɨmbi, Petlo gɨt noliit endɨ doulɨ ep tɨmbɨ gwaseimbi dou pakɨlɨñ.  
\p Pakap sɨlɨkñembi, Yesulok nulɨnulɨn wakɨt ama tɨpet en gɨta ikɨmɨk yambɨñgɨlɨñ.  
\v 33 Tɨmbi ama tɨpet endɨ Yesu bim ñañɨlɨmbi, Petlolɨ Yesu nɨñguk, “Bep, ñɨ pakamɨñ wɨn kɨndem sɨnɨk. Ñala it jala tɨpet gɨt no kɨnditna, dɨkok no, Elialok no, Moselok no.” Petlolɨ manda eñguk wolok kusei nɨm nandɨ-dakleñɨpi, joñgo eñguk.  
\v 34 Eñɨlɨmbi, mulukualɨ indambi ep tɨmɨlɨmbi, gwañgwalɨ mɨsɨñgɨlɨñ.  
\v 35 Tɨmbi mulukua gɨnañnan kɨtɨkɨtɨ nolɨ kɨtɨmbi enguk, “Ñɨn nokok nɨñana. Nak en kenana tɨmbektok kasɨleñgut; sɨndɨ endok mandan tɨke-kɨliñ e-kunekalɨñ.”  
\v 36 Manda eu taleumbi, gwañgwalɨ Yesu engan ilɨmbi kañgɨlɨñ. Tɨmbi nepek kañgɨlɨñ wala manjɨ galɨumbi, nain wolonda ama nola kasat nɨm tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ gwañgwa nolok yal kolan no kle kolɨmɨñguk  
\p
\v 37 Kwet salaumbi, Yesu gɨt gwañgwañii tɨpet gɨt no endɨ kwet jañgɨnnan nanin pɨ-taleumbi, amatam kɨmɨn wopum en mandɨ-pakɨlɨñ endɨ kanepi bɨñgɨlɨñ.  
\v 38 Tɨmbi ama no boñgipsɨnan pakuk endɨ kɨtɨ-ñɨmɨmbi eñguk, “Endaut, nak dɨk nɨñana noñgan sɨnɨk wɨn nandɨ-ñɨmeñdok ganɨ-kukulelet.  
\v 39 Nain nain yal kolan nolɨ tɨke-kwambɨñ dam tɨ-lamɨlɨmbi, platik sɨnɨk kwawa wopum tɨmbi, gembɨ kolɨmbi, man payak pa lambɨlak. Tɨñɨpi, nain noñgan noñgangot kañbiumbi, kɨndem pa patak.  
\v 40 Wɨndɨñda tɨmbi nak gwañgwañgailɨ yal kolan wɨn klenelɨñdok enɨ-kukulet, gan endɨ yal kolan wɨn klenepi tɨ nɨm kambi bilɨñ.”   
\p
\v 41 Tɨmbi Yesulɨ tambane eñguk, “Amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨndɨ ama kelakelamesɨ, tɨmbi nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ nɨm pat-samlak. Nak sɨn gɨta kuñgula kunjit tɨlet. Nain nɨtek sɨnɨk gamañgot sɨn gɨtañgan kuwambi, nanandɨ-kɨlɨktɨ inda-samekak?” Wɨndɨñ embi, gwañgwa beula nɨmbi eñguk, “Nɨñañga nañgɨp ñolok bo.”  
\v 42 Nañgɨp bɨñɨlɨmbi, yal kolanlɨ tɨke kolɨmbi, kwelan pɨmbi, gembɨ kokuk. Gan Yesulɨ yal nɨ-ñombɨmbi kle kolɨm ñaumbi, gwañgwa tɨmbɨ kɨndem daumbi, bɨndambo beulok kiinan kɨmɨkuk.  
\v 43 Tɨmbi amatam gɨtɨk endɨ Yambattok gembɨn wopum wandin kañbi ka-gɨtɨñgɨtɨk embi, nanandɨnjɨ nɨm dakleñguk.  
\s1 Yesulɨ en ba gwañgwañiilok kusasɨ enɨ-kaik tañguk  
\p Amatamdɨ nepenepek gɨtɨk tɨñguk wala nanandɨ kena tɨñɨlɨmbi, Yesulɨ gwañgwañiila enbi eñguk,  
\v 44 “Sɨndɨ pawanjɨ kɨmɨpi, manda ñɨn sanbep tɨlet wɨn nɨm nandɨ-kamalanekalɨñ. Nak Ama Sɨsɨnɨk kanjɨknailok kɨsɨnan napɨtnelɨñdok een.”  
\v 45 Gan gwañgwañiilɨ Yesu nek eñguk wɨn nɨm nandɨ-dakleñgɨlɨñ. Manda wolok kusei kɨmɨsembɨ-semɨnda tɨmbi nɨm nandɨ-kɨliñ embi, Yesu nɨ-nandɨnepi mɨsɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 46 Tɨmbi endɨ kusei kɨmɨpi, nɨsɨlok boñgɨpsɨnan nindɨ loloñ sɨnɨk tɨlak wala e-ka-lamɨt tɨñgɨlɨñ.  
\v 47 Tɨmbi Yesulɨ gɨnañ nanandɨnjɨ ka-nandɨ-daklembi, gwañgwa mɨnam no tɨke tiañe bɨmbi, en gɨta kɨmɨlɨ ilɨmbi,  
\v 48 ñɨndɨñ enguk, “No en sɨndok boñgɨpsɨnan pɨmbɨñen sɨnɨk kulakta walɨ wakan loloñ sɨnɨk, wala tɨmbi no en nak nandɨ-nambi, gwañgwa ñandin nola not tɨ-ñɨmlakta, endɨ naka not tɨ-namlak, tɨmbi no en naka not tɨ-namlakta endɨ Yambatta not tɨ-ñɨmlak, wɨn Yambat nin nak nanɨ-mukuk enda not tɨ-ñɨmlak.”   
\p
\v 49 Tɨmbi Yoanelɨ nɨñguk, “Bep, ama nolɨ dɨkok koka kɨtɨmbi, yal kolan ep kleumbi kañgɨmɨñ, gan endɨ nɨn gɨta nɨm kuñɨpi, nɨm gep klelak, wala tɨmbi nɨndɨ nɨ-kɨmɨsip tɨ nɨm kañ biñgɨmɨñ.”  
\v 50 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “No en kanjɨk nɨm tɨ-samlakta endɨ not tɨ-samlak, wala tɨmbi sɨndɨ slakan nɨ-kɨmɨsip nɨm tɨ-ñɨmnekalɨñ.”   
\s1 Yesu kle-kuñgu walɨ mɨlapmat  
\p
\v 51 Yesu kunum gɨnañ nañgɨp lololok nain tɨmbɨ dumalañɨlɨmbi, nandɨ-gembɨlañɨpi, Jelusalem ñauktok ñañguk.  
\v 52 Ñañɨpi, ama dɨwɨn enɨ-mulɨmbi, telak dama ñañgɨlɨñ. Wɨn Yesu gɨt noliilok tɨ-jumut tɨ-semnelɨñdok ñambi, Samalia it kwet nolok ñam tomgɨlɨñ.  
\v 53 Gan Yesulɨ Jelusalem ñaup tɨñgukta tɨmbi wɨnasɨlɨ enda nɨm nɨ-tiañenelɨñdok nandɨñgɨlɨñ. Wɨndɨñ tɨmbɨmbi,  
\v 54 Yesulok gwañgwañiit Yakobo gɨt Yoane endɨ wɨn nandɨmbi, nɨ-nandɨmbi eñgɨmɨk, “Wopum, nɨtɨ kɨtɨ nɨ-nandɨndambi, komba kunum gɨnan nanin pɨmbi, ep dɨum talenelɨñdok nandɨlañ ba?”  
\v 55 Eumbi tɨkɨle yambɨmbi, gwañgwa tɨpet wɨn enombɨumbi  
\v 56 yousɨmbi, it kwet nolok ñañgɨlɨñ.   
\p
\v 57 Telaknan ñañɨpi, ama nolɨ Yesula ñɨndɨñ nɨñguk, “Dɨk wandɨñ ba wandɨñ ñaupi, ñaukañ tuop gep kle kuutat.”  
\v 58 Eumbi nɨñguk, “Klinalok toñgaut endɨ tombañjɨat, ba monɨk kunum plon kuañ endɨ bo isɨat, gan nak Ama Sɨsɨnɨkgan it nɨm pat-namlak.”   
\p
\v 59 Tɨmbi Yesulɨ ama nola ñɨndɨñ nɨñguk, “Bɨ nak nep kle ku!” Gan ama walɨ ñɨndɨñ tambane nɨñguk, “Wopum, dɨk nandɨ-namumbi, dama ñambi, betna kɨndiletat.”  
\v 60 Eumbi nɨñguk, “Yambiumbi, kɨmɨkɨmɨn\f + \fr 9:60 \ft Yesulɨ kɨmɨkɨmɨnla eñguk endɨ ama Yambattok dainan kuñgunjɨ nɨmnat enda eñguk.\f* nɨsɨ nosii ep kɨnditnekalɨñ. Gan dɨkta ñambi, Yambattɨ amatam indañgan yambɨ-dɨkñeukak wolok gɨñgɨt eu pɨukak.”   
\p
\v 61 Tɨmbi ama nolɨ bo Yesula nɨmbi eñguk, “Wopum, nak gep kle-kuuttok nandɨlet, gan nandɨ-namum dama ilan ñambi, sambatnai enba nandumek bɨ gep kleutat.”  
\v 62 Eumbi nɨñguk, “No en kena kusei kɨmɨpi, glimona pa tɨlak endɨ Yambattok kapmainan kena tɨndɨlok tuop nɨm.”   
\c 10  
\ms1 Ama Sɨsɨnɨk Yesulok gwañgwañiilɨ nɨtek kuñgulok  
\s1 Gwañgwañiilɨ kenanjɨ nɨtek tɨndɨlok elak  
\p
\v 1 Siñgi Yesulɨ bɨndambo gwañgwa 70 enbɨ taleumbi, endɨ it kwelan ba kwet ñaup eñguk tuop wandɨñ gwañgwañiilɨ tɨpet tɨpet telak dama ñanelɨñdok enɨ-mupi,  
\v 2 ñɨndɨñ enguk, “Bien mepmeptok wɨn asup, gan kena tɨndɨlok ama wɨn lakat, wala tɨmbi sɨndɨ kena molom nɨmolo tɨ-ñɨmɨumbi, kena ama dɨwɨn ep tɨmbɨ indaumbi, kenan gɨnañ enɨ-mulɨmbi ñanekalɨñ.  
\v 3 Ñawɨt! Ñambi, ñɨndɨñ nandɨnekalɨñ: sɨndɨ sipsip nɨñañ wandin kamot moyen sañan endok boñgɨpsɨnan nak sanɨ-mulambi ña kunekalɨñ.  
\v 4 Sɨndɨ ñanepi, mɨnem wakɨt lɨk ba kesɨsɨ gwɨlap wɨn nɨm mep ñanekalɨñ. Tɨmbi telak plon ama yambɨmbi, manda manda nɨm tɨ-semnekalɨñ.   
\p
\v 5 It nolok ba nolok lonepi, dama it wolok pakañ enda we sembi, ñɨndɨñ enɨnekalɨñ, ‘Busuk pat-samun.’  
\v 6 Tɨkap busuk molom nolɨ it wolok kulakta, busuk mandanjɨlɨ enda gwɨlam tɨ-ñɨmekak. Tɨkap nɨmda, busuk mandanjɨ walɨ sɨnloñ undane bɨukak.  
\v 7 Sɨndɨ it pɨmbɨñ nɨm kunekalɨñ. Kena tɨndɨn ama enda tuan ombɨ-mɨlok, wala tɨmbi it lonekalɨñ wolokgot pipat-mɨlat tɨmbi, nanañ tuk sep towiumbi nanekalɨñ walɨ wakan tuanjɨ tɨlak.   
\p
\v 8 It kwet nolok ña tombɨmbi sep tiañembi, nanañ samumbi nanekalɨñ.  
\v 9 Tɨmbi wandɨñ ama jɨmbatsɨat ep tɨmbɨ kɨndem dambi, wɨnasɨla ñɨndɨñ enɨ-tɨ-kunekalɨñ, ‘Yambattɨ indañgan sambɨ-dɨkñeuktok nainñɨn dumala-talelak.’  
\v 10 Tɨmbi nain nola it kwet nolok ña tomñɨlɨmbi, sep tiañem not nɨm tɨ-samumbi, wolonda sɨndɨ ipakanan ñambi, ñɨndɨñ enɨnekalɨñ,  
\v 11 ‘Nɨtɨ sɨndok plap no nɨm tɨke ñamɨk, wɨn sɨndok kɨlɨkɨlɨksɨlɨ kesɨtnetnan galɨlak wɨn bo wɨp mamañendambi pɨumbi, sɨnlok pat-samekak. Ganmek sɨndɨ ñɨndɨñ nandɨwɨt: Yambattɨ indañgan sambɨ-dɨkñeuktok nainñɨn dumala-talelak.’ Sɨndɨ wɨnasɨla wɨndɨñ enɨnekalɨñ.\f + \fr 10:11 \ft Wɨndɨñ tɨnelɨñda, wɨnasɨla ñɨndɨñ daut semnelɨñ: no en gwañgwalok mandanjɨ siñgi wɨt-semañ endɨ Yambatta siñgi wɨlmañ.\f*  
\v 12 Nak ñɨndɨñ sanlet: tombon ombɨ-tɨketɨkelok nainnan amatam siñgi wɨt-samsamɨn endok tombonjɨlɨ kolan tɨndɨn Sodom it kwelan kuñgɨlɨñ endok tombonjɨ maklelak.   
\p
\v 13 Kolasin gɨt Betsaida nasɨ sɨndɨ kilañmet! Yambattɨ salamɨlekak! Nak kundit gembɨnat asup sɨndok kandañ tɨñgut walɨ Tilo ba Sidon it kwelan indaumda, platik sɨnɨk wɨnasɨlɨ gɨnanjɨ tambanembi, blandok dasindasin dasimbi, kwɨlɨñ plon pipatnelɨñ.\f + \fr 10:13 \ft Kolasin gɨt Betsaida nasi endɨ Juda amatam, Tilo gɨt Sidon nasi endɨ Judalok sambat nɨm.\f* Gan sɨndɨ gɨnañjɨ nɨm tambaneñgɨlɨñ,  
\v 14 wala tɨmbi Yambattɨ amatam yambɨ-danbekak wolonda sɨndɨ tombon ombɨ-tɨkenekalɨñ walɨ Tilo gɨt Sidon nasi tombonjɨ makleukak.  
\v 15 Tɨmbi Kapaneam nasi, sɨndɨ ‘Yambattɨ kunum gɨnañ nɨp loukak’ wɨndɨñ nɨm nandɨnekalɨñ! Nɨm sɨnɨk, sɨndɨ jɨmbɨñ sep kolɨ pɨnekalɨñ.”\f + \fr 10:15 \ft Yesulɨ Kapaneam it kwelan kuñɨpi dou-mɨlat tɨñguk, gan wɨnasɨ asuptɨ nanandɨ-kɨlɨktɨ nɨm tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ.\f*   
\p
\v 16 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila enguk, “No en mandanjɨ nandɨ-tɨke-kɨliñ eukak endɨ nokok mandana nandɨ-tɨke-kɨliñ eukak. Tɨmbi no en siñgi wɨt-samekak endɨ naka siñgi wɨt-namekak. Gan no en naka siñgi wɨt-namekak endɨ Yambatta siñgi wɨlɨmekak, wɨn Yambat nindɨ nak nanɨ-mukuk enda siñgi wɨlɨmekak.”   
\p
\v 17 Tɨmbi gwañgwa 70 Yesulɨ kena tɨndɨlok enɨ-mukuk endɨ sɨlɨsɨlɨ plon undane bɨmbi nɨmbi eñgɨlɨñ, “Wopum, nɨndɨ ñambi, dɨkok koka plon kena tɨnambi, yalɨ kolan endɨ bo mandanɨ pa tañgoneañ yañ!”  
\v 18 Eumbi enguk, “Nak Satandɨ pɨumbi ka-tuakut wɨn pɨsapɨsattɨ kunum gɨnañ nanin pɨlak wandin.  
\v 19 Nandañ: sɨndɨ malet ba kauñ ep yalinelɨñdok ba kanjɨknɨ Satan endok gembɨn gɨtɨk tɨke-pɨ yalinelɨñdok nak ikan gembɨ sam-taleñgut pat-samlak, wala tɨmbi nepek nolɨ sep tɨmbɨ kolauktok tuop nɨm.  
\v 20 Gañgan sɨndɨ yal kolandɨ manjɨ tañgoneañ wala sɨlɨsɨlɨ nɨm tɨnekalɨñ. Nɨm. Sɨndok kosɨ kunumdok kot sambat gɨnañ youyoulɨn patak wala mek nandɨ-koñgom tɨnekalɨñ.”   
\p
\v 21 Nain wolonda Dɨndɨm Woñdɨ Yesulok gɨnannan sɨlɨsɨlɨ wopum tɨmbɨ tokñe-ñɨmumbi, ñɨndɨñ eñguk, “Bep, kunum kwet molom, nak ñɨndɨñda ganɨ-kɨndem dalet: dɨk nanandɨñga ama nanandɨnjɨat ba nandɨ-daklenjɨat enda kɨmɨsembɨñguñ, wandingan embi wɨn amatam nanandɨnjɨ nɨmnat enda tɨmbɨ dakle-semguñ. Biañgan sɨnɨk, Bep, dɨk wɨndɨñ tɨmbepi nandɨñguñ tuop tɨñguñ.”  
\v 22 Tɨmbi amatamda ñɨndɨñ enguk, “Bepnalɨ gembɨn ba nanandɨn gɨtɨk wɨn naka nam-taleñguk. En noñganlɨñgot nak Nɨñañ nɨtein wɨn nandɨ-namlak. Tɨmbi nak wakɨt ama nin nak ep kasɨlembi, Bep daut semlet nɨndɨñgot Bep en nɨtein wɨn nandɨ-ñɨmamɨñ.”   
\p
\v 23 Yesulɨ gwañgwañii gɨta nɨsɨñgan palɨñɨlɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Amatam nindɨ nepek sɨndɨ kañ wolok tuop dausɨlɨ kañ endɨ amatam dɨwɨn yapma kle-pakañ.  
\v 24 Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ sanlet: plofet ama gɨta ama wapmañ damañgan kuñgɨlɨñ asuptɨ nepek sɨndɨ kañ wɨn kanepi nandɨ-koñgom tɨñgɨlɨñ, gan endɨ nɨm kañgɨlɨñ, ba manda sɨndɨ nandañ wɨn nandɨnepi nandɨ-koñgom tɨñgɨlɨñ, gan endɨ nɨm nandɨñgɨlɨñ.”   
\s1 Samalia amalɨ ama no not tɨ-ñɨmɨñguk wɨndɨñgan gɨnañ busuk tɨ-kulok  
\p
\v 25 Nain nola endɨkñe manda nandɨ-tale ama nolɨ Yesuloñ bɨ indambi, Yesulok nanandɨn ka-nanduktok e-ka tɨmbi nɨñguk, “Endaut, nak nɨtek tɨmbi, kuñgu taletalen nɨmnat wɨn kasɨlewɨt?”  
\v 26 Eumbi nɨ-nandɨmbi eñguk, “Endɨkñe manda nɨtek youyoulɨn patak? Wɨn nɨnɨmbɨm nandɨna.”  
\v 27 Eumbi, ñɨn tambane nɨñguk, “Dɨk gɨnañga ba gɨnañga tip, gembɨñga ba nanandɨñga wɨn Wopum Yambatka endok gɨtɨk bi-ñɨm-taleumbi palmekak. Tɨmbi dɨtnala nandɨlañ, wɨndɨñgangot nokala nandɨ-ñɨmekañ.”\x + \xo 10:27 \xt Lo 6:5, Wok Pris 19:18\x*  
\v 28 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Manda wɨn tambane elañ wɨn dɨndɨm sɨnɨk. Dɨk wɨndɨñgan tɨ-ta-kulañda, kuñgu kwambɨñ pakamekak.”   
\p
\v 29 Tɨmbi ama walɨ ‘Endɨkñe manda kɨmɨt-kle-taleñgut’ wɨndɨñ inda-dakleuktok Yesula ñɨndɨñ nɨ-nandɨmbi eñguk, “Tɨmbi ninda nandɨwambi, notna tɨmbekak?”  
\v 30 Eumbi, Yesulɨ tambane eyout manda no ñɨndɨñ eñguk, “Ama nolɨ Jelusalem nanin Jeliko it kwelan pɨm ñaupi, telaknan ñañɨpi, ama piñdasɨ endok kɨsɨnan loñguk. Loumbi wɨpi, dasindasin gɨt kwɨlɨkwɨlɨ gɨtɨkan lom tɨke-ñɨm talembi, ama en kak bim ñaumbi, kɨmbepi tɨ pakuk.  
\v 31 Palɨñɨlɨmbi, ñɨndɨñ indañguk: tapma ama nolɨ telak wolokgan pɨm ñambi ka-kɨmnembi, giñgiñgan ñambi, makle ñañguk.  
\v 32 Ñaumbi, tapma ittok kena ama nolɨ bo wolok bɨ tomguk endɨ wɨndɨñgangot ka-kɨmnembi, giñgiñgan ñambi, makle ñañguk.  
\v 33 Gan ama Samalia nanin no telak wolokgan ñañguk endɨ ama wɨn pakuknan bɨ sua kañbi, blan tɨ-ñɨmbi,  
\v 34 endoñnan ñambi, wandan wɨn tuk galkñat wakɨt wain tuktɨ wɨlɨpi tɨmɨlɨmɨñguk. Tɨ-talembi, enlok doñki plon kɨmɨlɨm loumbi nañgɨp ñambi, patnandɨ ilan kɨmɨpi ka-dɨkñeñguk.  
\v 35 Salaumbi kañɨp ñaupi, kena nain tɨpet wolok tuan mɨnem jimbi, patnandɨ it molom mɨmbi, ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Dɨk ama ñɨn ka-dɨkñeukañ, tɨmbi mɨnem gamlet walɨ nain nɨtepektok tuop. Makleukakta, siñgi undane bɨmbi, yousɨmbi gametat.’”   
\p
\v 36 Yesulɨ wɨndɨñ embi, endɨkñe manda nandɨ-tale ama nɨ-nandɨmbi eñguk, “Ama tɨpet gɨt no endɨ ama nin piñdasɨlok kɨsɨnan loñguk wɨn kañgɨlɨñ. Dɨk nɨtek nandɨlañ, endoñnan nanin ama nin endɨ ama wolok nol sɨnɨk indalak?”  
\v 37 Eumbi nɨñguk, “Gɨnañ busuk tɨ-ñɨmɨñguk en.” Tɨmbi Yesulɨ nɨñguk, “Dɨk bo ñambi, wɨndɨñgangot tɨ-kuukañ.”   
\s1 Malialɨ Wopumdok mandan nandɨñguk wɨndɨñ tɨlok  
\p
\v 38 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii gɨt Jelusalem ñanepi, telaknan ñañɨpi, it kwet nolok tombɨmbi, tam no koi Mata endɨ ilnan nɨ-tiañeumbi loñguk.  
\v 39 Loumbi, Matalok dalañ koi Malia endɨ Wopumdok kesiinan bɨ pipapi, mandan nandɨ-pakuk.  
\v 40 Gan Mata endɨla nanañ neknek tɨ-jumupi, glimona tɨmbi, Yesuloñ indambi nɨ-ñombɨmbi nɨñguk, “Wopum. Dalana nambiumbi, natnañgan nanañ tɨ-jumut kena tɨlet. Dɨk wala nɨm nandɨlañ ba? Nɨmbɨm bɨm, nep kɨmɨlɨn.”  
\v 41 Eumbi, Wopumdɨ tambane nɨñguk, “Mata Mata. Dɨk nepek asuptok nandɨ-bendɨ wopum tɨmbi, gɨnañga mɨlatalak,  
\v 42 gan dɨk nepek noñgangotta tɨpɨkalañ. Malia endɨla wɨn ep tɨndɨ kɨndem kasɨlelak wɨn nɨm apma tɨkelok.   
\c 11  
\s1 Bep Yambatta nɨtek nɨmolo tɨ-ñɨmlok  
\p
\v 1 Tɨmbi nain nola Yesulɨ kwet nolok nɨmolo tɨñguk. Tɨmbɨ taleumbi, gwañgwañiilok nanin nolɨ nɨmbi eñguk, “Wopum, Yoanelɨ gwañgwañiila nɨmololok sambat daut semguk, wɨndɨñgangot dɨk bo daut nɨmɨñ.”  
\v 2 Eumbi enguk, “Sɨndɨ nɨmolo tɨñɨpi, ñɨndɨñ enekalɨñ,  
\q1 ‘Bep, dɨkok koka wɨn giñgiñgan tɨ-gamlok.  
\q1 Dɨk amatam gɨtɨk nɨp tɨmbɨ gɨñgɨtkai indaneñ.   
\q1
\v 3 Dɨk sandap noñgan noñgan wolok nanañ nɨmɨñ.   
\q1
\v 4 Nɨndɨ amatamdɨ yom tɨ-nɨmañ wɨn gɨtɨk bi-semamɨñ,  
\q2 wala tɨmbi dɨk bo yomnɨ bi-nɨmɨñ.  
\q1 Dɨk tɨ-kuyuk plon nɨm nɨmbiwɨñ.’”   
\p
\v 5-6 Wɨndɨñ embi yousɨmbi enguk, “Tɨkap dɨk tim boñgɨpnan noka noloñ ñambi, kɨtɨu sɨlɨkñeumbi, ñɨndɨñ nɨmbeñ, ‘Nokok notna nolɨ telak bɨkap itnanan bɨumbi, nanañ towiupi yolonjɨlet, wala tɨmbi dɨk nanañ tɨpet gɨt no namɨñ, tɨmbi siñgimek tambon ombɨ-gametat.’  
\v 7 Wɨndɨñ eumbi, noka it gɨnañgan dou patak endɨ ñɨndɨñ tambane ganbek bek, ‘Dɨk nekta douñatnan nanin nep sɨlɨkñelañ? It yama wesak ip kekakñet, tɨmbi wembe gwañgwanailɨ bo ip dou-talelɨñ, wala tɨmbi nɨtek mɨlapi gametet?’  
\v 8 Nak ñɨndɨñ ganba: endɨ wɨndɨñ ganbi, dɨk endok nolla tɨmbi nɨm nandɨ-gamek bek, gañgan gɨñgɨneñgala tɨmbi endɨ joñgo mɨlapi, nepek nekta tɨpɨkalañ wɨn dɨka gamekak.  
\v 9 Wɨndɨñda nak sɨnla ñɨndɨñ sanba nandɨwɨt: Yambatta nɨmolo tɨ-ñɨmñɨpi, nepek nola nɨ tɨ-kunekalɨñda wɨn kasɨlenekalɨñ, nepek nola lonjɨ tɨ-kunekalɨñda wɨn kanekalɨñ, tɨmbi yama wesak wɨt tɨ-kunekalɨñda pɨsat-samekak.  
\v 10 Nekta, ama Yambattok plapta nɨ-nandañ endok kandañ wɨn ñɨndɨñ: nɨ-nandɨ tañdɨ kasɨleañ, lonjɨlonjɨ tañdɨ kañ, ba yama wesak wɨkañ enda pɨsat-semlak.   
\p
\v 11 Ba sɨndoñ nanin bep nindɨ nɨñañlɨ mɨkbalakta nɨ-nandumbi, malet mɨwɨk ba?  
\v 12 Ba puput mɨnjɨpta nɨ-nandumbi, kauñ mɨwɨk ba?  
\v 13 Sɨndɨ kolan tɨndɨ ama, gañgan nepenepek kɨndem wembe gwañgwanjiila pa emañ. Wɨndɨñda nɨtek tɨmbi kunum Bepsɨ endɨ ama nindɨ Dɨndɨm Woñ kasɨlenelɨñdok nɨ-nandañ enda nɨm emek? Nɨm ya, endɨ sapma klembi, e-nandañ tuop emekak.”   
\s1 Yesu gembɨnlok kusai wɨn ka-daklelok  
\p
\v 14 Nain nola Yesulɨ ama nolok gɨnañnan yal kolan pɨ-ñɨmɨmbi man sipmɨñguk wɨn nɨ-kle-kolɨmbi po ñañguk. Ñaumbi, ama walɨ manda eumbi, amatamdɨ kundit wɨn kañgɨlɨñ endɨ ka piasat tɨmbi, nanandɨ kena tɨñgɨlɨñ.  
\v 15 Gan dɨwɨndɨ ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Endɨ yal kolan pa ep klelak wɨn yal kolandok telak damanjɨ Belsebul endok gembɨn plon tɨlak.”  
\v 16 Tɨmbi dɨwɨndɨ tɨ-kuyuk tɨ-ñɨmbi, Yambattok gembɨn palmɨlak wɨn tɨmbɨ dakle-semektok jimba kundit no tɨmbektok nɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 17 Gan Yesulɨ gɨnañ nanandɨnjɨ wɨn ka-nandɨ-daklembi enguk, “Ama wapmañ nolok gɨñgɨtñiilɨ tambɨpi, nɨsɨñgan minelɨñda endɨ biañgan kola-talenekalɨñ. Tɨmbi sambat nolɨ bo wɨndɨñgangot tɨnelɨñda endɨ bo tawam papusenembi kolanekalɨñ.  
\v 18 Wɨndɨñgangot tɨkap Belsebul, wɨn Satan, endok sambaliilɨ tambɨpi, nɨsɨñgan miañda, kenanjɨlɨ nɨtek kwambɨñ dauk? Wɨn tuop nɨm. Wɨndɨñda tɨkap nak mandanjɨlok tuop klembi, Belsebullok gembɨnlɨ yal kolan pa ep klewamda, nak endok kenan tɨmba kolauk.   
\p
\v 19 Tɨmbi nepek no wɨn ñɨndɨñ: tɨkap Belsebullɨ gembɨ namumbi, yal kolan ep kle-semamda, nindɨ nosii gembɨ emumbi, endɨ yal kolan pa ep kle-semañ? Belsebul ba? Nɨm bek. Wɨndɨñda nɨtek tɨmbi nokok plon wɨndɨñ eañ? Sɨndɨ naka manda juluñɨt nanañ wɨn nosiilɨ wakan tɨmbɨ dakle-samnekalɨñ.  
\v 20 Gan tɨkap nak biañgan Yambattok gembɨnlɨ yal kolan pa ep kleletta, ñɨndɨñ inda-daklelak: sɨndɨ Yambattɨ sambɨ-dɨkñelak endok gembɨn wɨn ikan boñgɨpsiinan ka-nandañ.   
\p
\v 21 Ama gembɨnat nolɨ miktok nepenepek gɨtɨk tɨwɨlɨ dɨkñembi, ilɨ ka-dɨkñe-kɨliñ elakta, gɨñgɨtñii ep tɨmbɨ kolanelɨñdok tuop nɨm.  
\v 22 Endɨ miktok nepenepel walɨ tɨke kamaiuktok nandɨlak, gan ama no nolɨ wolok gembɨn maklelak endɨ ama woloñ bɨmbi, mik tɨ-ñɨmɨmbi maklelakta, endɨ miktok nepenepel wakɨt gɨñgɨtñii gɨtɨk apma ep danbi, enlok noliila emlak.\f + \fr 11:22 \ft Yesulɨ eyout manda miktok plon eñguk wɨn enla wakɨt Satandok plon eñguk; Satan en ama gembɨnat wandin, gan Yesulok gembɨnlɨ endok gembɨn maklelak.\f*   
\p
\v 23 Tɨmbi miktok kandañ wɨn ñɨndɨñ: no en not nɨm tɨ-namlakta endɨ kanjɨk tɨ-namlak, tɨmbi nindɨ nakɨta kena nɨm tɨmbi, gɨñgɨtnai ep kɨmɨn tɨlakta endɨ ep kleum papuseneañ.”   
\p
\v 24 Yesulɨ wɨndɨñ embi yousɨmbi enguk, “Tɨkap yal kolan nolɨ ama gɨnan gɨnañ nanin lambɨ poñaukta, endɨ yal pa kuañnan ñambi, pipapat lonjɨmbi kuwɨk. Lonjɨ tɨlapbi, ñɨndɨñ ewɨk, ‘Nak bɨndambo undane ñambi, pakutnan lowa.’  
\v 25 Wɨndɨñ embi, ña kawɨk wɨn: it wɨn ikan jamimbi tɨ-dɨndɨm em bimbin palek.  
\v 26 Wɨndɨñ kañbi ñambi, yal kolan en makleañ kɨt tombon tɨpet yanañgɨlɨm bɨmbi, it wandɨñ lombi, wolok kunelɨñ.\f + \fr 11:26 \ft It wɨn ama gɨnanlok walan.\f* Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, ama blangan. Nekta, dama yal kolan noñgandɨ ama wɨn tɨmbɨ kolaumbi, siñgi yal kolan asuptɨ tɨmbɨ kola sɨnɨk tauk.”   
\s1 Yambattok mandan nandɨmbi tɨke kuañdɨ amatam dɨwɨn yapma kle pakañ  
\p
\v 27 Yesulɨ manda wɨndɨñ eumbi, tam no amatam kɨmɨn tɨ-pakɨlɨñ endok boñgɨpsɨnan pakuk endɨ kɨtɨmbi, ñɨndɨñ nɨñguk, “Tam gapbi, num gamguk endɨ amatam dɨwɨn yapma klembi patak.”  
\v 28 Gan Yesulɨ tamdok mannan tɨkembi, ñɨndɨñ eñguk, “Wɨn amatam Yambattok mandan nandɨmbi tañgoneañ endɨ wakan amatam dɨwɨn yapma kle pakañ.”   
\p
\v 29 Amatamdɨ yousɨyousɨ pa bɨñɨlɨmbi, kɨmɨn wopumgan indaumbi, Yesulɨ kusei kɨmɨpi, ñɨndɨñ enguk, “Amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨndɨ kolasɨ. Sɨndɨ kusatna kañbi nambɨ-daklenelɨñdok jimba kundit no kanelɨñdok embi gɨñgɨneañ, gan jimba kundit no nɨm daut samum kanekalɨñ. Nɨm sɨnɨk. Wɨn Yonalok jimba kunditgot kanekalɨñ.  
\v 30 Nepek nek Yonala inda-ñɨmɨñguk wɨn Ninive nasila ñɨndɨñ daut semguk: wɨn Yambattɨ nɨ-mulɨmbi bɨñguk. Wɨndɨñgangot nak Ama Sɨsɨnɨk nepek nek inda-namekak wɨn amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨnda ñɨndɨñ daut samekak: wɨn Yambattɨ nanɨ-mulɨmbi indañgut.   
\p
\v 31 Kwet no koi Siba wolok tam wapmalɨ manda plon lololok nainnan amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨn gɨta mɨlapi, kusasɨ tɨmbɨ dakleukak. Endɨ ama wapmañ Solomonda nandumbi, manda nandɨ-daklelok molom tɨmbɨmbi, endok mandan nanduktok kwet mayañgan sɨnɨk nanin endoñ ñañguk. Gañgan sɨndɨ ama Solomon maklelak endok mandan nandɨ-kɨmkɨmneañ, wala tɨmbi kɨnjan tɨkenekalɨñ.  
\v 32 Tɨmbi Ninive nasilɨ manda plon lololok nainnan amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨn gɨta mɨlapi, kusasɨ tɨmbɨ dakleukak. Endɨ Yonalok mandala gɨnañjɨ tambaneñgɨlɨñ, gañgan sɨndɨ ama Yona maklelak endok mandala wɨndɨñ nɨm tañ, wala tɨmbi kɨnjan tɨkenekalɨñ.   
\p
\v 33 Ama nolɨ kolsalen pɨndopi, kambottɨ nɨm tapliwɨk ba kwet sembɨn nolok nɨm kɨmɨlek. Tambo endɨ indañgan kɨmɨpi, ama it gɨnañ loañ kolɨ sale-semlok wɨndɨñ tɨmbek.  
\v 34 Daukalɨ pɨñgɨpkalok kolsale wandin. Daukalɨ kɨndemda, Yambattɨ kolsalen gamlak wala ka-dakleumbi, gɨnañga gɨtɨk kolɨ salelak. Daukalɨ kolanda, gɨnañga gɨnañ kɨlɨm mulumgot pakamlak.  
\v 35 Wala tɨmbi kilañmek! Nɨm kañbi, kolsalen kasɨleup nandɨñguñ, gan kɨlɨm ikan kasɨleum pakamlak.  
\v 36 Wɨndɨñda tɨkap kolsalendɨ gɨnañga gɨtɨk tokñeumbi, kɨlɨm no nɨm pakamlakta, sipalaktɨ kolɨ sale-gamlak wɨndɨñgan dɨk bo kolɨ salelañ.”   
\s1 Ama biesɨlok juluñɨtsɨlok telak nɨm kle-kulok  
\p
\v 37 Yesulɨ manda eu taleumbi, Falisi ama nolɨ nanañ yakan nandemɨktok nɨ-tiañeumbi, ñam ilnan lombi, nanañ nanalok pipakuk.  
\v 38 Gan endɨ dama kii nɨm wɨlɨkukta tɨmbi\f + \fr 11:38 \ft Falisi amalɨ Yambattok dainan jamilan indanelɨñdok kɨsɨ pa wɨlɨkañgɨlɨñ.\f* Falisi ama walɨ nandɨ-bendɨ tɨmbɨmbi,  
\v 39 Wopumdɨ nɨñguk, “Falisi sɨndɨ jawañ ba tuk wɨtna wɨn pawangot pa wɨlɨkañ wandin, gan sɨndɨ gɨnañjɨ gɨnañ kolan ba tɨ-piñpiñelɨ tokñem patak.  
\v 40 Sɨndɨ ama kamasɨ! Yambattɨ nepek pawan tɨmbɨ indañguk, wɨndɨñgangot endɨ gɨnañ nɨm tɨmbɨ indañguk ba?  
\v 41 Pawandok nepek wala nandɨ-bendɨ wopum nɨm tɨnekalɨñ. Tambo sɨndɨ gɨnañjɨ wɨn pɨmbɨñesɨla bi-sembi, ep kɨmɨtnekalɨñ. Wɨndɨñ tɨnelɨñda, gɨnañjɨ gɨt ep tɨndɨnjɨ tɨpet walɨ Yambattok dainan jamilan indaukak.   
\p
\v 42 Falisi sɨndɨ nanañ kena gɨnañ nanin gɨtɨk wɨn tambɨpi, gwasap ba yaya wɨn bo kɨt tambon tambon tambɨpi, Yambattok tambon pa mañ, gan gɨnañjɨlɨ en nɨm kasɨleañ, ba ep tɨndɨn dɨndɨm nɨm pa tañ, wala tɨmbi sɨndɨ kilañmek! Yambat en mek sambekak. Sɨndɨ Yambatta tambon mɨñɨpi, enda ba amatamda gɨnañjɨ emnelɨñ ñak!  
\v 43 Falisi sɨndɨ it kiyau gɨnañ pitit damañgot pitnelɨñdok nandañ, tɨmbi kɨmɨlɨ tuanan amatamdɨ we sambi, giñgiñgan tɨ-samnelɨñdok nandañ, wala tɨmbi kilañmet!  
\v 44 Amatamdɨ sum sembɨn no nɨm ka-nandɨ-daklembi, wolok plon joñgo yalimbi kolayañ.\f + \fr 11:44 \xt Namba 19:11-22 \ft ñɨndɨñ elak: no en ama dalandan en ba nepenepel tɨke-kalakta endɨ Yambattok dainan jamilan nɨm indalak.\f* Sɨndɨ sum sembɨn wandin, gan amatamdɨ nepenepek kolanlɨ sɨndok gɨnañjɨ tokñelak wɨn nɨm ka-nandɨ-dakleañ, wala tɨmbi kilañmet!”   
\p
\v 45 Tɨmbi endɨkñe manda nandɨ-tale ama nolɨ Yesula nɨñguk, “Endaut, dɨk Falisi amala wɨndɨñ enlañda, nɨnda bo giñgiñgan nɨm tɨ-nɨmlañ.”  
\v 46 Eumbi enguk, “Endɨkñe nandɨ-tale ama sɨndɨ amatam nepek mɨlap\f + \fr 11:46 \ft Nepek mɨlap wɨn endɨkñe manda mɨlap wolok walan.\f* tañgonenelɨñdok pa emum mɨlataumbi, ep tɨmbɨ pañgɨtanelɨñdok kɨt kɨmɨt no nɨm pa tɨ-semañ, wala tɨmbi kilañmet! Yambattɨ sɨndɨ bo sambekak.   
\p
\v 47 Sɨndɨ kilañmet! Plofet ama nin bep pañjiilɨ yandɨp kɨmgɨlɨñ endok sum gwatnam wɨn sɨndɨ tɨmbɨ kaik talak.  
\v 48 Endɨ yandɨp kɨmgɨlɨñ, tɨmbi sɨndɨ sum gwatnamjɨ tɨmbɨ kaik tañ, wala tɨmbi bep pañjiilɨ plofet amala nek tɨ-semgɨlɨñ wɨn sɨndɨ ka nandum kɨndem sɨnɨk tɨlakta sɨn inda-dakleañ.  
\v 49 Kusei wɨndɨñda Yambat nanandɨ-tale molom endɨ ñɨndɨñ eñguk, ‘Nak plofet ba gɨñgɨt ee ama Islael amatamdoñ enɨ-mulam ñaumbi, endoñnan nanin dɨwɨn ep tɨmbɨ kolanelɨñdok kle-gɨmgɨm embi, dɨwɨn yandɨp kɨmnekalɨñ.’  
\v 50 Wala tɨmbi plofet ama gɨtɨk kwet kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan nanin bɨkap man ñɨndɨñgɨt yandɨp kɨmgɨlɨñ endok wekatsɨlok tuan kolan wɨn amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨndɨ ombɨ-tɨkenekalɨñ.  
\v 51 Wɨn Abellok plon kusei kɨmɨpi, Sakalaia ama nin sisuat gɨt tapma it wolok boñgɨpsetnan wɨlɨ kɨmguk endok plon talelak endok kɨmkɨmjɨlok tuan kolanla nak biañgan ñɨndɨñ sanlet: amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ sɨndɨ wɨn ombɨ-tɨkenekalɨñ.   
\p
\v 52 Yambatta nanandɨlok telak walɨ it wandin. No en wolok gɨnañ lolakta endɨ Yambattok kusei ka-nandɨ-daklembi nandɨ-ñɨmlak. Endɨkñe manda nandɨ-tale ama sɨndɨ it wolok yama ki wɨn kɨmɨt kimbɨñ dañ, gan gɨnañ nɨm loñgɨlɨñ, tɨmbi amatamdɨ bo lonep nandɨñgɨlɨñ wɨn kɨmɨsip tɨ-semgɨlɨñ, wala tɨmbi kilañmet!”  
\v 53 Yesulɨ wɨndɨñ eu taleumbi, walinin pɨ ñaumbi, Falisi gɨt endɨkñe nandɨ-tale ama endɨ kusei kɨmɨpi, kanjɨk kolan sɨnɨk tɨ-ñɨmbi, nɨ-nandɨ kusei kusei tɨñɨpi,  
\v 54 kɨt yout tɨnelɨñdok enlok mandanlɨ sɨsoñ tɨ-ñɨmnep nandɨmbi, mandɨmandɨ tɨ-ñɨmgɨlɨñ.   
\c 12
\p
\v 1 Nain wolonda amatam asup kwɨnakwɨnattok tuop nɨm endɨ bo Yesuloñ kɨmɨn tɨmbi kle-gɨmbupi, tambo yali tɨñgɨlɨñ. Tɨmbi Yesulɨ kusei kɨmɨpi, dama gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ Falisi amalok plaua kɨmɨlɨmbendɨnjɨla ka-kɨliñ embi kunekalɨñ. Wɨn endɨ manjɨ mambenjɨ tɨpelat, tɨmbi ep tɨndɨnjɨ juluñɨt tañ wala elet. Nɨm kañbi, sɨndɨ bo wɨndɨñgangot tɨnelɨñ.  
\v 2 Biañgan sɨnɨk, nepek kɨmɨsembɨn gɨtɨk wɨn Yambattɨ tɨmbɨ indañgan indaumbi, nanandɨ sembɨn gɨtɨk wɨn tɨmbɨ dakleukak.  
\v 3 Wɨndɨñda sɨndɨ manda kɨlɨm gɨnañ eñgɨlɨñ wɨn maim plon eu indaukak, tɨmbi sɨndɨ nepek no it gɨnañnan manda janjak eñgɨlɨñ wɨn ipakanan wopumgan eu pɨukak.”   
\s1 Yambat endañgot mɨsɨ-ñɨmlok  
\p
\v 4 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Notnai, nak ñɨndɨñ sanba: amalɨ pɨñgɨpsɨñgot wɨlɨ kɨmnelɨñ, gan siñgi kandañ sep tɨmbɨ kolanelɨñdok gembɨ no nɨm pat-semlak enda nɨm mɨsɨnekalɨñ.  
\v 5 Tambo ninda mɨsɨ-ñɨmlok wɨn daut sametet: Yambattɨ ama wɨlɨ kɨmbi, siñgi kandañ jɨmbɨñ kolɨ pɨuktok gembɨn palmɨlak enda mɨsɨmɨsɨ tɨ-ñɨmlok. Biañgan sɨnɨk sanlet: endañgot mek mɨsɨnekalɨñ.  
\v 6 Monɨk tiptip kɨt tombongot wɨn mɨnem gɨmɨn tɨpettɨ tuatuan, gañgan Yambattɨ noñgan no nɨm kamala-ñɨmlak.  
\v 7 Sɨndɨ endok dainan loloñ sɨnɨk, monɨk asup yapma kleañ, tɨmbi endɨ kumbanjɨ saktok kwɨnakwɨnatsɨ wɨn bo nandɨ-talelak, wala tɨmbi amala nombo nɨm mɨsɨ-semnekalɨñ.   
\p
\v 8 Sanba nandɨwɨt. No en amalok dausɨnan ‘Nak Yesulok gɨñgɨt’ wɨndɨñ e-daklelakta, nak Ama Sɨsɨnɨktɨ Yambattok eñaloñiilok dausɨnan enda wakan ‘Endɨ nokok gɨñgɨt’ wɨndɨñ e-dakleutat.  
\v 9 Gan no en amalok dausɨnan naka ‘En nɨm nandɨ-ñɨmlet’ elakta, nak Yambattok eñaloñiilok dausɨnan enda wakan ‘En nɨm nandɨ-ñɨmlet’ eutat.  
\v 10 Tɨmbi no en Ama Sɨsɨnɨk nanɨ-kolalakta, endok yomɨn wɨn kɨndem bi-ñɨmlok, gan no en Dɨndɨm Woñ nɨ-lakalakae tɨlakta, endok yomɨn wɨn kɨmɨlɨm palmekak.   
\p
\v 11-12 Amalɨ manda plon sepmbi, it kiyau gɨnañ ba gavmandok dainan ba lolonjiilok dausɨnan sapɨtnekalɨñ. Nain wolongan sɨnɨk Dɨndɨm Woñdɨ manda nek eelok wɨn daut samekak, wala tɨmbi wolonda sɨndɨ nandɨ-bendɨ wopum tɨmbi, ñɨndɨñ nɨm enekalɨñ, ‘Nɨndɨ manda nek enetamɨñ?’ Ba ‘Nek tambane enɨnetamɨñ?’”   
\s1 Mɨnem kwɨlɨkwɨlɨla ka-galkta nɨm tɨlok  
\p
\v 13 Tɨmbi ama kɨmɨn wopum boñgɨpsɨnan ama nolɨ Yesu nɨmbi eñguk, “Endaut, datnalɨ betnettok kii bimbin wɨn en noñganlɨñgot ep kulak, wala tɨmbi dɨk nɨmbɨmbi, nokok tambon danbi namɨn.”  
\v 14 Eumbi nɨñguk, “Notna, ba ama nolɨ nak sambɨ-danbettok ba nepenepeset danɨ-samettok nanbɨ taleñguk ba? Nɨm ya, wɨn nokok kena nɨm.”  
\v 15 Wɨndɨñ embi yousɨmbi, amatamda enguk, “Nepek tokñetokñen walɨ kuñgu kɨndem nɨm samlak, wala tɨmbi sɨndɨ ka-kɨliñ embi, kuñgunjɨ ka-dɨkñe-kɨliñ enekalɨñ. Nɨm kañbi, kwɨlɨkwɨlɨ ba nepek nola ka-galkta tɨnelɨñ.”   
\p
\v 16 Wɨndɨñ embi, eyout manda no ñɨndɨñ embi enguk, “Ama mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ asupmat endok nanañ kenan bien lali kɨndem daumbi,  
\v 17 nanandɨn gɨnañ ñɨndɨñ nandɨ-kwɨnakwɨnaleñguk, ‘Nɨtek tɨlok? Nanañ bien asup ñalɨ it kawai wolok gɨnañjɨnan wɨsɨ-kolettok tuop nɨm!’ Wɨndɨñ nandɨmbi  
\v 18 eñguk, ‘Kombɨkmek nandɨlet: nak wɨsɨ-kot it kawai gɨtɨk wɨn wiapi, komblin wopum asupgan kɨndipi, nanañ ba kwɨlɨkwɨlɨ gɨtɨk pat-namlak wɨn wolok wɨsɨ-koletat.  
\v 19 Tɨñɨpi, natnala ñɨndɨñ eutat: Ip ñak! Nak nepenepek kɨndem gwɨlat asuptok kɨmɨp kiulambi pat-namlakta tɨmbi kɨndem pat-nandɨmbi, na sɨlɨsɨlɨ tɨmbetat!’  
\v 20 Gan Yambattɨ tambon ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Dɨk kamen, man tim ñolondañgan kuñguñga gapma tɨkelok. Tɨmbi nepek tɨ-jumut tɨñguñ walɨ nindok tɨmbekak?’”  
\v 21 Yesulɨ eyout manda wɨndɨñ embi, yousɨmbi enguk, “No en kwelan ñolok kwɨlɨkwɨlɨ asup palmektok ep kiutak, gan nepek Yambattok dainan tuannat no nɨm palmɨlakta, endɨ ama kamen wandin.”   
\s1 Pɨñgɨp ka-dɨkñela nandɨ-bendɨ wopum nɨm tɨlok  
\p
\v 22-23 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Nepek tokñetokñen walɨ kuñgu kɨndem nɨm samlakta tɨmbi nak kuñgunjɨlok ba pɨñgɨpsɨlok kandañ ñɨndɨñ sanlet: wɨn kuñgu ba pɨñgɨp walɨ bien tɨlak, nanañ ba dasindasin walɨ nɨm, wala tɨmbi sɨndɨ nanañ nek nanekalɨñ ba dasindasi nek dasinekalɨñ wala nandɨ-bendɨ wopum nɨm tɨnekalɨñ.   
\p
\v 24 Sɨndɨ monɨk oeoe yambɨm nandɨwɨt: endɨ nanañ tɨpi-bimbi met nañ wɨndɨñ nɨm pa tañ, tɨmbi endɨ wɨsɨ-kot it bo nɨm pat-semlak, gañgan Yambattɨ tuopkan ep towilak. Sɨndɨla endok dainan monɨk yapma kleañda, nɨtek tɨmbi nɨm sep towiuk?  
\v 25 Tɨmbi sɨndoñnan nanin no endɨ nandɨ-bendɨ wopumlɨ kuñgun lakat yousum ombatawɨk ba? Nɨm ya!  
\v 26 Sɨndɨ nepek tip kambak wandin tɨndɨlok tuop nɨm, wɨndɨñda kusei nekta nepek dɨwɨn wala nandɨ-bendɨ wopum pa tañ?   
\p
\v 27 Pama klinan indañ wɨn yambɨm nandɨwɨt! Nak ñɨndɨñ sanba: endɨ kena meñ nɨm tañ, ba dasindasinjɨ bo nɨm pa youkañ, gañgan endok pamanjɨlɨ ama wapmañ Solomondɨ dasindasin kɨndem sɨnɨk pa dasilɨñguk endok paman wɨn maklelak.  
\v 28 Kli nepek pamanat kena gɨnañ man lambɨ indaumbi, desa dombɨmbi ep siu dɨnekalɨñ wandin wɨn bo Yambattɨ dasindasinjɨ kɨndem emlak, nɨtekta tɨmbi endɨ sɨndok dasindasinjɨ nɨm tɨmbɨ inda-samek? Wɨn nɨm nandañda, sɨndok nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ wɨn lakat sɨnɨk pat-samlak!   
\p
\v 29-30 Amatam Yambat nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ mañ endok nanandɨnjɨlɨ nanañ tuk nepek wandindokgot pat-semlak. Bepsɨlɨ ikan ñɨndɨñ nandɨ-talelak: nepek gɨtɨk wɨn nɨm pat-samekta sɨndɨ kunelɨñdok tuop nɨm, wala tɨmbi sɨndɨ amatam dɨwɨndɨ tañ wɨndɨñ nɨm tɨnekalɨñ, ba nandɨ-bendɨ wopum nɨm tɨnekalɨñ.  
\v 31 Tambo sɨndok nanandɨnjɨlɨ Ama Wapmañjɨlok gɨñgɨt kuñgulokgot pat-samekak, tɨmbi nepek wandin walɨ bo kuñgunjɨlok inda-samekak.”   
\s1 Ama Sɨsɨnɨk endok tomtomlok tɨ-pañgɨtam kulok  
\p
\v 32 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañiila enbi eñguk, “Kɨkesmɨn tip, sɨndok Bepsɨlɨ ñɨndɨñ tɨndɨla nandum kɨndem dañguk: en ama wapmañjɨ kumbi, sɨndɨ en gɨta kandɨkñe kena tɨnelɨñdok nandɨmbi, wolok tuop tɨñguk, wala tɨmbi sɨndɨ mɨsɨmɨsɨ nɨmnat kunekalɨñ.  
\v 33 Sɨndɨ nepenepesɨ pat-samlak wɨn tuatualok kɨmɨpi, mɨnem walinin tɨkembi, pɨmbɨñesɨla emnekalɨñ. Wɨndɨñ tɨnekalɨñda, tuanjɨ nɨm taleukak wɨn kunum gɨnañ pat-samekak. Kumbu amalɨ wɨn kumbu tɨnelɨñdok tuop nɨm, ba kwɨnakamdɨ wɨn nɨm tɨmbɨ kolaukakta tɨmbi walɨ mɨnem lɨksɨ nɨm kolawɨk wandin. Sɨndɨ kwelalok nepenepek wala galk nɨm nandɨnekalɨñ. Tambo sɨndɨ nepek nek Yambattok dainan loloñ sɨnɨk wala galk nandɨnekalɨñ.  
\v 34 Kusei ñɨndɨñda: nepek gɨnañjɨlɨ kasɨleum pataknan kandañ gɨnañ nanandɨnjɨlɨ bo wandɨñ pat-samekak.   
\p
\v 35-36 Kena gwañgwalɨ molomjɨlɨ nanañ si-jumut tɨndɨnnan nanin undane ilan bɨmbi, wesak wɨlɨmbi, platik sɨnɨk pɨsalɨmnelɨñdok mandɨmandɨ pa tañ, wɨndɨñgangot sɨndɨ kolsalenjɨ pɨndolɨm dɨumbi, kena tɨndɨlok tɨ-pañgɨtam kunekalɨñ.  
\v 37 Kena gwañgwalɨ wɨndɨñ tɨ-kuñɨlɨmbi, molomjɨlɨ undane bɨmbi kalak wɨn: kena gwañgwañiilɨ gama kaik papi, mandɨ pakañ. Kena gwañgwa wandin walɨ gwañgwa dɨwɨn yapma kle pakañ. Nak biañgan sanba: molomjɨlɨ kena tɨndɨlok tɨ-pañgɨpañgɨ tɨmbi, nanañ nanelɨñdok enɨ-tiañembi, nananjɨ kle-semekak.  
\v 38 Wɨn tim bomup ba puputtɨ kusei kɨmɨpi kɨtɨlaknan undane bɨmbi, kena gwañgwalɨ gama kaik palɨñɨlɨmbi ep tɨmbɨ indaukta, gwañgwa walɨ wakan dɨwɨn yapma kle pakañ.   
\p
\v 39 Tɨmbi sɨndɨ nepek ñɨn nɨm nandɨ-kamalanekalɨñ: it molomdɨ kumbu amalɨ nain nekta sɨnɨk bɨwɨk wɨn nɨm nandɨlak. Nandɨwɨmda! endɨ kaik kuñɨpi, il wiapi, gɨnañ loup tɨmbɨmbi kɨmɨsip tɨ-ñɨmek.  
\v 40 Wɨndɨñgangot sɨndɨ ‘Ama Sɨsɨnɨktɨ man nɨm tombek bek’ wɨndɨñ nandɨñɨlɨmbi, wolongan kaikan bɨ tombekak. Wɨndɨñda tɨmbi sɨndɨ tomtomnalok tɨ-pañgɨtam kunekalɨñ.”   
\p
\v 41 Tɨmbi Petlolɨ nɨñguk, “Wopum, eyout manda elañ wɨn nɨndokgot ba amatam gɨtɨktok?”  
\v 42 Eumbi tambane eñguk, “Manda wɨn kandɨkñe ama matañgotañgolat nanandɨn kɨndem palmɨlak wandin wala elet. Wɨn en wakan molomñiilɨ kena gwañgwañii dɨwɨn yambɨ-dɨkñelok nɨmbɨ taleumbi, nanañ mepmettok nain dɨndɨm sɨnɨk danɨ-semektok nɨlak. Molomñɨlɨ kena manda wɨndɨñ nɨmbi,  
\v 43 ña kukap undane bɨmbi kalak wɨn: kena gwañgwalɨ nek tɨmbektok nɨñguk wolok tuopkan tɨñgukta endɨ gwañgwa dɨwɨn yapma kle patak.  
\v 44 Nak biañgan kena gwañgwa enda ñɨndɨñ sanlet: molomñɨlɨ nepenepel gɨtɨk wɨn endɨ ka-dɨkñeuktok nɨmbɨ taleukak.   
\p
\v 45 Gan tɨkap kena gwañgwa walɨ gɨnan gɨnañ ñɨndɨñ nanduk, ‘Molomnalɨ ña sakñelambi, platik nɨm bɨukak’ wɨndɨñ nandɨmbi, kusei kɨmɨpi, kena wembe gwañgwa dɨwɨn joñgo yandɨpbi, nanañ ba tuk kwambɨñ wopum nañbi, kamakama tɨmbekta, nek inda-ñɨmek?  
\v 46 Kena gwañgwa molomñɨlɨ kena nain nekta ba nain nekta sɨnɨk bɨukak wɨn nɨm nandɨlakta tɨmbi endɨ nɨm mandɨ palɨmbi, nain wolondañgan molomñɨlɨ undane bɨukak. Bɨmbi, ep tɨndɨn kolan wɨn kañbi, wolok kɨnjan tɨ-lamɨpi, amatam Molom nɨm kɨmɨt-kleañ en gɨta tuanjɨ kolan ombɨ-semekak.   
\p
\v 47 Tɨkap kena gwañgwa walɨ molomñɨlok mandan nandɨñguk, gan nɨm tañgoneñguk ba nɨm tɨ-pañgɨpañgɨle tɨñgukta, en nain ombapgan waipmɨlok.  
\v 48 Gan tɨkap endɨ molomñɨlok mandan wɨn nɨm nandɨñgukta makleumbi, nain dumangan waipmɨlok. Wɨndɨñgangot tɨkap Yambattɨ ama nola gwɨlam asup mɨmɨnda endɨ wolok tuopkan tambon ombɨ-mɨlok nandɨlak, ba endok kiinan kena wopum kɨmɨkɨmɨlɨnda, endɨ wolok tuopkan kenalok bien indauktok nandɨlak.”   
\s1 Yesulɨ amatam ep tambɨlektok indañguk  
\p
\v 49 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Nak komba kwelan kɨmɨlam dɨuktok indañgutta ñɨndɨñ nandɨlet: komba walɨ ikan dualɨmda, wɨn kɨndem sɨnɨk.  
\v 50 Gan nak dama tuk walan no\f + \fr 12:50 \ft Tuk wɨn mɨlap ba pɨñgɨp gawat Yesulɨ bembektok tɨñguk wala elak.\f* iilok nanbɨ taletalen. Tuk wɨn gama nɨm iñgutta tɨmbi mɨlap walɨ gɨnañna tɨmbɨ mɨlatalak.  
\v 51 Sɨndɨ nak amatam kwelan ep tɨmba busukñenengan kunelɨñdok indañgut wɨndɨñ nandañ ba? Wɨndɨñ nɨm. Nak ñɨndɨñ sanba nandɨwɨt: tambo nak amatam ep tambɨlettok indañgut. Naka tɨmbi  
\v 52 man ñɨndɨñgɨtta kusei kɨmɨpi, kundit ñɨndɨñ inda-ta-ñaukak: sambat kɨt meñ noñgan yakan pa kuañ endɨ tambɨpi, kɨmɨn tɨpet indambi, tɨpettɨ tambon, tɨpet gɨt nolɨ tambon wɨndɨñ ipi, nɨsɨñgan tambon tambon kanjɨk tɨ-kunekalɨñ.  
\v 53 Wɨndɨñ tambɨpi, bep nɨñan endɨ nɨsetkan tambon tambon ipi, kanjɨk tɨndekamɨk, tɨmbi me wemba endɨ bo nɨsetkan tambon tambon ipi, kanjɨk tɨndekamɨk, tɨmbi nambɨn tam gɨt yapman tam endɨ nɨsetkan tambon tambon ipi, kanjɨk tɨndekamɨk.”   
\s1 Yambattok manda dɨndɨmgan nandɨlok  
\p
\v 54 Yesulɨ amatam kɨmɨn wopumda yousɨm ñɨndɨñ bo enguk, “Sɨndɨ mulukualɨ tuk kimbɨñ kandañ indam bɨumbi kañbi, wolongan ñɨndɨñ pa eañ, ‘Gwi bɨutak’ wɨndɨñ eumbi, wolok tuop indalak.  
\v 55 Tɨmbi sɨndɨ sasalelɨ klinan kandañ nanin pendɨp bɨumbi kañbi, ñɨndɨñ pa eañ, ‘Maim kunduwat dɨutak’ wɨndɨñ eumbi, wolok tuopkan indalak.  
\v 56 Ama manjɨ mambenjɨ tɨpelat! Sɨndɨ kunum gɨt kwettok plon nek indalak wɨn kañbi, maim iletak ba gwi pɨutak wɨn ka-kɨliñ eañ. Gan nɨtekta tɨmbi sɨndɨ man ñɨndɨñgɨt nepek nek indalak wɨn kañbi, kenanalok kusei nɨm ka-nandɨ-dakleañ?  
\v 57 Ba kusei nekta sɨnlok ep tɨndɨnjɨ plon nek ñalɨ dɨndɨm sɨnɨk wɨn bo nɨm ka-danbi, wolok tuop tañ?   
\p
\v 58 Tɨkap ama nolɨ manda plon gapɨlep tɨmbɨmbi, sɨtɨ telaknan yakan ñañɨpi, mandanjet e-salendemɨktok nɨka tɨmbekañ. Nɨm kañbi endɨ gɨñgɨnembi, gep tiañembi, manda kandanloñ gapɨlɨmbi, endɨ bo tem dumandok kiinan gapɨlɨmbi, endɨ gepmbi, it kwambɨñnan gapɨlek.  
\v 59 Biañgan ganlet, dɨk it kwambɨñ gɨnañ papi, mɨnem nɨtek ombɨ-ñɨmlok een wɨn gɨtɨk ombɨ-mɨ-taleuñ wolok tuop.”   
\c 13
\s1 Gɨnanjɨ nɨm tambanenekalɨñda kolanekalɨñ  
\p
\v 1 Nain wolondañgan amatam wolok bɨ pakɨlɨñ endoñnan nanin dɨwɨndɨ Yesula kasat ñɨndɨñ tɨ-ñɨmgɨlɨñ: Galili ama dɨwɨndɨ tapma ilan tapma tɨñɨlɨmbi, Pilatolɨ eum yandɨpmɨum kɨmbɨmbi, wekatsɨlɨ pɨmbi, tapma gauttok wekatsɨlɨ wakɨt kiukuk. Kasat wɨndɨñ tɨ-ñɨmɨumbi  
\v 2 tambane enguk, “Mɨlap wandin inda-semgukta, ama wolok yomjɨlɨ Galili ama dɨwɨsɨlok yom makleñguk, sɨndɨ wɨndɨñ nandañ ba?  
\v 3 Nak ñɨndɨñ sanba: nanandɨnjɨ wɨn dɨndɨm nɨm. Gan sɨndok kandañ, tɨkap sɨndɨ gɨnañjɨ nɨm tambanem kunekalɨñda, wɨndɨñgangot sɨndɨ gɨtɨk kola-talenekalɨñ.  
\v 4 Tɨmbi amatam 18 Siloam kandañ kɨmgɨlɨñ wɨn endok kandañ nɨtek? It ombap jɨñgɨnlɨ gɨlombi, ep kot tapliñguk. Endok kolanjɨlɨ amatam dɨwɨn gɨtɨk Jelusalem kuañ endok kolanjɨ makleñguk, sɨndɨ wɨndɨñ nandañ ba?  
\v 5 Nak ñɨndɨñ sanba: nanandɨnjɨ wɨn dɨndɨm nɨm. Gan sɨndok kandañ, tɨkap sɨndɨ gɨnanjɨ nɨm tambanenekalɨñda, wɨndɨñgangot sɨndɨ gɨtɨk kola-talenekalɨñ.”   
\p
\v 6 Tɨmbi Yesulɨ eyout manda no ñɨndɨñ enguk, “Ama nolok wain kenan gɨnañ fik komba no tɨpium pakuk. Tɨmbi kena molomdɨ komba wɨn ka-nandɨ tɨmbepi bɨñguk, gan endɨ bien no nɨm lali palɨmbi kañguk. Bien nɨmnat kañbi,  
\v 7 kena kandɨkñe amala nɨmbi eñguk, ‘Kalañ: gwɨlat tɨpet gɨt no gɨtɨk wolok gɨnañnan nak ñañambɨ tɨmbi, komba bienda yolonjɨlet, gan endɨ bien no nɨm lalilak. Neta slakan sɨnɨk kwettok galk tiañe-talelak? Kak, dombɨ kot!’  
\v 8 Eumbi nɨñguk, ‘Molomna. Biumbi, gwɨlat noñgangot nombo yousɨ-mɨum palɨn. Palɨmbi, nak kwet tambɨpi, kuseinan makauttok tem kɨmɨpi kautat.  
\v 9 Gwɨlat no wolondamek bien laliukak bek. Tɨkap nɨmda, komba wɨn kɨndem dombɨ kolekañ.’”   
\ms1 Yambattɨ amatam nɨtek yambɨ-dɨkñelak  
\s1 Yambattok kandɨkñe wɨn nɨtein?  
\p
\v 10 Sabat patnandɨ nain nola Yesulɨ it kiyau nolok gɨnañnan amatam enɨ-daut tɨ-sem pakuk.  
\v 11 Tɨmbi tam no yal kolandɨ pɨ-ñɨmɨmbi, jɨmbat siñgin sait gɨnañ tɨmbɨ inda-ñɨmɨumbi, en dɨndɨm ilektok tuop nɨm, wala tɨmbi gwɨlat 18 wolok tuop plindambi pa kulɨñguk, endɨ bo wolok bɨ pakuk.  
\v 12 Palɨmbi, Yesulɨ tam wɨn kañbi kɨtɨ-ñɨmɨum bɨumbi nɨñguk, “Tam, jɨmbat gep top-kɨliñ eñguk walɨ ip taleumbi, siñgiñga pañeun.” Wɨndɨñ eñɨpi,  
\v 13 kii endok plon kɨmɨlɨmbi, wolongan siñgin sait tɨ-dɨndɨm embi, kusei kɨmɨpi, Yambat nɨ-kɨndem dañguk.   
\p
\v 14 Yesulɨ Sabat patnandɨ nainnan tam wɨn tɨmbɨ kɨndem dañgukta tɨmbi it kiyaulok telak dama endɨ gɨnañ komba dɨumbi, amatam enombɨmbi, ñɨndɨñ eñguk, “Sandap kɨt tambon noñgan wɨn kena tɨndɨlok pat-samlak, wolonda endɨ sep tɨmbɨ kɨndem danelɨñdok bɨnekalɨñ, Sabat patnandɨ nainnan nɨm.”  
\v 15 Wɨndɨñ eumbi, Wopumdɨ tambane ñɨndɨñ nɨñguk, “Ama manjɨ mambenjɨ tɨpelat! Sɨndɨ gɨtɨk makauk ba doñkinjɨ wɨn Sabat patnandɨ nainnan isɨnan ep pɨsapi, tuk nanelɨñdok pa yanañgɨkañ.  
\v 16 Gan tam ñɨn Ablaamdok komblin endok kandañ wɨn nɨtek? Satandɨ gwɨlat 18 gɨtɨk topmɨumbi ku-ta-bɨlak, tɨmbi sɨndɨ en Sabat patnandɨ nainnan nɨm pɨsalɨmlok nandañ ba?”  
\v 17 Wɨndɨñ eumbi, kanjɨkñii gɨtɨktɨ mayek tam palɨmbi, amatam gɨtɨk endɨ kundit kɨndem sɨsɨnɨk tɨlɨñguk gɨtɨk wala sɨlɨsɨlɨ tɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 18 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Yambattok kandɨkñe wɨn nɨtein? Kandɨkñe walɨ nɨtek bendɨlak nak wolok plon eyout manda nek eut?  
\v 19 Wɨn mastat mɨnjɨp ama nolɨ tɨkembi, kenan gɨnañ kokuk wandin. Mɨnjɨp tipnam walɨ lambɨ bendɨ wopum dambi, komba wopum tɨmbɨmbi, monɨktɨ isɨ kii gayam plon tɨñgɨlɨñ.”   
\p
\v 20 Wɨndɨñ embi, bɨndambo ñɨndɨñ enguk, “Nak Yambattok kandɨkñe wɨn nɨtein eut?  
\v 21 Wɨn plaua kɨmɨlɨmbendɨ tam nolɨ tɨkembi, plaua kwɨlan wopumgan wakɨt kiupi tambaneñguk wandin. Papalem kaumbi, kɨmɨlɨmbendɨ lakatgot walɨ plaua gɨtɨk wɨn tɨmbɨ bendɨ lambɨñguk.”   
\s1 Kunumdok yama gik sɨnɨk wolok lololok  
\p
\v 22 Yesulɨ Jelusalem ñaupi, it kwet wopum ba tip wandɨñ ñañɨpi, amatam enɨ-daut tɨ-semguk.  
\v 23 Tɨmbi ama nolɨ nɨ-kañbi eñguk, “Wopum, wɨn ama lakat endɨñgot Yambattɨ kolanjɨlok tuan wiat-semumbi, kunum gɨnañ lonekalɨñ ba nɨtek?” Eumbi enguk,  
\v 24 “Nak ñɨndɨñ sanlet: amatam asuptɨ Yambattok kandañ ñanepi wɨt nɨm kanekalɨñ, wala tɨmbi sɨndɨ yama gik sɨnɨk wolok lonelɨñdok gembɨ kotnekalɨñ.  
\v 25 It molom endɨ mɨlapi, yama sip taleumek, sɨndɨ bɨ it pawan ipi, wesak wɨpi nɨnekalɨñ, ‘Wopum, yama pɨsat-nɨmɨñ.’ Eumbi, tambon ñɨndɨñ sanbekak, ‘Nak nɨm nandɨ-samlet. Sɨndɨ denasi?’ Sanbɨ nandɨmbi,  
\v 26 kusei kɨmɨpi, manda tombon ñɨndɨñ nɨnekalɨñ, ‘Nɨndɨ dɨkɨta yakan nanañ tuk nañgɨmɨñ, tɨmbi dɨk nɨndok ipakanan gɨñgɨt manda e-daut tɨñguñ.’  
\v 27 Gan endɨ ñɨndɨñ sanbekak, ‘Nak ñɨndɨñ sanlet: sɨndɨ denasi wɨn nak nɨm nandɨ-samlet. Kolan tɨndɨ gɨtɨk sɨndɨ nambim ña-talewɨt!’   
\p
\v 28 Tɨmbi kɨmɨsip tɨ-samgukta tɨmbi sɨndɨ kunum pawan papi, Ablaam, Aisak, Jekop gɨt plofet gɨtɨk endɨ Yambat gɨta kuñɨlɨmbi yambɨnekalɨñ, wolondamek sɨndɨ wandɨñ kukulembi, manjɨ sɨ-gɨlɨm danekalɨñ.  
\v 29 Tɨñɨlɨmbi, Yambattok gɨñgɨtñiilɨ kwet tambon tambon taletalenan nanin en gɨta kunelɨñdok bɨmbi, nanañ si-jumut tɨndɨnnan pipapi nanekalɨñ.  
\v 30 Nandañ: wolonda ñɨndɨñ indaukak: ama nin enda nandum siñgi kuañ endoñnan nanin dɨwɨsɨlɨ dama tɨnekalɨñ, tɨmbi damandaman kuañ endoñnan nanin dɨwɨsɨlɨ siñgi tɨnekalɨñ.”   
\s1 Yesulɨ Jelusalem it kwetta blan tɨ-ñɨmɨñguk  
\p
\v 31 Nain wolongan Falisi ama dɨwɨndɨ Yesuloñ bɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Elottɨ gwɨlɨ kɨmbeñdok nandɨlak, wala tɨmbi dɨk ñalinin pɨ ñau.”  
\v 32 Eumbi enguk, “Sɨndɨ ñambi, kamot moyen wala ñɨndɨñ nɨmbɨt, ‘Nandɨlañ, nak man gɨt desa jɨmbatsɨat ep tɨmba kɨndem dambi, yal kolan ep kle-sembi, siñgi nombo yousɨ ñambi, kenana tɨmba taleukak.’ Sɨndɨ ña wɨndɨñ nɨmbɨ nandɨwɨn.  
\v 33 Biañganak, plofet ama Jelusalemgot yandɨp kɨmkɨmlok, kwet nolok nɨm, wala tɨmbi nak man ba desa ba sisa telaknan yousɨ ñañalok een.   
\p
\v 34 O Jelusalem nasi, sɨndɨ blasɨñgandok. Sɨndɨ plofet ama pa yandɨp kɨmañ, tɨmbi ama sɨndoñ enɨ-mumulɨn bañ wɨn kawattɨ yandɨpmɨum kɨmañ. Puputtɨ nɨñañii ep kɨmɨn tɨmbi, papaulɨ ep kamailak, wɨndɨñgangot nain asupgan natnaloñ sep kɨmɨn tɨmbettok nandɨñgut, gan sɨndɨ nɨm nandɨ-namgɨlɨñ.  
\v 35 Nandañ! Wopumdɨ sɨndok kwesɨ bimbi, nombo nɨm sep kamaiukak. Tɨmbi nak ñɨndɨñ sanba: sɨndɨ nombo nɨm nambɨnekalɨñ. Nɨm sɨnɨk. Sɨndɨ nokok plon ñɨndɨñ enekalɨñ, ‘Wopumdɨ ama nɨ-mulɨm nɨndoñ bɨlak en gwɨlam mɨlok!’\x + \xo 13:35 \xt Kap 118:26\x* wolondamek nombo nambɨnekalɨñ.”   
\c 14
\s1 Plap kenalɨ Sabattok endɨkñe manda kɨmɨt-klekle wɨn maklelak  
\p
\v 1 Sabat patnandɨ nain nola Falisi ama loloñ nolɨ Yesu nanañ nanalok nɨ-tiañeumbi ña lo palɨmbi, nanañ beulok noliilɨ ka-tuakɨlɨñ.  
\v 2 Tɨmbi ama no kii kesii bendɨmbendɨnat endɨ Yesulok dainan bɨ indaumbi  
\v 3 kañbi, endɨkñe manda nandɨ-tale ama gɨt Falisi ama enɨ-nandɨmbi eñguk, “Endɨkñe mandalɨ nek tɨneñdok nandɨ-nɨmlak - Sabat nainnan ama kɨndem tɨmbɨ kɨndem dalok ba nɨm?”  
\v 4 Wɨndɨñ eumbi, manda no nɨm tambane nɨmbɨmbi, ama wɨn tɨkembi, tɨmbɨ kɨndem dambi nɨ-mulɨm ñañguk.  
\v 5 Tɨmbi Yesulɨ enɨ-nandɨmbi eñguk, “Sabat patnandɨ nainnan nɨñañjɨ ba makauksɨ nolɨ tuk ban gɨnañ pɨukta, sɨndoñnan nanin nin endɨ platikan nɨm tiañeum lambek?”  
\v 6 Wɨndɨñ eumbi, manda tambon tambane nɨnelɨñdok lonjɨñgɨlɨñ.   
\s1 Kayombɨneañ ba plap tañdɨ tuan tɨkenekalɨñ  
\p
\v 7 Tɨmbi ama enɨ-tiatiañen endɨ ama lolondok pitit plon pipatnelɨñdok pilɨmbi, Yesulɨ wɨn kañbi, eyout manda no ñɨndɨñ enguk,  
\v 8 “Ama nolɨ nanañ sina tɨlaknan gep tiañeumbi, dɨk dɨtnalok nanandɨñgala ama lolondok pitit plon nɨm pipaleñ. Nɨm kañbi, ama loloñga no nanañ molomdɨ nɨ-tiañeñguk endɨ bɨumbi,  
\v 9 sɨtet tɨpelat sep tiañeñguk endɨ gambɨmbi, ñɨndɨñ ganbek, ‘Endok pitit wɨn, bi-ñɨmɨmbi, nolok pit.’ Wɨndɨñ ganbɨmbi, dɨk siñgi mayek tɨmbɨmbi, ganɨ-mulɨm siñgi sɨnɨk ña pipaleñ.  
\v 10 Wɨndɨñda tɨmbi, tambo gep tiañenekalɨñ wolonda dɨk pitit siñgi sɨnɨk wolok pilekañ. Wɨndɨñ tɨmbeñda, nanañ molomdɨ gambɨmbi ñɨndɨñ ganbek, ‘Notna, dɨk lo, pitit dama tɨke.’ Wɨndɨñ ganbɨmbi, dɨk ama dɨwɨn no gɨta yakan nanañ nalañ endok dausɨnan kot gɨñgɨt tɨkeukañ.  
\v 11 Nekta, ama gɨtɨk nɨsɨlok kosɨ gɨñgɨt tɨke-loañda endok kosɨ gɨñgɨt tɨke-pɨukak, tɨmbi no en kayombɨnem kulakta en tɨke-loukak.”   
\p
\v 12 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, ama nɨ-tiañeñguk enda ñɨndɨñ nɨñguk, “Dɨk nanañ sina tip ba wopum tɨñɨpi, nokai ba dat kwayañgai ba sambakai ba dɨkok kwekanan nasɨ mɨnem kwɨlɨkwɨlɨnjɨat wandisɨ wɨn nɨm pa enɨ-tiañeukañ. Nɨm kañbi, endɨ bo tombon gep tiañembi, nepek nek tɨñguñ wolok tombon kwelan ñolok ombɨ-gamum tɨke-taleuñ.  
\v 13 Tambo dɨk nanañ sina tɨñɨpi, ama pɨmbɨñesɨ wakɨt ama kɨsɨ ba kesɨsɨ ba dausɨ kolan wandisɨ enɨ-tiañeukañ.  
\v 14 Endɨ tombon ombɨ-gamnelɨñdok tuop nɨm, gan ama dɨndɨm endɨ kɨmnan nanin mɨlatnekalɨñ wolondamek Yambattɨ tuañga kɨndem ombɨ-gamumbi, amatam dɨwɨn yapma kle palekañ.”   
\s1 Yambattok nɨ-tiañela e-tembɨ manda nɨm elok  
\p
\v 15 Tɨmbi ama Yesu gɨta yakan nanañ nañgɨlɨñ endoñnan nanin nolɨ manda wɨn nandɨmbi, ñɨndɨñ nɨñguk, “No en Yambattɨ nanañ sina wopum gɨñgɨtñiilok tɨ-semekak wɨn nambekakta endɨ amatam dɨwɨn yapma kle patak.” Wɨndɨñ eumbi,  
\v 16 Yesulɨ nɨñguk, “Nain nola ama nolɨ nanañ sina wopum tɨmbepi, amatam asup sɨnɨk enɨ-tiañeñguk.  
\v 17 Nanañ nanalok nain indaumbi, kena gwañgwa no nɨ-mulɨmbi, enɨ-tiatiañen endoñ ñambi enguk, ‘Nepenepek gɨtɨk ip tɨwɨlɨ dɨkñemɨñda tɨmbi sɨndɨ bɨwɨt!’  
\v 18 Gan endɨ noñgan noñgandɨ kusei kɨmɨpi, e-tembɨ manda nɨmbi eñgɨlɨñ. Ama dama ña kañguk endɨ ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Nak kwet sanoñgat no tuañgut wɨn ña kauttok een, kusei wala tɨmbi nak nɨm bɨmbɨlok dɨk nokok blan mandana molomgala nɨmbekañ.’  
\v 19 Tɨmbi ama noloñ ñaumbi, endɨ ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Nak makauk wapai kɨt tombon tombon kena emettok ep tuañgut wɨn yanañgɨpi tɨkatɨka tɨmbepi ñaupi tɨlet, kusei wala tɨmbi nak nɨm bɨmbɨlok dɨk nokok blan mandana molomgala nɨmbekañ.’  
\v 20 Tɨmbi nolɨ bo ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Nak tam kombɨkan tɨñgutta tɨmbi ñañalok tuop nɨm.’   
\p
\v 21 Tɨmbi kena gwañgwalɨ undane bɨmbi, enɨ-tiatiañen endɨ nek eñgɨlɨñ wolok kasat gɨtɨk wɨn molomñɨla tɨ-ñɨmɨñguk. Tɨmbi nanañ beulɨ gɨnañ komba dɨumbi, kena gwañgwan ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Dɨk platik sɨnɨk it kwettok telak tip ba wopum wandɨñ ñambi, ama pɨmbɨñesɨ wakɨt ama kɨsɨ ba kesɨsɨ kolan ba dausɨ sipsipmɨn yambɨmbi yanañgɨlɨm bɨwɨt.’ Wɨndɨñ eumbi, wolok tuopgan tɨmbi, undanem bɨmbi  
\v 22 nɨmbi eñguk, ‘Molomna, mandañga ip biennat tɨlak, gan it gɨnañ gama nɨm tokñek.’  
\v 23 Wɨndɨñ eumbi nɨñguk, ‘Bɨndambo ñambi, it kwet pawan telak tip ba wopum tuop kuñɨpi, amatam yambetañ wɨn enɨ-gɨñgɨneumbi, itna gɨnañ tokñenelɨñdok bɨwɨt.  
\v 24 Nak ñɨndɨñ sanlet: ama dama enɨ-tiatiañen endoñnan nanin nolɨ nanañ tɨ-jumut tɨ-semɨt wɨn lakat no nɨm nanekalɨñ.’”   
\s1 Yesu julunjuluñ nɨm kle-kulok  
\p
\v 25 Tɨmbi amatam kɨmɨn wopum asuptɨ Yesu ñañguknan kle ñañɨlɨmbi undane yambɨmbi, ñɨndɨñ enguk,  
\v 26 “No en nakɨta kuupi nandɨlak, gan naka tɨmbi meñ beu wakɨt tamɨn ba wembe gwañgwañii ba dal kwayañii ba wiwii ba enlok kuñgun wɨn bo siñgi nɨm wɨt-semlakta, endɨ nokok gwañgwana sɨnɨk kuuktok tuop nɨm.  
\v 27 Tɨmbi no en enlok kloñbal nɨm tɨke bembi, nak nep kle kulakta, endɨ nokok gwañgwana sɨnɨk kuuktok tuop nɨm.   
\p
\v 28 Tɨkap sɨndoñnan nanin nolɨ it wopumgan kɨndilep nandɨwɨkta, endɨ dama pipapi, ittok tuanla nandɨmbi, mɨnem palmɨlak walɨ it wɨn tɨmbɨ taleuktok tuop ba nɨm wɨn ka-nandɨwɨk.  
\v 29 Nɨm kañ, yop tambi, it kusei kɨmɨlek, gan endɨ it tɨmbɨ taleuktok tuop nɨm, tɨmbi ama it wɨn ka-nandañ endɨ gɨtɨktɨ kusei kɨmɨpi nɨ-lakalaka embi,  
\v 30 ñɨndɨñ enelɨñ, ‘Ama ñalɨ it plapkan kusei kɨmɨpi kɨndikuk, gan nɨtekta nɨm tɨmbɨ talelak?’  
\v 31 Ba tɨkap ama wapmañ no endɨ ama wapmañ nol nola mik tɨ-ñɨmepi ñauk, endɨ nɨtek tɨmbek? Endɨ dama pipapi nandɨ-kɨliñ embi, endok ama lakatgot endɨ dɨwɨndok ama asupgan mik tɨ-semnelɨñdok tuop ba nɨm.  
\v 32 Tɨkap nɨmda, kanjɨkñɨlɨ gama mayañgan palɨñɨlɨmbi, ama wapmañ walɨ kanjɨkñɨloñ manda kɨmɨlɨm ñaumbi nɨmbek, ‘Busuk inda-nɨmektok nɨtek tɨmbet?’   
\p
\v 33 Wɨndɨñgangot sɨndɨ gɨñgɨtsii ba nepenepesɨ gɨtɨk pat-samlak wɨn siñgi wɨlmɨnelɨñdok nɨm tɨ-pañgɨtam pakañda, sɨndɨ nokok gwañgwanai sɨnɨk kunelɨñdok tuop nɨm.  
\v 34 Palañ wɨn nepek koñgom sɨnɨk. Gan wolok koñgomlɨ talewɨkta, nɨtek tɨnambi, nombo koñgom dawɨk? Wɨndɨñ tɨndɨlok tuop nɨm!  
\v 35 Palañ wandin wɨn nana kena gɨnañ ba gwɨlañgwɨlam gɨnañ kena nɨmnat, slak kolɨm ñalok.\f + \fr 14:35 \ft No en Yesu julunjuluñ klelak endɨ palañ koñgom nɨmnat wandin.\f*  
\p No en pawañnat endɨ pawañ kɨmɨpi, mandana nandɨ-kɨliñ eukak.”   
\c 15
\s1 Yom amalɨ gɨnañ tambanelak enda tɨmbi sɨlɨsɨlɨ wopum indalak  
\p
\v 1 Tɨmbi takis epep ama ba yom ama asupgandɨ Yesulok mandan nandɨnepi pa baañgɨlɨñ. Wɨndɨñ tɨmbɨmbi,  
\v 2 Falisi ama gɨt endɨkñe manda nandɨ-tale ama endɨ yambɨmbi nandum pɨumbi, Yesula nɨ-wolwolk embi eñgɨlɨñ, “Ama walɨ yom ama not tɨ-sembi, en gɨta pipat-mɨlat tɨmbi, nanañ yakan pa nalak.”  
\v 3 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ eyout manda no ñɨndɨñ enguk,  
\v 4 “Tɨkap sɨndoñ nanin ama nolɨ sipsip 100 yambɨ-dɨkñeñɨlɨmbi, noñgan nolɨ pailekta, biwɨk ba? Nɨm ya! Endɨ 99 dɨwɨn wɨn kwet kli pataknan yambium kli na-palɨmbi, noñgan pailak wɨn lonjɨ ñakap tɨmbɨ indauk wolok tuop.  
\v 5 Tɨmbɨ indambi, walen kɨndem daumbi, bupum mɨmbi undane ñauk. Ña  
\v 6 ilnan tombi, nolii ba il kwelnan nasii kɨtɨ-semum bɨumbi enbek, ‘Sipsip pailak wɨn ip tɨmba indakta tɨmbi, bɨ nakɨta sɨlɨsɨlɨ tɨmbɨt!’  
\v 7 Nak sanba nandɨwɨt: ama walɨ sipsip pait-palɨmbi tɨmbɨ indañguk wala sɨlɨsɨlɨ wopum tɨñguk, wɨndɨñgangot yom ama noñgan no endɨ gɨnañ tambanelak enda tɨmbi kunum gɨnañ sɨlɨsɨlɨ wopum sɨnɨk indaukak. Gan ama 99 endɨ ikan dɨndɨm kuañda tɨmbi gɨnañ tambatambatta nɨm nandañ enda tɨmbi sɨlɨsɨlɨ lakatgot indaukak.”   
\p
\v 8 Yesulɨ wɨndɨñ embi yousɨmbi enguk, “Tɨkap tam nolok mɨnem kwandai satnin\f + \fr 15:8 \ft Mɨnem kwandai satnin walɨ kena nain noñgandok tuan.\f* kɨt tambon tambon palmek, tɨmbi noñgan no pailekta, kak biwɨk ba? Nɨm ya. Endɨ kolsalen pɨndopi, it jamimbi, lonjɨ-kɨliñ embi, tɨmbɨ indauk wolok tuop.  
\v 9 Tɨmbɨ indaumbi, nolii ba il kwelnan nasii kɨtɨ-semum bɨumbi enbek, ‘Mɨnemna pailak wɨn ip tɨmba indakta tɨmbi bɨ nakɨta sɨlɨsɨlɨ tɨmbɨt!’  
\v 10 Nak ñɨndɨñ sanba nandɨwɨt: tam walɨ mɨnem kwandai pailɨmɨmbi tɨmbɨ indañguk wala sɨlɨsɨlɨ tɨñguk, wɨndɨñgangot yom ama noñgan no endɨ gɨnañ tambanelak enda tɨmbi Yambattok eñaloñiilok boñgɨpsɨnan sɨlɨsɨlɨ indalak.”   
\p
\v 11 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Ama no endok nɨñañiit tɨpet pakɨmɨk.  
\v 12 Pakap, monalɨ beula ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Bep, dɨk mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ ba kwet pakamlak wɨn itañgan danbi, nokok tambon namɨñ.’ Eumbi, nepek gɨtɨk wɨn danbi emguk.  
\v 13 Monalɨ nain nɨm ombataumbi, beulɨ nepenepek mɨñguk wɨn tualok kɨmɨt-talembi, mɨnem gɨtɨk epmbi, kwet mayañgan ñambi pat-tɨ-kuñguk. Kumbi, nandɨ-kamala-kuñɨpi, mɨnem epguk wɨn gɨtɨk kot-taleñguk.  
\v 14 Kot-taleumbi, kwet pakuknan wandɨñ nanañ map wopum indañguk. Indaumbi, gwañgwa walɨ nanañla lonjɨ nɨm kañbi,  
\v 15 ama wɨnanin noloñ ña pa galɨumbi, bɨl\f + \fr 15:15 \ft Juda amalɨ bɨtta nandum nepek kolan papait tɨmbɨmbi, nɨm nayañgɨlɨñ ba tɨkekañgɨlɨñ ba ep towiyañgɨlɨñ.\f* yambɨ-dɨkñeuktok kena gɨnañ nɨ-mulɨm ñañguk.  
\v 16 Ña kena tɨ-kuñɨpi, nanañ gawat tɨlɨñgukta tɨmbi bɨttok nanañ wɨn bo ep nanalok galk nandɨlɨñguk, gan enlok nanañ nepek no nɨm pa maañgɨlɨñ.   
\p
\v 17 Wɨndɨñ tɨ-kukap, gɨnañ nanandɨn tombɨmbi, ñɨndɨñ nandɨñguk, ‘Ama betnalok mɨnem kena tɨ-ñɨmañ gɨtɨk endok nanañ tuk wɨn mɨlapkan pat-semlak, gan nak endok nɨñañlɨ ñolok nanañnala kɨmbepi pa tɨlet.  
\v 18 Wɨndɨñda nak kwet ñɨn bimbi, bɨndambo betnaloñ ña tombi, ñɨndɨñ nɨmbetat: Bep, nak Kunum Molom gɨt dɨk sɨta yom tɨ-samgut,  
\v 19 wala tɨmbi nak ñandin ñalɨ nombo nɨñañga sɨnɨk kuuptok tuop nɨm, slak nandɨ-namumbi, mɨnem kena tɨ-gambi kuutat.’  
\v 20 Wɨndɨñ nandɨmbi mɨlapi, wolongan beuloñ ñauktok ñañguk.  
\p Ñakap, kambak mayañgan il tɨmbɨ dumalaum bɨumbi, beulɨ kañguk. Kañbi ka-daklembi, blan tɨ-ñɨmbi, woñep ñam apbi, sɨmumuñ tɨ-ñɨmɨñguk.  
\v 21 Tɨmbi nɨñañlɨ ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Bep, nak Kunum Molom gɨt dɨk sɨta yom tɨ-samgut, wala tɨmbi nak ñandin ñalɨ nombo dɨkok nɨñañga sɨnɨk kuuptok tuop nɨm.’  
\v 22 Gan beulɨ nandɨ-kɨmnembi, kena gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, ‘Sɨndɨ platik sɨnɨk ñambi, dasindasi engano pamanat wɨn tɨke bɨmbi dasi-ñɨmɨt, tɨmbi besa pamanat kii nɨñañ plon dasi-ñɨmɨmbi, kesɨ gwɨlap wakɨt dasi-ñɨmɨt.  
\v 23 Tɨmbi makauk nɨñañ kɨttɨ towium bendɨ wopum da-kɨliñe patak wɨn tɨke bɨm wɨp, sina wopum tɨmbi, sɨlɨsɨlɨ tɨna.  
\v 24 Neta, nɨñana ñɨn endɨ kɨmguk ba paikuknan nanin nombo bɨ indambi, kaik patak.’ Wɨndɨñ eumbi, kusei kɨmɨpi, sɨlɨsɨlɨ wopum tɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 25 Tɨñɨlɨmbi, tuanlɨ kena gɨnañ pakuk walɨ ilan undane bɨm, it tɨmbɨ dumalaumbi, amatamdɨ kap tiumbi nandɨñguk.  
\v 26 Nandɨmbi, kena gwañgwa no kɨtɨ-ñɨmɨum bɨumbi, nɨ-nandɨ asup tɨmbi, ñɨndɨñ nɨ-kañguk, ‘Wɨ nek indalak?’  
\v 27 Eumbi nɨñguk, ‘Kwayañga mona ip bɨk patak. Tɨmbi pɨñgɨu gwɨlap no nɨm kolañgukta besettɨ eumbi, makauk nɨñañ kɨttɨ towium bendɨ wopum dañguk wɨn wɨpi, nanañ si-na tamɨñ.’ Wɨndɨñ eumbi,  
\v 28 tualɨ wala nandu pɨumbi, gɨnañ komba dɨumbi, it gɨnañnan nɨm lololok gɨñgɨneñguk.  
\p Tɨmbi beulɨ pɨmbi, tualoñ ñambi, nɨ-busumbusuk tɨ-ñɨmbi, it gɨnañ louktok nɨ-nandɨñɨpi nɨ-gɨñgɨneñguk.  
\v 29 Gan tualɨ tambane nɨñguk, ‘Nandɨlañ. Gwɨlat asupgan ñɨn nak kena gwañgwa sɨlanin nomɨk kena tɨ-gam-ta-bɨmbi, mandañga no nɨm wɨkut, ganmek dɨk notnai gɨt sɨlɨsɨlɨ tɨneñdok meme nɨñañ kambak no nɨm namguñ.  
\v 30 Gan nɨñañga mona ñalɨ tam telak joñgo kuañ en gɨta kumbi, mɨnemga na-taleñguk en wandin walɨ bɨumbi, dɨk eumbi, makauk nɨñañ kɨttɨ towium bendɨ wopum dañguk wɨn dombɨmbi si-ñɨmañ.’  
\v 31 Eumbi, beulɨ nɨñguk, ‘Nɨñana, dɨk nepek nola nɨm lonjɨlañ. Nain tuop dɨk noñganlɨ nakɨta kulañ, tɨmbi nepenepek gɨtɨk pat-namlak wɨn dɨkok gɨñgɨt.  
\v 32 Kwayañga ñɨn endɨ kɨmguk ba paikuknan nanin nombo bɨ indambi kaik patak. Nɨtekta walenɨ nɨm kɨndem daumbi, na sɨlɨsɨlɨ nɨm tɨneñ?’”   
\c 16
\s1 Mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ nandɨ-daklenat ka-dɨkñelok  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañiila eyout manda no ñɨndɨñ enguk, “Ama kwɨlɨkwɨlɨ wopummat nolɨ mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ kena aman nolok kiinan ka-dɨkñeuktok kɨmɨt-talembi kuñguk. Kuumbi, nain nola ama dɨwɨndɨ kandɨkñelok plon kɨt yout manda ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, ‘Endɨ nepenepeka ep tɨmbɨ pailektok tɨlak.’ Wɨndɨñ eumbi,  
\v 2 kandɨkñe kɨtɨ-ñɨmɨum bɨumbi nɨñguk, ‘Dɨkok plon manda eum nandɨt wɨn nɨtek? Dɨk kandɨkñe kena nombo tɨ-nameñdok tuop nɨm, wala tɨmbi yout sambat tɨmbɨmbi, mɨnem kwɨlɨkwɨlɨlok kusei dakleun.’   
\p
\v 3 Tɨmbi kandɨkñelɨ gɨnan gɨnañ ñɨndɨñ nandɨñguk, ‘Molomnalɨ kandɨkñe kena napma tɨkelak, wala tɨmbi nak nɨtek tɨmbetat? Neta, nak kwet dɨplindɨplilok gembɨ no nɨm pat-namlakta, tɨmbi mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ kɨtɨnatta maetalet.  
\v 4 O, kombɨkmek nandɨlet! Tɨkap nak man wɨndɨñ wɨndɨñ tɨmbetta, molomnalɨ kenala nep kleukak, wolondamek amalɨ not tɨ-nambi, isɨnan gumañ nanɨ-tiañenelɨñ bek.’   
\p
\v 5 Wɨndɨñ embi, molomñɨlok tombon tɨke-kuñgɨlɨñ noñgan noñgan kɨtɨ-semum bɨumbi, nola nɨ-kañbi eñguk, ‘Molomnalok tombon dɨkok kandañ nɨtek patak?’  
\v 6 Eumbi nɨñguk, ‘Oliv komba tul wɨn wɨlɨ gɨlo tɨndɨn wɨn kwet kambot\f + \fr 16:6 \ft Kwet kambot wandin no wɨn 37 lita ba nek.\f* 100 wolok tuop.’ Eumbi ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Ale, dɨk tambon ombeñdok kundit youkuñ ñɨn tɨkembi, platik sɨnɨk pipapi, tambon 50 ombeñdok yout.’  
\v 7 Wɨndɨñ embi, no nɨ-nandɨmbi eñguk, ‘Molomnalok tombon dɨkok kandañ nɨtek patak?’ Eumbi nɨñguk, ‘Plaua mɨnjɨp kɨmɨka tɨndɨn wɨn lɨk 100 wolok tuop.’ Eumbi nɨñguk, ‘Ale, dɨk tambon ombeñdok kundit youkuñ ñɨn tɨkembi, tambon 80 ombeñdok yout.’ Kandɨkñelɨ wɨndɨñ eñguk.  
\v 8 Kwelalok nepektok kandañ ama kwet ñolok gɨñgɨt kuañ endɨ siñginjɨ tɨke-kɨmɨtnelɨñdok kundit tɨ-kɨndem dambi, ama Yambattok kolsalen gɨnañ kuañ wɨn yapma kleañ, wala tɨmbi molomlɨ kandɨkñe kelamdɨ nɨtek tɨñguk wɨn nandɨ-tombi, ñɨndɨñ eñguk, ‘Ama walɨ enlok siñgin tɨke-kɨmɨlektok kundit tɨ-kɨndem dañguk.’”   
\p
\v 9 Yesulɨ eyout manda wɨndɨñ embi yousɨmbi enguk, “Nak ñɨndɨñ sanba: sɨndɨ wɨndɨñgangot kwelalok mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ pat-samlak walɨ amatam not tɨ-sembi, ep kɨmɨtnekalɨñ. Wɨndɨñ tɨnekalɨñda, kwelalok nepenepek gɨtɨk kena mɨ-taleumek, kuñgu taletalen nɨmnatnan sanɨ-tiañeum lonekalɨñ.  
\v 10 No en nepek sɨlanin kiinan kɨmɨlɨm patak wɨn ka-dɨkñe-kɨliñ elak walɨ wakan nepek bien wopum wɨndɨñgangot ka-dɨkñe-kɨliñ elak. Ba no en nepek sɨlanin kiinan kɨmɨlɨm patak wɨn dɨndɨmgan nɨm ka-dɨkñelak walɨ wakan nepek bien wopum wɨndɨñgangot dɨndɨmgan nɨm ka-dɨkñe-kɨliñ elak.  
\v 11 Wɨndɨñda tɨkap sɨndɨ kwelalok mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ sɨlanin wɨn nɨm ka-dɨkñe-kɨliñ eñgɨlɨñda, nindɨ nepek Yambattok dainan biennat wɨn sɨndok kɨsɨnan ka-dɨkñenelɨñdok kɨmɨlekak? No nɨm.  
\v 12 Ba tɨkap sɨndɨ ama nolok nepek kɨsɨnan kɨmɨkuk wɨn nɨm ka-dɨkñe-kɨliñ eñgɨlɨñda, nindɨ nepek no sɨnlok pat-samektok samekak? Wɨn bo nɨm.   
\p
\v 13 Kena gwañgwa sɨlanin endɨ molomñiit tɨpet endok kena tɨ-semektok tuop nɨm. Wɨndɨñ tɨmbekta, endɨ molomñɨn nola nandum pɨmbɨñen tɨmbɨmbi, nandɨ-kunjit tɨ-ñɨmek, tɨmbi molomñɨn no wɨn gɨnañlɨ kasɨlembi, tɨke-kwambɨñ dauk. Wɨndɨñgangot sɨndɨ Yambat ba mɨnem kwɨlɨkwɨlɨlok kena tɨpelatkan tɨ-kunelɨñdok tuop nɨm.”   
\s1 Yambattok dainan matañgotañgolɨ mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ maklelak  
\p
\v 14 Falisi ama mɨnem kwɨlɨkwɨlɨlok nandɨ-koñgom tɨañgɨlɨñ endɨ Yesulɨ manda wolok plon eu pɨumbi nandɨñɨpi, tima giak tɨ-ñɨmɨmbi, nɨ-sasale manda eñgɨlɨñ.  
\v 15 Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Sɨndɨ amatamdok dausɨnan dɨndɨm walan pa tañ, gan Yambattɨ gɨnañ nanandɨnjɨ nɨtein wɨn sambɨ-dakle-talembi, kusei ñɨndɨñda nandum tuop nɨm tɨ-samlak: nepek amalɨ nandum loloñ sɨnɨk tɨlak walɨ Yambattok dainan kolan papait sɨnɨk pa tɨlak.   
\p
\v 16 Yoane tuk ii-sem endɨ gama nɨm indañɨlɨmbi, Moselok endɨkñe manda gɨta plofet amalɨ manda youkɨlɨñ wɨn eu pɨumbi, amatamdɨ kɨmɨt-kleñgɨlɨñ. Tɨmbi Yoanelɨ indañguk wolok siñgi kandañ Yambattɨ amatam nɨtek yambɨ-dɨkñelak wolok gɨñgɨt manda kɨndem eu pɨumbi, amatamdɨ endok gɨñgɨt indanelɨñdok gembɨ kokañ.  
\v 17 Gan endɨkñe manda gɨtɨktɨ gama papat kwambɨñ pakañ. Kunum kwet endɨ kɨndem paitekamɨk, gan endɨkñe manda endɨla lakat sɨnɨk no nɨm paitnekalɨñ. Nɨm sɨnɨk.  
\v 18 Wɨndɨñda no en tamɨn kle-kopi, komblin tɨkelak, endɨ Yambattok dainan telak joñgo kulak, tɨmbi no en tam kle-kokolɨn no tɨkelak, endɨ wɨndɨñgangot telak joñgo kulak.”   
\s1 Mɨnem kwɨlɨkwɨlɨlɨ kunumdok yama nɨm pɨsalekak  
\p
\v 19 Tɨmbi Yesulɨ kasat no ñɨndɨñ tɨ-semguk, “Ama mɨnem kwɨlɨkwɨlɨlɨ wopumnat no kuñguk. Endɨ dasindasin pamanat tuan wopum pa dasimbi, sandap tuop nanañ sina wopum pa tɨlɨñguk.  
\v 20 Endok telak yamanan ama pɨmbɨñen no kɨmɨlɨm pakuk, koi Lasalos.\f + \fr 16:20 \ft Kot Lasalos wolok walan wɨn “Yambattɨ tɨke-kɨmɨtak en”. \f* Wandalɨ endok pɨñgɨu gwɨlap gɨtɨk tɨmbɨ kolaumbi,  
\v 21 nanañla papi, ama kwɨlɨkwɨlɨnattok ilɨ gɨnañ nanañ na-tlapi, tɨ na gɨlam gɨnañ mep kokañ wɨn nambepi nandɨlɨñguk. Tɨmbi wɨndɨñgot nɨm. Kamottɨ bo bɨmbi, wandan bɨndaañgɨlɨñ.   
\p
\v 22 Tɨmbi wɨnaña ama pɨmbɨñen endɨ sembumbi, eñalolɨ gɨnan tip nañgɨt-lombi, endok pañɨn Ablaam gɨta kɨmɨlɨm pakuk. Tɨmbi ama kwɨlɨkwɨlɨnat endɨ bo sembumbi kɨndit tapliñgɨlɨñ. Kɨndit taplimbi,  
\v 23 kolandok gɨñgɨt tɨmbi, pɨñgɨp gawat wopum nandɨ pakuk. Papi, deium loumbi, Ablaamdɨ Lasalos gɨta yakan mayañgan sɨnɨk palɨmbi yambɨñguk.  
\v 24 Yambɨmbi, kɨtɨu loumbi nɨñguk, ‘Bep pañ Ablaam! Nak komba galk ñolok gɨnañ papi, pɨñgɨp gawat wopum nandɨlet. Dɨk blan nandɨ-nambi, Lasalos nɨ-mulɨmbi, kii nɨñañ kusiptɨ tuk gɨnañ youp bɨmbi, mambena plon kɨmɨlɨm busukñenewɨn.’  
\v 25 Gan Ablaamdɨ tambane nɨñguk, ‘Nɨñana, dɨk nɨm nandɨ-kamalaukañ: sɨtɨ dama kaik pakɨmɨknan dɨk pipapat kɨndem kasɨle-taleñguñ, tɨmbi Lasaloslɨ nepek kolan kusei kusei inda-ñɨmɨumbi, blan plon pakuk. Gan man ñɨn endɨ ñolok busuk plon patak, tɨmbi dɨk pɨñgɨp gawat wopum nandɨlañ.  
\v 26 Tɨmbi wɨngot nɨm. Masimasip no kɨmɨkɨmɨlɨn, wɨn kwet jambɨlan nɨndok ba sɨndok boñgɨpnɨnan patak, tɨmbi nɨndoñnan ba sɨndoñnan nanin nolɨ wɨn dɨkñembi, tambo ñaneñdok tuop nɨm.’   
\p
\v 27 Ablaamdɨ wɨndɨñ eumbi, ama walɨ nombo kɨtɨ-nandɨmbi nɨñguk, ‘Bep. Wɨndɨñda dɨk kɨndem Lasalos nɨ-mulɨmbi, bepnalok ilan ñambi,  
\v 28 kwayanai kɨt tambon pakañ wɨn molo manda enbɨmbi, endɨ kuñgunjɨ tɨ-dɨndɨm ewɨt. Nɨm kañbi, endɨ bo kwet kolan ñolokgan pɨmbi, pɨñgɨp gawat wopum nandɨnelɨñ a!’  
\v 29 Eumbi nɨñguk, ‘Neta Lasaloslɨ ñauktok elañ? Kwayañgailɨ Mose gɨt plofet amalɨ manda youyoulɨn wɨn gɨtɨk pat-semlak. Manda wɨn wakan nandɨmbi kɨmɨt-klenekalɨñ.’  
\v 30 Eumbi, ama walɨ Ablaamda nɨmbi eñguk, ‘Bep. Wɨn tuop nɨm. Gan ama sembɨsembɨn nolɨ endoñ ñaukta, gɨnañjɨ kɨndem tambanenekalɨñ.’  
\v 31 Eumbi nɨñguk, ‘Tɨkap endɨ Mose gɨt plofet ama endok mandanjɨ nandɨ-kɨmneyañda, ama nolɨ kɨmnan nanin mɨlapi, molo manda enbɨm, walɨ bo nɨm dakle-semek.’”   
\c 17
\s1 Kuñgu nɨtek kuamɨñ wɨn ka-kɨliñ elok  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Nepek kusei kuseilɨ mek amatamda inda-sembi, ep tiañeum yom tañ. Gan ama kusei nindɨ tɨ-kuyuk plon enɨ-tiañelak endɨ blangan.  
\v 2 Kawat wopum no ama wolok bim plon tembɨmbi, tuk kimbɨñ gɨnañ youp munjup kolɨm pɨwɨk walɨ mɨlap, gan tɨkap endɨ gɨñgɨtna koi nɨmnat ñandin no tɨmbɨm yom plon pipɨlakta, Yambattɨ kɨnjan mɨlap wopum ombɨ-mɨumbi, mɨlata-sɨnɨk taukak.  
\v 3 Wala tɨmbi kuñgunjɨ ka-kɨliñ enekalɨñ.  
\p Tɨkap noka nolɨ yom tɨlakta, ep tɨndɨn kolan wɨn biuktok manda kwambɨñ nɨmbekañ, tɨmbi yomɨnla nandum blalaumbi, siñgi wɨtakta, yomɨn bi-ñɨmekañ.  
\v 4 Tɨmbi endɨ sandap noñgan gɨnañ nain asup yom tɨ-gamek, tɨmbi nombo nain nɨtek yom tɨ-gamguk tuop ñɨndɨñ ganbek, ‘Nak yomnala nandɨwam blalaumbi, siñgi wɨtet’ eumbi, dɨk yomɨn bi-ñɨmekañ.”   
\p
\v 5 Tɨmbi ama enɨ-mumulɨn endɨ Wopumda ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Dɨk nanandɨ-kɨlɨktɨnɨ tɨmbɨ wopum da-nɨmɨn.”  
\v 6 Eumbi tambane enguk, “Tɨkap nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ lakat mastat mɨnjɨp nomɨk pat-samekta, kɨndem komba kakai sakñen ñala ñɨndɨñ nɨnelɨñ, ‘Dɨk kakatka tamapi ñam, tuk kimbɨñ gɨnañ pɨmbi, tɨpi kwambɨñ da!’ Wɨndɨñ nɨmbɨmbi, komba walɨ wolongan mandanjɨ tañgonewɨk.”   
\p
\v 7 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Tɨkap kena gwañgwa sɨlanin no nanañ kena ba sipsip yambɨ-dɨkñe kena tɨ-samekta, kena gɨnañ nanin undane ilan bɨumbi, sɨndoñnan nanin nolɨ ‘Platik sɨnɨk bɨmbi, nanañga ñɨn na!’ wɨndɨñ nɨmbek ba?  
\v 8 Nɨm ya. Tambo endɨ ñɨndɨñ nɨmbek, ‘Dɨk nanañ tɨ-jumut tɨ-nambi, dasindasiñga tɨ-dɨndɨm tɨmbi, nanañ tuk mep bɨ kle-namum nambamek, dɨtnalok siñgimek kle na.’  
\v 9 Tɨmbi kena gwañgwalɨ molomdok mandan tañgoneumbi, molomdɨ nɨ-kɨndem dawɨk ba? Nɨm ya.  
\v 10 Wala tɨmbi sɨndɨ wɨndɨñgangot nepek Molomjɨlɨ manda sanguk wɨn gɨtɨk tañgone-taleañda, ñɨndɨñ enekalɨñ, ‘Nɨndɨ kena gwañgwa ñandin ñalɨ kenanɨñgot tɨñgɨmɨñ, nɨnda nɨnɨ-kɨndem dalok tuop nɨm.’”   
\s1 Yambatta kot gɨñgɨt mɨlok  
\p
\v 11 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii gɨt Jelusalem ñaupi, kwet tɨpet, Samalia gɨt Galili, wolok baliliñjetnan klembi ñañguk.  
\v 12 Ñambi, it kwet nolok loup tɨñɨlɨmbi, ama kɨt tambon tambon endɨ ña Yesu tɨmbɨ dumalañgɨlɨñ. Endɨ jɨmbat yambo mawatsɨat, amatamdɨ yambɨ-mɨsɨmɨsɨ taañgɨlɨñda tɨmbi mayañgan ipi  
\v 13 kɨtɨ-ñɨmɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Yesu, ama wopum, dɨk blan tɨ-nɨmbi nandɨ-nɨmɨñ.”  
\v 14 Wɨndɨñ kɨtɨumbi yambɨmbi, Moselok endɨkñe manda klenelɨñdok embi enguk, “Sɨndɨ gwɨlapsɨ tapma amala daut semnepi ñawɨt!” Wɨndɨñ eumbi ñañɨlɨmbi, wolongan wandanjɨ gɨlɨtañguk.   
\p
\v 15 Tɨmbi gwɨlapsɨ kaum kɨndem daumbi, endoñnan nanin nolɨ nolii yambimbi, Yambat wopumgan nɨ-ta-lo tɨñɨpi, Yesuloñ undane bɨñguk.  
\v 16 Ama wɨn endɨ Juda ama nɨm, endɨ Samalia nanin. Endɨ Yesulok kesiinan bɨ pi pɨmbi, kwet plon pɨndɨm papi, sɨmba kɨndemda manda nɨñguk.  
\v 17 Eumbi, Yesulɨ amatam en gɨta pakɨlɨñ ñɨndɨñ enguk, “Nak ama kɨt tambon tambon ep tɨmba kɨndem dalɨñ bek, gañgan ama kɨt tambon tɨpet tɨpet endɨ delok pakañ?  
\v 18 Nɨtekta tɨmbi ama sambat nolok ñalɨ engangot undane bɨmbi, Yambat koi gɨñgɨt mɨlak?”  
\v 19 Wɨndɨñ embi nɨñguk, “Nanandɨ-kɨlɨktɨñgalɨ gep tɨmbɨ kɨndem dalañ. Kɨndem a, mɨlapi ñau!”   
\ms1 Yambattɨ indañgan nɨmbɨ-dɨkñeukak wolok tɨ-pañgɨpañgɨlelok  
\s1 Ama Sɨsɨnɨktɨ indañgan bɨ inda-dakleukak  
\p
\v 20-21 Yambattɨ dawanda kusei kɨmɨpi, amatam indañgan yambɨ-dɨkñeukak wala Falisi amalɨ Yesu nɨ-nandumbi, ñɨndɨñ tambane enguk, “Endɨ ikan boñgɨpsɨnan papi sambɨ-dɨkñelak, wala tɨmbi sɨndɨ nepek wolok kusei kɨmɨkɨmɨt wɨn dausɨlɨ kanelɨñdok tuop nɨm, ba amalɨ nosiila ñɨndɨñ nɨm enɨnekalɨñ, ‘Yakñesɨ, endɨ ñolok patak’ ba ‘Da patak’.”   
\p
\v 22 Wɨndɨñ embi yousɨmbi, gwañgwañiila enguk, “Mɨlap nain indaukak wolonda sɨndɨ Ama Sɨsɨnɨk nak nain dumangangot nambɨnepi nandɨ-koñgom tɨnekalɨñ, gan nɨm nambɨnekalɨñ.  
\v 23 Tɨmbi dɨwɨndɨ naka ‘En ñandɨñ patak’ ba ‘Wandɨñ patak’ wɨndɨñ sanɨnekalɨñ, gan sɨndɨ nandɨ-kɨmnembi, nɨm woñepi ep klenekalɨñ.  
\v 24 Kusei ñɨndɨñda: pɨsapɨsattɨ bayak eumbi, kunum kwet kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan nanin ñam taleñguknan sale-talelak, wɨndɨñgangot Ama Sɨsɨnɨk nokok nainna indaumbi, indañgan tombetat.  
\v 25 Gan dama nak pɨñgɨp gawat ba mɨlap kusei kusei bemambi, amatam man ñɨndɨñgɨt kuañ endɨ siñgi wɨt-namnekalɨñ. Wɨndɨñ inda-namektok een.   
\p
\v 26 Amatamdɨ Noalok nainnan tuk gwam wopum gama nɨm indañɨlɨmbi nɨtek kuñgɨlɨñ, wɨndɨñgangot endɨ nak Ama Sɨsɨnɨk gama nɨm tomñɨlambi kunekalɨñ.  
\v 27 Endɨ nanañ tuk nambi, wapatam tɨñɨlɨmbi, Noalɨ kɨkeñ gɨnañ loñguk wolok tuop. Tɨmbi tuk gwam wopumdɨ suam ep walaimbi, yandɨp kɨm-taleñguk.  
\v 28 Lotilok nainnan wɨndɨñgangot indañguk: amatamdɨ nanañ tuk nayañgɨlɨñ, ba nepenepek tuatua kena ba nanañ kena ba it kɨndikɨndit kena pa taañgɨlɨñ,  
\v 29 gan Lotilɨ Sodom it kwet biñguk sandap wolonda komba gɨt kawat kombanat kunum gɨnañ nanin gwi nomɨk pɨm yandɨpbi, ep dɨumbi kɨm-taleñgɨlɨñ.   
\p
\v 30 Noa ba Lotilok nainnan mɨlaptɨ amatam kaikan inda-semguk, wɨndɨñgangot nak Ama Sɨsɨnɨktɨ tombi inda-dakleutatnan mɨlaptɨ inda-semekak.  
\v 31 Sandap wolonda isɨ pawan ba kenanjɨ gɨnañ pakañ enda ñɨndɨñ tɨnelɨñdok nak elet: endɨ nepenepesɨ mep ñanelɨñdok isɨ gɨnañ nɨm lonekalɨñ ba undane isɨnan nɨm ñanekalɨñ.  
\v 32 Loti tamɨnloñ mɨlap inda-ñɨmɨñguk wɨn sɨndɨ nɨm nandɨ-kamalanekalɨñ.  
\v 33 No en kwelalok kuñgun enlok tɨke kamaiuktok gembɨ kotakta, kunumdok kuñgun pailɨmekak. Tɨmbi no en naka tɨmbi kwelalok kuñgun bilakta, kunumdok kuñgun walɨ palmekak.  
\v 34 Nak ñɨndɨñ sanlet: nain wolonda amatam tɨpettɨ tim ipat noñgan plon dou palɨmbi, no matɨkembi, no bium palekak.  
\v 35-36 Tɨmbi tam tɨpet endɨ yakan nanañ mɨndɨ palɨñɨlɨmbi, no matɨkembi, no bium palekak.”\f + \fr 17:35-36 \ft Nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ manda kusip no gamañgot patak eañ. Wɨn ñɨndɨñ, “Nain wolonda ama tɨpet endɨ kena gɨnañ yakan palɨñɨlɨmbi, no matɨkembi, no bium palekak.”\f*   
\p
\v 37 Tɨmbi gwañgwañiilɨ nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Wopum, wɨn dendɨñ indaukak?” Eumbi, eyout manda no ñɨndɨñ enbi eñguk, “Nepek kɨmɨkɨmɨn pataknan monɨk oeoelɨ kɨmɨn tɨmbɨmbi, nepek delok patak wɨn inda-daklelak.”   
\c 18
\s1 Nɨmolo tɨ-ta-kuumbi, Ama Sɨsɨnɨk en bɨ tombekak  
\p
\v 1 Tɨmbi gwañgwañiilɨ nain tuop nɨmolo tɨmbi gɨñgɨnembi, nɨm nandɨ-mɨlatanelɨñdok Yesulɨ eyout manda no ñɨndɨñ enbi  
\v 2 eñguk, “It kwet nolok manda kandan ama no kuñguk. Endɨ amala nɨm nandɨ-semlɨñguk, ba Yambatta bo giñgiñgan nɨm tɨ-ñɨmlɨñguk.  
\v 3 Tɨmbi it kwet wolok tam kanjak no kuñguk endɨ manda kandanloñ nain nain bɨmbi, ñɨndɨñ nɨlɨñguk, ‘Dɨk nandɨ-nambi, kanjɨkna nɨ-gɨñgɨneumbi, tambonna endok kandañ patak wɨn ombɨ-namekak.’  
\v 4 Wɨndɨñ eumbi, kandanlɨ nandɨ-kɨmnembi kulɨñguk. Kukapi, siñgimek enla ñɨndɨñ eñguk, ‘Nak ama nɨm nandɨ-semlet, ba Yambatta bo giñgiñgan nɨm tɨ-ñɨmlet.  
\v 5 Gan wandingan embi, tam kanjak ñalɨ nain nain mɨlap ñɨn pa namlakta tɨmbi nak joñgo tɨke-kɨmɨlambi, tambon kak tɨkeukak. Nɨm kañbi, nain tuop gɨñgɨne bɨumbi jɨklotaut.’”   
\p
\v 6 Wopumdɨ eyout manda wɨndɨñ tɨ-sembi, gwañgwañiila enguk, “Sɨndɨ kandan ama kelamdɨ nek eñguk wɨn nandañ ba? Endɨ tam gɨñgɨnen wɨn tɨke-kɨmɨlepi eñguk.  
\v 7 Tɨmbi Yambattɨ amatam enlok ep kasɨleñguk wɨn nek tɨ-semekak? Endɨ gɨñgɨtñiilɨ tim sandap kɨtɨ-ñɨmañ wɨn nain ombapgan nandɨ-kɨmnembi, nɨm ep kɨmɨlek ba? Nɨm ya.  
\v 8 Nak ñɨndɨñ sanlet: nain nɨm ombataumbi, platik sɨnɨk ep kɨmɨlekak. Gan nak Ama Sɨsɨnɨktɨ bɨ tommek, nak wolonda amatam nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨat dɨwɨn kwelan ep tɨmba indanekalɨñ ba nɨm?”   
\s1 Kayombɨnembi kuañ endɨ Yambattok dainan dɨndɨm indañ  
\p
\v 9 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, eyout manda no eñguk, wɨn ama endɨ dɨndɨm wɨndɨñ nandɨ-kwambɨñ dambi, dɨwɨnda nandum pɨmbɨñen tɨlak ama wandisɨ wala ñɨndɨñ enguk,  
\v 10 “Nain nola ama tɨpet, wɨn Falisi ama no, tɨmbi takis epep ama no, endɨ nɨmolo tɨndepi tapma it gɨnañ loñgɨmɨk.  
\v 11 Falisi ama endɨ lom ipi, gɨnan gɨnañ enla ñɨndɨñ nɨmolo tɨmbi eñguk, ‘Yambat. Ama dɨwɨn gɨtɨk endɨ mɨnem tiatia telak juluñgan kɨmɨt-kleañ, ba kundit kelam tañ, ba telak joñgo pa kuañ. Gan nak endɨ wandin nɨm, ba takis epep ama da patak en wandin bo nɨm, wala tɨmbi sɨmba kɨndemda manda ganlet.  
\v 12 Sande noñgan gɨnañ nak sandap tɨpet endɨkñe manda klembi, nanañ gɨtɨk kɨmɨsipbi patet, ba nepenepek gɨtɨk epmɨlet wɨn kɨt tambon tambon tambɨpi, noñgan wɨn dɨkok pa gamlet.’  
\v 13 Gan takis epep ama endɨ mayañgan sɨnɨk ipi, kunum gɨnañ deium lolola mɨsɨmbi, yomɨnlok sɨmba gawat tɨñɨpi, kuañ wɨpi, ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Yambat. Nak ama yomat, dɨk mamasa tɨ-namɨñ.’”   
\p
\v 14 Yesulɨ eyout manda wɨn tɨ-sem-talembi enguk, “Nak ñɨndɨñ sanlet: ama ñalɨ Yambattok dainan dɨndɨm indambi, ilnan ñañguk, Falisi ama endɨla nɨm. Neta, ama gɨtɨk nɨsɨlok kosɨ gɨñgɨt tɨke-loañda Yambattɨ ep tɨke-pɨlak, gan no en kayombɨnelakta en Yambattɨ tɨke-lolak.”   
\s1 Ama nɨtnein endɨ Kunum Molomdok gɨñgɨt indaukak?  
\p
\v 15 Tɨmbi amatamdɨ Yesulɨ ñakñak bo ep kauptok nandɨmbi, endoñ yanañgɨpi bɨñgɨlɨñ. Bɨumbi, gwañgwañiilɨ yambɨmbi enombɨmbi enɨ-kɨmɨsip tɨ-semgɨlɨñ,  
\v 16 gan Yesulɨ kɨtɨ-semum bɨumbi, gwañgwañiila enbi eñguk, “Wɨn ama ñandisɨ ñala wakan Yambattɨ enlok gɨñgɨtñii yambɨ-dɨkñelak, wala tɨmbi gwañgwa bɨsat yambiumbi nokoñ bɨwɨt. Telak masip nɨm tɨ-semnelɨñ.  
\v 17 Nak biañgan sanlet: no en Yambattok kapmainan gwañgwa bɨsat nomɨk nɨm kuup nandɨlakta, endɨ endok gɨñgɨt nɨm indaukak. Nɨm sɨnɨk.”   
\p
\v 18 Tɨmbi Judalok telak dama nolɨ Yesula ñɨndɨñ nɨñguk, “Endaut kɨndem, nak kuñgu taletalen nɨmnat kasɨleuttok ep tɨndɨn nɨtek kleut?”  
\v 19 Eumbi nɨñguk, “Nekta naka kɨndem nanlañ? Yambat en noñganlɨñgot kɨndem sɨnɨk.  
\v 20 Dɨk endɨkñe manda ip nandɨ-talelañ: dɨk ama nolok tamɨn gɨta joñgo nɨm kundekamɨk, dɨk ama wɨlɨ kɨm nɨm tɨmbekañ, ba kumbu nɨm tɨmbekañ, ba ama nolok siñgin joñgo nɨm siukañ, tɨmbi meñga bekala giñgiñgan tɨ-sem-ta-kuukañ.”\x + \xo 18:20 \xt Kisim Bek 20:12-16\x*  
\v 21 Wɨndɨñ eumbi nɨñguk, “Manda elañ wɨn gɨtɨk nak ikan tip plongan kusei kɨmɨpi, tañgonem tɨ-ta-bɨlet.”   
\p
\v 22 Yesulɨ manda wɨn nandɨmbi, ñɨndɨñ nɨñguk, “Kɨndem, gan nepek noñgangot gama tɨmbeñdok patak wɨn ñɨndɨñ: dɨk nepenepek gɨtɨk pakamlak wɨn tualok kɨmɨlɨm tua-taleumbi, mɨnem wɨn danbi, ama pɨmbɨñesɨla emekañ. Wɨndɨñ tɨmbeñda, tambon tuañga wopum kunum gɨnañ pakamekak. Ale, wɨndɨñ tɨmbɨ taleumbi, bɨm nak nep kle-kuukañ.”  
\v 23 Wɨndɨñ eu nandɨmbi, mɨnem kwɨlɨkwɨlɨn asup sɨnɨk palmɨñgukta tɨmbi gɨnan mɨlatañguk.   
\p
\v 24 Yesulɨ wɨn kañbi enguk, “Ama mɨnem kwɨlɨkwɨlɨnjɨat Yambattok gɨñgɨt indanelɨñdok nandañ endɨ gliñgliñnat.  
\v 25 Kamel nolɨ lɨk bemdok gɨnañ mɨnam wolok ña tombep nandumda endɨ gliñgliñ tɨmbek. Gan ama kwɨlɨkwɨlɨ wopumnat nolɨ Yambattok gɨñgɨt indambi, endok kapmainan kuup nandɨlakta endɨ gliñgliñ wopum sɨnɨk tɨmbek.”  
\v 26 Wɨndɨñ eumbi, manda nandɨñgɨlɨñ endɨ ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Ei, tɨkap wɨndɨñda, ama nolɨ kuñgu taletalen nɨmnat kasɨleuptok tuop no nɨm patak!”\f + \fr 18:26 \ft Juda amalok nanandɨnjɨ no wɨn ñɨndɨñ: tɨkap mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ asup pat-semlakta, ñɨndɨñ inda-daklelak: Yambattok gwɨlamdɨ endok plon patak.\f*  
\v 27 Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Nepek no amalɨ tɨmbektok tuop nɨm wɨn Yambattɨ tuop tɨ-talewɨk.”   
\p
\v 28 Tɨmbi Petlolɨ nɨñguk, “Nɨndok kandañ bo nɨtek? Nɨndɨ nepenepet ba gɨñgɨtnii gɨtɨk pat-nɨmañ wɨn yambi-talembi, dɨk gep kle-kuamɨñ wɨn!”  
\v 29 Eumbi enguk, “Nak biañgan sɨnɨk sanba nandɨwɨt: ama gɨtɨk Yambattok gɨñgɨt indam kunelɨñdok isɨ ba tamjii ba dasɨ kwayañjii ba menjɨ bepsɨ ba gwañgwanjɨ bɨsat yambi-taleañ endok kandañ wɨn ñɨndɨñ:  
\v 30 endɨ gɨñgɨtsii yambiñgɨlɨñ wolok kɨnjan kwelangan yousɨ-semum kasɨlenekalɨñ, tɨmbi gɨñgɨtsii komblin walɨ gɨñgɨtsii damanin wɨn yapma klelak. Tɨmbi nain gamañda indaukaknan endɨ kuñgu taletalen nɨmnat kasɨlenekalɨñ.”   
\s1 Yesu en kɨmbi mɨlalekak wala gwañgwañiila enɨ-kaik tañguk  
\p
\v 31 Yesulɨ gwañgwañii 12 walɨ nɨsɨñgan patnelɨñdok yanañgɨpi, ñɨndɨñ enguk, “Nandañ: nɨndɨ Jelusalem ñaneñdok ñamɨñ, tɨmbi wolok plofet amalɨ Ama Sɨsɨnɨk nokok plon manda gɨtɨk youyoulɨn wolok tuopkan indaukak.  
\v 32 Juda amalɨ ama sambat nolok kɨsɨnan napɨlɨmbi, endɨ nanɨ-lakalaka embi, kolan tɨ-nambi, iwɨttɨ nep suambi,  
\v 33 kolan sɨnɨk nep waipbi, nulɨm kɨmbetat. Tɨmbi maim tɨpet gɨt no ñaumbi, bɨndambo kɨmnan nanin kaitambi mɨlaletat.”  
\v 34 Yesulɨ wɨndɨñ eñguk, gan gwañgwañiilɨ nek inda-ñɨmekak wɨn nɨm nandɨ-dakleñgɨlɨñ. Manda wolok kusei kɨmɨsembɨ-semum pakukta tɨmbi endɨ wɨn nɨm nandɨ-kɨliñ eñgɨlɨñ.   
\s1 Ama dai sisipmɨn nolɨ Yesu en Mesia wɨn nandɨ-dakleñguk  
\p
\v 35 Yesulɨ Jeliko it kwet tɨmbɨ dumalaumbi, ama dai sisipmɨn no telak pawan pipapi, kɨtɨnat tɨ pakuk.  
\v 36 Papi, amatam asup makleum nandɨmbi, enɨ-nandɨmbi eñguk, “Ñɨn nek tañ?”  
\v 37 Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Yesu Nasalet nanin endɨ bɨlak.” Wɨndɨñ eumbi  
\v 38 kɨtɨ-ñɨmɨmbi eñguk, “Yesu, Devittok Komblin, dɨk naka gɨnañ busuk tɨ-namɨñ!” Wɨndɨñ kɨtɨumbi,  
\v 39 telak dama tɨñgɨlɨñdɨ nɨ-ñombɨmbi eñgɨlɨñ, “Ei, gitak pat!”, gan ama walɨ wopumgan kɨtɨmbi eñguk, “Devittok Komblin-o, dɨk naka gɨnañ busuk tɨ-namɨñ!”   
\p
\v 40 Tɨmbi Yesulɨ wɨñgan bɨ ipi, ama wɨn nañgɨpi endoñ bɨnelɨñdok eumbi, nañgɨp ñasɨñgan bɨumbi nɨ-nandɨmbi eñguk,  
\v 41 “Nak nek tɨ-gamettok nandɨlañ?” Eumbi nɨñguk, “Wopum, nak bɨndambo daut deiuptok nandɨlet.”  
\v 42 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Wɨndɨñda bɨndambo dei! Nanandɨ-kɨlɨktɨñgalɨ gep tɨmbɨ kɨndem dalañ.”  
\v 43 Wɨndɨñ eumbi, wolongan dai tombɨm deimbi, Yesu klembi, Yambatta kot gɨñgɨt mɨñguk. Tɨmbi amatamdɨ kundit wɨn kañgɨlɨñ endɨ bo Yambat nɨ-ta-lo tɨñgɨlɨ ñ.   
\c 19  
\s1 Ama Sɨsɨnɨk endɨ ama pait-papal ep lonjɨmbi epmektok indañguk  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ Jeliko it kwelan tombi, dɨkñe ñaupi ñañguk.  
\v 2 It kwet wandɨñ ama no kuñguk, koi Sakius. Endɨ takis epep amalok telak damanjɨ no, en mɨnem kwɨlɨkwɨlɨ wopum palmɨñguk.  
\v 3 Endɨ Yesu kauptok nandɨ-koñgom tɨñguk, gan endɨ ama dumanda tɨmbi ama kɨmɨn gɨtɨktɨ masimasip tɨ-ñɨmɨumbi, kauktok tuop nɨm.  
\v 4 Wɨndɨñda endɨ yapma klembi, dama woñep ñambi, komba endɨ lololok tuop nolok plon lombi, “Yesulɨ telak ñolok bɨutak” wɨndɨñ nandɨmbi, kauktok mandɨ pakuk.   
\p
\v 5 Tɨmbi Yesulɨ kwet wolok ña tombi, deium loumbi, Sakius kañbi nɨñguk, “Sakius. Platit pɨ! Nak man ñɨn dɨkok ilan ñam palettok elet.”  
\v 6 Eumbi nandɨmbi, platit sɨnɨk pɨmbi, Yesu sɨlɨsɨlɨnat ilnan nɨ-tiañeumbi loñguk.  
\v 7 Tɨmbi amatam wɨ kañgɨlɨñ endɨ gɨtɨk kusei kɨmɨpi, e-balep tɨmbi eñgɨlɨñ, “Endɨ yom amalok ilan pap dowepi loñak.”  
\v 8 Gan Sakiuslɨ mɨlap ipi, Wopum ñɨndɨñ nɨñguk, “Wopum, nak ñɨndɨñ tɨmbep nandɨlet: nak nepenepetna tambɨpi, tambon ama pɨmbɨñesɨla emetat. Ba nak nimbek nolok nepenepesɨ juluñ tɨmbi epgutta, nak bɨndambo nain tɨpet tɨpet ombɨ-semetat.”  
\v 9 Yesulɨ manda wɨn nandɨmbi nɨñguk, “Ama ñalɨ bo Ablaamdok komblin\f + \fr 19:9 \ft Sambat ñolok gɨnañ ‘Ablaamdok komblin’ manda wolok walan tɨpet: Sakius endɨ Juda ama, tɨmbi Ablaamdɨ Yambat nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-ñɨmɨñguk wɨndɨñgangot tɨñguk.\f* kulakta tɨmbi Yambattɨ sandap ñolonda it ñolok kuañ en kolandok kiinan nanin sepma tɨkeumbi, kɨndem pakañ.  
\v 10 Nak Ama Sɨsɨnɨktɨ amatam pait-papal enda wakan ep lonjɨmbi epmektok indañgut.”   
\s1 Ama Wapmañlɨ undanem bɨmbi, gɨñgɨtñiilok tuanjɨ ombɨ-semekak  
\p
\v 11 Yesulɨ Jelusalem tɨmbɨ dumalañgukta tɨmbi amatamdɨ ñɨndɨñ nandɨñgɨlɨñ, ‘Yambattɨ kusei kɨmɨpi, indañgan nɨmbɨ-dɨkñeupi tɨlak.’ Kusei wɨndɨñda tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, eyout manda no amatam mandan nandɨ pakɨlɨñ enda ñɨndɨñ enbi  
\v 12 eñguk, “Ama loloñ nolɨ kwet kulɨñguknan wolok ama wapmañ indauktok nandɨñguk. Kusei wala tɨmbi endɨ ama wapmañjɨ nɨmbɨ taleuktok kwet mayañgan ñambi, nombo undane bɨuktok eñguk.  
\v 13 Embi, kena gwañgwañii endoñnan nanin kɨt tambon tambon kɨtɨ-semum bɨumbi, ama noñgan noñgan mɨnem lɨk noñgan\f + \fr 19:13 \ft Mɨnem lɨk noñgan gɨnañ kena nain 100 wolok tuan dasium pakuk.\f* embi enguk, ‘Sɨndɨ mɨnem ñɨn tɨkembi, kena mɨñɨlɨmbi, nak ñam undane bɨutat wolok tuop.’ Wɨndɨñ embi ñañguk.  
\v 14 Tɨmbi endok gɨñgɨtñii nandɨ-kunjita tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ endɨ ama dɨwɨn ep danbi, en kle ñambi, ñɨndɨñ enelɨñdok enɨ-mukɨlɨñ, ‘Nɨndɨ ama ñɨn endɨ ama wapmañnɨ kuuptok nɨm nandamɨñ.’   
\p
\v 15 Tɨmbi ama wɨn ama wapmañjɨ nɨmbɨ taleumbi, ilnan undanem bɨñguk. Bɨmbi, kena gwañgwa mɨnem emɨemɨn endɨ mɨnem wɨn nɨtek ka-dɨkñeum bendɨñguk wɨn ka-nanduktok endɨ kɨtɨ-semum bɨnelɨñdok eñguk.  
\v 16 Eumbi, dama bɨñguktɨ ñɨndɨñ nɨñguk, ‘Molom, dɨk mɨnem lɨk noñgan namguñ, gan nak kenanewambi, mɨnem lɨk kɨt tambon tambon ikan yousɨmbi indañguk.’  
\v 17 Wɨndɨñ eumbi nɨñguk, ‘Kena gwañgwa kɨndem dɨk kundit kɨndem sɨnɨk tɨñguñ. Dɨk nepek tip mɨnam wɨn ka-dɨkñe-kɨliñ eñguñda tɨmbi it kwet kɨt tambon tambon yambɨ-dɨkñeuñdok ganba talelak.’  
\v 18 Tɨmbi ama nolɨ bɨmbi nɨñguk, ‘Molom, dɨk mɨnem lɨk noñgan namguñ, gan nak kenanewambi, mɨnem lɨk kɨt tambon ikan yousɨmbi indañguk.’  
\v 19 Wɨndɨñ eumbi nɨñguk, ‘Ale, dɨk it kwet kɨt tombongot yambɨ-dɨkñeukañ.’   
\p
\v 20 Tɨmbi ama nolɨ bo bɨmbi nɨñguk, ‘Mɨnemga ñɨn. Nak wɨn sandumdɨ tɨmɨpi biwam pakuk.  
\v 21 Nekta, dɨk ama kunduwat, dɨk kena nɨm tɨñguñdɨ ama nolok kena meñdok bien epep pa tɨlañ, wala tɨmbi nandɨ-mɨsɨ-gambi, wɨndɨñ tɨñgut.’  
\v 22 Wɨndɨñ eumbi nɨñguk, ‘Kena gwañgwa kolan dɨk, dɨtnalok mandañga walɨñgan manda plon gapɨletak. Dɨk naka nandum nak ama kunduwat, kena nɨm tɨñguttɨ ama nolok kena meñdok bien epep pa tɨlet wɨndɨñ nandɨ-namlañ ba?  
\v 23 Tɨkap wɨndɨñda, kusei nekta dɨk mɨnemna tɨkembi, mɨnem ilan nɨm kɨmɨkuñ? Kɨmɨlɨmda, mɨnem walɨ kenaneumbi, bien indaumbi bɨmbi epmet ñak.’  
\v 24 Wɨndɨñ embi, ama wolok ikɨlɨñ enda ñɨndɨñ enguk, ‘Mɨnem mɨñgut wɨn lom tɨkembi, ama nin mɨnem lɨk kɨt tambon tambon palmɨlak enda mɨwɨt.’  
\v 25 Eumbi nɨñgɨlɨñ, ‘Wopum, endɨ ikan kɨt tambon tambon palmɨlak wɨn!’  
\v 26 Wɨndɨñ eumbi enguk, ‘Nak ñɨndɨñ sanba: no en nepek ka-dɨkñelok mɨmɨn wɨn tɨke kulakta, enda nombo yousɨmbi mɨlok, tɨmbi no en wɨn nɨm tɨke kulakta, endok nepek palmɨlak wɨn apma tɨke-ñɨmlok.  
\v 27 Tɨmbi kanjɨknai yambɨ-dɨkñeuttok nɨm nandɨ-namgɨlɨñ wɨn sɨndɨ ñolok yanañgɨp bɨmbi, dautnanangan yandɨpmɨ kɨmbɨt.’”   
\ms1 Ama Sɨsɨnɨk Yesu endɨ Jelusalem gɨnañnan ama wapmañ wandin kena tɨñguk  
\s1 Yesulɨ ama wapmañ nomɨk Jelusalem loñguk  
\p
\v 28 Yesulɨ wɨndɨñ eu taleumbi, Jelusalem it kwet tɨmbɨ dumalauktok yousɨmbi ñañguk.  
\v 29 Ñakap, kwet kɨmɨn koi Oliv wolok lombi, Betfage gɨt Betani it kwet ep tɨmbɨ dumalaumbi, gwañgwañiit tɨpet enɨ-mupi  
\v 30 enguk, “Sɨtɨ it kwet da wolok ñawɨt. Ña tombi, doñki nɨñañ no toalɨ toptopmɨn palɨmbi kandetamɨk. Doñki nɨñañ wɨn gɨtikñin, wɨn ama nolɨ wolok plon no nɨm pipakɨlɨñ. Wɨn tɨmbɨ indaumbi pɨsapi nañgɨp bɨwɨt.  
\v 31 Tɨkap ama nolɨ ‘Nekta pɨsakamɨk?’ sanɨ-nandumbi, ñɨndɨñ nɨndekamɨk, ‘Wopumdɨ wala elak.’”   
\p
\v 32 Tɨmbi ama tɨpet enɨ-mukuk endɨ ñambi, enguk wolok tuop tɨmbɨ indañgɨmɨk.  
\v 33 Tɨmbi doñki nɨñañ pɨsalɨñɨlɨpi, molomñiilɨ engɨlɨñ, “Sɨtɨ nekta ñɨn pɨsakamɨk?”  
\v 34 Eumbi, “Wopumdɨ ñala elak” eñgɨmɨk. Eum nandɨ-semumbi,  
\v 35 Yesuloñ nañgɨp ña tombi, sauloñjet doñki nɨñañlok plon kɨmɨpi, Yesu tɨmbɨ plaptaumbi, wolok plon lo pipakuk.  
\v 36 Pipalɨm nañgɨp ñaumbi, koi tɨke-lonelɨñdok amatamdɨ sauloñjɨ telak ñañguknan sambat plon ipane-ta-ñañgɨlɨñ.   
\p
\v 37 Tɨmbi Yesulɨ Jelusalem tɨmbɨ dumalaumbi, Oliv kwet kɨmɨn klokloñennan pɨñɨlɨmbi, amatam kɨmɨn wopum en kle kuñgɨlɨñ endɨ kusei kɨmɨpi kot tɨmbi, e-sɨlɨsɨlɨ tɨñgɨlɨñ. Endɨ kundilɨ gembɨnat gɨtɨk tɨmbɨm kañgɨlɨñ wala tɨmbi Yambat wopumgan nɨ-kɨndekɨndem embi,  
\v 38 ñɨndɨñ eñgɨlɨñ,  
\q1 “Wopumdɨ ama wapmañ nɨ-mulɨm nɨndoñ bɨlak  
\q2 enda gwɨlam mɨlok!’\x + \xo 19:38 \xt Kap 118:26\x*  
\q1 Kunum Molom Loloñ sɨnɨk busuk nɨmlak  
\q2 endok koi nɨ-ta-lona!”  
\m Wɨndɨñ kɨtɨ-kolɨmbi,  
\v 39 Falisi ama nindɨ amatam kɨmɨn wopumdok boñgɨpsɨnan ñañgɨlɨñ endoñnan nasi dɨwɨn endɨ manda wala nandum pɨumbi, Yesula nɨñgɨlɨñ, “Endaut, gwañgwañgai enombɨumbi biwɨt!”  
\v 40 Eumbi tambane enguk, “Nak ñɨndɨñ sanba: tɨkap endɨ binetañda, kawattɨ gɨtɨk ñalɨ kɨtɨnetañ.”   
\p
\v 41 Tɨmbi Yesulɨ Jelusalem tɨmbɨ dumalaumbi, it kwet wɨn kañbi, kut-blambla embi,  
\v 42 ñɨndɨñ eñguk, “Jelusalem nasi, man ñɨndɨñgɨt telak nek ñalɨ busuk tɨmbɨ inda-samek wɨn nandɨnelɨñ ñak!\f + \fr 19:42 \ft Yambattɨ epma tɨkeuktok Yesu nɨ-mukuk wɨn nandɨ-kwambɨñ daumda, Yambat gɨta busuk inda-semek.\f* Gan walɨ dausɨnan sembɨn palɨmbi, nɨm ka-dakleañ.  
\v 43 Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ sanlet: nain inda-samumbi, kanjɨksiilɨ bɨmbi, kwet tuop masip samnelɨñdok sañ wandin sep gɨmbu embi, dɨm pawan kwet kɨmɨlɨ loumbi, dɨm makleumbi, mikñat sɨndoñ lonekalɨñ.  
\v 44 Lombi, isɨ kwesɨ wakɨt wembe gwañgwanjii wolok kuañ sɨndɨ sandɨpbi, sep tɨmbɨ kola-talenekalɨñ. Tɨmbi isɨ wialɨmbi, kawat nolɨ nollok plon nɨm galɨ kwambɨñ dambi palekak. Yambattɨ sep plaptauktok sɨndoñ bɨñguk, gan sɨndɨ kilanjɨ wɨn nɨm ka-nandɨ-dakleñgɨlɨñda tɨmbi kanjɨksiilɨ wɨndɨñ tɨ-samnekalɨñ.”   
\s1 Yesulɨ nindɨ manda nɨmbɨmbi kena tɨñguk wala Juda ama biesɨlɨ nɨ-kañgɨlɨñ  
\p
\v 45 Tɨmbi Yesulɨ tapma it sañ jimba gɨnañ lombi, ama nepenepek tuatualok kɨmɨkɨlɨñ yambɨmbi, gɨnañ komba dɨumbi, kusei kɨmɨpi, walinin ep kle kolɨñɨpi  
\v 46 enguk, “Tapma it ñolok plon Yambattok manda ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Nokok itnalɨ nɨmolo tɨ-namnamlok it palekak’,\x + \xo 19:46 \xt Aisaia 56:7\x* gan sɨndɨ wɨn tɨmbɨmbi, kumbu ama piñdasɨ endok pat-sembɨ it nomɨk tɨlak.”   
\p
\v 47 Tɨmbi Yesulɨ sandap tuop tapma ilan ñambi, amatam enɨ-daut tɨ-semñɨlɨmbi, tapma ama biesɨ gɨt endɨkñe manda nandɨ-tale ama ba Judalok telak damanjɨ endɨ en wɨlɨ kɨmnelɨñdok telak lonjɨñgɨlɨñ,  
\v 48 gan amatamdɨ endok mandan nandɨnelɨñdok en gɨta galɨñgɨlɨñda tɨmbi ama biesɨlɨ en wɨtnelɨñdok telak no nɨm kañgɨlɨ ñ.   
\c 20  
\p
\v 1 Nain nola Yesulɨ tapma ilan amatam enɨ-daut tɨ-sembi, gɨñgɨt manda kɨndem enɨñɨlɨmbi, tapma ama biesɨ wakɨt endɨkñe manda nandɨ-tale ama ba ama biesɨ dɨwɨn endɨ kanep bɨmbi,  
\v 2 ñɨndɨñ nɨ-nandɨñgɨlɨñ, “Dɨk tapma ilan ñolok kundit kusei kusei pa tɨlañ wɨn nindɨ wɨndɨñ tɨndɨlok gembɨ gamguk ba ganbɨ taleñguk wɨn nɨnbɨm nandɨna.”  
\v 3 Eumbi tambane enguk, “Nak bo ekaeka no sanɨ-nandɨwambi nanbɨ nandɨwa:  
\v 4 nindɨ Yoane nɨmbɨ taleumbi, tuk ii-sem kena tɨñguk? Wɨn Kunum Molomdɨ ba ama nolɨ?”  
\v 5 Eumbi, nɨsɨñgan manda e-kle-kot tɨmbi eñgɨlɨñ, “‘Kunum Molomdɨ’ wɨndɨñ nɨnam, ñɨndɨñ nɨnbetak, ‘Wɨndɨñda sɨndɨ kusei nekta mandan nɨm nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ?’  
\v 6 Ba ‘Ama nolɨ Yoane nɨmbɨ taleñguk’ wɨndɨñ nɨnam, amatam nin Yoane wɨn plofet ama nandɨ-kwambɨñ dañ endɨ kawattɨ nɨndɨp kɨmnetañ.” Wɨndɨñ embi,  
\v 7 ñɨndɨñ tambane nɨñgɨlɨñ, “Wɨn nindɨ nɨmbɨ taleñguk wɨn nɨm nandamɨñ.” Eumbi  
\v 8 enguk, “Ale, nak bo nindɨ nanbɨ taleumbi, kundit ñɨn pa tɨlet wɨn bo nɨm sanbetet.”   
\s1 Yesulɨ ama biesɨ endɨ wain kena kandɨkñe ama kolan wandin eñguk  
\p
\v 9 Tɨmbi Yesulɨ kusei kɨmɨpi, amatamda eyout manda no ñɨndɨñ enguk, “Ama nolɨ wain kena tɨñguk. Wain tɨpi-talembi, kenan wɨn kandɨkñe amalok kɨsɨnan kɨmɨpi, nain ombapgan kwet mayañgan nolok ña kuuptok ñañguk.  
\v 10 Bien epeplok nain indaumbi, kena gwañgwa sɨlanin no bien dɨwɨn epmektok kandɨkñe amaloñ nɨ-mulɨm ñañguk. Ña tombɨmbi, kandɨkñe amalɨ waipbi, slak undane ñauktok nɨ-mukɨlɨñ. Nɨ-mulɨm ñaumbi,  
\v 11 molomlɨ nombo kena gwañgwa sɨlanin no nɨ-mulɨm ña tombɨmbi, en bo waipbi, siñgi mayek tɨ-lamɨpi, slak undane ñauktok nɨ-mukɨlɨñ.  
\v 12 Tɨmbi molomdɨ nombo kena gwañgwa sɨlanin no nɨ-mukuk wɨn endɨ wɨt wekat mɨmbi kle kokɨlɨñ.   
\p
\v 13 Wɨnaña wain kena molomdɨ enla embi eñguk, ‘Nɨtek tɨlok? Ip nandɨlet: nak nɨñana noñgangot wale kɨndem tɨ-ñɨmlet en nɨ-mulam ñaumek, giñgiñgan tɨ-ñɨmbi, bien nandɨ-ñɨmumbi epmek bek.’ Wɨndɨñ embi, nɨñañ nɨ-mulɨm ñaumbi,  
\v 14 kandɨkñelɨ nɨñañ wɨn kañbi, nɨsɨñgan e-nandɨ tɨmbi eñgɨlɨñ, ‘Ñalɨñgan beulok kii gwatnam bimbin kasɨleupi bɨlak bek. Wɨtnam kɨmbɨmbi, kena ñalɨ nɨndok gɨñgɨt tɨmbekak.’ Wɨndɨñ embi,  
\v 15 wain kena pawan munjɨmunjɨt tɨ pɨmbi, wɨlɨ kɨmguk.  
\p Sɨndɨ nɨtek nandañ, kandɨkñelɨ wɨndɨñ tɨñgɨlɨñda tɨmbi wain kena molomdɨ nɨtek tɨ-semekak?  
\v 16 Endɨ bɨmbi, kandɨkñe wɨn gɨtɨk yandɨpmɨ kɨm-taleumbi, kenan wɨn kandɨkñe ama dɨwɨn nolok kɨsɨnan kɨmɨlekak wɨn!” Tɨmbi amatamdɨ manda wala nandum pɨumbi eñgɨlɨñ, “E e, wɨn nɨm! Wɨndɨñ nɨm tɨndɨlok!”  
\v 17 Gan Yesulɨ dai gembɨnatgan yambɨmbi enguk, “Tɨkap wɨndɨñda, manda youyoulɨn ñalɨ nek plon e-yout tɨlak?  
\q1 ‘It kɨndikɨndit amalɨ ta kawattɨ tɨndɨn wɨn siñgi wɨlɨmgɨlɨñ  
\q1 walɨ wakan ta bien sɨnɨk,  
\q1 ta dɨwɨn gɨtɨk yapma klelak.’\f + \fr 20:17 \ft Kap 118:22, wain kena molomdok nɨñañ wakɨt it ta walɨ Yesulok walan.\f*   
\m
\v 18 Tɨmbi ta wolok kandañ wɨn ñɨndɨñ: no en ta wolok plon pi wɨlekta, endɨ lɨlɨmeukak, tɨmbi ta walɨ ama nolok plon pɨ wɨlekta, wɨlɨ gakñeukak.”  
\v 19 Tɨmbi endɨkñe manda nandɨ-tale ama gɨt tapma ama biesɨ endɨ Yesulɨ eyout manda wɨn nɨsɨla eñguk wɨn nandɨ-daklembi, nain wolondañgan tɨkenep nandɨñgɨlɨñ, gan endɨ amatamda mɨsɨmbi, kak biñgɨlɨñ.   
\s1 Takis mɨnem kɨmɨkɨmɨttok Yesu nɨ-nandɨñgɨlɨñ  
\p
\v 20 Endɨkñe manda nandɨ-tale ama gɨt tapma ama biesɨ endɨ Yesu Roma ama Judia kwet ka-dɨkñeñguk endok kiinan kɨmɨtnelɨñdok telak lonjɨñgɨlɨñ, wala tɨmbi endɨ Yesulɨ nek tɨñguk ba manda nek eñguk wala ka-tuapi, ama pawanjene deimbi, manda tɨke ku tañ wɨn enɨ-mulɨmbi, Yesuloñ ñañgɨlɨñ. Ñambi, mandalɨ sɨsoñ tɨ-ñɨmɨnelɨñdok dɨndɨm walan juluñgan tɨñɨpi,  
\v 21 nɨmbi eñgɨlɨñ, “Endaut, nɨndɨ nandɨ-gamamɨñ, dɨk manda elañ ba e-daut tɨlañ wɨn dɨndɨm sɨnɨk, tɨmbi ama loloñ ba pɨmbɨñen gɨtɨk manda telal noñgan plon enbi, Yambat nɨtek kɨmɨt-klenelɨñdok biañgan enɨ-daut pa tɨ-semlañ.  
\v 22 Wɨndɨñda dɨk nɨnbɨ nandɨna: endɨkñe mandalɨ takis mɨnem Sisala mɨmɨlok nandɨ-nɨmlak ba nɨm?”  
\v 23 Eumbi, tɨ-kuyuksɨ ka-daklembi enguk,  
\v 24 “Mɨnem kwandai satnin no daut namɨt!” Eumbi daulɨmɨum kañbi enɨ-kañguk, “Ama walan gɨt koi kundit wolok patak wɨn nindoñ?” Eumbi tambane “Sisaloñ” nɨñgɨlɨñ.  
\v 25 Eumbi enguk, “Wɨndɨñda Sisalok gɨñgɨt wɨn Sisala tambane mɨnekalɨñ, tɨmbi Yambattok gɨñgɨt wɨn Yambatta tambane mɨnekalɨñ.”  
\v 26 Wɨndɨñ eumbi, amatamdok dausɨnan mandalɨ sɨsoñ tɨ-ñɨmɨnelɨñdok tuop nɨm endɨ Yesulok mandala nanandɨ kena tɨmbi, kwap em pakɨlɨñ.   
\s1 Kɨmnan nanin mɨlamɨlattok Yesu nɨ-nandɨñgɨlɨñ  
\p
\v 27 Sadusi amalɨ “Ama sembɨsembɨn endɨ nɨm mɨlamɨlattok” wɨndɨñ pa eañ endoñnan nanin dɨwɨndɨ Yesuloñ bɨmbi  
\v 28 nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Endaut, Moselɨ endɨkñe manda yout-nɨmguk walɨ ñɨndɨñ tɨneñdok elak: tɨkap ama nolɨ tamɨnnat yamɨn papi sembekta, endok dal ba kwayañlɨ endok tam kanjak wɨn tɨkembi, endok gwañgwa bɨsat ep tɨmbɨ inda-ñɨmɨnekalɨñ.\x + \xo 20:28 \xt Lo 25:5\x*  
\v 29 Ale, nain nola dakwaya kɨt tambon tɨpet kuñgɨlɨñ. Kuñɨpi, tualɨ tam tɨkembi, yamɨn papi sembɨñguk. Sembumbi,  
\v 30-31 mona gɨt gwik endɨ bo tam wakangot tɨkembi sembɨñgɨmɨk. Wɨn dakwaya kɨt tambon tɨpet endɨ gɨtɨk tam wɨn tɨkembi, yamɨn papi sembɨ-taleñgɨlɨñ.  
\v 32 Tɨmbi siñgi tam endɨ bo lakat papalembi sembɨñguk.  
\v 33 Ale, ama dakwaya kɨt tambon tɨpet endɨ tam noñgangot wɨn tɨkeñgɨlɨñda tɨmbi, ama sembɨsembɨn kɨmnan nanin kaitambi mɨlatnekalɨñ nain wolonda tam wɨn endɨ nindok tam sɨnɨk tɨmbekak?”   
\p
\v 34 Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Amatam kwelan kuañ endɨ wapatam pa tañ,  
\v 35 gan Yambattɨ amatam nandum tuop tɨ-semumbi, jimba nolok nainnan kunelɨñdok kɨmnan nanin ep tɨmbɨ mɨlatnekalɨñ endɨ wapatam nɨm tɨnekalɨñ,  
\v 36 endɨ eñalolɨ kuañ wɨndɨñgangot kunekalɨñ. Tɨmbi Yambattɨ kɨmnan nanin ep tɨmbɨ mɨlakɨlɨñda tɨmbi endɨ enlok wembe gwañgwañii kumbi, bɨndambo sembɨnelɨñdok tuop nɨm.  
\v 37 Tɨmbi Moselɨ bo ñɨndɨñ nɨnɨ-daklelak: ama sembɨsembɨn endɨ kɨmnan nanin pa mɨlakañ. Neta, komba mambenlɨ komba nolok plon duat-pakuk wolok kasat tɨñɨpi, Wopumda ñɨndɨñ elak, en ‘Ablaamdok Yambat ba Aisaktok Yambat ba Jekoptok Yambat’.\x + \xo 20:37 \xt Kisim Bek 3:6,15,16\x*  
\v 38 Wɨndɨñda tɨmbi endɨ gɨtɨk Yambattok dainan kuñgunjɨat, wala tɨmbi Yambat endɨ ama kaik kuañ endok Yambat, ama sembɨsembɨn endok Yambat nɨm.”\f + \fr 20:38 \ft Yambat endɨ ama pɨñgɨpsɨ sembɨsembɨn, gan gɨnañjɨ tip gama kaik pakañ endok Yambat, tɨmbi endɨ nain taletalenan pɨñgɨpsɨ bo tɨmbɨ kaik taumbi kunekalɨñ.\f*   
\p
\v 39 Tɨmbi endɨkñe manda nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ ñɨndɨñ tambane nɨñgɨlɨñ, “Endaut, dɨk manda kɨndem bien elañ.”  
\v 40 Tɨmbi bɨndambo nɨ-nandɨnelɨñdok mɨsɨmbi, kak biñgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ enlok kuseiñɨla enɨ-nandɨñguk  
\p
\v 41 Tɨmbi Yesulɨ ñɨndɨñ enɨ-nandɨñguk, “Nɨtekta tɨmbi Mesia endɨ Devittok Komblin sɨnɨk wɨndɨñ pa eañ?  
\v 42 Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ sanɨ-kalet: Yambattɨ Mesiala manda no nɨñguk wɨn Devit en Kap gɨnañ ñɨndɨñ youkuk,  
\q1 ‘Molomdɨ nokok Wopumna ñɨndɨñ nɨñguk,  
\q1 Dɨk kɨtna dɨndɨm kandañ pipalɨmbi,   
\q1
\v 43 kanjɨkgai wɨn ep pɨmbi,  
\q1 kesɨka kapmai yapɨletat wolok tuop.’\f + \fr 20:43 \ft Kap 110:1. No en ama wapmañdok kii dɨndɨm kandañ pipatak endɨ koi gɨñgɨlat ba gembɨ wopumnat.\f*   
\m
\v 44 Devittɨ Mesia ‘Wopumna’ nɨñgukta, Mesia endɨ nɨtek Devittok komblin?”   
\s1 Kuñgu nɨtein walɨ Yambattok dainan tuop tɨlak  
\p
\v 45 Amatam gɨtɨk nandɨ palɨñɨlɨmbi, Yesulɨ gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk,  
\v 46 “Sɨndɨ endɨkñe manda nandɨ-tale ama yambɨ-nandɨ-kɨliñ embi kunekalɨñ. Endɨ ama loloñ nɨsɨlok dasindasin ombap dasimbi ña-bɨ tɨnep nandañ, ba amatam ipakanan kɨmɨn kokañ endɨ giñgiñgan tɨ-semnelɨñdok nandañ. Tɨmbi nanañ sina wopumnan ba it kiyau gɨnañ endɨ pitit kɨndem damandama pataknangot pitnepi nandañ.  
\v 47 Tɨmbi endɨ tam kanjak juluñgan tɨ-sembi, isɨ ba nepenepesɨ yolom ep semañ, tɨmbi dɨndɨm walan tɨnelɨñdok nɨmolo ombap pa tañ. Juluñɨtsɨla tɨmbi kɨnjan yousɨ-semum ombɨ-tɨkenekalɨ.”   
\c 21
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ deium loumbi, amatam mɨnem kwɨlɨkwɨlɨnjɨat tapɨkot mɨnem dɨñgwinda gɨnañ kɨmɨlɨm pɨumbi yambɨñguk.  
\v 2 Tɨmbi tam kanjak pɨmbɨñen no endɨ bo bɨmbi, mɨnem gɨmɨn tɨpet kɨmɨlɨm pɨumbi kañbi  
\v 3 enguk, “Nak biañgan sanlet: tam kanjak pɨmbɨñen ñalɨ mɨnem kɨmɨlak walɨ amatam dɨwɨn gɨtɨktɨ mɨnem kɨmɨlalɨñ wɨn yapma klelak.  
\v 4 Neta, dɨwɨn gɨtɨk endɨ nepek tokñetokñengan pat-semlaknan nanin tɨkembi, lakatgot tapɨkot kɨmɨlalɨñ, gan tam pɨmbɨñen endɨ nɨmɨninnan nanin nepek kuñgun ka-dɨkñelok tuop palmɨk wɨn gɨtɨk kɨmɨlak.”   
\ms1 Nain taletalenan nek indaukak?  
\s1 Nain taleup tɨñɨlɨmbi nɨtek indaukak?  
\p
\v 5 Tɨmbi ama dɨwɨndɨ tapma it kañbi, wala ñɨndɨñ eñgɨlɨñ: it wɨn kawat kɨndemlɨ tɨndɨn, ba nepenepek tuan loloñ tapma mɨmɨn pakuk wala tɨmbi pama walalan indañguk. Tɨmbi Yesulɨ enguk,  
\v 6 “Sɨndɨ nepek neta daukañga tañ wolok nak ñɨndɨñ sanba: nain indaumbi, kawat gɨtɨk ñɨn mep kolɨm kwelan pɨumbi, kawat nolɨ nolok plon no nɨm galɨ patnekalɨñ.”  
\v 7 Wɨndɨñ eumbi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Endaut, nepek wɨn nain nekta sɨnɨk indaukak, ba jimba kundit nek ñalɨ indaumbi kañbi, nepek walɨ indaupi tɨlak wɨn nandɨnekamɨñ?”   
\p
\v 8 Tɨmbi enguk, “Sɨndɨ ka-kɨliñ embi kunekalɨñ! Nɨm kañbi, juluñ amalɨ juluñ tɨ-samnelɨñ. Ama asuptɨ nokok kotna plon bɨmbi, ñɨndɨñ enekalɨñ, ‘Nak Mesia wakan’, ba ‘Nain ip dumalalak’. Sɨndɨ ama wɨndɨñ pa eañ wɨn nɨm ep kle-kunekalɨñ.  
\v 9 Tɨmbi kantri nolok gɨnañ ba kantri dɨwɨndok boñgɨpsɨnan mik indaumbi, wolok gɨñgɨt nandɨnekalɨñ, wolonda sɨndɨ nɨm mɨsɨ-kolanekalɨñ. Nepek wandisɨ walɨ damandama indauktok een, gan nain taletalen walɨ wolongan nɨm indaukak.”   
\p
\v 10 Tɨmbi yousɨmbi enguk, “Kantri nolɨ kantri nola mik tɨ-semumbi, ama wapmañjɨlok sambaliilɨ nɨsɨñgan minekalɨñ.  
\v 11 Tɨmbi nain wolonda kwet kwet kenɨñ wopum ba nanañ map ba jɨmbat kusei kusei indaumbi, kɨm tambat indaukak, ba kunum plon jimba kundit ba nepek ka-mɨsɨmɨsɨn wopum indanekalɨñ.   
\p
\v 12 Nepek gɨtɨk walɨ gamañ nɨm indañɨlɨmbi, endɨ naka tɨmbi sep tɨmbɨ kolanelɨñdok sep kle-gɨmgɨm embi sepbi, it kiyaunjɨ gɨnañ manda plon sapɨpi, it kwambɨñjɨ gɨnañ sep kɨmɨlɨmbi, ama wapmañ ba kandɨkñe ama endoñ sanañgɨlɨm ñambi, mandala dausɨnan itnekalɨñ.  
\v 13 Nain wolonda gɨñgɨt manda kɨndem ama wala enɨnelɨñdok kilanjɨ indaukak.  
\v 14-15 Nain wolonda natna nanandɨ sambi, manjɨ tɨmba londaumbi, kanjɨksii gɨtɨk endɨ sɨndok mandanjɨ nandɨmbi, mandanjɨ wɨtnelɨñdok ba manda walɨ juluñgan wɨn tɨmbɨ indauktok telal lonjɨnekalɨñ. Kusei wala tɨmbi sɨndɨ gɨnañjɨ gɨnañ ñɨndɨñ nandɨ-kwambɨñ danekalɨñ, ‘Nɨndɨ manda nek enambi, nɨp kasopmeukak wala itañgan nandɨ-kwɨnakwɨnale nɨm tɨnekamɨñ’.   
\p
\v 16 Menjɨ besɨ ba dasii kwayañjii ba wekat dɨpsɨ ba nosii endɨ bo bola tɨ-samumbi, kanjɨksiilɨ sɨndoñnan nanin dɨwɨn sandɨp kɨmnekalɨñ.  
\v 17 Kwet tuop amatamdɨ naka tɨmbi nandɨ-kunjit pa tɨ-samnekalɨñ,  
\v 18 gañgan Yambattok dainan kumbanjɨ sak noñgan no nɨm pailekak.\f + \fr 21:18 \ft Manda wolok kusei wɨn ñɨndɨñ: Yambattɨ amalɨ nek tɨ-samnekalɨñ wɨn nandɨ-talelak.\f*  
\v 19 Sɨndɨ gɨlɨm dambi kunekalɨñda, kuñgu kwambɨñjɨ kasɨlenekalɨñ.   
\p
\v 20 Sɨndɨ kanekalɨñ wɨn: mik amalɨ bɨmbi, Jelusalem kle-gɨmbutnekalɨñ. Nain wolonda it kwet wɨn tɨmbɨ kolauktok nain dumalalak wɨndɨñ ka-nandɨnekalɨñ.  
\v 21 Ka-nandɨmbi, ñɨndɨñ tɨnekalɨñ: Judia kwelan pakañ endɨ kwet jangɨnnan pi ñanekalɨñ, tɨmbi Jelusalem pakañ endɨ bo walinin pɨ ñanekalɨñ, tɨmbi kwet nolok pakañ endɨ Jelusalem nɨm lonekalɨñ. Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ tɨnekalɨñ:  
\v 22 manda gɨtɨk it kwet wolok plon youyoulɨn patak wolok bien indauktok Jelusalem nasilɨ nain wolonda kolanjɨlok kɨnjan tɨkenekalɨñ.  
\v 23 Nain wɨn kolan sɨnɨkta tɨmbi tam gwañgwa mɨnjɨpsɨat ba tam ñakñakta num emañ endɨ blasɨñgandok. Mɨlap wopum sɨnɨk kwelan indaumbi, Yambattok gimbɨt wopum bien amatamdoñ inda-semumbi,  
\v 24 dɨwɨn kakittɨ yandɨpmɨum kɨmnekalɨñ, dɨwɨn ep topbi yanañgɨlɨmbi, kwet kwet ña-talenekalɨñ. Tɨmbi kwet nolok nasilɨ Jelusalem it kwet ma tɨkembi, ep pɨ-yali-ta-ñaumbi, Yambattɨ nain kɨmɨt-semguk wɨn taleukak wolok tuop.”   
\s1 Ama Sɨsɨnɨk endok tomtom nain  
\p
\v 25 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Tɨmbi nepek gɨtikñin kusei kusei maim, yakɨp ba domboñgɨp plon indaukak, ba kwelan tuk kimbɨñdɨ tawambi, gɨñgɨlɨ wopum kɨtɨukak. Kusei wala tɨmbi kwet kwet kuañdɨ gɨnañjɨ mɨlataumbi, nanandɨnjɨ nɨm dakleukak.  
\v 26 Tɨmbi nepek kwambɨñ kunum plon pakañ, wɨn maim, yakɨp, domboñgɨp nek, ep minjalɨmbi jɨlopbi, kwesɨ binekalɨñ, wala tɨmbi nepek kolan nek kwetta inda-ñɨmekak wala amatamdɨ mɨsɨmɨsɨñɨpi mandɨ-ta-kuñɨpi, kɨm katap tɨnekalɨñ.  
\v 27 Wɨnaña kanekalɨñ wɨn: nak Ama Sɨsɨnɨktɨ mulukua gɨnañ pɨ tombi, gembɨ ba nulɨnulɨn wopumna tɨmba dakleukak.  
\v 28 Nepek mɨlap wandisɨ wakan kusei kɨmɨp indaumbi, Yambattɨ sapma tɨkeukak wolok nain tɨmbɨ dumalaukak wala tɨmbi sɨndɨ deium loumbi nandɨ-pañgɨtanekalɨñ.”   
\p
\v 29 Tɨmbi Yesulɨ eyout manda no ñɨndɨñ embi enguk, “Sɨndɨ komba fik\f + \fr 21:29 \ft Plofet amalɨ komba fik plon manda youkɨlɨñ endɨ nain asupgan Juda amatamdok plon e-yout tɨñgɨlɨñ.\f* ba komba dɨwɨn nandɨ-sɨwɨtnekalɨñ.  
\v 30 Endɨ mindinjɨ tawa lambɨ dapmɨumbi, maim nain indaup tɨlak wɨn sɨndɨ dausɨlɨ kañbi nandɨ-dakleyañ.  
\v 31 Wɨndɨñgangot mɨlap walɨ indaumbi kañbi, ñɨndɨñ nandɨ-daklenekalɨñ, ‘Nain nɨm ombataumbi, Yambattɨ amatamñii indañgan yambɨ-dɨkñeukak’.  
\v 32 Nak biañgan sanba: ama sambat man ñɨndɨñgɨt kuañ endɨ gama nɨm kɨm-taleñɨlɨmbi, nepek gɨtɨk ñalɨ inda-taleukak.  
\v 33 Kunum kwet endɨ talendekamɨk, gan nokok mandanalɨ nɨm taleukak. Nɨm sɨnɨk.   
\p
\v 34 Sɨnla kuñgunjɨ ka-dɨkñe-kɨliñ enekalɨñ. Nɨm kañbi, nanandɨnjɨlɨ tuk kimbɨñ ba nana sinat ba kwelalok mɨlap wolokgot pat-samumbi, Ama Sɨsɨnɨk nokok tomtomnala nandɨ-kamala-kuumbi, kaikan inda-samek.  
\v 35 Sɨsoñlɨ gaut gembɨnat kaikan tɨkelak, wɨndɨñgangot nain wopum walɨ amatam gɨtɨk kwet tuop kuañ kaikan inda-semekak.  
\v 36 Wala tɨmbi sɨndɨ nain tuop ka-kɨliñ embi, gembɨ pat-samektok nɨmolo tɨ-kuñɨpi, nepek inda-samekak wɨn gumañ maklembi, Ama Sɨsɨnɨk nokok dautnanan siñgi mɨsɨ nɨmnat indambi itnekalɨñ.”   
\p
\v 37 Yesulɨ sandap tuop tapma ilan lombi, amatam enɨ-daut pa tɨ-semguk, tɨmbi kɨlɨm elɨñguk tuop endɨ pɨ Oliv kwet jañgɨn kandañ ñambi doulɨñguk.  
\v 38 Kwet salaumbi, amatam gɨtɨk endɨ tapma ilan lombi, Yesulok mandan nandɨnelɨñdok endoñ pa bɨañgɨlɨñ.   
\c 22
\ms1 Ama Sɨsɨnɨk Yesu wɨlɨ kɨmbɨmbi, kɨmnan nanin mɨlakuk  
\s1 Yesu kɨmkɨmlok tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ  
\p
\v 1 Plaua nanañ kɨmɨlɨmbendɨ nɨmnat nanalok gwɨlat, koi no kamaikamai nain, wɨn tɨmbɨ dumalañguk.  
\v 2 Tɨmbi tapma ama biesɨ gɨt endɨkñe manda nandɨ-tale ama endɨ amatam yambɨ-mɨsɨmɨsɨ tɨ-semñɨpi, Yesu wɨlɨ kɨmbektok telak gitak no lonjɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 3 Yesulok gwañgwañii 12 endoñnan nanin no wɨn Judas, koi no Iskaliot kɨtɨañgɨlɨñ. Satandɨ endok gɨnan gɨnañ pɨmbi nañgɨlɨmbi,  
\v 4 nolii yambimbi, tapma ama biesɨ ba ama tapma it kamaikamai tɨñgɨlɨñ endok telak damanjɨ endoñnan ñambi, telak nɨtek tɨmbi, Yesu bola tɨ-ñɨmɨumbi tɨkenelɨñdok en gɨta e-nandɨ tɨñguk.  
\v 5 Tɨmbɨm sɨmbasɨ kɨndem daumbi, bolalok tuan wɨn mɨnem mɨnepi e-kwambɨñ daumbi,  
\v 6 Judaslɨ gɨnañ noñgan tɨmbi nandɨ-tale-sembi, “Kɨndem” eñguk. Embi, amatam kɨmɨn gɨtɨktok dausɨnan yambɨ-sembɨmbi, bola tɨ-ñɨmektok nain kɨndem no lonjɨñguk.   
\s1 Yesulɨ kɨmbepi, gwañgwañii tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-semguk  
\p
\v 7 Plaua nanañ kɨmɨlɨmbendɨ nɨmnat nanalok gwɨlat wolok kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan kamaikamai gwɨlat pa indalak. Nain wolonda endɨkñe mandalɨ sipsip nɨñañ noñgan noñgan tapma amalok dausɨnan wɨlɨ kɨmnelɨñdok elak. Sandap wɨn indaumbi,  
\v 8 Yesulɨ Petlo gɨt Yoane enɨ-mupi enguk, “Sɨtɨ ñambi, gwɨlat ñolok nanañ tɨ-jumut tɨ-nɨmumbi nanetamɨñ.”  
\v 9 Eumbi nɨ-nandɨmbi eñgɨmɨk, “Dɨk delok tɨ-jumut tɨndendok nandɨlañ?”  
\v 10 Eumbi tambane enguk, “Nandamɨk. Sɨtɨ Jelusalem it kwelan ña tombi, ama no tuk kambot bem ñautak en tɨmbɨ indaumbi, en klembi, it delok loutak wolok lombi,  
\v 11 it beula ñɨndɨñ nɨndekamɨk, ‘Nɨnɨndauttɨ ñɨndɨñ ganɨ-nandɨk: it gɨnañ wɨn delok patak nakɨt gwañgwanai gwɨlattok nanañ naneñdok nandɨlañ?’ Wɨndɨñ eumbi,  
\v 12 endɨ it gɨnañ wopum no plon patak tɨ-kɨliñ e-bimbin wɨn daut sametak. Wolok nanañ tuk tɨ-jumut tɨndekamɨk!”  
\v 13 Yesulɨ wɨndɨñ eumbi, gwañgwañiittɨ ñambi kañgɨmɨk wɨn: nepek gɨtɨk Yesulɨ enguk wolok tuopgan indañguk. Wɨndɨñ kañbi, gwɨlattok nanañ tɨ-jumut tɨñgɨmɨk.   
\p
\v 14 Tɨmbi nanañ nanalok nain indaumbi, Yesu en gɨta gwañgwañii kena tɨndɨlok enɨ-mumulɨn endɨ it gɨnañ wandɨñ lombi, nanañ nanelɨñdok pi pakɨlɨñ.  
\v 15 Pi palɨñɨpi, Yesulɨ enguk, “Nak gamañ mɨlap wopum bembetat. Gan dama nak kamaikamai gwɨlat ñolok nanañ sɨn gɨta nambepi nain ombapgan nandɨ-koñgom tɨ-ta-bɨñgut.  
\v 16 Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ sanlet: nak gwɨlat ñandin ñolok nanañ kwelan nombo nɨm nambetat. Wɨn nain taletalenan Yambattɨ amatam indañgan yambɨ-dɨkñeumbi, nanañ ñolok bien inda-dakleukak, wolondamek nak nombo gɨñgɨtnai gɨt yakan nanañ ñandin nambetat.”   
\p
\v 17 Tɨmbi endɨ wɨtna no tɨkembi, Yambat we ñɨmɨmbi, gwañgwañiila enguk, “Sɨndɨ wain tuk ñɨn tɨkembi, sɨn tambo mɨñ tɨmbi nambɨt!  
\v 18 Kusei ñɨndɨñda wɨndɨñ sanlet: sandap ñɨn taleumbi, nak wain tuk nombo nɨm nambetat. Wɨn Yambattɨ amatam indañgan yambɨ-dɨkñeukak wolondamek nak wain tuk nombo nambetat.”  
\v 19 Wɨndɨñ embi, plaua no tɨkembi, Yambat we-ñɨmbi, ombɨ embi enguk, “Ñɨne nokok pɨñgɨpna nak tapma tɨ-samlet. Sɨndɨ nandɨ-sɨwɨt-namnelɨñdok plaua tɨke ombɨmbi, na tɨ-kunekalɨñ.”  
\v 20 Nambɨ taleumbi, Yesulɨ wɨndɨñgangot wain wɨtna no tɨkembi enguk, “Wain tuk ñalɨ toptop komblin Yambattɨ amatamñii gɨta tɨlak wolok walan. Nak wekatnalɨ tapma tɨmbi yalɨmɨt-samñɨpi, toptop wɨn tɨmba kwambɨñ dalak.”   
\p
\v 21 Yesulɨ wɨndɨñ embi yousɨmbi enguk, “Yakñesɨ! Ama bola tɨ-nam-tɨ-namlok endɨ nakɨta papi, yakan nanañ namɨk.  
\v 22 Nak Ama Sɨsɨnɨktɨ telak kɨmɨt-namnamɨn wɨn klembi, kɨm plon loutat. Gan ama bola tɨ-namlak en blangandok, Yambattɨ kɨnjan ombɨ-mekak.”  
\v 23 Wɨndɨñ eumbi, wolongan gwañgwalɨ “Nɨndoñnan nanin nindɨ kolan wandin tɨmbek?” embi, nɨsɨñgan manda e-nandɨ tɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 24 Tɨñɨpi endoñnan nanin nindɨ sɨnɨk amatamdok dausɨnan loloñ sɨnɨk wala bo nɨsɨñgan e-dombɨ-tañan tɨñgɨlɨñ.  
\v 25 Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Kwelan kuañ endok ama wapmanjii ba yambɨndɨkñenjii endɨ gɨñgɨtsii gembɨnatgan joñgo joñgo pa yambɨ-dɨkñeañ, gañgan endɨ amatamdɨ ‘Kɨndem tɨ-nɨmañ’ wɨndɨñ enɨnelɨñdok nandañ.  
\v 26 Gan sɨndok kandañ wɨndɨñ nɨm tɨlok. Nɨm sɨnɨk. Tambo sɨndok boñgɨpsɨnan lolonjɨlɨ ama pɨmbɨñen nomɨk kuukak, tɨmbi telak damanjɨlɨ tɨplaplape nomɨk kuuptok elet.  
\v 27 Sɨndɨ nɨtek nandañ? Amatamdok dausɨnan nindɨ loloñ sɨnɨk, wɨn ama slak pipapi nanañ nalak endɨ loloñ, ba ama tɨplaplap tɨ-ñɨmlak endɨ loloñ? Wɨn slak pipapi nalak walɨ mek loloñ sɨnɨk, gañgan natna sɨndok boñgɨpsɨnan tɨplaplapsɨ nomɨk kulet.   
\p
\v 28 Nak mɨlap plon kuñɨlambi, sɨndɨ wakan nakɨta galɨ-kwambɨñ dambi ku-ta-bañ.  
\v 29 Tɨmbi Bepnalɨ amatamñii yambɨ-dɨkñeuttok nanbɨ taleñguk, wɨndɨñgangot natna sɨndɨ bo wɨndɨñ tɨnelɨñdok sanba talelak.  
\v 30 Wɨn nak amatam indañgan yambɨ-dɨkñewamek, sɨndɨ kɨndem nakɨta yakan nanañ nambi, ama wapmañdok pitit plon pipapi, Islaellok sambat 12 yambɨ-danɨnelɨñdok wɨndɨñ tɨlet.”   
\p
\v 31 Tɨmbi Yesulɨ eñguk, “Simon, Simon, dɨk nandɨ: plaua mɨnjɨp kɨlɨkɨlɨknat amalɨ bien epmektok ep papusenelak, wɨndɨñgangot Satandɨ nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ pi pɨuktok tɨ-kuyuk tɨ-samep nandɨmbi, sɨndok Yambatta nɨ-nandɨmbi, nandɨ-ñɨm-taleñguk.  
\v 32 Gan nak nanandɨ-kɨlɨktɨñgalɨ nɨm pi pɨuktok nɨmolo ikan tɨ-gam-talet. Tɨmbi dɨk undane bɨmbi, nombo nakɨt galɨ-kwambɨñ damek, nokai ep gembɨlaukañ.”  
\v 33 Eumbi nɨñguk, “Wopum, nak dɨkɨta it kwambɨñ gɨnañ ba kɨmnan lololok tɨ-pañgɨtam patet.”  
\v 34 Eumbi tambane nɨñguk, “Petlo, nak ganba nandɨ: puputtɨ man tim gama nɨm kɨtɨñɨlɨmbi, dɨk naka ‘Nak en nɨm nandɨ-ñɨmlet’ embi, nain tɨpet gɨt no e-sembɨ tɨ-nametañ.”   
\p
\v 35 Wɨndɨñ embi yousɨmbi enɨ-nandɨmbi eñguk, “Nak kena tɨndɨlok sanɨ-mupi, mɨnem wakɨt lɨk ba kesɨsɨ gwɨlap nɨm mep ñanelɨñdok sanɨ-mulam ñañgɨlɨñ, nain wolonda sɨndɨ nepek nola tɨpɨkañgɨlɨñ ba nɨm?” Eumbi, tambane nɨñgɨlɨñ, “Nepek no nɨm.”  
\v 36 Tɨmbi yousɨmbi enguk, “Gan nain ñɨndɨñgɨtta no en mɨnemñɨn palmɨlakta wɨn tɨke-kuukak, tɨmbi lɨl wɨndɨñgot. Tɨmbi no en kakit ombap nɨm palmɨlakta, wolok tambon sauloñɨn tuatualok kɨmɨpi, kɨnjan kakit no tɨkeukak.  
\v 37 Kusei ñɨndɨñda tɨmbi wɨndɨñ elet: manda no ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Enda nandum kolan tɨndɨ ama tɨlak’, tɨmbi manda wolok tuop inda-namektok een. Biañganak: manda nokok plon youyoulɨn patak wolok bien indaupi tɨlak.”  
\v 38 Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Wopum, kakit ombap tɨpet pat-nɨmlak ñɨ ka.” Eumbi enguk, “Ip tuop.”   
\s1 Yesulok kɨmkɨmlok naindɨ dumalaumbi, tɨ-pañgɨpañgɨle tɨñguk  
\p
\v 39 Tɨmbi Yesulɨ walinin pɨ ñambi, tim tuop tɨlɨñguk wolok tuop Oliv kwet jañgɨnnan ñaumbi, gwañgwañiilɨ kle ñañgɨlɨñ.  
\v 40 Ña kwet wolok tombi enguk, “Sɨndɨ tɨ-kuyuk nɨm inda-samektok nɨmolo tɨ-kunekalɨñ.”  
\v 41 Wɨndɨñ embi yambɨk bimbi, kawat kolɨm ñalak wolok tuop ñambi, mɨlelem tɨmbi, nɨmolo ñɨndɨñ tɨñguk,  
\v 42 “Bep, dɨk nandum kɨndem dalakta, wɨtna\f + \fr 22:42 \ft Wɨtna wɨn mɨlap ba pɨñgɨu gawat Yesu inda-ñɨmɨuktok tɨñguk wolok walan.\f* ñɨn napma tɨke. Gan wandingan embi, nokok nanandɨ nɨm klewɨñ, wɨn dɨtna nɨtek inda-namektok nandɨlañ wolok tuop inda-namɨn.”  
\v 43 Tɨmbi kunum gɨnañ nanin eñalo nolɨ endoñ pɨ indambi, gembɨ mɨñguk.  
\v 44 Tɨmbi sɨmba gawattɨ makleumbi dɨñgunembi, nɨmolo gembɨnatgan tɨ-palɨmbi, kokoptɨ wekat nomɨk kwelan pɨtop pɨtop tɨmbi pɨñguk.\f + \fr 22:44 \ft Nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ Luka en manda ñɨn nɨm youkuk wɨndɨñ eañ.\f*   
\p
\v 45 Nɨmolo tɨkap mɨlapi, gwañgwañiiloñ ñambi yambɨñguk wɨn: endɨ blandɨ ep tɨmbɨ gwasaeumbi dou pakɨlɨñ.  
\v 46 Dou palɨmbi enguk, “Sɨndɨ nekta dou pakañ? Mɨlapi, tɨ-kuyuk nɨm inda-samektok nɨmolo tɨmbɨt.”   
\s1 Yesu bola tɨ-ñɨmɨumbi tɨkeñgɨlɨñ  
\p
\v 47 Yesulɨ wɨndɨñ eñɨlɨmbi, ama kɨmɨn no endoñ bɨ inda-semgɨlɨñ. Endok gwañgwañii 12 endoñnan nanin no koi Judas endɨ damandama tɨ-sembi, sɨmumuñ tɨ-ñɨmektok endoñ bɨñguk.  
\v 48 Gan Yesulɨ nɨñguk, “Judas, dɨk sɨmumuñdañgan Ama Sɨsɨnɨk bola tɨ-nametañ ba?”  
\v 49 Tɨmbi endok noliilɨ nepek indaup tɨñguk wɨn kañɨpi nɨñgɨlɨñ, “Wopum, kakittɨ yandɨpnemɨñ ba?”  
\v 50 Wɨndɨñ eñɨpi, endoñnan nanin nolɨ tapma amalok telak damanjɨ endok kena gwañgwan kakittɨ wɨlepi, pawan kii dɨndɨm kandañ nanin wɨlalɨm dɨkñe pɨñguk.  
\v 51 Tɨmbi Yesulɨ wɨ kañbi enguk, “Biwɨt!” Wɨndɨñ embi, ama wolok pawanlok kɨnjannan kiilɨ tɨke-kaumbi, kɨndem dañguk.   
\p
\v 52 Wɨndɨñ tɨmbi, tapma ama biesɨ wakɨt ama tapma it kamaikamai tɨañgɨlɨñ ba ama biesɨ dɨwɨn no en tɨkenepi bɨñgɨlɨñ enda ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ naka nandumbi, nak ama piñpiñen tɨmbambi, kakit ba dimba nek mepi, nepnelɨñdok bañ ba?  
\v 53 Nak nain nain tapma ilan sɨn gɨtañgan kuñɨlambi, no nɨm nep kañgɨlɨñ. Gan man tim ñɨn kɨlɨm mulum molomdɨ gembɨnat kuñɨlɨmbi, nepnelɨñdok sɨndok nain inda-samlak.”   
\s1 Petlolɨ Yesula ‘Nak en nɨm nandɨ-ñɨmlet’ eñguk  
\p
\v 54 Tɨmbi endɨ Yesu tɨkembi ña, tapma amalok telak damanjɨlok ilan lonelɨñdok nañgɨp ñañgɨlɨñ. Telaknan ñañɨlɨmbi, Petlolɨ kambak mayañgan ep klembi ñañguk.  
\v 55 Tɨmbi ama dɨwɨsɨlɨ sañ jimba boñgɨpnan komba no simbi, pipap sei-palɨñɨlɨmbi, Petlolɨ wolokgan pɨmbi, en gɨta pipakuk.  
\v 56 Pipalɨñɨlɨmbi, kena wembe nolɨ kombalok kolsalen duakuk gɨnañ pipalɨm kañbi, daut kwambɨñ kañbi eñguk, “Ama ñalɨ bo en gɨtañgan pa kulak.”  
\v 57 Eumbi, Petlolɨ e-sembɨ tɨmbi, tamda nɨñguk, “Nak en nɨm nandɨ-ñɨmlet.”  
\v 58 Wɨndɨñ embi, nain gama nɨm ombataumbi, ama nolɨ kañbi nɨñguk, “Dɨk bo endok nosɨ no wakan.” Eumbi, Petlolɨ nɨñguk, “Nak nɨm.”   
\p
\v 59 Lakat papaleumbi, ama nolɨ bo gɨñgɨnembi eñguk, “Biañgan sɨnɨk: ama ñalɨ en gɨta pa kulak. Neta, endɨ bo Galili nanin!”  
\v 60 Gan Petlolɨ ñɨndɨñ tambane nɨñguk, “Dɨk nek elañ nak nɨm nandɨlet.” Eñɨlɨmbi, wolongan puputtɨ kɨtɨñguk.  
\v 61 Kɨtɨumbi, Wopumdɨ undanembi, Petlo dɨndɨmgan kaumbi, Wopumdɨ manda nɨñguk wɨn nandɨ-tomguk. Manda wɨn ñɨndɨñ, “Man tim puputtɨ gama nɨm kɨtɨñɨlɨmbi, dɨk nain tɨpet gɨt no naka ‘Nak en nɨm nandɨ-ñɨmlet’ eutañ.” Manda wɨn nandɨ-sɨwɨpi,  
\v 62 sɨmbai kɨmbɨmbi, walinin pɨ ñambi, mano kwɨlɨm tɨñguk.   
\p
\v 63 Tɨmbi ama Yesu ka-dɨkñe pakɨlɨñ endɨ kusei kɨmɨpi, nɨ-suambapi waipbi,  
\v 64 timan dai bo masipbi nɨñgɨlɨñ, “Dɨk plofet manda embi, nindɨ gutak wɨn nɨnbɨ nandɨna!”  
\v 65 Wɨndɨñ embi, manda winjɨt kusei kusei nɨmbi, koi nɨ-kolañgɨlɨñ.   
\s1 Yesu manda plon kɨmɨkɨlɨñ  
\p
\v 66 Kwet salaumbi, Juda amatamdok ama biesɨ en gɨta tapma ama biesɨ gɨt endɨkñe manda nandɨ-tale ama endɨ kɨmɨn tɨ-palɨmbi, Yesu nañgɨpi dausɨnan loumbi, nɨkañbi eñgɨlɨñ,  
\v 67 “Dɨk Mesia sɨnɨk kulañda, nɨnbɨm nandɨna.” Eumbi enguk, “Nak wɨndɨñ sanbetta, sɨndɨ mandana nɨm nandɨ-kwambɨñ danetañ.  
\v 68 Ba nepek nola sanɨ-nandutta, tambon nɨm tambane nanɨnetañ.  
\v 69 Gan nain nɨm ombataumbi, nak Ama Sɨsɨnɨktɨ Yambat Gembɨ Molom kii dɨndɨmnan pipaletat.”\x + \xo 22:69 \xt Kap 110:1\x*  
\v 70 Eu nandɨmbi, gɨtɨkgandɨ ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Wɨndɨñda dɨk Yambattok Nɨñañ wɨndɨñ elañ ba?” Eumbi enguk, “Nak nɨm, wɨn sɨn eañ wakan.”  
\v 71 Eumbi, nɨsɨñgan e-nandɨ tɨmbi eñgɨlɨñ, “Nɨndɨla ama ñolok kusei enlok man plon nanin eu pɨumbi nandamɨñ, wala tɨmbi wɨn inda-dakleuktok ama nola nombo nɨm lonjɨnetamɨñ.”   
\c 23
\p
\v 1 Tɨmbi kɨmɨn tɨ-pakɨlɨñ gɨtɨkgandɨ mɨlapi, Yesu Pilatoloñ nañgɨpi,  
\v 2 kusei kɨmɨpi, kɨt yout tɨmbi, ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Nɨndɨ ama ñolok kusei ñɨndɨñ ka-nandamɨñ: endɨ amatamnii ep tɨmbɨ kamalalak. Tɨmbi takis mɨnem Roma ama wapmañ Sisala mɨmɨlok wɨn endɨ nɨnɨ-kɨmɨsip pa tɨ-nɨmlak, tɨñɨpi bo enla ñɨndɨñ pa elak, ‘Natna Mesia, ama wapma.’”  
\v 3 Tɨmbi Pilatolɨ Yesu nɨ-nandɨmbi eñguk, “Dɨk Juda amalok ama wapmañjɨ ba?” Eumbi nɨñguk, “Dɨtna elañ i wakan.”  
\v 4 Eumbi, Pilatolɨ tapma ama biesɨla ba ama kɨmɨn wopum enda enbi eñguk, “Nak ama ñolok endɨkñe manda wɨwɨt bien no nɨm kalet.”  
\v 5 Gan endɨ gɨñgɨnembi nɨñgɨlɨñ, “Endɨ Judia kwet tuop amatam enɨ-daut tɨ-semñɨpi, Galili kwelan kusei kɨmɨpi bɨm Jelusalem ñolok amatam gɨnanjɨ ep tɨmbɨ mɨlatak.”   
\p
\v 6 Pilatolɨ manda wɨn nandɨñgukta enɨ-nandɨmbi eñguk, “Ama ñɨn Galili nanin ba?”  
\v 7 Eumbi, “Oñ” eñgɨlɨñ. Eumbi, Pilatolɨ nandɨ-tomguk wɨn: Yesu wɨn kwet Elottɨ ka-dɨkñeñguk walinin. Tɨmbi Elottɨ bo nain wolonda Jelusalem pakukta tɨmbi Pilatolɨ Yesu endoñ nañgɨp ñanelɨñdok eñguk. Eumbi nañgɨp ñam tombɨmbi,  
\v 8 Elottɨ en kañbi, kusei ñɨndɨñda sɨmbai kɨndem dañguk: Yesulok gɨñgɨttɨ nain asup pawan gɨnañ pɨumbi, endok dainan kundit engano tɨmbektok nandɨlɨñgukta tɨmbi endɨ nain ombapgan en kauktok mandɨñguk.  
\v 9 Wala tɨmbi endɨ manda kusei kusei nɨ-nandɨñguk, gan Yesulɨ Elottok mandan nandɨ-kɨmkɨmneñɨpi, tambon no nɨm tambanem nɨñguk.  
\v 10 Tɨñɨpi, tapma ama biesɨ ba endɨkñe manda nandɨ-tale ama endɨ ñasɨñgan ipi, siñgin gembɨnatgan siñgɨlɨñ.  
\v 11 Tɨmbi Elot gɨt mik amañii endɨ nɨ-tɨke-pɨ-yalimbi, manda sañala tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ. Wɨndɨñ tɨmbi Elottɨ eumbi, Yesula dasindasi pamanat dasi-ñɨmɨmbi, nombo nañgɨpi, Pilatoloñ undane ñañgɨlɨñ.  
\v 12 Pilato gɨt Elot endɨ dama nɨsetkan kanjɨk tɨñɨpi kuñgɨmɨk, gan sandap wolondañgan endɨ not tɨñgɨmɨk.   
\p
\v 13 Tɨmbi Pilatolɨ tapma ama biesɨ wakɨt Juda amalok kandɨkñenjɨ ba amatam kɨmɨn gɨtɨk kɨtɨ-semum bɨumbi  
\v 14 enguk, “Sɨndɨ ama ñɨn nokoññan nañgɨp bɨmbi, endɨ amatam ep tɨmbɨ kamalalak wɨndɨñ nanɨlɨñ, gan nak sɨndok dausɨnan endok kusei tɨmba dakle-taleumbi, ñɨndɨñ sanlet: manda gɨtɨk endok plon e-yout tañ wolok bien no nɨm kalet.  
\v 15 Elottɨ wɨndɨñgangot tɨk. Neta, endɨ eumbi, ama ñɨn bɨndambo nɨndoñ nañgɨp bañ. Wɨn ñɨndɨñ: endɨ kɨmkɨmlok kolan no nɨm tɨñguk,  
\v 16-17 wala tɨmbi nak nanandɨlokgot tɨ-lamɨpi, kak biwa ñautak.”\f + \fr 23:16-17 \ft Nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ manda kusip no patak eañ. Manda wɨn ñɨndɨñ, “Kamaikamai gwɨlat tuop kandɨkñenjɨlɨ ama no it kwambɨñ gɨnañ nanin pɨsat-semsemlok een.”\f*   
\p
\v 18 Gan amatam gɨtɨkgandɨ ka-kwawañganembi eñgɨlɨñ, “Barabas pɨsat-nɨmbi, ama ñɨn wɨlɨ kɨmbɨn.”  
\v 19 (Barabas endɨla nolii gɨta Jelusalem it kwelan papi, gavman mik tɨ-sembi, ama no wɨlɨ kɨmgukta tɨmbi it kwambɨñ gɨnañ kɨmɨlɨm pakuk.)  
\v 20 Tɨmbi Pilatolɨ Yesu pɨsalɨmektok nandɨmbi, amatamda nombo enguk.  
\v 21 Gan endɨ ñɨndɨñ kɨtɨkɨtɨñɨpi nɨñgɨlɨñ, “Kloñbat plon wɨlɨ kɨmbɨn!”  
\v 22 Tɨmbi Pilatolɨ mandanjɨ makleumbi, nain tɨpet gɨt no tɨmbɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Nekta sɨnɨk? Endɨ kolan nek sɨnɨk tɨñguk? Nak tɨmba dakleumbi, endɨ kɨmbektok bien no nɨm kalet, wala tɨmbi nak nanandɨlokgot tɨ-lamɨpi, kak biwa ñautak.”  
\v 23 Gan amatamdɨ gɨñgɨnembi, Yesu kloñbat plon wɨlɨ kɨmkɨmlok embi, kwambɨñgan kɨtɨmbi, manda sala wopum tɨmbi, Pilatolok mandan wɨlɨ pɨñguk.  
\v 24 Wala tɨmbi Pilatolɨ nandɨ-sembi, manda eñgɨlɨñ wolok bien indauptok eñguk.  
\v 25 Endɨ e-gɨñgɨnenjɨla mandanjɨ tañgonembi, Barabas en nin gavman mik tɨ-sembi, ama wɨlɨ kɨmgukta tɨmbi it kwambɨñ gɨnañ kɨmɨkɨlɨñ en wakan amatamda pɨsapi emguk. Gan Yesu endɨla wɨn amatamdok mandanjɨla Pilatolɨ en mik amalok kɨsɨnan wɨlɨ kɨmnelɨñdok kɨmɨkuk.   
\s1 Yesu kloñbat plon wɨkɨlɨñ  
\p
\v 26 Endɨ Yesu walinin nañgɨp pɨñɨpi, ama no koi Simon Sairini nanin telak plon tɨmbɨ indañgɨlɨñ. Endɨ kena gɨnañ nanin bɨumbi tɨkembi, Yesulok kloñbat bembektok kii klup plon kɨmɨpi, en klem ñañalok nɨ-gɨñgɨneñgɨlɨñ.   
\p
\v 27 Tɨmbi amatam kɨmɨn wopum en kleñgɨlɨñ endok boñgɨpsɨnan tam dɨwɨndɨ kut-blambla embi, mano tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ.  
\v 28 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, Yesulɨ undanem yambɨmbi enguk, “Jelusalem tam, sɨndɨ naka blan nɨm tɨmbi kutnelɨñ. Tambo sɨndɨ kusei ñɨndɨñda sɨnla ba wembe gwañgwanjiila kulɨt:  
\v 29 mɨlap nain no indaumbi, amatamdɨ ñɨndɨñ enekalɨñ, ‘Tamdɨ yamɨn papi, gwañgwa nɨm apgɨlɨñ ba num nɨm emgɨlɨñ endɨ tam dɨwɨn yapma kle pakañ.’  
\v 30 Wolongan endɨ kwet jañgɨnla ñɨndɨñ enɨnekalɨñ, ‘Sɨndɨ gɨlombi, nɨndok plon pɨwɨt!’, ba kwet kɨmɨnda ñɨndɨñ enɨnekalɨñ, ‘Sɨndɨ nɨndɨp tapliwɨt!’\x + \xo 23:30 \xt Hosea 10:8\x*  
\v 31 Komba kaikta amalɨ nepek ñandin tɨ-ñɨmañda, kɨmkɨmɨnla nɨtek inda-ñɨmekak?”\f + \fr 23:31 \ft Yesulɨ eyout manda wɨn enla eñguk. Manda wɨlok walan wɨn ñɨndɨñ, “Amatamdɨ nepek ñandin ama yom nɨmnatta tɨ-ñɨmañda, ama yomjɨat gɨnañjɨ nɨm tambaneñgɨlɨñ enda Yambattɨ nɨtek tɨ-semekak?”\f*   
\p
\v 32 Tɨmbi ama tɨpet, endɨ kolan tɨndɨn ama, endɨ bo Yesu gɨta yandɨpnelɨñdok yanañgɨpi ñañgɨlɨñ.  
\v 33 Ñakap, kwet no koi Kumban Kwandat wandɨñ ña tombi, Yesu kloñbat plon wɨpi, kolan tɨndɨn tombon tombon yakan en gɨta yandɨpbi ep tembɨñgɨlɨñ.  
\v 34 Tɨmbi Yesulɨ nɨmolo nombo nombo tɨmbi, ñɨndɨñ eñguk, “Bep, endɨ nek tañ wolok kusei nɨm nandɨ-dakleañda tɨmbi yomjɨ bi-semɨñ.” Tɨmbi mik amalɨ Yesulok dasindasin ep dannelɨñdok nɨsɨñgan tɨmbɨ-inda sañala tɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 35 Kloñbat plon ep tembɨm biu palɨmbi, amatamdɨ ipi, daukañga tɨñgɨlɨñ, Juda ama biesɨlɨ bo e-lakalakae tɨmbi eñgɨlɨñ, “Endɨ amatam ep kɨmɨkuk. Endɨ biañgan Mesia wɨn Yambattɨ nɨmbɨ taleñguk en sɨnɨkta, kɨndem kusei tɨmbɨ dakleumbi, enlok siñgin tɨke-kɨmɨlɨn.”  
\v 36 Tɨmbi mik amalɨ wɨndɨñgot manda sañala tɨ-ñɨmgɨlɨñ, wɨn endɨ endoñ bɨmbi, wain tuk kimbɨñ mɨ-wet tɨñɨpi,  
\v 37 nɨñgɨlɨñ, “Tɨkap dɨk Juda amalok ama wapmañjɨla, kɨndem siñgiñga tɨke-kɨmɨt!”  
\v 38 Tɨmbi Yesulok kusal kumbam mɨndiñnan komba plon ñɨndɨñ youp wɨp bium pakuk, “Ñɨn Juda amalok ama wapmañjɨ.”   
\p
\v 39 Tɨmbi kolan tɨndɨn ama tɨpet Yesu gɨta kloñbat plon ep tembum pakɨmɨk endoñnan nanin nolɨ Yesu nɨ-kolambi eñguk, “Dɨk Mesia wakan ba? Wɨndɨñda dɨtnalok siñgiñga tɨke-kɨmɨlɨñɨpi, nɨtɨ wakɨt nɨp kɨmɨt!”  
\v 40 Gan nollɨ nɨ-ñombɨmbi nɨñguk, “En wɨlɨ kɨmkɨmlok eu talelɨñ, wɨndɨñgangot dɨk tɨ-gamañ, wala tɨmbi dɨk Yambattɨ nek tɨ-gamekak wala nɨm mɨsɨlañ ba?  
\v 41 Nɨtɨ kundit kolan tɨñgɨmɨkta tɨmbi tuan dɨndɨmgan ñakan ombɨ-tɨkeamɨk, gan ama ñalɨ kolan no nɨm tɨñguk.”  
\v 42 Wɨndɨñ embi, Yesula nɨñguk, “Yesu, dɨk kusei kɨmɨpi, amatamgai yambɨ-dɨkñeñɨpi, nak nandɨ-namekañ.”  
\v 43 Eumbi nɨñguk, “Nak biañgan ganlet: dɨk man sandap ñolondañgan nakɨta kunum walalan gɨnañ paletañ.”   
\s1 Yesu kloñbat plon kɨmguk  
\p
\v 44-45 Tɨmbi kwet boñgɨp taumbi, maim bipmɨumbi, kwet tuop kɨlɨm e palɨñɨlɨmbi, 3 kilok tɨñguk. Nain wolonda tapma ilan sandum masimasip wopum boñgɨp plon wilapmɨumbi, pan tɨpet indañguk.  
\v 46 Tɨmbi Yesulɨ wopumgan kɨtɨmbi eñguk, “Bep, nak gɨnañna tip kɨka plon kɨmɨtet.”\x + \xo 23:46 \xt Kap 31:5\x* Wɨndɨñ eu taleumbi kɨmguk.  
\v 47 Tɨmbɨmbi, mik amalok telak damanjɨlɨ nepek indañguk wɨn ka-nandɨ-talembi, Yambat nɨ-ta-lombi eñguk, “Biañgan ama ñɨn ama dɨndɨm no.”  
\v 48 Tɨmbi ama kɨmɨn gɨtɨk nepek wɨn kanelɨñdok bɨñgɨlɨñ endɨ nek indañguk wɨn gɨtɨk ka-nandɨmbi, sɨmba gawat tɨñgɨlɨñda tɨmbi kuanjɨ wɨwɨlembi, isɨnan undane ñañgɨlɨñ.  
\v 49 Gan Yesulok nolii gɨt tam nin Galili nanin en klem bɨñgɨlɨñ endɨ kambak mayañgan ipi, nepek indañguk wɨn ka-nandɨ tɨñgɨlɨñ.   
\s1 Yesu tapliñgɨlɨñ  
\p
\v 50 Ama no kuñguk koi Josep, ama kɨndem ba dɨndɨm no Arimatia it kwet Judia kwelan nanin. Endɨ ama biesɨ Juda amatam yambɨ-dɨkñeñgɨlɨñ endok sambat,  
\v 51 gan noliilɨ Yesulok plon manda nek e-topgɨlɨñ ba kundit nek tɨ-ñɨmɨñgɨlɨñ endɨ en gɨta gɨnañ noñgan nɨm tɨñguk. Endɨ Yambattɨ amatam indañgan yambɨ-dɨkñeukak wala nandɨ-koñgomnatgan mandɨ pa tɨlɨñguk.  
\v 52 Ama walɨ Pilatoloñ ñambi, Yesulok dalandanla nɨ-nandumbi nandɨ-ñɨmɨñguk.  
\v 53 Nandɨ-ñɨmɨumbi ñambi, kloñbat plon nanin tamat tɨke-pɨmbi, sandum satninlɨ tɨmɨp imbi, tɨke ñambi, sum no kawat gɨnañ kulukululɨnan kɨmɨkuk. Sum wɨn ama no gama nɨm kɨmɨkɨlɨñ.   
\p
\v 54 Wɨn Sabat patnandɨ nain indaup tɨmbɨmbi, tɨwɨlɨndɨkñe nain dumalañgukta endɨ wɨndɨñ tɨñguk.  
\v 55 Tɨmbi tam Yesu gɨta Galili nanin bɨmbɨn endɨ Josep klembi, sum ba Joseptɨ telak nɨtek plon Yesulok dalandan kɨmɨkuk wɨn ka-talembi,  
\v 56 ilan undane ñañgɨlɨñ. Ñambi, gwasap ba pɨñgɨp saple mɨlɨñ kɨndem Yesulok dalandanlok tɨ-jumupi, endɨkñe manda tañgonembi, Sabatta pat-nandɨ tɨñgɨlɨñ.   
\c 24
\s1 Yesulɨ kɨmnan nanin mɨlakuk  
\p
\v 1 Kena nain kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan kwet salaup tɨmbɨmbi, tamdɨ gwasap mɨlɨñ kɨndem tɨ-jumut tɨñgɨlɨñ wɨn epbi, Yesulok sumnan ñañgɨlɨñ.  
\v 2 Ñam tombi kañgɨlɨñ wɨn: kawat sum dai masipmɨmɨn wɨn manjaneum tambon kandañ ña pakuk.  
\v 3 Tɨmbi endɨ sum tombañ gɨnañ loñgɨlɨñ, gan Wopum Yesulok dalandan nɨm palɨm kañgɨlɨñ.  
\v 4 Nɨm kañbi, nek indañguk wala nanandɨnjɨ nɨm dakleñɨlɨmbi, platik sɨnɨk ama tɨpet dasindasinjet kolsalennat endɨ endoñ indambi ikɨmɨk.  
\v 5 Tɨmbi tamdɨ yambɨ-sɨlɨkñembi, kolan mɨsɨñɨpi, mɨlelem tɨ-sembi, dausɨ kwelan deiumbi, tɨpettɨ engɨmɨk, “Sɨndɨ ama kaik patak enda nekta sembɨsembɨn endok boñgɨpsɨnan bɨ lonjañ?  
\v 6 Endɨ ñolok nɨm patak, ikan mɨlalak. Endɨ dama Galili kwelan gama palɨñɨpi, manda ñɨn sanguk wɨn nandɨ-tombɨt,  
\v 7 ‘Nak Ama Sɨsɨnɨk nepbi, yom amalok kɨsɨnan napɨlɨmbi, kloñbat plon nulɨ kɨmbambi, sandap tɨpet gɨt no ñaumbi, kɨmnan nanin bɨndambo mɨlalettok een.’”  
\p Eñalolɨ wɨndɨñ eumbi,  
\v 8 tamdɨ Yesulɨ manda eñguk wɨn nandɨ-tombi,  
\v 9 sumnan nanin undane pɨ ñambi, Yesulok gwañgwañii 11 gɨta nosii dɨwɨn yambɨmbi, nepek gɨtɨk inda-semguk wolok kasat tɨ-semgɨlɨñ.  
\v 10 Wɨn Malia Makdala nanin, Yoana, Yakobolok meñ Malia, wakɨt tam dɨwɨn en gɨta pakɨlɨñ walɨ wakan ama nin Yesulɨ kenalok enɨmumulɨn endoñ ñambi, kasat tɨ-sem pa tɨñgɨlɨñ,  
\v 11 gan enɨmumulɨn endɨ tamdok mandala nandum tlal tɨmbɨmbi, nɨm nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ.  
\v 12 Petlolɨ wandingan embi mɨlapi, sumnan woñep ñambi mumuñem paunjɨnem, gɨnañ deium loumbi kañguk wɨn: sandum Yesulok dalandan tɨmɨp imimɨn walɨñgot pakuk. Wɨndɨñ kañbi, ilan undane ñambi, nepek wɨn indañguk wolok nanandɨ kena tɨñguk.   
\s1 Yesulok noliit tɨpet Emaus telaknan ñañɨlɨmbi, en inda-semguk  
\p
\v 13 Tɨmbi sandap wolondañgan Yesulok noliit tɨpet endɨ Jelusalem bimbi, Emaus ñandepi ñañgɨmɨk. It kwet wɨn 11 kilomita wolok tuop Jelusalem tɨmbɨ dumalaum patak.  
\v 14 Tɨm ñañɨpi, nɨsetkan nepek gɨtɨk indañguk wolok manda e-nandɨ tɨñgɨmɨk.  
\v 15 Manda eu ñañambɨ tɨmbi, e-kle-kot tɨm pa ñañɨlɨmbi, Yesu en wakan siñginjetnan ep tɨmbɨ dumalaumbi, en gɨta yakan ñañguk.  
\v 16 Gan nepek nolɨ dauset masipmɨumbi, nɨm ka-nandɨ-tomgɨmɨk.   
\p
\v 17 Tɨmbi endɨ enɨ-nandɨmbi eñguk, “Sɨtɨ manda nektok e-kle-kot tɨñɨpi ñamɨk?” Eumbi, gitakan sɨnɨk ipi, dei-blambla embi pakɨmɨk.  
\v 18 Tɨmbi endoñnan nanin no koi Kleopas endɨ Yesu nɨ-kañbi eñguk, “Ama yok asupgan Jelusalem bɨ pakañ. Endoñnan nanin dɨk noñganlɨ kena nain lap kandañ wandɨñ nepek indañguk wɨn nɨm nandɨlañ ba?”  
\v 19 Eumbi, “Wɨn nek indañguk?” wɨndɨñ enɨ-kañguk. Enɨ-kaumbi, tambane nɨñgɨmɨk, “Nepek Yesu Nasalet nanin enda inda-ñɨmɨñguk wala eamɨk. Endɨ plofet ama no, tɨmbi manda gembɨnat eñguk ba kundit engano tɨñguk walɨ amatamda ñɨndɨñ daut semguk: Yambattɨ enda nandum loloñ sɨnɨk.  
\v 20-21 Nɨndɨ ñɨndɨñ nandɨ-kwambɨñ dambi mandɨñgɨmɨñ: Yambattɨ Yesu en wakan Islael amatam nɨndɨ kolan gɨnañ nanin nɨpma tɨkeuktok nɨmbɨ taleñguk, gan nɨndok tapma ama biesɨ ba nɨmbɨndɨkñenɨlɨ en Roma amalok kɨsɨnan kɨmɨlɨmbi, wɨlɨ kɨmbektok manda embi, kloñbat plon wɨlɨm kɨmguk.  
\p Nepek wɨn ikan sisañgan inda-ñɨmɨumbi, biañgan kɨm-sɨnɨk tañguk.  
\v 22 Tɨmbi wakangot nɨm. Nɨndoñnan nanin tam dɨwɨn endɨ nɨp tɨmbɨ sɨlɨkñenembi, nanandɨnɨ nɨm daklelak. Man salasalanan sɨnɨk endɨ sumnan ñalɨñ,  
\v 23 gan Yesulok dalandan nɨm kañbi undane bɨmbi, ñɨndɨñ nɨnɨlɨñ, ‘Nɨndɨ nepek engano kamɨñ, wɨn eñalolɨ Yesu kaik patak nɨnɨmbɨm yambɨmɨñ.’ Tamdɨ wɨndɨñ eumbi,  
\v 24 nɨndoñnan nanin ama dɨwɨn endɨ bo sumnan ñambi kalɨñ wɨn, nepek tamdɨ sumda nɨnɨlɨñ wolok tuop palak. Gan Yesu en nɨm kalɨñ.”   
\p
\v 25 Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Sɨndɨ ama kamasɨ, plofet amalok mandanjɨ gɨtɨk gɨnañjɨ gɨnañ baiñgan baiñgan pa nandɨ-dasiañ.  
\v 26 Endɨ Mesialɨ amatam epmektok mɨlap wakan bembɨmbi, Yambattɨ koi gɨñgɨt wopum mɨuktok youkɨlɨñ.”  
\v 27 Yesulɨ wɨndɨñ embi, Moselok plon kusei kɨmɨpi, Mose en wakɨt plofet ama dɨwɨndɨ Yesu enlok plon manda youkɨlɨñ gɨtɨk wɨn enɨ-dakleñguk. Enɨ-dakleñɨlɨmbi ñakap,  
\v 28 it kwet ama tɨpettɨ ñandep nandɨñgɨmɨk wɨn tɨmbɨ dumalañguk. Tɨmbi endɨ kaum Yesulɨ gamañgot yousɨm ñauktok tɨmbɨmbi,  
\v 29 tɨke-kimbɨ dambi nɨñgɨmɨk, “Kak, nɨkɨta pat! Maim ip pɨumbi kɨlɨm elak.” Wɨndɨñ nɨ-gɨñgɨneumbi, en gɨta palep it gɨnañ loñguk.   
\p
\v 30 Tɨmbi nanañ nanep tɨñɨlɨmbi, Yesulɨ plaua nanañ no tɨkembi, Yambat we-ñɨmɨmbi ombɨmbi emum tɨkeñgɨmɨk.  
\v 31 Tɨkeñɨpi, dauset tombɨmbi ka-nandɨ-tombɨmbi, dausetnangan paikuk.  
\v 32 Tɨmbi endɨ nɨsetkan e-nandɨ tɨmbi eñgɨmɨk, “Biañgan sɨnɨk. Endɨ telaknan nɨkɨta bɨñɨpi, manda embi, Yambattok manda wolok bien nɨnɨ-dakleñɨlɨmbi, walenet biañgan mɨlalak!”  
\v 33 Wɨndɨñ eñɨpi, wolongan mɨlapi, Jelusalem undane ñañgɨmɨk. Ña tombi, Yesulok gwañgwañii 11 gɨt amatam dɨwɨn en gɨta kɨmɨn tɨ pakɨlɨñ ep tɨmbɨ indañgɨlɨñ.  
\v 34 Tɨmbi amatam walɨ ama tɨpetta ñɨndɨñ engɨlɨñ, “Wopumdɨ biañgan kɨmnan nanin mɨlapi, Simondoñ indañak!”  
\v 35 Wɨndɨñ eumbi, ama tɨpet endɨ telaknan nek indañguk wolok kasat tɨ-sembi engɨmɨk, “Endɨ plaua nanañ no ombɨmbi nɨmumek, nɨtɨ ka-nandɨ-tommɨk.”   
\s1 Yesulɨ gwañgwañiiloñ inda-semguk  
\p
\v 36 Gwañgwañiilɨ gamañgot endañgan manda e-palɨñɨlɨmbi, Yesu en wakan boñgɨpsɨnan bɨ indam ipi enguk, “Busuk pat-samun.”  
\v 37 Wɨndɨñ eumbi, ka piasat tɨmbi, kolan mɨsɨñɨpi, “Ama wale kamɨñ” embi nandɨñgɨlɨñ.  
\v 38 Tɨmbi endɨ enguk, “Neta gɨnañjɨ mɨlataumbi, gɨnañ tɨpet tañ?  
\v 39 Kɨtna kesɨtna kawɨt, ñɨn natna sɨnɨk yañ! Gwɨlatna tɨke-kañbi, ñɨndɨñ nambɨ-daklewɨt: nak gaumna gɨt kwandatna nat, gan wale tip endɨ gaum ba kwandatsɨ nɨm nat.”  
\v 40 Eu taleumbi, kii kesii daut semumbi kañgɨlɨñ.  
\v 41 Kañbi, sɨlɨsɨlɨ gɨt nandɨ-bendɨlɨ gɨnañjɨ tokñeñgukta tɨmbi gama nɨm nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ. Tɨmbi endɨ enɨ-kañbi eñguk, “Sɨndok nanañ no patak ba?”  
\v 42 Eumbi, mɨkbalak sinjin pan no mɨumbi  
\v 43 tɨkembi, dausɨnangan nañguk.   
\p
\v 44 Tɨmbi gwañgwañiila enbi eñguk, “Nak dama sɨn gɨta kuñɨpi, ñɨndɨñ sangut: Mose wakɨt plofet ama ba ama dɨwɨn gɨtɨk endɨ nokok plon e-yout tɨmbi, manda youkɨlɨñ patak manda gɨtɨk wolok bien indauptok een.”  
\v 45 Wɨndɨñ embi, Yambattok manda youyoulɨn patak wolok kusei nandɨ-kɨliñ enelɨñdok nanandɨnjɨ tɨmbɨ pañgɨtaumbi  
\v 46 enguk, “Nepek ñɨndɨñ indauktok youyoulɨn patak: Mesialɨ pɨñgɨp gawat bembi kɨmbi, sandap tɨpet gɨt no tɨmbɨmbi, kɨmnan nanin mɨlalekak.  
\v 47 Tɨmbi noliilɨ Jelusalem it kwelan kusei kɨmɨpi, endok koi plon amatam gɨtɨk kwet tuop kuañ enda ñɨndɨñ eu pɨukak, ‘Sɨndɨ gɨnañjɨ tambanenekalɨñda, Yambattɨ yomjɨ bi-samekak.’ Wɨndɨñ indauktok youyoulɨn.  
\v 48 Sɨndɨ mek nepek gɨtɨk wɨn indañguk ba indaukak wolok gembɨ ipi e-daklenekalɨñ.  
\v 49 Nandɨwɨt! Bepnalɨ nek samektok e-kwambɨñ dañguk wɨn natna nɨ-mulambi, sɨndoñ pɨukak. Gan sɨndɨ Jelusalem ñɨñgan papi mandɨñɨlɨmbi, Yambattok gembɨn kunum gɨnañ nanin wɨn dasindasin nomɨk dasi-samekak wolok tuop.” \f + \fr 24:49 \ft Manda ñolok walan wɨn ñɨndɨñ, “Yambattok gembɨn, wɨn Dɨndɨm Woñ, kunum gɨnañ nanin inda-sembi pat-semekak.”\f*   
\s1 Yesulɨ kunum gɨnañ loñguk  
\p
\v 50 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii yanañgɨpi, Betani it kwet kandañ ñam tombi, kii tɨke-lombi, ep gwɨlam tɨ-semguk.  
\v 51 Ep gwɨlam tɨ-semñɨpi yambɨk biumbi, Yambattɨ kunum gɨnañ tɨke-loumbi loñguk.  
\v 52 Loñɨlɨmbi, gwañgwañiilɨ mɨlelem tɨ-ñɨmbi, sɨlɨsɨlɨ wopum tɨñɨpi, Jelusalem it kwelan undane ñañgɨlɨñ.  
\v 53 Ñambi, sandap tuop tapma it sañ jimba gɨnañ lombi, wolok Yambat nɨ-kɨndem dambi kuñgɨlɨñ.