\id JHN - Nek New Testament portions [nif] -Papua New Guinea 2011 (DBL 2015) 
\h Yoane 
\toc1 Yoane 
\toc2 Yoane 
\toc3 Yn 
\mt1 Gɨñgɨt manda kɨndem Yoanelɨ youkuk  
\imt1 Eundakle manda  
\ip Yoane gɨñgɨt manda youkuk endɨ Yesulok gwañgwañii endoñnan nanin no, gan enlok koi tɨke-louptok nɨm nandɨmbi, kɨmɨt-sembɨmbi, enlok plon ñɨndɨñ e-yout tɨñguk, “gwañgwa nin Yesulɨ gɨnañlɨ kasɨleñguk” (13:23, 19:26, 21:7,20) ba “gwañgwa no” (18:15-16, 20:2-8).  
\ip Matayo wakɨt Maleko ba Lukalɨ gɨñgɨt manda kasatsɨ wɨn ikan youkɨlɨñ, wala tɨmbi Yesulɨ kundit engano tɨñguk asup wɨn Yoanelɨ lapɨpi, dɨwɨn no biennat sɨnɨk wɨngot youpi, ñɨndɨñ eñguk, “kundit youyoulɨn patak walɨ kusei ñɨndɨñda youyoulɨn: sɨndɨ manda ñɨn pinat nandɨ tɨmbi, Yesu en Mesia, Kunum Yambattok Nɨñañ, wɨn nandɨ-kwambɨñ danekalɨñ, tɨmbi nandɨ-kwambɨñ dañɨpi, endok gɨñgɨtñii kuañda tɨmbi kuñgu sɨsɨnɨk wɨn kasɨlenekalɨñ.” (20:31)  
\ip Yesulɨ e-yout manda asup eñguk wɨn Yoanelɨ wɨndɨñgangot lapɨpi, tɨpetgot youkuk. Gan endɨ Yesulok kusal wakɨt kuñgu sɨsɨnɨk ba nandɨ-kɨlɨktɨlok plon manda asup ñɨndɨñ youkuk: Yesulɨ Kunum Yambattok Man Mandan sɨsɨnɨk, tɨmbi nepek gɨtɨñgɨtɨk ep tɨmbɨ indañguk. Endɨ Kunum Yambattoñ lololok yama wakan; endɨ telaktok kusei, manda biañgan sɨsɨnɨktok kusei, ba kuñgu sɨsɨnɨktok kusei; endɨ kuñgulok nanañ tuk biañgan sɨsɨnɨk ba kolsalen kuñgu emlak en wakan; endɨ mɨlamɨlat ba kuñgu molom; tɨmbi endɨ sipsiplok kandɨkñenjɨ kɨndem ba wain komba sɨsɨnɨk en wakan. Nin endɨ Yesu nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨlak, endɨ kuñgu sɨsɨnɨk kasɨlembi, papat kwambɨñgan kulak, gan nin endɨ Yesu siñgi wɨlmɨlak, endɨ kɨmlok gɨñgɨt kulak, tɨmbi kolandok tambon ombɨ-tɨkeukak.  
\is1 Yoanelɨ kasat youkuk wolok sambat  
\im Yesulɨ ama sɨnɨk indambi, kena kusei kɨmɨkuk (1)  
\im Yesulok mandan ba kundil walɨ endɨ Kunum Yambattok Nɨñañ wɨn tɨmbɨ inda-dakleñguk (2-12)  
\im Yesulɨ kɨmbepi, gwañgwañii tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-semguk (13-17)  
\im Yesulɨ enlok kusal tɨmbɨ inda-dakleuktok kɨm mɨlapi, gwañgwañiiloñ inda-semguk (18-21)  
\c 1  
\ms1 Yesulɨ ama sɨnɨk indambi, kena kusei kɨmɨkuk  
\s1 Yesu, wɨn Kunum Yambattok Man Mandan en wakan, ama sɨnɨk indañguk  
\p
\v 1 Kwet nain kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan Man Mandan endɨ ikan pakuk. Endɨ Kunum Yambat gɨt yakan kuñgɨmɨk, en bo Yambat.  
\v 2 En wakan kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan Kunum Yambat gɨta yakan kuñguk,  
\v 3 tɨmbi endok mandanla nepek gɨtɨñgɨtɨk ep tɨmbɨ inda-taleñguk, wɨn telak nolok plon nepek no nɨm tɨmbɨ indaindan.  
\v 4 Man Mandan en wakan kuñgu biañgan sɨsɨnɨk wolok kusei, tɨmbi kuñgu walɨ amatamdok kolsalen sɨsɨnɨk.  
\v 5 Tɨmbi kolsalen walɨ kɨlɨm gɨnañ kolɨ sale-ta-ñaumbi, kɨlɨmdɨ en makleuktok tuop nɨm.   
\p
\v 6-7 Kolsalen wolok gembɨn ilɨmektok Kunum Yambattɨ ama no koi Yoane \f + \fr 1:6-7 \ft Yoane gɨñgɨt manda kɨndem youkuktɨ ñolok Yoane tuk i-sem-i-sem endok plon elak.\f* nɨ-mulɨm bɨ indambi, kolsalen wolok kusei enɨ-daklembi, amatam gɨtɨkgandɨ endok mandan nandɨmbi, kolsalen wɨn nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨnelɨñdok wɨndɨñ tɨñguk.  
\v 8 Kolsalen wɨn Yoane en nɨm, tambo endɨ kolsalen wolok kusei eu inda-dakleuktok indañguk.  
\v 9 Kolsalen sɨsɨnɨk, nindɨ amatam gɨtɨk kolɨ sale-semlak, endɨ kwelan indaupi tɨñguk.   
\p
\v 10 Man Mandanlɨ kwet ñɨn tɨmbɨ indañguk, tɨmbi en wakan kwelan ama indambi, kwelan kuñguk, ganmek kwelalok amatamdɨ en wɨn nin sɨnɨk wɨn nɨm ka-nandɨ-tomgɨlɨñ.  
\v 11 Wɨn endɨ enlok kwelnan wɨngan pɨ indambi kuñguk, gañgan enlok amatamñiilɨ siñgi wɨlmɨñgɨlɨñ.  
\v 12 Gan ama en not tɨñmɨñgɨlɨñ, wɨn endok koi tɨke-kwambɨñ dañgɨlɨñ, endɨ gɨtɨk Man Mandanlɨ ep tɨmbɨ pañgɨtaumbi, Kunum Yambattok gwañgwa bɨsalii indañgɨlɨñ.  
\v 13 Wɨn endɨ meñ beptok wekat sɨnɨk nɨm indañgɨlɨñ, ba amalok ka-galksɨla ba nanandɨnjɨla nɨm, tambo Kunum Yambat engan ep tɨmbɨmbi, enlok gwañgwa bɨsalii indañgɨlɨñ.   
\p
\v 14 Man Mandanlɨ kwelan ama gwɨlap ba gaummat indambi, nɨndok boñgɨpnɨnan dou mɨlat tɨñguk. Tɨmbi nɨndɨ dautnɨlɨ kañɨtnambi, endɨ enlok kusal engano wɨn tɨmbɨ inda-dakleumbi kañgɨmɨñ, wɨn endɨ Bep Yambattok Nɨñañ engano sɨnɨk. Bep en nɨ-mulɨm pɨm indambi, yousɨyousɨñgan Beulok gɨnan sɨloñ ba kusal sɨsɨnɨk wɨn tɨmbɨ inda-dakleñguk.   
\p
\v 15 Endok plon Yoanelɨ ñɨndɨñ e-daklembi kɨtɨmbi eñguk, “Wɨn ama wala wakan nak ñɨndɨñ sangut, ‘Ama nokok siñgi kandañ indalak endɨ nak gama nɨm indañɨlambi ikan pakuk, wala tɨmbi endɨ nak napma klelak.’”  
\v 16 Tɨmbi Man Mandanlɨ gɨnañ sɨloñ molom sɨnɨkta tɨmbi bɨsɨk kusei kuseilɨ nɨndɨ gɨtɨktok nain nain inda-nɨmguk.  
\v 17 Wɨn Moselɨ Kunum Yambattok endɨkñe mandan Juda nɨndok bep pañniila emguk, tɨmbi Yesu Klistolɨ Kunum Yambattok gɨnan sɨloñ ba kusal sɨsɨnɨk wɨn tɨmbɨ inda-dakleñguk.  
\v 18 Nimbek nolɨ Bep Yambat nain nola no nɨm kañgɨlɨñ. Wɨn enlok Nɨñañ engano sɨnɨk en wakan Bep Yambattok kusal tɨmbɨ inda-dakleñguk. Neta, endɨ bo Yambat sɨnɨk, tɨmbi Beu gɨta ñasɨñgan sɨnɨk patak.   
\s1 Yoane tuk i-sem-i-semlɨ Yesulok telak tɨ-dɨndɨm eñguk  
\r (Matayo 3:1-12, Maleko 1:2-8, Luka 3:15-17)  
\p
\v 19 Juda ama biesɨ Jelusalem pakɨlɨñ endɨ Yoanelok kusal, wɨn endɨ Mesia indaindalok een en wakan ba no, wɨn nandɨ-daklenelɨñdok nandɨñgɨlɨñ, wala tɨmbi endɨ tapma ama gɨt Livai ama \f + \fr 1:19 \ft Ablaamdok lan Jekop endok nɨñañiiloñnan nanin nolok koi Livai. Endok sambalii tapma ilan tɨplaplape kena kusei kusei tɨañgɨlɨñ endok kosɨ “Livai ama” kɨtɨkɨtɨn. (Namba 3:17-37)\f* dɨwɨn Yoaneloñ enɨ-mulɨm ña tombi, “Dɨk nin sɨnɨk?” nɨ-nandɨñgɨlɨñ. Tɨmbi Yoanelɨ ñɨndɨñ tambane enguk:  
\v 20 endɨ enlok kusal nɨm kɨmɨt-sembɨmbi, endɨ e-daklembi enguk, “Natna wɨn Mesia nɨm.”  
\v 21 Wɨndɨñ eumbi, nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Tɨkap dɨk Mesia nɨmda, dɨk nin sɨnɨk? Ba dɨk plofet Elia bɨndambo indauktok een en ba?” Eumbi enguk, “Nak en nɨm.” Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Wɨndɨñda dɨk plofet Mose nomɨk wɨn indauktok een en ba?” \x + \xo 1:21 \xt Malakai 4:5, Lo 18:15\x* Eumbi, “Nak en bo nɨmgot” enguk.  
\v 22 Wɨndɨñ eñgukta, bɨndambo nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Dɨk nin sɨnɨk? Nɨndɨ ama nɨnɨ-mukɨlɨñ enda manda tambon enɨneñdok dɨk kusaka nɨnbɨm nandɨna. Dɨk dɨtnala nɨtek elañ?”  
\v 23 Eumbi, Yoanelɨ manda no plofet Aisaialɨ youyoulɨn wɨn kɨmɨt-klembi, ñɨndɨñ enguk, “‘Ama no kwet ama nɨmnatnan papi, Wopumdok telal tɨ-dɨndɨm ewɨt! wɨndɨñ kɨtɨlak’ \x + \xo 1:23 \xt Aisaia 40:3\x* wɨn natna wakan.”   
\p
\v 24 Tɨmbi Falisi amalɨ ama enɨ-mulɨmbi bɨñgɨlɨñ walɨ  
\v 25 Yoane ñɨndɨñ nɨ-nandɨñgɨlɨñ, “Tɨkap dɨk Mesia en nɨm, ba Elia ba plofet wɨn bo nɨm, wɨndɨñda dɨk nekta amatam tuk pa i-semlañ?”  
\v 26 Eumbi tambane enguk, “Nak wɨn tukgot pa i-semlet, gan ama no sɨndok boñgɨpsɨnan kulak - sɨn endok kusal nɨm ka-nandɨ-dakleañ -  
\v 27 endɨ wakan nokok singi kandañ indaupi tɨlak, tɨmbi nak pɨmbɨñen ñandin ñalɨ endok kesɨi gwɨlaplok toan pɨsalɨmettok tuop nɨm.”   
\p
\v 28 Wɨn Yoanelɨ Betani it kwet, Jodan tuk maim lambɨlambɨn kandañ papi, tuk i-semlɨñguk kwet wolok wɨndɨñ indañguk.   
\s1 Yoanelɨ Yesula Kunum Yambattok Sipsip Nɨñan sɨnɨk wɨndɨñ e-dakleñguk  
\p
\v 29 Kwet salaumbi, Yoanelɨ Yesu bɨum kañbi, noliila ñɨndɨñ enguk, “Wɨ kawɨt: en Kunum Yambattok Sipsip Nɨñañ, nin endɨ kwelalok amatam gɨtɨk endok yomjɨlok mɨlap wɨn apma tɨke-taleukak! \f + \fr 1:29 \ft Kunum Yambattɨ yomjɨ bi-semektok Juda amalɨ sipsip ba gaut dɨwɨn no yandɨpbi, tapma tɨñmañgɨlɨñ. Gan gauttok wekailɨ amalok yom wɨlɨt-semum taleuktok tuop nɨm, wala tɨmbi Kunum Yambattɨ enlok nɨñañ Yesu amatam kolanjɨlok tuan apma tɨkeuktok nɨ-mulɨm pɨm indambi, sipsip nɨñañ wandin kɨm-semguk.\f*  
\v 30 Wɨn ama walañgan nak ñɨndɨñ eñgut, ‘Ama nindɨ nokok singi kandañ indalak, endɨ nak gama nɨm indañɨlambi ikan pakuk, wala tɨmbi endɨ nak napma klelak.’  
\v 31 Dama natna bo en nin sɨnɨk wɨn nɨm ka-dakleñgut, gan endok kusal Islael amatamda tɨmba inda-dakleuktok nak ñolok bɨmbi, tuk i-sem-i-sem kena kusei kɨmɨkut.”   
\p
\v 32 Tɨmbi Yoanelɨ yousɨmbi, Yesulok plon ñɨndɨñ e-dakleñguk, “Dɨndɨm Woñdɨ mambaip wandin kunum gɨnañ nanin pɨmbi, endok plon pɨ palɨm kañgut.  
\v 33 Damañgan nak bo en Mesia wɨn nɨm nandɨñmɨñgut, gan tuk i-sem-i-semlok nanɨ-mukuktɨ ñɨndɨñ nanguk, ‘Ama nindok plon nokok Woñnalɨ pɨ palɨmbi kaukañ en wakandɨ amatam Dɨndɨm Woñlɨ i-semekak.’  
\v 34 Eumbi, natna dautnalɨ wɨndɨñ indaumbi ka-taleletta tɨmbi ñɨndɨñ pa e-daklelet: ñɨn Kunum Yambattok Nɨñañ sɨnɨk.”   
\p
\v 35 Salaunda Yoanelɨ kwet pakuknan wolok bɨndambo ñam ikuk. Tɨmbi gwañgwa en kle-ta-kuñgɨlɨñ endoñnan nanin tɨpettɨ en gɨta ikɨmɨk. Ilɨñɨlɨmbi,  
\v 36 Yoanelɨ Yesu yapma kle ñaum kañbi, gwañgwañiitta ñɨndɨñ enguk, “Wɨn kandemɨk! Kunum Yambattok Sipsip Nɨñañ wakan ñak!”  
\v 37 Eumbi, endɨ manda wɨn nandɨmbi, Yesu kle ñañgɨmɨk.  
\v 38 Tɨmbi Yesulɨ tambanembi, ama tɨpet en kle bɨumbi yambɨmbi, enɨ-nandɨmbi eñguk, “Sɨtɨ nekta bamɨk?” Eumbi nɨñgɨmɨk, “Rabai” (wɨn nɨndok mandanɨ plon ‘endaut’), “dɨk it delok dou mɨlat pa tɨlañ?”  
\v 39 Eumbi enguk, “Bɨmbi kandemɨk!” Yesulɨ wɨndɨñ eumbi, endɨ en kle ña it wɨn kañgɨmɨk. 4 kilok tɨmbɨmbi, en gɨta palɨmbi, tim tɨñguk.   
\p
\v 40 Ama tɨpet Yoanelok mandan nandɨmbi, Yesu kle ñañgɨmɨk, endoñnan nanin no wɨn Simon Petlolok kwayañ koi Andlu.  
\v 41 Endɨ Yesu gɨta pakap kañbimbi, dɨndɨmgan ñam dal Simon lonjɨ-ta-ña kañbi nɨñguk, “Nɨtɨ Mesia ip kamɨk.” (Mesia wɨn Glik manda plon Klisto kɨtɨañ.)  
\v 42 Wɨndɨñ embi nañgɨlɨmbi, Yesuloñ ña tomgɨmɨk. Ña tombɨmbi, Yesulɨ Simon daut kwambɨñ kañbi nɨñguk, “Dɨk Simon Yoanelok nɨñañ. Koka komblin Sifas kɨtɨnekalɨñ.” (Kot ‘Sifas’ wɨn Grik manda plon Petlo.) \f + \fr 1:42 \ft Kot tɨpet wolok kusaset wɨn ‘kawat’.\f*   
\s1 Filip gɨt Natanaellɨ Yesu en Mesia, Kunum Yambattok Nɨñañ, wɨn ka-nandɨ-tomgɨmɨk  
\p
\v 43 Salaumbi, Yesulɨ Galili kwelan ñaupi nandɨmbi ñañguk. Ñañɨpi, Filip tɨmbɨ indaumbi nɨñguk, “Dɨk bɨ nak nep kle kuukañ.”  
\v 44 (Filiptok it kwet wɨn Betsaida, wɨn Andlu gɨt Petlo endok iset kweset.)  
\v 45 Tɨmbi Filiptɨ ña Natanael tɨmbɨ indaumbi nɨñguk, “Ama walɨñgan Moselɨ endɨkñe manda gɨnañ ba plofet amalɨ bo indauktok youyoulɨn, wɨn Mesia en nɨndɨ ip kamɨñ. En Joseptoñ nɨñañ koi Yesu Nasalet it kwelan nanin.”  
\v 46 Eumbi nɨ-nandɨmbi eñguk, “Akai! Ba nepek kɨndem no it kwet koi gɨñgɨl nɨmnat wandinnan indauktok tuop ba?” Eumbi, Filiptɨ nɨñguk, “Dɨtna bɨmek ka!”   
\p
\v 47 Tɨmbi Yesulɨ Natanael bɨum kañbi, endok plon ñɨndɨñ eñguk, “Yakñe! Ama ñɨn endɨ Islael ama sɨsɨnɨk. Juluñɨt endok plon no nɨm palmɨlak.”  
\v 48 Wɨndɨñ eumbi nɨ-nandɨmbi eñguk, “Nɨtek tɨmbi dɨk nokok kusatna wandin nandɨ-namlañ?” Eumbi nɨñguk, “Filiptɨ gama nɨm kɨtɨ-gamñɨlɨmbi, dɨk komba fik kapmainan pipalɨmbi gambɨt.”  
\v 49 Natanaellɨ manda wɨn nandɨmbi nɨñguk, “Endaut. Dɨk Kunum Yambattok Nɨñañ sɨnɨk, Islael nɨndok Ama Wapmañnɨ mandɨ pakamɨñ wɨn dɨk wakan!”  
\v 50 Eumbi, Yesulɨ tambane nɨñguk, “Ba nak komba fik kapmainan pipalɨm gambɨt wɨndɨñ ganɨtta tɨmbi, dɨk wɨndɨñ nandɨ-kwambɨñ dalañ ba? Dɨk nepek gɨtikñin dɨwɨn siñgimek indaumbi kaukañ walɨ man nek indalak wɨn makleukak.”  
\v 51 Tɨmbi yousɨmbi nɨñguk, “Wɨn biañgan sɨnɨk. Nak ñɨndɨñ sanlet: sɨndɨ kanekalɨñ, wɨn kunum yama dɨlɨ tombɨmbi, Kunum Yambattok eñaloñiilɨ kwelan nanin kunum gɨnañ lombi, nak Ama Sɨsɨnɨk nokoñnan undane pɨmbi, wɨndɨñ lo ña pɨ pa tɨnekalɨñ.” \f + \fr 1:51 \ft Jekoptɨ Kunum Yambattok eñaloñii lat plon lombi pɨumbi kañbi ka-nandɨ-dakleñguk, wɨn Yambattɨ en kasɨleñguk (\xt Stat 28:12-15\ft ), wɨndɨñgangot Yesulok gwañgwañiilɨ Yambattɨ Yesu kasɨleñguk wɨn ka-nandɨ-tomnekalɨñ.\f*   
\c 2
\ms1 Yesulok mandan ba kundil walɨ endɨ Kunum Yambattok Nɨñañ wɨn tɨmbɨ inda-dakleñguk  
\s1 Yesulɨ tuk tɨmbɨm wain indañguk  
\p
\v 1 Kena nain tɨpet taleumbi, Galili kwelan it kwet no koi Kana wandɨñ ama nolɨ kɨkokot tɨmbi, nanañ sina wopum tɨñguk. Yesu meñlɨ wandɨñ pakuk,  
\v 2 tɨmbi Yesu gɨt gwañgwañii bo enɨ-tiañeum bɨmbi, wandɨñ pakɨlɨñ.  
\v 3 Pakap, wain tuk taleumbi, Yesu meñlɨ Yesula ñɨndɨñ nɨñguk, “Wain ememlok wɨn ip talek.”  
\v 4 Eumbi tambane nɨñguk, “Me, wɨn nokok nepek nɨm. Kusatna tɨmba inda-daklelok nain wɨn gama nɨm indak.”  
\v 5 Eumbi, Yesu meñlɨ it wolok kena gwañgwala ñɨndɨñ enguk, “Endɨ nepek no sanbɨmbi, wolok tuop tɨnekalɨñ!”   
\p
\v 6 Tɨmbi it wolok gɨnañ kawat kambot tuknat kɨt tombon, tombon noñgan pakuk, noñgan noñgan wolok wopum wɨn 80 ba 120 lita, wolok tuop. Wɨn Kunum Yambattok dainan tɨ-jamilan tɨndɨlok Juda amatamdɨ tuk walɨ kɨsɨ kesɨsɨ, nepek dɨwɨn wakɨt wɨlɨkañgɨlɨñ.  
\v 7 Tɨmbi Yesulɨ kambot wɨn kañbi, kena gwañgwala enguk, “Kambot ñɨ pakañ wɨn tuk gɨt-talewɨt!” Eumbi, kambot gɨtɨk wɨn gɨlɨm man plon tokñe-taleumbi  
\v 8 enguk, “Ale, tuk lakat no kambot gɨnañ nanin gɨpi, nanañ kandɨkñe amaloñ tɨke ñawɨt!” Eñguk wolok tuop tɨke ñambi,  
\v 9 nanañ kandɨkñe amala mɨumbi, tuk walɨ ikan wain indañguk wɨn nakanaka tɨñguk. Nakanaka tɨmbi, wain tuk wɨn denanin wɨn nɨm nandɨñguk, wɨn kena gwañgwa gɨkɨlɨñ endɨñgot nandɨñgɨlɨñ, wala tɨmbi kandɨkñelɨ ama kɨkokot tɨñguk wɨn kɨtɨñmɨmbi  
\v 10 nɨñguk, “Kɨmɨn beu gɨtɨktɨ wain tuk kɨndem wɨn dama danbi, yoksiila emum nam, kamakama tɨmbɨmbi, wain kolan siñgimek danbi pa emañ. Gan dɨk wain tuk kɨndem tɨke-kimbɨñ dambi, kombɨtmek tɨke bɨlañ.”   
\p
\v 11 Yesulɨ Galili kandañ, Kana it kwelan tuk tɨmbɨ wain indañguk walɨ endok jimba kundil dama sɨsɨnɨk. Kundil wɨn tɨñɨpi, enlok kusal engano wɨn tɨmbɨ inda-dakleumbi, gwañgwañiilɨ kañbi nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ.   
\p
\v 12 Sina walɨ taleumbi, Yesu meñ kwayañii ba gwañgwañii endɨ Kapaneam it kwelan ña tombi, sandap nɨtepekgot yakan wandɨñ pakɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ Beulok il giñgiñgan nɨm tɨñgɨlɨñda ep kle-kokuk  
\r (Matayo 21:12-13, Maleko 11:15-17, Luka 19:45-46)  
\p
\v 13 Juda amatamdok Kamaikamai gwɨlat walɨ indaup tɨmbɨmbi, Yesulɨ gwañgwañii gɨta Jelusalem lo ñañguk.  
\v 14 Ña tombi, tapma it sañ jimba gɨnañ lombi yambɨñguk, wɨn ama dɨwɨndɨ tapmalok makauk wakɨt sipsip ba mambaip tualok ep bɨ yapɨkɨlɨñ, tɨmbi ama dɨwɨndɨ mɨnem walan kusei kusei tombo mɨñ kena tɨ-pakɨlɨñ. \f + \fr 2:14 \ft Ama mɨnem tombo mɨñ kena tɨañgɨlɨñ endɨ amatamdok mɨnem tɨkembi, wolok kɨnjan tapma ittok mɨnem emumbi, amatamdɨ walɨ tapmalok gaut tuañgɨlɨñ ba tapɨkot kɨmɨkɨlɨñ.\f* Yesulɨ wɨn yambɨmbi,  
\v 15 toa no binjaneum gɨlɨm daumbi, ama wakɨt makauk ba sipsip gɨtɨk wɨn tapma it sañ jimba gɨnan nanin yandɨp kleum poña-taleumbi, ama mɨnem tombo mɨñ kena tɨ-pakɨlɨñ endok mɨnem kwandainjɨ gɨtɨk wɨn wɨlɨ papuseneumbi, endok kɨmɨkɨmɨtsɨ ep tambokuk.  
\v 16 Tɨmbi endɨ ama mambaip tualok kɨmɨkɨlɨñ wɨn enombɨmbi eñguk, “Ei! Nepenepek gɨtɨk ñɨn platikan mep ña-talewɨt, tɨmbi nokok Bepnalok il ñɨn tɨmbɨm kɨmɨlɨ tua it sɨlanin inda-ta-bɨlak, wɨndɨñ nombo nɨm tɨnekalɨñ!”  
\v 17 Wɨndɨñ eumbi, gwañgwañiilɨ plofet manda no Kap nolok gɨnañ youyoulɨn patak wɨn nandɨ-sɨwɨkɨlɨñ. Manda wolok gɨnañ Mesialɨ Kunum Yambatta ñɨndɨñ nɨñguk, “Nak dɨkok ika tɨke-kimbɨñ dambi, it walɨ giñgi sɨnɨk palektok gɨñgɨneletta tɨmbi kuñguna kolaukak.” \x + \xo 2:17 \xt Kap 69:9\x*   
\p
\v 18 Yesulɨ tapma ilan wɨndɨñ tɨñgukta tɨmbi Juda ama biesɨlɨ nɨmbi eñgɨlɨñ, “Dɨk jimba kundit nɨtek tɨmbɨmbi ka-dakleamɨñ, wɨn Kunum Yambattɨ tapma it kandɨkñe kena wandin tɨndɨlok ganbɨ taleñguk?”  
\v 19 Eumbi tambane enguk, “Sɨndɨ Kunum Yambattok il ñɨn wialɨmbi, sandap tɨpet gɨt no wolok gɨnañnan nak bɨndambo mamba ilekak.”  
\v 20 Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Akai! Nɨndɨla tapma it ñɨn gwɨlat 46 gɨnañnan kɨndit-ta-bamɨñ, gan dɨkta sandap tɨpet gɨt no wolok gɨnañnan mambɨ ilepi elañ ba?”  
\v 21 Gan Yesulɨ tapma itta sɨnɨk nɨm eñguk, tambo endɨ enlok pɨñgɨula eñguk.  
\v 22 Tɨmbi Kunum Yambattɨ en kɨmnan nanin tɨmbɨ mɨlakuk, wolok siñgi kandañ gwañgwañiilɨ manda wɨn eñguk wɨn nandɨ-sɨwɨpi, Mesialok mɨlamɨlat plon manda youyoulɨn patak wakɨt manda Yesu en eñguk wɨn nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ amatam gɨtɨktok kusasɨ nandɨ-talelak  
\p
\v 23 Yesulɨ Kamaikamai gwɨlatta Jelusalem it kwelan palɨñɨpi, jimba kundit asup tɨmbɨmbi, amatam asuptɨ wɨn kañgɨlɨñda tɨmbi en wɨn Mesia sɨnɨk wɨn nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ.  
\v 24 Gan Yesu endɨla amatamdok nanandɨnjɨ plon nɨm panjañganeñguk,  
\v 25 wɨn kusei ñɨndɨñda: amatam gɨtɨk endɨ nɨtein wɨn Yesu en nandɨ-kɨliñ eñguk, tɨmbi endok gɨnañ nanandɨnjɨ yambɨ-nandɨ-dakle-taleñgukta tɨmbi, nɨsɨlok kusasɨ plon nimbek nolɨ Yesula nanandɨ mɨuktok tuop nɨm.   
\c 3
\s1 Kuñgu taletalen nɨmnat wolok kusei wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 1 It kiyau wopum Juda amatam yambɨ-dɨkñeñgɨlɨñ, endoñnan nanin Falisi ama no koi Nikodemus.  
\v 2 Endɨ tim nola Yesuloñ bɨmbi nɨñguk, “Endaut. Nɨndɨ gambɨ-nandɨ-dakleamɨñ, wɨn Kunum Yambattɨ dɨk endaut kuuñdok ganɨ-mupi, dɨkɨta patak. Neta, jimba kundit dɨk pa tɨlañ, wandin wɨn ama nolɨ nɨsɨlok gembɨnjɨ plon tɨnelɨñdok tuop nɨm.”  
\v 3 Eumbi, Yesulɨ tambane nɨñguk, “Wɨn biañgan sɨnɨk. Tɨmbi Kunum Yambattok kandañ nak ñɨndɨñ ganba: tɨkap ama nolɨ indainda komblin bɨndambo nɨm indaukta, endɨ endok gɨñgɨt indauktok tuop nɨm.”  
\v 4 Eumbi, Nikodemuslɨ nɨ-nandɨmbi eñguk, “Akai, ama gɨlɨktɨ indainda komblin wɨn telak nɨtek plon tuop indauk? Endɨ meñlok sɨmbai gɨnañ bɨndambo pɨumbi, meñlɨ apmektok tuop nɨm bek.”  
\v 5 Eumbi, Yesulɨ tambane nɨñguk, “Wɨn biañgan sɨnɨk. Nak ñɨndɨñ ganba nandɨ: tɨkap Kunum Yambattɨ tuk wakɨt Woñɨnlɨ ama nɨm tɨmbɨ kaiktaumbi, indainda komblin indaukta, endɨ Kunum Yambattok gɨñgɨt indauktok tuop nɨm.  
\v 6 Wɨn amalok pɨñgɨu gwɨlap wɨn enlok meñ beuloñnan nanin, tɨmbi gɨnañ tiptok kuñgu sɨsɨnɨk wɨn Dɨndɨm Woñloñnan nanin.   
\p
\v 7 Nak ‘Sɨndɨ indainda komblin indanelɨñdok’ ganɨt, wala nandɨ-gɨtɨñgɨtɨp nɨm tɨmbekañ.  
\v 8 Sasalelɨ enlok nanandɨn klembi, pendɨp ñalak. Walɨ denanin bɨmbi delok ñalak wɨn dɨk nanduñdok tuop nɨm, dɨk gɨñgɨlɨñgot pa nandɨlañ. Wɨndɨñgangot Dɨndɨm Woñdɨ telak nɨtek plon amala kuñgu sɨsɨnɨk wɨn mɨumbi, komblin indalak, wɨn ama nolɨ kauktok ba nandɨ-dakleuktok tuop nɨm.”  
\v 9 Nikodemuslɨ nɨ-nandɨmbi eñguk, “Woñdɨ kuñgu sɨsɨnɨk mɨlak walɨ nɨtek indauk?”  
\v 10 Eumbi tambane nɨñguk, “Dɨk Islael amatamdok endautsɨ loloñ, gañgan nepek wɨn nɨm nandɨ-daklelañ bek?  
\v 11 Biañgan ñak. Nak ñɨndɨñ ganba: nɨndɨ nepek nandɨ-kɨliñ eamɨñ wolok plon manda eamɨñ, ba nepek dautnɨlɨ kañgɨmɨñ wolok gembɨn ikamɨñ, gan sɨndɨ nɨndok mandanɨ nɨm pa nandɨ-dasiañ.  
\v 12 Nak nepek kwelan ñolok indañ wolok plon kasat tɨ-samgut, gan sɨndɨ nokok mandana nɨm nandɨ-kwambɨñ dañda tɨmbi, nɨtek plon pañgɨtambi, nepek kunum gɨnañ indañ wɨn sanbam nandɨ-kwambɨñ danelɨñ?  
\v 13 Ganmek sɨndoñnan nanin ama nolɨ kunumdok nepek ka-nandɨlok wandɨñ no nɨm loñgɨlɨñ. Nɨm. Nak Ama Sɨsɨnɨk noñganlɨñgot kunum gɨnañ kukap, kwelan ñolok pɨñgutta tɨmbi kunumdok nepek gɨtɨk wɨn nandɨ-talelet.   
\p
\v 14-15 Tɨmbi nak nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namañdɨ kuñgu taletalen nɨmnat wɨn kasɨlenelɨñdok Kunum Yambattɨ Ama Sɨsɨnɨk nak nep lololok elak. Wɨn Islael amatamdɨ kwet sɨlaninnan kuñɨlɨmbi, amatam malettɨ eium kɨmnep tɨñgɨlɨñ wɨn ep kɨmɨlektok Moselɨ malet walawalan no tɨmbi, komba bem mioñ nolok plon tɨke-lo mambɨ ikuk, \x + \xo 3:14-15 \xt Namba 21:6-9\x* walan wɨndɨñgangot amatamdɨ kuñgu taletalen nɨmnat wɨn kasɨlenelɨñdok nep mambɨ loutat.”   
\p
\v 16 Kunum Yambattɨ kwelalok amatam gɨtɨk engano sɨnɨk ep galk tañguk wɨn ñɨndɨñ tɨmbɨ inda-dakleñguk: endɨ enlok Nɨñañ engano sɨnɨk amatamda kɨm-semektok nɨ-mulɨmbi indañguk. Wɨndɨñda no en Nɨñañ nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨlakta, endɨ kolandok gɨñgɨt nɨm tɨmbekak, tambo endɨ kuñgu taletalen nɨmnat wɨn kasɨleukak.  
\v 17 Wɨn Kunum Yambattɨ Nɨñañ amatamdok kolanjɨlok kɨnjan eu taleuktok kwelan nɨm nɨ-mukuk, tambo endɨ kolanjɨlok kɨnjannan nanin yapma tɨkeuktok nɨ-mulɨmbi indañguk.  
\v 18 Nin endɨ Nɨñañ nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨmbi kulakta, Kunum Yambattɨ yomɨnlok kɨnjan tambon ombɨ-tɨkeuktok nɨm eu talelak. Gan nin endɨ Nɨñañ nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨmbi kulakta, endɨ Kunum Yambattok Nɨñañ engano sɨnɨk endok koi nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨlakta tɨmbi, Kunum Yambattɨ ikan yomɨnlok kɨnjan tambon ombɨ-tɨkeuktok eu taleñguk.  
\v 19 Wɨndɨñ tɨñguk wɨn kusei ñɨndɨñda: endɨ kolsalen kwelan ikan nɨ-mulɨmbi indañguk, gan kuñgunjɨ kolanda tɨmbi amatamdɨ kolsalen siñgi wɨlɨmbi, kɨlɨm kasɨleñgɨlɨñ.  
\v 20 Neta, ama gɨtɨk tɨ-mɨpmɨle tañ endɨ ep tɨndɨnjɨlok kusei inda-dakleñmek wala mɨsɨñɨpi, kolsalenla nandɨ-kunjit sɨnɨk tambi makleañ.  
\v 21 Gan nin endɨ Kunum Yambattok kusal sɨsɨnɨk wɨn kɨmɨt-klembi, tɨke-kwambɨñ dalakta, endɨ Kunum Yambat tañgoneñɨpi, kundit kɨndem pa tɨlak walɨ inda-dakleuktok kolsalen gɨnañ pa bɨlak.   
\s1 Yesulɨ Yoane tuk i-sem-i-sem maklelak  
\p
\v 22 Kamaikamai gwɨlat taleumbi, Yesulɨ gwañgwañii yanañgɨpi, Jelusalem nanin pɨmbi, Judia kwelan ña tombi, nain dɨwɨn gwañgwañii gɨta wandɨñ kuñɨpi, amatam tuk i-semlɨñguk.  
\v 23-24 Yoane tuk i-sem-i-sem it kwambɨñ gɨnañ gama nɨm kɨmɨkɨlɨñda tɨmbi, endɨ bo kena wɨn tɨ-ta-kuñguk, wɨn it kwet koi Salim kandañ tuk asup pakukta tɨmbi, endɨ tuk no koi Ainon wolok palɨmbi, amatamdɨ yousɨyousɨñgan endoñ bɨumbi, tuk i-semlɨñguk.   
\p
\v 25 Tɨmbi nain nola Yoanelok gwañgwañii dɨwɨn gɨt Juda ama nolɨ kusei kɨmɨpi, kɨsɨ kesɨsɨ ba nepek kusei kusei dɨwɨn wɨn nɨtek wɨlɨpi, Kunum Yambattok dainan jamilan indaindalok plon e-tañan tɨñgɨlɨñ.  
\v 26 Wɨndɨñ tɨmbi, Yoaneloñ ñambi nɨñgɨlɨñ, “Endaut, ama walɨ ba, dɨkɨta Jodan tuk tambon kandañ kuumbi, endok kusei pa nɨnɨ-dakleñguñ, wɨn Yesu endɨ bo nain ñɨndɨñgɨtañgan tuk i-sem-i-sem kena tɨmbɨmbi, amatam gɨtɨktɨ endoñ pa ñañ yañ!”  
\v 27 Eumbi tambane enguk, “Wɨn kɨndem. Tɨkap Kunum Molomdɨ ama nɨm tɨke gwɨlam tɨñmekta, kenanlok bien walɨ indañmektok tuop nɨm.  
\v 28 Sɨnɨla nak ñɨndɨñ ewambi nandɨñgɨlɨñ, ‘Nak Mesia en nɨm, tambo nak endok telak dama tɨñmettok nanɨ-mulɨmbi bɨ indañgut.’  
\v 29 Mesia nɨtok plon nak e-yout manda nɨtek ewɨt? Mesia wɨn, endɨ ama no tam gɨñgɨt wɨlɨmɨmɨn wandin. Tɨmbi ama wolok nol endok kandañ ipi, mandan nandɨlak wandin natna Yesulok gembɨn ipi, amatamdɨ endok mandan nandɨnepi ñañ wɨn nandɨlet, nain wolonda nandɨ-sɨlɨsɨlɨlɨ nokok gɨnañna tokñelak.  
\v 30 Neta, Kunum Yambattɨ endok koi gɨñgɨt walɨ wopum daumbi, nokok kotna gɨñgɨt walɨ pɨpɨ euktok nandɨlak.”   
\s1 Kunum gɨnañ nanin pɨmbi indañguk wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 31 Kunum gɨnañ nanin pɨmbi indalaktɨ ama gɨtɨk yapma klelak. Neta, kwelan ama endɨ kwettok gɨñgɨtñii, tɨmbi kwelalok nepek plon manda eañ, gan kunum gɨnañ nanin pɨmbi indañguktɨ wandin nɨm, tambo endɨ kwelan ama gɨtɨk yapma klembi,  
\v 32 nepek kunum gɨnañ kañguk ba nandɨñguk wolok plon elak, gañgan mandan wɨn noñgan noñgandɨñgot nandɨ-dasiañ.  
\v 33-34 Kunum Yambattɨ Nɨñañ nɨ-mukuk enda Dɨndɨm Woñ tokñetokñen mɨlakta tɨmbi, Woñ walɨ tɨmbɨ pañgɨtaumbi, Kunum Yambattok mandangot pa elak, wala tɨmbi nin endɨ mandan wɨn nandɨ-dasilak, endɨ ñɨndɨñ tɨmbɨ inda-daklelak: endɨ Kunum Yambattɨ biañgan molom sɨnɨk wɨndɨñ nandɨ-kwambɨñ dalakta.  
\v 35 Beptɨ Nɨñañ tɨke-galk talak, tɨmbi endɨ nepek gɨtɨñgɨtɨk endok kiinan kɨmɨpi, ka-dɨkñeuktok nɨmbɨ taleñguk.  
\v 36 Wɨndɨñda tɨmbi nin endɨ Kunum Yambattok Nɨñañ nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨlak, endɨ kuñgu taletalen nɨmnat wɨn ikan ñɨndɨñgɨtañgan kasɨlembi kulak, gan nin endɨ Nɨñañdok mandan nɨm tɨkembi kɨmɨt-klelak, endɨ kuñgu sɨsɨnɨk wɨn nɨm kasɨleukak. Tambo, Kunum Yambattɨ ikan yomɨnlok kɨnjan tambon ombɨ-tɨkeuktok eu taleumbi, palmekak.   
\c 4  
\s1 Samalia nasilɨ Yesu en Mesia wɨn nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ  
\p
\v 1-2 Tɨmbi manda no ñɨndɨñ eu sapakñaneñguk, “Amatamdɨ Yesulok gwañgwañii indaumbi, tuk i-semlak, endok kwɨnakwɨnatsɨlɨ Yoanelok gwañgwañii yapma klelak.” (Gan wɨn Yesulɨ tuk i-sem-i-sem kena nɨm tɨñguk, wɨn endok gwañgwañiilɨñgot amatam tuk i-sem pa tɨñgɨlɨñ.) Tɨmbi manda walɨ Falisi amalok pawanjɨ gɨnañ pɨñguk wɨn Yesulɨ nandɨ-tomguk, wolonda  
\v 3 endɨ Judia kwet bimbi, Galili kwelan bɨndambo undane ñaupi ñañguk.  
\v 4 Ñambi nandɨñguk, wɨn “Samalia distrik dama dɨkñeuttok.”   
\p
\v 5 Tɨmbi Yesulɨ Samalia kwelan ñañɨpi, it kwet no koi Sikal wɨn tɨmbɨ dumalaumbi, Juda gɨt Samalia nasilok bep pañjɨ Jekoptɨ kwet no nɨñañ Joseptok biñmɨñguk wolok tomguk. \f + \fr 4:5 \ft Manda walɨ \xt Stat 48:22\ft  gɨt \xt Josua 24:32\ft  wolok plon e-youtak.\f*  
\v 6 Tɨmbi Jekoptɨ tuk ban no kɨndit-bium wolok pakuk, wala tɨmbi Yesulɨ telak ombapgan bɨñgukta tɨmbi gwaseimbi, ban baliliñnan pip pakuk.  
\p Kwet nain bomup tɨmbɨmbi,  
\v 7 Samalia tam nolɨ tuk gɨlep bɨum kañbi nɨñguk, “Dɨk tuk gɨt nam!”  
\v 8 (Gwañgwañii endɨla it kwelan nanañ tuatuala ña-taleñgɨlɨñ.)  
\v 9 Yesulɨ wɨndɨñ eumbi, Juda amatamdɨ Samalia en gɨta not nɨm tañda tɨmbi tam walɨ nandɨ-sɨlɨkñembi nɨñguk, “Nɨtekta tɨmbi dɨk Juda amalɨ nak Samalia tam ñandin ñala tukta nanlañ?”  
\v 10 Eumbi, Yesulɨ tambane nɨñguk, “Kunum Yambattɨ amatam nek sɨloñ tambongan ememlok nandɨlak wɨn dɨk nandɨ-dakleumda, ba nin sɨnɨk tukta ganlak wɨn ka-nandɨ-tombɨmda, dɨtna naka tukta nanbɨmbi, nak tuk ama tɨmbɨ kaiktalok wɨn gumañ gamam.”   
\p
\v 11 Tɨmbi tamdɨ nɨñguk, “Ama wopum, tuk ban ñɨn ombap sɨnɨk, tɨmbi tuk gɨñgɨttok bo nɨm pakamlakta tɨmbi, dɨk tuk ama tɨmbɨ kaiktalok elañ wɨn denanin gɨletañ?  
\v 12 Sotnɨ Jekop endɨ wakan tuk ban ñɨn kɨndit-nɨmbi, en wakɨt nɨñañii ba sipsip bulmakauñiilɨ tuk ñakan nayañgɨlɨñ. Nɨtek tɨmbi dɨk gumañ en makleuñdok nandɨlañ?”  
\v 13 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ tambane nɨñguk, “Amatam gɨtɨktɨ tuk ñolok gɨpi pa nañ, endok binjɨ bɨndambo kalandaukak.  
\v 14 Gan no en tuk natna mɨwambi nambekak, endok bim nombo nɨm kalandañmekak. Tambo tuk nak mɨmɨlok pat-namlak, walɨ endok gɨnan gɨnañ tuk dai no wandin indambi, tɨmbɨ kaiktaumbi, papat kwambɨñgan kuukak.”   
\p
\v 15 Tɨmbi tamdɨ manda wolok kusei nɨm nandɨ-tombi nɨñguk, “Ama wopum, dɨk tuk wɨn naka namekañ! Nɨm kañbi, nak nombo tukta kɨmbi, tuk gɨlepi, slakan ñandɨñ yousɨyousɨ bɨut.”  
\v 16 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Ale, dɨk ña, wapaka kɨtɨ nañgɨpi, en gɨta undane bɨukañ.”  
\v 17 Eumbi nɨñguk, “Nak wapatna nɨm nat.” Eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Dɨk wapaka nɨm nat elañ, wɨn dɨndɨm sɨnɨk.  
\v 18 Gan dɨk wapakai epguñ wɨn kɨt tambon gɨtɨk, tɨmbi ama nin en gɨta man ñɨndɨñgɨt kulañ, endɨ dɨkok wapaka nɨm, wala tɨmbi manda elañ wɨn biañgan sɨnɨk.”   
\p
\v 19 Yesulɨ wɨndɨñ eñgukta tɨmbi tam walɨ nɨñguk, “Ama wopum, nak gambɨ-nandɨlet, wɨn dɨk plofet ama no.  
\v 20 Wɨndɨñda nak ganɨ-nandɨwa: kwet jañgɨn da patak wolok Samalia nɨnlok bep pañniilɨ Kunum Yambat mɨlelem tɨñmañgɨlɨñ. Nɨtek tɨmbi Juda sɨndɨ amatamdɨ Jelusalem it kwelangot Kunum Yambat mɨlelem tɨñmɨnelɨñdok pa eañ?”  
\v 21 Eumbi Yesulɨ tambane nɨñguk, “Tam, dɨk manda ñɨn dɨka ganlet wɨn nandɨ-kwambɨñ daukañ: nain dumalaumbi, amatamdɨ kwet jañgɨn ñolokgot ba Jelusalem it kwet wolokgot Bep Yambat nɨm mɨlelem tɨñmɨnekalɨñ.  
\v 22 Samalia sɨndɨla Kunum Yambat mɨlelem tɨñmañ, endok kusal nɨm nandɨ-kɨliñ eañ, gan Juda ama nɨndɨla nin sɨnɨk mɨlelem tɨñmamɨñ en nandɨñmamɨñ, wɨn kusei ñɨndɨñda: Kunum Yambattɨ amatam gɨtɨk kolanjɨlok mɨlapnan nanin yapma tɨketɨkelok kenan wɨn Juda nɨndok kandañ kusei kɨmɨkuk.   
\p
\v 23 Tɨmbi nɨm ombataumbi, nain wɨn ip inda-talelak, wolonda nɨ-wowoñ tɨndɨlok ama sɨsɨnɨk endɨ Beptok kusal sɨsɨnɨk wɨn nandɨ-kɨliñ eumbi, Woñɨnlɨ ep tɨmbɨ pañgɨtaumbi, nɨ-wowoñ tɨñmɨnekalɨñ. Wɨn ama wandin wala Beptɨ yambɨ-galk tambi, nɨ-wowoñ tɨñmɨnelɨñdok ep kasɨleup nandɨlak.  
\v 24 Kunum Yambat en ama nɨm, endɨ Woñ sɨnɨkta tɨmbi en mɨlelem tɨñmɨlok wolok telak biañgan sɨsɨnɨk noñgangot patak. Wɨn ñɨndɨñ: endok kusal sɨsɨnɨk wɨn nandɨ-kɨliñ eumbi, Woñɨnlɨ ep tɨmbɨ pañgɨtaumbi, nɨ-wowoñ tɨ-ñɨmlok.”  
\v 25 Tɨmbi tamdɨ nɨñguk, “Nak nandɨlet wɨn Mesia, koi no Klisto kɨtɨañ, endɨ indauktok een. Tɨmbi endɨ indamek, nepek gɨtɨk nɨnɨ-dakle tɨ-nɨm-taleukak.”  
\v 26 Tɨmbi Yesulɨ nɨñguk, “Nak nindɨ manda ganlet wɨn Mesia en wakan.”   
\p
\v 27 Wolongan endok gwañgwañiilɨ undane bɨ tombi kañgɨlɨñ, wɨn Yesulɨ tam gɨta manda e-nandɨ tɨñguk, tɨmbi ka-sɨlɨkñembi, nanandɨ kena tɨñgɨlɨñ. Gan endoñnan nanin nolɨ Yesu ñɨndɨñ no nɨm nɨ-kañgɨlɨñ, “Dɨk nekta lonjɨmbi nɨ-nandɨlañ?” ba “Kusei nekta tam ñakɨta manda e-nandɨ tɨlañ?”  
\v 28 Tɨmbi tam walɨ tuk kambot tɨke-bɨñguk wɨn wolok biu palɨmbi, it kwelan undane ñambi, amatamda ñɨndɨñ enɨ-ta-kuñguk,  
\v 29 “Sɨndɨ nakɨta tuk bannan ñambi, ama no nokok ep tɨndɨnalok kusei gɨtɨk nanɨ-talelak en bɨm kawɨt! En Mesia wakan bek?”  
\v 30 Wɨndɨñ eumbi, amatamdɨ it kwet bimbi, Yesu kanepi ñañgɨlɨñ.   
\p
\v 31 Amatamdɨ gama nɨm bɨ tomñɨlɨmbi, gwañgwañiilɨ Yesu nɨ-gɨñgɨnembi eñgɨlɨñ, “Nɨnɨndaut, nanañga na!”  
\v 32 Gan Yesulɨ tambane enguk, “Nokok nanañ pat-namlak wɨn sɨndɨ nɨm ka-nandɨ-dakleañ.”  
\v 33 Wɨndɨñ eumbi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ e-nandɨ tɨñgɨlɨñ, “Ama nolɨ nanañ ep bɨm mɨk ba?”  
\v 34 Tɨmbi Yesulɨ enɨ-daklembi eñguk, “Nak nin nanɨ-mukuk endok man tañgoneñɨpi, kenan tɨmbettok namguk wɨn gɨtɨk tɨmba taleukak, walɨ wakan nokok nanañna tɨlak.”   
\p
\v 35 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Amatamdɨ ñɨndɨñ pa eañ, ‘Yakɨp tɨpet tɨpet taleumbi, nanañ mepmeptok nain indaukak.’ Gan nak ñɨndɨñ sanlet, sɨndɨ dausɨ deium ñaumbi, amatam nɨndoñ bɨnep tañ wɨn yambɨt: endɨ kena gɨnañ nanañ bien epeptok ikan gɨlɨtalak wandin.  
\v 36 No en amatam wandin kuñgu taletalen nɨmnatnan yanañgɨtak, endɨ ama bien epep kena tɨmbi, tuan kɨndem kasɨlelak wandin. Wɨndɨñda tɨmbi tɨpitɨpi tɨlak gɨta bien epep tɨlaktɨ yakan bienla sɨlɨsɨlɨ tamɨk.  
\v 37 Manda no ñɨndɨñ pa eañ, ‘Ama nolɨ tɨpitɨpi tɨmbɨmbi, nolɨ bien epep pa tɨlak.’ Wɨn kusei ñɨndɨñda tɨmbi manda walɨ sɨndok kandañ bien tɨlak:  
\v 38 sɨndɨ kena nolɨ tɨñgɨlɨñ wolok bien epnelɨñdok nak sanɨ-mulam ñañgɨlɨñ, wɨn dɨwɨn nolɨ kena meñ tɨñgɨlɨñ, tɨmbi sɨndɨ endok kenanjɨlok bien kasɨleañ.”   
\p
\v 39 Samalia tamdɨ eñguk, “Endɨ nokok ep tɨndɨna gɨtɨk nanɨ-dakle-talelak,” wɨndɨñ eñgukta tɨmbi endok ilnan nasi asuptɨ Yesu en Mesia sɨnɨk wɨndɨñ wɨn nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ.  
\v 40 Wɨndɨñda tɨmbi endɨ Yesuloñ bɨ tomgɨlɨñ, endɨ Yesulɨ en gɨta kuuptok gɨñgɨnembi, nɨ-tiañeumbi nandɨ-sembi, isɨ kwesɨnan sandap tɨpet kumbi,  
\v 41 gɨñgɨt manda enguk. Tɨmbi manda eñgukta tɨmbi amatam asupgan sɨnɨktɨ Yesu en Mesia sɨnɨk wɨn nandɨ-kwambɨñ dambi,  
\v 42 tamda ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Wɨn dɨkok mandañgalañgot tɨmbi nɨndɨ nombo nɨm nandɨ-kwambɨñ damɨñ. Tambo, nɨndɨ nɨnlok pawannɨlɨ endok mandan nandɨmbi, ñɨndɨñ nandɨ-dakleamɨñ: biañgan sɨnɨk, ñɨne Mesia nin kwelalok amatam gɨtɨk kolanjɨlok kɨnjannan nanin yapma tɨkeukak en wakan.”   
\s1 Yesulɨ kena ama nolok nɨñañ tɨmbɨ kɨndem dañguk  
\r (Matayo 8:5-13, Luka 7:1-10)  
\p
\v 43 Yesulɨ Samalia kwelan sandap tɨpet pakap, Galili kwelan ñaupi ñañguk.  
\v 44 Endɨ damañgan ñɨndɨñ eñguk, “Plofet ama nolok ilnan nasilɨ giñgiñgan nɨm pa tɨñmañ.”  
\v 45 Wɨndɨñda endɨ Galili kwelan undane ña tomguk, wolonda wɨnasɨ endɨ bo Kamaikamai gwɨlatta Jelusalem ñambi, Yesulɨ nepek nek wolok tɨñguk wɨn gɨtɨk kañgɨlɨñda tɨmbi enda not tɨñmɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 46 Yesulɨ Galili kwelan kuñɨpi, Kana it kwet wolok damañgan tuk tɨmbɨm wain indañguk, wandɨñ kandañ endɨ bɨndambo ñam pakuk. Tɨmbi Kapaneam it kwet walɨ Kana ñasɨñgan pakuk, wandɨñ ama wapmañdok kena ama nolɨ kuñguk. Endok nɨñañdɨ jɨmbat tɨñgukta tɨmbi,  
\v 47 endɨ Yesulɨ Judia kwelan nanin pɨmbi, Galili bɨ tomguk wolok gɨñgɨt nandɨmbi, wolongan endoñ bɨñguk. Bɨmbi, nɨ-gɨñgɨnembi, ñɨndɨñ eñguk, “Wandingan, dɨk nakɨta Kapaneam ñambi, nokok nɨñana sembepi tɨlak wɨn tɨmbɨ kɨndem dawɨn.”  
\v 48 Wɨndɨñ eñgukta tɨmbi Yesulɨ ñɨndɨñ nɨñguk, “Tɨkap amatam sɨndɨ jimba kundit ba kundit gɨtikñin daut samambi nɨm kañda, sɨndɨ nak nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namañ.”  
\v 49 Wɨndɨñ eumbi tambane nɨñguk, “Wopum, nɨm kañbi nɨñana sembekta, plapgan bɨumbi ñanda.”  
\v 50 Gan Yesulɨ tambane nɨñguk, “Dɨk ñau. Nɨñañga ip kɨndem dam kulak.”  
\p Tɨmbi ama walɨ Yesulɨ manda nɨñguk wɨn nandɨ-kwambɨñ dambi, ilan ñaupi ñañguk.  
\v 51 Ñañɨlɨmbi, endok kena gwañgwañiilɨ en telaknan bɨ tɨmbɨ indaumbi, ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Dɨkok nɨñañga ip kɨndem dak kulak.”  
\v 52 Eumbi, nain nekta sɨnɨk kɨndem dañguk wala enɨ-nandumbi nɨñgɨlɨñ, “Desa 1 kilok timlala tɨmbɨmbi, siñgin komba dɨñguktɨ busukñeñguk.”  
\v 53 Eumbi, beulɨ ka-nandɨ-dakleñguk, wɨn 1 kilok timlala sɨnɨk Yesulɨ “Nɨñañga kɨndem dam kulak” wɨndɨñ nɨñguk. Tɨmbi en gɨta amatam endok ilnan kuñgɨlɨñ endɨ gɨtɨktɨ Yesu nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 54 Yesulɨ Judia kwelan nanin Galili kwelan undane bɨ tombi, bɨndambo jimba kundit wɨn tɨmbɨmbi, nain tɨpet indañguk.   
\c 5  
\s1 Yesulɨ tuk ban baliliñnan ama no tɨmbɨ kɨndem dañguk  
\p
\v 1 Nain nɨtepek ñaumbi, Juda amatamdok gwɨlat no tɨmbɨ dumalaumbi, Yesulɨ Galili kwet bimbi, Jelusalem undane ñam pakuk.  
\v 2 Jelusalem it kwettok sañ yama nolok koi wɨn Sipsiplok Yama, \f + \fr 5:2 \ft Yama wolok sipsip yanañgɨlɨm lo-pɨt pa tɨñgɨlɨñ.\f* tɨmbi yama wolok ñasɨñgan tuk ban no patak, wolok koi wɨn Judalok mandanjɨ plon Betesta kɨtɨañ. Tuk ban walɨ palanda kɨt tambongot, \f + \fr 5:2 \ft Nandɨ-tale amalɨ eañ, wɨn tuk ban wɨn wopum sɨnɨk, amalɨ tɨndɨn, tɨmbi ban wɨn palandalɨ tambɨlɨmbi, tuktɨ tambon tambon pakɨmɨk, tɨmbi palandalɨ tuk ban wɨn ep kle-gɨmbut pakuk.\f*  
\v 3-4 tɨmbi palanda wolok plon amatam jɨmbatsɨat asup, wɨn amatam dausɨ sipsipmɨn, ba kesɨsɨ kolan ba pɨñgɨpsɨ dalandañguk endɨ pakɨlɨñ. \f + \fr 5:3-4 \ft Nandɨ-tale ama dɨwɨndɨ manda kusip no gamañgot patak eañ. Wɨn ñɨndɨñ, “Endɨ tuk sasɨk tɨmbektok mandɨ-pakañgɨlɨñ. Wɨn kusei ñɨndɨñda: nain no ba nola Wopumdok eñalo nolɨ tuknan pɨmbi, tuk tɨmbɨ sasɨk tɨñguk, tɨmbi nin endɨ tuk gɨnañ dama pɨlɨñguk endɨñgot jɨmbat wɨn ba wɨn inda-semguk walɨ tale-semlɨñguk.”\f*   
\p
\v 5 Ama no gwɨlat 38 gɨtɨk jɨmbat tɨkeñgukta endɨ bo wolok pakuk.  
\v 6 Yesulɨ tuk bannan ña tombi, ama wɨn kañbi ka-nandɨñguk, wɨn endɨ nain ombapgan wolok pakañguk. Wɨndɨñda endɨ ñɨndɨñ nɨ-nandɨmbi eñguk, “Dɨk kɨndem dauñdok nandɨ-galk tɨlañ ba?”  
\v 7 Eumbi, ama jɨmbalattɨ tambane nɨñguk, “Wopum, tuktɨ sasɨk tɨmbɨmbi, notna nolɨ nepmu plaptaumbi, tuk gɨnañ pɨut ñak! Nɨmda tɨmbi, natnañgan pɨmbɨlok gliñgliñ tɨmbambi, dɨwɨn nolɨ napma klembi, dama pa pañ.”  
\v 8 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Dɨk mɨlapi, ipaka tɨkembi ñau.”  
\v 9 Tɨmbi wolongan ama walɨ kɨndem dambi mɨlapi, ipal tɨkembi ñañguk.  
\p Wɨn Sabat patnandɨ nainda wɨndɨñ indañgukta tɨmbi,  
\v 10 Juda ama biesɨlɨ ama kɨndem dañgukta ñɨndɨñ nɨ-gɨñgɨnembi eñgɨlɨñ, “Man Sabat yañ! Dɨk nɨtek tɨmbi endɨkñe manda wɨpi, ipaka tɨkembi ñalañ?”  
\v 11 Eumbi tambane enguk, “Ama nep tɨmbɨ kɨndem dat endɨ ñɨndɨñ nanɨk, “Dɨk ipaka tɨkembi ñau.”  
\v 12 Eumbi nɨ-nandɨñgɨlɨñ, “Ama nindɨ ‘Ipaka tɨkembi ñau’ ganɨk?”  
\v 13 Gan Yesulɨ kɨmɨn wopum wolok pakɨlɨñ endok boñgɨpsɨnan paikukta tɨmbi, ama kɨndem dañguktɨ en nin sɨnɨk wɨn nɨm nandɨ-ñɨmɨñguk.   
\p
\v 14 Siñgi kandañ Yesulɨ ama wɨn tapma it sañ jimba gɨnañ tɨmbɨ indaumbi nɨñguk, “Nandɨlañ, dɨk ip kɨndem dañguñda, yom nombo nɨm tɨmbekañ. Nɨm kañbi, mɨlap wopum sɨnɨk nolɨ gepmek!”  
\v 15 Eumbi, amalɨ walinin pɨm ña Juda ama biesɨloñ ñambi, Yesulɨ tɨmbɨ kɨndem dañguk wɨndɨñ eumbi nandɨñgɨlɨñ.   
\s1 Kunum Yambattok Nɨñañ ba kuñgu sɨsɨnɨktok kusei wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 16 Yesulɨ kundit wandisɨ Sabat patnandɨ nainda pa tɨlɨñgukta tɨmbi, Juda ama biesɨlɨ kusei kɨmɨpi, mɨlap pa mɨñgɨlɨñ.  
\v 17 Tɨmbi Yesulɨ enlok ep tɨndɨn kasopmeuktok ama biesɨla ñɨndɨñ enguk, “Bepnalɨ yousɨyousɨñgan kena tɨ-ta-kulakta tɨmbi nak bo wɨndɨñgangot tɨ-ta-kuutat.”  
\v 18 Kusei wala tɨmbi Juda ama biesɨlɨ Yesu wɨlɨ kɨmbektok telak lonjɨ-sɨnɨk tañgɨlɨñ. Wɨn endɨ Sabattok endɨkñe manda lapɨkuk walañgot nɨm. Wɨn endɨ Kunum Yambatta “Bepna” eñguk, walɨ en tɨmbɨmbi, endɨ Kunum Yambat gɨt tuopset noñgan tɨñgukta tɨmbi wɨlɨ kɨmbektok telak lonjɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 19 Tɨmbi Yesulɨ ñɨndɨñ tambane enguk, “Manda et walɨ biañgan sɨnɨk. Tɨmbi ñɨndɨñgot sanba: nak Kunum Yambattok Nɨñañdɨ natnalok nanandɨnala nepek no tɨmbettok tuop nɨm. Tambo nokok Bepnalɨ nepek nek tɨmbɨmbi kalet, wɨngot gumañ tɨmbet. Wɨn Beptɨ nepek nek pa tɨlak, wɨndɨñgangot nak endok Nɨñañdɨ pa tɨlet.  
\v 20 Tɨmbi endɨ gɨnañlɨ nep kasɨlembi, enlok ep tɨndɨn gɨtɨk wɨn daut namum kañbi pa tɨlet. Tɨmbi sɨndɨ ka-sɨlɨkñembi, nanandɨ kena tɨnelɨñdok, endɨ kundit gɨtikñin daut namum kañbi tɨmbetat, tɨmbi walɨ kundit damañgan tɨñgut wɨn makle tɨnekalɨñ.   
\p
\v 21 Wɨn ñɨndɨñ: Bepnalɨ ama kɨmnan nanin ep tɨmbɨ mɨlalɨmbi, kuñgu emlak, wɨndɨñgangot nak endok Nɨñañlɨ bo ama ninda kuñgu emepi nandɨlet enda emlet.  
\v 22 Tɨmbi wɨngot nɨm. Beptɨ ama no nɨm yambɨ-danlak. Tambo amalɨ kuñgulok ba kɨmkɨmlok wɨn eu taletale kena wɨn Beptɨ nokok kɨtnanan kɨmɨt-taleñguk.  
\v 23 Wɨn kusei ñɨndɨñda: endɨ enda kot gɨñgɨt mañ gɨtɨktɨ nak Nɨñañda wɨndɨñgangot kot gɨñgɨt namnelɨñdok nandɨlak. No en gɨñgɨnembi, nak Nɨñan kot gɨñgɨt nɨm namlak, endɨ Bep nanɨ-mukuk enda bo kot gɨñgɨt nɨm pa mɨlak.  
\v 24 Wɨn biañgan sɨnɨk.  
\p Tɨmbi ñɨndɨñ sanba nandɨwɨt: nin endɨ nokok mandana kɨmɨt-klembi, Bep nanɨ-mukuk en nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨlak, endɨ kuñgu taletalen nɨmnat wɨn ikan palmɨlak. Wɨn endɨ damañgan kɨmlok gɨñgɨt kuñguk, gan kuñgu sɨsɨnɨk wolok gɨñgɨt ikan indambi kulak, tɨmbi yomɨnlok kɨnjan tambon nɨm ombɨ-tɨkeukak.  
\v 25 Manda walɨ biañgan sɨnɨk.  
\p Tɨmbi nak ñɨndɨñ sanlet: nain indaup tɨlak wolonda amatam endok gɨnañjɨ tip kɨmkɨmɨn endɨ nak Kunum Yambattok Nɨñañ nokok mandana nandɨnekalɨñ. Biañgan ñak, nain wɨn ikan indak, tɨmbi mandana nandɨ-dasiañdɨ papat kwambɨñgan kunekalɨñ.  
\v 26 Wɨn kusei ñɨndɨñda: nokok Bepna en kuñgu molomdɨ amatam ep tɨmbɨ kaiktaumbi, kuñgu ememlok gembɨn palmɨlakta, tɨmbi nak endok Nɨñañdɨ wɨndɨñgangot tɨmbettok endɨ gembɨn wɨn naka bo namguk.  
\v 27 Tɨmbi nak Ama Sɨsɨnɨkta tɨmbi endɨ nak amatam yambɨ-danbettok ikan nanbɨ taleumbi, endɨ kuñgulok ba kɨmkɨmlok manda wɨn nak ewa taleukak.   
\p
\v 28 Sɨndɨ wala nanandɨ kena nombo nɨm tɨnekalɨñ, wɨn kusei ñɨndɨñda: nain indaukak wolonda sembɨsembɨn gɨtɨk endɨ nokok mana malap nandɨmbi,  
\v 29 sumjɨ binekalɨñ, wɨn kɨndem tɨndɨ endɨ mɨlapi, kuñgu kwambɨñ kunekalɨñ, tɨmbi kolan tɨndɨ endɨ mɨlapi, nak mandanjɨ ewa taleumbi, endɨ kolanjɨlok tambon ombɨ-tɨkenekalɨñ.  
\v 30 Nak natnalok nanandɨnala nepek no tɨmbeptok tuop nɨm. Wɨn Bepnalɨ nɨtek nanlak, wolok tuopgan nak amatam pa yambɨ-danɨ tɨlet. Tɨmbi nak telak dɨndɨm plon yambɨ-danɨ tɨlet, wɨn kusei ñɨndɨñda: nak natnalok nanandɨna nɨm kɨmɨt-klelet, tambo Bep nanɨ-mukuk endok man tañgonembi kɨmɨt-klelet.”   
\s1 Yesulok kusal tɨmbɨ inda-dakleuktok asup patak  
\p
\v 31 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, ama biesɨla enguk, “Tɨkap nak noñganlɨñgot natnalok kusatna e-daklewamda, sɨndɨ wala nandum biañgan nɨm tɨlak.  
\v 32 Gan kusatna e-daklelok no patak, wɨn Bepna en wakan. Tɨmbi nak ñɨndɨñ nandɨ-daklelet: endɨ manda nokok plon elak walɨ biañgan sɨnɨk tɨlak.   
\p
\v 33 Tɨmbi sɨnɨ nokok kusatna tɨmbɨ inda-daklenelɨñdok ama enɨ-mulɨmbi, endɨ Yoane tuk i-sem-i-semloñ ñam nɨ-nandɨñgɨlɨñ, wolonda Yoanelɨ kusatna sɨsɨnɨk wɨn sanɨ-dakleñguk.  
\v 34 Natna kusatna inda-dakleuktok endok ba ama nolok mandan plon nɨm panjañganelet, ganmek sɨndɨ Yoanelok mandan nandɨ-dasiumbi, Kunum Yambattɨ kolanjɨlok kɨnjannan nanin sapma tɨkeuktok nak Yoanelok mandan wɨn sanɨ-kaikta tɨlet.  
\v 35 Sipalaktɨ duapi kolɨ salelak, wɨndɨñgan Yoanelɨ nokok kusatna tɨmbɨ sale-samumbi, sɨnɨ nain dumangan endok mandanla tɨmbi nandɨ-koñgomnat sɨlɨsɨlɨ wopumgan tɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 36 Kusatna tɨmba inda-dakleuktok nepek no pat-namlak, tɨmbi walɨ Yoanelok mandan maklelak. Wɨn nokok Bepnalɨ nak kena tɨmba taleuktok namguk, wɨn nak kundit pa tɨlet, walɨ wakan endɨ nak nanɨ-mulɨmbi indañgut wɨn tɨmbɨ inda-daklelak.   
\p
\v 37 Tɨmbi wɨngot nɨm. Bepna nanɨ-mukuk endɨ bo kusatna tɨmbɨ inda-daklelak. Sɨndɨ nain nola endok man malap nɨm nandɨñgɨlɨñ, ba endok walan nɨm kañgɨlɨñ.  
\v 38 Tɨmbi endok mandan sɨndok gɨnañjɨ gɨnañ nɨm nandɨ-dasium patak, wɨn kusei ñɨndɨñda: endɨ nak wakan nanɨ-mulɨmbi indañgut, ganmek sɨndɨ nokok mandana nɨm nandɨ-kwambɨñ dañ.   
\p
\v 39 Sɨndɨ kuñgu taletalen nɨmnat wolok telak wɨn manda youyoulɨn gɨnañ tɨmbɨ inda-samektok nandañda tɨmbi manda wɨn pinat-lonjɨ kena pa tɨ-kɨliñ eañ, tɨmbi manda walɨ wakan nokok kusatna eu daklelak,  
\v 40 gañgan sɨndɨ gɨñgɨnembi, nak sep tɨmba pañgɨtaumbi, kuñgu sɨsɨnɨk wɨn kasɨlenelɨñdok nokoñ nɨm pa bañ.   
\p
\v 41 Amalɨ kot gɨñgɨt namañ ba nɨm namañ, nak wala nandɨ-koñgom nɨm pa tɨlet.  
\v 42 Gan sɨndok kandañla wɨndɨñ nɨm. Nak nandɨ-kɨliñ tɨ-sambi, sambɨ-nandɨ-daklelet, wɨn sɨndok gɨnañjɨlɨ Kunum Yambat nɨm kasɨleañ.  
\v 43 Neta, nokok Bepnalɨ nanɨ-mulɨmbi, endok kɨnjannan sɨndoñ bɨñgut, ganmek sɨndɨ siñgi wɨwɨt pa tɨ-namañ. Gan tɨkap ama nolɨ enlok nanandɨnla sɨndoñ bɨlakta, sɨndɨ not pa tɨñmañ.  
\v 44 Sɨndɨ nosiilɨ kot gɨñgɨt samañ wala nandɨ-koñgom pa tañ, gan Kunum Yambat noñgan sɨnɨktɨ kot gɨñgɨt samektok sɨn gembɨ nɨm pa kokañ. Wɨndɨñda tɨmbi sɨndɨ nɨtek nokok mandana nandɨ-kwambɨñ danelɨñ?   
\p
\v 45 Bepnalok dainan nindɨ sɨnɨk mandalɨ sep youpi sanɨ-kolaukak? Wɨn nak nɨm! Sɨndɨ wɨndɨñ nɨm nandɨ-namnekalɨñ. Wɨn ama sɨndɨ sep kɨmɨlektok nandɨ-kwambɨñ dañ, wɨn Mose en wakan mandalɨ sep youlekak!  
\v 46 Endɨ nokok plon manda youkuk, wala tɨmbi tɨkap sɨndɨ endok mandan nandɨ-kwambɨñ daumda, nokok mandana bo nandɨ-kwambɨñ danelɨñ.  
\v 47 Gan tɨkap sɨndɨ Moselɨ manda youkuk wɨn nɨm nandɨ-kwambɨñ dañda, nokok mandana nɨtek nandɨ-kwambɨñ danelɨñ?”   
\c 6  
\s1 Yesulɨ ama 5,000 wakɨt tam gɨt gwañgwa bɨsat nanañ ep towiñguk  
\r (Matayo 14:13-21, Maleko 6:30-44, Luka 9:10-17)  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ Galili kwelan undanem bɨ pakap, nain nola kɨkeñ tɨkembi, Galili tuk guañ, wolok koi no Taibelias, wɨn dɨkñembi, tombon kandañ gwañgwañii gɨta wandɨñ ñañguk.  
\v 2 Tɨmbi amatam kɨmɨn wopumdɨ Yesulɨ jimba kundit ama jɨmbatsɨatta tɨ-semlɨñguk wɨn pa kayañgɨlɨñda tɨmbi, en kle-gɨmgɨm embi ñañgɨlɨñ.  
\v 3 Tɨmbi Yesulɨ tambon kandañ ña tombi, kwet jañgɨn nolok lombi, gwañgwañii gɨta pip pakuk.  
\v 4 (Nain wolonda Juda amatamdok gwɨlat wopum no, koi Kamaikamai gwɨlat, walɨ dumalañguk.)   
\p
\v 5 Tɨmbi Yesulɨ deium ñaumbi, amatam kɨmɨn wopum endoñ bɨumbi yambɨmbi, Filipta nɨ-nandɨmbi eñguk, “Nɨndɨ nanañ denanin tuambi, amatam ñandin sɨnɨk ep towineñ?”  
\v 6 (Endɨ amatam ep towiuktok nandɨ-sambat ikan tɨñguk, gan Filiptok nanandɨ-kɨlɨktɨn ka-nanduktok wɨndɨñ eñguk.)  
\v 7 Tɨmbi Filiptɨ tambane nɨñguk, “Tɨkap nɨndɨ kena tɨmbi, sandap 200 wolok tuan pat-nɨmumda, mɨnem walɨ plaua nanañ tuanambi, amatam noñgan noñganlɨ lakatgot nanelɨñda, walɨ gama tuop nɨm tɨ-semek.”  
\v 8 Tɨmbi Yesulok gwañgwa no koi Andlu, Simon Petlolok kwayañ, endɨ Yesu ñɨndɨñ nɨñguk,  
\v 9 “Gwañgwa no ñɨn patak, endok plaua nanañ wɨn bali kwɨlanlɨ tɨndɨn kɨt tambongot gɨt mɨkbalak sinjin tɨpet palmɨlak. Gan plaua gɨt mɨkbalak wandin walɨ amatam asupgan pakañ nɨtek tuop tɨ-semek?”   
\p
\v 10 Tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii enbɨmbi, endɨ amatamdɨ pip patnelɨñdok enbɨmbi pipakɨlɨñ. (Kwet wolok kli asup pakuk.) Tɨmbi ama endok kwɨnakwɨnatsɨ wɨn 5,000 ba nɨtepek.  
\v 11 Tɨmbi Yesulɨ plaua nanañ wɨn epbi, Kunum Yambat weñmɨmbi, amatam wolok pipakɨlɨñ enda danɨ-semnelɨñdok gwañgwañiila emguk. Emu taleumbi, mɨkbalak tɨpetta wɨndɨñgangot tɨñguk. Tɨmbi amatamdɨ nandɨ-galksɨlok tuop epbi nañgɨlɨñ.  
\v 12 Na tokñeumbi, Yesulɨ gwañgwañiila enguk, “Nanañ nambɨmbi, dɨp pat-ta-ñalak wɨn kiulɨt! Nɨm kañbi, binam pap kolauk.”  
\v 13 Wɨndɨñda endɨ amatamdɨ nanañ na-tɨlap biñgɨlɨñ wɨn kiukɨlɨñ, wɨn plaua nanañ kɨt tambongot wolok dɨpdɨplɨ sandɨñ lɨk 12 tokñeñgɨlɨñ.   
\p
\v 14 Amatamdɨ Yesulɨ jimba kundit wɨn tɨmbɨm kañgɨlɨñda tɨmbi manda ñɨndɨñ eu satañguk, “Biañgan sɨnɨk, Kunum Yambattɨ plofet nɨ-mulɨm kwelan indauktok een \x + \xo 6:14 \xt Lo 18:15,18\x* wɨn ama ip ñakan sɨnɨk!”  
\v 15 Endɨ wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ yambɨ-nandɨñguk, wɨn amatamdɨ en kaikgan tɨkembi, ama wapmañjɨ wɨndɨñ mambɨ ilektok nandɨ-sambat tɨñgɨlɨñ, wala tɨmbi endɨ yambɨk bimbi, bɨndambo engan kwet jañgɨnnan loñguk.   
\s1 Yesulɨ tuk guañ plon yalimbi ñañguk  
\r (Matayo 14:22-27, Maleko 6:45-52)  
\p
\v 16 Timlala tɨmbɨmbi, Yesulok gwañgwañiilɨ kwet jañgɨnnan nanin tuk guañnan pɨmbi pakɨlɨñ.  
\v 17 Pakap, kwet kɨlɨm eumbi, Yesulɨ endoñ gama nɨm bɨñgukta tɨmbi endɨ kɨkeñ plon lombi, tuk guañ dɨkñembi, ña Kapaneam kandañ ñanepi ñañgɨlɨñ.  
\v 18 Ñañɨlɨmbi, sasale wopum bɨmbi, tuk pendɨlɨmbi, tuktok gembɨndɨ wopumgan mɨlakuk.  
\v 19 Endɨ 5 ba 6 kilomita wolok tuop kɨndit ñambi kañgɨlɨñ, wɨn Yesu kesɨktɨ tuk plon yaliyali bɨmbi, kɨkeñ tɨmbɨ dumalaum kañbi mɨsɨñgɨlɨñ.  
\v 20 Gan Yesulɨ enguk, “Ñɨn natna sɨnɨk, nɨm mɨsɨnelɨñ.” Wɨndɨñ eumbi,  
\v 21 gwañgwañiilɨ kɨkeñ gɨnañ nañgɨp lonelɨñdok nandɨ-koñgom tɨñgɨlɨñ, tɨmbi wolongan kɨkeñdɨ kwet ñanepi ñañgɨlɨñ wandɨñ ña suañguk.   
\s1 Kuñgulok nanañ biañgan sɨsɨnɨk wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 22 Kwet salaumbi, amatam tuk guañ tambon kandañ gamañgot pakɨlɨñ endɨ ka-nandɨ-tomgɨlɨñ, wɨn “Desa kɨkeñ noñganlɨñgot ñolok pakuk, gan Yesulɨ wolok plon nɨm loñguk. Wɨn gwañgwañii nɨsɨñgot wolok plon lombi ña-taleñgɨlɨñ.”  
\v 23 Tɨmbi kɨkeñ dɨwɨndɨ Taibelias it kwelan nanin bɨmbi, Yesulɨ Kunum Yambat weñmɨmbi, amatam nanañ ep towiñguk kwet wolok ñasɨñgan bɨ tomgɨlɨñ.   
\p
\v 24 Tɨmbi amatamdɨ ka-nandɨ-tomgɨlɨñ, wɨn Yesu gɨt gwañgwañiilɨ kwet wolok nombo nɨm pakɨlɨñ, wala tɨmbi endɨ kɨkeñ wandɨñ bɨ tomgɨlɨñ wolok plon lombi, Yesu lonjɨnepi Kapaneam it kwelan ñañgɨlɨñ.  
\v 25 Ñambi, Yesu en tuk guañ tambon kandañ tɨmbɨ indaumbi, nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Endaut, dɨk dawanda ñandɨñ bɨñ?”  
\v 26 Tɨmbi Yesulɨ e-nandɨnjɨ wɨn nandɨ-kɨmnembi, ñɨndɨñ tambane enguk, “Ba sɨndɨ nak jimba kundit asup tɨmbam kañbi, kusatna nandɨ-dakleñgɨlɨñda tɨmbi nep lonjañ ba? Wɨn biañgan nɨm! Nak sanlet, wɨn sɨndɨ nandɨ-galksɨlok tuop nanañ na tokñeñgɨlɨñ, walañgot tɨmbi nep lonjañ.   
\p
\v 27 Sɨndɨ nanañ kolalak wandin kasɨlenelɨñdok kena boñgɨt nɨm tɨnekalɨñ. Tambo sɨndɨ nanañ walɨ sep tɨmbɨ kaiktaumbi, kuñgu taletalen nɨmnat samlak wɨn kasɨlenelɨñdok gɨñgɨnembi, kena boñgɨt tɨnekalɨñ. Tɨmbi nak Ama Sɨsɨnɨktɨ nanañ wakan sametat, wɨn kusei ñɨndɨñda: Bep Yambattɨ nak wɨndɨñ tɨmbettok nanbɨ taleñguk.”  
\v 28 Wɨndɨñ eumbi, endɨ nɨ-nandɨñgɨlɨñ, “Ale, nɨndɨ Kunum Yambattok kenan tɨneñdok nɨtek sɨnɨk tɨlok?”  
\v 29 Eumbi tambane enguk, “Kunum Yambat endɨ ñɨndɨñ tɨnelɨñdok nandɨ-samlak: sɨndɨ endɨ ama nin nɨ-mulɨm pɨ indañguk, wɨn natna nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-nam-ta-kunekalɨñ.”   
\p
\v 30-31 Amatamdɨ manda wɨn nandɨmbi, ñɨndɨñ nɨ-nandɨñgɨlɨñ, “Ale, dɨk jimba kundit nek sɨnɨk no tɨmbɨm kañmek, dɨk manda biañgan elañ wɨn gumañ nandɨ-kwambɨñ daneñ? Wɨn ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Endɨ nanañ kunum gɨnañ nanin emum nayañgɨlɨñ,’ \x + \xo 6:30-31 \xt Naimaia 9:15, Kap 78:24, 105:40\x* wala tɨmbi Mose endɨla nɨndok bep pañniila nanañ koi mana wɨn kwet sɨlaninnan emumbi nayañgɨlɨñ. Wɨndɨñda dɨtna kundit engano nek sɨnɨk daut nɨmetañ?”  
\v 32 Eumbi tambane enguk, “Endɨ nanañ wɨn nayañgɨlɨñ wɨn biañgan sɨnɨk, gan nak ñɨndɨñ sanba: nanañ kunum gɨnañ nanin emguk wɨn Mose nɨm. Tambo nokok Bepna en wakan nanañ sɨsɨnɨk wɨn kunum gɨnañ nanin pa samlak.  
\v 33 Wɨn kusei ñɨndɨñda: nek ñalɨ kunum gɨnañ nanin pɨmbi, kwelalok amatam kuñgu sɨsɨnɨk emlak, walɨ nanañ biañgan sɨsɨnɨk Kunum Yambat en pa samlak wakan.”  
\v 34 Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Wopum, dɨk nain tuop nanañ wɨn nɨmekañ.”  
\v 35 Eumbi enguk, “Kuñgu sɨsɨnɨk wolok nanañ wɨn natna wakan. No en nokoñ bɨmbi, nep yousɨmbi, nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namlakta, endok gɨnan tipmɨnlɨ nanañ tukta nombo nɨm kɨmbekak.   
\p
\v 36 Gan nak sangut wolok tuop sɨndɨ nokok kusatna ikan nambɨ-nandañ, gañgan nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tañ.  
\v 37 Bepnalɨ amatam nokok kɨtnanan yapɨtak, endɨ gɨtɨktɨ nokok kandañ bɨ-talenekalɨñ. Tɨmbi nokok kandañ bañ wɨn nak endoñnan nanin no nɨm ep kleutat. Nɨm sɨnɨk.  
\v 38 Wɨn kusei ñɨndɨñda: nak natnalok mana tañgoneupi kunum gɨnañ nanin kwelan ñɨn nɨm pɨñgut. Tambo Bepnalɨ nanɨ-mukuk endok man mandan tañgoneuttok indañgut.  
\v 39 Tɨmbi endok man mandan wɨn ñɨndɨñ: amatam nokok kɨtnanan yapɨt-taleñguk, endoñnan nanin walɨ no nɨm pait-talenekalɨñ. Tambo nak endɨ gɨtɨk ep kamaimbi, nain taletalennan kɨmnan nanin epma mɨlat-talenekalɨñ.  
\v 40 Wɨn Bepnalɨ ñɨndɨñ indauptok nandɨ-galk talak: amatam nin endok Nɨñañ nokok kusatna nambɨ-daklembi, nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namañ, endɨ gɨtɨk kuñgu taletalen nɨmnat wɨn kasɨlenekalɨñ, tɨmbi nain taletalennan natna mek kɨmnan nanin epma mɨlatnekalɨñ.”   
\p
\v 41 Yesulɨ “Nanañ kunum gɨnañ nanin pɨñguk wɨn natna” wɨndɨñ eñgukta tɨmbi, Juda ama biesɨlɨ kusei kɨmɨpi, endok plon e-balep tɨmbi,  
\v 42 nɨsɨñgan e-nandɨ tɨmbi eñgɨlɨñ, “En Yesu yañ, Joseptok nɨñañ wɨn, tɨmbi nɨndɨ endok meñ beu nandɨ-semamɨñ! Nɨtekta tɨmbi ama wandin walɨ kunum gɨnañ nanin kwelan pɨñguk wɨndɨñ pa elak?”  
\v 43 Eumbi tambane enguk, “Sɨndɨ sɨnlok boñgɨpsɨnan e-balembalep nombo nɨm tɨmbɨt.  
\v 44 Bep nin nak nanɨ-mukuk en amatam nokoñ nɨm yanañgɨlɨmda, ama nolɨ nokoñ bɨmbi, nep kle kunelɨñdok tuop nɨm. Tɨmbi nain taletalennan natna mek kɨmnan nanin ep tɨmba mɨlatnekalɨñ.  
\v 45 Plofet amalɨ manda youkɨlɨñ wolok gɨnañ ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Kunum Yambattɨ amatam gɨtɨk enɨ-daut tɨ-sembi, nanandɨ emekak.’ \x + \xo 6:45 \xt Aisaia 54:13\x* Wɨndɨñda tɨmbi amatam Beptɨ nanandɨ emlak wɨn nandɨmbi nandɨ-dasiañ, endɨ gɨtɨktɨ nokoñ bɨmbi, nep kle kuañ.   
\p
\v 46 Ama nolɨ Bep dailɨ kañguk wɨndɨñ nɨm sanlet. Wɨn nak Bep gɨt kukap kwelan pɨ indañgut, nak noñgandɨñgot en kañgut.  
\v 47 Wɨn biañgan sɨnɨk. Tɨmbi ñɨndɨñ sanlet: nin endɨ nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-nam-kulakta, endɨ Bep gɨt papat kwambɨñgan kulak.  
\v 48 Kuñgu sɨsɨnɨk wolok nanañ wɨn natna wakan.  
\v 49 Sɨndok bep pañjiilɨ kwet sɨlaninnan kuñɨpi, nanañ koi mana kunum gɨnañ nanin pɨñguk wɨn nayañgɨlɨñ, gañgan endɨ sembɨ-taleñgɨlɨñ.  
\v 50 Gan nanañ sɨsɨnɨk kunum gɨnañ nanin pɨñguk walɨ mana wandin nɨm. Tambo nin endɨ nanañ wakan nalak, endɨ nɨm sembekak.”   
\p
\v 51 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Nanañ kunum gɨnañ nanin pɨmbi, kuñgu sɨsɨnɨk wɨn pa samlak wɨn natna wakan. No en nanañ wɨn pa nalakta, endɨ papat kwambɨñgan kuukak. Nanañ wɨn nokok pɨñgɨpna, tɨmbi kwelalok amatamdɨ papat kwambɨñgan kunelɨñdok nak tapma tɨ-semetat.”   
\p
\v 52 Yesulɨ wɨndɨñ eñgukta tɨmbi Juda ama biesɨlɨ gɨnañjɨ komba dɨumbi, kusei kɨmɨpi, nɨsɨñgan e-tañan tɨmbi, ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Ama wandin walɨ enlok pɨñgɨu nɨnda nɨmum naneñdok telak no nɨm patak!”  
\v 53 Eumbi enguk, “Manda et walɨ biañgan sɨnɨk. Tɨmbi ñɨndɨñgot sanlet: tɨkap sɨndɨ Ama Sɨsɨnɨk nokok pɨñgɨpna gɨt wekatna nɨm nanekalɨñda, kuñgu sɨsɨnɨk walɨ nɨm pat-samekak.  
\v 54 Gan nokok pɨñgɨpna gɨt wekatna na-ta-kulaktɨ kuñgu taletalen nɨmnat wɨn ip palmɨlak, tɨmbi nain taletalennan natna en kɨmnan nanin tɨmba mɨlalekak.  
\v 55 Wɨn kusei ñɨndɨñda: nokok pɨñgɨpna gɨt wekatna walɨ nanañ tuk sɨsɨnɨk.  
\v 56 Wɨndɨñda tɨmbi nin endɨ nokok pɨñgɨpna gɨt wekatna na-ta-kulak, endɨ nakɨta galɨ-kwambɨñ dambi kulak, tɨmbi nak en gɨta galɨ-kwambɨñ dambi kulet.  
\v 57 Bep kuñgu molomdɨ nanɨ-mupi, kuñgu namgukta tɨmbi kulet. Wɨndɨñgangot nin endɨ nak nep na-ta-kulakta, nak kuñgu sɨsɨnɨk wɨn ip pa mɨletta tɨmbi endɨ papat kwambɨñgan kuukak.  
\v 58 Nanañ kunum gɨnañ nanin pɨñguk wɨn natna wakan. Nanañ ñalɨ bep pañdɨ nanañ koi mana wɨn nambi, kukap sembɨñgɨlɨñ wandin nɨm. Tambo nin endɨ nanañ ñɨn pa nalakta, endɨ papat kwambɨñgan kuukak.”   
\p
\v 59 Yesulɨ Kapaneam it kwelan papi, it kiyau gɨnañ amatam enɨ-daut tɨ-semguk, wolonda endɨ manda wɨndɨñ eñguk.   
\s1 Manda kuñgu taletalen nɨmnat wɨn tɨmbɨ inda-nɨmlak wolok kusei wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 60 Amatamdɨ Yesulɨ enlok pɨñgɨu gɨt wekai nanala manda eum nandɨmbi, en kle-kuñgɨlɨñ, endoñnan nanin asuptɨ ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Manda ñɨn mɨlap sɨnɨk yañ. Nindɨ sɨnɨk kɨndem nandɨ-dasiuk?”  
\v 61 Gan endɨ e-balep wɨndɨñ tɨñgɨlɨñ wɨn Yesulɨ enlok gɨnan gɨnañ ikan nandɨ-daklembi enguk, “Manda walɨ sɨndok nanandɨ-kɨlɨktɨnjɨ tɨmbɨ kolalak ba?  
\v 62 Wɨndɨñda tɨmbi tɨkap sɨndɨ nak Ama Sɨsɨnɨktɨ dama pakutnan undane lowambi nambɨnelɨñda, nɨtek nandɨ-namnelɨñ?  
\v 63 Wɨn Kunum Yambattok Woñɨn walɨ wakan kuñgu sɨsɨnɨk wɨn samlak, tɨmbi kwelan ama nolɨ wolok sep plaptauktok tuop nɨm. Wɨn natna manda sanɨ-talelet walɨ sep tɨmbɨ pañgɨtaumbi, sɨndɨ Woñ wakɨt kuñgu sɨsɨnɨk wɨn gumañ kasɨleañ.  
\v 64 Ganmek sɨndoñnan nanin dɨwɨndɨ nokok mandana nɨm nandɨ-dasiañ.” (Yesulɨ manda wɨn eñguk wɨn kusei ñɨndɨñda: endɨ kenan kusei kɨmɨkuknan ikan yambɨ-nandɨ-dakleñguk, wɨn ama nindɨ en nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨñgɨlɨñ, ba nin sɨnɨktɨ en kanjɨkñiilok kɨsɨnan kɨmɨlekak.)  
\v 65 Tɨmbi yousɨmbi enguk, “Amatam dɨwɨndɨ nokok mandana nɨm nandɨ-dasiañda tɨmbi nak ñɨndɨñ ikan sanɨt: tɨkap Beptɨ ama no nɨm nandɨ-taleñmekta, endɨ nokoñ bɨmbi, nep kle-kuuktok tuop nɨm.”   
\p
\v 66 Yesulɨ manda wɨndɨñ eu taleumbi, en kle-kuñgɨlɨñnan nanin asuptɨ en siñgi wɨlɨm ñambi, en gɨta nombo nɨm kuñgɨlɨñ.  
\v 67 Wɨndɨñda tɨmbi Yesulɨ gwañgwañii 12 enɨ-nandɨmbi eñguk, “Ba sɨndɨ bo nak nambɨk bimbi, ñanepi nandañ ba?”  
\v 68 Eumbi, Simon Petlolɨ tambane nɨñguk, “Wopum, nɨndɨ dɨk gambineñda, nindoñ sɨnɨk ñaneñ? Neta, manda kuñgu taletalen nɨmnat wɨn tɨmbɨ inda-nɨmlak wɨn dɨk noñgandɨñgot pa nɨnɨlañ.  
\v 69 Tɨmbi nɨndɨla ikan gambɨ-nandɨ-daklembi, nandɨ-kwambɨñ damɨñ, wɨn dɨk wakan Kunum Yambattɨ gep danbi ganɨ-mukuk.”   
\p
\v 70 Tɨmbi Yesulɨ tambane enguk, “Natnañgan gwañgwa 12 sep kasɨleñgut. Ganmek sɨndoñnan nanin nolɨ kolan molomdok gɨñgɨt kulak.”  
\v 71 Wɨndɨñ eñguk wɨn Simon Iskaliottok nɨñañ Judas enda eñguk. Wɨn kusei ñɨndɨñda: Judas endɨ gwañgwa 12 endoñnan nanin no, ganmek endɨ Yesu kanjɨkñiilok kɨsɨnan kɨmɨlepi tɨñguk.   
\c 7  
\s1 Yesulok kwayañiilɨ en nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨñgɨlɨñ  
\p
\v 1 Wolok siñgi kandañ Juda ama biesɨlɨ Yesu wɨlɨ kɨmnelɨñdok telak lonjɨñgɨlɨñda tɨmbi, endɨ Judia kwelan nombo nɨm kuñgulok nandɨmbi, Galili kwet wandɨñ kandañ kle-gɨmbut ñambi kuñguk.   
\p
\v 2 Tɨmbi Juda amatamdok gwɨlat no, wɨn gonjala it gɨnañ papattok gwɨlat \f + \fr 7:2 \ft Bep pañjiilɨ kwet sɨlaninnan kuñɨpi, sel isɨ gɨnañ dou-mɨlat tɨñgɨlɨñ, nain wɨn nandɨ-kaiktanelɨñdok Juda amalɨ gonjala it gɨnañ papattok gwɨlat wolonda gonjala it kɨndipi, wolok dou mɨlat tɨñgɨlɨñ (\xt Wok Pris 23:33-36,39-43, Lo 16:13-16\ft ).\f* walɨ dumalañguk. Gwɨlat wɨn Jelusalem indauptok tɨñgukta tɨmbi,  
\v 3 Yesulok kwayañiilɨ ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Dɨk ñalinin pɨmbi, gwɨlatta Judia kwelan ñambi, kundit engano pa tɨlañ wɨn wolok tɨmbekañ. Wɨndɨñda amatam gep kle-kuañ endɨ wɨn gumañ kanelɨñ.  
\v 4 Neta, kot gɨñgɨt tɨkeuktok nandɨlaktɨ kena pat-sembɨn nɨm pa tɨlak. Dɨk kundit wandin pa tɨlañda tɨmbi, kwelan kuañ gɨtɨk enda dɨkok kusaka tɨmbɨ inda-dakle-semun.”  
\v 5 (Yesulok kwayañiilɨ bo en Mesia sɨnɨk wɨn nɨm nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñda tɨmbi manda wɨndɨñ eñgɨlɨñ.)  
\v 6 Wɨndɨñda Yesulɨ tambane enguk, “Nokok nainna gama nɨm indañguk, gan sɨndɨla gwɨlatta nain no ba nola ñanepi ñanelɨñ, walɨ bo kɨndemgot.  
\v 7 Wɨn kwelalok gɨñgɨtñiilɨ kusei nɨmnat nɨtek tɨmbi sambɨ-kunjit tɨ-samnelɨñ, gan nakta endok kunditsɨ kolan wɨn ewa dakle-ta-kuletta tɨmbi, endɨ nambɨ-kunjitta pa tɨ-namañ.  
\v 8 Sɨndɨ sɨngan gwɨlatta Jelusalem ñanekalɨñ, gan nakta nainna gama nɨm indañgukta tɨmbi nɨm ñautat.”  
\v 9 Wɨndɨñ embi, Galili kwelan wɨñgan pakuk.   
\s1 Yesulok mandan ba kundil wɨn Kunum Yambattoñnan nanin  
\p
\v 10 Yesulok kwayañiilɨ Jelusalem gwɨlatta ña-taleumbi, endɨ bo ñañguk, gan endɨ indañgan nɨm ñañguk, endɨ pat-sembɨn gitañgitak ñañguk.  
\v 11 Tɨmbi gwɨlat wolonda Juda ama biesɨlɨ en lonjɨmbi, “Ama wɨn dek?” embi, e-nandɨ-ta-kuñgɨlɨñ.  
\v 12 Tɨmbi kɨmɨn wopumdok boñgɨpsɨnan asuptɨ Yesulok plon manda janjat eñgɨlɨñ. Dɨwɨndɨ “Endɨ ama kɨndem” wɨndɨñ eumbi, dɨwɨndɨ ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Nɨm, endɨ amatam nanandɨnjɨ tɨmbɨ kamalalak.”  
\v 13 Gan Juda ama biesɨla mɨsɨñgɨlɨñda tɨmbi ama nolɨ Yesulok plon manda indañgan no nɨm eñgɨlɨñ.   
\p
\v 14 Gwɨlat ip palɨm boñgɨptaumbi, Yesulɨ tapma it sañ jimba gɨnañ lombi, kusei kɨmɨpi, amatam enɨ-daut tɨ-semguk.  
\v 15 Tɨmbi Juda ama biesɨlɨ endok mandan nandɨmbi, nanandɨ kena tɨmbi eñgɨlɨñ, “Endɨkñe manda nandɨ-tale ama nolɨ en nɨm nɨ-daulɨmɨñguk, gan nɨtek tɨmbi nandɨnandɨ wopum wandin palmɨlak?”  
\v 16 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ tambane enguk, “Nak nanandɨ emlet wɨn natnaloñnan nanin nɨm, wɨn Kunum Yambat nindɨ nanɨ-mukuk endoñnan nanin.  
\v 17 Tɨmbi no endɨ Kunum Yambattok man kɨmɨt-kleuptok nandɨmbi kɨmɨt-klelak, endɨ ka-nandɨ-dakleukak, wɨn nanandɨ walɨ denanin sɨnɨk, wɨn Kunum Yambattoñnan nanin, ba ama sɨlanin no nomɨk natnalok nanandɨnala pa elet.  
\v 18 Enlok nanandɨnla manda elaktɨ enlok koi gɨñgɨt tɨke-louptok wɨndɨñ pa tɨlak. Gan nin endɨ nɨ-mukuk endok koi gɨñgɨt tɨke-louptok kena tɨlak, endɨ biañgan molom, juluñɨt endok kandañ no nɨm palmɨlak.   
\p
\v 19 Moselɨ Kunum Yambattok endɨkñe mandan sɨndok bep pañjiila enɨ-daut tɨ-semguk wɨn pat-samlak, gañgan sɨndoñnan nanin nolɨ manda gɨtɨk wɨn no nɨm kɨmɨt-kleañ. Wɨndɨñda tɨmbi sɨndɨ kusei nekta nak sɨnɨk nepbi, nɨlɨm kɨmbettok telak lonjañ?”  
\v 20 Eumbi, kɨmɨn gɨtɨktɨ tambane nɨñgɨlɨñ, “Nindɨ gwɨlɨ kɨmbeñdok telak lonjɨlak? Yal kolandɨ pɨ-gamumbi, e-kamakama tɨlañ!”  
\v 21 Eumbi enguk, “Nak Sabat patnandɨ nainnan kundit engano noñgan tɨñgutta tɨmbi, sɨndɨ gɨtɨk wala nandum pɨumbi, nanandɨ kena tañ.  
\v 22 Sɨndok kandañ, sɨndɨ nɨñañjiilok siñginjɨ dɨp gwɨlap wɨn Sabat patnandɨ nainnan bo pa dombañ, Moselɨ bep pañjiila enguk wolok tuop. (Gan dombɨ kundit telak wɨn Moseloñ nanin nɨm, wɨn sɨndok bep pañjiiloñ nanin.)  
\v 23 Tɨkap sɨndɨ Moselok endɨkñe mandan wɨn nɨm wɨtnelɨñdok nɨñañjiilok siñginjɨ dɨp gwɨlap wɨn Sabat patnandɨ nainnan bo kɨndem pa dombañda, nɨtek tɨmbi sɨndɨ nak Sabat patnandɨ nainnan ama nolok siñgin gɨtɨk tɨmba kɨndem da-taleñguk, wala gimbɨt tɨ-namañ?  
\v 24 Sɨndɨ yop tambi, ama dausɨlɨñgot yambɨ-danbi, yom plon nombo nɨm yapɨtnekalɨñ. Tambo sɨndɨ nek walɨ Kunum Yambattok dainan dɨndɨm sɨnɨk wolok tuop ama yambɨ-danbi, dɨndɨmgan tɨnekalɨñ.”   
\s1 Amatamdɨ Yesu en Mesia ba nɨm wala gɨnañ tɨpet tɨñgɨlɨñ  
\p
\v 25 Wolonda Jelusalem nasi dɨwɨndɨ kusei kɨmɨpi, nɨsɨñgan Yesulok plon ñɨndɨñ e-nandɨ tɨmbi eñgɨlɨñ, “Nɨndok ama biesɨlɨ ama wɨwɨttok nandañ wɨn ñakan bek.  
\v 26 Nɨtek tɨmbi endɨ ñolok indañgan ipi, manda samakgan elak, tɨmbi ama biesɨlɨ enda manda no nɨm nɨañ? Ba endɨ en Mesia sɨnɨk wɨndɨñ biañgan nandɨ-ñɨmañ bek?  
\v 27 Gan nɨtek? Mesia en indaumek, endɨ denanin wɨn no nɨm nandɨñmɨnekalɨñ, gan nɨndɨla ama ñolok il kusei wɨn nandɨñmamɨñ.”   
\p
\v 28 Wɨndɨñda tɨmbi Yesulɨ tapma it sañ jimba gɨnañ amatam enɨ-daut tɨ-semñɨpi, manda tambon ñɨndɨñ wopumgan eu pɨñguk, “Sɨndɨ nokok kusatna nandɨ-nambi, nak denanin wɨn biañgan nandɨ-namañ ba? Gan nak natnalok nanandɨnala nɨm bɨ indañgut. Tambo nin nak nanɨ-mukuk, endɨ biañgan molom sɨnɨk. Sɨndɨla en nɨm nandɨñmañ,  
\v 29 gan nakta en nandɨ-kɨliñ tɨñmɨlet, wɨn kusei ñɨndɨñda: nak en gɨta palambi nanɨ-mulɨmbi, pɨ indañgut.”   
\p
\v 30 Yesulɨ Kunum Yambattoknan nanin pɨñguk wɨndɨñ eñgukta tɨmbi ama dɨwɨndɨ en tɨkenepi tɨ-tɨlakɨlɨñ, gan endok kɨmkɨmlok nainñɨn gama nɨm indañgukta tɨmbi, amalɨ en tɨkenelɨñdok tuop nɨm.  
\v 31 Ganmek kɨmɨn gɨtɨk endok boñgɨpsɨnan amatam asuptɨ Yesu en Mesia sɨnɨk wɨn nandɨ-kwambɨñ dambi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Ama ñalɨ Mesia wandin indambi, jimba kundit asup pa tɨlak! Ama nolɨ indam, en makleuktok tuop nɨm bek ya.”   
\p
\v 32 Kɨmɨn gɨtɨktɨ Yesulok plon manda janjat wɨndɨñ eumbi, Falisi amalɨ wɨn nandɨmbi, tapma ama biesɨla enbɨmbi, endɨ tapma ittok kamaikamai ama dɨwɨn yakan enɨ-mulɨmbi, Yesu tɨkenepi ñañgɨlɨñ.  
\v 33 Tɨmbi Yesulɨ eñguk, “Nak nain dumangangot sɨn gɨta gama paletat. Pakap, nanɨ-mukuk endoñ undane ñawambi,  
\v 34 sɨndɨ nak nep lonjɨmbi, nɨm nambɨnekalɨñ, tɨmbi nak paletatnan sɨndɨ ñanelɨñdok tuop nɨm.”  
\v 35 Wɨndɨñ eumbi, Juda ama biesɨlɨ nɨsɨñgan ñɨndɨñ e-nandɨñgɨlɨñ, “Nɨndɨ en lonjɨmbi nɨm kanekamɨñ, wɨndɨñ elakta tɨmbi endɨ dendɨñ ñaupi elak? Ba endɨ nɨndok notnii dɨwɨn papusenem papi, Grik amalok boñgɨpsɨnan kuañ endoñ ñambi, Grik ama enɨ-daut tɨ-semepi elak ba?  
\v 36 Tɨmbi nɨndɨ lonjɨnekamɨñ, gan nɨm kanekamɨñ, tɨmbi nɨndɨ endɨ palekaknan ñaneñdok tuop nɨm wɨndɨñ elak, manda wolok kusei wɨn nɨtek?”   
\s1 Kuñgulok tuk biañgan sɨsɨnɨk wolok kusei wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 37 Gonjala it gwɨlat wolok nain taletalen walɨ loloñ sɨnɨk. Sandap wolonda Yesulɨ tapma it sañ jimba gɨnañ mɨlap ipi, kɨtɨ-kolɨ pɨumbi eñguk, “No en tukta kɨmlakta, endɨ nokoñ bɨmbi nambɨn!  
\v 38 Kunum Yambattok mandan youyoulɨn patak, wolok tuop nin endɨ naka nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namlakta, ‘tuk en tɨmbɨ kaiktauktok walɨ endok gɨnan gɨnañ tokñe map pɨne-ta-ñaukak.’”  
\v 39 Yesulɨ tuktok plon eñguk, wɨn endɨ Dɨndɨm Woñlok plon eñguk. (Wɨn Yesu nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-ñɨmañdɨ Woñ wɨn kasɨlenepi tɨñgɨlɨñ, gan nain wolonda Kunum Yambattɨ Yesulok pipapal engano patak wolok undane louktok gama nɨm tɨke-loñgukta tɨmbi Dɨndɨm Woñ gama nɨm nɨ-mulɨmbi, kwelan pɨñguk.)   
\p
\v 40 Yesulɨ wɨndɨñ eumbi nandɨñgɨlɨñ, wolonda dɨwɨndɨ ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Biañgan sɨnɨk, ama ñalɨ plofet indaindalok een ip en wakan.”  
\v 41 Tɨmbi dɨwɨndɨ eñgɨlɨñ, “Endɨ Mesia sɨnɨk.” Gan dɨwɨndɨ ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Nɨm ya! Mesialɨ Galili kwelan nɨm indauktok een!  
\v 42 Manda youyoulɨn patak walɨ ñɨndɨñ elak: Mesialɨ Devittok komblin, tɨmbi endok il kusei Betleem wandɨñ indaukak.”  
\v 43 Wɨndɨñda tɨmbi amatamdɨ Yesu en nin wala embi tambɨkɨlɨñ.  
\v 44 Tɨmbi dɨwɨndɨ en tɨkenelɨñdok nandɨ-galk tɨñgɨlɨñ, gan ama nolɨ en nɨm tɨke-kañgɨlɨñ.   
\s1 Juda ama biesɨlɨ gɨñgɨnembi, Yesu nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨñgɨlɨñ  
\p
\v 45 Tɨmbi tapma it kamaikamai amalɨ undanembi, tapma ama biesɨ gɨt Falisi amaloñ ña tombɨmbi, endɨ enɨ-kañbi eñgɨlɨñ, “Kusei nekta sɨndɨ en nɨm tɨke nañgɨpi bañ?”  
\v 46 Eumbi tambane engɨlɨñ, “Manda elak wandin ama nolɨ no nɨm eumbi nandɨñgɨmɨñ!”  
\v 47 Eumbi, Falisi amalɨ enombɨmbi eñgɨlɨñ, “Nɨm kañbi, endɨ sɨnda bo juluñɨt tɨ-samek.  
\v 48 Ba kandɨkñe ama gɨt Falisi ama nɨndoñnan nanin nolɨ Yesu wɨn nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨñguk ba? Nɨm yañ!  
\v 49 Wɨn kɨmɨn gɨtɨk, nindɨ Moselok endɨkñe manda nɨm nandɨ-dakleañda tɨmbi jɨmbɨñdok gɨñgɨt kunelɨñdok nandɨ-semamɨñ, endɨ wakan Yesu nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmañ.”   
\p
\v 50 Tɨmbi ama biesɨ endoñnan nanin no koi Nikodemus, ama nindɨ damañgan tim no Yesu kauptok ñañguk, endɨ ñɨndɨñ enguk,  
\v 51 “Nɨndok endɨkñe mandanɨlɨ ñɨndɨñ tɨneñdok elak: nɨndɨ yop tambi, ama kɨt yout tamɨñ tambon manda ena taleumbi, wɨndɨñ nɨm tɨñmɨlok. Tambo nɨndɨ endok ep tɨndɨn wɨn eu inda-dakleuktok nain mɨmbi, endok kusal wɨn ka-nandɨ-daklembi, wolok siñgi kandañmek endok mandan ena talelak.”  
\v 52 Eumbi, noliilɨ tambane nɨñgɨlɨñ, “Nɨm kañbi, dɨtna bo endok nol no Galili nanin! Tɨkap dɨk manda youyoulɨn patak wɨn pinat-lonjɨlonjɨ tɨmbeñda, dɨk ka-dakleuñ, wɨn Galili kwelan plofet ama no nɨm indanelɨñdok een.”  
\v 53 Wɨndɨñ eumbi, endɨ walinin pɨm ñambi, isɨnan ña-taleñgɨlɨñ.   
\c 8
\nb
\v 1 Gan Yesu endɨla Oliv kwet jañgɨnnan ñambi loñguk.   
\s1 Tam telak joñgo kuñguk no Yesuloñ nañgɨpi bɨñgɨlɨñ  
\p
\v 2 Kwet salawa salawa tɨmbɨmbi, Yesulɨ tapma it sañ jimba gɨnañ bɨndambo undane loumbi, amatam gɨtɨktɨ endoñ bɨm kle-gɨmbulɨmbi, endɨ pip papi, kusei kɨmɨpi enɨ-daut tɨ-semguk.  
\v 3 Tɨñɨlɨmbi, endɨkñe manda nandɨ-tale ama gɨt Falisi ama dɨwɨn endɨ tam wapaiat no telak joñgo kuum kañbi tɨkeñgɨlɨñ wɨn nañgɨp bɨmbi, amatam Yesulok mandan nandɨ-pakɨlɨñ endok boñgɨpsɨnan kɨmɨlɨm ilɨmbi,  
\v 4 Yesula nɨmbi eñgɨlɨñ, “Endaut, tam ñɨn telak joñgo kuñɨlɨmbi tɨkeumbi, nañgɨpi bamɨñ.  
\v 5 Moselok endɨkñe mandalɨ tam wandisɨ wɨn kawattɨ yandɨp kɨm tɨndɨlok nɨnlak. Ale, dɨkta nɨtek tɨ-ñɨmɨneñdok ewɨñ?”  
\v 6 Endɨ Yesu manda plon kɨmɨtnelɨñdok kusei lonjɨmbi, mandanjɨlɨ sɨsoñ tɨñmɨnep nandɨmbi, wɨndɨñ nɨ-nandɨñgɨlɨñ. \f + \fr 8:6 \ft Nain wolonda Juda amatamdɨ endɨkñe manda tɨpet kɨmɨt-klembi, kapmainan kuñgɨlɨñ. Moselok endɨkñe mandanlɨ tam telak joñgo kuañ wɨn kawattɨ yandɨp kɨmnelɨñdok eñguk, gan Roma nasilok endɨkñe mandanlɨ wala kɨmɨsip tɨñguk. Tɨkap Yesulɨ tam wɨn wɨlɨ kɨmbektok eukta, endɨ Romalok endɨkñe mandan wɨn wɨlek, gan tɨkap endɨ nɨm wɨlɨ kɨmbektok eukta, endɨ Moselok endɨkñe mandan wɨn wɨlek, tɨmbi amatam en kle-kuñgɨlɨñ asuptɨ siñgi wɨlɨmnelɨñ.\f* Gan Yesulɨ nandɨ-kɨmnembi, mumuñanembi, kwet kwɨlɨñ plon kii nɨñanlɨ kundit youkuk.  
\v 7 Tɨñɨlɨmbi, nombo nombo nɨ-nandumbi, mɨlap ipi enguk, “Sɨndoñnan nanin nindɨ yom no nɨm tɨñguk, wandin walɨ kɨndem telak dama tɨ-sambi, kawat tɨke kopi wɨlɨn.”   
\p
\v 8 Tɨmbi Yesulɨ bɨndambo mumuñanembi, kwet kwɨlɨñ plon kii nɨñanlɨ kundit youkuk.  
\v 9 Tɨmbi amalɨ manda wɨn nandɨmbi, endɨ kusei kɨmɨpi, noñgan noñgandɨ walinin pɨm ñañgɨlɨñ, wɨn ama gwɨlatsɨ wopum endɨ dama ñaumbi, dɨwɨndɨ bo ep klem ña-taleumbi, Yesu gɨta tam endɨñgot pakɨmɨk.  
\v 10 Tɨmbɨmbi Yesulɨ mɨlap deimbi, tam nɨ-nandɨmbi eñguk, “Tam, ama kɨt yout tɨ-gamlɨñ endɨ dek? Ba dɨkok yomgalok tambon ombɨ-tɨkeuñdok ama nolɨ nombo nɨm elak ba?”  
\v 11 Eumbi nɨñguk, “Wopum, no nɨm.” Tɨmbi Yesulɨ nɨñguk, “Nak bo dɨk tamboñga ombɨ-tɨkeuñdok nɨm elet. Kɨndem a, ñau, tɨmbi yom nombo nɨm tɨ-ta-kuukañ.”   
\s1 Kolsalen nindɨ kuñgu sɨsɨnɨk nɨmlak wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 12 Tɨmbi Yesulɨ bɨndambo amatamda manda enbi eñguk, “Kwelan kuañdok kolsalen wɨn natna. No en nak nep kle-kulakta, endɨ nain no ba nola kɨlɨm gɨnañ nɨm kuukak. Tambo endɨ kolsalen kuñgu sɨsɨnɨk mɨlak walɨ palmekak.”  
\v 13 Tɨmbi Falisi amalɨ manda wala nandum pɨumbi nɨñgɨlɨñ, “Dɨtnalok kusaka e-daklelañda tɨmbi manda elañ walɨ biañgan nɨm tɨlak.”  
\v 14 Eumbi tambane enguk, “Wɨndɨñ nɨm. Nak natnalok kusatna e-daklelet, ganmek nokok mandanalɨ biañgan tɨlak, wɨn kusei ñɨndɨñda: nak denanin bɨñgut ba dendɨñ ñautat wɨn nandɨ-talelet. Gan sɨndɨla nak denanin bɨñgut ba dendɨñ ñautat wɨn nɨm nandañ.  
\v 15 Tɨmbi sɨnlok nanandɨnjɨlok tuop ama pa yambɨ-danɨ tɨ-semañ, gan nakta wɨndɨñ nɨm pa tɨlet.  
\v 16 Gan tɨkap nak ka-danɨ kena tɨmbetta, nak wɨn natnañgan nɨm tɨmbet, tambo Bep nak nanɨ-mukuk en nɨtɨ ka-danɨ kena wɨn yakan tamɨk, wala tɨmbi walɨ dɨndɨm euk.  
\v 17 Tɨmbi sɨnlok endɨkñe mandanjɨ gɨnañ manda no ñɨndɨñ youyoulɨn patak: tɨkap ama tɨpettɨ nepek nolok plon gembɨ ipi, manda noñgan eamɨkta, endok mandanjet walɨ biañgan.  
\v 18 Ale, sɨndɨ nokok mandanala wɨndɨñgangot nandum biañgan tɨmbekak. Neta, natnalok kusatna e-daklelet, tɨmbi Bep nanɨ-mukuk endɨ bo gembɨ it-nambi, nokok kusatna e-daklelak.”   
\p
\v 19 Yesulɨ wɨndɨñ eumbi, endɨ nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Tɨmbi dɨkok bepka gembɨ it-gamlak endɨ dek?” Eumbi enguk, “Sɨndɨ nak nɨm nandɨ-namañ, ba nokok Bepna bo nɨm nandɨ-ñɨmañ. Neta, tɨkap sɨndɨ nak nin sɨnɨk wɨn nandɨ-namumda, nokok Bepna en bo ip nandɨñmɨnelɨñ.”   
\p
\v 20 Yesulɨ tapma it sañ jimba gɨnañ papi, tapɨkot mɨnem dasiyañgɨlɨñ kandañ wolok pipapi, amatam enɨ-daut tɨ-semñɨpi, manda wɨn eñguk. Ganmek en wɨlɨ kɨmnelɨñdok nain walɨ gama nɨm indañgukta tɨmbi, ama nolɨ en nɨm tɨkeñgɨlɨñ.   
\s1 Yesu en kunum gɨnañ nanin wɨn eu inda-dakleñguk  
\p
\v 21 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Nain nɨm ombataumbi, nak sambim ñautat, tɨmbi sɨndɨ Mesia lonjɨ-tɨlapi, sɨndok yomjɨ gama pat-samumbi kɨmnekalɨñ. Tɨmbi natna ñautatnan sɨndɨ ñanelɨñdok tuop nɨm.” \f + \fr 8:21 \ft Manda wolok walan wɨn ñɨndɨñ: Yesulɨ kɨmbi, kunum gɨnañ loukak, gan nin endɨ Yesu en Mesia sɨnɨk wɨn nɨm nandɨ-kwambɨñ dañ, endɨ ep kɨmɨlektok Mesia nola lonjɨ-ta-kuñɨpi, nɨsɨlok yomjɨla tɨmbi kunum gɨnañ lonelɨñdok tuop nɨm.\f*  
\v 22 Wɨndɨñ eñgukta tɨmbi Juda ama biesɨlɨ nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Endɨ elak, wɨn endɨ ñaukaknan nɨndɨ ñaneñdok tuop nɨm. Wɨndɨñ elakta tɨmbi endɨ enlok kuñgun tɨmbɨ kolauktok elak ba nɨtek?”   
\p
\v 23 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Sɨndɨla kwelan nanin, gan nakta kunum gɨnañ nanin. Sɨndɨla kwet ñolok gɨñgɨt, gan nakta kwet ñolok gɨñgɨt nɨm.  
\v 24 Kusei wala tɨmbi nak ñɨndɨñ sanɨt: sɨndok yomjɨ gama pat-samumbi kɨmnekalɨñ. Wɨn tɨkap sɨndɨ nokok kusatna papat kwambɨñ \f + \fr 8:24 \ft Grik mandalɨ nɨm inda-daklelak, gan nandɨ-tale ama asuptɨ nandañ, wɨn Yesulɨ enlok kusal plon e-yout tɨñguk, endɨ Kunum Yambat wɨndɨñ eñguk.\f* wɨn nɨm nandɨ-kwambɨñ dañda, sɨndok yomjɨ biañgan pat-samumbi kɨmnekalɨñ ñak.”  
\v 25 Eumbi nɨ-nandɨñgɨlɨñ, “Dɨk nin sɨnɨk wɨn nɨnbɨ nandɨna.” Eumbi tambane enguk, “Nak nin? Wɨn nak kena kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan eñgut ip wakan.  
\v 26 Nak sɨndok kusasɨ tɨmba inda-dakleumbi sanɨ-danbettok manda asupgan gumañ ewɨt. Tɨmbi manda elet walɨ biañgan sɨnɨk. Neta, nanɨ-mukuktɨ biañgan molom sɨnɨk, tɨmbi nak endɨ manda nanbɨmbi nandɨlet, wɨndɨñgangot kwelan kuañda pa enlet.”   
\p
\v 27 Yesulɨ Bep Yambattok plon manda enguk wɨn nɨm nandɨ-dakleñgɨlɨñda tɨmbi  
\v 28 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Sɨndɨ nak Ama Sɨsɨnɨk kloñbat plon nep lomek, ñɨndɨñ nambɨ-nandɨnekalɨñ: kusatna sangut wɨn natna, tɨmbi natnalok nanandɨnala nepek no nɨm pa tɨlet, tambo Beptɨ nanandɨ namguk wolok tuopgangot nak manda pa elet.  
\v 29 Tɨmbi nanɨ-mukuk en wakan nakɨta pat-ta-kulak, wɨn endɨ nokok ep tɨndɨna gɨtɨk wɨn kau kɨndem dalakta tɨmbi nain nola nak nɨm nambiñguk.”  
\v 30 Manda wɨndɨñ eñɨlɨmbi, amatam asuptɨ en Mesia sɨnɨk wɨn nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ nin yomjɨnan nanin ep pɨsatak endɨ Kunum Yambattok sambalii sɨnɨk samaktangan kuañ  
\p
\v 31 Tɨmbi Yesulɨ Juda ama nin ip nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨñgɨlɨñ enda ñɨndɨñ enguk, “Tɨkap sɨndɨ nokok mandana kɨmɨt-kle tɨ-ta-kuañda, sɨndɨ nokok gwañgwanai biañgan sɨsɨnɨk,  
\v 32 tɨmbi Kunum Yambattok kusal sɨsɨnɨk wɨn ka-nandɨ-talenekalɨñ. Tɨmbi walɨ sep pɨsalɨmbi, sɨndɨ samaktangan kunekalɨñ.”  
\v 33 Eumbi, endɨ manda wala nandum pɨumbi, tambane nɨñgɨlɨñ, “Nɨndɨ Ablaamdok komblinñii, nain nola ama nolok kapmainan kena gwañgwa sɨlanin no nɨm kuñgɨmɨñ. Nɨtek tɨmbi dɨk elañ, wɨn walɨ nɨp pɨsalɨmbi, samaktangan kunekamɨñ?”  
\v 34 Eumbi tambane enguk, “Sɨndɨ Ablaamdok komblinñii wɨn biañgan sɨnɨk. Gan nak ñɨndɨñ sanba: amatam yom tɨ-kuañ gɨtɨk endɨ yomjɨlɨ ep topmumbi, kena gwañgwa sɨlanin wandin wolok kapmainan kuañ.   
\p
\v 35 Tɨmbi sɨndɨ yomlok kena gwañgwa sɨlanin kuañda tɨmbi Kunum Yambattok ilan pipapat kwambɨñ nɨm pat-samlak, gan nak Molomdok Nɨñañdɨ Bepnalok ilan papat kwambɨñgan kulet.  
\v 36 Wɨndɨñda tɨmbi tɨkap sɨndɨ nak nandɨ-tale-namnelɨñda, nak Molomdok Nɨñañdɨ yomdok toptopnan nanin sep pɨsalambi, sɨndɨ biañgan Kunum Yambattok sambalii samaktangan kunekalɨñ.”   
\s1 Amalok ep tɨndɨnjɨlɨ bepsɨ sɨsɨnɨktok kusal wɨn tɨmbɨ inda-daklelak  
\p
\v 37 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Sɨndɨ Ablaamdok sambalii wɨn nandɨ-samlet, ganmek sɨndɨ nokok mandana nɨm nandɨ-dasiañda tɨmbi nɨlɨ kɨmbettok telak lonjañ.  
\v 38 Nakta Bepnalok kandañ nek kañgut wala manda elet, gan sɨndɨla sɨnlok bepsɨlɨ sanguk wolok tuopkan pa tañ.”  
\v 39 Eumbi tambane nɨñgɨlɨñ, “Nɨnɨlok bep pañnɨ wɨn Ablaam en wakan.” Eumbi enguk, “Tɨkap Ablaamdɨ sɨndok bep pañjɨ sɨsɨnɨk palɨmda, sɨndɨ endok telak kɨndem wɨn ikan kɨmɨt-klembi kunelɨñ.  
\v 40 Gan nɨtek? Nak Kunum Yambattok kusal sɨsɨnɨk wɨn endoñnan nanin kasɨleñgut wakangot pa sanlet, gañgan sɨndɨ nɨlɨ kɨmbettok telak lonjañ wɨn! Ablaamdɨ kundit wandin no nɨm tɨñguk,  
\v 41 wala tɨmbi endɨ sɨndok bep pañjɨ sɨsɨnɨk nɨm. Sɨndok bepsɨ sɨsɨnɨk no patak, tɨmbi sɨndɨ endok wekai pa kleañ.” Wɨndɨñ eñgukta tɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Nɨnɨlok menɨ patnɨ Salalɨ telak joñgo wandin no nɨm kuñɨpi nɨpguk. Nɨm sɨnɨk. Nɨndɨ Ablaamdok komblinñii, wala tɨmbi Kunum Yambat en noñgandɨ nɨndok Bepnɨ sɨsɨnɨk.”  
\v 42 Wɨndɨñ eumbi enguk, “Tɨkap Kunum Yambattɨ biañgan sɨndok Bepsɨ sɨsɨnɨk palɨmda, sɨndɨ gɨnañjɨlɨ nep kasɨlenelɨñ. Wɨn kusei ñɨndɨñda: wɨn Kunum Yambat enlok kandañnan nanin nak pɨmbi, kwelan ñolok indañgut patet. Tɨmbi natnalok nanandɨnala wɨndɨñ nɨm tɨñgut. Tambo endɨ nak nanɨ-mulɨmbi pɨ indañgut.   
\p
\v 43 Nak manda elet wɨn sɨndɨ kusei nekta nɨm nandɨ-dakleañ? Wɨn kusei ñɨndɨñda: sɨndɨ nokok mandana nandɨ-dasindasila kunjit pa tañ.  
\v 44 Sɨndɨ wɨn bepsɨ Satan endok komblinñii, tɨmbi endok wekai klembi, endɨ nɨtek tɨmbep nandɨ-galk talak wɨn sɨndɨ tɨnep nandañ. Nain kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan nanin endɨ amatam ep tɨmbɨ kola tɨ-ta-bɨlak. Tɨmbi juluñɨt molom sɨsɨnɨkta tɨmbi endɨ kusei sɨsɨnɨk wɨn nain no ba nola nɨm pa kɨmɨt-klelak. Tambo endɨ juluñɨt molom gɨtɨktok kusei, wala tɨmbi juluñ manda elak wɨn enlok gɨnañ nanandɨn klembi pa elak.  
\v 45 Gan nakta Kunum Yambattok kusal sɨsɨnɨk wɨn sanletta tɨmbi, sɨndɨ nokok mandana nɨm nandɨ-kwambɨñ dañ.  
\v 46 Sɨndoñnan nanin nolɨ nak kolan tɨñgut wɨn tɨmbɨ inda-dakleuktok tuop nɨm. Wɨndɨñda tɨmbi nak endok kusal sɨsɨnɨk wɨn sanletta, sɨndɨ nɨtekta tɨmbi mandana nɨm nandɨ-kwambɨñ dañ?  
\v 47 Kunum Yambattok gɨñgɨtñiilɨ endok mandan pa nandɨ-dasiañ, gan sɨndɨla endok gɨñgɨtñii nɨm kuañda tɨmbi wɨndɨñ nɨm pa tañ.”   
\s1 Yesu papat kwambɨñgan kulaktɨ Ablaam maklelak  
\p
\v 48 Tɨmbi Juda ama Yesulok mandan nandɨ pakɨlɨñ endɨ ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Dɨk Samalia ama pɨmbɨñen yal kolannat wɨndɨñ eñgɨmɨñ, wɨn nɨndɨ manda biañgan eñgɨmɨñ yañ!”  
\v 49 Eumbi tambane enguk, “Nak yal kolanna nɨmnat. Tambo nokok kuñgunalɨ ba mandanalɨ Bepnalok koi gɨñgɨt tɨmba wopum dalak, ganmek sɨndɨla nokok kotna gɨñgɨt tɨmbɨ kolalak.  
\v 50 Natna kotna gɨñgɨt tɨke-louptok kena nɨm pa tɨlet. Tambo no patak nokok kotnalɨ gɨñgɨt tɨkeuptok nandɨlak, tɨmbi endɨ wakan amatam gɨtɨk yambɨ-danbekak.  
\v 51 Wɨn biañgan sɨnɨk.  
\p Tɨmbi nak ñɨndɨñ sanba: no en nokok mandana kɨmɨt-klembi kulakta, endok plon kɨm nɨm indañmekak. Nɨm sɨnɨk.”  
\v 52 Wɨndɨñ eumbi, Juda amalɨ amalok pɨñgɨpsɨ sɨlanin wala eumbi, wɨndɨñ nandɨñɨpi nɨñgɨlɨñ, “Dɨk yal kolanganat wɨn ip gambɨ-nandɨ-dakleamɨñ! Ablaam gɨta plofet ama endɨ sembɨ-taleñgɨlɨñ, gañgan dɨk wɨn ñɨndɨñ elañ, ‘No en nokok mandana kɨmɨt-klembi kulakta, endok plon kɨm nɨm indañmekak.’  
\v 53 Dɨkɨ nɨndok bep pañnɨ Ablaam maklelañ ba? Nɨm ya! En gɨt plofet amalɨ sembɨ-taleñgɨlɨñ, wala tɨmbi dɨk wandin walɨ dɨtnala nandum nin sɨnɨk tɨmbɨmbi, manda wandin elañ?”  
\v 54 Eumbi, Yesulɨ tambane enguk, “Natna kotna gɨñgɨt tɨke-lowamda, walɨ tlal tɨmbek. Wɨn nokok Bepnalɨ wakan kotna gɨñgɨt pa tɨke-lolak. Sɨndɨ en sɨndok Yambatsɨ kɨtɨañ,  
\v 55 gan en nɨm nandɨ-kɨliñ eañ. Natna en nandɨ-kɨliñ tɨñmɨlet. Tɨkap nak ‘en nɨm nandɨ-kɨliñ elet’ wɨndɨñ ewamda, sɨndɨ nomɨk manda juluñgan eut. Gan nak en nandɨ-kɨliñ tɨñmɨmbi, endok mandan kɨmɨt-klembi kulet.   
\p
\v 56 Sɨndok bep pañjɨ Ablaam endɨla nandɨñguk, wɨn nak kwelan indam kuwambi kauktok, tɨmbi wala sɨlɨsɨlɨ wopum tɨñguk. Tɨmbi endɨ wɨndɨñ indaumbi kañguk, wolonda sɨmbai kɨndem dañguk.”  
\v 57 Wɨndɨñ eumbi nɨñgɨlɨñ, “Akae! dɨk gama gwɨlat 50 nɨm maklelañdɨ nɨtek tɨmbi ‘nak Ablaam kañgut’ wɨndɨñ elañ?”  
\v 58 Eumbi tambane enguk, “Wɨn biañgan sɨnɨk. Tɨmbi nak ñɨndɨñ sanlet: Ablaamdɨ gama nɨm indañɨlɨmbi, nak papat kwambɨñgan kulettɨ ikan pakut.” Yesulɨ enla wɨndɨñ eumbi,  
\v 59 Juda amalɨ endɨ Kunum Yambat nɨ-tɨke-pɨ-yalilak wɨndɨñ nandɨmbi, wɨtnelɨñdok kawat mekɨlɨñ, gan endɨ yambɨ-sembɨmbi, tapma it sañ jimba gɨnañ nanin pɨm ñañguk.   
\c 9
\s1 Yesulɨ dausɨ sisipmɨn kuañ endok dausɨ tɨmbɨ tombektok indañguk  
\p
\v 1 Nain nola Yesulɨ telaknan ñañɨpi, ama no meñ simbai gɨnañ nanin dai sisipmɨn indañguk wɨn kañguk.  
\v 2 Tɨmbi endok gwañgwañiilɨ nɨ-kañbi eñgɨlɨñ, “Nɨnɨndaut, wɨn enlok yomda ba meñ beulok yomjetta tɨmbi dai sisipmɨn indañguk?”  
\v 3 Eumbi enguk, “Wɨn enlok ba meñ beulok yomla tɨmbi nɨm, wɨn Kunum Yambattɨ tɨke-kɨmɨlɨñɨlɨmbi, amatamdɨ endok kundil engano sɨnɨk wɨn ka-daklenelɨñdok dai sisipmɨn indañguk.  
\v 4 Tɨmbi nɨndɨ Bep nak nanɨ-mukuk endok kundil engano wɨn gama sala palɨñɨlɨmbi tɨlok. Nain nɨm ombataumbi, kɨlɨm eumbi, ama nolɨ kena no tɨmbektok tuop nɨm.  
\v 5 Gan kwelan kulet tuop nak kwelan kuañ endok kolsalenjɨ wakan.”   
\p
\v 6 Wɨndɨñ eu taleumbi, kwet plon iwɨt suambi, kwet gɨt tambaneumbi, ganji indaumbi, ama dai sipsipmɨn dai gwɨlap plon saplembi,  
\v 7 ñɨndɨñ nɨñguk, “Dɨk Siloam tuk guañnan ñambi, timañga daut wɨlɨt.” (Kot Siloam wɨn nɨnɨlok mandanɨnan ‘nɨ-mumulɨn’.) Tɨmbi ama walɨ ñambi, timan daut wɨlɨlɨmbi, dai tombɨmbi, kɨndem deimbi, ilnan undane ñañguk.   
\p
\v 8 Tɨmbi endok nolii gɨt ama dɨwɨn nin endɨ dama mɨnemda kɨtɨnat tɨ-semñɨlɨumbi kañgɨlɨñ, endɨ en kañbi, nɨsɨñgan e-nandɨ tɨmbi eñgɨlɨñ, “Ama kwelan pipapi, mɨnemda kɨtɨnat tɨlɨñguk en wakan bek.”  
\v 9 Eumbi, dɨwɨndɨ eñgɨlɨñ, “En ñak,” tɨmbi dɨwɨndɨ ñɨndɨñ pa eñgɨlɨñ, “Nɨm yañ, ama no en nomɨk.” Tɨmbi endɨ enguk, “Wɨn natna ñakan.”  
\v 10 Eumbi nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Wɨndɨñda dɨk nɨtek tɨmbi dauka tombɨmbi deilañ?”  
\v 11 Eumbi tambane enguk, “Ama koi Yesu kɨtɨañ endɨ kwet tɨke ganji tɨmbi, nokok dautna gwɨlap plon saplembi, ñɨndɨñ nanɨk, ‘Dɨk Siloam tuk guañnan ñambi, timañga daut wɨlɨt.’ Wolok tuop nak ñambi, wɨlɨlambi, dautna tomɨk.”  
\v 12 Wɨndɨñ eumbi, endok noliilɨ “Ama wɨn dek?” nɨ-kaumbi, “Nak en nɨm nandɨñmɨlet” enguk.   
\p
\v 13 Tɨmbi endɨ ama dama dai sisipmɨn kuñguk wɨn nañgɨpi, Falisi amaloñ ñañgɨlɨñ.  
\v 14 Wɨn Sabat patnandɨ nainnan Yesulɨ kiilɨ ganji tɨmbi, ama wolok dai plon sapleumbi, dai tomguk,  
\v 15 wala tɨmbi Falisi amalɨ wala nandum pɨumbi, endɨ bo kusei kɨmɨpi, telak nɨtek plon dai tomguk wala nɨ-kaumbi, ñɨndɨñ tambane enguk, “Endɨ ganji nokok dautna plon sapleumbi, nak timana daut wɨlɨpi deilet.”   
\p
\v 16 Wɨndɨñda Falisi ama dɨwɨndɨ Yesula ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Ama walɨ Sabat patnandɨ naindok endɨkñe manda maklembi, kena pa tɨlak, wala tɨmbi Kunum Yambattɨ en nɨm nɨ-mulɨm bɨm indañguk.” Gan dɨwɨndɨ ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Nɨtek tɨmbi yom amalɨ jimba kundit wandin gumañ pa tɨmbek?” Wɨndɨñ embi, nɨsɨñgan tambɨkɨlɨñ.  
\v 17 Wɨndɨñda endɨ ama dai sisipmɨn indañguk enda bɨnda nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Wɨn endɨ dɨtnalok dauka tɨmbɨ tomguk, wala tɨmbi dɨtna ama wala nɨtek sɨnɨk elañ?” Eumbi enguk, “Nak enda nandɨwam endɨ plofet ama no tɨlak.”   
\p
\v 18 Gan ama walɨ dai sisipmɨn kuumbi, endok dai tomguk, wɨn Juda ama biesɨlɨ gama nɨm nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ, wala tɨmbi endɨ ama wolok meñ beu kɨtɨ-semum bɨumbi  
\v 19 enɨ-nandɨñgɨlɨñ, “Ñɨne sɨtok nɨñañjet ba? Tɨmbi sɨtɨ dai sisipmɨn indañguk wɨndɨñ eamɨk ba? Wɨndɨñda nɨtek tɨmbi endɨ man ñɨndɨñgɨt deilak?”  
\v 20 Eumbi tambane engɨmɨk, “En nɨtok nɨñanet, dai sisipmɨn indaindan wɨn nandɨñmamɨk.  
\v 21 Gan nɨtek tɨmbi man ñɨndɨñgɨt deilak, ba nindɨ sɨnɨk endok dai tɨmbɨ tomguk, wɨnda mek nɨtɨla nɨm nandɨ-dakleamɨk. Wɨn enla nɨ-kawɨt! Endɨ ip bendɨmbi, ama tɨlakta tɨmbi kɨndem enlok kusei e-dakleutak.”  
\v 22 Juda ama biesɨlɨ ikan e-toptopmɨn, wɨn tɨkap ama nolɨ Yesula en Mesia sɨnɨk wɨn indañgan eukta, ama biesɨlɨ en it kiyau gɨnañ nanin kle-kolɨmbi, pawan pa kuuk. Kusei wala tɨmbi ama wolok meñ beulɨ Juda ama biesɨla mɨsɨmbi,  
\v 23 ñɨndɨñ eñgɨmɨk, “Endɨ ip bendɨmbi, ama tɨlakta tɨmbi enla nɨ-kawɨt!”   
\p
\v 24 Tɨmbi ama biesɨlɨ ama dai sisipmɨn kuñguk wɨn bɨndambo kɨtɨñmum bɨumbi nɨñgɨlɨñ, “Nɨndɨ ama wala yom ama sɨnɨk wɨndɨñ nandɨñmamɨñ, wala tɨmbi dɨk manda biañgan embi, dɨkok daukalɨ tomguk, wala Kunum Yambat en wakan nɨ-kɨndem daukañ, ama wɨn nɨm.”  
\v 25 Eumbi tambane enguk, “Endɨ yom ama ba nɨm, wɨn nak nɨm nandɨlet. Gan nak nepek no nandɨ-kɨliñ elet wɨn ñɨndɨñ: nak dautna sisipmɨn kuñguttɨ man deilet.”  
\v 26 Eumbi yousɨmbi nɨ-kañgɨlɨñ, “Nɨtek tɨ-gamguk? Ba nɨtek tɨmbi dauka tɨmbɨ tomguk?”  
\v 27 Eumbi tambane enguk, “Nak wɨn ikan sanɨ-talet, gan sɨndɨ nandɨnepi kunjit tɨlɨñ. Nekta manda kɨlɨk wɨngan bɨndambo sanbam nandɨnepi eañ? Nɨm kañbi sɨndɨ bo endok gwañgwañii indanelɨñdok nandɨnelɨñ?”   
\p
\v 28 Tɨmbi ama biesɨlɨ nɨ-suambapi eñgɨlɨñ, “Dɨkta ama wolok gwañgwan, gan nɨndɨla Moselok gwañgwañii.  
\v 29 Tɨmbi nɨndɨla ka-nandɨ-dakleamɨñ, wɨn Kunum Yambattɨ Mosela kena manda nɨñguk, gan ama wolok kena tɨndɨlok gembɨn wɨn denanin wɨn nɨm nandɨñmamɨñ.”  
\v 30 Eumbi tambane enguk, “Akai! Ñɨn nepek gɨtikñin sɨnɨk yañ! Sɨndɨ endok gembɨn wɨn denanin wɨn nɨm nandɨñmañ, ganmek endɨ nokok dautna tɨmbɨ tomguk!  
\v 31 Nɨndɨ gɨtɨk nandɨ-dakleamɨñ, wɨn Kunum Yambattɨ yom ama nɨm nandɨ-semlak. Tambo nin endɨ Kunum Yambat kɨmɨt-klembi, man tañgone-kulakta, Kunum Yambattɨ endok nɨmolo wɨn nandɨmbi nandɨñmɨlak.  
\v 32 Ba kwet kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan nanin bɨkap man ñɨndɨñgɨt, ama no dai sisipmɨn indaindan endok dai tɨmbɨ tomguk, wolok kasat no ip nandɨñgɨmɨñ ba? Nɨm ya!  
\v 33 Wɨndɨñda tɨkap ama ñalɨ Kunum Yambattoknan nanin nɨm bɨumda, nepek wandin no tɨmbektok tuop nɨm.”  
\v 34 Wɨndɨñ eumbi, ama biesɨlɨ tambane nɨñgɨlɨñ, “Dɨk meñgalok simbai gɨnañ nanin yom ama indañguñdɨ kulañ wandin walɨ nɨnda nɨtek tɨmbi nanandɨ nɨmeñdok nandɨlañ?” Wɨndɨñ embi kle-kokɨlɨñ.   
\p
\v 35 Tɨmbi Yesulɨ ama wɨn kle-kokɨlɨñ wolok kasat wɨn nandɨmbi, ama wɨn kauptok ñambi, tɨmbɨ indaumbi, nɨ-nandɨmbi eñguk, “Dɨk Ama Sɨsɨnɨk enda nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨlañ ba?”  
\v 36 Eumbi tambane nɨnguk, “Ama wopum, nak en nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmettok Ama Sɨsɨnɨk wɨn nin, wɨn dɨk nanbɨm nandɨwa.”  
\v 37 Eumbi nɨñguk, “Dɨk en ip kalañ ñak. Biañgan sɨnɨk, nak manda ganlet natna Ama Sɨsɨnɨk wakan.”  
\v 38 Wɨndɨñ eumbi nɨñguk, “Wopum. Nak nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-gamlet.” Wɨndɨñ eñɨpi, mɨlelem tɨñmɨñguk.   
\p
\v 39 Tɨmbi Yesulɨ ñɨndɨñ eñguk, “Nak kusei ñɨndɨñda tɨmbi kwelan indañgut: naka tɨmbi dausɨ sisipmɨn kuañ endok dausɨ tombɨmbi, deimbi ka-daklenekalɨñ, tɨmbi nin endɨ ñɨndɨñ nandañ, ‘nɨndɨ dautnɨ deimbi ka-dakleamɨñ,’ endɨ dausɨ sisipmɨn papat kwambɨñgan kunekalɨñ. Tɨmbi endɨ ka-dakleañ ba nɨm, wolok tuopgan Kunum Yambattɨ yambɨ-danbekak.” \f + \fr 9:39 \ft Yesulɨ gɨnañ tiplok daila manda wandin embi, ñɨndɨñ eñguk: no en Yesulok kusal sɨsɨnɨk wɨn nɨm ka-daklembi, nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨlak, endɨ ama dai sisipmɨn wandin, tɨmbi Kunum Yambattɨ endok tombon ombɨñmekak.\f*  
\v 40 Tɨmbi Falisi ama dɨwɨn Yesu gɨta pakɨlɨñ endɨ manda wɨn nandɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Nɨtek? Nɨndɨ dautnɨ sisipmɨn nɨme!”  
\v 41 Eumbi enguk, “Tɨkap sɨndɨ ‘Nɨm ka-dakleamɨñ’ wɨndɨñ eumda, sɨndok yomjɨlok mɨlap nɨm pat-samum, gan sɨndɨ ‘Ka-dakleamɨñ’ wɨndɨñ juluñgan eañda tɨmbi, sɨndok yomjɨlok mɨlap wɨn kɨmɨlɨm pat-samlak.”   
\c 10
\s1 Sipsip kandɨkñenjɨ kɨndem wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 1 Yesulɨ yousɨmbi, Falisi amala enguk, “Manda elet walɨ biañgan sɨnɨk. Tɨmbi ñɨndɨñ sanlet: nin endɨ sipsip sañ gɨnañ loupi, yamanan nɨm loñɨpi, nolok joñgo lapɨpi pɨuk, endɨ kumbu ama ba tɨ-piñpiñen.  
\v 2 Gan nin endɨ yamanan lolak, endɨ sipsiplok kandɨkñenjɨ en wakan.  
\v 3 Ama endɨ yamanan bɨumbi, yama kandɨkñe amalɨ yama pa pɨsalɨmlak, tɨmbi sipsiptɨ endok man pa kɨmɨt-kleañ, wɨn endɨ enlok sipsipñiilok kosɨ kɨtɨ-semum bɨumbi, yanañgɨlɨmbi, kwelan pɨmbi ñañ.  
\v 4 Kwelan pɨ ña-taleumbi, kandɨkñenjɨlɨ telak dama tɨ-semlak, tɨmbi sipsiptɨ endok man malap nandɨñmañda tɨmbi en pa kle ñañ.  
\v 5 Gan endɨ ama gɨtikñin no nɨm kle ñanelɨñ. Tambo endɨ man malap walan no nandañda tɨmbi mɨsɨmbi pi ñanelɨñ.”   
\p
\v 6 Yesulɨ Falisi amala eyout manda wɨndɨñ enguk, gan endɨ manda wolok kusei wɨn nɨm nandɨ-dakleñgɨlɨñ.  
\v 7 Wɨndɨñda tɨmbi Yesulɨ bɨndambo enbi eñguk, “Manda walɨ biañgan sɨnɨk. Tɨmbi ñɨndɨñ sanlet: sipsiptɨ Bep Yambattoñ lololok yama wɨn natna.  
\v 8 Nak gama nɨm indañɨlambi, ama nindɨ sipsiploñ bɨmbi, juluñgan yambɨ-dɨkñeñgɨlɨñ, endɨ kumbu ama ba tɨ-piñpiñen ama, gan sipsiptɨ endok mandanjɨ nɨm nandɨ-dasimbi kɨmɨt-kleñgɨlɨñ.  
\v 9 Nak noñgandɨ yama wakan. No en nokoñ bɨmbi, Bep Yambattok sañ gɨnañ lolakta, en nɨm kolauktok nak en tɨke-kamaiutat, tɨmbi endɨ mɨsɨmɨsɨ nɨmnat kumbi, nepek nola nɨm lonjukak.  
\v 10 Kumbu amalɨ sipsip kumbu tɨndɨlok ba yandɨp kɨmlok ba ep tɨmbɨ kolanelɨñdok walañgot pa bɨlak. Gan natna indañgut, wɨn nokok gɨñgɨtnailɨ kuñgu sɨsɨnɨk wakɨt bɨsɨk tokñetokñen walɨ endok pat-semektok indañgut.”   
\p
\v 11 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi eñguk, “Natna wɨn sipsiplok kandɨkñenjɨ kɨndem. Kandɨkñe kɨndem endɨ sipsipñiila tɨmbi nandɨ-koñgomnat kɨm-semek.  
\v 12 Gan ama nin mɨnem kenañgot pa tɨlak, endɨla sipsiplok kandɨkñenjɨ ba bepsɨ nɨm. Endɨ kamot moyendɨ bɨumbi kalakta, mɨsɨmbi, sipsip yambimbi pim ñaumbi, kamottɨ sipsip ep sɨ kleumbi papuseneañ.  
\v 13 Ama walɨ mɨnem kenañgot tɨmbi, sipsip nɨm nandɨ-semlakta tɨmbi wɨndɨñ pa tɨlak.  
\v 14-15 Gan natnala sipsiplok kandɨkñenjɨ kɨndem. Beptɨ nandɨ-kɨliñ tɨ-namumbi, nak nandɨ-kɨliñ tɨñmɨlet, wɨndɨñgangot nokok gɨñgɨtnaila nandɨ-kɨliñ tɨ-semambi, endɨ naka nandɨ-kɨliñ tɨ-namañ. Tɨmbi wɨngot nɨm. Nokok sipsipnaila tɨmbi nandɨ-koñgomnat kɨm-semetat.  
\v 16 Tɨmbi sipsip ñalañgot nɨm a. Sipsip dɨwɨn no wakɨt pat-namañ. Endɨ sañ ñolok gɨnañ nanin nɨm, gan nak endɨ wakɨt yanañgɨt bɨmbɨlok. Endɨ nokok mana malapna nandɨmbi, nep kɨmɨt-kleumbi, nokok sipsipnai gɨtɨktɨ kɨkesɨmɨn noñgan indaumbi, nak noñgandɨ endok kandɨkñenjɨ kuutat.   
\p
\v 17 Bepnalɨ nep kasɨlembi, gɨnañlɨ nandɨ-koñgom pa tɨ-namlak wɨn kusei ñɨndɨñda: nak kɨmnan nanin bɨndambo mɨlalettok nandɨ-koñgomnat kɨmbetat.  
\v 18 Nak nɨm nandɨ-tale-semamda, ama nolɨ nɨlɨ kɨmnelɨñdok tuop nɨm, gan nak nandɨ-tale-sembi, nandɨ-koñgomnat kɨmbetat. Wɨn Bepnalɨ nokok kuñguna bimbi, bɨndambo tɨketɨkelok gembɨ nambi, wɨndɨñ tɨmbettok nanɨ-dɨkñeñguk.”   
\p
\v 19 Yesulɨ wɨndɨñ eñgukta tɨmbi Juda amatamdɨ nɨsɨñgan bɨndambo tambɨpi,  
\v 20 asuptɨ ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Yal kolan nolɨ endok gɨnan gɨnañ pɨumbi, kamakama tɨlak. Endok mandan slakan neta nandɨlok?”  
\v 21 Tɨmbi dɨwɨndɨ eñgɨlɨñ, “Ama yal kolannat nolɨ manda wandin nɨm euk. Tɨmbi wɨngot nɨm. Yal kolan nolɨ dai sisipmɨn endok dai tɨmbɨ tombektok tuop nɨm ya!”   
\s1 Juda amatam asuptɨ Yesu en Kunum Yambattok Nɨñañ wɨn nɨm nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ  
\p
\v 22 Tɨmbi gwɨlat no Jelusalem indañguk wolonda Juda amatamdɨ bep pañjiilɨ tapma it tɨmbɨ kaiktañguk \f + \fr 10:22 \ft Damañgan nain nola Silia nasilɨ mikta Jelusalem lombi, tapma ilan nɨsɨlok yambatsɨla bɨt ep tapma tɨñmɨñgɨlɨñ, kusei wala tɨmbi ittɨ kolañguk. Juda amalɨ Silia nasi ep kle-kot-talembi, tapma it wɨn bɨndambo tɨmbɨ kaiktañguk.\f* nain wɨn nandɨ-kaikta pa tañ. Gwi sasale nain tɨmbɨmbi,  
\v 23 Yesulɨ tapma it sañ jimba gɨnañ Solomondok palanda plon ñañambɨt tɨñɨlɨmbi,  
\v 24 Juda amatamdɨ bɨmbi, en klem gɨmbup papi nɨñgɨlɨñ, “Dɨkok kusaka nain nɨtek gamañgot kɨmɨt-sembumbi, nɨndɨ dɨka nin sɨnɨk wala gɨnañ tɨpet tamɨñ? Tɨkap dɨk Mesia sɨnɨkta, kusaka indangan nɨnɨ-dakleukañ.”  
\v 25 Eumbi tambane enguk, “Nak wɨn ikan sangut, gan sɨndɨ nɨm nandɨ-kwambɨñ da-namañ. Nak Bepnalok koi plon kundit engano pa tɨlet walɨ mek kusatna tɨmbɨ inda-daklelak,  
\v 26 gan sɨndɨ sipsipnai nɨmda tɨmbi wɨn nɨm nandɨ-kwambɨñ dañ.  
\v 27 Nokok sipsipnailɨ mandana nandɨ-dasimbi kɨmɨt-kleañ. Wɨn nak nandɨ-kɨliñ tɨ-semlet, tɨmbi endɨ nak nep kɨmɨt-klembi kuañ.  
\v 28 Tɨmbi nak kuñgu taletalen nɨmnat emlet, tɨmbi endɨ kolandok gɨñgɨt nombo nɨm tɨnekalɨñ, tɨmbi ama nolɨ nokok kɨtnanan nanin no nɨm kɨwɨlap tɨmbi epmekak.  
\v 29 Wɨn nokok Bepna, nin endɨ gɨñgɨtnai kɨtnanan yapɨkuk, endɨ mek nepek gɨtɨkgan yapma kle-talelak, wala tɨmbi ama nolɨ Bepnalok kiinan nanin gɨñgɨtnai kɨwɨlap tɨmbi, epnelɨñdok tuop nɨm.  
\v 30 Bep nɨtɨ noñgan tamɨk.”   
\p
\v 31 Manda wala tɨmbi amatamdɨ bɨndambo kawattɨ wɨlɨ kɨmnelɨñdok kawat mekɨlɨñ,  
\v 32 gan Yesulɨ enguk, “Nak kundit kɨndem kusei kusei Beptoñ nanin sɨndok dausɨnan tɨmbambi kañgɨlɨñ. Sɨndɨ kundit nek sɨnɨkta tɨmbi kawattɨ nɨtnepi tañ?”  
\v 33 Eumbi tambane nɨñgɨlɨñ, “Wɨn kundit kɨndem nola tɨmbi wɨndɨñ nɨm tamɨñ. Wɨn dɨk kwelan ama sɨlanin wandin walɨ dɨtnala Kunum Yambat eñɨpi, en nɨ-tɨke-pɨ-yalilañda tɨmbi nɨndɨ kawattɨ gwɨtnepi tamɨñ.”  
\v 34 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ enlok kusal kasopmeuktok Kunum Yambattok mandan nolok plon e-yout tɨmbi, ñɨndɨñ tambane enguk, “Sɨndok endɨkñe mandanjɨ gɨnañ youyoulɨn patak, wɨn Kunum Yambattɨ ama dɨwɨnda ñɨndɨñ enguk, ‘Nak sangut wɨn sɨndɨ yambat’. \x + \xo 10:34 \xt Kap 82:6\x*  
\v 35 Tɨmbi nɨndɨ nandamɨñ, manda youyoulɨn patak walɨ nain tuop biañgan sɨnɨk. Ale, tɨkap Kunum Yambat en wakan ama sɨlaninda manda embi, endok kosɨ ‘yambat’ kɨtɨñgukta,  
\v 36 nɨtek tɨmbi sɨndɨ nak kɨt yout tɨ-namañ, tɨmbi ‘Nak Kunum Yambattok Nɨñañ’ wɨndɨñ eñgukta tɨmbi nak en nɨ-tɨke-pɨ-yalilet wɨndɨñ eañ? Wɨn Beptɨ en wakan nak enlok kenan tɨndɨlok nak nep kasɨlembi, nanɨ-mulɨmbi, kwelan pɨ indañgut.   
\p
\v 37 Kɨndem a, tɨkap nak Bepnalok kenan nɨm pa tɨletta, kak, nak endok Nɨñañ wɨn nɨm nandɨ-kwambɨñ danekalɨñ.  
\v 38 Gan tɨkap nak Bepnalok kenan wɨn tɨletta, nak endok Nɨñañ wɨn nandɨ-kwambɨñ danekalɨñ. Wɨn sɨndɨ nokok mandanala tɨmbi wɨn nɨm nandɨ-kwambɨñ danelɨñ bek, ganmek nokok kunditnala tɨmbi wɨn nandɨ-kwambɨñ dawɨt. Wɨndɨñ tɨnelɨñda, sɨndɨ ka-daklembi nandɨ-daklenekalɨñ, wɨn Beptɨ nokok gɨnañ patak, tɨmbi nak endok gɨnañ patet.”  
\v 39 Yesulɨ wɨndɨñ eñgukta tɨmbi amatamdɨ bɨndambo tɨke ñanep nandɨñgɨlɨñ, gan endɨ kɨsɨnan nanin jɨlop paipi ñañguk.   
\p
\v 40 Tɨmbi Yesulɨ Jodan tuk dɨkñembi, maim lambɨlak kandañnan undane ñambi, Yoanelɨ damañgan tuk i-sem-i-sem kena tɨñguknan wandɨñ ña kuñguk. Kuñɨlɨmbi,  
\v 41 amatam asuptɨ endoñ bɨmbi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Yoanelɨ jimba kundit engano no nɨm tɨñguk, ganmek endɨ ama ñolok plon manda eñguk gɨtɨk walɨ biañgan sɨnɨk.”  
\v 42 Wɨndɨñ eñɨpi, wolok pakɨlɨñ asuptɨ Yesu en Mesia wɨn nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ.   
\c 11
\s1 Mɨlamɨlat ba kuñgu molom wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 1-2 Ama no koi Lasalos endɨ jɨmbat wopum tɨ-pakuk. Lasaloslɨ wiwiit Malia gɨt Mata en gɨta Betani it kwelan kuñguk, tɨmbi Malia wɨn tam nin endi siñgimek Wopumdok kesɨi pɨñgɨp saple mɨlɨñnattɨ wɨlɨpi, kumbam saktɨ tɨmbɨ kalandañguk. \x + \xo 11:1-2 \xt Yoane 12:3\x* Lasaloslɨ jɨmbat tɨ-palɨñɨlɨmbi,  
\v 3 endok wiwiittɨ Yesuloñ manda ñɨndɨñ kɨmɨlɨm loñguk, “Wopum, dɨk nandɨ: noka gɨnañgalɨ kasɨlelañ endɨ jɨmbat tɨlak.”  
\v 4 Tɨmbi Yesulɨ kasat wɨn nandɨmbi, ñɨndɨñ eñguk, “Jɨmbat indañmɨñguk walɨ endɨ kɨmbektok nɨm. Tambo walɨ Kunum Yambattok koi gɨñgɨt wopum dauktok ba nak Kunum Yambattok Nɨñañ nokok kusatna engano wɨn tɨmbɨ inda-dakleuktok indañmɨñguk.”   
\p
\v 5 Tɨmbi Yesulɨ Mata wakɨt dalañ Malia ba wiu Lasalos wɨn ep galk tañguk.  
\v 6 Wɨndɨñda tɨmbi endɨ ‘Lasaloslɨ jɨmbat tɨlak’ gɨñgɨt wɨn nandɨmbi, kwet pakuk wolok sandap tɨpet nombo yousɨm pakuk.  
\v 7 Pakap, gwañgwañiila enguk, “Bɨumbi, Judia kwelan bɨndambo undane ñana.”  
\v 8 Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Nɨnɨndaut, Judia nasilɨ kawattɨ gwɨtnep tɨñgɨlɨñ, nain nɨm ombataumbi, dɨk bɨndambo wandɨñ undane ñauñdok elañ ba?”  
\v 9 Eumbi tambane enguk, “Sandap noñgan gɨnañ aua 12got kwettɨ sala patak. Wala tɨmbi sandap kulaktɨ kwet ñolok kolsalen kalakta tɨmbi yout-kasalam nɨm pa tɨlak.  
\v 10 Gan tim kulaktɨ kolsalen nɨm palmɨlakta tɨmbi yout-kasalam pa tɨlak.”   
\p
\v 11 Yesulɨ wɨndɨñ eñɨpi, yousɨmbi enguk, “Notnɨ Lasaloslɨ dou patak, gan nak ñambi, tɨmba sɨlɨkñem mɨlalekak.”  
\v 12 Eumbi, gwañgwañiilɨ nɨñgɨlɨñ, “Wopum, tɨkap endɨ dou patakta, jɨmbalɨ taleumbi, kɨndem daukak.”  
\v 13 Wɨn Yesulɨ Lasaloslok kɨmdok plon e-yout tɨñguk, gan gwañgwañiilɨ endɨ dou sɨlanin wala elak wɨndɨñ nandɨñgɨlɨñ.  
\v 14 Wɨndɨñda tɨmbi Yesulɨ indañgan enɨ-daklembi eñguk, “Lasaloslɨ ip sembɨk,  
\v 15 gan sɨnda tɨmbi nak en gɨta nɨm pakut wala sɨmbatnalɨ kɨndem dalak. Wɨn kusei ñɨndɨñda: nain ñolonda nokok kusatna nandɨ-kwambɨñ da-sɨn tanelɨñdok nainjɨ indalak. Gan man ñɨn endoñ ñana.”  
\v 16 Eumbi, wolongan Tomas koi no Didimus endɨ gwañgwa dɨwɨnda ñɨndɨñ enguk, “Ale, wɨndɨñda nɨndɨ bo ñambi, nɨnɨndaut en gɨta kɨmna.”   
\p
\v 17 Tɨmbi Yesulɨ Betani it kwet kandañ ña tombi, Lasaloslɨ nain tɨpet tɨpet ikan sum gɨnañ taplium pakuk wolok kasat nandɨñguk.  
\v 18 Betani wɨn mayañgan nɨm, 3 kilomita ba nɨtek Jelusalem tɨmbɨ dumalaum patak,  
\v 19 wala tɨmbi amatam asuptɨ Jelusalem bimbi, Malia gɨt Matalok wiset sembɨñgukta tɨmbi enɨ-kɨlɨktɨ tɨnepi endoñ bɨ taleñgɨlɨñ.  
\v 20 Tɨmbi nimbek nolɨ Matala “Yesu bɨlak” wɨndɨñ nɨmbɨ nandɨmbi, endɨ telak plon ña tɨmbɨ indañguk, gan Malialɨ ilan pipakuk.  
\v 21 Tɨmbi Matalɨ Yesula nɨñguk, “Wopum, dɨk ñolok palɨmda, witnalɨ nɨm sembek.  
\v 22 Ganmek man ñɨndɨñgɨtañgan ñɨndɨñ nandɨlet: dɨk Kunum Yambatta nɨtek tɨmbektok nɨ-nandutañda, nandɨ-gametak.”  
\v 23 Eumbi nɨñguk, “Dɨkok wikalɨ bɨndambo kɨmnan nanin mɨlapi kuukak.”  
\v 24 Eumbi, Matalɨ nɨñguk, “Kunum Yambattɨ nain taletalennan amatam gɨtɨk ep tɨmbɨ mɨlatnekalɨñ, wolondamek nokok witnalɨ bo mɨlalekak wɨnda nak nandɨ-daklelet ñak.”  
\v 25 Eumbi nɨñguk, “Amatam ep mɨlamɨlat ba kuñgu ememlok molom wɨn natna ñakan. Wala tɨmbi naka nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namlaktɨ kɨmbek bek, ganmek kuñgun sɨsɨnɨk walɨ gama palmekak.  
\v 26 Wɨn amatam kaik papi, naka nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namañ gɨtɨk endɨ sembɨnelɨñ, ganmek kɨm biañgan walɨ nain no ba nola nɨm inda-semekak. Dɨk wɨn nandɨ-kwambɨñ dalañ ba?”  
\v 27 Eumbi, Matalɨ nɨñguk, “Wopum, biañgan ñak! Tɨmbi nak manda ñɨn bo nandɨ-kwambɨñ dalet: Mesia, Kunum Yambattok Nɨñañ, nin kwelan ñolok indauptok een, wɨn dɨtna wakan.”   
\p
\v 28 Matalɨ wɨndɨñ eu taleumbi, ilan undane ñambi, dalañ Malia kɨtɨñmɨmbi, manda janjat tɨmbi, ñɨndɨñ nɨñguk, “Nɨnɨndauttɨ bɨ tombi, kɨtɨ-gamlak.”  
\v 29 Eu nandɨmbi, wolongan platik mɨlapi, Yesuloñ ñañguk.  
\v 30 (Yesulɨ it kwet gɨnañ gama nɨm loñguk, tambo endɨ Matalɨ en tɨmbɨ indañguk wolok pakuk.)  
\v 31 Tɨmbi Jelusalem nasi, nindɨ Malia gɨta it gɨnañ papi, nɨ-kɨlɨktɨ tɨñgɨlɨñ, endɨ Malia platik sɨnɨk mɨlapi, pawan pɨm ñaumbi kañgɨlɨñ. Kañbi, “Endɨ sumnan kut-blamblan eup ñalak” wɨndɨñ nandɨmbi, kle ñañgɨlɨñ.   
\p
\v 32 Tɨmbi Malialɨ Yesu pakuknan ña tombi kañguk, wolonda endɨ kesɨinan mɨlelem tɨmbi nɨñguk, “Wopum, dɨk ñolok palɨmda, witnalɨ nɨm sembek!”  
\v 33 Wɨndɨñ eu taleumbi, kut-blamblan eñguk, tɨmbi Jelusalem nasi en gɨta bɨñgɨlɨñ endɨ bo mano tɨñgɨlɨñ. Tɨmbi Yesulɨ wɨn yambɨñguk, wolonda endok gɨnañlɨ mɨlata-sɨnɨk taumbi, blan ba gimbɨt walan wandin deiñguk.  
\v 34 Tɨmbi enɨ-nandɨñguk, “Delok kɨmɨlɨm patak?” Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Wopum, ñɨn bɨ ka.”  
\v 35 Tɨmbi Yesulɨ sumdok telaknan ñañɨpi, dai tullɨ pɨñguk.  
\v 36 Wɨndɨñda Jelusalem nasilɨ nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Wɨ kawɨt! Endɨ Lasalos gɨnañlɨ sɨnɨk tɨke-kasɨleñguk yañ.”  
\v 37 Gan endoñnan nanin dɨwɨndɨ ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Nɨtek tɨmbi ama dai sipsipmɨn endok dai tɨmbɨ tomguktɨ ama ñɨn nɨm tɨke-kɨmɨlɨmbi sembɨñguk?”   
\p
\v 38 Tɨmbi Yesulɨ bɨndambo gɨnañ mɨlata sɨnɨk taumbi, sumnan ña tomguk. Lasalos wɨn kawat tombañ nolok gɨnañ kɨmɨpi, yama wɨn kawat wopumdɨ masip bimbin.  
\v 39 Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Kawat tɨke ñawɨt!” Eumbi, ama sembɨsembɨndok wiu Mata endɨ tambane nɨñguk, “Wopum, nain tɨpet tɨpet ikan sembɨ-pakukta tɨmbi ip mɨlɨñ tɨlak yañ!”  
\v 40 Eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Nak ikan ñɨndɨñ ganɨt: tɨkap dɨk naka nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namlañda, Kunum Yambattok kusal engano wɨn inda-dakleumbi kautañ.”  
\v 41 Wɨndɨñda ama dɨwɨndɨ kawat wɨn tɨke ñaumbi, Yesulɨ deium loumbi, ñɨndɨñ eñguk, “Bep, dɨk nokok nɨmolona ikan nandɨ-namlañ, wala tɨmbi nak we ganlet.  
\v 42 Dɨk nain tuop nandɨ-namlañ, wɨn natna nandɨ-talelet. Gan nak amatam ñolok ikañ enda nandɨ-sembi, endɨ dɨtna wakan nanɨ-mulɨm indañgut wɨn nandɨ-kwambɨñ danelɨñdok wɨndɨñ et.”  
\v 43 Wɨndɨñ eu taleumbi, wopumgan kɨtɨmbi eñguk, “Lasalos, dɨk pɨ!”  
\v 44 Eumbi, kɨmguktɨ kaiktambi pɨñguk. Tɨmbi kii kesɨi ba kumbam wɨn sandumdɨ tapli imimɨnda tɨmbi Yesulɨ enguk, “Sandum pɨsalɨm, samakgan kuwɨn.”   
\s1 Yesu amatamdok kɨnjan wɨlɨ kɨmnelɨñdok telak lonjɨñgɨlɨñ  
\r (Matayo 26:1-5, Maleko 14:1-2, Luka 22:1-2)  
\p
\v 45 Wɨndɨñda Jelusalem nasi Malia kanep bɨñgɨlɨñ endoñnan nanin asuptɨ Yesulɨ Lasalos nɨtek tɨñmɨñguk wɨn ka-nandɨñgɨlɨñda tɨmbi en Mesia sɨnɨk wɨn nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ.  
\v 46 Gan dɨwɨndɨ Falisi amaloñ ñambi, Yesulɨ nɨtek tɨñguk wolok kasat tɨ-semgɨlɨñ.   
\p
\v 47 Wɨndɨñda tapma ama biesɨ gɨt Falisi ama endɨ Judalok it kiyau wopumdok ama gɨtɨk kɨtɨ-semum bɨumbi, kɨmɨn tɨmbi, nɨsɨñgan Yesulok plon ñɨndɨñ e-nandɨ tɨñgɨlɨñ, “Nɨtek tɨlok? Ama walɨ jimba kundit asupgan sɨnɨk pa tɨlak wɨn!  
\v 48 Tɨkap nɨndɨ binambi, wɨndɨñgot tɨ-kuukta, amatam gɨtɨkgandɨ en Mesia wɨndɨñ nandɨ-kwambɨñ dambi, enda tɨmbi kusei kɨmɨpi, nɨndok kandɨkñenii Roma nasi mik tɨ-semumbi, endɨ bɨmbi, nɨndok tapma it wakɨt ama sambat ñɨn nɨpma tɨkeumbi kolanekamɨñ.”   
\p
\v 49 Tɨmbi ama biesɨ endoñnan nanin no, wɨn Kaiafas, endɨ gwɨlat wolonda tapma amalok telak damanjɨ kuñguk, tɨmbi endɨ ñɨndɨñ enguk, “Sɨndɨ ka-nandɨ-daklenjɨ nɨmnat yañ!  
\v 50 Nɨm kañbi Juda ama nɨn gɨtɨk kola-taleneñ, wala tɨmbi wɨn sɨndok kandañ kɨndem, tɨkap ama noñganlɨñgot amatam gɨtɨktok kɨnjannɨ kɨm-nɨmek. Sɨndɨ wɨn nɨm ka-nandɨ-dakleañ bek.”  
\v 51 Kaiafaslɨ wɨndɨñ eñguk, gan endɨ manda wɨn enlok nanandɨnla nɨm eñguk. Tambo endɨ gwɨlat wolonda tapma amalok telak damanjɨ pakukta, plofet manda eñɨpi, ñɨndɨñ eñguk: Yesulɨ Juda amatamdok kɨnjan kɨm-semepi tɨñguk.  
\v 52 Tɨmbi endokgot nɨm. Endɨ Kunum Yambattok gɨñgɨtñii kwet nolok nolok papusenem pakañ ep kiulɨmbi, sambat noñgan tɨnelɨñdok kɨmbepi tɨñguk.  
\v 53 Kaiafaslɨ wɨndɨñ eñgukta tɨmbi Juda ama biesɨlɨ sandap wolondañgan kusei kɨmɨpi, nɨsɨñgan e-sambat tɨ-kumbi, Yesu wɨlɨ kɨmnelɨñdok telak lonjɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 54 Wɨndɨñda tɨmbi Yesulɨ Jelusalem nasi endok boñgɨpsɨnan indañgan nombo nɨm kuñguk. Tambo endɨ walinin pɨm ñambi, kwet no kwet sɨlanin ñasɨñgan patak wolok ñambi, it kwet no koi Eflaim wolok gwañgwañii gɨta kuñguk.   
\p
\v 55 Tɨmbi Juda amatamdok Kamaikamai gwɨlat dumalaumbi, amatam asuptɨ isɨ kwesɨ bimbi, Kunum Yambattok dainan jamilan indanelɨñdok itañgan tapma ilan tɨ-pañgɨpañgɨle tɨnepi Jelusalem lo ñañgɨlɨñ.  
\v 56 Ñambi, Yesu lonjɨmbi, tapma it sañ jimba gɨnañ ipi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Sɨndɨ nɨtek nandañ? Endɨ gwɨlatta nɨm bɨukak bek.”  
\v 57 Wɨndɨñ eñgɨlɨñ wɨn kusei ñɨndɨñda: tapma ama biesɨ gɨt Falisi amalɨ Yesu tɨkenelɨñdok manda kwambɨñ no ñɨndɨñ eu satañguk, “Tɨkap ama nolɨ Yesu delok patak wɨn nandɨlakta, wɨn nɨnbɨ nandɨmbi, en tɨkeneñdok.”   
\c 12  
\s1 Malialɨ Yesu kɨmkɨmlok tɨ-pañgɨpañgɨle tɨñmɨñguk  
\r (Matayo 26:6-13, Maleko 14:3-9)  
\p
\v 1 Kamaikamai gwɨlat gama nɨm indañɨlɨmbi, sandap kɨt tambon noñgan gama palɨmbi, Yesulɨ nolii gɨt Betani it kwelan ña tomguk. Betani wɨn Lasalos, nin Yesulɨ kɨmnan nanin tɨmbɨ mɨlakuk, endok il kwel.  
\v 2 Yesulɨ wolok tombɨmbi, nanañ sina tɨ-ñɨmɨumbi, Yesu gɨta nanañ nañgɨlɨñ endoñnan nanin no wɨn Lasalos, tɨmbi Matalɨ yambɨ-dɨkñeñguk. Nanañ na-palɨñɨlɨmbi,  
\v 3 Malialɨ wɨlɨñgɨlo no tɨkembi, Yesuloñ ña indambi, pɨñgɨp saple mɨlɨñ kɨndem tuan loloñ sɨnɨk endok kesɨi plon yalɨmɨpi, kumbam saktɨ tɨmbɨ kalandañguk. Tɨmbi pɨñgɨp saplelok mɨlɨñ kɨndem walɨ it gɨtɨk wɨn tokñeñguk. \f + \fr 12:3 \ft Wɨn wɨtna tɨpet ba nɨtek wolok tuop Malialɨ pɨñgɨp saple koi ‘nad’ kɨtɨañ wɨn Yesulok kesɨi plon yalɨmɨkuk.\f*   
\p
\v 4 Tɨmbi Yesulok gwañgwañii endoñnan nanin no koi Judas Iskaliot, ama nin endɨ siñgi kandañ Yesu kanjɨkñiilok kɨsɨnan kɨmɨkuk, endɨ Malialɨ kundit tɨñguk wala nandum pɨumbi eñguk,  
\v 5 “Yakai! Nɨndɨ pɨñgɨp saple wɨn tuatualok kɨmɨtnem tuaumda, gwɨlat noñgandok kena naindok tuan walinin epbi, gumañ pɨmbɨñesɨla emneñ!”  
\v 6 Gan endɨ ama pɨmbɨñesɨla nɨm nandɨ-semguk, tambo endɨ kumbu pa tɨñgukta tɨmbi wɨndɨñ eñguk. Wɨn amatamdɨ Yesu gɨt gwañgwañiila mɨnem emgɨlɨñ wɨn Judaslɨ ka-dɨkñembi, walinin gitakan enlok pa eplɨñguk.   
\p
\v 7 Tɨmbi Yesulɨ Judasla nɨmbi eñguk, “Maliala mɨlap nɨm mɨwɨñ! Wɨn nak kɨmbambi, nep kɨndit taplinekalɨñ, wolok itañgan nokok pɨñgɨpna tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-namektok endɨ pɨñgɨp saple wɨn tuatualok nɨm kɨmɨkuk.  
\v 8 Pɨmbɨñesɨlɨ nain tuop sɨn gɨta kuumbi, kɨndem ep kɨmɨtnekalɨñ, gan nakta kwelan ñolok sɨn gɨta papat kwambɨñgan nɨm kuutat.”   
\s1 Tapma ama biesɨlɨ Lasalos bo wɨlɨ kɨmnelɨñdok e-sambat tɨñgɨlɨñ  
\p
\v 9 Tɨmbi Jelusalem nasi asupgan sɨnɨk endɨ Yesu Betani it kwelan pakuk wolok gɨñgɨt nandɨmbi, kanepi bɨñgɨlɨñ. Tɨmbi engot nɨm. Endɨ Yesulɨ Lasalos kɨmnan nanin tɨmbɨ mɨlakuk en bo kanepi bɨñgɨlɨñ.  
\v 10-11 Wɨn Lasalosla tɨmbi amatam asuptɨ Yesulok kandañ ña-talembi, nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨñgɨlɨñ, wala tɨmbi tapma ama biesɨlɨ Lasalos bo wɨlɨ kɨmnelɨñdok e-sambat tɨñgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ ama wapmañ wandin Jelusalem loñguk  
\r (Matayo 21:1-11, Maleko 11:1-11, Luka 19:28-40)  
\p
\v 12 Kwet salaumbi, amatam kɨmɨn gɨtɨk gwɨlatta Jelusalem bɨñgɨlɨñ endɨ Yesulɨ wolok loupi tɨñguk manda wɨn nandɨñgɨlɨñ.  
\v 13 Nandɨmbi, Yesulok koi gɨñgɨt tɨke-lonelɨñdok komba gandua wandin wolok kii gayam ombɨm epbi, it kwet bimbi, telaknan tɨmbɨ indauktok ñambi, ñɨndɨñ kɨtɨmbi eñgɨlɨñ,  
\q1 “Hosana! Nɨ-ta-lona!  
\q1 Ama ñɨn Wopumdok koi plon bɨumbi,  
\q1 Kunum Yambattɨ gwɨlam tɨñmɨn!  
\q1 Endɨ Islael nɨndok Ama Wapmañni! \x + \xo 12:13 \xt Kap 118:25-26\x*   
\p
\v 14 Tɨmbi Yesulɨ doñki sim no tɨmbɨ indaumbi, wolok plon pipapi ñañguk. Wɨn plofet manda ñɨndɨñ youyoulɨn patak wolok tuop indañguk,   
\q1
\v 15 “Saion nasi sɨndɨ nɨm mɨsɨnelɨñ! Wɨ kawɨt!  
\q1 Sɨndok ama wapmañjɨ doñki nɨñañ plon pipapi bɨlak.” \x + \xo 12:15 \xt Sekeraia 9:9\x*   
\m
\v 16 (Nain wolonda Yesulok gwañgwañiilɨ nek indañguk wolok walan gama nɨm nandɨ-dakleñgɨlɨñ. Wɨn Kunum Yambattɨ Yesu kɨmnan nanin tɨmbɨ mɨlapi, endok pipapal engano wolok undane loñguk, wolok siñgi kandañmek endɨ nandɨ-tomgɨlɨñ, wɨn plofet amalɨ Yesulok plon wɨndɨñ indauktok youyoulɨn, tɨmbi wolok tuopgan indañmɨñguk.)   
\p
\v 17 Tɨmbi kɨmɨn wopum Yesulɨ Lasalos kɨtɨñmɨmbi, kɨmnan nanin tɨmbɨ mɨlapi, sum gɨnañnan nanin lambumbi kañgɨlɨñ, endɨ yousɨmbi, nek indañguk wɨn e-saktañgɨlɨñ.  
\v 18 Kɨmɨn gɨtɨk Kamaikamai gwɨlatta Jelusalem bɨñgɨlɨñ, endɨ Yesu telak plon tɨmbɨ indanelɨñdok ñañgɨlɨñ, wɨn kusei ñɨndɨñda: Yesulɨ jimba kundit wandin tɨñguk wolok gɨñgɨt sapakñeumbi, endɨ nandɨmbi, telak plon tɨmbɨ indanelɨñdok ñañgɨlɨñ. Ñaumbi,  
\v 19 Falisi amalɨ wɨn kañbi, nandum tuop nɨm tɨmbɨmbi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Wɨ kawɨt! Kwelan kuañ gɨtɨktɨ en ip klem kunepi ñañ! Nɨndɨ nek kusei kusei tamɨñ, walɨ bien nɨmnat wandin inda-daklelak!”   
\s1 Yesulɨ enlok kɨmkɨmñɨla plofet manda enguk  
\p
\v 20 Amatam gwɨlatta Kunum Yambat mɨlelem tɨñmɨnelɨñdok Jelusalem bɨñgɨlɨñ endok boñgɨpsɨnan Grik ama dɨwɨn pakɨlɨñ.  
\v 21 Filip endɨ Betsaida it kwet Galili kwelan nanin, tɨmbi sambat walɨ endoñ bɨmbi nɨñgɨlɨñ, “Ama wopum, nɨndɨ Yesu kanep nandamɨñ.”  
\v 22 Eumbi, Filiptɨ ñambi, Andlu nɨmbɨ nandumbi, yakan Yesuloñ ñambi, eñgɨlɨñ wolok tuop nɨñgɨmɨk.   
\p
\v 23 Tɨmbi Yesulɨ ñɨndɨñ tambane enguk, “Nak Ama Sɨsɨnɨk nokok pipatna engano wolok undane louttok nain walɨ ip inda-talelak.  
\v 24 Wɨn biañgan sɨnɨk. Tɨmbi ñɨndɨñ sanlet: tɨkap nanañ mɨnjɨptɨ kwelan nɨm pɨmbi kɨmbekta, en noñgangot palek. Gan tɨkap endɨ kɨmbekta, endɨ bien asup laliuk.  
\v 25 Nin endɨ enlok kuñgun tɨke-kimbɨñ dalakta, endok kuñgun papat kwambɨñgan nɨm palmekak. Gan nin endɨ kwelan ñolok kumbi, naka tɨmbi kuñgun enlok nɨm tɨke-kimbɨñ dalakta, walɨ wakan kuñgun wɨn tɨke kamaimbi, papat kwambɨñgan palmekak.  
\v 26 Wɨn no en nokok kena gwañgwana kulakta, endɨ nak nep kle kuwɨn. Nak nep kle kuñɨpi, natna patetnan endɨ bo palekak. Tɨmbi nokok Bepnalɨ kena gwañgwana kuañ gɨtɨkta kot gɨñgɨt emekak.”   
\p
\v 27 Tɨmbi Yesulɨ enlok kɨmla kɨmɨt-nandɨmbi yousɨmbi eñguk, “Man nokok gɨnañna mɨlataumbi, nɨtek ewɨt? ‘Bep, dɨk mɨlap inda-namep tɨlak ñɨn napma tɨke’ wɨndɨñ ewɨt ba? Nɨm a. Wɨn nak mɨlap wɨn bemettok indañgutta tɨmbi wɨndɨñ nɨm eutet.  
\v 28 Tambo nak ñɨndɨñ elet, ‘Bep, dɨkok kusaka engano wɨn tɨmbɨ inda-dakleumbi, kokalɨ wopum dawɨn.’”  
\p Yesulɨ wɨndɨñ eumbi, kunum gɨnañ nanin manda nolɨ ñɨndɨñ eu pɨñguk, “Nokok kusatna engano wɨn ikan tɨmba inda-dakleumbi, kotnalɨ wopum dañguk, tɨmbi wɨndɨñgangot bɨndambo tɨmbetat.”  
\v 29 Kɨmɨn gɨtɨk wolok pakɨlɨñ endɨ kɨtɨkɨtɨ wɨn nandɨmbi, dɨwɨndɨ “Dɨlɨmat kɨtɨlak” eumbi, dɨwɨndɨ “Eñalo nolɨ manda nɨlak” wɨndɨñ eñgɨlɨñ.  
\v 30 Tɨmbi Yesulɨ tambane enguk, “Manda walɨ nak nep tɨmbɨ plaptauktok nɨm, walɨ sɨndɨ sep tɨmbɨ plaptauktok pɨlak.  
\v 31 Man ñɨndɨñgɨt nain inda-taleumbi, ñɨndɨñ indaukak: Kunum Yambattɨ kwelalok amatam gɨtɨk yambɨ-danbi, tambonjɨ ombɨ-tɨkenelɨñdok eu taleukak, tɨmbi kwet ñolok kandɨkñe Satan en wakan wɨlɨ pɨukak.  
\v 32 Gan natnalok kandañ wɨn ñɨndɨñ: nak kwelan nanin nep loumek, nak amatam gɨtɨktɨ nokoñ bɨmbɨlok telak dɨlɨ-tom-semetat.”  
\v 33 Yesulɨ wɨndɨñ eñguk, wɨn endɨ kɨmkɨm nɨtein kɨmbektok wɨn e-dakleñguk.   
\p
\v 34 Tɨmbi amatamdɨ tambane nɨñgɨlɨñ, “Manda youyoulɨn patak walɨ Mesia papat kwambɨñgan kuuktok eumbi pa nandɨñgɨmɨñ. Nɨtek tɨmbi dɨk Ama Sɨsɨnɨk kloñbat plon tɨke-loumbi kɨmbektok elañ? Dɨk Ama Sɨsɨnɨk nɨtein wandin ñala manda wɨn elañ?”  
\v 35 Tɨmbi Yesulɨ enlok plon manda embi, ñɨndɨñ enguk, “Kolsalenlɨ nain dumangangot gama sɨndok boñgɨpsɨnan pat-samekak. Nɨm kañbi kɨlɨmdɨ sapma kleuk, wala tɨmbi sɨndɨ kolsalen gama pat-samlak tuop wolok gɨnañ yousɨmbi kunekalɨñ. Neta, kɨlɨm gɨnañ kulaktɨ dendɨñ ñalak wala nɨm nandɨ-daklelak.  
\v 36 Wɨndɨñda tɨmbi kolsalendok kuseilɨ sɨn gɨta gama palɨñɨlɨmbi, sɨndɨ kolsalen molom indanelɨñdok en nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨnekalɨñ.”  
\p Yesulɨ wɨndɨñ eu taleumbi, amatam yambɨk bim ñambi, yambɨ-sembɨm pa kuñguk.   
\s1 Yesu nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmañdɨ tuanjɨ ombɨ-tɨkenekalɨñ  
\p
\v 37 Yesulɨ jimba kundit asupgan amatamdok dausɨnan ip tɨñguk, gan asuptɨ wandingan embi gɨñgɨnembi, en Mesia wɨn nɨm nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ.  
\v 38 Wɨn plofet Aisaialɨ manda no youkuk patak walɨ bien tɨmbektok wɨndɨñ indañguk. Manda wɨn ñɨndɨñ,  
\q1 “Wopum, nɨndɨ gɨñgɨt manda eñgɨmɨñ  
\q1 wɨn amatam tɨpet sɨnɨktɨ nandɨ-kwambɨñ dañgɨlɨñ,  
\q1 ba dɨkok gembɨñga daut semguñ wɨn ka-dakleñgɨlɨñ.” \x + \xo 12:38 \xt Aisaia 53:1\x*   
\m
\v 39 Endɨ Yesu nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨnelɨñdok tuop nɨm. Wolok kusei wɨn Aisaialɨ ñɨndɨñ youkuk,   
\q1
\v 40 “Nak Kunum Yambattɨ endok dausɨ masipbi,  
\q1 gɨnañjɨ tɨmba kwambɨñ dañguk.  
\q1 Nɨm kañbi, endɨ dausɨlɨ nokok kunditna kañbi,  
\q1 gɨnañjɨlɨ nandɨ-kɨliñ embi,  
\q1 tambanem, nokoñ bɨumbi,  
\q1 natna ep tɨmba kaikta-talenekalɨñ.” \x + \xo 12:40 \xt Aisaia 6:10\x*   
\m
\v 41 Aisaialɨ wɨndɨñ youkuk, wɨn kusei ñɨndɨñda: Kunum Yambattɨ Mesialok kusal engano wɨn Aisaia itañgan daulɨmɨum kañbi, endɨ nepek eukak ba tɨmbekak wolok plon youkuk.   
\p
\v 42 Ganmek nain wolongan Juda ama biesɨlok boñgɨpsɨnan bo asuptɨ Yesu nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨñgɨlɨñ, gan endɨ Falisi amala mɨsɨñgɨlɨñda tɨmbi wɨn nɨm e-indañgɨlɨñ. Nɨm kañbi, endɨ it kiyau gɨnañ nanin ep kle-kolɨmbi, pawan kunelɨñ.  
\v 43 Ama walɨ amatam enɨ-kɨndem dañ wala nandɨ-galk wopum tɨñgɨlɨñ, ganmek Kunum Yambattok kandañ nandɨ-galk wopum wandin nɨm tɨmbi, nandɨ-kɨlɨktɨnjɨ kɨmɨt-sembɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 44 Tɨmbi Yesulɨ wopumgan kɨtɨmbi, ñɨndɨñ eu pɨñguk, “Nak nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namlaktɨ nakgot nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namlak, tambo endɨ Bep nak nanɨ-mukuk en bo nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨlak.  
\v 45 Wɨndɨñgangot nak nambɨlaktɨ nanɨ-mukuk en bo kalak.  
\v 46 Amatam nak nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namañ, endɨ kɨlɨm gɨnañ nombo nɨm kunelɨñdok nak kolsalen wandin kwelan pɨ indañgut.  
\v 47 Nak kwelan kuañ yambɨ-danbi, endok kolanjɨlok tambon ewa taleuktok nɨm indañgut. Tambo nak kolanjɨlok tambonnan nanin yapma tɨkeuttok indañgut. Kusei wala tɨmbi tɨkap ama nolɨ nokok mandana nandɨ-kɨmkɨmnelakta, natna en ka-danbi, endok tambon ewa talelak wɨndɨñ nɨm tɨlet.  
\v 48 Tambo nin endɨ nak siñgi wɨt-nambi, nokok mandana nɨm nandɨ-dasilak en ka-danbi, tambon eu taleuktok no patak, wɨn nak manda eñgut walɨ wakan en kwet nain taletalenan ka-danbi, tambon ombɨ-tɨkeuktok eu taleukak.  
\v 49 Wɨn kusei ñɨndɨñda: nak natnalok nanandɨnala manda nɨm eñgut. Tambo Bep nak nanɨ-mukuk en wakan nak manda nek ba nɨtek eelok wɨn nanɨ-dɨkñeñguk.  
\v 50 Tɨmbi nak ñɨndɨñ nandɨ-kɨliñ elet: endɨ manda euttok nanɨ-dɨkñeñguk, manda walɨ amatam ep tɨmbɨmbi, kuñgu taletalen nɨmnat kunekalɨñ. Wɨndɨñda tɨmbi nak endɨ manda nɨtek eelok nanguk, wolok tuopgangot pa elet.”   
\c 13  
\ms1 Yesulɨ kɨmbepi, gwañgwañii tɨ-pañgɨpañgɨle tɨ-semguk  
\s1 Yesulɨ gwañgwañiilok kesɨsɨ wɨlɨt-semguk  
\p
\v 1 Kamaikamai gwɨlat indaup tɨmbɨmbi, Yesulɨ kwelan ñolok bimbi, Beuloñ undane lololok nain indañguk wɨn ka-nandɨ-dakleñguk. Endɨ ama nin kwelan ñolok en kɨmɨt-kle kuñgɨlɨñ wɨn ep galk tɨ-ta-bɨñguk, tɨmbi yousɨmbi, kwelan gama kuñguk tuop ep galkta tɨñguk wɨn daut semguk.   
\p
\v 2 Yesu gɨt gwañgwañii endɨ tim nanañ na-palɨñɨlɨmbi, ñɨndɨñ indañguk: Satandɨ Judas, Simon Iskaliottok nɨñañ, enda ikan gɨnan gɨnañ nanandɨ mɨmbi, Yesu kanjɨkñiilok kɨsɨnan kɨmɨlektok nɨñguk.  
\v 3 Gañgan Yesulɨ nandɨñguk, wɨn Beptɨ nepek gɨtɨk endok kiinan kɨmɨlɨmbi ka-dɨkñeñguk, tɨmbi endɨ Kunum Yambattoñnan nanin pɨñguktɨ endoñ undane louptok tɨñguk. Wɨndɨñ nandɨñɨpi,  
\v 4 nanañ na-pakɨlɨñnan nanin mɨlapi, dasindasin ombap kiundɨp kɨmɨpi, tɨmbɨkalanda no tɨkembi, boñgɨunan temguk.  
\v 5 Tɨñɨpi, tuk jawañ gɨnañ wɨlɨ pɨumbi, kusei kɨmɨpi, gwañgwañii kesɨsɨ wɨlɨt-sembi, tɨmbɨkalanda boñgɨunan temguk walɨ tɨmbɨ kalandañguk.   
\p
\v 6 Wɨndɨñ tɨ-sem-ta-ñakap, Simon Petloloñ bɨ tombɨmbi nɨñguk, “Wopum, nɨm kañbi dɨkɨ nokok kesɨtna wɨlɨlep tɨmbeñ a.”  
\v 7 Eumbi tambane nɨñguk, “Natna nek tɨ-samlet wolok kusei wɨn dɨk man ñɨndɨñgɨta nɨm nandɨ-daklelañ, gan gamamek nandɨ-tombekañ.”  
\v 8 Eumbi, Petlolɨ kɨmɨsip tɨñmɨmbi nɨñguk, “Dɨk nain no ba nola nokok kesɨtna no nɨm wɨlɨt-namekañ.” Eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Tɨkap nak nɨm wɨlɨt-gametetta, dɨk nokok gɨñgɨt yousɨm kuuñdok tuop nɨm.”  
\v 9 Eumbi, Simon Petlolɨ nɨñguk, “Wopum, tɨkap wɨndɨñda, dɨk nandɨ-nambi, kesɨtnañgot nɨm wɨlɨt-nameñ, tambo dɨk nokok kɨtna ba kumbana wakɨt wɨlɨt-namekañ!”  
\v 10 Eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Nin endɨ tuk ikan ik, endɨ jamilan sɨsɨnɨk, gan kesɨiñgot wɨlɨwɨlɨttok. Tɨmbi gɨnañjɨlok kandañ sɨndɨ jamilan sɨnɨk, gan gɨtɨk sɨnɨk nɨm.”  
\v 11 Yesulɨ nin sɨnɨktɨ en kanjɨkñiilok kɨsɨnan kɨmɨpi tɨñguk wɨn ikan ka-nandɨñgukta tɨmbi ñɨndɨñ eñguk, “sɨndɨ gɨtɨk sɨnɨk jamilan nɨm.”   
\p
\v 12 Yesulɨ gwañgwañiilok kesɨsɨ wɨlɨt-talembi, dasindasin ombap bɨndambo dasimbi, kwel kɨnjannan undane ña pip papi enɨ-nandɨñguk, “Sɨndɨ nak nek tɨ-samɨt wolok kusei ka-nandɨ-tomañ ba nɨm? Wɨn ñɨndɨñ:  
\v 13 nak sɨndok Sanɨndautsɨ ba Wopumjɨ kuletta tɨmbi sɨndɨ ‘Nɨnɨndaut’ ba ‘Wopum’ nanɨañ wɨn dɨndɨm eañ.  
\v 14 Wɨndɨñda tɨkap nak sɨndok Wopumjɨ ba Sanɨndautsɨlɨ sɨndok kesɨsɨ wɨlɨt-sam-taleletta, sɨngan kesɨsɨ tambo wɨlɨlɨm tɨ-ta-kulok.  
\v 15 Nak telak wɨn daut samɨt, wɨn sɨndɨ bo nak nomɨk kosɨ gɨñgɨt wɨn biu pɨumbi, nak tɨ-samɨt wɨndɨñgan sɨndɨ tambo tɨke-kɨmɨt tɨ-kunekalɨñ.  
\v 16 Biañgan ñak. Nak ñɨndɨñ sanlet: kena gwañgwa sɨlanindɨ molomjɨlok kapmainan kuañ, tɨmbi ama kena tɨndɨlok enɨ-mulɨm ñañ endɨ bo nin enɨ-mukuk endok kapmainan kuañ. \f + \fr 13:16 \ft Manda wolok walan wɨn ñɨndɨñ: tɨkap Yesulɨ siñgin tɨke-pɨmbi, gwañgwañii ep kɨmɨkukta, endok gwañgwañiilɨ tambo wɨndɨñgangot tɨlok.\f*  
\v 17 Sɨndɨ nepek sanɨt wolok walan ip nandɨ-dakleañda, tɨkap sɨndɨ wolok tuop tɨ-kunekalɨñda, sɨndɨ Kunum Yambattok dainan amatam dɨwɨn yapma kle-patnekalɨñ.”   
\s1 Ama nin Yesu kanjɨkñiilok kɨsɨnan kɨmɨpi tɨñguk wɨn inda-dakleñguk  
\r (Matayo 26:20-25, Maleko 14:17-21, Luka 22:21-23)  
\p
\v 18 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Nak sɨndɨ gɨtɨk amatam dɨwɨn yapma kle-patnekalɨñ wɨndɨñ nɨm elet. Nak ama nɨtein nokok gwañgwanai kunelɨñdok ep kasɨleñgut wɨn nandɨ-dakle-samlet, tɨmbi nak nin kasɨleñgut wɨn plofet manda no youyoulɨn patak walɨ bien tɨmbektok kasɨleñgut. Wɨn ñɨndɨñ, ‘Ama no notna wandin nakɨta yakan nanañ nalak, endɨ kanjɨk tɨ-namlak.’ \x + \xo 13:18 \xt Kap 41:9\x*  
\v 19 Nak man ñɨn wolok plon itañgan kasat tɨ-samlet, wɨn kusei ñɨndɨñda: wɨndɨñ inda-namumek, sɨndɨ nokok kusatna papat kwambɨñ wɨn nandɨ-kwambɨñ danekalɨñ.  
\v 20 Nak kusatnala elet walɨ biañgan sɨnɨk. Tɨmbi ñɨndɨñ sanlet: nin endɨ nak ama nɨ-mukut enda not tɨñmɨlak, endɨ Kunum Yambattok dainan nak wakan not tɨ-namlak, tɨmbi nin endɨ not tɨ-namlak, endɨ nak nanɨ-mukuk enda bo not tɨñmɨlak.”   
\p
\v 21 Yesulɨ wɨndɨñ e-talembi, gɨnañ mɨlata-sɨnɨk taumbi, indañgan e-daklembi enguk, “Manda et walɨ biañgan sɨnɨk, wɨn nak ñɨndɨñ sanlet: sɨndoñnan nanin nolɨ bola tɨ-nambi, kanjɨknailok kɨsɨnan napɨletak.”  
\v 22 Tɨmbi gwañgwañiilɨ Yesulɨ ninda sɨnɨk eñguk wala gama nɨm nandɨ-daklembi, nandɨ-bendɨ wopum tɨmbi, tambo ka tɨñgɨlɨñ.  
\v 23 Tɨmbi endoñnan nanin no, wɨn gwañgwa nin Yesulɨ gɨnañlɨ kasɨleñguk \f + \fr 13:23 \ft Yoanelɨ enlok plon e-yout tɨñguk, gan enlok koi tɨke-louktok nɨm nandɨmbi, eu inda-dakleñguk.\f* endɨ Yesulok ñasɨñgan kii dɨndɨm kandañ pakuk,  
\v 24 wala tɨmbi Petlolɨ enda kiilɨ walawala tɨmbi nɨñguk, “Ninda sɨnɨk elak wɨn dɨk nɨ-ka!”  
\v 25 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, gwañgwa walɨ Yesulok kandañ ñaña embi nɨ-nandɨñguk, “Wopum, wɨn nin?”  
\v 26 Eumbi, Yesulɨ tambane nɨñguk, “Nak plaua nanañ dɨp ñɨn wɨtna gɨnañ wɨsɨmbi, mɨwam nambetak en wakan.” Wɨndɨñ eñɨpi, plaua nanañ dɨp wɨn wɨsɨmbi, Judas Simon Iskaliottok nɨñañda mɨumbi  
\v 27 tɨkeumbi, wolongan Satandɨ Judaslok gɨnañ pɨ-ñɨmɨñguk. Tɨmbi Yesulɨ nɨñguk, “Dɨk nepek tɨmbep tɨlañ wɨn platik sɨnɨk tɨ.”   
\p
\v 28 Endɨ wɨndɨñ eñguk, gan nanañ na-pakɨlɨñ dɨwɨn nolɨ endɨ kusei nekta wɨndɨñ nɨñguk wɨn nɨm nandɨ-dakleñgɨlɨñ. Nɨm nandɨ-daklembi,  
\v 29 Judaslɨ endok mɨnemjɨ ka-dɨkñeñgukta tɨmbi dɨwɨndɨ Yesulɨ Judasla ñɨndɨñ ba nek nɨñguk wɨndɨñ nandɨñgɨlɨñ, “Dɨk ñambi, gwɨlatta nek nanalok tɨpɨkamɨñ wɨn tua,” ba “Pɨmbɨñesɨla mɨnem em.”  
\v 30 Tɨmbi Judaslɨ nanañ dɨp wɨn tɨke-taleumbi, wolongan walinin kɨlɨm gɨnañ pɨm ñañguk.   
\s1 Yesulɨ gwañgwañii tambo tɨke-galk tɨnelɨñdok enɨ-dɨkñeñguk  
\p
\v 31 Judaslɨ walinin ip pɨm ñaumbi, Yesulɨ gwañgwañii dɨwɨn ñɨndɨñ enguk, “Ama Sɨsɨnɨk nokok kusatna engano walɨ man inda-dakleupi tɨlak, tɨmbi nek inda-namepi tɨlak, walɨ Kunum Yambattok kusal engano wɨn tɨmbɨ inda-dakleukak.  
\v 32 Tɨkap nak endok kusal engano wɨn tɨmba inda-daklelakta, nain nɨm ombataumbi, endɨ bo nokok kusatna engano wɨn tɨmbɨ inda-dakleukak.   
\p
\v 33 Gwañgwanai, nak nain dumangot gama sɨn gɨta kuutat. Kukap ñawambi, sɨndɨ nep lonjɨnekalɨñ, gan nak Juda ama biesɨla engut wɨndɨñgangot sɨnda ñɨndɨñ sanlet, ‘Nak ñautatnan sɨndɨ ñanelɨñdok tuop nɨm.’  
\v 34 Wɨndɨñda tɨmbi nak endɨkñe manda komblin sanbi, sɨndɨ gɨnañjɨlɨ tambo tɨke-galk tɨnelɨñdok sanɨ-dɨkñelet, wɨn nak sep galk tɨ-samguttɨ tɨ-samlet, telak wolok tuopgan sɨndɨ bo tambo tɨke-galk tɨnekalɨñ.  
\v 35 Tɨkap sɨndɨ wɨndɨñ tɨ-kunekalɨñda, amatam gɨtɨktɨ sɨndɨ nokok gwañgwanai kuañ wɨn sambɨ-nandɨ-tomnekaliñ.”   
\s1 Yesulɨ Petlolok e-sembɨn wɨn eu indañguk  
\r (Matayo 26:31-35, Maleko 14:27-31, Luka 22:31-34)  
\p
\v 36 Tɨmbi Simon Petlolɨ Yesu nɨ-nandɨñguk, “Wopum, dɨk dendɨñ ñaukañ?” Eumbi tambane nɨñguk, “Nak ñautatnan dɨk man ñɨn nep klem ñauñdok tuop nɨm, gan gamamek dɨk nep klembi ñaukañ.”  
\v 37 Eumbi nɨ-nandɨmbi eñguk, “Wopum, nɨtek tɨmbi nak man ñɨn gep klem ñauttok tuop nɨm? Nak kuñguna bimbi, kɨm-gamettok pañgɨtam patet.”  
\v 38 Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Ba dɨkok kuñguñga bimbi, kɨm-nametañ ba? Wɨn biañgan nɨm! Nak ñɨndɨñ ganlet: puputtɨ gamañ nɨm kɨtɨñɨlɨmbi, dɨk naka nain tɨpet gɨt no e-sembɨ tɨ-nametañ.”   
\c 14
\s1 Kunum Yambattoñ lololok telak noñgangot wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Gɨnañjɨ mɨlataumbi, nandɨ-bendɨ wopum tañ wɨndɨñ nombo nɨm tɨnekalɨñ. Tambo sɨndɨ Kunum Yambattok plon panjañganembi, wɨndɨñgangot nokok plon panjañgane-ta-kunekalɨñ.  
\v 2 Nokok Bepnalok il kuseinan it gɨnañ asup patak. Nɨm palɨmda, nak ñɨndɨñ nɨm sanbet, ‘Nak ñambi, it tɨwɨlɨ dɨkñe tɨ-sametat.’  
\v 3 Tɨmbi nak ñambi, it tɨwɨlɨ dɨkñe tɨ-sam-talemek, undane bɨmbi, sanañgɨlambi, sɨndɨ bo natna kuutatnan kunelɨñdok ñanekamɨñ.  
\v 4 Tɨmbi nak kwet delok ñautat, wolok telak wɨn sɨndɨ ip nandɨ-taleañ.”   
\p
\v 5 Tɨmbi Tomaslɨ nɨñguk, “Wopum, dɨk dendɨñ ñaukañ wɨn nɨndɨ nɨm nandɨ-dakleamɨñ, wala tɨmbi telak wɨn nɨtek nandɨ-dakleneñ?”  
\v 6 Eumbi nɨñguk, “Natna telaktok kusei, manda biañgan sɨsɨnɨktok kusei, ba kuñgu sɨsɨnɨktok kusei. \f + \fr 14:6 \ft Yesu en wakan telak Kunum Yambattoñ ñalak wɨn daut nɨmlak, endok kusal wɨn tɨmbɨ inda-dakle-nɨmlak, tɨmbi kuñgu sɨsɨnɨk nɨmlak.\f* Nak napma klembi, Beptoñ tomtom wɨn no nɨm sɨnɨk patak.  
\v 7 Sɨndɨ nak nandɨ-kɨliñe tɨ-namumda, Bepna bo nandɨñmɨnelɨñ. Tɨmbi sɨndɨ man kusei kɨmɨpi, en nandɨ-kɨliñ tɨñmañ. Biañgan ñak, sɨndɨ en ikan kañgɨlɨñ.”   
\p
\v 8 Tɨmbi Filiptɨ nɨñguk, “Wopum, dɨk Bep daut nɨmumbi, nandɨna tuop tɨ-nɨmek.”  
\v 9 Eumbi nɨñguk, “Filip, nak nain ombapgan sɨn gɨta ip kuñgut, ganmek dɨk nokok kusatna gama nɨm nambɨ-nandɨ-tomlañ ba? No en nak nambɨñguktɨ Bep ip kañguk. Wɨndɨñda dɨk nekta ‘Bep daut nɨmekañ’ elañ?  
\v 10 Beptɨ nokok gɨnañ palɨmbi, nak endok gɨnañ patet. Dɨk wɨn nɨm nandɨ-kwambɨñ dalañ ba? Nɨtɨ noñgan tamɨkta tɨmbi nak manda sanlet wɨn natnalok nanandɨnala nɨm pa elet. Tambo Bep nokok gɨnañ pataktɨ enlok kenan pa tɨlak.  
\v 11 Beptɨ nokok gɨnañ palɨmbi, nak endok gɨnañ patet, sɨndɨ manda wɨn nandɨ-kwambɨñ da-kunekalɨñ. Tɨkap sɨndɨ nak wɨndɨñ eletta tɨmbi wɨn nandɨ-kwambɨñ danelɨñdok tuop nɨmda, kundit ep tɨmbambi kañgɨlɨñda tɨmbi wɨndɨñ tɨnekalɨñ.  
\v 12 Biañgan sɨnɨk, sɨndɨ kunditnala tɨmbi wɨndɨñ tɨnekalɨñ.  
\p Tɨmbi kundit tɨndɨlok kandañ nak ñɨndɨñ sanlet: nin endɨ nak nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-nam tɨ-kulakta, endɨ bo kena ba kundit natna tɨlet wɨndɨñgangot tɨmbekak. Tɨmbi endok kenan ba kundil walɨ natna kena ba kundit tɨñgut wɨn makleukak. Wɨn kusei ñɨndɨñda: nak Bepnaloñ loutat.  
\v 13 Lowambi, sɨndɨ nokok kotnalok plon kɨtɨ-nambi, nek ba nek tɨ-samettok nanɨ-nandɨañ, wolok tuop nak Nɨñañdɨ Bepnalok kusal engano wɨn tɨmba inda-dakleuktok tɨ-sametat.  
\v 14 Wɨn tɨkap sɨndɨ nokok gɨñgɨtnai kuañda tɨmbi nek ba nek tɨ-samettok nanɨ-nandɨnekalɨñda, natna wɨn tɨ-sametat.”   
\s1 Yesulɨ Dɨndɨm Woñ nɨ-mulɨm pɨuptok e-kwambɨñ dañguk  
\p
\v 15 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila ñɨndɨñ enguk, “Tɨkap sɨndɨ gɨnañjɨlɨ nep galk tañda, nak sɨndɨ nek tɨnelɨñdok sanɨ-dɨkñelet wolok tuop tɨ-kunekalɨñ.  
\v 16 Tɨmbi nak Bepta nɨ-nandɨwambi, endɨ sɨndok Pañgembɨlanjɨ no nɨ-mulɨm pɨumbi, nokok kɨnjan sɨn gɨta papat kwambɨñgan kuukak.  
\v 17 Nak Dɨndɨm Woñ Beptok kusal sɨsɨnɨk wɨn tɨmbɨ inda-daklelak enla elet. Kwelalok gɨñgɨtñii endɨla en nɨm ka-nandañ ba en nɨm nandɨñmañ, wala tɨmbi endɨ en kasɨlenelɨñdok tuop nɨm. Gan Woñ walɨ sɨn gɨta kulak, tɨmbi sɨndok gɨnañjɨ gɨnañ pɨmbi, palekakta tɨmbi sɨndɨla en nandɨ-kɨliñ tɨñmañ.   
\p
\v 18 Nak sambiwambi, pañgembɨlanjɨ nɨmnat nomɨk nɨm kunekalɨñ. Nɨm. Nak sɨndoñ undane bɨutat.  
\v 19 Wɨn nain nɨm ombataumbi, kwelalok gɨñgɨtñiilɨ nombo nɨm nambɨnekalɨñ, gan sɨndɨla bɨndambo nambɨnekalɨñ. Tɨmbi nak papat kwambɨñgan kuletta tɨmbi sɨndɨ bo kunekalɨñ.  
\v 20 Sɨndɨ bɨndambo nambɨmek, ñɨndɨñ ka-nandɨ-daklenekalɨñ: nak Beptok gɨnañ patet, tɨmbi sɨndɨ nokok gɨnañ palɨmbi, nak sɨndok gɨnañ patet.  
\v 21 Nin endɨ nokok endɨkñe mandana nandɨ-dasimbi kɨmɨt-kle-kulakta, endɨ wakan gɨnañlɨ nep galk tambi, nep kasɨlelak. Tɨmbi nin endɨ wɨndɨñ tɨ-namlak, en wakan Bepnalɨ tɨke-galk taukak, tɨmbi natna bo en tɨke-galk tambi, nokok kusatna tɨmba inda-dakle-ñɨmekak.”   
\p
\v 22 Tɨmbi Judas no, wɨn Judas Iskaliot en nɨm, walɨ Yesu nɨ-nandɨmbi eñguk, “Wopum, nɨtek tɨmbi dɨkok kusaka wɨn nɨndañgot tɨmbɨ inda-dakle-nɨmep elañ, gan kwelalok amatam dɨwɨnda nɨm?”  
\v 23 Tɨmbi Yesulɨ tambane nɨñguk, “Tɨkap nolɨ gɨnañlɨ nep kasɨle-kulakta, endɨ nokok mandana kɨmɨt-kle-kulak. Tɨmbi Bepnalɨ ama wandin wɨn tɨke-galk tambi, Bep nɨtɨ endoñ bɨmbi, en gɨta yakan papat kwambɨñgan kundekamɨk.  
\v 24 Gan nin endɨ gɨnañlɨ nɨm nep kasɨle-kulakta, endɨ nokok mandana nɨm kɨmɨt-klelak. Tɨmbi manda sanbambi nandañ wolok kandañ wɨn ñɨndɨñ: wɨn natnalok manda nɨm, wɨn Bep nin nak kwelan nanɨ-mukuk enlok mandan.   
\p
\v 25 Nak gama sɨn gɨta kuñɨpi, nepek gɨtɨk wɨn sanɨ-ta-bɨlet.  
\v 26 Gan gamanda Beptɨ sɨndok Pañgembɨlanjɨ, wɨn Dɨndɨm Woñ, nɨ-mulɨm pɨmbi, nokok kɨnjannan sɨn gɨta kuukak. Tɨmbi endɨ wakan nepenepek gɨtɨk sanɨ-daut tɨ-sambi, natna manda sangut gɨtɨk wɨn tɨmbɨ kaikta-samumbi, bɨnda nandɨ-tomnekalɨñ.   
\p
\v 27 Nak sambɨk bimbi, nokok busukna bɨsɨkñat pat-samektok samlet. Busuk samettok pat-namlak walɨ busuk kwelan nanin wandin nɨm. Nak busuk wɨn samletta tɨmbi sɨndok gɨnañjɨlɨ mɨlataumbi, mɨsɨmɨsɨ nɨm tɨnekalɨñ.  
\v 28 Nak manda ñɨndɨñ ikan sanbambi nandɨlɨñ, ‘Nak sambɨk bimbi, ñakap, sɨndoñ bɨndambo undane bɨutat.’ Sɨndɨ gɨnañjɨlɨ biañgan nep galk tambi, nep kasɨle-kuumda, nak Beptoñ ñautat wala sɨndɨ naka tɨmbi nandɨ-sɨlɨsɨlɨ tɨnelɨñ. Neta, Bepnalɨ nak napma klembi, loloñ sɨnɨk patakta.  
\v 29 Nepek gamamek indaukak wɨn nak man ñɨn itañgan sanɨ-talelet, wɨn kusei ñɨndɨñda: nak sanɨt wolok tuop indaukak, wolondamek sɨndɨ nak manda biañgan elet wɨn gumañ nandɨ-kwambɨñ danekalɨñ.   
\p
\v 30 Nak sɨn gɨta manda nombo yousɨm sansanlok nain lakatgot pat-namlak, wɨn kusei ñɨndɨñda: kwettok kandɨkñe ama Satan endɨ nep tɨmbɨ kolauttok bɨupi tɨlak. Endɨ nepek no tɨ-namektok gembɨ nɨm palmɨlak,  
\v 31 gan nak wandingan embi nɨm kɨmɨsip tɨñmɨlet. Tambo nak Bepna gɨnañnalɨ kasɨlelet wɨn kwelan kuañdɨ nambɨ-nandɨ-daklenelɨñdok Bepnalɨ nanɨ-dɨkñeñguk wolok tuopgan tɨlet.  
\p Ale, ip mɨlapi, pɨm ñana.”   
\c 15
\s1 Wain komba sɨsɨnɨk wɨn Yesu en wakan  
\p
\v 1 Tɨmbi Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila enbi eñguk, “Natna wain komba sɨsɨnɨk, tɨmbi nokok Bepnalɨ wain kenalok kandɨkñe ama.  
\v 2 Endɨ nokok kɨtna gayam bien nɨm laliañ gɨtɨk wɨn dombɨmbi, ep kolɨm ñalak. Tɨmbi nokok kɨtna gayam bien laliañ walɨ bien lali-sɨnɨk tanelɨñdok endɨ tɨ-dɨndɨme kena pa tɨlak.  
\v 3 Tɨmbi komba kii gayam bien lalilalilok tɨ-dɨndɨm eañ, wandin nak manda sanbambi nandɨ-dasiñgɨlɨñ walɨ ikan sep tɨ-dɨndɨm eumbi, Kunum Yambattok dainan dɨndɨm indañgɨlɨñ.   
\p
\v 4 Tɨkap kii gayamdɨ komba plon nɨm yousɨm patakta, walɨ engan bien laliuktok tuop nɨm, wɨndɨñgangot tɨkap sɨndɨ natnalok plon nɨm yousɨm pakañda, bienjɨ lalinelɨñdok tuop nɨm. Wɨndɨñda tɨmbi sɨndɨ natnalok plon yousɨmbi pat-ta-kunekalɨñ, tɨmbi natna sɨndok plon yousɨmbi pat-ta-kuutat.  
\v 5 Natna wain komba, tɨmbi sɨndɨ nokok kɨtna gayam. Nin endɨ nokoñ yousumbi, nak bo endoñ yousɨletta, walɨ wakan bien asup pa lalilak. Wɨn kusei ñɨndɨñda: nak napma klembi, bien lalilalilok telak no nɨm patak.  
\v 6 Tɨkap ama nolɨ nokoñ nɨm yousɨmbi patakta, endɨ komba gayam dombɨ kokottok wandin: wɨn tɨke kolɨmbi, yañetaumbi, kii gayam dɨwɨn gɨta ep kiupi, komba gɨnañ ep siu dɨndɨlok.  
\v 7 Tɨkap sɨndɨ nokoñ yousɨm pakañ, tɨmbi nokok mandana nandɨ-dasiañgɨlɨñ wɨn kɨmɨt-kle-kuañda, sɨndɨ Kunum Yambattɨ wɨndɨñ ba wɨndɨñ tɨ-samektok nandañ wala kɨndem nɨ-nandumbi, nandɨ-samekak.  
\v 8 Nandɨ-samumbi, sɨndɨ telak wɨndɨñ plon bien asup laliumbi, nokok gwañgwanai kuañ wɨndɨñ inda-daklelak, tɨmbi nokok Bepnalɨ kot gɨñgɨt tɨkelak.”   
\p
\v 9 Yesulɨ yousɨmbi, gwañgwañiila enguk, “Beptɨ nep galk tañguk, wɨndɨñgangot nak sep galk tañgut. Tɨmbi nak yousɨmbi, sep galk ta-ñauttok sɨndɨ nokoñ yousɨm patnekalɨñ.  
\v 10 Wɨn natna Bepnalok endɨkñe mandan kɨmɨt-kle-talembi, endoñ yousɨm patet, tɨmbi endɨ yousɨyousɨñgan nep galk talak, wɨndɨñgangot tɨkap sɨndɨ nokok endɨkñe mandana kɨmɨt-kleañda, sɨndɨ nokoñ yousɨm patnekalɨñ, tɨmbi nak yousɨyousɨñgan sep galk tautat.  
\v 11 Wɨn nak sɨmba sasat nandɨlet wɨn sɨndɨ bo nandɨmbi, gɨnanjɨ gɨnañ tokñeumbi pat-samektok nandɨlet, wala tɨmbi nokok mandana kɨmɨt-klenelɨñdok sanɨt.  
\v 12 Tɨmbi endɨkñe mandana wɨn ñɨndɨñ: nak sep galk tañgut, wɨndɨñgangot sɨndɨ gɨnañjɨlɨ tambo tɨke-galk tɨ-ta-kunekalɨñ.   
\p
\v 13 Tɨkap ama nolɨ noliila ep galk tambi kɨm-semekta, endɨ ep galk tɨndɨlok telak dɨwɨn gɨtɨk patak wɨn makle-sɨn tauk.  
\v 14 Tɨmbi tɨkap sɨndɨ nokok endɨkñe mandana kɨmɨt-kle-kuañda, sɨndɨ nokok notnai sɨnɨk inda-dakleañ.  
\v 15 Nak sɨnda kena gwañgwa nombo nɨm sanlet, tambo nak sɨnda nokok notnai sanɨ-talelet. Wɨn kusei ñɨndɨñda: kena gwañgwalɨ molomdɨ nek nandɨ-sambat tɨlak wɨn nɨm nandɨlak, gan nokok Bepnalɨ nepek gɨtɨñgɨtɨk nanguk wɨn nak sɨnda sanɨ-dakle-talewambi, sɨndɨ ikan nandɨ-taleañ.  
\v 16 Sɨndɨ nak nɨm nep kasɨleñgɨlɨñ. Tambo natna sep kasɨlembi, ñɨndɨñ tɨnelɨñdok sep dangut: sɨndɨ ñambi, bienjɨ tɨmbɨ indaukak, wɨn bien papat kwambɨñgan palekak wandin. Wɨndɨñ indaumek, sɨndɨ nokok kotna plon Bep kɨtɨñmɨmbi, nepek no ba no tɨ-samektok nɨ-nandañ, endɨ wolok tuop sɨnɨk tɨ-samekak.  
\v 17 Nak endɨkñe manda ñɨn bɨndambo sanba nandɨwɨt: sɨndɨ gɨnañjɨlɨ tambo tɨke-galk tɨ-ta-kunekalɨñ.”   
\s1 Gwañgwañiilok mɨlap inda-semekak wala Yesulɨ eu inda-semguk  
\p
\v 18 Yesulɨ bɨndambo yousɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Amatam kwelalok gɨñgɨt kuañdɨ nandɨ-kunjitta tɨ-samumbi, wolonda sɨndɨ nɨm nandɨ-kamalanekalɨñ, wɨn kwelalok gɨñgɨt kuañdɨ dama naka ip nandɨ-kunjitta tɨ-namgɨlɨñ.  
\v 19 Sɨndɨ kwelalok gɨñgɨt kuumda, endɨ sɨnda nandum endok nosii tɨmbɨmbi, sep galk tanelɨñ. Gan nak endok boñgɨpsɨnan nanin sep kasɨlewambi, sɨndɨ natnalok gɨñgɨtnai kumbi, kwelalok gɨñgɨt nombo nɨm kuañ. Kusei wala tɨmbi endɨ sɨnda nandɨ-kunjitta tɨ-samañ.  
\v 20 Sɨndɨ manda ñɨn dama sangut wɨn nandɨ-tombɨt, ‘Kena gwañgwa sɨlanindɨ molomjɨlok kapmainan kuañ.’ \f + \fr 15:20 \ft Manda wolok walan wɨn ñɨndɨñ: kena molomda nɨtek indañmɨlak, wolok tuopgan endok kena gwañgwanla indañmɨlak.\f* Kusei wala tɨmbi tɨkap kwelalok gɨñgɨtñiilɨ nak nep tɨmbɨ kolauttok nep kle-gɨmgɨm eñgɨlɨñda, wɨndɨñgangot sɨndɨ bo sep tɨmbɨ kolanelɨñdok sep kle-gɨmgɨm enekalɨñ, tɨmbi tɨkap endɨ nokok mandana nandɨ-dasimbi kɨmɨt-kleñgɨlɨñda, wɨndɨñgangot endɨ sɨndok mandanjɨ bo nandɨ-dasimbi kɨmɨt-klenekalɨñ.  
\v 21 Endɨ Bep nanɨ-mukuk en nɨm nandɨ-kɨliñ tɨñmañ, wala tɨmbi sɨndɨ nokok gɨñgɨtnai kuañda tɨmbi endɨ kolan wandin wɨn tɨ-samnekalɨñ.   
\p
\v 22 Nak indambi, Bepnalok mandan engut wɨn ikan nɨm enbamda, yomjɨlok mɨlap nɨm pat-semek. Gan nak indambi, endok mandan engutta tɨmbi endɨ yom tɨndɨlok e-tembɨ manda no nɨm pat-semlak.  
\v 23 Naka nandɨ-kunjitta tɨ-namlaktɨ Bepnala bo nandɨ-kunjitta tɨñmɨlak.  
\v 24 Ba nak kundit gembɨnat gɨtikñin amalɨ nɨm tɨndɨn endok boñgɨpsɨnan nɨm pa tɨmbamda, yomjɨlok mɨlap nɨm pat-semek. Gan endɨ kundit wɨn kañgɨlɨñ, ganmek Bep nɨta nandɨ-kunjitta tɨ-nɨmgɨlɨñ, wala tɨmbi yomjɨlok mɨlap kɨmɨlɨm pat-semlak.  
\v 25 Endok endɨkñe mandanjɨ gɨnañ ñɨndɨñ youyoulɨn patak, ‘Endɨ naka slakan nandɨ-kunjitta tɨ-namgɨlɨñ,’ \x + \xo 15:25 \xt Kap 35:19, 69:4\x* tɨmbi manda walɨ bien tɨmbektok endɨ wɨndɨñ tɨ-namgɨlɨñ.”   
\s1 Yesulɨ Dɨndɨm Woñdɨ gwañgwañii ep tɨmbɨ pañgɨtauktok e-kwambɨñ dañguk  
\p
\v 26 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Siñgimek nak sɨndok Pañgembɨlanjɨ wɨn Beptok kandañ nanin nɨ-muletat. Woñ walɨ Beptoñnan nanin pɨmbi, endok kusal sɨsɨnɨk wɨn tɨmbɨ inda-daklelak. Pɨmek, nokok kusatna e-dakle tɨmbekak,  
\v 27 tɨmbi sɨnɨ bo nokok kusatna e-dakle tɨ-ta-kunekalɨñ. Wɨn kusei ñɨndɨñda: sɨndɨ nak kena kusei kɨmɨkut naningan nakɨta ku-ta-bañ.   
\c 16
\p
\v 1 Nepek kolan sanɨt wandin walɨ inda-samumek, sɨndok nandɨ-kɨlɨktɨnjɨ wolonda nɨm pi pɨuktok nak manda gɨtɨk wɨn sanɨt.  
\v 2 Endɨ it kiyaunjɨ gɨnañ nanin sep kle-kolɨmbi, pawan kunekalɨñ. Tɨmbi wɨndɨñgot nɨm. Nain indaumbi, nin endɨ sɨndoñnan nanin no wɨlɨ kɨmbekakta, endɨ ‘telak wolok plon Kunum Yambat kɨmɨt-klelet’ em nandukak, gan endɨ tɨmbɨ kamalaukak.  
\v 3 Endɨ Bep nɨtɨ nɨm nandɨ-kɨliñ tɨ-nɨmañda tɨmbi wɨndɨñ tɨ-samnekalɨñ.  
\v 4 Nepek gamamek indaukak, wɨn nak man ñɨn itañgan sanɨ-talelet. Wɨn kusei ñɨndɨñda: nak sanɨt wolok tuop tɨ-samnekalɨñ, wolondamek nak endok plon manda sangut wɨn sɨndɨ nandɨ-tomnekalɨñ.  
\p Nak sɨn gɨta kuñgutta tɨmbi kena kusei kɨmɨkut wolonda nepek wolok kasat gama nɨm tɨ-samgut.  
\v 5 Gan man ñɨndɨñgɨt nak Bep nanɨ-mukuk endoñnan ñaupi tɨlet, gañgan sɨndoñnan nanin nolɨ ‘Dɨk dendɨñ ñaukañ?’ wɨndɨñ no nɨm nanɨ-nandañ.  
\v 6 Tambo nak ñañalok manda mɨlap wandin sanletta tɨmbi, sɨmba gawattɨ sɨndok gɨnanjɨ tokñelak.  
\v 7 Gan nak manda ñɨndɨñ elet walɨ biañgan tɨlak: nak sambi ñautat wolok bien walɨ sɨndoñ inda-samekak. Neta, tɨkap nak nɨm sambi ñautta, Pañgembɨlalɨ sɨndoñ nɨm bɨwɨk. Tɨkap nak sambi ñautatta, nak en nɨ-mulambi, sɨndoñ bɨukak.  
\v 8 Bɨmek, kwelalok gɨñgɨtñiila tɨmbɨ dakle-semumbi, nandɨ-kwambɨñ danekalɨñ, wɨn yom wɨn nek sɨnɨk, ba nin endɨ wɨn dɨndɨm sɨnɨk, ba Kunum Yambattɨ nɨtek sɨnɨk yambɨ-danbekak wɨn endɨ nɨm nandɨ-daklembi, nandum kamalalak.  
\v 9 Wɨn ñɨndɨñ: endɨ nak nɨm nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namañ, walɨ yom biañgan sɨsɨnɨk.  
\v 10 Tɨmbi dɨndɨm kuñgulok kandañ wɨn ñɨndɨñ: nak Beptoñ undane ñawambi, sɨndɨ nombo nɨm nambɨnekalɨñ, walɨ nak dɨndɨm sɨnɨk wɨn tɨmbɨ inda-dakleukak.  
\v 11 Tɨmbi ka-danɨ kenalok kandañ wɨn ñɨndɨñ: Kunum Yambattɨ kwet ñolok kandɨkñe ama Satan ikan ka-danbi, tambon ombɨ-tɨkeuktok eu taleñgukta tɨmbi amatam bo yambɨ-danbekak.   
\p
\v 12 Manda sansanlok gama asup patak, gan man ñɨndɨñgɨt sɨndɨ wɨn gɨtɨk nandɨ-daklembi, nandɨ-dasinelɨñdok tuop nɨm.  
\v 13 Gan Woñdɨ Kunum Yambattok kusal sɨsɨnɨk wɨn tɨmbɨ inda-daklelak. Endɨ pɨmek, sɨndok nanandɨnjɨ ep tɨmbɨ pañgɨtaumbi, Yambattok kusal sɨsɨnɨk wɨn nandɨ-daklenekalɨñ. Wɨn kusei ñɨndɨñda: Woñdɨ enlok nanandɨnla manda no nɨm eukak, tambo manda nɨtek nɨmbɨmbi nandɨlak wolok tuop endɨ eukak, ba nepek nek siñgimek indaukak wɨn sanbɨ indaukak.  
\v 14 Tɨmbi endɨ nak manda nɨmbambi nandɨlak wɨn sanbɨ indaukakta tɨmbi, endɨ nokok kusatna engano wɨn tɨmbɨ inda-dakleukak.  
\v 15 Bep nɨtok nanandɨnet wɨn noñganda tɨmbi nak ñɨndɨñ sanɨt, ‘Nak manda Woñda nɨmbambi nandɨlak wɨn sɨnda sanɨ-dakleukak.’”   
\s1 Mɨlapsɨlok kɨnjannan sɨlɨsɨlɨlɨ gwañgwañiiloñ inda-semekak  
\p
\v 16 Yesulɨ yousɨmbi enguk, “Nain nɨm ombataumbi, sɨndɨ nombo nɨm nambɨnekalɨñ, tɨmbi nain nɨm ombataumbi, bɨndambo nambɨnekalɨñ.”  
\v 17 Wɨndɨñ eumbi, endok gwañgwañii dɨwɨndɨ nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Endɨ ñɨndɨñ elak, ‘Nain nɨm ombataumbi, nɨndɨ nombo nɨm kanekamɨñ, tɨmbi nain nɨm ombataumbi, bɨndambo en kanekamɨñ,’ tɨmbi ‘Endɨ Beptoñ undane ñaukakta tɨmbi wɨndɨñ indaukak.’ Manda wolok walan walɨ nek plon e-yout tɨlak?”  
\v 18 Wɨndɨñ eñɨpi, nɨsɨñgan e-nandɨñgɨlɨñ, “‘Nain nɨm ombatalak’ manda wolok walan wɨ nɨtek? Nek elak wɨn nɨndɨ nɨm nandɨ-dakleamɨñ.”   
\p
\v 19 Tɨmbi endɨ wala nɨ-nandɨnelɨñdok nandumbi, Yesulɨ yambɨ-nandɨ-daklembi enguk, “Nak ñɨndɨñ sanɨt, ‘Nain nɨm ombataumbi, sɨndɨ nombo nɨm nambɨnekalɨñ, tɨmbi nain nɨm ombataumbi, bɨndambo nambɨnekalɨñ.’ Wɨn manda wolok kuseila sɨngan e-nandɨ tañ ba?  
\v 20 Manda et walɨ biañgan sɨnɨk. Tɨmbi nak ñɨndɨñ sanlet: nak kɨmbambi, sɨndɨ kut-blamblan embi, mano tɨnekalɨñ, gan kwelalok gɨñgɨtñiilɨ sɨlɨsɨlɨ tɨnekalɨñ. Tɨmbi sɨndok gɨnañjɨ mɨlata sɨnɨk taumbi patnekalɨñ, gan sɨndɨ bɨndambo nambɨmbi, sɨndok nandɨ-mɨlapsɨlok kɨnjannan sɨlɨsɨlɨlɨ inda-samekak.   
\p
\v 21 Wɨn tamdɨ gwañgwa tɨkelak wandin inda-samekak. Endok pɨñgɨp gawat tɨndɨlok nainñɨn indalakta tɨmbi gɨnan mɨlata sɨnɨk taumbi patak, gan endɨ gwañgwa tɨkemek, gwañgwan indañmɨlak walɨ sɨlɨsɨlɨ mɨumbi, mɨlap wɨn ip kamalalak.  
\v 22 Wɨndɨñgangot nain ñolonda sɨndok gɨnañjɨ mɨlatalak, gan nak bɨndambo bɨ sambambi nambɨnekalɨñ, wolonda walenjɨlɨ bo kɨndem daumbi, sɨlɨsɨlɨlɨ gɨnañjɨ tokñeukak, tɨmbi ama nolɨ sɨndok sɨlɨsɨlɨnjɨ solom tɨkenelɨñdok tuop nɨm.  
\v 23 Nain wɨn indaumek, sɨndɨ nepek nolok plon nombo nɨm nak nanɨ-nandɨnekalɨñ. Wɨn biañgan sɨnɨk. Tɨmbi nak ñɨndɨñ sanlet: sɨndɨ nepek no ba nola nokok Bepnala nɨ-nandɨnekalɨñ, wolok tuop endɨ nokok kotna plon samekak.  
\v 24 Sɨndɨ nokok kotna plon enda nepek nola nɨm nɨ-nandɨ-ta-bɨñgɨlɨñ. Ale, man ñɨn sɨndɨ kɨndem gɨñgɨnembi, nɨ-nandɨ tɨ-ta-kunekalɨñ, tɨmbi wolok tuopgan inda-samumbi, nandɨ-sɨlɨsɨlɨlɨ gɨnañjɨ tokñeukak.”   
\s1 Mɨlap kusei kusei indaukak, gan Yesulɨ kwettok gembɨn kolan wɨn ip wɨlɨ pɨñguk  
\p
\v 25 Yesulɨ yousɨmbi, ñɨndɨñ enguk, “Nak manda sanɨ-ta-bɨlet wɨn eyout mandalɨñgot sanlɨñgut, gan nain indaumbi, nak manda eñɨpi, eyout manda nombo nɨm sanbetat. Tambo nokok Bepnalok plon indañgan kasat tɨ-sametat.  
\v 26 Nain wolonda sɨndɨ nokok kotna plon Bep nɨ-nandɨnekalɨñ. Nak Beptɨ sep kɨmɨlektok nɨ-nandutat wɨndɨñ nɨm sanlet, tambo ñɨndɨñ sanlet: wɨn sɨn en nɨ-nandɨnekalɨñ.  
\v 27 Wɨn kusei ñɨndɨñda: sɨndɨ gɨnañjɨlɨ nak nep galk tambi, nak Beptoñnan nanin pɨñgut wɨn nandɨ-kwambɨñ da-kuañda tɨmbi endɨ sep galk tambi, nɨ-nandɨnjɨ nandɨ-samekak.  
\v 28 Nak en gɨta pakap kwelan pɨmbi indañgutta, man ñɨn kwet ñɨn bimbi, endoñ undane loupi tɨlet.”  
\v 29 Wɨndɨñ eumbi, gwañgwañiilɨ nɨñgɨlɨñ, “Ei! man ip dɨk eyout manda bimbi, manda indañgan nɨnɨlañ wɨn!  
\v 30 Man ñɨn nɨndɨ gambɨ-nandamɨñ, wɨn dɨk nepek gɨtɨñgɨtɨk nandɨ-talelañ, tɨmbi nɨndɨ gama nɨm ganɨ-nandɨnambi, dɨk ikan nɨndok nanandɨnɨ ka-nandɨ-daklelañ. Kusei wala tɨmbi nɨndɨ dɨk Kunum Yambattoñnan nanin pɨñguñ wɨn nandɨ-kwambɨñ damɨñ.”   
\p
\v 31 Tɨmbi Yesulɨ tambane enguk, “Ba sɨndɨ biañgan ip nandɨ-kwambɨñ da-namañ ba?  
\v 32 Nandañ! Nɨm ombataumbi, nain ñɨn ip inda-talelak: nokok kanjɨknailɨ sep kleumbi, sɨndɨ nak nambium, natnañgan palambi, sɨndɨ noñgan noñgandɨ papusenembi, isɨnan pi ña-talenetañ, ganmek nokok Bepnalɨ nakɨta patakta tɨmbi nak natnañgan nɨm paletet.  
\v 33 Sɨndɨ nokok gɨnañ kuañda tɨmbi busuk bɨsɨkñat wɨn kasɨleumbi pat-samektok nak manda wɨn sanɨt. Kwelan ñolok mɨlap kusei kusei pat-samlak, gan nak kwelalok gembɨn kolan wɨn ip wɨla pɨñgukta tɨmbi sɨndok sɨmbatsɨ saleun.”   
\c 17
\s1 Yesulɨ enla ba gwañgwañiila nɨmolo tɨñguk  
\p
\v 1 Yesulɨ manda wɨn eu taleumbi, kunum gɨnañ deium loumbi, Beula nɨmolo ñɨndɨñ tɨñmɨñguk, “Ambep, nak mɨlap bembi, kɨmbettok nain ip indalak. Dɨk nandɨ-namumbi, nak dɨkok Nɨñañgalɨ kusaka engano wɨn tɨmba inda-dakleuktok dɨk bo nokok kusatna engano wɨn tɨmbɨ inda-dakleukañ.  
\v 2 Dɨk ama nep kɨmɨt-klenelɨñdok namguñ, tɨmbi nak kuñgu taletalen nɨmnat enda emettok nandɨñguñ, wala tɨmbi dɨk nak amatam gɨtɨk yambɨ-dɨkñeuttok napɨkuñ.  
\v 3 Tɨmbi kuñgu taletalen nɨmnat wolok walan wɨn ñɨndɨñ: endɨ Kunum Yambat sɨsɨnɨk noñgangot dɨk nandɨ-kɨliñ tɨ-gamañ, tɨmbi Yesu Mesia dɨk nanɨ-mukuñ naka nandɨ-kɨliñ tɨ-namañ.  
\v 4 Dɨk naka kena tɨmbettok namguñ wɨn gɨtɨk tɨmba taleñguk, tɨmbi telak wolok plon dɨtnalok kusaka engano wɨn kwelan ñolok tɨmba inda-dakleñguk.  
\v 5 Ale, Bep, man ñɨn dɨk nandɨ-nambi, natnalok kusatna engano wɨn ñɨndɨñ tɨmbɨ inda-daklewɨn: kwet gama nɨm indañɨlɨmbi, nak dɨkɨta kuñɨpi, nokok pipapatna engano pat-namguk wɨn dɨk bɨndambo naka namumbi pat-namun.   
\p
\v 6 Dɨk kwelan kuañ endoñnan nanin dɨwɨn ep danbi, nokok gwañgwanai kunelɨñdok yapɨkuñ, tɨmbi nak dɨkok kusaka enda enɨ-dakle-semambi, endɨ dɨk nandɨ-kɨliñ tɨ-gamañ. Wɨn endɨ dɨkok gɨñgɨtkai, gan dɨk nakɨta kunelɨñdok yapɨkuñ, tɨmbi nak yambɨ-dɨkñewambi, endɨ dɨkok mandañga kɨmɨt-kle-kumbi,  
\v 7 man ñɨndɨñgɨt nambɨ-nandɨ-dakleañ, wɨn dɨk nepek gɨtɨñgɨtɨk namumbi pat-namlak walɨ biañgan dɨkoñnan nanin. Endɨ wɨndɨñ nandɨ-dakleañ,  
\v 8 wɨn kusei ñɨndɨñda: dɨk manda naka nanguñ wɨn nak enda enba taleñguk. Ewambi, endɨ nandɨ-dasimbi, nak dɨkoñnan nanin pɨ indañgut wɨn biañgan ka-nandɨ-dakleañ, tɨmbi dɨk nanɨ-mukuñ wɨn ip nandɨ-kwambɨñ da-taleañ.   
\p
\v 9 Nak enda tɨmbi nɨmolo tɨ-gamlet. Nak man ñɨndɨñgɨt kwelan kuañ gɨtɨkta nɨmolo nɨm tɨ-gamlet. Tambo nak ama nin dɨk nokok gwañgwanai kunelɨñdok yapɨkuñ endañgot nɨmolo tɨ-gamlet, wɨn kusei ñɨndɨñda: endɨ dɨkok gɨñgɨtkai sɨnɨk.  
\v 10 Wɨn nokok gɨñgɨt kuañ endɨ gɨtɨk dɨkok gɨñgɨtkai, tɨmbi dɨkok gɨñgɨtkai gɨtɨk endɨ nokok gɨñgɨtnai. Tɨmbi endok kuñgunjɨlɨ nokok kusatna engano wɨn tɨmbɨ inda-daklelak.  
\v 11 Nak kombɨkan dɨkoñ bɨutat, tɨmbi kwelan ñolok nombo nɨm yousɨmbi kuutat, gan endɨla kwelan yousɨmbi kunekalɨñ.  
\p Bep Giñgi Sɨnɨk nɨtɨ noñgan tamɨk, wɨndɨñgangot endɨ bo noñgan tɨnelɨñdok dɨk nandɨ-nambi, dɨkok gembɨñga naka namguñ walɨ ep kamaiukañ.  
\v 12 Nak en gɨta kuñɨpi, dɨk gembɨ namguñ walɨ ep kamaimbi yambɨ-dɨkñe-ta-bɨñgut. Tɨmbi endoñnan nanin no kolandok gɨñgɨt kuñguk en noñgandɨñgot kolañguk, nolii dɨwɨnlɨ nɨm. Wɨn manda youyoulɨn patak walɨ bien tɨmbektok wɨndɨñ indañguk.  
\v 13 Ale, nak dɨkoñ bɨupi tɨlet, gan nak nandɨ-sɨlɨsɨlɨ tɨlet wolok tuopgan endɨ bo nandɨ-sɨlɨsɨlɨ tɨnelɨñdok nak kwelan ñolok gamañgot patetta manda gɨtɨk ñɨn enbambi nandañ.   
\p
\v 14 Dɨk manda nanguñ wɨn nak enda enɨ-talewambi, endɨ nandɨ-dasiñgɨlɨñ, tɨmbi natna kwet ñolok gɨñgɨt nɨm kulet, wɨndɨñgangot endɨ bo kwet ñolok gɨñgɨt nombo nɨm kuañ, wala tɨmbi kwelalok gɨñgɨt kuañdɨ nandɨ-kunjitta tɨ-semañ.  
\v 15 Dɨk kwet ñalinin yapma tɨkeuñdok nɨmolo nɨm tɨ-gamlet. Tambo nak ñɨndɨñ nɨmolo tɨ-gamlet: dɨk ep kamaiumbi, kolan molomdɨ ep tɨmbɨ kolanelɨñdok tuop nɨm.  
\v 16 Natna kwet ñolok gɨñgɨt nɨm, wɨndɨñgangot endɨ bo kwet ñolok gɨñgɨt nɨm kuañ.  
\v 17 Wɨndɨñda tɨmbi dɨkok mandañgalɨ kusaka sɨsɨnɨk wɨn e-daklelak, walɨ ep tɨmbɨ pañgɨtaumbi, endɨ dɨtnalok gɨñgɨtkaiñgot kunekalɨñ.  
\v 18 Dɨk nak kwelan nanɨ-mulɨmbi indañgut, wɨn dɨkok kenañga tɨmbettok. Wɨndɨñgangot nak bo endɨ kwelan enɨ-mut-talelet.  
\v 19 Tɨmbi endɨ bo biañgan kuñgunjɨ dɨkok bi-gamnelɨñdok nak dɨkok kenañga tɨmbettok kuñguna dɨkok bi-gam-talelet.”   
\s1 Nin endɨ Yesu nandɨ-kɨlɨktɨ tɨñmɨnekalɨñ enda nɨmolo tɨñguk  
\p
\v 20 Tɨmbi Yesulɨ nɨmolo yousɨm tɨmbi eñguk, “Bep, nak gwañgwanai 11 endañgot nɨmolo nɨm tɨ-gamlet. Tambo nak amatam nin endɨ gwañgwanailok mandanjɨ nandɨmbi, nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namnekalɨñ, enda bo nɨmolo tɨ-gamlet.  
\v 21 Wɨn Bep dɨk nokok gɨnañ palɨmbi, nak dɨkok gɨnañ palambi, nɨtɨ noñgan tamɨk, wɨndɨñgangot endɨ bo noñgan tɨnelɨñdok nak nɨmolo tɨlet. Tɨmbi kwelan kuañ gɨtɨktɨ dɨk wakan nak nanɨ-mukuñ wɨn nandɨ-kwambɨñ danelɨñdok nak nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namnekalɨñdɨ Bep nɨtok gɨnañ patnelɨñdok nɨmolo tɨlet.  
\v 22 Nɨtɨ noñgan tamɨk, wɨndɨñgangot endɨ bo noñgan tɨnelɨñdok nak nandɨ-sembi, dɨk pipapat engano naka namguñ pat-namlak wɨn emambi pat-semlak.  
\v 23 Wɨn endɨ noñgan sɨnɨk inda-talembi, noñgan tɨnelɨñdok nak endok gɨnañ palambi, dɨk nokok gɨnañ patañ. Endɨ wɨndɨñgan noñgan tɨnekalɨñ, wolonda kwelan kuañ gɨtɨktɨ ka-nandɨ-daklenekalɨñ, wɨn dɨk wakan nanɨ-mukuñ, tɨmbi dɨk nak nep galk tañguñ, wɨndɨñgangot nak nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namañ wɨn ep galk tañguñ.   
\p
\v 24 Kunum kwet gama nɨm indañɨlɨmbi, dɨk nak nep galk tañguñda tɨmbi pipapat engano wɨn namguñ pat-namlak. Bep, nak ñɨndɨñ indauktok nandɨ-galk talet: amatam nakɨta kunelɨñdok namguñ, endɨ bo natna kuutatnan nakɨta kumbi, nokok pipapat engano wɨn kanekalɨñ.  
\v 25 Bep ep tɨndɨn dɨndɨm molom, kwelalok gɨñgɨtñiilɨ dɨka nɨm nandɨ-gamañ, gan nakta nandɨ-kɨliñ tɨ-gamlet, tɨmbi dɨk nanɨ-mulɨmbi indañgut wɨn nokok gwañgwanai ñalɨ ka-nandɨ-tom-taleañ.  
\v 26 Nak dɨkok kusaka engano wɨn daut semgut, tɨmbi yousɨmbi daut sem-ta-ñautat. Wɨn dɨk nak nep galk talañ, wɨndɨñgan endɨ bo tambo ep galk tanelɨñdok ba nak en gɨta kuuttok wɨndɨñgan tɨ-semetat.”   
\c 18  
\ms1 Yesulɨ enlok kusal tɨmbɨ inda-dakleuktok kɨm mɨlapi, gwañgwañiiloñ inda-semguk  
\s1 Yesu tɨkeñgɨlɨñ  
\r (Matayo 26:47-57, Maleko 14:43-53, Luka 22:47-54)  
\p
\v 1 Yesulɨ nɨmolo tɨmbɨ taleumbi, gwañgwañii gɨt pakɨlɨñnan nanin pɨm ñambi, tuk no koi Kitlon wɨn dɨkñembi, oliv komba kena no wandɨñ pakuknan ña tomgɨlɨñ.  
\v 2 Endɨ wolok nain asup kɨmɨn tañgɨlɨñda tɨmbi Judas Yesu endok kanjɨkñiilok kɨsɨnan kɨmɨlepi tɨñguk endɨ bo kwet wɨn nandɨñguk.  
\v 3 Wɨndɨñda tapma ama biesɨ gɨt Falisi amalɨ tapma ittok kamaikamai ama dɨwɨn enɨ-mukɨlɨñ en wakɨt Romalok mik ama dɨwɨn Judaslɨ ep kiulɨmbi, endɨ tou gɨt sipalak ep pɨndopi, miktok nepenepek epmumbi, Judaslɨ yanañgɨlɨmbi, kwet wolok bɨñgɨlɨñ.  
\v 4 Bɨumbi, Yesulɨ nɨtek indañmektok wɨn ikan nandɨ-taleñɨpi, ña ep tɨmbɨ indaumbi enguk, “Sɨndɨ nin lonjañ?”  
\v 5 Eumbi tambane nɨñgɨlɨñ, “Yesu Nasalet nanin.” Eumbi enguk, “Wɨn nak ñakan.” (Tɨmbi Judas Yesu kanjɨkñiilok kɨsɨnan kɨmɨkuk endɨ ama wolok boñgɨpsɨnan ikuk.)   
\p
\v 6 Yesulɨ “Wɨn nak ñakan” wɨndɨñ eumbi, wolongan amalɨ nandɨ-sɨlɨkñembi, siñgisiñgilok ñambi, pi pɨ-taleñgɨlɨñ.  
\v 7 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, bɨndambo enɨ-nandɨmbi eñguk, “Sɨndɨ nin lonjañ?” Eumbi, “Yesu Nasalet nanin” wɨndɨñ nɨñgɨlɨñ.  
\v 8 Eumbi, Yesulɨ tambane enguk, “Wɨn nak ñakan wɨn ikan sanɨt. Wɨndɨñda tɨkap sɨndɨ nak nep lonjañda, notnai ñɨn yambiumbi ñawɨt.”  
\v 9 Yesulɨ manda wɨndɨñ eñguk, wɨn endɨ dama Beula ñɨndɨñ nɨñguk walɨ bien tɨmbektok eñguk, “Dɨk ama nakɨta kunelɨñdok namguñ wɨn nak yambɨ-dɨkñewambi, no nɨm paikɨlɨñ.”   
\p
\v 10 Tɨmbi Simon Petlolɨ kakit tɨke bɨñguk wɨn tiañeum lambumbi, tapma amalok telak damanjɨ endok kena gwañgwa sɨlanin no koi Malkus endok pawan kɨt dɨndɨm kandañ nanin wɨlalɨm pi pɨñguk.  
\v 11 Wɨndɨñ tɨmbɨmbi, Yesulɨ Petlola nɨñguk, “Dɨkok kakitka kwelnan suaeum pɨwɨn. Bepnalɨ engan mɨlap ñɨn kɨmɨt-namguk wɨn nɨtekta tɨmbi nɨm bembet?”   
\p
\v 12 Tɨmbi mik ama wakɨt endok telak damanjɨ ba tapma ittok kamaikamai ama endɨ Yesu tɨkembi, kii imbi  
\v 13 nañgɨpi, ama no koi Anas endoñ dama ñañgɨlɨñ. Anas endok wembanlok wapai koi Kaiafas endɨ gwɨlat wolonda tapma amalok telak damanjɨ kuñguk.  
\v 14 Wɨn Kaiafas en wakan Juda ama biesɨla nanandɨ dama ñɨndɨñ emguk, “Ama noñganlɨñgot amatam gɨtɨktok kɨnjanjɨ kɨmbek wɨn kɨndem.”   
\s1 Petlolɨ Yesula “Nɨm nandɨñmɨlet” eñguk  
\r (Matayo 26:58,69-70, Maleko 14:54,66-68, Luka 22:55-57)  
\p
\v 15 Yesu nañgɨp ñañɨlɨmbi, Simon Petlo gɨt Yesulok gwañgwa no \f + \fr 18:15 \ft Yoanelɨ gwañgwa ninda youkuk endɨ enla eñguk.\f* endɨ siñgi klem ñañgɨmɨk. Tapma amalok telak damanjɨ endok sambaliilɨ gwañgwa no wɨn nandɨñmɨñgɨlɨñ, wala tɨmbi endɨ telak damalok il sañ jimba gɨnañ Yesu kɨndem klem loñguk,  
\v 16 gan Petlolɨ telak yama pawan ikuk. Tɨmbi gwañgwa nin telak damanjɨlok sambaliilɨ nandɨñmɨñgɨlɨñ endɨ pɨ ñambi, telak yama kandɨkñe wembela Petlolok plon manda nɨmbɨmbi, yama pɨsalɨmbi, gwañgwa walɨ Petlo nañgɨlɨmbi, gɨnañ loñgɨmɨk.  
\v 17 Loumbi, yama kandɨkñe wembe walɨ Petlo nɨ-kañbi eñguk, “Nɨm kañbi, dɨk bo ama wolok gwañgwa no?” Eumbi nɨñguk, “E, nak nɨm.”   
\p
\v 18 Sasale tɨñgukta tɨmbi tapma amalok telak damanjɨ endok kena gwañgwa gɨt tapma ittok kamaikamai ama endɨ komba sim ipi, sei-palɨmbi, Petlo endɨ bo boñgɨpsɨnan ña ipi, komba sei-pakuk.   
\s1 Tapma amalok telak damanjɨlɨ Yesu nɨ-nandɨnandɨ tɨñguk  
\r (Matayo 26:59-66, Maleko 14:55-64, Luka 22:66-71)  
\p
\v 19 Tɨmbi Anas tapma amalok telak damanjɨ damañgan pakuk endɨ Yesu nɨ-kañbi, endok gwañgwañiilok plon ba manda e-daut tɨlɨñguk wolok plon nɨ-nandɨnandɨ tɨñguk.  
\v 20 Tɨmbi Yesulɨ ñɨndɨñ tambane nɨñguk, “Nak amatam gɨtɨkta indañgan manda engut, wɨn Juda amatam gɨtɨktɨ it kiyaunjɨ gɨnañ ba tapma ilan kɨmɨn tañ wolok nain tuop manda enɨ-daut tɨ-sem-ta-kuñgut, tɨmbi nak kwet sembɨnnan nepek no nɨm eñgut.  
\v 21 Wala tɨmbi nekta naka nanɨ-nandɨlañ? Manda enbambi nandɨñgɨlɨñ enda enɨ-kaukañ; endɨ mek nak nek engut wɨn nandañ.”  
\v 22 Wɨndɨñ eumbi, kamaikamai ama ñasɨñgan ikɨlɨñ endoñnan nanin nolɨ Yesu timan dai plon wɨpi nɨñguk, “Dɨk tapma amalok telak damanjɨ enda nɨtekta manda wɨndɨñ tambane nɨlañ?”  
\v 23 Eumbi tambane nɨñguk, “Manda ewa kamalalakta, wɨn kusei nanɨ-dakleumbi nandɨwa, ba dɨndɨm eletta, dɨk nekta slakan nɨtañ?”  
\v 24 Tɨmbi Anaslɨ eumbi, Yesu kii im-bimbin nañgɨp ñambi, tapma amalok telak damanjɨ Kaiafas endoñ ñañgɨlɨñ.   
\s1 Petlolɨ Yesula ‘Nɨm nandɨñmɨlet’ bɨndambo eñguk  
\r (Matayo 26:71-75, Maleko 14:69-72, Luka 22:58-62)  
\p
\v 25 Tɨmbi Simon Petlolɨ komba sei-palɨñɨlɨmbi, nɨ-nandɨmbi eñgɨlɨñ, “Nɨm kañbi, dɨk bo ama wolok gwañgwa no?” Eumbi, e-kɨmɨt-sembɨmbi enguk, “E, nak nɨm.”  
\v 26 Tɨmbi tapma amalok telak damanjɨ endok kena gwañgwa no, wɨn ama nindok pawan Petlolɨ wɨlɨ dɨkñeñguk endok wekai dɨptɨ Petlola ñɨndɨñ nɨñguk, “Dɨk oliv komba kena gɨnañ en gɨta kuumbi gambɨt wɨn!”  
\v 27 Eumbi, bɨndambo “Wɨn nak nɨm” eumbi, wolongan puputtɨ kɨtɨñguk.   
\s1 Pilatolɨ Yesu ama wapmañ kuñgunla nɨ-nandɨ tɨñguk  
\r (Matayo 27:1-2,11-14, Maleko 15:1-5, Luka 23:1-5)  
\p
\v 28 Kwet salaumbi, Juda ama biesɨlɨ Kaiafaslok il bimbi, pɨm ñambi, Yesu nañgɨpi, kandɨkñe ama Pilatolok ilan ñañgɨlɨñ, gan il gɨnañ nɨm loñgɨlɨñ, wɨn kusei ñɨndɨñda: endɨ Roma ama Pilatolok il gɨnañ loumda, Kunum Yambattok dainan kolambi, Kamaikamai gwɨlattok nanañ sandap wolonda nanelɨñdok tuop nɨm. It gɨnañ nɨm lombi, sañ jimba gɨnañ palɨmbi,  
\v 29 Pilatolɨ pɨm, endoñ ñambi, enɨ-nandɨmbi eñguk, “Sɨndɨ ama ñala manda nɨtek embi, kɨt yout tɨñmañ?”  
\v 30 Eumbi tambane nɨñgɨlɨñ, “Endɨ kolan tɨndɨ ama nɨm palɨmda, dɨkok kɨkanan slakan nɨm kɨmɨtneñ.”  
\v 31 Eumbi, Pilatolɨ enguk, “Tɨkap wɨndɨñda, sɨn en tɨkembi, sɨnlok endɨkñe mandanjɨ kɨmɨt-klembi, manda plon kɨmɨlɨt.” Eumbi, ama biesɨlɨ nɨñgɨlɨñ, “Juda nɨndok endɨkñe mandanɨlɨ en kɨmkɨmlok elak, \x + \xo 18:31 \xt Wok Pris 24:16\x* gan Roma sɨndok endɨkñe mandanjɨlɨ nɨndɨ sep lapɨpi, wɨndɨñ tɨneñdok kɨmɨsip patak.”  
\v 32 Juda ama biesɨlɨ Pilatola wɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, walɨ tɨmbɨ inda-dakleñguk, wɨn Yesulɨ damañgan kɨmkɨm nɨtein kɨmbektok e-dakleñguk, manda walɨ bien tɨmbep tɨñguk. \x + \xo 18:32 \xt Yoane 3:14, 12:32-33\x*   
\p
\v 33 Tɨmbi kandɨkñe Pilatolɨ ama biesɨlok mandanjɨ nandɨ-talembi, kandɨkñe amalok it gɨnañ undane lombi, Yesu kɨtɨñmum bɨumbi nɨ-nandɨmbi eñguk, “Ba dɨk ñakan Juda amatamdok ama wapmañjɨ ba?”  
\v 34 Eumbi tambane nɨ-nandɨñguk, “Ba dɨk manda wɨn dɨtnalok nanandɨñgala elañ, ba dɨwɨndok manjɨ klembi elañ?”  
\v 35 Eumbi nɨñguk, “Natna Juda ama nɨm, wala tɨmbi dɨkok kusaka nɨtek nandɨ-gamet? Wɨn dɨtnalok amatamgai gɨt tapma ama biesɨlɨ gepbi, nokok kɨtnanan gapɨkañ. Dɨk nɨtek sɨnɨk tɨñguñ?”  
\v 36 Eumbi tambane nɨñguk, “Nokok ama wapmañ kuñguna wɨn kwet ñolok nɨm. Wɨn kwet ñolok palɨmda, nokok kena gwañgwanailɨ kanjɨknai mik tɨ-semumbi, endɨ nɨtek plon nepbi, Juda ama biesɨlok kɨsɨnan napɨtnelɨñ? Gan nokok ama wapmañ kuñguna wɨn kwet ñolok nɨm.”   
\p
\v 37 Tɨmbi Pilatolɨ nɨñguk, “Wɨndɨñda dɨtna ama wapmañ wɨndɨñ elañ ba?” Eumbi tambane nɨñguk, “Naka ama wapmañ nanlañ wɨn dɨndɨm elañ. Wɨn kusei biañgan sɨsɨnɨk wɨn e-dakle kena tɨmbettok menalɨ napmɨumbi, kwelan indañgut. Tɨmbi nin endɨ kusei biañgan sɨsɨnɨk wɨn tɨke-kwambɨñ dalok nandɨ-galk tañ gɨtɨk endɨ nokok mandana nandɨmbi nandɨ-dasiañ.”  
\v 38 Eumbi, Pilatolɨ nɨñguk, “Kusei biañgan sɨsɨnɨk wɨn nek sɨnɨk?”  
\s1 Pilatolɨ Yesulok kolan no nɨm tɨmbɨ indañguk, ganmek kɨmbektok eu taleñguk  
\r (Matayo 27:15-31, Maleko 15:6-20, Luka 23:13-25)  
\p Tɨmbi Pilatolɨ bɨndambo pɨmbi, Juda amatamdoñ ñambi enguk, “Nakta endok kolan no nɨm tɨmba indalak.  
\v 39 Gan nak sɨndok ep tɨndɨnjɨ no kɨmɨt-klembi, Kamaikamai gwɨlat tuop ama no it kwambɨñ gɨnañ nanin sɨndok pa pɨsat-samlet, wala tɨmbi sɨndɨ nak ama ñɨn Juda amatamdok ama wapmañjɨ nɨnɨn en pɨsat-samettok nandañ ba?”  
\v 40 Wɨndɨñ eumbi, endɨ kwawañganembi, tambane nɨñgɨlɨñ, “Nɨm yañ! Barabas kak pɨsat-nɨmɨñ!” Barabas wɨn endɨ ama piñpiñen nin Roma ama mik tɨ-semlɨñguk. \x + \xo 18:40 \xt Maleko 15:7\x*   
\c 19  
\nb
\v 1 Wolongan Pilatolɨ eumbi, mik amalɨ toa pɨsɨk asupnat gaut gwɨlaptɨ tɨndɨn walɨ Yesu waipgɨlɨñ.  
\v 2 Tɨmbi ama wapmañ walan esɨlɨmɨñɨpi, toa no pɨsɨkñat walɨ bondɨnembi, kumbannan kɨmɨlɨ pɨumbi, sauloñ gɨmɨn dasi-mɨñgɨlɨñ.  
\v 3 Wɨndɨñ tɨñɨpi, ama noñgan noñgan endoñ bɨñgɨlɨñ tuop endɨ walan noñgangot tɨmbi, “Judalok ama wapmañjɨ, we!” wɨndɨñ nɨmbi, timan dai plon kɨt pɨndɨm wɨkɨlɨñ.   
\p
\v 4 Tɨmbi Pilatolɨ bɨndambo pɨmbi, kɨmɨn gɨtɨktoñ ñambi enguk, “Nandɨwɨt: nak en sɨndoñ nañgɨp bɨwambi, sɨndɨ ñɨndɨñ ka-nandɨwɨt: nakta endok yomɨnlok bien lonjɨ nɨm kañ bilet.”  
\v 5 Tɨmbi Yesu en toa pɨsɨkñat bondɨnen gɨt sauloñ gɨmɨnnat wakɨt pɨ ilɨmbi, Pilatolɨ daut sembi enguk, “Ama ñɨn kawɨt!”  
\v 6 Wɨndɨñ eumbi, tapma ama biesɨ gɨt tapma ittok kamaikamai amalɨ Yesu kañgɨlɨñ, wolongan endɨ wopumgan kɨtɨmbi eñgɨlɨñ, “Kloñbat plon wɨlɨ kɨmbɨn!” Eumbi, Pilatolɨ manjɨnan tɨkembi enguk, “Nakta endok yomɨn yolonjɨletta tɨmbi sɨndɨ en tɨkembi, kloñbat plon wɨlɨt.”  
\v 7 Tɨmbi Juda ama biesɨlɨ tambane nɨñgɨlɨñ, “Endɨ enla ‘Nak Kunum Yambattok Nɨñañ’ wɨndɨñ pa elak, tɨmbi endɨkñe manda pat-nɨmlak walinin nolɨ ama wandisɨ wɨn yandɨp kɨmnelɨñdok elak.”   
\p
\v 8 Tɨmbi Pilatolɨ Yesulok plon manda wandin wɨn nandɨñguk wolonda endɨ wɨlɨ kɨmnelɨñdok eu taletalela mɨsɨ sɨnɨk tambi,  
\v 9 Yesu it gɨnañ nañgɨp lombi, nɨ-kañbi eñguk, “Dɨk denanin sɨnɨk?” Gan Yesulɨ tambon no nɨm tambane nɨñguk,  
\v 10 wala tɨmbi Pilatolɨ nɨñguk, “Nɨtek? Ba dɨk manda tambon no nɨm nanlañ ba? Nak dɨk slak gambiwam kuuñdok ba ewa kloñbat plon kɨmbeñdok gembɨ pat-namlak, wɨn dɨk nɨm nandɨ-daklelañ ba?”  
\v 11 Tɨmbi Yesulɨ tambane nɨñguk, “Kunum Yambattɨ gembɨ nɨm gamumda, nepek no tɨ-nameñdok gembɨ no nɨm pakamek. Kusei wala tɨmbi ama nin nak dɨkok kɨkanan napɨkuk endok yomɨnlɨ dɨkok yomga maklelak.” \f + \fr 19:11 \ft Yesulɨ tapma amalok telak damanjɨ Kaiafas endok plon e-yout tɨñguk bek.\f*   
\p
\v 12 Pilatolɨ manda wala tɨmbi Yesu kañbiuktok telak lonjɨñguk, gan Juda ama biesɨlɨ kwawa tɨmbi kɨtɨmbi, Pilatola nɨñgɨlɨñ, “No en enla ama wapmañ elak, endɨ Roma ama wapmañ Sisala kanjɨk tɨñmɨmbi e-ta-pɨ tɨñmɨlak. Wɨndɨñda tɨkap dɨk ama ñɨn kañbiutañda, dɨk bo Sisalok nol nɨm indalañ.”  
\v 13 Pilatolɨ manda wɨndɨñ nandɨmbi, wolongan endɨ Yesulok mandan eu taleuktok en nañgɨp pɨmbi, ka-danɨ amalok pitit plon pipakuk, kwet kawat pɨndɨmlɨ galgalɨn wolok. (Juda amalok mandanjɨnan kwet wolok koi wɨn Gabata.)   
\p
\v 14 Sandap wolondañgan Juda amalɨ Kamaikamai gwɨlattok nepek gɨtɨk tɨ-jumɨt tɨñɨlɨmbi, kwet boñgɨp taumbi, Pilatolɨ pitit plon pipapi, Juda amatamda e-sasale manda enbi eñguk, “Ale, sɨndok ama wapmañjɨ ñɨn kawɨt!”  
\v 15 Eumbi, endɨ kɨtɨmbi eñgɨlɨñ, “Nañgɨp ñawɨt! Nañgɨp ñawɨt! Nañgɨp ñambi, kloñbat plon wɨlɨ kɨmbɨn!” Tɨmbi Pilatolɨ enguk, “Nɨtek? Sɨndok ama wapmañjɨ ñakan ñak! Ba nak en kloñbat plon wɨlɨ kɨmnelɨñdok eut ba?” Eumbi, tapma ama biesɨlɨ ñɨndɨñ tambane nɨñgɨlɨñ, “Nimbek no en nɨndok ama wapmañnɨ nɨm, Sisa en noñgan.”  
\v 16 Wolongan Pilatolɨ nandɨ-sembi, Yesu kloñbat plon wɨlɨ kɨmnelɨñdok kɨsɨnan kɨmɨkuk.   
\s1 Yesu kloñbat plon wɨlɨ kɨmɨñguk  
\r (Matayo 27:32-56, Maleko 15:21-41, Luka 23:26-49)  
\p
\v 17 Wɨndɨñda mik amalɨ Yesu walinin nañgɨp ñambi, enlok kloñbat mɨum bembɨmbi, kwet no koi Kumba Kwandat, Judalok mandanjɨnan Golgata, wandɨñ nañgɨp ñambi,  
\v 18 kloñbat plon wɨkɨlɨñ. Tɨmbi kolan tɨndɨ ama tɨpet wakɨta yandɨpbi, no tombon no tombon, tɨm Yesu en endok boñgɨpsetnan ep samba embi, mambɨ ikɨlɨñ.   
\p
\v 19 Tɨmbi Pilatolɨ eu taleumbi, Yesulok kumbam mɨndiñ plon kundit ñɨndɨñ youp kɨmɨkɨlɨñ, “Yesu Nasalet nanin, Juda amalok ama wapmañjɨ.”  
\v 20 Kundit wɨn Juda wakɨt Roma ba Grik endok mandanjɨ plon youp kɨmɨkɨlɨñ, tɨmbi Yesu wɨkɨlɨñ wɨn it kwet ñasɨñgan pakukta tɨmbi Juda ama asupgandɨ manda wɨn kañbi pinakɨlɨñ.  
\v 21 Tɨmbi Juda amalok tapma ama biesɨlɨ kundit wala kañ nandum tuop nɨm tɨmbɨmbi, Pilato nɨmbi eñgɨlɨñ, “Dɨk ‘Juda amalok ama wapmañjɨ’ wɨndɨñ nɨm yout. Tambo ñɨndɨñ yout, ‘Ama ñalɨ en ‘Nak Juda amalok ama wapmañjɨ’ eñguk.’” Wɨndɨñ eumbi,  
\v 22 Pilatolɨ tambane enguk, “Ewam youlalɨñ wɨndɨñgan palɨn.”   
\p
\v 23 Tɨmbi mik amalɨ Yesu kloñbat plon wɨt-talembi, endok dasindasin tɨpet tɨpet wɨn ep danbi, molom tuop tuop epgɨlɨñ. Tɨmbi endɨ wɨndɨñgot endok kiupɨn ombap tɨkembi kañgɨlɨñ, wɨn kiupɨ wɨn sandum noñgandɨñgot tɨndɨn, dɨmbo nɨmnat,  
\v 24 wala tɨmbi endɨ wala kau kɨndem daumbi, nɨsɨñgan ñɨndɨñ eñgɨlɨñ, “Wɨn wilapnambi kolauk, wala tɨmbi molom nin sɨnɨk wɨn indauktok nɨndɨ tɨmbɨ-indalok sañala tɨna!” Wɨndɨñ embi, tɨmbɨ-inda sañala tɨmbɨmbi, kiupɨ wolok molom indaumbi, manda ñɨndɨñ youyoulɨn patak walɨ bien tɨñguk,  
\q1 “Endɨ nokok dasindasina ep danbi,  
\q1 sandumnala tɨmbi tɨmbɨ-inda sañala tɨñgɨlɨñ.” \x + \xo 19:24 \xt Kap 22:18\x*  
\m Wolok tuopgan mik amalɨ tɨñgɨlɨñ.   
\p
\v 25 Tɨmbi Yesulok meñ wakɨt meñlok dalañ, ba Klopas tamɨn koi Malia, tɨmbi Malia Makdala nanin endɨ Yesulok kloñbalɨ kuseinan ikɨlɨñ.  
\v 26 Tɨmbi Yesulɨ enlok meñ gɨt gwañgwan nin gɨnañlɨ kasɨleñguk wɨn endɨ ñasɨñgan ilɨmbi kañbi, gwañgwa wolok plon meñla ñɨndɨñ nɨñguk, “Tam, ñɨn dɨkok nɨñañga wakan.”  
\v 27 Wɨndɨñ em tambanembi, gwañgwa wala ñɨndɨñ nɨñguk, “Ñɨn dɨkok meñga wakan.” Tɨmbi nain wolonda gwañgwa walɨ Yesulok meñ nañgɨlɨmbi, endok ilnan ñaumbi ka-dɨkñeñguk.   
\p
\v 28 Wolok siñgi kandañ Yesulɨ nandɨñguk, wɨn endɨ kena nek tɨmbektok indañguk wɨn gɨtɨk ip tɨmbɨ taleñguk. Tɨmbi manda enlok plon youyoulɨn patak walɨ bien tɨmbektok endɨ ñɨndɨñ eñguk, “Tukta kɨmlet.” \x + \xo 19:28 \xt Kap 22:15, 69:21\x*  
\v 29 Tɨmbi kwet kambot nolok gɨnañ wain tuk kimbɨñ wɨlɨmbi, wolok pakuk. Wɨndɨñda ama nolɨ nepek busukñanen tuk tiañelok no tɨkembi, walɨ wain tuk gɨnañ wɨsɨmbi, komba koi hisop wolok bem kusip bañak gɨnañ kɨmɨpi, man plon kɨmɨlɨm loumbi nañguk.  
\v 30 Wain tuk kimbɨñ wɨn nañbi eñguk, “Ip tɨmba talelak.” Wɨndɨñ eñɨpi, kumbam bium gwasei pɨumbi, kuñgun Kunum Yambattok kiinan kɨmɨpi kɨmɨñguk.   
\p
\v 31 Sandap wolonda Sabat patnandɨ nain wopum indaup tɨmbɨmbi, Juda amatamdɨ wolok tɨ-pañgɨpañgɨle tɨñgɨlɨñ. Tɨmbi Juda ama biesɨlɨ ama kloñbat plon yandɨpmɨum pakɨlɨñ endok pɨñgɨpsɨlɨ Sabat nainnan yousɨm papatta nandum tuop nɨm tɨmbɨmbi, Pilatoloñ ñambi nɨñgɨlɨñ, “Dɨk kɨndem nandɨ-nɨmbi, mik amala enbɨmbi, endɨ endok kesɨsɨ kwandat wɨlɨ gɨlo-semum platikan kɨmbɨmbi, pɨñgɨpsɨ ep pɨmbi, ep ñawɨt.” Wɨndɨñ eumbi, Pilatolɨ mik amala enbɨmbi,  
\v 32 endɨ ama tɨpet Yesu gɨt yandɨpgɨlɨñ endoñ ñambi, dama nolok kesi kwandai wɨlɨ gɨloumbi, siñgi nolok wɨndɨñgot tɨñgɨlɨñ.  
\v 33 Tɨmbi Yesuloñ bɨm kañgɨlɨñ, wɨn en ikan kɨmɨñguk. Wɨndɨñ kañbi, endok kesɨi kwandai nɨm wɨlɨ gɨloñguk.  
\v 34 Gan mik ama nolɨ bambau kandañ basamdɨ youlɨ tombɨmbi, wolongan wekat gɨt tuktɨ yalɨmulɨmbi, Yesulɨ biañgan kɨmɨñguk wɨn inda-dakleñguk.   
\p
\v 35 Wɨn sɨndɨ bo nandɨ-kɨlɨktɨ tɨnelɨñdok nepek wɨn dailɨñgan indaum kañguktɨ wolok gembɨn ipi elak. Endok e-dakle mandan walɨ biañgan tɨlak, tɨmbi endɨ manda biañgan elak wɨn ikan nandɨ-talelak.  
\v 36 Nepek nek indañguk walɨ manda youyoulɨn patak walɨ bien tɨmbektok indañguk. Neta, manda nolɨ ñɨndɨñ elak, “Kwandai no nɨm wɨlɨ gɨlolok,” \x + \xo 19:36 \xt Kisim Bek 12:46, Namba 9:12, Kap 34:20\x*  
\v 37 tɨmbi no wɨn ñɨndɨñ, “Endɨ ama youlɨ tomtomɨn enda daut deinekalɨñ.” \x + \xo 19:37 \xt Sekeraia 12:10\x*   
\s1 Yesu sum gɨnañ kɨmɨkɨlɨñ  
\r (Matayo 27:57-61, Maleko 15:42-47, Luka 23:50-56)  
\p
\v 38 Josep Alimatia nanin \f + \fr 19:38 \ft Josep Alimatia nanin endɨ Juda amatamdok kandɨkñenjɨ ba ama wopum no. (\xt Matayo 27:57, Maleko 15:42, Luka 23:50-51\ft )\f* endɨ Yesulok gwañgwa no kuñguk, gan Juda ama biesɨla mɨsɨñgukta tɨmbi gitañgitak pat-sembɨñguk. Yesu kɨmɨñgukta endɨ Pilatoloñ ñambi, ñɨndɨñ nɨ-nandɨñguk, “Nak Yesulok dalandan kɨndem tɨke ñawɨt ba?” Eumbi nandɨ-ñɨmumbi, ñam Yesu kloñbat plon nanin bɨndɨpi, tɨke ñañguk.  
\v 39 Tɨmbi Nikodemus \f + \fr 19:39 \ft Nikodemus endɨ Juda amatamdok kandɨkñenjɨ ba ama wopum no. (\xt Yoane 3:1-10, 7:50\ft )\f* damañgan tim nola Yesu ña kañguk endɨ bo bɨñguk. Endɨ gwasap mɨlɨñ kɨndem walan tɨpet 30 kilo ba nɨtek kiukiulɨn wɨn ep bɨñguk.  
\v 40 Ama tɨpet endɨ Yesulok dalandan tɨkembi, Juda amalɨ dalandanjɨlok plon pa tañ telak wɨn klembi, gwasap endok plon kɨmɨpi, sandum satnindɨ tɨmɨp imgɨmɨk.   
\p
\v 41 Yesu kloñbat plon wɨkɨlɨñ kwet wolok ñasɨñgan gwatnam kena no pakuk, tɨmbi kena wolok gɨnañ sum kawat tombañ gɨtikñin no pakuk, wolok ama dalandan gama no nɨm kɨmɨkɨmɨlɨn.  
\v 42 Sabat patnandɨ nain wɨn indaup tɨmbɨmbi, sum ñasɨñgan pakukta tɨmbi endɨ Yesulok dalandan wolok tɨke ña kɨmɨpi, sum telak yama masipgɨmɨk.   
\c 20
\s1 Yesulok dalandan sum gɨnañ nɨm pakuk  
\r (Matayo 28:1-10, Maleko 16:1-8, Luka 24:1-12)  
\p
\v 1 Kena nain kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan kwet gama nɨm salañɨlɨmbi, Malia Makdala nanin endɨ Yesulok sumnan ñambi kañguk, wɨn kawat sum telak yama masimasipmɨn wɨn tɨke lo tambon kɨmɨlɨm pakuk.  
\v 2 Wɨndɨñ kañbi, woñep ñambi, Simon Petlo gɨt gwañgwa no Yesulɨ gɨnañlɨ tɨke-kasɨlelɨñguk endoñ ñambi enguk, “Wopumdok dalandan sumnan nanin tɨke ñambi, delok kɨmɨlɨm patak wɨn nɨndɨ nɨm nandamɨñ.”   
\p
\v 3 Wolongan Petlo gɨt nol endɨ iset bimbi, sumnan ñandepi  
\v 4 yakan woñep ñañgɨmɨk, gan nol walɨ Petlo maklembi, dama sumnan tomguk.  
\v 5 Tombi, telak yama pawan mumuñembi, gɨnañ deium loumbi, sandum Yesulok dalandan tɨmɨtɨmɨlɨn wɨn kañguk, gan gɨnañ nɨm loñguk.  
\v 6 Tɨmbi Simon Petlolɨ siñgi klem bɨ tombi, sum gɨnañ lombi kañguk, wɨn Yesulok kwel kɨnjannan sandumlɨñgot pakuk.  
\v 7 Sandum no endok kumbam imimɨn walɨ dɨwɨn no gɨt nɨm pakuk. Tambo sandum wɨn engan kwasanembi, giñgiñgan kɨmɨlɨm pakuk.  
\v 8 Tɨmbi gwañgwa dama sumnan tomguk endɨ wɨndɨñgot gɨnañ lombi, nepenepek gɨtɨk wɨn kañbi, Yesu mɨlakuk wɨn nandɨ-kwambɨñ dañguk.  
\v 9 (Nain wolonda endɨ Kunum Yambattok mandanlɨ Mesialɨ kɨmnan nanin mɨlalektok elak wɨn gama nɨm nandɨ-tomgɨlɨñ.)   
\s1 Yesulɨ Malia Makdala nanin endoñ indañguk  
\r (Maleko 16:9-11)  
\p
\v 10 Tɨmbi gwañgwa tɨpet endɨ isetnan undane ñañgɨmɨk,  
\v 11 gan Malia Makdala nanin endɨ sumnan undane bɨ tom papi, pawan ipi, kut-blamblan eñguk. Tɨñɨpi mumuñembi, sum gɨnañ deium loumbi,  
\v 12 eñalo tɨpet dasindasinjet satnin wɨn yambɨñguk. Endɨ Yesulok kwel kɨnjannan pipakɨmɨk, nolɨ kumbam kandañ pilɨmbi, nolɨ kesɨi kandañ pipakuk.  
\v 13 Pipapi nɨñgɨmɨk, “Tam, dɨk neta kut-blamblan elañ?” Eumbi enguk, “Nokok Wopumnalok dalandan tɨke ñam, delok kɨmɨlɨm patak wɨn nɨm nandɨlet.”  
\v 14 Wɨndɨñ eñɨpi undanembi, Yesu siñgi kandañ ilɨmbi kañguk, gan endɨ en gama nɨm ka-nandɨ-tomguk.  
\v 15 Tɨmbi Yesulɨ nɨ-kañbi eñguk, “Tam, dɨk neta kut-blamblan elañ? Ba ninda lonjɨlañ?” Nɨ-kaumbi, Malialɨ “Kena kandɨkñe ama kalet” wɨndɨñ nandɨmbi nɨñguk, “Ama wopum. Tɨkap dɨk ñalɨ tɨke ñañañda, nanbɨ nandɨmbi, dɨk kwet delok kɨmɨlañnan ñambi, natna tɨke ñam kɨndit tapliutet.”   
\p
\v 16 Tɨmbi Yesulɨ Malialok koi kɨtɨumbi, endɨ tɨkɨle ka-nandɨ-tombi, Juda mandanjɨnan “Rabonai” nɨñguk. (Wɨn nɨnɨlok mandanɨnan ‘Nokok nandautna’.)  
\v 17 Malialɨ Yesula wɨndɨñ kɨtɨmbi, tɨke-kaumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Nambɨk bi! Nak gama Bepnaloñ nɨm undane loñgut, wala tɨmbi nombo nɨm nep kawɨñ. Dɨk nokok kwayanailoñ \f + \fr 20:17 \ft Yesulɨ enlok kwayañiila eñguk, wɨn endɨ gwañgwañiilok plon e-yout tɨñguk.\f* ñambi, ñɨndɨñ enbekañ, ‘Wɨn nokok Betna gɨt sɨndok Bepsɨ, nokok Yambatna gɨt sɨndok Yambatsɨ, nak endoñ undane loupi tɨlet.’”  
\v 18 Tɨmbi Malia Makdala nanin endɨ Yesulok gwañgwañiiloñ ña tombi enguk, “Nak Wopum ip kat” embi, Yesulɨ manda nɨñguk wɨn wakan kasat tɨ-semumbi nandɨñgɨlɨñ.   
\s1 Yesulɨ gwañgwañiiloñ inda sembɨ tɨ-semguk  
\r (Matayo 28:16-20, Maleko 16:14-18, Luka 24:36-49)  
\p
\v 19 Kena nain kusei kɨmɨkɨmɨlɨnan sandap wolonda kwet kɨlɨm eumbi, Yesulok gwañgwañiilɨ kɨmɨn tɨ-pakɨlɨñ. Endɨ Juda ama biesɨla mɨsɨñgɨlɨñda tɨmbi it yama kekak tɨ sip kwambɨñ da-talembi pakɨlɨñ. Palɨñɨlɨmbi, Yesu en boñgɨpsɨnan indam ipi enguk, “Busuk pat-samun.”  
\v 20 Wɨndɨñ e-talembi, enlok kii bim tɨpet wakɨt bambau gilɨn daut semumbi, endɨ Wopum en wakan wɨn ka-nandɨ-tom sɨnɨk tambi, sɨlɨsɨlɨlɨ tokñe-semguk.  
\v 21 Tɨmbi Yesulɨ bɨndambo enguk, “Busuk pat-samun. Beptɨ nak nanɨ-mukuk, wɨndɨñgangot nak bo sɨndɨ sanɨ-mutet.”  
\v 22 Wɨndɨñ e-talembi, man woñlɨ ep pendɨpi enguk, “Sɨndok gɨnañjɨ gɨnañ Dɨndɨm Woñ kasɨlewɨt! Kasɨle-talemek,  
\v 23 Woñ walɨ daut samlak, wɨn Kunum Yambattɨ ama nolok yomɨn biñmɨñguk ba nɨm, tɨmbi wolok tuop sɨndɨ amatamda kɨndem ñɨndɨñ enɨ-dakle-semnekalɨñ, ‘Yomjɨlok mɨlap wɨn wiat-taletalen,’ ba ‘Yomjɨlok mɨlap wɨn kɨmɨlɨm pat-samlak.’”   
\p
\v 24 Yesulɨ inda-semguk wolonda endok gwañgwañii 12 endoñnan nanin no koi Tomas (koi no Didimus) endɨ nolii gɨt nɨm pakuk.  
\v 25 Nɨm pakukta, endok noliilɨ ñɨndɨñ nɨñgɨlɨñ, “Nɨndɨ Wopum kañgɨmɨñ!” Gan endɨ enguk, “Tɨkap nak dautnalɨ biliñdok gil endok kii bim plon nɨm kautat, tɨmbi kɨtna nɨñañlɨ kii bim wandan gɨnañnan nɨm suaeutat, tɨmbi bambau wanda wɨn nɨm tɨke-kautatta, sɨndɨ nek eañ wɨn nak nɨm sɨnɨk nandɨ-kwambɨñ dautat.”   
\p
\v 26 Sande noñgan taleumbi, gwañgwalɨ bɨndambo it gɨnañnan kɨmɨn tɨmbɨmbi, Tomaslɨ en gɨta yakan pakɨlɨñ. Endɨ yama kekak tɨ sip kwambɨñ da-talembi pakɨlɨñ, ganmek Yesulɨ bɨndambo boñgɨpsɨnan bɨ indam ipi enguk, “Busuk pat-samun.”  
\v 27 Wɨndɨñ eñɨpi, Tomasla kii bim daulɨmɨmbi nɨñguk, “Kɨka nɨñañ kɨtna gil plon kɨmɨpi, kɨtna ka! Tɨmbi kɨka kot suapi, nokok bambatna tɨke-nandɨ! Dɨk nandɨ-bendɨ nombo nɨm tɨmbekañ, tambo nak kaik patet wɨn nandɨ-kwambɨñ daukañ!”  
\v 28 Eumbi tambane nɨñguk, “Dɨk nokok Wopumna gɨt Yambatna.”  
\v 29 Eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Ba dɨk nambɨlañda tɨmbi nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namlañ ba? Nin endɨ nɨm nambañ, gan wandingan embi nandɨ-kɨlɨktɨ tɨ-namañ, endɨ Bepnalok dainan amatam dɨwɨn yapma kle pakañ.”   
\s1 Kusei nekta pepa ñɨn youyoulɨn patak  
\p
\v 30 Yesulɨ gwañgwañiilok dausɨnan jimba kundit dɨwɨn asupgan tɨñguk, gan wɨn pepa ñolok gɨnañnan nɨm youyoulɨn patak.  
\v 31 Gan kundit youyoulɨn patak walɨ kusei ñɨndɨñda youyoulɨn: sɨndɨ manda ñɨn pinat nandɨ tɨmbi, Yesu en Mesia, Kunum Yambattok Nɨñañ, wɨn nandɨ-kwambɨñ danekalɨñ, tɨmbi nandɨ-kwambɨñ dañɨpi, endok gɨñgɨtñii kuañda tɨmbi kuñgu sɨsɨnɨk wɨn kasɨlenekalɨñ.   
\c 21
\s1 Yesulɨ tuk guañ baliliñnan gwañgwañiiloñ inda-semguk  
\p
\v 1 Yesulɨ gwañgwañiiloñ dama Jelusalem inda-semguk, wolok siñgi kandañ endɨ bɨndambo Galili kwelan tuk guañ koi Taibelias wolok inda-semguk. Wɨn ñɨndɨñ:  
\v 2 Simon Petlo, Tomas (endok koi no Didimus) gɨt Natanael Kana it kwet Galili kwelan nanin, wakɨt Sebedilok nɨñañiit tɨpet ba Yesulok gwañgwañiit tɨpet no yakan kɨmɨn tɨ-pakɨlɨñ.  
\v 3 Palɨñɨlɨmbi, Simon Petlolɨ noliila enguk, “Nak mɨkbalak lolonjɨla ñautet.” Eumbi nɨñgɨlɨñ, “Nɨndɨ dɨkɨta yakan ñanetamɨñ.” Wɨndɨñ embi, walinin pɨm ñambi, kɨkeñ plon lom ñambi, mɨkbalak lɨk tiatia kena tɨñgɨlɨñ, gan tim ombap wolonda mɨkbalak no nɨm epgɨlɨñ.   
\p
\v 4 Kwet salaup tɨmbɨmbi, gwañgwañiilɨ Yesu kɨnanjatnan palɨmbi kañgɨlɨñ, gan endɨ en Yesu wɨn nɨm ka-nandɨ-tomgɨlɨñ.  
\v 5 Tɨmbi Yesulɨ kɨtɨ-sembi enguk, “Notnai! Ba sɨndɨ mɨkbalak no nɨm epmɨlɨñ ba?” Eumbi, “Nɨm epmamɨñ” wɨndɨñ nɨmbɨmbi,  
\v 6 endɨ enguk, “Ale. Lɨksɨ kɨkeñ kɨt dɨndɨm kandañ kolɨ pɨumbi epnetañ.” Eumbi, endɨ bɨndambo lɨk wɨn kolɨ pɨumbi, mɨkbalak asup epgɨlɨñda tɨmbi lɨk wɨn tiañeum kɨkeñ plon lambɨlambɨlok tuop nɨm.   
\p
\v 7 Wolongan Yesulɨ gwañgwa gɨnañlɨ tɨke-kasɨleañguk endɨ Petlola ñɨndɨñ nɨñguk, “Wɨn Wopum engan!” Simon Petlolɨ manda “Wopum” wɨndɨñ nandɨmbi, dasindasin kiundɨp biñguk wɨn tɨke dasimbi, Yesuloñ ñaupi, tuk guañ gɨnañ dɨkokuk.  
\v 8 Tɨmbi gwañgwa dɨwɨndɨ Petlo kɨkeñ plon klembi, mɨkbalak lɨk tokñetokñen wɨn tiañembi, kɨnanjatnan bɨ tomgɨlɨñ. Kwet wɨn mayañgan sɨnɨk nɨm, 100 mita ba nɨtek wolok tuop.  
\v 9 Kɨnanjatnan pɨmbi, komba dɨ-papal kañgɨlɨñ, tɨmbi komba galk plon mɨkbalak wakɨt plaua nanañ dɨwɨn palɨmbi kañgɨlɨñ.  
\v 10 Tɨmbi Yesulɨ enguk, “Mɨkbalak kombɨkan epmɨlɨñ dɨwɨn ep bɨwɨt!”  
\v 11 Eumbi, Simon Petlolɨ kɨkeñ plon lombi, mɨkbalak lɨk tiañeumbi, tuk pawan kɨnanjatnan lambɨñguk. Mɨkbalak wopum sɨnɨk 153 gɨtɨk walɨ pɨ lɨk tɨmbɨ tokñeñgɨlɨñ, ganmek lɨk walɨ nɨm blañganeñguk.   
\p
\v 12 Tɨmbi Yesulɨ bɨm, nanañ nanelɨñdok enguk. Gwañgwañiilɨ en Wopum wɨn ip nandɨñmɨñgɨlɨñda tɨmbi, endɨ gɨtɨk walɨ “Dɨk nin?” wɨndɨñ nɨ-nandɨnep mɨsɨñgɨlɨñ.  
\v 13 Tɨmbi Yesulɨ bɨmbi, plaua wakɨt mɨkbalak epbi, emumbi nañgɨlɨñ.   
\p
\v 14 Yesulɨ kɨmnan nanin mɨlakuk wolok siñgi kandañ endɨ gwañgwañiiloñ wɨndɨñ inda-semumbi, nain tɨpet gɨt no tɨñguk.   
\s1 Yesulɨ Petlola endok gɨñgɨtñii yambɨ-dɨkñeuktok nɨñguk  
\p
\v 15 Nanañ nanbɨ taleumbi, Yesulɨ Simon Petlo nɨ-nandɨmbi eñguk, “Simon Yoanelok nɨñañ, dɨk nokok gwañgwanai dɨwɨn ñɨn yapma klembi, gɨnañgalɨ nak nep kasɨle-sɨnɨk talañ ba?” Eumbi nɨñguk, “Tɨmbi, Wopum, nak gɨnañnalɨ dɨk gep kasɨlelet wɨn dɨk ip nandɨlañ.” Wɨndɨñ eumbi, Yesulɨ enlok gɨñgɨtñiilok plon Petlola ñɨndɨñ nɨñguk, “Nokok sipsip nɨñanai ep towi tɨ-ta-kuukañ.”   
\p
\v 16 Tɨmbi bɨndambo nɨ-nandumbi, nain tɨpet tɨñguk, “Simon Yoanelok nɨñañ, dɨk gɨnañgalɨ nak nep kasɨle-sɨnɨk talañ ba?” Eumbi nɨñguk, “Tɨmbi, Wopum, nak gɨnañnalɨ dɨk gep kasɨlelet wɨn dɨk ip nandɨlañ.” Wɨndɨñ eumbi nɨñguk, “Nokok sipsipnai yambɨ-dɨkñe tɨ-ta-kuukañ.”   
\p
\v 17 Tɨmbi bɨndambo nɨ-nandumbi, nain tɨpet gɨt no tɨñguk, “Simon Yoanelok nɨñañ, dɨk gɨnañgalɨ nak nep kasɨlelañ ba?” Yesulɨ “Dɨk gɨnañgalɨ nak nep kasɨlelañ ba?” wɨndɨñ eumbi, nain tɨpet gɨt no tɨñgukta tɨmbi, Petlolɨ gɨnañ kolaumbi nɨñguk, “Wopum, dɨk nepek gɨtɨk ip nandɨ-talembi, nak gɨnañnalɨ dɨk gep kasɨlelet wɨn nambɨ-nandɨlañ.” Eumbi, Yesulɨ nɨñguk, “Nokok sipsipnai ep towi tɨ-ta-kuukañ.  
\v 18 Wɨn biañgan tɨmbekañ.  
\p Tɨmbi nak ñɨndɨñ ganba nandɨ. Dɨk sim plon papi, dɨtnañgan bɨñgwɨlap tembi, delok ñaupi nandɨlɨñguñ wolok tuopkan samasamakgan ñalɨñguñ, gan dɨk gɨlɨk tɨmbekañ nain wolonda dɨk kɨka tɨke-loumbi, nimbek nolɨ gep topmbi, kwet nɨm ñañalok nandɨ-galk talañnan ganañgɨlɨmbi ñaukañ.”  
\v 19 (Yesulɨ wɨndɨñ embi, Petlolɨ Kunum Yambattok koi gɨñgɨt mɨuktok telak nɨtek plon kɨmbekak wɨn tɨmbɨ inda-dakleñguk.) Tɨmbi yousɨmbi, ñɨndɨñ nɨñguk, “Dɨk nak nep kle-kuukañ.”   
\s1 Pepa ñɨn youkuk endok mandan  
\p
\v 20 Tɨmbi Petlolɨ tambanem kañguk, wɨn Yesulɨ gwañgwa nin gɨnañlɨ tɨke-kasɨleñguk endɨ ep klem bɨñguk. (Endɨ gwɨlattok nanañ yakan na-pakɨlɨñ, wolonda gwañgwa walɨ wakan Yesulok plon panjañganembi nɨ-nandɨmbi eñguk, “Wopum, wɨn nindɨ sɨnɨk dɨk kanjɨkkailok kɨsɨnan gapɨlekak?”)  
\v 21 Petlolɨ gwañgwa wɨn kañbi, Yesu nɨ-nandɨmbi eñguk, “Wopum, ama ñolok kandañ nɨtek indañmekak?”  
\v 22 Eumbi nɨñguk, “Tɨkap nak undanem bɨ tombetat, endɨ wolok tuop yousɨmbi kuuktok nandɨñmetta, walɨ dɨkok nepek nɨm. Dɨkta nak nep kle-kuukañ.”   
\p
\v 23 Tɨmbi manda walɨ Yesu kɨmɨt-kle-kuañgɨlɨñ endok boñgɨpsɨnan sapakñeumbi, ama walɨ nɨm kɨmbekak wɨndɨñ nandɨñgɨlɨñ. Gan Yesulɨ Petlola ñɨndɨñ nɨm nɨmbi eñguk, “Gwañgwa walɨ nɨm kɨmbekak.” Tambo endɨ ñɨndɨñgot eñguk, “Tɨkap nak undanem bɨ tombetat, endɨ wolok tuop yousɨmbi kuuktok nandɨñmetta, walɨ dɨkok nepek nɨm.”   
\p
\v 24 Gwañgwa walɨ wakan nepek gɨtɨk wolok gembɨn ipi, ñolok yout-talelak. Tɨmbi nɨndɨ mandan youkuk wala nandɨna biañgan sɨnɨk tɨlak.   
\p
\v 25 Yesulɨ kundit kusei kusei asup dɨwɨn no wakɨt tɨñguk. Tɨmbi nak ñɨndɨñ nandɨlet: nɨndɨ kundit gɨtɨñgɨtɨk wɨn youtnamda, pepa asup sɨnɨk indaumbi, nɨndɨ kwet tuop tuop pepa gɨtɨk wɨn kɨmɨtneñdok kwet lonjɨneñ.