\id GEN \ide UTF-8 \h GÉNESIS \toc1 Génesis \toc2 GÉNESIS \toc3 Gn. \mt1 Génesis \c 1 \s1 Quenicatza pejqui nochi catli onca \p \v 1 Quema pejqui nochi catli onca, Toteco Dios quichijqui ilhuicactli huan tlaltipactli. \p \v 2 Pero tlaltipactli amo quenicatza nesiyaya, san cactoya, niyon amo tlacualtlalili. San oncayaya se hueyi tzintlayohuilotl catli quiixtzactoya nopa atl catli tlahuel huejcatla. Huan Itonal Toteco Dios nemiyaya aixco. \q1 \v 3 Huan Toteco Dios quiijto: “¡Ma onca tlahuili!” Huan oncac tlahuili. \v 4 Huan Toteco Dios quitlachili nopa tlahuili catli quichijtoya huan quiitac para cuali. Teipa quiiyocatlali nopa tlahuili ica nopa tzintlayohuilotl. \v 5 Huan Toteco Dios quitocaxti nopa tlahuili “tonaya” huan nopa tzintlayohuilotl quitocaxti “tlayohua”. Huan panoc tiotlac huan panoc ijnaloc. Huan ya ni elqui nopa achtihui tonali. \q1 \v 6 Huan Toteco Dios quiijto: “Ma onca ajacatl catli quixelos nopa atl para mocahuas iyoca.” Huan quej nopa elqui. \v 7 Huajca Toteco Dios quichijqui nopa ajacatl catli quixelo nopa atl para tlajco nopa atl mocajqui tlatzintla huan ne seyoc tlajco mocajqui huejcapa. \v 8 Huan campa oncac ajacatl quitocaxti “ilhuicactli”. Huan panoc tiotlac huan panoc ijnaloc. Huan ya ni elqui nopa ompa tonali. \q1 \v 9 Huan Toteco Dios quiijto: “Ma mosansejcotili nopa atl catli eltoc tlatzintla ilhuicactli para ma mopannexti catli huactoc.” Huan quej nopa elqui. \v 10 Huan Toteco Dios quitocaxti catli huactoc “tlali”. Huan nopa atl catli mosansejcotilijtoya quitocaxti “hueyi atl”. Huan Toteco Dios quitlachili catli quichijtoya huan quiitac para cuali. \q1 \v 11 Huan Toteco Dios quiijto: “Ma temaca nopa tlali nochi tlamantli xihuitl catli xoxohuic huan sesen icone ma eli quen ya. Ma onca xihuitl catli temaca iyol huan cuame catli temacaj inintlajca. Huan sesen tlamantli ma quincahua iconehua catli quen ya.” Huan quej nopa elqui. \v 12 Huajca nopa tlali temacac nochi tlamantli xihuitl catli xoxohuic. Temacac xihuitl catli temacaj ininyol huan cuame catli temacaj inintlajca. Huan sesen ininconehua elqui quen nopa xihuitl o nopa cuahuitl catli temacac. Huan Toteco Dios quitlachili catli quichijtoya huan elqui cuali. \v 13 Huan panoc tiotlac huan panoc ijnaloc. Huan ya ni elqui nopa expa tonali. \q1 \v 14 Huan Toteco Dios quiijto: “Ma onca tlahuili nepa ilhuicactli para ma tlatlanexti ipan tlaltipactli para quiiyocatlalis tonaya huan tlayohua. Huan para ma tenextilise tlaque tonal, huan tlaque xihuitl huan tlaque ipohual ipan se xihuitl onca. \v 15 Huan ma cahuanica nepa ipan ilhuicactli para tlahuilise ipan tlaltipactli.” Huan quej nopa elqui. \v 16 Huajca quej nopa Toteco Dios quichijqui nopa ome huejhueyi tlahuili. Quichijqui tonati catli más hueyi para tlatlanextis tonaya huan nopa metztli para tlatlanextis tlayohua. Huan Toteco Dios nojquiya quinchijchijqui sitlalime. \v 17 Huan Toteco Dios quintlali nopa tlahuilme ipan ilhuicactli para ma tlatlanextica ipan tlaltipactli. \v 18 Nopa hueyi tlahuili para tlahuis tonaya huan catli amo más hueyi tlahuis tlayohua para quej ni moiyocatlalise tlahuili huan tzintlayohuilotl. Huan quiyolpacti Toteco Dios nochi catli quichijtoya pampa elqui cuali. \v 19 Huan panoc tiotlac huan panoc ijnaloc. Huan ya ni elqui nopa najpa tonali. \q1 \v 20 Huan Toteco Dios quiijto: “Ma temi nopa atl ica miyac tlamantli catli yoltoque. Huan ma temi nochi ilhuicactli ica miyac tlamantli totome catli patlanij.” \v 21 Huajca Toteco Dios quinchijchijqui nochi huejhueyi tlapiyalme catli itztoque ipan hueyi atl huan nochi tlamantli michime. Huan quichijqui para sesen ma quinpiyaca ininconehua quen inijuanti. Huan quinchijchijqui nochi totome huan quichijqui para ma quinpiyaca ininconehua quen inijuanti. Huan Toteco Dios quitlachili nochi catli quichijtoya huan elqui cuali. \v 22 Huan Toteco Dios quitiochijqui sesen tlamantli catli quinchijtoya huan quinilhui: “Ximomiyaquilica huan xijtemitica nopa hueyi atl.” Huan Toteco Dios quinnahuati nopa totome: “Xijpiyaca miyac amoconehua huan xijtemitica campa hueli ipan tlaltipactli.” \v 23 Huan panoc tiotlac huan panoc ijnaloc. Huan ya ni elqui nopa macuilpa tonali. \q1 \v 24 Huan Toteco Dios quiijto: “Ma onca ipan tlaltipactli nochi tlamantli tlapiyalme. Ma onca tlapiyalme catli mosisiníaj huan catli maxojtzitzi huan nojquiya catli mohuahuatatzaj tlalchi.” Huan quej nopa elqui. \v 25 Huajca quej nopa Toteco Dios quinchijchijqui nochi tlapiyalme huan quintlachili huan nochi quiyolpacti. \q1 \v 26 Teipa Toteco Dios quiijto: “Ama ma tiquinchihuaca masehualme. Tiquinchihuase ma elica quen tojuanti huan quipiyase totlachiyalis. Huan inijuanti quipiyase tequiticayotl ica michime, huan totome, huan ica tlapiyalme catli mosisiníaj, huan ica catli maxojtzitzi huan ica nochi catli nemij ipan tlaltipactli.” \q1 \v 27 Huajca Toteco Dios quinchijqui masehualme ica itlachiyalis. \q1 Quena, quen yaya itlachiyalis Toteco Dios quinchijqui. \q1 Quinchijchijqui tlacatl huan sihuatl. \q1 \v 28 Huan Toteco Dios quintiochijqui huan quinilhui: “Xiquinpiyaca miyac amoconehua para inijuanti itztose campa hueli ipan nochi tlaltipactli para ma tlanahuatica. Nojquiya nimechtlalía xiquinnahuatica nochi michime, totome huan nochi catli nemij ipan tlaltipactli.” \q1 \v 29 Huan teipa Toteco Dios quinilhui nopa tlacatl huan sihuatl: “Xiquitaca, nimechmaca nochi tlamantli xihuitl catli quipiya iyol huan nochi cuahuitl catli quipiya itlajca para anquicuase. \v 30 Huan nopa tlapiyalme, totome huan nochi sequinoc tlamantli catli nemij ipan tlaltipactli niquinmaca nochi sacatl huan xihuitl catli xoxohuixtoc para inintlacualis.” Huan quej nopa elqui. \q1 \v 31 Huan Toteco Dios quitlachili nochi catli quichijtoya huan eltoya cuali. Huan panoc tiotlac huan panoc ijnaloc. Huan ya ni elqui nopa chicuasempa tonali. \c 2 \q1 \v 1 Huajca quej nopa Toteco Dios quitlamisencajqui nochi ilhuicactli, huan nochi tlaltipactli huan nochi catli onca nopona. \q1 \v 2 Quema ajsic nopa chicompa tonal, ya tlantoya catli Toteco Dios quichihuayaya huan mosiyajquetzqui. \v 3 Huan Toteco Dios quitiochijqui nopa chicompa tonali huan quiijto para elis tlatzejtzeloltic pampa ipan nopa tonali ya tlantoya itequi huan mosiyajquetzqui. \s1 Adán huan Eva ipan xochimili Edén \p \v 4 Huajca quej nopa TOTECO Dios quichijqui tlaltipactli huan ilhuicactli. \p Nica techilhuía quenicatza TOTECO Dios quichijqui ilhuicactli huan tlaltipactli. \v 5 Achtihui amo oncayaya xihuitl niyon amo tleno panquistoya pampa TOTECO Dios ayamo quichijtoya ma huetzi atl ipan tlaltipactli. Nojquiya amo aqui itztoya para tequitis. \v 6 Pero masque TOTECO Dios amo quichijtoya ma tlaquiyahui, tlen tlaltitla tlejcoyaya apoctli huan quiatequiyaya tlali. \v 7 Huan TOTECO Dios quicuic tlali huan quisencajqui itlacayo se tlacatl. Huan quiyacailpitzqui huan quimacac nemilistli. Huan nopa tlacatl pejqui quipiya nemilistli. \p \v 8 Teipa TOTECO Dios quitojqui se xochimili catli itoca Edén nepa imelac campa hualquisa tonati. Huan nopona quicajqui nopa tlacatl catli quisencajtoya. \v 9 Huan TOTECO Dios quichijqui ma moscalti xochimilijtic nochi tlamantli cuame catli yejyectzitzi nesiyaya huan nochi tlamantli cuame catli temacaj cuatlajcayotl para quicuase. Huan tlatlajco nopa xochimili TOTECO Dios quitojqui se cuahuitl catli temaca itlajca huan itoca Cuahuitl Catli Temaca Nemilistli. Nojquiya quitojqui seyoc cuahuitl ica itlajca huan itoca nopa Cuahuitl Catli Temachiltía Catli Cuali huan Catli Amo Cuali. \p \v 10 Ipan Edén oncayaya se hueyatl catli quiatequiyaya nopa xochimili. Huan quema quisayaya, moxelohuayaya ica najcac. \v 11 Nopa achtihui amaxali tlen nopa hueyatl itoca Pisón huan ya ni catli tlayahualohuayaya campa hueli ipan nochi nopa tlali catli itoca Havila campa onca oro. \v 12 Nopa oro tlen nopa tlali eliyaya senquistoc cuali. Nojquiya nopona oncayaya se tlaajhuiyacayotl catli patiyo huan piltetzitzi catli yejyectzitzi catli itoca ónice. \v 13 Huan nopa ompa amaxali tlen nopa hueyatl itoca Gihón huan tlayahualohuayaya campa hueli ipan nopa tlali catli itoca Cus. \v 14 Huan nopa expa amaxali tlen nopa hueyatl itoca Tigris huan pano iteno tlali Asiria imelac campa hualquisa tonati. Huan nopa najpa amaxali tlen nopa hueyatl itoca Eufrates. \p \v 15 Huajca TOTECO Dios quihuicac nopa tlacatl huan quicajqui ipan nopa xochimili catli itoca Edén para ma quimocuitlahui, \v 16 huan TOTECO Dios quinahuati: “Huelis tijcuas itlajca tlen hueli cuahuitl ipan ni xochimili, \v 17 pero ne cuahuitl catli itoca ‘cuahuitl catli temachiltía catli cuali huan catli amo cuali’, amo. Amo xijcualili itlajca, pampa ipan nopa tonal quema tijcuas itlajca, melahuac timiquis.” \p \v 18 Teipa TOTECO Dios quiijto: “Amo cuali para itztos iseltzi ni tlacatl. Para ma amo cuesihuis, nijchihuilis se acajya catli quinamiquis huan catli quipalehuis.” \p \v 19 Huan ica tlali TOTECO Dios quinchijtoya nochi tlapiyalme huan nochi totome. Teipa quihuiquili nopa tlacatl para ma quintocaxtlali. Huan catli nopa tlacatl quintocaxtlali, ya nopa elqui inintoca. \v 20 Huajca nopa tlacatl quintocaxtlali nochi tlamantli tlapiyalme catli maxojtzitzi, huan nochi totome huan nochi tlapiyalme catli mosisiníaj. Pero niyon se tlen nopa tlapiyalme amo quinamijqui para quipalehuis nopa tlacatl para amo cuesihuis. \v 21 Huajca TOTECO Dios quichijqui ma tlahuel cochi Adán. Huan quema cochtoya, quiquixtili se ielchiqui omiyo huan sempa quimotzquilti inacayo quen eltoya. \v 22 Huan ica nopa tlacatl ielchiqui, TOTECO Dios quisencajqui se sihuatl huan quihuicac campa nopa tlacatl. \p \v 23 Huan quema nopa tlacatl quiitac nopa sihuatl, quiijto: \q1 “¡Ama quena! \q1 Ya ni san se ica na, \q1 pampa inacayo quisqui nonacayotipa, \q1 huan iomiyo quisqui noomiyotipa. \q1 Itoca elis ‘sihuatl’, \q1 pampa TOTECO Dios nechquixtili tlen na, nitlacatl.” \p \v 24 Huan yeca se tlacatl quicahuas itata huan inana para mosansejcotilis ihuaya isihua huan nopa ome mochihuase san se inintlacayo. \v 25 Huan masque nopa tlacatl huan isihua xolome nemiyayaj, amo mopinahuayayaj. \c 3 \s1 Adán huan Eva quiixpanoque TOTECO Dios \p \v 1 Nopa cohuatl eliyaya catli más tlalnamiqui huan más quimatiyaya quenicatza tlacajcayahuas que nochi sequinoc tlapiyalme catli TOTECO Dios quinchijtoya. Huan se tonal nopa cohuatl quitlatzintoquili nopa sihuatl: \p ―¿Amo anmechilhuijtoc Dios para amo xijcuaca itlajca niyon se cuahuitl ipan ni xochimili? \p \v 2 Huan nopa sihuatl quinanquili: \p ―Huelis tijcuase itlajca tlen hueli cuahuitl, \v 3 pero iyojtzi ne catli eltoc tlatlajco xochimili Dios techilhuijtoc amo cuali tijcuase, niyon tiquitzquise itlajca ne cuahuitl pampa sintla tijchihuase, timiquise. \p \v 4 Pero nopa cohuatl quiilhui nopa sihuatl: \p ―Amo neli. Amo anmiquise. \v 5 Cuali quimati Dios sintla anquicuase itlajca nopa cuahuitl elis quen anmechtlapolis amoixteyol huan amotlalnamiquilis huan anquimatise catli cuali huan catli amo cuali. Quej nopa anelise quen ya. \p \v 6 Teipa nopa sihuatl momacac cuenta para yejyectzi itlajca nopa cuahuitl huan nesiyaya cuali para quicuas. Huajca quiixtocac pampa nojquiya quinejqui quipiyas tlalnamiquilistli. Yeca quitejqui se huan quicuajqui. Huan teipa quimacac ihuehue huan ya nojquiya quicuajqui. \v 7 Huan ipan nopa tlatoctzi elqui quen tlapojqui iniixteyol huan nochi ome momacaque cuenta para xolome itztoyaj huan mopinajque. Huajca quiijtzonque ixihuiyo nopa cuahuitl catli itoca higuera para quichihuase iniixpantzajca huan ica ya nopa motzajque. \p \v 8 Huan teipa ica tiotlac quema tlasesestoc, nopa tlacatl huan isihua quicajque TOTECO Dios nemiyaya xochimilijtic. Huan motlalojque motlatitoj iica nopa cuame para TOTECO Dios ma amo quinita. \v 9 Pero TOTECO Dios quinojnotzqui nopa tlacatl huan quitlatzintoquili: \p ―¿Canque tiitztoc? \p \v 10 Huan nopa tlacatl tlananquili: \p ―Nijcajqui para tinemiyaya xochimilijtic huan nimajmajqui pampa nixolotl. Huan yeca nimotlati. \p \v 11 Huajca Toteco Dios quitlatzintoquili: \p ―Huan ¿ajqueya mitzilhuijtoc para tixolotl? ¿Tijcuajtoc itlajca nopa cuahuitl catli nimitzilhui amo xijcua? \p \v 12 Huan nopa tlacatl tlananquili: \p ―Nopa sihuatl catli techmacac para notlahuical, yaya nechmacac se itlajca nopa cuahuitl huan yeca nijcuajqui. \p \v 13 Huajca TOTECO Dios quitlatzintoquili nopa sihuatl: \p ―¿Para tlen tijchijqui ya ni? \p Huan nopa sihuatl quinanquili: \p ―Nopa cohuatl nechcajcayajqui huan yeca nijcuajqui itlajca nopa cuahuitl. \s1 TOTECO Dios quintlatzacuilti \p \v 14 Huan teipa TOTECO Dios quiilhui nopa cohuatl: \p ―Ica ya ni catli tijchijtoc, tielis más titlatelchihuali que nochi sequinoc tlapiyalme. Huan san timohuahuatatztinemis ipan tlali huan tlaltejpoctli tijcuas nochi monemilis. \v 15 Nijchihuas ximocualancaitaca ta ica nopa sihuatl. Huan mocualancaitase moixhui ica ya iixhui. Iixhui mitztzonxamanis huan ta tijcotztlantzacanis. \p \v 16 Huan TOTECO Dios quiilhui nopa sihuatl: \p ―Nijchihuas xineltlaijiyohui quema ticonepiyas huan ica tlacuajcualoli titlatlacatiltis. Pero ta tijnequis mohuehue, huan yaya mitznahuatis. \p \v 17 Huan TOTECO Dios quiilhui nopa tlacatl: \p ―Pampa tijneltoquili mosihua huan tijcuajqui itlajca nopa cuahuitl catli nimitzilhui amo xijcua, tlatelchihuali elis nochi tlali por ta motlajtlacol. Huan ica miyac tequitl tijpiyas catli tijcuas nochi monemilis. \v 18 Nopa tlali quiixhualtis huitztli huan sahua mecatl. Huan tijcuas nopa cuali xihuitl catli moscaltis nopona. \v 19 Huan timitonis miyac para tijpantis tlacualistli catli ica timopanoltis hasta quema timiquis huan timocuepas tlali sempa. Na nijchijqui motlacayo ica tlali, huan quema timiquis, sempa timocuepas tlali. \p \v 20 Huan Adán quitocaxti isihua Eva. (Eva quinequi quiijtos “nemilistli”.) Huan Eva elqui ininnana nochi masehualme catli itztoque. \v 21 Huan TOTECO Dios quinchihuili Adán huan Eva ininyoyo ica inincuetlaxo tlapiyalme huan quinyoyonti. \s1 TOTECO quinquixti Adán huan Eva ipan xochimili \p \v 22 Huan TOTECO Dios moilhui: “Ama ni masehualme mocueptoque quen tojuanti pampa quimatij catli cuali huan catli amo cuali. Sintla quitequise itlajca nopa Cuahuitl Catli Temaca Nemilistli, itztose para nochipa quej ni.” \p \v 23 Huajca TOTECO quinquixti tlen nopa xochimili catli itoca Edén. Huan quititlanqui ma tequiti ipan nopa tlali catli ica quisencajtoya itlacayo. \v 24 Huan teipa quema TOTECO Dios quintojtocatoya, quintlali sequin itequihuajcahua catli inintoca querubines para itztose imelac nopa xochimili ica campa hualquisa tonati para ma quimocuitlahuica nopa xochimili. Huan TOTECO Dios nojquiya quitlali nopona se machete catli lementoya huan moyahualohuayaya campa hueli para amo aqui ma ajsi campa nopa Cuahuitl Catli Temaca Nemilistli. \c 4 \s1 Caín huan iicni Abel \p \v 1 Huan Adán cochqui ihuaya isihua, huan isihua conecuic huan quitlacatilti se oquichpil catli quitocaxti Caín. (Caín quinequi quiijtos “nijpixtoc”.) Quej nopa quitocaxti pampa Eva quiijto: “Ica itlapalehuil TOTECO nijpixtoc se tlacatl.” \p \v 2 Huan teipa Eva quitlacatilti seyoc oquichpil catli quitocaxtlali Abel. \p Huan quema nopa ome moscaltijque, Abel quinmocuitlahui borregojme, huan Caín miltequitqui. \v 3 Huan se tonal Caín quihualiquili TOTECO se tlacajcahualistli catli quipixcatoya. \v 4 Huan Abel nojquiya quihualiquili TOTECO sequin borregojme catli más tomahuaque huan catli achtihui tlacatque. Huan quinmicti huan quimacac TOTECO. Huan TOTECO quicualitac Abel ica itlacajcahualis huan quiseli. \v 5 Pero ica Caín huan itlacajcahualis amo quicualitac. Yeca Caín cualanqui miyac huan fiero tlachixtinenqui. \p \v 6 Huajca TOTECO quiilhui Caín: “¿Para tlen ticualani huan fiero titlachixtinemi? \v 7 ¿Amo tijmati sintla tijchihuas catli cuali, nimitzselis huan tipaquis? Pero sintla amo tijchihua catli cuali, mitztlanis tlajtlacoli. Nopa tlajtlacoli eltoc quen se tecuani catli mitzchiya mocalteno huan quinequi mitztlanis, pero monequi ta xijtlanis ya.” \p \v 8 Huan panoc se ome tonali huan Caín quinotztejqui iicni Abel huan quiilhui: \p ―Ma tiyaca cuatitla. \p Huan quema ajsitoj cuatitla, Caín quihuilanqui iicni Abel huan quimicti. \v 9 Huajca TOTECO quitlatzintoquili Caín: \p ―¿Canque itztoc moicni Abel? \p Huan Caín quinanquili: \p ―Amo nijmati na. Amo notequi para nijmocuitlahuis noicni. \p \v 10 Huan TOTECO quiilhui: \p ―¿Para tlen tijchijtoc ya ni? Tijmicti moicni huan ieso tijtoyajtoc ipan tlali. Huan ama eltoc quen ieso nechtlajtlanía chicahuac ma nimitztlatzacuilti. \v 11 Huajca ama, por catli tijchijtoc, nimitztelchihuas. Ayacmo huelis titequitis ipan tlali pampa tijnenpolojtoc ica ieso moicni. \v 12 Huan masque titlatojtocas, ayacmo tleno tiqueliltis. Monequi san tinentinemis campa hueli ipan tlaltipactli huan amo cana tijpiyas para timochantlalis. \p \v 13 Huajca Caín quinanquili TOTECO: \p ―Nelchicahuac ni tlatzacuiltili huan amo huelis niquijiyohuis. \v 14 Ama techtojtoca huejca tlen ni tlali huan ayacmo huelis nimitznechcahuis ta. Nielis se ninejnenquetl campa hueli tlali huan amo huelis nimosiyajquetzas. Quej ni aqui hueli nechpantis, nechmictis. \p \v 15 Pero TOTECO quinanquili: \p ―¡Amo! Sintla acajya mitzmictis, nijtlatzacuiltis chicome huelta más para nijcuepilis. \p Huajca TOTECO quitlalili Caín se tlanextilijcayotl para nochi quiiximatisquíaj para yaya huan amo quimictisquíaj. \v 16 Huan Caín quistejqui campa ihuaya camanaltiyaya TOTECO huan yajqui itztoti ipan se tlali itoca Nod catli mocahua imelac Edén para campa hualquisa tonati. \s1 Iixhuihua Caín \p \v 17 Huan Caín ihuaya cochqui isihua, huan yaya conecuic huan quitlacatilti se oquichpil catli itoca Enoc. Teipa Caín quichijqui se altepetl huan quitocaxti nopa altepetl Enoc quen itoca icone. \v 18 Huan Enoc motlacachijqui huan elqui itata Irad. Huan teipa Irad moscalti huan elqui itata Mehujael. Huan teipa Mehujael motlacachijqui huan elqui itata Metusael. Huan Metusael moscalti huan elqui itata Lamec. \p \v 19 Huan Lamec quinpixqui ome isihuajhua; se itoca Ada huan ne seyoc Zila. \v 20 Huan Ada quitlacatilti Jabal. Huan Jabal motlacachijqui huan elqui inintata masehualme catli mocajque ipan calme tlen yoyomitl huan quinxinajchohuayayaj huan quiniscaltiyayaj tlapiyalme. \v 21 Huan Jabal quipixqui se iicni catli itoca Jubal. Huan Jubal moscalti huan quiyoliti tlapitzali huan nopa tlatzotzonali catli itoca arpa. Huan yaya elqui inintata masehualme catli tlatzotzonaj. \v 22 Huan Zila, nopa seyoc isihua Lamec, quitlacatilti se oquichpil catli itoca Tubal Caín catli elqui se teposchijquetl. Huan Tubal Caín quitejtzonqui nopa tepostli catli itoca bronce huan catli itoca hierro huan ica nopa tepostli quisencahuayaya miyac tlamantli. Huan Tubal Caín quipixqui se isihua icni catli itoca Naama. \p \v 23 Huan se tonal Lamec quinilhui iome sihuajhua Ada huan Zila: \q1 “Xijtlacaquilica cuali catli nimechilhuis. \q1 Nijmicti se tlacatl pampa nechcoco. \q1 Huan elqui se telpocatl catli nechmaquilijtoya. \q1 \v 24 Sintla se acajya quichihuilisquía se tlenijqui Caín, \q1 quiselisquía se tlatzacuiltilistli chicome huelta más chicahuac. \q1 Pero sintla se acajya nechcuepilisquía catli nijchijtoc na, niLamec, \q1 monequisquía quiselis se tlatzacuiltili catli amo san chicome hueltas, \q1 pero se catli elis tlahuel onpano más chicahuac.” \s1 Adán, Eva huan ininconehua \p \v 25 Huan Adán cochqui ihuaya isihua, huan isihua sempa conepixqui huan quitlacatilti seyoc oquichpil catli quitocaxti Set. (Set quinequi quiijtos “nechmacatoc”.) Quej nopa quitocaxti pampa quiijto: “Toteco Dios nechmacatoc seyoc conetl ipatlaca Abel catli Caín quimicti.” \p \v 26 Huan quema Set motlacachijqui, quipixqui se icone catli quitocaxti Enós. Huajca ipan nopa tonali tlacame pejque quihueyichihuaj TOTECO san sejco. \c 5 \s1 Iteipan ixhuihua Adán \p \v 1 Ya ni inintoca iteipan ixhuihua Adán: \p Quema Toteco Dios quinchijqui masehualme, quinsencajqui quen ya itlachiyalis. \v 2 Quinsencajqui tlacame huan sihuame huan ipan nopa tonal quema quinchijqui, quintiochijqui huan quintocaxti “masehualme”. \p \v 3 Huan quema Adán quipixqui 130 xihuitl, tlacatqui icone catli elqui quen ya huan san se inintlachiyalis huan quitocaxti Set. \v 4 Huan quema ya tlacajtoya Set, Adán noja itztoya seyoc 800 xihuitl huan quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \v 5 Huan mijqui Adán quema quipixqui 930 xihuitl. \p \v 6 Huan Set quipiyayaya 105 xihuitl quema tlacatqui icone, Enós. \v 7 Teipa Set noja itztoya seyoc 807 xihuitl huan noja quinpixqui sequinoc iconehua, tlacame huan sihuame. \v 8 Huan mijqui Set quema quipixqui 912 xihuitl. \p \v 9 Huan Enós quipiyayaya 90 xihuitl quema tlacatqui icone, Cainán. \v 10 Teipa Enós noja itztoya seyoc 815 xihuitl huan noja quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \v 11 Huan Enós mijqui quema quipixqui 905 xihuitl. \p \v 12 Huan Cainán quipiyayaya 70 xihuitl quema tlacatqui icone, Mahalaleel. \v 13 Teipa Cainán itztoya seyoc 840 xihuitl huan noja quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \v 14 Huan Cainán mijqui quema quipixqui 910 xihuitl. \p \v 15 Huan Mahalaleel quipiyayaya 65 xihuitl quema tlacatqui icone, Jared. \v 16 Teipa Mahalaleel itztoya seyoc 830 xihuitl huan noja quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \v 17 Huan mijqui Mahalaleel quema quipixqui 895 xihuitl. \p \v 18 Huan Jared quipiyayaya 162 xihuitl quema tlacatqui icone, Enoc. \v 19 Teipa, Jared itztoya seyoc 800 xihuitl más huan noja quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \v 20 Huajca nochi xihuitl catli itztoya Jared quiaxiti 962 xihuitl huan huajca mijqui. \p \v 21 Huan Enoc quipiyayaya 65 xihuitl quema tlacatqui icone, Matusalén. \v 22 Huan Enoc nochipa quichijqui ipaquilis Toteco Dios. Huan teipa quema Matusalén ya tlacajtoya, Enoc itztoya seyoc 300 xihuitl más huan noja quinpixqui sequinoc iconehua, tlacame huan sihuame. \v 23 Huajca ica nochi Enoc quiaxiti 365 xihuitl. \v 24 Huan pampa Enoc nochipa nejnentoya quen Toteco Dios ipaquilis, se tonal polijqui pampa Toteco Dios quihuicac. \p \v 25 Huan Matusalén quipiyayaya 187 xihuitl quema tlacatqui icone catli quitocaxti Lamec. \v 26 Huan teipa Matusalén itztoya seyoc 782 xihuitl más huan noja quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \v 27 Huajca ica nochi Matusalén quiaxiti 969 xihuitl huan huajca mijqui. \p \v 28 Lamec quipiyayaya 182 xihuitl quema tlacatqui icone, \v 29 huan quitocaxti Noé. (Noé quinequi quiijtos “techyoltlalis”.) Quej nopa quitocaxti pampa quiijto: “TOTECO quitelchijqui ni tlali, huan monequi titequitise tlahuel chicahuac para titlaeliltise, pero ni conetl techyoltlalis.” \p \v 30 Huan teipa quema Noé ya tlacajtoya, Lamec noja itztoya seyoc 595 xihuitl huan noja quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \v 31 Huajca nochi xihuitl catli itztoya Lamec quiaxiti 777 huan huajca mijqui. \p \v 32 Huan Noé quipiyayaya 500 xihuitl quema tlacatque iconehua, Sem, Cam huan Jafet. \c 6 \s1 Inintlaixpanol masehualme ipan tlaltipactli \p \v 1 Huan masehualme pejque momiyaquilíaj ipan ni tlaltipactli huan quinpixque iniichpocahua. \v 2 Huan ipan nopa tonali sequin catli quintocaxtiyayaj “itelpocahua Toteco Dios” [6:2 Sequin masehualme catli miyac momachtijtoque Icamanal Toteco moilhuíaj para “itelpocahua Toteco Dios” camanalti tlen itequihuajcahua Toteco. Nica moilhuíaj camanalti tlen nopa itequihuajcahua catli mosisinijque ica Toteco huan quitoquilijque Amocualtlacatl, huan yeca mocuepque catli tiquintocaxtíaj ajacame. Sequinoc masehualme moilhuíaj para “itelpocahua Toteco Dios” camanalti tlen iteipan ixhuihua Set catli achtihui quitoquilijque Toteco, pero teipa miyac tlen inijuanti pejque mosihuajtíaj ica iniichpocahua masehualme catli amo quiiximatiyayaj Toteco.] quinitaque para yejyectzitzi iniichpocahua masehualme ipan ni tlaltipactli. Huajca quintlapejpenijque catli quinixtocayayaj huan quincuique para ininsihuajhua. \v 3 Huan TOTECO quiijto: “Notonal amo quinijiyohuis masehualme huan inintlajtlacolhua para nochipa pampa masehualme san panoni. Huajca ama niquincahuilis ni masehualme ma itztoca san se 120 xihuitl.” \p \v 4 Huan ipan nopa tonali huan nojquiya teipa itztoyaj huejcapantique tlacame ipan tlaltipactli. Inijuanti nesque quema nopa “itelpocahua Toteco Dios” mosansejcotilijque ihuaya iniichpocahua masehualme para quinpiyase coneme ininhuaya. Huejcajya inijuanti itztoyaj huejhueyi masehualme catli nochi quiniximatiyayaj. \p \v 5 Huan TOTECO quiitac para nelmiyac inintlaixpanolhua masehualme ipan tlaltipactli huan nochipa moilhuiyayaj catli amo cuali quichihuase. \v 6 Yeca ica tequipacholi TOTECO pejqui moyolpatla. Monejnehuili sintla cuali elqui para quinchijtoya masehualme huan nelía quiyolcoco. \v 7 Huan TOTECO quiijto: “Niquinpolihuiltis masehualme catli niquinsencajtoc ipan tlaltipactli. Nojquiya niquinmictis nochi tlapiyalme, totome huan catli mohuahuatatzaj tlalchi. Nimotequipachohua huan nimoilhuía: ¿Para tlen niquinsencajqui?” \p \v 8 Pero Noé quipanti catli cuali pampa TOTECO quicualitac. \s1 Icuaacal Noé \p \v 9 Ama nimechpohuilis catli panoc ica Noé. Noé eliyaya se cuali tlacatl iixpa Toteco Dios. Niyon se ipan nopa tonali amo huelqui quitelhui ica niyon se tlamantli. Yaya nejnenqui quen Toteco Dios quinequiyaya. \v 10 Huan Noé quinpixqui eyi itelpocahua. Inintoca elque Sem, Cam huan Jafet. \p \v 11 Huan ipan nochi tlaltipactli campa hueli oncac catli fiero iixpa Toteco Dios huan nochi masehualme san mosisiniyayaj. \v 12 Huan Toteco Dios quiitac para nelfiero eltoya, huan nochi masehualme san mocuapolojtoyaj ipan tlajtlacoli. \v 13 Huajca Toteco Dios quiilhui Noé: “Niquinpolihuiltis nochi masehualme campa hueli ipan tlaltipactli pampa nochi san mosisiníaj, yeca niquinixpolos ica nochi catli onca. \v 14 Huajca xijchihua se cuaacali ica nopa cuahuitl catli itoca resina huan calijtic xijchihuili pilcuartojtzitzi. Xijtzacua ica chapopojtli campa hueli iijtic huan ipani para ma amo calaquis atl. \v 15 Quej ni xijchihua nopa cuaacali. Xijchihua 135 metros ihuehueyaca, 22 metros huan tlajco ipatlajca huan 13 metros huan tlajco ihuejcapanca. \v 16 Xijchihua nopa cuaacali ica eyi pisos huan xijtlali se ventana nechca tlapamitl. Huan xijtlali se puerta ipan se lado. \v 17 Nijtitlanis tlahuel miyac atl catli momanas huejcapa hasta quitzonpolihuiltis nochi tlali huan nochi catli quipiyaj nemilistli campa hueli ipan tlaltipactli. Nochi catli onca ipan tlali polihuis. \v 18 Pero nijcahua nocamanal mohuaya para nimechmocuitlahuis ipan nopa cuaacali. Huan ta ticalaquis ipan cuaacali huan calaquise mohuaya mosihua, motelpocahua huan moyexhua. \v 19 Nojquiya tiquinhuicas mohuaya ome tlapiyalme, se oquichtli huan se sihuatzi tlen nochi tlamantli tlapiyalme catli itztoque ipan tlaltipactli para ma noja itztoca mohuaya. \v 20 Mohuaya calaquise ome tlen nochi tlamantli totome, tlapiyalme huan catli mohuahuatatzaj para ma amo miquica. \v 21 Nojquiya xijhuica mohuaya nochi tlamantli tlacualistli catli monequis anquicuase amojuanti huan nochi nopa tlapiyalme.” \p \v 22 Huan Noé quichijqui nochi quen Toteco Dios quiilhuijtoya. \c 7 \s1 Nopa tlahuel miyac atl \p \v 1 Teipa TOTECO quiilhui Noé: “San ta tlen nochi masehualme catli ama itztoque tijchihua catli xitlahuac. Yeca xicalaqui ipan cuaacali ininhuaya mosihua huan moconehua. \v 2 Xiquinhuica mohuaya chicome oquichme huan chicome sihuatzitzi tlen nochi tlamantli tlapiyalme catli cuali para tlacajcahualistli. Pero xijhuica san se oquichtli huan se sihuatzi tlen nopa tlapiyalme catli amo motequihuíaj para tlacajcahualistli. \v 3 Nojquiya xiquinhuica chicome oquichme huan chicome sihuatzitzi tlen nochi tlamantli totome para amo polihuis ininxinajcho ipan tlaltipactli. \v 4 Pampa ica chicome tonali nijchihuas ma tlaquiyahui, huan tlaquiyahuis para 40 tonali huan 40 yohuali. Quej nopa niquinpolihuiltis nochi catli yoltoque catli niquinsencajtoc ipan ni tlaltipactli.” \p \v 5 Huan Noé quichijqui nochi quen TOTECO quinahuatijtoya. \p \v 6 Huan Noé quipiyayaya 600 xihuitl quema momanqui nochi nopa miyac atl para quiatzonpolihuiltis tlaltipactli. \v 7 Huan Noé calajqui ipan cuaacali ininhuaya iconehua, isihua huan iyexhua para momanahuise tlen nopa miyac atl catli hualas. \v 8 Huajca ojome hualajque nochi nopa tlapiyalme campa Noé. Hualajque tlapiyalme catli cuali para tlacajcahualistli huan catli amo cuali para tlacajcahualistli, catli patlanij huan catli mohuahuatatzaj. \v 9 Ojome nochi hualajque campa Noé huan calajque ipan cuaacali. Calajque se oquichtli huan se sihuatzi tlen sesen tlamantli tlapiyali quen Toteco Dios tlanahuatijtoya. \p \v 10 Huan ica chicome tonali hualajqui tlahuel miyac atl ipan tlaltipactli. \v 11 Quema Noé quipiyayaya 600 xihuitl, ipan nopa 17 tonali tlen nopa ompa metztli tlapojqui nochi amelme campa meyayaya nopa atl catli onca tlatzintla huan tlahuel pejqui toponi atl. Huan pejqui huetzi nelía miyac atl catli amo moquetzqui. \v 12 Huan para 40 tonali huan 40 yohuali huetziyaya atl ipan tlaltipactli. \v 13 Quena, ipan san se nopa tonal quema pejqui huetzi atl, Noé calajqui ipan cuaacali ihuaya iconehua, Sem, Cam huan Jafet. Huan ihuaya isihua huan eyi iyexhua. \v 14 Huan ininhuaya calajque nochi tlamantli tecuanime catli mosisiníaj, huan tlapiyalme catli maxojtzitzi, huan nochi catli mohuahuatatzaj tlalchi huan nochi tlamantli totome. \v 15 Nochi tlapiyalme calajque ihuaya Noé ipan cuaacali ica ininhuical. \v 16 Calajqui se oquichtli huan se sihuatzi quen Toteco Dios quinahuatijtoya Noé. Teipa TOTECO quitzajqui ipuerta nopa cuaacali. \p \v 17 Huan para 40 tonali san atl hualayaya. Huan quema pejqui tlejco nopa atl, nopa cuaacali motlananqui huan pejqui aixco nemi. \v 18 Huan nopa atl noja más tlejcoc huan tlahuel huejcatla mochijqui, pero nopa cuaacali nejnentiyajqui aixco. \v 19 Huan teipa noja más tlejcotiyajqui hasta quinatzonpolihuilti nopa tepeme catli más huejcapantique ipan tlaltipactli. \v 20 Huan teipa quema ya quitzactoya nopa tepeme noja tlejcoc nopa atl seyoc chicueyi metros iixco nopa tepeme. \v 21 Yeca quej nopa mijque nochi catli itztoyaj ipan tlaltipactli. Mijque nochi totome, huan tecuanime catli mosisiníaj huan tlapiyalme catli maxojtzitzi. Nojquiya mijque nochi tlamantli piltlapiyaltzitzi catli mohuahuatatzaj tlalchi huan nochi masehualme. \v 22 Nochi catli itztoyaj ipan tlaltipactli catli tlaijiyotilanayayaj mijque. \v 23 San Noé huan nochi catli itztoyaj ipan cuaacali mocajque. Nochi sequinoc quinpolihuilti. Nochi masehualme, tlapiyalme, totome huan nochi catli mohuahuatatzaj mijque. \v 24 Huan nopa atl quitzonpolihuilti nochi tlaltipactli para 150 tonali. \c 8 \s1 Quema tlanqui nopa miyac atl \p \v 1 Huajca Toteco Dios quielnamijqui Noé ica nochi nopa tlapiyalme catli itztoyaj iijtic cuaacali. Huan Toteco Dios quichijqui ma tlaajaca ipan tlali, huan nopa atl pejqui temo. \v 2 Huan motzajque nopa amelme campa meyayaya atl tlatzintla tlaltipactli, huan motzajqui nepa ilhuicac huan ayacmo tlaquiyajqui. \v 3 Huan nopa atl pejqui yolic temoti. Huan ica seyoc 150 tonali miyac temotoya nopa atl. \v 4 Huan quema ajsic nopa 17 tonali tlen nopa chicompa metztli, nopa cuaacali motlalito ipan se tepetl ipan nopa tepeme catli itoca Ararat. \v 5 Huan mojmostla más temotiyohuiyaya nopa atl. Huan quema ajsic nopa achtihui tonal tlen nopa majtlacpa metztli, nesqui inintzonatipa nopa tepeme catli más huejcapantique. \p \v 6 Huajca Noé quichixqui seyoc 40 tonali huan quitlapo nopa ventana catli quichijtoya ipan nopa cuaacali. \v 7 Huan quimajcajqui se cacalotl. Huan nopa cacalotl san patlantinenqui campa hueli hasta huajqui tlali. \v 8 Teipa nojquiya quimajcajqui se paloma para quiitasquía sintla ya huajqui nopa tlali. \v 9 Pero nopa paloma mocuepqui ipan cuaacali pampa amo cana quipanti para mosiyajquetzas, pampa nopa tlali noja temitoya ica atl. Huajca Noé quiquixti imax, quiitzqui nopa paloma huan quicalaqui. \p \v 10 Huajca Noé quichixqui seyoc chicueyi tonali huan sempa quititlanqui nopa paloma calteno tlen nopa cuaacali. \v 11 Huan ica tiotlac quema pejtoya tzintlatlayohuiya, nopa paloma mocuepqui huan quihualicayaya ipan itenchapich imaxihuiyo se cuahuitl catli itoca olivo. Quej nopa Noé momacac cuenta para nopa tlali huactiyohuiyaya. \v 12 Huan Noé sempa quichixqui seyoc chicome tonal huan sempa quititlanqui nopa paloma, pero ama quena, nopa paloma ayacmo mocuepqui. \p \v 13 Huajca quema Noé quipiyayaya 601 xihuitl ipan nopa achtihui tonal tlen nopa achtihui metztli, tlantoya nopa atl. Huan Noé quiquixtili ipantzajca nopa cuaacali huan quiitac nochi huactinemiyaya. \v 14 Huan ipan nopa tonal 27 itequi nopa ompa metztli, ya tlami huactoya nopa tlali. \p \v 15 Huajca Toteco Dios quiilhui Noé: \v 16 “Xiquisa tlen nopa cuaacali ihuaya mosihua, moconehua huan moyexhua. \v 17 Nojquiya xiquinquixti nochi tlapiyalme catli itztoque mohuaya. Xiquinquixti nopa totome huan nochi tlapiyalme para ma yaca huan ma quinpiyaca miyac ininconehua huan ma quitemitica ni tlaltipactli.” \p \v 18 Huajca Noé, huan isihua, huan iconehua huan iyexhua quisque tlen nopa cuaacali. \v 19 Nojquiya quisque nochi totome, huan nochi tlapiyalme catli mosisiníaj, huan catli maxojtzitzi huan nochi catli mohuahuatatzaj. Huan sesen tlamantli tlapiyali quisqui ica iconehua catli quitoquiliyayaj. \p \v 20 Teipa Noé quichijqui se tlaixpamitl para TOTECO. Huan quicuic tlen sesen tlamantli tlapiyali huan sesen tlamantli tototl catli cuali para tlacajcahualistli. Huan quinmicti huan quintlati ipan nopa tlaixpamitl para se tlacajcahualistli para TOTECO. \v 21 Quema TOTECO quiijnejqui ipocyo catli ajhuiyac, yaya moilhui: “Amo quema más nijtlatzacuiltis tlaltipactli por inintlajtlacolhua masehualme pampa se masehuali hasta quema tlacati san moilhuía tlen amo cuali para quichihuas. Nojquiya ayacmo quema niquinpolihuiltis nochi tlapiyalme quej nijchijqui ni huelta.” \q1 \v 22 “Nochi tonali quema eltos ni tlaltipactli, \q1 Oncas toquistli huan pixquistli. \q1 Nochipa oncas tlatotonilotl huan tlasesecayotl. \q1 Oncas metztli quema tlahuaquis huan metztli quema huetzis miyac atl, \q1 Nochipa oncas tonaya huan tlayohua. \q1 Ni tlamantli amo quema tlamis quema noja eltos tlaltipactli.” \c 9 \s1 Catli Toteco Dios quitencahuili Noé \p \v 1 Huan Toteco Dios quitiochijqui Noé huan iconehua ica ni camanali: “Xiquinpiyaca miyac amoconehua huan xijtemitica ni tlaltipactli. \v 2 Nochi tlapiyalme ipan tlaltipactli anmechimacasise. Anquipiyase tlanahuatili ica nochi totome ipan ajacatl, huan nochi tlapiyalme ipan tlali huan nochi catli itztoque ipan hueyi atl. \v 3 Huelis anquincuase nochi tlapiyalme pampa nimechmaca nochi catli itztoque para amotlacualis quen nojquiya nimechmacatoc nochi xihuitl catli xoxohuic. \v 4 Pero onca se tlamantli catli amo cuali para anquicuase. Amo xijcuaca nacatl ica ieso pampa inemilis se tlapiyali eltoc ipan ieso. \v 5 Amo xitemicti. Sintla se acajya quimictis se masehuali, monequi miquis. Huan sintla se tlapiyali quimictis se masehuali, monequi miquis. Quena, monequi se masehuali nechmacas cuenta tlaque quinchihuilijtoc sequinoc masehualme. \q1 \v 6 “Sintla acajya quimictía se masehuali, \q1 monequi sequinoc quimictise nopa temictijquetl. \q1 Pampa Toteco Dios quichijchijtoc se masehuali quen ya itlachiyalis. \q1 \v 7 Pero amojuanti, xiquinpiyaca miyac amoconehua. \q1 Quena, ximomiyaquilica huan xijtemitica ni tlaltipactli, \q1 ica amoixhuihua huan amoteipan ixhuihua.” \p \v 8 Teipa Toteco Dios quinilhui Noé huan iconehua: \v 9 “Ama nijcahua nocamanal ica amojuanti huan amoteipan ixhuihua, \v 10 huan ica nochi totome, huan nochi tlapiyalme catli itztoque ipan tlaltipactli huan ica nochi catli quisque ipan cuaacali amohuaya. \v 11 Nijcahua nocamanal para ayacmo quema niquinpolihuiltis sempa nochi masehualme huan nochi tlapiyalme ica miyac atl campa hueli. Ayacmo quema oncas tlahuel miyac atl catli momanas campa hueli ipan nochi tlaltipactli para quisosolos. \v 12 Ya ni elis nopa tlanextilijcayotl tlen nopa camanali catli nijchihua amohuaya huan ininhuaya nochi tlapiyalme para nochipa. Quinextis ayacmo quema oncas tlahuel miyac atl hasta quinmictis nochi masehualme huan tlapiyalme. \v 13 Nijtlalijtoc noacosamalo ipan mixtli huan eltos quen se tlanextilijcayotl tlen nopa catli nijtencahuilía ni tlaltipactli. \v 14 Huan quema nijchihuas ma huala mixtli ipan tlaltipactli, noacosamalo monextis ipan nopa mixtli, \v 15 huan huajca niquelnamiquis nocamanal catli nijcajqui amohuaya huan ininhuaya nochi tlamantli tlapiyalme. Ayacmo quema oncas tlahuel miyac atl campa hueli hasta quinpolos nochi tlamantli catli itztoque. \v 16 Pampa quema nopa acosamalotl monextis ipan mixtli, niquitas huan niquelnamiquis nopa camanali catli na, niamoTeco Dios, nijchijtoc para nochipa amohuaya huan ininhuaya nochi masehualme huan nochi tlapiyalme catli itztoque ipan ni tlaltipactli. \v 17 Ni acosamalotl elis nopa tlanextilijcayotl tlen nopa camanali catli nijcajtoc ininhuaya nochi masehualme huan tlapiyalme ipan tlaltipactli.” Quej nopa Toteco Dios quiilhui Noé. \s1 Noé huan iconehua \p \v 18 Iconehua Noé catli ihuaya quisque ipan cuaacali elque Sem, Cam huan Jafet. Huan Cam elqui itata Canaán. \v 19 Tlen ni ieyi telpocahua Noé quisque nochi masehualme catli teipa momoyajque campa hueli ipan tlaltipactli para quitemitise. \p \v 20 Huan Noé catli momatqui miltequiti, quitojqui se xocomeca mili. \v 21 Huan teipa se tonal quiijic miyac xocomeca atl huan ihuintic. Huan huetzqui xolotl icalijtic ipan ichaj catli tlasencahuali ica yoyomitl. \v 22 Huan quema Cam, catli eliyaya itata Canaán, quiitac para itata huetztoya xolotl, yajqui quinpohuilito iicnihua. \v 23 Huajca Sem huan Jafet quicuique se yoyomitl huan quitlalijque iniajcolpa huan icanejnentiyajque para amo quiitase inintata xolotl. Huan quema calajque ipan icalijtic, tlachixtiyajque seyoc lado para amo quiitase Noé huan quitzajque Noé ica nopa yoyomitl. \p \v 24 Huan quema Noé isac huan ayacmo ihuintitoya, quimatqui catli Cam, icone teipan ejquetl, quichijtoya huan quimatqui para amo quitlepanitztoya. \v 25 Huajca quiijto: \q1 “¡Toteco Dios ma quitelchihua Canaán! \q1 ¡Ma elis inintequipanojca sequinoc, \q1 huan amo aqui ma quitlepanitas!” \p \v 26 Huan Noé nojquiya quiijto: \q1 “Ma tijhueyitlalica TOTECO catli Sem quihueyimati. \q1 Huan Canaán ma elis itequipanojca Sem.” \p Huan nojquiya quiijto: \q1 \v 27 “Toteco Dios más ma quihueyili itlal Jafet. \q1 Huan iteipan ixhuihua Jafet ma itztoca ininhuaya iteipan ixhuihua Sem. \q1 Huan Canaán ma eli inintequipanojca.” \p \v 28 Huan quema tlanqui nopa miyac atl, Noé noja itztoya seyoc 350 xihuitl, \v 29 huan mijqui quema quipiyayaya 950 xihuitl. \c 10 \s1 Iixhuihua Noé \p \v 1 Sem, Cam huan Jafet eliyayaj iconehua Noé huan ya ni iniixhuihua catli quinpixque quema ya tlantoya nopa miyac atl catli momanqui ipan nochi tlaltipactli. \s1 Iixhuihua Noé por itelpoca, Jafet \q1 \v 2 Itelpocahua Jafet elque: \q2 Gomer, Magog, Madai, Javán, Tubal, Mesec huan Tiras. \q1 \v 3 Itelpocahua Gomer elque: \q2 Askenaz, Rifat huan Togarma. \q1 \v 4 Itelpocahua Javán elque: \q2 Elisa, Tarsis, Quitim huan Dodanim. \p \v 5 Huan iixhuihua Jafet teipa momiyaquilijque huan mocajque nechca hueyi atl ipan campa hueli tlalme campa camanaltiyayaj ica sese inincamanal. \s1 Iixhuihua Noé por itelpoca, Cam \q1 \v 6 Itelpocahua Cam elque: \q2 Cus, Mizraim, Fut huan Canaán. \q1 \v 7 Itelpocahua Cus elque: \q2 Seba, Havila, Sabta, Raama huan Sabteca. \q1 Itelpocahua Raama elque: \q2 Seba huan Dedán. \p \v 8 Huan Cus nojquiya elqui itata Nimrod catli quipixqui miyac chicahualistli campa hueli ipan tlaltipactli. \v 9 Nochime quitocaxmatiyayaj Nimrod huan quimatiyayaj para ica itlapalehuil TOTECO elqui se cuali tlapejquetl. Yeca quema masehualme quihueyitlaliyayaj se tlacatl, quiijtosquíaj: “Yaya itztoc quen Nimrod, se cuali tlapejquetl ica itlapalehuil TOTECO.” \v 10 Nopa achtihui altepeme catli moscaltijque ipan itlanahuatil Nimrod elqui Babel, Erec, Acad huan Calne ipan tlali Sinar. \v 11 Huan itlanahuatil Nimrod pejqui ipan tlali Sinar huan momoyajqui hasta tlali Asiria. Yaya quichijqui nopa altepeme catli itoca Nínive, Rehobot huan Cala. \v 12 Huan quichijqui Resén catli eltoya tlatlajco nopa hueyi altepetl Nínive huan Cala. \q1 \v 13 Huan Mizraim elqui inintata: \q2 Ludim, Anamim, Lehabim, Naftuhim, \v 14 Patrusim, Caftorim huan Casluhim catli elqui ininhueyi tata nopa filisteos. \q1 \v 15 Huan Canaán elqui itata iachtihui ejca catli itoca: \q2 Sidón huan quipixqui se iteipan ejca catli itoca eliyaya Het. \v 16 Huan Canaán nojquiya itztoya ininhuejcapan tata nopa masehualme: jebuseos, amorreos, gergeseos, \v 17 heveos, araceos, sineos, \v 18 arvadeos, zemareos huan hamateos. \p Teipa nochi ni masehualme catli eliyayaj iteipan ixhuihua Canaán momoyajque campa hueli. \v 19 Inintlal elqui tlen tlali Sidón hasta nopa piltlaltzi catli itoca Gaza catli eltoya ipan ojtli para Gerar. Huan neca campa hualquisa tonati inintlal yajqui hasta altepetl Lasa ipan ojtli para nopa altepeme Sodoma, Gomorra, Adma huan Zeboim. \p \v 20 Nochi ya ni elque iteipan ixhuihua Cam. Huan nica ijcuilijtoc inintoca ininfamilias, huan inincamanal catli sesen camanaltiyayaj. Huan ijcuilijtoc iniestados huan inintlal ipan catli sese itztoya. \s1 Iteipan ixhuihua Noé por itelpoca Sem \p \v 21 Huan Sem elqui ininhueyi tata Heber huan iconehua. Sem elqui catli achtihui tlacatqui tlen inana huan teipa tlacatqui iicni Jafet. \q1 \v 22 Huan Sem quinpixqui itelpocahua catli inintoca eliyayaj: \q2 Elam, Asur, Arfaxad, Lud huan Aram. \q1 \v 23 Itelpocahua Aram elque: \q2 Uz, Hul, Geter huan Mas. \q1 \v 24 Huan Arfaxad elqui itata Sala, \q2 huan Sala elqui itata Heber. \q1 \v 25 Teipa Heber quinpixqui ome itelpocahua: \q2 Se motocaxtiyaya Peleg. (Peleg quinequi quiijtos “motlajcoitac”.) Quej nopa itoca pampa ipan nopa tonali tlaltipactli motlajcoitac. Huan iicni Peleg motocaxtiyaya Joctán. \q1 \v 26 Huan Joctán elqui itata: \q2 Almodad, Selef, Hazar Mavet, Jera, \v 27 Adoram, Uzal, Dicla, \v 28 Obal, Abimael, Seba, \v 29 Ofir, Havila huan Jobab. Nochi ya ni itztoyaj iconehua Joctán. \m \v 30 Huan iteipan ixhuihua Joctán itztoyaj ipan nopa tlali tlatlajco Mesa huan nopa tepeme campa hualquisa tonati imelac Sefar. \p \v 31 Nochi ya ni elque iteipan ixhuihua Sem ica sese ininhuejhueyi familias, huan sese inincamanal, huan sese ininpiltlal huan nochi nopa tlalme ica sese inintlanahuatijca campa mocahuayayaj. \p \v 32 Huajca ni catli nimitzpohuilijtoc eltoya inintoca itlayacanca teipan ixhuihua Noé. Huan sese inijuanti mochijqui se hueyi familia ica iniixhuihua teipa ehuani. Nojquiya nica quiijtohua nopa tlalme campa mocajque. Huan quema panotoya nopa miyac atl, nochi xinachtli tlen masehualme quisque tlen iixhuihua Noé huan campa hueli momoyajque ipan tlaltipactli. \c 11 \s1 Nopa torre catli itoca Babel \p \v 1 Ipan nopa tonali nochi masehualme catli itztoyaj ipan tlaltipactli quipixque san se inincamanal huan camanaltiyayaj san se. \v 2 Huan quema masehualme pejque momoyahuaj, miyac yajque para campa hualquisa tonati. Nepa quipantijque se tlamayamitl ipan tlali Sinar huan nopona nelía miyac masehualme mocajque huan ayacmo quinejque momoyahuase. \p \v 3-4 Huan se tonal inijuanti moilhuijque se ica seyoc: “Xihualaca ma tijchihuaca se hueyi altepetl huan se torre catli ajsis hasta ilhuicac. Huan quej ni nochi techiximatise huan amo monequis timoxelose huan tiyase campa hueli ipan tlaltipactli. Ma tijchihuaca ladrillos huan ma tiquicxitica cuali ipan tlitl.” \p Huan quitequihuijque soquitl ladrillos huan amo tetl huan quitequihuijque chapopojtli para quitlatzquiltise huan amo soquitl. \p \v 5 Pero TOTECO temoc huan quiitaco nopa altepetl huan nopa torre catli nopa masehualme quisencahuayayaj. \v 6 Huan yaya moilhui: “Nopa masehualme itztoque san sejco huan san se inincamanal. Yeca ni tlamantli catli ama quichihuaj san ipejya catli san sejco hueli quichihuase. Teipa huelis quisencahuase san catli inijuanti quinequise. \v 7 Achi más cuali titemose para tiquinpatilise inincamanal para ayacmo ma quimachilica catli mocamanalhuise.” \p \v 8 Huajca quej nopa TOTECO quichijqui huan yeca quiquetzqui inintequi huan ayacmo quichijque nopa altepetl. Quej nopa TOTECO quinsemanqui nopa masehualme campa hueli ipan tlaltipactli para ma momoyahuaca quen ya quinequiyaya. \v 9 Huan nopa lugar itoca elqui Babel. (Babel quinequi quiijtos “campa amo huelque momachilíaj se ica seyoc”.) Quej nopa itoca pampa nopona TOTECO quipatlac inincamanal nochi masehualme catli itztoyaj ipan ni tlaltipactli para ayacmo huelque momachilíaj. Huan tlen nopona TOTECO quinsemanqui campa hueli ipan tlaltipactli. \s1 Iteipan ixhuihua Sem \p \v 10 Ya ni eltoc inintoca iteipan ixhuihua Sem. Tlanqui nopa miyac atl huan ome xihuitl teipa quema Sem quipiyayaya 100 xihuitl, tlacatqui ioquichpil Arfaxad. \v 11 Teipa Sem noja itztoya seyoc 500 xihuitl huan quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \p \v 12 Huan quema Arfaxad quipixqui 35 xihuitl, tlacatqui ioquichpil Sala. \v 13 Teipa Arfaxad noja itztoya seyoc 403 xihuitl huan quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \p \v 14 Sala quipiyayaya 30 xihuitl quema tlacatqui ioquichpil Heber. \v 15 Huan teipa Sala noja itztoya seyoc 403 xihuitl huan quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \p \v 16 Heber quipiyayaya 34 xihuitl quema tlacatqui ioquichpil catli itoca Peleg. \v 17 Teipa Heber noja itztoya seyoc 430 xihuitl huan quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \p \v 18 Huan quema Peleg quipixqui 30 xihuitl, tlacatqui ioquichpil Reu. \v 19 Huan teipa Peleg noja itztoya seyoc 209 xihuitl huan noja quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \p \v 20 Reu quipiyayaya 32 xihuitl quema tlacatqui ioquichpil Serug. \v 21 Teipa Reu noja itztoya seyoc 206 xihuitl huan quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \p \v 22 Huan quema Serug quipixqui 30 xihuitl, tlacatqui ioquichpil Nacor. \v 23 Huan teipa Serug noja itztoya seyoc 200 xihuitl huan quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \p \v 24 Nacor quipiyayaya 29 xihuitl quema tlacatqui ioquichpil Taré. \v 25 Teipa Nacor noja itztoya seyoc 119 xihuitl huan quinpixqui más iconehua, tlacame huan sihuame. \p \v 26 Huan Taré ya quipixtoya 70 xihuitl quema tlacatque ioquichpilhua Abram, Nacor huan Harán. \s1 Iteipan ixhuihua Taré \p \v 27 Ama ya ni inintoca iteipan ixhuihua Taré. Taré elqui itata Abram, Nacor huan Harán. Huan teipa Harán elqui itata Lot. \v 28 Huan Harán nojquiya quinpixqui ome iichpocahua. Se itoca Isca huan ne se itoca Milca. Pero Harán mijqui quema ayamo miquiyaya itata huan quema nochi inijuanti noja mocahuayayaj para itztose nopona campa tlacatque ipan nopa altepetl itoca Ur ipan nopa tlali campa itztoyaj nopa caldeos. \p \v 29 Huan Abram mosihuajti ihuaya Sarai. Huan Nacor mosihuajti ihuaya imachcone, Milca, catli elqui iichpoca Harán. \v 30 Huan Sarai amo hueliyaya quinpiya coneme pampa eliyaya se tetzacatl. \p \v 31 Taré itztoya ipan altepetl Ur ipan nopa tlali campa itztoyaj nopa caldeos huan quisqui para yasquía tlali Canaán. Huan Taré quinhuicac itelpoca, Abram, huan iyex, Sarai, huan iixhui, Lot, catli eliyaya itelpoca nopa mijcatzi Harán. Pero quema inijuanti ajsitoj ipan altepetl Harán, mocajque nopona. \v 32 Huan nopona mijqui Taré quema quipiyayaya 205 xihuitl. \c 12 \s1 TOTECO quinotzqui Abram \p \v 1 TOTECO ya quiilhuijtoya Abram: \p “Xijcajtehua motlal, huan moteiximatcahua huan ichaj motata. Huan xiya hasta se tlali catli nimitznextilis. \q1 \v 2 Huan nimitzmacas miyac moixhuihua, \q1 huan niquinmiyaquilis moteipan ixhuihua hasta elise tlahuel miyaqui masehualme ipan inintlal. \q1 Nimitztiochihuas huan nijchihuas para campa hueli nochi ma mitziximatise. \q1 Huan tielis se tlatiochihualistli para sequinoc. \q1 \v 3 Niquintiochihuas inijuanti catli mitztiochihuase. \q1 Huan inijuanti catli mitztelchihuase, niquintelchihuas. \q1 Huan niquintiochihuas nochi masehualme ipan tlaltipactli por ta.” \p \v 4 Huajca Abram quisqui quen TOTECO quinahuatijtoya huan quipiyayaya 75 xihuitl quema quisqui altepetl Harán para yas tlali Canaán. \v 5 Huan quihuicac isihua Sarai huan imachcone Lot. Nojquiya Abram quihuicac nochi nopa miyac tlamantli huan tlapiyalme catli quinpiyayaya huan nochi itequipanojcahua catli hualajtoyaj ihuaya tlen altepetl Harán pampa quincojtoya para iaxcahua. \p \v 6 Huan quema inijuanti ajsitoj tlali Canaán, Abram quipanoc nopa tlali hasta ajsitoj campa eltoc nopa hueyi ahua cuahuitl catli itoca More nechca altepetl Siquem. Ipan nopa tonali itztoyaj cananeos ipan nopa tlali. \v 7 Huan nopona TOTECO monexti ica Abram huan quiilhui: “Ni tlali niquinmacas moteipan ixhuihua.” \p Huajca Abram quichijqui se tlaixpamitl nopona para TOTECO catli monextijtoya ihuaya. \v 8 Teipa yajqui itztoti campa tepeco tlatlajco altepetl Betel huan campa hualquisa tonati huan nopona quiquetzqui ichaj tlen yoyomitl. Altepetl Betel mocahuayaya ica iopochco para campa temo tonati. Huan altepetl Hai mocajqui ica inejmac para campa hualquisa tonati. Huan nopona Abram quichijqui seyoc tlaixpamitl huan quihueyichijqui TOTECO. \v 9 Teipa sempa pejqui nejnemi hasta nopa tlali catli itoca Neguev. \s1 Abram yajqui tlali Egipto \p \v 10 Ipan nopa tonali amo oncayaya tlacualistli ipan nopa tlali pampa amo tlaquiyajtoya. Huajca Abram yajqui para itztoti ipan tlali Egipto para se ome xihuitl, pampa nelía amo tleno oncayaya para quicuase campa itztoyaj. \v 11 Huan quema ajsitiyohuiyayaj Egipto, Abram quiilhui isihua Sarai: “Xiquita, cuali nijmati para nelía tiyejyectzi, \v 12 huan quema nopa egiptome mitzitase, quiijtose: ‘Ni sihuatl, ya isihua ni tlacatl. Huajca ma tijmictica huan nopa sihuatl elis toaxca.’ \v 13 Yeca para ma amo tleno nopantis, xiquijtos para tinoicni. Quej nopa techselise ica yejyectzi por ta, huan amo nimiquis.” \p \v 14 Huajca quej nopa mocajque huan quema ajsitoj tlali Egipto, nopa egiptome quiitaque para Sarai eliyaya nelyejyectzi. \v 15 Huan nojquiya quiitaque nopa huejhueyi tlacame catli itztoyaj ichaj nopa hueyi Tlanahuatijquetl Faraón huan quiilhuitoj nopa tlanahuatijquetl para nopa sihuatl eliyaya nelyejyectzi. Huajca Faraón quinnahuati ma quihuicaca ichaj para quicualtlalis para teipa elis isihua. \p \v 16 Huan pampa quiixtocac Sarai, Faraón quiseli Abram ica cuali. Huan Faraón quimacac Abram borregojme, huacaxme, burrojme, camellos huan tlatequipanohuani tlen tlacame huan sihuame para ma elise iaxcahua. \p \v 17 Pero TOTECO quitlatzacuilti nopa Faraón ininhuaya nochi catli itztoyaj ipan ichaj ica cocolistli catli más fiero pampa Sarai itztoya ipan ichaj. \v 18 Yeca nopa Faraón quinotzqui Abram iixtla huan quiajhuac. Quiilhui: “¿Para tlen techchihuilijtoc ni tlamantli? ¿Quenque amo techilhui para ni sihuatl eliyaya mosihua? \v 19 Ta tiquijto para ya moicni huan yeca nimocuili para nosihua. Xiquita, nica itztoc. ¡Xijhuica huan ya xiya!” \p \v 20 Huajca nopa Faraón quinnahuati imasehualhua ma quicahuilica Abram ma quisa ipan nopa tlali ihuaya isihua huan ica nochi catli quipixtoya. \c 13 \s1 Abram huan Lot moxelojque \p \v 1 Huajca Abram quisqui tlali Egipto ihuaya isihua, huan ihuaya Lot huan ica nochi catli quipixtoyaj. Huan nejnenque para norte huan sempa calajque ipan nopa tlali Canaán ipan nopa tlahuel huactoc tlali catli itoca Neguev. \v 2 Huan Abram nelía moricojchijtoya. Quipiyayaya miyac oro, plata huan tlapiyalme. \v 3 Quema quisque Neguev, yajque ica yolic huan ajsitoj campa nopa pilaltepetzi Betel. Huan teipa ajsitoj campa mocajtoyaj achtihui, tlatlajco Betel huan Hai. \v 4 Nopona eliyaya campa quichijtoya se tlaixpamitl. Huan nopona sempa quihueyichijqui TOTECO. \p \v 5 Huan Lot catli nemiyaya ihuaya Abram nojquiya moricojchijtoya. Quipixqui san se imiyaca tlapiyalme quen itío Abram. Quinpixqui miyac borregojme, chivojme, huacaxme huan miyaqui tequipanohuani catli itztoyaj ipan miyac calme tlen yoyomitl. \v 6 Huan nopa tlali campa mocahuayayaj Abram huan Lot amo quinaxiliyaya para quintlamacase nochi inintlapiyalhua. Huan yeca ayacmo hueliyaya itztoque san sejco pampa nelmiyaqui itztoyaj. \v 7 Huan itequipanojcahua Abram catli quinmocuitlahuiyayaj itlapiyalhua mohuilanayayaj ininhuaya catli quinmocuitlahuiyayaj Lot itlapiyalhua. Huan ipan nopa tonali nojquiya itztoyaj cananeos huan ferezeos campa inijuanti huan eliyayaj mahuililme. \p \v 8 Huajca se tonal Abram quiilhui Lot: “Tojuanti tiicnime. Amo cuali para ma monajnanquilica motequipanojcahua ihuaya notequipanojcahua huan pehuas timocualanise tiome. \v 9 Ma timoxeloca. Xiquita, nopona eltoc nochi ni tlali para tijtlapejpenis campa tijnequis. Sintla tijnequi tiyas nepa ica tonejmac, huajca na niyas ica toopochco. Huan sintla tiyas ica toopochco, huajca na niyas ica tonejmac.” \p \v 10 Huan Lot quitlajtlachili nochi nopa yejyectzi tlali tlen nopa hueyatl Jordán hasta nopa pilaltepetzi Zoar. Quiitac para quipiyayaya miyac atl huan eliyaya quen se xochimili. Nesiyaya tlahuel yejyectzi quen nopa tlali Egipto. Ya ni panoc quema TOTECO ayamo quitlamiltiyaya nopa altepeme Sodoma huan Gomorra. \v 11 Huajca Lot quitlapejpeni nochi nopa tlamayamitl nechca hueyatl Jordán huan yajqui para campa hualquisa tonati. Quej ni moxelojque Abram huan Lot. \v 12 Huajca Abram mocajqui ipan tlali Canaán huan Lot yajqui itztoti ipan nopa altepeme campa tlamaya. Huan Lot yolic quiijcuinijtiyajqui ichaj tlen yoyomitl hasta ajsito campa nopa altepetl Sodoma \v 13 campa masehualme quipixque ininnemilis tlahuel fiero. Tlahuel tlajtlacolchihuayayaj iixpa TOTECO. \p \v 14 Teipa quema Lot ya quistoya, TOTECO quiilhui Abram: “Abram, xitlachiya huejca ica norte huan ica sur, huan ica campa hualquisa tonati huan ica campa ontemo. \v 15 Nochi ni tlali catli hueli tiquita, na nimitzmacas. Huan para nochipa elis moaxca huan iniaxca moteipan ixhuihua. \v 16 Nijchihuas ma elica tlahuel miyaqui moteipan ixhuihua quen imiyaca tlaltejpoctli. Huan sintla se huelisquía quipohuasquía tlaltejpoctli, nojquiya huelis quinpohuasquía nochi moteipan ixhuihua. \v 17 Huajca ximoquetza, xinejnemi huan xijtlachiliti ihuehueyaca huan ipatlajca, pampa na nimitzmacas.” \p \v 18 Huajca Abram quitlananqui ichaj tlen yoyomitl huan quiquetzqui hasta campa oncayaya miyac ahua cuame catli eltoya iaxca se tlacatl catli itoca Mamre nechca altepetl Hebrón. Huan nopona Abram quichijqui se tlaixpamitl para TOTECO. \c 14 \s1 Abram quimanahui Lot \p \v 1-4 Para 12 xihuitl nopa Tlanahuatijquetl Quedorlaomer tlen tlali Elam quinfuerzajhuiyaya macuilti tlanahuatiani huan ininmasehualhua ma quitequipanoca, pero ipan nopa 13 xihuitl, nopa macuilti tlanahuatiani quinyolaxitijque huan mosisinijque. Huajca mosentilijque ipan nopa tlamayamitl Sidim nopa macuilti tlanahuatiani catli inintoca Tlanahuatijquetl Bera tlen altepetl Sodoma, Tlanahuatijquetl Birsa tlen altepetl Gomorra, Tlanahuatijquetl Sinab tlen altepetl Adma, Tlanahuatijquetl Semeber tlen altepetl Zeboim huan seyoc catli elqui tlanahuatijquetl tlen altepetl Bela catli nojquiya itoca Zoar. Sidim campa mosentilijque mocahua tlatlajco tepeme nechca campa eltoc nopa Hueyi Atl Catli Mictoc. Mosentilijque para momanahuise tlen Quedorlaomer para ayacmo monequi quitequipanose. \p Huan seyoc eyi tlanahuatiani mosentilijque ihuaya Quedorlaomer para quipalehuise tlahuilanas. Ni eyi elque Tlanahuatijquetl Amrafel tlen altepetl Sinar, Tlanahuatijquetl Arioc tlen altepetl Elasar huan Tlanahuatijquetl Tidal tlen altepetl Goim. \p \v 5 Huajca ipan nopa 14 xihuitl, Quedorlaomer huan eyi tlanahuatiani catli quipalehuiyayaj quisque huan nimantzi quintlanque nopa refaitame ipan tlali Astarot Karnaim, huan nopa zuzitame ipan tlali Ham huan nopa emitame ipan Save Quiriataim. \v 6 Huan quintojtocatiyajque nopa horeos campa nopa cuatitlamitl Seir hasta nopa tlamaya ipan tlali Parán catli eltoc nechca nopa huactoc tlali campa amo tleno eli. Nochi ni masehualme nopa Quedorlaomer quintlanqui. \v 7 Huan quema mocuepayayaj Quedorlaomer huan catli ihuaya itztoyaj, ajsitoj ipan tlali En Mispat catli nojquiya itoca Cades. Huan quintlanque nochi nopa amalecitame huan amorreos catli itztoyaj ipan nopa altepetl Hazezon Tamar. \p \v 8-9 Huajca nopa macuilti tlanahuatiani tlen altepeme Sodoma, Gomorra, Adma, Zeboim huan Bela o Zoar yajque ipan nopa tlamayamitl itoca Sidim huan mocualtlalijque para mohuilanase ininhuaya nopa nahui tlanahuatiani catli eliyaya Tlanahuatijquetl Quedorlaomer tlen tlali Elam, huan ihuampoyohua catli inintoca: Tlanahuatijquetl Tidal tlen altepetl Goim, Tlanahuatijquetl Amrafel tlen altepetl Sinar huan Tlanahuatijquetl Arioc tlen altepetl Elasar. \v 10 Pero nopa macuilti amo huelque tlatlanij. Huan ipan tlamayamitl Sidim oncayaya miyac ostotl ica chapopojtli. Huajca quema nopa tlanahuatiani tlen Sodoma huan Gomorra huan ininhuampoyohua quinequiyayaj cholose ipan nopa tlahuilancayotl, sequin inijuanti huetzque ipan nopa ostotl huan sequinoc cholojque campa tepeme. \p \v 11 Huajca tlatlanqui Quedorlaomer huan ihuampoyohua. Huan quicuique nochi tlacualistli huan tlamantli catli ipati catli oncayaya ipan altepeme Sodoma huan Gomorra huan quistejque. \v 12 Huan pampa Lot, imachcone Abram, itztoya ipan altepetl Sodoma, nojquiya quihuicaque ilpitoc ica nochi catli quipixtoya. \v 13 Pero cholo se tlacatl huan quipohuilico Abram, nopa hebreo tlacatl quema mocahuayaya ipan iahuatitla se amorreo tlacatl catli itoca Mamre. Mamre eliyaya iicni Escol huan Aner catli nojquiya quimapalehuiyayaj Abram. \p \v 14 Huajca quema Abram quimatqui para imachcone Lot quihuicatoyaj ilpitoc, quinsentili 318 itequipanojcahua catli tlacajtoyaj ipan ichaj, huan momachtijtoyaj tlahuilanase huan yajque para quipantitij Quedorlaomer huan quimanahuise Lot. Huan quintepotztocaque hasta nopa pilaltepetzi catli itoca Dan. \v 15 Huan ica tlayohua Abram quinpanti huan quintlajcoitac itequipanojcahua huan quinyahualojque huan pejque quinhuilanaj quema amo quinchiyayayaj. Huan quinhuilantiyajque hasta altepetl Hoba catli mocahua ica norte tlen altepetl Damasco. \v 16 Huan Abram quintlanqui, huan quimanahui imachcone, Lot, huan nopa sequinoc tlacame huan sihuame catli quinhuicatoyaj. Huan quincuili nochi catli quiichtectoyaj. \s1 Melquisedec quitiochijqui Abram \p \v 17 Huan quema Abram ya quitlantoya Quedorlaomer huan catli quipalehuiyayaj, mocuepqui ipan ojtli para ichaj. Huan ipan nopa tlamayamitl tlatlajco tepeme campa itoca Save o Inintlamaya Tlanahuatiani, hualajqui quinamiquico nopa tlanahuatijquetl tlen altepetl Sodoma. \p \v 18 Huan nojquiya hualajqui quinamiquico Melquisedec, nopa tlanahuatijquetl tlen altepetl Salem [14:18 Salem teipa motocaxtis Jerusalén.]. Yaya nojquiya eliyaya Itotajtzi Toteco Catli Más Hueyi. Huan Melquisedec quinmacac Abram huan itequipanojcahua pantzi huan xocomeca atl. \v 19 Huan quitiochijqui Abram ica ni camanali: \q1 “Abram, ma mitztiochihua Toteco Catli Más Hueyi, \q1 yaya catli quichijqui ilhuicactli huan tlaltipactli. \q1 \v 20 Quena, ma tijhueyichihuaca Toteco Catli Más Hueyi, \q1 pampa quichijqui xiquintlani mocualancaitacahua.” \m Huajca Abram quimacac Melquisedec se diezmo tlen nochi catli quitlantoya. \v 21 Teipa nopa tlanahuatijquetl tlen Sodoma quiilhui Abram: \p ―San techmactili nopa masehualme catli ehuaj noaltepe catli tiquinmanahuijtoc huan ximocahui nochi tlamantzitzi catli eliyaya iniaxca. \p \v 22 Pero Abram quinanquili: \p ―Niquilhuijtoc TOTECO catli quichijqui ilhuicactli huan tlaltipactli, \v 23 para amo tleno nijselis catli eltoya amoaxca. Amo nijcuis niyon se icpatl, niyon se lazo catli ica nimotecac ilpis para amo quema huelis tiquijtos ta techricojchijqui. \v 24 Amo tleno nijnequi para na. San tijselise catli quicuajque notequipanojcahua. Pero nopa tlacame catli yajque nohuaya, Aner, Escol huan Mamre, xiquincahuili ma quicuica catli quintocarohua. \c 15 \s1 TOTECO quicajqui icamanal ihuaya Abram \p \v 1 Teipa TOTECO quinotzqui Abram ipan se tlanextili catli elqui quen se temictli huan quiilhui: \q1 “Amo ximajmahui, Abram, \q1 pampa na nimitzmocuitlahuis. \q1 Motlaxtlahuil elis nelhueyi.” \p \v 2-3 Pero Abram quinanquili: \p ―TOTECO, Ta Catli Más Tijpiya Tlanahuatili, san tlapic para techmacas miyac tlamantli pampa amo nijpiya se conetl para nijcahuilijtehuas. Amo techmacatoc niyon se nocone. Huan notequipanojca Eliezer catli ehua altepetl Damasco quiselis nochi catli nijpiya quema nimiquis. \p \v 4 Huan TOTECO quinanquili: \p ―Amo yaya quiselis catli tijcajtehuas. Elis se mocone catli quiselis catli tijpiyas teipa huan quipiyas ta moeso. \p \v 5 Huajca TOTECO quihuicac Abram calteno huan quiilhui: \p ―Xijtlachili ilhuicac huan xijchihua fuerza xiquinpohua nopa sitlalime. Quej nopa elis ininmiyaca moteipan ixhuihua. Itztose tlahuel miyaqui hasta amo aqui huelis quinpohuas. \p \v 6 Huajca Abram quineltocac catli TOTECO quiijto huan TOTECO quiijcuilo nepa ilhuicac para Abram itztoya xitlahuac iixpa. \v 7 Huan TOTECO quiilhui: \p ―Na nimoTECO. Nimitzhualicac tlen altepetl Ur campa itztoque nopa caldeos para nimitzmacas ni tlali para timoaxcatis. \p \v 8 Pero Abram quiilhui: \p ―TOTECO, ta catli más tijpiya tlanahuatili, ¿quenicatza huelis nijmatis sintla melahuac nijselis ni tlali? \p \v 9 Huan Toteco Dios quinanquili: \p ―Techhualiquili se becerra, se chivo huan se oquich borrego catli quipiyaj eyi xihuitl. Nojquiya techhualiquili se pichontzi huan se paloma. \p \v 10 Huajca Abram quihualiquili Toteco Dios nochi ni tlapiyalme. Quinmicti, huan quintlajtlajcoitac huan quinijixnamicti, pero nopa totome amo quintlajcoitac. \v 11 Huan tzopilome temoyayaj ipan nopa tlapiyalme catli mictoyaj, pero Abram quinmajmatiyaya. \p \v 12 Huan quema ya tlatlayohuatoya, Abram nelcochqui huan quimatqui para hualajqui ipan ya se tzintlayohuilotl huan tlahuel majmahuiyaya. \v 13 Huajca TOTECO quiilhui: \p ―Moteipan ixhuihua yase itztotij ipan seyoc tlali quen seyoc tlali ehuani. Huan masehualme catli nopona ehuaj quintequihuise chicahuac huan quinitase quen iniaxcahua huan nopona moteipan ixhuihua tlaijiyohuise para 400 xihuitl. \v 14 Pero teipa na nijtlatzacuiltis nopa tlali huan imasehualhua catli quintequihuise. Huan moteipan ixhuihua quisase ica miyac tlamantli catli tlahuel ipati. \v 15 Pero ta timiquis quema ya tihuehuejtitos, quema noja oncas tlasehuilistli. Mitztlalpachose quema ayamo ajsitos nopa tonali. \v 16 Nopona ipan nopa tlali mocahuase hasta miquise moteipan ixhuihua catli achtihui calajque ipan nopa tlali. Mocahuase hasta miquise ininconehua, huan iniixhuihua huan ininconehua iniixhuihua. Huan huajca quena, nopa masehualme huan ininconehua mocuepase sempa nica ipan ni tlali. Pero para amantzi ayamo ajsi tonali para hualase pampa ayamo tlahuel fiero quichihuaj nopa amorreos catli ama itztoque nica ipan ni tlali. Huajca ayamo ajsi nopa tonali para niquintlatzacuiltis quen nijchihuas teipa ipan nopa tonali quema mocuepase moteipan ixhuihua nopona. \p \v 17 Huan quema ya temotoya tonati huan nochi ya tzintlayohuatoya, nesqui quen se comitl catli quipixtoya tlilelemectli huan popocayaya. Huan nopa comitl panoc tlatlajco campa nopa tlapiyalme catli Abram quintejtectoya. \v 18 Huan quej nopa ipan nopa tonal, TOTECO quicajqui icamanal ihuaya Abram huan quiilhui: \p ―Nochi ni tlali niquinmacas moteipan ixhuihua. Quiselise nochi ni tlali tlen campa pehua ica nopa hueyi hueyatl ipan tlali Egipto ica campa temo tonati huan noja quiselise hasta nopa hueyi hueyatl catli itoca Eufrates campa hualquisa tonati. \v 19 Nochi ni tlali elis iniaxca campa ama mocahuaj masehualme ceneos, cenezeos, cadmoneos, \v 20 heteos, ferezeos, refaitame, \v 21 amorreos, cananeos, gergeseos huan jebuseos. Nochi elis iniaxca moteipan ixhuihua. \c 16 \s1 Agar huan icone, Ismael \p \v 1 Sarai, isihua Abram, amo huelqui conepiya, pero quipiyayaya se itequipanojca tlen tlali Egipto catli itoca Agar. \v 2 Huajca Sarai moilhui quichihuas quen momajtoyaj quichihuaj ipan nopa tonali huan quimactilis ihuehue itequipanojca. Yeca quiilhui Abram: \p ―Xiquita, TOTECO amo nechcahuilijtoc ma niconepiyas, huajca xicochi ihuaya notequipanojca Agar para yaya huelis quinpiyas coneme catli elise quen na noconehua. \p Huan Abram quichihuili cuenta catli Sarai quiilhui. \v 3 Huan Sarai quinotzqui Agar, nopa egipto ejquetl, huan quimactili Abram para ihuaya ma cochi. Quema panoc ya ni, Abram ya quipixqui majtlactli xihuitl para itztos ipan tlali Canaán. \v 4 Huan Abram quiiximatqui Agar, huan Agar conecuic. Huan quema Agar momacac cuenta para ya conepiya, mohueyimatqui huan pejqui quicualancaita Sarai. \v 5 Huajca Sarai quiilhui Abram: \p ―Ta motlajtlacol para nechcualancaita Agar. Na nimitzmactili para ihuaya ximoteca, pero quema quimatqui para conepiyas, mohueyimatqui. Ma TOTECO quiijto ajqueya quipiya tlajtlacoli, sintla ta o na. \p \v 6 Huan Abram quinanquili: \p ―Xiquita, Sarai, motequipanojca Agar itztoc momaco para tijtlatzacuiltis quen tiquitas cuali. \p Huajca Sarai pejqui quitlaijiyohuiltía Agar, huan yeca Agar cholojtejqui. \v 7 Pero se itequihua TOTECO quipanti Agar campa meyayaya atl ipan nopa huactoc tlali campa amo tleno eli. Itztoya ipan nopa ojtli catli yohui para Shur. \v 8 Huan itequihua TOTECO quitlatzintoquili: \p ―Agar, tiitequipanojca Sarai, ¿canque tihuala huan canque tiya? \p Huan Agar quinanquili: \p ―Nicholohua imaco noteco, Sarai. \p \v 9 Huajca itequihua TOTECO quiilhui: \p ―Ximocuepa campa moteco huan xijneltoquili nochi catli mitznahuatis. \p \v 10 Huan nojquiya itequihua TOTECO quiilhui: \q1 “Na niquinmiyaquilis moteipan ixhuihua hasta amo aqui huelis quinpohuas. \q1 \v 11 Ya ticonecuitoc huan tijpiyas se oquichpil huan tijtocaxtis Ismael, \q1 pampa TOTECO quicajqui quema timotequipachohuayaya. \q1 (Ismael quinequi quiijtos ‘TOTECO tlacaqui’.) \q1 \v 12 Huan mocone elis se tlacatl catli mosisinía. \q1 Mohuilanas ininhuaya nochi, \q1 huan nochi quinequise quihuilanase. \q1 Huan yaya itztos ica cualantli mojmostla ica nochi iicnihua.” \p \v 13 Huan Agar quitocaxtlali TOTECO catli ihuaya mocamanalhuijtoya “yaya Toteco Dios Catli Nochi Quiita”. Quej nopa quitocaxti pampa moilhuiyaya: “Niquitztoc Toteco Dios catli nechita huan noja niitztoc.” \p \v 14 Huan yeca nopa ameli catli mocahua tlatlajco Cades huan Bered ama quitocaxtijtoque Beer Lahai Roi. (Beer Lahai Roi quinequi quiijtos “Iamel Yaya Catli Itztoc Huan Catli Nechita”.) \p \v 15 Huan Agar quitlacatilti icone Abram, huan Abram quitocaxti Ismael. \v 16 Huan Abram quipiyayaya 86 xihuitl quema tlacatqui Ismael. \c 17 \s1 Se tlanextilijcayotl tlen nopa camanal sencahuali \p \v 1 Huan quema Abram quipiyayaya 99 xihuitl, Toteco Catli Quipiya Nochi Chicahualistli monexti campa ya huan quiilhui: \p ―Na nimoTeco Catli Nijpiya Nochi Chicahualistli. Ximotemachi ipan na huan xijchihua san catli xitlahuac noixtla. \v 2 Huan na nijcahuas nocamanal mohuaya para temachtli nijchihuas para tiquinpiyas tlahuel miyac moteipan ixhuihua. \p \v 3 Huan Abram motlancuaquetzqui huan mohuijtzonqui hasta tlalchi quema Toteco Dios quicamanalhuiyaya. Huan Toteco Dios nojquiya quiilhui: \p \v 4 ―Nijcahua nocamanal mohuaya para ta tielis tiinintata tlahuel miyac masehualme catli itztose ipan tlahuel miyac tlalme. \v 5 Huan motoca ayacmo elis Abram. (Abram quinequi quiijtos ‘se tetaj catli nochi quitlepanitaj’.) Ama motoca elis Abraham. (Abraham quinequi quiijtos ‘inintata miyac masehualme catli itztoque ipan miyac tlalme’.) Quej nopa elis motoca pampa nimitzchihuas tiinintata miyac masehualme ipan miyac tlalme. \v 6 Quena, nijchihuas para moteipan ixhuihua ma elica nelía miyaqui. Ipan ta quisase huejhueyi tlanahuatiani catli quinnahuatise ininmasehualhua ipan miyac tlalme. \v 7 Huan na nijtlamichihuas nochi catli nijcajtoc nocamanal para nijchihuas ica ta huan moteipan ixhuihua teipa para nochipa. Ni elis se camanali tlasencahuali catli amo quema tlamis. Nochipa nielis nimoDios huan niininDios moteipan ixhuihua. \v 8 Huan nochi ni tlali catli itoca Canaán campa ama tiitztoc, nimitzmacas ta huan moteipan ixhuihua. Huan elis iniaxca para nochipa, huan na nielis niininDios. \p \v 9 Huan Toteco Dios sempa quiilhui Abraham: \p ―Huan ya ni catli ta huan nochi moteipan ixhuihua monequi xijchihuaca. Monequi xijneltocaca nochi catli quiijtohua ni camanali catli nijchihua mohuaya. \v 10 Huan ya ni nopa camanali catli monequi xijchihuaca. Monequi nochi oquichpilme huan tlacame ma motequilica quen nimitzilhuía. \v 11 Ma quitzontequilica iyecapa nopa cuetlaxtli ipan ininpiltlacayohua. Ya nopa itoca circuncisión. Huan ya nopa elis nopa tlanextilijcayotl tlen ni camanal tlasencahuali catli nijchihua amohuaya. \v 12 Huajca ama monequi ta huan nochi tlacame catli mitztequipanohuaj, masque tijcojqui nopa tlacatl para moaxca quema ya hueyi, o quitlacatili se motequipanojca, monequi nochi motequilise. Huan nojquiya monequi anquintequilise nochi amooquichpilhua catli tlacajtiyase teipa. Xijchihuaca quema quipiyas chicueyi tonati ica tlacajtoc. Quej nopa monequis ica moteipan ixhuihua, huan ininteipan ixhuihua motequipanojcahua huan ica nochi tequipanohuani catli tiquincohuas tlen sequinoc tlalme. \v 13 Nochi tlacame huan oquichpilme monequi motequilise. Huan quej nopa elis quen anquihuicase se tlanextilijcayotl tlen nocamanal ipan amonacayo huan nopa camanali catli nijchihua amohuaya huejcahuas para nochipa. \v 14 Huan catli amo motequilis monequi xijquixtica para ayacmo quema itztos ininhuaya momasehualhua pampa amo quitlepanitac nopa camanali catli nijchijtoc ica amojuanti. \p \v 15 Nojquiya Toteco Dios quiilhui Abraham: \p ―Huan mosihua, ayacmo elis itoca Sarai. Ama itoca elis Sara. (Sara quinequi quiijtos ‘iichpoca se tlanahuatijquetl’.) \v 16 Huan Sara nijtiochihuas huan temachtli nimitzmacas se mocone ipan ya. Huan yaya elis ininnana miyac masehualme ipan miyac tlalme, huan miyac iteipan ixhuihua elise huejhueyi tlanahuatiani. \p \v 17 Huan Abraham motlancuaquetzqui huan mohuijtzonqui tlalchi para quihueyichihuas Toteco Dios, pero yolhuetzcayaya pampa amo quineltocayaya. San moilhuiyaya: “¿Quenicatza huelis nijpiyas se conetl quema ya nijpiya 100 xihuitl? Huan ¿quenicatza huelis Sara conepiyas quema ya quiaxiti 90 xihuitl?” \v 18 Huajca Abraham quiilhui Toteco Dios: \p ―Sintla huelis, san xijcahua nooquichpil Ismael ma itztos ica motlatiochihualis. \p \v 19 Huan Toteco Dios quinanquili: \p ―¡Amo! Amo ya nopa catli nimitzilhuía. Niquijto mosihua Sara quipiyas se icone catli tijtocaxtis Isaac. Huan ihuaya ya nicompahuis nopa camanali huan ininhuaya iteipan ixhuihua para nochipa. \v 20 Pero nojquiya nijcactoc catli techtlajtlanijtoc para Ismael huan quena, nijtiochihuas. Nijchihuas ma quinpiya miyac iconehua huan para ma momiyaquilica iixhuihua. Huan yaya elis inintata 12 huejhueyi tlacame. Ica ya huan iteipan ixhuihua niquinchihuas ma elica se xinach masehualme ica miyac imasehualhua huan quipiyase se hueyi tlali. \v 21 Pero nopa camanal tlasencahuali nijchihuas ica Isaac, nopa conetl catli Sara quitlacatiltis ne se xihuitl, quen ama. \p \v 22 Huan quema Toteco Dios tlanqui camanalti ihuaya Abraham, quistejqui. \v 23 Huan nimantzi ipan nopa tonal Abraham quitzontequili iyecapa nopa cuetlaxtli ipan ipiltlacayo Ismael. Huan nojquiya quintzontequili inincuetlaxo nochi itequipanojcahua catli tlacajtoyaj ipan ichaj huan nochi tlacame catli quincojtoya. Quena, nochi tlacame catli itztoyaj ipan ichaj huan catli quitequipanohuayayaj motequilijque quen Toteco Dios tlanahuati. \v 24-25 Huan Abraham quipiyayaya 99 xihuitl, huan icone, Ismael, quipiyayaya 13 xihuitl quema quintzontequilijque inincuetlaxo. \v 26 Huajca ipan nopa tonal quema Toteco Dios quicamanalhui Abraham, Abraham huan icone, Ismael, motequilijque. \v 27 Huan nojquiya motequilijque nochi nopa itequipanojcahua, tlacame huan oquichpilme, catli itztoyaj ipan ichaj, masque tlacatque nopona o quincojtoya ipan sequinoc tlalme. \c 18 \s1 TOTECO quiilhui Abraham quipiyas se icone \p \v 1 Huan TOTECO monexti campa Abraham quema itztoya ipan nopa ahuatitla campa nopa huejhueyi cuame catli iaxca Mamre. Quej ni panoc. Se tonal Abraham mosehuijtoya calteno nechca ichaj tlen yoyomitl ipan nopa hora quema más tlatotoniya. \v 2 Huan Abraham ajcotlachixqui huan quinitac eyi tlacame ajsitihualayayaj nechca ichaj. Huan quema quinitac, moquetzqui huan motlalo para quinnamiquis huan motlancuaquetzqui huan mohuijtzonqui hasta tlalchi, \v 3 huan quiijto: \p ―Tatame, techchihuilica se favor, xipanoca techpaxaloca. \v 4 Huan sintla anquiitaj cuali, nitlajtlanis se quentzi atl para anmoicxipajpacase huan anmosiyajquetzase se quentzi itzintla ni cuahuitl campa tlaecahuía. \v 5 Nojquiya nimechhualiquilis se quentzi tlacualistli para xijpiyaca fuerza huan teipa sempa huelis anyase ipan amoojhui. Para na se paquilistli anhualajtoque huan nijnequi nimechtequipanos sintla antechcahuilise. \p Huan inijuanti quinanquilijque: \p ―Cualtitoc. \p \v 6 Huan Abraham calajqui ipan ichaj tlen yoyomitl huan quiilhui Sara: \p ―Nimantzi xijcui eyi tlatamachihuali tlen harina catli más cuali huan xijchihua pantzi. \p \v 7 Teipa Abraham motlalo campa itztoyaj itlapiyalhua huan quitlapejpeni se becerro catli nelía yejyectzi. Huan quimacac se itequipanojca, huan ya nimantzi quisencajqui se tlacualistli. \v 8 Huan teipa Abraham quinhualiquili mantequilla, lechi huan nopa becerro tlacacatzoli huan quinmacac ma quicuaca. Huan Abraham moquetzqui nechcatzi cuatzintla para quintequipanos quema inijuanti tlacuayayaj. \p \v 9 Huan quema tlanque tlacuaj, nopa paxalohuani quitlatzintoquilijque Abraham: \p ―¿Canque itztoc mosihua Sara? \p Huan Abraham tlananquili: \p ―Itztoc nepa calijtic. \p \v 10 Huajca se tlen nopa tlacame quiijto: \p ―Ne se xihuitl quen ama sempa nimitzpaxaloqui, huan mosihua Sara ya quitlacatiltijtos icone. \p Huan Sara moquetztoya icalixpa, quintlacaquilijtoya catli camanaltiyayaj ihuaya Abraham. \v 11 Huan Abraham huan Sara eliyayaj huehuentzitzi, huan ya panotoya nopa xihuitl para Sara quipiyasquía se icone. \v 12 Huan yeca amo huelqui moijiyohui para amo huetzcas huan moilhui: “¿Quenicatza huelis nijpiyas ni paquilistli ama quema nohuehue huan na ya tihuehuentzitzi?” \p \v 13 Pero TOTECO quiilhui Abraham: \p ―¿Para tlen huetzcac Sara? ¿Quenque quiijto: Quenicatza huelis nijpiyas ni paquilistli ama quema nohuehue huan na ya tihuehuentzitzi? \v 14 ¿Timoilhuía para onca se tlamantli catli na, nimoTeco Dios, amo hueli nijchihuas? Ne se xihuitl sempa nimechpaxaloqui huan Sara quipixtos icone. \p \v 15 Huan quema Sara quicajqui catli quiijto, majmajqui huan istlacatqui huan quiijto: \p ―Na amo nihuetzcac. \p Pero TOTECO quinanquili: \p ―Na nijmati para tihuetzcac. \s1 Abraham quitlajtlani TOTECO por Sodoma \p \v 16 Teipa nopa paxalohuani moquetzque huan pejque nejnentiyohuij ipan ojtli para altepetl Sodoma. Huan Abraham ininhuaya yajqui para quinnahuatijtehuas. \p \v 17 Huajca TOTECO moilhui: “Monequi niquilhuis Abraham catli nijchihuas, \v 18 pampa yaya elis inintata miyaqui tlacame huan sihuame catli mochihuase se hueyi xinach masehualme catli quipiyase miyac chicahualistli. Huan niquilhuijtoc para niquintiochihuas nochi masehualme ipan nochi tlalme ipan tlaltipactli ica ya. \v 19 Na nijtlapejpenijtoc para ma quinnextilis iconehua ma quineltocaca notlamachtil huan ma quichihuaca nochi catli cuali huan catli xitlahuac. Huan na niquinchihuilis nochi catli cuali niquilhuijtoc.” \v 20 Huajca TOTECO quiilhui Abraham: \p ―Nechyolmelajtoque para nopa masehualme ipan altepeme Sodoma huan Gomorra nelmosisiníaj. Nelfiero ininnemilis huan tlahuel miyac inintlajtlacolhua. \v 21 Ama niya nepa para niquitas sintla nelía inintlajtlacol nelhueyi quen nechilhuijtoque. Huan quej nopa nijmatis. \p \v 22 Huan ne seyoc ome paxalohuani quisque para Sodoma, pero TOTECO mocajqui ihuaya Abraham. \v 23 Huan Abraham quinechcahui huan quitlatzintoquili: \p ―¿Tiquinpolos masehualme catli itztoque xitlahuaque ininhuaya catli tlajtlacolejque? \v 24 Sintla itztoque 50 masehualme catli cuajcualme ipan nopa altepetl, ¿noja tijtlatzacuiltis nopa altepetl? ¿Amo tijtlapojpolhuis nopa altepetl por nopa 50 masehualme? \v 25 Amo cuali sintla tiquinmictis cuajcualme ininhuaya catli tlahuel tlajtlacolchijtoque pampa quej nopa nesi para nochi ome quipiyaj san se inintlajtlacol. ¡Amo xijchihua ya nopa! Ta, tijuez catli más tihueyi ipan nochi ni tlaltipactli, huan nijmati ta tijchihuas catli xitlahuac. \p \v 26 Huan TOTECO quinanquili: \p ―Sintla niquinpantis 50 masehualme catli itztoque xitlahuaque ipan nopa altepetl, huajca niquintlapojpolhuis nochi por nopa 50 masehualme catli itztoque xitlahuaque. \p \v 27 Pero Abraham sempa quiilhui: \p ―Techtlapojpolhui Toteco, sintla sempa nimitzcamanalhuía, pampa ta, tiToteco Dios, huan na san nise masehuali. \v 28 Pero nohueli polihuij macuili masehualme para ajsis 50 catli itztoque xitlahuaque. ¿Tiquinmictis nochi ipan nopa altepetl sintla san polihui nopa macuilme? \p Huan TOTECO quinanquili: \p ―Sintla niquinpantis 45 masehualme catli xitlahuaque, amo nijpolos nopa altepetl. \p \v 29 Huan Abraham sempa quiilhui: \p ―Pero nohueli san itztoque 40 masehualme catli xitlahuaque. \p Huan TOTECO quiijto: \p ―Sintla itztoque 40 catli xitlahuaque, amo nijtlamiltis nopa altepetl. \p \v 30 Pero Abraham sempa quiilhui: \p ―Nimitztlajtlanía amo xicualani nohuaya pampa nimitztlatzintoquilía miyac hueltas, pero nohueli tiquinpantis san 30 masehualme catli itztoque xitlahuaque. \p Huan Toteco sempa quiilhui: \p ―Sintla itztoque 30 masehualme catli itztoque xitlahuaque, amo nijpolos nopa altepetl. \p \v 31 Huan Abraham noja quitlatzintoquili: \p ―Toteco, nijmati para nimitznelcuatotonía pampa nimitznojnotza quej ni, pero ¿tlaque panos sintla san 20 masehualme catli itztoque xitlahuaque tiquinpantis? \p Huan Toteco quiilhui: \p ―Sintla itztoque 20 catli xitlahuaque, amo niquinmictis catli itztoque ipan nopa altepetl. \p \v 32 Huan Abraham sempa quitlatzintoquili: \p ―NoTeco, amo xicualani nohuaya, pero nimitztlatzintoquilis san ni huelta: ¿Tlaque tijchihuas sintla san majtlactli masehualme catli itztoque xitlahuaque tiquinpantis? \p Huan Toteco quiilhui: \p ―Sintla itztoque majtlactli masehualme catli xitlahuaque, amo nijsemanas nopa altepetl. \p \v 33 Huan quema TOTECO tlanqui camanalti ihuaya Abraham, quistejqui. Huan Abraham mocuepqui ichaj. \c 19 \s1 TOTECO quitlamilti Sodoma huan Gomorra \p \v 1 Huan quema ya tlayohuayaya nopa ome itequihuajcahua TOTECO ajsitoj altepetl Sodoma. Huan Lot mosehuijtoya nechca ipuerta nopa altepetl campa tlayacanani momajtoyaj mosentilíaj. Huan quema Lot quinitac, moquetztiquisqui para quinnamiquiti huan quinseli ica yejyectzi. Huan motlancuaquetzqui huan mohuijtzonqui hasta tlalchi, \v 2 huan quinilhui: \p ―Tatame, techchihuilica se favor, ximocahuaca ni tlayohua ipan nochaj. Nopona anmoicxipajpacase huan antonilise. Huan mostla cualca huelis sempa anyase ipan amoojhui. \p Pero quiijtojque: \p ―¡Amo! Tlascamati. Tojuanti san ticochise nica calteno ipan calle. \p \v 3 Pero Lot quinnelchihualti para ma cochica ichaj hasta quiijtojque para quena, huan yajque ichaj. Huan quema ajsitoj, Lot tlanahuati ma quinsencahuilica se cuali tlacualistli ica pantzi catli amo quipiya tlasonejcayotl. Huan nopa paxalohuani tlacuajque. \p \v 4 Huan teipa quema ayamo motecayayaj, nochi nopa tlacame tlen altepetl Sodoma quiyahualocoj ichaj Lot. Hualajque catli más telpocame hasta catli más huehuentzitzi, \v 5 huan pejque quitzajtzilíaj Lot: \p ―¿Canque itztoque nopa tlacame catli hualajque mochaj ni tlayohua? ¡Xiquinquixti para timotecase ininhuaya! \p \v 6 Huajca Lot quisqui calteno para quincamanalhuis huan cuali quitzajqui nopa puerta iica [19:6 Ipan nopa tonali tlahuel monejqui se tlacatl quinmanahuis ipaxalojcahua sintla ya quinselijtoya ipan ichaj.]. \v 7 Huajca Lot quinilhui nopa fiero tlacame: \p ―Amo, nohuampoyohua, nimechtlajtlanía amo xijchihuaca nopa tlamantli catli fiero. \v 8 Niquinpiya ome noichpocahua catli ayamo quiiximajtoque niyon se tlacatl, niquinquixtis huan nimechmacas para xijchihuaca ininhuaya catli anquinequij, pero amo tleno xiquinchihuilica ni tlacame pampa nopaxalojcahua. \p \v 9 Pero quinanquilijque: \p ―¡Ximijcuini tiseyoc tlali ejquetl! ¿San tiajsico nica huan tijnequi technahuatis? ¡Ama timitzchihuilise más fiero que inijuanti! \p Huan nimantzi pejque quitemajmatíaj Lot huan monechcahuijque campa puerta para quitlahuisose. \v 10 Pero ipaxalojcahua quitlapojque cuapuerta huan nimantzi quiitzquijque Lot huan quicalaquijque calijtic. Teipa sempa quitzajque puerta. \v 11 Huan ipaxalojcahua quinchijque ma popoyotiyaca nopa tlacame catli itztoyaj calteno. Huan nochi hasta catli más telpocatl huan hasta catli más huehuentzi, mocajque popoyotzitzi. Huan cuatque quitemohuaj nopa puerta. \p \v 12 Huajca nopa paxalohuani quiilhuijque Lot: \p ―Sintla tiquinpiya más moteiximatcahua nica ipan ni altepetl, motlaca conehua, mosihua conehua, momonticahua o sequinoc moteiximatcahua, monequi xiquinquixti huan huejca xiquinhuica. \v 13 Pampa tijtlamiltise ni altepetl huan miquise nochi catli itztoque nica pampa tlahuel miyac tlajtlacoli quichijtoque. TOTECO quitlacaquilijtoc hasta ayacmo quiijiyohuía catli fiero quichihuaj nica ehuani. Huajca techtitlantoc para ma tijtlamiltica ica nochi catli nica itztoque. \p \v 14 Huajca Lot yajqui quinitato catli teipa elisquíaj imonticahua pampa ya quinijtlantoyaj iichpocahua huan quinilhui: \p ―¡Ximoisihuiltica, xiquisaca huan huejca xiyaca pampa TOTECO quitlamiltis ni altepetl! \p Pero imonticahua amo quineltocaque. Moilhuijque san ahuilcamanaltiyaya. \v 15 Huan quema ya tlanestihualayaya, itequihuajcahua TOTECO quiisihuiltijque Lot huan quiilhuijque: \p ―Nimantzi ximoisihuilti huan xiquinhuica mosihua huan ne ome moichpocahua huejca para amo anmiquise quema tijtlamiltise ni altepetl. \p \v 16 Huan Lot huejcahuayaya. Pero pampa TOTECO quitlasojtlac, itequihuajcahua TOTECO quimaitzquijque, huan quinitzquijque isihua huan iichpocahua huan quinquixtijque ipan nopa altepetl para quinmanahuise. \v 17 Huan quema nochi ifamilia Lot quistoyaj tlen nopa altepetl, nopa tequihuajme quinilhuijque: \p ―¡Ximotlaloca para amo anmiquise! Amo ximoicantlachilica, niyon amo ximoquetztiyaca campa tlamaya. Ximotlaloca hasta campa tepeco, sintla anquinequij anmomanahuise huan amo anmiquise. \p \v 18 Pero Lot quinilhui: \p ―¡Amo, tatame! ¡Nelía nimechtlajtlanía, techtlacaquilica se tlatoctzi! \v 19 Nelía antechchihuilijtoque se hueyi favor huan anquimanahuijque nonemilis, pero na amo nihueli nicholos hasta campa tepeixco pampa huejca. Nopa tlatzacuiltili huelis techajsiti ipan ojtli, huan huajca, quena, timiquise. \v 20 Nechca nica onca se pilaltepetzi campa huelis ticholose. ¡Techcahuili tiyase nepa para timomanahuise pampa nelía se altepetl catli tziquitetzi! \p \v 21 Huajca se tlen inijuanti quiijto: \p ―Cualtitoc, nijchihuas catli titlajtlantoc. Amo nijtlamiltis nopa altepetl catli tiquijtohua. \v 22 Pero xiyaca, xicholojtehuaca nimantzi pampa amo tleno huelis nijchihuas hasta anajsitij nepa. \p Huan yeca Lot quitocaxti nopa pilaltepetzi Zoar. (Zoar quinequi quiijtos “tziquitetzi”.) \p \v 23 Huan quema ya tlanestoya cuali, Lot ya ajsitoya ipan pilaltepetzi Zoar. \v 24 Huan TOTECO quichijqui ma huetzi tlen ilhuicac ipan altepeme Sodoma huan Gomorra se tlamantli tlitl ica azufre catli tlahuel tlatla. \v 25 Huan nojquiya quintlamilti nochi sequinoc ranchos ipan nopa tlamayamitl ica nochi catli itztoyaj nopona huan ica nochi xihuitl. \v 26 Pero isihua Lot catli hualayaya iica, ican tlachixqui huan itlacayo mocuepqui istatl huan mocajqui ijcatoc quen se teteyotl. \p \v 27 Huan hualmostla ica ijnaloc, Abraham yajqui campa mocamanalhuijtoya ihuaya TOTECO. \v 28 Huan tlen nopona tlachixqui ipan altepeme Sodoma huan Gomorra huan ipan nochi nopa ranchos catli eltoya ipan nopa tlamayamitl. Huan quiitac para tlahuel tlejcoyaya poctli quen elisquía se horno. \p \v 29 Huajca quej nopa Toteco Dios quintlatzacuilti nopa altepeme campa Lot itztoya. Pero Toteco Dios quielnamijqui Abraham huan catli quitlajtlanijtoya huan quiijcuini Lot tlen nopa fiero tlatzacuiltilistli. \s1 Campa pejque moabitame huan amonitame \p \v 30 Teipa Lot majmajqui para mocahuas ipan pilaltepetzi Zoar huan yajqui tepeixco ihuaya iichpocahua huan nochi eyi inijuanti mocajque nepa ipan se tecacahuatl. \v 31 Huan se tonal nopa iichpoca catli achtihui ejquetl quiilhui nopa teipan ejquetl: \p ―Totata ya huehuentzi, huan amo aqui niyon se tlacatl ipan nochi ni lugar catli huelis timonamictise ihuaya. \v 32 Yeca ma tiquihuintica totata huan ma tiquiximatise para tiquinpiyase catli ya iconehua para amo polihuis itoca. \p \v 33 Huan ipan nopa tlayohua quimacaque inintata xocomeca atl catli nelcococ huan nopa achtihui ejquetl motejqui ihuaya. Pero itata amo momacac cuenta catli panoc, niyon quema motejqui, niyon quema mejqui. \v 34 Huan hualmostla nopa achtihui ejquetl quiilhui nopa teipan ejquetl: \p ―Xiquita, tlayohua nimotejqui ihuaya totata, huajca ni tlayohua nojquiya tiquihuintise para ta timotecas ihuaya. Huan quej nopa tiome tijpiyase catli ya iconehua. \p \v 35 Huajca ipan nopa tlayohua sempa quimacaque inintata xocomeca atl huan nopa teipan ejquetl motejqui ihuaya. Pero Lot amo momacac cuenta sintla itztoya, niyon quema motejqui, niyon quema mejqui. \v 36 Quej nopa nochi ome iichpocahua conecuique tlen inintata. \v 37 Huan nopa achtihui ejquetl quipixqui se icone catli quitocaxti Moab. Quema moscalti Moab, elqui inintata nochi masehualme catli ama inintoca moabitame. \v 38 Huan nopa teipan ejquetl quipixqui icone catli quitocaxti Ben Ammi. Quema moscalti Ben Ammi yaya elqui inintata nochi masehualme catli ama inintoca amonitame. \c 20 \s1 Abraham huan Abimelec \p \v 1 Teipa Abraham quisqui ipan Mamre huan yajqui tlali Neguev huan mocajqui ipan altepetl Gerar catli mocahua tlajco Cades huan Shur. \v 2 Huan quema itztoya nopona, quiijtohuayaya para isihua Sara eliyaya iicni. Huajca Abimelec, nopa tlanahuatijquetl tlen Gerar, tlatitlanqui ma quicuitij Sara para teipa quichihuas isihua. \v 3 Pero se tlayohua Toteco Dios quinojnotzqui Abimelec ipan temictli huan quiilhui: “Abimelec, timiquis pampa nopa sihuatl catli tijcuitoc ya monamictijtoc.” \p \v 4 Pero Abimelec ayamo quinechcahuijtoya nopa sihuatl huan quinanquili: “Toteco, ¿techmictis masque amo tleno nijchijtoc? \v 5 Yaya Abraham catli nechilhui para nopa sihuatl eliyaya iicni, huan Sara nojquiya quiijto para Abraham eliyaya itlaca icni. Huajca nochi nijchijqui ica cuali noyolo. Huan na amo tleno catli amo cuali nijchijtoc.” \p \v 6 Huan Toteco quinanquili ipan temictli: “Na cuali nijmati para tijchijqui ica cuali moyolo huan yeca amo nimitzcahuili xijnechcahui para amo xitlajtlacolchihua noca na. \v 7 Huajca ama, xijcuepili isihua nopa tlacatl pampa yaya se tlajtol pannextijquetl huan motlatlajtis huan tlajtlanis para xiitzto. Pero sintla amo tijcuepilis, ta huan nochi catli itztoque mohuaya anmiquise.” \p \v 8 Huajca hualmostla, Abimelec mejqui cualca huan quinnotzqui itequipanojcahua huan quinpohuili nochi catli quitemictoya. Huan quema quicajque, nelía momajmatijque. \v 9 Teipa Abimelec quinotzqui Abraham huan quiilhui: \p ―¡Tlaque tijchijtoc! ¿Tlaque tlamantli amo cuali nimitzchihuilijtoc para techhualiquilijtoc na huan nomasehualhua ni hueyi tlajtlacoli? Techchihuilijtoc se tlamantli catli amo quinamiqui techchihuilijtosquía. \v 10 ¿Tlaque timoilhuiyaya quema tijsencajqui ni tlamantli? \p \v 11 Huan Abraham quinanquili: \p ―Na nimoilhui para nica huelis amo aqui catli quitlepanita Toteco Dios huan nimoilhui nechmictisquíaj pampa quinequisquíaj nosihua. \v 12 Huan melahuac masque yaya nosihua, nojquiya noicni pampa yaya iichpoca notata, pero amo icone nonana. Yeca huelqui nimosihuajti ihuaya. \v 13 Huan quema Toteco Dios nechnahuati ma nijcajtehua ichaj notata para campa hueli tiyase, niquilhui Sara sintla nechicnelía ma quiijto ipan sesen lugar campa tiajsisquíaj para na niiicni. \p \v 14 Huajca Tlanahuatijquetl Abimelec quicuepili Abraham isihua Sara. Nojquiya quinsentili borregojme, huacaxme, huan tlaca tequipanohuani, huan sihua tequipanohuani huan quimacac Abraham, \v 15 huan quiilhui: \p ―Xijtlachiliti nochi notlal huan xijtlapejpeni campa más mitzpactis para tiitztos. \p \v 16 Huan Tlanahuatijquetl Abimelec quiilhui Sara: \p ―Nijmacatoc catli tijnotza ‘moicni’ se mil plata tomi huan quej nopa nelcuali nimitztlaxtlahuía pampa nimitzpinahualti iniixpa nochi catli itztoque mohuaya. Huan amo aqui huelis camanaltis fiero tlen ta por catli panoc. Nochi elis xitlahuac. \p \v 17-18 Huan Toteco Dios quichijtoya para niyon se sihuatl catli itztoya ichaj Tlanahuatijquetl Abimelec ma amo conepiya quema Sara itztoya ichaj. Huajca Abraham quitlajtlani TOTECO para ma quichicahua Abimelec huan isihua, huan nopa sequinoc isihua tequipanojcahua para sempa huelise conepiyase. Huan inijuanti mochicajque \c 21 \s1 Tlacatqui Isaac, icone Abraham \p \v 1 TOTECO quipixqui hueyi iyolo ica Sara huan quitiochijqui quen mocajtoya ihuaya Abraham para quichihuas. \v 2 Huan Sara conecuic huan quimacac Abraham se icone quema ya eliyaya nelhuehuentzi. Huan nopa oquichpil tlacatqui ipan nopa metztli catli Toteco Dios quiilhuijtoya. \v 3 Huan Abraham quitocaxtlali icone, Isaac. \v 4 Huan Abraham quitzontequili iyecapa nopa cuetlaxtli ipan ipiltlacayo quema quipiyayaya chicueyi tonali tlacajtoya quen Toteco Dios quinahuatijtoya ma quichihua. \v 5 Huan Abraham quipiyayaya 100 xihuitl quema tlacatqui Isaac. (Isaac quinequi quiijtos “huetzquistli”.) \v 6 Huajca Sara quiijto: “Toteco Dios quichijtoc ma nihuetzca, huan nochi catli quimatise para nijpixtoc se nocone huetzcase nohuaya. \v 7 ¿Ajqueya quiilhuijtosquía Abraham para na nijchichitisquía icone? Pero ama nijmacatoc se icone quema ya huehuentzi.” \s1 Agar huan Ismael quintojtocaque \p \v 8 Huan nopa oquichpil Isaac moscalti huan teipa ipan nopa tonal quema Sara quichichijcahualti, Abraham ilhuichijqui. \v 9 Huan Sara quiitac para Ismael catli Abraham quipixqui ica Agar nopa Egipto ejquetl, quihuihuiitayaya Isaac. \v 10 Huajca Sara yajqui quiilhuito Abraham: “¡Xijquixti nopa tequipanojquetl, Agar, ihuaya icone! Amo quinamiqui para icone ma quiselis san se ihuaya nocone Isaac quema timiquis.” \p \v 11 Huan ni tlamantli catli Sara quiijto nelía quiyolcoco Abraham pampa nopa oquichpil Ismael nojquiya eliyaya icone. \v 12 Pero Toteco Dios quiilhui: “Amo ximotequipacho ica nopa oquichpil huan motequipanojca. Xijchihua nochi catli Sara mitztlajtlanía pampa moteipan ixhuihua hualase ipan Isaac. \v 13 Huan nojquiya ica mocone catli nopa sihua tequipanojquetl quitlacatilti niquinmiyaquilis iteipan ixhuihua huan mochihuase seyoc xinachtli masehualme ica nelía miyac imasehualhua pampa yaya nojquiya mocone.” \p \v 14 Huajca hualmostla nelcualca, Abraham quicuic tlacualistli huan se cuetlaxtli temitoc ica atl huan quimamalti Agar huan quiilhui ma quisa ihuaya ioquichpil Ismael. Huan nopa sihuatl yajqui huan san nentinemiyaya ipan nopa huactoc tlali Beerseba campa amo tleno eli pampa amo quimatiyaya canque yas. \v 15 Huan quema tlanqui atl catli eltoya ipan nopa cuetlaxtli, quicajtejqui nopa oquichpil cuatzintla, \v 16 huan yajqui mosehuito ica huejca pampa amo quinequiyaya quiitas quema miquisquía. Huan quema Agar mosehuijtoya imelac, nopa oquichpil pejqui choca chicahuac. \p \v 17 Huan Toteco Dios quicajqui para chocayaya nopa oquichpil, huan se itequihua Toteco Dios quinojnotzqui Agar tlen ilhuicac huan quiilhui: “¿Tlaque tijpiya Agar? Amo ximajmahui pampa Toteco Dios quicactoc quen choca ne oquichpil nopona campa itztoc. \v 18 Xiya, xijtlanana nopa oquichpil huan xijmatilana. Amo ximajmahuica. Na nijchihuas ma itzto huan iteipan ixhuihua momiyaquilise huan mochihuase se xinachtli masehualme catli nelía miyac imasehualhua.” \p \v 19 Huajca Toteco Dios quen quiixtlapo Agar para ma quiita se ameli ica atl. Huan yaya yajqui huan quitemitito nopa cuetlaxtli ica atl huan quiamacac Ismael. \v 20-21 Huan Toteco Dios itztoya ihuaya nopa oquichpil huan quipalehui ma moscalti ipan nopa huactoc tlali catli itoca Parán. Huan yaya elqui se cuali tlapejquetl ica cuatlamintli. Huan teipa inana quisihuajti ica se ichpocatl catli ejqui tlali Egipto. \s1 Abraham huan Abimelec quichijque se camanali \p \v 22 Nojquiya ipan nopa tonali Tlanahuatijquetl Abimelec yajqui ihuaya Ficol, nopa tlayacanquetl tlen isoldados para quicamanalhuise Abraham. Huan Tlanahuatijquetl Abimelec quiilhui Abraham: \p ―Nochi quiitaj para Toteco Dios mitzpalehuía ipan nochi tlamantli catli tijchihua. \v 23 Huajca ama xijtestigojquetza Toteco Dios para amo techhuilanas, niyon na, niyon noconehua, niyon noteipan ixhuihua. San techchihuilis catli cuali quen nimitzchihuili. Nojquiya xijchihua san se ica ni masehualme tlen ni altepetl campa ama tiitztoc quen se seyoc tlali ejquetl. \p \v 24 Huan Abraham quinanquili: \p ―Cualtitoc, nijtestigojquetza Toteco Dios. \p \v 25 Teipa Abraham quiyolmelajqui Abimelec tlen se ameli catli itequipanojcahua Abimelec quiquixtilijtoyaj. \v 26 Huan Abimelec quinanquili: \p ―Amo nijmati ajqueya huelqui quichijqui ya nopa. Amo tleno nijmatiyaya tlen ni tlamantli hasta amantzi pampa amo aqui techyolmelajtoc. \p \v 27 Huajca Abraham quincuic borregojme huan huacaxme huan quimacac Tlanahuatijquetl Abimelec para quiijtos para temachtli amo moixpanose quen quiijto nopa camanali catli quisencahuayaya ihuaya. \v 28 Pero teipa Abraham quiniyocaquixti chicome sihua pilborregojtzitzi tlen iaxcahua, \v 29 huan Abimelec quitlatzintoquili: \p ―¿Para tlen tiquiniyocaquixtijtoc ne chicome sihua pilborregojtzitzi? \p \v 30 Huan Abraham quinanquili: \p ―Xiquinseli ni chicome pilsihua borregojtzitzi catli nimitzmaca para ma nesis ta tijmati para na nijchijqui nopa ameli. \p \v 31 Huajca yeca quitocaxtijque campa itztoyaj Beerseba. (Beerseba quinequi quiijtos “ameli campa quitestigojquetzque Toteco Dios”.) Quej nopa quitocaxtijque pampa nopona nopa ome quitestigojquetzque Toteco Dios catli quichihuasquíaj. \p \v 32 Huan nopona ipan Beerseba, quema tlanque quichihuaj nopa camanali para amo moixpanose, Abimelec ihuaya Ficol catli quinyacanqui isoldados, mocuepque campa itztoyaj ipan nopa tlali catli nojquiya inintlal nopa filisteos. \v 33 Huan ipan Beerseba, Abraham quitojqui se cuahuitl catli itoca tamarisco. Huan nopona quihueyichijqui TOTECO, Nopa Dios Catli Nochipa Itztoc. \v 34 Huan para miyac xihuitl Abraham mocajqui nopona ipan inintlal nopa filisteos. \c 22 \s1 Toteco quiyejyeco itlaneltoquilis Abraham \p \v 1 Teipa panoc tonali huan Toteco Dios quiyejyeco Abraham para quiitas sintla nelía quineltoquilía. Huan Toteco Dios quiilhui: \p ―Abraham. \p Huan Abraham quinanquili: \p ―Quena, nica niitztoc. \p \v 2 Huan Toteco Dios quiilhui: \p ―Xijcui Isaac moiyojtzi cone catli nelía tiquicnelía huan xiya hasta nopa tlali catli itoca Moriah. Nopona techmaca quen se tlacajcahualistli ipan se tepetl catli nimitznextilis. \p \v 3 Huajca hualmostla nelcualca, Abraham mejqui huan quisiyajti iburro, huan quitzontejqui cuahuitl para ipan quitlatis tlacajcahualistli. Huan quistejqui huan yajqui ihuaya icone, Isaac, huan ome itequipanojcahua hasta nopa lugar campa Toteco Dios quiilhui. \v 4 Huan hualhuiptla, Abraham quihuejcaitac nopa lugar, \v 5 huajca quinilhui itequipanojcahua: \p ―Ximocahuaca nica ica ni pilburrojtzi. Nooquichpil huan na tiyase achi nepa huan tijhueyichihuatij Toteco Dios huan teipa timocuepase. \p \v 6 Huan Abraham quicuic nopa cuahuitl para nopa tlacajcahualistli huan quitlali iajcolpa Isaac. Huan quicuic nopa cuchillo huan tlitl huan quej nopa nochi ome yajque san sejco. \v 7 Teipa Isaac quiilhui Abraham: \p ―¡Papá! \p Huan Abraham quinanquili: \p ―¿Tlaque tijnequi, nocone? \p Huan Isaac quiijto: \p ―Xiquita, tijpiyaj cuahuitl huan tlitl, pero ¿canque itztoc nopa pilborregojtzi para nopa tlacajcahualistli? \p Huan Abraham quinanquili: \p \v 8 ―Nocone, Toteco Dios quichihuas para ma onca se pilborregojtzi para nopa tlacajcahualistli. \p Huan noja nejnentiyajque san sejco. \v 9 Huan quema ajsitoj ipan nopa lugar catli Toteco Dios quiilhuijtoya, Abraham quisencajqui se tlaixpamitl huan quicualtlali nopa cuahuitl. Teipa quiilpi icone, Isaac, huan quitlali ipan tlaixpamitl iixco nopa cuahuitl. \v 10 Huan Abraham quitlananqui nopa cuchillo para quimictis icone. \v 11 Huan ipan nopa tlatoctzi itequihua TOTECO quihualnojnotzqui tlen nepa ilhuicac: \p ―¡Abraham! ¡Abraham! \p Huan Abraham tlananquili: \p ―Nica niitztoc. \p \v 12 Huan itequihua Toteco Dios quiilhui: \p ―Amo tleno xijchihuili nopa oquichpil. Ya niquita para tiquimacasi huan tijneltoca Toteco Dios huan amo tijtlasomatqui para techmacas moiyojtzi cone. \p \v 13 Huan Abraham tlachixtejqui huan quiitac se borrego catli tacantoya ica icuacua ipan imacuayo se huitzcuahuitl. Huajca yajqui huan quicuito huan ya nopa quimacac Toteco Dios quen se tlacajcahualistli catli ica quipatlac icone. \v 14 Teipa Abraham quitocaxtlali nopa lugar: “TOTECO Catli Temacas Catli Monequi.” Huan yeca noja moijtohua hasta ama: “Ipan ni itepe TOTECO, yaya temacas catli monequi.” \p \v 15 Huan itequihua TOTECO quinotzqui Abraham ica ompa, \v 16 huan quiilhui para quej ni TOTECO quiijtohua: \p ―Pampa tijchijtoc ni tlamantli huan amo tijtlasomatqui moiyojtzi cone, nimotestigojquetza noseli \v 17 para nimitztiochihuas tlahuel miyac. Nijchihuas para moteipan ixhuihua ma elica onpano miyac miles tlen masehualme hasta amo aqui huelis quinpohuas. Elise quen ininmiyaca nopa sitlalime nepa ilhuicactli huan quen imiyaca xali catli onca iteno hueyi atl. Nojquiya inijuanti nochipa quintlanise inincualancaitacahua. \v 18 Huan niquintiochihuas nochi masehualme ipan nochi tlalme ipan tlaltipactli ica moixhui pampa techneltoquilijtoc. \p \v 19 Huan Abraham mocuepqui hasta nopa lugar campa mocajtoyaj itequipanojcahua, huan teipa san sejco mocuepque Beerseba. Huan Abraham mocajqui nopona para itztos. \s1 Iconehua Nacor \p \v 20 Teipa panoc miyac tonali huan ajsico camanali para nopa sihuatl Milca nojquiya quimacatoya coneme Nacor, itlaca icni Abraham. \v 21 Huan iniachtihui ejca elqui Uz, huan teipa tlacatqui Buz. Teipa tlacatqui Kemuel catli teipa elqui itata Aram. \v 22 Huan teipa tlacatque Quesed, Hazo, Pildas, Jidlaf huan Betuel. \v 23 Huan Betuel moscalti huan elqui itata Rebeca. Ni nopa chicueyi telpocame catli Milca quimacac Nacor catli eliyaya iicni Abraham. \p \v 24 Huan nojquiya Nacor quinpixqui telpocame ica Reúma, itequipanojca. Ininconehua elqui Teba, Gaham, Tahas huan Maaca. \c 23 \s1 Sara mijqui huan quitojque \p \v 1 Sara itztoya para 127 xihuitl, \v 2 huan mijqui ipan altepetl Quiriat Arba catli nojquiya itoca Hebrón huan mocahua ipan tlali Canaán. Huan Abraham motequipacho huan quichoquili Sara pampa mijqui. \v 3 Teipa quisqui campa huilantoya itlacayo Sara huan yajqui campa nopa heteo tlacame catli itztoyaj ipan nopa lugar huan quinilhui: \p \v 4 ―Masque nise seyoc tlali ejquetl nica campa amojuanti, technemaquiltica se quentzi amotlal campa nijtocas nomijcatzi. \p \v 5 Huan nopa heteo tlacame quinanquilijque: \p \v 6 ―¡Nohuampox, techtlacaquili! Tojuanti timitzitaj para tise hueyi tlacatl catli Dios quitlapejpenijtoc. Ayacmo más ximotequipacho. Xijtlalpacho momijcatzi ipan nopa tecacahuatl catli más cuali tijpiyaj nica. Amo tleno timitztlasomatilise catli mitzmonequilis. \p \v 7 Huajca Abraham moquetzqui huan mohuijtzonqui ica tlatlepanitacayotl iniixpa nopa heteos, \v 8 huan quinilhui: \p ―Sintla nelía anquiitaj cuali para nijtlalpachos nica nomijcatzi, techchihuilica se favor. Xijtlajtlanica Efrón, icone Zohar, \v 9 ma nechnemaquilti nopa tecacahuatl catli itoca Macpela catli eltoc imiltlateno. Na nijtlaxtlahuis quen quinamiqui para nopa tlali huan quej nopa elis noaxca se tecacahuatl nica para ipan nitetlalpachos. \p \v 10 Huan Efrón nopa heteo itztoya nopona ininhuaya. Huan Abraham camanaltiyaya chicahuac para ma quicaquica nochi ihuampoyohua huan nochi catli mosehuiyayaj nechca ipuerta nopa altepetl. \p \v 11 Huan Efrón quiijto: \p ―¡Amo, tata! Na san tlapic nimitzmaca nopa tlali huan nopa tecacahuatl catli eltoc nopona. Iniixpa nohuampoyohua nica nimitzmaca para nopona xijtoca momijcatzi. \p \v 12 Pero Abraham mohuijtzonqui ica tlatlepanitacayotl iniixpa nopa tlacame catli nopona ehuani. \v 13 Huan quiilhui: \p ―¡Se favor, techtlacaquili! Nimitztlajtlanía xijseli nopa tomi para nopa tlali huan teipa nijtlalpachos nopona nomijcatzi. \p \v 14 Huajca Efrón quinanquili: \p \v 15 ―Techtlacaquili, tata. Nopa tlali ipati nahui kilos huan tlajco tlen plata tomi, pero nopa amo quenijqui. San xijseli huan nopona xijtlalpacho momijcatzi. \p \v 16 Huan Abraham quiitac cuali ipati catli Efrón quiijtojtoya iniixpa nopa heteo tlacame. Yeca quitamachijqui nopa tomi huan quimacac, huan nochi quimatiyayaj para xitlahuac. \p \v 17 Huan quej ni mochijqui iaxca Abraham nopa tlali catli quiyahualo nopa tecacahuatl Macpela catli mocajqui imelac campa hualquisa tonati ipan tlali Mamre ihuaya nochi cuame catli eltoya nopona. \v 18 Nochi mochijqui iaxca Abraham iniixpa nopa heteos huan nochi catli mosehuiyayaj nechca ipuerta nopa altepetl. \p \v 19 Huan Abraham quitlalpacho Sara ipan nopa tecacahuatl Macpela ipan nopa mili Mamre nechca altepetl Hebrón catli eltoc ipan tlali Canaán. \v 20 Huajca nopa heteo tlacame quimacaque Abraham se amatlajcuiloli para nopa tlali catli quinemaquiltijque para ipan quitlalpacho Sara. \c 24 \s1 Abraham quitemoli isihua Isaac \p \v 1 Huan Abraham ya eliyaya nelhuehuentzi, huan TOTECO quitiochijtoya ica nochi tlamantli. \v 2 Huan se tonal quinotzqui itlayacanca tequipanojca catli quimocuitlahui nochi catli iaxca huan quiilhui: \p ―Xijtlali momax itzintla nometztomahuiya, \v 3 huan ica ya nopa tijtestigojquetzas TOTECO, nopa Dios catli quinahuatía ilhuicac huan tlaltipactli para amo tijcahuas nocone Isaac ma mocuili se sihuatl tlen ni tlali Canaán campa tiitztoque. \v 4 Monequi xiya ipan notlal campa nihualajqui huan xijtlapejpeni se isihua campa noteiximatcahua. \p \v 5 Huan itequipanojca quinanquili: \p ―Pero ¿tlaque nijchihuas sintla nopa sihuatl amo quinequis hualas nohuaya? ¿Tijnequi ma nijhuicas mocone ipan nopa tlali campa tiquisqui? \p \v 6 Huan Abraham quiijto: \p ―¡Amo! Amo xijhuica nocone nepa. \v 7 TOTECO Dios catli tlanahuatía ipan ilhuicac huan catli nechquixti ichaj notata huan noteiximatcahua mitzpalehuis. Yaya catli nohuaya mocajtoc para quinmacas ni tlali noteipan ixhuihua, quititlanis itequihua ma mitzyacana para tijhualicas tlen nepa se ichpocatl para nocone. \v 8 Huan sintla nopa ichpocatl amo quinequis hualas mohuaya, huajca ta timocahuas timajcajtos tlen ni camanali, pero amo xijhuica nocone nepa. \p \v 9 Huajca itequipanojca Abraham quitlali imax itzintla imetzcuayo huan quitestigojquetzqui Toteco Dios para temachtli quichihuasquía catli quinequiyaya. \v 10 Teipa quitlapejpeni miyac tlamantli catli más cuali catli iteco quipiyayaya para temajmacati. Huan quincuic majtlactli camellos catli iaxca Abraham huan yajqui altepetl Nacor ipan tlali Mesopotamia. \v 11 Quema itequipanojca ajsitinemiyaya nechca nopa altepetl, ya pejtoya tzintlatlayohuiya. Huan ipan nopa hora miyac sihuame huan ichpocame hualayayaj atlacuij. Huajca quinsiyajquetzqui nopa camellos nechca se ameli, \v 12 huan pejqui motlatlajtía ica TOTECO. Quiilhui: “TOTECO Dios, ta tiiTeco noteco, Abraham, xijchihua para ama ma quisa cuali notequi nica pampa tiquicnelía noteco Abraham. \v 13 Nimocahuas nica nechca ni ameli campa ichpocame hualahuij atlacuij. \v 14 Techcahuili para nopa ichpocatl catli niquilhuis para ma nechtemohuili ico para ma niatlis, ma nechnanquili: ‘Xiatli, huan nojquiya niquinamacas mocamellos’. Huan quej nopa nijmatis para ya nopa catli tijtlapejpenijtoc para isihua Isaac. Huan quej nopa nijmatis para tijtlasojtlatoc noteco, Abraham.” \p \v 15 Huan ayamo tlamiyaya motlatlajtía quema quiitac se ichpocatl quiquechpanojtihualayaya ico. Huan nopa ichpocatl itoca eliyaya Rebeca huan yaya elqui se iixhui Nacor catli elqui iicni Abraham. Nacor huan isihua, Milca, quipixque se telpoca tlacatl catli itoca Betuel catli elqui itata nopa ichpocatl. \v 16 Huan Rebeca eliyaya nelyejyectzi huan amo quema itztoya ihuaya se tlacatl. Huan Rebeca temotoya hasta campa eltoc ameli quitemitito ico huan ixtlejcoyaya hasta tlalpani ica atl, \v 17 quema nopa tequipanojquetl motlalo quiajsito huan quiilhui: \p ―Techcahuili ma niquiji se quentzi atl ipan moco. \p \v 18 Huan nopa ichpocatl quinanquili: \p ―Xiatli, tata. \p Huan nimantzi quitemohui ico tlen iajcolpa huan quiamacac. \v 19 Huan quema nopa tequipanojquetl tlanqui atli, Rebeca quiijto: \p ―Nojquiya nijquixtis atl para mocamellos hasta tlami atlise. \p \v 20 Huan nimantzi atejqui campa atlij tlapiyalme. Huan motlalo miyac huelta huan temoc campa ameli atlacuiti hasta quintlamiamacac nochi nopa camellos. \v 21 Huan nopa tequipanojquetl san quisentlachiliyaya huan amo tleno quiijtohuayaya. San moilhuiyaya quenicatza TOTECO quipalehuijtoya ipan iojhui. \v 22 Huan quema nopa camellos tlanque atlij, nopa tlacatl quiquixti se anillo tlen oro catli quipixqui chicuase gramos ietica huan quimacac para quitlalis ipan iyacatzol. Nojquiya quimacac ome maquechcostli tlen oro catli quipixqui ietica chicuase gramos, \v 23 huan quiilhui: \p ―Techilhui ajqueya motata huan sintla onca ipan mochaj campa nomasehualhua huan na huelis timocahuase. \p \v 24 Huan yaya tlananquili: \p ―Niiichpoca Betuel, yaya catli elqui icone Milca huan Nacor. \v 25 Ipan tochaj onca se lugar campa timocahuas huan nojquiya onca miyac sacatl huan tlacualistli para mocamellos. \p \v 26 Huajca nopa tequipanojquetl motlancuaquetzqui huan quihueyichijqui TOTECO, \v 27 huan quiijto: “Nimitzhueyichihua, TOTECO, ta catli tiiTeco noteco, Abraham. Ta titemachtli huan nelía tijtlasojtlatoc noteco huan techyacantoc ipan ojtli hasta nica campa ininchaj iteiximatcahua.” \p \v 28 Huan Rebeca motlalojtiyajqui hasta ichaj inana huan quiilhuito nochi catli quipanotoya. \v 29 Huan Rebeca quipiyayaya se itlaca icni catli itoca Labán. Huan Labán motlalo hasta campa ameli quitemoco nopa tlacatl, \v 30 pampa quiitztoya nopa anillo, huan nopa maquechcostli catli iicni quihuicayaya ipan imax huan quicactoya catli panoc. Huan Labán monechcahui campa itequipanojca Abraham catli noja itztoya ihuaya icamellos nechca ameli, \v 31 huan quiilhui: \p ―Xihuala nochaj, ta catli TOTECO mitztiochijtoc. ¿Para tlen tiitztoc nica huejcatzi? Nijcualtlalijtoc nochaj para ta huan nojquiya onca campa mocahuase mocamellos. \p \v 32 Huajca itequipanojca Abraham yajqui ihuaya. Huan nopona Labán quintlatemohuili nopa camellos huan quintlamacac. Teipa quihualicac atl huan quinmacac nopa tequipanojquetl huan nopa masehualme catli ihuaya hualayayaj para ma moicxipajpacaca. \v 33 Huan quema quintlalilijque tlacualistli para tlacuase, itequipanojca Abraham quiijto: \p ―Na amo nitlacuas hasta niquijtos catli monequi niquijtos. \p Huan Labán quiijto: \p ―Huajca techilhui. \p \v 34 Huan nopa tequipanojquetl quiijto: \p ―Na niitequipanojca Abraham. \v 35 TOTECO miyac quitiochijtoc noteco huan quiricojchijtoc. Quimacatoc tlahuel miyac borregojme, huacaxme, camellos huan burrojme. Quimacatoc miyac tlaca tequipanohuani huan sihua tequipanohuani, huan iyoca quimacatoc tlahuel miyac oro huan plata. \v 36 Nojquiya Sara, isihua Abraham, quimacac se icone quema eliyaya neltenantzi. Huan noteco quicahuilijtehuas icone nochi catli quipiya. \v 37 Pero ya nechchihualti ma nijtestigojquetza Toteco Dios para amo nijcahuas para icone ma mocuili se sihuatl catli ehua ipan nopa tlali Canaán campa tiitztoque. \v 38 Nechilhui ma nihuala nica campa iteiximatcahua itata huan ma nijtemo tlen amojuanti se sihuatl para icone. \v 39 Huan na nijtlajtlani noteco tlaque monequi nijchihuas sintla nopa sihuatl amo quinequis hualas nohuaya. \v 40 Huan ya nechnanquili: ‘Na ninentoc ipan iojhui TOTECO huan nijmati yaya quititlanis itequihua huan mitzyacanas para nochi quisas cuali ipan moojhui. Huan temachtli tijpantis se sihuatl para nocone nepa campa noteiximatcahua huan iteiximatcahua notata.’ Quej nopa nechilhui. \v 41 Pero nechilhui sintla noteiximatcahua amo quinequise mitzmacase nopa ichpocatl, nopona tlamis ni camanali catli tijtestigojquetztoc Toteco Dios para tijchihuas. \p \v 42 “Huajca ama quema niajsico campa ameli, niquilhui TOTECO Dios, yaya catli iTeco noteco, Abraham: ‘Sintla mopaquilis ta, xijchihua nochi ma quisa cuali ipan ni noojhui. \v 43 Ama niitztoc nechca ni ameli. Huajca xijchihua para quema hualas se ichpocatl atlacuiqui huan niquilhuis: Se favor, techcahuili niquijis se quentzi atl ipan moco, \v 44 para ma nechnanquili: Xiatli, huan nojquiya nijquixtis atl para mocamellos. Huan quej nopa nijmatis para yaya nopa ichpocatl catli tijtlapejpenijtoc para icone noteco.’ Quej nopa niquilhui TOTECO. \v 45 Huan ayamo nitlamiyaya nimotlatlajtía quema niquitac Rebeca quiquechpanojtiyohuiyaya ico. Huan Rebeca temoc campa ameli para atlacuis huan niquilhui: ‘Se favor, techcahuili niquijis se quentzi atl ipan moco.’ \v 46 Huan Rebeca nimantzi quitemohui ico para ma niatli huan nechilhui: ‘Xiatli huan nojquiya nijquixtis atl para mocamellos.’ \v 47 Huan teipa nijtlatzintoquili: ‘¿Ajqueya tiiichpoca?’ Huan ya nechnanquili para yaya iichpoca Betuel catli elqui icone Nacor huan Milca. Huajca nijtlalili se anillo ipan iyacatzol huan se maquechcostli ipan imax. \v 48 Huan nimotlancuaquetzqui huan nijhueyichijqui huan nijpaquilismacac TOTECO Dios, yaya catli iTeco noteco Abraham pampa nechyacanqui ipan ojtli catli xitlahuac para nijpantis para icone se ichpocatl catli itztoc se iteiximatca noteco. \v 49 Huajca ama techilhuica sintla anquichihuase catli cuali huan xitlahuac ihuaya noteco huan anquicahuilise Rebeca ma yas nohuaya. Huan sintla amo, techilhuica nojquiya para nijmatis tlaque monequis nijchihuas.” \p \v 50 Huajca Labán huan Betuel quinanquilijque: \p ―Nochi ya ni huala tlen TOTECO huan tiquitaj para yaya ipaquilis. Huajca amo huelis tojuanti timitzilhuise quena o amo. \v 51 Xiquita, nica itztoc Rebeca. Huelis tijhuicas para ma eli isihua icone moteco quen TOTECO quitlalijtoc. \p \v 52 Huajca quema itequipanojca Abraham quicajqui ya nopa, motlancuaquetzqui iixpa TOTECO huan mohuijtzonqui hasta tlalchi para quitlascamatis. \v 53 Teipa quiquixti miyac tlamantli tlen oro, plata huan miyac yoyomitl huan quimacac Rebeca. Nojquiya itlaca icni huan inana quintlamajmacac. \v 54 Huan quema tlanqui, ya ihuaya nopa tlacame catli ihuaya yohuiyayaj tlacuajque huan tlaique huan nopona mocajque nopa yohuali. Huan hualmostla nopa tequipanojquetl quiijto: \p ―Techcahuilica nimantzi ma nimocuepas ichaj noteco. \p \v 55 Pero itlaca icni huan inana Rebeca quiilhuijque: \p ―Noja ma mocahua ni ichpocatl majtlactli tonali tohuaya huan teipa yas mohuaya. \p \v 56 Pero nopa tequipanojquetl quinilhui: \p ―Amo techtzacuilica más pampa TOTECO quichijtoc ma quisa cuali noojhui, yeca techcahuilica nimantzi ma nimocuepa ichaj noteco. \p \v 57 Huajca inijuanti quinanquilijque: \p ―Tijnotzase nopa ichpocatl huan tiquitase tlaque quiijtos. \p \v 58 Huajca quinotzque Rebeca huan quitlatzintoquilijque: \p ―¿Tijnequi tiyas ihuaya ni tlacatl amantzi? \p Huan Rebeca tlananquili: \p ―Quena, niyas. \p \v 59 Huajca quicahuilijque Rebeca ma yohui ihuaya itequipanojca Abraham huan inijuanti catli hualajtoyaj ihuaya. Huan nopa sihua tequipanojquetl catli nochipa quimocuitlahuijtoya Rebeca nojquiya yajqui ihuaya. \v 60 Huan iteiximatcahua quitiochijque Rebeca quej ni: \q1 “Toicni, ¡xieli ininnana tlahuel miyac masehualme! \q1 ¡Moteipan ixhuihua nochipa ma tlatlanica, \q1 ica inincualancaitacahua!” \p \v 61 Huajca Rebeca ihuaya itequipanojcahua tlejcoque ipan camellos huan quitoquilijque itequipanojca Abraham. Huan quej nopa ne tequipanojquetl quicuitejqui Rebeca. \p \v 62 Teipa ipan tlali Canaán Isaac catli mochantijtoya ipan Neguev, mocuepayaya tlen nopa ameli catli itoca “Iamel Toteco Catli Itztoc Huan Nechita”. \v 63 Huan se tonal ica tiotlac Isaac quistoya ichaj para nejnemis huan motlatlajtis huan tlachixqui huan quinitac sequin camellos catli monechcahuiyayaj. \v 64 Huan Rebeca nojquiya huejca tlachixqui huan quema quiitac Isaac, temoc tlen nopa camello, \v 65 huan quiilhui nopa tequipanojquetl: \p ―¿Ajqueya ne tlacatl catli quistinemi ipan ne mili huan toixmelac huala? \p Huan nopa tequipanojquetl tlananquili: \p ―Yaya noteco. \p Huajca Rebeca moixtzajqui ica itzontzajcayo. \p \v 66 Huan quema ajsitoj, nopa tequipanojquetl quipohuili Isaac nochi catli quichijtoya. \v 67 Huan teipa Isaac quihuicac Rebeca ipan ichaj tlen yoyomitl catli achtihui elqui iaxca Sara huan quichijqui isihua. Huan Isaac quiicneli Rebeca huan quej nopa moyoltlali pampa inana mijqui. \c 25 \s1 Iteipan ixhuihua Abraham huan Cetura \p \v 1 Huan Abraham mocuili seyoc isihua catli itoca Cetura. \v 2 Huan iconehua catli quinpixqui ihuaya elque Zimram, Jocsán, Medán, Madián, Isbac huan Súa. \v 3 Huan teipa Jocsán quinpixqui itelpocahua catli inintoca Seba huan Dedán. Huan iteipan ixhuihua Dedán elque nopa asureos, letuseos huan leumeos. \v 4 Huan iconehua Madián elque Efa, Efer, Hanoc, Abida huan Elda. Nochi ya ni elque iteipan ixhuihua Cetura. \v 5 Huan Isaac quiseli nochi catli Abraham quipiyayaya quema mijqui. \v 6 Pero quema ayamo miquiyaya, quintlamajmacac iconehua catli tlacajtoyaj ica isihua tequipanojcahua huan quintitlanqui neca quentzi más para campa hualquisa tonati huan quej nopa quiniyocatlali ica icone Isaac. \s1 Mijqui Abraham huan quitojque \p \v 7 Huan Abraham itztoya 175 xihuitl. \v 8 Huan mijqui san pampa eliyaya nelhuehuentzi huan yajqui mosansejcotilito ininhuaya ihuejcapan tatahua. \v 9 Huan Isaac huan Ismael, itelpocahua Abraham, quitlalpachojque ipan nopa tecacahuatl catli itoca Macpela catli mocahua más campa hualquisa tonati tlen altepetl Mamre. Nopa tecacahuatl elqui ipan itlal se heteo tlacatl itoca Efrón catli elqui icone Zohar. \v 10 Huan Abraham quincohuilijtoya nopa heteos nopa tlali para ipan quitocas isihua, Sara. \v 11 Teipa quema Abraham mijqui, Toteco Dios miyac quitiochijqui Isaac. Huan Isaac mocahuayaya nechca nopa ameli catli itoca “Iamel Yaya Catli Itztoc Huan Catli Nechita.” \s1 Iteipan ixhuihua Ismael \p \v 12 Nica eltoc inintoca iconehua Ismael catli elqui icone Abraham ihuaya Agar, isihua tequipanojca Sara catli hualajqui tlali Egipto. \v 13 Ya ni inintoca quen tlacajtiyajque: Nebaiot, catli elqui achtihui ejquetl, teipa Cedar, Adbeel, Mibsam, \v 14 Misma, Duma, Massa, \v 15 Hadar, Tema, Jetur, Nafis huan Cedema. \v 16 Nochi ya ni inintoca nopa 12 iconehua Ismael. Sesen mochijqui tlayacanquetl ipan se hueyi familia tlen iixhuihua. Huan nica quipiya campa mochansehuijtiyajqui huan nopa pilaltepetzitzi catli mochijqui quihuicayaya sesen hueyi familia itoca. \p \v 17 Huan Ismael quipiyayaya 137 xihuitl quema mijqui huan mosansejcotilito ininhuaya ihuejcapan tatahua. \v 18 Teipa iteipan ixhuihua Ismael mosemanque campa hueli ipan nopa tlali tlen Havila hasta Shur nechca iteno tlali Egipto ipan ojtli para Asiria. Nopona iteipan ixhuihua Ismael mocajque huan nochipa mohuilanayayaj. \s1 Tlacatqui Jacob huan Esaú \p \v 19 Amantzi nimechpohuilis catli panoc ica Isaac, icone Abraham. \v 20 Isaac quipiyayaya 40 xihuitl quema mosihuajti ihuaya Rebeca catli eliyaya iichpoca Betuel huan iicni Labán. Labán huan Betuel eliyayaj nopa arameos catli itztoyaj ipan tlali Aram. \v 21 Huan Rebeca amo hueliyaya conepiya huan Isaac quitlajtlani TOTECO por ya. Huan TOTECO quicajqui catli quitlajtlani huan Rebeca conecuic. \v 22 Pero quinpixqui cuateme catli mohuilanayayaj iijtico huan moilhui: “Sintla quej ni elis nonemilis, amo huelis niquijiyohuis.” \p Huajca yajqui quitlajtlanito TOTECO para tlen quej nopa ipantiyaya, \v 23 huan TOTECO quinanquili: \q1 “Ome coneme itztoque ipan moijti. \q1 Huan inijuanti huan ininteipan ixhuihua mochihuase ome xinach masehualme. \q1 Huan sesen quinpiyas miyac imasehualhua huan itztose ipan ome tlalme. \q1 Ya pejtoque mohuilanaj quema ayamo tlacatij, \q1 huan para nochipa ininteipan ixhuihua nojquiya mohuilanase. \q1 Se elis más tetic que ne seyoc. \q1 Huan nopa teipan ejquetl quipiyas más tlanahuatili que nopa achtihui ejquetl.” \p \v 24 Huan quema ajsic nopa tonali para Rebeca conepiyas, nelía quinpixqui cuateme. \v 25 Nopa achtihui ejquetl nesiyaya chichiltic huan quipixqui miyac itzoyo ipan nochi itlacayo. Huan quitocaxtijque Esaú. (Esaú quinequi quiijtos “catli quipiya miyac itzoyo”.) \v 26 Huan nimantzi tlacatqui ne seyoc catli quiitzquilijtoya icotztla iachtihui ejca icni ica se imax. Yeca quitocaxtijque Jacob. (Jacob quinequi quiijtos “catli tlaitzquía” o “catli tlacajcayahua”.) Huan Isaac quipiyayaya 60 xihuitl quema Rebeca conepixqui. \s1 Esaú quinemacac itequiticayo tlen achtihui ejquetl \p \v 27 Huan nopa oquichpilme moscaltijque. Huan Esaú elqui se tlacatl catli quipactía nejnemi cuatitla huan elqui se cuali tlapejquetl. Pero Jacob eliyaya se tlacatl catli quipixqui iyolo huan quipactía mocahuas ichaj. \v 28 Huan Isaac más quiicneli Esaú pampa quipactiyaya quicuas catli quinmictiyaya quema tlapehuayaya, pero Rebeca quiicneli Jacob. \p \v 29 Huan se tonal quema Jacob quichihuayaya tlacualistli, Esaú mocuepqui tlen cuatitla nelsiyajtoc. \v 30 Huan quiilhui iicni: \p ―Techchihuili se favor, techmaca se quentzi nopa tlacuali chichiltic catli tijpiya nopona pampa ya niapismiqui. \p (Yeca Esaú nojquiya quitocaxtiyayaj Edom catli quinequi quiijtos “chichiltic”.) \p \v 31 Huan Jacob quiilhui: \p ―Achtihui techmaca motequiticayo pampa tiachtihui ejquetl. \p \v 32 Huajca Esaú quiilhui: \p ―Tiquita ya niapismiqui huan nopa tequiticayotl catli nijpiya pampa niachtihui ejquetl amo nechpalehuis quema nimiquis. \p \v 33 Huajca Jacob quiilhui: \p ―Xijtestigojquetza Toteco Dios amantzi para noaxca. \p Huan Esaú quitestigojquetzqui Toteco huan quej nopa quipanoltili Jacob nopa tequiticayotl catli eliyaya iaxca pampa achtihui ejquetl. \v 34 Huajca Jacob quimacac Esaú pantzi huan se tlacualistli tlen nopa etl catli siltic. Huan quema Esaú tlanqui tlacua, moquetzqui huan yajqui, niyon amo quichijqui cuenta sintla quipolojtoya itequiticayo tlen achtihui ejquetl pampa amo quipatiitayaya. \c 26 \s1 Isaac yajqui Gerar \p \v 1 Ipan nopa tonali oncayaya se hueyi mayantli pampa amo oncayaya tlacualistli ipan nochi nopa tlali. Quej ni nojquiya panotoya achtihuiya quema Abraham noja itztoya. Huan yeca Isaac yajqui altepetl Gerar campa tlanahuatiyaya Abimelec, inintlanahuatijca filisteos. \v 2 Nopona TOTECO monexti ica Isaac huan quiilhui: “Amo xiya tlali Egipto, ximocahua campa na nimitzilhuis \v 3 nica ipan ni tlali. Huan na niitztos mohuaya huan nimitztiochihuas. Huan se tonal nimitzmacas ta ihuaya moteipan ixhuihua nochi ni tlalme. Quej nopa nijtlamichihuas catli nijtencahuili motata Abraham para temachtli nijchihuas. \v 4 Huan nijchihuas ma elica nelmiyaqui moteipan ixhuihua quen sitlalime ipan ilhuicac. Huan niquinmacas nochi ni tlalme. Nojquiya niquintiochihuas nochi masehualme ipan nochi tlalme ipan tlaltipactli por moixhui. \v 5 Nochi ya ni nijchihuas pampa Abraham nechneltoquili huan quichijqui catli niquilhui. Quitoquili nochi catli niquilhui para monequi quichihuas. Quitoquili notlanahuatil, notlamachtil huan nochi noleyes.” \p \v 6 Huajca Isaac mocajqui ipan altepetl Gerar. \v 7 Huan quema nopa masehualme catli nopona ehuaj quitlatzintoquilijque quenicatza quiitayaya Rebeca, Isaac majmajqui quiijtos eliyaya isihua huan istlacatqui huan quiijto para eliyaya iicni. Isaac moilhui nopa tlacame catli nopona ehuaj quimictisquíaj huan mocuilisquíaj Rebeca pampa eliyaya nelyejyectzi. \p \v 8 Huan quema Isaac mocajtoya nopona miyac tonali, se tonal Abimelec tlachixtoya ipan iventana huan quiitac para Isaac quinajnahuayaya isihua Rebeca. \v 9 Huajca tlatitlanqui ma quinotzatij huan quiilhui: \p ―Yaya mosihua, ¿amo que? Huajca, ¿para tlen tiquijto para eliyaya moicni? \p Huan Isaac tlananquili: \p ―Na nimoilhui nohueli nechmictisquíaj por ya. \p \v 10 Huajca Abimelec quiilhui: \p ―¿Para tlen techcajcayajtoc ica ni tlamantli? San se quentzi huan se catli ehua nica hueltosquía motectosquía ihuaya mosihua huan topani huetztosquía se tlatzacuiltilistli. \p \v 11 Huajca Tlanahuatijquetl Abimelec quinilhui nochi imasehualhua: \p ―Sintla acajya quicuatotonía ni tlacatl o isihua, quipantis miquilistli. \p \v 12 Huan ipan nopa xihuitl nopona ipan nopa tlali, Isaac tojqui huan quisentili miyac pixquistli hasta 100 hueltas catli quitoctoya pampa TOTECO quitiochijqui. \v 13 Huan Isaac moricojchijqui. Huan nochi catli iaxca más momiyaquili hasta nelnelía mochijqui se hueyi tlacatl ica miyac chicahualistli. \v 14 Quinpixqui tlahuel miyac borregojme, chivojme, huacaxme huan tequipanohuani. Huajca nopa filisteos pejque quicualancaitaj. \v 15 Huan quitemitijque ica tlali nochi iamel Isaac. Ni amelme quixajtoyaj itequipanojcahua Abraham, itata Isaac, huejcajya quema noja itztoyaj ipan nopa tlali. \v 16 Huajca teipa Tlanahuatijquetl Abimelec quiilhui Isaac: \p ―Xiya seyoc lado pampa ica nochi motequipanojcahua huan motlapiyalhua nelía anmiyaqui huan anitztoque más antetique que tojuanti. \p \v 17 Huajca Isaac huan nochi catli itztoyaj ihuaya yajque. Huan quiquetzque ininchajchaj tlen yoyomitl ipan nopa tlamayamitl tlatlajco nopa tepeme nechca altepetl Gerar. Huan nopona mocajqui. \v 18 Huan Isaac sempa quitlapo nochi nopa ameli catli itata quixajtoya catli filisteos quitzactoyaj quema ya mijqui. Huan sempa quitocaxti sesen ameli quen itata quintocaxtlalijtoya achtihuiya. \v 19 Huan se tonal itequipanojcahua Isaac quichihuayayaj se ameli ipan nopa tlamayamitl huan quipantijque campa meyayaya se yejyectzi atl. \v 20 Pero altepetl Gerar ehuani catli quinmocuitlahuiyayaj borregojme pejque monajnanquilíaj ininhuaya catli quinmocuitlahuiyayaj iborregojhua Isaac. Quinilhuiyayaj para nopa atl eliyaya iniaxca. Yeca Isaac quitocaxti nopa ameli Esek pampa ica monajnanquilijque. (Esek quinequi quiijtos “tlanajnanquilistli”.) \v 21 Huan teipa itequipanojcahua Isaac quitlapojque seyoc ameli, pero sempa ica mohuilanque. Huan nopa ameli quitocaxti Sitna. (Sitna quinequi quiijtos “cualancaitali”.) \p \v 22 Huajca Isaac quincajtejqui huan moiyocaquixti huejca. Nopona quixajqui seyoc ameli, pero amo aqui yajqui nepa para quihuilanas. Huajca quitocaxti Rehobot. (Rehobot quinequi quiijtos “hueyi tlali”.) Quej nopa quitocaxti pampa Isaac quiijto para ama TOTECO quitiochijtoc huan quimacatoc se hueyi tlali catli quiaxili para nochi itlapiyalhua ma moscaltica. \p \v 23 Huan Isaac yajqui campa itoca Beerseba, \v 24 huan nopa tlayohua TOTECO monexti ica ya huan quiilhui: \q1 “Na niDios catli niiTeco motata, Abraham. \q1 Amo ximajmahui, na niitztoc mohuaya. \q1 Nimitztiochihuas huan niquinmiyaquilis moteipan ixhuihua, \q1 pampa niquelnamiqui catli nijtencahuili notequipanojca Abraham.” \p \v 25 Huajca Isaac quisencajqui se tlaixpamitl nopona huan quihueyichijqui TOTECO. Huan nopona quiquetzqui ichaj tlen yoyomitl, huan itequipanojcahua quixajque se ameli. \s1 Isaac huan Abimelec quichijque se camanali \p \v 26 Se tonal Abimelec hualajqui tlen altepetl Gerar para mocamanalhuis ihuaya Isaac. Ihuaya hualayaya ihuampox Ahusat catli quitlalnamictiyaya huan Ficol catli quinnahuatiyaya isoldados. \v 27 Huan Isaac quintlatzintoquili: \p ―¿Para tlen anhualajque antechitaquij? Antechtojtocaque ipan amotlal pampa antechcualancaitayayaj. \p \v 28 Huan quiilhuijque: \p ―Tiquitztoque para TOTECO itztoc mohuaya, huan timoilhuíaj cuali ma tijchihuaca se camanali. Nopa camanali elis ya ni: \v 29 Xijtestigojquetza para amo quema techcocos pampa tojuanti amo quema timitzcocojtoque. Nochipa timitzchihuilijtoque catli cuali huan quema monejqui timoiyocaquixtis tlen tojuanti, timitzmacaque ica cuali quen titohuampox. Huan ama xiquita quenicatza TOTECO mitztiochijtoc. \p \v 30 Huajca Isaac quinchihuili se hueyi tlacualistli, huan san sejco inijuanti tlacuajque huan tlaique. \v 31 Huan hualmostla ica ijnaloc, mejque huan quitestigojquetzque Toteco para amo quema moixpanosquíaj se ica seyoc. Teipa Isaac quinnahuatijtejqui ica cuali. \p \v 32 Ipan nopa tonal, itequipanojcahua Isaac quiyolmelahuacoj para quipantijtoyaj atl campa tlaxahuayayaj. \v 33 Huan Isaac quitocaxti nopa ameli Seba. (Seba quinequi quiijtos “campa tlatestigojquetzqui”.) Huan yeca nopa altepetl hasta ama itoca Beerseba. (Beerseba quinequi quiijtos “ameli campa tlatestigojquetzque”.) \p \v 34 Huan quema Esaú quipiyayaya 40 xihuitl mosihuajti ihuaya Judit catli eliyaya iichpoca Beeri se heteo tlacatl. Huan nojquiya Esaú mosihuajti ihuaya Basemat iichpoca seyoc heteo tlacatl catli itoca Elón. \v 35 Huan ni ome sihuame quinmacaque Isaac huan Rebeca miyac tequipacholi. \c 27 \s1 Isaac quitiochijqui Jacob huan Esaú \p \v 1 Huan Isaac eliyaya nelhuehuentzi huan ayacmo tlachiyayaya. Huan se tonal quinotzqui Esaú, icone catli achtihui ejquetl huan quiilhui: \p ―¡Nocone! \p Huan Esaú quinanquili: \p ―Techilhui tlaque tijnequi, papá. \p \v 2 Huan Isaac quiijto: \p ―Ya tiquita para ninelhuehuentzi huan tlen hueli tonali hueli nimiquis. \v 3 Yeca nijnequi xiya cuatitla ica mocuahuitol huan cuatlamintli para xijmictiti se masatl. \v 4 Teipa xijsencahua se tlacualistli ajhuiyac quen na nechpactía huan xijhualica para nijcuas. Huan huajca nimitzmacas notlatiochihual iixpa Toteco quema ayamo nimiqui. \p \v 5 Pero Rebeca quitlacaquilijtoya catli Isaac quiilhuiyaya Esaú. Huan teipa quema Esaú yajqui cuatitla para quiitzquiti se masatl para itata, \v 6 Rebeca quinotzqui Jacob, iteipan ejca huan quiilhui: \p ―Nijcajqui para motata mocamanalhuiyaya ihuaya moicni Esaú huan quiilhuiyaya, \v 7 para ma quiitzquiti se masatl huan quisencahuilis se tlacualistli catli ajhuiyac para quicuas. Quiijto para teipa quimacas itlatiochihual iixpa TOTECO quema ayamo miqui. \v 8 Huajca nocone, xijtlacaquili cuali catli nimitzilhuis: \v 9 Xiya campa itztoque totlapiyalhua huan techhualiquili ome oquich chivojme catli más cuali. Huan nijsencahuilis motata se tlacualistli ajhuiyac quen ya quipactía. \v 10 Huan teipa tijhuiquilis ma quicua, huan quej nopa mitztiochihuas iixpa Toteco quema ayamo miqui. \p \v 11 Pero Jacob quiilhui inana: \p ―Noicni quipiya miyac itzoyo ipan nochi itlacayo, huan na, amo. \v 12 Sintla notata nechpanitzquis, quimatis amo niEsaú. Huan moilhuis para san ica nimahuiltía, huajca nijchihuas ma nechtelchihuas huan amo nechtiochihuas. \p \v 13 Pero inana quinanquili: \p ―Nocone, na nopani ma huetzi nopa tlatelchihuali. Ta xijchihua catli nimitzilhuía huan techhualiquili nopa oquich chivojme. \p \v 14 Huajca Jacob quincuito nopa oquich chivojme huan quinhuicac campa inana. Huan inana quisencajqui se tlacualistli ajhuiyac quen Isaac quipactiyaya. \v 15 Huan Rebeca quiquixti nopa yoyomitl catli más cuali catli Esaú, iachtihui cone, quiajoctoya ipan ichaj. Huan nopa yoyomitl quitlalili Jacob catli elqui iteipan cone. \v 16 Huan quinquixtili inincuetlaxo nopa chivojme ica nochi iniijhuiyo huan ica quipijqui Jacob ipan imax huan iquechtla campa amo quipiyayaya itzoyo. \v 17 Teipa quimacac nopa tlacualistli huan nopa pantzi catli quisencajtoya. \p \v 18 Huajca Jacob calajqui campa itztoya itata huan quiilhui: \p ―¡Papá! \p Huan Isaac quinanquili: \p ―Nica niitztoc. ¿Ajqueya ta, nocone? \p \v 19 Huan Jacob quiilhui: \p ―Na niEsaú, moachtihui ejca cone. Ya nijchijtoc catli techilhui. Ximehua, ximosehui huan xijcua ni masatl catli nijmicti huan techmaca motlatiochihual. \p \v 20 Huajca Isaac quitlatzintoquili: \p ―¿Quenicatza huelqui tijpanti nelnimantzi, nocone? \p Huan Jacob quinanquili: \p ―TOTECO, moDios, nechpalehui para nijpanti. \p \v 21 Pero Isaac quiilhui: \p ―Ximonechcahui huan techcahuili ma nimitzijitzquis sintla nelía tinocone Esaú. \p \v 22 Huan Jacob monechcahui para ma quiitzqui itata. Huan Isaac quiijto: “Nijcaqui motoscac quen Jacob, pero momax eltoc quen tiEsaú.” \p \v 23 Huan Isaac amo quimatqui sintla eliyaya Jacob pampa imax quipiyayaya miyac itzoyo quen iicni, Esaú. Huajca quema quimacasquía itlatiochihual iixpa Toteco, \v 24 sempa quitlatzintoquili: \p ―¿Nelía ta tinocone Esaú? \p Huan Jacob quiilhui: \p ―Quena, na niEsaú. \p \v 25 Huajca itata quiilhui: \p ―Techtequili, nocone, para nijcuas catli tijmicti, huan teipa nimitzmacas notlatiochihual. \p Huajca Jacob quitequili para ma tlacua itata huan nojquiya quihualiquili xocomeca atl. Huan Isaac tlacuajqui, \v 26 huan teipa quiilhui: \p ―Ximonechcahui, nocone huan techtzoponi. \p \v 27 Huan quema Jacob monechcahui para quitzoponis, Isaac quiijnejqui iyoyo huan moilhui huelis nelía iachtihui ejca cone. Huajca quitiochijqui ica ni camanali: \q1 “Ajhuiyac catli niquijnecui tlen nocone. \q1 Mijyotía quen cuatitlamitl catli TOTECO quitiochijtoc. \q1 \v 28 Toteco Dios ma mitzmaca atl tlen ilhuicac, \q1 para tijpiyas pixquistli catli más cuali ipan motlal. \q1 Ma mitzmaca miyac trigo, \q1 huan miyac xocomeca atl. \q1 \v 29 Miyac masehualme ma mitztequipanoca. \q1 Ma motlancuaquetzaca moixpa, \q1 masehualme tlen miyac tlalme. \q1 Xiquinnahuati moicnihua. \q1 ¡Huan ma motlancuaquetzaca moixpa nochi catli monana quintlacatilti! \q1 Catli mitztelchihuase elise tlatelchihualme. \q1 Huan catli mitztiochihuase elise tlatiochihualme.” \p \v 30 Teipa Isaac tlanqui quitiochihua Jacob huan quema Jacob quisayaya tlen campa itata, Esaú mocuepqui tlen tlapehuato. \v 31 Huan Esaú nojquiya quisencajqui se tlacualistli ajhuiyac huan quihuiquili itata. Huan quiilhui: \p ―Ximoquetza, papá. Xijcua ni catli nijpehuato huan techmaca motlatiochihual iixpa Toteco. \p \v 32 Huajca Isaac quitlatzintoquili: \p ―¿Ajqueya ta? \p Huan ya tlananquili: \p ―Na niEsaú, moachtihui ejca. \p \v 33 Huan Isaac amo quimatiyaya tlaque quiijtos. Huan ica itoscac huihuipicayaya, quiijto: \p ―Huajca, ¿ajqueya nechhualiquili nopa tlacualistli catli quicuito ipan cuatitlamitl? Na nijcuajqui quema ayamo tiajsiyaya huan nijmacac nopa tlatiochihualistli, huan ya nelía elis tlatiochihuali. \p \v 34 Quema Esaú quicajqui catli itata quiijto, tzajtzic tlahuel chicahuac ica miyac tequipacholi huan teipa quiijto: \p ―¡Techtiochihua nojquiya, papá! \p \v 35 Pero Isaac quinanquili: \p ―Ya hualajqui moicni, huan nechcajcayajqui. Quihuicac nopa tlatiochihuali catli eliyaya para ta. \p \v 36 Huan Esaú quiijto: \p ―¡Yeca quitocaxtijque Jacob! (Jacob quinequi quiijtos ‘tlacajcayajquetl’.) ¡Ica ni mochihua ome hueltas nechcajcayajtoc! Achtihui nechquixtili notequiticayo catli nechtocaro pampa niachtihui ejquetl. Huan ama nechquixtilijtoc notlatiochihual. ¿Amo ticajoctoc seyoc tlatiochihuali para na? \p \v 37 Huajca Isaac quinanquili: \p ―Xiquita, na nijmacatoc Jacob tlanahuatili para mitznahuatis. Niquijtojtoc para iteiximatcahua elise itequipanojcahua. Niquilhuijtoc para quipiyas miyac trigo huan miyac xocomeca atl. ¿Tlaque mocahuas para huelis nimitzchihuilis, nocone? \p \v 38 Huan Esaú noja quiilhui: \p ―¿San hueli titemaca san se tlatiochihuali, papá? ¡Techtiochihua nojquiya! \p Huan Esaú sempa tlahuejchijqui huan chocac. \p \v 39 Huajca Isaac quiilhui: \q1 “Tiitztos huejca ipan tlali catli amo hueli tlaixhualtía, \q1 huan campa amo tlaquiyahuis. \q1 \v 40 Huan monequis timomanahuis ica momachete. \q1 Tielis tiitequipanojca moicni, \q1 pero quema ayacmo huelis tiquijiyohuis más, \q1 timoquixtis imaco.” \s1 Jacob cholo pampa quiimacasiyaya Esaú \p \v 41 Huajca Esaú quicualancaitac Jacob pampa quiichtequilijtoya itlatiochihual huan pejqui moilhuía: “Ya nechca para miquis notata. Quema ya panotos nopa tequipacholi, nijmictis noicni, Jacob.” \p \v 42 Huan Rebeca quimatqui catli Esaú moilhuiyaya quichihuas, huajca Rebeca tlatitlanqui ma quinotzatij Jacob. Huan quema ajsico, Rebeca quiilhui: \p ―Xiquita, ica nopa catli tijchihuili moicni, Esaú, yaya ama quinequi mitzmictis. \v 43 Yeca, nocone, techtlacaquili; xicholo nimantzi hasta tlali Harán hasta ichaj noicni, Labán. \v 44 Ximocahua nopona se ome xihuitl hasta quema ayacmo cualantos moicni. \v 45 Huan quema ya quielcajtos catli tijchihuilijtoc, nitlatitlanis ma mitzyolmelahuaca para ximocuepa. ¡Amo nijnequi niquinpolos ome noconehua ipan san se tonal! \p \v 46 Huan teipa Rebeca quiilhui Isaac: \p ―Ya nisiyajtoc por ni heteo ichpocame catli Esaú mocuilijtoc. Sintla Jacob mocuilis se ichpocatl catli ehua nica ipan tlali Canaán, más cuali ma nimiqui. \c 28 \p \v 1 Huajca Isaac quinotzqui Jacob, huan quitiochijqui huan quiilhui: “Amo ximosihuajti ica se sihuatl tlen ni tlali Canaán. \v 2 Xiya tlali Aram campa ichaj mohueyi tata Betuel huan ximosihuajti ihuaya se iichpoca motío Labán. \v 3 Toteco Catli Quipiya Nochi Chicahualistli ma mitztiochihua huan ma mitzmaca miyac moixhuihua para ipan ta ma quisaca nelmiyaqui masehualme catli itztose ipan miyac tlalme. \v 4 Toteco ma mitzmaca ta huan moteipan ixhuihua nopa tlatiochihuali catli quitencahuili Abraham. Ma anmechaxcati ni tlali campa ipan tiitztoque ama quen tiseyoc tlali ehuani pampa ya ni nopa tlali catli quitlajtolcahuili Abraham para quinmacas iteipan ixhuihua.” \p \v 5 Huajca quej nopa Isaac quititlanqui Jacob ipan tlali Aram. Huan Jacob ajsito ichaj Labán catli eliyaya icone Betuel catli ehua tlali Aram. Huan Labán eliyaya iicni Rebeca catli eliyaya inana Jacob huan Esaú. \s1 Esaú mosihuajti \p \v 6 Esaú quimatqui para Isaac quimacac itlatiochihual Jacob huan quititlanqui ipan tlali Aram para ma mosihuajtiti nepa. Huan quinahuatijtoya ma amo mosihuajti ica se sihuatl catli ehua tlali Canaán. \v 7 Nojquiya quimatqui para Jacob quistoya para tlali Aram quen itata huan inana quiilhuijtoyaj. \v 8 Huajca Esaú momacac cuenta para itata amo quipactiyayaj sihuame catli ehuaj tlali Canaán campa inijuanti itztoyaj. \v 9 Yeca yajqui quiitato itío, Ismael, catli nojquiya icone Abraham. Nopona mosihuajti ihuaya se iichpoca catli itoca eliyaya Mahalat huan catli eliyaya iicni Nevaiot. Huajca Mahalat mochijqui isihua Esaú ininhuaya nopa sequinoc sihuame cananeos catli ya mocuilijtoya. \s1 Toteco Dios monexti ica Jacob ipan Betel \p \v 10 Huan Jacob quistoya altepetl Beerseba huan yajqui ipan nopa ojtli catli yohui altepetl Harán. \v 11 Huan ajsic ipan se lugar huan nopona panoc nopa tlayohua pampa ya temotoya tonati. Huan quicuic se tetl huan quitequihui para itzonteto. Huan motejqui huan cochqui. \v 12 Huan quipixqui se temictli huan quiitayaya se escalera catli ijcatoya tlalchi huan ajsiyaya hasta ilhuicac. Huan itequihuajcahua TOTECO ipan temoyayaj huan tlejcoyayaj. \v 13 Nojquiya quiitayaya para TOTECO Dios itztoya huejcapa huan quiilhuiyaya: “Na niininTeco mohueyi tata Abraham huan motata Isaac. Ta huan moteipan ixhuihua niquinmacas ni tlali campa amantzi tiitztoc. \v 14 Moteipan ixhuihua elise nelmiyaqui quen imiyaca tlaltejpoctli catli amo aqui huelis quinpohuas. Huan mosemanase campa hueli. Yase hasta sur, huan norte, huan hasta campa hualquisa tonati huan hasta campa oncalaqui. Huan niquintiochihuas nochi familias ipan tlaltipactli ica ta huan moixhui. \v 15 Na niitztoc mohuaya. Nimitzmocuitlahuis campa hueli campa tiyas huan nijchihuas ximocuepa ipan ni tlali. Amo nimitztlahuelcahuas. Nijchihuas nochi catli mohuaya nimocajtoc nijchihuas.” \p \v 16 Huan quema Jacob isac, moilhui: “Nelía TOTECO itztoc ipan ni lugar huan amo nijmatiyaya.” \p \v 17 Huan Jacob majmajqui miyac huan moilhui: “¡Nica neltlatzejtzeloltic! ¡Nica eltoc ichaj Toteco! ¡Ni ipuerta ilhuicac!” \p \v 18 Huan hualmostla Jacob mejqui cualca huan quicuic nopa tetl catli quitequihuijtoya para itzonteto. Huan quiquetzqui quen se tlanextilijcayotl para nopona campa Toteco quicamanalhui. Huan nopa tetl quitequili aceite para quiiyocatlalis para Toteco. \v 19 Huan nechca nopona eltoya se altepetl catli itoca Tlahuili, pero Jacob quipatili itoca huan quitlalili Betel. (Betel quinequi quiijtos “ichaj Toteco”.) \p \v 20 Huan nopona Jacob quitestigojquetzqui Toteco Dios tlaque quichihuasquía huan quiijto: “Toteco, sintla ta nohuaya tiitztos huan techmocuitlahuis ipan ni noojhui catli nijchihua, huan sintla techtlamacas huan techmacas catli nimoquentis, huajca na nimitztequipanos. \v 21 Huan sintla amo nimococos huan nimocuepas ica cuali ipan ichaj notata, huajca san ta, TOTECO, nimitziximatis para noTeco. \v 22 Huan nica campa nijtlalijtoc ni tetl, elis mochaj, Toteco, campa nimitztencahuilis tlacajcahualistli. Huan nochipa nimitzmactilis se diezmo tlen nochi catli techmacas.” \c 29 \s1 Jacob ipan Harán \p \v 1 Jacob sempa quiitzqui iojhui huan yajqui ipan se tlali nechca campa hualquisa tonati. \p \v 2 Huan nopona ipan potrero quiitac se ameli huan nechca mosentiliyayaj borregojme ipan eyi pamitl pampa nopa tlapiyalme momatque atlij ipan nopa ameli. Huan quitzactoyaj nopa ameli ica se tetl catli nelhueyi. \v 3 Huan momajtoyaj nopa tlamocuitlahuiani ma mochiyase hasta quema ya mosentilijtose nochi nopa borregojme catli sesen inijuanti iaxcahua huan san sejco quiijcuiniyayaj nopa hueyi tetl. Teipa quinamacayayaj ininborregojhua huan teipa san sejco sempa quitzacuayayaj ica nopa hueyi tetl. \v 4 Huajca Jacob quintlatzintoquili nopa tlamocuitlahuiani: \p ―¿Canque amochaj, nohuampoyohua? \p Huan inijuanti tlananquilijque: \p ―Tihualahuij altepetl Harán. \p \v 5 Huajca quinilhui: \p ―¿Anquiiximatij Labán iixhui Nacor? \p Huan quiilhuijque: \p ―Quena, tiquiximatij. \p Huan Jacob quinilhui: \p \v 6 ―¿San cuali itztoc? \p Huan nopa tlamocuitlahuiani quiijtojque: \p ―Quena, itztoc cuali. Xiquita, ne huala iichpoca, Raquel, ihuaya iborregojhua. \p \v 7 Huajca Jacob quiijto: \p ―Noja cualca para anquintzacuase borregojme. ¿Para tlen amo anquinamacaj huan anquinhuicaj sempa ma tlacuajcuatij? \p \v 8 Pero nopa tlamocuitlahuiani quiijtojque: \p ―Amo hueli tijchihuaj. Monequi tijchiyase ma hualaca nochi borregojme huan tlamocuitlahuiani para sentic tiquijcuinise ni tetl catli ica quitzacuaj ni ameli para tiquinamacase toborregojhua. \p \v 9 Huan quema Jacob noja camanaltiyaya ininhuaya, ajsico Raquel ihuaya iborregojhua itata pampa eltoya itequi para quinmocuitlahuis. \v 10 Huan nimantzi quema Jacob quiitac Raquel, iichpoca itío Labán, ica iborregojhua, yajqui huan iseltzi quiijcuini nopa tetl catli ica quitzactoyaj nopa ameli. Huan quinamacac iborregojhua. \v 11 Teipa quitlajpalo huan quitzoponi huan pejqui choca chicahuac. \v 12 Huan Jacob quipohuili para yaya eliyaya icone Rebeca catli iicni Labán. Huajca Raquel motlalojtiyajqui huan quipohuilito itata. \p \v 13 Huan quema Labán quicajqui catli Raquel quipohuili, para Jacob eliyaya icone isihua icni, motlalojtejqui para quiseliti. Huan quinajnahuajqui, huan quitzoponi huan quihuicac ichaj. Teipa Jacob quipohuili para tlen hualajqui. \v 14 Huan Labán quiilhui: “Melahuac ta huan na san se toeso.” \s1 Jacob tequitqui para Raquel huan Lea \p Huan Jacob mocajqui ihuaya Labán se metztli. \v 15 Teipa Labán quiilhui: \p ―Amo hueli techtequipanos san tlapic san pampa nimoteiximatca. Techilhui quesqui tijnequi ma nimitztlaxtlahui. \p \v 16 Huan Labán quinpiyayaya ome iichpocahua. Nopa achtihui ejquetl itoca Lea huan nopa teipan ejquetl, Raquel. \v 17 Huan iixteyolhua Lea amo quipiyayaya miyac fuerza, pero Raquel eliyaya senquistoc yejyectzi. \v 18 Huan Jacob quiixtocayaya Raquel huan huajca quinanquili: \p ―Nimitztequipanos chicome xihuitl sintla techmacas Raquel para elis nosihua. \p \v 19 Huajca Labán tlananquili: \p ―Cualtitoc, más cuali nimitzmacas ta, huan amo se catli amo niquiximati. Huajca ximocahua nohuaya huan nimitzmacas. \p \v 20 Huan quej nopa Jacob tequitqui chicome xihuitl para Raquel, pero ya amo quimatqui sintla nelmiyac tonali pampa tlahuel quiicneliyaya. \p \v 21 Huan quema tlanqui nopa chicome xihuitl, Jacob quiilhui Labán: \p ―Techmaca nosihua para ma nimosihuajti ihuaya pampa ya tlanqui nopa tonali catli ica nimocajqui mohuaya para nitequitis. \p \v 22 Huajca Labán quinnotzqui nochi catli itztoyaj nopona para ma hualaca ipan nopa ilhuitl tlen nenamictili. \v 23 Pero ica tlayohua Labán quicuic Lea huan quihuiquili Jacob. Quej nopa quimacac Lea para elis isihua huan Jacob cochqui ihuaya. \v 24 Nojquiya Labán quimacac Lea se sihua tequipanojquetl catli itoca Zilpa para ma quipalehui. \v 25 Huan quema tlanesqui, Jacob momacac cuenta para cochtoya ihuaya Lea. Huajca yajqui quiilhuito Labán: \p ―¿Tlaque techchihuilijtoc? ¿Amo nimitztequipano para Raquel? Huajca ¿para tlen techcajcayajtoc? \p \v 26 Huan Labán quiilhui: \p ―Nica amo timomajtoque para monamictis nopa teipan ejquetl sintla ayamo monamictía nopa achtihui ejquetl. \v 27 Xicaxiti se semana ihuaya Lea, huan teipa nojquiya timitzmacase Raquel sintla timotemacas titequitis nohuaya seyoc chicome xihuitl. \p \v 28 Huan Jacob motemacac. Huan quema tlanqui se semana inenamictilis ihuaya Lea, Labán quimactili Raquel para isihua. \v 29 Labán nojquiya quimacac Raquel se sihua tequipanojquetl catli itoca Bilha para ma quipalehui. \v 30 Huan Jacob mosansejcotili ihuaya Raquel huan más quiicneli que Lea, masque monequiyaya quitequipanos Labán seyoc chicome xihuitl por ya. \s1 Iconehua Jacob \p \v 31 Huan quema TOTECO quiitac para Jacob amo quiicneliyaya Lea, quichijqui ma conepiya, pero Raquel quichijqui ma amo conepiya. \v 32 Huan Lea conecuic huan quipixqui se icone catli quitocaxti Rubén. (Rubén quinequi quiijtos “quiitac notequipachol”.) Quej nopa quitocaxti pampa quiijto: “TOTECO quiitac quenicatza tlahuel nimotequipachohuayaya huan nechmacatoc se conetl, yeca ama nohuehue nechnequis.” \p \v 33 Teipa Lea quipixqui seyoc icone catli quitocaxti Simeón. (Simeón quinequi quiijtos “se catli tlacaqui”.) Quej nopa quitocaxti pampa Lea quiijto: “TOTECO quicactoc para amo nechicnelía huan yeca nechmacac seyoc nocone.” \p \v 34 Huan seyoc huelta Lea quipixqui seyoc icone huan quitocaxti Leví. (Leví quinequi quiijtos “motlatzquilijtoc”.) Quej nopa quitocaxti pampa quiijto: “Ama nohuehue itztos más nohuaya pampa ya nijmacatoc eyi oquichpilme.” \p \v 35 Huan Lea quipixqui seyoc icone catli quitocaxti Judá. (Judá quinequi quiijtos “nijpaquilismacas”.) Quej nopa quitocaxti pampa quiijto: “Ni huelta, quena, nijpaquilismacas TOTECO.” \p Teipa ayacmo conepixqui. \c 30 \p \v 1 Quema Raquel quiitac para amo hueliyaya quimaca coneme Jacob, pejqui quicualancaita iachtihui ejca icni, Lea, huan quiilhui ihuehue: \p ―Techmaca coneme pampa sintla amo, nimiquis. \p \v 2 Pero Jacob cualanqui ihuaya huan quiilhui: \p ―¡Amo naya niDios! Yaya TOTECO catli amo mitzcahuilía xiconepiya. \p \v 3 Huajca Raquel quiilhui ihuehue: \p ―Huajca xijcui notequipanojca Bilha huan ximocahua ihuaya. Huan quema yaya quinpiyas coneme, elis quen na noconehua. \p \v 4 Quej ni Raquel quimacac Jacob itequipanojca, Bilha, para ma quinpiya coneme ihuaya. Huan Jacob mosansejcotili ihuaya Bilha, \v 5 huan ya quimacac Jacob se icone. \v 6 Huajca Raquel quiijto: “Toteco quichijtoc catli xitlahuac para na pampa quicajqui catli nijtlajtlani huan nechmacac se nocone. Yeca ni oquichpil itoca elis Dan.” (Dan quinequi quiijtos “yaya quichijtoc catli xitlahuac para na”.) \p \v 7 Teipa Bilha, itequipanojca Raquel, quimacac Jacob seyoc icone. \v 8 Huajca Raquel quiijto: “Nimohuilantoc ihuaya noachtihui ejca icni huan nijtlantoc. Yeca ni oquichpil itoca elis Neftalí.” (Neftalí quinequi quiijtos “notlahuilancayo”.) \p \v 9 Quema Lea quiitac para ayacmo hueliyaya conepiya, quimacac Jacob itequipanojca, Zilpa para ma conepiya ihuaya. \v 10 Huan quema Zilpa quimacac se icone Jacob, \v 11 Lea quiijto: “¡Se suerte! Yeca nopa oquichpil itoca elis Gad.” (Gad quinequi quiijtos “suerte”.) \p \v 12 Teipa Zilpa quimacac Jacob seyoc icone, \v 13 huan Lea quiijto: “¡Paquilistli! Ama sihuame quiijtose para nipaqui. Yeca nopa oquichpil itoca elis Aser.” (Aser quinequi quiijtos “paquilistli”.) \p \v 14 Se tonal Rubén yajqui mila quema eliyaya trigo pixquistli huan nopona quipanti se tlamantli xihui pajtli huan quihuiquili inana, Lea. Nopa xihui pajtli itoca eliyaya mandrágoras huan nochi quiijtohuayayaj para nopa xihuitl quichihua se tlacatl más ma quiicneli isihua. Huan quema Raquel quiitac nopa cuali xihui pajtli, quiilhui Lea: \p ―Techchihuili se favor, techmaca se ome nopa xihui pajtli catli mocone quihualicac. \p \v 15 Pero Lea quiilhui: \p ―¿Timoilhuía se quentzi tlamantli para techcuilijtoc nohuehue, huan nojquiya tijnequi techcuilis ni cuali xihui pajtli catli nocone nechhualiquili? \p Huan Raquel quiijto: \p ―Sintla techmacas se quentzi ixihui pajyo mocone, nijcahuilis Jacob ma cochi mohuaya ni tlayohua. \p \v 16 Huajca ica tiotlac Lea quinamiquito Jacob quema hualayaya tlen imil huan quiilhui: \p ―Ama ticochis nohuaya pampa nimitzpatlatoc ica se cuali xihui pajtli catli nocone nechhualiquili. \p Huajca nopa tlayohua Jacob cochqui ihuaya Lea. \v 17 Huan Toteco Dios quitlacaquili catli Lea quitlajtlani, huan conecuic huan quimacac Jacob imacuilpa cone. \v 18 Huajca Lea quiijto: “Ni oquichpil itoca elis Isacar.” (Isacar quinequi quiijtos “se tlaxtlahuili”.) “Quej nopa nijtocaxtis pampa Toteco Dios nechmacatoc notlaxtlahuil pampa nijmacac nohuehue notequipanojca.” \p \v 19 Teipa Lea conecuic huan quimacac Jacob ichicuasempa cone, \v 20 huan quiijto: “Dios nechmacatoc se cuali nemactli. Ama nohuehue nechtlepanitas pampa ya nijmacatoc chicuaseme oquichpilme. Yeca ni oquichpil itoca elis Zabulón.” (Zabulón quinequi quiijtos “tlatlepanitacayotl”.) \p \v 21 Teipa Lea quipixqui se sihuapil catli quitocaxti Dina. \v 22 Pero Toteco Dios nojquiya quielnamijqui Raquel. Quicajqui catli quitlajtlaniyaya huan quicahuili ma conepiya. \v 23 Huan Raquel conecuic huan quitlacatilti se oquichpil huan quiijto: “Toteco Dios nechquixtilijtoc nopa pinahualistli para amo hueli niconepiya. \v 24 Ma TOTECO nechcahuili nijpiyas seyoc.” Yeca quitocaxti José. (José quinequi quiijtos “seyoc”.) \s1 Momiyaquilijque itlapiyalhua Jacob \p \v 25 Teipa quema Raquel quitlacatiltijtoya José, Jacob quiilhui Labán: \p ―Techcahuili nimocuepas ipan notlal \v 26 ininhuaya noconehua huan nosihuajhua pampa nimitztequipanojtoc por inijuanti. Huajca ama techcahuili ma niya. Cuali tijmati quen nimitztequipanojtoc. \p \v 27 Pero Labán quinanquili: \p ―Sintla tinohuampox, ximocahua nohuaya pampa se tlajtol pannextijquetl catli quimati tlaita para TOTECO nechilhui yaya nechtiochijtoc por ta. \v 28 San techilhui quesqui tijnequi tijtlanis huan nimitztlaxtlahuis. \p \v 29 Huajca Jacob quiilhui: \p ―Cuali tijmati quenicatza nimitztequipanojtoc huan quenicatza niquinmocuitlahuijtoc motlapiyalhua. \v 30 Nelquentzi tijpiyayaya quema ayamo nihualayaya huan ama tijpiya tlahuel miyac. TOTECO mitztiochijtoc campa hueli niitztoya, pero ¿hasta quema nipehuas nitequitis para nofamilia? \p \v 31 Huan Labán quiilhui: \p ―¿Quesqui tijnequi ma nimitztlaxtlahuis? \p Huan Jacob quinanquili: \p ―Amo tleno techtlaxtlahui. Noja niquinmocuitlahuis moborregojhua sintla tijselis catli nimitzilhuis. \v 32 Ma tiyaca campa moborregojhua huan ama niquiniyocaquixtis nochi chivojme huan borregojme catli cuicuiltique huan pijpintojtique. Nochi chivojme catli amo senquistoc chocoxtique huan nochi borregojme catli amo senquistoc chipahuaque elise noaxcahua. Ya nopa elis notlaxtlahuil. \v 33 Quej nopa mostla huiptla, huelis tijtlachiliqui catli nijtlantoc huan nimantzi tijmatis sintla nijchihua catli cuali mohuaya o amo. Pampa sintla ipan notlapiyalhua oncas chivojme catli chocoxtique huan borregojme catli chipahuaque, huajca tijmatis ya nopa nimitzichtequilijtoc. \p Huan Labán quiijto: \p \v 34 ―Cualtitoc, quej nopa ma eli. \p \v 35 Huan ipan nopa tonal Labán quiniyocaquixti nochi pilborregojtzitzi catli cuicuiltique, huan nochi chivojme catli pintojtique o catli quipixtoya quentzi chipahuac, huan quinmacac iconehua Jacob para ma quinmocuitlahuica. \v 36 Teipa iconehua quinhuicaque huejca quen eyi tonali tlen ojtli ihuejcaca tlen ichaj Jacob. \p Huan Jacob noja mocajqui huan quinmocuitlahui iborregojhua Labán. \v 37 Huan Jacob quitzontejqui cuamacuayotl xoxohuic tlen nopa cuame álamo, almendro huan castaño, huan iyocatzitzi quixixinqui para ma nesi cuicuiltic, chipahuac huan chocoxtic. \v 38-39 Teipa nopa pitzajcuahuitl quitlali campa atliyayaj nopa tlapiyalme pampa nopona momatque momamaj. Huan ya nopa quichihuayaya para ininconehua ma tlacatica cuicuiltique, majmanchadojtique huan pijpintojtique. \v 40 Huan Jacob quiniyocaquixtiyaya nopa sihua borregojme catli senquistoc chipahuaque catli eliyaya iaxcahua Labán huan amo quincahuiliyaya ioquich borregojhua Labán catli chipahuaque ma quinnechcahuica para ma quinconemacaca. San quincahuiliyaya ma quinmamaltica oquich borregojme catli yayahuique catli ya iaxcahua para ma quinpiyaca ininconehua catli cuicuiltique huan yeca ininconehua elise iaxcahua ya. Quej nopa Jacob quisencajqui catli ya itlapiyalhua iyoca tlen itlapiyalhua Labán. \v 41 Nojquiya mojmostla quema nopa tlapiyalme catli tomahuaque huan tetique momamayayaj, Jacob quitlaliyaya nopa pitzajcuahuitl catli iyocatzitzi quixixintoya campa atliyayaj para ma quiitaca. \v 42 Pero quema hualayayaj tlapiyalme catli cocoxquetique, amo quitlaliyaya nopa pitzajcuahuitl. Yeca nopa tlapiyalme catli más cocoxquetique mocajque para Labán huan catli más tomahuaque para Jacob. \v 43 Quej nopa Jacob moricojchijqui huan quinpixqui tlahuel miyac borregojme. Nojquiya quinpixqui miyac tlaca tequipanohuani huan sihua tequipanohuani huan tlahuel miyac camellos huan burrojme. \c 31 \s1 Jacob cholo tlen Labán \p \v 1 Pero Jacob quimatqui para iconehua Labán quiijtojtinemiyayaj para yaya quicuitoya nochi catli iaxca inintata, Labán huan ica ya nopa Jacob moricojchijtoya. \v 2 Nojquiya momacac cuenta para Labán ayacmo quitlachiliyaya cuali quen achtihuiya. \v 3 Huajca TOTECO quiilhui Jacob: “Ximocuepa itlal motatahua campa itztoque moteiximatcahua huan na niyas mohuaya.” \p \v 4 Huajca Jacob tlatitlanqui ma quinnotzatij Raquel huan Lea para ma hualaca ipan nopa potrero campa yaya itztoya ihuaya iborregojhua. \v 5 Huan Jacob quinilhui: \p ―Nimomaca cuenta para amotata ayacmo nechita san se quen achtihuiya, pero noTeco Dios catli notata quitequipanohua nochipa nohuaya nemi. \v 6 Cuali anquimatij nijtequipanojtoc amotata hasta campa nihueltoc, \v 7 huan ya nechcajcayajtoc huan nechpatilijtoc notlaxtlahuil majtlactli hueltas. Pero masque ya nopa, Toteco Dios amo quicahuilijtoc ma nechcoco. \v 8 Quema Labán quiijto nechtlaxtlahuis ica tlapiyalme catli manchadojtique, nochi tlacatiyayaj manchadojtique. Huan quema quiijto nechtlaxtlahuis ica catli cuicuiltique, nochi tlacatiyayaj cuicuiltique. \v 9 Quej nopa Toteco Dios quicuili itlapiyalhua para nechmacas. \p \v 10 “Se tonal quema nopa tlapiyalme momamayayaj, nijpixqui se temictli. Huan ipan temictli niquitac para nochi oquich chivojme catli tlamamayayaj elque cuicuiltique, manchadojtique huan pijpintojtique. \v 11 Ipan nopa temictli itequihua Toteco Dios nechnojnotzqui ica notoca huan nijnanquili: ‘Nica niitztoc.’ \v 12 Huajca yaya nechilhui: ‘Xijtlachili cuali huan tiquitas para nochi oquichme catli quinconemacaj nopa sihua borregojme itztoque cuicuiltique, manchadojtique huan pijpintojtique. Quen nopa eltoc pampa niquitztoc nochi catli amo xitlahuac mitzchihuilijtoc Labán. \v 13 Na nimoTeco catli nimonexti ipan Betel campa ta tijquetzqui nopa tetl quen se tlanextilijcayotl, huan techtlajtolcahuili catli techchihuilisquía. ¡Xiisihui huan xiquisa tlen nica huan ximocuepa ipan nopa tlali campa titlacatqui!’ Quen nopa Toteco nechilhui.” \p \v 14 Huajca Raquel huan Lea tlananquilijque: \p ―Tojuanti ayacmo tleno tijpiyaj ipan ichaj totata. \v 15 Techchihua quen amo techiximati. Technemacac huan nochi catli quiseli por tojuanti ya quitlamilti. \v 16 Nelía nochi ricojyotl catli Toteco Dios quiquixtilijtoc totata eltoc toaxca huan iniaxca toconehua. Huajca xijchihua nochi catli Toteco Dios mitznahuatijtoc. \s1 Jacob quistejqui tlali Aram \p \v 17-18 Huajca Jacob mocualtlali para mocuepas ipan tlali Canaán campa itztoya itata, Isaac. Quinilhui iconehua huan isihuajhua ma tlejcoca ipan camellos. Huan quicuic nochi catli iniaxca huan quistejque ipan ojtli. Nojquiya quinhuicac nochi tlapiyalme catli quinselijtoya por itequi ipan tlali Aram. Quej nopa quisqui para mocuepas tlali Canaán campa itztoya itata, Isaac. \v 19 Huan Labán yajtoya huejca para quinximas iborregojhua huan Raquel quiichtequili itiotzitzi para quihuicas ihuaya. \v 20 Nojquiya Jacob quicajcayajqui Labán nopa Aram ejquetl pampa amo quiilhui sintla quisasquía. \v 21 San cholojtejqui ica nochi catli iaxca, huan quipanoc nopa hueyatl Eufrates huan yajqui campa nopa tepeme ipan tlali Galaad. \s1 Labán quitepotztocac Jacob \p \v 22 Eyi tonali teipa, quiilhuijque Labán para Jacob cholojtoya. \v 23 Huajca Labán ihuaya iteiximatcahua yajqui quintepotztocatiyajqui huan ica chicome tonali quinajsitoj ipan cuatitla ipan tlali Galaad. \v 24 Pero nopa tlayohua Toteco Dios monexti ica Labán nopa tlali Aram ejquetl, ipan se temictli huan quiilhui: “Ximotlachili para amo xijnojnotza Jacob ica cualantli.” \p \v 25 Huan Jacob quiquetztoya ichaj tlen yoyomitl campa tepeme ipan tlali Galaad huan nopona Labán quiajsito. Huan nojquiya nopona Labán quiquetzqui ichaj tlen yoyomitl. \v 26 Huan Labán quitlatzintoquili Jacob: \p ―¿Tlaque tijchijtoc? ¿Para tlen techcajcayajtoc? ¡Tiquinhualicatoc nica noichpocahua quen itztosquíaj ipan se tlahuilancayotl! \v 27 ¿Para tlen techcajcayajtoc huan ticholojtejqui huan amo tleno techilhui? Sintla nijmajtosquía, na nimitzmacajtosquía ica paquilistli, huan ica tlapitzali, huan tambores huan arpa. \v 28 Niyon amo techcahuili ma niquintzoponi noichpocahua huan noixhuihua. ¡Tijchijqui se huihuiyotl! \v 29 Na nihueltosquía nimechchihuilijtosquía catli fiero, pero tlayohua nechnojnotzqui Toteco Dios catli motata quitequipanohua huan nechilhui ma nimotlachili para amo nimitznojnotzas ica cualantli. \v 30 Sintla nelía tiquistoc pampa tijnequi timocuepas ichaj motata, cualtitoc. Pero ¿para tlen techichtequili notiotzitzi? \p \v 31 Huajca Jacob quinanquili Labán: \p ―Nelía nimajmajqui. Nimoilhui para nohueli techquixtilisquía moichpocahua masque amo nijnequisquía. \v 32 Pero sintla se catli nica itztoc quipiya motiotzitzi, ¡ma miqui! Toteiximatcahua nica itztoque testigos. Huajca xijtemo sintla tijhualicaj se tlamantli catli moaxca huan sintla tijpantía, xijhuica. \p Pero Jacob amo quimatiyaya sintla Raquel quiichtectoya nopa itiotzitzi. \p \v 33 Huajca Labán calajqui ipan ichaj Jacob huan ipan ininchaj nopa ome sihua tequipanohuani. Teipa calajqui ipan ichaj Lea, pero amo quinpanti itiotzitzi. Huan quema quisayaya ipan ichaj Lea para calaquis ipan ichaj Raquel, \v 34 Raquel quincuic nopa tiotzitzi huan quitlali iijtic catli ica quipejpechtía icamello huan ipan mosehui. Huan Labán quintemo nochi calijtic huan amo quinpanti. \v 35 Huan Raquel quiilhui: \p ―Papá, amo xicualani sintla amo nimotlanana moixtla pampa ama nijpiya nococolis catli totequijya tisihuame. \p Huan Labán quintemo itiotzitzi campa hueli, pero amo quinpanti. \p \v 36 Huan Jacob cualanqui huan quiajhuac Labán ica ni camanali: \p ―¿Tlaque amo cuali nijchijtoc? ¿Catlique notlajtlacol catli ica miyac cualantli techtepotztocatoc? \v 37 Tijtlajtlachilijtoc nochi tlamantli catli noaxca huan ¿tlaque tijpantijtoc tlen mochaj? ¡Xijtlali nica iixpa moteiximatcahua huan noteiximatcahua para ma quiijtoca ajqueya tlen tiome quiijtohua catli melahuac! \v 38 Ica nopa 20 xihuitl catli nitequitqui mohuaya, amo quema moconetlahuisojque moborregojhua, niyon mochivojhua huan amo quema nijcuajqui niyon se. \v 39 Amo quema nimitzhualiquili tlapiyalme catli quinmictiyayaj tecuanime. San na nitlaxtlahuayaya por catli polihuiyaya. Sintla tonaya o tlayohua sequinoc nechtlachtequiliyayaj, ta techinamayaya. \v 40 Tonaya nitonalmiquiyaya huan tlayohua nisecmiquiyaya huan nimocochsosolohuayaya. \v 41 Quen nopa eltoya para 20 xihuitl ipan mochaj. Para sesen moichpocahua nimitztequipano chicome xihuitl huan para motlapiyalhua nitequitqui chicuasen xihuitl. Huan majtlactli hueltas techpatili notlaxtlahuil. \v 42 Sintla amo itztosquía nohuaya noTeco Dios catli iTeco nohueyi tata Abraham huan notata Isaac, nelía techtitlanisquía san nomax. Pero Toteco Dios quiitac quenicatza nitequitqui hasta tlahuel nisiyajqui. Quiitac miyac nimotequipachohuayaya huan yeca tlayohua mitzajhuac. \s1 Jacob huan Labán quichijque se camanali \p \v 43 Huajca Labán quinanquili Jacob: \p ―Ni ichpocame noichpocahua, ni ixhuime noixhuihua. Ni tlapiyalme notlapiyalhua. Nochi catli nica tiquita noaxca. Amo tleno amo cuali huelis niquinchihuilis noichpocahua o ininconehua. \v 44 Yeca xihuala huan ma tijchihuaca se camanal sencahuali catli elis quen se testigo catli techitase tiome para ma tijchihuaca nochi catli quiijtohua. \p \v 45 Huajca Jacob quicuic se tetl huan quiquetzqui quen se tlanextilijcayotl, \v 46 huan quinilhui iteiximatcahua: \p ―¡Xijsentilica teme! \p Huan nochi quisentilijque teme huan quimontonojque huan nopona tlacuajque nechca nopa temontomitl. \v 47 Huan Labán quitocaxti nopa lugar Jegar Sahaduta ipan ya icamanal. (Jegar Sahaduta quinequi quiijtos “testigo”.) Huan Jacob quitocaxti Galaad ipan tlen ya icamanal. (Galaad ipan icamanal Jacob quinequi quiijtos “testigo”.) \p \v 48 Huajca Labán quiilhui: \p ―Ni temontomitl mocahuas quen testigo catli techitas tiome para ma tijtlamichihuaca catli tiquijtojque. \p Huan yeca teipa motocaxti Galaad nopona, \v 49 huan nojquiya itoca elqui Mizpa. (Mizpa quinequi quiijtos “se torre catli tlachiya”.) Pampa Labán quiijto: \p ―Ma TOTECO techtlachili tiome quema ayacmo huelis timoitase. \v 50 Huan sintla tiquincualancaitas noichpocahua o timocuilis sequinoc sihuame, masque amo niaqui para niquitas, xijmati para san yaya Toteco Dios quitlachilis. \p \v 51 Huan Labán noja quiilhui Jacob: \p ―Xiquita, nica nijtlalijtoc ni temontomitl catli elis se tlanextilijcayotl tlatlajco tiome. \v 52 Ni teme elise testigos para niyon ta, niyon na, amo quema tijpanose ni nepamitl para timoixpanose. \v 53 Toteco Dios catli iTeco mohueyi tata, Abraham, huan nohueyi tata, Nacor, ma quiijto ajqueya tlen tojuanti quichihua catli cuali. \p Huajca Jacob quitestigojquetzqui Toteco catli itata, Isaac, quihueyichihua. \v 54 Teipa nopona quimacac tlacajcahualistli Toteco huan quinnotzqui iteiximatcahua ma tlacuaquij. Huan nochi tlacuajque huan mocajque nopa tlayohua campa nopa tepetl. \p \v 55 Hualmostla ica ijnaloc, Labán mejqui, huan quintzoponi iixhuihua, huan iichpocahua huan quintiochijqui. Teipa mocuepqui para itlal. \c 32 \s1 Jacob huan Esaú mopantijque \p \v 1 Huan quema Jacob quisqui huan nejnemiyaya ipan ojtli, sequin itequihuajcahua Toteco Dios quinamiquicoj. \v 2 Quema Jacob quinitac, quiijto: “Nica tonilijque Toteco Dios huan itequihuajcahua.” Yeca quitocaxti nopa lugar Mahanaim. (Mahanaim quinequi quiijtos “campa ompamitl tonilijque”.) \p \v 3 Huan Jacob quintitlanqui itlayolmelajcahua imelac hasta Seir ipan tlali Edom para quiitatij iicni, Esaú. \v 4 Huan Jacob quinilhui: “Xiquilhuitij Esaú para niitequipanojca niitztoya ihuaya Labán nochi ni xihuitl, \v 5 huan para niquinpiya huacaxme, burrojme, borregojme huan chivojme. Nojquiya niquinpiya tequipanohuani tlacame huan sihuame. Xiquilhuitij nimechtitlani annotlayolmelajcahua para anquiitase para yaya ma quimati nihuala huan ma techselis ica cuali.” \p \v 6 Huan quema nopa tlayolmelahuani mocuepque, quiilhuijque Jacob: \p ―Tiyajque tiquitatoj moicni, Esaú huan ya huala para mitzseliqui ihuaya 400 tlacame. \p \v 7 Huan quema Jacob quicajqui ya nopa, majmajqui miyac huan pejqui tlahuel motequipachohua. Huajca quintlajcoxelo nopa tlacame catli itztoyaj ihuaya huan san se quichijqui ica nopa borregojme, huacaxme huan camellos, \v 8 pampa moilhui: “Sintla Esaú huala ica imiyaca huan quinhuilanas se tlajco notequipanojcahua, huajca ne seyoc tlajco huelis cholose.” \v 9 Huan pejqui motlatlajtía ica TOTECO huan quiilhui: “Toteco Dios, ta catli tiiTeco nohueyi tata Abraham huan notata Isaac. Ta techilhui ma nimocuepa campa noteiximatcahua ipan notlal huan tijchihuasquía nochi ma quisa cuali. \v 10 Amo quinamiqui techtlasojtlas huan techchihuilis catli timocajtoc para tijchihuas. Quema niquisqui notlal huan nijpanoc ni hueyatl Jordán, san nocuatopil nijpiyayaya, huan ama niquinpiya miyaqui noconehua hasta mochihuaj ome hueyi pamitl pampa hueyi techtiochijtoc. \v 11 Toteco Dios, ama se favor, techmanahui imaco noicni, Esaú. Niquimacasi para hualas nechmictis huan quinmictiqui ni sihuame huan coneme. \v 12 Pero ta tiquijtojtoc tijchihuas para nochi ma quisa cuali huan para noteipan ixhuihua elise nelmiyaqui quen xali nepa ipan hueyi atl catli amo hueli mopohua.” \p \v 13 Huan nopa tlayohua Jacob quitlapejpeni catli quipixtoya para quitlamajmacas iicni, Esaú. \v 14 Huan quiniyocatlali 200 sihua chivojme, 20 oquich chivojme, 200 sihua borregojme, 20 oquich borregojme, \v 15 huan 30 sihua camellos ininhuaya ininconehua. Nojquiya quiniyocatlali 40 huacaxme, 10 torojme, 20 sihua burrojme huan 10 oquich burrojme. \v 16 Teipa quinmactili itequipanojcahua huan quinxejxelo sesen tlamantli tlapiyalme huan quinilhui: \p ―Xitlayacanaca huan amo xiquincahuilica ma mosansejcotilica sequinoc tlamantli tlapiyalme. Se pamitl tlen se tlamantli tlapiyalme ma tlayacana, huan teipa ica quentzi ma huala seyoc pamitl ica seyoc tlamantli tlapiyalme. \p \v 17 Huan Jacob quinilhui itequipanojcahua catli tlayacanayayaj: \p ―Quema anquipantise noicni, Esaú, huan anmechtlatzintoquilis ajqueya amoteco huan canque anyohuij huan ajqueya iaxca nopa tlapiyalme catli anquinhuicaj, \v 18 xijnanquilica: ‘Ni se nemactli para ta, toteco Esaú. Jacob, motequipanojca, mitztitlanilía huan ya huala totepotzco.’ \p \v 19 Nojquiya Jacob san se quiilhui itequipanojca catli teipa hualayaya ica más tlapiyalme huan nopa sequinoc catli inintepotzco hualayayaj. Quinilhui: \p ―Quema anquipantise Esaú, xiquilhuica san se. \v 20 Nojquiya xiquilhuica: ‘Motequipanojca, Jacob, huala totepotzco.’ \p Quej nopa quichijqui Jacob pampa moilhui: “Nijyoltlalis ica catli nijtitlani ma quihuiquilica, huan teipa nechitas na huan cuali nechselis.” \p \v 21 Huajca tlayacanque nopa tequipanohuani ica nopa tlapiyalme catli quimacayaya iicni. Huan nopa tlayohua Jacob mocajqui ipan ichaj tlen yoyomitl. \s1 Jacob mohuilanqui ihuaya itequihua TOTECO \p \v 22 Ipan nopa tlayohua Jacob mejqui huan quincuitejqui nopa ome isihuajhua, nopa ome isihua tequipanojcahua, huan nopa 11 iconehua, huan quinchihualti ma quiixcotonaca nopa pilatentzi Jaboc. \v 23 Huan quinchihualti itequipanojcahua ma quinpanoltica nochi tlapiyalme huan tlamantli catli iaxca ipan nopa seyoc nali. \v 24 Huan Jacob mocajqui iseltzi. Huan monexti se tlacatl catli mohuilanqui ihuaya hasta tlanesqui. \v 25 Pero quema nopa tlacatl quiitac para amo hueliyaya quitlanis, quiitzqui Jacob campa imetzomiyo tlatzquía ipan itzinpan omiyo huan quilecueni. \v 26 Huan nopa tlacatl quiilhui: \p ―Techmajcahua pampa ya tlanesi. \p Huan Jacob quiilhui: \p ―Sintla amo techtiochihuas, amo nimitzmajcahuas. \p Huan nopa tlacatl quiilhui: \p \v 27 ―¿Tlaque motoca? \p Huan ya quinanquili: \p ―Notoca Jacob. \p (Jacob quinequi quiijtos “tlacajcayajquetl”.) \p \v 28 Huajca nopa tlacatl quiilhui: \p ―Motoca ayacmo elis Jacob. Motoca elis Israel. \p (Israel quinequi quiijtos “se catli mohuilana ica Toteco”.) \p ―Quej nopa motoca pampa timohuilantoc ihuaya Toteco Dios huan ihuaya masehualme huan titlatlantoc. \p \v 29 Huajca Jacob quiilhui: \p ―Techilhui tlaque motoca ta. \p Pero nopa tlacatl quinanquili: \p ―¿Quenque techtlatzintoquilía notoca? \p Teipa nopa tlacatl quitiochijqui Jacob. \v 30 Huan Jacob quitocaxti nopa lugar Peniel. (Peniel quinequi quiijtos “ixayac Toteco”.) Quej nopa quitocaxti pampa quiijto: “Niquixtlachilijtoc Toteco Dios huan noja niitztoc.” \p \v 31 Huan Jacob quistejqui Peniel quema quisqui tonati, pero metzxocuetiyaya pampa imetztomahuiya omiyo lecuentoya. \v 32 Yeca hasta ama iteipan ixhuihua Israel amo quicuaj ilejleto imetztomahuiya se tlapiyali pampa nopona itequihua Toteco quimaquili Jacob. \c 33 \s1 Jacob huan Esaú moyoltlalijque \p \v 1 Huan quema Jacob quiitac para Esaú hualayaya imelac ica 400 tlacame, quinxejxelo nopa coneme ihuaya Lea, Raquel huan nopa ome sihua tequipanohuani. \v 2 Quintlali ma tlayacanaca nopa sihua tequipanohuani ihuaya ininconehua. Teipa quitlali Lea ihuaya iconehua huan hasta teipa quintlali Raquel huan José. \v 3 Jacob tlayacanqui huan mohuijtzonqui hasta tlalchi chicome huelta para quitlepanitas iicni quema monechcahuiyaya. \v 4 Pero Esaú motlalo quinamiquito. Huan quicuanajnahuajqui, huan quitzoponi, huan nochi ome chocaque. \v 5 Teipa Esaú quinitac nopa sihuame huan coneme catli hualayayaj huan tlatzintocac: \p ―Huan ¿ajqueyajuanti ni catli hualahuij mohuaya? \p Huan Jacob quinanquili: \p ―Ni catli Toteco Dios nechmacatoc. \p \v 6 Huajca nopa sihua tequipanohuani ihuaya ininconehua monechcahuijque huan mohuijtzonque. \v 7 Teipa monechcahuijque Lea huan iconehua huan san se quichijque. Huan más teipa ajsicoj José huan Raquel huan nojquiya mohuijtzonque. \v 8 Huan Esaú quiilhui Jacob: \p ―¿Tlaque timoilhuía tijchihuas ica nochi nopa tlapiyalme catli niquinpantijtihualajqui? \p Huan Jacob quiilhui: \p ―Nijnequi nimitzmacas ta, noicni, para ma techselis ica cuali. \p Huan Esaú quiijto: \p \v 9 ―Amo, noicni. Na ya niquinpiya miyac. Ximocahua ica catli moaxca. \p \v 10 Pero Jacob quiilhui: \p ―Amo, xijchihua se favor, xiquinseli pampa nimitzmaca. Para na nimitzita, eltoc quen niquita ixayac Toteco pampa techselijtoc ica cuali. \v 11 Xijseli catli nimitzhualiquilijtoc pampa Toteco Dios tlahuel nechricojchijtoc huan nochi catli tiquita, noaxcahua. \p Huan pampa Jacob quinelchihualti ma quiseli, Esaú quiseli. \v 12 Teipa Esaú quiijto: \p ―Ma ya tiyaca huan san sejco tiajsise. \p \v 13 Pero Jacob quiilhui: \p ―Noicni, ta tijmati para coneme amo quipiyaj fuerza, niyon amo quipiyaj fuerza nopa piltlapiyaltzitzi. Sintla tiquintojtocase chicahuac san se tonal, siyahuise huan nochi miquise. \v 14 Más cuali para timotlayacanaltis huan na niyas ica yolic quen nejnemij ni tlapiyalme huan coneme hasta timosansejcotilise ipan tlali Seir. \p \v 15 Huan Esaú quiijto: \p ―¡Cualtitoc! Techcahuili ma nimitzcahuilijtehua se ome tlacame catli hualahuij nohuaya. \p Pero Jacob quiilhui: \p ―¡Amo! Amo ximocuatotoni. Catli ipati eltoc para tojuanti tiome ma tiitztoca ica cuali. \p \v 16 Huan nopa tonal Esaú mocuepqui Seir. \v 17 Huan Jacob yajqui altepetl Sucot huan nopona quichijqui se cali huan quinchihuili pilxajcaltzitzi itlapiyalhua. Yeca quitocaxti nopa lugar Sucot. (Sucot quinequi quiijtos “pilxajcaltzitzi”.) \p \v 18 Teipa quema Jacob hualayaya tlen tlali Aram, ajsico ica cuali ipan tlali Canaán huan quiquetzque ininyoyoncalhua nechca altepetl Siquem. \v 19 Huan teipa ica 100 plata tomi quicojqui nopa tlali tlen iteiximatcahua Hamor catli elqui itata Siquem. \v 20 Huan nopona quichijqui se tlaixpamitl huan quitocaxti El Elohe Israel. (El Elohe Israel quinequi quiijtos “tlahuel hueyi Toteco Dios catli toTeco tiisraelitame”.) \c 34 \s1 Catli panoc ica Dina \p \v 1 Huan Dina, nopa ichpocatl catli Lea quimacac Jacob, yajqui quinpaxaloto nopa ichpocame catli nopona ehuaj. \v 2 Pero nopona itztoya se telpocatl catli itoca Siquem. Yaya eliyaya icone Hamor, se heveo tlacatl catli quinyacanqui nopa heveos nopona. Huan Siquem quifuerzajhui Dina ma moteca ihuaya huan quipinahualti. \v 3 Pero masque ya nopa quichihuili, nopa telpocatl nelía quiixtocac huan quiicneli huan quicamanalhui Dina ica nochi iyolo para nojquiya ma quiicneli. \v 4 Huajca mocamanalhui ihuaya itata, Hamor, huan quiilhui: \p ―Xiya xiquijtlaniti nopa ichpocatl. Nijnequi nimosihuajtis ihuaya. \p \v 5 Huan Jacob quimatqui para Siquem quipinahualtijtoya iichpoca, pero itelpocahua noja itztoyaj potrero ica inintlapiyalhua huan yeca amo tleno quiijto hasta ajsique. \v 6 Huan ipan nopa tonali Hamor, itata Siquem, quicamanalhuito Jacob tlen Dina. \p \v 7 Huan quema itelpocahua Jacob mocuepque, huan quimatque catli panotoya, nelía cualanque pampa eliyaya se hueyi pinahualistli para nochi iteiximatcahua Jacob para se tlacatl san quen hueli motecasquía ihuaya iichpoca. ¡Elqui se tlamantli catli amo quema mochijtosquía ica israelitame! \p \v 8 Pero Hamor hualajqui quincamanalhuico Jacob huan itelpocahua huan quinilhui: \p ―Nocone Siquem nelía quiicnelía amosihua icni. Se favor, xijcahuilica ma mocuili. \v 9 Nojquiya ma timohuampoxchihuase huan quej nopa timosihuajtise ihuaya amoichpocahua, huan amojuanti ihuaya toichpocahua. \v 10 Ximocahuaca ipan totlal. Xijtlapejpenica nopa tlali catli más anquinequise huan nopona xiitztoca. Nica huelis antlanemacase, antlacohuase huan anmoaxcatise tlalme. \p \v 11 Huan nopa telpocatl Siquem nojquiya quinilhui Jacob huan iicnihua Dina: \p ―Nimechtlajtlanía ma tiitztoca ica yejyectzi. \v 12 Techilhuica quesqui tomi huan tlamantli anquinequij para nopa ichpocatl huan nimechmacas. Para na amo tleno sintla antechtlajtlanise catli patiyo. San nijnequi xijcahuilica nopa ichpocatl ma monamicti nohuaya. \p \v 13 Pero pampa Siquem quipinahualtijtoya Dina, itelpocahua Jacob quinejque quincajcayahuase Siquem huan itata, Hamor, \v 14 huan huajca quinilhuijque: \p ―Amo hueli tijnemacase toicni ica se tlacatl catli amo motzontequilijtoc iyecapa nopa cuetlaxtli ipan itlacayo pampa ya nopa elisquía se pinahualistli para tojuanti. \v 15 San huelis tijselise se tlacatl sintla elis quen tojuanti. Huajca achtihui nochi tlacame tlen amotlal monequi ma motzontequilica inincuetlaxo para quipiyase nopa tlanextilijcayotl catli itoca circuncisión. \v 16 Huan huajca, quena, huelis anmosihuajtise ihuaya toichpocahua huan tojuanti ihuaya amoichpocahua. Huan tiitztose tlatlajco amojuanti huan tielise san se altepetl. \v 17 Pero sintla amo anquiselíaj catli timechtlajtlaníaj huan amo anmotequilíaj nopa tlanextilijcayotl, huajca tiquistehuase huan tijhuicase tosihua icni. \p \v 18 Huajca Hamor huan itelpoca quicualcajque nopa camanali. \v 19 Huan nimantzi yajqui nopa telpocatl huan motzontequili icuetlaxo pampa tlahuel quiixtocayaya iichpoca Jacob. Huan Siquem elqui catli más quipixqui tlatlepanitacayotl ica itata iteiximatcahua. \v 20 Huajca ya huan itata, Hamor, yajque ipuertajteno nopa altepetl campa nochi momatque mosentilíaj huan quinilhuijque catli nopona ehuani: \p \v 21 ―Ni masehualme quinequij elise tohuampoyohua. Ma mocahuaca nica tohuaya huan tlanemacase pampa onca miyac tlali para inijuanti. Huelis timosihuajtise ihuaya iniichpocahua, huan inijuanti ihuaya toichpocahua. \v 22 Pero amo mocahuase para ma tielica san se altepetl sintla nochi tojuanti catli titlacame amo timotzontequilise iyecapa cuetlaxo ipan totlacayohua quen inijuanti momajtoque quichihuaj. \v 23 Pero sintla quena, teipa nochi catli quipiyaj huan nochi inintlapiyalhua elise toaxca. Huajca ma tijchihuaca catli quiijtohuaj. \p \v 24 Huan nochi tlacame ipan nopa altepetl catli ya quipixtoyaj xihuitl para elise soldados quicualcajque catli quiijtojque huan motzontequilijque nopa cuetlaxtli. \v 25 Pero ica ihuiptlatica quema nopa tlacame noja xoxocoxtoyaj pampa motectoyaj, Simeón huan Leví, nopa ome itelpocahua Jacob catli eltoyaj itlaca icnihua Dina, yajque campa nopa altepetl huan ica ininmachete quinmictijque nochi nopa tlacame pampa amo quiijiyohuijque catli quichijque. \v 26 Quimictijque Hamor ihuaya icone, Siquem, huan quiquixtijtejque Dina ipan ichaj Siquem huan quistejque. \v 27 Huan ajsicoj nopa sequinoc itelpocahua Jacob, huan panoque campa nopa mijcatzitzi huan quinichtequilijque nochi catli quipixtoyaj ipan nopa pilaltepetzi pampa quipinahualtijtoyaj iniicni. \v 28 Quinhuicaque nochi borregojme, huacaxme, burrojme huan nochi catli oncayaya ipan nopa altepetl huan ipan mila. \v 29 Quiichtejque nochi catli oncayaya ipan calme huan quinhuicaque nochi coneme huan sihuame. \v 30 Huajca quema Jacob quimatqui, quinilhui Simeón huan Leví: \p ―Anquichijtoque ma nimocahua fiero. Ama nopa cananeos huan nopa ferezeos catli itztoque ipan ni tlali nechcualancaitase, huan mosansejcotilise, huan techhuilanase huan techmictise na huan nochi noteiximatcahua pampa amo timiyaqui. \p \v 31 Pero itelpocahua Jacob quiilhuijque: \p ―Pero amo hueli quichihuilise toicni quen se ahuilnenca sihuatl huan amo tleno oncas. \c 35 \s1 Toteco Dios quitiochijqui Jacob ipan Betel \p \v 1 Teipa Toteco Dios quiilhui Jacob: “Ximoquetza huan xiya xiitztoti Betel. Nopona xijchihua se tlaixpamitl para techhueyimatis pampa nopona nimonexti ica ta quema ticholohuayaya tlen moicni, Esaú.” \p \v 2 Huajca Jacob quiilhui ifamilia huan nochi catli ihuaya yohuiyayaj: \p ―Xijquixtica nochi tiotzitzi catli anquipiyaj, huan ximaltica huan xijpatlaca amoyoyo. \v 3 Teipa xihualaca, ma tiyaca Betel pampa nepa nijsencahuas se tlaixpamitl huan tijhueyichihuase Toteco Dios catli nechpalehui quema nimotequipachohuayaya. Yaya catli nohuaya yajtoc campa hueli campa ninentinentoc. \p \v 4 Huajca quimactilijque Jacob nochi inintiotzitzi huan nochi pijpiloli ica tiotzitzi catli quihuicayayaj ipan ininnacas, huan Jacob quintlalpacho itzintla se ahuatl catli eltoya nechca altepetl Siquem. \v 5 Huan quema quisque nopona, Toteco Dios quichijqui para nochi nopa pilaltepetzitzi catli nejnechca ma quinimacasica miyac, huan yeca amo quintepotztocaque. \p \v 6 Huan Jacob huan nochi masehualme catli ihuaya nejnemiyayaj ajsitoj ipan Luz catli nojquiya itoca Betel ipan tlali Canaán. \v 7 Huan nopona quisencajqui se tlaixpamitl huan quitocaxti El Betel. (El Betel quinequi quiijtos “itlaixpa Toteco Dios catli nechnamijqui nica Betel”.) Pampa quema mochololtiyaya tlen iicni, Toteco Dios monextijtoya ihuaya nopona. \v 8 Nojquiya nopona mijqui Débora, nopa sihuatl catli quimocuitlahuijtoya Rebeca. Huan quitlalpachojque itzintla se ahua cuahuitl nechca Belén. Huan Jacob quitocaxti nopa cuahuitl Alónbacut. (Alónbacut quinequi quiijtos “ahuatl campa nochi chocaque”.) \p \v 9 Nojquiya Toteco Dios ya monextijtoya sempa ica Jacob quema mocuepayaya tlen tlali Aram huan quitiochijqui. \v 10 Huan Toteco Dios quiilhuijtoya: \q1 “Ta motoca Jacob.” \q1 (Jacob quinequi quiijtos “tlacajcayajquetl”.) \q1 “Pero ayacmo mitztocaxtise Jacob. \q1 Ama motoca elis Israel.” \q1 (Israel quinequi quiijtos “se catli moquetza ica chicahualistli iixpa Toteco”.) \p \v 11 Huan nojquiya quema Toteco Dios quipatili itoca, Toteco quiilhui: \q1 “Na nimoTeco Catli Nijpiya Nochi Chicahualistli. \q1 Nijchihuas ma xiquinpiya miyac moconehua huan moteipan ixhuihua. \q1 Huan miyac masehualme quisase ipan moteipan ixhuihua, \q1 huan mochihuase miyac altepeme ipan inintlal. \q1 Ipan moteipan ixhuihua oncas tlanahuatiani huan sesen quinnahuatis imasehualhua ipan itlal. \q1 \v 12 Nopa tlali catli nijmacac Abraham huan Isaac, \q1 mohuejcapan tatahua, \q1 nojquiya nimitzmacas ta huan teipa niquinmacas moteipan ixhuihua.” \p \v 13 Huan Toteco Dios quistejqui ipan nopa lugar campa quicamanalhui Jacob. \v 14 Huan Jacob quicuic se tetl huan quiquetzqui quen se tlanextilijcayotl para quielnamiquis campa camanaltitoya ihuaya Toteco. Huan quitequili aceite huan xocomeca atl nopa tetl para quiiyocatlalis para Toteco. \v 15 Huan quitocaxti nopa lugar Betel. (Betel quinequi quiijtos “ichaj Toteco Dios”.) \s1 Mijqui Raquel \p \v 16 Teipa Jacob huan ifamilia quistejque tlen Betel. Huan quema noja huejca itztoyaj para ajsitij altepetl Efrata, Raquel ajsic hora para conepiyas huan nelía tlaijiyohuiyaya. \v 17 Huan ipan nopa hora catli más ohui, nopa sihuatl catli quipalehuiyaya para ma conepiya quiilhui: “Amo ximajmahui pampa tijtlacatiltijtoc seyoc oquichpil.” \p \v 18 Pero Raquel ya miquiyaya huan quema tlantinemiyaya iijiyo, quitocaxti ioquichpil Benoni. (Benoni quinequi quiijtos “oquichpil catli tlacatqui ica tlaohuijcayotl”.) Pero teipa itata quitocaxti nopa ipiloquichpil Benjamín. (Benjamín quinequi quiijtos “oquichpil catli más quipiya tequiticayotl”.) \p \v 19 Quej nopa Raquel mijqui huan quitlalpachojque ipan ojtli para altepetl Efrata catli ama itoca Belén. \v 20 Huan Jacob quiquetzqui se tetl campa quitoctoyaj Raquel huan nopa tetl hasta ama quejipa quinextía campa quitojque. \p \v 21 Huan Israel, catli achtihui itoca eliyaya Jacob, quistejqui ipan ojtli huan quiquetzato ichaj tlen yoyomitl ipan seyoc lado altepetl Migdal Edar. \v 22 Huan quema Israel mocahuayaya nopona, Rubén motecato ihuaya Bilha, se itequipanojca itata. Huan itata quimatqui huan tlahuel cualanqui. \s1 Iconehua Jacob \p Huan Israel quinpixqui 12 itelpocahua. \q1 \v 23 Nopa coneme catli quinpixqui ihuaya Lea elque: \q2 Rubén iachtihui ejca, Simeón, Leví, Judá, Isacar huan Zabulón. \q1 \v 24 Catli quinpixqui ihuaya Raquel elque: \q2 José huan Benjamín. \q1 \v 25 Huan catli quinpixqui ihuaya Bilha catli eliyaya itequipanojca Raquel elque: \q2 Dan huan Neftalí. \q1 \v 26 Huan nopa coneme catli quinpixqui ihuaya Zilpa, catli eliyaya itequipanojca Lea, elque: \q2 Gad huan Aser. \p Ya ni nochi ioquichpilhua Jacob catli tlacatque ipan tlali Aram. \s1 Imiquilis Isaac \p \v 27 Huan Jacob ajsito ichaj campa itztoya itata, Isaac, ipan Mamre, nopa altepetl nechca Arba o Hebrón, campa huejcajya mochantijtoyaj Abraham huan Isaac. \v 28 Huan Isaac quipiyayaya 180 xihuitl quema mijqui. \v 29 Quena, quema eliyaya nelhuehuentzi, yajqui mosansejcotilito ihuaya ihuejcapan tatahua. Huan iconehua Esaú huan Jacob quitlalpachojque. \c 36 \s1 Iteipan ixhuihua Esaú \p \v 1 Huan ya ni iteipan ixhuihua Esaú catli nojquiya itoca Edom. \p \v 2 Esaú mosihuajti ininhuaya sihuame catli ehuaj tlali Canaán. Isihuajhua inintoca eltoya Ada, iichpoca Elón nopa heteo tlacatl, huan Aholibama, iichpoca Aná huan iixhui Zibeón nopa heveo tlacatl. \v 3 Huan nojquiya mosihuajti ihuaya Basemat, iichpoca Ismael, huan isihua icni Nebaiot. \p \v 4 Huan Ada quimacac Esaú se icone catli itoca Elifaz. Huan Basemat quitlacatilti Reuel, \v 5 huan Aholibama quintlacatilti Jeús, Jaalam huan Coré. Ya ni iconehua Esaú catli tlacatque quema noja itztoya ipan tlali Canaán. \p \v 6 Huan Esaú quincuitejqui isihuajhua, itlaca conehua huan isihua conehua huan itequipanojcahua huan yajqui ipan seyoc tlali para moiyocaquixtis tlen iicni, Jacob. Quinhuicac ihuaya nochi itlapiyalhua huan nochi tlamantzitzi catli quisansejcotilijtoya ipan Canaán. \v 7 Nelmiyac quipiyayayaj nochi ome icnime hasta ayacmo hueliyayaj itztoque san sejco. Nopa tlali catli ipan itztoyaj amo quinaxiliyaya para quintlamacase inintlapiyalhua. \v 8 Yeca Esaú catli nojquiya quitocaxtiyayaj Edom yajqui itztoti campa tepeyo ipan tlali Seir. \p \v 9 Nica eltoc inintoca iteipan ixhuihua Esaú catli quintocaxtijque edomitame. Inijuanti itztoyaj campa tepeyo ipan nopa tlali catli itoca Seir. \q1 \v 10 Inintoca iconehua Esaú elque Elifaz huan Reuel. \q2 Elifaz elqui icone isihua, Ada, huan Reuel elqui icone isihua, Basemat. \q1 \v 11 Iconehua Elifaz elque Temán, Omar, Zefo, Gatam huan Senaz. \q2 \v 12 Elifaz quipixqui se isihua tequipanojca catli itoca Timna catli quimacac se icone catli quitocaxti Amalec. Huan iconehua Elifaz elque iixhuihua Esaú huan isihua, Ada. \q1 \v 13 Huan iconehua Reuel elque: \q2 Nahat, Zera, Sama huan Miza. Inijuanti elque iixhuihua Basemat nopa seyoc isihua Esaú. \q1 \v 14 Huan Esaú quinpixqui iconehua ica isihua catli itoca eliyaya Aholibama catli elqui iichpoca Aná huan iixhui Zibeón. Inintoca ininconehua elque: \q2 Jeús, Jaalam huan Coré. \p \v 15 Ama nimitzilhuis nopa tlayacanani ipan iteipan ixhuihua Esaú. \q1 Ipan iconehua Elifaz, iachtihui ejca Esaú, elque: \q2 Tlayacanani Temar, Omar, Zefo, Cenaz, \v 16 Coré, Gatam huan Amalec. Nochi ya ni elque tlayacanani ipan iteipan ixhuihua Elifaz ipan tlali Edom. Huan nochi inijuanti elque iteipan ixhuihua Ada, isihua Esaú. \q1 \v 17 Huan iconehua Reuel, icone Esaú, elque: \q2 Tlayacanani Nahat, Zera, Sama huan Miza. Inijuanti tlayacanque ipan iconehua Reuel ipan tlali Edom huan elque iixhuihua Basemat, isihua Esaú. \q1 \v 18 Iconehua Esaú ica isihua Aholibama, iichpoca Aná, elque: \q2 Tlayacanani Jeús, Jaalam huan Coré. Inijuanti quinyacanque iniixhuihua. \p \v 19 Nochi inijuanti elque nopa tlayacanani ipan iteipan ixhuihua Esaú o Edom. Huan sesen inijuanti mochijqui se hueyi familia ica miyac masehualme. \q1 \v 20 Iconehua Seir, nopa horeo tlacatl catli itztoyaj ipan nopa tlali, elque: \q2 Lotán, Sobal, Zibeón, Aná, \v 21 Disón, Ezer huan Disán. Ya ni elque tlayacanani tlen horeos catli elque iixhuihua Seir ipan tlali Edom. \q1 \v 22 Iconehua Lotán elque: \q2 Hori huan Hemam. Huan Timna elqui isihua icni Lotán. \q1 \v 23 Iconehua Sobal elque: \q2 Alván, Manahat, Ebal, Sefo huan Onam. \q1 \v 24 Iconehua Zibeón elque: \q2 Aja huan Aná. Aná elqui catli quipanti campa meya atl totonic ipan nopa huactoc tlali quema quinmocuitlahuiyaya iburrojhua itata. \q1 \v 25 Iconehua Aná elque: \q2 Disón huan se isihuapil catli itoca Aholibama. \q1 \v 26 Iconehua Disón elque: \q2 Hemdán, Esbán, Itrán huan Querán. \q1 \v 27 Iconehua Ezer elque: \q2 Bilhán, Zaaván huan Acán. \q1 \v 28 Iconehua Disán elque: \q2 Uz huan Arán. \q1 \v 29 Nopa tlayacanani tlen horeos elque: \q2 Lotán, Sobal, Zibeón, Aná, \v 30 Disón, Ezer huan Disán. Ya ni elque inintlayacancahua nopa horeos ipan sesen pilaltepetzitzi ipan tlali Seir. \s1 Nopa tlanahuatiani ipan tlali Edom \p \v 31 Nica quiijtohua inintoca nopa huejhueyi tlanahuatiani catli tlanahuatijque ipan tlali Edom achtihuiya quema israelitame ayamo quipiyayayaj se tlanahuatijquetl: \q1 \v 32 Bela, icone Beor, elqui tlanahuatijquetl ipan Edom huan ialtepe itoca eliyaya Dinaba. \q1 \v 33 Quema Bela mijqui, pejqui tlanahuatía Jobab, icone Zera, catli hualayaya pilaltepetzi Bosra. \q1 \v 34 Quema Jobab mijqui, tlanahuati Husam catli hualajqui altepetl Temán. \q1 \v 35 Quema Husam mijqui, pejqui tlanahuatía Hadad, icone Bedad, catli quintlanqui nopa tlali Madián ehuani quema quinamiquicoj ipan tlali Moab. Yaya hualajqui altepetl Avit. \q1 \v 36 Quema mijqui Hadad, pejqui tlanahuatía Samla catli hualayaya Masreca. \q1 \v 37 Quema Samla mijqui, pejqui tlanahuatía Saúl catli hualayaya Rehobot, nopa pilaltepetzi catli eltoc nechca ateno. \q1 \v 38 Quema Saúl mijqui, tlanahuati Baal Hanán catli eliyaya icone Acbor. \q1 \v 39 Huan quema mijqui Baal Hanán, tlanahuati Hadad. Ialtepe Hanán itoca eliyaya Pau huan Mehetabel catli eliyaya iichpoca Matred huan iixhui Mezaab elqui isihua. \p \v 40 Nica eltoc inintoca itlayacanca teipan ixhuihua Esaú huan sesen inijuanti quiyacanque ihueyi familia huan campa sesen tlayacanque ipan nopa altepetl catli quihuicac inintoca. Inintoca eltoc: \q1 Timna, Alva, Jetet, \v 41 Aholibama, Ela, Pinón, \v 42 Cenaz, Temán, Mibzar, \v 43 Magdiel huan Iram. Nochi ni tlacame tlayacanque ipan tlali Edom catli quihuicac itoca ininhuejcapan tata, Esaú. Huan sese altepetl catli iniaxcahua quihuicac itoca itlayacanca ixhui catli tlayacanqui nopona. \c 37 \s1 José ihuaya iicnihua \p \v 1 Jacob mocajqui para itztos ipan tlali Canaán campa itztoya itata quema ayamo miquiyaya. \v 2 Huan ya ni catli panoc ica Jacob [37:2 O Israel.] huan iconehua. \p Quema José, icone Israel, eliyaya se telpocatl catli quipiyayaya 16 xihuitl, quinmocuitlahuiyaya borregojme ininhuaya itepotz icnihua catli eliyayaj ininconehua Bilha huan Zilpa, ne sequinoc isihuajhua itata. Huan teipa José quiilhuico itata nochi catli amo cuali quichihuayayaj iicnihua. \p \v 3 Huan Israel más quiicneli José que ne sequinoc itelpocahua pampa tlacatqui quema eliyaya nelhuehuentzi. Huan yeca quichihuili se iyoyo catli huehueyac huan tlahuel yejyectzi. \v 4 Pero quema iicnihua quiitaque para inintata más quiicneliyaya José que inijuanti, pejque quicualancaitaj huan niyon quentzi amo quinequiyayaj quiitase. \p \v 5 Se tonal José quipixqui se temictli huan quinpohuili iicnihua, pero ya nopa quichijqui más ma quicualancaitaca. \v 6 Huan ya ni catli quinilhui: \p ―Xijtlacaquilica huan nimechpohuilis nopa temictli catli nijpixqui. \v 7 Nijtemijqui para nochi tojuanti tiitztoyaj mila, tijsentiliyayaj tlamontomitl tlen trigo tzontli. Huan nimantzi catli na nijsentilijtoya motlananqui huan moquetzqui xitlahuac huan catli anquisentilijtoyaj nechyahualojque huan quen motlancuaquetzque para nechtlepanitase. \p \v 8 Huajca iicnihua quiilhuijque: \p ―¿Tijnequi tiquijtos para tielis tihueyi tlanahuatijquetl huan technahuatis? \p Huajca más quicualancaitaque por itemic huan quen quinpohuilijtoya. \v 9 Teipa José quipixqui seyoc temictli huan nojquiya quinpohuili iicnihua. Quinilhui: \p ―Xijtlacaquilica, nijpixqui seyoc temictli huan niquitayaya para tonati huan metztli huan 11 sitlalime nechhueyitlepanitayayaj. \p \v 10 Huan José nojquiya quipohuili ni temictli itata huan iicnihua; huan itata quiajhuac huan quiilhui: \p ―¿Tlaque tiquijtosnequi ica ni temictli catli tijpixqui? ¿Timoilhuía para monana, moicnihua huan na monequis timitzhueyitlepanitase? \p \v 11 Huan iicnihua quicualancaitaque, pero itata miyac moilhuiyaya tlen ni tlamantli. \s1 José quinemacaque iicnihua \p \v 12 Se tonal iicnihua José quinhuicaque iborregojhua inintata para quitemojtiyase sacatl huan ajsitoj nechca altepetl Siquem. \v 13 Huan ipan ichaj inintata quiilhui José: \p ―Xiquita, moicnihua quintlacuajcualtíaj noborregojhua nechca Siquem. Nijnequi xiya xiquinitati. \p Huan José quinanquili: \p ―¡Cualtitoc! \p \v 14 Huajca itata quiilhui: \p ―Xiquitati quenicatza itztoque moicnihua huan nopa borregojme. Huan teipa xihuala techyolmelahuaqui. \p Huajca quen nopa, Israel quititlanqui José ma yohui campa nopa tlamayamitl nechca Hebrón. Huan quema José ajsito Siquem, \v 15 quintemohuayaya iicnihua campa hueli. Huan quipanti se tlacatl huan quitlatzintoquili: \p ―¿Tlaque tijtemojtinemi? \p \v 16 Huan José tlananquili: \p ―Na niquintemojtinemi noicnihua. ¿Huelis techilhuis canque quinmocuitlahuíaj ininborregojhua? \p \v 17 Huan nopa tlacatl quiijto: \p ―Ya mijcuinijtejque nica. Nijcajqui quiijtohuaj para yohuij Dotán. \p Huajca José quintemojtiyajqui huan quinpanti ipan Dotán. \v 18 Huan inijuanti quihuejcaitaque, huan quema ayamo onajsiyaya, quisencajque quenicatza quimictise. \v 19 Quiijtojque: \p ―¡Xiquitaca ne huala catli tlatemiqui! \v 20 Xihualaca, ma tijmictica huan tijcalaquise ipan se tlen ni ostome campa achtihui eltoya atl huan tiquijtose para se tecuani quicuajqui. Huan tiquitase tlaque panos ica itemic. \p \v 21 Pero quema Rubén quicajqui ni tlamantli, quinejqui quimanahuis José tlen ne sequinoc iicnihua. Huajca quiijto: \p ―Ma amo tijmictica, \v 22 huan tijtoyahuase estli. San ma tijmajcahuase ipan ne ostotl catli eltoc ipan ni huactoc tlali, pero amo tleno tijchihuilise. \p Rubén quiijto ya ni pampa quinequiyaya para teipa quimanahuisquía José huan quihuicasquía campa itata. \v 23 Pero quema José ajsito campa itztoyaj iicnihua, inijuanti quiquixtilijque iyoyo catli nelyejyectzi catli moquentijtoya. \v 24 Huan quiitzquijque huan quimajcajque ipan nopa ostotl catli amo quipiyayaya atl pampa huactoya. \v 25 Teipa quema mosehuijque para tlacuase, quinitaque sequin ismaelitame catli hualayayaj Galaad ica inincamellos catli quimamayayaj tlacualpajtli huan tlaajhuiyacayotl tlen bálsamo huan mirra, huan yohuiyayaj para tlali Egipto. \v 26 Huajca Judá quinilhui iicnihua: \p ―¿Tlaque tijtlanise sintla tijmictise toicni huan tijtlatise imiquilis? \v 27 Más cuali ma tiquinnemaquiltica ne ismaelitame huan ma amo tijmictica pampa yaya toicni. \p Huan iicnihua quicualcajque catli quinilhui. \v 28 Huajca teipa quema nopa tlanemacani catli tlali Madián ehuani panoque nopona, iicnihua José quiquixtijque ipan ostotl huan quinnemaquiltijque ica 20 plata tomi. Huan nopa tlanemacani catli eliyaya iteipan ixhuihua Ismael quihuicaque para tlali Egipto. \p \v 29 Huan teipa Rubén mocuepqui campa ameli huan amo quipanti José osto ijtic, huajca quitzayanqui iyoyo pampa neltlahuel motequipachohuayaya. \v 30 Teipa mocuepqui campa itztoyaj iicnihua huan quinilhui: \p ―¡Nopa telpocatl ayacmo aqui! ¿Tlaque huelis nijchihuas? \p \v 31 Huan nopa icnime quicuique iyoyo José huan quipolojque ieso se chivo catli quimictijque, \v 32 huan quihuiquilijque inintata huan quiilhuijque: “Tijpantijque ni yoyomitl. Xiquita sintla iyoyo mocone o amo.” \p \v 33 Huan quema Jacob quiiximatqui, quiijto: \p “¡Quena, yaya nopa iyoyo nocone! Se tecuani quicocototzqui huan quicuajqui.” \v 34 Huajca Jacob quitzayanqui iyoyo huan moyoyonti ica yoyomitl tlen tequipacholi huan chocac para miyac tonali pampa mijqui icone. \v 35 Huan nochi iconehua quicajcahualtiyayaj para quiyoltlalise, pero amo huelqui moyoltlalía. Tlahuel chocayaya por icone huan quiijtohuayaya: “Nimotequipachos por nocone hasta quema nimiquis.” \p \v 36 Huan ipan tlali Egipto nopa madianitame tlacame quinemacaque José ica se tlacatl catli itoca Potifar catli quipixtoya se hueyi tequitl ihuaya nopa hueyi tlanahuatijquetl Faraón nopona. Yaya elqui tlayacanquetl tlen nopa tlacame catli quimocuitlahuiyaya inemilis Faraón. \c 38 \s1 Judá huan Tamar \p \v 1 Ipan nopa tonali Judá moiyocaquixti tlen iicnihua huan yajqui itztoti ipan pilaltepetzi Adulam huan mocajqui ichaj se tlacatl catli itoca Hira. \v 2 Nopona quiiximatqui iichpoca se cananeo tlacatl catli itoca Súa huan mosihuajti ihuaya. \v 3 Huan conecuic huan quipixqui se icone catli quitocaxti Er. \v 4 Sempa conecuic huan quipixqui seyoc icone catli quitocaxti Onán. \v 5 Huan noja quipixqui seyoc icone catli quitocaxti Sela catli tlacatqui quema inijuanti itztoyaj ipan altepetl Quezib. \p \v 6 Judá quisihuajti Er, iachtihui ejca, ica se sihuatl catli itoca Tamar. \v 7 Pero TOTECO amo quipactiyaya inemilis Er pampa eliyaya nelfiero, yeca quimicti. \v 8 Huajca Judá quiilhui itelpoca Onán: \p ―Ximosansejcotili ihuaya icahual moicni quen mitztocarohua tijchihuas pampa tiihuejpol huan xijpiya se conetl para quiselis catli eliyaya iaxca moicni. \p \v 9 Pero Onán quimatiyaya sintla tlacatisquía se conetl nochi masehualme quiitasquíaj para icone iicni huan amo ya icone. Yeca quema quinechcahuiyaya ihuejpol, quitoyahuayaya ixinajcho tlalchi para ma amo conecui pampa amo quinejqui quimacas iicni catli mijqui iteipan ixhuihua quen monejqui quichihuase. \v 10 Huan TOTECO quiitac para fiero catli quichijqui Onán pampa amo quichijqui catli monejqui. Yeca Toteco nojquiya quimicti. \v 11 Huajca Judá quiilhui iyex Tamar: \p ―Ximocahua ticahuali huan xiitztoti ichaj motata hasta moscaltis nocone Sela. \p Pero amo ya nopa catli Judá moilhuiyaya. Yaya majmahuiyaya para Sela mocuilis Tamar pampa moilhui huelis miquisquía quen iicnihua mijque sintla itztos ihuaya. Huan Tamar yajqui itztoti ichaj itata quen quinahuati. \p \v 12 Huan panoc miyac xihuitl huan nojquiya mijqui isihua Judá catli elqui iichpoca Súa. Huan teipa quema Judá ayacmo motequipachoyaya, yajqui pilaltepetzi Timnat campa itequipanojcahua quinximayayaj iborregojhua. Nojquiya ihuaya yajqui ihuampox, Hira, catli ejqui altepetl Adulam. \v 13 Huan Tamar quimatqui para iyextaj yohuiyaya Timnat quinximati iborregojhua, \v 14 huajca moquixtili iyoyo quen catli moquentíaj cahual sihuame huan moixtzajqui ica se yoyomitl quen quichihuaj ahuilnenca sihuame huan mosehui iteno pilaltepetzi Enaim catli eltoc ipan ojtli para Timnat. Quichijqui ya ni pampa quiitac Sela ya motlacachijtoya huan Judá amo quisihuajtijtoya ihuaya. Huajca noja ayamo quipiyayaya se conetl quen monejqui para quihuicas ieso huan itoca ihuehue catli mijqui. \p \v 15 Huan Judá quiitac ipan ojtli huan moilhui para eliyaya se ahuilnenca sihuatl pampa moixtzactoya. \v 16 Huajca quicajqui iojhui para quinechcahuis, niyon amo quimatqui para eliyaya iyex huan quiilhui: \p ―Techcahuili ma nimoteca mohuaya. \p Huan yaya quinanquili: \p ―¿Tlaque techmacas sintla nimotecas mohuaya? \p Huan Judá quinanquili: \p \v 17 ―Nimitztitlanilis se pilchivojtzi. \p Huan ya quiijto: \p ―Cualtitoc, pero techcahuilijtehua catli moaxca hasta techtitlanilis. \p Huan Judá quiilhui: \p \v 18 ―¿Tlaque tijnequi ma nimitzcahuilijtehua? \p Huan Tamar quiijto: \p ―Techmaca mosello ihuaya imecayo huan mocuatopil catli tijpiya momaco. \p Huan Judá quimacac huan motejqui ihuaya, huan yaya quiconemacac. \v 19 Teipa Tamar moquixtilito catli ica moixtzactoya huan sempa motlalili iyoyo quen catli cahual sihuame moquentíaj. \p \v 20 Teipa Judá quititlanqui nopa pilchivojtzi ica ihuampox catli ejqui altepetl Adulam para quiilhuiti nopa sihuatl ma quicuepili catli iaxca. Pero ihuampox ayacmo quipanti. \v 21 Huajca quintlatzintoquili catli nopona ehuaj: \p ―¿Canque itztoc nopa ahuilnenca sihuatl catli ehua Enaim catli itztoya ojteno? \p Huan quinanquilijque: \p ―Nica amo aqui niyon se ahuilnenca sihuatl. \p \v 22 Huajca ihuampox mocuepqui campa Judá huan quiilhui: \p ―Amo nijpanti nopa sihuatl. Huan nopa masehualme catli nopona ehuaj nechilhuijque para amo aqui niyon se ahuilnenca sihuatl nopona. \p \v 23 Huan Judá quiilhui: \p ―Techhuihuiitase sintla sempa tiyas tijtemoti. Nijchijqui catli niquijto huan nijtitlanqui nopa pilchivojtzi huan amo tijpanti. Huajca ma mocahui nopa sihuatl catli nijmacac. \p \v 24 Huan quema panotoya eyi metztli, se hualajqui campa Judá huan quiilhui: \p ―Huelis moyex Tamar tlacanentoc pampa quinemiltía se conetl ipan itlacayo. \p Huan Judá quiilhui: \p ―¡Xijquixtica tlen nopa altepetl huan xijtlatica! \p \v 25 Pero quema quiquixtiyayaj, Tamar tlatitlanqui ma quiilhuitij iyextaj: “Nechconemacac yaya catli iaxca ni tlamantli. Xiquita cuali ajqueya iaxca ni sello, ihuaya imecayo huan ni cuatopili.” \p \v 26 Huan Judá quiiximatqui nopa tlamantli huan quiijto: “Yaya quichijtoc catli cuali huan na, amo. Yaya quinejqui se conetl para quihuicas itoca ihuehue catli mijqui huan amo nijnamicti ihuaya nocone Sela quen monequiyaya.” \p Huan Judá ayacmo quema motejqui ihuaya Tamar. \v 27 Huan quema ajsic tonal para conepiyas, quinpixqui cuateme. \v 28 Huan ipan nopa tlatoctzi quema tlacatiyayaj, se tlen inijuanti quiquixti imax, huan nopa cocoxcaitaquetl quiilpi se icpatl chichiltic huan quiijto: “Ya ni quisqui achtihui.” \p \v 29 Pero teipa nopa pilconetzi quicalaqui imax huan iicni nelía tlacatqui achtihui. Yeca nopa cocoxcaitaquetl quitocaxti nopa conetl Fares. (Fares quinequi quiijtos “catli moojtlapojtoc”.) Quej nopa quitocaxti pampa quiijto: “Yaya moojtlapo para quisqui achtihui.” \p \v 30 Huan teipa tlacatqui nopa seyoc oquichpil catli quipiyayaya nopa icpatl chichiltic imaco huan quitocaxti Zara. (Zara quinequi quiijtos “chichiltic”.) \c 39 \s1 José ihuaya isihua Potifar \p \v 1 Huan nopa ismaelita tlanemacani quihuicaque José hasta tlali Egipto. Nopona quicojqui se tlacatl itoca Potifar catli quipixtoya se hueyi tequitl ica Tlanahuatijquetl Faraón. Elqui inintlayacanca nopa tlacame catli quimocuitlahuiyaya inemilis. \v 2 Pero TOTECO itztoya ihuaya José huan quichijqui para nochi ma quisa cuali catli José quichijqui ipan ichaj iteco. \v 3 Huan iteco momacac cuenta para TOTECO itztoya ihuaya José huan quitiochihuayaya huan nochi catli quichijqui quisqui cuali. \v 4 Huan iteco quiicneli huan quitlali ma eli catli más quipalehui. Nojquiya quichijqui ma quinnahuati nochi tequipanohuani ipan ichaj huan quitlali imaco nochi catli quipixqui. \v 5 Huan tlen nopa tonali quema Potifar quicajqui imaco José ichaj huan nochi catli quipixqui, TOTECO pejqui más quitiochihua Potifar, huan iteiximatcahua huan nochi catli quipixqui ipan ichaj huan ipan mila. \v 6 Huan Potifar ayacmo mocuatotoniyayaya ica tleno, san para tlacuas pampa motemachi ipan José. Huan nochi eltoya imaco huan nochi quisayaya cuali. \p Huan José eliyaya yejyectzi huan nesiyaya se cuali telpocatl. \v 7 Huan quema panoc tonali, isihua iteco pejqui quiixtoca. Huan se tonal quiilhui: \p ―Ximoteca nohuaya. \p \v 8 Pero José amo quinejqui huan quiilhui: \p ―Xiquita, mohuehue quicajtoc nomaco nochi catli quipiya huan quimati sintla nica niitztoc, amo quipiya tleno para ica mocuatotonis. \v 9 Ipan ni cali amo aqui más tlayacana que na. Noteco nechmacatoc nomaco nochi para nijchihuas catli na niquitas para cuali. San ica ta amo nijpiya tlanahuatili pampa tiisihua. Huajca, ¿quenicatza huelis nitlajtlacolchihuas ica Toteco Dios huan mohuaya nijchihuas se tlamantli catli tlahuel fiero? \p \v 10 Huan masque nopa sihuatl mojmostla quinotzayaya José ma moteca ihuaya, José amo quichijqui, niyon amo quinechcahui campa itztoya. \v 11 Pero se tonal José monejqui calaquis ichaj iteco para quichihuas itequi huan amo aquiyaya niyon se más tequipanojquetl nopona. \v 12 Huan nopa sihuatl quiitzqui ipan iyoyo huan quiilhui: \p ―Ximoteca nohuaya. \p Pero José motlalojtejqui huan quicajtejqui iyoyo ipan imax. \v 13 Huan quema nopa sihuatl momacac cuenta para quicahuilijtejqui iyoyo imaco, \v 14 tzajtzic chicahuac, huan quinnotzqui itequipanojcahua huan quinilhui: \p ―Xiquitaca, nopa hebreo tlacatl catli nohuehue techhualiquili san techpinahualtía. Calajqui nica para nechfuerzajhuis ma nimoteca ihuaya, pero na nitzajtzic chicahuac. \v 15 Huan quema nechcajqui para nitzajtzic ica nochi nochicahualis, motlalojtejqui hasta quicajtejqui iyoyo nica. \p \v 16 Teipa nopa sihuatl quiajojqui José iyoyo hasta ajsico ihuehue. \v 17 Huan quipohuili quen quinpohuilijtoya nopa tequipanohuani huan quiilhui: \p ―Nopa hebreo catli tijcojqui huan techhualiquili calajqui ipan nocuarto huan quinequiyaya ma nimoteca ihuaya. \v 18 Pero quema nitzajtzic chicahuac, motlalojtiquisqui huan quicajtejqui iyoyo nica. \v 19 Quej nopa nechchijqui motequipanojca catli tijcojqui. \p Huan iteco José cualanqui miyac quema quicajqui catli isihua quipohuiliyaya. \v 20 Huan quiitzqui José huan tlanahuati ma quicalaquica ipan tlatzactli campa mocahuayayaj nochi tlacame catli nopa hueyi tlanahuatijquetl quintzactoya. \v 21 Pero TOTECO noja itztoya ihuaya José huan quinextili quenicatza quiicnelía pampa quichijqui para nopa tlayacanca tetzajquetl ma quicualita. \v 22 Huan nopa tlayacanca tetzajquetl quincajqui imaco José nochi sequinoc catli tzactoque. Huan José tlanahuatiyaya nochi catli nopona mochihuayaya. \v 23 Huan nopa tlayacanquetl amo monequiyaya mocuatotonis ica tleno catli eltoya imaco José pampa TOTECO itztoya ihuaya huan quichihuayaya para nochi ma quisa cuali. \c 40 \s1 José quinmachilti tlaque quiijtosnequi ome temictli \p \v 1 Panoc miyac tonali huan yaya catli itequi para quiyecos nochi itlailis nopa tlanahuatijquetl tlen Egipto para quiitas sintla quipixqui ipajyo quichijqui catli amo quipacti iteco. Huan nojquiya tlaixpanoc itlayacanca panchijca nopa tlanahuatijquetl. \v 2 Huajca Faraón cualanqui ininhuaya ni ome itequipanojcahua, \v 3 huan quintitlanqui ipan tlatzactli catli eltoya ipan ichaj inintlayacanca nopa tlacame catli quimocuitlahui. Huan eltoya san sejco campa José tzactoya. \v 4 Huan nopa tlayacanca tetzajquetl quiilhui José ma quinmocuitlahui. Huan panoque miyac tonali ipan tlatzactli san sejco. \p \v 5 Huan se tlayohua yaya catli quiyeco itlailis Faraón huan ne se catli quichijqui ipantzi quipixque sesen temictli. Huan sesen temictli quiijtosnequiyaya sesen tlamantli. \v 6 Huan ica ijnaloc José quinpantico moneltequipachohuayayaj, \v 7 huan quinilhui: \p ―¿Quenque anmotequipachohuaj? \p \v 8 Huan quiilhuijque: \p ―Tijpixque sesen temictli huan amo tijpiyaj ajqueya techpohuilis tlaque quiijtosnequi. \p Huan José quinilhui: \p ―Yaya Toteco Dios catli temachiltía tlaque quiijtosnequi se tlamantli. Huajca techpohuilica tlaque anquitemijque. \p \v 9 Huajca nopa tlacatl catli itequi para quiyecos itlailis Faraón quiilhui: \p ―Ipan notemic niquitayaya se xocomeca tzontli, \v 10 catli quipixqui eyi imacuayo. Huan nopa xocomeca cuahuitl chamanqui, huan cahuanqui ixochiyo, huan temacac itlajca. Huan teipa itlajca icsic. \v 11 Huan nijpiyayaya nomaco icaxi Faraón. Huan nijcuiyaya nopa xocomecatl itlajca huan nijpatzcayaya ipan icaxi. Teipa nijtlaliyaya imaco Faraón. \p \v 12 Huan José quiilhui: \p ―Nopa motemic quej ni quinequi quiijtos. Nopa eyi imacuayo elis eyi tonali, \v 13 pampa ica eyi tonali Faraón mitzquixtis nica, huan mitztlalis sempa ipan motequi. Huan sempa tijmacas icaxi imaco quen achtihuiya tijchihuayaya. \v 14 Quema panos ya nopa, techelnamiqui huan xijchihua se favor, xijcamanalhui Faraón tlen na para ma nechquixti ipan ni tlatzactli. \v 15 Nechichtejque ipan nopa tlali campa itztoque hebreos. Amo quinamiqui niitztos nica pampa amo tleno catli amo cuali nijchijtoc. \p \v 16 Huan quema nopa tlayacanquetl tlen panchihuani quiitac catli José quiijtojtoya, quiilhui: \p ―Nojquiya nijpixqui se temictli huan niquitayaya para niquicpahuiyaya eyi chiquihuitl tlen pantzi. \v 17 Huan nopa chiquihuitl catli huejcapa quipiyayaya nochi tlamantli pantzi para Faraón, pero totome hualayayaj huan quicuayayaj catli eltoya ipan nochiqui catli niquicpahuijtoya. \p \v 18 Huajca José quinanquili: \p ―Ya ni catli motemic quinequi quiijtos; nopa eyi chiquihuitl tlen pantzi elis eyi tonali. \v 19 Huan ica eyi tonali Faraón mitzquixtis tlen nica huan quichihuas ma mitzcuahuiyonica ipan se cuahuitl huan totome quicuase monacayo. \p \v 20 Huan hualhuiptla quiaxiti ixihui Faraón huan quichijqui se hueyi ilhuitl para nochi catli quihuicayayaj tequitl ipan ichaj. Huan iniixpa nochi itlanotzalhua, Faraón tlatitlanqui ma quinquixtica ipan tlatzactli yaya catli achtihuiya quiyecoyaya itlailis huan nojquiya nopa tlayacanca panchijquetl. \v 21 Huan catli quiyecoyaya itlailis sempa quitlali ipan itequi huan sempa pejqui quimaca icaxi quen achtihuiya. \v 22 Pero ica nopa panchijquetl tlatitlanqui ma quicuahuiyonica ipan se cuahuitl quen José quiijtojtoya. \v 23 Pero masque ya nopa panoc, nopa catli quiyeco itlailis Faraón amo quielnamijqui José. \c 41 \s1 José quimatilti tlaque quiijtosnequi itemic Faraón \p \v 1 Quema panotoya ome xihuitl, se tonal Faraón quipixqui se temictli. Quitemijqui para ijcatoya iteno nopa hueyatl Nilo, \v 2 huan chicome huacaxme catli yejyectzitzi huan tomahuaque quisayayaj ipan nopa hueyatl huan tlacuajtinemiyayaj. \v 3 Huan iniica quisque chicome huacaxme catli fierojtique huan cocoxquetique. Quisque ipan nopa hueyatl huan moquetzque iteno ininnechca nopa sequinoc. \v 4 Teipa nopa huacaxme fierojtique huan cocoxquetique quincuajque nopa chicome huacaxme yejyectzitzi huan tomahuaque. \p Huan Faraón isac. \v 5 Teipa sempa cochqui huan quipixqui seyoc temictli. Quiitayaya chicome imacuayo trigo yejyectzitzi catli temitoya ica iyol huan moscaltiyaya ipan san se tzontli. \v 6 Huan iniica chamanqui seyoc chicome imacuayo trigo catli huactoc huan pitzantzitzi catli quitlatijtoya nopa huac ajacatl catli huala campa hualquisa tonati. \v 7 Huan nopa chicome imacuayo trigo catli huactoc quincuajque nopa chicome imacuayo catli tomahuac huan temitoc. Huan Faraón isac huan momacac cuenta para eliyaya se temictli. \v 8 Pero ica ijnaloc moneltequipachohuayaya huan tlanahuati ma hualaca nochi tetonalitani huan nochi tlalnamijca tlacame ipan tlali Egipto. Huan Faraón quinpohuili itemic, pero niyon se tlen inijuanti amo huelqui quiilhui tlaque quinequiyaya quiijtos. \p \v 9 Huajca nopa tlacatl catli quipixqui itequi para quiyecos itlailis Faraón quielnamijqui José huan quiilhui Faraón: \p ―Ama niquelnamiqui catli amo cuali nijchijtoc. \v 10 Quema ticualanqui nohuaya huan ihuaya nopa tlayacanca panchijquetl, techtitlanqui tiome ipan nopa tlatzactli ipan ichaj nopa tlayacanquetl tlen nopa tlacame catli mitzmocuitlahuíaj. \v 11 Huan se tlayohua nopa panchijquetl huan na, tijpixque sesen temictli. Huan sesen temictli quipixqui catli quinequiyaya quiijtos. \v 12 Huan nopona ipan nopa tlatzactli itztoya tohuaya se hebreo telpocatl catli quitequipanojtoya nopa tlayacanquetl. Huan tijpohuilijque totemic huan nopa hebreo techilhui tlaque quiijtosnequi. \v 13 Huan nochi panoc san quen techilhui. Na nimocuepqui sempa ipan notequi huan nopa seyoc quicuapilojque. \p \v 14 Huajca Faraón tlatitlanqui ma quinotzatij José huan nimantzi quiquixtijque tlen nopa tlatzactli. Huan José malti, huan motentzonxinqui, huan quipatlac iyoyo huan monexti iixpa Faraón. \v 15 Huan Faraón quiilhui: \p ―Nijpixqui se temictli huan amo aqui hueltoc quiixtoma, pero nijcactoc quema tijcaqui se temictli, hueli tiquixtoma. \p \v 16 Huan José quinanquili: \p ―Amo nihueli na, pero Toteco Dios, quena. Yaya mitznextilis tlaque quinequi quiijtos motemic. \p \v 17 Huan Faraón quiilhui José: \p ―Ipan notemic, niquitayaya para niijcatoya iteno nopa hueyatl Nilo, \v 18 huan ipan nopa hueyatl quisque chicome huacaxme tomahuaque huan yejyectzitzi catli tlacuajtinemiyayaj. \v 19 Huan iniica quisque seyoc chicome huacaxme catli fierojtique huan cocoxquetique. ¡Amo quema niquinitztoya huacaxme nelfierojtique ipan nochi tlali Egipto! \v 20 Huan ni huacaxme cocoxquetique huan fierojtique quincuajque nopa achtihui huacaxme catli tomahuaque. \v 21 Pero masque quincuajtoyaj, amo tomahuixque. Noja eliyayaj cocoxquetique quen achtihui. \p “Huan teipa niisac. \v 22 Teipa nijtemijqui chicome imacuayo trigo yejyectzitzi huan tomahuaque catli temitoya ica iyol huan moscaltiyayaj ipan san se tzontli. \v 23 Huan iniica moscaltiyaya seyoc chicome imacuayo catli tzocoyoltique, huan pitzantzitzi, huan huactoque ica nopa huac ajacatl catli huala campa hualquisa tonati. \v 24 Huan ni chicome imacuayo catli pitzantzitzi quincuajque nopa chicome imacuayo catli tomahuaque. Na niquinpohuili notemic nopa tlacame catli tetonalitaj, pero niyon se amo huelqui nechilhuis tlaque quiijtosnequi.” \p \v 25 Huajca José quiilhui Faraón: \p ―Nopa ome temictli catli tijpixqui, san se. Toteco Dios mitzyolmelajtoc catli yaya quichihuas. \v 26 Nopa chicome huacaxme catli yejyectzitzi quinequi quiijtos chicome xihuitl. Huan san se quiijtosnequi nopa chicome imacuayo trigo catli yejyectzitzi. \v 27 Huan nopa chicome huacaxme cocoxquetique huan fierojtique catli quisque iniica nopa sequinoc, quinequi quiijtos seyoc chicome xihuitl. Huan san se quiijtosnequi nopa chicome imacuayo trigo catli amo moscalti huan catli quihuatzqui nopa huac ajacatl catli huala campa hualquisa tonati. Quinequi quiijtos chicome xihuitl quema amo tleno oncas. \v 28 Ya ni panos san quen nimitzilhuijtoc pampa Toteco Dios mitznextilijtoc catli ya quichihuas. \v 29 Hualas chicome xihuitl quema oncas tlahuel miyac pixquistli ipan nochi tlali Egipto. \v 30 Huan teipa hualas chicome xihuitl catli amo tleno oncas. Huan nopa mayantli ajsis campa hueli ipan nochi tlali Egipto hasta amo aqui quielnamiquis nopa xihuitl catli cuali. \v 31 Elis nelhueyi nopa mayantli hasta amo nesis catli achtihuiya oncac. \v 32 Ta tijpixqui nopa temictli ompa pampa Toteco Dios motlalijtoc quichihuas ni tlamantli huan quichihuas nimantzi. \p \v 33 “Huajca xijtemo se tlacatl catli cuali iyolo huan catli tlalnamiqui para tlayacanas ipan ni tlali Egipto. \v 34 Huan ya ni xijchihua, totlanahuatijca. Xijnahuati ma quintlali gobernadores campa hueli ipan nochi ni tlali para ma quiajocuise se coxtali tlen sesen macuili coxtali catli quipixcase ipan tlali Egipto ipan nochi nopa chicome xihuitl quema tlahuel tlaoncas. \v 35 Ma quisentilica nopa trigo ipan nochi altepeme ipan nopa chicome cuali xihuitl catli huala huan ma quitlalica campa ta tijnahuatis, totlanahuatijca. Huan teipa oncas tlacualistli para nochi masehualme. \v 36 Quej nopa, mocahuas ajoctoc nopa trigo ipan totlal para masehualme amo apismiquise ipan nopa chicome xihuitl quema oncas mayantli.” \s1 José itztoya gobernador ipan tlali Egipto \p \v 37 Huajca Faraón huan itlapalehuijcahua quicualcajque catli José quiijto, \v 38 huan Faraón quinilhui: \p ―¿Canque tijpantise seyoc tlacatl quen ya ni catli quipiya itonal Toteco Dios? \p \v 39 Huan teipa Faraón quiilhui José: \p ―Amo aqui catli más tlalnamiqui huan catli más quimati que ta. San ta mitzmatiltijtoc Toteco Dios nochi ni tlamantli. \v 40 Huajca momaco mocahuas nochi catli noaxca huan nochi nomasehualhua quineltocase catli tiquinilhuis. San na nielis más hueyi que ta pampa na nihueyi tlanahuatijquetl. \v 41 Xiquita, na nimitztlalía tigobernador ipan nochi ni tlali Egipto. \p Quema quiijto ya ni, \v 42 Faraón moquixtili ipan imax ianillo catli quipixqui nopa sello catli quinexti itequiticayo huan quitlalili imaco José. Teipa tlanahuati ma quiyoyontica ica lino yoyomitl catli nelcuali huan ma quitlalilica iquechtla se costli tlen oro. \v 43 Quichijqui nopa ompa tlanahuatijquetl huan quiilhui ma tlejco ipan iompa carro. Huan quinnahuati itequipanojcahua ma quiyacantiyaca huan chicahuac ma teyolmelahuase: “¡Ximotlancuaquetzaca! ¡Huala tlanahuatijquetl!” Quej nopa Faraón quitlali José para ma tlanahuati ipan nochi nopa tlali Egipto. \p \v 44 Huan teipa Faraón quiilhui: \p ―Na nimitzmaca motequiticayo huan niyon se ipan nochi Egipto huelis quiolinis imacpil sintla amo tijmaca tlanahuatili. \p \v 45 Huan Faraón quitocaxtlali José, Zafnat Panea, huan quisihuajti ihuaya Asenat, iichpoca Potifera nopa totajtzi ipan altepetl On. Huan campa hueli ipan tlali Egipto nochi quiiximatque José. \v 46 Huan José quipiyayaya 30 xihuitl quema pejqui quitequipanohua Faraón, nopa tlanahuatijquetl ipan tlali Egipto. \p Teipa José quinahuatijtejqui Faraón huan pejqui yohui campa hueli ipan nochi tlali Egipto. \v 47 Huan nopa tlali temacac miyac pixquistli ipan nopa chicome xihuitl quema tlahuel oncac, \v 48 huan José quiajojqui miyac trigo ipan nopa altepeme. Quicajtiyajqui ipan sese altepetl nopa trigo catli quisentilijque ipan nopa pilaltepetzitzi nechca. \v 49 Huan José quisentili miyac trigo quen imiyaca xali iteno hueyi atl. Nelmiyac eliyaya nopa trigo hasta ayacmo quiijcuilo quesqui coxtali pampa amo hueliyaya quinpohuaj. \p \v 50 Huan quema ayamo pehuayaya nopa xihuitl tlen mayantli, José quinpixqui ome iconehua ihuaya isihua, Asenat. \v 51 Nopa achtihui quitocaxti Manasés. (Manasés quinequi quiijtos “niquinelcajtoc”.) Quej nopa quitocaxti pampa quiijto: “Toteco Dios quichijtoc ma niquelcahua noteiximatcahua huan nochi catli nitlaijiyohuijtoc.” \v 52 Huan iompa cone quitocaxti Efraín. (Efraín quinequi quiijtos “temaca itlajca”.) Quej nopa quitocaxti pampa quiijto: “Toteco Dios quichijtoc ma niquinpiya noconehua ipan ni tlali campa nitlaijiyohuijtoc.” \p \v 53 Huan tlanqui nopa chicome xihuitl quema tlahuel oncac pixquistli ipan tlali Egipto, \v 54 huan pejqui nopa chicome xihuitl quema amo oncac pixquistli quen José quiijto. Huan oncac mayantli ipan nochi tlalme nechca, pero ipan tlali Egipto oncayaya tlacualistli. \v 55 Huan quema Egipto ehuani pejque mayanaj, yajque quitlajtlanitoj trigo Faraón huan Faraón quinilhui nochi egiptome: “Xiyaca xiquitatij José huan xijchihuaca catli ya anmechilhuis.” \p \v 56 Huan quema nopa mayantli ajsic campa hueli ipan nochi nopa tlali, José quitlapo nochi nopa huejhueyi calme campa quiajocuiyaya trigo para quinnemaquiltis nopa egiptome pampa nopa mayantli eliyaya tlahuel chicahuac. \v 57 Huan masehualme catli ehuani tlen campa hueli tlalme ajsiyayaj ipan tlali Egipto para quicohuase trigo ica José pampa ipan nochi nopa tlalme, amo oncayaya tlaque quicuase. \c 42 \s1 Iicnihua José yajque tlali Egipto \p \v 1 Quema Jacob quimatqui para oncayaya trigo ipan tlali Egipto, quinilhui itelpocahua: “¿Para tlen anmochiyaj se ica seyoc para anquiitase ajqueya techpalehuis? \v 2 Nechilhuijtoque para ipan tlali Egipto onca trigo. Xiyaca nepa huan xijcohuatij para noja tiitztose.” \p \v 3 Huajca majtlactli tlen iicnihua José yajque tlali Egipto quicohuatij trigo. \v 4 Pero Jacob amo quicahuili ma yohui Benjamín, inelicni José pampa moilhui nohueli ipantisquía se tlamantli catli fiero. \v 5 Huajca itelpocahua Israel yajque ininhuaya nochi sequinoc catli yohuiyayaj tlacohuatij pampa campa hueli ipan nochi tlali Canaán oncayaya mayantli. \p \v 6 Huan José eliyaya gobernador ipan tlali Egipto huan yaya catli quinnemaquiltiyaya trigo nochi masehualme catli ajsiyayaj tlen campa hueli tlalme. Huan quema iicnihua José monextijque iixpa, motlancuaquetzque huan mohuijtzonque tlalchi quen momatque tlatlepanitaj. \v 7 Huan José quiniximatqui iicnihua quema quinitac, pero quichijqui quen amo quiniximatiyaya. Quincamanalhui ica cualantli huan quinilhui: \p ―¿Canque anhualahuij? \p Huan quiilhuijque: \p ―Tihualahuij tlali Canaán para titlacohuaquij. \p \v 8 Huan masque José quiniximatqui iicnihua, inijuanti amo quiiximatque. \v 9 Huan quielnamijqui nopa temictli catli quipixqui tlen iicnihua achtihuiya huan quinilhui: \p ―Amo neli anhualahuij para antlacohuase. Anhualajtoque anquiitaquij quenicatza eltoc totlal huan canica huelis antechtlanise. \p \v 10 Huan inijuanti quinanquilijque: \p ―¡Amo, tata! Timotequipanojcahua tihualajtoque tijcohuaquij trigo. \v 11 Nochi tojuanti tiiconehua san se tlacatl. Ticuajcualme. Amo quema tiyajtoque ipan se altepetl para tijtlachilise quenicatza hueli tijtlanise. \p \v 12 Huan José quiijto: \p ―¡Amo neli! Anhualahuij anquiitaquij quenicatza huan canica huelis antechtlanise ipan totlal. \p \v 13 Pero inijuanti tlananquilijque: \p ―Timotequipanojcahua tiitztoque 12 tiicnime ica san se tlacatl huan tiitztoque ipan tlali Canaán. Toicni teipan ejquetl mocajqui ihuaya totata huan se ayacmo aqui tohuaya. \p \v 14 Pero José sempa quinilhui: \p ―Temachtli amojuanti antlapijpiyani, \v 15 pero ica ya ni tiquitase. Ica itequiticayo Faraón, nitlanahuatía para amo hueli anquisase nica hasta ma huala amoicni teipan ejquetl. \v 16 Ma yohui se tlen amojuanti para quicuiti. Nopa sequin mocahuase tzactoque. Tiquitase sintla nelía catli anquiijtojtoque. Sintla amo, huajca nijmatis melahuac antlapijpiyaj pampa anquinequij antechtlanise. \p \v 17 Huan José quintzajqui nochi inijuanti para eyi tonali, \v 18 pero ica ihualhuiptlatica quinilhui: \p ―Na nijtlepanita Toteco Dios, huajca xijchihuaca ya ni huan nimechcahuilis anitztose. \v 19 Sintla nelía ancuajcualme, ma mocahua tzactoc san se tlen amojuanti. Huan sequinoc amojuanti xijhuicaca trigo para ma tlacuaca amofamilia. \v 20 Pero monequi techhualiquilica amoicni teipan ejquetl para tiquitase sintla anquiijtojtoque catli melahuac. Pero sintla amo, huajca anmiquise. \p Huan inijuanti quicualcajque, \v 21 pero moilhuiyayaj se ica seyoc: \p ―Melahuac fiero tijchihuilijque toicni. Amo tijchihuilijque cuenta quema tlahuel motequipachohuayaya huan techtlajtlaniyaya ma tijtlasojtlaca. Huan yeca ama topani eltoc ni cuesoli. \p \v 22 Huan Rubén quinilhui: \p ―Na nimechilhui para amo tleno xijchihuilica, pero amo antechcajque huan ama monequi titlaxtlahuase por imiquilis. \p \v 23 Pero amo quimatiyayaj sintla José quimachiliyaya inincamanal pampa José quinnojnotzayaya ica inincamanal egiptome huan seyoc quinixtomiliyaya catli quiijtohua. \v 24 Huan José mohuejcatlali tlen iicnihua para amo huelis quiitase huan pejqui choca. Teipa moyoltlali huan mocuepqui campa itztoyaj para quincamanalhui. Huan quiiyocaquixti Simeón huan iniixpa quinnahuati itequipanojcahua ma quiilpica. \v 25 Teipa tlanahuati ma quintemitilica inincoxtalhua iicnihua huan ma quincuepilica sese inintomi ipan inincoxtal. Nojquiya tlanahuati ma quinmacaca tlacualistli para ipan ojtli. Huan itequipanojcahua quej nopa quichijque. \v 26 Huan quintlamamaltijque ininburrojhua huan quistejque. \p \v 27 Huan quema ajsitoj campa tonilisquíaj, se tlen inijuanti quitlapo icoxtal para quitlamacas iburro huan quiitac itomi eltoya icoxtal ijtic. \v 28 Huajca quinilhui iicnihua: \p ―¡Xiquitaca nechcuepilijque notomi! ¡Nica eltoc ipan nocoxtal! \p Huan nochi momajmatijque miyac, huan huihuipicayayaj huan moilhuiyayaj se ica seyoc: \p ―¿Tlaque techchihuilijtoc Toteco Dios? \p \v 29 Huan quema ajsitoj tlali Canaán, quipohuilijque inintata, Jacob, nochi catli quinpanotoya, quiilhuijque: \p \v 30 ―Nopa tlacatl catli tlanahuatía ipan nopa tlali technojnotzqui ica cualantli huan techilhui para san tiyajtoyaj titlapijpiyatij ipan itlal para huelis tijtlanisquíaj. \v 31 Pero tiquilhuijque para ticuali masehualme huan amo quema titlapijpixtoque. \v 32 Tiquilhuijque para tieliyayaj 12 tiicnime tlen san se tlacatl, huan se ayacmo itztoc tohuaya. Nojquiya tiquilhuijque para nopa teipa ejquetl mocajtoya mohuaya ta nica ipan Canaán. \v 33 Huajca ya techilhui para monequi quiitas sintla nelía ticuajcualme. Quiijto monequi se tlen tojuanti ma mocahua nopona huan para nopa sequinoc tojuanti ma tihualaca tijhualicaca trigo para tofamilias catli mayanaj, \v 34 pero quiijto teipa monequi tijhuiquilise toicni teipan ejquetl. Quej nopa quiijto para melahuac quimatis sintla ticuali masehualme o san titlapijpiyani. Huan quiijto para quej nopa quimajcahuas toicni huan huelis titlacohuase ipan itlal ica cuali. \p \v 35 Huan quema iicnihua José quiixcuepque inincoxtal, quiitaque para ipan sese inincoxtal oncayaya ininpilbolsa ica nopa tomi catli quihuicatoyaj. Huajca inijuanti huan inintata momajmatijque. \v 36 Huan Jacob quinilhui: \p ―Antechquixtilise nochi noconehua. José ayacmo aqui tohuaya, Simeón nojquiya, huan ama antechquixtilise Benjamín. Amo tleno quisa cuali para na. \p \v 37 Huajca Rubén quiilhui itata: \p ―Xijcahua Benjamín ma yohui. Huan nijmocuitlahuis huan nimitzcuepilis. Sintla amo nimitzcuepilis, huelis tiquinmictis nochi ome noconehua. \p \v 38 Pero Jacob quiilhui: \p ―Nocone amo yas amohuaya. Iicni ya mijqui huan san ya mocahua. Sintla ipantis catli fiero ipan ojtli, antechchihuilise ma nihuehuejmiquis ica tequipacholi. \c 43 \s1 Benjamín quihuicaque tlali Egipto \p \v 1 Huan nopa mayantli más eliyaya ipan inintlal. \v 2 Huan Jacob huan iteiximatcahua quitlamicuajque nochi nopa trigo catli quicuitoj ipan tlali Egipto, huajca quinilhui itelpocahua: \p ―Xiyaca sempa xijcohuatij trigo. \p \v 3 Pero Judá quiilhui: \p ―Nopa tlacatl ya techilhuijtoc para amo huelis tiquitase sintla amo tijhuicase toicni teipan ejquetl. \v 4 Huajca sintla tijcahuas ma yohui tohuaya Benjamín, tiyase tijcohuatij trigo. \v 5 Pero sintla amo tijcahuas ma yohui, amo tiyase pampa san tlapic. Nopa tlacatl techilhui sintla amo tijhuicaj nepa toicni teipan ejquetl, amo huelis tiquitase. \p \v 6 Huajca Israel quiijto: \p ―¿Quenque antechchihuilíaj catli fiero huan anquiilhuijque nopa tlacatl para anquipiyayayaj seyoc amoicni? \p \v 7 Huan inijuanti quiilhuijque: \p ―Tiquilhuijque pampa ya techtlatzintoquiliyaya miyac tlen tojuanti huan tofamilias. Techtlatzintoquili sintla noja itztoc totata, huan sintla tijpiyaj seyoc toicni. Huan san tijnanquiliyayaj catli techtlatzintoquiliyaya. ¿Quenicatza tijmatisquíaj para techilhuisquía ma tijhuiquilisquíaj toicni? \p \v 8 Huan Judá quiilhui Israel, itata: \p ―Sintla tijnequi ma tiitztoca, xijcahuili ma yohui Benjamín, huan na nijmocuitlahuis huan tiyase nimantzi. Quej nopa amo timiquise, niyon ta, niyon tojuanti, niyon toconehua. \v 9 Huan sintla tlen hueli ipantis, na notlajtlacol. Sintla amo nimitzcuepilis, huajca nijhuicas tlajtlacoli moixpa para nochipa. \v 10 Sintla amo tihuejcajtosquíaj, ya tiyajtosquíaj huan ya tihualajtosquíaj ompa. \p \v 11 Huajca itata quinilhui: \p ―Ayacmo onca seyoc tlamantli catli hueli tijchihuase, huajca ama xijchihuaca ya ni. Xijtemilica amocoxtal tlamantli catli más cuali catli temaca ni totlal para xijtlamajmacatij nopa tlacatl. Xijhuiquilica quentzi bálsamo, sayolnectli, tlaajhuiyacayotl, mirra, huan almendras huan nopa nueces catli itoca pistache catli nelía ajhuiyac. \v 12 Xijhuicaca nojquiya ome huelta imiyaca nopa tomi catli anmechcuepilijque ipan amocoxtal. Nohueli mocuapolojque. \v 13 Huan xijhuicaca amoicni Benjamín huan sempa xiquitatij nopa tlacatl. \v 14 Toteco Catli Quipiya Nochi Chicahualistli ma anmechtlasojtla. Ma anmechpalehui iixpa nopa tlacatl para ma quimajcahua nopa seyoc amoicni huan Benjamín para ma mocuepaca amohuaya. Huan ica na, sintla monequi niquinpolos noconehua, huajca quej nopa ma eli. \p \v 15 Huajca itelpocahua Jacob quihuicaque iniicni, Benjamín, huan tlamantli catli temajmacatij, huan ome hueltas imiyaca tomi. Teipa quistejque, moisihuiltijque yajque tlali Egipto huan monextitoj iixpa José. \v 16 Huan quema José quiitac Benjamín ininhuaya hualayaya, quiilhui itequipanojca catli más tlayacana ipan ichaj: \p ―Xiquinhuica ni tlacame nochaj, huan xijmicti se huacax huan xijcualtlali pampa tlacuase nohuaya tlajcotona. \p \v 17 Huan nopa tequipanojquetl quichijqui quen José quinahuati huan quinhuicac ichaj. \v 18 Pero inijuanti momajmatijque pampa quinhuicayaya ichaj José huan moilhuijque: \p ―Techhualicatoc nica por nopa tomi catli techcuepilijque quema achtihui tihualajque. Ama quiijtos tiquichtequilijque, huan techquixtilis totlapiyalhua huan techitzquise. Techchihualtise ma titequitica quen titequipanohuani catli quincojtoc. \p \v 19 Huajca quema ajsitoj campa calaquij ipan ichaj José, monechcahuijque campa nopa tlayacanca tequipanojquetl, \v 20 huan quiilhuijque: \p ―¡Tate, techtlacaquili! Quema achtihui tihualajque tijcohuacoj trigo, \v 21 tiquistejque ica totrigo huan tiajsitoj campa ticochisquíaj ipan ojtli. Huan tijtlapojque tocoxtalhua, huan icamaco sesen coxtali eltoya totomi sesen tojuanti. Eltoya ajsitoc totomi catli ica tijcojtoyaj nopa trigo. Huan ama tijhualicatoque para tijcuepase. \v 22 Huan iyoca tijhualicaque más tomi para tijcohuase más trigo. Pero amo tijmatij ajqueya quitlali totomi ipan tocoxtalhua. \p \v 23 Huan nopa tlayacanca tequipanojquetl quinilhui: \p ―Amo ximotequipachoca. Dios amoTeco huan iTeco amotata, huelis yaya quitlali nopa tomi ipan amocoxtalhua pampa na nijseli nopa tomi catli antechmacaque. \p Huan nopa tequipanojquetl quiquixti Simeón huan quihualicac campa itztoyaj nopa icnime. \v 24 Teipa quinhuicac san sejco hasta ichaj José. Huan quinmacac atl para ma moicxipajpacaca huan nojquiya quintlamacac ininburrojhua. \v 25 Huan inijuanti quicualtlalijque catli quimacasquíaj José huan quichixque para ma ajsi tlajcotona pampa quicactoyaj para tlacuasquía ininhuaya. \p \v 26 Huan quema José ajsito ichaj, quimacaque catli quihuiquilijtoyaj, huan motlancuaquetzque huan mohuijtzonque hasta tlalchi para quitlepanitase. \v 27 Huan José quintlatzintoquili quenicatza itztoyaj huan nojquiya quinilhui: \p ―¿Quenicatza itztoc amotata, nopa tatatzi catli antechcamanalhuijque? ¿Noja itztoc? \p \v 28 Huan inijuanti quiilhuijque: \p ―Totata, motequipanojca, noja itztoc huan itztoc cuali. \p \v 29 Huan José quiixtemo Benjamín hasta quipanti. Elqui inelicni catli quitlacatilti inana. Huan José quiijto: \p ―¿Ya ni amoicni teipan ejquetl catli antechcamanalhuijque? \p Huan José quiilhui Benjamín: \p ―¡Ma Toteco Dios mitztiochihua, nocone! \p \v 30 Huan quema José quiijto ya ni, monejqui moyoltetilis para amo chocas iniixpa pampa sempa quiitac iicni. Huan nimantzi quistihuetzqui, huan calajqui ipan icuarto huan nopona tlahuel miyac chocac. \v 31 Teipa quema huelqui moyoltlali, mixami huan mocuepqui campa iicnihua itztoyaj. Teipa quinilhui itequipanojcahua: “¡Xijtecaca ne tlacualistli!” \p \v 32 Huan quitequilijque José itlacualis iseltzi ipan se mesa, huan iicnihua ipan seyoc. Huan ipan seyoc mesa quintequilijque nopa egiptome catli tlacuayayaj ihuaya José. Pampa tlali Egipto ehuani quinijiyayayaj hebreo masehualme huan amo tlacuayayaj ininhuaya. \v 33 Huan José quinilhui sese iicnihua canque mosehuise. Quinsehui quen tlacajtiyajque tlen achtihui ejquetl hasta catli teipan ejquetl. Pejqui ica catli más hueyi hasta catli más tziquitetzi. Huan nopa icnime mosentlachilijque. \v 34 Huan quema quintequilijque nopa tlacualistli catli eltoya ipan imesa José, Benjamín quitequilijque macuili hueltas más imiyaca que catli quintequilijque ne sequinoc. Huan quej nopa san sejco tlaique huan tlacuajque. \c 44 \s1 Icaxi José \p \v 1 Teipa José quiilhui itlayacanca tequipanojca: \p ―Xijtemiti inincoxtal ni tlacame ica nochi trigo catli hueli quihuicase huan xijtlali sese inintomi ipan icamac inincoxtal. \v 2 Nojquiya xijtlali nocaxi tlen plata ipan icoxtal iniicni catli teipan ejquetl, ihuaya nopa tomi catli tlaxtlajqui para trigo. \p Huan nopa tequipanojquetl quichijqui quen José quinahuatijtoya. \v 3 Huan quema san ontlatlanesqui, José quincahuili iicnihua ma yaca ihuaya ininburrojhua. \v 4 Pero ayamo huejca yajtoyaj tlen nopa altepetl quema José quiilhui itequipanojca: \p ―Xiya xiquintoquili nopa tlacame huan quema tiquinajsiti, xiquinilhui: ‘¿Para tlen anquicueptoque catli cuali ica catli amo cuali? ¿Quenque anquiichtectoque nopa caxitl tlen plata \v 5 catli noteco quitequihuía para ipan atlis huan para quiitas catli panos teipa? ¡Anquichijtoque catli fiero!’ \p \v 6 Huan quema nopa tequipanojquetl quinajsito, quinilhui nochi ya ni. \v 7 Huan nopa icnime quiilhuijque: \p ―¿Para tlen techcamanalhuía quej nopa? ¡Amo quema tijchihuasquíaj nopa tlamantli! \v 8 Xiquita sempa tijhualicaque tlen tlali Canaán nopa tomi catli eltoya ipan tocoxtal. ¿Quenicatza tiquichtequise oro o plata tlen ichaj moteco? \v 9 ¡Ma miqui aqui hueli tlen tojuanti catli tijpantilis nopa caxitl huan nochi tojuanti timitztequipanose san tlapic! \p \v 10 Huajca nopa tequipanojquetl quiijto: \p ―Cualtitoc catli anquiijtohuaj, pero san yaya catli quipiya nopa caxitl techtequipanos san tlapic. Nopa sequin amo quipiyase tlajtlacoli. \p \v 11 Huan sesen tlen inijuanti nimantzi quitemohui icoxtal huan quitlapo. \v 12 Huan nopa tequipanojquetl quitemo ipan sesen coxtali. Pejqui ica catli achtihui ejquetl hasta nopa teipan ejquetl huan quipanti nopa caxitl ipan Benjamín icoxtal. \v 13 Huajca quitzayanque ininyoyo ica hueyi tequipacholi. Huan teipa quintlamamaltijque ininburrojhua huan mocuepque ipan nopa altepetl. \v 14 Huan quema Judá huan iicnihua ajsitoj ichaj José, ya noja itztoya nopona. Huan motlancuaquetzque iixpa huan mohuijtzonque tlalchi, \v 15 huan José quinilhui: \p ―¿Tlaque anquichijtoque? ¿Amo anquimatij para se tlacatl quen na quimati catli quichihuaj sequinoc? \p \v 16 Huan Judá quiijto: \p ―¿Tlaque huelis timitznanquilise? ¿Quenicatza huelis tijnextise para amo tijchijtoque? Toteco Dios techpantijtoc titlajtlacolchijtoque. Huajca nica tiitztoque huan timitztequipanose san tlapic ihuaya catli quipixtoya nopa caxitl. \p \v 17 Pero José quiijto: \p ―Amo, amo quej nopa. San ya ne catli quipiyayaya nopa caxitl nechtequipanos san tlapic. Huan ne sequinoc amojuanti huelis anmocuepase ica cuali hasta ichaj amotata. \s1 Judá quinejqui quiselis itlatzacuiltilis Benjamín \p \v 18 Huajca Judá monechcahui campa José huan quiilhui: \p ―Na nimitztlajtlanía, noteco, para techcahuili nimitzilhuis se tlamantli catli amo aqui quimati. Xijchihua se favor, amo xicualani nohuaya pampa tieltoc quen Faraón. \v 19 Achtihui ta techtlatzintoquili sintla tijpiyayayaj totata huan tlen seyoc totlaca icni. \v 20 Huan timitzilhuijque para tijpiyaj totata catli huehuentzi huan tijpiyaj se toicni catli neltelpocatl catli tlacatqui quema totata eliyaya nelhuehuentzi. Huan timitzilhuijque para totata quiicnelía miyac. San ya mocahua tlen inana. Nopa seyoc iicni ya mijqui. \v 21 Huajca techtlajtlani ma tijhualicaca pampa tijnequiyaya tiquiximatis. \v 22 Huan timitzilhuijque nopa telpocatl amo hueli quicajtehua itata. Sintla quicajtehuasquía, itata miquisquía. \v 23 Pero ta techilhui sintla ya amo hualayaya tohuaya, ayacmo techselisquía. \p \v 24 “Huajca quema timocuepque campa totata, tijpohuilijque nochi catli techilhuijtoya. \v 25 Huan teipa totata techilhui ma tihualaca tijcohuaquij se quentzi trigo. \v 26 Pero tiquilhuijque para amo hueli tihualase hasta toicni teipan ejquetl hualas tohuaya. Sintla amo tohuaya huala, amo huelis timitzitase. \v 27 Huan totata techilhui: ‘Anquimatij nosihua nechmacac ome noconehua. \v 28 Huan se tlen nopa ome quisqui huan nimoilhuía se tecuani quicuajqui pampa hasta ama ayacmo niquitztoc. \v 29 Sintla anquihuicaj huejca ni seyoc nocone huan sintla ipantis se tlamantli catli fiero, antechchihualtise ma nihuehuejmiqui ica tequipacholi.’ \p \v 30 “Yeca sintla toicni amo mocuepas tohuaya, \v 31 totata catli ya nelhuehuentzi nimantzi miquis ica tequipacholi pampa amo quiitas. Huan tijhuicase tlajtlacoli por imiquilis. \v 32 Na niquilhui notata para ma quicahua nomaco huan nijmocuitlahuisquía. Nojquiya niquilhui para sintla amo nijcuepilis, huajca nijhuicas tlajtlacoli iixpa para nochipa. \v 33 Yeca nimitztlajtlanía, techcahuili ma nimocahuas nimitztequipanos na huan amo ya. Xijcahuili ma mocuepa ihuaya iicnihua. \v 34 ¿Pampa quenicatza huelis nimocuepas huan niquitas notata, sintla noicni amo yohui nohuaya? Amo nijnequi niquitas quenicatza tlaijiyohuis notata.” \c 45 \s1 José quinilhui iicnihua ajqueya ya \p \v 1 Huan José ayacmo huelqui moijiyohuía para amo chocas iniixpa itequipanojcahua catli itztoyaj nopona. Huan chicahuac quinilhui: “¡Xiquisaca nochi amojuanti catli anitztoque nica!” \p Huajca nochi itlapalehuijcahua quisque pampa José quinequiyaya itztos iseltzi ica iicnihua quema quinilhui ajqueya ya. \p \v 2 Huan yaya pejqui choca chicahuac hasta nochi nopa egiptome ipan ichaj quicajque. Huan ajsic nopa camanali hasta nopa hueyi tequicali campa itztoc Faraón. \v 3 Huan José quinilhui iicnihua: \p ―Na niJosé. ¿Noja itztoc notata? \p Huan iicnihua tlahuel momajmatijque iixpa hasta amo hueliyayaj camanaltij. \v 4 Pero ya quinilhui: \p ―Ximonechcahuica campa na. \p Huan quema monechcahuijque campa ya, yaya quinilhui: \p ―Na niamoicni José catli antechnemacaque para ma nechhualicaca tlali Egipto. \v 5 Amo ximotequipachoca, niyon amo ximocualanica pampa antechnemacaque. Toteco Dios nechtitlanqui achtihui ma nitlayacanas nica para amo timiquise. \v 6 Ya panoc ome xihuitl ica mayantli ipan ni tlali, pero noja polihui seyoc macuili xihuitl quema amo oncas niyon quentzi pixquistli huan amo aqui huelis tlatojtocas. \v 7 Toteco Dios nechtitlanqui nica achtihui para nijmanahuis amonemilis para ma mocahuaca amoteipan ixhuihua para mochihuase tlahuel miyac masehualme ipan tlaltipactli. \v 8 Huajca amo elqui amojuanti catli antechtitlanque nica. ¡Amo! Elqui Toteco catli nechtitlanqui, huan nechtlalijtoc niitlapalehuijca Faraón huan na catli nijconsejomaca. Yaya nechtlalijtoc ma nitlanahuati ipan ichaj huan ma nieli nigobernador ipan nochi ni tlali Egipto. \v 9 Huajca xiyaca nimantzi campa itztoc notata huan xiquilhuica para icone, José, quiijtohua para Toteco Dios nechtlalijtoc ma nitlanahuati ipan nochi tlali Egipto. Huajca nimantzi ma huala nechitaqui. Ma amo huejcahua. \v 10 Huelis itztos nonechca, nopona campa itoca Gosén nica ipan tlali Egipto ihuaya amojuanti, huan amoconehua, huan amoixhuihua, huan nochi amotlapiyalhua huan nochi catli anquipiyaj. \v 11 Nica nimechmacas tlacualistli para nochi amofamilia huan nochi catli itztoque amohuaya para ma amo tleno anmechpolos. Noja oncas ni mayantli para seyoc macuili xihuitl. Sintla amo hualas, amojuanti huan nochi catli anquipiyaj tlahuel antlaijiyohuise. \p \v 12 Teipa José quiijto: \p ―Xiquitaca amojuanti huan Benjamín para nelía na niJosé. \v 13 Huajca xijpohuilica notata tlaque tequiticayotl nijpiya nica ipan Egipto huan nochi catli anquiitztoque nica. San monequi nimantzi xijhualicatij notata. \p \v 14 Huan José ica nochi iyolo quicuanajnahuajqui iicni Benjamín huan chocac miyac iquechpa. Huan Benjamín quicuanajnahuajtoc chocac ipan José. \v 15 Teipa José quintzoponi nochi iicnihua huan chocac quema quincuanajnahuajqui. Huan teipa iicnihua pejque quicamanalhuíaj. \p \v 16 Huan ipan ichaj Faraón quicajque para ajsicoj iicnihua José huan nelía pajque Faraón huan nochi itlapalehuijcahua. \v 17 Huan Faraón quiilhui José: \p ―Xiquinilhui moicnihua ma quintlamamaltica inintlapiyalhua huan ma mocuepaca ipan tlali Canaán, \v 18 huan ma nechhualiquilica amotata huan nochi ininteiximatcahua. Na niquinmacas nopa tlali catli más cuali ipan nochi ni tlali Egipto. Huan quicuase catli más cuali catli ni tlali temaca. \v 19 Xiquinilhui ma quihuicaca cuacarros tlen tlali Egipto para ma quinhualicaca ininsihuajhua ihuaya ininconehua huan amotata. \v 20 Ma amo motequipachoca ica catli ama quipiyaj. Nochi catli cuali catli onca ipan ni tlali Egipto teipa elis iniaxca. \p \v 21 Huan quej nopa quichijque itelpocahua Israel. Huan José quinmacac cuacarros quen Faraón tlanahuatijtoya huan quinmacac tlacualistli para ipan ojtli. \v 22 Nojquiya quinmacac yoyomitl yancuic para ma mopatlase, pero Benjamín quimacac 300 tomi tlen plata huan macuili iyoyo para mopatlas. \v 23 Huan para itata José quititlanili majtlactli burrojme tlamamajtoque ica tlamantli catli onca ipan tlali Egipto huan nojquiya quinmacac seyoc majtlactli burrojme tlamamajtoque ica trigo, pantzi huan tlacualistli para ma tlacua itata ipan ojtli. \v 24 Huan quema José quinmajcajqui iicnihua, quinilhui: \p ―Amo ximonajnanquilica ipan ojtli. \p Huan inijuanti yajque. \v 25 Huan quisque ipan tlali Egipto huan ajsitoj tlali Canaán campa itztoya inintata, Jacob. \v 26 Huan quema quipohuilijque Jacob para José noja itztoya huan yaya catli tlanahuatiyaya ipan nochi tlali Egipto, amo quimatiyaya tlaque quiijtos, niyon tlaque quichihuas pampa amo hueliyaya quineltoca. \v 27 Pero quema quipohuilijque nochi catli José quiijtojtoya huan quema quinitac nopa cuacarros catli José quintitlantoya para quinhuicase, nelía pajqui miyac. \v 28 Huan huajca quiijto: “Nelía temachtli, nocone José noja itztoc huan amo nimiquis hasta niyas niquitati.” \c 46 \s1 Jacob yajqui tlali Egipto \p \v 1 Huan Israel, catli nojquiya itoca eliyaya Jacob, quisqui ipan ojtli ica nochi catli quipiyayaya. Huan quema ajsito ipan Beerseba, quimacac se tlacajcahualistli Toteco Dios, yaya catli nojquiya iTeco itata, Isaac. \v 2 Huan nopa tlayohua Toteco quicamanalhui Israel ipan se temictli, huan quinotzqui ica itoca Jacob. Huan Jacob quinanquili: \p ―Nica niitztoc, noTeco. \p \v 3 Huajca Toteco Dios quiilhui: \p ―Na niDios nimoTeco. Na niiTeco motata. Amo ximajmahui para tiyas tlali Egipto pampa nopona nijchihuas para moteipan ixhuihua tlahuel momiyaquilise hasta mochihuase se altepetl ica tlahuel miyac masehualme ica san se inieso. \v 4 Na niyas mohuaya ipan Egipto huan teipa niquinquixtis moteipan ixhuihua nopona. Quema timiquis, motelpoca José itztos monechca. \p \v 5 Huan itelpocahua Jacob quitlalijque inintata, huan ininconehua huan ininsihuajhua ipan nopa cuacarros catli Faraón quintitlantoya huan yajque. Huan quej nopa Israel quistejqui tlen Beerseba. \v 6 Huan Jacob huan itelpocahua quinhuicaque inintlapiyalhua huan nochi catli quipixtoyaj ipan tlali Canaán. \v 7 Yajque nochi iconehua huan iixhuihua; tlacame huan sihuame. \p \v 8 Nica nimitzilhuis inintoca itelpocahua huan iteipan ixhuihua Israel o Jacob catli yajque tlali Egipto. \q1 \v 9 Yajqui Rubén iachtihui ejca cone Jacob. \q1 Yajque iconehua Rubén: \q2 Hanoc, Falú, Hezrón huan Carmi. \q1 \v 10 Yajque Simeón huan iconehua: \q2 Jemuel, Jamín, Ohad, Jaquín, Zohar huan Saúl catli eliyaya icone se sihuatl cananea. \q1 \v 11 Yajque Leví huan iconehua: \q2 Gersón, Coat huan Merari. \q1 \v 12 Yajque Judá huan iconehua: \q2 Sela, Fares huan Zara. Pero iconehua catli inintoca Er huan Onán ya mictoyaj ipan tlali Canaán. Huan iconehua Fares elque: \q2 Hezrón huan Hamul. \q1 \v 13 Yajque Isacar huan iconehua: \q2 Tola, Fúa, Job huan Simrón. \q1 \v 14 Yajque Zabulón huan iconehua catli inintoca eliyayaj: \q2 Sered, Elón huan Jahleel. \p \v 15 Nochi ni tlacame catli nimitzilhuijtoc nica elque iconehua Jacob ihuaya Lea huan yajque tlali Egipto ica Jacob. Huan nochi ni ininconehua tlacatque quema itztoyaj ipan tlali Aram. Nojquiya Jacob huan Lea quipixque se iniichpoca catli itoca Dina. Ininconehua huan iniixhuihua Jacob huan Lea mochijque 33. \q1 \v 16 Nojquiya yajque tlali Egipto Gad huan iconehua: \q2 Zifión, Hagui, Ezbón, Suni, Eri, Arodi huan Areli. \q1 \v 17 Yajque Aser huan iconehua: \q2 Imna, Isúa, Isúi, Bería huan ininsihua icni catli itoca Sera. \q2 Huan Bería ya quinpixqui iconehua: \q2 Heber huan Malquiel. \p \v 18 Catli nimitzilhuijtoc nica elque iconehua Jacob ica Zilpa huan yajque tlali Egipto ininhuaya. Zilpa elqui nopa tequipanojquetl catli Labán quimacac iichpoca, Lea, huan teipa Lea quimacac ihuehue para ma eli isihua. Huan ininconehua huan iniixhuihua Jacob ihuaya Zilpa elque 16 masehualme ica nochi. \q1 \v 19 Huan nojquiya yajque catli eltoyaj iconehua Raquel, isihua Jacob huan inintoca ininconehua elque: \q2 José huan Benjamín. \v 20 Huan ipan Egipto José quinpixqui coneme ihuaya isihua Asena. Asena elqui iichpoca Potifera, catli eliyaya se totajtzi nopona ipan altepetl On. Ininconehua elque: Manasés huan Efraín. \q1 \v 21 Huan iconehua Benjamín elque: \q2 Bela, Bequer, Asbel, Gera, Naamán, Ehi, Ros, Mupim, Hupim huan Ard. \p \v 22 Catli nimitzilhuijtoc nica elque iconehua huan iixhuihua Raquel huan Jacob. Huan mochijque 14 masehualme para nochi. \q1 \v 23 Huan nojquiya yajque tlali Egipto Dan, icone Jacob, huan icone: \q2 Husim. \q1 \v 24 Huan nojquiya yajque Neftalí huan iconehua: \q2 Jahzeel, Guni, Jeser huan Silem. \p \v 25 Huan inijuanti elque iconehua Bilha, nopa tequipanojquetl catli Labán quimacac iichpoca, Raquel, huan teipa Raquel quimacac Jacob para ma eli isihua. Huan iconehua huan iixhuihua Jacob ica Bilha elque chicome para nochi. \p \v 26 Huan para nochi nopa masehualme catli yajque Egipto ihuaya Jacob catli nelía san se inieso elque 66, huan amo quinpojque inintelpocahua ininsihuajhua. \v 27 Huan ica nopa ome iconehua José catli tlacatque ipan Egipto mochijque 70 masehualme ipan ifamilia Jacob quema ajsitoj nopona. \p \v 28 Huan Jacob quititlanqui Judá ma tlayacana para quiitati José huan quimachiltis para ma quinamiquiqui ipan tlali Gosén. Huan quema Judá ajsito campa José, \v 29 tlanahuati ma quicualtlalica icarro para yas quinamiquiti itata. Huan quema ajsito iixpa itata, quinajnahuajqui huan huejcajqui choca ipan iajcol. \v 30 Huan Israel quiilhui José: \p ―Ama ya huelis nimiquis pampa nelía nimitzitztoc ica noixteyol huan nimitzpanti noja tiitztoc. \p \v 31 Huan José quinilhui iicnihua huan nochi ifamilia itata: \p ―Niyas niquitati Faraón para nijyolmelahuati para ya anajsitoque. Niquilhuis para noicnihua huan iteiximatcahua notata catli itztoyaj ipan tlali Canaán ya hualajtoque para mocahuase nohuaya. \v 32 Huan quinhualicatoque ininborregojhua, ininhuacaxhua huan nochi catli quipiyaj pampa inintequi eli quinmocuitlahuíaj borregojme huan quiniscaltíaj tlapiyalme. Quej nopa niquilhuis. \v 33 Huajca quema nopa Faraón anmechnotzas huan anmechtlatzintoquilis ipan tlaque antequitij, \v 34 xiquilhuica para nochipa anquiniscaltijtoque borregojme, san se quen amohuejcapan tatahua. Quej nopa anmechcahuilis anmocahuase ipan tlali Gosén pampa egiptome quinijiyaj catli quinmocuitlahuíaj borregojme huan amo quinequij itztose ininhuaya. \c 47 \p \v 1 Huan José yajqui quiyolmelahuato Faraón huan quiilhui para itata huan iicnihua ya ajsicoj tlen tlali Canaán huan itztoyaj ipan tlali Gosén ihuaya ininborregojhua, huan ininhuacaxhua huan nochi catli quipiyaj. \v 2 Huan quintlapejpeni macuilti iicnihua huan quinhuicac iixpa Faraón para ma quiniximatica. \v 3 Huan Faraón quintlatzintoquili: \p ―¿Tlaque tequitl anquichihuaj? \p Huan inijuanti quiilhuijque: \p ―Tojuanti, timotequipanojcahua, tiquinmocuitlahuíaj borregojme quen tohuejcapan tatahua quichijque. \v 4 Huan tihualajtoque para timocahuase ipan ni tlali pampa amo onca sacatl para toborregojhua nepa ipan tlali Canaán pampa nopa mayantli tlahuel chicahuac nopona. Se favor, totlanahuatijca, techcahuili ma timocahuaca ipan tlali Gosén. \p \v 5 Huan Faraón quiilhui José: \p ―Motata huan moicnihua hualajtoque para mocahuase nica mohuaya. \v 6 Huajca huelis quitequihuise campa más cuali ipan ni tlali Egipto. Xiquinmaca nopa tlali Gosén para nopona ma mocahuaca pampa nelcuali. Huan sintla tijmati sequin tlen inijuanti catli más quimatij nopa tequitl, huajca xiquintlali nochi notlapiyalhua ininmaco. \p \v 7 Teipa José quihuicac itata, Jacob, iixpa Faraón para ma quiiximati. Huan Jacob quitiochijqui Faraón, \v 8 huan Faraón quiilhui: \p ―¿Quesqui xihuitl tijpiya? \p \v 9 Huan Jacob quinanquili: \p ―Nijpanotoc 130 xihuitl catli nelohui. Pero ya nopa nelquentzi pampa ayamo nicajsi nopa xihuitl catli nohuejcapan tatahua itztoyaj. \p \v 10 Teipa Jacob quinahuatijtejqui Faraón huan quisqui. \v 11 Huan José quinmacac itata huan iicnihua nopa tlalme catli más cuali ipan tlali Egipto, nopa tlali itoca Ramesés, para ma itztoca nopona quen Faraón tlanahuatijtoya. \v 12 Nojquiya José quinmacayaya tlacualistli nochi iteiximatcahua quen sese inijuanti monejqui para quitequihuise. \s1 José tenemaquilti trigo ipan nopa mayantli \p \v 13 Huan teipa ipan niyon se tlali ayacmo oncac tlacualistli pampa nopa mayantli más motlananqui. Ipan tlali Egipto huan ipan tlali Canaán nochi tlahuajqui. \v 14 Huan nochi tomi ipan tlali Egipto huan ipan tlali Canaán ajsico imaco José pampa quinemacayaya trigo. Huan yaya quihuicac nopa tomi tequicalco campa itztoya Faraón. \v 15 Huan quema ayacmo aqui quipixqui tomi ipan tlali Egipto huan ipan tlali Canaán, nopa egiptome yajque quiilhuitoj José: \p ―¡Techmaca catli tijcuase! Amo techcahuili ma tiapismiquica moixpa san pampa ya tlanqui totomi. \p \v 16 Huan José quinnanquili: \p ―Sintla ayacmo anquipiyaj tomi, huajca xiquinhualicaca amotlapiyalhua huan nimechpatilis ica trigo. \p \v 17 Huan nopa egiptome quinhuicaque inincahuayohua, ininborregojhua, ininchivojhua, ininhuacaxhua huan ininburrojhua, huan José quinpatili ica trigo. Quen nopa quinpanolti nochi nopa xihuitl. \v 18 Huan quema panoc nopa xihuitl, inijuanti sempa yajque quiilhuitoj José: \p ―Ta tijmati ayacmo tijpiyaj tomi huan ama nochi totlapiyalhua amoaxcahua. Ayacmo tijpiyaj seyoc tlamantli catli huelis timitzmacase, san totlal mocahua huan totlacayohua. \v 19 Pero amo techcahuili ma timiquica moixpa ica mayantli. Techcohua tojuanti ihuaya totlalhua ica trigo. Huan tijtequipanose Faraón san tlapic huan totlalhua elis iaxca, pero techmaca trigo para tiitztose huan para ni tlali ma amo nenpolihuis. \p \v 20 Huajca José quicojqui para Faraón nochi piltlaltzitzi ipan tlali Egipto pampa nochi nopa egiptome quinemacaque inintlalhua pampa amo huelque quiijiyohuíaj nopa mayantli. Quej nopa nochi nopa tlali panoc imaco Faraón. \v 21 Huan José quinchijqui nopa egiptome campa hueli ma elica tequipanohuani catli tequitique san tlapic. \v 22 Pero amo quicojqui inintlal nopa totajtzitzi pampa Faraón quinmacayaya trigo san tlapic. Huan amo monejqui quinemacase inintlalhua. \p \v 23 Teipa José quinilhui nopa egiptome: \p ―Ama amojuanti ihuaya amotlalhua anmocahuaj iaxca Faraón pampa nimechcojtoc para anelise iaxca ya. Nica anquipiyaj xinachtli para xijtocaca. \v 24 Pero quema anpixcase, monequi anquixelose nopa pixquistli catli oncas ica macuili partes. Se parte elis iaxca Faraón huan nopa seyoc nahui partes elise amoaxcahua para anquitocase, huan para anquicuase amojuanti huan amoconehua huan catli itztoque ipan amochajchaj. \p \v 25 Huan inijuanti tlananquilijque: \p ―Techmanahuijtoc para amo timiquise. Ica paquilistli tijtequipanose Faraón san tlapic. \s1 Jacob quinequiyaya motlalpachos ipan tlali Canaán \p \v 26 Huajca José quichijqui nopa tlanahuatili ipan nochi tlali Egipto para ipan sesen macuili coxtali catli pixcase monequi quimacase Faraón se coxtali. Huan ni tlanahuatili noja quitoquilíaj. Pero nopa totajtzitzi amo tleno monejqui tlaxtlahuase pampa inintlalhua amo quema elqui iaxca Faraón. \p \v 27 Huan nopa israelitame mocajque ipan nopa piltlaltzi Gosén ipan tlali Egipto huan nopona nochi quisqui cuali para inijuanti. Huan inijuanti tlahuel momiyaquilijque. \v 28 Huan Jacob itztoya 17 xihuitl ipan Egipto huan quiaxiti 147 xihuitl. \p \v 29 Huan se tonal Israel quimatqui ayacmo huejcahuas para miquis, huajca tlatitlanqui ma quinotzatij José huan quiilhui: \p ―Se favor, xijtlali momax itzintla nometztomahuiya huan xijtestigojquetza Toteco para tijchihuas catli nimitztlajtlanis. Amo techtocas nica ipan tlali Egipto. \v 30 Quema nimiquis huan nimosiyajquetzati ihuaya nohuejcapan tatahua, techhuica huan techtoca campa inijuanti toctoque. \p Huan José quiilhui: \p ―Quena, quej nopa nijchihuas. \p \v 31 Huan itata sempa quiilhui: \p ―¡Xijtestigojquetza Toteco Dios! \p Huan José quitestigojquetzqui Toteco Dios para temachtli quichihuas. Huan huajca Israel mohuijtzonqui ica itzonteco ipan icuatopil huan quihueyichijqui Toteco. \c 48 \s1 Jacob quitiochijqui Efraín huan Manasés \p \v 1 Teipa quema panotoya se quentzi tonali quiilhuijque José para itata mococohua. Huajca José yajqui quiitato huan quinhuicac iome telpocahua, Manasés huan Efraín. \v 2 Huan quema quiyolmelajque Jacob para icone, José, ajsitoya para quiitati, quichijqui fuerza huan mosehui ipan itlapech. \v 3 Huan quiilhui José: \p ―Toteco Catli Quipiya Nochi Chicahualistli monexti campa niitztoya nechca altepetl Luz ipan tlali Canaán huan nechtiochijqui. \v 4 Huan nechilhui para quinmiyaquilis noconehua huan noteipan ixhuihua hasta mochihuase tlahuel miyac masehualme. Nojquiya nechilhui para noteipan ixhuihua quinmacasquía nopa tlali huan elis iniaxca para nochipa. \v 5 Huajca ama huan teipa ni ome moconehua, Efraín huan Manasés, catli tlacatque nica ipan tlali Egipto quema ayamo niajsiyaya elise quen noaxcahua para quiselise san se quen Rubén huan Simeón quiselise. \v 6 Pero nopa moconehua catli tlacatise teipa elise moaxcahua ta. Huan inijuanti quiselise catli quintocaros ipan nopa tlali catli elis iniaxca Efraín huan Manasés. \v 7 Quema nimocuepayaya tlen tlali Aram, mijqui monana Raquel ipan Canaán quema tinejnemiyayaj ipan ojtli huan san quentzi polihuiyaya para tiajsitij altepetl Efrata. Huan nijtojqui nopona ipan ojtli para altepetl Efrata catli ama itoca Belén. \p \v 8 Huan Israel quinitac itelpocahua José huan quiijto: \p ―Huan ¿ni telpocame? \p \v 9 Huan ya quiilhui: \p ―Ni noconehua catli Toteco Dios nechmacatoc nica ipan tlali Egipto. \p Huan itata quiilhui: \p ―Xijchihua se favor, xiquinnechcahuilti campa na para niquinmacas notlatiochihual. \p \v 10 Huan Israel eliyaya nelhuehuentzi huan ayacmo cuali iixteyol, huan yeca ayacmo hueliyaya tlachiya cuali. Huan José quinnechcahuilti itelpocahua campa itata, huan Jacob quintzoponi huan quinnajnahuajqui. \v 11 Teipa Jacob quiilhui José: \p ―Ayacmo nijchiyayaya para sempa nimitzitas huan masque ya nopa, Toteco Dios nechcahuilijtoc nojquiya ma niquinita moconehua. \p \v 12 Huan José quinijcuini itelpocahua catli itztoyaj nechca itlancuaco itata, huan motlancuaquetzqui huan mohuijtzonqui tlalchi ica hueyi tlatlepanitacayotl iixpa itata. \v 13 Huan teipa José quinmatilanqui nopa ome itelpocahua huan quitlali Efraín ica inejmac huan Manasés ica iopoch, huan quinnechcahuilti campa itata, Israel. Quej nopa Efraín mocajqui ica iopoch Israel huan Manasés ica inejmac. \v 14 Pero quema Israel quixitlajqui imax, momanepano huan quitlali inejmac ipan itzonteco Efraín catli eliyaya teipan ejquetl, huan quitlali iopoch ipan itzonteco Manasés catli eliyaya achtihui ejquetl. \v 15 Huajca Israel quintiochijqui quej ni: \q1 “Toteco Dios ma quintiochihua ni telpocame. \q1 Yaya nopa Dios catli ihuaya nejnenque notatahua Abraham huan Isaac, \q1 huan catli nechmocuitlahuijtoc nochi nonemilis. \q1 \v 16 Yaya catli quititlantoc itequihua catli nechmanahuijtinentoc ica nochi catli fiero. \q1 Yaya ma quintiochihua ni telpocame. \q1 Huan nochi masehualme ma quimatica inijuanti noaxcahua, \q1 huan iniaxcahua notatahua, Abraham huan Isaac. \q1 Ma quinpiyaca miyac ininconehua huan ma momiyaquilica ininteipan ixhuihua miyac ipan tlaltipactli.” \p \v 17 Pero José amo quipacti para itata quitlalijtoya inejmac ipan itzonteco Efraín huan quiitzquili imax para quiijcuinis huan quitlalis ipan itzonteco Manasés. \v 18 Quiilhui: \p ―¡Amo, papá! Ya ni catli achtihui ejquetl. Xijtlali monejmac ipan itzonteco. \p \v 19 Pero itata amo quinejqui quichihuas huan quiilhui: \p ―Nijmati, nocone, ya nijmati. Nojquiya iteipan ixhuihua mochihuase nelía miyac masehualme catli nochi quintlepanitase. Pero iicni teipan ejquetl elis más hueyi que ya huan iteipan ixhuihua iicni más momiyaquilise huan mochihuase miyac tlalme. \p \v 20 Huajca ipan nopa tonal Jacob quintiochijqui Efraín huan Manasés huan quinilhui: \q1 “Nochi sequinoc noteipan ixhuihua quitequihuise amotoca para tlatiochihuase huan quiijtose: \q1 ‘Toteco Dios ma mitzchihua hueyi quen quinchijqui Efraín huan Manasés.’ ” \m Quej nopa Israel quitlali para Efraín elis más hueyi huan teipa Manasés. \v 21 Teipa Israel quiilhui itelpoca, José: \p ―Xiquita, ya ajsitinemi nopa tonal para nimiquis, pero Toteco Dios itztos amohuaya huan quichihuas para sempa xiyaca ipan inintlal mohuejcapan tatahua. \v 22 Huan nimitzmacatoc ta nopa tlali catli más cuali que nopa catli niquinmacac moicnihua pampa más tihueyi. Yeca nimitzmaca catli niquinquixtili nopa amorreo masehualme ica nomachete huan nocuahuitol. \c 49 \s1 Itlayacapan camanal Jacob \p \v 1 Huan Jacob quinnotzqui itelpocahua huan quinilhui: “Ximonechcahuica huan nimechilhuis catli anmechpanos teipa. \q1 \v 2 Noconehua, ximonechcahuica huan techcaquica. \q1 Na niJacob huan annoconehua. \q1 Techtlacaquilica niamotata, Israel. \q1 \v 3 Ta Rubén, tinoachtihui cone. \q1 Tieliyaya tinochicahualis huan quema titlacatqui eltoya quen nopa achtihui iselca nofuerza. \q1 Tijpiyas miyac chicahualistli huan tlatlepanitacayotl. \q1 \v 4 Pero ayacmo tielis catli más tihueyi, \q1 pampa tiitztoc quen atl catli tehuahuatatza. \q1 Quej nopa eltoc pampa techpinahualti quema timotejqui ipan notlapech ihuaya notequipanojca. \q1 \v 5 Simeón huan Leví nelía anicnime pampa san se amonemilis. \q1 Amomachetes anquitequihuíaj san para tlahuilancayotl. \q1 \v 6 ¡Amo quema nijnequi nijcaquis amocamanal, \q1 niyon amo quema nimosentilis amohuaya! \q1 Pampa quema ancualaniyayaj, antemictijque, \q1 huan san pampa anquinejque, anquinmetzpostejque torojme. \q1 \v 7 ¡Tlatelchihualtic, quena, tlatelchihualtic amocualancayo, \q1 pampa annelfierojtique huan amo antlatlasojtlaj! \q1 ¡Nimechsemanas huan anitztose campa hueli ipan nochi tlali Israel! \q1 \v 8 Ta tiJudá, moicnihua mitzpaquilismacase. \q1 Huan tiquinitzquis mocualancaitacahua ininquechtla huan tiquintlanis. \q1 Hasta moicnihua motlancuaquetzase para mitztlepanitase. \q1 \v 9 Ta tiJudá, tielis quen icone se tecuani catli mocuepa pactoc por nopa tlapiyali catli quimictijtoc. \q1 Tielis quen se león catli mopachohua huan moteca tlalchi, \q1 huan quichiya tlaque quiitzquis. \q1 Tielis quen se sihua león catli nelía quipiya fuerza. \q1 Amo aqui mitzcuesolmacas. \q1 \v 10 Amo aqui huelis quiquixtis nopa tlanahuatili catli moteipan ixhuihua quipiyase. \q1 Niyon quinquixtilis nopa tepos cuatopili catli quipiyase para ica tetlatzacuiltise. \q1 Quipiyase tequiticayotl para nochipa. \q1 Huan teipa hualas moteipan ixhui catli temacas tlasehuilistli. \q1 Yaya catli nelía iaxca nopa tepos cuatopili huan nopa tequiticayotl para tlanahuatis. \q1 Huan masehualme ipan nochi tlalme campa hueli quichihuase catli yaya quinilhuía. \q1 \v 11 Elis nelrico huan campa hueli oncas xocomeca mili catli iaxca. \q1 Quiilpis iburro ipan tlen hueli xocomeca tzontli catli quinequis, \q1 huan sintla quinequi, quiilpis ipilconeburrojtzi ipan nopa xocomeca macuayotl catli más cuali. \q1 Quipiyas miyac xocomeca atl hasta nesis quen huelis ica quichicuenis iyoyo. \q1 Quena, hasta mocahuas quipiyas iayo xocomecatl catli temacas nochi imil. \q1 \v 12 Iixteyol elis más yayahuic que xocomeca atl, \q1 huan itlancochhua más chipahuac que lechi. \q1 \v 13 Ta tiZabulón, moteipan ixhuihua itztose iteno hueyi atl, \q1 huan nopona ajsise miyac barcos. \q1 Motlal ajsis hasta tlali Sidón. \q1 \v 14 Ta tiIsacar, moteipan ixhuihua elise tejtetique quen se tlapiyali catli quimati tlamama etic. \q1 Mosiyajquetzase campa quintzacuaj borregojme. \q1 \v 15 Quema quiitase quenicatza nelía cuali amotlal para ipan anmosiyajquetzase huan quenicatza nelía yejyectzi, \q1 huajca motlancuaquetzase huan mocuitlapantise para tlamamase. \q1 Huan niyon amo molinise moteipan ixhuihua quema quinchihuase ma tequipanoca san tlapic. \q1 \v 16 Ta tiDan, ta huan moixhuihua antetlajtolsencahuase quen quinamiqui pampa anelise se hueyi familia ipan tlali Israel. \q1 \v 17 Moteipan ixhuihua elise quen se cohuatl catli itztoc ojtipa, \q1 huan quintzacanía inincotztla cahuayojme huan quintlahuisohua catli tlejcotoque ipan cahuayojme. \q1 \v 18 ¡TOTECO! Nijchiya para techmanahuis. \q1 \v 19 Ta tiGad, miyac soldados hualase huan quinhuilanase moteipan ixhuihua, \q1 pero teipa quintojtocatiyase. \q1 \v 20 Ta tiAser, moteipan ixhuihua quipiyase tlacualistli catli cuali. \q1 Quena, temacase tlacualistli catli ajhuiyac quen catli quicuaj huejhueyi tlanahuatiani. \q1 \v 21 Ta tiNeftalí, moteipan ixhuihua elise quen se masatl catli nemi campa quinequi huan catli quintlacatiltía yejyectzitzi pilconemasatzitzi. \q1 \v 22 Ta tiJosé, moteipan ixhuihua elise quen se cuali cuahuitl catli quitoctoque campa ameli. \q1 Temaca miyac itlajca huan imacuayohua moscaltía miyac hasta quionpano nopa tepamitl catli tilahuac. \q1 \v 23 Masehualme quincualancaitase moteipan ixhuihua, \q1 huan quinmajcahuilise cuatlamintli huan nochipa quinmacase tequipacholi. \q1 \v 24 Pero moteipan ixhuihua quiquetzase inincuahuitol xitlahuac, \q1 huan amo huihuipicase ininmax quema quitequihuise pampa elise tejtetique. \q1 Quena, tlatlanise pampa noTeco Dios, yaya catli quipiya nochi chicahualistli quinpalehuis. \q1 Yaya quinmocuitlahuis pampa yaya totlamocuitlahuijca tiisraelitame. \q1 Yaya nopa Hueyi Tetl catli techmanahuijtoc miyac huelta. \q1 \v 25 Quena, ma anmechpalehuis ininTeco mohuejcapan tatahua. \q1 Ma anmechtiochihua ta huan amoteipan ixhuihua yaya Toteco Catli Quipiya Nochi Chicahualistli. \q1 Ma quintiochihuas moteipan ixhuihua ica miyac tlatiochihualistli quen atl catli huala tlen huejcapa ipan ilhuicac, \q1 huan catli huala huejcatla ipan hueyi atl huan quichihuas ma moscaltis amomilhua. \q1 Ma quintiochihuas ta huan moteipan ixhuihua huan amosihuajhua. Ma anmechmacas miyac amoconehua catli moscaltise ica cuali. \q1 Ma tlahuel momiyaquilica amotlapiyalhua. \q1 \v 26 Quena, José, Toteco ma mitztiochihua, yaya catli noTeco na, nimotata. \q1 Ni tlatiochihuali momiyaquilis hasta ajsis ipan nopa tepeme catli huejcahuase para nochipa. \q1 Nochi ya ni elis nopa tlatiochihualistli catli ta tijpiyas, José, \q1 pampa Toteco mitziyocatlali tlen moicnihua para tielis tiinintlanahuatijca. \q1 \v 27 Ta tiBenjamín, moteipan ixhuihua tlatlanise quen se tepechichi. \q1 Ica ijnaloc quicuase catli quimictijtoque, \q1 huan hasta tiotlac quipiyase catli mocajtoc para temajmacase.” \p \v 28 Ya ni nopa 12 itelpocahua Israel huan nopa tlatiochihuali catli inintata quinmacac. Quinilhui catli quinamiqui para sesen quiselis pampa Toteco quinextili catli panos ica ininteipan ixhuihua sese inijuanti. \s1 Imiquilis Jacob \p \v 29 Nojquiya Jacob quinmacac itelpocahua ni tlanahuatili: “San quentzi polihui para nimiquis. Techtlalpachoca ihuaya nohuejcapan tatahua ipan nopa tecacahuatl catli eltoc ipan itlal Efrón nopa heteo. \v 30 Quena, techtlalitij nopona ipan tlali Canaán ipan nopa tecacahuatl ipan nopa mila catli itoca Macpela, iixpa Mamre. Nopa catli Abraham quicohuili Efrón para ipan ma quintlalpachoca nochi iteiximatcahua. \v 31 Nopona quintoctoque Abraham ihuaya isihua, Sara, huan Isaac huan isihua, Rebeca, huan nopona nijtlalpacho Lea. \v 32 Nopa tlali huan nopa tecacahuatl catli eltoc nopona quincohuili nopa heteo tlacame.” \p \v 33 Huan quema Jacob tlanqui quinnahuatía itelpocahua, motejqui ipan itlapech huan mijqui. \c 50 \p \v 1 Huajca José quinajnahuajqui itlacayo itata huan chicahuac chocac huan quitzoponi. \v 2 Teipa quinnahuati nopa itepajtijcahua ma quitlalilica tlaajhuiyacayotl catli pajyo ipan itlacayo itata para ma amo palani. Huan quej nopa quichijque. \v 3 Huan quitlalilijque nopa pajtlaajhuiyacayotl 40 tonali pampa monejqui quitlamiltise nopa tonali para amo palanis. \p Huan nopa egiptome quichoquilijque Israel 70 tonali. \v 4 Teipa quema panoc nopa choquistli, José quincamanalhui itlapalehuijcahua ipan ichaj Faraón huan quinilhui: \p ―Se favor, xijcamanalhuica Faraón tlen na huan xiquilhuica \v 5 para quema notata miquiyaya, nechchijqui ma nijtestigojquetza Toteco Dios para nijtlalpachosquía ipan se tecacahuatl catli iaxca tofamilia ipan tlali Canaán. Huajca xijtlajtlanica ma nechcahuili ma niya tlali Canaán nijcahuati notata. Huan quema nijtlalpachos, nimocuepas. \p \v 6 Huan nopa Faraón tlananquili para quena huan quiilhui José: \p ―Xiya xijtlalpachoti motata quen ya mitzilhui. \p \v 7 Huan José yajqui quitlalpachoto itata. Huan ihuaya yajque nochi nopa tlacame catli quihuicaque tequiticayotl para tlanahuatise ihuaya José. Huan nojquiya yajque catli quipixque tlanahuatili ipan ichaj Faraón huan ipan tlali Egipto. \v 8 Huan yajque nochi iicnihua José ininhuaya nochi iteiximatcahua itata. Ipan tlali Gosén san quincajtejque ininconehua huan inintlapiyalhua. \v 9 Nojquiya yajque miyac masehualme ipan cuacarros huan ipan cahuayojme ihuaya José. Elque tlahuel miyac masehualme catli yajque. \v 10 Huan quema ajsitoj campa quiyolquixtíaj trigo ipan Atad nechca nopa hueyatl Jordán, nochi quipixque se hueyi choquistli huan ica miyac tequipacholi José quichoquili itata para chicome tonali. \p \v 11 Huan quema nopa cananeos catli ejque nopona quiitaque para nelía chocayayaj campa tlayolquixtía campa itoca Atad, quiijtojque: “Tlahuel hueyi inintequipachol nopa egiptome.” Huan yeca quitocaxtijque Abel Mizraim. (Abel Mizraim quinequi quiijtos “campa nopa egiptome chocaque”.) Abel Mizraim mocahua nechca hueyatl Jordán para campa temo tonati. \p \v 12 Huan itelpocahua Jacob quichijque ica inintata nochi catli ya quintlajtlanijtoya. \v 13 Quihuicaque ipan tlali Canaán huan quitlalpachojque ipan nopa tecacahuatl catli eltoc ipan mila Macpela nechca Mamre catli Abraham quicohuilijtoya Efrón, nopa heteo tlacatl, para ipan quintlalpachosquíaj nochi iteiximatcahua. \v 14 Teipa quema ya quitlalpachojtoyaj inintata, José mocuepqui tlali Egipto ihuaya iicnihua huan nochi sequinoc catli ihuaya yajtoyaj. \s1 Itlayacapan nemilis José \p \v 15 Quema iicnihua José momacaque cuenta para inintata Jacob ya mictoya, moilhuijque: “Nohueli José techcualancaitas huan quinequis techcuepilis ica catli fiero tijchihuilijque huejcajya.” \p \v 16 Huajca tlatitlanque ma quiilhuitij: “Quema totata ayamo miquiyaya, \v 17 technahuati ma timitzilhuica, xijchihuili se favor huan techtlapojpolhui totlajtlacol timoicnihua quema timitzchihuilijque catli fiero. Huan tojuanti nojquiya timitztlajtlaníaj techtlapojpolhui catli timitzchihuilijque. Ama tijtequipanohuaj Toteco Dios catli totata quitoquili.” \p Huan José chocac quema quicajqui ni tlamantli. \v 18 Huan teipa ajsicoj iicnihua huan mohuijtzonque iixpa ica tlatlepanitacayotl huan quiilhuijque: \p ―Nica techpixtoc para timoaxcahua. Timitztequipanose san tlapic. \p \v 19 Pero José quinilhui: \p ―Amo ximajmahuica. Na amo niDios para nimechtlatzacuiltis. \v 20 Melahuac anquinequiyayaj antechchihuilise catli nelía amo cuali, pero Toteco Dios quisencajqui para ica catli fiero antechchihuilijque, yaya quichihuasquía se tlamantli catli onpano cuali. Yaya quinequiyaya quimanahuis ininnemilis miyac masehualme huan ya nopa catli ama anquiitaj pano. \v 21 Huajca amo ximajmahuica. Nimechmacas amojuanti huan amoconehua catli anquicuase. \p Huan José quincamanalhui ica teicnelijcayotl huan quej nopa quinyoltlali. \s1 Imiquilis José \p \v 22 Huan José ihuaya nochi iteiximatcahua noja mocajque ipan tlali Egipto huan yaya amo mijqui hasta quipixqui 110 xihuitl. \v 23 José itztoya hasta iconehua Efraín quinpixque iniixhuihua. Nojquiya itztoya hasta Maquir, icone Manasés, quinpixqui iconehua. Quena, iixhuihua Manasés mahuiltijque iicxitla ininhueyi tata José. \p \v 24 Huan se tonal José quinilhui iicnihua: “San nechpolohua quentzi para nimiquis, pero teipa Toteco Dios hualas anmechpalehuis huan anmechquixtis tlen ni tlali para anmechhuicas ipan nopa tlali catli quintencahuili Abraham, Isaac huan Jacob para quinmacas.” \v 25 Huajca José quincamanalhui iicnihua catli nojquiya itztoyaj itelpocahua Israel quen ya. Huan quinchihualti ma quitestigojquetzaca Toteco para quihuicase iomiyohua ininhuaya quema ajsis tonal para quisase tlen tlali Egipto. Quinilhui: “Quema Toteco Dios hualas huan anmechhuicas sempa ipan tlali Canaán, monequi anquihuicase noomiyohua amohuaya.” \p \v 26 Huajca José mijqui ipan tlali Egipto quema quipiyayaya 110 xihuitl huan itlacayo quipajtijque ica pajtlaajhuiyacayotl para amo palanisquía. Huan quitlalijque ipan se cuacajo ipan tlali Egipto.