\id COL - Nooni \h Kolose \toc1 Kol ose \toc2 Kol o \toc3 Kolo \mt2 Ŋwa' wvù Baul to saŋɛɛ ɛ̂ kentaashɛ ke \mt1 Kol ose \imt1 Fiɛɛ fì nu ɛ̂ Ŋwa' wvu Kolose wvun e \ip Baul to saŋ ŋwa' wvun fô kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke ɛ̂ kelaante kè Kolose le. Ɛbaflos to nu ɛ nɛ to bô saaka mvu wvù befe ɛkumɛ kentaashɛ kedvu. Ɛ Baul mum saŋ ŋwa' wvun no kentaashɛ kedvu to nu ɛ̂ keleŋ kè wvú to yɛne lɛ ɛ̀ kɛŋke wen keetaale fô kí le. Wvú to saŋ keeleke n'yɛɛyi ɛ ɛ̀ nu wvu kecɛɛy wvù nu ɛkumɛ bonyii bò ɛ̀ nu bo Klistu le. \is1 Bikuu bi mwɛɛm e ɛ̂ Ŋwa' wvun e \io1 1:1-8 Keŋkɛwcɛ \io1 1:9–2:19 Ɛkumɛ wee wvù ɛ̀ nu Klistu noo lemme diew \io1 2:20–4:6 Nshii wvu fwɛ wvù nu yî Klistu le \io1 4:7-18 Kemɛse \c 1 \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Gal 1:1\x*Ɛ̀ nu me wvù Baul, waa ntum Klistu Jisos yî ŋkoŋ wvù wvu Nyo' le. Me nu bee Timatio wvù waa bwee wesebeene. \v 2 Ŋwa' wvun gɛne fô ben e boom bo bwee wese le bò nu fitele fimwaaŋ bô bo Klistu, nu bonyii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le Kolose. Nyo' Icee wesebeene ebuw ben bô kembonɛn kew ebvuu enya ben bô mvuntelem mvù lɛɛtene. \s1 Ɛ Baul no bunlee, nyaa keyoone ɛ̂ Nyo' fô bonyii bo Kolose le \p \v 3 \x - \xo 1:3 \xt Ɛfɛ 1:16; 1Tɛs 1:2-3\x*Bese dioo bunlee fô ben e sekecii no nyaa kɛ ɛ ɛ̀ nu keyoone ɛ̂ Nyo' wvù Icee Tata wesebeene wvù Jisos Klistu, \v 4 \x - \xo 1:4 \xt Ɛfɛ 1:15\x*njefo bese nu ɛ yuw wase ɛkumɛ fitele finɛn fì ben lese yî Klistu Jisos e, bô keŋkoŋɛn kè ben kɛŋke fô bonyii bocii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le. \v 5 \x - \xo 1:5 \xt 1Bi 1:3-4; Ɛfɛ 1:13\x*Bese kee lɛ ben gee nonɛn njefo ben taale fwe ɛ ɛ̀ nu yî fiɛɛ fì Nyo' nu ɛ seyse ɛ gɛɛ ɛ̂ ben fowe le. Ɛ fiɛɛ fin nu fì ben to yuwɛɛ wase ɛ̂ diɛw Nyo' le yì nu kecɛɛy, nu saaka wvù jee. \v 6 \x - \xo 1:6 \xt Lem 2:41; Lum 1:13; 1Tim 3:16\x*Saaka wvun to to fô ben e lɛŋlɛŋ no wvú to toɛ fô bonyii le yî ɛkolɛ ke nshɛ le kecii no kumene nce bonyii bvuu saaŋkene gɛne fwe fwe. Ɛ̀ nu kɛ lɛŋlɛŋ no fí to kooyɛɛ bô ben ɛ kɛw diuu dì ben yuwɛɛ saaka wvudvu bvuu kiɛɛ kecɛɛy lɛ Nyo' nu ɛ buw bonyii bô keŋkoŋɛn kew. \v 7 \x - \xo 1:7 \xt 4:12; Flm 23\x*Ben to yuw saaka wvudvu wvun ɛ̂ Ɛbaflas wvù nu fitele fisɛse, ɛ bee bó lemte yî fiɛɛ le fimwaaŋ. Wvú nu wee lemme Klistu, ɛ wvú ɛ jo bvudvuu bvusɛse ɛ no lemte bô fitele fiew ficii, \v 8 \x - \xo 1:8 \xt 1Kol 8:1\x*ɛ wvú ɛ see wase ɛ̂ bese ɛkumɛ keŋkoŋɛn kè Keyoy ke Nyo' le nu ɛ nya ben ɛ no kɛŋke fô bonyii le. \v 9 \x - \xo 1:9 \xt Ɛfɛ 1:17; Fili 1:9\x*Ɛ kɛw diuu dì bese yuwɛɛ ɛkumɛ ben nonɛn, bese ɛ mum ɛ no bunlee fô ben e sekecii. Bese bunlee lɛke lɛ Nyo' ege ɛ́ ben ekiɛɛ fiɛɛ fì wvú gomte. Ɛ fifin nu ke efey yî bvufee bô mwɛɛm mvù Keyoy kew nu ɛ ge ben ɛ no kee le. \v 10 \x - \xo 1:10 \xt Ɛfɛ 4:1; 2:10; Fili 1:27\x*Nonɛn ɛ́ ben emum ecee nce ɛ ɛ̀ nu wvù nu ɛ kpwɛntɛn wvu bonyii bo Tata le. Ɛ ɛ̀ nu wvú, wvù wvú looci kooŋke. Ɛ́ ben dioo cee nonɛn emum egee dilemme dì jee jé le jé le, ekeè Nyo' gɛne fwe fwe. \v 11 \x - \xo 1:11 \xt Lum 5:2; Ɛfɛ 1:18\x*Bese bunlee tɛn lɛ Nyo' wvù mvuŋgay mvu baay mvunciim nu mwew enya ben bô mvuŋgay mvunciim ɛ́ ben etɛmyi sekecii, kuule shém gɛne fwe yî fiɛɛ le ficii, laŋlaŋe, \v 12 nyaa keyoone ɛ̂ Nyo' Ice. Ɛ̀ nu wvú wvù nu ɛ ge beene ɛ kocɛn keeke ekɛŋkɛ fiɛɛ fì wvú nu ɛ seyse ɛ gɛɛ ɛ̂ bonyii bò ɛ̀ nu bew fô bvudvuu bvu n'yuu le. \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Jon 5:18; Luk 22:53; Lem 26:18; Ɛfɛ 1:6, 7, 21; 2:2; 6:12\x*Wvú nu ɛ bvuse wase beene can mvuŋgay mvu ɛjiwɛ le, ɛ gɛɛ ɛnte jo bvunfon bvu Waa we wvù nu fitele fiew e. \v 14 Ɛ̀ nu Waa we wvun wvù nu ɛ ge Nyo' ɛ lɛɛshɛ bibefɛ bisɛɛbeene, ɛ sum beene can ŋgɛw e. \s1 Klistu nu ɛkolɛ ke mwɛɛm mvunciim e \p \v 15 \x - \xo 1:15 \xt Jon 1:18; 2Kol 4:4; 1Tim 6:16; Ibu 1:3\x*Waa we wvun nu naa lo wunte Nyo' kebɛɛ wvù beene yaa yɛne kɛ. Ɛ̀ nu wvú nsafwe mwɛɛm mvunciim mvù bó bomɛɛ. \v 16 \x - \xo 1:16 \xt 1:13; Jon 1:3, 19; Ibu 1:2\x*Nyo' to bom mwɛɛm mvunciim can ye le, mwɛɛm mvu fowe bô mvu fokuse, mvù bó yɛne mvú le, bô mvù bó yaa yɛne kɛ, kɛnɛɛ ɛ̀ nu naa bonceendaa bò la, bò lɛne ɛ̂ fwefwe le, kɛnɛɛ bò kɛŋke mvuŋgay, kɛnɛɛ bo baay baay, kɛnɛɛ bò saake. Mwɛɛm mvun mvunciim nu ɛ Nyo' to bom can ye le, ɛ mvú nu keewvumte wvú. \v 17 \x - \xo 1:17 \xt Jon 1:1; 8:58\x*Wvú to nu wase dvú ɛ mwɛɛm mvunciim sɛ ke no nu. Mwɛɛm mvunciim nu can ye le, ɛ ɛ̀ jici wvú dvú ɛ mvú sɛ nu. \v 18 \x - \xo 1:18 \xt 2:19; 3:15; Ɛfɛ 1:22-23; \xt Lem 4:2; 26:23; Mwm 1:5\x*Wvú nu ɛkolɛ ke kentaashɛ ke bonyii bo mbee le kè ɛ̀ nu ye ye. Ɛ̀ nu wvú wvù to kɛwɛɛ kentaashɛ kin. Ɛ ɛ̀ nu wvú wee wvu fwe keebuy yî kpwe le wvù yaa bɛɛ ke ekpwe kɛ, wvu lɛ yî fiɛɛ ficii le ɛ́ wvú enù nsafwe. \v 19 \x - \xo 1:19 \xt 2:9-10; Jon 1:16; Ɛfɛ 1:23\x*Mwɛɛm mvun nu nonɛn njefo Nyo' to nu ɛ koŋ lɛ fiɛɛ fì wen nu fí ficii enù yî Waa we le, \v 20 \x - \xo 1:20 \xt Lum 3:25-26; Ɛfɛ 1:9-10, 21; 2:13-16\x*ɛ́ wvú ege ɛ́ mwɛɛm mvunciim ekase etaashɛ bô Nyo', kɛnɛɛ ɛ̀ nu mvu fowe kɛnɛɛ mvu fokuse. Ɛ Nyo' mum ge keman bô ɛlɛmɛ ke Waa we le seke wvú to kpweɛ yî kentam e. \p \v 21 \x - \xo 1:21 \xt Lum 5:10; Ɛfɛ 2:12-13; 5:27\x*Ben tɛn to shee nu ɛ ben ɛ gawsɛn ben ɛ bo Nyo', kɛŋke boŋkpwawcɛ bò befe ɛkumɛ wvú, gee mwɛɛm mvù befe. \v 22 Geenɛn, keseen nu ɛ Nyo' ɛ kase wase ɛ taashɛ ben ɛ bó. Wvú to ge fifin fele yî Waa we le wvù to tuɛ wee wvu wum, to kpwe fô ben e, wvu lɛ ben enù ɛ̂ wvú fwe yuule yaa kɛŋke nlom kɛ, nu sɛ jay. \v 23 \x - \xo 1:23 \xt 2:7; Ɛfɛ 3:17; 1Tim 3:16; Ibu 3:6\x*Ben kɛŋke keemum egɛnè fwe yî fitele fì ben lese yî ye le, ecime gɛŋ eleemè tɛmyi ɛ fiɛɛ yaa shiike kɛ ben yî fiɛɛ fì ben taale fwe yî dvú le fì ben to yuwɛɛ ɛ̂ saaka wvù jee le. Saaka wvù jee wvudvu wvun nu wvù bó nu ɛ fewcɛ wase ɛ̂ wee tfuu yî nshɛ le fɛn. Ɛ saaka wvudvu wvun nu wvù me wvù Baul nfewci ɛ̂ bonyii diɛwɛ wee lemme Nyo' le. \s1 Lemme dì Nyo' to nyaɛ ɛ̂ Baul \p \v 24 \x - \xo 1:24 \xt 2Kol 1:5; 11:23-29; Ɛfɛ 3:13\x*Me nlaŋlaŋe keseen yî ŋgɛw wɛm wvù me n'yɛne nje yene le. Ɛ me njoo ŋgɛw wvun yî ɛkolɛ kem e nɛn keemɛse ŋgɛw wvù Klistu to yɛnɛɛ nje kentaashɛ ke bonyii bo mbee le kè ɛ̀ nu ye ye. \v 25 \x - \xo 1:25 \xt Ɛfɛ 3:1-3\x*Nyo' nu ɛ gɛɛ me lɛ me enlemtè fô kentaashɛ ke bonyii bo mbee le, enfewcì diɛw ye ɛ̂ ben no yí nu yicii. \v 26 \x - \xo 1:26 \xt 2:2; 4:4; Ɛfɛ 3:6\x*Diɛw yin nu yì to shee nu ɛ bó ɛ nyilɛ ɛ̂ ɛŋgokɛ ke bonyii le kecii bilum ŋkuuŋ, ɛ keseen nu ɛ Nyo' ɛ duŋcɛ wase ɛ̂ bonyii bò ɛ̀ nu bew. \v 27 \x - \xo 1:27 \xt 3:4; Lum 5:2; Ɛfɛ 1:18\x*Nyo' to nu ɛ caw keege ɛ́ bonyii bew ban ekiɛɛ lɛ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu nu ke ekɛŋkɛ bvukukɛ bvu saaka wvù bó to shee nyile wvun e naa ntay. Ɛ saaka wvudvu wvun nu lɛ Klistu nu yî yene le. Nonɛn ben ɛ mum ɛ no taale fwe keekɛŋkɛ bvukukɛ. \v 28 \x - \xo 1:28 \xt Ɛfɛ 4:13\x*Ɛ̀ nu Klistu wvudvu wvun wvù bese fewci ɛkumɛ wvú ɛ̂ bonyii bocii. Bese yɛɛyi bó bô bvufee bvucii bvù Nyo' nyaa ɛ̂ bese, bvuu teete bó, wvu lɛ bó enù ɛ bó ɛ taw ɛ kocɛn ɛ̂ Nyo' ɛjise no bonyii bo Klistu le kɛŋke keenu. \v 29 \x - \xo 1:29 \xt Ɛfɛ 3:20; Fili 4:13\x*Ɛ̀ nɛɛ fiɛɛ fì me mbone ŋaŋ, nlemte bô mvuŋgay mvunciim mvù Klistu lemte dvú yî yɛm e. \c 2 \p \v 1 Me ɛ mum ɛ no ŋgomte lɛ me eŋge ɛ́ ben bo Kolose ekiɛɛ no me nlumte naa ntay nje yene, bô nje bonyii bo Lawdɛsia noo bonyii bo mbee le bocii bò ke baa yɛn wase me le ɛjisɛ kɛ. \v 2 \x - \xo 2:2 \xt 1:26-27; Ɛfɛ 5:2\x*Me ŋgee nonɛn lɛ mvuntelem mvu ben ɛ bó le eyvuwsè, ɛ́ ben etaashɛ enu yî keŋkoŋɛn e, wvu lɛ ben elooci kee naa ntay mwɛɛm mvunciim no wee kɛŋke keekee, emum ekeè tɛn kenyilɛ ke Nyo' le, kè ɛ̀ nu Klistu. \v 3 \x - \xo 2:3 \xt Bŋgn 2:4-5; 1Kol 1:24, 30; Ɛfɛ 3:19\x*Nyo' nu ɛ nyilɛ ntfu bvufee bvucii bô mwɛɛm mvù bonyii kɛŋke keekeè ɛkumɛ wvú ɛ ɛ̀ nu yî Klistu le. \v 4 \x - \xo 2:4 \xt 2:8; Lum 16:18\x*Me njemyi fin wvu lɛ fo wee mvu ke enɛ eto bô njeme wvù yeke wvu fomvu fomvu elɛɛ ben dvú. \v 5 \x - \xo 2:5 \xt 1Kol 5:3\x*Ben ekeè lɛ naa no me ncim nu ncejole nɛn nu ɛ me nu beene ɛ̂ keyoy e. Ɛ me laŋlaŋe no me n'yuuke no ben gee mwɛɛm ɛ̂ je yi lɛŋ e, ɛ ben ɛ lese fitele yî Klistu le ɛ fí tɛmyi ntay. \s1 Bonyii bo Klistu le nu ɛ boy wase can bonci bo ɛcici le \p \v 6 No ben nu ɛ fiisɛn wase Klistu Jisos wvù Tata, ben emum eleemè kɛ yî ye le nonɛn. \v 7 \x - \xo 2:7 \xt 1:23\x*Ben ecime gɛŋ ekuù yî ye le, eleemè tɛmyi yî mbee wene le kɛ lɛŋlɛŋ no bó to yɛɛyɛɛ ben, enyaà keyoone ɛ̂ Nyo' sekecii. \v 8 \x - \xo 2:8 \xt 1Tim 6:20\x*Ben eyɛnè fo wee ke ejo bvufee bvu ɛcici bvu fokuse fɛn bvu kenlɛɛma le enjim ben dvú ɛ́ ben etu bonfaw kɛ. Bvufee bvun nu bvù bii boŋkpwawcɛ bo wee wvu wum bô bo mwɛɛm mvù saake yî woŋ wvun e. Kɛ ɛ̀ yaa nu bvù bii boŋkpwawcɛ bo Klistu le kɛ. \v 9 \x - \xo 2:9 \xt 1:19; 2:15, 20; Ɛfɛ 1:21\x*Ben ekeè lɛ no Klistu to tuɛ wee wvu wum, nu ɛ fiɛɛ fì Nyo' nu fí ficii nu yî ye le. \v 10 Ben nu ɛ kɛŋkɛ wase mwɛɛm mvunciim no ben nu ɛ taashɛ ben ɛ bo Klistu. Ɛ̀ nu wvú ɛkolɛ ke mwɛɛm mvunciim mvù kɛŋke mvuŋgay saake le. \v 11 \x - \xo 2:11 \xt Ɛfɛ 2:11\x*No ben ɛ bó to taashɛɛ nonɛn, ɛ wvú tfuse ben yew. Ɛ kɛ ntfuse yew wvun nu wvù bó tfuuse bô can seke bó ɛ sum kejewlɛɛ ke ye wee le kɛ. Wvuwvun nu wvù ɛ̀ gee Klistu keesum nyam yene ye kebefɛ. \v 12 \x - \xo 2:12 \xt 3:1; Lum 6:3-4; Ɛfɛ 1:19-20; 2:6\x*Seke bó to lesɛɛ ben ɛ̂ joo nu ɛ bó to taashɛ ben ɛ bo Klistu dwey. Ɛ Nyo' kase bvuse tɛn ben nje fitele fì ben to lesɛɛ yî ye le lɛ wvú nulo ebvuse tɛn ben yî kpwe le bô mvuŋgay mvù wvú to bvusɛɛ Klistu dvú yî kpwe le. \v 13 \x - \xo 2:13 \xt Ɛfɛ 2:1, 5\x*Ben to shee nu ɛ ben ɛ kpwe wase ɛ̂ keyoy e nje bonci bo Nyo' le bò ben to ŋgoyte ɛ Klistu baa tfuse wase tɛn ben yew keesum mwɛɛm mvù nyam ye yene gomte le kɛ. Keseen, Nyo' nu ɛ ge wase ben ɛ kase ɛ tu dvú, ɛ taashɛ ben ɛ bo Klistu. Wvú nu ɛ lɛɛshɛ wase bibefɛ bisɛɛbeene bicii. \v 14 \x - \xo 2:14 \xt Ɛfɛ 2:15-16; 1Bi 2:24\x*Wvú nu ɛ fiwsɛ wase mwɛɛm mvù to koole beene ɛ̂ Ŋwa' bonci le ɛ bó saaŋke ɛkumɛ beene. Wvú nu ɛ jo mwɛɛm mvudvu mvun ɛ tfuse yî Klistu le, bó ɛ mum ɛ ta wvú yî kentam e, \v 15 \x - \xo 2:15 \xt 2:9-10\x*wvú ɛ mum ɛ ŋgoy mvuŋgay mvu mwɛɛm mvunciim mvù kɛŋke mvuŋgay saake le, ɛ bvuse mvú ya le, ɛ shoose, ɛ mum ɛ so mvú yî kentam e. \f + \fr 2:15 \ft Kɛnɛɛ lɛ, “… ɛ mum ɛ so mvú yî ye le.”\f* \s1 Bonyii bo Klistu le eyuukè ɛ ɛ̀ nu fiɛɛ fì ɛ̀ gayte wvú \p \v 16 \x - \xo 2:16 \xt Lum 14:1-6\x*Nonɛn, fo ben ebvuu ebee ɛ́ wee mvu esaake ben ɛkumɛ mwɛɛm mvù ben diee kɛnɛɛ mvù ben wuu kɛnɛɛ lɛ ben baa egɛɛle boŋkaw, kɛnɛɛ ɛ̀ nu ŋkaw kpwee wvu fwɛ, kɛnɛɛ lɛ ben baa eshee mbam kɛ. \v 17 \x - \xo 2:17 \xt Ibu 8:5\x*Bó to shee gee mwɛɛm mvun fwele ɛ mvú nu kɛ lo diɛwɛ kenjiŋjiŋ ke fiɛɛ fì to nu keeke to le, ɛ fiɛɛ fidvu kebɛɛ nu Klistu. \v 18 \x - \xo 2:18 \xt Ɛfɛ 1:21\x*Fo ben ebee ɛ́ bonyii bomew esaake ben duu lɛ ben nu ɛ jay je kɛ. Bonyii ban nu bò duu lɛ ben ejoò bikuu binɛn ɛkuse no bó joo, duu lɛ ben ebunleè tɛn bonceendaa bo Nyo' le no bó bunlee. Bó duu lɛ bó kee mwɛɛm njefo bó yɛne mwɛɛm e ɛ̂ bifilɛ le. Ɛ bó bensee kɛ ɛ ɛ̀ nu ye yî mwɛɛm mvù too ɛfa jobo le, ɛ kenyi kedvu yaa nu kɛ. \v 19 \x - \xo 2:19 \xt 1:18; Ɛfɛ 4:16\x*Boba bonyii nu ɛ gawsɛn wase bô bo ɛkolɛ kè ɛ̀ nu Klistu. Klistu nu wvù nyaa mvuŋgay ɛ̂ ye ye ɛ yí sɛ kuu no Nyo' seyse lɛ yí ekuù. Beene nu ɛ taashɛ kɛ diɛwɛ no ye wee nu ɛ taashɛ yî biyuŋ bô boŋgeŋsee le ɛ sɛ no lemte lɛŋ. \v 20 \x - \xo 2:20 \xt 2:9-10; Gal 4:3-5, 9\x*No ben nu ɛ kpwe wase ben ɛ bo Klistu ɛ̂ keba ke mwɛɛm mvù saake yî woŋ wvun e, ɛ no nu nje la wvù ben bvuu cee kɛ diɛwɛ ben nu bonyii bo yî woŋ wvun e? Ben bvuu beŋe keebii ban bonci le nje la? \v 21 \x - \xo 2:21 \xt Yɛsa 29:13; Mat 15:9; 1Tim 4:3; Ibu 13:9\x*Bó nɛn'yi cew lo lɛ, “Fo wee ejicɛ fin fiɛɛ le kɛ. Fo wee emom fifi ɛmvu kɛ. Fo wee ekum fin e kɛ.” \v 22 Ɛ mwɛɛm mvun mvunciim nu ɛ bonyii gee ɛ mvú fele lo, ɛ bonci ban nu ɛ ɛ̀ gɛke bonyii bii bvufee bvubole. \v 23 Bonyii nɛn'yi no yɛne naa lɛ bvufee nu ɛ̂ bonci bodvu ban e, no bó gee lɛ bonyii ekeè keebunlee ɛ̂ je yi lɛŋ e, bô keeshiwse ɛkolɛ noo keenyɛwle bô ye. Geenɛn, ɛ mwɛɛm mvun yaa nulo eficɛ keebvuse wee ɛ̂ mwɛɛm mvù nyam ye ye shieele le kɛ. \c 3 \s1 Bonyii bo Klistu le kɛŋke nshii wvu fwɛ \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt 2:12; Ɛfɛ 1:20\x*No Nyo' to nu ɛ bvuse wase ben ɛ bo Klistu yî kpwe le, ben emum egomte mwɛɛm ɛ ɛ̀ nu mvu fowe fô Klistu nu ɛ Nyo' ɛ shike wvú ɛ̂ ɛbo kew ke ɛcɛɛy e. \v 2 \x - \xo 3:2 \xt Mat 6:33\x*Ben egɛɛ bvufee bvunɛn yî mwɛɛm mvu fowe le. Fo ben egɛɛ yî mvu fokuse le kɛ, \v 3 \x - \xo 3:3 \xt Lum 6:4; 2Kol 5:14\x*njefo ben to nu ɛ kpwe wase, ɛ nshii wene nu keseen ɛ Nyo' ɛ nyilɛ yî Klistu le wvù nu bô wvú. \v 4 \x - \xo 3:4 \xt Gal 2:20; Fili 1:21; \xt 1:27; Fili 3:21; 1Kol 15:43; 1Jon 3:2\x*Seke Klistu wvù nu nshii wene ɛ ke ɛ buynɛn bô bvukukɛ bwew, ɛ́ ben tɛn emum ebuynɛn ɛnte jo bvukukɛ bvudvu. \v 5 \x - \xo 3:5 \xt Gal 5:19-21\x*\x - \xo 3:5 \xt Lum 6:6, 11; Gal 5:24; Ɛfɛ 4:19; 5:3\x*Fí ɛ mum ɛ no nu lɛ, ben elɛse lo mwɛɛm diɛwɛ mvun e mvù nyam ye shieele. Ɛ̀ nu keejaaŋke kenjaŋ bô keekpwawci mwɛɛm ɛkumɛ kenjaŋ, noo ye yì ŋɛyɛɛn, noo keeshieele keegee mwɛɛm mvù befe, noo keebvuushi ɛjisɛ yî mwɛɛm e. Wee wvù bvuushi ɛjisɛ yî mwɛɛm e nu ɛ mwɛɛm mvun ɛ tu wase nyo' mvu fô wvú le. \v 6 \x - \xo 3:6 \xt Ɛfɛ 5:6\x*Ɛ̀ nu kfuu mvumvun mwɛɛm mvù nu ke ege ɛ́ Nyo' eton'yɛ shém elaŋ ŋgɛw yî bonyii bò gee mvú le. \v 7 \x - \xo 3:7 \xt Lum 1:18; Ɛfɛ 5:8\x*Ɛ̀ to nu fwele ɛ ben gee kfuu mvumwɛ mwɛɛm seke ben to bɛɛ cee nce bii no nyam ye shieele. \v 8 \x - \xo 3:8 \xt Ɛfɛ 4:29; 5:4\x*Geenɛn keseen, ben kɛŋke keecinɛ mvú le mvunciim. Ben ecinɛ shém yì ton'yɛɛn bô mvuntelem mvù sɛsene noo mvuntelem mvù befe le. Fo wee ebeetè bô diee di wee le kɛ. Fo njeme wvù samte ebuytè diuw wee le kɛ. \v 9 \x - \xo 3:9 \xt Ɛfɛ 4:22, 25\x*Fo wee elɛɛlè waa bwee kɛ. Ben ekeè lɛ ben nu ɛ baa wase ye yi yvum bô gee diew, \v 10 \x - \xo 3:10 \xt Keŋ 1:26-27; Ɛfɛ 4:24\x*ɛ jo wase ɛ ɛ̀ nu yi fiɛ. Yiyin nu ɛ Nyo' seysee sekecii kumene ɛ yí tuu diɛwɛ ye le, wvu lɛ ben elooci kee wvú. \v 11 \x - \xo 3:11 \xt 2:11; Gal 3:28; 1Kol 12:13\x*Fofɛn nu ɛ wee mvu yaa bvuu nu jɛɛy fô mvu le kɛ. Kɛ wee mvu bvuu nu dvú lɛ ɛ̀ nu wee Juu ɛ mvu nu wee Glek kɛ. Kɛ wee mvu nu dvú lɛ bó nu ɛ tfuse yew ɛ mvu nu ntffuse kɛ. Kɛ wee mvu nu dvú lɛ ɛ̀ nu wvu ɛntfun kɛ. Ɛ kɛ wee mvu nu dvú lɛ ɛ̀ nu nyam yi ŋkpwaante kɛ. Kɛ wee mvu nu dvú lɛ ɛ̀ nu nfwa ɛ mvu nu waa yew kɛ. Klistu nu fiɛɛ ficii fô bó le, ɛ wvú nu yî bó le bocii. \v 12 \x - \xo 3:12 \xt Ɛfɛ 4:2-4\x*No Nyo' nu ɛ caw wase ben, ben ɛ no nu bonyii bew, ɛ wvú kooŋke ben, ben emum ejo keŋge ke lɛŋ kè lɛ: wee ecamtè shen fô waa bwee le, geè mwɛɛm mvù jee fô bonyii le, shiwsè bikuu binɛn, nù wɛɛ, kuulè shém, \v 13 \x - \xo 3:13 \xt Ɛfɛ 4:32\x*yaa kɛŋke fitele fì sɛsene kɛ. Ɛ́ wee cim ge naa la fí ɛ lucɛ wee, ɛ́ wvú lɛɛshɛ nya ɛ̂ wvú. No Tata nu ɛ lɛɛshɛ wase binɛn bibefɛ, ben tɛn elɛɛshì bi bonyii bomew e. \v 14 \x - \xo 3:14 \xt Ɛfɛ 5:2\x*Ben dioo gee mwɛɛm mvun mvunciim, no tomyi keŋkoŋɛn fwe. Keŋkoŋɛn nu fiɛɛ fì taashi mwɛɛm mvunciim ɛ mvú sɛ nu yî fiɛɛ le fimwaaŋ. \v 15 \x - \xo 3:15 \xt 1:18, 20; 2Kol 13:11; Ɛfɛ 1:23; 4:4\x*Ben ecinɛ ɛ́ nyɛkeey wvù nɛn'yi fô Klistu le enu ɛ̂ mvuntelem mvunɛn e duŋci ben je. Nyɛkeey wvun nu naa wvù Nyo' to teŋɛɛ ben lɛ ben ekɛŋkè no ben nu ye yimiaaŋ. Ben enyaà tɛn keyoone ɛ̂ Nyo' sekecii. \v 16 \x - \xo 3:16 \xt Ɛfɛ 5:19-20; Ibu 13:15\x*Ben egɛɛ ɛ́ saaka wvu ɛkumɛ Klistu enù ɛ̂ mvuntelem mvunɛn e naa ntay, ɛ́ ben eyɛɛyi bvuu teete bikuu binɛn bô bvufee bvucii. Ben eyemtè benseè Nyo' bô njoŋ fô mvuntelem mvunɛn e bô boŋkiee bò buyte ɛ̂ Ŋwa' Mbense le noo boŋkiee bomew bo mbense le, noo bò Keyoy kew nyaa ɛ̂ bonyii. \v 17 Ben dioo gee fiɛɛ ficii fì ben gee, kɛnɛɛ ben jemyi lo, ɛ ben no gee diɛwɛ bonyii bo Tata Jisos e, nyaà keyoone ɛ̂ Nyo' Ice fele yî ye le. \s1 No bonyii bo Klistu le nulo ecee yéw yibole \p \v 18 \x - \xo 3:18 \xt Ɛfɛ 5:21–6:9\x*Bokɛnɛ, ben enyaà bikuu binɛn ɛ̂ bole' bonɛn no bonyii bo Tata Jisos e ké no gee. \v 19 Bolemsɛ, ben ekooŋkè bokɛ' bonɛn. Fo ben eŋasene yî bó le kɛ. \v 20 Boom, ben eyuukè bobwee bonɛn bô bo'icee bonɛn e yî fiɛɛ ficii le. Ɛ́ ben gee nonɛn, ɛ́ fí ejee Tata le. \v 21 Bocee boom, fo ben egee mwɛɛm mvù mvuntelem mvu boom bonɛn e esaase kɛ. Ɛ́ ben gee lo, ɛ́ shem ekpwee bó. \v 22 Bonfaw ben eyuukè bonyii bò kɛŋke ben fokuse fɛn e yî fiɛɛ le ficii. Fo ben elemtè bó le kɛ seke jise dibole nu yî yene le keegee lɛ ye ejee bó kɛ. Geenɛn, ben elemtè bô fitele fimwaaŋ, fanè ɛ ɛ̀ nu Tata. \v 23 Wee dioo lemte fiɛɛ ficii fì wvú lemte, no lemte bô fitele fiew ficii lɛ wen lemte ɛ ɛ̀ nu Tata le ɛ ɛ̀ yaa nu wee le kɛ. \v 24 \x - \xo 3:24 \xt Ɛfɛ 6:8\x*Ben ekeè lɛ wee nu ke ekɛŋkɛ fiɛɛ fì bó nu ɛ seyse ɛ gɛɛ fì ɛ̀ nu mmawcɛ we ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ Tata. Ɛ̀ nu Tata Klistu wvù ben lemte wvú le. \v 25 \x - \xo 3:25 \xt Jɛm 2:1\x*Geenɛn, fô bonyii bò gee kebefɛ le nu ɛ Nyo' nu ke elaw bó yî kebefɛ kè bó gee le. Ben ekeè lɛ kɛ Nyo' ké no duŋci kejɛɛy jɛɛy ɛ̂ bonyii kɛ. \c 4 \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt Lɛw 25:43\x*Ben bò kɛŋke bonfaw, ben egeè mwɛɛm bô bó ɛ ɛ̀ nu mvu lɛŋ bô mvù jee, ekumyì lɛ ben kɛŋke tɛn Cee Ɛkolɛ fowe. \s1 Ntefe wvu fokemɛse \p \v 2 \x - \xo 4:2 \xt Lum 15:30; Ɛfɛ 6:18-19\x*\x - \xo 4:2 \xt Fili 4:6; 1Tɛs 5:17\x*Ben bocii ebunleè gɛne fwe yaa doose kɛ. Ben dioo bunlee no leesè bvufee yî dvú le, nyaà keyoone ɛ̂ Nyo'. \v 3 \x - \xo 4:3 \xt Lum 15:30\x*Ben ebunleè fô bese le tɛn lɛ Nyo' eyene kembuŋ fô diɛw ye le ɛ́ bese efewci diɛw yin yì ɛ̀ nu kenyilɛ ke ɛkumɛ Klistu kè me nu yî ncaw e nje kí. \v 4 \x - \xo 4:4 \xt 1:26\x*Ben ebunleè lɛ me enlooci nfewci ɛ wvú yuule ntay no me ŋkɛŋke keenfewci. \v 5 \x - \xo 4:5 \xt Ɛfɛ 5:16\x*Ben dioo nu ben ɛ bonyii bò yaa nu kɛ bo mbee le no gee mwɛɛm bô bvufee. Seke ben ɛ kɛŋke je keege fiɛɛ, ɛ ben mom lɛ fo kefew kedvu efey ɛcici kɛ. \v 6 \x - \xo 4:6 \xt Ɛfɛ 4:29; 1Bi 3:15\x*Njeme wene sekecii enù wvù bonene, yeke diɛwɛ ŋkauw e, ɛ́ ben emum ekee keetfuuse fiɛɛ ɛ̂ wee tfuu ɛ̂ je yi lɛŋ e. \s1 Boŋgayma \p \v 7 \x - \xo 4:7 \xt Ɛfɛ 6:21-22\x*Tikikus nu esee fiɛɛ ficii fi ɛkumɛ me ɛ̂ ben. Wvú nu waa bwee wesebeene, nu tɛn fitele fisɛɛbeene. Bee bó lemte Tata le yî wee le mwaaŋ ɛ wvú nu wee lemme wvù lemte bô fitele fiew ficii. \v 8 Me ntumte wvú fô ben e bô shiee wvu lɛ wvú eto ege ɛ́ ben ekiɛɛ no bese nu, ebvuu eyvuwsɛ mvuntelem mvunɛn. \v 9 \x - \xo 4:9 \xt Flm 10-12\x*Me ntumte bô Onesimus wvù nu wee mvu wvu jo ben, ɛ wvú nu tɛn waa bwee wesebeene wvù nu fitele fisɛɛbeene ɛ wvú leeme yî fiɛɛ fì Klistu le tɛmyi. Bó nu ke esee ɛ̂ ben fiɛɛ ficii fì kooyi fɛn. \v 10 \x - \xo 4:10 \xt Lem 19:29; 20:4; 27:2; \xt Lem 12:12\x*Alistakus wvù bee wvú nu fɛn yew ncaw e gayte ben e. Ɛ Mak wvù waycee Banaban gayte tɛn ben e. Ɛ̀ nu wvú wvù ben nu ɛ kɛŋkɛ wase ntum ɛkumɛ wvú. Seke wvú ɛ to, ɛ ben fiisɛn wvú. \v 11 Jisos wvù bó teŋe lɛ Justus gayte tɛn ben e. Ɛ̀ mɛy kɛ bonyii bo botɛte ban bò ɛ̀ nu Bojuu bò bee bó lemte yî fiɛɛ le fimwaaŋ yî bvunfon bvu Nyo' le. Bó fici naa me baay, gee ɛ fitele fiem lɛɛtene. \v 12 \x - \xo 4:12 \xt 1:7; Flm 23\x*Ɛbaflas wvù nu tɛn wee mvu wvu jo ben, wvù lemte Klistu Jisos e gayte tɛn ben e. Wvú dioo bunlee sekecii no kumyi ben naa baay, lɛke lɛ Nyo' ege ɛ́ ben eleemè tɛmyi diɛwɛ bonyii bò nu ɛ taw wase, looci kee fiɛɛ ficii fì Nyo' gomte le. \v 13 Me nu ɛ n'yɛn wase bô ɛjisɛ ɛyɛm lɛ wvú lemte fô ben e baay noo fô bonyii bo Lawdɛsia bô bo 'Iliabolis e. \v 14 \x - \xo 4:14 \xt 2Tim 4:11; Flm 24; \xt 2Tim 4:10\x*Luk wvù cuuke bonyii wvù nu nsaa yɛm shém bô Dɛmas gayte tɛn ben e. \v 15 \x - \xo 4:15 \xt Mwm 3:14\x*Ben egay boom bo bwee wesebeene le bo mbee le bo Lawdɛsia le, egay tɛn Nimfa bô kentaashɛ ke bonyii bo mbee le kè taashi ɛ̂ wvú yew e, enya ɛ̂ me. \v 16 Ben dioo ɛ taŋ ŋwa' wvun, ciinse ɛ̂ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke Lawdɛsia ɛ bó taŋ tɛn, mum yɛn tɛn lɛ bó nu ɛ ciinse ŋwa' wvù nu ɛ̂ bó ben ɛ taŋ. \v 17 \x - \xo 4:17 \xt Flm 2\x*Ben egay ɛ̂ Alkibus lɛ wvú eyɛn lɛ wvú nu ɛ mɛse lemme dì Tata nu ɛ nya can ye le. \v 18 \x - \xo 4:18 \xt 1Kol 16:21; Ɛfɛ 1:1; 3:1\x*Wvun ŋgayma saaŋke me wvù Baul bô kebo kem. Ben ekumyì lɛ me nu yî ncaw e. Nyo' ebuw ben bô kembonɛn.