\id ACT - Nooni \h Ŋwa' Lemme \toc1 Ŋwa' Lemme \toc2 Lem \toc3 Lem \mt1 Ŋwa' Lemme \mt2 di boom bo ntum e bo Jisos e \imt1 Fiɛɛ fì nu ɛ̂ ŋwa' Lemme wvun e \ip Ŋwa' lemme di boom bo ntum e bo Jisos e wvun to saŋ Luka, biise saaka wvù jee wvu ɛkumɛ Jisos wvù wvú to yawɛɛ wase saŋ ɛ̂ Ŋwa' Luk le. Saaka wvù jee wvun nu lɛ Jisos to nu ɛ kpwe yî kentam e fô bibefɛ bisɛɛbeene le, ɛ bó dwey wvú, ɛ Nyo' kase bvuse wvú yî kpwe le. \ip Wvuy fiɛɛ fì ŋwa' wvun jemyi ɛkumɛ fí nu keesee no Keyoy ke Yuule to geɛ ɛ boom bo ŋgoo le bo Jisos e ge ɛ saaka wvù jee wvu ɛkumɛ Jisos wvun saaŋkɛn, gɛn Jɛlusalɛm noo biba bì Judea bô Samalia le bicii, gɛn buy ɛbuw ɛ woŋ yo ɛna le (1:8). Ŋwa' wvun nu kenfɛ ɛkumɛ no ŋgoo bonyii bo Klistu le to kɛwɛɛ ɛntelɛŋ jo Bojuu, lese fitele yî Jisos e, ɛ fí ke mum nɛ tu fiɛɛ fi ɛkolɛ ke nshɛ le kecii. \is1 Bikuu bi mwɛɛm e ɛ̂ Ŋwa' wvun e \io1 1:1-26 Ɛ Nyo' seyse bonyii bo nfewcɛ le \io1 1:1-14 Ɛ Jisos nya ntefe wvu fokemɛse bô ŋkawma \io1 1:15-26 Ɛ wee jo bvudvuu bvu Judas e \io1 2:1–8:3 Ɛ bó fewcɛ saaka Jisos Jɛlusalɛm \io1 8:4–12:25 Ɛ bó fewcɛ saaka Jisos Judea bô Samalia \io1 13:1–28:31 Lemme di Baul e \io1 13:1–14:28 Ghane di Baul e di fwe \io1 15:1-35 Nshii wvu Jɛlusalɛm \io1 15:36–18:22 Ghane di Baul e di bokaŋ bofɛɛ \io1 18:23–21:16 Ghane di Baul e di bokaŋ botɛte \io1 21:17–28:31 Ɛ Baul no nu wee ncaw fewci kɛ diɛw Nyo' Jɛlusalɛm bô Kaysalia noo Lum \c 1 \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Luk 1:1-4\x*Cee la Teofilus, ɛ̂ ŋwa' wvu fwe wvù me nto nsaŋɛɛ fô wo le, me nto nu ɛ nsaŋ jó ɛkumɛ mwɛɛm mvunciim mvù Jisos to gee noo mvù wvú to yɛɛyi bonyii dvú, ɛ kɛw no wvú to kɛwɛɛ lemme diew, \v 2 \x - \xo 1:2 \xt 10:41; 13:31; 28:23; Luk 24:36-42, 46-51; 1Tim 3:16\x*gɛn buy diuu dì Nyo' to joɛ wvú ɛ wvú ben we. Ɛ́ Nyo' sɛ jo wvú ɛ́ wvú eben we, wvú to nu ɛ bɛɛ Keyoy ke Yuule tefe boom bew bo ntum e bò wvú to cawɛɛ. \v 3 Seke wvú to buyɛɛ yî kpwe le, wvú to nu ɛ duŋcɛ ɛkolɛ kew ɛ̂ bó yî ɛdiuw e mbaanyɛ ɛ̂ jé le nteen nteen yì duŋci lɛ wvú nu dvú. Ɛ wvú bvuu no jemyi ɛ̂ bó ɛkumɛ bvunfon bvu Nyo' le. \v 4 \x - \xo 1:4 \xt Luk 3:16; 24:49; Jon 14:16\x*No bô bó to nu nonɛn, ɛ wvú gay ɛ̂ bó lɛ, “Fo ben ke enɛ Jɛlusalɛm kɛ. Ben ecɛytè nnya yì Icɛm to kawɛɛ ben dvú yì ben to yuwɛɛ ɛ me njemyi ɛkumɛ yí. \v 5 \x - \xo 1:5 \xt Mat 3:11; Mak 1:8; Luk 3:16; Jona 1:33\x*Ben ekeè lɛ Jon to leese bonyii ɛ̂ joo, geenɛn ɛjim jo ɛdiuw caan nu ɛ Nyo' nu ke elese ben ɛ ɛ̀ nu can Keyoy ke Yuule le.” \s1 Ɛ Jisos ben we \p \v 6 \x - \xo 1:6 \xt Luk 24:21\x*Ɛ Jisos bô boom bew bo ntum e ke no nu kefew kemew e, ɛ bó bife ɛ̂ wvú lɛ, “Tata, kefew nu ɛ kocɛn wase kè wo nu ege ɛ́ bonyii bosɛɛbeene bo Islael ekase esaake bvunfon bvubole le?” \p \v 7 \x - \xo 1:7 \xt Mak 13:32\x*Ɛ wvú tfuse ɛ̂ bó lɛ, “Kefew kè fí nu ke ekooy nu ɛ ɛ̀ seyse Icɛm bô mvuŋgay mwew, ɛ kɛ ɛ̀ nu bvudvuu bvunɛn keekiɛɛ kɛ. \v 8 \x - \xo 1:8 \xt Luk 24:47-48; \xt 1:21-22; 2:32; 3:15; 5:32; 10:39; Jon 15:27\x*\x - \xo 1:8 \xt Mat 28:19; Mak 16:15; Luk 24:47-48 \x*Fì ben ekeè nu lɛ Keyoy ke Yuule nu ke eto eyiŋsɛn yî yene le, ɛ́ ben emum ekɛŋkɛ mvuŋgay, ekɛw eseŋe ɛkumɛ me Jɛlusalɛm noo biba bì Judea bô Samalia le bicii, egɛn ebuy ɛbuw ɛ woŋ yo ɛna le.” \v 9 \x - \xo 1:9 \xt Luk 24:51; Jon 6:62; 1Bi 3:22\x*Kɛ no wvú jeme nonɛn, ɛ Nyo' jo wvú ɛ wvú no bene we ɛ bó taale no wvú bene, ben ɛ kembɛw baŋ wvú, ɛ wvú la ɛ̂ bó ɛjise. \p \v 10 \x - \xo 1:10 \xt Luk 24:4\x*No bó luŋɛɛ ɛjisɛ we etaale no wvú bene, ɛ fí kooy lɛ bolemsɛ bofɛɛ to nu ɛ ja sɛsɛ buynɛn ɛ bó ɛ tfume ndvú ɛ yí baa, leem mbew bó le, \v 11 \x - \xo 1:11 \xt Luk 21:27; Mwm 1:7\x*bife ɛ̂ bó lɛ, “Bolemsɛ bo Galilee, ben leeme taale la we? Jisos wvun wvù Nyo' jo ɛ̂ ben ɛntelɛŋ wvú ɛ ben we nu ke ekase eto kɛ lɛŋlɛŋ no ben be yɛn ɛ wvú bene we.” \s1 Ɛ Matiaa jo bvudvuu bvu Judas e \p \v 12 \x - \xo 1:12 \xt Luk 24:52\x*Ɛ boom bo ntum e bo Jisos e mum nɛ fô Kum Bite bi Olif e no tuu jim Jɛlusalɛm, ɛ ɛ̀ to nu kɛ diɛwɛ keŋgawtɛn ke may e keegɛn buy jó. \f + \fr 1:12 \ft Keŋgawtɛn ke may e nu no wee to nulo elɛn diuu di mbam e.\f* \v 13 \x - \xo 1:13 \xt Luk 6:14-16\x*No bó ley jó, mum ben gɛn ɛ̂ kebuw ke yew e ke ɛwe fò bó to ké no gɛne bɛɛle. Bonyii ban to nu Bita, Jon, Jɛm noo Andulu, Filew bô Toma, Batolomu bô Matio, Jɛm wvù waa Alfiyus, Semon wvù to nu wee ŋgoo Bosɛlot \f + \fr 1:13 \ft Bosɛlot to nu Bojuu bò to tomte woŋ, diuu keebvuse yî ŋgɛw e can bonyii bo Lum e.\f* noo Judas wvù waa Jɛm. \v 14 \x - \xo 1:14 \xt Luk 23:49\x*Ɛ́ bô bokɛnɛ bomew noo Maalia wvù bwee Jisos bô boom bo bwee Jisos e ké no taashi yî fiɛɛ le fimwaaŋ keebunlee sekecii. \p \v 15 Ɛ ɛ̀ ke no nu ɛdiuw yoya le, ɛ boom bo ŋgoo le bo Jisos e taashɛ. Bó to nu fó wee diɛwɛ gbwee kecow mbaanfiɛɛ le (120). Ɛ Bita ja we jeme ɛ̂ bó lɛ, \v 16 \x - \xo 1:16 \xt Mben 41:9\x*“Boom bo bwɛɛm e, fiɛɛ fì Ŋwa' Nyo' jemyi to kɛŋke kɛ keekooy. Ɛ̀ nu fiɛɛ fì Keyoy ke Yuule to geɛ ɛ Dawe jeme ɛ ɛ̀ bɛɛ lo ɛkumɛ Judas wvù to joɛ fwe ɛ bó sɛ koo Jisos. \v 17 Ben kee lɛ Judas wvun to nu wee mvu ŋgoo yesebeene le, kɛŋke diew lemme ɛ̂ beene ɛnte.” \p \v 18 \x - \xo 1:18 \xt Mat 27:3-8\x*(Ɛ́ Bita sɛ no jemyi nonɛn nu ɛ Judas to jo wase bigew bì bó to nyaɛ ɛ̂ wvú yî fiɛɛ fì wvú to buwɛɛ le, guy bvudvuu dvú. Bvudvuu bvun nu fò wvú to gbweɛ ncine ɛ tee bvuyɛ, ɛ bvulɛw buy bvucii. \v 19 Ɛ bonyii bo Jɛlusalɛm bocii yuw, mum no teŋe bvudvuu bvudvu ɛ̂ díɛw yibole lɛ Akɛldema, fì nu lɛ, “Gbwen Ɛlɛmɛ.”) \p \v 20 \x - \xo 1:20 \xt Mben 69:25; 109:8\x*Ɛ Bita bvuu gay lɛ, “Dawe to nu ɛ saŋ ɛ̂ Ŋwa' Mbense le lɛ, \q1 ‘Bó ecinɛ ɛ́ la diew etu binffuy, \q1 ɛ́ wee saa ebvuu eceè fó kɛ.’ \p Fí bvuu nu ɛ wvú ɛ saŋ lɛ, \q1 ‘Wee mvu kɛŋke keejo bvudvuu bwew bvu lemme le.’ \p \v 21-22 \x - \xo 1:21-22 \xt Luk 1:2; 3:21; 24:51\x*No fí nu nonɛn, wee mvu kɛŋke keebɛne bese le, ɛ́ bee bó efewcì lɛ Tata Jisos to nu ɛ buy yî kpwe le. Wvuwɛ wee kɛŋke keenu wee wvù to lɛne bee bó sekecii kè Jisos to ghane bee bó ɛ kɛw yî kefew kè Jon to leese bonyii ɛ̂ joo le, ɛ gɛn ɛ buy diuu dì Nyo' to joɛ Jisos ɛ̂ bese ɛnte ɛ wvú ben we le.” \p \v 23 No wvú jeme nonɛn, ɛ bó cu bonyii bofɛɛ. Wvumvu to nu Yosɛw wvù bó to teŋe lɛ Basabas bvuu teŋe lɛ Justus, ɛ wvumvu nu Matiaa. \v 24 \x - \xo 1:24 \xt Jon 2:24-25\x*No bó cu nonɛn, mum bunle lɛ, “Tata, wo kee mvuntelem mvu bonyii bocii le. Nonɛn, duŋcɛ ɛ̂ bese wee wvù wo nu ɛ caw ɛntelɛŋ jo bonyii bo bofɛɛ ban, \v 25 lɛ wvú enù waa ntum Jisos wvù ejo bvudvuu bvu Judas e bvu lemme le, bvù wvú to cin'yɛɛ gɛn fô wvú nu fó le.” \v 26 \x - \xo 1:26 \xt Bŋgn 16:33\x*No bó bunle nonɛn, mum saŋ ɛdiee ɛbo, jɛm, ɛ di Matiaa le buy gbwe. Ɛ bó mum bise wvú ŋgoo boom bo ntum e bo Jisos e bo yuufe ncow mwaaŋ e. \c 2 \s1 Ɛ Keyoy ke Yuule to \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt Lɛw 23:15-21; Dito 16:9-11\x*Ɛ diuu di Ŋkaw mvu wvù bó to teŋe lɛ Bɛntekos e ke to kocɛn, ɛ bonyii bocii bò to nu ɛ lese fitele yî Jisos e ɛ taashɛ bvudvu bvumwaaŋ. \v 2 Ɛ bó ke nɛ sɛsɛ yuw ɛ fiɛɛ dvûmte shiile we kɛ diɛwɛ keekee le. Ɛ fí shii, ley yiŋsɛn yew yì bó to nu dvú le. \v 3 \x - \xo 2:3 \xt Luk 3:16\x*Ɛ bó dioo taa, yɛn fiɛɛ fimew e ɛ fí nu kɛ diɛwɛ leme di ŋguy e, ɛ fí mum saaŋkɛn gɛn yî bó le wee mwaaŋ mwaaŋ. \v 4 \x - \xo 2:4 \xt 4:31; 6:3, 5; 7:55; 8:17; 10:44; 11:15, 24; 13:9; 15:8; 19:2, 6; \xt 4:31; 10:45-46; 19:6; 1Kol 12:10; 14:2-12\x*Ɛ Keyoy ke Yuule mum yiŋsɛn yî bó le bocii, ge ɛ bó no jemyi díɛw bitum jɛɛy jɛɛy. \v 5 Ɛ̀ to nu kefew kekiɛ le, ɛ Bojuu bò to nu ɛ loocɛ ɛ lese fitele yî Nyo' le nu Jɛlusalɛm, ɛ bó ja bitum bicii bi yî ɛkolɛ ke nshɛ le. \v 6 No bó yuw nonɛn, mum tase to nteen fô bonyii bò to nu ɛ lese fitele yî Jisos e to nu. Ɛ bonyii bò to lesɛɛ fitele yî Jisos e bodvu no jemyi, ɛ wee mwaaŋ mwaaŋ yuuke ɛ̂ díɛw yibole. Ɛ fí ffumse bó. \v 7 \x - \xo 2:7 \xt 1:11\x*Ɛ diuw yum bó, ɛ bó no ghayte, gayte lɛ, “Kɛ bonyii bò jemyi ban bocii nu bonyii bo Galilee le? \v 8 Fí ghan nɛɛ le beene ɛ sɛ no yuuke ɛ bó jemyi ɛ̂ díɛw bitum bisɛɛbeene le? \v 9 Beene bomew nɛ Baatia, bomew ɛ nɛ Medes bô Ɛlam, bomew ɛ nɛ Misobotɛmia bô Judea noo Kafadosia, bomew ɛ nɛ Bontus bô Ɛsia. \v 10 Beene bomew ɛ nɛ Fligia bô Bamfilia, bomew Ijiw bô biba bi Libia le, bì nu mbew kelaante kè Sɛlin e. Beene bomew ɛ nɛ Lum, ɛ ɛ̀ nu Bojuu bô bonyii bò baŋke lo ɛ tu bonyii bo mbee Bojuu le. \v 11 Beene bomew ɛ nɛ Klɛt bô Alɛbia. Beene ɛ no yuuke ɛ̂ díɛw bitum bisɛɛbeene le jɛɛy jɛɛy no bonyii ban jemyi biŋghaw bi mwɛɛm e bì Nyo' ge.” \v 12 \x - \xo 2:12 \xt 1Kol 14:23\x*Ɛ diuw yum bó, ɛ bó no ghayte ɛbonɛbon lɛ laa fifin fiɛɛ lo sɛ duŋci lɛ la lɛ. \v 13 Ɛ bomew bonyii no sɛwsee lo fibole gayte lɛ, “Bonyii ban nu ɛ mbvuum ɛ koo bó.” \s1 Ɛ Bita jeme ɛ̂ bonyii \p \v 14 Nonɛn, ɛ Bita bô kebɛse ke boom bo ntum e bo Jisos e bo yuufe ncow mwaaŋ mum leem fó. Ɛ Bita mum kɛw no jemyi ɛ̂ kebombom ke bonyii le foweɛwe lɛ, “Ben Bojuu noo bonyii bocii bò cee Jɛlusalɛm, ben enya bitem ntay ɛ̂ fiɛɛ fì me nu enjeme ɛ̂ ben. \v 15 Mbvuum baa koo bonyii ban no ben kpwaake kɛ. Keseen bɛɛ kɛ lo didiuu bvuukɛ fontaŋɛntaŋ. \v 16 Fiɛɛ fì kooyi fin keseen nu fì Juɛl wvù wee ntum Nyo' to jemyɛɛ wase lɛ, \q1 \v 17 \x - \xo 2:17 \xt Juɛ 2:28-32\x*‘Nyo' gayte lɛ, ɛ̀ nu ke edioo enu yî ɛdiuw yo fokemɛse le, \q1 ɛ́ wen etfuw Keyoy kewene yî bonyii bocii le. \q1 Nonɛn, ɛ́ boom bonɛn bò bolemsɛ noo bò bokɛnɛ \q1 eyuuke mwɛɛm mvù wen jemyi, seŋe ɛ̂ bonyii, \q1 ɛ́ mwɛɛm diɛwɛ bifilɛ le etoo fô cubonyii bonɛn e, \q1 ɛ́ bifilɛ elamte ŋgaybonyii bonɛn. \q1 \v 18 Ɛ̀ nu ke edioo enu ɛdiuw yoya le, \q1 ɛ́ wen etfuw Keyoy kewene yî bonyii bo lemme le bowene bocii, \q1 bò bolemsɛ noo bò bokɛnɛ, \q1 ɛ́ bó eyuuke mwɛɛm mvù wen jemyi, seŋe ɛ̂ bonyii. \q1 \v 19 Wen nu ke ege mwɛɛm mvu diuw wvù yumɛɛn e we, \q1 ebvuu ege mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mvuwene yî nshɛ le. \q1 Ɛlɛmɛ bô ŋguy noo njiim yì bɛmte nu ke enu. \q1 \v 20 Diuu nu ke ejiim, \q1 ɛ́ kpwee enɛ eyɛɛle diɛwɛ ɛlɛmɛ le, \q1 ɛ́ diuu di baay di Tata le di keŋghaw e sɛ keeke eto. \q1 \v 21 \x - \xo 2:21 \xt 22:16; Lum 10:13\x*Nonɛn, ɛ́ naa yɛɛ wvù nu ke elɛke Tata, ke eboy.’” \p \v 22 \x - \xo 2:22 \xt Luk 24:19; Jon 3:2; Lem 2:43; 4:30; 5:12-16; 6:8; 14:3; 15:12; 19:11-12; Lum 15:19; Ibu 2:4\x*Ɛ Bita bvuu gay lɛ, “Bonyii bo Islael, ben eyekɛ eyuw ntay fiɛɛ fì me njemyi. Jisos wvu Nasalɛt to nu wee ɛ Nyo' to loocɛ duŋcɛ ɛ̂ ben lɛ ɛ̀ tum wen wvú no wvú to geɛ ɛ́ Jisos egee mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le bô mvu diuw wvù yumɛɛn e noo biŋghaw bi mwɛɛm e ɛ̂ ben ɛntelɛŋ. Ben kee naa mwɛɛm mvun ntay. \v 23 \x - \xo 2:23 \xt 3:15; 4:28; 7:52; Luk 23:33; 1Tɛs 2:15\x*Jisos wvun nu wee wvù bó to nyaɛ ɛ̂ ben, ɛ ɛ̀ to seyse kɛ Nyo' ɛ fí ke no kooyi ɛ wvú to kee wase. Ɛ ben mum yu wvú no ben to nyaɛ wvú can bonyii bò befe le, ɛ bó ta yî kentam e. \v 24 \x - \xo 2:24 \xt 3:15; Luk 24:5\x*Geenɛn, ɛ Nyo' kase bvuse wvú yî kpwe le, ɛ wvú boy can kpwe le njefo kɛ ɛ̀ to nulo ɛ́ kpwe emɛy ejici wvú le kɛ. \v 25 \x - \xo 2:25 \xt Mben 16:8-11\x*Dawe to nu ɛ jeme ɛkumɛ Jisos wvun gayte lɛ, \q1 ‘Me n'yɛne Tata Nyo' le ɛ wvú nu bee wvú sekecii \q1 ɛ̂ ɛbo kem ke ɛcɛɛy e, ɛ ɛ̀ yaa nulo ɛ́ fiɛɛ eshiw me kɛ. \q1 \v 26 Nonɛn, fitele fiem ɛ mum ɛ no yuuke njoŋ, \q1 ɛ me njemyi bô nlaŋlaŋ. \q1 Me nu wee ɛ me nu ŋke eŋkpwe kɛ lo, \q1 geenɛn ɛ me ntaale kɛ fwe, \q1 \v 27 \x - \xo 2:27 \xt 13:35\x*njefo kɛ wo wvù Nyo' nu ke ecinɛ keyoy kem e woŋ boŋkfu le kɛ. \q1 Ɛ kɛ wo nu ke ecinɛ Waa wo lemme wvù Yuule le ɛ́ wvú efo ɛ̂ jem kɛ. \q1 \v 28 Wo nu ɛ duŋcɛ wase me je yì ɛ̀ nulo ɛ́ me enfey jó nsɛ mboy. \q1 Me nu ŋke enlaŋlaŋe no me nu ŋke enu ɛ̂ wo fwe.’” \p \v 29 \x - \xo 2:29 \xt 1Bfn 2:10; Lem 13:36\x*Ɛ Bita bvuu gay lɛ, “Boom bo bwɛɛm e, ɛ̀ nulo ɛ́ me enjeme ɛ̂ ben sɛ kemaŋɛn lɛ icee cee wesebeene wvù Nfon Dawe to nu ɛ kpwe, ɛ bó dwey wvú, ɛ jem ye nu fɛn ɛ to ɛ buy ɛbɛn e. \v 30 \x - \xo 2:30 \xt 2Sam 7:12-13, 16\x*Wvú to nu wee ntum Nyo' bvuu kiɛɛ ŋkawma wvù Nyo' to kawɛɛ wvú dvú lew lɛ wen nu ke egɛɛ wan wvu ɛ̂ kfuu diew e yî kawla we le. \v 31 \x - \xo 2:31 \xt Mben 16:10\x*Ɛ wvú mum yaŋsɛn yɛn fiɛɛ fì Nyo' to nu keeke ege le, mum jeme lɛ Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ nu ke ebuy yî kpwe le. Ɛ̀ nu fiɛɛ fì wvú to gayɛɛ lɛ, \q1 ‘Wvú to baa emɛy woŋ boŋkfu le kɛ, \q1 ɛ ye ye to baa efo ɛ̂ jem kɛ.’ \m \v 32 \x - \xo 2:32 \xt 1:8\x*Jisos wvun nu ɛ Nyo' to bvuse wvú yî kpwe le, ɛ bese bocii bò nu bonyii bew bo ŋgoo le to nu ɛ yɛn wvú le. \v 33 \x - \xo 2:33 \xt 2:34; 3:13; 5:30-34; 7:55; Mak 16:19; Luk 20:42; 22:69; Lum 8:34; Ɛfɛ 1:20; Kolo 3:1; Ibu 8:1; 1Bi 3:22; \xt 1:4; Jon 14:16-17; 15:26\x*Nyo' nu ɛ bense wase wvú ɛ shike ɛ̂ ɛbo kew ke ɛcɛɛy e, ɛ nya Keyoy ke Yuule ɛ̂ wvú no wvú to kawɛɛ. Fiɛɛ fì ben yɛne bvuu yuuke keseen nu Keyoy kedvu ɛ Jisos ɛ nya ɛ̂ bese. \v 34 \x - \xo 2:34 \xt Mben 110:1; Luk 20:42-43; Ibu 1:13\x*Kɛ ɛ̀ yaa nu Dawe wvù to benɛɛ we kɛ. Dawe kebɛɛ to nu ɛ gay fiew lɛ, \q1 ‘Tata Nyo' to nu ɛ gay ɛ̂ Tata wɛm lɛ, \q1 shiilɛ ɛ̂ ɛbo kem ke ɛcɛɛy e, \q1 \v 35 egɛn ebuy seke me nu ŋke enshike bonyii buw bo bvuban e ɛ̂ wo ɛjise, \q1 ɛ́ wo etome bikaa biuw yî bó le diɛwɛ kedvuushɛɛ ke bikaa biuw e.’ \p \v 36 \x - \xo 2:36 \xt 3:15\x*Nonɛn, bonyii bocii bo Islael emum ekeè lo ntay lɛ Jisos wvun wvù ben to taɛ yî kentam e nu wvú wvù Nyo' nu ɛ gɛɛ wase lɛ ɛ̀ nu Tata bvuu nu Mboyse wvù wvú to kawɛɛ.” \v 37 \x - \xo 2:37 \xt 16:30; Luk 3:10, 12, 14\x*No bonyii bodvu yuwɛɛ nonɛn, ɛ njeme wvudvu koo bó. Ɛ bó mum bife ɛ̂ Bita bô kebɛse ke boom bo ntum e bo Jisos e lɛ, “Boom bo bwee wese le, bese nu ege nɛɛ keseen?” \v 38 \x - \xo 2:38 \xt 3:19; Luk 3:3\x*Ɛ Bita tfuse ɛ̂ bó lɛ, “Wee mwaaŋ mwaaŋ ekumɛn fitele fiew, ɛ́ bó elese wvú ɛ̂ joo ɛ̂ diee di Jisos Klistu le wvu lɛ Nyo' elɛɛshɛ bibefɛ biew ebvuu enya wvú bô nnya ye yì ɛ̀ nu Keyoy ke Yuule. \v 39 \x - \xo 2:39 \xt Yɛsa 57:18-19; Ɛfɛ 2:17\x*Ŋkawma wvudvu wvun nu fô ben e, noo fô boom bonɛn e, bvuu nu fô bonyii bocii bò nu fonfwan e. Wvú nu fô bonyii bocii bò Tata wvù Nyo' wesebeene teŋe ɛ bó too fô wvú le.” \v 40 Ɛ Bita bvuu jeme mwɛɛm nteen, tefe bó, lɛkɛ lɛ bó efi bikuu bibole yî ŋgɛw wvù nu keeke eto yî ɛŋgokɛ kè befe kin e. \v 41 \x - \xo 2:41 \xt 2:47; 4:4; 5:14; 6:1, 7; 8:4; 11:21, 24; 12:24; 13:49; 16:5; 19:20; 21:20; 2Tɛs 3:1\x*Ɛ bonyii yuw njeme Bita wvun, ɛ nteen bee, ɛ bó mum lese bó ɛ̂ joo. Ɛbvubwɛ ɛ bonyii bise ŋgoo bonyii bo Jisos e diɛwɛ bontfuke botɛte (3,000) le. \v 42 Ɛ bó mum nya bikuu bibole no yuuke mwɛɛm ɛ ɛ̀ nu mvù boom bo ntum e bo Jisos e to yɛɛyi. Ɛ bô bó no nu yî kentaashɛ le, guutene blɛɛd, bvuu bunlee yî kentaashɛ le. \s1 Nce ŋgoo bonyii bo mbee le \p \v 43 Ɛ boom bo ntum e bo Jisos e no gee mwɛɛm mvu diuw wvù yumɛɛn e bô mwɛɛm nteen mvù duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le, ɛ bonyii yɛne, ɛ fí ghaake lo bó. \v 44 \x - \xo 2:44 \xt 4:32-35\x*Ɛ ŋgoo bonyii bo mbee le bocii no nu yî wee le mwaaŋ, kɛŋke fiɛɛ fibole fimwaaŋ. \v 45 Ɛ́ bó ké nɛ gese mondvuum mobole bô mwɛɛm mvubole, gaw bigew bidvu ɛbonɛbon no ŋgɛw wee nu. \v 46 \x - \xo 2:46 \xt Luk 24:53\x*Ɛ bó no shee taashi yew ncese le ɛdiuw ɛcii, diekene yî kentaashɛ le ɛla le bô nlaŋlaŋ fô mvuntelem mvubole, yaa yɛɛle ɛjisɛ kɛ, \v 47 \x - \xo 2:47 \xt 2:41\x*bensee Nyo'. Ɛ bonyii no yɛne nonɛn, bɛnsee bó. Ɛ Tata no boysee bonyii ɛdiuw ɛcii, biise ŋgoo yibole. \c 3 \s1 Ɛ Bita bô Jon fɛ ŋkɛwlɛ \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt 10:3, 9, 30\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu diuu dimew, ɛ Bita bô Jon nɛ no bene fô yew ncese le kɛ diɛwɛ didiuu ditɛte le fomvunsheeŋ, ɛ ɛ̀ to nu kefew ke bunle le. \v 2 \x - \xo 3:2 \xt 14:8\x*Kɛ kefew kedvu le, ɛ bonyii ɛ tuu wee mvu ɛ no too dvú, to shike diuw ketaaŋ wvù bó to teŋe lɛ wvù Jee le wvù to leyte fô yew ncese le. Wee wvudvu nu ɛ bó to boke wvú ɛ ɛ̀ nu ŋkɛwlɛ, ɛ́ bonyii ké no tuule wvú ɛdiuw ɛcii too shiwse fó ɛ wvú lɛke bigew ɛ̂ bonyii bò fele leyte yew ncese le. \v 3 Ɛ wvú yɛn Bita bô Jon e ɛ bó fele keeley fó, mum no lɛke bigew ɛ̂ bó. \v 4 Ɛ bó luŋ ɛjisɛ yî ye le. Ɛ Bita gay ɛ̂ wvú lɛ, “Taa bese!” \v 5 Ɛ wvú mum taa bó, kpwaake lɛ bó nu enya fiɛɛ ɛ̂ wen. \v 6 Ɛ Bita gay ɛ̂ wvú lɛ, “Kɛ me ŋkɛŋke naa lo bigew kɛ, geenɛn fiɛɛ fì me ŋkɛŋke nu ɛ me nu enya ɛ̂ wo. Me ŋgayte ɛ̂ wo ɛ̂ diee di Jisos Klistu wvu Nasalɛt e, ja we elɛnè!” \v 7 No wvú gay nonɛn, mum jicɛ wvú le yî kebo ke ɛcɛɛy e, cake we. Kaŋ mwaaŋ, ɛ bikaa bô mvuŋkoko mvu wee wvudvu le mum tɛme. \v 8 \x - \xo 3:8 \xt 14:10; Jon 5:14\x*Ɛ wvú sele we leem, mum kɛw no lɛne. Ɛ bô bó gɛn ley fô yew ncese le, ɛ wvú no ghane fó maymayi, bensee Nyo'. \v 9 Ɛ bonyii bocii bò to yɛnɛɛ no wvú ghane bensee Nyo', \v 10 kiɛɛ lɛ ɛ̀ nu wee wvù se shee lɛke ɛlɛkɛɛ diuw ketaaŋ wɛ wvù bó teŋe lɛ wvù Jee le wvù leyte fô yew ncese le. Ɛ ɛjisɛ jiim bó, ɛ bó no kɛŋke ŋghaw yî fiɛɛ fì kooy bô wvú le. \s1 Ɛ Bita jeme ɛ̂ bonyii fô yew ncese le \p \v 11 \x - \xo 3:11 \xt 5:12; Jon 10:23\x*Ɛ wee wvudvu ŋɛɛm lo yî Bita bô Jon e. Ɛ bonyii yɛn ɛ diuw yum bó, ɛ bó no lewte gɛne bɛwse bó le fô bvudvuu bvù bó to teŋe lɛ cile Saamun e. \v 12 Ɛ Bita yɛn no bonyii tase ɛ to, mum jeme ɛ̂ bó lɛ, “Bonyii bo Islael, ɛ̀ nu nje la wvù diuw yumte ben ɛkumɛ fiɛɛ fin ɛ ben taale bese nɛn? Ben kpwaake finɛn lɛ ɛ̀ ge mvuŋgay mvusɛse wee wvun ɛ sɛ no lɛne le? Nuu ben kpwaake tɛn lɛ ɛ̀ ge nce wese wvù yuule lɛ? Kɛ ɛ̀ nu nonɛn kɛ. \v 13 \x - \xo 3:13 \xt 2:33; 7:32; Ksm 3:6, 15; Luk 23:13-23\x*Fí nu lɛ Nyo' Abla'am bô Aysik noo Yakow, wvù nu Nyo' bo'icee cee bosɛɛbeene bocii to nu ɛ bense wase Jisos wvù wee we lemme gɛɛ mbew ye le. Jisos wvun nu wvù ben to tunɛɛ jo nya ɛ̂ bonyii bo nsaw e, ɛ Baylɛt no gomte keecinɛ wvú le, ɛ ben faŋ. \v 14 Jisos to nu wee wvù yuule, nu teytey, ɛ ben tun wvú, gay lɛ bó ebvuse ɛ ɛ̀ nu wee wvù to yuwyɛɛ bonyii, enya ɛ̂ ben. \v 15 \x - \xo 3:15 \xt 2:23-24; 4:10; 5:30-31; 10:39-40; 13:30; 17:31; Ibu 2:10\x*Ɛ ben ge nonɛn mum yu wee wvù nyaa nshii ɛ̂ bonyii, geenɛn, ɛ Nyo' kase bvuse wvú yî kpwe le, ɛ bese yɛn wvú le ɛ mum ɛ no seŋe. \v 16 \x - \xo 3:16 \xt Mat 9:22\x*Ɛ̀ ge mvuŋgay mvu diee di Jisos wvudvu le ŋkɛwlɛ wvun wvù ben yɛne, kee, ɛ sɛ no lɛne. Fí kooyi nonɛn njefo bese nu ɛ lese fitele yî Jisos e, fitele fì bese lese yî ye le ɛ mum ɛ ge wee wvun ɛ no tɛmyi ntay nɛn no ben yɛne. \p \v 17 \x - \xo 3:17 \xt Luk 23:34; 1Tim 1:13\x*Keseen boom bo bwɛɛm e, me ŋkee lɛ fiɛɛ fì ben ɛ bikuu bi woŋ e to geɛ bô Jisos nu ɛ ben ɛ bó to ge yaa kee kɛ. \v 18 \x - \xo 3:18 \xt 5:42; Luk 24:27, 44-46\x*Fí to kooyi ɛ̂ yiyin je le keege ɛ́ fí eto ekocɛn no Nyo' to geɛ wase ɛ bonyii bew bo ntum e jeme ɛ ɛ̀ bɛɛ lo lɛ Mboyse we wvù wvú to kawɛɛ nu ke eyɛn ŋgɛw. \v 19 \x - \xo 3:19 \xt 2:38\x*Nonɛn, ben ekumɛn mvuntelem mvunɛn ekase etu jim fô wvú le, wvu lɛ wvú elɛɛshɛ bibefɛ binɛn, \v 20 emum ege ɛ́ shém elɛɛtɛn ben, eciinse Jisos wvù Mboyse wvù wvú to balɛɛ fô ben e. \v 21 Jisos wvun kɛŋke keeke emɛy fowe egɛn ebuy kefew kè Nyo' ke eseyse mwɛɛm mvunciim ɛ́ mvú ekase etu mvunfɛm, no wvú to jemyɛɛ diuw bonyii bew bo ntum e bò yuule le ɛ ɛ̀ bɛɛ lo bvuyvuum e. \v 22 \x - \xo 3:22 \xt Dito 18:15, 19; Lem 7:37\x*Muses to nu ɛ yuu gay lɛ, \q1 ‘Tata Nyo' nu ke ebvuse wee we ntum mvu \q1 ɛ̂ boom bo bwee wene le ɛnte, \q1 eciinse fô ben e kɛ no wvú to bvusɛɛ me, \q1 ɛ ben kɛŋke keeke eyuukè fiɛɛ fì wvú jemyi ɛ̂ ben e. \q1 \v 23 Wee wvù nu ke enu sɛ wvú yuuke wee ntum wvudvu le, \q1 nu ɛ bó nu ke ebvuse wvú ŋgoo bonyii bo Nyo' le, elɛse lo.’ \p \v 24 \x - \xo 3:24 \xt 3:18\x*Ɛ̀ nu kɛ tɛn no bonyii bo ntum Nyo' le bocii ɛ kɛw yî Samwɛl e noo bò to toɛ ɛjim jo wvú to jemyɛɛ wase ɛkumɛ mwɛɛm mvù kooyi ɛdiuw ɛyan e. \v 25 \x - \xo 3:25 \xt Keŋ 12:3; Gal 3:8, 16\x*Mwɛɛm mvunciim mvù Nyo' to kawɛɛ dew bonyii bew bo ntum e ban nu mvunɛn, ɛ kelew kè Nyo' to dieɛ bô bo'icee cee bonɛn nu tɛn fô ben e. Ɛ̀ nu no Nyo' to jemyɛɛ ɛ̂ Abla'am lɛ, \q1 ‘Me nu ŋke embuw bonyii bocii yî ɛkolɛ ke nshɛ le \q1 nfele yî kfuu diuw e.’ \p \v 26 \x - \xo 3:26 \xt 13:46; 18:6; Lum 1:16\x*Ɛ Nyo' mum caw wee we lemme yaw tum ɛ ɛ̀ nu fô ben e lɛ wvú eto elaŋ kembonɛn yî yene le, ege ɛ́ ben ecinɛ jé yene yì befe le.” \c 4 \s1 Ɛ Bita bô Jon taŋe diuw \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt 5:17; 23:8; Luk 20:27\x*\x - \xo 4:1 \xt Luk 22:4, 52\x*Kɛ no Bita bô Jon to bɛɛ jemyi ɛ̂ bonyii nonɛn, ɛ bocee ncese bomew bô ɛkolɛ ke bonyii bo nci le bò to cɛyte yew ncese noo Bosadusii bomew sele fó. \v 2 \x - \xo 4:2 \xt 2:24; 4:33; 17:18; 26:23\x*Bó to ton'yi shém njefo Bita bô Jon to yɛɛyi bonyii, fewci lɛ no Jisos to buyɛɛ yî kpwe le nu ɛ boŋkfu nu ke ebuy tɛn yî kpwe le. \v 3 \x - \xo 4:3 \xt 5:18\x*Ɛ bó mum koo bó gɛn fen no ɛ̀ to nu wase fokiɛguu, lɛ bvú ke edioo ɛ yuu, ɛ́ bó sɛ no yuuke. \v 4 \x - \xo 4:4 \xt 2:41\x*Geenɛn, bonyii nteen bò to yuwɛɛ n'yɛɛyi Bita bô Jon, to nu ɛ bee, ɛ ŋgoo yibo bise, ɛ bolemsɛ no nu wase diɛwɛ bontfuke botin e (5,000). \p \v 5 Ɛ bvú ke buy yuu, ɛ bocee woŋ bô bonyii bò saake woŋ noo bonyii bò to duŋci bonci bo Nyo' le, tase bvudvuu bvumwaaŋ Jɛlusalɛm. \v 6 Ɛ Annas wvù ɛkolɛ ke bocee ncese le bô Kayfas noo Jon bô Alɛksanda noo bonyii bomew bò to nu tɛn kfuu di ɛkolɛ ke bocee ncese le nu fó. \v 7 \x - \xo 4:7 \xt Luk 20:2\x*Ɛ bó mum leke Bita bô Jon ɛ̂ bó ɛjise, bife ɛ̂ bó lɛ, “Ben se jo fɛɛ mvuŋgay ɛ sɛ fɛ wee wvun? Ben se fɛ ɛ̂ diee di yɛɛ le?” \v 8 \x - \xo 4:8 \xt 2:4\x*Ɛ Keyoy ke Yuule yiŋsɛn yî Bita le, ge ɛ wvú tfuse ɛ̂ bó lɛ, “Bocee woŋ bô bonyii bò saake woŋ, \v 9 bese leeme fɛn ɛbɛn keetaŋe diuw ɛkumɛ lemme dì jee dì bese se geɛ fô ŋkɛwlɛ le, wvú ɛ sɛ no lɛne. No ben gomte keekiɛɛ no fí se ghanɛɛ, \v 10 \x - \xo 4:10 \xt 3:6; 3:15\x*ben noo bonyii bocii bo Islael ekeè lɛ wee wvun leeme ɛ̂ ben ɛjise keseen tɛmyi nɛn, ɛ ɛ̀ nu nje mvuŋgay mvu diee di Jisos Klistu wvu Nasalɛt e. Jisos wvudvu wvun nu wvù ben to joɛ ta yî kentam e ɛ wvú kpwe, geenɛn ɛ Nyo' kase bvuse wvú yî kpwe le. \v 11 \x - \xo 4:11 \xt Mben 118:22; Luk 20:17; 1Bi 2:4-7\x*Wvú nu tɛ dì Ŋwa' Nyo' jemyi ɛkumɛ dí lɛ, \q1 ‘Tɛ dì ben bonyii bo kembom e to tunɛɛ \q1 nu ɛ dí nɛ wase ɛ tu tɛ di buu di yew e.’ \m \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Mat 1:21; 1Kol 3:11\x*Ɛ̀ mɛy kɛ Jisos maaŋ wvù boysee bonyii. Kɛ diee di wee mvu le bvuu nu dvú fokuse fɛn dì Nyo' nu ɛ gɛɛ lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ dí eboyse beene kɛ.” \p \v 13 Ɛ bonyii bò to saake ba, yuw no Bita bô Jon jemyi yaa fane kɛ, bvuu yɛn lɛ ɛ̀ nu bonyii bo ncɛw, ɛ bó baa kee ŋwa' ntay kɛ, ɛ diuw yum lo bó. Ɛ bó mum kiɛɛ lɛ fí nu nonɛn, njefo ɛ̀ nu bonyii bò to ghane bô bo Jisos. \v 14 Ɛ bó faŋɛ yaa bvuu kɛŋkɛ fiɛɛ fì bó ekicɛn Bita bô Jon yî dvú le kɛ, njefo bó to yɛne wee wvù bó to fɛlɛɛ le, ɛ wvú leeme bô bó. \v 15 \x - \xo 4:15 \xt 5:34-35\x*Ɛ bonyii bò to saake bodvu nɛ yaw bvuse bó ɛkfuŋ, mum shɛɛ no cuu bontaŋ ɛbonɛbon gayte lɛ, \v 16 \x - \xo 4:16 \xt Jon 11:47\x*“Beene nu ege nɛɛ bô bonyii ban? Bonyii bocii bo Jɛlusalɛm nu ɛ bó ɛ kiɛɛ wase ɛkumɛ fiɛɛ fì duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le ɛndan fin fì bó ge, ɛ kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ beene etun kɛ. \v 17 \x - \xo 4:17 \xt 5:28-29, 40\x*Geenɛn, keege lɛ fo saaka wvudvu wvun ebvuu esaaŋkenè gɛnè fwe, beene ekan bonyii ban lɛ fo bó ebvuu emom lo ejeme fiɛɛ ɛ̂ wee ɛkumɛ diee di Jisos wvun e kɛ.” \p \v 18 Ɛ bó tee Bita bô Jon ɛ bó kase ley. Ɛ bó mum lew lo ɛ̂ bó lɛ fo bó ke ebvuu emom lo ejeme, kɛnɛɛ eyɛɛyi wee ɛkumɛ diee di Jisos e kɛ. \v 19 Ɛ Bita bô Jon tfuse fibole lɛ, “Ben kɛ kpwawcɛ lɛ laa fiɛɛ fì nu lɛŋ fô Nyo' le nu lɛ bese eyuw ɛ ɛ̀ nu ben e, nuu wvú wvù Nyo' le lɛ? \v 20 Kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ bese elu keejemyi ɛkumɛ mwɛɛm mvù bese nu ɛ yɛn ɛ bvuu ɛ yuw e kɛ.” \v 21 Ɛ bonyii bò to saake bodvu bvuu loocɛ lew lo tɛme, mum cinɛ bó le ɛ bó no gɛne. Ɛ bó to tan ɛ ɛ̀ nu fiɛɛ fì bó elese bó dvú yî ŋgɛw e, njefo bonyii bocii to bensee Nyo' yî fiɛɛ fì to kooyɛɛ le, \v 22 sɛ bvuu ge ɛ wee wvudvu wvù bó to geɛ fiɛɛ fì duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le fin keefɛ wvú to nu ɛ wvú ɛ fey wase bilum mbaanyɛ. \s1 Ɛ bonyii bo mbee le lɛkɛ mvuŋgay ɛ̂ Nyo' \p \v 23 No bó cin'yɛɛ Bita bô Jon e nonɛn, ɛ bó kase tu jim fô bonyii bobole bo ŋgoo le, see ɛ̂ bó fiɛɛ fì bocee ncese bo baay baay bô bonyii bò saake woŋ be jeme. \v 24 \x - \xo 4:24 \xt Ksm 20:11; Mben 146:6\x*Ɛ bó yuw, mum baancɛ ye lɛkɛ ɛ̂ Nyo' yî wee le mwaaŋ lɛ, “Tata wvù Cee Ɛkolɛ, ɛ̀ to bom wo ɛbulɛ bô nshɛ bô jóo noo mwɛɛm mvunciim mvù nu mondvuum man e. \v 25 \x - \xo 4:25 \xt Mben 2:1-2\x*Wo to nu ɛ ge ɛ icee bo'icee bosɛse wvù Dawe, wvù to nu waa wo lemme jeme yî mvuŋgay mvu Keyoy ke Yuule le lɛ, \q1 ‘Ɛ̀ nu nje la wvù bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu ffuuke bô fiɛɛ shém e, \q1 ɛ bonyii cuu bontaŋ sɛ bó nu ke elem ŋkuuŋ? \q1 \v 26 Bonfon bo fokuse fɛn seysee jem, \q1 ɛ bonyii bò saake woŋ taashi \q1 keediu Tata bô wee we wvù wvú nu ɛ yefe lɛ ɛ̀ nu Mboyse.’ \m \v 27 \x - \xo 4:27 \xt Luk 23:7-11; \xt Luk 23:1\x*Ɛ̀ nu kɛ lɛŋlɛŋ fiɛɛ fì to kooyɛɛ ɛlaante jan. Nfon 'Ɛlod bô Bontus Baylɛt to nu ɛ taashɛ bô bitum noo bonyii bo Islael die mvunaŋ ɛjim jo Jisos wvù Waa wo lemme wvù yuule wvù wo to yefɛɛ lɛ ɛ̀ nu Mboyse. \v 28 \x - \xo 4:28 \xt 2:23\x*Bó to taashi keege ɛ ɛ̀ nu mwɛɛm mvù wo to nu ɛ seyse wase ncejole bô mvuŋgay mwuw lɛ wo kooŋke lɛ mvú ke ekooy. \v 29 \x - \xo 4:29 \xt Ɛfɛ 6:19\x*Nonɛn, yî keseen e Tata, taa eyɛn je yì bonyii ban bɛmsee bese jó. Nya bese bonyii buw bo lemme le bô mvuntelem mvù tɛmyi keefewci diɛw yo yaa fane naa lo kɛ. \v 30 \x - \xo 4:30 \xt 2:22\x*Nya bese bô mvuŋgay mwuw keefɛle bonyii bvuu gee mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mwuw bô mwɛɛm mvu diuw wvù yumɛɛn e dvú ɛ̂ diee di Jisos wvù Waa wo lemme wvù yuule le.” \v 31 \x - \xo 4:31 \xt 2:4\x*No bó mɛse ɛ bunle, ɛ nshɛ shiw fò bó to nu. Ɛ Keyoy ke Yuule yiŋsɛn yî bó le, ɛ bó mum no fewci diɛw Nyo' yaa fane kɛ. \s1 Ɛ ŋgoo bonyii bo mbee le no kɛŋke fiɛɛ fibole fimwaaŋ \p \v 32 \x - \xo 4:32 \xt 2:44-45; 6:1; Luk 14:33; 18:22\x*Ɛ ŋgoo bonyii bo mbee le no nu fitele fimwaaŋ, nu yî wee le mwaaŋ, ɛ wee yaa teŋe fiɛɛ fimew lɛ ɛ̀ nu fiwene wen ɛmbeŋ kɛ. Ɛ fiɛɛ fi wee le nu fi bonyii bocii le. \v 33 Ɛ Nyo' nya mvuŋgay mvu baay ɛ̂ boom bo ntum e bo Jisos e, ɛ bó bvuu no fewci kɛ ɛ̂ bonyii tɛmyi lo lɛ Tata Jisos to nu ɛ buy yî kpwe le. Ɛ bó no nu ɛ Nyo' ɛ buw bó bô nfi we baay. \v 34 Kɛ wee yaa to nu dvú wvù fuute ɛ̂ bó ɛntelɛŋ kɛ, njefo bonyii bò to kɛŋke ŋɛɛ kɛnɛɛ yéw to ké gese, to bô bigew bidvu, \v 35 nya can boom bo ntum e bo Jisos e, ɛ bó mum gaw ɛ̂ bonyii bocii no ŋgɛw wee to nu. \p \v 36 Wee mvu to nu ɛ bó teŋe lɛ Yosɛw, ɛ boom bo ntum e bo Jisos e ɛ cu diee diew dimew lɛ Banaban, (dì nu lɛ, Wee N'yvuwsɛ Mvuntelem). Wvú to nu wee wvu ɛ̂ kfuu di Lɛwe le, ɛ bó to boke wvú Sayblus. \v 37 Ɛ wvú mum gɛn tɛn gese we wɛɛ, to nya bigew bidvu can boom bo ntum e bo Jisos e. \c 5 \s1 Ananias bô Safilia \p \v 1 Ɛ wee mvu wvù bó to teŋe lɛ Ananias bô kpwɛse wvù Safilia gese tɛn kecɛw ke wɛɛ le. \v 2 \x - \xo 5:2 \xt 4:35\x*Ɛ bô kpwɛse seyse kaa fafe lo bigew bidvu, ɛ wvú mum jo kebɛse gɛn nya can boom bo ntum e bo Jisos e. \v 3 \x - \xo 5:3 \xt Jon 13:2\x*No wvú nya nonɛn, ɛ Bita bife ɛ̂ wvú lɛ, “Ananias, ɛ̀ ge la fì wo cine Satan ɛ ley ɛ̂ fitele fiuw e ɛ ge lɛ wo embiay mbiay ɛ̂ Keyoy ke Yuule, wo ɛ mum ɛ fafe bigew bì wo gese wɛɛ dvú? \v 4 Wo dioo gese wɛɛ ɛ ɛ̀ nu wo, ɛ bigew nu kɛ biuw, wo ɛ ghan nɛɛ ɛ sɛ ge kfuu fin fiɛɛ? Wo baa mbiay ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ bonyii kɛ, wo mbiay ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ Nyo'.” \v 5 Kaŋ mwaaŋ no Ananias yuw njeme wvun nonɛn, mum gbwe kpwe. Ɛ bonyii bocii bò yuwɛɛ saaka wvudvu fan baay. \v 6 Ɛ cubonyii ley baancɛ wvú ɛ̂ ndvu le, jo buy dvú gɛn dwey. \p \v 7 Ɛjim jo bontam bo kefew e diɛwɛ botɛte, ɛ kpwɛse ley, yaa kee fiɛɛ fì be kooy bô dweese kɛ. \v 8 Ɛ Bita bife ɛ̂ wvú lɛ, “Kɛ see ɛ̂ me, bin nu bigew bicii bì ben ɛ dwee wo gese wɛɛ dvú?” Ɛ wvú tfuse lɛ, “'Ɛɛ, ɛ̀ nu bí nɛn bicii.” \v 9 \x - \xo 5:9 \xt 1Kol 10:9\x*Ɛ Bita bvuu bife ɛ̂ wvú lɛ, “Ben ɛ dwee wo ghan nɛɛ ɛ sɛ seyse keemom Keyoy ke Tata le? Yekɛ eyuw, ncin bonyii bò be gɛn ɛ dwey dwee wo nu wase ɛ̂ yew fwese, ɛ bó nu eley etuu tɛn wo ebuy dvú egɛn edwey.” \v 10 No Bita jeme nonɛn, kaŋ mwaaŋ ɛ Safilia mum gbwe ɛ̂ wvú ɛjise kpwe. Ɛ cubonyii ba dioo ley yɛn ɛ wvú ɛ kpwe wase, ɛ bó mum tuu wvú buy dvú gɛn dwey mbew dweese le. \v 11 Ɛ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le kecii noo bonyii bomew bò to yuwɛɛ saaka wvudvu fan baay. \s1 Mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le bô mwɛɛm mvu diuw wvù yumɛɛn e \p \v 12 \x - \xo 5:12 \xt 2:22; 3:11\x*Ɛ boom bo ntum e bo Jisos e no gee mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le bô mwɛɛm mvu diuw wvù yumɛɛn e nteen ɛ̂ bonyii ɛnte. Ɛ́ bonyii bo mbee le bocii ké no taashi fô kebuw ke Saamun e yew ncese le. \v 13 Kɛ wee wvu ncɛw to ké mum taashɛ lo bô bó kɛ. Geenɛn ɛ bonyii to ké no bɛnsee naa bó ntay. \v 14 \x - \xo 5:14 \xt 2:41\x*Ɛ bolemsɛ bô bokɛnɛ nteen bò to leese fitele yî Tata le no biise ŋgoo bó le. \v 15 \x - \xo 5:15 \xt 19:11-12; Luk 4:40\x*Ɛ mwɛɛm mvù boom bo ntum e bo Jisos e to gee, ge ɛ bonyii no tuule bonyii bo bincɛm e jiwse mbew jé le yî bintaw e noo yî dighaam e wvu lɛ Bita ké dioo fele, ɛ ɛ̀ cim nu kenjiŋjiŋ kew ɛ́ kí egbwe yî wee le. \v 16 Ɛ bibombom bi bonyii le no nɛn'yi bilaante bi mbew Jɛlusalɛm e too bô bonyii bo bincɛm e noo bò kɛŋke biyoy bì yiile yî bó le, ɛ bó fɛle bó bocii. \s1 Ɛ bó no ghɛɛke boom bo ntum e bo Jisos e \p \v 17 \x - \xo 5:17 \xt 4:1-2\x*Ɛ ɛkolɛ ke bocee ncese le bô ŋgoo ye yì ɛ̀ to nu Bosadusii ke ja kɛw no ghɛɛke boom bo ntum e bo Jisos e, \v 18 mum tum bonyii ɛ bó gɛn koo bó fen yew ncaw e. \v 19 \x - \xo 5:19 \xt 12:7-10\x*Geenɛn, ɛ ɛ̀ ke no nu ɛntaŋ ɛ nceendaa Tata to yene dew fwese yew ncaw bvuse bó. No wvú bvuse bó, mum gay lɛ, \v 20 “Ben egɛn yew ncese le, egɛn efewcì fiɛɛ ficii ɛ̂ bonyii ɛkumɛ nce wvu fwɛ wvun.” \v 21 No bó yuw nonɛn, mum gɛn. Ɛ ɛkfuŋ ke dioo eyuule, ɛ bó ley fô yew ncese le, mum kɛw no yɛɛyi bonyii. \p Kɛ kefew kedvu le, ɛ ɛkolɛ ke bocee ncese le bô bonyii bew bo ŋgoo le, kum bonyii bo Islael bò saake woŋ bocii ɛ bô bó shii, mum tum bonyii bo nci le lɛ bó egɛn yew ncaw e, eto bô boom bo ntum e bo Jisos e. \v 22 \x - \xo 5:22 \xt 12:18-19\x*Ɛ bó gɛn buy fó gom bó ŋkuuŋ mum tu jim to see lɛ, \v 23 “Bese gɛn ɛ buy yew ncaw e, ɛ yɛn ɛ dew fwese nu ɛ bó ɛ loocɛ ɛ fen, ɛ bonyii bo nci le leeme fó cɛyte. Bese ɛ dioo yene yew ley ɛ faŋɛ yaa eyɛn wee le dvú kɛ.” \v 24 \x - \xo 5:24 \xt 4:1\x*Ɛ ɛkolɛ ke bonyii bo nci le bò to cɛyte yew ncese bô bocee ncese bo baay baay, yuw nonɛn, ɛ fí ffumse bó, ɛ bó no ghayte laa bó nu ke etu fɛɛ bô fin fiɛɛ lɛ. \v 25 Ɛ wee nɛ ley gay ɛ̂ bó lɛ, “Ben eyuw, bonyii ba bò ben se fenɛɛ yew ncaw e, boba wase fô yew ncese le yɛɛyi bonyii.” \v 26 \x - \xo 5:26 \xt Luk 20:19; 22:2\x*No bó yuw nonɛn, ɛ ɛkolɛ ke bonyii bo nci le bô ŋgoo ye mum buy gɛn jo bó, no too bô bó. Geenɛn, bó to baa joo bó kane lo bó kɛ, njefo bó, bonyii bo nci le bodvu to fane fo bonyii etumyɛ bó bô ɛta. \p \v 27 Ɛ bó to bô boom bo ntum e bo Jisos e, ley bô bó leke fwe dvu bonyii bò saake woŋ. Ɛ ɛkolɛ ke bocee ncese le no biwci mwɛɛm ɛ̂ bó gayte lɛ, \v 28 \x - \xo 5:28 \xt 4:17-19; Mat 27:25\x*“Bese nu ɛ loocɛ wase ɛ lew lo lɛ fo ben ebvuu emom eyɛɛyi wee ɛkumɛ diee di wee wvun e kɛ. Geenɛn, ben eyɛn fiɛɛ fì ben mom! Ben nu ɛ ge wase n'yɛɛyi wene ɛ saaŋkɛn Jɛlusalɛm jocii. Ɛ ben gomte keege ɛ́ fí eduŋci lɛ bese kee fiɛɛ fô kpwe ye le.” \v 29 Ɛ Bita bô ŋgoo boom bo ntum e bo Jisos e tfuse lɛ, “Bese kɛŋke keeyuw ɛ ɛ̀ nu Nyo' le, ɛfey keeyuw wee le. \v 30 \x - \xo 5:30 \xt 3:15\x*Ben to nu ɛ ta Jisos yî kentam e ɛ wvú kpwe. Ɛ Nyo' bo'icee cee bosɛɛbeene bvuse wvú yî kpwe le, \v 31 bense wvú, shike ɛ̂ ɛbo kew ke ɛcɛɛy e lɛ wvú enù Cee Ɛkolɛ noo Mboyse, wvu lɛ bonyii bo Islael ekumɛn mvuntelem mvubole, ɛ́ wvú wvù Nyo' elɛɛshɛ bibefɛ bibole. \v 32 \x - \xo 5:32 \xt 1:8; Jon 15:26-27\x*Bee bo Keyoy ke Yuule kè Nyo' nyaa ɛ̂ bonyii bò yuuke wvú le ɛ mum ɛ no fewci mwɛɛm mvun.” \p \v 33 No bonyii bò to saake woŋ yuw njeme wvun nonɛn, ɛ mvuntelem bɛnte lo bó. Ɛ bó mum no gomte keeyuwyɛ boom bo ntum e bo Jisos e. \v 34 \x - \xo 5:34 \xt 22:3\x*Geenɛn, ɛ wee mvu ŋgoo bonyii bò to saake woŋ e wvù diee to nu Gamalia, ɛ ɛ̀ nu wee Falasii bvuu nu wee wvù duŋci bonci bo Nyo' le, ɛ bonyii bocii wvumte wvú ntay, nɛ we. No wvú nɛ we, gay ɛ bó yaw bvuse boom bo ntum e bo Jisos e ɛkfuŋ. \v 35 Ɛ wvú shɛɛ jeme ɛ̂ bonyii bò to saake woŋ lɛ, “Bonyii bo Islael, ben ejo wɛɛ bô fiɛɛ fì ben gomte keege bô bonyii ban. \v 36 \x - \xo 5:36 \xt 21:38\x*Ben ekume lɛ ɛ̀ to nu kefew kemew e, ɛ wee mvu ja fɛn ɛ bó teŋe lɛ Teodas no duŋci lɛ wen nu wee wvu baay. Ɛ bonyii shfum ɛ̂ wvú ɛjim kɛ diɛwɛ gee nɛ le. Ɛ bó ke yu wvú ɛ ŋgoo ye tawse, ɛ fiɛɛ fì wvú to too dvú laayɛ ɛcici. \v 37 \x - \xo 5:37 \xt Luk 2:2; 13:1-2\x*Ɛ wvumvu wee ke bvuu ja kefew kè bó to taaŋke bonyii le ɛ bó teŋe lɛ Judas, ɛ ɛ̀ nu wee wvu Galilee. Ɛ wvú gufe bonyii nteen ɛ̂ wvú ɛjim. Ɛ bó ke yu tɛn wvú, ɛ ŋgoo ye saaŋkɛn. \v 38 Yî fin e, me ɛ no nteete ben lɛ fo ben ege fiɛɛ bô bonyii ban kɛ. Ben ecinɛ je yibole. Ɛ́ ɛ̀ fɛn nu lɛ fiɛɛ fì bó too dvú bvuu yɛɛyi bonyii dvú fin kɛw wee wvu wum, tu fí nu ke elaayɛ ɛcici. \v 39 Ɛ̀ no nu lɛ fiɛɛ fidvu kɛw Nyo', tu kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ ben ke eso bó kɛ. Ɛ́ ben baa eyɛne, ɛ́ fí ke enɛ ebuy lɛ ben diuu ɛ ɛ̀ nu ben ɛ bo Nyo'.” \p \v 40 \x - \xo 5:40 \xt 4:18; 5:28\x*No Gamalia jeme nonɛn, ɛ bonyii bò to saake woŋ yuw ntefe we, kase tee boom bo ntum e bo Jisos e ɛ bó ley. No bó ley nonɛn, ɛ bó tam bó, ciise lo lɛ fo bó ke ebvuu emom lo eyɛɛyi wee ɛkumɛ diee di Jisos e kɛ, mum cinɛ bó le ɛ bó no gɛne. \v 41 \x - \xo 5:41 \xt Luk 6:22-23; 1Bi 4:13\x*No bó buyɛɛ dvú no gɛne fibole yuuke ɛ ɛ̀ nu njoŋ lɛ bowen nu ɛ bó ɛ kocɛn bonyii bò bó eshoose bó nje diee di Jisos e. \v 42 \x - \xo 5:42 \xt 9:22; 17:3; 18:5, 28; Luk 24:25-27\x*Ɛ bó gɛn nonɛn, bvuu no yɛɛyi kɛ bonyii ɛdiuw ɛcii fô yew ncese le noo ɛla le, fewci saaka wvù jee wvù lɛ Jisos nu Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ. \c 6 \s1 Ɛ bó baayɛ bonyii bo lemme le bosooshwiy \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xt 2:45; 4:35\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu kefew kemew e, no ŋgoo bonyii bo mbee le to kuu gɛne fwe, ɛ Bojuu bò to jemyi kɛ ɛ ɛ̀ nu díɛw Glek nɛ kɛw no wvukene Bojuu bò to jemyi díɛw woŋ lɛ bó gawte mwɛɛm ɛ̂ bokɛ' bo boŋkfu le ɛdiuw ɛcii nyaa mvu bo bowen e caan. \v 2 Nonɛn, ɛ boom bo ntum e bo Jisos e bo yuufe ncow bofɛɛ mum kum ŋgoo bonyii bo mbee le bocii gay ɛ̂ bó lɛ, “Kɛ fí jee lɛ bese ecinɛ keefewci diɛw Nyo' egɛn shii ɛ ɛ̀ nu yî kecɛyte le kɛ. \v 3 \x - \xo 6:3 \xt 1Tim 3:7-13\x*Boom bo bwee wese le, fí jee lɛ ben ebaayɛ bonyii bosooshwiy ɛ̂ ben ɛnte, ɛ́ bese enya lemme din can yibole. Ben dioo baayi taa ɛ ɛ̀ nu bonyii bò kɛŋke nce wvù jee, ɛ bó ɛ yiŋsɛn bô Keyoy ke Yuule bvuu kɛŋke bvufee. \v 4 Nonɛn, ɛ́ bese emum enya wase bikuu bisɛse ɛ ɛ̀ nu yî bunle bô yî lemme di diɛw Nyo' le.” \v 5 Ɛ bonyii bocii yuw ntaŋ wvudvu, ɛ wvú joŋ bó le. Ɛ bó mum baa Tɛfan ɛ ɛ̀ nu wee ɛ mbee we ɛ loocɛ ɛ yiŋsɛn, ɛ wvú ɛ yiŋsɛn tɛn bô Keyoy ke Yuule. Ɛ bomew no nu Filew bô Blukolus, Nikano bô Timon, Balmɛnas bô Nikolaus wvù to nu wee wvu Antiok ɛ wvú to baŋke lo tu wee mbee Bojuu. \v 6 \x - \xo 6:6 \xt 13:2-3; 14:23; 1Tim 4:14; 2Tim 1:6\x*Ɛ bó mum jo bonyii ban leke fwe dvu boom bo ntum e bo Jisos e, ɛ bó bunle fô bó le, mum gɛɛ can yî bó le. \v 7 \x - \xo 6:7 \xt 2:41\x*Ɛ diɛw Nyo' mum no saaŋkene gɛne. Ɛ ŋgoo bonyii bo mbee le yi Jɛlusalɛm no kuu gɛne fwe. Ɛ bocee ncese nteen lese tɛn fitele yî Jisos e. \s1 Ɛ bó no teyte mwɛɛm yî Tɛfan e \p \v 8 \x - \xo 6:8 \xt 2:22\x*Ɛ Nyo' buw Tɛfan ntay, ɛ wvú no kɛŋke mvuŋgay, gee mwɛɛm mvu diuw wvù yumɛɛn e bô mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le ɛ̂ bonyii ɛnte. \v 9 Ɛ bonyii bomew ke nɛ kɛw mbew bô bo Tɛfan. Bonyii bodvu to nu Bojuu bò to nɛn'yɛɛ Sɛlin bô Alɛksandia noo Silishia bô Ɛsia. Ɛ ɛ̀ to nu bonyii bo yew bunle yì bó to teŋe lɛ yi Bonfaw bò Boy wase le. \v 10 \x - \xo 6:10 \xt 6:3; Luk 21:15\x*No bó to bewci nonɛn, ɛ Keyoy ke Yuule nya Tɛfan bô bvufee ɛ wee faŋɛ yaa nu dvú wvù eso wvú kɛ. \p \v 11 \x - \xo 6:11 \xt Mat 26:59-61\x*Ɛ bó mum nɛ bɛyse bonyii bomew ɛjim ɛjim lɛ bó embiaytè lɛ bó nu ɛ yuw ɛ Tɛfan jemyi díɛw yì befe ɛkumɛ Muses bô Nyo'. \v 12 No bó ge nonɛn, mum shiw mvuntelem mvu bonyii le, bô mvu bonyii bò saake woŋ e, noo mvu bonyii bò duŋci bonci bo Nyo' le. Ɛ bó mum ley yî Tɛfan e, jo wvú gɛn bô wvú fwe dvu bonyii bo woŋ e bò saake bonsaw. \v 13 \x - \xo 6:13 \xt 18:13; 21:28; Yɛli 26:11\x*Ɛ bonyii ba bvuu to bô bonyii bomew bò eben jim nsaw mbiay, ɛ bó no teyte mwɛɛm yî Tɛfan e gayte lɛ, “Kɛ wee wvun ké no nu sɛ wvú jemyi díɛw yì befe ɛkumɛ yew ncese yin bô bonci bo Muses e kɛ. \v 14 Bese nu ɛ yuw wase ɛ wvú jemyi lɛ Jisos wvu Nasalɛt wɛ nu ke ebvuw yew ncese yin, ebvuu ekumɛn nce wesebeene woŋ wvù Muses to yɛɛyɛɛ beene dvú.” \v 15 Ɛ bonyii bocii bò to nu yew nsaw e luŋ ɛjisɛ yî Tɛfan e, nɛ yɛn ɛ bvushiw bwew ɛ baŋke wase ye ɛ no fieesene bvu nceendaa Nyo' le. \c 7 \s1 Ɛ Tɛfan taŋe diuw fwe dvu bonyii bò saake woŋ \p \v 1 Ɛ ɛkolɛ ke bocee ncese le bife ɛ̂ Tɛfan lɛ, “Mwɛɛm mvù bó jemyi mvun nu kecɛɛy e?” \v 2 \x - \xo 7:2 \xt 22:1\x*Ɛ Tɛfan tfuse lɛ, “Bo'icɛm bô boom bo bwɛɛm e, ben eyekɛ eyuw. Nyo' bvukukɛ to nu ɛ buynɛn fô icee wesebeene wvù Abla'am e ɛ wvú bɛɛ cee Misobotɛmia, ɛ wvú sɛ ke nɛ gɛn no cee 'Alan, \v 3 \x - \xo 7:3 \xt Keŋ 12:1; Ibu 11:8-10\x*gay ɛ̂ wvú lɛ, \q1 ‘Cinɛ kfuu diuw e, ebuy woŋ wene le, \q1 egɛn woŋ wvù me nu ŋke enduŋcɛ ɛ̂ wo le.’ \p \v 4 \x - \xo 7:4 \xt Keŋ 11:31; 12:4\x*Nonɛn, ɛ wvú mum nɛ Kaldia jodvu, gɛn no cee 'Alan. Ɛ ice ke dioo kpwe, ɛ Nyo' ge ɛ wvú nɛ to jan jò beene cee keseen. \v 5 \x - \xo 7:5 \xt Keŋ 12:7\x*Ɛ wvú no nu jan ɛ Nyo' faŋɛ yaa ecim enya wvú kɛ naa bô kpweŋ kɛ, geenɛn, kaw lɛ wen nu ke enya woŋ wvun ɛ́ enu we bô ɛŋgokɛ kew. Ɛ Nyo' to kaake nonɛn ɛ Abla'am baa cim kɛŋke wase wan kɛ. \v 6 \x - \xo 7:6 \xt Keŋ 15:13-14\x*Ɛ Nyo' bvuu gay ɛ̂ wvú lɛ, \q1 ‘Ɛŋgokɛ kuw nu ke enu botolo woŋ mvu le, \q1 ke elemte bvunfaw jó, \q1 ɛ bó nvuwse bó yî bilum e gee nɛ (400). \q1 \v 7 Ɛ me nu ŋke enlaŋ ŋgɛw yî woŋ wvudvu le, \q1 ɛ́ ɛŋgokɛ kuw ke ebuy jó eto ebunlee me jan.’ \p \v 8 \x - \xo 7:8 \xt Keŋ 17:9-14; 21:2-4; 25:26; 29:31–30:24; 35:16-18\x*Ɛ Nyo' bvuu die kelew bô Abla'am, ɛ nciise kelew kedvu nu lɛ Abla'am nu ke etfuuse boom bew yew. Ɛ Abla'am ke boo Aysik, ɛ ɛ̀ ke dioo nu ɛdiuw nyaŋ ɛ wvú tfuse wvú yew. Ɛ Aysik ke boo Yakow tfuse tɛn wvú yew. Ɛ Yakow ke tfuse tɛn boom bew bo yuufe ncow bofɛɛ yew bò ɛ̀ nu bo'icee cee bosɛɛbeene fô kfuu disɛɛbeene to sanɛɛ. \p \v 9 \x - \xo 7:9 \xt Keŋ 37:11, 28; 39:2, 21\x*Ɛ bo'icee cee bosɛɛbeene bodvu ke nɛ no bene kendoŋ bô Yosɛw wvù waa bwee bó mum gese wvú, ɛ wvú gɛn no nu nfwa woŋ wvù Ijiw e. Geenɛn, ɛ Nyo' no taale kɛ fô wvú le, \v 10 \x - \xo 7:10 \xt Keŋ 41:37-44\x*fii wvú yî boŋgɛw bew e bocii. Ɛ Nyo' bvuu nya wvú bô bvufee, ɛ Fɛlo, Nfon wvu Ijiw no kooŋke wvú, mum gɛɛ wvú ɛ wvú no nu wee we kebay bvuu nu wee wvù taale fô kfuu diew e. \p \v 11 \x - \xo 7:11 \xt Keŋ 41:54; 42:1-2, 5\x*Ɛ jeŋ ke nɛ koo Ijiw jocii noo Kanaan, ɛ bonyii yɛn ŋgɛw baay. Ɛ bo'icee cee bosɛɛbeene faŋɛ yaa kɛŋke fiɛɛ fidien kɛ. \v 12 Ɛ Yakow ke yuw lɛ mwɛɛm mvudien nu Ijiw, mum tum boom bew bò ɛ̀ nu bo'icee cee bosɛɛbeene ɛ bó gɛn jó yî kaŋ wvu fwe le. \v 13 \x - \xo 7:13 \xt Keŋ 45:1, 3, 16\x*Ɛ bó ke dioo kase gɛn jó yî bokaŋ bo bofɛɛ le, ɛ Yosɛw mum ge ɛ boom bo bwee le kiɛɛ wvú. Ɛ wvú mum duŋcɛ tɛn bó ɛ̂ Fɛlo. \v 14 \x - \xo 7:14 \xt Keŋ 45:9-10, 18; 46:6-7, 27\x*Ɛ Yosɛw mum ciinse ntum fô Yakow wvù ice le, lɛ wvú bô kfuu dicii eto Ijiw. Kfuu di Yakow e to nu sekedvu wee mbaŋsooshwiy ncow botin (75). \v 15 Ɛ Yakow yuw nonɛn, mum jo kfuu diew dicii bow dvú Ijiw. Ɛ wvú bô bo'icee cee bosɛɛbeene ke kpwekɛn jó bocii. \v 16 \x - \xo 7:16 \xt Keŋ 23:3-16; 49:29-30; 50:13; Yosh 24:32; Ibu 11:9, 13\x*Ɛ bó ke tuu ɛgvun ɛbo kase to dvú jan, to dwey Shɛkɛm ɛ̂ jem yì Abla'am to guyɛɛ ɛ̂ boom bo Amol e. \p \v 17 \x - \xo 7:17 \xt Ksm 1:7-8\x*Ɛ kefew ke dioo kocine kè Nyo' to nu keeke ege fiɛɛ fì wvú to kawɛɛ Abla'am dvú, ɛ bonyii bosɛɛbeene duule wase Ijiw baay. \v 18 Ɛ bonyii bo jó ke ghaa nfon mvu ɛ wvú yaa kee Yosɛw kɛ. \v 19 \x - \xo 7:19 \xt Ksm 1:10–11:22\x*Ɛ Nfon wvudvu mum no wɛɛntene, sɛne bonyii bosɛɛbeene, kane lɛ bo'icee cee bosɛɛbeene elaaŋke mvunlɛy mvu boom e ɛkfuŋ ɛ bó kpwekene. \v 20 \x - \xo 7:20 \xt Ksm 2:2-10; Ibu 11:23\x*Ɛ̀ nu kefew kekin e kè bó to bokɛɛ Muses, ɛ ɛ̀ to nu wan ɛ wvú jee baay fô Nyo' le. Ɛ bó kɛŋkɛ wvú yew kee tɛ, \v 21 mum jo gɛn gɛɛ ɛkfuŋ. Ɛ waa Nfon Fɛlo wvù kpwoon ke gɛn boŋyɛ wvú, lɛy diɛwɛ waa we le. \v 22 Ɛ bó mum yɛɛyi Muses bô bvufee bvu bonyii bo Ijiw e bvucii, ɛ wvú no nu wee wvù kee njeme bô keege fiɛɛ ntay. \p \v 23 \x - \xo 7:23 \xt Ksm 2:11-15; Ibu 11:24-27\x*Ɛ wvú ke dioo nu kɛ diɛwɛ bilum mbaanyɛ le, ke nɛ kpwawcɛ lɛ wen nu egɛn eyɛn no boom bo bwee wen e bò ɛ̀ nu bonyii bo Islael nu. \v 24 Ɛ wvú dioo gɛne, yɛn ɛ wee wvu Ijiw nvuwse wee wvu Islael mvu. Ɛ wvú ley fó lɛ wen etfuse ɛnvukɛ, mum yu lo wee wvu Ijiw wvudvu. \v 25 Wvú to kpwaake lɛ boom bo bwee wen e nu ekiɛɛ lɛ ɛ̀ tum Nyo' wen lɛ wen eto ebvuse bó yî ŋgɛw e. Geenɛn, ɛ bó faŋɛ yaa kiɛɛ kɛ. \v 26 Ɛ bvú ke buy yuu, ɛ Muses bvuu no gɛne, buynɛn yî bonyii bo Islael e bofɛɛ ɛ bó nɛ ɛ no diuu. Ɛ wvú ley fó keegawsɛn bvudiuw bvudvu, bife ɛ̂ bó lɛ, ‘Boom bo bwɛɛm e, ben nu wee bô waa bwee, ɛ̀ ge la ben ɛ sɛ no diuu ɛbenɛben?’ \v 27 Ɛ wee wvù to nvuwse waa bwee kaa domse lo Muses, bife ɛ̂ wvú lɛ, ‘Ɛ̀ gɛke yɛɛ wo lɛ wo esaakè bese, sumtene bonsaw bosɛse? \v 28 Wo fɛn bvuu gomte keeyu me no wo se yuɛ wee wvu Ijiw wɛ foguu le?’ \v 29 \x - \xo 7:29 \xt Ksm 2:15, 21-22; 18:3-4\x*Ɛ Muses yuw nonɛn, mum fan nɛ woŋ wvù Ijiw e, fɛɛ gɛn no nu woŋ wvù Midian e, ke boo boom bolemsɛ bofɛɛ jó. \p \v 30 \x - \xo 7:30 \xt Ksm 3:1-10\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu ɛjim jo bilum mbaanyɛ, ɛ nceendaa Nyo' buynɛn fô Muses e ɛ̂ ŋguy e, ɛ wvú bɛɛnci yî kete le ŋkpwaante mbew kum wvù Sinay e. \v 31 Ɛ Muses yɛn ɛ fí ghaw wvú, ɛ wvú bencɛ nceencee keetaa ntay. No wvú benci, yuw ɛ Tata Nyo' jeme ɛ̂ wvú lɛ, \q1 \v 32 ‘Ɛ̀ nu me wvù Nyo' bo'icee cee wene, \q1 Nyo' Abla'am bô wvu Aysik noo wvu Yakow.’ \p Ɛ Muses yuw nonɛn, no ciiŋke bô nfan, faŋɛ yaa ebvuu emom lo etaa kɛ. \v 33 Ɛ Tata Nyo' bvuu jeme ɛ̂ wvú lɛ, \q1 ‘Baayɛ bolaba buw, njefo fɛn fò wo leeme fó nu bvudvuu bvù yuule. \q1 \v 34 Me nu ɛ nloocɛ wase ɛ n'yɛn no bó nvuwse bonyii bem Ijiw, \q1 ɛ mbvuu ɛ n'yuw no bó cone, \q1 ɛ mum ɛ nshii ɛ nto keembvuse bó yî ŋgɛw wvudvu le. \q1 Yekɛ eyuw, me nu entum wo Ijiw keseen.’ \p \v 35 \x - \xo 7:35 \xt Ksm 2:14; 3:2\x*Muses wvun nu wvù bó to yawɛɛ wase tun, bife ɛ̂ wvú lɛ, ‘Ɛ̀ gɛke yɛɛ wo lɛ wo esaakè bese, sumtene bonsaw bosɛse?’ Ɛ̀ nu wvú wvù Nyo' to tumɛɛ lɛ wvú egɛn enu wee sa' wvubo, ebvuse bó yî ŋgɛw e. Ɛ Nyo' to tum ɛ ɛ̀ nu nceendaa we ɛ wvú to yî kete kè to bɛɛnci kiɛ le tefe ntum wvudvu ɛ̂ wvú. \v 36 \x - \xo 7:36 \xt Ksm 7:3; 14:21-29; 16:1–17:16; Ktŋ 14:33; 20:1-11\x*Ɛ Muses mum gɛn Ijiw, ge mwɛɛm mvu diuw wvù yumɛɛn e bô biŋghaw bi mwɛɛm e, bvuse bó jó. Ɛ wvú ge mvumew fô Joo yi Baay yì Yɛɛle le, bvuu ge mvumew ŋkpwaante jò bó to lɛnɛɛ yî bilum e mbaanyɛ. \v 37 \x - \xo 7:37 \xt 3:22-23\x*Ɛ ɛ̀ nu Muses wvudvu wvù to gayɛɛ ɛ̂ bonyii bo Islael lɛ, \q1 ‘Nyo' nu ke ebvuse wee we ntum mvu ɛ̂ boom bo bwee wene le ɛnte, \q1 eciinse fô ben e kɛ no wvú to bvusɛɛ me.’ \p \v 38 \x - \xo 7:38 \xt Ksm 19:1–20:17; Lem 7:53; Gal 3:19\x*Ɛ ɛ̀ bvuu nu kɛ wvú wvù Muses wvù nceendaa Nyo' to jemyɛɛ ɛ̂ wvú yî kum wvù Sinay e, kefew kè kentaashɛ ke bonyii bo Islael e to nu ŋkpwaante bô bo'icee cee bosɛɛbeene, ɛ Nyo' nya díɛw yì nyaa nshii lɛ wvú efese ɛ̂ beene. \v 39 \x - \xo 7:39 \xt Ktŋ 14:3\x*Geenɛn, ɛ bo'icee cee bosɛɛbeene kaa faŋ keeyuw Muses e, baŋke jim ɛ̂ wvú le, mum no kooŋke lɛ bowen bee ekase etu jim Ijiw. \v 40 \x - \xo 7:40 \xt Ksm 32:1-8\x*Ɛ bó mum gay ɛ̂ Ɛlon lɛ, ‘Bomɛ bonyo' ɛ̂ bese bò nu esaa fwe dvusɛɛbeene, njefo bese baa bvuu kiɛɛ fiɛɛ fì kooyi bô Muses wɛ wvù bvusɛɛ beene woŋ wvù Ijiw e kɛ.’ \v 41 Ɛ bó mum kene fimooso ɛ fí fieesene waa na', sɛɛyɛ nyám ge ncese dvú ɛ̂ fí, mum no laŋlaŋe yî fiɛɛ le ɛ ɛ̀ kene bó bô can yibo. \v 42 \x - \xo 7:42 \xt Amo 5:25-27; \xt Lɛw 18:11\x*No bó ge nonɛn, ɛ Nyo' mum baŋke jim ɛ̂ bó le, ɛ bó mum no bunlee wase ɛ ɛ̀ nu diuu bô kpwee noo jón. Ɛ ɛ̀ nu no bó to saŋɛɛ ɛ̂ Ŋwa' bonyii bo ntum Nyo' le ɛ Nyo' jemyi lɛ, \q1 ‘Bonyii bo Islael, ben to sɛɛle nyám ŋkpwaante yî bilum e mbaanyɛ, \q1 ceese ɛ ɛ̀ nu me dvú le? \q1 \v 43 Ben to ghane tuule cun ɛ ɛ̀ nu yì nyo' wvù bó teŋe lɛ Molok, \q1 bvuu tuule jon ɛ bó ɛ kene lɛ ɛ̀ nu yì nyo' wvù diee nu Lefan, \q1 ɛ ɛ̀ nu mvumooso mvù ben to keencɛɛ keebunlee mvú. \q1 Nje fifin, me nu ŋke ebvuse ben ɛ́ ben ebuy egɛn efey lo Babilon.’ \p \v 44 \x - \xo 7:44 \xt Ksm 25:9, 40\x*Bo'icee cee bosɛɛbeene to lɛne ŋkpwaante kɛŋke cun yì duŋci lɛ Nyo' nu bô bó, ɛ ɛ̀ to fɛ Muses cun yidvu, bii kɛ lɛŋlɛŋ no yì Nyo' to duŋcɛɛ ɛ̂ wvú to nu. \v 45 \x - \xo 7:45 \xt Yosh 3:14-17; 18:1; 2Sam 6\x*Ɛ boom bo bo'icee cee bosɛɛbeene le ke fi, ke tuu to dvú jan kefew kè bô bo Yoshua to lole nshɛ ɛ̂ bitum bì to nu jan e, ɛ ɛ̀ to gɛne Nyo' fwe kuuŋke bitum bidvu. Ɛ cun yidvu no nu jan to buy kefew kè Nfon Dawe to saake woŋ wvun e. \v 46 \x - \xo 7:46 \xt Mben 132:1-5\x*Ɛ Nyo' no kooŋke wvú ntay, ɛ wvú mum lɛkɛ lɛ Nyo' ebee ɛ́ wen ebom yew enya ɛ́ wvú wvù Nyo' Yakow eceè dvú. \v 47 \x - \xo 7:47 \xt 2Sam 7:5-7; 1Bfn 6:1-38\x*Ɛ ɛ̀ ke kaa ghan Saamun bom yew Nyo' yidvu. \v 48 \x - \xo 7:48 \xt 17:24-25\x*Geenɛn, ɛ Tata Nyo' wvù nu Ɛkolɛ ke Mwɛɛm Mvunciim e yaa ké no cee yéw yì ɛ̀ bom bonyii le kɛ. Ɛ̀ nu kɛ lɛŋlɛŋ no wee ntum Nyo' mvu to saŋɛɛ wase ɛ Nyo' gayte lɛ, \q1 \v 49 \x - \xo 7:49 \xt Yɛsa 66:1-2\x*‘Fowe nu kawla wɛm, \q1 ɛ nshɛ yin nu kedvuushɛɛ ke bikaa biem e. \q1 Yew yì ɛ̀ nulo ɛ́ wee ebom lɛ ɛ̀ nu yɛm nulo enu nɛɛ? \q1 Nuu lɛ bvudvuu nu dvú bvù ɛ̀ nulo ɛ́ me enshii fó lɛ? \q1 \v 50 Kɛ ɛ̀ fɛ me mwɛɛm mvun mvunciim e?’” \p \v 51 \x - \xo 7:51 \xt Ksm 32:9; 33:5; Yɛli 4:4; Lum 2:28-29; \xt Yɛsa 63:10; Ɛsek 2:3-5\x*Ɛ Tɛfan mum nɛ gay lɛ, “Ben tɛmyi bikuu baay, ɛ mvuntelem mvunɛn bô bitem nu naa lo ntffuse. Ben ɛ bo'icee cee bonɛn nu kɛ lɛŋlɛŋ. Ben tune sekecii keeyuuke Keyoy ke Yuule le. \v 52 \x - \xo 7:52 \xt Luk 11:47-48\x*Wee ntum Nyo' mvu nu dvú wvù bo'icee cee bonɛn to baa ebone bikaa ɛ̂ wvú ɛjim e? Bó to nu ɛ yuwyɛ bonyii bo ntum Nyo' le bò to jemyɛɛ wase lɛ Wee Lemme Nyo' wvu Teytey nu ke eto. Ɛ wvú ke to, ɛ ben gese wvú bvuu yu wvú. \v 53 \x - \xo 7:53 \xt 7:38; Ibu 2:2\x*Ɛ ɛ̀ bvuu nu kɛ ben bò Nyo' to tumɛɛ bonceendaa bew ɛ bó nya bonci bew ɛ̂ ben, ɛ ben tun keebii bó le.” \s1 Ɛ bó tumyɛ Tɛfan bô ɛta \p \v 54 \x - \xo 7:54 \xt Mben 37:12; 112:10\x*No bonyii bò to saake woŋ yuw fiɛɛ fì Tɛfan jeme, ɛ mvuntelem bɛnte lo bó, ɛ bó no ŋgeci bigew. \v 55 \x - \xo 7:55 \xt Mat 26:64; Lem 2:33\x*Ɛ Keyoy ke Yuule yiŋsɛn yî Tɛfan e, ɛ wvú no taale fiew ɛ ɛ̀ nu we, nɛ yɛn n'yuu wvù ɛ̀ nu wvu Nyo' le, bvuu yɛn Jisos e ɛ wvú leeme ɛ̂ ɛbo ke ɛcɛɛy ke Nyo' le. \v 56 \x - \xo 7:56 \xt 10:11; Luk 3:21; Jon 1:51\x*Ɛ Tɛfan nɛ gay lɛ, “Ben etaa eyɛn, me nu ɛ n'yɛn ɛ fowe ɛ yene, ɛ wee wvù diee nu Waawee leeme ɛ̂ ɛbo ke ɛcɛɛy ke Nyo' le.” \v 57 Ɛ bó yuw fifiɛ, mum jinɛ bintuŋtuŋ bô can, no wamte foweɛwe, mum sɛn bocii ley yî Tɛfan e, \v 58 \x - \xo 7:58 \xt 22:20\x*gufe wvú buy dvú ɛlaante, gɛn no tumte bô ɛta. Ɛ bonyii bò benɛɛ jim nsaw baayɛ bikum bibole, nya ɛ̂ cuwee mvu ɛ bó teŋe lɛ Saul, sɛ no tumte. \v 59 \x - \xo 7:59 \xt Mben 31:5; Luk 23:46\x*No bó to tumte Tɛfan bô ɛta nonɛn, ɛ wvú bunle lɛ, “Tata Jisos, fiisɛn keyoy kem.” \v 60 \x - \xo 7:60 \xt Luk 23:34\x*Ɛ wvú mum nɛ tum ɛnvuw fokuse, fuŋ foweɛwe lɛ, “Tata, fo wo etaa ɛ̂ fiɛɛ fì befe fin fì bonyii ban gee le kɛ.” No wvú gay nonɛn, mum kpwe. \c 8 \nb \v 1 \x - \xo 8:1 \xt 8:4; 11:19\x*No bó yu Tɛfan, ɛ Saul tom. \s1 Ɛ Saul nya ŋgɛw ɛ̂ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le \p Kɛ ɛbvubwɛ, ɛ bó kɛw no nyaa ŋgɛw wvù tɛmyi ɛ̂ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke Jɛlusalɛm. Ɛ kí saaŋkɛn kecii buy jó, gɛn biba bi Judea bô Samalia le, ɛ ɛ̀ shɛɛ kɛ boom bo ntum e bo Jisos e. \v 2 Ɛ bolemsɛ bomew bò to nu ɛ loocɛ lese fitele yî Nyo' le, to jo gvune di Tɛfan e dwey, bee wvú baay. \v 3 \x - \xo 8:3 \xt 9:1, 13, 21; 22:4-5; 26:9-11; 1Kol 15:9; Gal 1:13\x*Ɛ Saul nu fiew looci gɛne lo bô kentaashɛ ke bonyii bo mbee le, daŋsene yéw e kooyi bonyii bo mbee le bò bolemsɛ noo bò bokɛnɛ ciinse yew ncaw e. \s1 Ɛ Filew fewcɛ diɛw Nyo' Samalia \p \v 4 \x - \xo 8:4 \xt 2:41\x*Ɛ bonyii bò to saaŋkɛnɛɛ ba no gɛne mondvuum e monciim fewci diɛw Nyo'. \v 5 Ɛ Filew bow fiew gɛn ɛ̂ kelaante kè Samalia le, no fewci saaka jó wvu ɛkumɛ Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ. \v 6 Ɛ bonyii nteen yuw bvuu yɛn mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le mvù wvú to gee, mum nya bitem ɛ̂ wvú ntay. \v 7 \x - \xo 8:7 \xt Mak 16:17; Luk 9:1\x*Biyoy bì yiile to buyte yî bonyii le, wamte foweɛwe, ɛ bonyii nteen bò to nu ɛ kpwekɛn keba kemwaaŋ noo bontɛŋɛ bonene tɛn. \v 8 Nonɛn, ɛ nlaŋlaŋ wvu baay no nu ɛlaante jodvu. \p \v 9 Wee mvu to nu ɛlaante jodvu ɛ diee nu Semon, ɛ wvú to shee wase duŋci nfim ye ɛ kɛw lo, ɛ bonyii bo Samalia bocii yɛne ɛ diuw yumte bó. Ɛ wvú to bvuu duu lɛ wen nu wee mvu wvu baay. \v 10 Ɛ bonyii bocii bo ɛlaante jodvu naa noo bo baay baay nya bitem ɛ̂ wvú no gayte lɛ, “Wee wvun nu mvuŋgay mvu Nyo' le mvù bó teŋe lɛ Mvuŋgay mvu Baay.” \v 11 Bó to nya bitem ɛ̂ wvú nonɛn, njefo wvú to shee wase duŋci nfim ye ɛ kɛw lo ncejole ɛ bonyii yɛne ɛ diuw yumte bó. \v 12 \x - \xo 8:12 \xt 28:23\x*Geenɛn, ɛ Filew ke dioo eto efewci saaka wvù jee wvu ɛkumɛ bvunfon bvu Nyo' le noo ɛkumɛ diee di Jisos Klistu le, ɛ bokɛnɛ bô bolemsɛ bee ɛ wvú lese bó ɛ̂ joo. \v 13 Ɛ Semon wɛ kebɛɛ bee tɛn ɛ bó lese wvú ɛ̂ joo. Ɛ wvú mum mɛy kɛ wase no nu mbew Filew e yɛne biŋghaw bi mwɛɛm e bi baay baay bô mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le mvù wvú to gee, ɛ diuw yumte wvú. \p \v 14 Ɛ boom bo ntum e bo Jisos e ke yuw Jɛlusalɛm lɛ bonyii bo Samalia nu ɛ fiisɛn wase diɛw Nyo', ɛ bó mum tum Bita bô Jon fô bó le. \v 15 Ɛ bó gɛn buy jó, bunle fô bonyii bo mbee le bodvu le lɛ bó ekɛŋkɛ Keyoy ke Yuule, \v 16 \x - \xo 8:16 \xt 19:1-6\x*njefo Keyoy ke Yuule to baa to wase yî mvu bó le kɛ. Bó to bɛɛ lese kɛ lo bó ɛ̂ joo maaŋ ɛ̂ diee di Tata Jisos e. \v 17 Ɛ Bita bô Jon bunle, gɛɛ can yî bó le, ɛ bó mum kɛŋkɛ Keyoy ke Yuule. \v 18 \x - \xo 8:18 \xt 6:6\x*Ɛ Semon dioo yɛn lɛ boom bo ntum e bo Jisos e gɛɛle can yî bonyii le ɛ Keyoy ke Yuule too yî bó le, ɛ wvú mum no nyaa bigew ɛ̂ Bita bô Jon, \v 19 gayte lɛ, “Ben enya me bô mvuŋgay mvun tɛn, wvu lɛ naa yɛɛ wvù me ɛ ŋgɛɛ can yɛm yî ye le, ɛ́ wvú ekɛŋkɛ Keyoy ke Yuule.” \v 20 Ɛ Bita tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Ben ɛ bigew biuw bidvu egɛn lo ŋguy e. Wo ghan nɛɛ ɛ sɛ no kpwaake lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ bó eguy nnya yì ɛ̀ nu yi Nyo' bô bigew? \v 21 \x - \xo 8:21 \xt Ɛfɛ 5:5\x*Kɛ wo yaa kɛŋke naa lo keleŋ ɛnte jo lemme din kɛ, njefo kɛ fitele fiuw yuule fô Nyo' le kɛ. \v 22 Kumɛn fitele fiuw yî fiɛɛ fì befe fì wo gomte keege fin e, ebunlee laa ɛ̀ nulo ɛ́ Tata Nyo' elɛɛshɛ boŋkpwawcɛ bò befe ban bò wo kɛŋke fô fitele le lɛ. \v 23 Me n'yɛne lɛ wo nu ɛ yiŋsɛn wase bô ken'yɛɛ ɛjisɛ, ɛ tu nfwa kebefɛ.” \v 24 \x - \xo 8:24 \xt Ksm 9:27-28\x*Ɛ Semon lɛkɛ Bita bô Jon lɛ, “Kee, ben ebunle ɛ̂ Tata lɛ fo fiɛɛ fimew ɛnte jo mwɛɛm mvù ben jemyi mvun e ekooy bô me kɛ.” \p \v 25 Ɛ Bita bô Jon ke mɛse fewcɛ diɛw Nyo', see mwɛɛm mvù bó kee ɛkumɛ Jisos, mum nɛ no tuu jim Jɛlusalɛm. No bó to tuu jim, no fele bontɛw bo Samalia bomew e, fewci saaka wvù jee wvù wvu Nyo' jó. \s1 Ɛ Filew lese wee wvu Itofia ɛ̂ joo \p \v 26 Ɛ nceendaa Tata ke nɛ gay ɛ̂ Filew lɛ, “Nɛnɛ ebow je ɛkuɛku, egɛn ɛ̂ je yì nɛn'yi Jɛlusalɛm fele ŋkpwaante gɛne Gasa le.” \v 27 \x - \xo 8:27 \xt Yɛsa 18:7; 56:3\x*Ɛ Filew mum nɛ no booke. Ɛ wee wvu baay mvu wvu Itofia nu ɛ̂ je yidvu le. Wvú to nu wee ɛ bó ɛ bvuushɛ, ɛ ɛ̀ nu wee wvù to taale fô kpwaw Yaa Kanda wvù to saake woŋ wvù Itofia le. Wee wvudvu to nɛ Jɛlusalɛm jò wvú to gɛnɛɛ keebunle Nyo', \v 28 no tuu jim woŋ e ɛ̂ kekoto kemew kè ɛ̀ guute nyám e, ɛ wvú ɛ shii jó, taaŋke fiɛɛ ɛ̂ Ŋwa' wvù Yɛsaya wvù wee ntum Nyo' to saŋɛɛ le. \v 29 Ɛ Keyoy ke Yuule gay ɛ̂ Filew lɛ, “Bencɛ egɛn mbew kekoto keki le.” \v 30 Ɛ Filew lewtɛ gɛn mbew yî dvú le, yuw ɛ wee wvudvu taaŋke ɛ̂ Ŋwa' Yɛsaya le. Ɛ wvú bife ɛ̂ wvú lɛ, “Wo taaŋke nɛn yuuke fiɛɛ fì wvú gayte?” \v 31 Ɛ wvú tfuse lɛ, “Ɛ̀ nulo ɛ́ me en'yuw nɛɛ le sɛ wee ɛ nɛle ɛ̂ me?” Ɛ wvú mum gay lɛ Filew eben ɛ́ bô wvú eshii ɛ̂ kekoto le. \v 32 \x - \xo 8:32 \xt Yɛsa 53:7-8\x*Bvudvuu bvù wvú to taaŋke ɛ̂ Ŋwa' wvudvu le to jemyi lɛ, \q1 “Wvú to nu diɛwɛ njee yì bó gɛne keesɛɛ le, \q1 bvuu nu diɛwɛ waa njee wvù bó ké dioo mvuu yvúw ye, \q1 wvú saa beele kɛ. \q1 Ɛ̀ nu kɛ tɛn no wvú to nu diuw tfu. \q1 \v 33 Bó to nu ɛ shoose wvú, tun keesaw nsaw we lɛŋ. \q1 Ɛ̀ nu ke eyuu ejemyi yɛɛ ɛkumɛ boom bew, \q1 ɛ bó ɛ sum wase nshii we fokuse fɛn?” \p \v 34 Ɛ wee wvu baay wvudvu mum lɛkɛ Filew gay lɛ, “Kee wo, kɛ see ɛ̂ me, wee ntum Nyo' wvun jemyi ɛ ɛ̀ nu ɛkumɛ yɛɛ? Wvú jemyi ɛkumɛ ɛkolɛ kew nuu ɛkumɛ wee mvu lɛ?” \v 35 \x - \xo 8:35 \xt Luk 24:27\x*Ɛ Filew mum kɛw kɛ bô bvudvuu bvu Ŋwa' le bvudvu, no nɛci saaka wvù jee wvu ɛkumɛ Jisos ɛ̂ wvú. \p \v 36 \x - \xo 8:36 \xt Mat 28:19\x*Ɛ bô wvú no gɛne kɛ ɛ̂ je, ke gɛn buy bvudvuu bvumew e ɛ joo nu fó. Ɛ wee wvu baay wvudvu gay lɛ, “Taa eyɛn, joo nu fɛn, ɛ̀ nulo ɛ́ ebvuu etun la fo wo elese me ɛ̂ joo?” \p [ \v 37 Ɛ Filew tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Ɛ́ wo fɛn nu ɛ bee Jisos Klistu le bô fitele fiuw ficii, ɛ́ me enlese wo ɛ̂ joo.” Ɛ wvú tfuse lɛ, “Me nu ɛ mbee lɛ Jisos Klistu nu Waa Nyo'.”] \p \v 38 Ɛ wee wvu baay wvudvu mum gay ɛ bó leke kekoto. Ɛ bô Filew shii, ley gɛn ɛ̂ joo, ɛ Filew lese wvú ɛ̂ joo. \v 39 \x - \xo 8:39 \xt 1Bfn 18:12\x*No bó buyɛɛ ɛ̂ joo, ɛ Keyoy ke Tata le cun Filew fó, ɛ wee wvu baay wɛ faŋɛ yaa ebvuu eyɛn wvú le kɛ. Geenɛn, no gɛne kɛ fiew laŋlaŋe. \v 40 \x - \xo 8:40 \xt 21:8\x*Ɛ Filew nɛ buynɛn ɛ ɛ̀ nu wase Asotus, mum nɛ no gɛne, fele ɛ̂ bilaante bicii le, fewci saaka wvù jee wvù wvu Nyo', gɛn buy ɛ̂ kelaante kè Kaysalia le. \c 9 \s1 Ɛ Saul kumɛn lese fitele yî Jisos e \p \v 1 \x - \xo 9:1 \xt 8:3\x*Ɛ̀ to nu kefew kekiɛ le, ɛ Saul bɛɛ kɛ ffuuke, bɛmsee bonyii bo ŋgoo le bo Tata le lɛ wen nu eyuwyɛ bó. Ɛ wvú mum gɛn fô ɛkolɛ ke bocee ncese le, \v 2 \x - \xo 9:2 \xt 19:9, 23; 22:4; 24:14, 22; 28:22\x*lɛkɛ lɛ wvú enya boŋwa' ɛ́ wen egɛn dvú yéw bunle yi Damaskus e, bò duŋci lɛ ɛ́ wen yɛn ɛ bonyii nu jó bò bii Je Tata le kɛnɛɛ ɛ̀ nu bokɛnɛ, kɛnɛɛ bolemsɛ, ɛ́ wen ekooyɛ bó ekay, eto bô bó Jɛlusalɛm. \p \v 3 \x - \xo 9:3 \xt Abk 3:3-4; 1Tim 6:16; 2Kol 4:4, 6\x*Ɛ wvú nya, ɛ Saul mum nɛ no gɛne Damaskus, ke dioo feŋene kelaante kedvu, ɛ n'yuu mvu nɛ sɛsɛ law fowe, shii to yî ye le. \v 4 Ɛ wvú gbwe fokuse, yuw ɛ diɛw jeme ɛ̂ wvú lɛ, “Saul, Saul, wo bone bikaa ɛ̂ me ɛjim nɛn nje la?” \p \v 5 \x - \xo 9:5 \xt 1Kol 15:8\x*Ɛ wvú bife lɛ, “Tata, ɛ̀ nu wo wvù yɛɛ?” Ɛ diɛw yidvu tfuse lɛ, “Ɛ̀ nu me wvù Jisos, ɛ ɛ̀ nu me wvù wo bone bikaa ɛjim jodvu. \v 6 Yî keseen e, ja we, eley egɛn ɛlaante, ɛ́ bó esee ɛ̂ wo fiɛɛ fì wo kɛŋke keege.” \v 7 Ɛ bonyii bò to lɛne bô bo Saul leem fó ŋgɛmtɛn, no bó to yuuke diɛw yidvu yaa yɛne wee le kɛ. \p \v 8 \x - \xo 9:8 \xt 13:11\x*Ɛ Saul ke ja we fokuse, dioo yene ɛjisɛ, faŋɛ yaa ebvuu eyɛne mwɛɛm e kɛ. Ɛ bó mum jicɛ wvú yî kebo le, no cɛŋse gɛne bô wvú Damaskus. \v 9 Ɛ wvú gɛn no nu yî ɛdiuw e ɛta yaa yɛne mwɛɛm e kɛ. Ɛ wvú nu nonɛn, yaa diee fiɛɛ kɛ, yaa wuu tɛn fiɛɛ kɛ. \p \v 10 Wee mbee mvu to nu Damaskus jodvu ɛ diee diew nu Ananias. Ɛ Tata Jisos nɛ tee wvú ɛ̂ fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le lɛ, “Ananias.” Ɛ wvú bee lɛ, “Tata, me wvun fɛn.” \p \v 11 \x - \xo 9:11 \xt 21:39; 22:3\x*Ɛ Tata gay ɛ̂ wvú lɛ, “Nɛnɛ, egɛnè ɛ̂ je yì bó teŋe lɛ Teytey e, dioo buy fô yew e fo Judas, bife wee mvu wvu Taasus ɛ bó teŋe lɛ Saul. Yekɛ eyuw, wvú nu fó bunlee, \v 12 \x - \xo 9:12 \xt Mak 8:23-25\x*ɛ wvú be ɛ yɛn wase wee le ɛ̂ fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le ɛ bó teŋe lɛ Ananias, ɛ wvú ɛ to ɛ gɛɛ can yî ye le, lɛ wvú ekase eyɛne mwɛɛm e.” \p \v 13 Geenɛn, ɛ Ananias gay lɛ, “Tata, me nu ɛ n'yuw wase ɛ̂ bonyii nteen ɛkumɛ wee wvun no wvú gee mwɛɛm mvù befe fô bonyii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le Jɛlusalɛm. \v 14 Ɛ wvú too nɛn, ɛ wvú ɛ fi mvuŋgay ɛ̂ bocee ncese bo baay baay, lɛ wen eto ekooyɛ bonyii bocii jan bò bunle teŋe diee diuw.” \p \v 15 \x - \xo 9:15 \xt 13:2; 22:21; 23:11; 26:1; 27:24; Lum 1:5\x*Ɛ Tata tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Gɛnɛ kɛ lo. Me nu ɛ ncaw wase wee wvudvu wee wɛm lemme le, lɛ wvú efewcì diee diem ɛ̂ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu bô bonfon bobole, noo ɛ̂ bonyii bo Islael. \v 16 \x - \xo 9:16 \xt 20:23; Luk 21:12; 2Kol 11:23-28\x*Me kebɛɛ nu ŋke enduŋcɛ ɛ̂ wvú no wvú kɛŋke keeke eyɛn ŋgɛw nje diee diem.” \p \v 17 \x - \xo 9:17 \xt 19:6\x*Nonɛn, ɛ Ananias mum gɛn, ley yew dvudvu, gɛɛ can ye yî Saul e, tee lɛ, “Saul waa bwɛɛm, ɛ̀ tum Tata Jisos me. Ɛ̀ nu wvú wvù Jisos wvù wo se yɛnɛɛ ɛ̂ je seke wo se too jan. Wvú tum me nɛn, lɛ me ento eŋge ɛ́ wo ekase eyɛnè mwɛɛm e, ɛ́ Keyoy ke Yuule eto eyiŋsɛn yî yo le.” \v 18 Kɛ no wvú jeme nonɛn, ɛ fiɛɛ fimew diɛwɛ ŋgáw e nɛ yî ɛjisɛ Saul e gbwe fokuse, ɛ wvú mum kase no yɛne mwɛɛm e. Ɛ wvú ja we, ɛ bó mum lese wvú ɛ̂ joo. \v 19 Ɛ wvú ke diekɛn, ɛ mvuŋgay kase tu yî ye le. \s1 Ɛ Saul fewcɛ saaka Jisos Damaskus \p Ɛ Saul ce Damaskus bô ŋgoo bonyii bo mbee le yî ɛdiuw e caan, \v 20 \x - \xo 9:20 \xt 17:2; Luk 22:70\x*mum kɛw lo kaŋ mwaaŋ no ghane yéw bunle le, fewci lɛ, “Jisos nu Waa Nyo'.” \v 21 \x - \xo 9:21 \xt 8:1; 9:13-14\x*Ɛ bonyii bocii bò to yuuke no ghayte lɛ, “Wvun nu kɛ wee wvù se ghane gɛne lo bô bonyii bò bunlee teŋe diee din Jɛlusalɛm e? Ɛ kɛ wvú to jan nɛn ɛ ɛ̀ nu keekooyɛ bò nu jan ekase egɛn dvú, enya can bocee ncese bo baay baay e le?” \p \v 22 \x - \xo 9:22 \xt 5:42\x*Ɛ Saul no fewci kɛ fiew ɛkumɛ Jisos tɛmyi lo, duŋci lɛ Jisos nu Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ. Ɛ Bojuu bò to nu Damaskus ma lo fiɛɛ fì ɛ̀ nulo ɛ́ bó etfuse ɛ̂ wvú. \p \v 23 \x - \xo 9:23 \xt 23:12\x*\x - \xo 9:23 \xt 2Kol 11:32-33\x*Ɛ ɛdiuw ke dioo fey nteen, ɛ Bojuu bodvu shii, cu ntaŋ keeyu Saul. \v 24 Ɛ bó mum no shee, cɛyte wvú diuw ketaaŋ ke Damaskus e, lɛ wvú ke dioo fele, kɛnɛɛ ɛ̀ nu ɛntaŋ kɛnɛɛ ɛmvunsheeŋ, ɛ́ bó eyu wvú. Geenɛn, ɛ Saul kiɛɛ ntaŋ wvubo. \v 25 Ɛ bonyii bew bo ŋgoo le ke jo wvú ɛntaŋ, lese ɛ̂ ŋkaa le, bvuse fô ntoo ketaaŋ e, shike wvú fokuse wase ɛkfuŋ. \s1 Ɛ Saul gɛn Jɛlusalɛm \p \v 26 \x - \xo 9:26 \xt 9:3-6, 20; Gal 1:18\x*Ɛ Saul tu jim Jɛlusalɛm, dioo gomte keetaashɛ bô ŋgoo bonyii bo mbee le, ɛ bó no fane lo wvú, njefo kɛ bó to beŋe lɛ wvú looci nu wee wvubo ŋgoo kɛ. \v 27 \x - \xo 9:27 \xt 4:36-37; 11:22-30; 12:25; 13:1-4, 7, 43-50; 14:12, 20; 15:2-12, 22, 35-39; 1Kol 9:6; Gal 2:1, 9, 13\x*Geenɛn, ɛ Banaban jo wvú, ɛ bô wvú gɛn fô boom bo ntum e bo Jisos e. Ɛ wvú see ɛ̂ bó no Saul to yɛnɛɛ Tata le ɛ̂ je ɛ bô wvú jeme, bvuu see ɛ̂ bó no wvú to fewci ɛkumɛ Jisos Damaskus yaa fane kɛ. \v 28 Nonɛn, ɛ Saul mum no nu bô bó ghane mondvuum monciim Jɛlusalɛm, fewci ɛkumɛ Jisos, yaa fane kɛ. \v 29 Ɛ wvú ke no jemyi tɛn ɛ̂ Bojuu bò to jemyi díɛw Glek, beeke mbew bô bó, ɛ bó mum nɛ no gomte keeyu wvú. \v 30 \x - \xo 9:30 \xt 11:25; Gal 1:21\x*Ɛ bonyii bo mbee le kiɛɛ lɛ bó gomte keeyu wvú, mum jo wvú bow dvú ɛ̂ kelaante kè Kaysalia le, ciinse wvú ɛ wvú gɛn Taasus. \p \v 31 Yî kefew kekin e, ɛ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le lɛɛtɛn yî ŋgɛw e ɛ̂ biba bi woŋ e bì Judea bô Galilee noo Samalia le. Ɛ Keyoy ke Yuule ge ɛ kentaashɛ kedvu ciim, bvuu no tomte ŋgoo ɛ yí kuu. Ɛ bó no cee, wvumte kɛ ɛ ɛ̀ nu Tata. \s1 Ɛ Bita gɛn ntɛw wvù Lida noo wvù Jofa le \p \v 32 Ɛ Bita no ghane, gɛne fô bonyii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le mondvuum e monciim, ke ghan gɛn buy fô bó Lida le. \v 33 No wvú to nu jó, yɛn wee mvu le ɛ wvú ɛ kpwe keba kemwaaŋ, ɛ diee nu Ɛnias ɛ wvú ɛ ŋgɛy wase ɛntaw bilum nyaŋ. \v 34 No Bita yɛn wvú le, tee lɛ, “Ɛnias, Jisos Klistu fɛle wase wo. Ja we eseyse kentaw kuw.” Kaŋ mwaaŋ ɛ Ɛnias mum ja we. \v 35 Ɛ bonyii bo Lida noo bo yî bale di Shalon e bocii yɛn no wee wvudvu nu ɛ bonɛn wase, ɛ bó lese fitele yî Tata Jisos e. \p \v 36 Ɛ̀ to nu ɛ kpwoon mvu nu ɛ̂ kelaante kè Jofa le, ɛ ɛ̀ nu wee mbee, ɛ diee nu Tabita, dì nu ɛ̂ díɛw Glek e lɛ Dokas. \f + \fr 9:36 \ft Diee dì Tabita bô Dokas nu ɛ̂ díɛw Glek e, ɛ ɛ̀ nu nyam yì bó teŋe lɛ lɛɛlɛɛ.\f* Wvú to ké no gee mwɛɛm mvù jee sekecii, fii bonyii bò fuute. \v 37 Ɛ ɛ̀ no nu ɛdiuw yoya le, ɛ kpwoon wvudvu gbwe kencɛm, mum kpwe. Ɛ bó cukɛ gvune diew, ben gɛɛ ɛ̂ kebuw ke yew e ke ɛwe le. \v 38 No Jofa to nu mbew Lida le, ɛ ŋgoo bonyii bo mbee le ke yuw lɛ Bita nu Lida, mum tum bolemsɛ bofɛɛ fô wvú le. Ɛ bó gɛn lɛkɛ wvú, lɛ kee wvú, lɛ wvú eto kɛ ncin e. \p \v 39 Ɛ Bita mum nɛ kɛ nonɛn ɛ bô bó no gɛne. Ɛ wvú gɛn buy fó, ɛ bó jo wvú ben bô wvú ɛ̂ kebuw ke yew e ke ɛwe kiɛ le. Ɛ bokɛ' bo boŋkfu le bo jó bocii gem wvú tase no beele, duŋci ndvú yì Dokas to gee seke wvú to bɛɛ dvú. \v 40 \x - \xo 9:40 \xt Mak 5:40-41\x*Ɛ Bita bvuse bó ɛkfuŋ bocii, tum ɛnvuw fokuse bunle, nɛ baŋke ye gay ɛ̂ gvune didvu lɛ, “Tabita ja we.” Ɛ wvú mum yene ɛjisɛ, taa Bita, mum ja shii we. \v 41 Ɛ Bita jicɛ wvú le yî kebo le, ɛ wvú leem we. Ɛ wvú kase tee bonyii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le bô bokɛ' bo boŋkfu le ba, duŋcɛ wvú ɛ̂ bó, ɛ wvú ɛ kase wase ɛ tu dvú. \v 42 Ɛ saaka wvudvu saaŋkɛn gɛn Jofa jocii. Ɛ bonyii nteen lese fitele yî Tata le. \v 43 \x - \xo 9:43 \xt 10:6, 32\x*Ɛ Bita no nu Jofa yî ɛdiuw e nteen, cee bô wee mvu wvù to seysee jéw ɛ diee nu Semon. \c 10 \s1 Ɛ fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le to fô Konɛyu le \p \v 1 \x - \xo 10:1 \xt 10:30-33\x*\x - \xo 10:1 \xt 27:1, 3; Luk 7:2, 5\x*Wee mvu to nu ɛ̂ kelaante kè Kaysalia le ɛ bó teŋe lɛ Konɛyu, ɛ ɛ̀ nu ɛkolɛ ke ŋgoo mi bonyii bo nci le bo Lum, yì bó to teŋe lɛ yi Itali. \v 2 Ɛ wvú to nu wee ɛ bô bonyii bocii bo ɛ̂ wvú yew ɛ loocɛ ɛ lese fitele yî Nyo' le. Ɛ wvú wvumte bvuu bunlee Nyo' sekecii, nyaa nnya ntay ɛ̂ Bojuu bò to fuute. \v 3 Ɛ ɛ̀ ke no nu diuu dimew kɛ diɛwɛ didiuu ditɛte le fomvunsheeŋ, ɛ fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le nɛ to fô wvú le, ɛ wvú loocɛ yɛn nceendaa Nyo' le ɛ̂ fiɛɛ fidvu le. Ɛ nceendaa wvudvu to ley tee wvú lɛ, “Konɛyu”. \v 4 Ɛ Konɛyu fan, luŋ ɛjisɛ yî ye le bife lɛ, “Cee ɛkolɛ, ɛ̀ nu la?” Ɛ nceendaa wvudvu tfuse lɛ, “Nyo' nu ɛ yuw wase bunle yo, ɛ bvuu ɛ yɛn nnya yì wo nyaa ɛ̂ bonyii bò fuute, ɛ kume wo. \v 5 Yî keseen e, tumɛ bonyii Jofa ɛ́ bó egɛn etee wee mvu wvù diee nu Semon, ɛ dimew nu Bita. \v 6 Wvú nu ɛ to ɛ no cee bô Semon mvu wvù ké no seysee jéw wvù la diew nu mbew joo yi baay e.” \v 7 No nceendaa Nyo' wvudvu jeme nonɛn mum nɛ. Ɛ Konɛyu shɛɛ tee bonyii bew bo lemme le bofɛɛ, bvuu tee tɛn wee nci mvu wvù to ké no cɛyte wvú, ɛ ɛ̀ to nu wee ɛ wvú tɛn ɛ loocɛ ɛ lese fitele yî Nyo' le. \v 8 Ɛ bó to, ɛ wvú see fiɛɛ ficii fì be kooy ɛ̂ bó, mum tum bó Jofa. \s1 Ɛ Nyo' duŋcɛ fiɛɛ fi ŋghaw e ɛ̂ Bita \p \v 9 Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ ɛ̀ ke no nu kɛ diɛwɛ ɛmvunsheeŋ ɛntelɛŋ e, ɛ bó fɛɛse wase ɛ̂ kelaante kedvu le. Ɛ Bita nɛ ben ɛ̂ yew we keebunle. \v 10 Ɛ jeŋ ke nɛ no yuu wvú, ɛ wvú no shieele keediekɛn, ɛ bó bɛɛ dɛɛle lo mwɛɛm mvudien. Ɛ fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le nɛ to fô wvú le. \v 11 \x - \xo 10:11 \xt 7:56\x*Ɛ wvú yɛn ɛ̂ fiɛɛ fidvu le, ɛ ɛbulɛ ɛ yene, ɛ fiɛɛ fimew shiile fowe nu diɛwɛ ɛkolɛ ke ndvu le, ɛ bó jici yî ɛbuw yo ɛna le. \v 12 \x - \xo 10:12 \xt Lɛw 11:1-47; Ɛsek 4:14\x*Ɛ dikfuu di nyám e dicii, yì lɛne, bô yì sone lo, noo mvunyiim mvù bile we, nu ɛ̂ ndvu yidvu le. \v 13 Ɛ diɛw nɛ gay ɛ̂ wvú lɛ, “Bita, nɛnɛ we esɛɛyɛ edie.” \v 14 Ɛ Bita tfuse lɛ, “Tata, kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ me emom kɛ, njefo me ŋke mbaa ndie wase fiɛɛ fi ncɛwncɛw kɛnɛɛ fì nu sɛ fí yuule lo kɛ.” \v 15 \x - \xo 10:15 \xt Mak 7:15, 19\x*Ɛ diɛw yidvu bvuu jeme ɛ̂ wvú lɛ, “Fo wo enyɛnsè fiɛɛ ɛ Nyo' ɛ ge wase fí ɛ no yuule kɛ.” \v 16 Ɛ fí kooy nonɛn buy bokaŋ botɛte, ɛ bó mum kase bense fiɛɛ fidvu we. \p \v 17 Ɛ fiɛɛ fidvu fì toɛ diɛwɛ ɛfilɛ le ffumse Bita ɛ wvú no maa laa fí duŋci lɛ la lɛ. Kɛ sekedvu ɛ bonyii bò Konɛyu to tumɛɛ ba ɛ to wase ɛ biwcɛ fò la di Semon wvù seysee jéw e nu, ɛ no leeme diuw ketaaŋ e, \v 18 teŋe, biite lɛ, “Wee ghane mvu nu fɛn ɛ diee nu Semon Bita le?” \v 19 \x - \xo 10:19 \xt 11:12; 13:2, 4; 15:28; 16:6; 20:22-23; 21:4, 11\x*No Bita to bɛɛ kpwawci ɛkumɛ fiɛɛ fidvu fì toɛ fô wvú le, ɛ Keyoy ke Yuule nɛ gay ɛ̂ wvú lɛ, “Taa eyɛn, bonyii botɛte gomte wo. \v 20 Nɛnɛ we ebow ɛ́ ben ɛ bó egɛne ɛkalɛ kemwaaŋ. Fo wo ecimcim kɛ, ɛ̀ tum me bó.” \v 21 Nonɛn, ɛ Bita mum nɛ bow, gay ɛ̂ bonyii bodvu lɛ, “Ɛ̀ nu me wvù ben gomte. Ben to lɛ la?” \v 22 Ɛ bó tfuse lɛ, “Konɛyu wvù nu ɛkolɛ ke ŋgoo mi bonyii bo nci le bo Lum nu ɛ tum bese. Wvú nu wee wvu teytey, fane Nyo', ɛ Bojuu bocii bɛnsee wvú. Nceendaa Nyo' wvù yuule mvu se nu ɛ gay lɛ wvú eciinse ntum ɛ́ wo eto ɛ̂ wvú yew, ɛ́ wvú eyuw fiɛɛ fì wo nu ejeme ɛ̂ wvú.” \v 23 \x - \xo 10:23 \xt 10:45; 11:12\x*No bó tfuse nonɛn, ɛ Bita mum gay ɛ bó ley ɛ bô bó ce. \s1 Ɛ Bita gɛn ntum Nyo' yew dvu Konɛyu \p Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ wvú nɛ ɛ bô bó no gɛne. Ɛ bonyii bo mbee le bomew bo Jofa bi wvú le. \v 24 Ɛ bó lɛn ce, ɛ bvú buy yuu ɛ bó fɛse Kaysalia. Ɛ Konɛyu bô bonyii bew bo kfuu le noo nsáa ye shém yì wvú to beɛ to cɛyte wase bó. \v 25 \x - \xo 10:25 \xt 14:13-15; Mwm 19:10\x*No Bita to leyte gɛne yew, ɛ bô Konɛyu tasɛn. Ɛ Konɛyu gbwe ɛ̂ wvú ɛjise wvum wvú. \v 26 Geenɛn, ɛ Bita cake wvú we gay lɛ, “Nɛnɛ we, me nu kɛ tɛn fiem wee wvu wum diɛwɛ wo le.” \v 27 Ɛ wvú no jemyi bô Konɛyu leyte gɛne yew, ke dioo ley, yɛn ɛ bonyii ɛ njim lo yew. \v 28 \x - \xo 10:28 \xt 10:15; Gal 2:12\x*Ɛ wvú jeme ɛ̂ bó lɛ, “Ben kee ntay lɛ nci wese baa bee lɛ wee Juu elaa ghane kɛnɛɛ etase nsan bô wee wvù yaa nu kɛ wee Juu. Geenɛn, Nyo' nu ɛ duŋcɛ ɛ̂ me lɛ kɛ me ŋkɛŋke keenteŋe wee mvu nduu lɛ wvú nu wee wvu ncɛw kɛnɛɛ lɛ kɛ wvú yuule kɛ. \v 29 Nonɛn, ben ɛ dioo ciinse ntum lɛ me ento, me ɛ mum ɛ nto, me mbaa ŋkicine kɛ. Me ɛ mum ɛ no mbiite ɛ̂ ben lɛ laa ben teŋe me lɛ la lɛ?” \p \v 30 \x - \xo 10:30 \xt 10:1-8\x*\x - \xo 10:30 \xt 1:10; Luk 24:4\x*Ɛ Konɛyu tfuse lɛ, “Ɛbɛn nu wase ɛdiuw ɛna no me nto nu yew dvu me kɛ diɛwɛ kefew ke keseen e didiuu ditɛte fomvunsheeŋ mbunlee. Ɛ wee mvu nɛ sɛsɛ buynɛn fwe dvu me ɛ wvú ɛ tfume ndvú ɛ yí lawkene. \v 31 Ɛ wvú gay ɛ̂ me lɛ, ‘Konɛyu, Nyo' nu ɛ yuw wase bunle yo ɛ bvuu ɛ yɛn nnyá yì wo nyaa ɛ̂ bonyii bo kefufe le, ɛ kume wo. \v 32 \x - \xo 10:32 \xt 9:43\x*Nonɛn, tumɛ bonyii Jofa ɛ́ bó egɛn etee wee mvu ɛ diee diew nu Semon, ɛ dimew nu Bita. Wvú nu ɛ to ɛ no cee bô Semon wvù seysee jéw wvù la diew nu mbew joo yi baay e.’ \v 33 Kaŋ mwaaŋ nonɛn, ɛ me mum nciinse ntum lɛ wo eto. Wo ɛ to nɛn, fí ɛ joŋ baay. Bese ɛ mum ɛ no nu fɛn ɛ̂ Nyo' ɛjise keeyuw fiɛɛ fì Tata tum wo lɛ wo eto ejeme ɛ̂ bese.” \s1 Ɛ Bita jeme ɛ̂ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu ɛkumɛ Jisos Klistu \p \v 34 \x - \xo 10:34 \xt Lum 2:11; Jɛm 2:1\x*Ɛ Bita mum kɛw no jemyi gayte lɛ, “Yî kecɛɛy e, me nu ɛ n'yɛn lɛ kɛ Nyo' duŋci kejɛɛy jɛɛy kɛ. \v 35 \x - \xo 10:35 \xt Jon 9:31\x*Wee tfuu wvù fane wvú bvuu gee fiɛɛ fì nu lɛŋ nu ɛ wvú fiisene wvú yaa taale laa mwɛtɛn buy fɛɛ lɛ. \v 36 \x - \xo 10:36 \xt Yɛsa 52:7; Lum 3:25-26; 5:1; 2Kol 5:18; Kolo 1:20; Mwm 19:16\x*Ben kee ntum wvù Nyo' to ciinsɛɛ fô bonyii bo Islael e, fewci saaka wvù jee lɛ Jisos Klistu to to wvu lɛ nyɛkeey nulo enu ɛntelɛŋ jo Nyo' bô bonyii. Ɛ Jisos Klistu wvun nu Cee Ɛkolɛ bonyii bocii. \v 37 Ben kee fiɛɛ fì to kooyɛɛ woŋ wvù Judea le tfuu, ɛ fí to kɛw Galilee ɛjim jo kefew kè Jon to fewci leese bonyii ɛ̂ joo. \v 38 \x - \xo 10:38 \xt Luk 4:18; 13:16; Jon 3:2\x*Ɛ ben kee tɛn no Nyo' to tfuwɛɛ lo Keyoy ke Yuule yî Jisos wvu Nasalɛt e, bvuu nya mvuŋgay ɛ̂ wvú, no nu bô wvú. No Nyo' to nu bô wvú, ɛ wvú mum no lɛne mondvuum monciim gee lemme dì jee bvuu fɛle bonyii bò dɛwle nvuwse. \v 39 \x - \xo 10:39 \xt 3:15\x*Ɛ̀ nu bese bò to yɛnɛɛ mwɛɛm mvù wvú to gee woŋ Bojuu le tfuu, noo mvù wvú to gee ɛ̂ kelaante kè Jɛlusalɛm e. Bó to nu ɛ ta wvú yî kentam e ɛ wvú kpwe. \v 40 Geenɛn, ɛ ɛ̀ ke dioo nu ɛdiuw ɛta, ɛ Nyo' bvuse wvú yî kpwe le, ge ɛ bonyii yɛn wvú le. \v 41 \x - \xo 10:41 \xt 1:4; Luk 24:30-31, 41-43; Jon 21:12-13\x*Ɛ kɛ ɛ yaa nu bonyii bocii bò to nu ɛ yɛn wvú le kɛ. Ɛ̀ to yɛn kɛ bese bò wvú wvù Nyo' to cawɛɛ lɛ bese efewcì ɛkumɛ Jisos. Ɛ bese to nu ɛ diɛkɛn bvuu wukɛn bee bo Jisos seke wvú to buyɛɛ yî kpwe le. \v 42 \x - \xo 10:42 \xt 17:31; Lum 14:9; 2Tim 4:1; 1Bi 4:5\x*Ɛ wvú gay lɛ bese ke efewcì diɛw Nyo' ɛ̂ bonyii, bvuu seŋe ɛ̂ bó lɛ ɛ̀ nu wen wvù Nyo' nu ɛ baa lɛ wen ke esaw bonyii bò bɛɛ dvú noo bò kpwekɛn wase. \v 43 \x - \xo 10:43 \xt 13:38; Yɛli 31:34\x*Jisos wvun nu wvù bonyii bo ntum Nyo' le bocii to jemyi ɛkumɛ wvú lɛ ɛ̀ nu naa yɛɛ wvù nu ɛ lese fitele yî ye le, ɛ́ Nyo' elɛɛshɛ bibefɛ biew fele yî diee diew e.” \s1 Ɛ Keyoy ke Yuule to yî bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le \p \v 44 \x - \xo 10:44 \xt 2:4\x*Kɛ no Bita to bɛɛ jemyi mwɛɛm mvun nɛn, ɛ Keyoy ke Yuule nɛ shii, to yî wee tfuu wvù to yeke njeme wvudvu le. \v 45 Ɛ diuw yum bonyii bo mbee le bò ɛ̀ nu Bojuu bò to biɛ Bita le, no bó yɛnɛɛ ɛ Nyo' ɛ nya tɛn nnya ye yì ɛ̀ nu Keyoy ke Yuule ɛ̂ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu. \v 46 Ɛ Bojuu ba no yuuke ɛ bó jemyi díɛw yì bó yaa kee kɛ, bensee Nyo'. Ɛ Bita mum bife lɛ, \v 47 \x - \xo 10:47 \xt 8:36\x*“No Keyoy ke Yuule nu ɛ to wase yî bonyii ban e lɛŋlɛŋ no kí to toɛ yî yese beene le, ɛ̀ nulo ɛ́ wee ebvuu etun fo bó elese bó ɛ̂ joo le?” \v 48 \x - \xo 10:48 \xt 19:5\x*No Bita bife nonɛn, mum gay lɛ bó elese bó ɛ̂ joo ɛ̂ diee di Jisos Klistu le. Ɛjim jodvu, ɛ bonyii bodvu lɛkɛ lɛ wvú ece bô bó yî ɛdiuw e caan sɛ nɛnɛ. \c 11 \s1 Ɛ Bita see fiɛɛ fì to kooyɛɛ yew dvu Konɛyu \p \v 1 Ɛ boom bo ntum e bo Jisos e noo bonyii bo mbee le Judea jocii ke yuw lɛ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu nu ɛ fiisɛn wase tɛn diɛw Nyo'. \v 2 Ɛ Bita ke dioo kase ben Jɛlusalɛm, ɛ bonyii bo mbee le bomew mum no saake wvú. Bonyii ban nu bò to ké no leeme kɛ lɛ bó kɛŋke keetfuse wee wvù yaa nu kɛ wee Juu yew, ɛ́ mwɛtɛn sɛ no nu wee Nyo'. \v 3 \x - \xo 11:3 \xt 10:28; Gal 2:12\x*Ɛ bó no saake wvú biite lɛ, “Wo se ghan nɛɛ ɛ sɛ laa ghane ɛ̂ bonyii bò bɛɛ ntffuse le, ɛ bvuu ɛ mɛse ɛ diɛkɛn ben ɛ bó?” \p \v 4 Ɛ Bita mum loocɛ nyɛy fiɛɛ ficii fì to kooyɛɛ, gay ɛ̂ bó lɛ, \v 5 \x - \xo 11:5 \xt 10:11-20\x*“Me nto nu ɛ̂ kelaante kè Jofa le mbunlee, ɛ fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le nɛ to fô me le. Ɛ me n'yɛn ɛ̂ fiɛɛ fidvu le, ɛ fiɛɛ fimew shiile fowe nu diɛwɛ ɛkolɛ ke ndvu le, ɛ bó jici yî ɛbuw yo ɛna le. Ɛ fí shii, leem ɛ̂ me ɛjise. \v 6 Ɛ me ndioo ntaa jó, n'yɛn nyám e dikfuu le dikfuu le, ɛ yimi nu yi fô yew e, yimi yi ŋkpwaante bô yì sone, noo mvunyiim mvù bile we. \v 7 Ɛ me nɛ n'yuw ɛ diɛw gay ɛ̂ me lɛ, ‘Bita, nɛnɛ we esɛɛyɛ edie.’ \v 8 Ɛ me ntfuse lɛ, ‘Tata, kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ me emom kɛ. Kɛ fiɛɛ fi ncɛwncɛw kɛnɛɛ fì nu sɛ fí yuule lo ke nu ɛ ley wase ɛ̂ me ɛmvu kɛ.’ \v 9 Ɛ diɛw yidvu bvuu jeme we lɛ, ‘Fo wo enyɛnsè fiɛɛ ɛ Nyo' ɛ ge wase fí ɛ no yuule kɛ.’ \v 10 Ɛ fí kooy nonɛn buy bokaŋ botɛte ɛ bó mum kase gufe fiɛɛ fidvu ficii ɛ fí ben we. \p \v 11 Kɛ sekedvu, ɛ bonyii botɛte fɛse fô yew e fò me nto ncee, ɛ bó nɛ Kaysalia, ɛ bó tum lɛ bó eto etee me. \v 12 Ɛ Keyoy ke Yuule gay ɛ̂ me lɛ fo me enyaw keeŋgɛn bee bonyii bodvu kɛ. Ɛ boom bo bwee wesebeene le bo Jofa bo bosoocaan ban bi me le, ɛ bee bó bocii gɛn ley yew dvu wee wvudvu. \v 13 No bese ley, ɛ wvú see ɛ̂ bese no wvú to yɛnɛɛ nceendaa Nyo' le ɛ̂ wvú yew, ɛ wvú gay lɛ wen etum wee Jofa ɛ́ wvú egɛn etee wee mvu ɛ bó teŋe lɛ Semon Bita. \v 14 \x - \xo 11:14 \xt 16:31\x*Wee wvudvu nu ke eto bô saaka wvù bô bonyii bocii bo ɛ̂ wen yew nu ke eboy yî dvú le. \v 15 \x - \xo 11:15 \xt 2:4\x*Ɛ me ŋke ndioo ŋkɛw keenjemyi, ɛ Keyoy ke Yuule nɛ shii to yî bonyii bodvu le kɛ lɛŋlɛŋ no kí to toɛ yî yese beene le foŋkɛw. \v 16 \x - \xo 11:16 \xt 1:5\x*Ɛ me n'yɛn nonɛn, mum ŋkume fiɛɛ fì Tata to jemyɛɛ lɛ, ‘Jon to leese bonyii ɛ̂ joo, geenɛn, Nyo' nu ke elese ben ɛ ɛ̀ nu can Keyoy ke Yuule le.’ \v 17 No Nyo' to nu ɛ nya bonyii bodvu bô nnya ɛ ɛ̀ nu kɛ yí yì wvú to nyaɛ ɛ̂ beene seke beene to lesɛɛ fitele yî Tata Jisos Klistu le, ɛ́ me enu yɛɛ wvù etunè fiɛɛ fì ɛ̀ gee Nyo'?” \p \v 18 \x - \xo 11:18 \xt 13:48; 14:15, 27; 15:4, 12, 22-29; 17:12; 18:5-11; 19:8-10; 20:21\x*Ɛ bonyii bodvu yuw no Bita jeme nonɛn, faŋɛ yaa ebvuu esaake wvú kɛ. Ɛ bó mum nɛ no tumte ɛ ɛ̀ nu moŋkum mo Nyo' le gayte lɛ, “Ɛ́ ɛ̀ fɛn nu nonɛn, kɛ tu Nyo' nu ɛ nya wase tɛn je ɛ̂ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu, lɛ bó ekumɛn mvuntelem mvubole ke ekɛŋkɛ nshii wvù mɛy lo.” \s1 Ɛ bonyii nteen bò yaa nu kɛ Bojuu lese fitele yî Tata Jisos e Antiok \p \v 19 \x - \xo 11:19 \xt 8:1-4\x*Bonyii bò to saaŋkɛnɛɛ no ŋgɛw to kɛwɛɛ seke bó to yuɛ Tɛfan to nu ɛ gɛn mondvuum e mondvuum e, gɛn buy Fonishia, ɛ bomew gɛn Sayblus, bomew Antiok. No bó gɛnɛɛ nonɛn, no fewci diɛw Nyo' ɛ ɛ̀ nu kɛ ɛ̂ Bojuu maaŋ. \v 20 \x - \xo 11:20 \xt Jon 7:35\x*Geenɛn, ɛ bomew bonyii bo mbee le bò to nɛn'yɛɛ Sayblus noo Sɛlin, gɛn Antiok no fewci tɛn saaka wvù jee wvu ɛkumɛ Tata Jisos ɛ̂ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu. \v 21 \x - \xo 11:21 \xt 2:41\x*Ɛ̂ mvuŋgay mvu Tata Nyo' le, ɛ bó ge ɛ bonyii nteen lese fitele yî Tata Jisos e, kumɛn tu bô wvú. \p \v 22 Ɛ saaka wvudvu wvun ley bitem bi kentaashɛ ke bonyii bo mbee le Jɛlusalɛm. Ɛ bó mum tum Banaban Antiok jodvu. \v 23 \x - \xo 11:23 \xt 13:43; 14:22; 15:32; 16:40; 18:23; 20:1, 28-31\x*Ɛ wvú gɛn buy jó, yɛn no Nyo' nu ɛ buw bó bô mboyma, ɛ wvú yuw njoŋ, mum no teete bó lɛ bó ebiì Tata le bô mvuntelem mvubole mvunciim. \v 24 Banaban wvun to nu wee wvù jee, ɛ wvú ɛ yiŋsɛn bô Keyoy ke Yuule bvuu kɛŋke mbee ntay. Nonɛn, ɛ wvú ge ɛ bonyii nteen jó lese fitele yî Tata le. \p \v 25 \x - \xo 11:25 \xt 9:30\x*Ɛ Banaban ke mum nɛ gɛn Taasus keegom Saul. \v 26 Ɛ wvú ke gom yɛn wvú le, jo ɛ bô wvú tu jim Antiok. Ɛ bô wvú no nu jó yî kelum e kecile bô kentaashɛ ke bonyii bo mbee le, yɛɛyi bonyii nteen. Ɛ̀ nu Antiok jodvu jò bó to kɛwɛɛ keeteŋe ŋgoo bonyii bo mbee le lɛ bonyii bo Klistu le. \p \v 27 \x - \xo 11:27 \xt 13:1; 15:32\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu kɛ kefew kedvu le, ɛ bonyii bomew bò ké no seŋe mwɛɛm mvù bó yuuke ɛ Nyo' jemyi, nɛ Jɛlusalɛm bow gɛn Antiok jodvu. \v 28 \x - \xo 11:28 \xt 21:10\x*Ɛ Keyoy ke Yuule ge ɛ mvu bó le wvù diee to nu Agabus ke nɛ leem we, tefe lɛ jeŋ yì tɛmyi nu ke ekoo woŋ tfuu. Jeŋ yidvu to nu ɛ ghan koo kefew kè Klawdius to nu Nfon wvu Lum. \v 29 \x - \xo 11:29 \xt 12:12, 25; Lum 15:26; 1Kol 16:1; 2Kol 8:4; 9:2, 12; Gal 2:10\x*Ɛ ŋgoo bonyii bo mbee le bo Antiok yuw nonɛn, seyse lɛ wee tfuu esuw bigew no wvú kɛŋke, ɛ́ bó efi boom bo bwee bó le bò nu Judea dvú. \v 30 Ɛ bó mum suw, tum Banaban bô Saul dvú lɛ bó egɛn enya ɛ̂ bocee kentaashɛ ke bonyii bo mbee le. \c 12 \s1 Ɛ Nfon 'Ɛlod nya ŋgɛw ɛ̂ bonyii bo mbee le \p \v 1 Ɛ ɛ̀ no nu kefew kedvu le, ɛ Nfon 'Ɛlod kɛw no nyaa ŋgɛw ɛ̂ bonyii bomew bo kentaashɛ ke bonyii bo mbee le. \v 2 Ɛ wvú gay ɛ bó gbwo Jɛm wvù waa bwee Jon ɛ wvú kpwe. \v 3 Ɛ wvú ke dioo yɛn lɛ fí nu ɛ joŋ Bojuu le, ɛ wvú mum gɛn fwe gay ɛ bó koo tɛn Bita. Bó to kole wvú ɛ ɛ̀ nu ɛdiuw ɛ Ŋkaw Blɛɛd wvù bó baa gɛɛ Fintuŋlɛɛn jó le kɛ. \v 4 \x - \xo 12:4 \xt 4:3\x*No bó koolɛɛ wvú, mum fen yew ncaw e, gɛɛ ŋgóo bonyii bo nci le nyɛ lɛ bó ecɛyte wvú bonɛw bonɛw. Ɛ 'Ɛlod to gɛke Bita nonɛn lɛ Ŋkaw Daŋɛfey ke dioo ɛ fey, ɛ́ wen ebvuse wvú eleke ɛ̂ bonyii fwe ɛ́ bó esaw wvú. \v 5 \x - \xo 12:5 \xt Jɛm 5:16\x*Ɛ Bita mum no nu kɛ yew ncaw e. Geenɛn, ɛ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le no bunlee Nyo' fô wvú le shiee le. \s1 Ɛ nceendaa Nyo' bvuse Bita yew ncaw e \p \v 6 Ɛ ɛ̀ ke dioo nu ɛntaŋ wvù ɛkfuŋ nu ebuy eyuu ɛ́ 'Ɛlod ebvuse Bita ɛ́ bó esaw wvú, ɛ Bita no leete ɛntelɛŋ jo bonyii bo nci le bofɛɛ ɛ bó ɛ kay wvú bô boncaw bofɛɛ, ɛ no cɛyte. Ɛ bonyii bo nci le bomew cɛyte yew ncaw ɛ̂ fwese. \v 7 \x - \xo 12:7 \xt 5:19\x*Ɛ fí kooy lɛ nceendaa Tata to nu ɛ nɛ sɛsɛ buynɛn, ɛ n'yuu ba yew ncaw yidvu le. Ɛ nceendaa wvudvu kum Bita yî kebɛnɛ le, ɛ wvú kamse. Ɛ wvú gay ɛ̂ wvú lɛ, “Ja we cekey.” No wvú gay nonɛn, ɛ boncaw ba mum fɛykɛn can Bita le gbwekɛn fokuse. \v 8 Ɛ wvú bvuu gay ɛ̂ wvú lɛ, “Temɛ ndvu yo, elese bolaba buw.” Ɛ Bita ge nonɛn. Ɛ nceendaa wvudvu bvuu gay lɛ, “Bulɛ ndvu yo ebiì me le.” \v 9 Ɛ Bita bu, mum no bii wvú le ɛkfuŋ. Kɛ wvú to cim kee lɛ fiɛɛ fì nceendaa wvudvu gee nu kecɛɛy kɛ. Wvú to kpwaake lɛ ɛ̀ nu fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le ɛ fí too fô wen e. \v 10 Ɛ bô wvú lɛn fey bvudvuu bvu fwe fô bonyii bo nci le to cɛyte, bvuu fey bvu ɛjim, mum fɛse diuw ketaaŋ wvù buyte gɛne ɛlaante le, ɛ bó ɛ fɛ bô ketfu. Ɛ diuw ketaaŋ wvudvu yene kɛ ɛwvunɛwvun, ɛ bó buy. No bó buy nonɛn, no lɛne booke kɛ ɛ̂ je, ɛ nceendaa Tata Nyo' wvudvu mum nɛ la ɛ̂ wvú ɛjise. \p \v 11 Ɛ Bita shɛɛ, ɛ bvufee tu wvú fó, ɛ wvú gay lɛ, “Keseen nu ɛ me ɛ ŋkiɛɛ wase lɛ ɛ̀ nu kecɛɛy lɛ ɛ̀ be tum Tata nceendaa we lɛ wvú eto ebvuse me can 'Ɛlod e, ɛ́ me emboy yî ŋgɛw wvù Bojuu se cɛyte lɛ bó nu ke enya ɛ̂ me le.” \p \v 12 \x - \xo 12:12 \xt 12:25; 13:13; 15:37; Kolo 4:10\x*No wvú kiɛnte nonɛn, mum nɛ no gɛne fô yew e fo Maalia wvù bwee Jon Maaku, ɛ bonyii nu ɛ bó ɛ tase fó nteen ɛ no bunlee. \v 13 Ɛ wvú gɛn buy fó, kumcɛ diuw ketaaŋ, ɛ wan kpwoon mvu ɛ diee nu Loda wvù to lemte fô yew e fodvu to keeyene. \v 14 Ɛ wvú dioo yuw ɛ ɛ̀ nu diɛw Bita, ɛ njoŋ yu wvú, ɛ wvú faŋɛ yaa yene ketaaŋ kɛ, kaa nɛ lewtɛ kase ley gɛn yew, see ɛ̂ bonyii lɛ, “Bita nu diuw ketaaŋ e.” \v 15 Ɛ bó tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Wo jewte lo.” Ɛ wvú no taame kɛ lɛ ɛ̀ nu Bita. Ɛ bó mum nɛ gay lɛ “Ɛ̀ nulo enu nceendaa Nyo' we.” \v 16 No bó to jemyi nonɛn, ɛ Bita mɛy kɛ no kumci. Ɛ bó dioo yene, yɛn kecɛɛy ɛ ɛ̀ nu wvú, ɛ diuw yum bó. \v 17 Ɛ wvú few bô can ɛ bó lu bô diuw, mum see ɛ̂ bó no Tata be bvuse wvú yew ncaw e, bvuu gay lɛ bó esee ɛ̂ Jɛm noo bonyii bo mbee le bocii. No wvú gay nonɛn, mum nɛ gɛn keba kemew e. \p \v 18 \x - \xo 12:18 \xt 5:22-24\x*Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ bvufee no bvuuŋke lo bonyii bo nci le lɛ laa ɛ̀ sɛ kooy la bô Bita lɛ. \v 19 Ɛ 'Ɛlod bvuse bonyii lɛ bó eghan egom wvú. Ɛ bó gom, gom ŋkuuŋ. Ɛ wvú mum tee bonyii bo nci le bò to cɛyte Bita ba, biwcɛ mwɛɛm ɛ̂ bó, mum nɛ gay lɛ bó jo bó gɛn lɛse. Ɛjim jodvu, ɛ 'Ɛlod nɛ ɛ̂ keba ke woŋ e kè Judea le, bow gɛn no nu ɛ̂ kelaante kè Kaysalia le. \s1 Kpwe Nfon 'Ɛlod \p \v 20 Ɛ̀ to nu kefew kedvu le ɛ Nfon 'Ɛlod ton'yi shém bô bonyii bo Taya noo bo Sidon. Ɛ bonyii bodvu ke mum baancɛ ye keegɛn eku can lɛ nyɛkeey enu dvú, njefo woŋ wvubo to kɛŋke mwɛɛm mvudien ɛ ɛ̀ nu woŋ we le. Ɛ bó gɛn, yaw koo nsan bô Blastus wvù to nu cee ntow. \p \v 21 Ɛ diuu ke to kocɛn, ɛ Nfon 'Ɛlod tfume ndvú woŋ, shii yî kawla le, mum no nyaa sa' ɛ̂ bonyii bodvu. \v 22 \x - \xo 12:22 \xt Ɛsek 28:2\x*Ɛ bó nɛ no wvuuyi lo, bensee wvú gayte lɛ, “Wvun njeme nu wvu nyo', kɛ ɛ̀ nu wvu wee wvu wum kɛ.” \v 23 Kaŋ mwaaŋ, ɛ nceendaa Tata mum tum kencɛm yî Nfon 'Ɛlod e, njefo wvú to baa efese mbense wvudvu ɛ̂ Nyo' kɛ. Ɛ ŋgeŋse mum die wvú, ɛ wvú kpwe. \p \v 24 \x - \xo 12:24 \xt 2:41\x*Geenɛn, ɛ diɛw Nyo' no leyte ɛ̂ mvuntelem mvu bonyii le, saaŋkene gɛne lo fwe fwe. \p \v 25 \x - \xo 12:25 \xt 11:29-30\x*Ɛ Banaban bô Saul ke mɛse fiɛɛ fì bó to tumɛɛ bó Jɛlusalɛm dvú, mum kase tu jim Antiok. Ɛ bó dioo etuu jim, jo Jon Maaku. \c 13 \s1 Ɛ bó tum Banaban bô Saul \p \v 1 \x - \xo 13:1 \xt 11:27\x*Bonyii bomew to nu ɛ̂ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le Antiok, ɛ ɛ̀ nu bò seŋe mwɛɛm mvù bó yuuke ɛ Nyo' jemyi, bvuu yɛɛyi bonyii. Bonyii bodvu to nu Banaban bô Semeon wvù bó to teŋe lɛ Wvù Yiile, noo Lushus wvu Sɛlin bô Saul noo Manɛɛn wvù bó to lɛyɛɛ wvú bô 'Ɛlod wvù wee sa'. \v 2 \x - \xo 13:2 \xt 9:15; 10:19; 22:19; Gal 1:15-16\x*Ɛ ɛ̀ ke dioo nu ɛ bó bamte mwɛɛm mvudien bunlee Nyo', ɛ Keyoy ke Yuule nɛ gay ɛ̂ bó lɛ, “Ben ebaa Banaban bô Saul egɛɛ, ɛ́ bó elemtè lemme dì me nu ɛ ntee bó lɛ bó elemtè.” \v 3 \x - \xo 13:3 \xt 6:6\x*Ɛ bó yuw nonɛn, bvuu no bamte kɛ mwɛɛm mvudien bunlee, ke nɛ gɛɛ can yî bó le, mum ciinse bó ɛ bó no gɛne. \s1 Ɛ Banaban bô Saul gɛn Sayblus \p \v 4 \x - \xo 13:4 \xt 10:19; 15:39\x*Ɛ Banaban bô Saul mum no gɛne no Keyoy ke Yuule to tumɛɛ bó. Ɛ bó nɛ bow ɛ̂ kelaante kè Sɛlusia le, ley ɛ̂ ŋguw wvu ɛ̂ joo le, no leenci, gɛne woŋ wvù Sayblus e. \v 5 \x - \xo 13:5 \xt 17:2\x*No bó lente, buy ɛ̂ kelaante kè Salamis e, mum no ghane fewci diɛw Nyo' yéw bunle Bojuu le, ɛ Jon Mak ghane bô bó, fici bó. \p \v 6 Ɛ bó ke lɛn woŋ wvu ɛ̂ joo ɛntelɛŋ wvudvu le, daŋsɛn gɛn buy naa ɛ̂ kelaante kè Bafos e. No bó gɛn buynɛn yî wee Juu mvu le jó, ɛ ɛ̀ nu wee nfim ɛ diee nu Bal Jisos, ɛ wvú to ké no mbiayte lɛ wen nu wee wvù seŋe mwɛɛm mvù wen yuuke ɛ Nyo' jemyi. \v 7 Wvú to ké no shee bô Sɛgus Baulus wvù wee sa' wvu woŋ wvudvu le. Wee sa' wvudvu to kɛŋke bvufee baay. Ɛ wvú ke tee Banaban bô Saul njefo wvú to gomte keeyuw diɛw Nyo'. \v 8 \x - \xo 13:8 \xt 2Tim 3:8\x*Ɛ bó to, geenɛn ɛ Ɛlimas wvù wee nfim wɛ no diee diew nu ɛ̂ díɛw Glek e, mum no kicine bó, momte keege lɛ fo wee sa' wvudvu elese fitele yî Jisos e kɛ. \v 9 Ɛ Keyoy ke Yuule yiŋsɛn yî Saul e, wvù diee diew dimew to nu lɛ Baul, ɛ wvú luŋ ɛjisɛ yî wee nfim wvudvu le, \v 10 gay ɛ̂ wvú lɛ, “Wo nu waa dɛwle, ɛ wo nu wee wvù bane fiɛɛ ficii fì nu lɛŋ. Kenlɛɛma bô mbiay nu ɛ cin fô fitele fiuw e. Kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ wo enu nɛn sɛ wo kumene kecɛɛy ke Nyo' le lɛ kí etuù mbiay e? \v 11 \x - \xo 13:11 \xt 9:8; 22:11\x*Yekɛ eyuw, keseen nu ɛ kebo ke Nyo' le nu egbwe yî yo le ɛ́ wo efefe, ɛ́ fí ke ejo kefew ɛ́ wo sɛ ebvuu eyɛn kɛ naa diuu le.” Kaŋ mwaaŋ nonɛn, ɛ fiɛɛ fimew shii kɛ diɛwɛ kembɛw e, baŋ ɛjisɛ Ɛlima. Ɛ wvú mum nɛ no ghaale lo mondvuum, gomte wee wvù ecɛŋseè wvú. \v 12 Ɛ wee sa' wɛ yɛn nonɛn, mum lese fitele yî Jisos e, no wvú to kɛŋke ŋghaw yî mwɛɛm mvù bó to yɛɛyi ɛkumɛ Tata Jisos e. \s1 Ɛ Baul bô Banaban gɛn Antiok wvu Bisidia le \p \v 13 \x - \xo 13:13 \xt 13:5; 15:38\x*Ɛ Baul bô ŋgoo ye ley ɛ̂ ŋguw e Bafos, lente joo yi baay buy ɛ̂ kelaante kè Bɛlga le woŋ wvù Bamfilia le. No bó buy jó, ɛ Jon Mak cinɛ bó le, tu jim Jɛlusalɛm. \v 14 \x - \xo 13:14 \xt 17:2\x*Ɛ bó nɛ jó, fey gɛn ɛ̂ kelaante kè Antiok wvu Bisidia le. Ɛ ɛ̀ ke no nu diuu di mbam e, ɛ bó gɛn ley shii yew bunle le. \v 15 \x - \xo 13:15 \xt 15:21\x*Ɛ bonyii ke nɛ taŋ ɛ̂ Ŋwa' bonci bo Muses e noo ɛ̂ wvu bonyii bo ntum Nyo' le mɛse, ɛ bocee ɛkolɛ yew bunle yidvu mum tum ntum fô bo Baul e lɛ, “Boom bo bwee wese le, ɛ́ ben kɛŋke fiɛɛ keetefe bonyii dvú, ɛ́ ben jeme.” \p \v 16 Ɛ Baul mum nɛ we, ci bonyii bô kebo mum kɛw no jemyi lɛ, “Bonyii bo Islael noo bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu bò wvumte tɛn Nyo', ben eyekɛ eyuw. \v 17 \x - \xo 13:17 \xt Ksm 1:7; Dito 5:15\x*Nyo' bonyii bo Islael to nu ɛ caw bo'icee cee bosɛse, ge ɛ kfuu dibole no kuuke seke bó to nu botolo woŋ wvù Ijiw e. Ɛ wvú ke mum bvuse bó jó bô mvuŋgay mwew, \v 18 \x - \xo 13:18 \xt Ksm 16:35; Ktŋ 14:33-34; Dito 29:5\x*kuu shém bô bó, no taale kɛ fô bó le ŋkpwaante yî bilum e mbaanyɛ. \v 19 \x - \xo 13:19 \xt Dito 7:1; Yosh 14:1\x*Ɛ wvú ke ge ɛ bó shike bitum bisooshwiy woŋ wvù Kanaan e, mum nya woŋ wvudvu ɛ ɛ̀ no nu wvubo. \v 20 \x - \xo 13:20 \xt Biku 2:16; 1Sam 3:20\x*Mwɛɛm mvun mvunciim to nu ɛ jo diɛwɛ bilum gee nɛ kecow mbaanshen e (450). No wvú nyaɛ woŋ wvudvu ɛ̂ bó, mum gɛɛ bonyii bò esaakè bó. Ɛ bó saw gɛn buy yî kefew kè wee ntum we wvù Samwɛl to saake le. \v 21 \x - \xo 13:21 \xt 1Sam 8:5, 19; 10:21; 11:15\x*Kɛ yî kefew kekiɛ le ɛ bó ke nɛ lɛkɛ keekɛŋke ɛ ɛ̀ nu nfon, ɛ Nyo' mum nya Saul, waa Kish wvu ɛ̂ kfuu di Bɛnjamen e. Ɛ wvú saw bvunfon yî bilum e mbaanyɛ. \v 22 \x - \xo 13:22 \xt 1Sam 16:12; 13:14\x*Ɛ Nyo' ke shwaw wvú, gɛɛ Dawe Nfon wvubole. Nyo' to nu ɛ jeme ɛkumɛ Dawe wvun lɛ, \q1 ‘Me nu ɛ n'yɛn ɛ Dawe wvù waa Jɛɛse nu fitele fiem. \q1 Wvú nu ke egee fiɛɛ ficii fì me ŋgomte.’ \p \v 23 \x - \xo 13:23 \xt Yɛsa 11:1; Lum 1:3; Mwm 5:5\x*Ɛ̀ to nu ɛ̂ kfuu di Nfon Dawe wvun e dì Nyo' to bvusɛɛ Mboyse, nya ɛ̂ bonyii bo Islael no wvú to kawɛɛ. Ɛ Mboyse wvun nu Jisos. \v 24 \x - \xo 13:24 \xt Luk 3:3\x*Ɛ́ Jisos wvun sɛ keeke ekɛw lemme diew nu ɛ Jon to fewci wase ɛ̂ bonyii bocii bo Islael lɛ bó ekumɛn mvuntelem mvubole ɛ́ wen elese bó ɛ̂ joo. \v 25 \x - \xo 13:25 \xt Luk 3:15-16\x*Ɛ Jon ke no nu wase keemɛɛse lemme diew, ke nɛ bife ɛ̂ bonyii lɛ, ‘Ben kpwaake lɛ me nu yɛɛ? Kɛ me n'yaa nu wee wvù ben cɛyte kɛ. Wee wvudvu too ɛjim jo me, ɛ me mbaa encim eŋkocɛn keeŋgvuwcɛ mbaayɛ bolaba bew kɛ.’” \p \v 26 Ɛ Baul gɛn fwe jeme lɛ, “Boom bo bwɛɛm e bò ɛ̀ nu kfuu di Abla'am e noo ben bonyii bocii bò yaa nu kɛ Bojuu bò wvumte tɛn Nyo', Nyo' to ciinse ntum wvun wvù ɛ̀ nulo ɛ́ bonyii eboy yî dvú le ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ beene. \v 27 \x - \xo 13:27 \xt 3:17\x*Geenɛn, ɛ bonyii bo Jɛlusalɛm bô bonyii bobole bò saake woŋ, faŋɛ yaa jo Jisos diɛwɛ Mboyse le kɛ. Ɛ bó bvuu faŋɛ yaa kiɛɛ kenyi ke mwɛɛm mvù bonyii bo ntum Nyo' le to saŋɛɛ ɛkumɛ wvú kɛ. Ɛ ɛ̀ nu kɛ mvú mvù bó to shee taaŋke ɛdiuw ɛ mbam e ɛcii. Ɛ bó ke dioo gay lɛ bó eyu wvú nonɛn, ɛ fifin mum ge ɛ fí to kocɛn no bonyii bo ntum Nyo' le to jemyɛɛ. \v 28 \x - \xo 13:28 \xt Luk 23:4, 14-15, 21-23\x*Naa no bó to baa cim yɛn jay wvù ɛ̀ nulo ɛ́ bó eyu wvú yî dvú le kɛ, ɛ bó gɛn kɛ fwe gay ɛ̂ Baylɛt lɛ bó eyu wvú. \v 29 \x - \xo 13:29 \xt Luk 23:50-56\x*Ɛ bó ke ge fiɛɛ ficii no Ŋwa' Nyo' to jemyɛɛ ɛkumɛ Jisos, ɛ bó shike wvú yî kentam e gɛn lese wvú ɛ̂ jem. \v 30 \x - \xo 13:30 \xt 3:15\x*Geenɛn, ɛ Nyo' kase bvuse wvú yî kpwe le. \v 31 \x - \xo 13:31 \xt 1:3, 8\x*Ɛ wvú ghan yî ɛdiuw e nteen duŋcɛ ɛkolɛ kew ɛ̂ bonyii bò bô bó to nɛn'yɛɛ Galilee gɛn Jɛlusalɛm. Ɛ̀ nu bó bò fewci ɛkumɛ wvú keseen ɛ̂ bonyii bo Islael. \p \v 32 \x - \xo 13:32 \xt Mben 2:7; Lum 1:3-4\x*Nonɛn, bese ɛ no nu tɛn fɛn keseen keefewcɛ saaka wvù jee wvudvu ɛ̂ ben. Saaka wvudvu nu lɛ, fiɛɛ fì Nyo' to kawɛɛ bo'icee cee bonyii bo Islael dvú, \v 33 nu ɛ wvú ɛ ge wase fí ɛ to ɛ kocɛn keseen kefew kesɛɛbeene le, beene bò nu boom bobole. Fifin kocine no Nyo' to bvusɛɛ Jisos yî kpwe le. Bó to nu ɛ saŋ wase ɛkumɛ fiɛɛ fin ɛ̂ Ŋwa' Mbense le biba bifɛɛ, ɛ Nyo' jemyi lɛ, \q1 ‘Wo nu Waa wɛm, \q1 ɛ me nu wase Ico ɛbɛn.’ \m \v 34 \x - \xo 13:34 \xt Yɛsa 55:3\x*Ɛkumɛ mbvuse wvù Nyo' to bvusɛɛ Jisos yî kpwe le lɛ fo wvú efo kɛ, Nyo' to nu ɛ jeme ɛ̂ yin je le lɛ, \q1 ‘Me nu ŋke enya ɛ̂ ben kembonɛn kè ɛ̀ nu kem, \q1 kè me nto ŋkawɛɛ Dawe dvú, nlew.’ \m \v 35 \x - \xo 13:35 \xt Mben 16:10\x*Fí nu ɛ bó ɛ bvuu ɛ saŋ bvudvuu bvumew e ɛ̂ Ŋwa' Mbense le ɛ Dawe gayte lɛ, \q1 ‘Kɛ wo nu ke ecinɛ Waa wo lemme wvù Yuule le, \q1 ɛ́ wvú efo ɛ̂ jem kɛ.’ \m \v 36 \x - \xo 13:36 \xt 2:29\x*Fi ɛkumɛ Dawe nu ɛ wvú to lem lemme diew dì Nyo' to nyaɛ ɛ̂ wvú yî kefew kew e, ke kpwe ɛ bó dwey wvú mbew bo ice le, ɛ wvú fo. \v 37 Geenɛn, ɛ wee wvun wvù Nyo' to bvusɛɛ yî kpwe le to baa fo ɛ̂ jem kɛ. \p \v 38 \x - \xo 13:38 \xt 10:43; 15:10\x*Nonɛn, boom bo bwɛɛm e, ben emum ekeè ntay lɛ saaka wvun wvù bó fewci lɛ Nyo' lɛɛshi bibefɛ bi bonyii le nu ɛ wvú lɛɛshi nje Jisos wvun. \v 39 \x - \xo 13:39 \xt Lum 4:25; 6:7; 10:4\x*Wee wvù nu ɛ lese fitele fiew yî Jisos e, nu ɛ wvú ɛ boy wase yî bibefɛ biew e bicii, ɛ ɛ̀ nu fiɛɛ fì ɛ̀ nulo nci Muses saa ege kɛ. \v 40 Nonɛn, ben eyɛnè fo fiɛɛ fì bó saŋɛɛ ɛ̂ Ŋwa' bonyii bo ntum Nyo' le ke ekoo ben. Bó jemyi jó lɛ, \q1 \v 41 \x - \xo 13:41 \xt Abk 1:5\x*‘Ben eyekɛ eyuw ben bò wɛysee Nyo'. \q1 Diuw nu ke eyum ben, ɛ́ ben ekpwekɛn. \q1 Me nu ŋke emom fiɛɛ yî kefew kenɛn e, \q1 ɛ ɛ̀ nu fì wee be jeme lo ɛ̂ ben, ben saa ebee kɛ.’” \p \v 42 Ɛ Baul bô Banaban ke dioo ebuyte yew bunle yidvu le, ɛ bonyii bodvu no lɛke lɛ bó ke ebvuu eto kɛ bvu mbam wvù too le ejeme mwɛɛm mvun. \v 43 \x - \xo 13:43 \xt 11:23\x*Ɛ bonyii ke dioo buy yew bunle le, ɛ bonyii nteen bò to nu Bojuu bô bonyii bò to baŋkɛɛ lo tu bo mbee Bojuu le, no bii Baul bô Banaban e. Ɛ bó no jemyi teete bonyii bodvu lɛ bó eyuukè kɛ ɛ ɛ̀ nu Nyo' le wvù nu ɛ buw bó bô nfi we. \p \v 44 \x - \xo 13:44 \xt 17:2\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu bvu mbam wvù biɛ wvuwɛ le, ɛ kelaante no gomte keebuy lo kecii keeto eyuw diɛw Nyo'. \v 45 Ɛ Bojuu yɛn no kebombom ke bonyii le tase nonɛn, mum no bene kendoŋ, kicine fiɛɛ fì Baul jemyi, nan'yi wvú. \v 46 \x - \xo 13:46 \xt 3:26; 18:6\x*Ɛ Baul bô Banaban no jemyi lo yaa fane kɛ, gayte lɛ, “Fí nu lɛŋ lɛ bese bee keeyaw efewcɛ diɛw Nyo' ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ ben Bojuu. No ben nu ɛ ŋwase lo, ɛ jo bikuu binɛn lɛ ben baa kocɛn keeke ekɛŋkɛ nshii wvù mɛy lo, tu bese nu ebaŋke fisɛse efewci ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu. \v 47 \x - \xo 13:47 \xt Yɛsa 42:6; 49:6\x*Ɛ̀ nu no Nyo' nu ɛ gay ɛ̂ bese, no wvú to jemyɛɛ lɛ, \q1 ‘Me nu ɛ ntome wo lɛ wo enu ken'yeese ke bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le, \q1 ɛ́ wo ege ɛ́ bonyii bo ɛbuw ɛ woŋ e ɛcii ke eboy.’” \p \v 48 \x - \xo 13:48 \xt 11:18\x*Ɛ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu yuw nonɛn, mum no yuuke njoŋ, bɛnsee diɛw yì yi Tata. Ɛ bonyii nteen bee saaka wvudvu le, ɛ ɛ̀ nu bò Nyo' to nu ɛ baa wase lɛ bó nu ke ekɛŋkɛ nshii wvù mɛy lo. \p \v 49 \x - \xo 13:49 \xt 2:41\x*Ɛ diɛw yì yi Tata mum lɛn woŋ wvudvu le tfuu. \v 50 Geenɛn, ɛ Bojuu mum nɛ bɛyse bocee ntɛw bô bokɛ' bo bonyii bo baay baay e, ɛ bokɛnɛ ban nu bò to ké no too yew bunle le, ɛ bó no bane Baul bô Banaban, mum kuŋ bó lɛ bó enɛ jó. \v 51 \x - \xo 13:51 \xt 18:6; Luk 9:5\x*Ɛ bó dioo nɛn'yi nonɛn, kucɛ kebvu ke yî bikaa bibole lɛ ɛ̀ nu nciise fiɛɛ fì bó mom, mum gɛn ɛ̂ kelaante kè Ikonium e. \v 52 Ɛ ŋgoo bonyii bo mbee le shɛɛ no nu fibole yuuke njoŋ baay, ɛ Keyoy ke Yuule ɛ yiŋsɛn yî bó le. \c 14 \s1 Ɛ Baul bô Banaban fewcɛ saaka wvù jee ɛkumɛ Jisos Ikonium \p \v 1 \x - \xo 14:1 \xt 17:2\x*No Baul bô Banaban gɛnɛɛ Ikonium, bvuu ge kɛ lɛŋlɛŋ no bó to geɛ Antiok, keeley yew bunle Bojuu yi jó le, efewci saaka wvù jee dvú. Ɛ bó loocɛ fewcɛ, ɛ Bojuu noo bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu bee nteen. \v 2 \x - \xo 14:2 \xt 13:45\x*Geenɛn, ɛ Bojuu bò to faŋɛɛ keebee nɛ bɛyse bonyii bomew bò to yaa nu kɛ Bojuu, befe bô mvuntelem mvubole lɛ bó eton'yì shém bô bonyii bo mbee le. \v 3 \x - \xo 14:3 \xt 2:22\x*Ɛ Baul bô Banaban mɛy kɛ jó ɛ kefew defɛ, no fewci yaa fane kɛ ɛkumɛ Tata. Ɛ Tata nya bó bô mvuŋgay keegee mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le bô mwɛɛm mvu diuw wvù yumɛɛn e mvù duŋci lɛ fiɛɛ fì bó fewci ɛkumɛ Tata no wvú nu ɛ buw bonyii bô mboyma nu kecɛɛy. \v 4 Ɛ bonyii bo ɛ̂ kelaante kedvu le gawsɛn. Ɛ bomew tu ɛ̂ keba ke Bojuu bò to faŋɛɛ keebee ba le, ɛ bomew tu ɛ̂ keba ke boom bo ntum e bo Jisos e. \p \v 5 \x - \xo 14:5 \xt 14:19; 2Tim 3:11\x*Ɛ Bojuu ba bô bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu noo bikuu bi woŋ e tase, cu ntaŋ keenyɛwle bô boom bo ntum e bo Jisos e, etumyɛ bó bô ɛta ɛ́ bó ekpwekɛn. \v 6 \x - \xo 14:6 \xt Mat 10:23\x*Ɛ bó kiɛɛ ntaŋ wvudvu, mum lewtɛ gɛn woŋ wvù Likonia le, no ghane ɛ̂ bilaante bì Lista bô Dɛlbi le noo ɛ̂ bontɛw bò mbew jó le, \v 7 fewci saaka wvù jee jó. \s1 Ɛ Baul bô Banaban fɛ ŋkɛwlɛ Lista \p \v 8 \x - \xo 14:8 \xt 3:2\x*Wee mvu to nu Lista, ɛ wvú to ké no shee kɛ fokuse, ɛ ɛ̀ yaa nulo ɛ́ wvú elɛn kɛ, njefo bó to boke wvú ɛ ɛ̀ nu ŋkɛwlɛ. Ɛ ɛ̀ ke no nu diuu dimew, \v 9 ɛ wvú shii no yeke fiɛɛ fì Baul to yɛɛyi. Ɛ Baul luŋ ɛjisɛ yî ye le, yɛn ɛ wee wvudvu kɛŋke mbee lɛ Nyo' nulo efɛ wen, \v 10 mum gay ɛ̂ wvú foweɛwe lɛ, “Ja eleem we.” Ɛ wvú mum sele we, kɛw no lɛne. \p \v 11 \x - \xo 14:11 \xt 28:6\x*Ɛ kebombom ke bonyii le yɛn fiɛɛ fì Baul ge, mum no sane ɛtalɛ, jemyi ɛ̂ díɛw yi Likonia le lɛ, “Bonyo' nu ɛ tu bonyii ɛ shii ɛ to ɛ̂ beene le.” \v 12 Ɛ bó mum no teŋe Banaban lɛ Siyus, mum teŋe Baul lɛ Ɛmis \f + \fr 14:12 \ft Siyus to nu nyo' Boglek wvu baay, ɛ Ɛmis nu wvù gɛne bontum bew.\f* no ɛ̀ to ké no yamte kɛ wvú jemyi. \v 13 \x - \xo 14:13 \xt 10:25-26; Dan 2:46\x*Ɛ̀ to nu ɛ yew ncese nyo' wvù bó teŋe lɛ Siyus wvun nu mbew kelaante kedvu le. Ɛ cee ncese wvu fó mum jo bona' bò bolemsɛ noo fow no too dvú diuw ketaaŋ e lɛ bô bonyii ege ncese dvú ɛ̂ Banaban bô Baul. \p \v 14 Ɛ boom bo ntum e bo Jisos e ban kiɛɛ fiɛɛ fì bô bonyii bodvu to gomte keege, saayɛ ndvú ye le, \f + \fr 14:14 \ft Bó to saayi ndvú keeduŋcɛ lɛ fiɛɛ fì bó gomte keege nu ɛ sase bó.\f* lewtɛ ley ɛ̂ bonyii bodvu ɛnte, no kayte lɛ, \v 15 \x - \xo 14:15 \xt Ksm 20:11; 1Kol 8:4-6\x*“Bonyii ban, ben gee ɛ ɛ̀ nu la fin? Bese nu kɛ bonyii lɛŋlɛŋ diɛwɛ ben e, ɛ bese to fɛn keefewcɛ saaka wvù jee wvù nɛn'yi fô Nyo' le lɛ ben ecinɛ bonyo' bo ɛcici ban e, ebiì ɛ ɛ̀ nu Nyo' wvù Nyo' le. Nyo' wvun nu wvù to bomɛɛ ɛbulɛ bô nshɛ noo jóo yi baay baay bô mwɛɛm mvunciim mvù nu mondvuum man e. \v 16 \x - \xo 14:16 \xt 17:30\x*Ɛ̀ to nu fwele, ɛ wvú cinɛ bonyii le bitum e bicii, ɛ bó no gee no bó kooŋke. \v 17 \x - \xo 14:17 \xt Mben 147:8; Yɛli 5:24\x*Geenɛn, ɛ wvú no gee kɛ mwɛɛm mvù jee fô bonyii le keeduŋci lɛ wen nu dvú. Ɛ wvú no nyaa bó bô jaŋ, ɛ bó kɛŋke ŋgu ɛ̂ kefew ke lɛŋ e, diee yuuke njoŋ.” \v 18 Naa no Banaban bô Baul jemyɛɛ mwɛɛm mvun ɛ̂ bó nɛn, ke ge lo lɛ ce', ɛ bó sɛ lu keege ncese ɛ̂ bó. \p \v 19 \x - \xo 14:19 \xt 14:5; 13:50; 17:13; 2Kol 11:25\x*Ɛ Bojuu bomew ke nɛ to jó, ɛ bó nɛ Antiok bô Ikonium, bɛyse bonyii nteen ɛ bó tumyɛ Baul bô ɛta. No bó tumyɛɛ, mum gufe buy bô wvú ɛlaante kpwaake lɛ wvú nu ɛ kpwe wase. \v 20 Geenɛn, ɛ ŋgoo bonyii bo mbee le ke to tase ɛ̂ wvú we, ɛ wvú kase nɛ we, tu ɛlaante jodvu. Ɛ bvú ke buy yuu, ɛ bô Banaban mum nɛ jó, no gɛne ɛ̂ kelaante kè Dɛlbi le. \p \v 21 No Baul bô Banaban ley Dɛlbi, fewcɛ saaka wvù jee ɛkumɛ Jisos, kɛŋkɛ bonyii bo mbee le jó nteen. Ɛ bó ke nɛ jó kase no tuu jim, fele ɛ̂ bilaante bì Lista bô Ikonium noo Antiok wvu Bisidia le. \v 22 \x - \xo 14:22 \xt 11:23\x*Ɛ bó no fele nonɛn, yvuwse mvuntelem mvu bonyii bo mbee le, teete bó lɛ bó emɛy kɛ eleemè ntay yî mbee wvubole, keè lɛ bô bowen kɛŋke keeke eyɛn boŋgɛw nteen sɛ keeke eley bvunfon bvu Nyo' le. \v 23 \x - \xo 14:23 \xt 6:6; Tay 1:5\x*Ɛ bó bvuu no baayi bocee bintaashɛ bi bonyii bo mbee le, gɛɛle ɛ̂ bintaashɛ bi bonyii bo mbee le bicii. Ɛ́ bó dioo gɛɛle no bamte mwɛɛm mvudien bunlee mum nya bó can Tata Jisos wvù bó beŋe wvú le. \s1 Ɛ Baul bô Banaban tu jim Antiok wvu Silia le \p \v 24 Ɛ Baul bô Banaban ke fey woŋ wvù Bisidia le, daŋsɛn gɛn wvù Bamfilia le, \v 25 fewcɛ diɛw Nyo' ɛ̂ kelaante kè Bɛlga le, mum bow gɛn ɛ̂ kelaante kè Atalia le. \v 26 \x - \xo 14:26 \xt 13:1-2\x*No bó bow jó, ley ɛ̂ ŋguw wvu ɛ̂ joo le, mum kase no tuu jim Antiok. Ɛ Antiok jan nu jò bó to nyaɛ bó can Nyo' le ɛ wvú buw bó bô nfi we ɛ bó sɛ mum no ghane gee lemme din dì bó to mɛsɛɛ. \v 27 \x - \xo 14:27 \xt 11:18; 15:12\x*No bó fɛse jó, baancɛ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le, see fiɛɛ ficii ɛ̂ bó no Nyo' se lemɛɛ bô bó, bô no wvú se yen'yɛɛ mvuntelem mvu bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le, ɛ́ bó elese fitele yî Jisos e. \v 28 Ɛ Baul bô Banaban ce bô ŋgoo bonyii bo mbee le bodvu ɛ kefew defɛ. \c 15 \s1 Ɛ bonyii bo mbee le shii nshii Jɛlusalɛm \p \v 1 \x - \xo 15:1 \xt Lɛw 12:3; Gal 5:2\x*Ɛ bonyii bomew ke nɛ Judea, bow to Antiok, mum no yɛɛyi bonyii bo mbee le lɛ kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ Nyo' eboyse wee sɛ bó nu ɛ tfuse mwɛtɛn yew no nci Muses duŋci kɛ. \v 2 \x - \xo 15:2 \xt Gal 2:1-10\x*Ɛ Baul bô Banaban ma lo n'yɛɛyi wvudvu, ɛ bô bonyii bodvu she bew mbew yî dvú le ɛ ɛ̀ yaa nu wvu wɛɛ kɛ. Ɛ fí ke ghaw, ɛ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke Antiok baa Baul bô Banaban noo bonyii bo mbee le bomew, tum lɛ bó eben Jɛlusalɛm eyɛn boom bo ntum e bo Jisos e bô bocee kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke jó le, lɛ bó elese diuw fô fiɛɛ fidvu le. \p \v 3 Nonɛn, ɛ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke Antiok mum ciinse bó, ɛ bó no gɛne fele biba bì Fonishia bô bì Samalia le seŋe ɛ̂ bonyii bo mbee le bo jó lɛ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu nu ɛ kumɛn wase. Ɛ bonyii bocii no yuuke nonɛn, laŋlaŋe baay. \v 4 \x - \xo 15:4 \xt 15:12\x*Ɛ bó ke ben gɛn fɛse Jɛlusalɛm, ɛ kentaashɛ ke bonyii bo mbee le bô boom bo ntum e bo Jisos e noo bocee kentaashɛ ke jó fiisɛn bó. Ɛ bó see fiɛɛ ficii ɛ̂ bó no Nyo' se lemɛɛ can yibole. \v 5 Geenɛn, ɛ bonyii bo mbee le bomew bò to nu tɛn ɛ̂ ŋgoo Bofalasii le, ja we gay lɛ, “Bó kɛŋke kɛ keetfuusè bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu yew, gaytè ɛ bó gɛɛle bonci bo Muses e.” \p \v 6 No bó gay nonɛn, ɛ boom bo ntum e bo Jisos e bô bocee kentaashɛ bvuu shii keeley ɛnte jo fiɛɛ fidvu. \v 7 \x - \xo 15:7 \xt 10:1-43\x*Ɛ bó ke she jeme gɛn ncejole, ɛ Bita nɛ leem we gay lɛ, “Boom bo bwɛɛm e, ben kee lɛ ɛ̀ to nu fwele ɛ Nyo' baa me ɛ̂ ben ɛnte lɛ ɛ̀ nu diuw wɛm e wvù bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu nu ke eyuuke saaka we wvù jee, beŋe wvú le. \v 8 \x - \xo 15:8 \xt 2:4; 10:44\x*Ɛ Nyo' wvù kee mvuntelem mvu bonyii le, duŋcɛ lɛ wen nu ɛ fiisɛn bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu, nya bó bô Keyoy ke Yuule lɛŋlɛŋ no wvú to nyaɛ ɛ̂ beene. \v 9 \x - \xo 15:9 \xt 10:35\x*Wvú to baa duŋci kejɛɛy jɛɛy beene ɛ bonyii bodvu kɛ. Wvú to nu ɛ ge ɛ mvuntelem mvubole no yuule njefo bó to nu ɛ lese fitele yî Jisos e. \v 10 \x - \xo 15:10 \xt 15:19; Gal 2:16; 3:10-12; Ɛfɛ 2:5-8\x*No fí nu nonɛn, ben ɛ ghan nɛɛ ɛ sɛ no gomte keeshiike fitele fi Nyo' le, joo bvujitɛ gɛɛle yî ŋgoo bonyii bo mbee le, ɛ bvujitɛ bvun to ghaw wase beene noo bo'icee cee bosɛɛbeene? \v 11 Fí baa nu lɛŋ kɛ. Beene nu ɛ bee lɛ Nyo' boysee beene ɛ ɛ̀ nu nje mboyma wvù Tata Jisos nu ɛ buw beene dvú. Ɛ ɛ̀ nu kɛ tɛn lɛŋlɛŋ no wvú boysee bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu.” \p \v 12 \x - \xo 15:12 \xt 2:22\x*No Bita jeme ɛ mɛse, ɛ bonyii bocii cife, mum no yeke no Banaban bô Baul fɛle no bó se ghane gɛne fô bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le, ɛ Nyo' nyaa bó bô mvuŋgay lɛ bó egeè mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le bô mwɛɛm mvu diuw wvù yumɛɛn e dvú. \v 13 Ɛ bó jeme mɛse, ɛ Jɛm mum gay lɛ, “Boom bo bwɛɛm e, ben eyekɛ eyuw. \v 14 Semon be ɛ see wase ɛ̂ beene no Nyo' to kɛwɛɛ duŋcɛ tɛn shiee we fô bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le, caw bomew ɛ̂ bó ɛnte lɛ ɛ̀ nu bew bonyii. \v 15 Ɛ fiɛɛ fì bonyii bo ntum Nyo' le to saŋɛɛ lɛne kɛ ɛkalɛ kemwaaŋ bô fì Nyo' to geɛ. Bó to saŋ lɛ, \q1 \v 16 \x - \xo 15:16 \xt Amo 9:11-12; Yɛsa 45:21\x*‘Kefew too lo kè me nu ŋke eŋkase ento, \q1 enseyse yew Dawe yì nu ɛ gbwe wase. \q1 Me nu ŋke en'yoo binffuy bidvu, \q1 ɛ́ yí ekase eleem we. \q1 \v 17 Nonɛn, ɛ́ kebɛse ke bonyii le emum egomte Tata, \q1 ɛ bonyii ban bocii nu bò yaa nu kɛ Bojuu bò me nu ɛ ncaw \q1 lɛ ɛ̀ nu bem bonyii. \q1 \v 18 Fifin nu ɛ ɛ̀ jemyi Nyo', \q1 ɛ wvú to ge wase ɛ bonyii kiɛɛ ɛ ɛ̀ bɛɛ lo bvuyvuum e.’ \p \v 19 \x - \xo 15:19 \xt Gal 5:3\x*Me ɛ no n'yɛne fiem lɛ fo beene enyaà ŋgɛw ɛ̂ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu bò nu ɛ lese fitele yî Nyo' le kɛ. \v 20 \x - \xo 15:20 \xt 15:29; 21:25; \xt 1Kol 8:1-13; 10:23-33; \xt Lɛw 18:6-18; \xt Lɛw 17:15; \xt Lɛw 17:10-14\x*Beene esaŋ kɛ ɛ ɛ̀ nu ŋwa' fô bó le, egay lɛ fo bó edieè mwɛɛm mvù bonyii nu ɛ ge bintaŋe dvú fô bonyo' le kɛ, njefo ɛ̀ nu mwɛɛm mvu nnyɛn e. Fo bó ekɛŋkè fiɛɛ keege bô kenjaŋ kɛ. Fo bó edieè nyam yì nu sɛ bó sɛle lo ɛlɛmɛ ɛ buy kɛ. Fo bó edieè ɛlɛmɛ ke nyam e kɛ. \v 21 \x - \xo 15:21 \xt 13:15\x*Bó saŋ nonɛn, njefo bonci bo Muses e ban nu ɛ bó to yɛɛyi wase ncejole mondvuum monciim ɛ bonyii yuuke, ɛ ɛ̀ nu kɛ bó bò bó taaŋke ɛbɛn yéw bunle le ɛdiuw ɛ mbam e ɛcii.” \s1 Ɛ bó saŋ ŋwa' fô bonyii bo mbee le bò yaa nu kɛ Bojuu \p \v 22 \x - \xo 15:22 \xt 11:18; 16:4\x*Nonɛn, ɛ boom bo ntum e bo Jisos e bô bocee kentaashɛ noo kentaashɛ ke bonyii bo mbee le kecii bee fifiɛ, mum yɛn lɛ fí jee lɛ bó ebaa bonyii ɛ̂ bó ɛnte etum ɛ́ bô bo Banaban noo Baul egɛn Antiok. Ɛ bó mum baa Judas wvù diee diew dimew to nu lɛ Basabas, bvuu baa tɛn Silas. Bonyii bo bofɛɛ ban to nu bikuu ɛnte jo bonyii bo mbee le. \v 23 Ɛ bó saŋ ŋwa' wvù bó nu etum bó dvú ɛ wvú nu lɛ: \p “Bese boom bo bwee wene le bò nu boom bo ntum e bo Jisos e bô bocee kentaashɛ gayte ben e bonyii bo mbee le bocii bò yaa nu kɛ Bojuu, bò nu ɛ̂ kelaante kè Antiok e bô bò nu keba kè Silia le noo bò nu ɛ̂ kè Silishia le. \v 24 \x - \xo 15:24 \xt Gal 1:7; 5:10\x*Bese nu ɛ yuw lɛ bonyii bomew nu ɛ buy ɛ̂ bese ɛnte ɛ to ɛ no nyaa ŋgɛw, bvuŋse bvufee bvunɛn bô n'yɛɛyi mvu sɛ ɛ̀ tum bese bó ŋkuuŋ. \v 25 Nonɛn, bese ɛ mum ɛ shii bocii ɛ bee lɛ bó ebaa bonyii bomew etum fô ben e, ɛ́ bó etoò bô bo Banaban noo Baul bò nu nsáa yese shém. \v 26 Bonyii ban nu ɛ bó ɛ yefe wase kpwe ye le nje lemme di Tata wesebeene wvù Jisos Klistu le. \v 27 Bese ɛ mum ɛ tum Judas bô Silas lɛ bó eto ebvuu ejeme tɛn bô diuw fiɛɛ fì nu ɛ̂ ŋwa' wvun e. \v 28 \x - \xo 15:28 \xt 10:19; 15:20; Luk 11:46\x*Bee bo Keyoy ke Yuule nu ɛ yɛn lɛ fí baa jee keeyikɛ ben bô bvujitɛ bvumew ɛfey bonci bo shiee le ban bò nu lɛ: \v 29 Fo ben edieè mwɛɛm mvudien mvù bó nu ɛ ge bintaŋe dvú fô bonyo' le kɛ. Fo ben edieè ɛlɛmɛ ke nyam e kɛ. Fo ben edieè nyam yì nu sɛ bó sɛle lo ɛlɛmɛ ɛ buy kɛ. Fo ben ekɛŋkè fiɛɛ keege bô kenjaŋ kɛ. Ɛ́ ben lewte mwɛɛm mvun, tu ben gee lɛŋ. Bó ɛ shɛɛ wase.” \p \v 30 Ɛ bó saŋ nonɛn mum tum bonyii ba dvú ɛ bó bow dvú Antiok. Ɛ bó gɛn, kum kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke jó kecii, nya ŋwa' wvudvu ɛ̂ bó. \v 31 Ɛ bó taŋ ŋwa' wvudvu, ɛ saaka wvudvu lɛɛse mvuntelem mvubole, ɛ bó yuw njoŋ baay. \v 32 \x - \xo 15:32 \xt 11:23, 27\x*Ɛ Judas bô Silas bò to nu bonyii bò seŋe mwɛɛm mvù bó yuuke ɛ Nyo' jemyi, nya bontefe nteen ɛ̂ bonyii bo mbee le, ge ɛ bó no kɛŋke mvuŋgay ɛ̂ mvuntelem e. \v 33 Ɛ bó bosɛn ce jó ntay. Ɛ bonyii bo mbee le ke ciinse bó ɛ bó no kaase bô nyɛkeey tuu jim fô bonyii bò to tumɛɛ bó le. \v 34 \f + \fr 15:34 \ft Boŋwa' bo boyvuum bomew kɛŋke kencim ke 34, ɛ kí nu lɛ, “Geenɛn, ɛ Silas mɛy fiew Antiok.”\f* \v 35 Ɛ Baul bô Banaban bosɛn ce Antiok ntay, ɛ bô bonyii bomew yɛɛyi bvuu fewci diɛw Tata. \s1 Ɛ Baul bô Banaban gawsɛn \p \v 36 Ɛ kefew ke dioo gɛncɛ, ɛ Baul gay ɛ̂ Banaban lɛ, “Bee wo ekase etu jim eghan bilaante bì bee wo se fewci diɛw Tata bí le, eyɛn laa bonyii bo mbee le bo jó gee nɛɛ lɛ.” \v 37 \x - \xo 15:37 \xt 12:12\x*Ɛ Banaban mum no gomte keejo Jon Mak lɛ bô bó eghane. \v 38 \x - \xo 15:38 \xt 13:13\x*Geenɛn, ɛ Baul faŋɛ yaa ekooŋke lɛ bó ejo wvú kɛ, njefo wvú to nu ɛ cinɛ bó le Bamfilia faŋɛ yaa mɛse lɛne dì bô bó to kɛŋke kɛ. \v 39 \x - \xo 15:39 \xt 13:4\x*Ɛ Baul bô Banaban ke she kicɛn baay, mum gawsɛn. Ɛ Banaban jo Maaku, ɛ bô wvú ley ŋguw wvu ɛ̂ joo, gɛn Sayblus. \v 40 \x - \xo 15:40 \xt 14:26\x*Ɛ Baul caw fiew ɛ ɛ̀ nu Silas. Ɛ bô wvú dioo nɛn'yi, ɛ bonyii bo mbee le nya bó can Tata le ɛ wvú buw bó bô nfi we. \v 41 Ɛ bó gɛn je biba bì Silia bô bì Silishia le, no ghane yvuwse mvuntelem mvu bintaashɛ bi bonyii bo mbee le. \c 16 \s1 Ɛ Timatio ley ŋgoo Baul bô Silas e \p \v 1 \x - \xo 16:1 \xt 14:6; \xt Lum 16:21; 1Kol 4:17; Fili 2:19; 2Tim 1:5\x*Ɛ Baul ghan gɛn buy ɛ̂ kelaante kè Dɛlbi le, ke nɛ gɛn ɛ̂ ke Lista le. Wee ŋgoo Jisos mvu to nu Lista jodvu ɛ diee nu Timatio, ɛ bwee nu wee Juu, nu tɛn wee mbee, geenɛn ɛ ice to nu wee Glek. \v 2 \x - \xo 16:2 \xt 6:3; Fili 2:20, 22\x*Timatio wvun to nu wee ɛ bonyii bo mbee le bocii bo Lista noo bo Ikonium bɛnsee wvú. \v 3 \x - \xo 16:3 \xt Gal 2:3-5; 1Kol 9:20\x*Ɛ Baul no gomte keejo wvú lɛ bô wvú eghanè, mum tfuse wvú yew. \f + \fr 16:3 \ft Bó to tfuse Timatio yew wvu lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ wvú efewci diɛw Nyo' ɛ̂ Bojuu ɛ bó yaa nyaake kɛ wvú no ice to baa nu wee Juu kɛ.\f* Ɛ wvú to tfuse wvú yew nonɛn, njefo Bojuu bocii bò to cee biba bidvu le to kee lo lɛ icee Timatio to nu wee Glek. \v 4 \x - \xo 16:4 \xt 15:22-29\x*Ɛ bó mum no ghane, gɛne ɛ̂ bilaante le, dioo gɛne no seŋe ɛ̂ bonyii bo mbee le bonci bò boom bo ntum e bo Jisos e noo bocee kentaashɛ ke Jɛlusalɛm to shilɛɛ bee lɛ bó egɛɛlè. \v 5 \x - \xo 16:5 \xt 2:41\x*Nonɛn, ɛ bintaashɛ bi bonyii bo mbee le bidvu mum no tɛmyi gɛne fwe fwe yî mbee le. Ɛ bonyii no biise bó le ɛdiuw ɛcii. \s1 Ɛ fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le to fô Baul e Towas \p \v 6 \x - \xo 16:6 \xt 10:19\x*Ɛ Baul bô ŋgoo ye nɛ lɛ bó egɛn efewcɛ diɛw Nyo' woŋ wvù Ɛsia le, ɛ Keyoy ke Yuule tun. Ɛ bó mum lɛn wase fey ɛ ɛ̀ nu je keba kè Fligia bô kè Galɛshia le. \v 7 Ɛ bó ke dioo gɛn buy mbew woŋ wvù Misia le no gomte keeley gɛn keba kè Bitinia le, ɛ Keyoy ke Jisos e bvuu tun. \v 8 Nonɛn, ɛ bó mum fey woŋ wvù Misia le, daŋsɛn gɛn ɛ̂ kelaante kè Towas e. \v 9 Ɛ ɛ̀ ke no nu ɛntaŋ, ɛ fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le nɛ to fô Baul e. Ɛ wvú yɛn ɛ̂ fiɛɛ fidvu le ɛ wee mvu wvu Masedonia leeme lɛke wvú lɛ, “Kee wo, lente kɛ eto Masedonia jan efi bese.” \v 10 No fiɛɛ fidvu to fô Baul e nonɛn, ɛ bee bó \f + \fr 16:10 \ft Luk wvù to saŋɛɛ ŋwa' wvun to ley ŋgoo bo Baul e Towas fɛn, ɛ bô bó no lɛne.\f* mum yɛn lɛ Nyo' nu ɛ duŋcɛ ɛ̂ bese lɛ bese egɛn efewcɛ saaka we wvù jee woŋ wvù Masedonia le. Kaŋ mwaaŋ, ɛ bese mum seyse keegɛn jó. \s1 Ɛ Lidia lese fitele yî Jisos e Filibi \p \v 11 Ɛ bese nɛ Towas, lente teytey ɛ̂ ŋguw wvu ɛ̂ joo le, buysɛn Samotɛs. Ɛ bvú buy yuu ɛ bese gɛn fwe buy Niabolis. \v 12 Ɛ bese ke nɛ fó lɛn gɛn Filibi, ɛ ɛ̀ nu kelaante ke ɛ̂ keba ke fwe le Masedonia. \f + \fr 16:12 \ft Masedonia to nu ɛ bó ɛ gaw biba binɛw, ɛ kin to nu ke fwe.\f* Kelaante kedvu to nu wase ke bala bo Lum e. Ɛ bese ce jó yî ɛdiuw e. \v 13 \x - \xo 16:13 \xt 17:2\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu diuu di mbam e, ɛ bese buy ɛlaante jodvu, gɛn diuw joo le fô bese to kpwawci lɛ bvudvuu bvu Bojuu le bvu bunle le nu enu. No bese gɛn, ɛ bokɛnɛ bomew to tase wase fó, ɛ bese mum shii no jemyi ɛ̂ bó. \v 14 \x - \xo 16:14 \xt 17:4\x*Kpwoon mvu to nu fó yuuke tɛn ɛ diee nu Lidia, ɛ wvú to ké no wvumte Nyo'. Wvú to buy ɛ̂ kelaante kè Tayatila le, ɛ wvú to ké no geese kfuu ndvú yimi, ɛ yí nu kɛ yí yɛɛle lo, lumte. Ɛ Tata yene fitele fiew, ɛ wvú bee fiɛɛ fì Baul to jemyi le. \v 15 \x - \xo 16:15 \xt 8:36\x*Ɛ bó ke lese wvú bô bonyii bo ɛ̂ wvú yew ɛ̂ joo, ɛ wvú mum lɛkɛ bese gay lɛ, “Kee ben, ɛ́ ben fɛn nu ɛ yɛn lɛ me nu ɛ nlese fitele fiem ficii yî Tata le, ɛ́ ben to kɛ gɛn ce ɛ̂ me yew.” Ɛ wvú mɛy kɛ no nyɛɛyi nonɛn, ɛ bese ke ghan bee gɛn. \s1 Ɛ bó fen Baul bô Silas yew ncaw e Filibi \p \v 16 \x - \xo 16:16 \xt 19:24\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu diuu dimew ɛ bese dioo egɛne fô bvudvuu bvu bunle le, tasɛn bee bo wan kpwoon mvu ɛ ɛ̀ nu nfwa. Wvú to kɛŋke keyoy kemew yî ye le, ɛ ɛ̀ nu kè ké ge ɛ wee no nu wee diam. Bonyii bò to kɛŋke wan kpwoon wvudvu to kawte bigew yî ye le naa ntay nje wvú to ké no seŋe mwɛɛm mvù nu ke ekooy. \v 17 \x - \xo 16:17 \xt 19:15; Luk 4:34, 41\x*Ɛ wan kpwoon wvudvu dioo yɛn bee bo Baul e, mum no bii bese le wamte, gayte lɛ, “Bonyii ban nu bonyii bo lemme le bo Nyo' wvù nu Ɛkolɛ ke Mwɛɛm Mvunciim e, ɛ bó duŋci je yì ɛ̀ nulo ɛ́ ben eghan jó sɛ boy.” \v 18 \x - \xo 16:18 \xt 3:6\x*Ɛ wvú ke ge nonɛn buy ɛdiuw nteen, ɛ fí ke nɛ ton'yɛ Baul, ɛ wvú baŋke ye wam keyoy kedvu gay lɛ, “Me ŋgayte ɛ̂ wo ɛ̂ diee di Jisos Klistu le, buyɛ yî wan wvun e.” Ɛ kí mum buy yî ye le kɛ sekedvu. \p \v 19 Ɛ bonyii bò to kɛŋke nfwa wvudvu yɛn lɛ je bowen yi bigew nu ɛ yí ɛ ka wase, ɛ bó mum koo Baul bô Silas gufe gɛn bô bó fwe dvu bocee woŋ ya le fô bó to ké no saake bonsaw. \v 20 \x - \xo 16:20 \xt 17:6\x*No bó gɛn bô bó, leke fwe dvu bala bo Lum bò to saake bonsaw gay lɛ, “Bonyii ban nu Bojuu, ɛ bó nyaa ŋgɛw ɛ̂ kelaante kesɛse le. \v 21 Bó yɛɛyi bonyii bô nce wvù nci wese baa bee kɛ. Bese nu bonyii bo Lum, ɛ ɛ̀ yaa nulo ɛ́ bese ebiì nce wvudvu le kɛ.” \v 22 \x - \xo 16:22 \xt 2Kol 11:25; 1Tɛs 2:2\x*Ɛ kebombom ke bonyii le kè to nu fó mum tom bó, fɛnte yî Baul bô Silas e. Ɛ bonyii bò to saake bonsaw ba mum saayɛ ndvú yî Baul bô Silas e, gay lɛ bó etam bó. \v 23 Ɛ bó loocɛ tam bó ntay, jo bó gɛn lese yew ncaw e, gay ɛ̂ wee wvù to cɛyte yew ncaw lɛ wvú ecɛytè bó ntay. \v 24 No wvú yuw nonɛn, mum jo bó gɛn fen naa ɛ̂ kebuw ke ɛnte le yew ncaw e, fen bikaa bibole ɛ̂ difwaŋ e. \p \v 25 Ɛ ɛ̀ ke no nu kɛ diɛwɛ ɛntaŋ ɛntelɛŋ e, ɛ Baul bô Silas bunlee yemte bensee Nyo', ɛ bonyii bo ncaw e yeke, \v 26 ɛ nshɛ nɛ sɛsɛ shiw bô mvuŋgay, ɛ yew ncaw shiw gɛn buy yî kenffuy e. Kaŋ mwaaŋ, ɛ dew fwese yicii yene ye, ɛ boncaw fɛykɛn yî bonyii bo ncaw e bocii. \v 27 \x - \xo 16:27 \xt 12:18-19\x*Ɛ wee wvù to cɛyte yew ncaw yidvu kamse, dioo yɛn ɛ dew fwese nu yɛ, ɛ wvú mum no kpwaake lɛ bonyii bo ncaw e nu ɛ bó ɛ lewtɛ wase. Ɛ wvú mum baa nyo ɛ̂ ŋku le lɛ wen eyu ɛkolɛ kew dvú. \v 28 Ɛ Baul wam foweɛwe gay lɛ, “Fo wo eyu ɛkolɛ kuw kɛ. Bese nu fɛn bocii.” \p \v 29 Ɛ wee wvù to cɛyte yew ncaw wvudvu tee ɛ wee to bô ken'yeese, ɛ wvú lewtɛ ley yew, gɛn tum ɛnvuw fwe dvu Baul bô Silas ciiŋke bô nfan. \v 30 \x - \xo 16:30 \xt 2:37; 11:14; Jon 6:28-29\x*Ɛ wvú nɛ jo bó, buy bô bó ɛkfuŋ, bife ɛ̂ bó lɛ, “Bo'icɛm, ɛ̀ nulo ɛ́ me eŋge nɛɛ nsɛ mboy.” \v 31 Ɛ bó tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Lese fitele yî Tata Jisos e, ɛ́ ben ɛ bonyii bo ɛ̂ wo yew ke emum eboy.” \v 32 Ɛ bó mum fewcɛ saaka wvu ɛkumɛ Tata ɛ̂ bô bonyii bo ɛ̂ wvú yew. \v 33 \x - \xo 16:33 \xt 16:15\x*Ɛ wvú ke jo bó kɛ ɛntaŋ jodvu, cukɛ bilɛmte bibole. Kaŋ mwaaŋ, ɛ bó mum lese wvú bô bonyii bocii bo ɛ̂ wvú yew ɛ̂ joo. \v 34 Ɛ wvú mum jo bó, ɛ bô bó ben ɛ̂ wvú yew, ɛ wvú nya mwɛɛm mvudien ɛ bó die. Ɛ bô bonyii bocii bo ɛ̂ wvú yew mum no laŋlaŋe lɛ bó nu ɛ lese wase fitele yî Nyo' le. \p \v 35 Ɛ ɛkfuŋ ke buy yuu, ɛ bala bo Lum ba bò to saake bonsaw tum bonyii bo nci le lɛ bó egɛn egay ɛ̂ wee wvù cɛyte yew ncaw wɛ lɛ wvú ebvuse bonyii ba ɛ́ bó egɛnè. \v 36 Ɛ wee wvù to cɛyte yew ncaw wvudvu mum gɛn yɛn Baul e, gay ɛ̂ wvú lɛ, “Bala nu ɛ ciinse ntum lɛ me embvuse ben, ɛ́ ben egɛnè yî nyɛkeey e.” \v 37 \x - \xo 16:37 \xt 22:25-29; 23:27\x*Geenɛn, ɛ Baul gay ɛ̂ bonyii bo nci le ba lɛ, “Bó se nu ɛ tam bese ya le sɛ bó nu ɛ yaw wase ɛ saw nsaw wese ŋkuuŋ, ɛ bese nu kɛ tɛn bonyii bo Lum, ɛ bvuu ɛ fen bese yew, ɛ no duu keseen lɛ bó ebvuse bese ɛjim ɛjim nɛɛ le? Kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ fí ekooy kɛ. Ɛ̀ nu ke eto kɛ bala bodvu fɛn sɛ bvuse bese.” \p \v 38 Ɛ bonyii bo nci le ba kase tu jim see ɛ̂ bala bo Lum ba no Baul jeme. Ɛ bó yuw lɛ Baul bô Silas nu tɛn bonyii bo Lum, mum no fane. \v 39 Ɛ bó mum to ku can ɛ̂ bó, bvuse bó yew ncaw e, ciinse bó, lɛkɛ lɛ bó enɛ ɛlaante jodvu. \v 40 \x - \xo 16:40 \xt 11:23\x*Ɛ Baul bô Silas buy yew ncaw e, gɛn yew dvu Lidia ɛ bonyii bo mbee le nu dvú, ɛ bó tefe bó mum nɛnɛ jó. \c 17 \s1 Ɛ Baul bô Silas gɛn Tɛsalonika \p \v 1 \x - \xo 17:1 \xt 1Tɛs 2:1-2\x*Ɛ Baul bô Silas mum no gɛne, fey ɛ̂ bilaante bì Amfibolis bô Abolonia le, daŋsɛn gɛn buy Tɛsalonika. Ɛ yew bunle Bojuu to nu jó. \v 2 \x - \xo 17:2 \xt 9:20; 13:5, 14, 44; 14:1; 16:13; 17:10, 17; 18:5, 26; 19:8-9; 28:17\x*Ɛ Baul mum gɛn ley yew bunle le kɛ no nce we to ké no nu, no too jemyi ɛ̂ bonyii dvú yî ɛdiuw ɛ mbam e ɛta, duŋci fiɛɛ ficii ɛ̂ Ŋwa' Nyo' le. \v 3 \x - \xo 17:3 \xt 3:18\x*Ɛ wvú no duŋci jó, cɛɛyi lɛ Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ to kɛŋke keeke eyɛn ŋgɛw, ekase ebuy yî kpwe le. Ɛ Jisos wvun wvù wen fewci ɛkumɛ wvú nu Mboyse wvudvu. \v 4 \x - \xo 17:4 \xt 13:50; 16:14; 17:17\x*Ɛ bonyii bomew yuw nonɛn, bee bɛne Baul bô Silas e. Ɛ Boglek bomew bò to wvumte Nyo' noo bokɛnɛ bo baay baay bomew bee tɛn nteen. \v 5 \x - \xo 17:5 \xt Lum 16:21\x*Geenɛn, ɛ Bojuu bomew mum no bene kendoŋ bô Baul noo Silas, kum bonyii bomew bò to gbwayte ɛcici ɛ bô bó taashɛ kebombom e, kɛw diuw ɛlaante. Ɛ bó mum nɛ gɛn ŋgoy yew Jason lɛ bó gomte Baul bô Silas keebvuse enya ɛ̂ bonyii ɛkfuŋ. \v 6 \x - \xo 17:6 \xt 16:20\x*Ɛ bó dioo gom ŋkuuŋ, mum gufe Jason bô bonyii bo mbee le bomew gɛn bô bó fwe dvu bocee ntɛw, no wamte gayte lɛ, “Bonyii ban nu bò ghane baŋse woŋ ɛ wvú tuu ncine, ɛ bó ɛ to wase ɛ buy jan, \v 7 \x - \xo 17:7 \xt Luk 23:2; Jon 19:12\x*Jason ɛ fiisɛn bó ɛ gɛɛ yew dvu wvú. Bó bocii ŋgoyte bonci bo Nfon wvu Lum e, duu lɛ Nfon wvumvu nu dvú ɛ diee nu lɛ Jisos.” \v 8 Ɛ bocee ntɛw bô bonyii yuw nonɛn, nɛ no wɛwte lo. \v 9 Ɛ bó mum kan ɛ Jason bô bonyii bo mbee le nya bigew lɛ ɛ́ fí ke bvuu kooy lo, bó saa etfuse bigew bidvu ɛ̂ bó kɛ. Ɛ bó mum cinɛ bó le ɛ bó no gɛne. \s1 Ɛ Baul bô Silas gɛn Bɛlia \p \v 10 \x - \xo 17:10 \xt 17:2\x*Ɛ ɛkfuŋ ke dioo jiim, ɛ bonyii bo mbee le jo Baul bô Silas ciinse ɛ bó no gɛne ɛ̂ kelaante kè Bɛlia le. No bó ley jó, gɛn yew bunle Bojuu le. \v 11 \x - \xo 17:11 \xt Jon 5:39\x*Bojuu bo jó to nu bonyii ɛ bó kee fiɛɛ fele bo Tɛsalonika, njefo bó to nu ɛ loocɛ fiisɛn n'yɛɛyi bô shiee, no taasse Ŋwa' Nyo' ɛdiuw ɛcii keeyɛn laa mwɛɛm mvù Baul yɛɛyi bó dvú nu kecɛɛy ɛ. \v 12 \x - \xo 17:12 \xt 11:18\x*Ɛ bó mum bee diɛw Nyo' le nteen. Ɛ bokɛnɛ bo baay baay nteen bò to nu Boglek noo bolemsɛ nteen bò to nu tɛn Boglek bee tɛn. \v 13 \x - \xo 17:13 \xt 14:5, 19; 1Tɛs 2:14-16\x*Geenɛn, ɛ Bojuu bo Tɛsalonika ke yuw lɛ Baul nu ɛ gɛn wase ɛ no fewci diɛw Nyo' Bɛlia, ɛ bó mum gɛn tɛn jó, bɛyse kebombom ke bonyii le ɛ bó kɛw mvunlaa. \v 14 Ɛ bonyii bo mbee le mum gay lo ɛ̂ Baul kaŋ mwaaŋ ɛ wvú gɛn diuw joo yi baay e. Geenɛn, ɛ Silas bô Timatio shɛɛ Bɛlia. \v 15 Ɛ bonyii bò to gɛnɛɛ keeciinse Baul, gɛn buy Atɛn mum cinɛ wvú le. Ɛ bó dioo tuu jim, ɛ Baul tum bó lɛ bó egɛn tefe ɛ̂ Silas bô Timatio lɛ bó emom kɛ lɛ ebi wen e cekey. \s1 Ɛ Baul no nu Atɛn \p \v 16 Ɛ Baul mum no cɛyte Silas bô Timatio Atɛn. Ɛ wvú ke dioo ghane jó, yɛn ɛ kelaante kedvu ɛ yiŋsɛn lo bô mvumooso. Ɛ fí shiw fitele fiew. \v 17 \x - \xo 17:17 \xt 17:2, 4\x*Ɛ wvú mum gɛn yew bunle Bojuu le, jeme bô bó noo bonyii bò to yaa nu kɛ Bojuu bò to bunlee tɛn Nyo' dvú. Ɛ wvú bvuu no jemyi tɛn ɛdiuw ɛcii ya le bô bonyii bò to ké nɛ to fó. \v 18 \x - \xo 17:18 \xt 4:2; 1Kol 1:22\x*Ɛ bonyii bo n'yɛɛyi le bomew bò bó to teŋe lɛ Ɛbikolian noo bò bó to teŋe lɛ Sitoyik ke nɛ to keebew tɛn mbew bô bo Baul. No Baul to fewci ɛkumɛ Jisos noo mbuy wvu yî kpwe le, ɛ bomew mum no biite lɛ, “Keyuŋ kin sɛ kumte diuw lɛ la le?” Ɛ bomew no duu fibole lɛ, “Fí yen'yi nɛn kɛ diɛwɛ wvú fewci ɛkumɛ bonyo' bo bonyii bomew e.” \v 19 Nonɛn, ɛ bó mum jo Baul ɛ bô bó gɛn fô nshii wvù bó teŋe lɛ Aleobagus e, \f + \fr 17:19 \ft Nshii wvun nu fô bó to ké no seysee mwɛɛm mvu ɛ̂ kelaante kè Atɛn e, bvuu saake bonsaw fó.\f* gay ɛ̂ wvú lɛ, “Bese gomte keebvuu eyuw ɛkumɛ n'yɛɛyi wvu fwɛ wvun wvù wo too dvú laa wvú nu lɛ la lɛ. \v 20 Wo jemyi mwɛɛm mvumew ɛ bese ke baa yuw wase kɛ. Nonɛn, bese ɛ no gomte keekiɛɛ kenyi kedvu.” \v 21 (Bonyii bo Atɛn noo botolo bo jó to ké no nu kɛ fibole keeshee yuuke ɛ ɛ̀ nu mwɛɛm mvu mvunfɛm, jemyi ɛkumɛ mvú.) \p \v 22 Ɛ Baul mum leem fwe dvu nshii Aleobagus wvudvu, gay lɛ, “Bonyii bo Atɛn, me n'yɛne lɛ ɛ̂ jé le yicii nu ɛ ben wvumte bonyo' baay. \v 23 Me njemyi nɛn, njefo me nse ŋghane ɛlaante jonɛn, ɛ ndioo ntaale mondvuum mò ben bunlee bonyo' mó le, ɛ n'yɛn ketaŋ ke ncese le kemew e ɛ bó ɛ saŋ yî dvú le lɛ, ‘Fô nyo' wvù bó baa kee le kɛ.’ Nyo' wvudvu wvù ben bunlee, wvù bó baa kee kɛ, nu wvú wvù me nu enfewcɛ ɛ̂ ben keseen. \v 24 \x - \xo 17:24 \xt 7:48; Mben 146:6; 1Bfn 8:27\x*Nyo' wvudvu wvun nu wvù to bomɛɛ woŋ wvun bô mwɛɛm mvunciim mvù nu yî dvú le. Ɛ̀ nu wvú Nfon ɛbulɛ bô nshɛ, ɛ kɛ wvú ké no cee yéw ncese yì ɛ̀ bom bonyii le kɛ. \v 25 \x - \xo 17:25 \xt Mben 50:9-13\x*Kɛ wvú tane fiɛɛ fimew fì wvú taale lɛ wee elem fô wvú le kɛ, njefo ɛ̀ nu wvú wvù gee ɛ bonyii bocii yoyte, nu dvú, kɛŋke fiɛɛ ficii fì bó shieele. \v 26 \x - \xo 17:26 \xt Dito 32:8; Job 12:23\x*Wvú to nu ɛ ge ɛ dikfuu di bonyii le dicii buy yî wee mwaaŋ e no nu yî ɛkolɛ ke nshɛ le. Ɛ́ wvú sɛ ge nonɛn, nu ɛ wvú to seyse wase kefew kè bó nu ke enu dvú, noo bidwee bi mondvuum mò bó nu ke eceè mó le. \v 27 \x - \xo 17:27 \xt Yɛsa 55:6\x*Wvú to ge nonɛn, wvu lɛ bonyii ke eghaale, gomte wvú laa bó nu ke eyuu eyɛn wvú le lɛ. Geenɛn, ɛ kɛ Nyo' yaa cim nu ncejole fô wee mvu beene le kɛ. \v 28 \x - \xo 17:28 \xt Keŋ 1:27\x*Fifin nu kɛ lɛŋlɛŋ no wee mvu to jemyɛɛ wase lɛ, \q1 ‘Ɛ̀ nu wvú wvù gee ɛ beene sɛ cee, lɛne, \q1 bvuu nu no beene nu.’ \m Ɛ wee wene binfɛ mvu to jeme wase tɛn lɛ, \q1 ‘Beene nu naa boom bew’. \m \v 29 \x - \xo 17:29 \xt 19:26; Yɛsa 44:9-20\x*No beene nu boom bo Nyo' le nonɛn, fo beene ekpwaakè lɛ Nyo' fieesene fiɛɛ fì ɛ̀ seyse wee bô bvufee bwew, ɛ tfuy bô ketwaa ke bigew e, kɛnɛɛ ɛ kene lo bô tɛ kɛ. \v 30 \x - \xo 17:30 \xt 14:16; Lum 2:4\x*Ɛ̀ to nu kefew kè bonyii to bɛɛ kenjiwe le, gee mwɛɛm mvù befe mvun, ɛ Nyo' cin'yi dvú. Geenɛn, keseen nu ɛ wvú gayte lɛ bonyii bocii ekumɛn mvuntelem mvubole. \v 31 \x - \xo 17:31 \xt 3:15; 10:42\x*Bó ekumɛn njefo wvú nu ɛ gɛɛ diuu dì wvú nu ke esaw woŋ tfuu bii kecɛɛy e. Wvú nu ɛ baa wase wee we wvù nu ke esaake. Fifin nu ɛ wvú duŋcɛ wase ɛ̂ bonyii bocii lɛ ɛ̀ nu kecɛɛy no wvú to bvusɛɛ wee wvudvu yî kpwe le.” \p \v 32 No Baul jeme nonɛn, ɛ bó yuw ɛ wvú ɛ bɛn ɛkumɛ mbuy wvu yî kpwe le, ɛ bonyii bomew nɛ no kieele lo wvú. Ɛ bomew gay fibole lɛ, “Bese gomte keeke ebvuu eyuw ɛkumɛ fiɛɛ fì wo jemyi fin.” \v 33 Nonɛn, ɛ Baul mum buy cinɛ bó le. \v 34 Geenɛn, ɛ bonyii bomew bee fiɛɛ fì wvú to jemyi le, bɛne wvú le. Wee mvu bó le to nu Dionisius wvù to nu wee nshii Aleobagus, ɛ mvu nu kpwoon ɛ diee nu Damalis noo bonyii bomew tɛn. \c 18 \s1 Ɛ Baul gɛn Kolɛn \p \v 1 Ɛjim jodvu, ɛ Baul nɛ Atɛn gɛn ɛ̂ kelaante kè Kolɛn e. \v 2 \x - \xo 18:2 \xt Lum 16:3; 1Kol 16:19; 2Tim 4:19\x*No wvú gɛn jó, ɛ bô wee Juu mvu tasɛn ɛ diee nu Akpwila, ɛ bó to boke wvú Bontus. Akpwila bô Blisilia wvù kpwɛse to bɛɛ nɛ kɛ lo Itali, njefo Klawdius wvù Nfon wvu Lum to nu ɛ bvuse sa' lɛ Bojuu bocii ebuy jó. Ɛ Baul ke laa ghane ɛ̂ bó le, \v 3 \x - \xo 18:3 \xt 20:33-34; 1Kol 4:12; 9:12-18; 1Tɛs 2:9; 2Tɛs 3:7-9\x*dioo yɛn lɛ bó seysee jéw yì bó saaŋke cún dvú, ɛ ɛ̀ to nu kɛ tɛn lemme dì wvú wvù Baul to cee nje dí, ɛ wvú mum no cee fó, ɛ bô bó lemte. \v 4 Ɛ́ ké dioo nu ɛdiuw ɛ mbam e ɛcii, ɛ wvú no gɛne yew bunle le, jemyi bô Bojuu noo Boglek dvú, momte keege lɛ bó ebee fiɛɛ fì wvú to yɛɛyi le. \p \v 5 \x - \xo 18:5 \xt 11:18\x*\x - \xo 18:5 \xt 3:26; 5:42\x*Ɛ Silas bô Timatio ke dioo nɛ Masedonia to, ɛ Baul mum jo kefew kew kecii no fewci ɛ ɛ̀ nu diɛw Nyo', duŋci ɛ̂ Bojuu lɛ Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ nu Jisos. \v 6 \x - \xo 18:6 \xt 13:51; 20:26\x*Geenɛn, ɛ Bojuu bodvu ke nɛ no kicine fiɛɛ fì wvú to jemyi, nan'yi wvú. Ɛ wvú mum yɛwse ndvú ye gay ɛ̂ bó lɛ, “Kpwe yene enù can yene le. Kɛ me ŋkɛŋke ɛbo fó kɛ. Ɛ kɛw yî keseen e, me nu eŋgɛnè wase ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le.” \v 7 Ɛ wvú mum cinɛ bó le, buy gɛn no cee wase ɛ ɛ̀ nu bô wee mvu ɛ ɛ̀ yaa nu wee Juu kɛ, ɛ wee wvudvu to ké no wvumte Nyo'. Diee diew to nu Titius Justus, ɛ la diew nu mbew yew bunle le. \v 8 \x - \xo 18:8 \xt 8:36\x*Ɛ Klisbus wvù cee ɛkolɛ yew bunle bô bonyii bocii bo ɛ̂ wvú yew ke lese fitele yî Tata le. Ɛ bonyii bo Kolɛn nteen no yuuke no Baul fewci ɛkumɛ Jisos, beŋe, ɛ bó mum leese bó ɛ̂ joo. \p \v 9 \x - \xo 18:9 \xt Yɛsa 41:10; Yɛli 1:8; 1Kol 2:3-4\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu ɛntaŋ jomew, ɛ Tata jeme ɛ̂ Baul ɛ̂ fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le lɛ, “Fo wo efanè kɛ, ɛ̀ fewcì kɛ diɛw yɛm gɛne dvú. Fo wo ke elu dvú kɛ, \v 10 njefo me nu bee wo, ɛ kɛ wee yaa nu naa dvú wvù nulo ege fiɛɛ bô wo kɛ. Bonyii bem nu ɛ̂ kelaante kin e nteen.” \v 11 Nonɛn, ɛ Baul mum no nu jó yî kelum e kecile bô keŋgawtɛn, yɛɛyi bonyii bô diɛw Nyo'. \p \v 12 No Baul to nu jó, ɛ Galio ke dioo nu wee sa' wvu ɛ̂ keba kè Akɛya le, ɛ Bojuu baancɛ ye koo wvú gɛn bô wvú yew nsaw e, \v 13 \x - \xo 18:13 \xt 6:13\x*jeme ɛ̂ Galio lɛ, “Wee wvun momte keebaŋse bonyii ɛ bó bunlee Nyo' ɛ̂ je mi le jɛɛy sɛ ɛ̀ nu no nci gomte.” \v 14 \x - \xo 18:14 \xt 23:29; 25:18-20; Jon 18:31\x*Ɛ Baul ke nɛ lɛ wen ejemyi, ɛ Galio nɛ jeme ɛ̂ Bojuu ba lɛ, “Bojuu ben eyuw, ɛ́ fiɛɛ fin be nu fiɛɛ fimew fì befe ɛ wee wvun ɛ ge, kɛnɛɛ nci mvu ɛ wvú ɛ ŋgoy, tu me mbe ɛ ŋkuu shém ɛ n'yekɛ fiɛɛ fì ben jemyi. \v 15 Geenɛn, no fiɛɛ fin nu kɛ mbew ɛkumɛ díɛw bô ɛdiee noo bonci bonɛn, ben eseyse ɛbenɛben. Kɛ ɛ̀ yaa nulo ɛ́ me ensaw fifin fiɛɛ kɛ.” \v 16 No wvú jeme nonɛn, mum kuŋ bó ɛ bó buy yew nsaw e. \v 17 Ɛ bó bocii mum nɛ ley yî Sostɛnes wvù to nu cee ɛkolɛ yew bunle le, mum suŋ wvú fwe dvu yew nsaw. Ɛ Galio faŋɛ yaa kpwe lo fiɛɛ fó kɛ. \s1 Ɛ Baul tu jim Antiok \p \v 18 Ɛjim jodvu, ɛ Baul bvuu ce Kolɛn bô bonyii bo mbee le yî ɛdiuw e nteen, ke mum nɛ cinɛ bó le ɛ bô bo Blisilia noo Akpwila ley ɛ̂ ŋguw wvu ɛ̂ joo le keegɛne Silia. Ɛ́ bó sɛ nɛ Sɛŋklia fò bó to leyɛɛ ɛ̂ ŋguw e, ɛ Baul mvu ɛkolɛ nje ŋkawma wvù wvú to geɛ fô Nyo' le. \v 19 \x - \xo 18:19 \xt 17:2\x*Ɛ bó no gɛne, ke gɛn buy Ɛfɛsus, ɛ Baul cinɛ Blisilia bô Akpwila le jó, yaw gɛn fiew ɛ ɛ̀ nu yew bunle Bojuu le, jeme ɛ̂ Bojuu dvú. \v 20 Ɛ bó ke lɛkɛ lɛ wvú ebvuu ece kɛ bô bó ɛdiuw nteen, ɛ wvú tun. \v 21 \x - \xo 18:21 \xt Jɛm 4:15\x*Geenɛn, ɛ wvú ke dioo nɛn'yi, gay ɛ̂ bó lɛ, “Me nu ŋke eŋkase ento ɛ̂ ben e ɛ́ Nyo' fɛn ɛ bee.” No wvú gay nonɛn, mum ley ɛ̂ ŋguw e nɛ Ɛfɛsus. \p \v 22 Ɛ ŋguw ke gɛn buy Kaysalia, ɛ Baul buy, ben gɛn gay kentaashɛ ke bonyii bo mbee le Jɛlusalɛm, mum nɛ bow Antiok. \v 23 Ɛ wvú ke ce jó ɛ kefew gɛncɛ, mum kase nɛ no lɛne fele ɛ̂ biba bì Galɛshia bô Fligia le, yvuwse mvuntelem mvu bonyii bo mbee le bo jó. \s1 Ɛ Abolos fewcɛ diɛw Nyo' Ɛfɛsus \p \v 24 \x - \xo 18:24 \xt 19:3-4; \xt 1Kol 1:12; 3:4-6\x*Ɛ wee Juu mvu ke nɛ to Ɛfɛsus ɛ diee diew nu Abolos, ɛ bó to boke wvú Alɛksandia. Ɛ̀ to nu wee ɛ wvú kee njeme, bvuu kee Ŋwa' Nyo' ntay. \v 25 Bó to nu ɛ yɛɛyi wase wvú bô Je yì Tata duŋci, ɛ wvú mum no fiee lo bô n'yɛɛyi wvu ɛkumɛ Jisos, yɛɛyi bonyii lɛŋ. Geenɛn, wvú to kee kɛ ɛ ɛ̀ nu fiɛɛ fì Jon to fewci leese bonyii ɛ̂ joo. \v 26 \x - \xo 18:26 \xt 17:2\x*No wvú to toɛ Ɛfɛsus, mum kɛw no yɛɛyi bonyii yew bunle le yaa fane kɛ. Ɛ Blisilia bô Akpwila ke yuw no wvú yɛɛyi nonɛn, mum jo wvú, gɛn bvuu yuuse wvú ntay ɛkumɛ Je yì Nyo' duŋci. \p \v 27 Ɛ Abolos ke nɛ kpwawcɛ lɛ wen enu elente egɛn keba kè Akɛya le. Ɛ bonyii bo mbee le bo Ɛfɛsus mum ficɛ wvú, saŋ ŋwa' ɛ̂ ŋgoo bonyii bo mbee le bo Akɛya, tomte lɛ wvú ke dioo ɛ fɛse ɛ bó fiisɛn wvú. Ɛ wvú ke gɛn jó, fi bonyii bo mbee le ntay, ɛ bonyii ban nu bò Nyo' to nu ɛ buw bó bô mboyma, ɛ bó lese fitele yî Jisos e. \v 28 \x - \xo 18:28 \xt 5:42\x*Ɛ wvú no beeke mbew bô Bojuu ya le ɛ ɛ̀ yaa nu wvu wɛɛ kɛ, soo bó, duŋci ɛ̂ Ŋwa' Nyo' le lɛ Jisos nu Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ. \c 19 \s1 Ɛ Baul gɛn Ɛfɛsus \p \v 1 Ɛ̀ to nu seke Abolos to nu Kolɛn, ɛ Baul ke jo je yi ɛnte ɛnte ɛ̂ biba bì wvú to lɛne jó le, fɛse Ɛfɛsus. No wvú fɛse jó, yɛn ŋgoo bonyii bo mbee le bomew e, \v 2 \x - \xo 19:2 \xt 2:38; 8:16\x*bife ɛ̂ bó lɛ, “Keyoy ke Yuule to nu ɛ to yî yene le seke ben to lesɛɛ fitele yî Jisos e?” Ɛ bó tfuse lɛ, “Bese ke baa yuw wase lɛ fiɛɛ fimew nu Keyoy ke Yuule kɛ.” \v 3 \x - \xo 19:3 \xt 8:18-25; Luk 3:3-4, 16-17\x*Ɛ Baul bife lɛ, “Ɛ́ ɛ̀ fɛn nu nonɛn, tu bó to lese ben ɛ̂ joo nje la?” Ɛ bó tfuse lɛ, “Bó to lese bese ɛ̂ joo bii no Jon to fewci.” \v 4 Ɛ Baul mum gay ɛ̂ bó lɛ, “Jon to leese bonyii ɛ̂ joo, keeduŋcɛ lɛ bó nu ɛ kumɛn mvuntelem mvubole, ɛ wvú to gayte lɛ bó ebee ɛ ɛ̀ nu wee wvù too ɛ̂ wen ɛjim e, ɛ wee wvù wvú to gayte nu Jisos.” \v 5 Ɛ bonyii bodvu yuw no Baul gay nonɛn, ɛ bó mum lese bó ɛ̂ joo ɛ ɛ̀ nu wase ɛ̂ diee di Tata Jisos e. \v 6 \x - \xo 19:6 \xt 2:4\x*Ɛ Baul gɛɛ can yî bó le, ɛ Keyoy ke Yuule mum to yî bó le. Ɛ bó mum nɛ no jemyi díɛw yì bó yaa kee kɛ, bvuu seŋe ɛ̂ bonyii mwɛɛm mvù bó yuuke ɛ Nyo' jemyi. \v 7 Bonyii bodvu to nu wee diɛwɛ yuufe ncow bofɛɛ le. \p \v 8 \x - \xo 19:8 \xt 17:2; 28:23\x*Ɛ Baul mum no nu kɛ Ɛfɛsus, gɛne yew bunle le yî kee le tɛ, jemyi ɛ̂ bonyii dvú yaa fane kɛ. Ɛ bô bó no beeke mbew, ɛ wvú momte keege lɛ bó ebee fiɛɛ fì wvú jemyi ɛkumɛ bvunfon bvu Nyo' le. \v 9 \x - \xo 19:9 \xt 9:2\x*Ɛ bonyii bomew tɛme bikuu faŋ keebee, mum no jemyi díɛw yì befe ɛ̂ bonyii ɛjise ɛkumɛ Je Tata. Ɛ Baul mum cinɛ bó le, jo ŋgoo bonyii bo mbee le, ɛ bô bó gɛn wase ɛ ɛ̀ nu yew n'yɛɛyi yi Taylanus e, no jemyi ɛ̂ bó dvú ɛdiuw ɛcii. \v 10 \x - \xo 19:10 \xt 20:18\x*Ɛ Baul ge nonɛn yî bilum e bifɛɛ. Nonɛn, ɛ Bojuu noo Boglek bocii bo woŋ wvù Ɛsia jodvu le yuw diɛw Tata. \s1 Ɛ boom bo Sikɛfa le no beŋene Baul \p \v 11 \x - \xo 19:11 \xt 2:22\x*Ɛ Baul no nu, ɛ Nyo' gee, ɛ wvú gee biŋghaw bi mwɛɛm e ɛ ɛ̀ nu lo bi diuw wvù yumɛɛn e. \v 12 Bó to ké joo kɛ naa fiɛɛ fiew fi ye le diɛwɛ fincake fi ndvu le, kɛnɛɛ ndvu ye lemme, egɛn ekum wee kencɛm e dvú, ɛ wvú mum bonɛn lo, ɛ́ ɛ̀ nu wvù kɛŋke keyoy kè befe yî ye le, ɛ kí buy. \p \v 13 \x - \xo 19:13 \xt 3:6; Luk 9:49-50\x*Ɛ Bojuu bomew bò to ké no ghane bvuuse biyoy bì befe yî bonyii le, ke mum nɛ no momte keeteŋe diee di Tata Jisos e sɛ bvuuse biyoy bidvu. Ɛ́ wee ké nɛ mum gay ɛ̂ keyoy kè befe lɛ, “Me mbvuuse wo ɛ̂ diee di Jisos wvù Baul fewci le.” \v 14 Bonyii bò to momte fiɛɛ fidvu to nu bosooshwiy, ɛ ɛ̀ to nu boom bo Sikɛfa wvù ɛkolɛ ke bocee ncese Bojuu le. \v 15 \x - \xo 19:15 \xt 16:17\x*Ɛ keyoy kè befe ke bife ɛ̂ bó lɛ, “Me ŋkee Jisos, ŋkee tɛn Baul, ben nu finɛn baa?” \v 16 Ɛ wee wvù keyoy kè befe kedvu to nu yî ye le mum fɛnte lo yî bonyii bodvu le, gowsɛ bó kuse, ɛ bó fɛɛ lo buy yew dvu wee wvudvu nu wase binyi bincimte bô bilɛmte ye le. \p \v 17 \x - \xo 19:17 \xt 5:11\x*Ɛ Bojuu bô Boglek bocii bò to cee Ɛfɛsus yuw ɛkumɛ fiɛɛ fidvu, no fane. Ɛ bonyii mum no wvumte diee di Tata Jisos e fesene lo. \v 18 Ɛ bonyii nteen bò to nu wase bonyii bo mbee le no too seŋe bvuu bwaashi mwɛɛm mvu ɛjiwɛ le mvù bó to gee. \v 19 Ɛ bomew nteen bò to gee nfim, baancɛ boŋwa' bobole bo nfim e, to dvú, ton ɛ̂ bonyii ɛjise. Ɛ bó taŋ kpwaw boŋwa' bodvu bocii, ɛ wvú buy ɛjisɛ bigew bontfuke mbaanshen (50,000). \f + \fr 19:19 \ft Bigew bin to nu ɛ jise dimwaaŋ nu nlawma wee lemme yî diuu le.\f* \v 20 \x - \xo 19:20 \xt 2:41\x*Nonɛn, ɛ mwɛɛm mvun ge ɛ diɛw Tata no leyte ɛ̂ mvuntelem mvu bonyii le bô mvungay, saaŋkene gɛne lo fwe fwe. \s1 Ɛ bonyii kɛw mvunlaa Ɛfɛsus \p \v 21 \x - \xo 19:21 \xt 23:11; Lum 1:10, 13\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu ɛjim jodvu, ɛ Baul yɛn lɛ wen nu egɛn Jɛlusalɛm, ɛ wen nu dioo gɛne, efey je biba bì Masedonia bô Akɛya le. Ɛ wvú bvuu no gayte lɛ, “Me nu ŋke endioo ɛ ŋgɛn ɛ mbuy Jɛlusalɛm, eŋkɛŋke keeŋgɛn tɛn embuy Lum.” \v 22 Ɛ wvú mum yaw tum bonyii bofɛɛ, Timatio bô Ɛlastus bò to fici wvú, ɛ bó gɛn fwe Masedonia. Ɛ wvú shɛɛ bvuu ce Ɛsia caan. \p \v 23 \x - \xo 19:23 \xt 9:2; 2Kol 1:8\x*Ɛ ɛ̀ no nu kɛ kefew kedvu le, ɛ mvunlaa nɛ kɛw Ɛfɛsus ɛkumɛ Je Tata ɛ ɛ̀ yaa nu mvu wɛɛ kɛ. \v 24 \x - \xo 19:24 \xt 16:16\x*Cee ɛlamɛ mvu to nu jó, ɛ diee nu Dɛmitiyus, ɛ wvú to ké no tfuyte mwɛɛm mvù fieesene yew ncese nyo' wvù bó teŋe lɛ Atɛmis. \f + \fr 19:24 \ft Atɛmis to nu nyo' ŋgu fô Boglek e.\f* Lemme didvu din to ké no too bô bigew fô bonyii bò tone ɛlamɛ le ɛ ɛ̀ yaa nu bi wɛɛ kɛ. \v 25 Ɛ Dɛmitiyus mum kum bonyii bò to tone ɛlamɛ bocii noo bonyii bò to lemte kfuu didiɛ lemme, ɛ bó tase. Ɛ wvú gay ɛ̂ bó lɛ, “Boom bo bwɛɛm e, ben kee lo lɛ lemme din nu ɛ beene ŋole bigew yî dvú le. \v 26 \x - \xo 19:26 \xt 17:29\x*Ben ɛ no yɛne bvuu yuuke fiɛɛ fì fimbwɛ fì Baul fin gee. Wvú ghane gayte lɛ kɛ bonyo' bò bó kene lo bô can yaa nu bonyo' kɛ. Wvú nu ɛ ge wase nonɛn, ɛ baŋke bvufee bvu bonyii le nteen Ɛfɛsus jan, ɛ no baŋse wase tɛn bvu bonyii bo Ɛsia le bocii ɛ bó beŋe wvú le. \v 27 Me n'yɛne lɛ lemme disɛɛbeene din nu ekɛŋkɛ diee dì befe. Ɛ kɛ ɛ̀ mɛy nonɛn kɛ, yew ncese nyo' wvu baay wvù kpwoon wvù Atɛmis nu ke etu fiɛɛ fi ɛcici. Ɛ́ fí kooy lo nonɛn, tu bó ɛ shoose wase nyo' wvu baay wvun wvù nu ɛ bó wvumte Ɛsia jocii, ɛ ɛkolɛ ke nshɛ le kecii wvumte tɛn.” \p \v 28 No bonyii bodvu yuw nonɛn, ɛ mvuntelem bɛnte lo bó. Ɛ bó mum kɛw no wamte, gayte lɛ, “Atɛmis wvu Ɛfɛsus nu nyo' wvu baay.” \v 29 \x - \xo 19:29 \xt 20:4; 27:2; Kolo 4:10\x*Ɛ kelaante kedvu kecii mum bvuŋ. Ɛ kebombom ke bonyii le kè to tasɛɛ mum ley yî Gayus bô Alistakus e, ɛ ɛ̀ to nu bonyii bo Masedonia bò to lɛne bô bo Baul, gufe gɛn bô bó yew nshii noo bondvum e. \v 30 Ɛ Baul no gomte keeley gɛn fwe dvu kebombom kedvu, ɛ bonyii bo mbee le tun. \v 31 Ɛ bonyii bomew bo baay baay bo jó bò kɛŋke woŋ bò to nu nsáa ye, bvuu ciinse ntum fô wvú le lɛkɛ lɛ fo wvú emom lo etome ɛkalɛ dvú kɛ. \v 32 Ɛ kebombom kè to tasɛɛ kedvu mum nɛ bvuŋ no wamte kɛ lo ncɛw ncɛw. Ɛ bomew wamte fin fiɛɛ, ɛ bomew wamte fifi. Kɛ bonyii nteen to cim kee fiɛɛ fì bó to tasɛɛ fó nje fí kɛ. \v 33 Ɛ Bojuu mum jo Ɛlɛksanda fese fwe dvu kebombom ke bonyii le, ɛ bonyii bomew yɛn mum no kpwaake lɛ wvú kee fiɛɛ fó. Ɛ wvú mum no cici bonyii bô kebo keetaŋe diuw we. \v 34 Ɛ bonyii bodvu ke dioo kiɛɛ lɛ Ɛlɛksanda nu wee Juu, ɛ bó bvuu mɛse no wamte lo gɛne fwe yî wee le mwaaŋ, gayte lɛ, “Atɛmis wvu Ɛfɛsus nu nyo' wvu baay.” Ɛ bó ke wam nonɛn, gɛn buy bontam bo kefew e bofɛɛ. \p \v 35 Ɛ wee nsaŋ wvu ɛlaante jodvu ke nɛ ci bó, ɛ bó lu bô diuw. Ɛ wvú bife ɛ̂ bó lɛ, “Bonyii bo Ɛfɛsus, wee nu dvú wvù maa lɛ kɛ ɛ̀ kɛŋke beene bo Ɛfɛsus jan yew ncese nyo' wvù Atɛmis noo tɛ di nyo' le dì to gbweɛ fowe le? \v 36 No wee nu sɛ wvú nu dvú wvù nulo ekicɛn fifin, tu ben bee keelaame, saa eyuŋsene nɛn kɛ. \v 37 Ben ɛ to bô bonyii ban fɛn sɛ bó nu ɛ coŋ fiɛɛ yéw bonyo' le, kɛnɛɛ ɛ jeme díɛw yì befe ɛkumɛ nyo' wesebeene wvù kpwoon wvun ŋkuuŋ. \v 38 Ɛ́ Dɛmitiyus bô bonyii bew fɛn kɛŋke nsaw bô wee, tu ɛdiuw ɛ nsaw nu dvú yò ɛ̀ nulo ɛ́ bó egɛn eyɛn bonyii bò saake bonsaw e, ɛ́ bô bó esaw. \v 39 Ɛ́ fiɛɛ fimew fɛn bvuu nu dvú fele fin fì ben gomte, tu bó nu ke etaa ɛnte jodvu fô nshii bocee ntɛw e. \v 40 Me njemyi nɛn, njefo me n'yɛne lɛ fiɛɛ fi ɛbɛn fin nu elese beene diuw e lɛ beene nu ɛ kɛw mvunlaa. Ɛ fí kooy nonɛn, beene saa ekɛŋke fiɛɛ fi lɛŋ fì bó etfuse kɛ.” \v 41 No wvú jeme nonɛn, mum gay ɛ kebombom kedvu tawse. \c 20 \s1 Ɛ Baul gɛn Masedonia noo Glees \p \v 1 \x - \xo 20:1 \xt 11:23\x*Ɛ mvunlaa mvù to nu Ɛfɛsus ke lɛɛtɛn, ɛ Baul tee ŋgoo bonyii bo mbee le, tefe bó mum gay bó le no gɛne Masedonia. \v 2 Ɛ wvú gɛn, ghan biba bi jó le, yvuwsɛ mvuntelem mvu bonyii bo mbee le ntay, mum daŋsɛn gɛn Glees, \v 3 ce jó kee tɛ. Ɛ wvú ke nɛ no nu lɛ wen nu egɛn eley ŋguw wvu ɛ̂ joo egɛn Silia, mum yuw lɛ Bojuu nu ɛ gbwe wvú ɛ̂ je. Ɛ wvú mum yɛn lɛ ɛ̀ jee lɛ wen ekase etu jim je Masedonia. \v 4 \x - \xo 20:4 \xt 16:1; 19:29; 21:29 \xt Ɛfɛ 6:21\x*Wvú to lɛne bô bò Sobata wvù waa Bilus wvu Bɛlia, noo Alistakus bô Sɛkundus bo Tɛsalonika, noo Gayus wvu Dɛlbi, noo Timatio, noo Tikikus bô Toofimus bò to nu bonyii bo Ɛsia. \v 5 Ɛ bonyii ban mum gɛn fwe no cɛyte bee bo Baul Towas. \v 6 Ɛ Ŋkaw Blɛɛd wvù bó baa gɛɛ Fintuŋlɛɛn jó ke fey, ɛ bese ley ŋguw Filibi, jo ɛdiuw ɛtin bɛne bó le Towas, ɛ bee bó ce jó ɛdiuw ɛsooshwiy. \s1 Ɛ Baul bvuu ghan kentaashɛ ke Towas \p \v 7 \x - \xo 20:7 \xt 2:42, 46\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu diuu di fwe yî kemaa le, ɛ bee bo kentaashɛ tase fokiɛguu keeguutɛn blɛɛd. No Baul to nu keebuy nɛ fò bvú ɛ yuu, ɛ wvú mum kɛw no jemyi ɛ̂ bó, ke jeme gɛn buy ɛntaŋ ɛntelɛŋ. \v 8 Bee bó to nu ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ kebuw ke yew e ke ɛwe le, ɛ bin'yeese baa dvú nteen. \v 9 Ɛ cuwee mvu wvù diee to nu Yutikus ɛ shii yî ntoo yew e. Ɛ wvú ke nɛ kɛw no leete no Baul to jemyi kɛ gɛne lo. Ɛ nyii ke dioo gooke wase lo wvú, ɛ wvú mum nɛ fó gbwe ɛkuse, ɛ fó to nu biŋkente bi yew e bitɛte ɛ kɛw fokuse. Ɛ bó gɛn jo ɛ wvú ɛ kpwe wase. \v 10 \x - \xo 20:10 \xt 1Bfn 17:21\x*Ɛ Baul shii gɛn ŋgvuum ɛ̂ wvú ɛwe, bam wvú gay ɛ̂ bonyii lɛ, “Wvú bɛɛ dvú, fo ben ebuukè kɛ.” \v 11 Ɛ Baul ke kase ben ɛ̂ kebuw ke ɛwe kiɛ le, guse blɛɛd die, sɛ bvuu kɛw no jemyi, ke jeme ɛ bvutfuu ghan yuu ɛ wvú mum nɛ. \v 12 Ɛ bonyii ke jo cuwee wɛ kfulɛ bô wvú fô yew e ɛ wvú nu wum, ɛ mvuntelem lɛɛtɛn bó baay. \s1 Ɛ Baul nya ntefe ɛ̂ bocee kentaashɛ ke Ɛfɛsus \p \v 13 Ɛ bese ke ley ŋguw wvu ɛ̂ joo, gɛn Asos, no Baul to seysɛɛ wase lɛ ɛ̀ nu jó jò bese nu ke ejo wen. Wvú to gay nonɛn, njefo wvú to gomte keelɛn fokuse. \v 14 Ɛ wvú ke koocɛ bese le Asos, ɛ bese mum jo wvú ɛ̂ ŋguw e, ɛ bee bó gɛn buy Mitilin. \v 15 Ɛ bese ke nɛ fó ɛ̂ ŋguw e, ɛ bvú buy yuu, ɛ bese fɛse mbew Kios e, fey, ɛ bvú bvuu buy yuu, ɛ bese fɛse Samos, bvuu fey, ɛ bvú bvuu buy yuu, ɛ bese ley Miletus. \v 16 Bese to lɛne nonɛn, wɛmte lo Ɛfɛsus njefo kɛ Baul to gomte keejewse kefew Ɛsia kɛ. Wvú to gɛne cekey cekey laa ɛ̀ nulo ɛ́ wen ke enu Jɛlusalɛm diuu di Ŋkaw Bɛntekos e lɛ. \p \v 17 \x - \xo 20:17 \xt 18:21\x*No bese ley Miletus, ɛ Baul ciinse ntum fô bocee kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke Ɛfɛsus e lɛ bó eto eyɛn wen e. \v 18 \x - \xo 20:18 \xt 19:10\x*Ɛ bó ke to, ɛ wvú jeme ɛ̂ bó lɛ, “Ben kee no nce wɛm to nu beene ɛ kɛw yî diuu di fwe dì me nto ntomyɛɛ ɛkalɛ yî nshɛ yi Ɛsia le. \v 19 Me nto nu ɛ nshike ɛkolɛ kem, no nlemte fô Nyo' le bô misɛm ɛjise. Ɛ me mbvuu n'yɛn boŋgɛw ɛ̂ jé le nteen no Bojuu to bone bikaa ɛ̂ me ɛjim. \v 20 Ɛ ben bvuu kee no me nto n'yɛɛyi ben ya le, mbvuu ŋghane n'yɛɛyi yéw e. Me nto mbaa nyilɛ fiɛɛ fimew fì ɛ̀ nulo ɛ́ fí efi ben kɛ. \v 21 \x - \xo 20:21 \xt 11:18\x*Me nto nfewci kɛ ɛ ɛ̀ nu fiɛɛ fimwaaŋ ɛ̂ Bojuu noo ɛ̂ bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu, ŋgayte lɛ bó ekumɛn mvuntelem mvubole, etu bô bo Nyo', elese fitele yî Tata wesebeene wvù Jisos Klistu le. \v 22 \x - \xo 20:22 \xt 10:19\x*Keseen, ben eyekɛ eyuw, me ŋgɛne Jɛlusalɛm ɛ ɛ̀ nu no Keyoy ke Yuule gay ɛ̂ me, ɛ me n'yaa ŋkee lɛ laa ɛ̀ nu egɛn ekooy la bô me jó lɛ. \v 23 \x - \xo 20:23 \xt 21:4, 11; 9:16\x*Fiɛɛ fì me ŋkee nu kɛ lɛ mondvuum monciim mò me nfele mó le, nu ɛ Keyoy ke Yuule seŋe kɛ ɛ̂ me lɛ ncaw bô ŋgɛw cɛyte me fwe. \v 24 \x - \xo 20:24 \xt 21:13; 2Tim 4:7\x*Geenɛn, kɛ me n'yɛne nshii wɛm e lɛ ɛ̀ nu fiɛɛ kɛ, ɛfey lɛ me emɛse lemme dì Tata Jisos nu ɛ nya ɛ̂ me dì nu lɛ me enfewcì saaka wvù jee wvu ɛkumɛ no Nyo' nu ɛ buw bonyii bô mboyma. \p \v 25 \x - \xo 20:25 \xt 28:23\x*Yî keseen e, ben eyekɛ eyuw, me ŋkee lɛ kɛ wee mvu ben e wvù beene ɛ bó se nu, ɛ me nfewci ɛkumɛ bvunfon bvu Nyo' le bɛɛ ke ebvuu eyɛn bvushiw bwem e kɛ. \v 26 \x - \xo 20:26 \xt 18:6\x*Me ɛ mum ɛ no nlooci njemyi ɛ̂ ben ɛbɛn lɛ ɛ́ wee mvu ben e la lo keseen, tu kɛ me ŋkɛŋke ɛbo fó kɛ, \v 27 njefo me nse mbaa nyilɛ keensee fiɛɛ ficii ɛ̂ ben fì Nyo' shieele kɛ. \v 28 \x - \xo 20:28 \xt 11:23\x*\x - \xo 20:28 \xt 1Bi 5:2\x*Ben dioo ɛ shɛɛ, no taalè fô bikuu binɛn e noo fô ŋgoo bonyii bo mbee le bò nu diɛwɛ njée le, bò Keyoy ke Yuule nu ɛ gɛɛ ben ɛ̂ bó we le. Ben enù boncɛy njée bo kentaashɛ ke bonyii bo Nyo' le kè wvú to sumɛɛ bô ɛlɛmɛ ke Waa we le. \v 29 \x - \xo 20:29 \xt Mat 7:15; Jon 10:12\x*Me ŋkee lo lɛ me nu ŋke endioo ɛ mbase ɛkalɛ, ɛ́ bokuula eto eley ŋgoo yene le, saa ecawte wee wvù bó ekoo kɛ. \v 30 \x - \xo 20:30 \xt Gal 4:17; 1Jon 2:19\x*Bonyii bomew nu ke ebuy kɛ naa ɛ̂ ben ɛnte, elɛɛle ŋgoo bonyii bo mbee le, guute ɛ bó tuu ɛ̂ ŋgoo yibole. \v 31 \x - \xo 20:31 \xt 19:10; 1Tɛs 2:11-12; 2Kol 11:28\x*Nonɛn, ben eyɛnè, kumyì lɛ yî bilum e bitɛte nu ɛ me ɛ n'yɛɛyi ben bocii ɛntaŋ bô ɛmvunsheeŋ bô misɛm ɛjisɛ. \p \v 32 \x - \xo 20:32 \xt 26:18; 1Tɛs 5:23-24; 2Tɛs 1:11-12\x*Me ɛ mum ɛ no nyaa ben keseen can Nyo' le noo yî diɛw ye yì nu ɛkumɛ nfi wvù Nyo' nu ɛ buw bonyii dvú. Diɛw yin nu yì nulo ege ɛ́ ben ekuu, wvu lɛ ben ke ekɛŋkɛ keleŋ fô bvudvuu bvù Nyo' nu ɛ gɛɛ ɛ̂ bonyii bò wvú nu ɛ ge lɛ ɛ̀ nu naa bew e. \v 33 \x - \xo 20:33 \xt 18:3\x*Me nto mbaa njeeŋke bigew bi wee le kɛnɛɛ ndvú wee kɛ. \v 34 Ben kee ntay lɛ ɛ̀ nu can yɛm yin yì to lemte fiɛɛ ficii fì bee ŋgoo yɛm to shieele. \v 35 \x - \xo 20:35 \xt Mat 10:8\x*Yî mwɛɛm mvunciim e nu ɛ me nto nduŋci ɛ̂ ben lɛ wee kɛŋke keelemtè ntay emum efii bonyii bo ŋgɛw e, kumyì no Tata Jisos to jemyɛɛ lɛ, ‘Njoŋ wvu baay nu wvu wee wvù nyaa lo, fele wee wvù fii lo le.’” \p \v 36 No Baul mɛse ɛ jeme nonɛn, ɛ bô bó mum tum ɛnvuw fokuse bocii, bunle. \v 37 Ɛ bó nɛ kɛse bô kpwe no beele, bamte Baul ŋoci lɛ bó ɛ shɛɛ wase. \v 38 \x - \xo 20:38 \xt 20:25\x*Fiɛɛ fì to geɛ ɛ́ bó sɛ no beele baay nɛn, nu diɛw yì Baul to jemyɛɛ lɛ kɛ bó bɛɛ ke ebvuu eyɛn bvushiw bvuwene kɛ. Ɛ bó mum ciinse wvú gɛn buy fô wvú nu eley ŋguw wvu ɛ̂ joo. \c 21 \s1 Ɛ Baul gɛn Jɛlusalɛm \p \v 1 Ɛ bee bo Baul gay bó le, mum nɛ fó lente ɛ̂ ŋguw e teytey, fɛse Kos. Ɛ bvú buy yuu, ɛ bese gɛn Lodɛs, ke nɛ fó, gɛn Batala. \v 2 No bese buy jó, yɛn wvumvu ŋguw wvu ɛ̂ joo wvù to gɛne Fonishia le, mum ley jó no gɛne. \v 3 Ɛ bese ke yɛn Sayblus e, cinɛ ɛbo ɛŋkoŋko, mum fey gɛn buy Taya, woŋ wvù Silia le fô ŋguw to nu keebvuse mwɛɛm. \v 4 \x - \xo 21:4 \xt 10:19; 21:11\x*Ɛ bese gom bonyii bo mbee le, ɛ bee bó ce ɛdiuw ɛsooshwiy. Ɛ Keyoy ke Yuule ge ɛ bó tefe Baul lɛ fo wvú emom egɛn Jɛlusalɛm kɛ. \v 5 \x - \xo 21:5 \xt 20:36\x*Ɛ bee bó ke ce, ɛ diuu ke to kocɛn dì bese enɛ, ɛ bese mum jo je. Ɛ bó bocii bô bokɛ' bobole noo boom, ciinse bese buysɛn kelaante kedvu gɛn buy diuw joo yi baay e, ɛ bee bó tum ɛnvuw fokuse, bunle mum gaynɛn. \v 6 Ɛ bese ley ɛ̂ ŋguw e, ɛ bó no tuu jim fô yew e. \p \v 7 Ɛ bese mum nɛ Taya, jo je, gɛn buy Tolɛmay. Ɛ bee bo boom bo bwee wese le bo mbee le gaynɛn, ce diuu dimwaaŋ. \v 8 \x - \xo 21:8 \xt 6:5; 8:5, 40\x*Ɛ bvú buy yuu, ɛ bese nɛ, gɛn fɛse Kaysalia, gɛn yew dvu Filew wvù to ghane fewci diɛw Nyo', ɛ bee bó ce. Filew wvun to nu wee mwaaŋ ŋgoo bonyii bo bosooshwiy bò bó to baayɛɛ ba le. \v 9 \x - \xo 21:9 \xt 2:17\x*Wvú to kɛŋke boom bokɛnɛ bonɛw, ɛ bó baa kee wase bolemsɛ kɛ, ɛ bó to ké no seŋe ɛ̂ bonyii mwɛɛm mvù bó yuuke ɛ Nyo' jemyi. \v 10 \x - \xo 21:10 \xt 11:28\x*Ɛ bese no nu jó yî ɛdiuw e nteen, ɛ wee mvu wvù to ké no seŋe mwɛɛm mvù wvú yuuke ɛ Nyo' jemyi ke nɛ Judea bow to jó ɛ diee nu Agabus. \v 11 \x - \xo 21:11 \xt 20:23; 21:33; Lum 15:31\x*Ɛ wvú ke to yɛn bese le, jo kecaw ke Baul e, kay bikaa biew bi wvú wvù Agabus e noo can ye dvú, mum tefe lɛ, “Keyoy ke Yuule gayte lɛ ɛ̀ nɛɛ no Bojuu bo Jɛlusalɛm nu ke ekay wee wvù kɛŋke kecaw kin nɛn, enya wvú can bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le.” \v 12 Ɛ bese yuw nonɛn, ɛ bee bo bonyii bocii bò to nu fó no lɛke Baul lɛ fo wvú egɛn Jɛlusalɛm kɛ. \v 13 \x - \xo 21:13 \xt 20:24\x*Ɛ wvú tfuse lɛ, “Ben gee ɛ ɛ̀ nu la fin nɛn? Ben kee kɛ lɛ ben beele nɛn shiike fitele fiem e? Me nu ɛ nseyse ɛ ɛ̀ yaa nu kɛ keenley ncaw Jɛlusalɛm maaŋ kɛ. Me nu ɛ nseyse tɛn naa keeŋkpwe lo jó nje diee di Tata Jisos e.” \v 14 \x - \xo 21:14 \xt Luk 22:42\x*No je to baa nu dvú keege ɛ́ wvú ekumɛn ŋkpwawcɛ we, ɛ bese mum lu, gay kɛ wase lɛ, “Fí enù kɛ no Tata gomte.” \p \v 15 Ɛ ɛdiuw fey, ɛ bese baancɛ mwɛɛm mvusɛse, mum no bene Jɛlusalɛm. \v 16 Ɛ bonyii bo mbee le bomew bo Kaysalia ben bee bó, ke jo bese ɛ bee bó gɛn yew dvu Mɛnason dvù bese to nu keeke ecee. Ɛ Mɛnason wvun to nu wee wvu Sayblus, ɛ ɛ̀ to nu wee mvu ɛnte jo bonyii bò to yawɛɛ lese fitele yî Jisos e. \s1 Ɛ Baul laa ghane ɛ̂ Jɛm bô bocee kentaashɛ ke bonyii bo mbee le \p \v 17 No bese to fɛsɛɛ Jɛlusalɛm, ɛ bonyii bo mbee le bo jó fiisɛn bese ntay. \v 18 \x - \xo 21:18 \xt 15:13; Gal 1:19\x*Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ bee bo Baul laa ghane ɛ̂ Jɛm e, ɛ bocee kentaashɛ to nu tɛn fó bocii. \v 19 \x - \xo 21:19 \xt 11:18\x*Ɛ Baul gay bó le, mum nyɛy fiɛɛ ficii ɛ̂ bó fì Nyo' to geɛ fô bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le fele yî lemme dì wvú to lemte le. \v 20 Ɛ bó yuw nonɛn, mum kɛw no tumte moŋkum mo Nyo' le. Geenɛn, ke nɛ gay ɛ̂ Baul lɛ, “Waa bwee wese, taa eyɛn no Bojuu nu ɛ bó ɛ lese wase fitele yî Jisos e bontfuke le bontfuke le. Geenɛn, bó nu nonɛn bɛɛ kɛ leeme yî bonci bo Muses e tɛmyi, \v 21 \x - \xo 21:21 \xt 16:3; Gal 3:25, 28; 5:2\x*ɛ bó ɛ see wase ɛ̂ bó ɛkumɛ wo lɛ wo ghane yɛɛyi Bojuu bò cee bitum bimew e lɛ bó ecinɛ bonci bo Muses e, jemyi lɛ fo bó etfuusè boom yew kɛ, bô lɛ fo bó ebiì nce woŋ e kɛ. \v 22 No fí nu ɛ bó nu ke ekiɛɛ kɛ lɛ wo nu ɛ to, ɛ̀ nulo ɛ́ beene ege nɛɛ keseen? \v 23 \x - \xo 21:23 \xt Ktŋ 6:13-21\x*Bese nu esee fiɛɛ fì wo nu ege. Bese kɛŋke bonyii fɛn bonɛw ɛ bó ɛ ge ŋkawma fô Nyo' le. \v 24 Joo bó, ɛ́ ben ɛ bó egɛn ekfum bikuu binɛn, ɛ́ wo elaw fiɛɛ ficii fì bó kɛŋke keelaw wvu lɛ bó egɛn emvu bikuu bibole. Ɛ́ wo ge nonɛn, ɛ́ bonyii bocii emum ekiɛɛ lɛ wo gɛɛle tɛn bonci bo Muses e, ɛ mwɛɛm mvunciim mvù bó jemyi ɛkumɛ wo yaa nu kecɛɛy kɛ. \v 25 \x - \xo 21:25 \xt 15:29\x*Fi ɛkumɛ bonyii bo mbee le bò yaa nu kɛ Bojuu nu ɛ bese to jo ntaŋ saŋ ŋwa' ciinse fô bó le lɛ fo bó edieè mwɛɛm mvudien mvù bó nu ɛ ge bintaŋe dvú fô bonyo' le kɛ. Fo bó edieè ɛlɛmɛ ke nyam e kɛ. Fo bó edieè nyam yì nu sɛ bó sɛle lo ɛlɛmɛ ɛ buy kɛ. Fo bó ekɛŋkè fiɛɛ keege bô kenjaŋ kɛ.” \v 26 \x - \xo 21:26 \xt 1Kol 9:19-23\x*Nonɛn, ɛ Baul mum jo bonyii bodvu, ɛ ɛkfuŋ ke buy yuu ɛ bô bó gɛn kfum bikuu bibole. Ɛ Baul mum gɛn yew ncese le, see diuu dì ɛdiuw ɛ ŋkfum nu ke edioo ɛ ka, ɛ́ bó emum ege ncese fô bó le wee mwaaŋ mwaaŋ. \s1 Ɛ bó gheŋ Baul fô yew ncese le \p \v 27 Ɛ ɛdiuw yodvu ke dioo ekaa, ɛ yó to nu ɛsooshwiy, ɛ Bojuu bomew bò to nɛn'yɛɛ Ɛsia yɛn Baul e fô yew ncese le, mum bɛyse kebombom ke bonyii le, koo wvú, \v 28 \x - \xo 21:28 \xt 6:13; 24:6\x*no sane ɛtalɛ gayte lɛ, “Bonyii bo Islael, ben efi bese. Ɛ̀ nu wee wvun wvù ghane yɛɛyi mwɛɛm mvù befe ɛ̂ bonyii mondvuum monciim ɛkumɛ woŋ wesebeene bô bonci bo Muses e noo ɛkumɛ yew ncese yin. Wvú nu ɛ mɛse ɛ jo bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu, ɛ to bô bó yew ncese le fɛn, ɛ befe bô bvudvuu bvù yuule bvun.” \v 29 \x - \xo 21:29 \xt 20:4\x*Bó to jemyi nonɛn, njefo bó to nu ɛ yɛn ɛ Baul ghane ɛlaante bô Toofimus wvù wee wvu Ɛfɛsus. Ɛ bó mum no kpwaake lɛ Baul nu ɛ ley bô wvú fô yew ncese le. \v 30 Ɛ ɛtalɛ kedvu ge ɛ̂ kelaante kecii shiw, ɛ bonyii no lewte too fó. Ɛ bó gheŋ Baul, gufe buy bô wvú yew ncese le, kaŋ mwaaŋ, ɛ bó mum faayɛ dew fwese. \v 31 Ɛ bó mum no gomte keeyu Baul, ɛ saaka ley bitem bi cee ɛkolɛ bikuu bi bonyii bo nci le bo Lum e lɛ Jɛlusalɛm jocii bvuuŋke lo. \v 32 Ɛ wvú mum nɛ lo kaŋ mwaaŋ, jo bonyii bo nci le bô bikuu bimew bi ŋgóo bonyii bo nci le, ɛ bô bó lewtɛ bow fó. Ɛ bonyii dioo yɛn nci le, ɛ cee ɛkolɛ bikuu bi nci le nu fó, ɛ bó mum lu keesuuŋke Baul. \v 33 Ɛ cee ɛkolɛ nci wvudvu mum to koo Baul, gay ɛ bó kay wvú bô boncaw bofɛɛ. Ɛ wvú bife ɛ̂ bó lɛ, “Wvun nu yɛɛ? Wvú jay ɛ ɛ̀ nu la?” \v 34 Ɛ fó nɛ no yole lo, ɛ ban wamte fin, ɛ boba wamte fifi. Ɛ wvú faŋɛ yaa eloocɛ eyuw laa ɛ̀ sɛ be kooy la lɛ. Ɛ wvú mum nɛ gay lɛ bó ejo Baul eben bô wvú fô la di bonyii bo nci le. \v 35 Ɛ bonyii bo nci le mum jo wvú, ke dioo bene fô je nu ɛ bó ɛ sɛwyɛ lo, mum nɛ wa tuu lo Baul no kebombom to ffuuke kɛ ɛ̂ wvú ɛjim. \v 36 \x - \xo 21:36 \xt 22:22; Luk 23:18; Jon 19:15\x*Ɛ kí to bii nonɛn wamte, gayte lɛ, “Bó elɛse lo wvú.” \s1 Ɛ Baul taŋe diuw \p \v 37 Ɛ bó ke dioo leyte wase bô Baul fô la di bonyii bo nci le, ɛ wvú lɛkɛ ɛ̂ cee ɛkolɛ bikuu bi nci le lɛ, “Ɛ̀ nulo ɛ́ me enjeme fiɛɛ ɛ̂ wo?” Ɛ wvú yuw nonɛn, bife ɛ̂ Baul lɛ, “Fí nu lɛ wo kee díɛw Glek e? \v 38 \x - \xo 21:38 \xt 5:36\x*Ɛ̀ baa nu wo wee wvu Ijiw wɛ wvù to kɛwɛɛ mvunlaa bô bikuu bi woŋ e kefew kemew e, gufe ŋgoo bonyii bontfuke bonɛw (4,000) bò to yuwyi bonyii, ɛ bô bó gɛn no nu ŋkpwaante le?” \v 39 Ɛ Baul tfuse lɛ, “Me nu wee Juu, ɛ bó to boke me Taasus woŋ wvù Silishia le, ɛ kɛ Taasus nu kelaante ke ncɛw kɛ. Kee wo, nya kɛ me bô je ɛ́ me enjeme ɛ̂ bonyii ban.” \v 40 Ɛ cee ɛkolɛ bikuu bi bonyii bo nci le wvudvu mum nya je lɛ wvú ejeme. Ɛ Baul mum leem fô bó to sɛwyɛɛ fɛ, ci bonyii bô kebo. Ɛ bó lu bô diuw, ɛ wvú gay ɛ̂ bó ɛ díɛw Ibulu le lɛ, \c 22 \p \v 1 “Bo'icɛm bô boom bo bwɛɛm e, ben eyekɛ ɛ́ me entaŋe diuw wɛm fwe dvunɛn.” \v 2 Ɛ bó dioo yuw no wvú jemyi ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ díɛw yibo Ibulu le, ɛ bó mɛse cife nɛn ndvumm. Ɛ Baul gay lɛ, \v 3 \x - \xo 22:3 \xt 5:34-39; 9:11\x*“Me nu wee Juu, ɛ bó to boke me Taasus woŋ wvù Silishia le, geenɛn lɛy me Jɛlusalɛm jan, ɛ me n'yɛɛyi ŋwa' can Gamalia le. Ɛ wvú loocɛ yɛɛyi me bô bonci bo bo'icee bosɛɛbeene le, ɛ me mum no nleeme yî fiɛɛ fi Nyo' le ntɛmyi ntay kɛ diɛwɛ ben bocii bò nu fɛn ɛbɛn e. \v 4 \x - \xo 22:4 \xt 8:3; 26:9-11\x*\x - \xo 22:4 \xt 9:2\x*Me nto ŋké no mbone bikaa ɛjim jo bonyii bò bii Je Tata le, ŋgee ɛ bó yuwyi bó, ŋkoole bokɛnɛ bô bolemsɛ nciinse yew ncaw e. \v 5 Fin nu fiɛɛ ɛ ɛkolɛ ke bocee ncese le bô bonyii bò saake woŋ kee baaŋŋ. Ɛ̀ to nya bó boŋwa' lɛ me eŋgɛn dvú fô boom bo bwee wesebeene bò nu Damaskus e. Ɛ me mum no ŋgɛne keeŋkooyɛ bonyii bò bii Je Tata le, eŋkay, ento bô bó Jɛlusalɛm ɛ́ bó enya ŋgɛw ɛ̂ bó. \s1 Ɛ Baul see no wvú to ghanɛɛ sɛ lese fitele yî Jisos e \p \v 6 \x - \xo 22:6 \xt 9:1-22; 26:12-18\x*\x - \xo 22:6 \xt 9:3\x*Ɛ me ŋke ndioo nfeŋene Damaskus kɛ diɛwɛ ɛmvunsheeŋ ɛntelɛŋ e, ɛ n'yuu mvu wvu baay nɛ sɛsɛ law fowe, shii yî yɛm e. \v 7 Ɛ me ŋgbwe fokuse, n'yuw ɛ diɛw jeme ɛ̂ me lɛ, ‘Saul, Saul, wo bone bikaa ɛ̂ me ɛjim nɛn nje la?’ \v 8 Ɛ me mbife lɛ, ‘Tata, ɛ̀ nu wo wvù yɛɛ?’ Ɛ diɛw yidvu tfuse lɛ, ‘Ɛ̀ nu me wvù Jisos wvu Nasalɛt, ɛ ɛ̀ nu me wvù wo bone bikaa ɛjim jodvu.’ \v 9 Bonyii bò to nu bee bó to nu ɛ yɛn n'yuu wvudvu le, geenɛn faŋɛ yaa yuw diɛw wee wvù to jemyi bee wvú le kɛ. \v 10 Ɛ me mbvuu mbife lɛ, ‘Tata, ɛ̀ nulo ɛ́ me eŋge nɛɛ?’ Ɛ wvú tfuse ɛ̂ me lɛ, ‘Ja we, eley gɛn Damaskus, ɛ́ bó esee ɛ̂ wo jó lemme dicii dì Nyo' nu ɛ seyse lɛ wo elem.’ \v 11 Ɛ me ŋke nja fó, ɛ n'yuu wɛ ɛ ge wase me ɛ nfefe, ɛ bonyii bò bee bó to lɛne mum cɛŋse wa lo me, ley gɛn bô me Damaskus. \p \v 12 Wee mvu to nu Damaskus jodvu, ɛ diee nu Ananias, ɛ wvú to looci wvumte Nyo', gɛɛle bonci bosɛɛbeene, ɛ Bojuu bocii bò to nu jó bɛnsee wvú. \v 13 Ɛ wvú ke to yɛn me le, leem mbew yɛm e gay ɛ̂ me lɛ, ‘Saul waa bwɛɛm, kase eyɛnè mwɛɛm e.’ Kɛ sekedvu nonɛn, ɛ me mum ŋkase no n'yɛne mwɛɛm e, mum n'yɛn tɛn wvú wvù Ananias e. \v 14 Ɛ wvú gay ɛ̂ me lɛ, ‘Nyo' bo'icee bosɛɛbeene nu ɛ baa wase wo lɛ wo ekiɛɛ fiɛɛ fì wvú shieele, bô lɛ wo eyɛn Wee we Lemme wvu Teytey e, eyuw njeme wvù buyte diuw we le. \v 15 Wo nu ke enu wee wvù efewcì ɛkumɛ wvú, seŋè ɛ̂ bonyii bocii fiɛɛ fì wo yɛn bô fì wo yuw e. \v 16 \x - \xo 22:16 \xt 8:35-36; 9:14\x*No fí nu nonɛn keseen, wo bvuu cɛyte la? Nɛnɛ we ɛ́ bó elese wo ɛ̂ joo, ecukɛ bibefɛ biuw, no wo lɛke ɛ̂ Tata.’ \s1 Ɛ Baul see no Jisos to tumɛɛ wvú fô bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le \p \v 17 \x - \xo 22:17 \xt Gal 1:18\x*Ɛ me ŋke ntu jim Jɛlusalɛm, ŋke ndioo mbunlee yew ncese le, ɛ fiɛɛ diɛwɛ ɛfilɛ le nɛ to fô me le. \v 18 Ɛ me n'yɛn Tata le ɛ fiɛɛ fidvu le, ɛ wvú gay ɛ̂ me lɛ, ‘Yaŋsɛn nɛ Jɛlusalɛm jan cekey njefo kɛ bonyii bo jan nu ke ebee fiɛɛ fì wo fewci ɛkumɛ me kɛ.’ \v 19 Ɛ me ntfuse ɛ̂ wvú lɛ, ‘Tata, bó kee naa ntay lɛ me nto ŋké no nleyte yéw bunle le, ŋkooyi bonyii bò nu ɛ lese fitele yî yo le, nsuuŋke. \v 20 \x - \xo 22:20 \xt 7:58; 8:1\x*Seke bó to yuu Tɛfan wvù to fewci ɛ̂ bonyii ɛkumɛ wo, nu ɛ me nto nu naa fó ntomte. Ɛ ɛ̀ nu me wvù bonyii bò to yuu wvú to baayɛɛ ndvú yibo, nya ɛ me no ŋkɛŋke.’ \v 21 \x - \xo 22:21 \xt 9:15\x*Ɛ Tata bvuu gay ɛ̂ me lɛ, ‘Nɛnɛ jan, njefo me nu entum wo naa ncejole fô bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le.’” \p \v 22 \x - \xo 22:22 \xt 21:36\x*No Baul to jemyi ɛ bonyii yeke, ɛ wvun njeme ke dioo buy diuw we le, ɛ bó kɛw no wamte lo foweɛwe, gayte lɛ, “Bó elɛse lo kfuu wvun wee yî nshɛ le. Kɛ ɛ̀ nu wee wvù enu dvú kɛ.” \v 23 Ɛ bó no wamte nonɛn, yɛwsee ndvú yibo we, tfumyi kebvu we. \v 24 Ɛ cee ɛkolɛ bikuu bi bonyii bo nci le mum nɛ gay lɛ nci ejo Baul egɛn bô wvú fô la dibole, lɛ bó dioo ɛ gɛn tam wvú, biwcɛ mwɛɛm ɛ̂ wvú, ɛ́ wvú esee fiɛɛ fì ge Bojuu ɛ sɛ no wamte wvú nɛn. \v 25 \x - \xo 22:25 \xt 16:37\x*Ɛ bó mum gɛn bô wvú kay, nɛ lɛ bó etamte, ɛ Baul bife ɛ̂ ɛkolɛ ke ŋgoo bonyii bo nci le kemew kè to leeme fó lɛ, “Nci nu ɛ bee lɛ bó etam wee wvu Lum sɛ bó ɛ saw nsaw we le?” \v 26 Ɛ ɛkolɛ ke ŋgoo bonyii bo nci le kedvu yuw nonɛn, mum gɛn yɛn cee ɛkolɛ wvubole, gay ɛ̂ wvú lɛ, “Wo gomte keemom ɛ ɛ̀ nu la? Ɛ̀ keè lɛ wee wvun nu wee wvu Lum.” \v 27 Ɛ cee ɛkolɛ wvudvu yuw nonɛn, mum gɛn yɛn Baul e bife ɛ̂ wvú lɛ, “Kɛ see ɛ̂ me, wo nu wee wvu Lum e?” Ɛ wvú bee. \v 28 Ɛ cee ɛkolɛ wvudvu gay ɛ̂ wvú lɛ, “Me nto ŋguy bigew nteen, nsɛ no nu wee wvu Lum.” Ɛ Baul tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Me nu fiem wee wvu Lum bootɛɛn.” \v 29 Ɛ bonyii ba bò to nu keebiwcɛ mwɛɛm ɛ̂ wvú mum tfuw bikaa. Ɛ cee ɛkolɛ wvubo no fane tɛn, njefo wvú to nu ɛ gay ɛ bó kay Baul ɛ ɛ̀ nu wee wvu Lum. \s1 Ɛ Baul taŋe diuw fwe dvu bonyii bò saake woŋ Bojuu \p \v 30 Ɛ cee ɛkolɛ wvudvu no gomte kɛ keeloocɛ kiɛɛ fiɛɛ fì Bojuu to teyte yî Baul e. Ɛ bvú buy yuu, ɛ wvú gay ɛ bó fay Baul, tee bocee ncese bo baay baay noo bonyii bocii bò saake woŋ, ɛ bó to, ɛ wvú leke Baul ɛ̂ bó fwe. \c 23 \p \v 1 \x - \xo 23:1 \xt 24:16\x*Ɛ Baul luŋ ɛjisɛ yî bonyii bò saake woŋ e, gay lɛ, “Boom bo bwɛɛm e, yî nce wɛm e ɛ to ɛ buy ɛbɛn e, nu ɛ me ŋké no ŋgee kɛ ɛ ɛ̀ nu mwɛɛm mvù me ŋkee lɛ mvú nu lɛŋ ɛ̂ Nyo' ɛjise, ɛ kɛ fiɛɛ yaa nu dvú fì saake me fô fitele fiem e kɛ.” \v 2 \x - \xo 23:2 \xt Lɛw 19:15; Mat 23:27-28; Jon 18:22-23\x*Ɛ Ananias wvù to nu ɛkolɛ ke bocee ncese le gay ɛ̂ bonyii bò to leeme mbew Baul e lɛ bó ekfun lo diuw we. \v 3 Ɛ Baul tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Nyo' nu ke ekfun tɛn wo. Wo fieesene kembew kè bó nu ɛ yefe kí ɛ no baa. Wo shile fɛ lɛ wo saake me bii nci le, ɛ bvuu ɛ no ŋgoyte nci wvudvu gayte lɛ bó ekfun me le?” \v 4 Ɛ bonyii bò to leeme mbew Baul e bife ɛ̂ wvú lɛ, “Wo nan'yi ɛkolɛ ke bocee ncese Nyo' le le?” \v 5 \x - \xo 23:5 \xt Ksm 22:28\x*Ɛ wvú tfuse lɛ, “Boom bo bwɛɛm e, kɛ me mbe ŋkee lɛ ɛ̀ nu ɛkolɛ ke bocee ncese le kɛ. Bó nu ɛ saŋ lɛ, \q1 ‘Fo wee ejeme diɛw yì befe ɛ̂ wee wvù saake bonyii kɛ.’” \p \v 6 \x - \xo 23:6 \xt 26:5; 24:21; Fili 3:5-6\x*Ɛ Baul ke dioo taa yɛn lɛ bonyii bò to nu fó nu ɛ bomew nu Bosadusii ɛ bomew nu Bofalasii, ɛ wvú mum jeme bô diɛw yì tɛmyi ɛntelɛŋ jo bonyii bò saake woŋ ba lɛ, “Boom bo bwɛɛm e, me nu wee Falasii, nu waa Bofalasii. Me nu fɛn yî nsaw e njefo me ntaale fwe, ŋkee lɛ boŋkfu nu ke ebuy yî kpwe le.” \v 7 No wvú jeme nonɛn, ɛ Bosadusii bô Bofalasii mum nɛ kɛw waa, ɛ nshii wvudvu mum bvuŋ. \v 8 \x - \xo 23:8 \xt 4:1-2\x*Bó to waale nonɛn, njefo Bosadusii to ké no duu lɛ kɛ boŋkfu nu ke ebuy yî kpwe le kɛ, bvuu duu lɛ kɛ fiɛɛ fimew nu dvú diɛwɛ bonceendaa bo Nyo' le kɛnɛɛ biyoy kɛ. Geenɛn, ɛ Bofalasii beŋe lɛ mvumvun mvunciim nu lo. \v 9 \x - \xo 23:9 \xt 25:25; Luk 23:4\x*Ɛ waa nɛ tɛme lo fó, ɛ bonyii bomew bò to duŋci bonci bò to nu ŋgoo Bofalasii le, leem fó jeme tɛme lo, gay lɛ, “Bese baa yɛn fiɛɛ fì wee wvun jay e kɛ. Ɛ̀ nɛlo enu ɛ keyoy kemew kɛnɛɛ nceendaa Nyo' ɛ jeme ɛ̂ wvú.” \v 10 Ɛ waa wvudvu ke mum nɛ no gomte wase keetu bvudiuw, ɛ cee ɛkolɛ bikuu bi bonyii bo nci le no fane lɛ sekemew ɛ́ bó enɛ esaayɛ lo Baul fó biba le. Ɛ wvú mum gay lɛ nci ebow fó, eloo Baul can yibole, ekase eben bô wvú fô la di nci le. \p \v 11 \x - \xo 23:11 \xt 18:9; 27:24; 28:16, 23\x*Ɛ ɛ̀ ke no nu ɛntaŋ, ɛ Tata to leem mbew Baul e, gay ɛ̂ wvù lɛ, “Kuu shém. No wo nu ɛ see wase ɛ̂ bonyii ɛkumɛ me Jɛlusalɛm, ɛ̀ nu kɛ lɛŋlɛŋ no wo nu ke esee tɛn Lum.” \s1 Ɛ bonyii bomew jo nsey keeyu Baul \p \v 12 \x - \xo 23:12 \xt 9:23\x*Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ Bojuu bomew koo ntfum, die kelew lɛ kɛ bó nu ke edie fiɛɛ kɛnɛɛ ewu fiɛɛ sɛ bó ɛ yu Baul kɛ. \v 13 Bonyii bodvu bò to koolɛɛ ntfum, die kelew to fele wee mbaanyɛ. \v 14 \x - \xo 23:14 \xt 25:3\x*Ɛ bó mum gɛn fô bocee ncese bo baay baay e, noo bonyii bò saake woŋ, gay ɛ̂ bó lɛ, “Bese nu ɛ loocɛ ɛ die kelew lɛ kɛ bese nu ke elese lo fiɛɛ ɛmvu sɛ bese ɛ yu Baul kɛ. \v 15 Yî keseen e, ben ɛ bo bonyii bocii bò saake woŋ eciinse ntum fô cee ɛkolɛ bikuu bi bonyii bo nci le, ebuwse wvú lɛ wvú ebvuu ebowse Baul ɛ́ wvú eto ɛ̂ ben fwe, lɛ ben gomte keebvuu etasse nsaw we ntay. Nonɛn, ɛ́ bese emum egbwe wvú ɛ̂ je, ɛ́ bó dioo booke bô wvú, ɛ́ bese emum eyu ɛ ɛ̀ bɛɛ ɛ̂ je.” \p \v 16 No bó to koolɛɛ ntfum yidvu nonɛn, ɛ waa jɛme Baul wvù diemsɛn yuw, mum gɛn fô la di bonyii bo nci le, see ɛ̂ Baul. \v 17 Ɛ wvú mum tee ɛkolɛ ke ŋgoo bonyii bo nci le kemew gay ɛ̂ kí lɛ, “Joo cuwee wvun egɛn bô wvú fô cee ɛkolɛ bikuu bi bonyii bo nci le, wvú kɛŋke fiɛɛ keesee ɛ̂ wvú.” \v 18 Ɛ wvú mum jo, gɛn bô wvú fô cee ɛkolɛ bikuu bi nci le, gay ɛ̂ wvú lɛ, “Baul wvù wee ncaw nu ɛ tee me, ɛ gay lɛ me enjo cuwee wvun ento bô wvú fô wo le, lɛ wvú kɛŋke fiɛɛ keesee ɛ̂ wo.” \v 19 Ɛ cee ɛkolɛ wvudvu mum jicɛ wvú le yî kebo le, ɛ bô wvú lɛwse ye, ɛ wvú bife ɛ̂ wvú lɛ, “Ɛ̀ nu la fì wo gomte keesee ɛ̂ me?” \v 20 Ɛ cuwee wvudvu tfuse lɛ, “Bojuu bomew nu ɛ jo ntaŋ lɛ bó nu egay ɛ́ wo ebowse Baul ɛ́ wvú eto fwe dvu bonyii bò saake woŋ ntfuu, lɛ bó gomte keetasse nsaw we ntay, ɛ bó gee nonɛn buwsee lo wo. \v 21 Fo wo ke ebee kɛ, njefo bonyii nu dvú fele wee mbaanyɛ bò nu egbwe wvú ɛ̂ je, ɛ bó die kelew lɛ kɛ bó nu ke edie fiɛɛ kɛnɛɛ ewu fiɛɛ sɛ bó ɛ yu Baul kɛ. Bó nu keseen ɛ bó ɛ seyse wase ye, ɛ no cɛyte kɛ wase ɛ ɛ̀ nu fiɛɛ fì wo nu jeme.” \v 22 Ɛ cee ɛkolɛ bikuu bi bonyii bo nci le wvudvu mum gay lɛ cuwee wvudvu egɛnè, ciise ɛ̂ wvú lɛ fo wvú dioo gɛne ge ɛ wee kiɛɛ lɛ wvú nu ɛ see fiɛɛ fidvu ɛ̂ wen kɛ. \s1 Ɛ bó ciinse Baul Kaysalia fô Fɛlew wvù wee sa' le \p \v 23 Ɛ cee ɛkolɛ bikuu bi bonyii bo nci le wvudvu mum tee bikuu bi ŋgóo bonyii bo nci le bifɛɛ gay ɛ̂ bí lɛ, “Ben eseyse bonyii bo nci le gee fɛɛ (200) bô bo nyámbala le mbaŋsooshwiy (70) noo bo ɛgoŋ e gee fɛɛ (200), ɛ́ ke edioo enu didiuu bvuukɛ ɛntaŋ, ɛ́ bó egɛn Kaysalia. \v 24 Ben eseyse tɛn nyámbala ɛ̂ Baul, ejo wvú egɛn bô wvú fô Fɛlew wvù wee sa' le ɛ fiɛɛ baa kooy bô wvú ɛ̂ je kɛ.” \v 25 No wvú gay nonɛn, mum saŋ ŋwa' ɛ wvú jemyi lɛ, \p \v 26 “Ɛ̀ nu me wvù Klawdius Lisias. Me nsaaŋke ŋwa' wvun fô wo le wee wvu baay wvù Fɛlew wvù wee sa'. Me ŋgayte wo le. \v 27 \x - \xo 23:27 \xt 21:30-33; 22:25\x*Bojuu se nu ɛ koo wee wvun ɛ no gomte keeyu. Me ɛ n'yuw lɛ ɛ̀ nu wee wvu Lum, bee bonyii bem bo nci le ɛ se ɛ mum ɛ ley fó ɛ loo wvú can yibole. \v 28 Me ɛ nse ɛ no ŋgomte keen'yuw fiɛɛ fì bó teyte yî ye le, ɛ mum ɛ mbow bô wvú fô bonyii bobole bò saake woŋ e. \v 29 \x - \xo 23:29 \xt 18:14-15; 26:31; 28:18\x*Bó ɛ se ɛ dioo tasse, me ɛ n'yɛn lɛ mwɛɛm mvù bó teyte yî ye le nu kɛ mbew wvu ɛkumɛ bonci bobole, ɛ wvú baa ge fiɛɛ fì bó eyu lo wvú kɛnɛɛ elese wvú yew ncaw e kɛ. \v 30 \x - \xo 23:30 \xt 24:5-8\x*Wee ɛ se ɛ dioo see ɛ̂ me lɛ Bojuu bomew nu ɛ koo ntfum keeyu wee wvun, me ɛ mum ɛ nciinse wvú fô wo le kaŋ mwaaŋ. Me nu ɛ ŋgay tɛn ɛ̂ bonyii bò teyte mwɛɛm yî ye le lɛ bó eto eyɛn ɛ ɛ̀ nu wo le, esee fiɛɛ fì bô bó kɛŋke.” \p \v 31 Ɛ bonyii bo nci le ke mum ge kɛ no cee ɛkolɛ wvubo to gayɛɛ, jo Baul ɛntaŋ, ɛ bô bó gɛn buy Antibati. \v 32 Ɛ ɛkfuŋ ke buy yuu, ɛ bonyii bo nci le bò to lɛne bô bikaa cinɛ Baul e can bò to lɛne yî nyámbala le lɛ bó egɛnè bô wvú fwe, mum kase tu jim fô la dibole. \v 33 Ɛ bó ke gɛn fɛse Kaysalia, mum nya ŋwa' wɛ ɛ̂ wee sa' bvuu nya tɛn Baul can ye le. \v 34 Ɛ wvú fi ŋwa' wvudvu taŋ, bife laa Baul buy ɛ̂ keba ke la le lɛ. Ɛ wvú dioo yuw lɛ Baul nu wee wvu Silishia, \v 35 mum gay ɛ̂ wvú lɛ, “Me nu ŋke en'yekɛ nsaw wo seke bonyii bò ben ɛ bó kɛŋke nsaw ɛ fɛse fɛn.” Ɛ wvú mum gay lɛ bó ejo Baul egɛn egɛɛ wvú ɛ̂ ntow 'Ɛlod e, ecɛytè wvú. \c 24 \s1 Ɛ bó jike nsaw Baul fwe dvu Fɛlew \p \v 1 \x - \xo 24:1 \xt 25:2\x*Ɛ ɛdiuw ke buy ɛtin, ɛ Ananias wvù ɛkolɛ ke bocee ncese le, bô bonyii bomew bò saake woŋ, noo Tɛtulus wvù to nu ɛ wvú ɛ loocɛ ɛ yɛɛyi nci, bow gɛn Kaysalia. Ɛ bó mum gɛn yɛn Fɛlew wvù wee sa' le, jike nsaw wvubo wvu ɛkumɛ Baul fwe dvu wvú. \v 2 Ɛ bó tee Baul, ɛ Tɛtulus mum kɛw keeteyte mwɛɛm yî ye le, gay ɛ̂ Fɛlew lɛ, “Wee wvu baay, nyɛkeey nu ɛ no nu dvú woŋ wvun e ɛ to ɛ buy yî keseen e, ɛ ɛ̀ nu nje sa' yo yì jee, ɛ boŋkumɛn bò jee nu dvú nteen woŋ wvun e can yo le. \v 3 Bonyii bocii yuuke njoŋ baay bvuu fiisene sa' yo mondvuum monciim sekecii. \v 4 Kɛ me ŋgomte keenjewsee kefew kuw baay kɛ, me nlɛke lɛ wo eyekɛ kɛ caan, eyuw fiɛɛ fì bese nu ejeme. \v 5 \x - \xo 24:5 \xt 17:6\x*Bese nu ɛ yɛn lɛ wee wvun nu wee fiɛɛ. Wvú ghane shiike mvunlaa ɛntelɛŋ jo Bojuu yî ɛkolɛ ke nshɛ le kecii. Ɛ ɛ̀ bvuu nu wvú cee ɛkolɛ ŋgoo yì bó teŋe lɛ yi Nasalɛt. \v 6-7 \x - \xo 24:6-7 \xt 21:28, 30\x*Wvú to gomte tɛn keebefe bô yew ncese ɛ bese koo wvú. \f + \fr 24:6-7 \ft Boŋwa' bo boyvuum bomew kɛŋke 6b-8a ɛ bó ɛ saŋ lɛ, “Bese to gomte keesaw wvú bii nci wese le, ɛ Lisias wvù cee ɛkolɛ bikuu bi bonyii bo nci le ley fó, loo wvú can yese le gay lɛ bese eto eyɛn wo le, esaw nsaw we ɛ̂ wo ɛjise.”\f* \v 8 Ɛ́ wo biwci lo mwɛɛm ɛ̂ wee wvun, ɛ́ wo eyuw ɛ̂ wvú mwɛɛm mvun mvunciim mvù bese jemyi ɛkumɛ wvú.” \v 9 No Tɛtulus jeme nonɛn, ɛ Bojuu tom, bɛnse lɛ mwɛɛm mvun mvunciim nu kecɛɛy. \s1 Ɛ Baul taŋe diuw fwe dvu Fɛlew \p \v 10 Ɛ wee sa' wɛ few ɛ̂ Baul lɛ wvú ejeme. Ɛ wvú mum jeme lɛ, “Me ŋkee lɛ wo nu ɛ saw wase bonsaw woŋ wvun e yî bilum e nteen. Me ɛ mum ɛ no n'yuuke njoŋ keenleem ntaŋe diuw wɛm ɛ̂ wo ɛjise. \v 11 Ɛ́ wo nɛ lo ɛ no biwci, ɛ́ wo eyuw lɛ ɛdiuw baa efey wase yuufe ncow ɛfaa no me nto mbenɛɛ Jɛlusalɛm keebunle Nyo' kɛ. \v 12 Bojuu to baa eyɛn ɛ me mbeeke mbew bee wee kɛ, ɛ bó to baa eyɛn tɛn ɛ me mbɛysee bonyii yew ncese le kɛnɛɛ yéw bunle le, kɛnɛɛ bvudvuu bvumew e ɛlaante kɛ. \v 13 Kɛ bó yaa kɛŋke naa lo fiɛɛ fì duŋci lɛ me nto nu ɛ ŋge mwɛɛm mvun mvù bó teyte yî yɛm e kɛ. \v 14 \x - \xo 24:14 \xt 9:2\x*Me nu ɛ mbee fin fwe dvu wo, lɛ me mbunlee Nyo' bo'icee bosɛse mbii Je le yì bó teŋe lɛ ɛ̀ nu yì befe. Ɛ me mbeŋe ɛ ɛ̀ nu mwɛɛm mvunciim mvù nu ɛ̂ Ŋwa' bonci bo Muses e noo mvù nu ɛ̂ Boŋwa' bo bonyii bo ntum Nyo' le. \v 15 \x - \xo 24:15 \xt 23:6; 26:8; Dan 12:2; Jon 5:28-29\x*Me ntaale kɛ fwe yî Nyo' le lɛŋlɛŋ no bó tɛn taale, lɛ bonyii bocii bò jee bô bò befe nu ke ebuy yî kpwe le. \v 16 \x - \xo 24:16 \xt 23:1; 1Kol 4:4; 2Kol 1:12; 2Tim 1:3\x*Nonɛn, me ɛ mum ɛ no momte ntay sekecii keencee nce wvu lɛŋ fwe dvu Nyo' noo bonyii, wvu lɛ fo fiɛɛ enu dvú fì esaakè me fô fitele le kɛ. \p \v 17 \x - \xo 24:17 \xt 11:29-30; 21:17-28\x*Ɛ̀ nu wase bilum nteen no me nɛn'yɛɛ Jɛlusalɛm, ɛ me nse ŋkase ɛ ŋgɛn jó keenya bigew ɛ̂ bonyii bem bo woŋ e, noo keeŋge ncese. \v 18 Ɛ̀ nu fiɛɛ fin fì bó se yɛnɛɛ me le yew ncese le ɛ me ŋgee, ɛ me ɛ ŋkfum wase ɛkolɛ kem. Ɛ kɛ bonyii kɛnɛɛ diuw wvu kumɛɛn se nu fó kɛ. \v 19 Bojuu bomew bo Ɛsia se nu fó, ɛ bó be kɛŋke keenu fɛn ejeme ɛ̂ wo fiɛɛ fì bó kɛŋke ɛkumɛ me, ɛ ɛ̀ fɛn nu lɛ fiɛɛ nu dvú. \v 20 Ɛ́ ɛ̀ baa nu nonɛn, ɛ́ ban bonyii see lɛ fiɛɛ fì bó se yɛnɛɛ lɛ me nu ɛ njay seke me nse nleemɛɛ fwe dvu bonyii bò saake woŋ, \v 21 \x - \xo 24:21 \xt 23:6; 24:15\x*ɛfey fiɛɛ fì me nse njemyɛɛ bô diɛw yì tɛmyi ɛ̂ bó lɛ, me nu ɛ̂ bó fwe yî kefew kekiɛ le yî nsaw e njefo me nu ɛ mbee lɛ boŋkfu nu ke ebuy yî kpwe le.” \p \v 22 \x - \xo 24:22 \xt 9:2\x*No Baul jeme nonɛn, ɛ Fɛlew yekɛ nɛn, ɛ ɛ̀ to nu wee ɛ wvú looci kee wase ɛkumɛ Je Tata, mum leke nsaw gay lɛ, “Seke Lisias wvù cee ɛkolɛ bikuu bi bonyii bo nci le ɛ bow ɛ to, ɛ me nsɛ nsumtɛn nsaw wene.” \v 23 \x - \xo 24:23 \xt 27:3; 28:16, 30\x*Ɛ wvú mum gay lɛ ɛkolɛ ke ŋgoo mi bonyii bo nci le ejo Baul egɛn elese yew, ecɛytè. Geenɛn, lɛ bó enya kɛ naa wvú bô je, ecinɛ ɛ́ nsáa ye etoo fici wvú. \s1 Ɛ Fɛlew leke nsaw Baul yî bilum e bifɛɛ \p \v 24 Ɛ ɛdiuw ke dioo gɛncɛ, ɛ Fɛlew bô Dusila wvù kpwɛse wvù to nu wee Juu gɛn tee Baul ɛ wvú to, ɛ bó no yeke fiɛɛ fì wvú jemyi ɛkumɛ keelese fitele yî Klistu Jisos e. \v 25 Ɛ wvú ke dioo jemyi ɛkumɛ no ɛ̀ nulo ɛ́ wee enù wee wvù jee, bô no ɛ̀ nulo ɛ́ wee ekemsenè bô ɛkolɛ kew, noo no Nyo' nu ke esaw bonyii, ɛ Fɛlew yuw nonɛn, ɛ fí bɛmse wvú. Ɛ wvú mum gay ɛ̂ Baul lɛ, “Ɛ̀ nulo ɛ́ wo egɛne keseen, ɛ́ me ŋke endioo ɛ ŋkɛŋkɛ kefew nsɛ mbvuu entee wo.” \v 26 Wvú to jeme nonɛn, kɛŋke ŋkpwawcɛ lɛ sekemew ɛ́ Baul ekew wen. Ɛ wvú ké mum no teŋe Baul ɛfonɛfon ɛ bô wvú fɛle kenfɛ. \v 27 \x - \xo 24:27 \xt 25:9\x*Kɛ nonɛn, kɛ nonɛn, ɛ bilum kum bifɛɛ. Ɛ bó dioo gɛɛ Bolsius Fɛstus yî kentaw ke Fɛlew e, ɛ Fɛlew no gomte lɛ wen ege ɛ́ Bojuu ekooŋke wen, mum cinɛ Baul e yew ncaw e. \c 25 \s1 Ɛ Baul jo nsaw we keegɛn dvú fwe fô Nfon wvu Lum e \p \v 1 Ɛ ɛ̀ ke dioo nu ɛdiuw ɛta no Fɛstus kɛwɛɛ keesaake keba ke woŋ e kè Judea, ɛ wvú nɛ Kaysalia ben Jɛlusalɛm. \v 2 \x - \xo 25:2 \xt 24:1\x*Ɛ bocee ncese bo baay baay bô bikuu bi Bojuu le bi woŋ e mum to yɛn wvú le, jike nsaw wvù bó kɛŋke bô Baul ɛ̂ wvú ɛjise, no lɛke wvú lɛ, \v 3 \x - \xo 25:3 \xt 23:14-15\x*wvú efi kɛ lɛ bowen, ege ɛ́ bó eciinse Baul ɛ́ wvú eto Jɛlusalɛm. Ɛ bó to gee nonɛn, ɛ bó ɛ seyse wase lɛ bó nu ke egbwe wvú ɛ̂ je, eyu. \v 4 Ɛ Fɛstus tfuse ɛ̂ bó lɛ, “Baul nu yew ncaw e Kaysalia, ɛ me kebɛɛ nu eŋkaase ntuu jó ɛdiuw ɛyan. \v 5 Bonyii bò kɛŋke mvuŋgay mvu sa' le bomew ebi me le Kaysalia, ejeme fiɛɛ fì wvú jay ɛ ɛ̀ nu jó ɛ ɛ̀ fɛn nu lɛ fiɛɛ nu dvú.” \p \v 6 Ɛ Fɛstus ke ce bô bó gɛn buy kɛ diɛwɛ ɛdiuw nyaŋ kenɛɛ yuufe le, mum kase tu jim Kaysalia. Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ wvú gɛn shii yew nsaw e, gay lɛ bó eto bô Baul. \v 7 \x - \xo 25:7 \xt 24:5-6, 13\x*No Baul fɛse, ɛ Bojuu bò to nɛn'yɛɛ Jɛlusalɛm bow jó, mum leemɛn gem wvú, no teyte mwɛɛm yî ye le nteen ɛ fì wɛɛ yaa nu kɛ. Geenɛn, ɛ fiɛɛ yaa nu dvú fì bó nulo esee fì duŋci lɛ wvú nu ɛ ge fimew kɛ. \v 8 Ɛ Baul taŋe diuw we gay lɛ, “Me mbaa njay naa lo nci Bojuu, kɛnɛɛ wvu yew ncese, kɛnɛɛ wvu Nfon wvu Lum kɛ.” \v 9 \x - \xo 25:9 \xt 24:27\x*Geenɛn, ɛ Fɛstus no gomte lɛ wen ege ɛ́ Bojuu ekooŋke wen, mum bife ɛ̂ Baul lɛ, “Wo kooŋke keeben Jɛlusalɛm ɛ́ me kebɛɛ ensaw nsaw wo jó yî mwɛɛm mvun e?” \v 10 Ɛ Baul tfuse lɛ, “Me nleeme wase fɛn ɛ̂ kebɛŋ ke nsaw e, ɛ ɛ̀ nu ke Nfon wvu Lum e. Ɛ ɛ̀ nu fɛn fò bó bee keesaw nsaw wɛm. Wo kebɛɛ kee naa ntay lɛ me mbaa njay fiɛɛ bee Bojuu kɛ. \v 11 \x - \xo 25:11 \xt 25:21, 25; 28:19\x*Ɛ́ ɛ̀ fɛn nu lɛ me nu ɛ ŋgoy nci, ɛ njay fiɛɛ fì ɛ̀ nulo ɛ́ bó eyu lo me, me nsaa entune keeŋkpwe kɛ. Geenɛn, ɛ́ ɛ̀ nu lɛ mwɛɛm mvù bó teyte yî yɛm e nu mbiay, tu kɛ wee nu dvú wvù nulo enya me can Bojuu ban e kɛ. Me nu nlɛkɛ lɛ nsaw wɛm egɛn fwe fô Nfon wvu Lum e.” \v 12 Ɛ Fɛstus yuw nonɛn, ɛ bô bonyii bew bò bô bó to saake bonsaw tfumtfum. Ɛ wvú mum gay ɛ̂ Baul lɛ, “No wo nu ɛ lɛkɛ wase lɛ nsaw wo nu egɛn fô Nfon wvu Lum e, tu wvú nu egɛn fó.” \s1 Ɛ Fɛstus be Nfon Aglifa bô nsaw Baul \p \v 13 Ɛ ɛ̀ ke no nu kefew kemew e ɛjim jodvu, ɛ Nfon Aglifa bô Bɛnis \f + \fr 25:13 \ft Bɛnis to nu waa bwee Aglifa.\f* laa ghane ɛ̂ Fɛstus e Kaysalia keegay wvú le. \v 14 \x - \xo 25:14 \xt 24:27\x*Ɛ bó ke dioo nu wase jó yî ɛdiuw e nteen, ɛ Fɛstus nɛ be Nfon bô nsaw Baul gay lɛ, “Wee mvu nu fɛn wvù Fɛlew to cin'yɛɛ yew ncaw e, \v 15 ɛ me ŋke ndioo ŋgɛn Jɛlusalɛm, ɛ bocee ncese bo baay baay bô bonyii bò saake woŋ Bojuu jike nsaw we ɛ̂ me ɛjise lɛ me eŋgay lɛ wvú nu ɛ gbwe nsaw. \v 16 Ɛ me ŋgay ɛ̂ bó lɛ, kɛ nce bonyii bo Lum nu ɛ bee lɛ bó esumtɛn lɛ wee nu ɛ gbwe nsaw sɛ bó nu ɛ nya wase je wee wvudvu ɛ leem ɛ̂ kebɛŋ ke nsaw e fwe dvu bonyii bò bô bó kɛŋke nsaw ɛ taŋe diuw we yî mwɛɛm mvù bó teyte yî ye le kɛ. \v 17 Ɛ bó ke dioo to fɛn, ɛ me ŋfaŋɛ n'yaa moocɛ lo kɛ. Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ me ŋgɛn nshii yew nsaw e ŋgay ɛ bó to bô wee wvudvu. \v 18 \x - \xo 25:18 \xt 18:14-15\x*Ɛ bonyii bò bô bó to kɛŋke nsaw ke dioo leem we, faŋɛ yaa duŋcɛ jay wvù me nto ŋkpwaake lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ bó esee yî ye le kɛ. \v 19 Ɛ bó kaa no jemyi ɛ ɛ̀ nu mwɛɛm mvu mbew e yî ye le ɛkumɛ je yì bó bunlee Nyo' jó, noo ɛkumɛ wee mvu wvú bó teŋe lɛ Jisos ɛ wvú to kpwe wase, geenɛn ɛ Baul leeme kɛ lɛ wvú nu dvú. \v 20 No me nto mbaa ŋkiɛɛ no ɛ̀ nulo ɛ́ me enley ɛnte jo mwɛɛm mvun, ɛ me mum mbife ɛ̂ Baul laa wvú kooŋke keeben Jɛlusalɛm ɛ́ bó esaw nsaw we jó ɛkumɛ mwɛɛm mvun ɛ. \v 21 Ɛ wvú tfuse lɛ wen nu emɛy yew ncaw e, ɛ́ ke esumtɛn Nfon wvu Lum nsaw wen. Ɛ me mum ŋgay lɛ bó egɛɛ wvú yew, ecɛytè egɛn ebuy no me ŋke enciinse wvú ɛ̂ Nfon wvu Lum.” \v 22 \x - \xo 25:22 \xt Luk 21:12; 23:8\x*Ɛ Aglifa yekɛ nɛn, gay ɛ̂ Fɛstus lɛ, “Me kebɛɛ ŋkooŋke keen'yuw mwɛɛm mvun diuw wee wvudvu le.” Ɛ Fɛstus tfuse lɛ, “Wo nu ebuy eyuw ntfuu.” \p \v 23 Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ Aglifa bô Bɛnis no lɛne too bô bvuwee bvu baay. Ɛ bô bocee bikuu bi bonyii bo nci le noo bonyii bo baay baay bo ɛlaante, lɛn to ley ŋgay. Ɛ Fɛstus mum gay ɛ bó to bô Baul. \v 24 No bó toɛ bô wvú, ɛ Fɛstus gay lɛ, “Nfon Aglifa bô bonyii bocii bò nu fɛn, ben eyɛn wee wvun. Ɛ̀ nu wee wvù Bojuu bocii too nyɛɛyi me jan noo Jɛlusalɛm ɛkumɛ wvú, wamte, gayte lɛ kɛ ɛ̀ nu wee wvù enu dvú kɛ. \v 25 Ɛ me mbaa n'yɛn lɛ wvú nu ɛ ge fiɛɛ fì bó eyu wvú kɛ. No wvú se lɛkɛɛ wase lɛ nsaw we egɛn fwe ɛ ɛ̀ nu fô Nfon wvu Lum e, me ɛ mum ɛ n'yɛn lɛ me nu enciinse wvú fô wvú le. \v 26 Geenɛn, kɛ me n'yaa nlooci ŋkee fiɛɛ fì ɛ̀ nulo ɛ́ me ensaŋ fô Nfon wvù cee ɛkolɛ wɛm e ɛkumɛ wvú kɛ. Nonɛn, me ɛ mum ɛ nleke wvú ɛ̂ ben ɛjise keseen ɛfey mvunciim ɛ̂ wo Nfon Aglifa ɛjise, lɛ ben etasse nsaw we, wvu lɛ me eŋkɛŋkɛ fiɛɛ fì ɛ̀ nulo ɛ́ me ensaŋ. \v 27 Me n'yɛne lɛ fí baa nu lɛŋ lɛ me enciinse wee ncaw fô Nfon e sɛ me nu ɛ nduŋcɛ fiɛɛ fì bó gayte lɛ wvú nu ɛ jay e kɛ.” \c 26 \s1 Ɛ Baul taŋe diuw fwe dvu Nfon Aglifa \p \v 1 \x - \xo 26:1 \xt 9:15\x*Ɛ Nfon Aglifa mum gay ɛ̂ Baul lɛ, “Ɛ̀ nu bvudvuu bvuw keseen keejeme bô diuw wo.” Ɛ Baul mum cake kebo we, kɛw keetaŋe diuw we, gay lɛ, \v 2 “Nyaa', me n'yɛne lɛ keshi kem nu ɛ joŋ lɛ baay keenleem etaŋe diuw wɛm fwe dvu bó ɛbɛn yî mwɛɛm mvunciim mvù Bojuu teytey yî yɛm e. \v 3 Me njemyi lɛ nɛn, njefo bó looci lɛ kee nce woŋ Bojuu noo bombew bò bó ké no kɛŋke. Nonɛn, me ɛ no nlɛke lɛ bó eyekɛ kɛ lɛ nyɛkeey eyuw fiɛɛ fì me nu enjeme. \p \v 4 \x - \xo 26:4 \xt Gal 1:14\x*Bojuu bocii kee nce wɛm ɛ kɛw naa ɛ me mbɛɛ lo. Bó kee no me nto ncee woŋ wese le noo Jɛlusalɛm. \v 5 \x - \xo 26:5 \xt 23:6\x*Ɛ bó kee naa ntay lɛ ɛ kɛw lo ncejole nu ɛ me nu wee ŋgoo Bofalasii ɛ ɛ̀ nu ŋgoo yì looci tɛmyi yî fiɛɛ fi Nyo' le fele yimi yicii. Fin nu fiɛɛ ɛ ɛ̀ nu lɛ bó kooŋke keejeme, ɛ́ bó ebee lɛ ɛ̀ nu kecɛɛy. \v 6 \x - \xo 26:6 \xt 23:6; 24:15; 28:20\x*Me ɛ no nleeme lɛ fɛn keseen yî nsaw e njefo me ntaale fwe, ŋkee ŋkawma wvù Nyo' to kawɛɛ bo'icee bosɛse dvú. \v 7 Ŋkawma wvun nu lɛ wvù dikfuu disɛse di yuufe ncow difɛɛ cɛyte no bó bunlee Nyo' shiee le ɛntaŋ bô ɛmvunsheeŋ. Nyaa', ɛ̀ nu lɛ nje ŋkawma wvudvu wvun wvù Bojuu kɛŋke lɛ nsaw dvú bee bó. \v 8 Me ɛ no mbiite ɛ̂ bó noo ɛ̂ bonyii bocii lɛ laa ɛ̀ ge la wvù ben yɛne ɛ fí tɛmyi keebee lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ Nyo' ebvuse wee yî kpwe le lɛ? \p \v 9 \x - \xo 26:9 \xt 8:3\x*Me kebɛɛ nto ŋkpwawci naa lɛ me ŋkɛŋke keeŋge fiɛɛ ficii keenfiwsɛ diee di Jisos wvu Nasalɛt e. \v 10 Ɛ fifin nu naa fiɛɛ fì me nto ŋgeɛ Jɛlusalɛm. Me nto nu ɛ nfi mvuŋgay ɛ̂ bocee ncese bo baay baay ŋkooyɛ bonyii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le nteen, nfen yew ncaw e. Kɛ ɛ̀ to mɛy kɛ fin kɛ. Bó to ké dioo nu lɛ bó nu eyuwyɛ bó, ɛ me tɛn ntom. \v 11 Me nto nyaa ŋgɛw ɛ̂ bó ɛfonɛfon yéw bunle le yicii, ŋkane lɛ bó ejemyi díɛw yì befe ɛkumɛ wee wvù Jisos. Ɛ shém ffuuke me bô bó baay, ɛ me mbone bikaa ɛ̂ bó ɛjim, ŋgɛne mbuyte bilaante bi bitum bimew e. \s1 Ɛ Baul bvuu jeme no wvú to kumɛnɛɛ no nu wee Klistu \p \v 12 \x - \xo 26:12 \xt 9:1-22; 22:5-16\x*Ɛ me ŋke mum nɛ no ŋgɛne Damaskus, ɛ bocee ncese bo baay baay ɛ saŋ ŋwa', ɛ nya me mvuŋgay. \v 13 Nyaa', ɛ me ndioo ŋgɛne ɛ ɛ̀ nu lɛ ɛmvunsheeŋ ɛntelɛŋ, ɛ me nɛ n'yɛn ɛ n'yuu mvu nɛ law fowe baa fele diuu, shii to yî bee bonyii bò bee bó to lɛne le. \v 14 Ɛ bese bocii nɛ gbwekɛn fokuse, ɛ me n'yuw ɛ diɛw bife ɛ̂ me ɛ̂ díɛw Ibulu le lɛ, ‘Saul, Saul, wo bone bikaa ɛ̂ me ɛjim nɛn nje la? Wo gee nɛn, kfune ɛ ɛ̀ nu ye yo, diɛwɛ na' lemme fô wvú bone ye yî kembaŋ ke ice le.’ \v 15 Ɛ me mbife lɛ, ‘Ɛ̀ nu wo wvù yɛɛ Tata?’ Ɛ wvú tfuse lɛ, ‘Ɛ̀ nu me wvù Jisos, ɛ ɛ̀ nu me wvù wo bone bikaa ɛjim jodvu. \v 16 Ja leem we. Fiɛɛ fì ge me ɛ mbuynɛn fô wo le nu lɛ me embaa wo wee wɛm lemme le, ɛ́ wo efewcì mwɛɛm mvù wo yɛn ɛbɛn bô mvù me mbɛɛ ŋke enduŋcɛ ɛ̂ wo le. \v 17 Me nu ŋke enfi wo can Bojuu noo bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le, ɛ ɛ̀ nu bó bò me nu entum wo fô bó le. \v 18 \x - \xo 26:18 \xt Yɛsa 42:7, 16; Ɛfɛ 2:2; 5:8-14; Kolo 1:13\x*Wo nu ke egɛn eyene ɛjisɛ ɛbo, ebvuse bó ɛ̂ ɛjiwɛ le, eleke bó ɛ̂ n'yuu le, ɛ́ bó ebuy can Satan e, enu bô bo Nyo', ɛ́ bó elese fitele yî yɛm e, ɛ́ Nyo' elɛɛshɛ bibefɛ bibole. Ɛ́ bó ke emum ekɛŋkɛ keleŋ fô bvudvuu bvù bonyii bò wvú nu ɛ ge lɛ ɛ̀ nu naa bew e.’ \p \v 19 Nyaa', no fí to kooyɛɛ lɛ nonɛn, ɛ me mum ŋge kɛ lɛ no wvú jemyɛɛ ɛ̂ me fowe. \v 20 \x - \xo 26:20 \xt 9:20, 28-29; Luk 3:8\x*Ɛ me mum n'yaw ŋkɛw no nfewci Damaskus, nsɛ ŋke ŋgɛn Jɛlusalɛm. Ɛ me no ŋghane woŋ wvù Judea le tfuu noo bitum e bicii bì yaa nu kɛ bi Bojuu le, nfewci ɛ̂ bó lɛ bó ekumɛn mvuntelem mvubole, etu bô bo Nyo', egeè ɛ ɛ̀ nu mwɛɛm mvù duŋci lɛ bó nu ɛ kumɛn wase. \v 21 Ɛ̀ nɛɛ lɛ fiɛɛ fì to geɛ ɛ́ Bojuu sɛ koo me yew ncese le egomte keeyu. \v 22 Geenɛn, Nyo' ɛ se ɛ no fii me ɛ to ɛ buy ɛbɛn e. Me ɛ mum ɛ no nleeme fɛn nfewci tɛn ɛ̂ bonyii bo baay baay noo bo caan caan. Ɛ fiɛɛ fì me nfewci nu kɛ fí fì Muses bô bonyii bo ntum Nyo' le to teete lɛ fí nu ke ekooy. \v 23 \x - \xo 26:23 \xt 3:15; Yɛsa 49:6; Luk 24:46-47; 1Kol 15:20\x*Bó to gayte lɛ Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ kɛŋke keeke eyɛn ŋgɛw, enu wee wvu fwe keebuy yî kpwe le, eduŋcɛ n'yuu ɛ̂ Bojuu noo bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu.” \p \v 24 No Baul to taŋyi kɛ diuw we gɛne, ɛ Fɛstus nɛ kay lo wvú gay lɛ, “Baul wo jewte wase lo. N'yɛɛyi wo wvu baay nu ɛ ge wase wo ɛ nɛ ɛ no jewte lo.” \v 25 Ɛ Baul tfuse ɛ̂ Fɛstus lɛ, “Kɛ me n'yaa njewte kɛ wee wvu baay. Fiɛɛ fì me njemyi nu kecɛɛy, ɛ me njemyi bô bvufee bwem fó. \v 26 \x - \xo 26:26 \xt Jon 18:20\x*Me njemyi ɛ̂ Nfon ɛndan nɛn, njefo bó kee mwɛɛm mvun ɛ kɛ mvú to kooyi ɛ̂ kenyilɛ le kɛ, ɛ kɛ fimew yaa nu dvú fì bó nu sɛ bó kee lo kɛ. \v 27 Nyaa', bó nu ɛ bee kɛ fiɛɛ fì Boŋwa' bo bonyii bo ntum Nyo' le jemyi lɛ? Me ŋkee lɛ bó nu lɛ ɛ bee.” \v 28 \x - \xo 26:28 \xt 11:26\x*Ɛ Nfon Aglifa bife ɛ̂ Baul lɛ, “Wo kpwaake lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ wo ebaŋke me ɛ́ me entu wee Klistu kɛ yî kefew e caan nɛn e?” \v 29 Ɛ Baul tfuse lɛ, “Kɛnɛɛ kí nu caan, kɛnɛɛ kí nu baay, tu bunle yɛm fô Nyo' le nu kɛ lɛ fo emɛy kɛ wo kɛ. Wee tfuu wvù nu fɛn ɛbɛn yuuke no me njemyi ebaŋke tɛn enu diɛwɛ me le, geenɛn, efufe kɛ ɛ ɛ̀ nu boncaw ban.” \p \v 30 Ɛ Nfon nɛ ja we, ɛ wee sa' bô Bɛnis noo bonyii bò bô bó to shilɛɛ bi. \v 31 \x - \xo 26:31 \xt 23:29\x*Ɛ bó buy, no jemyi ɛbonɛbon lɛ, “Wee wvun baa ge fiɛɛ fì bó eyu lo wvú kɛnɛɛ elese wvú yew ncaw e kɛ.” \v 32 \x - \xo 26:32 \xt 25:11-12\x*Ɛ Nfon Aglifa gay ɛ̂ Fɛstus lɛ, “Ɛ́ ɛ̀ be baa nu lɛ wee wvun nu ɛ lɛkɛ wase lɛ nsaw we egɛn fô Nfon wvu Lum e, tu bó be ɛ cinɛ wvú le.” \c 27 \s1 Ɛ bó ciinse Baul Lum \p \v 1 \x - \xo 27:1 \xt 25:12\x*Ɛ bó ke dioo seyse lɛ bee bo Baul eley ŋguw wvu ɛ̂ joo egɛn woŋ wvù Itali le, ɛ bó mum nya Baul bô bonyii bo ncaw e bomew can Julius wvù to nu ɛkolɛ ke ŋgoo mi bonyii bo nci le bo Nfon wvu Lum e. \v 2 \x - \xo 27:2 \xt 19:29\x*Ɛ bee bó ley ɛ̂ ŋguw wvù nɛn'yɛɛ Adamitium e wvù to nu keegɛne leemene mondvuum mo ŋgem joo le, keba kè Ɛsia le. Ɛ Alistakus wvù wee wvu Tɛsalonika, woŋ wvù Masedonia le to nu tɛn bee bó. Ɛ bee bó mum no gɛne. \v 3 \x - \xo 27:3 \xt 24:23; 28:2\x*Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ bese fɛse Sidon, ɛ Julius duŋcɛ keŋkoŋɛn fô Baul e, cinɛ wvú le lɛ wvú egɛn fô nsáa ye le ɛlaante ɛ́ bó efi wvú bô fiɛɛ fì wvú shieele. \v 4 Ɛ bese ke kase ley ɛ̂ ŋguw e fó, dioo egɛne, ɛ fwefwe no too cile bese fwe, ɛ bese mum no wɛmte wase woŋ wvù Sayblus wvu ɛ̂ joo ɛntelɛŋ e, ɛ wvú cile fwefwe. \v 5 Ɛ bese ke gɛn lente joo yi baay yì nu mbew woŋ wvù Silishia bô yì nu mbew woŋ wvù Bamfilia le, mum fɛse ɛ̂ kelaante kè Mila le, woŋ wvù Lisia le. \v 6 Ɛ ɛkolɛ ke ŋgoo bonyii bo nci le kiɛ yɛn ŋguw wvu ɛ̂ joo le jó wvù to nɛn'yɛɛ Alɛksandia gɛne Itali le, mum bvuse bese, lese ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ wvuwɛ le. \v 7 Ɛ bese ke ja fó, lɛn kɛ wase nɛn wɛɛ wɛɛ yî ɛdiuw e nteen, ke jɛɛnɛn lo sɛ fɛse mbew kelaante kè Sinidus e. No fwefwe to baa bee lɛ bese egɛn fwe teytey, ɛ bese mum bɛɛ no wɛmte wase lo Klɛt woŋ wvu ɛ̂ joo ɛntelɛŋ e, ɛ wvú cile fwefwe, mum fey Salmoni bvudvuu ɛ bvú ley ɛ gɛn ɛ̂ joo woŋ wvudvu le. \v 8 Ɛ bese mɛy kɛ no wɛmte tuu ŋgem joo le, ke jɛɛnɛn lo sɛ gɛn buy bvudvuu bvù bó teŋe lɛ Diuw Joo wvù Nyɛkeey e, ɛ wvú to nu nceencee mbew kelaante kè Lasia le. \p \v 9 \x - \xo 27:9 \xt 2Kol 11:26\x*No bese to nu ɛ jewse wase kefew ɛ̂ je baay, ɛ Diuu di Baay di Nlɛɛshɛ Bibefɛ le to fey wase, ɛ ɛ̀ nu wase kefew ke nffum wvù tɛmyi le, ɛ Baul mum nya ntefe ɛ̂ bonyii bo ɛ̂ ŋguw e lɛ, \v 10 “Bo'icɛm, me n'yɛne lɛ ɛ kɛw fɛn ɛ gɛn fwe nu ɛ lɛne disɛɛbeene nu ke ebefe, ɛ́ kenla enu dvú ɛ ɛ̀ yaa nu kɛ ke mwɛɛm bô ŋguw e maaŋ kɛ, bonyii nu ke ekpwekɛn tɛn.” \v 11 Geenɛn, ɛ ɛkolɛ ke bonyii bo nci le faŋɛ yaa yuw njeme Baul e kɛ, yuw fiew ɛ ɛ̀ nu cee ɛkolɛ ŋguw bô cee ŋguw e. \v 12 No diuw joo wvudvu to baa jee keenu fó yî kefew ke nffum wvù tɛmyi le, ɛ wee nteen mum no tomte lɛ ɛ̀ jee lɛ bó egɛnè fwe, momtè laa ɛ̀ nulo ɛ́ bó efɛse diuw joo wvu Foniks e, wvù nu woŋ wvù Klɛt jodvu le, efese kefew kedvu fó lɛ. Diuw joo wvudvu wvun to taale je ɛweɛwe bvuu taale tɛn je ɛkuɛku jò diuu seeyi. \s1 Ɛ nffum tuu ŋguw \p \v 13 Ɛ fwefwe wvumew ke nɛ no bene je ɛkuɛku nɛn wɛɛ, ɛ bonyii bo ŋguw e mum no kpwaake lɛ bó ɛ kɛŋkɛ wase fiɛɛ fì bó be gomte. Ɛ bó mum baa keŋ'wow ke ŋguw e, mum no gɛne ɛ̂ joo, tuu kɛ ŋgem e ŋgem e Klɛt jodvu. \v 14 Ɛ nffum wvù tɛmyi wvù bó teŋe lɛ, “Wvù je ɛbo ɛŋkoŋko jò diuu sane”, ke nɛ sɛsɛ woŋ wvudvu le, shii ɛ̂ joo. \v 15 No wvú shiile, kfun ŋguw ɛ je faŋɛ yaa bvuu nu dvú keegɛne yî dvú le kɛ, ɛ bó mum cinɛ ŋguw e, ɛ nffum no tuule gɛne dvú. \v 16 Ɛ bese mum no gɛne kɛ lo, gɛn fey ɛkuɛku jo woŋ wvumvu wvu caan ɛ̂ joo ɛntelɛŋ ɛ bó teŋe lɛ Kawda. Ɛ woŋ wvudvu no cile fwefwe, ɛ bese mum no katene keebense kekoŋ ɛ̂ ŋguw e. \v 17 Ɛ bese ke bense, mum yilɛ ŋguw bô bokfuu fo wvú esawyɛ, dioo gɛne no fane lɛ ŋguw nu ke egɛn kfun ye mbew woŋ wvù Libia le yî bijiw bi monshɛɛm e bì nu ɛ̂ joo. Ɛ bó mum shike ndvu fwefwe, cinɛ ɛ ŋguw no gɛne ɛwvunɛwvun. \v 18 \x - \xo 27:18 \xt Jona 1:5\x*No nffum wvudvu to tɛmyi kɛ gɛne lo, ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ bó mum kɛw no bvuuse mwɛɛm ɛ̂ ŋguw e, laaŋke ɛ̂ joo. \v 19 Ɛ bvú ke bvuu buy yuu, ɛ bonyii bo ŋguw e bvuse mwɛɛm mvu ŋguw e laŋ ɛ̂ joo bô can yibo. \v 20 Ɛ ɛdiuw ke fey nteen ɛ bese baa yɛn diuu le kɛnɛɛ jón e kɛ, ɛ nffum kfune kɛ lo ɛ ɛ̀ yaa nu wvu wɛɛ kɛ, ɛ bese mum kiɛɛ lɛ fisɛse nu ɛ ka wase. \p \v 21 No bonyii to nu ɛ ce wase ɛdiuw nteen ɛ bó baa die fiɛɛ, ɛ Baul nɛ bencɛ leem fwe gay lɛ, “Bo'icɛm, ɛ́ ben se bee eyuw me le ɛ́ bó emɛy Klɛt, tu beene baa ekɛŋkɛ ŋgɛw wvun bô kenla kin nɛn kɛ. \v 22 Geenɛn, me nlɛke lɛ ben ekuu shém, njefo kɛ naa wee mvu ben e nu ela kɛ, ɛ̀ nu ela kɛ ŋguw mɛy. \v 23 Me njemyi nɛn njefo Nyo' wvù kɛŋke me, wvù me mbunlee, se nu ɛ tum nceendaa we ɛntaŋ ɛbɛn wvú ɛ to ɛ leem mbew yɛm e, \v 24 \x - \xo 27:24 \xt 9:15\x*ɛ gay ɛ̂ me lɛ, ‘Baul, fo wo efanè kɛ. Wo kɛŋke keeke eleem fwe dvu Nfon wvu Lum. Taa eyɛn, Nyo' nu ɛ duŋcɛ wase keŋkoŋɛn fô wo le ɛ ge lɛ kɛ wee mvu ŋgoo bonyii bò ben ɛ bó nu ɛ̂ ŋguw e nu ke ela kɛ.’ \v 25 Nonɛn, bo'icɛm, ben ekuu shém. Me nu ɛ nlese fitele yî Nyo' le lɛ fiɛɛ fì wvú jeme ɛ̂ me nu ke ekooy kɛ lɛŋlɛŋ no wvú jeme. \v 26 \x - \xo 27:26 \xt 28:1\x*No fí nu nonɛn, ŋguw kɛŋke keeke ekfun ye yî woŋ wvumew e ɛ̂ joo ɛntelɛŋ.” \p \v 27 Ɛ ɛ̀ ke no nu ɛdiuw ncow ɛna yuufe le ɛ nffum bɛɛ kɛ kale bô bese ɛ̂ joo yi baay yi Adia le. \f + \fr 27:27 \ft Boŋwa' bomew teŋe joo yi baay yin lɛ Mɛditɛlinian.\f* Ɛ ɛ̀ ke no nu kɛ diɛwɛ ɛntaŋ ɛntelɛŋ e, ɛ bonyii bò lemte ɛ̂ ŋguw e nɛ kpwawcɛ lɛ sekemew ɛ bó buyte wase mbew nshɛ le. \v 28 Ɛ bó mum few joo no yí shiiyine bô kfuu ɛ bó ɛ shɛŋke fiɛɛ yî dvú le, yɛn lɛ yí nu ŋkeŋkeŋ mbaanfiɛɛ. Ɛ bó gɛncɛ fwe, bvuu few, yɛn ɛ yí nu wase ŋkeŋkeŋ yuufe ncow tin. \v 29 Ɛ bó no fane lɛ ɛ̀ nɛlo ɛ́ ŋguw ekfun ye yî bimbaan e, mum shike biŋwow binɛw ɛ̂ joo ɛjim jo ŋguw, no bunlee lɛ ɛkfuŋ eyuu kɛ lo. \v 30 Ɛ bonyii bò lemte ɛ̂ ŋguw e ke nɛ no gomte keelewtɛ buy ɛ̂ ŋguw e, mum shike kekoŋ ɛ̂ joo, no buwsee lɛ bó gomte keeshike biŋwow bi fwe dvu ŋguw ɛ̂ joo. \v 31 Ɛ Baul gay ɛ̂ ɛkolɛ ke bonyii bo nci le bô bonyii bew lɛ, “Ɛ́ bonyii ban mom lo ɛ buy ɛ̂ ŋguw e, naa ɛ́ wee mvu ben e saa ke eluŋ kɛ.” \v 32 Ɛ bonyii bo nci le mum sumyɛ bokfuu bò bó to suuyɛɛ kekoŋ dvú yî ŋguw e, mum cinɛ ɛ kí no lɛyte gɛne. \p \v 33 Ɛ bvutfuu ke dioo sam, ɛ Baul lɛkɛ bonyii bocii lɛ bó ediekɛn, gayte lɛ, “Ɛbɛn nu wase ɛdiuw yuufe ncow ɛna no ben nu yî nfan e, ɛ fiɛɛ baa eley ɛ̂ ben ɛmvu kɛ. \v 34 \x - \xo 27:34 \xt Luk 12:7\x*Me ɛ mum ɛ no nlɛke lɛ ben edie kɛ fiɛɛ, ɛ́ ye yene etu fó. Kɛ naa yvuw miaaŋ nu ke ela ɛ̂ wee ɛfa kɛ.” \v 35 \x - \xo 27:35 \xt Luk 22:19\x*No wvú jeme nonɛn, mum jo blɛɛd, nya keyoone ɛ̂ Nyo', guse no diee ɛ̂ bonyii bocii ɛjise. \v 36 Ɛ bó mum kuu shém bocii diekɛn. \v 37 Bese bocii bò to nu ɛ̂ ŋguw e to nu wee gee fɛɛ kecow mbaŋsooshwiy ncow bosoocaan (276). \v 38 Ɛ bonyii bocii ke diekɛn ffuu, ɛ bó mum bvuse ɛgiŋ yò to nu ɛ̂ ŋguw e, laŋ ɛ̂ joo keege lɛ wvú eyaatɛn. \s1 Ɛ ŋguw sawyɛ \p \v 39 Ɛ ɛkfuŋ ke yuu, ɛ ɛŋkpwaante yenɛ, ɛ bonyii bò lemte ɛ̂ ŋguw e faŋɛ yaa kiɛɛ bvudvuu bvudvu kɛ. Geenɛn, ɛ bó yɛn kendvuy e, ɛ kí ɛ gɛn ɛ buy yî monshɛɛm e, mum yɛn lɛ bó emom ɛ́ ŋguw eley egɛn ece yî dvú le ŋgem joo le. \v 40 Ɛ bó mum sumyɛ biŋwow ɛ bí shii gɛn ɛ̂ joo, bvuu kase fay bokfuu bò bó to suuyɛɛ bite bì bó baŋse ŋguw dvú, mum bense tɛn ndvu fwefwe yi fwe ɛ fwefwe ley jó no domsee ŋguw ɛ wvú gɛne ɛ̂ kendvuy kedvu le. \v 41 \x - \xo 27:41 \xt 27:22\x*Geenɛn, ɛ wvú dioo gɛne, kfun ye yî kejiw ke monshɛɛm e ɛ̂ joo. Ɛ keba ke ŋguw e ke fwe ley ce yî dvú le faŋɛ yaa ebvuu eshiike kɛ. Ɛ joo mum no kfune keba ke ɛjim ɛ kí sawyi. \p \v 42 Ɛ bonyii bo nci le mum nɛ no gomte lɛ bó eyuwyɛ bonyii bo ncaw e bocii wvu lɛ fo mvu bó le ke enɛ esam joo ebuy elewtɛ. \v 43 Geenɛn, ɛ ɛkolɛ ke bonyii bo nci le no gomte keeboyse Baul, mum kan lɛ fo bó ege nonɛn kɛ, gay fiew lɛ bonyii bò kee keesam joo eyaw esele ɛ̂ joo, esam ebuy ɛŋkpwaante, \v 44 ɛ́ kebɛse ke bonyii le ebiì yî biwaŋ e noo yî binsawyɛ bi ŋguw e. Ɛ̀ nɛɛ no bese to ghanɛɛ sɛ fɛse ɛŋkpwaante yuleyule. \c 28 \s1 Ɛ bo Baul fɛse Malta \p \v 1 No bese to fɛsɛɛ ɛŋkpwaante yuleyule nonɛn, mum yuw lɛ bó teŋe bvudvuu bvudvu lɛ Malta, ɛ ɛ̀ to nu woŋ ɛ̂ joo ɛntelɛŋ. \v 2 \x - \xo 28:2 \xt 2Kol 11:27\x*Ɛ bonyii bo woŋ wvudvu le duŋcɛ keŋkoŋɛn fô bese le ɛ ɛ̀ yaa nu ke wɛɛ kɛ, fiisɛn bese, fwɛɛ ŋguy ɛ bese no yosene, njefo jaŋ to nu ɛ kɛw wase no too ɛ kenton gule. \v 3 Ɛ Baul ke baancɛ ŋgay, gɛn lɛ wen efwɛɛ, ɛ kefe to nu ɛ̂ ŋgay yidvu le, ɛ ŋguy yvuwsɛ ge ɛ kí mum buy, lum kebo kew no njɛɛŋkene yî dvú le. \v 4 Ɛ bonyii bo woŋ wvudvu le dioo yɛn no kí njɛɛŋkene yî kebo kew e, mum no jemyi ɛbonɛbon lɛ, “Wee wvun ke nu ɛ yu wase wee. Wvú be ɛ boy ɛ̂ joo, geenɛn lon nu ɛ koo wvú ɛ wvú nu ekpwe.” \v 5 \x - \xo 28:5 \xt Mak 16:18; Luk 10:19\x*Geenɛn, ɛ Baul yɛwse kɛ lo kefe kedvu ɛ kí gbwe ɛ̂ ŋguy e, ɛ fiɛɛ faŋɛ yaa ge wvú kɛ. \v 6 \x - \xo 28:6 \xt 14:11\x*Ɛ bonyii bodvu mum no cɛyte, kpwaake lɛ ye Baul nu ekɛw ebene, kɛnɛɛ lɛ wvú nu enɛ esɛsɛ egbwe ekpwe. Ɛ bó ke cɛy nɛn cɛy ŋkuuŋ, ke dioo yɛn ɛ fiɛɛ baa ge wvú, ɛ bó mum kumɛn ŋkpwawcɛ wvubo nɛ wase no duu lɛ, “Wee wvun nu nyo' mvu.” \p \v 7 Wee sa' wvu jó to kɛŋke ŋɛɛ ye kɛ nceencee mbew fô bese to nu le. Diee di wee wvudvu le to nu Bublius. Ɛ wvú fiisɛn bese, ɛ bee bó ce ɛdiuw ɛta ɛ wvú taale fô bese le ntay. \v 8 Ɛ fí kooy lɛ icee Bublius to jiime cɛmte bô ken'ya' noo ntoombun. Ɛ Baul mum gɛn fô wvú to jiime, bunle, gɛɛ can yî ye le, fɛ wvú. \v 9 No fí to kooyɛɛ nonɛn, ɛ bonyii bo woŋ wvudvu le bocii bò to kɛŋke bincɛm mum no too ɛ Baul fɛle tɛn bó. \v 10 Ɛ bó mum no nyaa bese bô mwɛɛm nteen. Ɛ bese ke dioo nɛn'yi jó, ɛ bó bvuu to bô mwɛɛm mvunciim mvù bese to shieele gɛɛ ɛ̂ ŋguw e. \s1 Ɛ bo Baul nɛ Malta gɛn Lum \p \v 11 Ɛ bese ley ɛ̂ ŋguw e no gɛne ɛ bó ɛ ce wase Malta woŋ wvu ɛ̂ joo ɛntelɛŋ wvudvu le kee tɛ. Ŋguw wvudvu to nu wvu Alɛksandia ɛ bó teŋe lɛ Bonyo' bo Ɛmam e, \f + \fr 28:11 \ft Bonyo' ban nu bò bó teŋe lɛ Kasto bô Bulok.\f* ɛ wvú to nu woŋ wvudvu le cɛyte lɛ kefew ke nffum wvù tɛmyi le efey. \v 12 Ɛ bese ke gɛn buy diuw joo wvu ɛ̂ kelaante kè Silakus e, ce jó ɛdiuw ɛta, \v 13 ke nɛ jó, gɛn fɛse diuw joo wvu ɛ̂ kelaante kè Lɛgium e ce jó. Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ fwefwe kɛw no bene je ɛkuɛku, ɛ bese mum no gɛne, ɛ ɛ̀ ke no nu ɛdiuw ɛfaa, ɛ bese fɛse diuw joo wvù Butioli le. \v 14 No bese fɛse jó, yɛn bonyii bo mbee le bo jó le, ɛ bó lɛkɛ lɛ bese egɛn kɛ lɛ ɛ́ bee bó ece ɛdiuw ɛsooshwiy. Ɛ bee bó ke ce, ɛ bese sɛ ke gɛn fɛse Lum. \p \v 15 No bese to gɛne, ɛ bonyii bo mbee le bo Lum ke dioo yuw lɛ bese too lo, ɛ bó buy no lɛne too lɛ bee bó etasɛn. Ɛ bó to naa buy fô Way wvu Abiyus e, bô fô Yéw Bonyii bo Ghane le yi Shɛ le. Ɛ Baul yɛn bó le, ɛ fitele fiew lɛɛtɛn, ɛ wvú nya keyoone ɛ̂ Nyo'. \v 16 \x - \xo 28:16 \xt 24:23\x*Ɛ bese ke fɛse Lum, ɛ bó cinɛ Baul e ɛ wvú no cee fiew wvú ɛmbeŋ, ɛ wee nci cɛyte wvú. \s1 Ɛ Baul no nu wee ncaw Lum fewci diɛw Nyo' \p \v 17 Ɛ ɛdiuw ke fey ɛta, ɛ Baul tee bikuu bi Bojuu le bi jó. Ɛ bí to, ɛ wvú gay ɛ̂ bí lɛ, “Boom bo bwɛɛm e, me nu yî ncaw e nɛn ɛ bó to koo me Jɛlusalɛm, nya can bonyii bo Lum e ɛ me mbaa ncim njay naa lo fiɛɛ bô bonyii bosɛɛbeene kɛnɛɛ nce bo'icee bosɛɛbeene mvu kɛ. \v 18 \x - \xo 28:18 \xt 23:29\x*Ɛ bonyii bo Lum bodvu ke dioo tasse nsaw wɛm, faŋɛ yaa yɛn fiɛɛ fì ɛ̀ nulo ɛ́ bó eyu me yî dvú le kɛ. Ɛ bó mum no gomte keecinɛ me le, \v 19 \x - \xo 28:19 \xt 25:11\x*geenɛn, ɛ Bojuu ma lo. Ɛ me mum no ŋkɛŋke keenlɛkɛ lɛ nsaw wɛm egɛn fwe fô Nfon wvu Lum e. Ɛ kɛ me nto ŋgee nonɛn, lɛ me ŋkɛŋke fiɛɛ keentey yî bonyii bem e kɛ. \v 20 Ɛ̀ nɛɛ fiɛɛ fì ge me ɛ nsɛ ntee ben lɛ beene ejeme. Me nu yî boncaw ban e nɛn ɛ ɛ̀ nu nje wee wvù beene bonyii bo Islael se cɛyte.” \p \v 21 Ɛ bonyii bodvu tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Bese baa kɛŋkɛ ŋwa' wvù ja Judea ɛkumɛ wo kɛ, ɛ wee mvu boom bo bwee wesebeene le bò nɛn'yi jó too jan baa eshomse wo kɛnɛɛ ejeme fiɛɛ fì befe ɛkumɛ wo kɛ. \v 22 \x - \xo 28:22 \xt 9:2\x*Geenɛn, ɛ bese nu ke ekooŋke keeyuw wo ŋkpwawcɛ. Fì bese kee nu kɛ lɛ ŋgoo yin yì wo nu jó nu ɛ bonyii bɛmte kɛ lo yí mondvuum monciim.” \p \v 23 \x - \xo 28:23 \xt 1:3; 8:12; 19:8; 28:31; Luk 17:21\x*Ɛ bó mum gɛɛ diuu dì bó nu ke eto ɛ́ Baul ejeme ɛ̂ bó. Ɛ ɛ̀ ke no nu ɛbvubwɛ, ɛ bonyii nteen tase fô wvú to cee, ɛ wvú kɛw fontaŋɛntaŋ gɛn buy fokiɛguu, nyɛyte fiɛɛ ficii ɛ̂ bó, fewci ɛkumɛ bvunfon bvu Nyo' le. Ɛ wvú bvuu no jemyi duŋci mwɛɛm mvù nu ɛ̂ Ŋwa' bonci bo Muses e bô ɛ̂ Boŋwa' bo bonyii bo ntum Nyo' le ɛkumɛ Jisos, momte keege ɛ́ bó ebee lɛ fiɛɛ fì wen jemyi nu kecɛɛy. \v 24 Ɛ bonyii bomew bee fiɛɛ fì wvú to jemyi le, ɛ bomew faŋɛ yaa bee kɛ. \v 25 Ɛ bó nɛ bvuŋ ɛbonɛbon mum no buci no Baul laŋ diɛw lɛ, “Fiɛɛ fì Keyoy ke Yuule to jemyɛɛ ɛ̂ bo'icee bonɛn diuw wee ntum Nyo' wvù Yɛsaya le nu naa kecɛɛy. \v 26 \x - \xo 28:26 \xt Yɛsa 6:9-10\x*Kí to nu ɛ jeme lɛ, \q1 ‘Gɛnɛ egay ɛ̂ bonyii bodvu lɛ, \q1 ben nu ke eyeke naa mwɛɛm ntay geenɛn yaa yuuke kɛ, \q1 ke etaale naa mwɛɛm ntay geenɛn yaa yɛne kɛ. \q1 \v 27 Ɛ fí nu nonɛn njefo mvuntelem mvu bonyii bodvu le \q1 nu ɛ mvú ɛ lɛ wase. \q1 Bó nu ɛ jinɛ bintuŋtuŋ bibole, \q1 ɛ kfukɛ ɛjisɛ ɛbo. \q1 Ɛ bó ge nonɛn lɛ fo ɛjisɛ ɛbo eyɛnè mwɛɛm e, \q1 ɛ bintuŋtuŋ bibole yuuke mwɛɛm, \q1 ɛ mvuntelem mvubole yvuwse, \q1 ɛ́ bó etu jim fô me le, ɛ́ me enfɛ bó.’” \p \v 28 \x - \xo 28:28 \xt 13:46; Luk 3:6\x*Ɛ Baul mum mɛse lɛ, “Ben ekeè lɛ bó nu ɛ tum wase bonyii bô saaka wvun wvu ɛkumɛ no Nyo' boysee bonyii fô bonyii bò yaa nu kɛ Bojuu le, ɛ bó nu eyuw.” \v 29 \f + \fr 28:29 \ft Kɛ boŋwa' bo boyvuum bomew kɛŋke kencim kin kɛ.\f* [No wvú jeme nonɛn, ɛ Bojuu bodvu mum nɛ no buci, beeke mbew yî jeme wvudvu le ɛ ɛ̀ yaa nu wvu wɛɛ kɛ.] \p \v 30 Ɛ Baul no cee kɛ yew yì wvú to laake lo le yî bilum e bifɛɛ, fiisene bonyii bocii bò to too ɛ̂ wvú le. \v 31 Ɛ wvú no fewci ɛkumɛ bvunfon bvu Nyo' le, bvuu yɛɛyi bonyii ɛkumɛ Tata Jisos Klistu, jemyi yaa fane kɛ, ɛ wee yaa jewsee wvú kɛ.