\id 2CO - Nooni \h 2Kol ɛn \toc1 2Kol ɛn \toc2 2Kol \toc3 2Kol \mt2 Ŋwa' wvu bokaŋ bofɛɛ wvù Baul to saŋɛɛ ɛ̂ kentaashɛ ke \mt1 Kol ɛn \imt1 Fiɛɛ fì nu ɛ̂ Ŋwa' wvu Kolɛn wvu bokaŋ bofɛɛ wvun e \ip Baul to saŋ ŋwa' wvu bokaŋ bofɛɛ wvun fô kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke Kolɛn e, ɛ ɛ̀ nu kefew kè boŋgɛw to nɛn'yɛɛ etoo ɛntelɛŋ jo wvú bô kentaashɛ kedvu. Bonyii bo ɛ̂ kentaashɛ kin e bomew to nu ɛ nɛ no kɛŋke mvuŋkicɛn mvù tɛmyi ɛkumɛ Baul. Geenɛn, ɛ Baul saŋ no duŋci lɛ wen kooŋke baay lɛ bô bó etu diuw mwaaŋ. \ip Ŋwa' wvun nu ɛ bvuu ɛ gɛn fwe ɛ no jemyi no Baul to lɛke kentaashɛ kedvu lɛ bó eyene can yibo keefi bonyii bo Klistu le bo Judea bò to nu yî ŋgɛw e. Ɛ̂ keba ke ŋwa' wvun e ke ɛjim nu ɛ Baul jemyi ɛkumɛ mwɛɛm mvù duŋci lɛ wen nu waa ntum Jisos Klistu wvu cɛɛy. Wvú to jemyi njefo bonyii bomew bo Kolɛn caan to nu ɛ nɛ bense bikuu bibole lɛ ɛ̀ nu bowen boom bo ntum e bo Jisos e bo cɛɛy, mum duu lɛ kɛ Baul nu naa lo waa ntum Klistu wvu cɛɛy kɛ. \is1 Bikuu bi mwɛɛm e ɛ̂ ŋwa' wvun e \io1 1:1-11 Keŋkɛwcɛ \io1 1:12–7:16 Baul bô kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke Kolɛn \io1 8:1–9:15 Nnya keefi bonyii bo Klistu le bo Judea dvú \io1 10:1–13:10 Ɛ Baul jeme ɛkumɛ mwɛɛm mvù duŋci lɛ wen nu waa ntum Jisos Klistu wvu cɛɛy \io1 13:11-14 Kemɛse \c 1 \p \v 1 \x - \xo 1:1 \xt Gal 1:1; \xt 1Kol 4:17\x*Ɛ̀ nu me wvù Baul, ɛ me nu waa ntum Klistu Jisos yî ŋkoŋ wvù wvu Nyo' le. Ɛ̀ nu bee waa bwee wesebeene wvù Timatio. Me nsaaŋke ŋwa' wvun fô kentaashɛ ke bonyii bo mbee le bo Nyo' le bo Kolɛn, noo fô bonyii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le bocii bo keba kè Akɛya le kecii. \v 2 Nyo' Icee wesebeene bô Tata Jisos Klistu ebuw ben, ebvuu enya ben bô mvuntelem mvù lɛɛtene. \s1 Nyo' wvù lɛɛsee mvuntelem \p \v 3 \x - \xo 1:3 \xt Ɛfɛ 1:3; 1Bi 1:3\x*Mbense enù fô Nyo' wvù ɛ̀ nu Nyo' wvu Tata wesebeene wvù Jisos Klistu, bvuu nu Ice le. Wvú nu Icee shen, nu Nyo' wvù lɛɛse mvuntelem mvu bonyii le yî mwɛɛm e mvunciim. \v 4 Ɛ̀ nu wvú wvù ké no lɛɛsee mvuntelem mvusɛɛbeene yî boŋgɛw bosɛɛbeene le bocii wvu lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ beene emum ekee tɛn keelɛɛsee mvuntelem mvu bonyii bomew e seke bó nu yî boŋgɛw e. Beene nulo ekee keelɛɛsee nonɛn ɛ ɛ̀ nu bô nlɛɛse wvù Nyo' nu ɛ lɛɛse mvusɛɛbeene mvuntelem dvú. \v 5 \x - \xo 1:5 \xt 4:10; Mben 94:19; Kolo 1:24\x*Bese kee lo lɛ kɛ lɛŋlɛŋ no boŋgɛw bo Klistu le nu fô bese le baay, nu kɛ no Nyo' nu efele yî Klistu le lɛɛsee mvuntelem mvusɛse kɛ tɛn baay. \v 6 \x - \xo 1:6 \xt 4:15, 17\x*Ɛ́ bese nu yî monlum e, tu ɛ̀ nu keelɛɛse mvuntelem mvunɛn noo keeboyse ben. Ɛ́ bó lɛɛse mvuntelem mvusɛse, tu ɛ̀ nu keege ɛ́ mvuntelem mvunɛn elɛɛtene, ɛ́ ben ekuu shém enu nyɛkeey yî boŋgɛw bò ben yɛne diɛwɛ no bese yɛne le. \v 7 Fiɛɛ fì bese taale fwe kee ɛkumɛ ben nu ɛ kɛ fiɛɛ nulo eshiw bese kɛ, njefo bese kee lo lɛ no ben yɛne ŋgɛw diɛwɛ bese le, nu ɛ ben tɛn nu ekɛŋke mvuntelem mvù lɛɛtene diɛwɛ bese le. \p \v 8 \x - \xo 1:8 \xt 4:8; Lem 19:23; 1Kol 15:32\x*Boom bo bwee wese le, kɛ bese gomte lɛ ben enù sɛ ben kee kfuu ŋgɛw wvù bese to wuɛ woŋ wvù Ɛsia le kɛ. Wvuwɛ ŋgɛw to tɛmyi baay fele mvuŋgay, ɛ bese no yɛne lɛ kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ bese ebvuu eluŋ kɛ. \v 9 \x - \xo 1:9 \xt Lum 4:17\x*Yî kecɛɛy e, bese to kee lɛ ɛ̀ nu kɛ wase kpwe fô bese le. Geenɛn fifin to kooyi nonɛn keege lɛ fo bese eyeemè yî bikuu bisɛse le kɛ, lɛ bese eyeemè ɛ ɛ̀ nu yî Nyo' le. Ɛ̀ nu wvú wee wvù bvuuse bonyii yî kpwe le. \v 10 \x - \xo 1:10 \xt 2Tim 4:18\x*Wvú wvudvu wvù to bvusɛɛ bese yî kfuu wvuwɛ ŋgɛw wvù ɛ̀ to yen'yi wase kpwe le, nu ɛ wvú nu ke emɛy kɛ ebvuuse. Bese nu ɛ gɛɛ bvufee ɛ ɛ̀ nu yî ye le lɛ wvú bɛɛ kɛ ke ebvuu ebvuuse bese sekecii, \v 11 \x - \xo 1:11 \xt 4:15; Lum 15:30\x*no ben nu etomte bese bô bunle yene. Nonɛn ɛ́ bonyii emum ke enyaa keyoone ɛ̂ Nyo' fô bese le nje fiɛɛ fì jee fì wvú nu ɛ buw bese dvú nje bunle bonyii nteen. \s1 Fiɛɛ fì to geɛ ɛ Baul sɛ kumɛn ŋkpwawcɛ lɛne diew \p \v 12 \x - \xo 1:12 \xt 2:17; 1Kol 1:17, 19, 31; 2:13; Ibu 13:18\x*Fiɛɛ nu dvú fì bese saale ye yî dvú le, ɛ fitele fisɛse tomte bese ɛkumɛ fí. Fí nu lɛ, gee disɛse ɛ̂ woŋ jan, ɛfey mvunciim fô ben e, nu dì yuule, nu kecɛɛy no Nyo' gomte. Kɛ bese gee gee dì bii bvufee bvu yî woŋ wvun e kɛ. Bese gee bii ɛ ɛ̀ nu no Nyo' nu ɛ buw bese lɛ bese egeè. \v 13 Kɛ bese saaŋke fiɛɛ fimew fô ben e jɛɛy ɛfey fì ɛ̀ nulo ɛ́ ben etaŋ ekiɛɛ fí kɛ. Me ŋkpwaake lɛ ben nu ke etaŋ ekiɛɛ fí ficii, \v 14 \x - \xo 1:14 \xt 5:12; Fili 2:16\x*kɛ no ben nu ɛ kiɛɛ wase bese keseen caan, wvu lɛ ɛ́ ke edioo enu diuu dì Tata wesebeene wvù Jisos ɛ to, ɛ́ ben esaale ye bô bese kɛ naa no bese saale ye bô ben. \v 15 \x - \xo 1:15 \xt 1Kol 16:5-6\x*No me nto ŋkee naa fifin nonɛn, ɛ me mum no ŋgomte keen'yaw nto ɛ̂ ben e, wvu lɛ ben ekɛŋkɛ sɛw wɛm bokaŋ bofɛɛ. \v 16 Me nto ŋkaake lɛ me nu ŋke endioo eŋgɛne Masedonia enfey je jo ben, bô lɛ me nu ŋke endioo eŋkaase embvuu enfey je jo ben ɛ́ ben eficɛ me yî lɛne diem di Judea le. \v 17 \x - \xo 1:17 \xt 1Kol 4:18-19\x*Ben kpwaake lɛ no me nto mbaa eŋghan enfey kɛ, nu ɛ me nto ŋkaake nonɛn ŋgee ɛ ɛ̀ nu ndvum e? Nuu lɛ me ndioo ŋkaake fiɛɛ no ŋkaake ɛ̂ je wee wvu fokuse fɛn wvù beŋe fiɛɛ lɛ “'Ɛɛ” mum kase tun kɛ sekedvu lɛ “'Aay” e? \v 18 \x - \xo 1:18 \xt 1:23\x*Yî kecɛɛy e, no Nyo' ké no leeme kɛ yî diɛw ye le, kɛ fiɛɛ fì bese jemyi ɛ̂ ben ké no nu fì bese ebee lɛ, “'Ɛɛ” kase tun lɛ, “'Aay” kɛ. \v 19 \x - \xo 1:19 \xt Lem 18:5\x*Ɛ fí nu nonɛn njefo kɛ Jisos Klistu wvù Waa Nyo' wvù bee bo Silas noo Timatio to fewci ɛ̂ ben ɛnte nu wvù beŋe fiɛɛ lɛ, “'Ɛɛ” kase tun lɛ, “'Aay” kɛ. Ɛ̀ ké no nu kɛ lɛ, “'Ɛɛ” sekecii. \v 20 Ben ekeè lɛ yî Klistu le nu ɛ boŋkawma bò Nyo' geɛ bocii nu ɛ wvú ɛ bee dvú lɛ “'Ɛɛ”. Ɛ̀ nu nje fifin wvù beene fele yî Klistu le gayte ɛ̂ Nyo' lɛ “Fí enù nonɛn.” Ɛ̀ nɛɛ no beene ké no tumte moŋkum mew nɛn. \v 21 Ɛ̀ nu Nyo' wvù nu ɛ leke bese ɛ leke tɛn ben, beene ɛ no tɛmyi yî Klistu le. Wvú nu ɛ caw \f + \fr 1:21 \ft Kɛnɛɛ lɛ, “… ɛ̀ yefe.”\f* beene. \v 22 \x - \xo 1:22 \xt 5:5; Lum 8:15-16, 23; Ɛfɛ 1:13-14\x*Wvú nu ɛ gɛɛ nciise we yî yese beene le wvù ɛ̀ nu Keyoy kew kè nu fô mvuntelem mvusɛɛbeene le diɛwɛ sâ' fiɛɛ ficii fì beene nu ke ekɛŋkɛ le. \p \v 23 \x - \xo 1:23 \xt 11:31; 13:2; Lum 1:9; Fili 1:8; 1Tɛs 2:5; 2Tɛs 2:10\x*Ɛ̀ nulo ɛ́ me mbe Nyo' ɛ́ wvú eben jim nsaw wɛm lɛ me nto mbaa nto Kolɛn ɛ ɛ̀ nu njefo me nto ŋgomte keembawcɛ lo ben. \v 24 \x - \xo 1:24 \xt 1Bi 5:3\x*Ɛ kɛ ɛ̀ nu lɛ bese gomte keeleeme kɛ lɛ ɛ̀ nɛɛ no mbee wene kɛŋke keenu kɛ. Bese kaa lemte lo beene keeto bô njoŋ fô ben e. Bese kee lɛ ben leeme tɛmyi yî mbee wene le. \c 2 \p \v 1 \x - \xo 2:1 \xt 12:21; 1Kol 4:21\x*Nonɛn ɛ me mum ŋkpwawcɛ lɛ kɛ me mbɛɛ mbvuu nlaa ghane dì eto bô nsase kɛ. \v 2 Ɛ́ me embvuu enɛ ɛ ŋge ben ɛ yuw nsase, ɛ́ ebvuu enu yɛɛ dvú wvù nulo ege ɛ́ me en'yuw njoŋ ɛfey ben boba bò me nu ɛ ŋge wase bó ɛ yuw nsase? \v 3 \x - \xo 2:3 \xt 13:10\x*Ɛ̀ nɛɛ fiɛɛ fì to geɛ ɛ me nsɛ nsaŋ ŋwa' wɛ ɛ̂ je yì me nto nsaŋɛɛ le. Ɛ̀ to nu wvu lɛ me ŋke ndioo ɛ nto ɛ̂ ben e, me nsaa ŋke eŋkɛŋkɛ nsase wvumvu wvù nɛ fô ben bò bee ege ɛ́ me en'yuw ɛ ɛ̀ nu njoŋ e kɛ, njefo me ŋkee naa ntay ɛkumɛ ben bocii lɛ njoŋ wɛm nu kɛ njoŋ wene bocii. \v 4 \x - \xo 2:4 \xt 7:8; Lem 20:31; 1Kol 16:24\x*Ben ekeè lɛ ŋwa' wvudvu wɛ nu ɛ me nto nsaaŋke bô nsase wvu baay, ɛ fitele tone me, ɛ misɛm ɛ yiŋsɛn ɛ̂ me ɛjise. Ɛ kɛ me nto nsaŋ nonɛn keeŋge ɛ́ ben eyuw ɛ ɛ̀ nu nsase kɛ. Ɛ̀ to nu keege ɛ́ ben ekiɛɛ keŋkoŋɛn ke baay kè me ŋkɛŋke fô ben e. \s1 Bó elɛɛshɛ jay mwɛtɛn enya ɛ̂ wvú \p \v 5 Ɛ́ wee to nu ɛ ge ɛ me n'yuw nsase, tu kɛ nsase wvun to mɛy kɛ fô me le kɛ. Wvú to nu tɛn fô ben e bocii. (Kɛ fifin nu fiɛɛ fì me enjemyì eŋgɛne yî dvú le baay kɛ). \v 6 \x - \xo 2:6 \xt 7:11\x*Ŋgɛw wvun wvù wee nteen ben e nu ɛ nya wase ɛ̂ wvuwɛ wee nu ɛ wvú ɛ kocɛn nonɛn. \v 7 \x - \xo 2:7 \xt Kolo 3:13\x*Keseen nu ɛ ɛ̀ nulo ɛ́ ben elɛɛshɛ jay we, ege ɛ́ fitele fiew elɛɛtene, wvu lɛ fo wvú emɛy kɛ wase enu shen shen baay kɛ. \v 8 Nonɛn me ɛ no ŋkule can ɛ̂ ben lɛ ben ekase eduŋcɛ ɛ̂ wvú lɛ ben bɛɛ kɛ kooŋke wvú. \v 9 \x - \xo 2:9 \xt 7:15; 10:6\x*Ɛ̀ nɛɛ fiɛɛ fì to geɛ ɛ me nsɛ nsaŋ ŋwa' wɛ fô ben e keemom ben eŋkiɛɛ lɛ laa ben yuuke kɛ me le yî fiɛɛ le ficii lɛ. \v 10 Ɛ́ ben lɛɛshi jay wee, tu me tɛn nu ɛ nlɛɛshɛ. Ɛ́ me nlɛɛshi fiɛɛ, fɛn ɛ́ fiɛɛ nu dvú keelɛɛshɛ, tu me nlɛɛshi ɛ̂ Klistu ɛjise nje yene. \v 11 \x - \xo 2:11 \xt 1Bi 5:8\x*Beene gee nonɛn wvu lɛ fo Satan ke enɛ eley jó ekɛŋke mvuŋgay ɛ̂ beene we. Kɛ beene maa no wvú ké no wɛɛntene kɛ. \s1 Diɛw Nyo' kumte bonyii le jé le jé le \p \v 12 \x - \xo 2:12 \xt 1Kol 16:9\x*Ɛ̀ to nu seke me nto ŋgɛnɛɛ mbuy kelaante kè Towas e keenfewcɛ saaka wvù jee wvu ɛkumɛ Klistu jó, ɛ Tata yene kembuŋ fô me le keenlem lemme diew jó. \v 13 \x - \xo 2:13 \xt 1Tɛs 3:1; \xt 2Kol 7:6, 13-14; 8:6, 16, 23; 12:18; Gal 2:1, 3; 2Tim 4:10; Tay 1:4; \xt Lem 20:1\x*Geenɛn bvufee bwem to baa nu fó kɛ, njefo me nto mbaa n'yɛn waa bwɛɛm wvù Taytus e jó kɛ. Nonɛn ɛ me mum ŋgay bó le lɛ bó ɛ shɛɛ wase, mum nto Masedonia. \p \v 14 Geenɛn, keyoone nu fô Nyo' le wvù ké no saa fwe dvusɛse yî Klistu le nyaa mbɛɛtɛ, ɛ bese bii diɛwɛ bonyii bò wvú nu ɛ kɛŋkɛ gbwen jem e. Ɛ wvú mum fele yî yese le saŋse Klistu mondvuum e monciim ɛ bó kee wvú yuuke nsam we diɛwɛ jiin fò bó ɛ ton e. \v 15 \x - \xo 2:15 \xt 1Kol 1:18\x*Ben ekeè lɛ bese nu diɛwɛ nsam jiin di Klistu le fô Nyo' le ɛntelɛŋ jo bonyii bò bó boysee bó noo fô bò laa wase le. \v 16 \x - \xo 2:16 \xt 3:5-6\x*Fô bonyii bò laa wase le nu ɛ nsam wvun too ɛ ɛ̀ nu bô kpwe fô bó le. Ɛ bonyii bò bó boyse bó nu ɛ nsam wvun too ɛ ɛ̀ nu bô nshii fô bó le. No fí nu nonɛn, tu ɛ̀ nu yɛɛ dvú wvù nu ɛ kocɛn keege didin lemme? \v 17 \x - \xo 2:17 \xt 4:2; Fili 1:15-17; 1Tɛs 2:3, 5, 10; 1Bi 4:11\x*Kɛ bese nu diɛwɛ bonyii nteen e bò nu ɛ jo diɛw Nyo' yí ɛ tu fiɛɛ fi way e fì bó ghane geese lo kɛ. Bese nu fisɛse bonyii bò nu ɛ taashɛ yî Klistu le. Ɛ bese fewci diɛw Nyo' bô mvuntelem mvù yuule diɛwɛ bonyii bò Nyo' nu ɛ tum bó, ɛ bó leeme ɛ̂ wvú ɛjise le. \c 3 \s1 Kenfewsɛn ke moŋkan mo moyvuum bô mo monfɛm e \p \v 1 \x - \xo 3:1 \xt 5:12; 10:12; Lem 18:27\x*Me nfɛn ŋgayte nɛn ɛ fí nu lɛ bese bvuu kaase duŋci lo bikuu bisɛse ɛ̂ ben e? Nuu lɛ bese shieele boŋwa' diɛwɛ no bonyii bomew shieele boban boŋwa' bò nɛ fô bese le kɛnɛɛ fô ben e bò duŋci bonyii bò ɛ̀ nu bese lɛ? \v 2 \x - \xo 3:2 \xt 1Kol 9:1-2\x*Ben kebɛɛ nu wase ŋwa' wese wvù bó nu ɛ saŋ ɛ̂ mvuntelem mvusɛse le lɛ wee tfuu nulo ekiɛɛ ebvuu etaaŋke. \v 3 \x - \xo 3:3 \xt Ksm 24:12; Yɛli 31:33; Ɛsek 36:26\x*Ben yen'yi lɛ ben nu ŋwa' Klistu ɛ bese ɛ seyse. Ŋwa' wvun nu ɛ kɛ bó saŋ ɛ ɛ̀ nu bô kete ke ŋwa' le kɛ. Bó saŋ ɛ ɛ̀ nu bô Keyoy ke Nyo' wvù kɛŋke nshii le. Ɛ kɛ bó saŋ ɛ ɛ̀ nu yî biwaŋ bi ɛta yo ɛta le kɛ. Bó saŋ ɛ ɛ̀ nu yî biwaŋ bì ɛ̀ nu mvuntelem mvu bonyii le. \p \v 4 Fifin nu fiɛɛ ɛ bese jemyi ɛ̂ Nyo' ɛjise sɛ kemaŋɛn nje Klistu. \v 5 \x - \xo 3:5 \xt 2:16; Lum 15:18\x*Kɛ ɛ̀ nu lɛ bese nu ɛ kocɛn bô bikuu bisɛse keege fiɛɛ fimew wvù bese ke nɛ eduu lɛ fiɛɛ fimew nɛ fô bese le kɛ. Ɛ̀ ge Nyo' bese ɛ sɛ kocɛn. \v 6 \x - \xo 3:6 \xt Jon 6:36; Lum 7:5-6; 8:2, 6, 10; 1Kol 11:25\x*Wvú nu ɛ ge bese ɛ kocɛn keelemte yî saaka moŋkan mo monfɛm e. Kɛ moŋkan man yaa nu mò bii ɛ ɛ̀ nu bonci bò bó saŋɛɛ lo bô can kɛ. Ɛ̀ nu mo Keyoy ke Yuule le. Bonci to too ɛ ɛ̀ nu bô kpwe. Geenɛn ɛ Keyoy nyaa ɛ ɛ̀ nu nshii ɛ̂ bonyii. \v 7 \x - \xo 3:7 \xt Ksm 34:29-30\x*Je yi yvum yì bó to gee mwɛɛm jó nu ɛ bó to cow bonci bodvu yî biwaŋ bi ɛta le. Seke Muses to too bô bonci bodvu nu ɛ kɛ bonyii bo Islael to kee keebvuu etaa bvushiw bwew kɛ, nje n'yuu Nyo' wvù to baa yî bvushiw bwew e. Ɛ́ yiyɛ je yi yvum yì to too ɛ ɛ̀ nu bô kpwe to too kɛŋke n'yuu Nyo', ɛ n'yuu wvun nu wvù to baa nonɛn jimte wase kaa gɛne lo, \v 8 ɛ́ n'yuu je yì bó gee mwɛɛm jó yì ɛ̀ nu yi Keyoy ke Yuule saa efey naa lo wvuwɛ n'yuu le? \v 9 \x - \xo 3:9 \xt Lum 8:2, 33; Gal 3:10\x*Ɛ́ je yì bó to gee mwɛɛm jó yì to too bô fiɛɛ fì leese lo bonyii ŋgɛw e, to too bô n'yuu Nyo', kɛ tu je yì bó gee mwɛɛm jó yì ɛ̀ nu yì Nyo' joo bonyii lɛ bó nu teytey ɛ̂ wvú ɛjise nulo ekɛŋke n'yuu ɛ wvú fele lo wvuwɛ! \v 10 Kecɛɛy kedvu nu lɛ fiɛɛ fì to too kɛŋke n'yuu Nyo' fidvu nu ɛ lase wase n'yuu we njefo n'yuu wvù kuuke fele wvuwɛ nu ɛ to wase. \v 11 Ɛ́ fiɛɛ fì to kaa wase gɛne lo to too bô n'yuu Nyo', kɛ tu n'yuu fiɛɛ fì too keenu wase kemakaa nu ekuuke fele naa lo wvuwɛ! \p \v 12 No bese kee nonɛn sɛ kemaŋɛn, bese ɛ mum ɛ no fewci yaa fane kɛ. \v 13 \x - \xo 3:13 \xt Ksm 34:33-35\x*Kɛ bese nu diɛwɛ Muses wvù to ké baŋ bvushiw bwew bô ndvu keege lɛ fo bonyii bo Islael etaale no n'yuu wvù to baa yî bvushiw bwew e jimte kaa gɛne kɛ. \v 14 \x - \xo 3:14 \xt Yɛsa 6:10\x*Geenɛn bonyii bodvu nu ɛ bvufee bvubole to jiime. Ɛ naa ɛ to ɛ buy ɛbɛn wvun e, nu ɛ bó dioo taaŋke fiɛɛ ɛ̂ ŋwa' moŋkan mo moyvuum e, ɛ́ bó eyuw, ɛ fiɛɛ no nu ɛ fí ɛ baŋ kɛ bvufee bvubole. Ɛ̀ nu kɛ yî Klistu le wvù ɛ̀ nulo ɛ́ bó ecake fiɛɛ fì baaŋke fidvu. \v 15 Yî kecɛɛy e, ɛ to ɛ buy naa ɛbɛn wvun e, nu ɛ bó taaŋke fiɛɛ ɛ̂ Ŋwa' Muses e, ɛ fiɛɛ no nu kɛ ɛ fí ɛ baŋ bvufee bvubole. \v 16 \x - \xo 3:16 \xt Ksm 34:34\x*Geenɛn ɛ́ wee ke etu wase bô Tata, ɛ́ bó mum cake fiɛɛ fì baaŋke fidvu. \v 17 \x - \xo 3:17 \xt Jon 8:32, 36; Lum 8:2; Gal 5:1, 13\x*Tata wvun nu Keyoy, ɛ naa fɛɛ fô Keyoy kin nu, nu ɛ bonyii ke buy kɛ yî bvunfaw e. \v 18 \x - \xo 3:18 \xt 4:6; 1Kol 2:7\x*Fí nu lɛ beene bocii bò nu sɛ fiɛɛ bɛɛ baaŋke monshim mosɛɛbeene nu ɛ n'yuu Tata baa yî yese beene le, gee ɛ beene baa mum kumene gɛne fwe fwe fieesene wase ɛ ɛ̀ nu wvú. Ŋkumɛn wvun nu ɛ ɛ̀ gee Tata wvù ɛ̀ nu Keyoy ke Yuule. \c 4 \s1 Ntfu saaka wvù jee ɛ̂ nsháan mbom e \p \v 1 \x - \xo 4:1 \xt 3:4, 6\x*Nonɛn no bese kɛŋke lemme din ɛ ɛ̀ cam Nyo' shen ɛ nya ɛ̂ bese, tu kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ shem ekpwee bese dvú kɛ. \v 2 \x - \xo 4:2 \xt 2:17; 6:4\x*Bese nu ɛ base jim ɛ̂ mwɛɛm mvù bonyii gee ɛ̂ kenyilɛ le mvù ɛ̀ nu mvu kenshoose le. Bese nu ɛ tun je kenlɛɛma. Kɛ bese leese mbiay ɛ̂ diɛw Nyo' le kɛ. Bese ké no jemyi kɛ ɛ ɛ̀ nu kecɛɛy ɛndan ɛndan, duŋci bikuu bisɛse ɛ̂ wee tfuu ɛ̂ Nyo' ɛjise, wvu lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ bó ekpwawcɛ ekiɛɛ bonyii bò ɛ̀ nu bese. \v 3 \x - \xo 4:3 \xt 1Kol 1:18\x* Ɛ́ ɛ̀ cim nu lɛ saaka wvù jee wvù bese fewci wvun nu ɛ fiɛɛ baŋyi, tu fí baŋyi kɛ ɛ ɛ̀ nu fô bonyii bò laa lo le. \v 4 \x - \xo 4:4 \xt Jon 12:31; Ɛfɛ 2:2; \xt Kolo 1:15; Ibu 1:3\x*Fô boba bonyii bò baa bee saaka wvun e nu ɛ Satan wvù ɛ̀ nu nyo' wvu yî woŋ wvun e ɛ sûm bvufee bvubole bvú ɛ no jiime keege lɛ fo bó eyɛnè n'yuu saaka wvù jee wvù nu ɛkumɛ bvukukɛ bvu Klistu wvù nu wunte Nyo' le kɛ. \v 5 \x - \xo 4:5 \xt 1:24\x*Ben ekeè lɛ kɛ bese fewci ɛ ɛ̀ nu ɛkumɛ bikuu bisɛse kɛ. Bese fewci ɛ ɛ̀ nu ɛkumɛ Klistu Jisos lɛ wvú nu Tata. Ɛ bese nu kɛ lo fisɛse bonyii bò lemte ben e nje Jisos. \v 6 \x - \xo 4:6 \xt Keŋ 1:3; Yɛsa 9:2; 2Kol 3:18; 1Bi 2:9\x*Nyo' wvù to gayɛɛ lɛ, \q1 “N'yuu ebuy ɛ̂ ɛjiwɛ le ebaa”, \p ɛ̀ nu Nyo' wvudvu wvun wvù nu ɛ ge n'yuu we ɛ no baa fô mvuntelem mvusɛse le keeyuuse bese ɛ bese kee bvukukɛ bvu Nyo' le bvù nu yî bvushiw bvu Jisos Klistu le. \p \v 7 Geenɛn, ntfu saaka wvun nu yî yese le, ɛ bese nu kɛ lo fisɛse nsháan mbom. Ɛ bese nu nonɛn wvu lɛ fí eduŋcì lɛ mvuŋgay mvu baay mvun yî yese le nu mvu Nyo' le ɛ ɛ̀ yaa nu mvusɛse kɛ. \v 8 \x - \xo 4:8 \xt 1:8; 7:5; 11:23-29\x*Boŋgɛw yike bese biba bicii, geenɛn yaa bvuwci bese kɛ. Bese nɛn'yi ɛ bvufee no bvuuŋke lo bese, geenɛn shem saa ekpwee bese kɛ. \v 9 Bó ké no bone bikaa ɛ̂ bese ɛjim, geenɛn ɛ Nyo' yaa daayi ɛ̂ bese le kɛ. Bó ké no kfune bese ɛ bese gbwee fokuse, geenɛn yaa kpwee kɛ. \v 10 \x - \xo 4:10 \xt 1:5; Lum 6:8; Gal 6:17; Fili 3:10-11\x*Bese ké no ghane kpwee kɛ kfuu kpwe Jisos sekecii, wvu lɛ nshii Jisos nulo eyen'yi tɛn yî ye yese le. \v 11 \x - \xo 4:11 \xt Lum 8:35-36; 1Kol 15:31\x*No bese cee, nu ɛ bese ké no nu kɛ diuw kpwe le sekecii nje Jisos, wvu lɛ nshii Jisos eyen'yi yî biŋkpwe bisɛse bi ye le. \v 12 \x - \xo 4:12 \xt Kolo 1:24\x*Nonɛn bese ɛ mum ɛ no kpwee kpwe, geenɛn ɛ kpwe yese yin too ɛ ɛ̀ nu bô nshii fô ben e. \p \v 13 \x - \xo 4:13 \xt Mben 116:10\x*No bese nu ɛ lese fitele yî Nyo' le diɛwɛ wee mvu wvù to jemyɛɛ ɛ̂ Ŋwa' le lɛ, \q1 “Me nu ɛ mbee ɛ nsɛ no njemyi”, \p nu ɛ bese tɛn ɛ bee ɛ sɛ no jemyi. \v 14 \x - \xo 4:14 \xt 1Kol 6:14; Lum 8:11\x*Bese kee lo lɛ wvú wvuwɛ wvù to bvusɛɛ Tata wesebeene wvù Jisos yî kpwe le, nu ke ebvuse tɛn beene bò nu bô bo Jisos yî kpwe le, ejo bese noo ben tɛn egɛn egɛɛ ɛ̂ wvú fwe. \v 15 \x - \xo 4:15 \xt 1:5-6, 11; 9:11, 15\x*Mwɛɛm mvun mvunciim kooyi nje yene, wvu lɛ no mbuwma Nyo' saaŋkene gɛne fô bonyii le nteen nteen, ɛ́ keyoone kè bonyii nyaa ɛ̂ Nyo' ebiisè, ɛ mbense gɛne fô Nyo' le. \s1 Mwɛɛm mvù beene yɛne mvú le fele lo \p \v 16 \x - \xo 4:16 \xt Ɛfɛ 3:16\x*Ɛ̀ nɛɛ fiɛɛ fì kɛ shem kpwee bese kɛ. Naa no ye yese yin cim bvuuke gɛne kaa nɛn, nu ɛ mvuntelem mvusɛse kumene tuu kɛ lo mvunfɛm ɛdiuw ɛcii. \v 17 \x - \xo 4:17 \xt 3:18; Lum 5:2; 1Bi 1:6-7\x*Boŋgɛw bo caan ban bò bese yɛne yî kefew kin e, nu ɛ bó seysee ɛ ɛ̀ nu bvujoŋkɛ bvu baay bvù mɛy lo fô bese le bvù ɛ̀ nulo wee saa efewsɛn kɛ. \v 18 \x - \xo 4:18 \xt Lum 8:25; Ibu 11:1\x*Nonɛn, bese baa leke fisɛse bvufee yî mwɛɛm mvù bó yɛne mvú le kɛ. Bese leke ɛ ɛ̀ nu yî mvù bó yaa yɛne le kɛ, njefo mwɛɛm mvù beene yɛne mvú le nu ɛ mvú fele lo, geenɛn ɛ mvù beene yaa yɛne kɛ, nu mvù mɛy lo. \c 5 \p \v 1 \x - \xo 5:1 \xt Job 4:21; 2Bi 1:14\x*Beene kee lɛ ɛ́ bó sâw lo cun yin yì ɛ̀ nu ye yesebeene yì beene cee dvú fokuse fɛn, tu beene kɛŋke yew fô Nyo' le ɛ bó yaa bom bô can kɛ. Yiyɛ nu yew yi fowe, ɛ ɛ̀ nu yì mɛy lo. \v 2 \x - \xo 5:2 \xt Lum 8:23-24\x*No beene nu fɛn keseen nu ɛ beene looci naa shomkene, njefo beene beele baay lɛ bó etfume yew yi fowe yɛ yî yese beene le diɛwɛ ndvu le. \v 3 Ɛ̀ nu ke enu seke bó ɛ tfume wase yiyɛ yî yese beene le, beene saa ebvuu enu ye yɛ kɛ. \v 4 \x - \xo 5:4 \xt 1Kol 15:53-54\x*No beene bɛɛ cee cun yin e, nu ɛ boŋgɛw bò beene joo gee ɛ beene shomkene baay. Kɛ ɛ̀ nu lɛ beene gomte lɛ bó baayɛ ndvú yì ɛ̀ nu ye yesebeene yidvu yî yese beene le kɛ. Beene gomte lɛ bó etfume lo yimi yî yese beene le wvu lɛ nshii wvù mɛy lo emi lo biŋkpwe bi ye le bidvu. \v 5 \x - \xo 5:5 \xt 1:22\x*Nyo' nu wvù nu ɛ seyse beene keekɛŋkɛ fiɛɛ fin. Wvú nu ɛ nya beene sâ' wvudvu ɛ ɛ̀ nu Keyoy ke Yuule. \p \v 6 Nonɛn, bese ɛ mum ɛ no nu sekecii kee fifin sɛ kemaŋɛn. Bese kee lɛ no bese cee yî ye yin e yî woŋ wvun e, nu ɛ bese nu ncejole fô Tata le. \v 7 \x - \xo 5:7 \xt 1Kol 13:12; 1Bi 1:8-9\x*Bese gee mwɛɛm ɛ ɛ̀ nu nje fitele fì bese lese yî Nyo' le, kɛ ɛ̀ nu nje bese yɛne wvú le kɛ. \v 8 \x - \xo 5:8 \xt Fili 1:23\x*Bese nu naa sɛ kemaŋɛn yî fifin e, ɛ fí jee naa lo lɛ bese ecinɛ lo ye yin e, egɛn enu wase bee bo Tata fô la diew e. \v 9 \x - \xo 5:9 \xt Kolo 1:10; 1Tɛs 4:1\x*Fí ɛ no nu lɛ kɛnɛɛ bese nu bee bó fô la diew e, kɛnɛɛ bese bɛɛ fɛn, tu fiɛɛ fì bese taale yî dvú le, nu kɛ keegee ɛ wvú yuuke njoŋ. \v 10 \x - \xo 5:10 \xt 11:15; Yɛsa 2:12; Dan 7:9-10; 12:2; Lem 17:31; Lum 2:6; 1Kol 3:13-15; 4:5; Fili 3:19; 2Tɛs 1:7-10\x*Ben ekeè lɛ beene bocii kɛŋke keeke eleem fwe dvu Klistu ɛ́ wvú esaw beene, wvu lɛ wee mwaaŋ mwaaŋ ekɛŋkɛ nlawma fiɛɛ fì wvú to gee yî ye yin e, kɛnɛɛ ɛ̀ nu fì jee kɛnɛɛ fì befe. \s1 Lemme keegee ɛ bonyii manci mwɛɛm bô bo Nyo' \p \v 11 \x - \xo 5:11 \xt 4:2; 6:4; 1Kol 9:22\x*No bese kee fiɛɛ fì nu keefane Tata, bese ɛ mum ɛ no momte keege ɛ́ bonyii ekumɛn. Nyo' looci naa kee bonyii bò ɛ̀ nu bese naa ntay. Ɛ me ŋkpwaake lɛ ben tɛn kee ntay ɛ̂ mvuntelem mvunɛn e bonyii bò ɛ̀ nu bese. \v 12 \x - \xo 5:12 \xt 1:14; 3:1\x*No bese jemyi nɛn nu ɛ kɛ bese gomte keebvuu ekase eduŋci lo bikuu bisɛse ɛ̂ ben kɛ. Bese nyaa kɛ ɛ ɛ̀ nu je ɛ̂ ben keesaale ye bô bese, wvu lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ ben ekɛŋke fiɛɛ fì ɛ̀ nulo ɛ́ ben etfuse ɛ̂ bonyii bò bensee bibɛɛn bô mwɛɛm mvù bó yɛne yî bonyii le ɛjise, ɛ ɛ̀ yaa nu mvu fô mvuntelem mvubole kɛ. \v 13 Ɛ́ ɛ̀ nu lɛ bikuu ghane bese, tu bí ghane nje Nyo'. Ɛ̀ no nu lɛ bí leeme fó, tu bí leeme kɛ nje yene. \v 14 \x - \xo 5:14 \xt Jon 17:23; Lum 8:35; Gal 2:20; Ɛfɛ 3:19; 5:2, 25; 1Jon 3:16\x*Fiɛɛ fì gee ɛ bese gɛne fwe bô fiɛɛ fì bese gee nu keŋkoŋɛn kè Klistu kɛŋke fô beene le. Bese gee nonɛn njefo bese nu ɛ loocɛ ɛ bee lɛ wee mwaaŋ to nu ɛ kpwe fô bonyii le bocii, ɛ fí mum nu lɛ bonyii bodvu bocii nu ɛ kpwe wase tɛn. \v 15 \x - \xo 5:15 \xt Lum 6:3-4; 7:4; 14:7-9\x*Wvú to kpwe fô bonyii bocii le wvu lɛ fo boba bò cee, ebvuu ecee fô bikuu bibole kɛ. Geenɛn lɛ bó eceè wase fô wvuwɛ wee wvù to kpweɛ kase buy yî kpwe le nje bó le. \p \v 16 Nonɛn, ɛ kɛw lo nu ɛ kɛ bese bvuu taale wee bô bvufee bvu wee wvu wum e kɛ. Naa no bese to cim shee taale Klistu ɛ ɛ̀ nu bô bvufee bvu wee wvu wum e, nu ɛ bese yaa bvuu taale wvú keseen ɛ̂ yiyɛ je le kɛ. \v 17 \x - \xo 5:17 \xt Yɛsa 43:19; Lum 6:4; Gal 6:15; Ɛfɛ 4:24; Mwm 21:5\x*Fiɛɛ fì nu nu lɛ, ɛ́ wee nu ɛ taashɛ wase bô Klistu, tu wvú nu wase wee wvu fwɛ. Mwɛɛm mvu mvuyvuum mvunciim nu ɛ fey wase, ɛ mwɛɛm mvunciim ɛ tu wase mvu mvunfɛm. \v 18 \x - \xo 5:18 \xt Lum 5:10\x*Fin ficii nu ɛ ɛ̀ gee Nyo' wvù to kasɛɛ jo beene yî ye le no wvú to mancɛɛ mwɛɛm beene ɛ bó fele yî Klistu le. Ɛ wvú ɛ nya ɛ̂ bese lemme keegee ɛ bonyii manci mwɛɛm bô bo Nyo'. \v 19 \x - \xo 5:19 \xt Lum 3:24-26; Kolo 1:20\x*Fì nu lɛ, ɛ̀ to nu yî Klistu le wvù Nyo' to manci mwɛɛm bô bonyii bo yî woŋ wvun e lɛ bó etu bô wvú. Ɛ wvú faŋɛ yaa ebvuu eŋgoyte fite fi kebefɛ kebole kɛ, mum nya ntum keman wvun can yese le lɛ bese eteete ɛ̂ bonyii. \v 20 \x - \xo 5:20 \xt Mat 10:40; Yɛsa 52:7\x*Bese ɛ mum ɛ no nu fɛn yî bvudvuu bvu Klistu le, ɛ Nyo' fele yî yese le lɛke bonyii. Nonɛn bese kule can ɛ̂ ben ɛ̂ diee di Klistu le lɛ ben ekase emancɛ mwɛɛm ben ɛ bo Nyo'. \v 21 \x - \xo 5:21 \xt Jon 8:46; Lum 8:3; 1Kol 1:30; Gal 3:13; Ibu 4:15\x*Ɛ̀ nu nje yese beene wvù wvú wvù Nyo' to geɛ ɛ Klistu wvù to baa kee kebefɛ, nɛ tu kebefɛ, wvu lɛ beene etu teytey ɛ̂ Nyo' ɛjise nje ye. \c 6 \s1 Boŋgɛw bò Baul wvù waa ntum Jisos Klistu to yɛne \p \v 1 \x - \xo 6:1 \xt Lum 5:2; 1Kol 15:10\x*No bese lemte yî kentaashɛ le bee bo Nyo', bese ɛ mum ɛ no kule tɛn can ɛ̂ ben lɛ fo ben efiisɛn mbuwma Nyo' wvun ege ɛ́ wvú ela ɛcici kɛ. \v 2 \x - \xo 6:2 \xt Yɛsa 49:8; Luk 4:19-21\x*Nyo' to nu ɛ jeme ɛ̂ Ŋwa' we le lɛ, \q1 “Kefew ke lɛŋ to nu ɛ to kocɛn, ɛ me nya bitem ɛ̂ wo. \q1 Diuu di mboyma le to nu ɛ kocɛn ɛ me nfi wo.” \m Ben etaa eyɛn, keseen nu kefew ke lɛŋ, ɛ din nu diuu di mboyma le. \p \v 3 Kɛ bese yaa gee naa lo fiɛɛ fì nulo ebaaŋke je wee mvu kɛ. Bese gee nonɛn wvu lɛ fo bó ke eyɛn jay mvu le yî lemme disɛse le kɛ. \v 4 \x - \xo 6:4 \xt 4:2\x*Geenɛn, bese nu ɛ duŋcɛ fisɛse bikuu bisɛse ɛ̂ jé le yicii lɛ bese nu bonyii bo lemme le bo Nyo' le. Bese nu ɛ duŋcɛ ɛ̂ je yì bese kuule fitele naa baay yî boŋgɛw bò bese yɛne le bô seke mwɛɛm tɛmyi noo seke je yaa nu naa dvú kɛ le. \v 5 \x - \xo 6:5 \xt 11:23-29\x*Bonyii ké no suuŋke bese, ké nɛ sekemew lese bese yew ncaw e, ɛ bonyii nɛn'yi no shiike mvunlaa bee bó. Bese ké no kfune ye yî lemme le, ké nɛ ce ɛntaŋ saa lefe kɛ, ké nɛ kefew kemew e no kpwee jeŋ. \v 6 \x - \xo 6:6 \xt 8:24; Lum 12:9; 1Kol 13:4-7; Gal 5:22-23; 1Tim 4:12\x*Bese duŋci tɛn lɛ bese nu bonyii bo lemme le bo Nyo' le ɛ̂ je nce wese wvù yuule le bô no bese kee fiɛɛ fi ɛkumɛ Nyo', noo no bese kuule shém, bô no bese kɛŋke mvuntelem mvù jee fô bonyii le. Bese cee bii no Keyoy ke Yuule duŋci, ɛ bese kooŋke bonyii bô ŋkoŋɛn wvu kecɛɛy. \v 7 \x - \xo 6:7 \xt 10:4-5; Lum 13:12; 1Kol 2:4\x*Bese ké no jemyi kɛ ɛ ɛ̀ nu njeme wvu kecɛɛy, gee mwɛɛm ɛ̂ mvuŋgay mvu Nyo' le. Bese ké no jici nce wvu teytey e diɛwɛ mwɛɛm mvu jem e mvu ɛbo ɛcɛɛy bô mvu ɛbo ɛŋkoŋko le. \v 8 Bese ké no lemte kɛ lo, kɛnɛɛ bonyii wvumte bese, kɛnɛɛ bó yaa wvumte kɛ, kɛnɛɛ bó jemyi mwɛɛm mvù befe ɛkumɛ bese kɛnɛɛ bó jemyi mvù jee. Bonyii ké no joo bese lɛ bese nu bonyii bo kenlɛɛma le, geenɛn ɛ bese nu bonyii bo kecɛɛy e. \v 9 \x - \xo 6:9 \xt 4:10\x*Ɛ́ bonyii ké nɛ no nu nɛn diɛwɛ kɛ bó kee bese kɛ, geenɛn ɛ bonyii kee naa bese ntay. Bó ké nɛn'yi no yɛne lɛ bese nu wase boŋkfusay, geenɛn ben etaa eyɛn, bese nu kɛ dvú. Ɛ́ bonyii ké nɛ no nyaa ŋgɛw ɛ̂ bese, geenɛn yaa yuwyi bese kɛ. \v 10 \x - \xo 6:10 \xt 7:4; Lum 5:3; 12:12; \xt 8:9; Fili 2:17; 4:12-13; 1Tɛs 1:6\x*Bese ké no nu nɛn diɛwɛ bonyii bò nu yî yii le, geenɛn laŋlaŋe kɛ sekecii, nu diɛwɛ bonyii bò fuute le, geenɛn gee kɛ ɛ bonyii nteen nu bonyii bo kpwaw e. Bese ké no nu nɛn diɛwɛ kɛ bese kɛŋke naa lo fiɛɛ kɛ, geenɛn ɛ bese kɛŋke mwɛɛm mvunciim. \p \v 11 Bonyii bo Kolɛn, bese nu ɛ jeme wase ɛ̂ ben yaa nyile fiɛɛ kɛ. Bese nu ɛ yene mvuntelem mvusɛse ɛ gɛɛ mvuyɛm ɛ̂ ben. \v 12 Kɛ bese baa baŋ mvuntelem mvusɛse fô ben e kɛ. Ɛ̀ baŋ ben mvunɛn fô bese le. \v 13 \x - \xo 6:13 \xt 1Kol 4:14\x*Me ɛ no njemyi ɛ̂ ben kɛ diɛwɛ ɛ̂ boom bem e lɛ, ben ege lɛŋlɛŋ no bese nu ɛ ge fô ben e, eyene tɛn mvunɛn mvuntelem fô bese le. \s1 Fo wee mbee elɛnè ɛkalɛ kemwaaŋ bô wee wvù baa nu wee mbee kɛ \p \v 14 \x - \xo 6:14 \xt 1Kol 6:9-13; 10:21; Ɛfɛ 5:5-11\x*Fo ben elɛnè ɛkalɛ kemwaaŋ ben ɛ bonyii bò yaa nu bo mbee le kɛ. Ɛ̀ nulo ɛ́ fiɛɛ fi teytey bô fì befe eghan nɛɛ sɛ no nu yî fiɛɛ le fimwaaŋ? N'yuu bô ɛjiwɛ nulo ekɛŋke kentaashɛ? \v 15 Ɛ̀ nulo ɛ́ Klistu bô Bɛlial \f + \fr 6:15 \ft Bɛlial wvun nu dɛwle.\f* enu diuw mwaaŋ e? Fiɛɛ fì taashi wee mbee bô wee wvù baa nu wee mbee nu la? \v 16 \x - \xo 6:16 \xt Lɛw 26:12; Yɛli 31:33; 32:38; Ɛsek 37:27; 1Kol 3:16\x*Yew ncese Nyo' nulo ekɛŋke la keege bô mvunyo' mvu yî woŋ wvun e? Ben ekeè lɛ beene nu yew ncese yì yi Nyo' wvù kɛŋke nshii. Fifin nu no Nyo' to gayɛɛ lɛ, \q1 “Me nu ŋke encee yî bó le, nlɛne ɛ̂ bó ɛntelɛŋ. \q1 Me nu ŋke enu Nyo' wvubo, \q1 ɛ bó nu bonyii bem.” \m \v 17 \x - \xo 6:17 \xt Yɛsa 52:11; Mwm 18:4\x*Nonɛn, Tata Nyo' gayte lɛ, \q1 “Ben ebuy ɛ̂ bó ɛnte, enù jɛɛy fô bó le. \q1 Fo ben ekum fiɛɛ fi nnyɛn e kɛ, \q1 ɛ́ me emum enfiisɛn ben. \q1 \v 18 \x - \xo 6:18 \xt 2Sam 7:14; Yɛsa 43:6; Amo 4:13; Mwm 11:17\x*Me nu ŋke enu Icen, \q1 ɛ ben nu boom bem bò bolemsɛ noo bò bokɛnɛ. \q1 Fifin nu ɛ ɛ̀ jemyi Tata Nyo' wvù Kɛŋke Mvuŋgay Mvunciim.” \c 7 \p \v 1 \x - \xo 7:1 \xt 1Jon 3:3\x*Nsáa yɛm shém, no Nyo' nu ɛ nya boŋkawma ban ɛ̂ beene nɛn, beene emum ecukɛ fiɛɛ ficii fì beete bô ye yesebeene noo keyoy kesɛɛbeene. Beene eyuulè gɛne mɛɛse no beene cee yî nfan wvù wvu Nyo' le. \s1 Ɛ Baul yuw njoŋ lɛ bonyii bo Kolɛn to nu ɛ kumɛn mvuntelem mvubole \p \v 2 \x - \xo 7:2 \xt 6:13; 12:17\x*Ben egɛɛ bvudvuu ɛ̂ mvuntelem mvunɛn e fô bese le. Kɛ bese nu ɛ jay fiɛɛ fô wee le kɛ. Kɛ bese nu ɛ lɛɛ wee kɛ, ɛ kɛ bese nu ɛ fiw wee mvu kɛ. \v 3 \x - \xo 7:3 \xt 6:11; Fili 1:7\x*Kɛ me njemyi nɛn lɛ me nsaake lo ben kɛ. Me nu ɛ ŋgay wase ɛ̂ ben lɛ ben nu naa lo fitele fisɛse, ɛ́ ɛ̀ cim nu keekpwe kɛnɛɛ keenu dvú, tu beene nu enu kɛ yî kentaashɛ le. \v 4 \x - \xo 7:4 \xt 6:10\x*Me nu ɛ ŋgɛɛ fitele fiem yî yene le baay. Me ŋkɛŋke kembense ye ke baay ɛkumɛ ben. Fitele fiem lɛɛtene baay ɛkumɛ ben. Ɛnte jo boŋgɛw bocii bò bese yɛne nu ɛ me n'yuuke kɛ ɛ ɛ̀ nu njoŋ. \p \v 5 \x - \xo 7:5 \xt 2:13; 4:8\x*Naa no bese to leyɛɛ woŋ wvù Masedonia le, bese to baa kɛŋke nlɛɛtɛn kɛ. Bese to kɛŋke boŋgɛw biba bicii. Bonyii to gomte diuw bee bó, ɛ bese bvuu kɛŋke nfan ɛ̂ mvuntelem mvusɛse le. \v 6 \x - \xo 7:6 \xt 1:3-4; \xt 2:13\x*Geenɛn, ɛ Nyo' wvù lɛɛsee mvuntelem mvu bonyii bò nu yî yii le ke lɛɛse mvuntelem mvusɛse bô nto wvù Taytus to toɛ. \v 7 Ɛ kɛ ɛ̀ to mɛy kɛ nto we maaŋ wvù to lɛɛsɛɛ mvuntelem mvusɛse kɛ. Ɛ̀ to nu tɛn je yì ben to lɛɛsɛɛ fiew fitele jó. Wvú to nu ɛ see ɛ̂ bese lɛ ben shieele baay keeyɛn me le, bô no ben kɛŋke yii fô bikuu binɛn e, noo no ben kɛŋke shiee fô me le. No me n'yuwɛɛ nonɛn, mbvuu n'yuw naa lo njoŋ baay. \p \v 8 \x - \xo 7:8 \xt 2:4\x*Ɛ́ ɛ̀ cim nu naa lɛ ŋwa' wvù me nto nsaŋɛɛ fô ben e wɛ to nu ɛ ge ɛ ben no nu yii yii, tu kɛ me ncim ŋkumyi ye kɛ. Geenɛn, ɛ me nto ŋkume kɛ ye, njefo me n'yɛne lɛ ŋwa' wɛm wvudvu to nu ɛ ge ɛ ben no nu yii yii. Geenɛn, ben to nu yii yii kɛ yî kefew e nɛn caan. \v 9 Me ɛ no n'yuuke njoŋ keseen, ɛ ɛ̀ yaa nu njefo ben to nu ɛ no nu yii yii kɛ. Ɛ̀ nu njefo yii yin to nu ɛ ge ɛ ben kumɛn mvuntelem mvunɛn. Ben to kɛŋke yii ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ je yì Nyo' gomte le. Nonɛn bese to baa ge fiɛɛ fimew fì befe fô ben e kɛ. \v 10 Ɛ́ wee kɛŋke yii ɛ̂ je yì Nyo' gomte le, tu fí nu ege ɛ́ wvú ekumɛn fitele fiew. Ɛ́ fifin eto ɛ ɛ̀ nu bô mboyma fô wvú le, saa eto ɛ ɛ̀ nu bô fiɛɛ fì wvú ekumyi ye yî dvú le kɛ. Geenɛn, ɛ́ wee kɛŋke yii ɛ̂ je bonyii bo yî woŋ wvun e, tu yí nu ke eto ɛ ɛ̀ nu bô kpwe. \v 11 \x - \xo 7:11 \xt 2:5-6\x*Ben eyɛn lɛ fiɛɛ fì yii yì ɛ̀ nu yì Nyo' gomte nu ɛ to dvú fô ben e. Ben eyɛn no ben nu ɛ jo mwɛɛm naa shiee le. Ben eyɛn tɛn no ben nu ɛ ge fiɛɛ ficii keeduŋcɛ lɛ kɛ ben kɛŋke ɛbo fô fiɛɛ fì befe fidvu le kɛ. Ben eyɛn no fiɛɛ fidvu nu ɛ ton'yɛ ben. Ben eyɛn nfan wvù ben nu ɛ kɛŋkɛ. Ben eyɛn shiee wvu baay wvù ben kɛŋke keeyɛn me le. Ben eyɛn shiee wvù ben kɛŋke keege fiɛɛ fi lɛŋ. Ben eyɛn tɛn kfuu ŋgɛw wvù ben nu ɛ nya ɛ̂ wee wvudvu wvù geɛ jay. Yî fiɛɛ le ficii nu ɛ ben ɛ duŋcɛ lo lɛ kɛ ben kɛŋke naa lo ɛbo fô fiɛɛ fidvu le kɛ. \v 12 \x - \xo 7:12 \xt 2:5-10\x*Nonɛn, naa no me nto ncim nsaŋɛɛ ŋwa' wɛ fô ben e nu ɛ kɛ me nto nsaŋ nje wee wvù to geɛ jay, kɛnɛɛ wee wvù bó to geɛ jay fô wvú le kɛ. Me nto nsaŋ wvu lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ ben eduŋcɛ fô bikuu binɛn e ɛ̂ Nyo' ɛjise lɛ ben kɛŋke shiee fô bese le. \v 13 Nonɛn fifin nu ɛ ge shém ɛ no lɛɛtene bese. \p Keebise yî shém yese yì nu ɛ lɛɛtɛn e, nu ɛ bese bvuu yuuke njoŋ baay nje njoŋ wvù Taytus yuuke njefo ben bocii nu ɛ ge fitele fiew ɛ no nu yî nyɛkeey e. \v 14 \x - \xo 7:14 \xt 8:24\x*Naa me nto ŋké no nsaale wase ye bô ben ɛ̂ Taytus, ben to baa shoose me kɛ. Kensaa ye kè bese to ké no saale bô ben ɛ̂ Taytus nu ɛ duŋcɛ lɛ ɛ̀ nu ke kecɛɛy. Ɛ ɛ̀ nu kɛ lɛŋlɛŋ no fiɛɛ ficii fì bese to ké no jemyi ɛ̂ ben nu tɛn kecɛɛy. \v 15 \x - \xo 7:15 \xt 2:9\x*Wvú wvù Taytus ké kumyi no ben bocii to yuwɛɛ wvú le, bô no ben to fiisɛnɛɛ wvú fane, ciiŋke, ɛ wvú bvuu koŋ ben naa fesɛn lo. \v 16 Me tɛn n'yuuke njoŋ njefo me nu ɛ ŋgɛɛ bvufee bwem yî yene le ɛ ŋgɛn ɛ mɛse. \c 8 \s1 Ntefe no ɛ̀ nulo ɛ́ bonyii bo mbee le enyaa nnya ɛ̂ bonyii bomew \p \v 1 \x - \xo 8:1 \xt Lem 11:29-30; Lum 15:26\x*Boom bo bwee wese le, bese gomte lɛ ben ekiɛɛ fiɛɛ fì mbuwma Nyo' nu ɛ ge fô bintaashɛ bi bonyii bo mbee le bi ɛ̂ keba kè Masedonia le. \v 2 Boŋgɛw bò tɛmyi nu ɛ mom wase bó baay. Geenɛn ɛ njoŋ wvu baay wvù bó kɛŋke ɛ ge bó ɛ loocɛ ɛ yene can yibo yicii ɛ̂ bonyii bomew naa no bó cim nu ɛ̂ kefufe ke baay ɛnte. \v 3 Fiɛɛ fì ɛ̀ nulo ɛ́ me ensee nu lɛ ɛ̀ to kpwaw kɛ bó lɛ bó enya nnya no mvuŋgay mvubole nu. Ɛ bó dioo nyaa, nya naa fesɛn lo. \v 4 Bó to nu ɛ lɛkɛ bese naa shiee le lɛ bese enya kɛ bó je keelese ɛbo fô lemme din e keetom bonyii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le. \v 5 Bó to nu ɛ ge fiɛɛ ɛ̂ je yì bese to baa kpwaake lɛ ɛ̀ nulo ɛ́ bó ege le kɛ. Bó to nu ɛ yaw nya bikuu bibole ɛ̂ Tata, mum nya tɛn ɛ̂ bese no Nyo' gomte. \v 6 \x - \xo 8:6 \xt 2:13\x*Nonɛn, ɛ bese mum lɛkɛ Taytus lɛ no wvú to nu ɛ kɛw wase lemme din ɛ̂ ben ɛntelɛŋ, lɛ wvú emum egɛn dvú fwe eficɛ ben keemɛse lemme dì jee din. \v 7 \x - \xo 8:7 \xt 1Kol 1:5; 16:1-3, 24; Gal 6:10\x*No ben looci kee mwɛɛm mvunciim naa ntay, mwɛɛm mvu ɛ̂ keba ke mbee le, mvu ɛ̂ keba ke njeme le, mvu ɛ̂ keba ke bvufee le, mvu ɛ̂ keba ke shiee keege fiɛɛ le, noo mvu ɛ̂ keba ke keŋkoŋɛn kenɛn e fô bese le, bese ɛ mum ɛ no gomte lɛ ben eloocɛ ekiɛɛ tɛn keeyene can yene yî lemme dì jee din e ntay. \p \v 8 Kɛ me njemyi nɛn nyaa ɛ ɛ̀ nu nci kɛ. Me momte lo mbii shiee wvù bonyii bomew kɛŋke keege fiɛɛ le keen'yɛn lɛ keŋkoŋɛn kenɛn tɛn nu ke kecɛɛy. \v 9 \x - \xo 8:9 \xt Mat 8:20; Fili 2:6-7\x*Ben kee wase fitele fì jee fì Tata wesebeene wvù Jisos Klistu to kɛŋke. Naa no wvú to nu wee bvukukɛ nu ɛ wvú to nɛ tu wee kefufe nje yene, wvu lɛ kefufe kew ege ɛ́ ben etu bonyii bo bvukukɛ le. \v 10 \x - \xo 8:10 \xt 1Kol 7:25\x*Yî saaka wvudvu wvun e nu ɛ me ŋgomte keenya wɛm ntefe. Fí nu lɛŋ lɛ ben bò to kɛwɛɛ lumbee keegee fiɛɛ, ɛ ɛ̀ yaa nu kɛ keege fiɛɛ maaŋ kɛ, ben to nu tɛn bonyii bò to kɛwɛɛ keekɛŋke shiee keege fiɛɛ, \v 11 ben emum egɛn dvú fwe emɛse, wvu lɛ ben ke dioo ɛ mɛse bii no mvuŋgay mvunɛn nu, ɛ́ fí elɛn ɛkalɛ kemwaaŋ bô shiee wene wvù ben kɛŋke keege fiɛɛ. \v 12 \x - \xo 8:12 \xt Mak 12:43\x*Ben ekeè lɛ ɛ́ wee kɛŋke shiee keenya, tu Nyo' nu efiisɛn nnya ye bii fiɛɛ fì mwɛtɛn kɛŋke keenya le, wvú saa ebii fiɛɛ fì wee baa kɛŋke le kɛ. \v 13 Kɛ me ŋgayte nɛn lɛ ben nu dioo nyaa keefi bonyii bomew kaa kpwe lo kɛ. Ɛ̀ nu fiɛɛ keege ɛ́ biba bicii ekɛŋke lɛŋlɛŋ. \v 14 No ben kɛŋke mwɛɛm keseen ɛ mvú ffuyte lo, ɛ bonyii bomew tane, nu ɛ ɛ̀ nulo ɛ́ ben efi bó. Ɛ́ bó dioo kɛŋke tɛn ɛ mvú ffuyte lo sekekiɛ, ɛ ben tane, ɛ́ bó efi ben. Nonɛn ɛ́ biba bicii emum ekɛŋke lɛŋlɛŋ. \v 15 \x - \xo 8:15 \xt Ksm 16:18\x*Ɛ̀ nu no bó nu ɛ saŋ lɛ, \q1 “Wee wvù to baancɛɛ baay, \q1 to baa emum ekɛŋke baay kɛ. \q1 Ɛ wee wvù to baancɛɛ kɛ caan, \q1 to baa emum ekɛŋke kɛ lo caan kɛ.” \s1 Ɛ bó tum Taytus Kolɛn \p \v 16 Me nyaa keyoone ɛ̂ Nyo' wvù nu ɛ gɛɛ shiee wene fô fitele fi Taytus e kɛ lɛŋlɛŋ diɛwɛ wvù me ŋkɛŋke fô ben e. \v 17 Kɛ wvú to baa emum ebee keeto ɛ̂ ben e nje bese to nu ɛ lɛkɛ wvú kɛ. Wvú too ɛ̂ ben e yî ŋkpwawcɛ wvuwe le no wvú to kɛŋke wase shiee naa baay fô ben e. \v 18 Bese tumte wvú bô waa bwee wesebeene wvù bó kee wvú ɛntelɛŋ jo bintaashɛ bi bonyii bo mbee le bicii yî saaka wvù jee wvù wvú ghane fewci le. \v 19 Ɛ kɛ ɛ̀ mɛy kɛ fifiɛ ɛkumɛ wvú kɛ. Wvú nu tɛn wee wvù bintaashɛ bi bonyii bo mbee le nu ɛ baa lɛ wvú eghanè bee bó no bese ghane gee lemme dì jee di ɛkumɛ nnya yin. Lemme din nu keege ɛ́ bonyii enyaà mbense ɛ̂ Tata kebɛɛ, bô keeduŋcɛ lɛ bese kɛŋke shiee keeficɛ bonyii bomew. \v 20 Bese gomte lɛ fo fiɛɛ ke enu dvú fì wee mvu ke ebacɛ bese yî dvú le ɛkumɛ nnya yi baay yin yì bese lemte yî dvú le kɛ. \v 21 Bese momte naa ntay keege ɛ ɛ̀ nu fiɛɛ fì nu lɛŋ ɛ ɛ̀ yaa mɛy kɛ ɛ̂ Tata ɛjise maaŋ kɛ. Bese momte keege fì nu tɛn lɛŋ ɛjise jo bonyii. \p \v 22 Bese tumte tɛn waa bwee wesebeene mvu bô bó wvù bese nu ɛ mom wase wvú bokaŋ nteen yî mwɛɛm e nteen, ɛ yɛn lɛ wvú kɛŋke shiee keegee mwɛɛm. Ɛ wvú nu keseen kɛŋke naa shiee wvu baay fô ben e, njefo wvú nu ɛ gɛɛ fitele yî yene le naa baay. \v 23 \x - \xo 8:23 \xt 2:13\x*Wee diɛwɛ Taytus e nu ɛ wvú nu wee wvù bee wvú lɛne yî ɛkalɛ le kemwaaŋ, nu tɛn wee wvù bee wvú lemte yî fiɛɛ le fimwaaŋ fô ben e. Ɛ dioo tu fô boom bo bwee wesebeene le bomew ba, nu ɛ bó nu bonyii bo ntum e bo bintaashɛ bi bonyii bo mbee le. Ɛ̀ nu bonyii ɛ bó gee ɛ mbense gɛne fô Klistu le. \v 24 \x - \xo 8:24 \xt 7:14; 8:7-8\x*Nonɛn, ben emum eduŋcɛ keŋkoŋɛn kenɛn fô bó le ɛndan, wvu lɛ bintaashɛ bi bonyii bo mbee le eyɛn lɛ ye yì bese ké no saale ɛkumɛ ben nu yi lɛŋ. \c 9 \s1 Nyo' kooŋke wee wvù nyaa nnya ye bô nlaŋlaŋ \p \v 1 \x - \xo 9:1 \xt 8:1-4; Lum 15:26\x*Kɛ shiee cim nu dvú wvù me ensaaŋke lo ɛ̂ ben ɛkumɛ lemme din keetom bonyii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le kɛ. \v 2 Me ŋkee lo lɛ ben kɛŋke wase shiee keetom bó. Ɛ ɛ̀ nu fiɛɛ fidvu fì me nsaale ye dvú ɛ̂ bonyii bo Masedonia ɛkumɛ ben, njemyi lɛ ben bo Akɛya nu ɛ ben to seyse wase ɛ ɛ̀ bɛɛ lo lumbee keetom. Shiee wvù ben kɛŋke keenya ɛ mum ɛ ge tɛn mvuntelem mvu bonyii le nteen ɛ̂ bó ɛnte ɛ ja we. \v 3 \x - \xo 9:3 \xt 8:22, 24\x*Geenɛn, me ntumte boom bo bwee wesebeene le ban fô ben e wvu lɛ fo ye yì bese saale ɛkumɛ ben yî saaka wvun e ke ebuy lɛ ɛ̀ nu yi ɛcici kɛ. Me ɛ no ntumte bó wvu lɛ ben enù ɛ ben ɛ seyse no me nto ŋgayɛɛ lɛ ben nu ke enu. \v 4 Ɛfuw kɛ nonɛn, fí ɛ kooy lɛ bee bonyii bo Masedonia bomew ɛ nɛ ɛ to ɛ yɛn ɛ ben nu sɛ ben nu ɛ seyse, ɛ́ kenshoose kedvu enu nɛɛ fô bese le, ɛfey mvunciim fô ben e bò bese se gɛɛle bvufee yî yene le? \v 5 Ɛ̀ nu fiɛɛ fì geɛ ɛ me ŋkpwawcɛ lɛ fí nu shiee le lɛ me enlɛkɛ boom bo bwee wesebeene le ban lɛ bó esa kɛ fwe eto ɛ̂ ben e eseyse nnya yi baay yin ɛ kefew bɛɛ yì ben to kawɛɛ keenya. Nonɛn ɛ́ nnya yidvu emum enu ɛ ben ɛ seyse wase lɛ ɛ̀ nu nnya ɛ ben nyaa yî ŋkoŋ wvu wene le, ɛ ɛ̀ yaa nu lɛ bó kamte lo ben kɛ. \p \v 6 \x - \xo 9:6 \xt Bŋgn 11:24; 19:17; 28:27\x*Ben ekumyì lɛ wee wvù jewyi caan, nu ke egbwele kɛ caan, ɛ wee wvù jewyi nteen, nu ke egbwele tɛn nteen. \v 7 Wee mwaaŋ mwaaŋ ben e kɛŋke keenya no wvú nu ɛ kpwawcɛ fô fitele fiew e, yaa nyaa guute lo ye kɛnɛɛ nyaa diɛwɛ bó kane lo wvú kɛ. Ben ekeè lɛ Nyo' kooŋke wee wvù nyaa bô nlaŋlaŋ. \v 8 Nyo' nulo ebuw ben bô mwɛɛm mvunciim ege ɛ́ mvú effuyte lo, wvu lɛ ben ekɛŋke fiɛɛ ficii sekecii ɛ fí kocine ben e bocii, ɛ́ ben emum egeè dilemme dì jee dicii dvú ntay. \v 9 \x - \xo 9:9 \xt Mben 112:9\x*Fí nu no bó nu ɛ saŋ lɛ, \q1 “Wee wvù nyaa nnya nu ɛ tfuw lo nnya ɛ̂ bonyii bo kefufe le, \q1 lemme diew dì jee nu ke emɛy nu sekecii.” \p \v 10 \x - \xo 9:10 \xt Yɛsa 55:10; Os 10:12\x*Nyo' wvù nyaa ŋgow ɛ̂ wee wɛɛ bô mwɛɛm mvudien ɛ bó diee, nu ke enya tɛn ebvuu ebise ŋgow mwɛɛm mvunɛn, ege ɛ́ nce wene wvù jee eto bô ŋgbwele ɛ wvú duule lo. \v 11 \x - \xo 9:11 \xt 1:11; 4:15\x*Nyo' nu ke enya tɛn ben bô bvukukɛ ɛ̂ jé le yicii keege ɛ́ ben eyen'yi can yene ntay ɛ̂ bonyii bomew, wvu lɛ bonyii enyaà mbense ɛ̂ Nyo' seke bó ɛ kɛŋkɛ nnya yin can yese le. \v 12 Kɛ lemme dinɛn dì jee din dì ben lemte too kɛ ɛ ɛ̀ nu bô mwɛɛm mvù bonyii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le shieele maaŋ kɛ, dí too tɛn bô mbense fô Nyo' le jé le nteen. \v 13 Lemme dì ben gee din nu eduŋcɛ bonyii bò ɛ̀ nu ben, ɛ́ bonyii emum etumte moŋkum mo Nyo' le yî n'yuw wvù ben yuuke saaka wvù jee wvu ɛkumɛ Klistu wvù ben tomte le. Bó nu ke etumte tɛn moŋkum mo Nyo' le no ben nu ɛ yene can yene fô bó le noo fô bonyii bomew e bocii. \v 14 Bó nu ke ebunlee fô ben e, ɛ mvuntelem mvubole nu yî yene le naa baay nje mbuwma Nyo' wvun wvù nu yî yene le wvù kuuke naa fele lo. \v 15 \x - \xo 9:15 \xt 9:11\x*Beene enyaà keyoone ɛ̂ Nyo' yî nnya ye yi baay yì ɛ̀ nulo wee saa esee no yí nu le kɛ. \c 10 \s1 Ɛ̀ caw Nyo' Baul lɛ wvú enù waa ntum Jisos Klistu \p \v 1 \x - \xo 10:1 \xt 1Kol 9:3\x*\x - \xo 10:1 \xt 10:10; 1Kol 2:3\x*Me wvù Baul kebɛɛ, ŋkule lo can ɛ̂ ben ɛ̂ je kembonɛn bô nyɛkeey wvù wvu Klistu le. Ɛ̀ nu me wvù bó duu lɛ me ŋké ndioo nu keba kemew no ncewcewe lo bô ben, ŋké nto wase ɛ̂ ben ɛjise, mum mbo. \v 2 \x - \xo 10:2 \xt 13:10; 1Kol 13:2\x*Me nlɛke lo ben lɛ seke me ɛ ŋke ɛ nto, fo ben ege ɛ́ me enɛ encewcewe beene no me nulo ŋke encewcewe bee bonyii bò kpwaake lɛ bese gee mwɛɛm bii ɛ ɛ̀ nu ŋkpwawcɛ bonyii bo yî woŋ wvun e kɛ. \v 3 Ɛ̀ nu kecɛɛy lɛ bese cee yî woŋ wvun e, geenɛn kɛ bese yaa tumte jem yese bii no bonyii bo yî woŋ wvun e tumte kɛ. \v 4 \x - \xo 10:4 \xt 6:7; Lum 13:12; Ɛfɛ 6:13-17\x*Kɛ mwɛɛm mvù bese tumte jem yese dvú nu mvu yî woŋ wvun e kɛ. Mwɛɛm mvù bese tumte jem yese dvú kɛŋke mvuŋgay mvù nɛn'yi fô Nyo' le, keebvuuke mondvuum mò tɛmyi dvú. \v 5 \x - \xo 10:5 \xt Yɛsa 2:12-17\x*Bese ké no joo mwɛɛm mvu jem e mvun bvuuke bombew bò bonyii beeke dvú, shiwse kembense ye kecii kè baaŋke fo bonyii ekee Nyo', soo tɛn boŋkpwawcɛ bo bonyii le dvú, gee ɛ bó yuuke wase ɛ ɛ̀ nu Klistu le. \v 6 \x - \xo 10:6 \xt 2:9\x*Seke ben ɛ duŋcɛ lɛ ben yuuke wase Klistu le bô mvuntelem mvunɛn mvunciim, ɛ́ bese emum enya ŋgɛw ɛ̂ wee tfuu wvù bɛɛ tɛmyi ɛkolɛ bô Klistu. \p \v 7 \x - \xo 10:7 \xt 1Kol 1:12\x*Ben etaa eyɛn fiɛɛ fì nu ɛ̂ ben ɛjise! Ɛ́ wee kee naa kecɛɛy lɛ wen nu wee Klistu, ɛ́ wvú no kumyì lɛ no wvú nu wee Klistu, nu kɛ tɛn no bese nu. \v 8 \x - \xo 10:8 \xt 13:10\x*Ɛ́ me ncim nɛ naa ɛ no nsaale ye nfesene caan nje mvuŋgay mvù bese kɛŋke mvù Tata nyaɛ keeyoo lo ben dvú, ɛ ɛ̀ yaa nu keesâw lo ben dvú kɛ, ken'wuumɛn saa ekoole me kɛ. \v 9 Kɛ me ŋgomte lɛ fí eyen'yi nɛn kɛ diɛwɛ me mbɛmsee lo ben bô boŋwa' bem kɛ. \v 10 Me ŋgayte nɛn njefo bonyii bomew nɛn'yi no jemyi ɛkumɛ me gayte lɛ, “Wvú ké no saaŋke boŋwa' ɛ bó tɛmyi bvuu cewcewe, geenɛn seke wvú ɛ to ɛ̂ bonyii ɛjise mum tu wɛɛ. Ɛ kɛ njeme we ké no koole fiɛɛ le kɛ.” \v 11 \x - \xo 10:11 \xt 13:1-2\x*Boba bonyii ekeè lɛ fiɛɛ fì bese jemyi ɛ̂ boŋwa' le seke bese yaa nu fó kɛ, nu ɛ bese nu ke ege fí seke bese ɛ to. \p \v 12 \x - \xo 10:12 \xt 3:1\x*Kɛ bese momte naa keebewsene ye, kɛnɛɛ efewsene bikuu bisɛse bô bonyii bomew ba bò seŋe bô dew yibo fiɛɛ fì ɛ̀ nu bó kɛ. No bó fewsene bikuu bibole ɛbonɛbon, bewsene tɛn ye yibo ɛbonɛbon, nu ɛ fí duŋci lɛ kɛ bó kee fiɛɛ kɛ. \v 13 \x - \xo 10:13 \xt Lum 12:3\x*Fisɛse nu ɛ kɛ bese cim saale ye fesene keleŋ kɛ. Bese saale ye ɛ ɛ̀ nu yî keleŋ kè Nyo' nu ɛ nya can yese le keelem eto ebuy naa ɛ̂ ben e. \v 14 Kɛ bese daŋsene ɛ ɛ̀ nu kedwee no bese too buyte ɛ̂ ben e kɛ. Bese to nu bonyii bo fwe keelɛn bô saaka wvù jee wvu ɛkumɛ Klistu to naa buy ɛ̂ ben e. \v 15 \x - \xo 10:15 \xt Lem 19:21; Lum 15:20\x*Kɛ bese saale ye fesene kɛ, fì nu lɛ kɛ bese saale ye yî lemme dì ɛ̀ ge bonyii bomew kɛ. Geenɛn fiɛɛ fì bese taale fwe kee nu lɛ no mbee wene kuu gɛne fwe, nu no keleŋ ke lemme disɛse le ɛ̂ ben ɛntelɛŋ nu ekuuke tɛn gɛne naa ntay. \v 16 Nonɛn ɛ́ bese emum efey lo jo ben efewci saaka wvù jee gɛne biba bimew e, saa nu lɛ bese saale ye bô lemme dì bó nu ɛ lem wase bvudvuu bvu wee mvu le kɛ. \v 17 \x - \xo 10:17 \xt Yɛli 9:22-24; 1Kol 1:31\x*Fí ɛ mum ɛ no nu no bó saŋ ɛ̂ Ŋwa' Nyo' le lɛ, \q1 “Wee edioo esaale ye, no saale ɛ ɛ̀ nu yî fiɛɛ fì ɛ̀ ge Tata le.” \p \v 18 \x - \xo 10:18 \xt 1Kol 4:4-5\x*Kɛ ɛ̀ nu wee wvù duŋci ɛkolɛ kew lɛ wen nu wee wvu lɛŋ wvù mum nu wee wvu lɛŋ ɛ̂ Tata jise kɛ. Ɛ̀ nu wee wvù Tata yɛne lɛ wvú nu lɛŋ wvù nu wee wvu lɛŋ ɛ̂ wvú ɛjise. \c 11 \s1 Baul bô bonyii bò mbiayte lɛ bó nu boom bo ntum e bo Jisos \p \v 1 Me nlɛke lɛ ben ecinɛ kɛ ɛ́ me enjeme njeme keyuŋsɛɛ nɛn caan. Kee, ben ecinɛ kɛ lo! \v 2 \x - \xo 11:2 \xt Ɛfɛ 5:25-27\x*Me ŋkɛŋke ken'yɛɛ ɛjisɛ bô ben kè ɛ̀ nu ke Nyo' le. Ben nu fô me le diɛwɛ ŋgon kpwoon wvù bɛɛ tfu le, wvù me nu ɛ ŋkaw keeŋke enya wvú ɛ̂ diemsɛn mwaaŋ wvù ɛ̀ nu Klistu. \v 3 \x - \xo 11:3 \xt Keŋ 3:1-5, 13\x*Geenɛn ɛ me nfane lɛ lɛŋlɛŋ no yo to wɛɛntɛnɛɛ lɛɛ Iff, nu ɛ bó nu ke ebvuŋse tɛn bvufee bvunɛn ɛ́ ben ecinɛ je yì nu kecɛɛy bvuu yuule yì ben bii Klistu le jó. \v 4 \x - \xo 11:4 \xt Gal 1:8-9\x*Me njemyi nɛn njefo ben kaantene kɛ lo fiɛɛ ficii. Ɛ́ wee nɛ ɛ no fewci ɛkumɛ Jisos mvu jɛɛy sɛ ɛ̀ nu wvù bese to fewcɛɛ ɛ̂ ben, kɛnɛɛ keyoy kemew jɛɛy sɛ ɛ̀ nu kè ben to fiisɛnɛɛ ɛ̂ Nyo', kɛnɛɛ ɛkumɛ saaka wvù jee mvu jɛɛy sɛ ɛ̀ nu wvù ben to fiisɛnɛɛ ɛ̂ bese, tu ben nu emum ekaantɛn kɛ lo. \v 5 \x - \xo 11:5 \xt 12:11; 1Kol 15:10; Gal 2:6, 9\x*Kɛ me ŋkpwaake lɛ bonyii ba bò ben teŋe lɛ bokow bo boom bo ntum e bo Jisos e mum kuuke lo fele me kɛ. \v 6 \x - \xo 11:6 \xt 1Kol 2:6-16; Ɛfɛ 3:4\x*Ɛ́ ɛ̀ cim nu naa lɛ kɛ me ŋkee njeme, tu kɛ ɛ̀ mum nu lɛ kɛ me ŋkee fiɛɛ fi ɛkumɛ Nyo' kɛ. Fin nu fiɛɛ ɛ bese ɛ duŋcɛ wase ɛ̂ ben ɛ̂ jé le yicii noo yî mwɛɛm e mvunciim. \p \v 7 \x - \xo 11:7 \xt 12:13; 1Kol 9:12, 18\x*No me nto nfewcɛɛ saaka wvù jee wvù wvu Nyo' ɛ̂ ben ɛcici sɛ nlawma, ɛ fɛn ghane lɛ me nto ŋge ɛ ɛ̀ nu kebefɛ keenshike ɛkolɛ kem nonɛn wvu lɛ me embense ben e? \v 8 \x - \xo 11:8 \xt Fili 4:15-18\x*Ɛ̀ nulo ɛ́ me eŋgay lɛ me nto nsooŋke ɛ ɛ̀ nu kensoŋ ɛntelɛŋ jo bintaashɛ bi bonyii bo mbee le bimew, no me nto nfii nfi ɛ̂ bó, nlemte ɛ ɛ̀ nu fô ben e. \v 9 Seke me nto nu beene, me nto mbaa ŋgɛɛ bvujitɛ bvumew yî wee mvu ben e seke me nto ŋkɛŋke shiee fiɛɛ kɛ. Boom bo bwee wesebeene le bo Masedonia to nyaa fiɛɛ ficii fì me nto nshieele. Nonɛn yî fiɛɛ le ficii nu ɛ me nto ntun keeŋgɛɛ bvujitɛ yî yene le. Ɛ ɛ̀ nu kɛ no me nu ŋke entune nonɛn. \v 10 \x - \xo 11:10 \xt 1Kol 9:15-18\x*No kecɛɛy ke Klistu le nu yî yɛm e, kɛ wee nu dvú ɛ̂ biba binɛn bì Akɛya le wvù nulo ebaŋ diuw wɛm yî fiɛɛ fì me nsaale ye yî dvú le kɛ. \v 11 \x - \xo 11:11 \xt 1Kol 16:24\x*Me ntune nfi ɛ̂ ben nonɛn nje la? Ɛ̀ nu njefo kɛ me ŋkooŋke ben e? Me ŋkooŋke naa ben ɛ Nyo' kee nonɛn. \p \v 12 \x - \xo 11:12 \xt 11:5; 12:11\x*Fiɛɛ fì me ŋgee nu ɛ me nu ŋke emɛy kɛ ŋgee, wvu lɛ me embaaŋke je fô bonyii ba bò gomte keeyɛne lɛ bó nu lɛŋlɛŋ bee bó yî fiɛɛ fì bó saale ye yî dvú le. \v 13 \x - \xo 11:13 \xt Fili 3:2; Mwm 2:2\x*Kɛ bonyii bodvu ba yaa nu boom bo ntum e bo Klistu le bo kecɛɛy kɛ. Bó nu bonyii bo lemme le bo kenlɛɛma le. Bó tɛɛke lo Klistu fô jise lɛ bowen nu boom bew bo ntum e. \v 14 Ɛ kɛ fifin yaa nu fiɛɛ fi ŋghaw e kɛ. Naa Satan bô ɛkolɛ kew ke tɛw kɛ Nyo' fô jise lɛ wen nu nceendaa we wvu n'yuu. \v 15 \x - \xo 11:15 \xt 4:10; Lum 2:6\x*Nonɛn kɛ ɛ̀ nu fiɛɛ fi diuw wvù yumɛɛn e seke bonyii bew bo lemme le baŋse tɛn ye yen'yi diɛwɛ bonyii bò yɛɛyi bonyii no nce wvu teytey kɛŋke keenu le kɛ. Kemɛse kebole nu ke enu kɛ lɛŋlɛŋ no gee dibole nu. \s1 Ɛ Baul no saale ye ɛkumɛ boŋgɛw bò wvú to yɛne \p \v 16 \x - \xo 11:16 \xt 12:6\x*Me ɛ mbvuu ɛ no njemyi lɛ fo wee ejo me lɛ me nu keyuŋ kɛ. Geenɛn ɛ́ ben jo me lɛ me nu keyuŋ, ɛ́ ben cinɛ lɛ me le ɛ me njeme tɛn njeme kensaa ye caan. \v 17 Fiɛɛ fì me njemyi ɛkumɛ fí fì me nsaale ye yî dvú le sɛ nfan, nu ɛ kɛ me n'yaa njemyi bô mvuŋgay mvu Tata le kɛ. Me njemyi ɛ ɛ̀ nu diɛwɛ keyuŋ e. \v 18 No bonyii nteen saale ye ɛ̂ je bonyii bo yî woŋ wvun e, tu me nu ensaalè tɛn yɛm ye. \v 19 Me njemyi nɛn njefo ben fiisene biyuŋ duu lɛ ben kɛŋke bvufee! \v 20 Ben nu ɛ cinɛ lɛ bonyii ejoò ben ɛ ben tuu bonfaw bobole, ɛ bó diekene yî yene le, bene yî yene le, bensee ye, tumyi can ɛ̂ ben jise. \v 21 Ken'wuumɛn koole me lɛ bese to kaa nu fisɛse biwɛlɛncoy faŋɛ yaa gee nonɛn kɛ! \p Geenɛn ɛ́ fiɛɛ nu dvú fì wee momte keesaale ye dvú, tu me tɛn nu emomte keensaale tɛn ye yî fifiɛ fiɛɛ le. Me mbɛɛ kɛ njemyi fin diɛwɛ keyuŋ e. \v 22 \x - \xo 11:22 \xt Fili 3:5; Lum 11:1\x*Ɛ́ bonyii bodvu nu Bo'ibulu, tu me tɛn nu kɛ mvu. Bó ɛ́ no nu bonyii bo Islael, tu me tɛn nu kɛ mvu. Bó ɛ́ no nu bonyii bo ɛ̂ kfuu di Abla'am e, tu me tɛn nu kɛ mvu. \v 23 \x - \xo 11:23 \xt 4:8-12; 1Kol 4:11-13; 12:26\x*\x - \xo 11:23 \xt 1Kol 15:10; \xt Lem 16:23\x*Ɛ́ bó fɛn nu bonyii bò lemte Klistu le, tu me nfele naa lo bó yî fifiɛ le. (Me njemyi wase fin diɛwɛ wee jewte le.) Me nu ɛ nlem naa wase ɛ nfey lo bó, ɛ ŋgɛn ncaw ɛ nfey bó, ɛ bó suŋ wase me bokaŋ ŋkuuŋ, ɛ kpwe ɛ soy wase me bokaŋ e bokaŋ e. \v 24 \x - \xo 11:24 \xt Dito 25:3\x*Me nu ɛ nfi wase boŋgbwan can Bojuu le bokaŋ botin, ɛ bó tamte kaŋ mwaaŋ ɛ ɛ̀ fuute ŋgbwan mwaaŋ fô mbaanyɛ. \v 25 \x - \xo 11:25 \xt Lem 14:19; 16:22\x*Bó nu ɛ suŋ wase me bokaŋ botɛte bô bimbaŋ, ɛ tumyɛ me bô ɛta kaŋ mwaaŋ. Ŋguw wvu ɛ̂ joo nu ɛ sawyɛ wase bô me bokaŋ botɛte, ɛ me ɛ nce wase ɛ̂ joo ɛ mbuy ɛ nshe jó. \v 26 \x - \xo 11:26 \xt Lem 9:23; 14:5\x*Me nu ɛ ŋghan wase baay, ɛ mboy fo me enlɛ joo bokaŋ nteen, ɛ mboy fo me eŋkpwe can bocooŋ e, ɛ mboy tɛn fo me eŋkpwe can bonyii bem bo woŋ e, ɛ mbvuu ɛ mboy fo me eŋkpwe can bitum e, ɛ mboy fo me eŋkpwe ɛlaante, ɛ mbvuu ɛ mboy fo me eŋkpwe ŋkpwaante, ɛ mboy fo me eŋkpwe ɛ̂ joo yi baay e, ɛ mboy tɛn fo me eŋkpwe can bonyii bò mbiayte lɛ bó nu boom bo bwɛɛm e yî Klistu le. \v 27 \x - \xo 11:27 \xt 6:5\x*Me nu ɛ nlem wase baay ɛ njimtɛn. Me nu ɛ nce wase sɛ nyii bokaŋ nteen. Ɛ me nu ɛ no nu wase jeŋ noo sɛ joo yì me ŋ'wu. Me nu ɛ nce wase bokaŋ nteen sɛ fiɛɛ fidien, ɛ nce kenton e sɛ ndvu. \v 28 Ɛ keebvuu bise yî mwɛɛm mvumew e nu ɛ me nu kɛ ɛkuse jo bvujitɛ ɛdiuw ɛcii nje boŋkpwawcɛ bò me ŋkɛŋke fô bintaashɛ bi bonyii bo mbee le bicii. \v 29 \x - \xo 11:29 \xt 1Kol 9:22; Gal 6:2\x*Ɛ́ wee dioo wɛɛyi, tu me nu en'yuuke tɛn ɛ me ŋ'wɛɛyi. Ɛ́ wee ké ege ɛ́ wee mvu ege kebefɛ, tu fí nu esase me baay. \v 30 \x - \xo 11:30 \xt 12:5; 1Kol 1:31\x*Ɛ́ ɛ̀ nu lɛ me ensaale ye, ɛ́ me ensaalè ɛ ɛ̀ nu yî mwɛɛm mvù duŋci lɛ me n'wɛɛyi lo le. \v 31 \x - \xo 11:31 \xt 1:23\x*Nyo' wvù nu Nyo' noo Icee Tata wesebeene wvù Jisos wvù mbense nu fô wvú le sekecii sɛ ŋka, kee lo lɛ kɛ me mbiayte lo kɛ. \v 32 \x - \xo 11:32 \xt Lem 9:23-25\x*Ɛ̀ to nu seke me nto nu Damaskus, ɛ wee sa' wvù to nu ɛkuse jo Nfon Alɛtas ke gay ɛ bonyii no cɛyte kelaante kedvu wvu lɛ bó ekoo me. \v 33 Geenɛn ɛ bonyii ke jo me lese ɛ̂ ŋkaa le, bvuse fô ntoo ketaaŋ e shike ɛkfuŋ, ɛ me nsɛ nlemtɛn can ye le. \c 12 \s1 Mwɛɛm diɛwɛ bifilɛ le mvù to too fô Baul e bô mvù Tata to duŋci ɛ̂ wvú \p \v 1 Me nu ensaale kɛ ye ŋgɛne dvú fwe naa no sɛw yaa cim nu fó kɛ. Me nu eŋgɛn fwe yî mwɛɛm diɛwɛ bifilɛ le mvù to too fô me le noo mvù Tata to duŋci ɛ̂ me le. \v 2 Me ŋkee wee Klistu mvu wvù Nyo' to cunɛɛ ben dvú fey lo ɛbulɛ gɛn ɛ̂ we ɛke. \f + \fr 12:2 \ft Fofɛn nu woŋ wvu we wvù biŋkente bitɛte.\f* Ɛbɛn nu wase bilum yuufe ncow binɛw no fí to kooyɛɛ. (Kɛnɛɛ wvú to ben fó bô ye, kɛnɛɛ sɛ ye, tu kɛ me ŋkee kɛ. Ɛ̀ kee kɛ Nyo' maaŋ.) \v 3 Me ŋgomte keembvuu mbiinɛn lɛ, me ŋkee wvuwɛ wee, (kɛnɛɛ wvú to ben fó bô ye, kɛnɛɛ sɛ ye, tu kɛ me ŋkee kɛ. Ɛ̀ kee kɛ Nyo' maaŋ.) \v 4 Nyo' to nu ɛ cun wvú ben dvú fô bvudvuu bvu njoŋ e bvu Nyo' le, ɛ wvú yuw mwɛɛm fó ɛ ɛ̀ yaa nu mvù ɛ̀ nulo ɛ́ wee esee kɛ. Ɛ mvumwɛ nu mwɛɛm mvù bó baa enya mvuŋgay lɛ wee wvu wum ejeme kɛ. \v 5 \x - \xo 12:5 \xt 11:16, 30; 12:1 \x*Ɛ̀ nu wee diɛwɛ wvuwɛ le wvù me nu ensaalè ye bô wvú. Kɛ ɛ̀ nulo ɛ́ me ensaale ye bô ɛkolɛ kem kɛ, ɛfey kɛ lɛ me ensaalè ye ɛkumɛ kewɛɛyɛ kem. \v 6 Ɛ́ ɛ̀ cim nu lɛ me ŋgomte keensaale ye ɛkumɛ ɛkolɛ kem, me nsaa nu keyuŋ kɛ, njefo fiɛɛ fì me nu enjemyi nu kecɛɛy. Geenɛn me nu ɛ ntun keeŋge fifiɛ, wvu lɛ fo wee mvu ke enɛ ekpwaake jɛɛy ɛkumɛ me fele fiɛɛ fì wvú yɛne yî yɛm e bô fì wvú yuuke ɛ̂ me kɛ. \p \v 7 \x - \xo 12:7 \xt Gal 3:13-14; Job 2:6\x*Geenɛn, keege lɛ fo me ŋke enɛ embense ye baay ɛkumɛ mwɛɛm mvu keŋghaw e mvun mvù Nyo' to duŋcɛɛ ɛ̂ me, wvú to nu ɛ tum kfuu biay mi ɛ yí no bon'yi ye yɛm. Biay yin to nu nceendaa Satan ɛ wvú njiŋsene bô me, wvu lɛ fo me ŋke enɛ embense ye baay kɛ. \v 8 Ɛ me ŋke mbunle ɛkumɛ fiɛɛ fidvu ɛ̂ Tata mbuy bokaŋ botɛte nlɛke lɛ wvú ecake kɛ fiɛɛ fidvu yî yɛm e. \v 9 \x - \xo 12:9 \xt Yɛsa 40:29-31; Lum 5:2; Fili 4:13\x*Geenɛn ɛ wvú tfuse ɛ̂ me lɛ, “Mvuŋgay mwem mvù me nu ɛ mbuw wo dvú nu ɛ kocɛn fô wo le keefii wo, njefo mvuŋgay mwem ké no lemte yî wee le gɛne mɛɛse seke wvú wɛɛyi.” Nonɛn me nu en'yuuke njoŋ mbvuu nsaale ye ɛkumɛ kewɛɛyɛ kem nfesene lo wvu lɛ mvuŋgay mvu Klistu le nulo elemtè yî yɛm e. \v 10 Fí ɛ mum ɛ no nu lɛ me n'yuuke njoŋ bô kewɛɛyɛ kem noo boncun bò bó nan'yi me dvú noo boŋgɛw bò me n'yɛne noo bikaa bì bonyii bone ɛ̂ me ɛjim bô boŋgɛw bò bii me le nje Klistu. Me n'yuuke njoŋ nonɛn njefo ɛ̀ nu seke me ŋ'wɛɛyi, tu sekekiɛ nu ɛ me nu emum entɛmyi. \s1 Shiee wvù Baul to kɛŋke fô kentaashɛ ke bonyii bo mbee le ke Kolɛn e \p \v 11 Me nu ɛ nɛ wase ɛ ntu keyuŋ! Geenɛn ɛ ɛ̀ ge ben me ɛ nsɛ ntu nonɛn. Ɛ̀ nu ben bò be kɛŋke keeduŋci wee wvù ɛ̀ nu me. Naa no me mbaa ncim mbuy fiɛɛ le nu ɛ kɛ fí mum nu lɛ bonyii ba bò teŋe bikuu bibole lɛ bokow bo boom bo ntum e bo Jisos e mum kuuke fele me kɛ. \v 12 \x - \xo 12:12 \xt Lem 13:6-12; 14:8-10; 16:16-18; 19:11-16; Lum 15:19\x*Mwɛɛm mvù duŋci mvuŋgay mvu Nyo' le bô biŋghaw bi mwɛɛm e noo mwɛɛm mvu diuw wvù yumɛɛn e nu ɛ me nto ŋkuu shém baay no ŋgee ɛ̂ ben ɛntelɛŋ. Ɛ mvumvun nu bonciise bò duŋci lɛ wee nu cɛɛy cɛɛy waa ntum Klistu. \v 13 \x - \xo 12:13 \xt 11:7-9\x*Fiɛɛ fì me nto ŋgee fô bintaashɛ bi bonyii bo mbee le bimew e nshɛɛte ben ɛfey lɛ me nto mbaa ŋgɛɛle bvujitɛ bvumew yî yene le, nu la? Ben elɛɛshɛ jay wɛm fofɛ! \p \v 14 \x - \xo 12:14 \xt 13:1\x*Ɛ̀ nɛɛ me wvun, ɛ me ɛ nseyse wase keento ɛ̂ ben e yî bokaŋ e botɛte. Ɛ kɛ me nu ŋke ento enu bvujitɛ bvumew fô ben e kɛ, njefo kɛ me ŋgomte ɛ ɛ̀ nu mwɛɛm mvunɛn kɛ. Me ŋgomte ɛ ɛ̀ nu ben. Me ŋgomte ɛ ɛ̀ nu ben njefo kɛ ɛ̀ nu boom bò kɛŋke keegɛɛle mwɛɛm ɛ̂ bo'icee bobole bô bobwee bobole kɛ. Ɛ̀ ké no gɛɛle bocee boom bô bobwee boom mwɛɛm ɛ̂ boom bobole. \v 15 \x - \xo 12:15 \xt 1Kol 16:24\x*Me nu ŋke en'yuuke naa njoŋ baay keenjewse fiɛɛ ficii fì me ŋkɛŋke fô ben e bô keenya noo ɛkolɛ kem nje ben. Ɛ́ me ŋkooŋke ben baay, ɛ́ ben kaa ekooŋke me caan e? \v 16 Ben nu ɛ yɛn kecɛɛy lɛ kɛ me nto mbaa eŋgɛɛ bvujitɛ yî yene le kɛ. Geenɛn bonyii ɛ no duu lɛ me nto nu ɛ n'wɛɛntɛn nlɛɛ ben bô mbiay. \v 17 \x - \xo 12:17 \xt 7:2\x*Nuu lɛ wee mvu bonyii bò me nto ntumɛɛ fô ben e to nu ɛ lɛɛ ben ɛ̂ diee diem e lɛ? \v 18 \x - \xo 12:18 \xt 2:13; 8:6, 16-17\x*Me nto nu ɛ nlɛkɛ Taytus lɛ wvú eto ɛ̂ ben e, mbvuu ntum waa bwee wesebeene wɛ lɛ bô wvú eto. Taytus to nu ɛ lɛɛ ben seke wvú to toɛ le? Bee wvú to baa gee kɛ mwɛɛm yî ŋkpwawcɛ le mwaaŋ bô yî ɛkalɛ le kemwaaŋ e? \p \v 19 Sekemew ɛ ben kpwaake lɛ no bese mɛy ɛ no jemyi nɛn nu ɛ bese gomte keetaŋyi lo diuw wese fwe dvunɛn. Bese jemyi ɛ ɛ̀ nu diɛwɛ bonyii bo Klistu le fwe dvu Nyo'. Nsáa yese shém, fiɛɛ ficii fì bese gee fô ben e nu keege ɛ́ ben ekuu lo. \v 20 \x - \xo 12:20 \xt 1:23; 1Kol 1:10-11\x*Ɛ me nfane lɛ ɛ̀ nɛlo ɛ́ me ŋke enɛ ento en'yɛn ɛ ben yaa nu no me nshieele lɛ ben enù kɛ, ɛ́ ben tɛn eyɛn ɛ me n'yaa nu tɛn no ben shieele lɛ me enù kɛ. Me nfane lɛ ɛ̀ nɛlo ɛ́ me ŋke enɛ ento en'yɛn ɛ bonyii waale diwaa, ghɛɛke keŋghɛw, kɛŋke shém yì ton'yɛɛn, beele kɛ ɛ ɛ̀ nu dew yibo, beete bô ɛdiee ɛ bonyii, kunsene mvuŋkunsɛn, bensee ye yi ɛcici, kɛŋke kembvuŋse. \v 21 \x - \xo 12:21 \xt 13:2\x*Me nfane lɛ me nu ŋke endioo ɛ mbvuu ɛ nto, ɛ́ Nyo' wɛm ege ɛ́ ken'wuumɛn ekoole me, noo lɛ me nu ŋke enu yî yii le nje bonyii bò se gee bibefɛ diɛwɛ nnyɛn e bô nce nnyɛn kenjaŋ noo nsake, ɛ bó nu ɛ bó baa cinɛ wase dvú kɛ. \c 13 \s1 Ɛ Baul gay ɛ̂ bonyii bò to gee bibefɛ lɛ bó eyɛnè \p \v 1 \x - \xo 13:1 \xt 12:14; Dito 19:15; Mat 18:16; 1Tim 5:19\x*Fin nu wase bokaŋ bem botɛte bò me nu ento ɛ̂ ben e. Ŋwa' Nyo' gayte lɛ, \q1 “Ɛ́ bó lese nsaw wee, tu bó nu eshieele bonyii bofɛɛ kɛnɛɛ botɛte, \q1 bò eleem jim nsaw wvudvu.” \p \v 2 \x - \xo 13:2 \xt 1:23; 10:11; 12:20; 13:10\x*Ɛ̀ to nu seke me nto ntoɛ ɛ̂ ben e yî nto wɛm wvu bokaŋ bofɛɛ le, me nto nu ɛ ŋgay ɛ̂ bonyii bò to cee nce kebefɛ lɛ, bó eyɛnè. Me ɛ mbvuu ɛ no ŋgayte ɛ̂ bó noo ɛ̂ bonyii bocii naa no me mbaa nu ɛ̂ ben ɛjise lɛ, ben eyɛnè, njefo kefew kè me nu ŋke embvuu ento nu ɛ me n'yaa nu ŋke encam naa lo shen fô wee le kɛ. \v 3 No ben gomte lɛ me ŋge fiɛɛ fì duŋci lɛ ɛ̀ jemyi Klistu ɛ̂ ben fele yî yɛm e, tu me nu eŋge. Kɛ ɛ̀ nu lɛ wvú wɛɛyi lo keenya ŋgɛw ɛ̂ ben kɛ. Wvú kɛŋke naa mvuŋgay ɛ̂ ben ɛntelɛŋ. \v 4 \x - \xo 13:4 \xt 12:9-10; 1Kol 1:25; Fili 2:7-8\x*Ɛ̀ nu kecɛɛy lɛ bó to taa wvú yî kentam e ɛ wvú wɛɛyi. Geenɛn keseen nu ɛ wvú nu dvú ɛ̂ mvuŋgay mvu Nyo' le. Bese wɛɛyi kɛ tɛn diɛwɛ no wvú to wɛɛyi. Geenɛn yî mvuŋgay mvu Nyo' le nu ɛ bese nu ke ecee bee bó lemte ben e. \p \v 5 Ben etaa bikuu binɛn eyɛn lɛ laa ben nu yî mbee le lɛ. Ben emom ɛ ɛ̀ nu bikuu binɛn. Kɛ ben yɛne lɛ Jisos Klistu nu yî yene le? Wvú nu naa yî yene le, ɛ́ ɛ̀ fɛn baa nu lɛ ben nu ɛ mom bikuu binɛn ɛ yɛn ɛ ben ɛ gbwe. \v 6 Me ŋkee naa lɛ ben nu ke eyɛn lɛ bese baa egbwe kɛ. \v 7 Bese bunlee Nyo' lɛ fo ben ke enɛ ege fiɛɛ sɛ ɛ̀ nu fi lɛŋ kɛ. Kɛ bese yaa gomte lɛ bonyii eyɛne lɛ bese nu ɛ fey mmom wvudvu kɛ. Geenɛn bese bunlee ɛ ɛ̀ nu lɛ ben egeè ɛ ɛ̀ nu fiɛɛ fi lɛŋ naa no bese cim yen'yi kɛ diɛwɛ bese nu ɛ gbwe wase mmom wvudvu. \v 8 Kɛ bese yaa nulo egee naa lo fiɛɛ fì kicine kecɛɛy kɛ. Bese nulo egee kɛ ɛ ɛ̀ nu fì tomte lo kecɛɛy. \v 9 Ɛ̀ dioo nu seke bese wɛɛyi ɛ ben tɛmyi, ɛ bese no yuuke njoŋ baay. Bunle yese nu kɛ lɛ ben eku egɛn emɛse. \v 10 \x - \xo 13:10 \xt 13:2; 10:8; 1Kol 4:21\x*Ɛ̀ nɛɛ fiɛɛ fì me nsaaŋke mwɛɛm mvun ɛ̂ ben ɛ me mbɛɛ sɛ me ɛ nto, wvu lɛ seke me ɛ nto, me nsaa eŋkɛŋke keenjo mvuŋgay mvù Tata nu ɛ nya ɛ̂ me encewcewe lo dvú yî yene le kɛ. Mvuŋgay mvun nu mvù wvú nya lɛ me en'yoo lo ben dvú, ɛ ɛ̀ yaa nu lɛ me ensâw lo ben dvú kɛ. \s1 Ŋgayma Baul wvu fokemɛse \p \v 11 \x - \xo 13:11 \xt Jon 14:27; Lum 15:33; 1Kol 7:15; Ɛfɛ 6:23; Fili 4:9; 1Tɛs 5:23; 2Tɛs 3:16; Ibu 13:20; 1Bi 5:14\x*Keemɛɛse boom bo bwɛɛm e, me ŋgayte ben e lɛ beene ɛ shɛɛ wase. Ben eseyse bikuu binɛn, eyuw ntefe wɛm, enù diuw mwaaŋ, eceè yî nyɛkeey e, nonɛn ɛ́ Nyo' keŋkoŋɛn bô nyɛkeey emum enù ben ɛ bó. \v 12 \x - \xo 13:12 \xt 1Kol 16:20\x*Ben egaynɛn bikuu binɛn e, eŋocɛ ɛ̂ ŋŋocɛ bonyii bo Nyo' le. \v 13 \x - \xo 13:13 \xt Mak 13:11; Lum 8:26, 39; Gal 6:18\x*Bonyii bò ɛ̀ nu bo Nyo' le bocii gayte ben e. \v 14 Mbuwma Tata wesebeene wvù Jisos Klistu, bô keŋkoŋɛn ke Nyo' le, noo kentaashɛ ke Keyoy ke Yuule le enù ben ɛ bó bocii.