\id MAT - Naro NT [nhr] -Botswana 2012 (DBL 2014) 
\h MATAIO 
\toc2 MATAIO 
\toc1 Mataio 
\toc3 Mt 
\mt1 MATAIO  
\mt3 Mataiom ka góáèa qãè tchõà ne,  
\mt3 Jeso Krestem ka  
\imt1 Téé-cookg'ai sa  
\ip Ncẽes tcgãyas dim góá-kg'ao ba Mataio me e, mari xg'ae-xg'ae-kg'aom ncẽe kò Jesom dim xgaa-xgaase-kg'ao ba kúrú ba (Mt 9:9). Mataio ba kò gam dis tcgãyas koe bìrí ta a, Jeso Kreste ba nqòòkaguèam Kgoara-kg'ao Me e sa. Mataio ba kò káí kg'uian Ncìís Qáé-xg'aes koe hàna tséékagu, a ba a ncẽem dàòm ka x'áí, Nqari ba kò Jesom koe guu a Gam di ne khóè ne cgoam kò Ncìís Qáé-xg'aes koe kúrúa hãa zi nqòòkaguku zi nxàea tseegukagu sa.  
\ip Ncẽe qãè tchõà nea Juta ne di cúí tama, gane ncẽem kò Jeso ba gane koe ábàè, a gane cgoa x'ãèa hãa ne, igabaga i wèém nqõóm di ne khóè ne di i. Mataiom dis tcgãya sa ko kg'aia tc'ãà a Jesom di ábà x'aèan ka tshoa-tshoa, a sa a Gam di tcguù-tcguukuan ka hẽé naka kúrúa bóòèan ka hẽéthẽé nxàe. A sa a nxãaska Gam di qãè tchõàn di xgaa-xgaan ka hẽé naka Me kò ma khóè ne Galilea koe kg'õèkagus ka hẽéthẽé nxàe. Gaa koe guus kas ko Jesom di dàòan ncẽem kò Galilea koe guu a Jerusalema koe síían ka hẽéthẽé nxàe, naka Jesom kò ko còo dim bekem ka kúrú sa hẽéthẽé e: Gam dis xgàus koe hẽé naka ẽem kò ko x'ooan koe tẽe x'aè ka hẽéthẽé e.  
\ip Jeso ba kaiam Xgaa-xgaa-kg'ao Me e sas ko ncẽes tcgãya sa x'áí. Gaam ncẽe Nqarim di x'áèa nem gha nxàea ka̱bi, a ba a gataga Nqarim di x'aian ka xgaa-xgaa di qarian úúa hãa ba. Gam di xgaa-xgaa ne ko tãáka zi gúù zi di zi dtcõo-coa zi 5 zi cgoa q'aa-q'aa a nxàeè:  
\io1 1. Xàbìm dis xgaa-xgaa sa. Ncẽe sa ko nqarikg'ai di x'aian di ne khóè ne ka nxàe: ne ii sa hẽé, naka tséé zi kúrú méé ne ga zi hẽé naka ts'ee-ts'eekg'aiku zi ẽe ne gha máàè zi hẽé naka ẽe ne gha hààkom x'aèm ka hòò zi hẽéthẽé e (Mt 5-7)  
\io1 2. 12 xu xgaa-xgaase-kg'ao xu di x'áè-kg'ama ne, ẽe xu kò tsééa tcg'òóè hãa ka (Mt 10)  
\io1 3. Nqarikg'ai di x'aian di zi sere-sere zi (Mt 13)  
\io1 4. Xgaa-xgaase-kg'aom di tsééan nta ii sa (Mt 18)  
\io1 5. Ncẽem x'aèm di chõò-q'ooan hẽé naka nqarikg'ai di x'aian di hàà-q'ooan hẽéthẽé e (Mt 25)  
\ib  
\ip Qaa-qaasa kg'uia ne:  
\ili1 - nqarikg'ai di x'aia ne  
\ili1 - “nxãasega i gha Tcgãyas di kg'uian tseegukaguè”  
\ib  
\ip Tcgãyas q'oo koe hàna zi:  
\io1 - Jeso ba ko Gam di tsééan tshoa-tshoa \ior (1:1–4:11) \ior*  
\io1 - Jeso ba Galilea koe \ior (4:12–16:12) \ior*  
\io1 - Jeso ba ko Jerusalema koe qõò \ior (16:13–20:34) \ior*  
\io1 - Jeso ba Jerusalema koe \ior (21:1–25:46) \ior*  
\io1 - Jesom di xgàrasean hẽé naka Gam dis x'oo sa hẽé naka Gam di x'ooan koe tẽe sa hẽéthẽé e \ior (26:1–28:20) \ior*  
\c 1  
\ms1 Jeso ba ko Gam di tsééan tshoa-tshoa (1:1–4:11)  
\s1 Jesom dis qhàò sa  
\r (Lk 3:23-38)  
\p
\v 1 Tcgãyas Jeso Krestem dis qhàòs di sa, Dafitem ka tsgõose-coa ba, Abrahamam ka tsgõose-coa ba.   
\p
\v 2 Abrahama ba kò Isakam ka xõò me e,  
\li1 me Isaka ba Jakobem ka xõò me e,  
\li1 me Jakobe ba Jutam ka xõò me e,  
\li1 káíkhoe ga xu hẽé naka qõese ga xu hẽéthẽé di ba.   
\li1
\v 3 Me kò Juta ba Perese ba hẽé  
\li1 naka Sera ba hẽéthẽé tsara ka xõò me e  
\li2 (gatsara ka xõò sa kò Tamara si i).  
\li1 Me Perese ba Heseronem ka xõò me e,  
\li1 me Heserone ba Ramem ka xõò me e,   
\li1
\v 4 me Rame ba Aminadabem ka xõò me e,  
\li1 me Aminadabe ba Nasonem ka xõò me e,  
\li1 me Nasone ba Salemonem ka xõò me e,   
\li1
\v 5 me kò Salemone ba Boasem ka xõò me e  
\li2 (gam ka xõò sa kò Rahabe si i),  
\li1 me kò Boase ba Obetem ka xõò me e  
\li2 (gam ka xõò sa kò Rute si i),  
\li1 me Obete ba Jesem ka xõò me e,   
\li1
\v 6 me Jese ba x'aigam Dafitem ka xõò me e.  
\b  
\li1 Dafite ba kò Solomonem ka xõò me e  
\li2 (xõò sa kò Uriam ka kò séèèas khóè si i).   
\li1
\v 7 Me kò Solomone ba Rehoboamem ka xõò me e,  
\li1 Me Rehoboame ba Abiam ka xõò me e,  
\li1 me Abia ba Asam ka xõò me e,   
\li1
\v 8 me Asa ba Jehosafatem ka xõò me e,  
\li1 me Jehosafate ba Joramem ka xõò me e,  
\li1 me Jorame ba Usiam ka xõò me e,   
\li1
\v 9 me Usia ba Jotamem ka xõò me e,  
\li1 me Jotame ba Ahasem ka xõò me e,  
\li1 me Ahase ba Hesekiam ka xõò me e,   
\li1
\v 10 me Hesekia ba Manasem ka xõò me e,  
\li1 me Manase ba Amosem ka xõò me e,  
\li1 me Amose ba Josiam ka xõò me e,   
\li1
\v 11 me kò Josia, Jekonia ba hẽé  
\li1 naka qõese ga xu hẽéthẽé ka xõò me e,  
\li1 ncẽe khóè ne kò tcg'òóè a ko Babilone koe úúè ka.   
\b  
\p
\v 12 Eẽs séèa tcg'òóku a Babilone koe chùia úúkus qãá q'oo  
\li1 koem kò Jekonia ba Salatiele ba ábà,  
\li1 me Salatiele ba Serobabelem ka xõò me e,   
\li1
\v 13 me Serobabele ba Abiutem ka xõò me e,  
\li1 me Abiute ba Eliakimem ka xõò me e,  
\li1 me Eliakime ba Asorem ka xõò me e,   
\li1
\v 14 me Asore ba Satokem ka xõò me e,  
\li1 me Satoke ba Akimem ka xõò me e,  
\li1 me Akime ba Eliutem ka xõò me e,   
\li1
\v 15 me Eliute ba Eleasarem ka xõò me e,  
\li1 me Eleasare ba Matanem ka xõò me e,  
\li1 me Matane ba Jakobem ka xõò me e,   
\li1
\v 16 me kò Jakobe ba Josefam ka xõò me e,  
\li2 ncẽe kò Marias dim khóè ba ii ba,  
\li2 ncẽe Jesom ka xõò kò ii sa,  
\li2 ncẽe ko Kreste ta ma tciiè ba.   
\p
\v 17 Nxãaska zi kò wèé zi qhàò zi Abrahamam koe guu a síí Dafitem koe tcãà zi 14 zi i, zi kò Dafitem koe guu a síí séèa tcg'òóku a Babilone koe chùia úúkus dim x'aèm koe tcãà ka zi 14 zi qhàò zi i, zi kò séèa tcg'òóku a Babilone koe úúkus dim x'aèm koe guu, a síí Krestem di x'aèan koe tcãà ka zi kò 14 zi qhàò zi i.   
\s1 Jeso Kreste ba ko ábàè  
\r (Lk 2:1-7)  
\p
\v 18 Ncẽe zi gúù zi kò Jeso Krestem ko ábàè ka kúrúse. Gam ka xõòs Maria sa kò Josefam ka séèkuan tòóa mááèa hãa. Igaba ẽe khara qanega xg'ae ta ga hãa kas kò bóòè a Tcom-tcomsam Tc'ẽem ka ncãàn úúkaguèa.  
\v 19 Gas dim khóèm Josefa ba kò tchànom khóè me e, a kò tc'ẽe tama nxàea tcg'òóan gaan di i, sau-cgaekagu sim gha khama, a ba a kò tcáóa ba q'oo koe bìrísea hãa, cg'uri-cg'uri si tamasem gha q'aa cgoa si sa.  
\v 20 Qanegam hãa a ko ncẽe zi gúù zi ka tc'ẽe-tc'ẽese kam ko moengelem X'aigam \add Nqarim\add* di ba sõokuris q'oo koe qhúí cgae me, a bìrí me a máá: “Josefaè, Dafitem ka tsgõose-coaè, táá Maria sa séè bèe guu, nakas tsaris khóè sa kúrú. Eẽ gas ka qóḿmèa nea Tcom-tcomsam Tc'ẽem koe guua ke.  
\v 21 Si gha kg'áòm cóá ba ábà, tsi gha cg'õèa ba Jeso ta ma tcii, Gam di ne khóè nem gha gane di chìbian koe kgoara khama,” témé.   
\p
\v 22 Wèéan ncẽea kò kúrúse, nxãasegas gha X'aigam \add Nqarim\add* porofitim koe guu a kg'uia hãa sa tseegukaguè ka, ncẽe kò máá:  
\v 23 “Dxàe-coas qanega xóé cgoaè tama sa gha ncãàn úú, a sa a gha kg'áòm Cóá ba ábà, Me gha Emanuele ta ma tciiè,” tam méé, ncẽe sa ko máá, ‘Nqari ba hãa cgoa taa,’ témé.   
\p
\v 24 Me Josefa ba tc'oman koe tẽe, a ba a ẽem kò ma X'aigam dim moengele ba ma x'áè mea khama ma kúrú. A ba a síí Maria sa gam dis khóès iise séè.  
\v 25 Igabam kò táá xóé cgoa si, si nxãakg'aiga síí kg'áòm cóá ba ábà. Me cg'õèa ba Jeso ta ma tcii.   
\c 2  
\s1 Cg'áè-kg'ao xu cáḿs ko tcg'oa xòè koe guua xu  
\p
\v 1 Jesom Betelehema koe ábàèa hãa, Jutea di i, x'aigam Herotem di x'aèan ka, ka xu kò tco̱nò q'ãa-kg'ao xu cáḿs ko tcg'oa xòè koe guu a Jerusalema koe hàà,  
\v 2 a hàà tẽè a máá: “Gaam ẽe ábàèam x'aigam Juta ne di ba ndaa? Gaam dim tco̱nò ba xae ncãa cáḿs ko tcg'oa xòè za bóò, xae hààraa hãa, hàà xae gha dqo̱m̀ Me ka,” témé.   
\p
\v 3 Eẽm ko x'aigam Herote ba ncẽes gúùs ka kóḿ kam kò tcg'áì-tcao, naka wèém x'áém Jerusalema di ba hẽéthẽé e, gam cgoa.  
\v 4 Me wèé xu kaia xu peresiti xu hẽé naka x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu khóè ne di xu hẽéthẽé tciia xg'ae, a tẽè xu nda koe méém ga \add nqòòkaguèam\add* Kreste ba ábàè sa.  
\v 5 Xu bìrí me a máá: “Betelehema koe e, Jutea di i. Ncẽea porofitim kò ma góá hãa ga a khama:   
\q1
\v 6 ‘Tsáá Betelehema tseè,  
\q1 Juta dim nqõóm koe hãa tsi,  
\q1 cg'áré tama tsia x'aiga xu Juta di xu koe.  
\q1 Tsáá koem gha tc'ãà-cookg'ai ba guu a tcg'oa khama,  
\q1 ncẽe gha Tiri ne khóè ne Iseraele di ne kòre ba,’  
\m témé,” ta xu méé.   
\p
\v 7 Nxãaskam kò Herote ba tco̱nò q'ãa-kg'ao xu kàa ka tciia tcg'òó, a ba a qãèse tẽèa kg'ónò xu dùútsa x'aè kam tco̱nò ba bóòsea sa.  
\v 8 A ba a Betelehema koe tsééa úú xu a máá: “Qõò naka síí Cóám ka qãèse kóḿ, naka ẽe xao kòo hòò Me ne kg'uian tsééa máá te, nakar gha nxãasega tíí igaba síí dqo̱m̀ Me,” témé.   
\p
\v 9 Eẽ xu ko x'aiga ba kóḿa xg'ara ka xu kò xgoaba a qõò. Me gaa x'aè kaga tco̱nòm ẽe xu kò cáḿs ko tcg'oa xòè za bóòa ba tc'ãà-cookg'ai xu, a ba a nxãakg'aiga síí Cóám hãa qgáì tc'amkg'ai koe téé.  
\v 10 Tco̱nò ba xu ko bóò ka xu kò kaisase qãè-tcao.  
\v 11 Nquum q'oo koe xu kò tcãà, a Cóá ba bóò xõòs Marias cgoa, a xu a qám̀se a dqo̱m̀ Me, a x'aian di cãan gaxu di xgobekg'am, a gautan di zi gúù zi hẽé, qãè hm̀m̀ xg'ãò tshãán hẽé naka tcgáùse di tshãán hẽéthẽé di zi aba zi tcg'òó a máà Me.   
\p
\v 12 Sõokuris q'oo koe xu ko q'ãakaguèa, táá méé xu Herotem koe ka̱bise sa khama xu kò tãám dàò ba séè a gaxu dim nqõóm koe ka̱bise.   
\s1 Josefa xuku ne ko ts'ãà a Egepeto koe qgóé  
\p
\v 13 Eẽ xu qõòa hãa kam kò moengelem X'aigam \add Nqarim\add* di ba sõokuris q'oo koe Josefam koe x'áíse, a máá: “Tẽe, naka Cóá ba hẽé naka xõò sa hẽéthẽé séè, naka Egepeto koe ts'ãà naka qgóé! Gaa koe méé tsi hãa nakar nxãakg'aiga síí bìrí tsi \add kúrú tsi gha sa\add*. Kúrúse i gha me gha Herote ba Cóá ba qaa, cg'õo Mem gha ka ke,” témé.  
\v 14 Me ẽem ntcùúm ka tẽe, a ba a Cóá ba hẽé naka xõò sa hẽéthẽé séè, a Egepeto koe qõò.  
\v 15 Gaa koem kò hãa, me nxãakg'aiga síí Herote ba x'óó.  
\p Ncẽe sa kò kúrúse, nxãasegas gha X'aigam \add Nqarim\add* porofitim koe guu a kg'uia hãa sa tseegukaguè ka, ncẽe ko máá: “Egepeto koer Cóám Tiri ba tciia tcg'òóa hãa,” témé ba.   
\s1 Herote ba ko cóá xu cg'õo  
\p
\v 16 Eẽm ko Herote bóòa q'ãa, tco̱nò q'ãa-kg'ao xu kam qàe-qaeèa hãa sa, kam kò nxãaska kaisase xgóà, a ba a ncõo-kg'ao xu tsééa tcg'òó, síí xu gha wèé xu cóá xu ẽe cám̀ kuri xu, kana gaxu ka nqãaka hàna kurian úúa xu, Betelehema ba hẽé naka gam qàe koe hàna xu qgáì xu wèé xu koe hẽéthẽé hàna xu cg'õo ka. Ncẽe sam kò kúrú, tco̱nò q'ãa-kg'ao xu hàà bìrí mea hãas domka, ẽe xu kò bìrí meam x'aèm koe guu a.   
\p
\v 17 Ka i kò nxãaska porofitim Jeremiam ka kò kg'uièa sa tseegukaguè, ncẽe kò máá:   
\q1
\v 18 “Dòm̀ ba kò Rama koe kóḿse,  
\q1 kg'ae sa hẽé  
\q1 naka thõò-tcaoase kg'ae sa hẽéthẽé di ba.  
\q1 Ragele sa ko gas di cóán kg'ae cgae,  
\q1 a kò qgài-qgai-tcáókuan xguì,  
\q1 kaàra i hãa khama,”  
\m témé ba.   
\s1 Josefa ne ko ka̱bise, a Nasareta koe qõò  
\p
\v 19 Herotem ko x'óó qãá q'oo koem kò moengelem X'aigam \add Nqarim\add* di ba Josefam koe sõokuris q'oo koe x'áíse, Egepeto koe,  
\v 20 a ba a máá: “Tẽe naka tsia Cóá ba hẽé naka xõò sa hẽéthẽé séè, naka tsia Iseraele dim nqõóm koe qõò, ẽe kò Cóám di kg'õèan qaa nea x'óóa hãa ke,” témé.   
\p
\v 21 Me tẽe, a Cóá ba hẽé naka xõò sa hẽéthẽé séè, a ba a Iseraele dim nqõóm koe qõò.  
\v 22 Igaba ẽem ko Josefa kóḿ Arekelose ba Jutea dim nqõó ba tc'ãà-cookg'aia sa, gam ka xõòm Herotem téé-q'oo koe, kam kò gaa koe síían bèe. Sõokuris koem ko q'ãakaguèa, khamam kò Galilea dim xòèm koe qõò,  
\v 23 a síí Nasareta ta ko ma tciièm x'áé-dxoom koe x'ãè, ẽe porofiti xu ka kg'uièa hãas gha nxãasega tseegukaguè ka, ncẽe kò máá: “Nasareta dim khóè ba, tam gha ma tciiè,” témé sa.   
\c 3  
\s1 Johanem tcguù-tcguu-kg'ao ba ko Nqarim di zi kg'ui zi xgaa-xgaa  
\r (Mk 1:1-8; Lk 3:1-18; Jn 1:19-28)  
\p
\v 1 Eẽ xu cáḿ xu kam kò Johanem tcguù-tcguu-kg'ao ba hàà, a ba a hàà tchàa-xgóós Jutea dis q'oo koe Nqarim di zi kg'ui zi xgaa-xgaa a máá:  
\v 2 “Tcóóse tu gatu di chìbian koe, nqarikg'ai di x'aia nea cúù u ke,” témé.  
\v 3 Ncẽem Johane ba porofitim Isaiam kò gam ka kg'uia hãam ga me e, a ko máá:  
\q1 “C'ẽem dòm̀ ba ko tchàa-xgóós koe guu  
\q1 a q'au a ko máá:  
\q1 ‘X'aigam \add Nqari\add* ba tu dàò ba kg'ónòa máá,  
\q1 naka Gam di dàòan tchàno-tchanoa máá Me,’”  
\m témé ba.   
\p
\v 4 Johane ba kò nqabè c'õò cgoa kúrúèa qgáían ha̱na, a khòo dim bàne ba kháóa ba koe qáéa. Gam di tc'õoa nea kò tcòm̀an hẽé naka qãáka di dènean hẽéthẽé e.  
\v 5 Ne kò khóè ne Jerusalema hẽé naka wèé Jutea hẽé naka wèém xg'aeku-coam Jorotane qàe dim koe hẽéthẽé guu a síí cgae me,  
\v 6 a ne a gane di chìbian nxàe, a Jorotane dim tshàam koe tcguù-tcguuè.   
\p
\v 7 Igaba ẽem ko káí xu Farasai xu hẽé naka Saduke xu hẽéthẽé bóò, xu tcguù-tcguukuan domka gam koe hààraa, kam kò bìrí xu a máá: “Gaxao cg'aoan di xao cóá xaoè! Dìín ka xaoa q'ãa-q'ãaèa hãa a ko hààko xgóàn \add Nqarim di\add* bèe?  
\v 8 Nxãaska méé xao chìbian koe xao tcóósea hãa sa gha x'áí tc'áróan kúrú.  
\v 9 Táá méé xao bìríse naka máá, ‘Abrahama ba xae úúa, sixae ka tsgõose ba,’ témé guu. Bìrí xao or ko a ko máá: Nqari ba qarian úúa, ncẽe zi nxõ̱á zim gha séè a Abrahama ba tsgõo-coan kúrúa máá di i ke.  
\v 10 Bòó sa nxãakamaga hìi zi di to̱bean kg'ónòa tòóa mááèa, si gha wèés hìis ẽe qãè tc'áróan kúrú tama sa xg'aoa tcg'òó, a c'eean q'oo koe xaoa tcãàè.   
\p
\v 11 “Tíí ra ko tshàan cgoa tcguù-tcguu tu u, chìbian koe tu gha tcóóse ka, igaba Gaam ẽe ko tíí qãá q'oo koe hàà ba tíí ka qari Me e, ncẽe Gam di zi nxàbo zi qgóóan gar tc'ãò tama ba. Gabá gha Tcom-tcomsam Tc'ẽem cgoa hẽé naka c'eem cgoa hẽéthẽé tcguù-tcguu tu u.  
\v 12 Mabere tsoroa nem ko dqòrò cgoam hìi ba tshàua ba koe hãa, Me gha maberea nem ko dqòròs qgáìs koe dqòròa xgãá a, a gha Gam di maberean Gam dis nxàés koe xg'ae-xg'ae, igabam gha ts'irì tamam c'eem koe tsoroan dàò,” tam méé.   
\s1 Jeso ba ko tcguù-tcguuè  
\r (Mk 1:9-11; Lk 3:21-22)  
\p
\v 13 Me kò Jeso ba Galilea koe guu, a Jorotane koe hàà, hààm gha Johanem ka tcguù-tcguuè ka.  
\v 14 Igabam kò Johane ba xgáè-kg'am Me, a máá: “Tsáá kar gha tcguù-tcguuè sa ko qaase, ka Tsi gáé ko Tsáá tíí koe hàà?” témé.  
\v 15 Me Jeso ba xo̱a me a máá: “Guu u ncẽeska, kg'anoa i máá tsama, ncẽeta tsam gha hẽé sa ke. Ncẽem dàòm ka tsam gha ko wèé zi gúù zi tchàno zi kúrú, Nqarim ka ko qaaè zi,” témé. Me dtcòm̀ Me.   
\p
\v 16 Eẽm kò Jeso ba tcguù-tcguuèa xg'ara kam kò kúúga tshàam koe tcg'oa, i kò gaa x'aè kaga nqarikg'aian xgobekg'amse, Me Nqarim dim Tc'ẽe ba bóò, Me tcíbís khama ii a ko Gam koe xõa.  
\v 17 Me gaa x'aè kaga dòm̀ ba nqarikg'ai koe guu a máá: “Ncẽe ba Tirim Cóám ncàm̀a Raa Me e, Gam kar ko kaisase qãè-tcao,” témé.   
\c 4  
\s1 Jeso ba ko kúrúa bóòè  
\r (Mk 1:12-13; Lk 4:1-13)  
\p
\v 1 Me nxãaska Jeso ba Tc'ẽem ka séè a qãáka úúè, síím gha dxãwam ka kúrúa bóòè ka.  
\v 2 Eẽm ko 40 cáḿan hẽé naka 40 ntcùúan hẽéthẽé tc'õoan carasea hãa kam kò gaa koe guus ka xàbàa.   
\p
\v 3 Me kò kúrúa bóò-kg'ao ba hàà cgae Me, a bìrí Me a máá: “Nqarim di Tsi Cóá Tsi kò ii ne, ncẽe nxõ̱án bìrí naka i péréan kúrúse,” témé.  
\v 4 Me Jeso ba xo̱a a máá: “Góásea i hãa a ko máá: ‘Khóè ba péréan ka cúí kg'õèkaguè tite, igaba wèém kg'uim ka a, ẽe ko Nqarim di kg'áḿan koe guu a tcg'oa ba,’ téméèa,” tam méé.   
\p
\v 5 Kam ko nxãaska dxãwa ba tcom-tcomsam x'áé-dxoom \add Jerusalema dim\add* koe úú Me, a ba a kaisase tc'amaka hàna qgáìan tempelem tco̱be dim koe síí tòó Me,  
\v 6 a bìrí Me a máá: “Nqarim di Tsi Cóá Tsi kò ii ne, nqãaka xaoa xòóse. Góásea i hãa ke a ko máá:  
\q1 ‘Gam di xu moengele xum gha Tsáá ka x'áèan máà,  
\q1 xu gha gaxu di tshàuan cgoa ghùi Tsi,  
\q1 táá Tsi gha nxãasega nqàrèa Tsi  
\q1 nxõ̱án koe xg'áḿa tòó ka,’”  
\m tam méé.  
\v 7 Me Jeso ba bìrí me a máá: “Gaicara i góásea hãa a ko máá: ‘Táá méé tsi tsarim X'aigam Nqari ba kúrúa bóò guu,’” témé.   
\p
\v 8 Gaicaram kò dxãwa ba séè a kaisase kaiam xàbìm koe úú Me, a ba a wèé x'aian nqõómkg'ai di hẽé, naka gaan di ka̱rean hẽéthẽé x'áí Me.  
\v 9 A ba a bìrí Me a máá: “Wèéan ncẽe gar gha máà Tsi, góḿankg'ai koe Tsi kòo cg'áé a ko dqo̱m̀ te ne,” témé.  
\v 10 Me Jeso ba nxãaska bìrí me a máá: “Tíí koe tcg'oa, satanaè! Góásea i hãa a ko máá: ‘X'aigam Nqari ba tsi gha dqo̱m̀, a Gam cúí ba kúrúa máá,’ témé,” tam méé.   
\p
\v 11 Me nxãaska dxãwa ba guu Me. Ka i ko gaa x'aè kaga moengelean hàà, a hàà hùi Me.   
\ms1 Jeso ba Galilea koe (4:12–16:12)  
\s1 Jeso ba ko Gam dis tséé sa Galilea koe tshoa-tshoa  
\r (Mk 1:14-15; Lk 4:14-15)  
\p
\v 12 Eẽm ko Jeso ba Johane ba qáéèa hãa sa kóḿ, kam kò Galilea koe ka̱bise.  
\v 13 Nasareta koem kò tcg'oa, a Kaperenaume koe síí x'ãè, ncẽe ko tshàam qàe koe hànam qgáì ba, Sebulone ba hẽé naka Nafetali ba hẽéthẽé tsara dim nqõóm koe, \fig Kaperenaume dim x'áé-dxoo ba|src="HK 00368.tif" size="span" ref="4:13" \fig*  
\v 14 ẽe porofitim Isaiam ka kò kg'uièas gha nxãasega tseegukaguè ka, ncẽe kòo máá:   
\q1
\v 15 “Sebulonem dim nqõó ba hẽé  
\q1 naka Nafetalim dim nqõó ba hẽéthẽé tsara  
\q1 tshàam koe ko qõòm dàòm koe hãa,  
\q1 Jorotanem qàe koe, Galilea koe,  
\q1 nqõóm tãá zi qhàò zi di ba;   
\q1
\v 16 khóè ne ncẽe \add gaa koe\add* ntcùúan q'oo koe x'ãèa hãa nea  
\q1 kaiam x'áà ba hòòa.  
\q1 X'ooan dim nqõóm ntcùúm q'oo koe hãa ne koe  
\q1 i x'áàn hààraa,”  
\m témé.   
\p
\v 17 Eẽm x'aèm koem kò Jeso ba guu a tshoa-tshoa a xgaa-xgaa a máá: “Tcóóse tu gatu di chìbian koe, nqarikg'ai di x'aia nea cúù u ke,” témé.   
\s1 Jeso ba ko tc'ãà di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu tcii  
\r (Mk 1:16-20; Lk 5:1-11)  
\p
\v 18 Eẽm Jeso ba Galilea dim tshàam qàe koe xóé a ko qõò kam kò khóè qõeku tsara bóò, Simonem ncẽe kòo Petere ta ma tciiè ba hẽé naka Anterea ba hẽéthẽé e, tsara c'uisí sa tshàan q'oo koe tcãà, x'aù qgóó-kg'ao tsara a kò ii khama.  
\v 19 A ba a bìrí tsara a a máá: “Xùri Te tsao, kúrú tsao or gha tsao khóè ne qgóó-kg'ao tsao ii,” témé.  
\v 20 Tsara kúúga gatsara di c'uisían guu, a xùri Me.   
\p
\v 21 Gaa koem guu a ko qõò kam kò khóè qõeku tsara c'ẽe tsara bóò, Sebetem ka cóásem Jakobo ba hẽé naka qõesem Johane ba hẽéthẽé e, tsara gatsara ka xõòm Sebetem cgoa dxòrom q'oo koe hãa, xu ko gaxu di c'uisían kg'ónò, Me Jeso ba tcii tsara a.  
\v 22 Ka tsara kò kúúga dxòro ba hẽé naka gatsara ka xõò ba hẽéthẽé guu, a xùri Me.   
\s1 Jeso ba ko tsàako ne khóè ne kg'õèkagu  
\r (Lk 6:17-19)  
\p
\v 23 Me Jeso ba wèém Galileam koe qõòa te, a gane di còrè-nquuan koe xgaa-xgaa, a ko x'aian di qãè tchõàn ka khóè ne bìrí, a ko wèé tcììan koe hẽé naka wèé thõòan koe hẽéthẽé qãèkagu ne.  
\v 24 Gaam di tchõà ne kò wèém Siriam koe tsa̱i-tsa̱ise, ne kò Gaam koe wèé ne ẽe ko tãáka zi tcìì zi tsàa ne óá, naka thõòkase tsàara hãa ne hẽé naka dxãwa tc'ẽean ka tcãàèa ne hẽé, naka x'óóa qae ko ne hẽé naka nqo̱ara ne hẽéthẽé e, Me kúrú ne ne qãè.  
\v 25 Zi kò káí zi xg'ae zi Galilea koe hẽé naka Dekapolise koe hẽé naka Jerusalema koe hẽé naka Jutea koe hẽé naka c'ẽe xòè Jorotane di koe hẽéthẽé guu a xùri Me. \fig Xg'ae sa xàbìm koe|src="HK00297.tif" size="span" ref="4:25" \fig*   
\c 5  
\ms1 Jeso ba ko xàbìm koe xgaa-xgaa (5:1–7:29)  
\p
\v 1 Eẽm ko Jeso ba xg'ae zi bóò kam kò xàbìm koe qaò, a síí gaa koe ntcõó, xu Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu hàà cgae Me.   
\s1 Tseegu dis ts'ee-ts'eekg'aiku sa  
\r (Lk 6:20-23)  
\p
\v 2 Me tshoa-tshoa a xgaa-xgaa xu a máá:   
\q2
\v 3 “Ts'ee-ts'eekg'aièa nea  
\q2 gane ẽe tc'ẽem koe dxàua hãa  
\q2 igaba Nqari ba dtcãasea hãa ne,  
\q1 nqarikg'ai di x'aia nea gane di i khama.   
\q2
\v 4 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea  
\q2 gane ẽe ko kg'ae ne,  
\q1 qgài-qgai tcáóè ne gha khama.   
\q2
\v 5 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea  
\q2 gane ẽe ko cg'áré-cg'arese ne,  
\q1 nqõó ba ne gha q'õò khama.   
\q2
\v 6 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea  
\q2 gane ẽe tchànoan xàbà máána hãa ne,  
\q2 a cáḿa máá ana ne,  
\q1 xg'ãàkaguè ne gha khama.   
\q2
\v 7 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea  
\q2 ẽe thõò-xama-máákuan úúa ne,  
\q1 Nqarim ka ne gha thõò-xama mááè khama.   
\q2
\v 8 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea  
\q2 gane ẽe q'ano-tcáó ne,  
\q1 Nqari ba ne gha bóò khama.   
\q2
\v 9 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea  
\q2 gane ẽe ko tòókuan kúrú ne,  
\q1 Nqarim di ne cóá ne ta ne gha ma tciiè khama.   
\q2
\v 10 Ts'ee-ts'eekg'aièa nea  
\q2 gane ẽe ko tchànoan domka xgàraè ne,  
\q1 nqarikg'ai di x'aia nea gane di i khama.   
\q2
\v 11 Ts'ee-ts'eekg'aièa tua,  
\q2 ncẽè khóèan kòo nco̱i tu u, a ko xgàra tu u ne,  
\q2 a ko Tíí domka wèé zi gúù zi cg'ãè zi  
\q2 [tshúù-ntcõase] gatu ka nxàe ne.   
\q2
\v 12 Qãè-tcao méé tu naka tua cgabà-cgaban-tcao,  
\q1 gatu di surutan nqarikg'ai dia kaia hãa ke,  
\q2 gatà iim dàòm kaga ne kò porofiti xu xgàra  
\q2 ncẽe kò gatu cookg'ai koe ga hàna xu khama.   
\s1 Ta̱bean hẽé naka x'áàn hẽéthẽé e  
\r (Mk 9:50; Lk 14:34-35)  
\p
\v 13 “Gatua nqõómkg'ai di tu ta̱be tu u. Igaba i kò ta̱bean di tsa̱u-q'ooan kaà cgae e, ne i gha gaicara ntama kúrúè a tsa̱u? Cúí gúù ga i qãèa máánaa hãa tite, kg'ama tchàa koe aaguè a khóèan ka náàès cúí si i.   
\p
\v 14 “Gatua nqõóm di tu x'áà tu u. X'áé-dxoom xàbìm tc'amkg'ai koe hàna ba cuiskaga chóm̀mèa hãa tite.  
\v 15 Cúí khóè ga gataga lampi sa x'áà-x'aa naka q'ores ka nqãaka tòó sia hãa tite, igaba i gha téé-q'ooa sa koe tòó si, si gha wèé ne ẽe nquum q'oo koe hàna ne x'áàn máà.  
\v 16 Gatu di x'áàn méé i gatà iim dàòm ka khóè ne cookg'ai koe x'áà, naka ne gha nxãasega gatu di qãè tsééan bóò, naka nea gatu dim Xõòm nqarikg'ai koe hàna ba dqo̱m̀.   
\s1 X'áèan kaàkagu sa kana tseegukagu u sa  
\p
\v 17 “Táá tu tc'ẽea máá, hààr ko x'áèan ko méé sa kana porofiti xu ko méé sa kaàkagu, ta tc'ẽe guu. Hààra Raa, hààr gha táá kaàkagu si ka, igabar ko hàà tseegukagu si.  
\v 18 Tseegua ner ko bìrí tu u a ko máá: Nqarikg'aian hẽé naka nqõókg'aian hẽéthẽéa gha kaà, igabam cúím góám cg'árém ga ba kana góá-hìim ka góáèa gúùan ga igaba x'áèan koe guu a kaà tite, i gha nxãakg'aiga síí wèé gúùan kúrúse.  
\v 19 Khama nxãaska, dìím wèém ẽe gha ncẽe x'áè-kg'áḿan ka cg'áré ba kaàkagu ba, a ba a ncẽes gúù sa kúrúan khóè ne xgaa-xgaa ba, nxãa ba gha nqarikg'ai di x'aian koe cg'áré ba ta ma tciiè. Igaba ẽe ko x'áè-kg'áḿan kúrú, a ba a ko xgaa-xgaa a ba, nxãa ba gha nqarikg'ai di x'aian koe kaia ba ta ma tciiè.  
\v 20 Bìrí tu ur ko a ko máá: Gatu di tchànoan kòo x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu dian hẽé naka Farasai xu dian hẽéthẽé nqáé tama ne tu cuiskaga nqarikg'ai di x'aian koe tcãà tite.   
\s1 Cg'õo sa  
\r (Lk 12:57-59)  
\p
\v 21 “Kóḿa tu hãa, ne kò ncìí kuri di ne khóè ne bìríè a ko máá: ‘Táá cg'õo guu.’ ‘Wèém ẽe gha cg'õo ba gha xgàrakuan tééa máá,’ téméè.  
\v 22 Igabar ko Tíía bìrí tu u a ko máá: Dìím wèém ẽe qõesem koe xgóà hãa ba gha xgàrakuan tééa máá. Gataga dìím wèém ẽe ko qõese ba bìrí a máá: ‘Káà hùi tsi gúù tsi i,’ témé ba gha x'áèan di xu kaia xu cookg'ai koe xo̱ara mááse. Igaba dìím wèém ẽe ko máá: ‘Tsáá káà tc'ẽe tsi gúù tsi,’ témé ba chõò tamas c'ees dxãwam dis ka tééa mááèa hãa.   
\p
\v 23 “Khama nxãaska, ẽe tsi kò tsaris aba sa altaram koe úú ne, a tsi a ko gaa koe tc'ẽe-tc'ẽese tsáá qõe ba c'ẽes gúù sa tsáá cgoa úúa sa ne,  
\v 24 méé tsi tsari aban gaa koe guu, altaram cookg'ai koe. Naka tsia kg'aia qõò naka síí tsáá qõem cgoa tòókuan kúrú, naka nxãwa hàà tsari aban úú.   
\p
\v 25 “Qháésega méé tsi ẽe ko chìbi-chibi tsim cgoa kóḿku, ẽe tsi kòo xgàrakuan dis qhàìs koe síí cgoa me ne. Nxãa tama kò ii nem gha xgàra-kg'aom tshàu q'oo koe tcãà tsi, me gha xgàra-kg'ao ba qáé-kg'aom tshàu q'oo koe tcãà tsi, tsi gha qáé-nquus koe tcãàè.  
\v 26 Tseegua ner ko bìrí tsi a ko máá: cuiskaga tsi gaa koe tcg'oara hãa tite, a gha nxãakg'aiga síí ẽe qaùa hãam mari-coa ba suruta.   
\s1 Cg'árà kúrúa ne  
\p
\v 27 “Kóḿa tu hãa i kòo ncẽeta mééè a ko máá: ‘Táá cg'áràn kúrú guu,’ téméè.  
\v 28 Igabar ko Tíí bìrí tu u a ko máá: wèém khóèm ẽe ko dxàe-khoe sa bóò, a ba a ko ncóó si ba, ncãa nxãakamaga cg'áràn kúrú cgoa si tcáóa ba koe.  
\v 29 A ncẽè kg'áò xòè dim tcgáím tsarim kòo chìbian kúrúkagu tsi ne méé tsi nxo̱bea tcg'òó naka aagu me. Qãè e, c'ẽe xòèa tsi gha aaguè sa ke, wèé tc'áróa tsi chõò tamas c'ees dxãwam dis koe xaoa tcãàèan ka.  
\v 30 Gataga ncẽè kg'áòm x'õàm tsarim kòo chìbian kúrúkagu tsi ne méé tsi q'ãea tcg'òó naka aagu me. Qãè e c'ẽe xòèa tsi gha aaguè sa, wèé tc'áróa tsi gha chõò tamas c'ees dxãwam dis koe tcãàèan ka ke.   
\s1 Khóès cgoa q'aa sa  
\r (Mt 19:9; Mk 10:11-12; Lk 16:18)  
\p
\v 31 “Gataga i kò ncẽeta mééè a ko máá: ‘Dìím wèém ẽe ko gam dis khóès cgoa q'aa ba méém tcgãya sa góá máá si, q'aa cgoa siam hãa di sa,’ ta mééè.  
\v 32 Igabar ko Tíí bìrí tu u a ko máá: Wèém khóèm ẽe ko gam dis khóè sa aagu ba, cg'árà nes kúrúa domka tamase, ba ko cg'árà-kg'ao sa kúrú si, me ko dìím wèém ẽe ko aaguèas khóè sa séè ba cg'áràn kúrú, tar ko méé.   
\s1 Gaìsea ne  
\p
\v 33 “Gataga tu kóḿa hãa, ne kò ncìí kuri di ne khóè ne bìríè a ko máá: ‘Táá tshúù-ntcõan cgoa gaìse guu, igaba méé tsi tsari gaìsean X'aigam \add Nqarim\add* cookg'ai koe tseegukagu,’ téméè.  
\v 34 Igabar ko Tíí bìrí tu u a ko máá: Táá gaìse guu, nqarikg'ai cgoa ga igaba, Nqarim dis ntcõó-q'oos x'aian di si i ke,  
\v 35 kana nqõómkg'ai cgoa ga igaba, Gam di nqàrèa nem ko tòó qgáì i ke, kana Jerusaleman cgoa ga igaba, kaiam X'aigam dim x'áé-dxoo me e ke.  
\v 36 Gataga méé tsi táá tcúúa tsi cgoa gaìse guu, cuiskaga tsi cúím c'õòm tsarim ga ba kúrú nakam q'úú kana ntcùúa hãa tite ke.  
\v 37 Kg'amaga méés gatu dis ‘Eè’ sa ‘Eè’ sa ii, nakas gatu dis ‘Eẽ ẽe’ sa ‘Eẽ ẽe’ sa ii. A ncẽè c'ẽes gúù sa tsi kò ncẽe zi kg'ui zi koe càùa mááse nes gha nxãa sa dxãwam koe guua.   
\s1 Ka̱bia mááku sa  
\r (Lk 6:29-30)  
\p
\v 38 “Kóḿa tu hãa i kòo ncẽeta mééè a ko máá: ‘Tcgáí ba méém tcgáím c'ẽem domka tcg'òóè, nakam xõ̱ó ba xõ̱óm domka tcg'òóè,’ ta mééè.  
\v 39 Igabar ko Tíí bìrí tu u a ko máá: Táá cg'ãè tc'ẽem khóè ba ka̱bia máá guu, igaba dìím wèém ẽe ko kg'áò xòè di góóa tsi koe xg'áḿ tsi ba, nxãa ba c'ẽem góó xòè ba máà thẽé \add nakam xg'áḿ\add*.  
\v 40 A ncẽè khóèm kò xgàrakuan dis qhàìs koe úú tsi, a tsari subu marian di qgáían séè kg'oana ne, máà me gataga thẽé tsari kaisa marian di qgáía ne.  
\v 41 Dìím wèém ẽe gha ko chùi tsi, cúím kilomitara ba tsi gha gam di zi gúù zi xgàm a qõò ba, nxãam cgoa méé tsi cám̀ kilomitaran qõò.  
\v 42 Máà ẽe ko dtcàrà tsi ba, naka ẽe cgóbè cgae tsi kg'oana ba táá q'aumana guu.   
\s1 Tsari cg'õo-kg'aoan ncàm̀a ne  
\r (Lk 6:27-28, 32-36)  
\p
\v 43 “Kóḿa tu hãa i kòo ncẽeta mééè a ko máá: ‘Tsáá ka c'ẽe ba méé tsi ncàm̀, naka tsia tsarim cg'õo-kg'ao ba hòre,’ téméè.  
\v 44 Igabar ko Tíía bìrí tu u a ko máá: Gatu di cg'õo-kg'aoan méé tu ncàm̀, naka còrèa máá ẽe ko xgàra tu u ne,  
\v 45 naka tua gha nxãasega gatu ka Xõòm nqarikg'ai koe hànam di tu cóá tu ii. Gam dis cáḿ sam ko kúrú si ẽe cg'ãè ne hẽé naka ẽe qãè ne hẽéthẽé qaò cgae, a ba a ko túúan ẽe tchàno ne koe hẽé naka ẽe kàma ne koe hẽéthẽé tsééa úú.  
\v 46 Eẽ ncàm̀ tua hãa ne tu kò ncàm̀a hãa, ne ia gha dùútsa surutan ka̱bisea máá tu u? Mari xg'ae-xg'ae-kg'ao xu igaba xu ko thẽé gataga hẽé khama.  
\v 47 A ncẽè gatu di qõean cúí ga tu kòo tsgám̀kagu, ne tu ko dùús cgáé sa kúrú? A tãá zi qhàò zi di ne igaba ne gáé thẽé gataga hẽé tama?  
\v 48 Nxãaska méé tu tchàno ii, ncẽem ma gatu ka Xõòm nqarikg'ai koe hàna ba ma tchàno Me e khamaga ma.   
\c 6  
\s1 Tchàno zi tséé zi  
\p
\v 1 “Q'ãa méé tu naka tua gatu di zi tséé zi tchàno zi táá khóè ne cookg'ai koe kúrú guu, naka táá khóè ne x'áí zi guu. Gatà tu kò hẽé ne tu surutan hòò tite, gatu ka Xõòm nqarikg'ai koe hànam koe.   
\p
\v 2 “A c'ẽem dtcàrà-kg'ao ba tu kò c'ẽes gúù sa máà kg'oana ne méé tu còrè-nquuan hẽé naka x'áéan xg'aeku koe hẽéthẽé táá torompitan cgoa nxàe ana téé guu, qãè khóèan khama ko ma kúrúse xu khóè xu ko hẽé khama, nxãasega xu gha c'ẽe khóèan ka dqo̱m̀mè ka. Tseegua ner ko bìrí tu u a ko máá: Gaxu di surutan xu \add khóè ne koe\add* cg'oèase hòòa.  
\v 3 Igaba tsáá ẽe tsi kòo c'ẽem dtcàrà-kg'ao ba c'ẽes gúù sa máà ne, táá hẽé nas dxàes x'õàs tsari sa q'ãa, kg'áòm x'õàm tsarim ko kúrú sa.  
\v 4 Naka i gha nxãasega gúùan tsi tcg'òó q'oo chóm̀sea hãa, Me gha Saòm ncẽe ko chóm̀sea zi gúù zi bóò ba gha suruta tsi.   
\s1 Còrèan ka xgaa-xgaa sa  
\r (Lk 11:2-4)  
\p
\v 5 “Naka gatà còrè tu kò ne méé tu táá qãè khóèan khama ko ma kúrúse xu khóè xu khama ii guu, còrè-nquuan q'oo koe hẽé naka x'áéan xg'aeku koe hẽéthẽé ko nqàrè ka téé a còrèan ncàm̀a xu, nxãasega ne gha wèé ne khóè ne bóò xu ka. Tseegukar ko bìrí tu u a ko máá: Gaxu di surutan xu \add khóè ne koe\add* cg'oèase hòòa.  
\v 6 Igaba tsáá ẽe tsi kò còrè ne méé tsi tsarim nquum q'oo koe tcãà, naka nquu-kg'áḿ ba tcẽekg'am, naka tsia Saò ba còrè, ncẽe hòòse tama ba. Nakam gha nxãasega Saò ba suruta tsi, ncẽe ko chóm̀sea zi gúù zi bóò ba.  
\v 7 Naka gatà còrè tu kòo ne, táá qaase tama zi kg'ui zi káí zi tséékagu guu, tãá zi qhàò zi di ne ko hẽé khama, káí zi kg'ui zi ẽe ne ko kg'ui zi ka ne gha komsanaè, ta ne tc'ẽea khama.  
\v 8 Táá gane khama ii guu. Gatu ka Xõò ba tu ko dtcàràs cookg'ai koem gatu koe ko tcào sa nxãakamaga q'ana hãa ke.  
\v 9 Ke méé tu ncẽeta ma còrè na máá:  
\q1 Sita ka Xõò Tseè  
\q1 nqarikg'ai koe hàna Tseè,  
\q1 cg'õèa Tsi méé i dqo̱m̀mè,   
\q1
\v 10 Tsari x'aian méé i hàà.  
\q1 Tsáá ko tc'ẽe sa méés nqõómkg'ai koe kúrúè  
\q1 nqarikg'ai koes ko ma kúrúè khama.   
\q1
\v 11 Sita dis tc'õos wèé cáḿ di sa  
\q1 ncẽe cáḿ ka máà ta a.   
\q1
\v 12 Naka qgóóa máá ta a chìbia ta,  
\q1 sita ma c'ẽe ne gane di chìbian  
\q1 ma qgóóa máána hãa khama.   
\q1
\v 13 Táá kúrúa bóòkuan koe tcéèa úú ta a guu,  
\q1 igaba dxãwam dim dàòm koe tcg'òó ta a.  
\q1 [X'aian hẽé,  
\q1 naka qarian hẽé,  
\q1 naka x'áàn hẽéthẽéa  
\q1 chõò tamase Tsari i ke.  
\q1 Amen.]   
\p
\v 14 “Khóè ne tu kò gane di chìbian qgóóa máá nem gha gataga gatu ka Xõòm nqarikg'ai di ba gatu di chìbian koe qgóóa máá tu u khama.  
\v 15 Igaba ncẽè khóèan tu kò gaan di chìbian qgóóa máá tama, nem gatu ka Xõò ba thẽé cuiskaga chìbia tu qgóóa máá tu ua hãa tite.   
\s1 Tc'õoan carasea ne  
\p
\v 16 “Gataga thẽé, ẽe tu kò tc'õoan carase ne méé tu táá cg'ãè-cg'ãe kg'áí guu, qãè khóèan khama ko ma kúrúse xu khama ma, ncẽe cg'ãè-cg'ãe kg'áí ko xu, c'ẽe ne xu gha nxãasega x'áí, tc'õoa ne xu ko carase sa ka xu. Tseegua ner ko bìrí tu u a ko máá: Gaxu di surutan xu \add khóè ne koe\add* cg'oèase hòòa.  
\v 17 Igaba ẽe tsi kò tc'õoan carase ne méé tsi xg'aà kg'áí naka nxúìan tcgáùse.  
\v 18 Naka i gha nxãasega tsari tc'õoan carasean táá c'ẽe ne ka bóòè guu, igaba tsarim Xõòm ka, ncẽe hòòse tama ba. Me gha Saòm ncẽe chóm̀sea zi gúù zi ko bóò ba suruta tsi.   
\s1 Qguùan ka xgaa-xgaa sa  
\r (Lk 12:33-34)  
\p
\v 19 “Táá méé tu nqõómkg'ai koe qguùan tòóa mááse guu, ncẽe tcg'ãàn hẽé naka ncàbàn hẽéthẽé ko tc'õó o koe, ncẽe ts'ãà-kg'aoan ko khõá a tcãà a ts'ãà a koe.  
\v 20 Igaba méé tu gatu di qguùan nqarikg'ai koe tòóa mááse, ncẽe tcg'ãàn hẽé naka ncàbàn hẽéthẽé tc'õó o tite koe, kana ts'ãà-kg'aoan ga khõá naka tcãà na ts'ãà tite koe.  
\v 21 Eẽ tsari qguùan hãa koe i gha gataga thẽé tsari tcáóan hãa khama.   
\s1 Qãèm tcgáí ba  
\r (Lk 11:34-36)  
\p
\v 22 “Tcgáí ba tc'áróm dim x'áà me e. Ncẽè tcgáía tsi kò qãè ii, nem tsarim tc'áróm wèé ba x'áàn ka cg'oèa.  
\v 23 Igaba ncẽè tcgáía tsi kò tshúù ii, nem tc'áróm tsari ba dcùú-qoman ka cg'oè cgaeèa. A ncẽè tsari x'áàn kò dcùú-qom sa ii ne, i gáé gha nta noose dcùú-qoman kaia!   
\s1 Cám̀ x'aigan tsééa máá ne  
\r (Lk 16:13; 12:22-31)  
\p
\v 24 “Cám̀ x'aigan gha tsééa máám khóè ba káà me e. C'ẽe bam gha hòre, a c'ẽe ba ncàm̀ khama, kanam gha c'ẽem koe dtcãàse, a c'ẽe ba ntcoe khama. Cuiskaga tu Nqari ba hẽé naka qguùan dim nqárì ba hẽéthẽé tsara cúí x'aè ka tsééa máána hãa tite.   
\s1 Táá káíse tc'ẽe-tc'ẽese guu  
\p
\v 25 “Gaa domkar ko bìrí tu u, a ko máá: Táá gatu di kg'õèan ka káíse tc'ẽe-tc'ẽese guu, dùú tu gha tc'õó kana kg'áà sa, kana tc'áróa tu ka igaba, dùú tu gha hã̱a sa. Kg'õè sa gáé tc'õoan ka cgáé tama, me tc'áró ba qgáían ka cgáé tama?  
\v 26 Bóò nqarikg'ai di tsa̱rá ne: xhárà tama i hãa, a tcuù tama, a gataga tòóa mááse tama, gabàm ko qanega gatu ka Xõòm nqarikg'ai di ba xárò o. Ka gatu gáé gaan ka cgáé tama?  
\v 27 Gatu ka c'ẽem dìí ba gha gáé káíse tc'ẽe-tc'ẽesean ka, kg'õèa ba di cáḿan koe cáḿ ba càù?   
\p
\v 28 “A tu a ko dùús domka qgáían ka káíse tc'ẽe-tc'ẽese? Bóò, nta i qãáka di x'aan ii sa, nta i ko ma tso̱m sa. Tséé tama i hãa, a gataga qgáían qgãéa mááse tama.  
\v 29 Igabar ko bìrí tu u a ko máá: \add x'aigam\add* Solomonem gabà kò gam di x'aian wèé koe ga ncẽe zi x'aa zi ka c'ẽea zi khama ma táá hã̱a.  
\v 30 Ncẽè Nqarim kòo qãáka di dcãan, ncẽe ko ncẽe cáḿ ka hãa, a q'uu ka c'eean q'oo koe xaoa tcãàè, nxãan ncẽeta ma hã̱akagu, nem gha tseegukaga cgáése gatua hã̱akagu tu u, oo, gatu ncẽe cg'áré dtcòm̀an úúa tuè!   
\p
\v 31 “Gaa domka méé tu táá káíse tc'ẽe-tc'ẽese guu naka máá: ‘Dùú sa ta gha tc'õó?’ témé, kana máá: ‘Dùú sa ta gha kg'áà?’ témé, kana máá: ‘Dùú sa ta gha hã̱a?’ témé guu.  
\v 32 Tãá zi qhàò zi di nea ko wèé gúùan ncẽe ga qaa, Me gatu ka Xõòm nqarikg'ai di ba ncẽe gúùan tu ko tcào sa q'ana hãa ke.  
\v 33 Igabaga méé tu kg'áíka \add X'aigam\add* Nqarim di x'aian hẽé naka Gam di tchànoan hẽéthẽé qaa, naka tua gha ncẽe zi gúù zi wèéa zi ga thẽé máàè.  
\v 34 Ke tu táá q'uu dim cáḿ ka káíse tc'ẽe-tc'ẽese guu, q'uu dim cáḿ ba gha cúía tc'ẽe-tc'ẽese gam ka ke. Wèém cáḿ ba gam di xháéan tc'ãòa.   
\c 7  
\s1 C'ẽe ne bóò a tc'ẽea máá sa  
\r (Lk 6:37-38, 41-42)  
\p
\v 1 “Táá c'ẽem khóè ba xgàra guu, naka tua gha nxãasega táá xgàraè guu.  
\v 2 Gaam dàòm cúím ẽe tu ko c'ẽe ne bóò a xgàram cgoaga tu gha Nqarim ka bóò a xgàraè ke, si gha tc'ãò-tc'ãos ẽe tu ko c'ẽe ne koe tséékagu sa gatu koe tséékaguè.   
\p
\v 3 “Dùús domka tsi ko tsáá ka c'ẽem tcgáí q'oo koe hãam tcg'óbé ba hòòa máá, igaba tsi tsáá tcgáí q'oo koe hãam hìi-dxoo ba hòò tama?  
\v 4 Nta tsi gha tsáá ka c'ẽe ba bìrí a máá: ‘Tíí tcáràè, hàà nakar tcgáí q'ooa tsi koe tcg'óbé ba tcg'òó,’ témé, ncẽe tsáá tcgáí q'oo koe hãam hìi-dxoo ba tsi hòò tama koe.  
\v 5 Tsáá qãè khóèan khama ko ma kúrúse tseè! Kg'áíka tcgáí q'ooa tsi koe hànam hìi-dxoo ba tcg'òó, naka nxãwa qãèse bóò naka tsáá ka c'ẽem tcgáí q'oo koe hàna tcg'óbéan tcg'òó.   
\p
\v 6 “Táá ẽe tcom-tcomsa ii sa ha̱ghuan máà guu, naka gataga táá gatu di tca̱àko nxõ̱án xgùuan cookg'ai koe aagu guu. Gatà tu kò hẽé ne i gha nqàrèan gaan di ka náà tcãà a, a i a gha ka̱bise a tòà q'aa tu u.   
\s1 Dtcàrà, Qaa, Xg'áḿ-xg'am  
\r (Lk 11:9-13)  
\p
\v 7 “Dtcàrà tu, máàè tu gha ke, qaa tu, hòò tu gha ke, nquu-kg'áḿ ba tu xg'áḿ-xg'am, xgobekg'ama tu gha mááè ke.  
\v 8 Dìím wèém ẽe ko dtcàrà ba ko máàè, me ko wèém ẽe ko qaa ba hòò, me gha wèém ẽe ko nquu-kg'áḿ ba xg'áḿ-xg'am ba xgobekg'ama mááè khama.  
\v 9 Kana ndakam khóè ba gha gam dim cóám kòo péréan dtcàrà me ne, péréan téé-q'oo koe nxõ̱án máà me?  
\v 10 Kana ẽem kòo x'aù ba dtcàrà me ne, cg'ao ba máà me?  
\v 11 A ncẽè gatu ncẽe cg'ãè tc'ẽe ii tu kò qãè aban gatu di cóán máà q'ana hãa, ne ba gha nxãaska gatu ka Xõòm ncẽe nqarikg'ai koe hãa ba ẽe ko dtcàrà Me ne nta noose nqáéa hãase qãè aban máà!   
\p
\v 12 “Gaa domka\add r ko bìrí tu u a ko máá\add*: wèé zi gúù zi ẽe tu ko tc'ẽe khóè ne méé ne gatu koe kúrú zi, nxãa zi méé tu gane koe thẽé kúrú. Ncẽe sa x'áèan ka hẽé naka porofitian ka hẽéthẽé ko nxàeès ga si i khama.   
\s1 Cg'árés heke-kg'áḿ sa  
\r (Lk 13:24)  
\p
\v 13 “Xgáḿ-xgam naka nquu-kg'áḿ koe tcãà. Cg'ãèan koe ko úúm kg'áḿ ba tchàà me e, me gaa koe ko qõòm dàò ba thamka me e ke, ne gaa koe ko tcãà ne káí ne e.  
\v 14 Igaba bóò, kg'õèan dis heke-kg'áḿ sa cg'áré si i, me gaa koe ko qõòm dàò ba qóḿ me e, ne ẽe ko hòò me ne cg'orò ne e.   
\s1 Hìi sa hẽé naka tc'áróa sa hẽéthẽé e  
\r (Lk 6:43-44)  
\p
\v 15 “Tshúù-ntcõan di xu porofiti xu méé tu q'ãa! Gatu koe xu ko ghùuan di khòoan hã̱a a hàà, igabaga xu q'ooa xu koe xaùko xu ncuutshaa xu u.  
\v 16 Gaxu di tc'áróan ka tu gha bóòa q'ãa xu. Khóèa ne gáé ko kuri dxàman úúa zi hìi-coa zi koe kg'oman tcuù, kana ia ko dxàmga zi hìi-coa zi koe faian tcuù?  
\v 17 Gatagas ko ma wèés hìis qãè sa qãè tc'áróan kúrú, igabas ko tshúùs hìi sa tshúù tc'áróan kúrú.  
\v 18 Qãès hìi sa cuiskaga tshúù tc'áróan kúrúa hãa tite, kanas gataga tshúùs hìi sa cuiskaga qãè tc'áróan kúrúa hãa tite.  
\v 19 Wèés hìis ẽe tc'áróan qãè kúrú tama sa ko xg'aoa tcg'òóè, a c'eean q'oo koe tcãàè.  
\v 20 Gaa domka tu gha gaxu di tc'áróan ka q'ãa xu.   
\s1 Ncìísegar kò c'úù tsia  
\r (Lk 13:25-27)  
\p
\v 21 “Wèém khóèm ẽe ko bìrí Te a máá: ‘X'aigaè, X'aigaè,’ témé ba nqarikg'ai di x'aian koe tcãà tite, igaba ẽe ko Tirim Abom nqarikg'ai koe hànam ko tc'ẽe sa kúrúm cúím ga ba gha tcãà.  
\v 22 Káí ne gha ẽem cáḿ \add còo dim\add* ka bìrí Te a máá: ‘X'aigaè, X'aigaè, a gatá tama taa ncẽe kòo Tsarim cg'õèm cgoa porofita ta, a Tsarim cg'õèm cgoa dxãwa tc'ẽean xhàiagu ta, a gam cgoa káí zi gúù zi are-aresa zi kúrú ta?’ témé.  
\v 23 Ra gha nxãaska tchànose bìrí ne a máá: ‘Ncìísegar c'úù tua, gatu cg'ãè gúù kúrú-kg'ao tu, ke tu Tíí koe tcg'oa!’ témé.   
\s1 Cám̀ tsara tshào-kg'ao tsara  
\r (Lk 6:47-49)  
\p
\v 24 “Dìím wèém ẽe ko Tiri kg'uian ncẽe kóḿ, a i ko méé sa kúrú ba gha tc'ẽegam khóèm khama ii, ncẽe ko gam dim nquu ba qãès tshoa-tshoase-q'oos koe tshào ba.  
\v 25 I túúan hàà, i tshàan cg'oè a tòè, i tc'ãán tc'ãá a i a ẽem nquu ba xàbù, igabagam kò táá cg'áé, qãès tshoa-tshoase-q'oos koem kò tshàoa tòóèa khama.  
\v 26 Igaba dìím wèém ẽe ko Tiri kg'uian kóḿ, igaba kúrú u tama ba gha káà tc'ẽem khóèm khama ii, ncẽe ko gam dim nquu ba góḿankg'ai koe tshàoa tòó ba, \add qãès tshoa-tshoase-q'oos cgoa tamase\add*.  
\v 27 I túúan hàà, i tshàan cg'oè a tòè, i tc'ãán tc'ãá, a i a ẽem nquu ba tcãò, me cg'áé, a kaias gúùs khama ma cg'áé ba,” tam méé.   
\p
\v 28 Eẽm ko Jeso ba ncẽe zi gúù zi nxàea xg'ara ka zi ko xg'ae zi Gam di xgaa-xgaa-q'ooan ka area hãa.  
\v 29 Qarian úúam khóèm khamam kòo ma xgaa-xgaa ne khama, gane di xu x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu khama tamase.   
\c 8  
\s1 Jeso ba ko lepero dis tcìì sa úúam khóè ba qãèkagu  
\r (Mk 1:40-45; Lk 5:12-16)  
\p
\v 1 Eẽm kò Jeso ba xàbìm koe guu a ko xõa ka zi kò káí zi xg'ae zi khóè ne di zi xùri Me.  
\v 2 Me gaa x'aè kaga lepero dis tcìì sa tsàaram khóè ba hàà cgae Me, a hàà cookg'aia ba koe qgom-tsi-quri, a máá: “X'aigaè, tc'ẽe Tsi kòo ne Tsi ga kúrú ter q'ano,” témé.  
\v 3 Me tchoanà tshàu, a qgóó me, a máá: “Gatàr ko ma tc'ẽe, ke q'ano!” témé. Kas kò gam dis tcììs lepero di sa kúúga kaà cgae me.  
\v 4 Me Jeso ba bìrí me a máá: “Q'ãa, naka táá cúí khóè ga c'ẽe gúù ga bìrí guu. Igaba méé tsi qõò naka síí peresitim koe x'áíse, naka ẽem Moshe x'áèa hãas aba sa tcg'òó, x'áís iise khóè ne koe,” témé.   
\s1 Ncõo-kg'aom di dtcòm̀a ne  
\r (Lk 7:1-10)  
\p
\v 5 Eẽm ko Jeso ba Kaperenaume koe síí tcãà kam kò ncõo-kg'ao xu dim tc'ãà-cookg'ai ba hàà cgae Me, a hàà hùikuan dtcàrà cgae Me a máá:  
\v 6 “X'aigaè, tirim qãà ba x'áéa te koe xõe, a nqo̱ara hãa, a ba a kaisa thõòan koe hãa,” témé.  
\v 7 Me bìrí me a máá: “Síír gha a kúrú mem qãè,” témé.  
\v 8 Me ncõo-kg'ao xu dim tc'ãà-cookg'ai ba xo̱a a máá: “X'aigaè, dìí cgáér tama ra a, nquua te tco̱be dòm̀ q'oo koe Tsi ga tcãà ra. Ke kg'amaga kg'ui ba tcg'òó nakam gha tirim qãà ba kg'õè.  
\v 9 Tíí igabar kaia xu dòm̀ q'oo koe hànar khóè ra a, xu gataga ncõo-kg'ao xu tíí dòm̀ q'oo koe hàna ke. Ra ko ncẽe ba bìrí a máá: ‘Qõò,’ témé, me qõò, ra c'ẽe ba bìrí a máá: ‘Hàà,’ témé, me hàà. Ra tirim qãà ba bìrí a máá: ‘Ncẽe sa kúrú,’ témé, me kúrú si,” tam méé.   
\p
\v 10 Eẽm ko Jeso ba ẽe sa kóḿ kam kò kaisase are, a ba a ẽe kòo xùri Me ne bìrí a máá: “Tseegua ner ko bìrí tu u: Qanegar cúí khóè ga Iseraele koe hòò ta ga hãa ncẽeta ma kaias dtcòm̀ sa úúa hãa a.  
\v 11 Bìrí tu ur ko, káí ne gha cáḿs ko tcg'oa xòè koe hẽé naka cáḿs ko tcheè xòè koe hẽéthẽé guu a hàà, a ne a hàà Abrahama ba hẽé naka Isaka ba hẽé naka Jakobe ba hẽéthẽé xu cgoa ntcõó a tc'õó, nqarikg'ai di x'aian koe.  
\v 12 Igaba ne gha gane ẽe x'aian di ne tchàa koe xaoa tcg'òóè, dcùú-qoms q'oo koe, ncẽe kg'aean hẽé naka gãò xõ̱óan hẽéthẽé gha hãa koe,” tam méé.   
\p
\v 13 Me nxãaska Jeso ba ncõo-kg'ao xu dim tc'ãà-cookg'ai ba bìrí a máá: “Eẽ tsi ma dtcòm̀a hãa khamaga méé i tsáá koe ii, ke qõò,” témé. Me kò gam dim qãà ba gaa x'aèan ẽe kaga qãè.   
\s1 Jeso ba ko káí ne khóè ne kúrú ne qãè  
\r (Mk 1:29-34; Lk 4:38-41)  
\p
\v 14 Eẽm ko Jeso ba Peterem dim nquum koe tcãà kam kò Peterem ka c'uìse sa bóò, si cgùrukagu si kos tcììs ka qgóóèa, a xóé-xõe.  
\v 15 Me kò tshàua sa qgóó, i tcììan guu si, si tẽe a sa a tshoa-tshoa a tsééa máá Me.   
\p
\v 16 Eẽm dqòam ka ne kò káí ne khóè ne dxãwa tc'ẽean úúa hãa ne Gam koe óá. Me kg'uim cgoa dxãwa tc'ẽean xhàiagu, a ba a wèé ne ẽe kò tsàa ne kúrú ne kg'õè.  
\v 17 \add Ncẽe sa kò kúrúse,\add* nxãasegas gha ẽem ko porofitim Isaia ba nxàea sa tseegukaguè ka, ncẽe ko máá:  
\q1 “Gatá di thõòa nem séèa,  
\q1 a ba a tcììa ta xgàm a qõò cgoaa,”  
\m témé sa.   
\s1 Qaase ko sa Jeso ba xùrian koe  
\r (Lk 9:57-62)  
\p
\v 18 Eẽm ko Jeso ba khóè ne dis xg'ae sa qàea ba koe bóò, kam kò x'áèan tcg'òó, tchoaba méé xu c'ẽem xòèm tshàam dim koe di i.  
\v 19 Me nxãaska x'áè xgaa-xgaa-kg'ao ba hàà cgae Me, a hàà bìrí Me a máá: “Xgaa-xgaa-kg'aoè, ẽe Tsi ko síí qgáì wèé koer gha xùri Tsi,” témé.  
\v 20 Me Jeso ba xo̱a me a máá: “Círía ne gaan di ha̱éan úúa, i tsa̱rán gaan di nquuan úúa, igabagam Khóèm dim Cóá ba tòó tcúúm gha qgáì úú tama,” témé.   
\p
\v 21 Me c'ẽem xgaa-xgaase-kg'ao ba bìrí Me a máá: “X'aigaè, kg'aia qãà te nakar síí tirim xõò ba kg'ónò,” témé.  
\v 22 Igabam kò Jeso ba bìrí me a máá: “Xùri Te, naka ẽe x'óóa hãa ne guu naka ne gane dian ẽe x'óóa hãa kg'ónò,” témé.   
\s1 Jeso ba ko tc'ãá ba nqaekagu  
\r (Mk 4:35-41; Lk 8:22-25)  
\p
\v 23 Eẽm ko dxòrom q'oo koe tcãà ka xu kò Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu xùri Me.  
\v 24 Me kò kúúga kaiam tc'ãá ba tshàam tc'amkg'ai koe tẽe, me dxòro ba tshàam di qhonèan ka xàbùa tcg'òóè, igabam kò Jeso ba x'óm̀a hãa.  
\v 25 Xu síí ghùi Me a máá: “X'aigaè, hùi xae e! Tom̀ xae ko ke!” témé.  
\v 26 Me bìrí xu a máá: “Dùús domka xao ko ma q'aea, gaxao ncẽe cg'áré dtcòm̀an úúa hãa xaoè?” témé. Kam ko nxãaska tẽe a ba a tc'ãá ba hẽé naka tshàa ba hẽéthẽé dqàè, si kaisas nqoo sa xóé.  
\v 27 Xu ẽe kò hãa cgoa Mea xu are, a tẽèku a máá: “Dùútsa khóè ba gáé ncẽe ba? Tc'ãán ga hẽé naka tshàan ga hẽéthẽé ka ko komsanaè ba!” témé.   
\s1 Cám̀ tsara khóè tsara dxãwa tc'ẽean úúa tsara ko qãèkaguè  
\r (Mk 5:1-20; Lk 8:26-39)  
\p
\v 28 Eẽm ko c'ẽem xòèm tshàam dim koe síí, Gadarene dim xg'aekum di ba, kam ko cám̀ tsara khóè tsara dxãwa tc'ẽean úúa tsara cgoa xg'ae, tc'ám̀ zi koe kò guua hãa tsara. Kaisase bèe-beesa kò ii tsara, i kò cúí khóè ga gaam dàò ba séè naka nqáé tite.  
\v 29 Gaa x'aè kaga tsara kò q'au a máá: “Dùú sa Tsi ko tc'ẽe sitsam koe, Nqarim di Tsi Cóá Tseè? A hààra Tsia, hàà Tsi gha xgàra tsam m ka, nxárá tòóèam x'aèm cookg'ai koe?” ta méé.   
\p
\v 30 Zi kò káí zi xgùu zi gaxu ka cg'árése nqúù ka hãa a ko dxòó.  
\v 31 I kò gatsara di dxãwa tc'ẽean Jeso ba dtcàrà a máá: “Ncẽè hàà Tsi kò ko xhàiagu ta a ne méé Tsi xgùuan dis xg'aes koe tsééa úú ta a,” témé.  
\v 32 Me bìrí i a máá: “Qõò!” témé. I tcg'oa, a i a síí xgùuan koe tcãà. Si wèés xg'aes xgùuan di sa kari-karisea xõa a síí tshàan q'oo koe x'óó.   
\p
\v 33 Xu ẽe kòo xgùuan kòre xu khóè xu bèe a qgóé, a x'áé-dxoom koe síí, a síí wèéan ga nxàe, ẽe kò dxãwa tc'ẽean úúa tsara khóè tsara koe kúrúsean ga hẽéthẽé e.  
\v 34 Kam kò wèém x'áé-dxoo ba tcg'oa, a síí Jesom cgoa xg'ae. Eẽ ne ko bóò Me, ka ne kò dtcàrà Me, gane dim nqõóm koem gha tcg'oa sa.   
\c 9  
\s1 Jeso ba ko nqo̱aram khóè ba kúrú me qãè  
\r (Mk 2:1-12; Lk 5:17-26)  
\p
\v 1 Nxãaskam kò Jeso ba dxòrom q'oo koe tcãà, a tchoaba a ba a Gam dim x'áé-dxoom koe síí.  
\v 2 Ka xu kò gaa x'aè kaga c'ẽe xu khóè xu khóèm nqo̱ara hãa ba Gam koe óága, gam dim tcoàm koe xòó mea hãase. Eẽm ko Jeso ba gaxu di dtcòm̀an bóò kam kò ẽe nqo̱ara hãa ba bìrí a máá: “Tòón tcáó, Tiri tsi cóá tseè, chìbia tsi tsi qgóóa mááèa hãa ke,” témé.   
\p
\v 3 Ka xu ko c'ẽe xu x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu tcáóa xu q'oo koe máá: “Ncẽem khóè ba ko \add Nqari ba\add* cóè!” témé.   
\p
\v 4 Igabam ko Jeso ba bóòa q'ãa ẽe xu tc'ẽea hãa sa a máá: “Dùús domka xao ko cg'ãè zi gúù zi tcáóa xao q'oo koe tc'ẽea máá?  
\v 5 Ndaka nea thamkaà? ‘Chìbia tsi tsi qgóóa mááèa,’ témé saa kana máá: ‘Tẽe naka qõò,’ témé saa?” tam ma tẽè xu.  
\v 6 “Igabagar gha x'áí xao o, xao gha nxãasega q'ãa, Khóèm dim Cóá ba nqõómkg'ai koe qarian úúa hãa sa, khóèa nem gha gaan di chìbian qgóóa máá di i,” témé. Nxãaskam kò ẽe nqo̱ara kò hãa ba bìrí a máá: “Tẽe naka tsarim tcoà ba séè naka x'áé koe dìbi,” témé.  
\v 7 Me tẽe a ba a x'áéa ba koe dìbi.   
\p
\v 8 Eẽ zi ko khóè ne di zi xg'ae zi ncẽes gúù sa bóò, ka ne kò q'áòs ka tcãàè, a ne a Nqari ba dqo̱m̀, ncẽe kò ẽeta ii qarian khóèan máà ba.   
\s1 Jeso ba ko Mataio ba tcii  
\r (Mk 2:13-17; Lk 5:27-32)  
\p
\v 9 Eẽm ko Jeso ba gaa koe guu kam kò Mataio ta ko ma tciièm mari xg'ae-xg'ae-kg'ao ba bóò, me marian ko séèa xg'ae-xg'aeèm nquum koe ntcõóa-ntcõe. Me bìrí me a máá: “Xùri Te,” témé. Me tẽe a xùri Me.   
\p
\v 10 I kúrúse Me Jeso ba Mataiom x'áé koe síí hãa a ko tc'õó. Ka i ko káí mari xg'ae-xg'ae-kg'aoan hẽé naka chìbi-kg'aoan hẽéthẽé hàà, a hàà Jeso ba hẽé naka Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu hẽéthẽé cgoa ntcõó.  
\v 11 Eẽ xu ko Farasai xu ẽes gúù sa bóò ka xu kò Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu tẽè a máá: “Dùús domka ba ko gaxao dim Xgaa-xgaa-kg'ao ba mari xg'ae-xg'ae-kg'aoan hẽé naka chìbi-kg'aoan hẽéthẽé cgoa tc'õóa máá?” témé.   
\p
\v 12 Ncẽes gúù sam ko kóḿ kam kò Jeso ba máá: “Eẽ tsàa tama ne khóè nea naakan qaa tama, igaba ẽe ko tsàa ne ko qaa a.  
\v 13 Ke xao qõò naka síí xgaa-xgaase, ncẽem kg'ui ba ko dùú sa méé sa: ‘Thõò-xama-máákua ner ko \add khóè ne xg'aeku koe\add* tc'ẽe, dàòa-máákuan ka tamase,’ ta ko méé ba. Tchàno ne khóè ner gha hàà tcii kar hàà tama, igabar hààraa, hààr gha chìbi-kg'ao ne tcii ka khama,” tam méé.   
\s1 Jeso ba ko tc'õoan carasean ka tẽèè  
\r (Mk 2:18-22; Lk 5:33-39)  
\p
\v 14 Nxãaska xu kò Johanem di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu síí cgae Me a síí tẽè Me a máá: “Dùús domka xae ko sixae hẽé naka Farasai xu hẽéthẽé xae káíse tc'õoan carase, igaba xu Tsari xu xgaa-xgaase-kg'ao xu tc'õoan carase tama?” témé.  
\v 15 Me Jeso ba xo̱a xu a máá: “Séè-kg'aom kò gam di ne cg'áè-kg'ao ne cgoa hãa ne nea gha dùús domka kg'ae? Igabam gha x'aè ba hàà, séè-kg'aom gha gane koe guu a séèa tcg'òóè ba, ne gha nxãaska tc'õoan carase.   
\p
\v 16 “Dìím ga ba cuiskaga qgáí cg'anà ba ka̱bam qgáím cgoa nqàba hãa tite, ẽes nqàba sa gha ẽem qgáím koe tòàra tcg'oa, si gha tòà sa càùse khama.  
\v 17 Gataga i khóèan cuiskaga ka̱ba gõéan ncìí zi khòo dtcòbè zi gõéan di zi q'oo koe gõéan qg'oea hãa tite. A ncẽè gatà i kò ko hẽé ne zi gha khòo dtcòbè zi qgaìse, i gõéan ntcã̱a, zi dtcòbè zi tòàra q'aase. Igaba i ko ka̱ba gõéan ka̱ba zi khòo zi koe qg'oeè, i wèéan qãè qgáì koe tòóè,” tam méé. \fig Gõéan dis khòo dtcòbè sa|src="LB00145.tif" size="col" ref="9:17" \fig*   
\s1 X'óóas cóá sa hẽé naka tsàakos khóè sa hẽéthẽé e  
\r (Mk 5:21-43; Lk 8:40-56)  
\p
\v 18 Eẽm qanega hãa a ko ncẽes gúù sa gane cgoa nxàe kam kò kúúga c'ẽem tc'ãà-cookg'ai ba hàà, a hàà cookg'aia ba koe qám̀se, a máá: “Tiris cóá sa ncãa sencgaga x'óó. Ke hàà naka hàà Tsari tshàuan tòó cgae si, nakas kg'õè,” témé.  
\v 19 Me Jeso ba tẽe a qõò cgoa me, xu Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu xùri tsara a.   
\p
\v 20 Kas ko 12 kurian kò úúa hãa, a ko xòm̀ x'aèse nxoean hòòs khóè sa qãáa ba koe guu a hàà, a hàà Gam dim qgáím di xgáḿ-kg'aman qgóó.  
\v 21 Gaas kas kò bìríse a máá: “Gam dim qgáí bar kò qgóó ne cúígar gha qãè,” témé.   
\p
\v 22 Me Jeso ba ka̱bise a bóò si, a máá: “Tòón tcáó, Tiri si cóá seè, sari dtcòm̀a nea qãèkagu sia ke,” témé. Si khóè sa gaa x'aèan ẽe kaga qãè.   
\p
\v 23 Eẽm ko Jeso ba tc'ãà-cookg'aim dim nquum koe tcãà, a ko fulutu cii-kg'ao xu hẽé naka tcẽé-tcẽe kò kos xg'ae sa hẽéthẽé bóò,  
\v 24 kam kò máá: “Qõò tu, cóá sa x'óó tama, igabagas kg'ama x'óm̀a hãa ke,” témé. Igabaga ne kò kg'ãè Me.  
\v 25 Igaba ẽes kò xg'ae sa tchàa koe tcg'òóèa xg'ara kam kò q'oo koe tcãà, a ba a cóá sa tshàua sa koe séè, si tẽe.  
\v 26 Ncẽe tchõà ne kò wèém xg'aekum ẽem koe qõò.   
\s1 Jeso ba ko khóè tsara káà tcgáí tsara kúrú tsara qãè  
\p
\v 27 Eẽm Jeso ba ẽe koe guu a ko qõò ka tsara ko káà tcgáí tsara khóè tsara xùri Me, a q'au a ko máá: “Thõò-xama máá tsam m, Dafitem ka Tsgõose-coa Tseè,” témé.   
\p
\v 28 Eẽm ko nquum q'oo koe tcãà ka tsara ko gaa tsara káà tcgáí tsara khóè tsara hàà cgae Me, Me tẽè tsara a, a máá: “Dtcòm̀ tsao ko qaria ner úúa sa, ncẽe gúùa ner gha kúrú di i?” témé. Tsara xo̱a Me a máá: “Eè, X'aigaè,” témé.  
\v 29 Me nxãaska tcgáía tsara qgóó, a ba a máá: “Gatsao di dtcòm̀an khamaga méé i ma kúrúse,” témé.  
\v 30 I gatsara di tcgáían xgobekg'amse. Me Jeso ba qarika dqàè tsara a, a máá: “Bóò méé tsao naka i táá cúí khóè ga ncẽes gúù sa q'ãa guu!” témé.  
\v 31 Igabaga tsara kò qõò, a síí Gam di tchõàn wèém xg'aekum ẽem koe xàà.   
\s1 Jeso ba ko khóèm kg'ui tama ba qãèkagu  
\p
\v 32 Eẽ tsara kòo qõò kam kò dxãwa tc'ẽean ka tcãàèa a kg'ui tamam khóè ba Jesom koe óágaè.  
\v 33 Eẽ i ko gaa dxãwa tc'ẽean xhàiaguè kam kò gaam khóèm ẽe kò kg'ui tama ba kg'ui. Zi kò xg'ae zi area, a zi a máá: “Ncẽeta iis gúù sa qanega Iseraele koe kúrúse tama!” témé.   
\p
\v 34 Igaba xu kò Farasai xu máá: “Dxãwa tc'ẽean dim tc'ãà-cookg'aim cgoam ko dxãwa tc'ẽean xhàiagu,” témé.   
\s1 Tséé-kg'aoa nea cg'orò o  
\p
\v 35 Me kò Jeso ba wèé xu x'áé-dxoo xu koe hẽé naka x'áé-coa xu koe hẽéthẽé qõòa te, a ba a gane di còrè-nquuan koe xgaa-xgaa, a kò x'aian di qãè tchõàn khóè ne xgaa-xgaa, a ba a kò wèés tcìì sa hẽé naka wèés thõò sa hẽéthẽé tsoò.  
\v 36 Eẽm ko xg'ae zi bóò kam kò thõò-xama máá zi, ntcãa-ntcãaè ne kòo, a ne a kò káà hùi ne e khama, kòre-kg'ao ba úú tama zi ghùu zi khama ma.  
\v 37 Me nxãaska Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu bìrí a máá: “Tcuùè gha gúùa ne káí i, igaba i tséé-kg'aoan cg'orò o.  
\v 38 Ke xao tcuùs dim X'aiga ba dtcàrà, nakam tséé-kg'aoan tsééa óá naka i hàà tcuù,” témé.   
\c 10  
\s1 Jeso ba ko Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu tsééa tcg'òó  
\r (Mk 3:13-19; Lk 6:12-16)  
\p
\v 1 Me kò Jeso ba Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu 12 xu Gaam koe tciia óá, a ba a dxãwa tc'ẽean xhàiagu di qarian máà xu, naka wèé zi tcìì-kg'áḿ zi hẽé naka wèé zi thõò-kg'áḿ zi hẽéthẽé qãèkaguan di i.   
\p
\v 2 Ncẽea kò cg'õèan x'áè úú-kg'ao\f + \fr 10:2 \fk x'áè úú-kg'ao - \ft Gerika sa ko “apostolo” témé.\f* xu 12 xu di ga a. Tc'ãà di ba kò Simonem ncẽe kò Petere ta ma tciiè me e, naka gam ka qõesem Anterea ba hẽé, naka Sebetem ka cóásem Jakobo ba hẽé, naka gam ka qõesem Johane ba hẽé,  
\v 3 Filipi ba hẽé naka Baretolomaio ba hẽé, Tomase ba hẽé naka Mataiom mari xg'ae-xg'ae-kg'ao ba hẽé, Alefaiom ka cóásem Jakobo ba hẽé naka Tadaio ba hẽé,  
\v 4 Simonem ncẽe kò tòókuan x'ãà máá ba hẽé naka Jutasem Isekariote ba hẽéthẽé e, ncẽe kò khóè ne tshàu q'oo koe tcãà Me ba.   
\s1 12 xu x'áè úú-kg'ao di tsééa ne  
\r (Mk 6:7-13; Lk 9:1-6)  
\p
\v 5 Nxãa xu 12 xum kò Jeso ba ncẽe x'áè-kg'áḿan cgoa tsééa tcg'òó, a máá: “Táá tãá zi qhàò zi di qgáìan koe síí guu, naka táá x'áé-dxooan Samaria ne di ka c'ẽean koe ga tcãà guu.  
\v 6 Igaba méé xao Iseraele di ne khóè ne koe qõò, ncẽe aagusea ghùuan \add khama\add* ii ne.  
\v 7 Naka xaoa ẽe xao xóé a ko qõò ka, ncẽe kg'uian xgaa-xgaa naka máá: ‘Nqarikg'ai di x'aia nea cúù u!’ témé.  
\v 8 Eẽ ko tsàa ne kg'õèkagu, ẽe x'óóa ne ghùi, gane ẽe lepero dis tcììs di ne q'ano-q'ano, dxãwa tc'ẽean xhàiagu. Surutakaguè tamase xao máàèa hãa, ke xao kg'ama c'ẽe ne surutakagu tamase thẽé máà.  
\v 9 Táá xao c'ẽe mari x'õà ga qòè guu.  
\v 10 Gaxao dis qõòs koe méé xao táá dtcòbèan ga, kana cám̀ tsara qgáí tsara igaba, kana nxàboan ga igaba, kana dqàbian ga igaba séè guu. Tséé-kg'ao ba gam di tc'õoan ka kg'anoèa hãa ke.   
\p
\v 11 “Wèém x'áé-dxoo ba kana x'áém ẽe xao ko tcãàm koe méé xao khóèan kg'ano-kg'anosa qaa, naka gaan di x'áéan koe hãa naka nxãakg'aiga síí gaa koe tcg'oa.  
\v 12 Eẽ xao kòo x'áém koe tcãà ne méé xao tsgám̀kagu me. \fig Nqãaka cúíga q'ooan úúa hãam nquum tca̱base dqàrièa hãa ba|src="LB00234.tif" size="col" ref="10:12" \fig*  
\v 13 A ncẽè x'áém kò kg'ano-kg'anosa ba ii, ne méé i gaxao di tòókuan gaam koe hãa, igaba ncẽè gatàm kò ii tama ne méé i gaxao di tòókuan ka̱bise cgae xao o.  
\v 14 A ncẽè c'ẽe khóè ga kò qãèse hààkagu xao o tama, kana gaxao di kg'uian komsana tama, ne méé xao gaam x'áém koe kana x'áé-dxoom koe tcg'oa naka xaoa nqàrèa xao di tsharàn qãè-qãe.  
\v 15 Tseeguan kagar ko bìrí xao o a ko máá: xgàrakuan dim cáḿ kam gha gam x'áé-dxoo ba Sodoma hẽé naka Gomora hẽéthẽé ka kaisa xgàrakuan hòò.   
\s1 Xgàrakuan hààko kúrúse e  
\r (Mk 13:9-13; Lk 21:12-17)  
\p
\v 16 “Bóò, Tíí ra ko ghùu zi khama ma ncuutshaan xg'aeku koe tsééa úú xao o. Gaa domka méé xao nxãaska tc'ẽega ii cg'aoan khama ma, naka xaoa tcíbí zi khama ma tc'aua hãa.  
\v 17 Igabaga méé xao khóè ne koe kòrese, qáé xao o ne gha a qhàìs cookg'ai koe úú xao o, a gha gane di còrè-nquuan koe xg'áḿ xao o ke.  
\v 18 Xao gha Tíí domka \add c'ẽe xu\add* tc'ãà-cookg'ai xu koe hẽé naka x'aiga xu koe hẽéthẽé tcéèa úúè, a gha gaxu cookg'ai koe hẽé naka tãá zi qhàò zi di ne cookg'ai koe hẽéthẽé Tíí ka nxàea tseegukagu.  
\v 19 Igaba ẽe ne kò ko gaxu tshàu q'oo koe tcãà xao o ne méé xao táá káíse tc'ẽe-tc'ẽese guu, dùú sa xao gha kg'ui sa, kana nta xao gha ma nxàe si sa, ẽe xao gha kg'ui sa xao gha ẽem x'aèm ka máàè ke.  
\v 20 Gaxao tama xao gha ko kg'ui khama, igaba gaxao ka Xõòm dim Tc'ẽe Me e gha ii, ẽe gha ko gaxao koe kg'ui ba.   
\p
\v 21 “Khóè ba gha qõese ba x'oos koe tcãà, me xõò ba gam dim cóám ka gataga hẽé, i gha cóán gaan di xõòan ntcoe, a gha cg'õo o.  
\v 22 Xao gha Tiri cg'õèan domka wèé khóèan ka hòreè. Igaba gaam ẽe gha qarika téé a chõò-q'oos koe síí ba gha kgoaraè.  
\v 23 Eẽ c'ẽem x'áém koe xao kò ko xgàraè ne méé xao c'ẽem za bèea síí. Tseegua ner ko bìrí xao o a ko máá: X'áé-dxoo xu Iseraele di xu koe qõoatean cgoa xao xg'ara tite, Me gha nxãakg'aiga síí Khóèm dim Cóá ba hàà.   
\p
\v 24 “Xgaa-xgaase-kg'ao ba gam dim xgaa-xgaa-kg'aom ka tc'amaka hãa tama, kana qãà ba gam ka q'õòsem ka tc'amaka hãa tama.  
\v 25 Tc'ãòa i hãa, xgaa-xgaase-kg'aom ga gaam dim xgaa-xgaa-kg'aom khama ii sa, me qãà ba gaam ka q'õòsem khama ii. X'áém dim tcúúm kò ko Belesebule ta ma tciiè ne, ne gha gaam x'áém di ne nxãaska ntama cg'ãèse tciiè!   
\s1 Dìí ba q'áò sa  
\r (Lk 12:2-7)  
\p
\v 26 “Ke táá q'áò ne guu. Wèés gúùs ẽe chóm̀sea hãa sa gha xgòre-kg'aiè, si gha wèés tchõàs chóm̀sea sa nxàese ke.  
\v 27 Eẽr ko ntcùúan q'oo koe bìrí xao o gúùan méé xao x'áàn q'oo koe nxàe. Naka ẽe xao kóḿ si ko c'am̀a hãase nxàeè sa méé xao nquuan tco̱be koe kgoarasea hãase nxàe.  
\v 28 Táá méé xao \add khóè ne\add* ẽe ko tc'áró ba cg'õo, igaba tc'ẽe ba ne gha cg'õo di qarian úú tama ne q'áò guu. Igaba méé xao \add Nqarim\add* ẽe tc'áró ba hẽé naka tc'ẽe ba hẽéthẽé gha chõò tamas c'ees dxãwam dis koe kaàkagu di qarian úúa hãa ba q'áò.  
\v 29 A nxã̱e tsa̱rá sara gáé cúím mari-coam cgoa x'ámáè tama? Igabas cúís ga sa gatu ka Xõòm tc'ẽe tamase, góḿan koe tcheèa hãa tite.  
\v 30 I gataga wèé c'õòan tcúúa tu di ga nxáráèa.  
\v 31 Ke táá q'áò guu. Káí zi nxã̱e tsa̱rá zi ka tu kaisase cgáé tu u ke.   
\s1 Nxàese sa hẽé naka xo̱ase sa hẽéthẽé e  
\r (Lk 12:2-7)  
\p
\v 32 “Khama wèém khóèm ẽe ko khóè ne cookg'ai koe Tíí ka nxàese bar gha Tíí igaba Tirim Xõòm nqarikg'ai koe hãam cookg'ai koe nxàea tcg'òó.  
\v 33 Igaba dìím wèém ẽe ko khóè ne cookg'ai koe xo̱ase Te bar gha Tíí igaba Tirim Xõòm nqarikg'ai koe hãam cookg'ai koe xo̱aseè.   
\s1 Tòókus tamase igaba ntcàu ba  
\r (Lk 12:51-53; 14:26-27)  
\p
\v 34 “Táá tc'ẽea máá, nqõómkg'ai koer ko hàà tòókuan óá, ta tc'ẽea guu. Hààr tòókuan óá tama, igaba ntcàu me e.  
\v 35 Hààra Raa,  
\q1 hààr gha khóè ba ka̱bi ka,  
\q1 me gam ka xõòm cgoa táá kóḿku,  
\q1 si cóá sa gas ka xõòs cgoa táá kóḿku,  
\q1 si c'uìse-coa sa c'uìses cgoa táá kóḿku ka.   
\q1
\v 36 I gha khóèm di cg'õo-kg'aoan  
\q1 gam dim x'áém di ne khóè ne ii.   
\p
\v 37 “Wèém ẽe xõò ba kana xõò sa kaisase Tíí ka ncàm̀a ba kg'ano Te tama. Me wèém ẽe gam dim cóá ba kana cóá sa kaisase Tíí ka ncàm̀a ba kg'ano Te tama.  
\v 38 Me dìím wèém ẽe gam dim xgàu ba séè naka xùri Te tama ba kg'ano Te tama.  
\v 39 Dìím wèém ẽe ko gam dis kg'õè sa qarika qaa ba gha aaguse cgaeè si, me gha dìím wèém ẽe ko Tíí domka gam dis kg'õès ka aaguse cgaeè ba gha hòò si.   
\s1 Suruta ne  
\r (Mk 9:41)  
\p
\v 40 “Wèém ẽe ko qãèse hààkagu xao o ba ko Tíí ga Ra qãèse hààkagu, Me ko dìím wèém ẽe ko qãèse hààkagu Te ba qãèse hààkagu ẽe tsééa óága Tea ba.  
\v 41 Dìím wèém ẽe ko porofiti ba qãèse hààkagu, porofiti me e domka ba gha porofitian ko máàè surutan hòò. Me gha dìím wèém ẽe ko tchànom khóè ba qãèse hààkagu, tchànom khóè me e domka ba tchànom khóèm ko máàè surutan hòò.  
\v 42 Tseeguan kagar ko gataga bìrí xao o a ko máá: Dìím wèém ẽe ko qgàisa tshàan dis kubis igaba ncẽe ne cg'áré ne ka c'ẽe ba máà, Tirim xgaa-xgaase-kg'ao me e domka ba gha tseeguan kaga gam di surutan hòò.”   
\c 11  
\s1 Jeso ba hẽé naka Johanem tcguù-tcguu-kg'ao ba hẽéthẽé e  
\r (Lk 7:18-35)  
\p
\v 1 Eẽm ko Jeso ba Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu 12 xu x'áèa xg'ara, kam kò ẽe koe guu a qõò, síím gha Galilea di xu x'áé xu koe khóè ne xgaa-xgaa, a \add Nqarim di kg'uian\add* bìrí ne ka.   
\p
\v 2 Me Johane qáé-nquus koe hànase Krestem ko kúrú zi tséé zi ka kóḿ, a ba a kg'uian gam di tsara xgaa-xgaase-kg'ao tsara cgoa tsééa úú,  
\v 3 síí méé tsara tẽè Me naka máá: “A Tsáá ga Tsia ncẽe ga ko koma hàà Tsi kana méé xae c'ẽem khóè ba nqòò?” témé.   
\p
\v 4 Me kò Jeso ba xo̱a tsara, a máá: “Qõò naka síí Johane ba bìrí ẽe tsao ko kóḿ a ko bóò sa:  
\v 5 Ncẽe káà tcgáí ne ko bóò, ne ko ẽe kò qõò tama ne qõò, ne kò lepero dis tcììs di ne qãèkaguè, ne ko ẽe kóḿ tama ne kóḿ, ne ẽe kò x'óóa hãa ne ghùiè, ne ko ẽe dxàua hãa ne qãè tchõàn xgaa-xgaaè.  
\v 6 Ts'ee-ts'eekg'aièa baa khóèm ẽe gam di dtcòm̀an Tíí koe tcgàba tite ba \add ncẽe khóèm ko kuri ma nxõ̱ás koe ma tcgàba a cg'áé khama\add*,” tam méé.   
\p
\v 7 Eẽ tsara ko qõò kam kò Jeso ba tshoa-tshoa a xg'ae zi cgoa kg'ui Johanem ka a máá: “Tchàa-xgóós koe tu kò ko qõò ka tu kò síí dùú sa bóò? Tc'ãán ka ko ntcãa-ntcãaèm tc'áà baa kò ii? \add Eẽ-ẽe\add*.  
\v 8 Nxãas tamas kò ii ne tu kò ko síí dùú sa bóò? Khóèm xaam qgáí ba ha̱na baa? \add Eẽ-ẽe\add*, khóè ne ẽe xaa qgáían ko hã̱a nea x'aigan di nquuan koe hãa.  
\v 9 Kháé dùú sa tu kò nxãaska síí ko bóò? A porofiti baa? Eè, bìrí tu ur ko, porofitim ka tc'amaka hãa me e.  
\v 10 Ncẽe ba gaam ka i góáèa hãam ga me e, a ko máá:  
\q1 ‘Bóò, Tirim tchõà xàà-kg'ao bar gha  
\q1 Tsáá cookg'ai koe tsééa úú,  
\q1 ncẽe gha síí Tsarim dàò ba  
\q1 kg'ónòa máá Tsi ba,’  
\m ta mééèa ba.  
\v 11 Tseegukar ko bìrí tu u, a ko máá: Eẽ khóè zi ka ábàèa hãa xu ka x'áísea hãa ba káà me e, Johanem tcguù-tcguu-kg'aom kam kaia hãa sa. Igaba gam ẽe nqarikg'ai di x'aian koe cg'áré ii ba gam ka kaia hãam ga me e.  
\v 12 Johanem tcguù-tcguu-kg'aom di cáḿan koe guu a ncẽem x'aèm koe hààs koe i kò nqarikg'ai di x'aian qarian cgoa qgóókua, ne ko qaris di ne khóè ne qarian cgoa séè e.  
\v 13 Porofiti xu wèé xu hẽé naka \add Moshem di\add* x'áèan hẽéthẽéa kò ko porofita khama, me síí nxãakg'aiga Johane hàà.  
\v 14 A ncẽes gúù sa tu kò dtcòm̀ kg'oana ne, gam Johane ba Elijam ga me e, ncẽe \add Nqarim kò nqòòkagu tua ba\add* hààm gha sa.  
\v 15 Eẽ tceean úúa hãa ba méém kóḿ.   
\p
\v 16 “Igaba Ra gha kháé ncẽem x'aèm dis qhàò sa dùús cgoa nxárá xg'ae? Kg'amaga i cg'áré cóán khama ii, ncẽe gúùan ko x'ámáguè qgáì koe hãa a ko tciiku u, a ko máá:   
\q1
\v 17 ‘Fulutuan ta kò ciia máá tu u,  
\q1 tu kò táá ntcãà,  
\q1 ta kò gataga x'ooan di ciian nxáè,  
\q1 tu kò táá kg'ae,’  
\m témé.  
\v 18 Johanem ko hàà kam kò tc'õó tama kana kg'áà tama, ne kò máá: ‘Dxãwa tc'ẽea nem úúa,’ témé khama.  
\v 19 Igabam kò Khóèm dim Cóá ba hàà, a ko tc'õó a ba a ko kg'áà, ne kò máá: ‘Bóò, tc'õó-kg'aom ncẽe ba, a kg'áà-kg'aom gõéan di ba, mari xg'ae-xg'ae-kg'aoan hẽé naka chìbi-kg'aoan hẽéthẽé dim tcárà ba,’ ta méé. Igaba i ko q'ãan di tc'ẽean gaan di kúrúse-kg'áḿan ka tchàno o sa x'áíse.”   
\s1 X'áé-dxoo xu gaxu di chìbian koe tcóóse tama xu  
\r (Lk 10:13-15)  
\p
\v 20 Me Jeso ba nxãaska tshoa-tshoa a ba a x'áé-dxoo xu, ncẽe káí-kg'aise zi Gam di zi x'áí zi are-aresa zi gaxu koe kúrúsea xu dqàè, táá xu kò gaxu di chìbian koe tcóóse khama, a ba a máá:  
\v 21 “Haò, cg'ãè i gha ii tsáá ka Korasineè! Cg'ãè i gha ii tsáá ka Betesaidaè! Are-aresa zi x'áí zi ncẽe ko gatsao koe kúrúsea zi kò Ture hẽé naka Sitone hẽéthẽé koe kúrúsea hãa ne ne ga kò ncìíse gane di chìbian koe tcóósea, a saka di qgáían hã̱a, a tháúan tcgáùsea.  
\v 22 Igabar ko bìrí tsao o a ko máá: ‘Xgàrakuan dim cáḿ ka tsara gha Turea tsara Sitonea tsara subu xgàrakuan hòò gatsao dian ka,’ témé.  
\v 23 A ncẽe tsáá ka, Kaperenaume tseè! Ncẽè x'áí zi are-aresa zi tsáá koe kúrúsea zi kò Sodomam koe kúrúsea nem ga ko ncẽeska qanega hàna. Gaa domka tsi gha kaisase nqãaka xòóè, x'óóa ne khóè ne dim qgáìm koe, nqarikg'ai koe tsi gha ghùi a úúè, ta tsi tc'ẽea igaba.  
\v 24 Igabar kò bìrí tsi a ko máá: Xgàrakuan dim cáḿ kam gha Sodoma ba subu xgàrakuan hòò tsarian ka, témé,” tam Jeso ba méé.   
\s1 Tíí koe tu hàà naka sãa  
\r (Lk 10:21-22)  
\p
\v 25 Eẽm x'aèm kam kò Jeso ba nxàe a máá: “Dqo̱m̀ Tsir ko, Aboè, X'aiga Tsi, nqarikg'ai hẽé naka nqõómkg'ai hẽéthẽé di Tsi, ncẽe zi gúù zi Tsi kò tc'ẽega ne hẽé naka xgaa-xgaasea hãa ne hẽéthẽé chóm̀-kg'aia hãa, a Tsi a kò ẽe cg'áré ne xgaa-xgaase tama ne\f + \fr 11:25 \fq ẽe cg'áré ne xgaa-xgaase tama ne - \ft Gerika sa ko máá: “cg'áré ne cóá ne,” témé.\f* x'áí zia hãa khama.  
\v 26 Eè, Aboè, ncẽea Tsi kò ma ncàm̀a hãa ga a khama.   
\p
\v 27 “Wèé zi gúù zi Ra Tirim Abom ka máàèa, i cúí khóè ga Cóá ba c'úùa, Xõòm oose, i cúí khóè ga Xõò ba c'úùa hãa, Cóásem oose, naka wèém ẽe Cóám ka nxárá tcg'òóèa ba hẽéthẽé e, gaam koem gha Cóá ba Xõò ba x'áí ka ba.   
\p
\v 28 “Hàà tu Tíí koe gatu wèé tu ẽe xhõea a ko tààè tu, sãakagu tu ur gha ke.  
\v 29 Séè tu Tiris joko sa naka gatu ka xgàm, naka tua Tíí koe xgaa-xgaase. Tíí Ra kgàea hãa a ko cg'áré-cg'arese, a Ra a tcáóa Te koe tc'aua, tu gha nxãaska sãa-q'ooan hòò gatu di i.  
\v 30 Tiris joko sa xhóà-xhóà si i, si xgàms Tiri sa subu si i khama.”   
\c 12  
\s1 Jeso ba Sabata dim X'aiga Me e  
\r (Mk 2:23-28; Lk 6:1-5)  
\p
\v 1 Eẽm x'aèm kam kò Jeso ba maberean dim xháràm q'oo koe ko Sabata dim cáḿ ka qõò. Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu kò xàbà hãa ka xu kò nxãaska tshoa-tshoa a maberean tc'áró khõá a tc'õó.  
\v 2 Igaba ẽe xu ko Farasai xu ẽe sa bóò, ka xu kò bìrí Me a máá: “Bóò! Tsari xu xgaa-xgaase-kg'ao xu ko Sabata dim cáḿ ka x'áèan koe kgoara mááè tama sa kúrú,” témé.   
\p
\v 3 Igabam kò Jeso ba bìrí xu a máá: “Qanega xao gáé nxárá ta ga hãa Dafitem xg'ao kúrú sa, gabá hẽé naka gam ka c'ẽea xu hẽéthẽé kò xàbà hãa ka?  
\v 4 Nqarim dim nquum koem kò ma tcãà, a ba a gam ka c'ẽea xu cgoa ts'ee-ts'eekg'aièa péréan tc'õó, ncẽe peresiti xu ka cúí ko tc'õóè e, gabá hẽé naka ẽem kò hãa cgoa xu hẽéthẽé kò tc'õóan gaan di kgoara mááè tama a.  
\v 5 Kana xaoa qanega Moshem di x'áèan koe nxárá ta ga hãa, Sabata dim cáḿ ka xu kò peresiti xu tempelem q'oo koe Sabata dim cáḿ ba táá tcom, igaba xu kò táá chìbi-chibiè sa.  
\v 6 Bìrí xao or ko a ko máá: C'ẽes gúùs tempelem ka kaia sa ncẽe koe hàna, témé.  
\v 7 \add Nqarim di\add* kg'uia ne ko máá: ‘Thõò-xama-máákua ner ko qaa, dàòa-máákuan ka tamase,’ témé. Ncẽè tseegukaga xao kò q'ana ncẽes gúùs ko nxàe sa ne xao ga kò khóè ne ncẽe chìbi úú tama ne, chìbi-chibi naka xgàra tama.  
\v 8 Khóèm dim Cóá ba Sabata dim cáḿ dim X'aiga Me e khama,” tam méé.   
\s1 Khóèm nqo̱ara x'õà hãa ba  
\r (Mk 3:1-6; Lk 6:6-11)  
\p
\v 9 Eẽm qgáìm koem kò guu a gane dim còrè-nquum koe síí tcãà.  
\v 10 Gaa x'aè kagam kò nqo̱ara tshàua hãam khóè ba gaa koe hàna. C'ẽe xu khóè xu kò hàna a xu a ko dàòan qaa, Jeso ba xu gha chìbi-chibi di i, khama xu kò tẽè Me, a máá: “A \add x'áèan koe i\add* kgoaraèa Sabata dim cáḿ ka khóèan qãèkagua ne?” ta méé.   
\p
\v 11 Me bìrí xu a máá: “Kháé ncẽè gaxao ka c'ẽem kò cúís ghùu sa úúa, si Sabata dim cáḿ ka ha̱ém q'oo koe cg'áéa tcãà ne, a cuiskaga baa qgóó si naka tcg'òó sia hãa tite?  
\v 12 Nta noose ba khóè ba ghùuan koe cgáé baa! Gaa domka i \add x'áèan koe\add* kgoaraèa Sabata dim cáḿ ka qãèan kúrúa ne,” tam méé.   
\p
\v 13 A ba a nxãaska gaam khóè ba bìrí a máá: “Tchoanà tshàua tsi,” témé. Me khóè ba tchoanà a, i tshàua ba ka̱bise a qãèa xg'ara a c'ẽean khamaga ii.  
\v 14 Igaba xu kò Farasai xu tcg'oa, a xu a kàan qaa, ntama xu gha ma Jeso ba cg'õo di i.   
\s1 Nqarim nxárá tcg'òóa mááseam Qãà ba  
\p
\v 15 Eẽm ko Jeso ba bóòa q'ãa \add kàa nem ko kúrúa mááè sa\add* kagam kò ẽem hànam qgáì ba tcg'oara guu. Zi káí zi xg'ae zi xùri Me, Me wèéa ne kg'õèkagu.  
\v 16 A ba a q'ãa-q'ãa ne, táá ne gha c'ẽe ne bìrí, dìí Me e sa ka.  
\v 17 Ncẽes gúù sam kò kúrú, porofitim Isaiam kò kg'uia gúùan gha nxãasega hàà tseegukaguè ka, ncẽem kòo máá:   
\q1
\v 18 “Bóò, Ncẽea tirim Qãàm ga Me e,  
\q1 nxárár tcg'òóa hãa ba,  
\q1 ncẽer ncàm̀a ba,  
\q1 ncẽe Gam kar ko qãè-tcao ba.  
\q1 Tirim Tc'ẽe bar gha Gam koe tòó,  
\q1 Me gha tchànoan ka \add nqõóm di zi\add* qhàò zi bìrí.   
\q1
\v 19 Khóèan cgoam mẽékua hãa tite  
\q1 kana q'aua hãa tite,  
\q1 i cúí khóè ga dòm̀a ba  
\q1 dàòan q'oo koe kóḿa hãa tite.   
\q1
\v 20 Na̱iseam tc'áà bam khõá tite,  
\q1 a ba a x'óó kg'oanam lampi dqùi ba ts'íría hãa tite,  
\q1 a ba a gha tchànoan tcg'òó tcúúkagu.   
\q1
\v 21 Gam dim cg'õèm koe  
\q1 zi gha \add nqõóm di zi\add* qhàò zi  
\q1 gazi di nqòòan tòó,”  
\m témé ka.   
\s1 Jeso ba ko Belesebulem ka xgaa-xgaa  
\r (Mk 3:20-30; Lk 11:14-23)  
\p
\v 22 Nxãaska ne kò khóè ne dxãwa tc'ẽean ka tcãàèam khóè ba Gam koe óá, ncẽe kò bóò tama a kg'ui tama ba, Me kò Jeso ba qãèkagu me, me kg'ui a bóò.  
\v 23 Zi kò wèé zi xg'ae zi area, a zi a máá: “A ncẽe ba Dafitem ka Tsgõose-coam gabàa?” témé.   
\p
\v 24 Igaba ẽe xu ko Farasai xu ncẽes gúù sa kóḿ ka xu kò máá: “Ncẽem khóè ba ko Belesebulem ncẽe dxãwa tc'ẽean dim tc'ãà-cookg'aim di qarian cgoa cúí ga dxãwa tc'ẽean xhàiagu!” témé.   
\p
\v 25 Igabam kò Jeso ba gaxu di tc'ẽean q'ana khamam kò bìrí xu a máá: “Wèés x'ais ẽe q'aara hãa sa gha kaà, i gha x'áé-dxooan kana nquuan ẽe q'aa-q'aasea hãa a, táá gaicara hãa.  
\v 26 A ncẽè satanam kò satana ba xhàiagu, nem gaam igaba q'aara. Ntama i gha kháé nxãaska gam di x'aian hãa?  
\v 27 A ncẽè tíí kòo Belesebulem di qarian cgoa dxãwa tc'ẽean xhàiagu, ne ia ko gaxao di khóèan dìím cgoa xhàiagu u? Gaa domkaga ne gha gaxao di ne khóè ne chìbi-chibi xao o a ẽe xao ko kg'ui sa tseegu tama sa x'áí xao o.  
\v 28 Igaba ncẽè Tíí kò ko dxãwa tc'ẽean Nqarim dim Tc'ẽem cgoa xhàiagu, nes ko nxãa sa Nqarim di x'aia ne gatu koe hààraa sa x'áí.   
\p
\v 29 “Ka ba gha khóè ba ntama ma qarim khóèm dim nquum koe tcãà, a gam di zi gúù zi ts'ãà, kg'aia méém ẽem khóèm qari ba qáéa ntcòo. Nxãaska cúígam gha nquua ba q'oo koe tcãà a gam di zi gúù zi ts'ãà.   
\p
\v 30 “Gaam ẽem Tíí cgoa hãa tama ba q'aumana Tea, me gaam ẽem Tíí cgoa xg'ae-xg'ae tama ba ko tsa̱i-tsa̱i.  
\v 31 Khama Ra ko bìrí tu u a ko máá: Khóè ne gha wèés chìbi sa hẽé naka wèés cg'ãès gúùs Nqarim ka ne ko kg'uis ka hẽéthẽé qgóóa mááè, igaba ne cuiskaga cg'ãès gúùs Tc'ẽem ka ne ko kg'uis ka qgóóa mááè tite.  
\v 32 Me wèém khóèm ẽe ko Khóèm dim Cóám ka cg'ãèse kg'ui ba gha qgóóa mááè, igaba wèém khóèm ẽe gha Tcom-tcomsam Tc'ẽem ka cg'ãèse kg'ui ba qgóóa mááè tite, ncẽem x'aèm koe igaba kana hààkom x'aèm koe ga igaba,” tam méé.   
\s1 Hìi sa hẽé naka tc'áróa sa hẽéthẽé e  
\r (Lk 6:43-45)  
\p
\v 33 “Qãès hìi sa tsi kò úúa ne tsi gha qãè tc'áróan hòò, a tshúùs hìi sa úúa ne gha tshúù tc'áróan hòò. Hìi sa ko gas di tc'áróan ka xám̀a q'ãaè khama.  
\v 34 Cg'aoan di tu cóá tuè, ncẽè cg'ãè cau tu kò ii ne tu gha ntama qãè zi gúù zi nxàe? Dùús wèés ẽe tcáós koe cg'oèa hãa sas ko kg'áḿ sa nxàea tcg'òó ka.  
\v 35 Qãèm khóè ba ko gam di qãèan koe guu a qãè zi gúù zi tcg'òó, me ko cg'ãè caum khóè ba gam di cg'ãè cauan koe guu a cg'ãè zi gúù zi tcg'òó.   
\p
\v 36 “Igabar ko bìrí tu u a ko máá: Xgàrakuan dim cáḿ ka ne gha khóè ne cg'ãèm kg'uim wèém ẽe ne kò kg'uia hãam ka xo̱ara mááse.  
\v 37 Tsari kg'uian ka tsi gha tchàno iise bóòè, a tsi a gha tsari kg'uian ka chìbi-chibi a xgàraè khama,” tam méé.   
\s1 Jonam dis x'áí sa  
\r (Mk 8:11-12; Lk 11:29-32)  
\p
\v 38 Xu kò nxãaska c'ẽe xu x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu hẽé naka Farasai xu hẽéthẽé xu bìrí Me a máá: “Xgaa-xgaa-kg'ao Tseè, \add are-aresas\add* x'áí sa xae Tsáá koe bóò kg'oana,” témé.  
\v 39 Igabam kò xo̱a xu a máá: “Qhàòs ncẽe cg'ãè cau a cg'árà di sa ko \add are-aresas\add* x'áí sa qaa. Igabas cúís x'áís ga sa x'áíèa hãa tite, porofitim Jonam dis x'áís cúís oose.  
\v 40 Eẽm xg'ao ma Jona ma nqoana cáḿan hẽé naka nqoana ntcùúan hẽéthẽé kaiam x'aùm ncãà q'oo koe hãa khamagam gha gataga Khóèm dim Cóá ba nqoana cáḿan hẽé naka nqoana ntcùúan hẽéthẽé nqõóm ka nqãaka hãa.  
\v 41 Xgàrakuan dim cáḿ ka xu gha khóè xu Ninefe di xu tẽe a téé, a gha ncẽes qhàò sa chìbi-chibi. Jonam di xgaa-xgaan koe xu kò guu a gaxu di chìbian koe tcóóse khama. Me ncẽeska Jonam ka kaia ba ncẽe koe hàna.  
\v 42 X'aigas Sheba di sa gha xgàrakuan dim cáḿ ka tẽe a téé, a ncẽes qhàò sa chìbi-chibi, nqõóm chõò-q'oo koes kò guu a ko hàà Solomonem di tc'ẽegan komsana khama. Igaba bóò, Solomonem ka kaia ba ncẽeska ncẽe koe hàna.   
\s1 Dxãwa tc'ẽean di ka̱bisean ka  
\r (Lk 11:24-26)  
\p
\v 43 “Eẽ i ko dxãwa tc'ẽean khóèm koe tcg'oa, ne i ko c'óòa qgáìan koe qõò, a síí sãa i gha qgáìan qaa, a ncẽè hòò o tama i kò hãa ne  
\v 44 i ko nxãaska bìríse a máá: ‘Tirim nquum ẽer guua hãam koer gha ka̱bise,’ témé, a ẽe i kò hàà nquu ba bóò me káà gúù ii, a xgàia q'ano-q'anoèa, a qãèse kg'ónòèa,  
\v 45 ne i ko nxãaska qõò a síí 7 tc'ẽean séè ncẽe gaan nqáéase cg'ãè tc'ẽe e a hàà cgoa, i hàà tcãà a ia a gaa koe x'ãè. Si ẽem khóèm dis téé-q'oo sa hàà kaisase cg'ãè kg'aiaka dis ka. Ncẽeta ga i gha qhàòs ncẽe cg'ãè caus ka ii,” tam méé.   
\s1 Jesom ka xõò sa hẽé naka Gam ka qõese ga xu hẽéthẽé e  
\r (Mk 3:31-35; Lk 8:19-21)  
\p
\v 46 Eẽm Jeso ba qanega hãa a ko xg'aes cgoa kg'ui, ka ne kò xõò sa hẽé naka qõese ga xu hẽéthẽé ne tchàa za hàà téé, a ko dtcàrà kg'ui cgoa Me ne gha sa.  
\v 47 [C'ẽem khóè ba kò bìrí Me a máá: “Bóò, saò sa hẽé naka Tsáá qõe ga xu hẽéthẽéa tchàa za tẽe, a ko dtcàrà kg'ui cgoa Tsi ne gha sa,” témé.]  
\v 48 Igabam kò xo̱a me a máá: “Dìí sa tiris xõò sa, i dìín Tíí qõea?” témé.  
\v 49 A ba a Gam di ne xgaa-xgaase-kg'ao ne nxáá a máá: “Bóò, ncẽea Tiris xõòs ga si i, a Tíí qõe ga ne ne e.  
\v 50 Wèém khóèm ẽe ko Tirim Xõòm nqarikg'ai koe hànam ko tc'ẽe sa kúrú ba Tíí qõem ga me e, a Tíí qões ga si i, a gataga Tiris xõòs ga si i khama,” témé.   
\c 13  
\s1 Xhárà-kg'aom dis sere-sere sa  
\r (Mk 4:1-9; Lk 8:4-8)  
\p
\v 1 Eẽm cáḿ kagam kò Jeso ba nquum q'oo koe tcg'oa, a ba a síí tshàam-kg'áḿ koe ntcõó.  
\v 2 Káí ne khóè ne kò hàà cgae Me, khamam nxãaska dxòrom q'oo koe tcãà a gaa koe ntcõó, si wèés xg'ae sa tshàam-kg'áḿ koe téé.  
\v 3 Kam ko káí zi gúù zi sere-sere zi cgoa bìrí ne a máá:  
\p “Bóò, c'ẽe x'aè kam kò xhárà-kg'ao ba qõò a síí xhárà.   
\m
\v 4 A ẽem kò xhárà ka i kò c'ẽe cgùrian dàòm qàe koe tcheè, zi tsa̱rá zi hàà tc'õó o.   
\m
\v 5 I c'ẽe cgùrian nxõ̱á-kg'ai di qgáìan koe tcheè, ncẽe káí góḿan kò káà a koe. I kò kúúga qháése tso̱m, góḿa ne kò kaisa tama khama.  
\v 6 Igaba ẽes ko cáḿ sa qaò ka i kò gaa tso̱man dào. A i a kò to̱be ga i kò úú tama khama nqa̱i.   
\m
\v 7 I c'ẽe cgùrian dxàman hàna qgáì koe tcheè, i dxàman kai, a chúú-chuu u.   
\m
\v 8 I c'ẽe cgùrian qãè góḿan koe tcheè, a i a tc'õoan kúrú, i c'ẽean 100 q'oro kúrúse, i c'ẽean 60 q'oro kúrúse, i c'ẽean 30 q'oro kúrúse.   
\p
\v 9 “Eẽ tceean úúa hãa ba méém kóḿ,” tam Jeso ba méé.   
\s1 Jesom ko dùús domka sere-sere zi ka kg'ui sa  
\r (Mk 4:10-12; Lk 8:9-10)  
\p
\v 10 Xu kò nxãaska xgaa-xgaase-kg'ao xu hàà, a tẽè Me a máá: “Dùús domka Tsi ko sere-sere zi cgoa kg'ui cgoa ne?” témé.   
\p
\v 11 Me xo̱a xu a máá: “Gaxaoa máàèa, chóm̀sea zi kàa zi nqarikg'ai di x'aian di zi xao gha q'ãa sa, igaba ne gane máàè e tama.  
\v 12 Wèém khóèm ẽe úúa hãa ba gha káían máàè, a ba a gha kaian úú khama. Igaba wèém ẽe gúù úú tama ba, ẽem úúa hãa gúù-coan gam gha séè cgaeè.  
\v 13 Gaa gúù domkagar ko sere-sere zi cgoa kg'ui cgoa ne,  
\q1 bóòan kaga ne bóò tama,  
\q1 a ne a kóḿan kaga kóḿ tama,  
\q1 a kóḿa q'ãa ga hẽé tama khama.   
\p
\v 14 “Gatà iis gúùs ka i kò Isaiam di porofitan gane koe tseegukaguè, \add ncẽem kò Nqari ba máá\add*:  
\q1 ‘Kóḿ tu gha, igaba tu kóḿa q'ãa tite,  
\q1 a tu a gha bóò, igaba tu bóòa q'ãa tite.   
\q1
\v 15 Ncẽe ne khóè ne di tcáóa nea c'óòa hãa,  
\q1 i ko gane di tceean tshúù-xamse kóḿ,  
\q1 ne tcgáía ne tcẽekg'ama khama,  
\q1 nxãasega ne gha táá tcgáía ne cgoa bóò,  
\q1 a táá tceea ne cgoa kóḿ,  
\q1 a táá tcáóa ne cgoa kóḿa q'ãa,  
\q1 a ne a táá Tíí koe ka̱bise,  
\q1 Ra qãèkagu ne ka,’  
\m ta ko méé e.  
\v 16 Igaba i gaxao di tcgáían ts'ee-ts'eekg'aièa, bóò i ko khama, naka tceea xao ga hẽéthẽéa ts'ee-ts'eekg'aièa, kóḿ i ko khama.  
\v 17 Tseegukar ko bìrí xao o a ko máá: Káí porofitian hẽé naka tchàno khóèan hẽéthẽéa kò bóò kg'oana, ẽe xao ko gaxao bóò sa, igaba i kò táá bóò si, a kò kóḿ kg'oana ẽe xao ko gaxao kóḿ sa, igaba i kò táá kóḿ si.   
\s1 Jeso ba ko xhárà-kg'aom dis sere-sere sa nxàea tchàno-tchano  
\r (Mk 4:13-20; Lk 8:11-15)  
\p
\v 18 “Ke xao nxãaska komsana xhárà-kg'aom dis sere-sere sa.   
\m
\v 19 Gane ẽe x'aian dim kg'ui ba ko kóḿ, igaba kóḿa q'ãa me tama nea dàòm qàe koe xháràèa cgùrian khama ii ne ne e. Gaam cg'ãèm \add ncẽe dxãwa ii ba\add* ko hàà a hàà gane tcáó koe xháràèa sa ntcàua tcg'òó ne.   
\m
\v 20 A ncẽe nxõ̱án hàna qgáì koe xháràèa nea: ẽe kg'ui ba ko kóḿ ne ko kúúga qãè-tcaoan cgoa hààkagu me ne e,  
\v 21 igaba ne káà to̱be ne e, a ko xòm̀ x'aè séè a hãa. A ẽe i ko kg'uim domka xháéa ne kana xgàrakuan hàà nem ko qháésega cg'áé.   
\m
\v 22 Cgùrian ẽe dxàman koe tcheèa nea kg'ui ba kóḿam khóè me e, igaba tc'ẽe-tc'ẽese zi ncẽes kg'õès di zi hẽé, naka qguù sa ncàm̀an hẽéthẽéa kò kg'ui ba xgáè-kg'am, me táá tc'áróan kúrú.   
\m
\v 23 Igaba ẽe qãè góḿan koe xháràèa cgùria nea, kg'ui ba ko kóḿ a kóḿa q'ãa mem ga me e. Tc'áróa nem ko kúrú, 100 q'oro, kana 60 q'oro, kana 30 q'oro ẽe ko xháràèa cgùrian ka,” témé.   
\s1 Tc'ẽese tama tso̱man dis sere-sere sa  
\p
\v 24 Jeso ba ko gaicara c'ẽes sere-sere sa bìrí ne a máá: “Nqarikg'ai di x'aia nea khóèm gam dim xháràm koe qãè cgùrian xháràm khama ii.  
\v 25 Igaba ẽe i wèé khóèan x'óm̀a hãa kam kò gam dim cg'õo-kg'ao ba hàà, a hàà gam di maberean xg'aeku koe tc'ẽese tama tso̱man xhárà, a ba a qõò.   
\p
\v 26 “Eẽ i ko maberean kai, a ko tc'áróan kúrú ka i ko tc'ẽese tama tso̱man qhúí thẽé.  
\v 27 Xu qãà xu xháràm koe ko tséé xu hàà q'õò mea ba bìrí a máá: ‘X'aigaè, a tsarim xháràm koe tsi gáé kò qãè cgùrian xhárà hãa tama? Kháé tc'ẽese tama tso̱ma nea nxãaska nda guua?’ témé.  
\v 28 Me xo̱a xu a máá: ‘Tiri cg'õo-kg'aoa nea ncẽe gúùan kúrúa,’ témé. Xu qãà xu tẽè me a máá: ‘Kháé tsi ko tc'ẽe, síí méé xae tshõé e sa?’ témé.  
\v 29 Me xo̱a a máá: ‘Eẽ-ẽe, tc'ẽese tama tso̱man xao kòo tshõé ne xao gha maberean di to̱bean cgoa xg'ae-xg'ae a q'óè e.  
\v 30 Ke guu u naka i xg'ae naka kai, naka i nxãakg'aiga síí khõá di x'aèan hàà. Eẽ x'aè kar gha khõá-kg'ao xu bìrí a máá: ‘Tc'ẽese tama tso̱man méé xao kg'aia tshõe naka qáé xg'ae, naka i síí dàòè, naka xao nxãaska maberean khõá naka tòóa mááse nquum tirim koe óága,’ témé,’” tam Jeso ba méé.   
\s1 Cg'árém cgùrim dis sere-sere sa  
\r (Mk 4:30-32; Lk 13:18-19)  
\p
\v 31 C'ẽes sere-sere sam kò gaicara bìrí ne a máá: “Nqarikg'ai di x'aia nea mosetara \add dis hìis\add* dim cgùrim khama ii, ncẽe khóèm kò séè a gam dim xháràm koe xhárà ba.  
\v 32 Wèé xu cgùri xu kam cg'áré me e, igaba ẽem kò tso̱m nem wèé hìian xháràm di ka kaiam ga me e, a ba a ko hìi sa kúrú, i gha nqarikg'ai di tsa̱rán hàà gas di nxã̱an koe nquuan kúrú,” témé.   
\s1 Péré gãé-gãean dis sere-sere sa  
\r (Lk 13:20-21)  
\p
\v 33 Gatagam kò c'ẽes sere-sere sa bìrí ne a máá: “Nqarikg'ai di x'ai ne péré gãé-gãean khama ii, ncẽes ko dxàes khóè sa séè a káí péréan cgoa xg'ae-xg'ae e, i wèés pérés koe tséé, si gãe,” tam méé.   
\s1 Dùús domkam kò Jeso ba sere-sere zi tséékagu sa  
\r (Mk 4:33-34)  
\p
\v 34 Jeso ba kò wèé gúùan ncẽe ga sere-serean cgoa xg'ae zi bìrí. Táám kò cúí gúù ga gazi cgoa kg'ui, sere-serean tséékagu tamase.  
\v 35 Ncẽe gúùa nem kò kúrú, porofitim kg'uia gúùan gha hàà nxãasega tseegukaguè ka, ncẽem kòo máá:  
\q1 “Sere-sere zi cgoar gha kg'áḿa Te xgobekg'am,  
\q1 a gha nqõóm dis tshoa-tshoas koe guu a  
\q1 chóm̀sea zi gúù zi bìrí ne,”  
\m témé ka.   
\s1 Tc'ẽese tama tso̱man dis sere-seres ko nxàe sa  
\p
\v 36 Jeso ba kò nxãaska xg'ae zi guu a ba a nquum q'oo koe tcãà. Xu Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu hàà cgae Me a máá: “Bìría tchàno-tchano xae e xháràm koe tc'ẽese tama tso̱man dis sere-seres ka,” témé.   
\p
\v 37 Me xo̱a xu a máá: “Gaam ẽem qãè cgùrian xhárà baa Khóèm dim Cóá Me e,  
\v 38 me xhárà ba nqõó me e, i qãè cgùrian khóè ne e \add nqarikg'ai di\add* x'aian di ne, i tc'ẽese tama tso̱man nxãaska khóè ne e ẽe cg'ãèm di ne \add ncẽe dxãwa ii ba\add*.  
\v 39 Me cg'õo-kg'aom ẽe xhárà ana ba dxãwa me e, i khõán di x'aèan kurian chõò-q'oo o, xu khõá-kg'ao xu moengele xu u.  
\v 40 Ncẽe ẽe i ko ma tc'ẽese tama tso̱man q'óèa tcg'òóè a ko ma dàòè khamaga i gha kurian chõò-q'oo koe ii:  
\v 41 Khóèm dim Cóá ba gha Gam di xu moengele xu tsééa tcg'òó, xu gha wèé gúùan ẽe ko khóèan chìbian kúrúkaguan hẽé naka cg'ãèan ko kúrú khóèan hẽéthẽé Gam di x'aian koe q'óèa tcg'òó.  
\v 42 A xu a gha c'eean dim ha̱ém q'oo koe xaoa tcãà ne, ncẽe kg'aean hẽé naka gãò xõ̱óan hẽéthẽé gha hàna koe.  
\v 43 Nxãaska ne gha ẽe tchàno ne gane ka Xõòm di x'aian koe cáḿs khama ma x'áà. Gaam ẽe tceean úúa ba méém kóḿ.”   
\s1 Nqoana zi sere-sere zi  
\p
\v 44 “Nqarikg'ai di x'aia nea qguùs xháràm koe chóm̀mèas khama ii, khóèm ko hòò nem ko gaicara chóm̀ sa, a ba a gam di qãè-tcaoan ka qõò a síí wèéan ẽem úúa ga x'ámágu, a ba a ẽem xhárà ba hàà x'ámá.   
\p
\v 45 “Gataga i gaicara nqarikg'ai di x'aian x'ámá-kg'aom khama ii, ncẽe tca̱àko zi nxõ̱á zi ko qaa ba, ncẽe kaisa marian ko tc'oà zi. \fig Gúù zi ko x'ámáguèm qgáìm di bóòse-q'ooa ne|src="HK00169.tif" size="span" ref="13:45" \fig*  
\v 46 A ẽem kò c'ẽes tca̱àkos nxõ̱ás kaisase káí marian ko tc'óà sa hòò, nem ko qõò a síí wèé gúùan ẽem úúa x'ámágu, a ba a hàà x'ámá si.   
\p
\v 47 “Gaicara i nqarikg'ai di x'aian c'uisís khama ii, ncẽe ko tshàan q'oo koe tcãàè sa, a wèé x'aù qhàòan qgóó.  
\v 48 A ẽe cg'oèas kò hãa ne xu ko x'aù qgóó-kg'ao xu tchàa koe tshàam-kg'áḿ koe tceea úú si, a xu a síí ntcõó a qãè x'aùan sáà tcãà gàba xu koe, a ẽe qãè taman aagu.  
\v 49 Ncẽeta ga i gha hàà ii kurian chõò-q'oo koe. Moengele xu gha hàà a ẽe tchàno tama ne ẽe tchàno ne xg'aeku koe tcg'òó.  
\v 50 A xu a gha c'eean dim ha̱ém q'oo koe xaoa tcãà ne, ncẽe kg'aean hẽé naka gãò xõ̱óan hẽéthẽé gha hàna koe,” tam méé.   
\s1 Ka̱ba zi qguù zi hẽé naka ncìí zi hẽéthẽé e  
\p
\v 51 Me Jeso tẽè xu a máá: “Ncãa xao wèé gúùan ncẽe kóḿa q'ãa?” témé. Xu xo̱a Me a máá: “Eè” témé.  
\v 52 Me bìrí xu a máá: “Gaa domkam wèém x'áè xgaa-xgaa-kg'ao ba, ncẽe nqarikg'aian di x'aian ka qãèse xgaa-xgaaèa ba, nquum ka q'õòsem khama ii, ncẽe ko gam di zi qguù zi ka̱ba zi hẽé naka ncìí zi hẽéthẽé gam dim nquum tòóa mááse dim koe tcg'òó, \add a gam di ne khóè ne máà\add* ba.   
\s1 Jeso ba ko Nasareta koe xguìè  
\r (Mk 6:1-6; Lk 4:16-30)  
\p
\v 53 Eẽm ko Jeso ba ncẽe zi sere-sere zi cgoa xg'ara, kam kò gaam qgáì ba tcg'oara guu.  
\v 54 Gam dim x'áé-dxoom koem ko hàà kam ko tshoa-tshoa a gane dim còrè-nquum koe khóè ne xgaa-xgaa, ne khóè ne kaisase are a máá: “Ncẽem khóè ba ncẽe tc'ẽean hẽé naka are-aresa zi qari zi hẽéthẽé nda hòòa?  
\v 55 A ncẽe ba gáé hìi xom-kg'aom dim cóám tama baa? A gam ka xõòs di cg'õèa ne gáé Maria tama? A gataga gaam ka qõesea xu gáé Jakoboa xu, Josefaa xu, Simonea xu, Jutasea xu tama xua?  
\v 56 A gam ka qõese ga zi wèé zia gáé gatá cgoa hãa tama? Kháé ba nxãaska ncẽem khóè ba ncẽe zi gúù zi wèé zi nda séèa?” ta ne ma tẽè.  
\v 57 Ne bóòa xguì Me.  
\p Igabam kò Jeso ba bìrí ne a máá: “Porofiti ba wèé za ga tcommèam khóè me e, gam dim x'áé-dxoom koe hẽé naka gam di x'áéan koe hẽéthẽé cúí oose,” témé.  
\v 58 A ba a kò gaa koe táá káí zi are-aresa zi tséé zi kúrú, gane di dtcòm̀an úú tama domka.   
\c 14  
\s1 Johanem tcguù-tcguu-kg'aom dis x'oo sa  
\r (Mk 6:14-29; Lk 9:7-9)  
\p
\v 1 Eẽm x'aèm kam kò x'aigam Galilea dim Herote ba Jesom ka kóḿ.  
\v 2 A ba a gam di ne qãà ne bìrí a máá: “Ncẽe ba Johanem tcguù-tcguu-kg'ao me e. X'ooan koem tẽea! Gaa domka i ko ncẽe qarian are-aresa zi tséé zi di gam koe kúrúse,” témé.   
\p
\v 3 Herote ba kò Johane ba qgóó a qáé, a qáé-nquus koe tcãà mea khama, Herotiases gam ka káíkhoem Filipim dis khóès domka.  
\v 4 Johane ba kò bìrí mea a máá: “X'áèan koe tsi kgoara mááè tama, séè si tsi ga kò hãa sa,” tam mééa khama.  
\v 5 \add Gaa domkam\add* kò Herote ba cg'õo me kg'oana hãa, igabam kò khóè ne q'áò, Johane ba ne kòo porofitim iise séè khama.   
\p
\v 6 Igaba Herotem di ábà x'aèan di cáḿan kas kò Herotiases ka cóáse sa ntcãà máá ne, a sa a Herote ba kaisase qãè-tcaokagu.  
\v 7 Me gaìses cgoa nqòòkagu si, dùús wèés ẽes ko dtcàrà sam gha máà si sa.  
\v 8 Xõòs kas kò qg'áìèa xg'ara khamas kò máá: “Johanem tcguù-tcguu-kg'aom dis tcúú sa gàbas q'oo koe máà te,” témé.  
\v 9 Me x'aiga ba kaisase tshúù-tcao, igabam kò gaìsean ẽem kò kúrúa hãa hẽé naka cg'áè-khoe ne hẽéthẽé domka x'áè sa tcg'òó, máàè sis gha sa.  
\v 10 A ba a \add ncõo-kg'ao ba\add* qáé-nquus koe tsééa úú, síím gha Johanem dis tcúú sa q'ãe ka.  
\v 11 Si kò gam dis tcúú sa gàbas koe óáè a hàà dxàe-coa sa máàè, si kò séè a xõòs koe úú si.  
\v 12 Xu gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu hàà a hàà tc'áróa ba séè a síí kg'ónò. A xu a qõò a síí Jeso ba bìrí i.   
\s1 Jeso ba ko 5,000 sa nqáéa ne khóè ne tc'õókagu  
\r (Mk 6:30-44; Lk 9:10-17; Jn 6:1-14)  
\p
\v 13 Eẽm ko Jeso ba ncẽe sa kóḿ kam kò dxòrom cgoa tcg'oa a nqoo-nqoosam qgáìm koe qõò a síí cúíse hãa. Igaba ẽes ko xg'ae sa ncẽes gúù sa kóḿ ka ne ko x'áé-dxoo xu koe guu a nqàrè cgoa xùri Me.  
\v 14 Eẽm ko Jeso ba tcg'oa kam kò kaias xg'ae sa bóò si ko xùri Me, Me thõò-xama máá ne a ba a gane di tcìì-khoean kg'õèkagu.   
\p
\v 15 Dqòara i ko qõò ka xu kò xgaa-xgaase-kg'ao xu hàà cgae Me a máá: “Ncẽe ba cúía hãam qgáì me e, i ncãa gataga dqòa, ke khóè ne qõòa q'aakagu naka ne x'áéa ne koe dìbi, naka síí tc'õoan x'ámá mááse,” témé.  
\v 16 Me Jeso ba xo̱a xu a máá: “Qaase tama ia qõò ne gha sa, gaxao c'ẽe gúùan máà ne naka ne tc'õó,” témé.  
\v 17 Xu bìrí Me a máá: “5 xu péré xu cúí xu xae úúa, naka cám̀ x'aù tsara hẽéthẽé e,” témé.  
\v 18 Me máá: “Ncẽe koe óága a, Tíí koe,” témé.   
\p
\v 19 A ba a khóè ne bìrí ne dcãan-kg'ai koe ntcõó, Me 5 xu péré xu hẽé, naka cám̀ x'aù tsara hẽéthẽé séè, a nqarikg'ai koe ghùi-kg'ai, a ts'ee-ts'eekg'ai i, a péréan khõá q'aa. A ba a xgaa-xgaase-kg'ao xu máà, xu xgaa-xgaase-kg'ao xu khóè ne máà a. \fig 5 péré xu hẽé naka cám̀ x'aù tsara hẽéthẽé e|src="HK00155.tif" size="col" ref="14:19" \fig*  
\v 20 Ne kò wèéa ne ga tc'õó a ne a xg'ãà, xu xgaa-xgaase-kg'ao xu ẽe ncãa tc'õóa qaùèan ka 12 xu q'ore xu tcãà, xu cg'oè.   
\p
\v 21 Eẽ kò tc'õóa hãa xu di xg'ae-q'ooa ne kò 5,000 khama noo xu khóè xu u, khóè zi hẽé naka cóán hẽéthẽé ko nxárá tcãàè tama ne.   
\s1 Jeso ba ko tshàam tc'amkg'ai koe náà qõò  
\r (Mk 6:45-52; Jn 6:15-21)  
\p
\v 22 Me nxãaska Jeso ba qháése xgaa-xgaase-kg'ao xu chùi, xu dxòrom q'oo koe tcãà, a c'ẽem xòèm \add tshàam dim\add* koe Gam ka tc'ãà a qõò, Gam qanega qaù a ko khóè ne di zi xg'ae zi qõòa q'aakagu ka.  
\v 23 Eẽm ko xg'ae zi qõòa q'aakagua xg'ara kam kò cúíse xàbìm koe q'ábà qaò, síím gha còrè ka. Eẽ i ko dqòa kam kò gaa koe cúíse hãa.  
\v 24 Igabam kò dxòro ba tshàan nqáè koe hãa, nqõóm ka nqúù ka, a ko tshàan di qhonèan ka ntcãa-ntcãaè, tc'ãá ba xu kò q'óá-kg'ama khama.   
\p
\v 25 Me Jeso ba q'uu-kg'ai-q'oo ka hàà cgae xu, tshàam tc'amkg'ai koe náà qõò a.  
\v 26 Igaba ẽe xu ko xgaa-xgaase-kg'ao xu bóò Mem ko tshàam tc'amkg'ai koe náà qõò ka xu kò kaisase q'ae, a máá: “Dca̱usoma me e!” témé, a xu a q'áòan ka q'au.  
\v 27 Igabam kò Jeso ba qháése kg'ui cgoa xu a máá: “Tíí Ra a ke xao tòón tcáó! Táá q'áò guu,” témé.  
\v 28 Me Petere xo̱a Me a máá: “X'aiga Tsi Nqari Tseè, Tsáá ga Tsi kò ii ne, bìrí te nakar tshàam tc'amkg'ai koe síí cgae Tsi,” témé.  
\v 29 Me máá: “Hàà,” témé. Me kò nxãaska Petere ba dxòrom koe xõa, a ba a tshàam tc'amkg'ai koe qõò a Jesom koe síí.  
\v 30 Igaba ẽem ko tc'ãá ba bóò kam kò q'áò, a ba a tshoa-tshoa a tshàan ka tóm̀mè, kam ko q'au a máá: “X'aigaè, hùi te,” témé.  
\v 31 Me Jeso ba tshàua ba qháése tchoanà a qgóó me, a bìrí me a máá: “Tsáá ncẽe cg'áré dtcòm̀an di tsi, dùús domka tsi kò káíse tc'ẽe-tc'ẽesea máá?” témé.   
\p
\v 32 Eẽ tsara ko dxòrom koe q'ábà kam kò gam tc'ãá ba téé.  
\v 33 Xu nxãaska ẽe kò dxòrom koe hàna xu dqo̱m̀ Me a máá: “Tseeguan kaga Tsi Nqarim di Tsi Cóá Tsi i,” témé.   
\s1 Jeso ba ko Genesarete dim nqõóm koe tsàara ne khóè ne qãèkagu  
\r (Mk 6:53-56)  
\p
\v 34 Eẽ xu ko tshàa ba tchoaba ka xu kò Genesarete dim nqõóm koe hàà.  
\v 35 Eẽm nqõóm di xu khóè xu ko Jeso ba bóòa q'ãa ka ne kò kg'uian tsééa úú gaam nqõó ba nxa̱ma-nxa̱ma hãa xu nqõó xu koe, ne wèé ne khóè ne gane di tcìì-khoean Gam koe óága,  
\v 36 a ne a dtcàrà Me, kg'amaga ne gha Gam dim qgáím xgáḿ-kg'am qgóó sa. Ne kò wèéa ne ẽe ko qgóó Me ne kg'õèkaguè.   
\c 15  
\s1 Ncìí kuri di cauan kaia ne khóè ne di i  
\r (Mk 7:1-13)  
\p
\v 1 Xu nxãaska Farasai xu hẽé naka x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu hẽéthẽé Jerusalema koe guu a Jeso ba hàà cgae, a hàà tẽè Me a máá:  
\v 2 “Dùús domka xu ko Tsari xu xgaa-xgaase-kg'ao xu ncìí kuri di cauan kaia ne khóè ne di ntcoea máá? Eẽ xu ko tc'õós cookg'ai koe xu xg'aà tshàu tama ka,” témé.   
\p
\v 3 Me Jeso ba xo̱a xu a máá: “Dùús domka xao ko gaxao igaba gaxao di cauan tc'ãà-tc'ãa a Nqarim di x'áèan ntcoea máá?  
\v 4 Nqari ba ko máá: ‘Tcom méé tsi saò ba hẽé naka saò sa hẽéthẽé e,’ a ko gataga máá: ‘Wèém ẽe ko xõòm ka kana xõòs ka cg'ãèse kg'ui ba gha cg'õoè,’ témé.  
\v 5 Igaba xao ko gaxao máá: ‘Khóèm kò ko xõò ba kana xõò sa bìrí a máá: ‘Eẽr ga ko hùi cgoa tsia sa, nxãa sa \add Nqari bar nqòòkagua hãas\add* máàku si i \add khamar ko hùia tsi ka tààè\add*,’ témé  
\v 6 ne i qaase tama xõò bam gha tcom sa,’ ta xao mééa, a xao a ncẽem dàòm ka gaxao di cauan cgoa Nqarim dim kg'ui ba káà-hùikagua hãa.  
\v 7 Gaxao qãè khóèan khama ko ma kúrúse xaoè, tseegusem kò ko Isaia porofita gaxao ka, ncẽem kò ko \add Nqarim kg'uia hãa sa nxàe ka a ko\add* máá:   
\q1
\v 8 ‘Ncẽe ne khóè ne ko kg'áḿa ne cgoa tcom Te,  
\q1 igabaga i gane di tcáóan Tíí koe nqúù u,   
\q1
\v 9 a ne a ko káà hùise dqo̱m̀ Te.  
\q1 Gane di zi xgaa-xgaa zia  
\q1 x'áè-kg'áḿ zi khóè ne di zi i khama,’  
\m témé ka,” tam Jeso ba méé.   
\s1 Gúù zi khóè ne ko kúrú ne cg'uriga zi  
\r (Mk 7:14-23)  
\p
\v 10 A ba a khóè ne Gam koe tciia óá a bìrí ne a máá: “Komsana naka tua kóḿa q'ãa.  
\v 11 Eẽ ko kg'áḿs koe tcãà sa khóè ba cg'uri-cg'uri tama, igaba ẽe ko khóèm kg'áḿ koe tcg'oa sa ko khóè ba cg'uri-cg'uris ga si i,” témé.   
\p
\v 12 Xu nxãaska xgaa-xgaase-kg'ao xu hàà cgae Me a bìrí Me a máá: “A q'ana Tsia, Farasai xua kò xg'aìa hãa sa, ncẽes gúù sa xu kò kóḿ ka?” témé.  
\v 13 Me xo̱a xu a máá: “Wèém hìim Tirim Xõòm nqarikg'ai dim xhárà tama ba gha q'óèa tcg'òóè to̱bea ba cgoa.  
\v 14 Guu xu! Káà-tcgáí xu tcéè-tcuì-kg'ao xu u, káà-tcgáí ne khóè ne di xu ke. Káà-tcgáím khóèm kò c'ẽem khóèm káà-tcgáí ba tcéè-tcuì ne tsara gha wèéa tsara ga ha̱ém q'oo koe cg'áéa tcãà,” tam méé.   
\p
\v 15 Me Petere xo̱a Me a máá: “Ncẽes sere-seres ka bìría tchàno-tchano xae e,” témé.  
\v 16 A ba a máá: “Qanega xao gáé kóḿa q'ãa tama?  
\v 17 Bóò tama xao gáé hãa, dùús wèés ẽe ko kg'áḿs koe tcãà sa ko ncãàs koe qõò, a sa a síí tc'áróm koe tcg'oa sa?  
\v 18 Igaba ẽe kg'áḿs koe guu a tcg'oara hãa sa tcáós koe guua, si ko nxãa sa khóè ba cg'uri-cg'uri.  
\v 19 Tcáós koe i ko cg'ãè tc'ẽean guu a tcg'oa khama, cg'õokuan hẽé, cg'áràn hẽé, xóé cgoakuan hẽé, ts'ãàn hẽé, tshúù-ntcõakagukuan hẽé, naka cóèkuan hẽéthẽé e.  
\v 20 Ncẽea gazi gúù zi khóè ba ko cg'uri-cg'uri zi zi i, igaba cg'uriga tshàuan cgoa tc'õó sa khóè ba cg'uri-cg'uri tama,” tam méé.   
\s1 Khóès di dtcòm̀a ne  
\r (Mk 7:24-30)  
\p
\v 21 Eẽm qgáìm koem ko Jeso ba guu kam kò Ture hẽé naka Sitone hẽéthẽé dim nqõóm koe qõò.   
\p
\v 22 Kas kò gaa x'aè kaga Kanana dis khóès gaam xg'aekum di sa hàà cgae Me, a sa a q'au a máá: “X'aiga Tsi Nqari Tseè, Dafitem ka tsgõose-coa Tseè, thõò-xama máá te, tiris cóá sa ko kaisase dxãwa tc'ẽean ka xgáèè ke,” témé.  
\v 23 Me Jeso ba táá c'ẽem kg'uim ga ba xo̱a si. Xu Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu hàà dtcàrà Me, a máá: “Bìrí si nakas qõò, q'auas ko xùri xae e ke,” témé.  
\v 24 Me xo̱a a máá: “Iseraele di ne khóè ne ncẽe ho̱àra ghùuan khama ii ne koe cúíga Ra tsééa óáèa hãa,” témé.   
\p
\v 25 Si khóè sa hàà, a cookg'aia ba koe qúrùa sa cgoa qo̱m̀ a máá: “X'aigaè, hùi te,” témé.  
\v 26 Me xo̱a si a máá: “Qãè tama ia cóán di péréan gha séè a ha̱ghuan xaoa mááè sa,” témé.   
\p
\v 27 Si máá: “Eè X'aigaè, igaba i ko ha̱ghuan igaba qàmà-coa zi péréan di zi q'õòsean di tafolean koe ko guu a tcheè zi tc'õó na,” témé.  
\v 28 Me nxãaska Jeso ba xo̱a si a máá: “Khóè seè, kaisa dtcòm̀an si úúa! Eẽ si ko ma tc'ẽe khamaga ma méé i kúrúse,” témé. Si kò gas dis cóá sa gaam x'aèm ẽem kaga qãè.   
\s1 Jeso ba ko káí ne khóè ne qãèkagu  
\p
\v 29 Me Jeso ba ẽe koe guu a Galilea dim tshàam qàe koe síí, a ba a xàbì ba q'ábà qaò a síí ntcõó gaa koe.  
\v 30 Zi káí zi xg'ae zi hàà cgae Me a óá ts'íìko ne hẽé naka káà tcgáí ne hẽé, naka nqo̱ara ne hẽé naka kg'ui tama ne hẽé naka káí ne c'ẽe ne hẽéthẽé e, a ne a hàà nqàrè-kg'ama ba koe xòo ne, Me qãèkagu ne.  
\v 31 Ne khóè ne are, ẽe ne ko kg'ui tama ne khóè ne bóò ne ko kg'ui ka, naka ẽe nqo̱ara hãa ne hẽé ne ko qãè ka, naka ẽe ts'íìko ne hẽé ne ko qõò ka, naka ẽe káà tcgáí ne ko bóò ka hẽéthẽé e. Ka ne ko Iseraele dim Nqari ba dqo̱m̀.   
\s1 Jeso ba ko 4,000 sa nqáéa ne khóè ne tc'õókagu  
\r (Mk 8:1-10)  
\p
\v 32 Me Jeso ba Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu tciia óá a máá: “Ncẽe ne khóè ner ko thõò-xama máá, ncẽeska ne nqoana cáḿan Tíí cgoa hãa khama, a tc'õó ne gha gúù ga úú tama, Ra xàbà ne hãase dìbikagua ne tc'ẽe tama, hẽé ne gha a dàòan q'oo koe qgaè-kg'ai a cg'áé khama,” tam méé.  
\v 33 Xu Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu xo̱a Me a máá: “Ncẽem tchàa-xgóóm koe xae gha ndaa koe tc'ãòa péréan hòò, a ncẽeta noos xg'ae sa tc'õókagu?” témé.  
\v 34 Me Jeso ba tẽè xu a máá: “Nta noo péréan xao úúa?” témé. Xu máá: “7 péréan hẽé naka cg'orò x'aù-coan hẽéthẽé e,” témé.   
\p
\v 35 Me xg'ae sa bìrí si góḿan-kg'ai koe ntcõó.  
\v 36 Me gaxu péré xu 7 xu hẽé naka x'aùan hẽéthẽé séè, a ba a Nqari ba qãè-tcaoa máá xg'ara, a khõá q'aa a, a xgaa-xgaase-kg'ao xu máà a, xu xgaa-xgaase-kg'ao xu khóè ne máà a.  
\v 37 Ne wèéa ne ga tc'õó a ne a xg'ãà, gaa koe guus ka xu kò xgaa-xgaase-kg'ao xu ẽe kò qaùan ka 7 zi q'ore zi tcana cg'oè-cg'oe.  
\v 38 Khóè ne ẽe kò tc'õó nea kò 4,000 ne e, khóè zi hẽé naka cóán hẽéthẽé kò nxárá tcãàè tama ne.   
\p
\v 39 Me kò khóè ne dìbikagu, a ba a dxòrom koe tcãà a Magatane dim nqõóm koe qõò.   
\c 16  
\s1 Farasai xu hẽé naka Saduke xu hẽéthẽéa ko x'áí sa qaa  
\r (Mk 8:11-13; Lk 12:54-56)  
\p
\v 1 Xu kò Farasai xu hẽé naka Saduke xu hẽéthẽé xu hàà cgae Me, a qgóó Me xu gha qgáìan xu kòo qaa khama dtcàrà Me, \add are-aresas\add* x'áís nqarikg'ai di sam gha x'áí xu sa.  
\v 2 Me xo̱a xu a máá: [“Dqòara i kò hãa ne tu ko máá: ‘Nqarikg'ai ne nco̱à a, khamam gha q'uu dim cáḿ ba qãè me e,’ témé,  
\v 3 a ncẽe ntcùúkg'ai cgoa kò ii ne tu ko máá: ‘Nqarikg'ai ne nco̱à a, a ntcùú u, khama i gha ncẽe cáḿ ka tuu-c'õòan hàna,’ témé. Nqarikg'ai di bóòse-q'ooan nxàea ka̱bian tu q'ana hãa, ka tu gáé cuiskaga ncẽem x'aèm ka ko kúrúse zi x'áí zi kgoana naka nxàea ka̱bia hãa tite?]  
\v 4 Qhàòs ncẽe cg'ãè cau, a cg'árà di sa ko \add are-aresas\add* x'áí sa qaa. Igabas cúís x'áís ga sa x'áíèa hãa tite, Jonam dis x'áís cúís oose,” tam Jeso ba méé. A ba a nxãaska guu ne a qõò.   
\s1 Farasai xu hẽé naka Saduke xu hẽéthẽé di péré gãé-gãea ne  
\r (Mk 8:14-21)  
\p
\v 5 Eẽ xu ko xgaa-xgaase-kg'ao xu tshàa ba tchoaba ka xu kò péréan séè c'urùa hãa.  
\v 6 Me Jeso ba bìrí xu a máá: “Q'ãa méé xao, naka xaoa kòresea hãa Farasai xu hẽé naka Saduke xu hẽéthẽé di péré gãé-gãean koe,” témé.   
\p
\v 7 Xu nxãaska kg'ui cgoaku a máá: “Ncãa xae táá péréan cgoa hàà,” témé.   
\p
\v 8 Igabam kò Jeso ba \add Gaxu di kg'uian\add* q'ana hãase bìrí xu a máá: “Gaxao ncẽe cg'áré dtcòm̀an úúa xaoè, dùús domka xao ko péréan xao úú tamas ka kg'ui cgoakua máá?  
\v 9 Qanega xao gáé bóòa q'ãa tama? A tc'ẽe-tc'ẽese tama xaoa 5 xu péré xu ncẽe Ra kò 5,000 ne khóè ne khõá q'aa máá xu, naka nta noo q'ore zi xao kò tcana cg'oè-cg'oe sa?  
\v 10 Kana xaoa tc'ẽe-tc'ẽese tama 7 xu péré xu ka, 4,000 ne khóè ne koe, naka nta noo zi q'ore zi xao ko tcana cg'oè-cg'oe sa?  
\v 11 Dùúska xao bóòa q'ãa tama, péréan kar kg'ui cgoa xao o tama sa? Igaba méé xao Farasai xu hẽé naka Saduke xu hẽéthẽé di péré gãé-gãean koe kòresea,” tam méé. \fig Khóè zia ko péréan kúrú, a ko tcõo o.|src="LB00136.tif" size="col" ref="16:11" \fig*   
\p
\v 12 Xu nxãaska kóḿa q'ãa, péré gãé-gãean koe méé xu kòrese sam nxàe tama sa, igaba Farasai xu hẽé naka Saduke xu hẽéthẽé di xgaa-xgaan koe e sa.   
\ms1 Jeso ba ko Jerusalema koe qõò (16:13–20:34)  
\s1 Petere ba ko Jesom koe nxàese  
\r (Mk 8:27-30; Lk 9:18-21)  
\p
\v 13 Eẽm ko Jeso ba Kaesarea Filipi ta ko ma tciièm nqõóm koe hàà kam kò Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu tẽè a máá: “Khóèm dim Cóám ka ne ko khóè ne máá dìí Me e, témé?” ta méé.  
\v 14 Xu xo̱a a máá: “C'ẽe ne ko máá: Johane Tsi tcguù-tcguu-kg'ao Tsi i,” témé, ne ko c'ẽe ne máá: “Elija Tsi i,” témé, ne ko c'ẽe ne qanega máá: “Jeremia Tsi i kana porofiti xu ka c'ẽe Tsi i,” témé.   
\p
\v 15 Me máá: “Kháé xao ko gaxao nta méé, dìí Raa, ta xao ko méé?” témé.  
\v 16 Me Simone Petere ba xo̱a Me a máá: “Tsáá Tsia \add nqòòkaguèa\add* Tsi Kreste Tsi i, kg'õèam Nqarim di Tsi Cóá Tsi,” témé.   
\p
\v 17 Me Jeso ba xo̱a me a máá: “Ts'ee-ts'eekg'aièa tsia tsáá Simone tsi, Jonam di tsi cóá tsi, ncẽe sa tsi khóèan ka x'áíè tama, igaba tirim Xõòm nqarikg'ai koe hànam ka a khama.  
\v 18 Ra ko Tíí bìrí tsi a ko máá, Petere tsi i, témé, ra gha Tiris kereke sa ncẽes nxõ̱ás tc'amkg'ai koe tshào, i dxãwam di qarian ga tàà si tite.  
\v 19 Xgobekg'aman nqarikg'ai di x'aian dir gha máà tsi, si gha wèés gúùs ẽe tsi ko nqõómkg'ai koe qáé sa nqarikg'ai koe qáéèa hãa, si gha wèés gúùs ẽe tsi ko nqõómkg'ai koe kgoara sa nqarikg'ai koe kgoaraèa hãa,” tam méé.  
\v 20 A ba a nxãaska Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu qarika x'áè a máá, táá méé xu cúí khóè ga bìrí Kreste Me e sa, témé.   
\s1 Jeso ba ko Gam di xgàrasean hẽé naka Gam di x'ooan hẽéthẽé ka kg'ui  
\r (Mk 8:31–9:1; Lk 9:22-27)  
\p
\v 21 Jeso ba kò ẽem x'aèm koe guu a Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu tshoa-tshoa a x'áí, Jerusalema koe méém qõò sa, naka síí kaia xu hẽé, naka kaia xu peresiti xu hẽé, naka x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu ka hẽéthẽé thõò-thõoè sa, naka baa cg'õoè, naka baa nqoana dim cáḿ ka x'ooan koe ghùiè.   
\p
\v 22 Me Petere ba séèa tcg'òó Me, a tshoa-tshoa a dqàè Me a máá: “Cuiskaga a, X'aigaè, ncẽes gúù sa cuiskaga Tsáá koe kúrúse tite!” témé.  
\v 23 Igabam kò Jeso ba ka̱bise a Petere ba bìrí a máá: “Tíí koe tcg'oa, satanaè, Tiri tsi qa̱e-kg'ao tsi i, Nqarim di zi gúù zi koe tsi tc'ẽea tsi tcãà tama ke, igaba tsi khóèan di zi gúù zi koe tcãà tc'ẽea,” témé.   
\p
\v 24 Me nxãaska Jeso ba Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu bìrí a máá: “Ncẽè c'ẽem khóèm kò xùri Te kg'oana ne méém bóòa xguìse naka baa gam dim xgàu hìi ba dcẽé naka xùri Te.  
\v 25 Dìím wèém ẽe gaam dis kg'õè sa qgóóa qari kg'oana bas gha aaguse cgae, igaba dìím wèém ẽe ko Tíí domka gaam dis kg'õès ka aaguse cgaeè, ba gha hòò si khama.  
\v 26 Dùús ka ba gha khóè ba kháé ka̱bisea mááè, ncẽè wèém nqõó bam kòo hòò, a ba a gaam dis kg'õès ka aaguse cgaeè ne, kana ba gha khóè ba gaam di kg'õèan téé-q'oo koe dùútsa gúù sa tcg'òó a máà?  
\v 27 Xõòm dim x'áàm koe hànasem gha Khóèm dim Cóá ba Gam di xu moengele xu cgoa hàà khama, a ba a gha wèém khóè ba ẽem kúrúa hãa zi tséé zi koe guu a suruta.  
\v 28 Tseegua ner ko bìrí tu u: Ncẽe koe téé-tẽe ne ka c'ẽea ne x'ooan xám̀a hãa tite, Khóèm dim Cóá ba ne bóò, Me Gam di x'aian koe hãase hàà tama cookg'ai koe,” tam méé.   
\c 17  
\s1 Jesom di bóòse-q'ooa ne ko ka̱bise a tãá  
\r (Mk 9:2-13; Lk 9:28-36)  
\p
\v 1 6 cáḿan qãá q'oo koem kò Jeso ba Petere ba hẽé, naka Jakobo ba hẽé, naka gam ka qõesem Johane ba hẽéthẽé xu séè, a kaiam xàbì ba q'ábà qaò cgoa xu, xu gaa koe síí cúía hãa.  
\v 2 Gaxu cookg'ai koe i kò bóòse-q'ooa ba ka̱bise a tãá, i kg'áía ba cáḿs khama ma tca̱à, i Gam di qgáían x'áàm khama ma q'úú.  
\v 3 Ka tsara kò gaa x'aè kaga Moshe ba hẽé naka Elija ba hẽéthẽé tsara gaxu ka bóòè, a ko Jesom cgoa kg'ui.  
\v 4 Me Petere ba Jeso ba bìrí a máá: “X'aigaè, qãès gúù si i ncẽe koe xae hãa sa. Ncẽè tc'ẽe Tsi kòo ne, ra gha nqoana nquu xu ncẽe koe tshào, me gha c'ẽe ba Tsari ii, me c'ẽe ba Moshem di, me gha c'ẽe ba Elijam di,” tam méé.   
\p
\v 5 Eẽm qanega hãa a ko kg'ui kas kò kúúga x'áàkos túú-c'õò sa qàbia tcãà xu. Me kò gaa x'aè kaga kg'ui ba túú-c'õòs q'oo koe tcg'oa a máá: “Ncẽe ba Tirim Cóá Me e, ncàm̀a Raa ba, Gaam kar kaisase qãè-tcaoa hãa. Komsana Me,” témé.   
\p
\v 6 Eẽ xu ko xgaa-xgaase-kg'ao xu ncẽes gúù sa kóḿ ka xu kò kg'áía xu cgoa góḿankg'ai koe cg'áé, a xu a kaisase q'ae.  
\v 7 Igabam kò Jeso ba hàà a qgóó xu a máá: “Tẽea xao téé, naka táá q'áò guu,” témé.  
\v 8 Eẽ xu ko ghùi-kg'ai ka xu kò táá cúí khóè ga hòò, Jesom cúím oose.   
\p
\v 9 Eẽ xu ko xàbìm koe xõa kam kò Jeso ba x'áè xu a máá: “Táá cúí khóè ga ẽe xao bóòa hãa sa bìrí guu, nakam nxãakg'aiga Khóèm dim Cóá ba x'ooan koe síí tẽe,” témé.  
\v 10 Xu xgaa-xgaase-kg'ao xu tẽè Me a máá: “Dùús domka xu ko nxãaska x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu máá, Elija ba méém kg'aia hàà, téméa máá?” témé.  
\v 11 Me Jeso ba xo̱a xu a máá: “Tseeguan kagam gha Elija ba hàà, a hàà wèé zi gúù zi kg'ónò,  
\v 12 igabar ko bìrí xao o a ko máá: Elija ba ncìísega hààraa, igabaga ne kò bóòa q'ãa me tama, a kò wèé zi gúù zi tc'ẽe ne kò ko zi kúrú cgae me. Gaam dàòm cúím kagam ko Khóèm dim Cóá ba hàà tshàu q'ooa ne koe xgàraè,” tam méé.  
\v 13 Xu nxãaska xgaa-xgaase-kg'ao xu kóḿa q'ãa, Johanem tcguù-tcguu-kg'aom kam ko kg'ui sa.   
\s1 Jeso ba ko dxãwa tc'ẽean ka tcãàèam cóá ba kg'õèkagu  
\r (Mk 9:14-29; Lk 9:37-43a)  
\p
\v 14 Eẽ xu ko xg'aes koe hàà, kam kò c'ẽem khóè ba Jesom koe hàà, a ba a hàà cookg'aia ba koe qo̱m̀,  
\v 15 a máá: “X'aigaè, thõò-xama máá tirim cóá ba, x'óóa qae dis tcìì sam úúa, a ko kaisase xgàrase, a ko káí-kg'aise c'eean hẽé naka tshàan hẽéthẽé q'oo koe cg'áéa tcãà ke.  
\v 16 Ra Tsari xu xgaa-xgaase-kg'ao xu koe óága mea, igaba xu kò kg'õèkagua ba ka tààè,” tam méé.   
\p
\v 17 Me Jeso ba xo̱a me a máá: “Oo, tsóágase dtcòm̀ úú tamas qhàò sa gáé ncẽe sa, a cg'ãè tc'ẽe sa! Nta noo x'aèa ne Ra gha gatu cgoa hãa! Nta noose Ra gha qáò-tcaoa máá tu u! Ncẽe koe óá me, Tíí koe!” témé.  
\v 18 Me Jeso ba dxãwa tc'ẽean dqàè, i gam cóám koe tcg'oa, me gam x'aèm koe ga guu a qãè.   
\p
\v 19 Nxãaska xu kò xgaa-xgaase-kg'ao xu Jeso ba dxùukg'ai koe séèa tcg'òó, a tẽè Me a máá: “Dùús domka xae kò tààè, a táá xhàiagu u?” témé.  
\v 20 Me xo̱a xu a máá: “Cg'áré dtcòm̀an xao úúa hãa domka a. Tseeguan kar ko bìrí xao o, a ko máá: Dtcòm̀an xao kò úúa mosetara dis hìis dim tc'ubim khama noo o, ne xao gha ncẽem xàbì ba bìrí a máá: ‘Ncẽe koe tcg'oa naka ẽe síí hãa koe síí,’ témé, nem gha tcg'oa. Cúí gúù ga tàà xaoa hãa tite.  
\v 21 [Igaba i ncẽeta iian tcg'oa tama, igaba còrèan hẽé naka tc'õoan carasean ka hẽéthẽé cúíga i ko kúrúse],” témé.   
\s1 Jeso ba ko gaia Gam dis x'oos ka kg'ui  
\r (Mk 9:30-32; Lk 9:43b-45)  
\p
\v 22 Eẽ xu ko Galilea koe hààraa xg'ae kam kò Jeso ba bìrí xu a máá: “Khóèm dim Cóá ba gha hàà khóè ne tshàu q'oo koe tcãàè,  
\v 23 ne gha cg'õo Me, Me gha nqoana dim cáḿ ka x'óóan koe ghùiè,” témé. Xu kò xgaa-xgaase-kg'ao xu kaisase tshúù-tcao.   
\s1 Tempelem ko tcg'òóa mááè maria ne  
\p
\v 24 Eẽ xu ko Jeso ba hẽé naka Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu hẽéthẽé xu Kaperenaume koe tcãà ka xu kò tempelem di xu mari xg'ae-xg'ae-kg'ao xu Peterem koe hàà a tẽè me a máá: “Gaxao dim xgaa-xgaa-kg'ao ba gáé tempelem di marian tcg'òó tama?” témé.  
\v 25 Me xo̱a a máá: “Eè, tcg'òó om ko,” témé.  
\p Eẽm ko Petere nquum q'oo koe tcãà, kam kò Jeso ba tc'ãà a kg'ui cgoa me a máá: “Nta tsi ko ma tc'ẽe, Simoneè? Dìín koe xu ko nqõóan di xu x'aiga xu marian séè? X'áé-kg'ao ne koea kana c'ẽe ne koea?” ta méé.  
\v 26 Me Petere xo̱a a máá: “C'ẽe ne koe e,” témé. Me Jeso ba bìrí me a máá: “Nxãaska ne x'áé-kg'ao ne kgoarasea.  
\v 27 Gatà i ii igaba méé xae táá ghã̱a xu guu, ke tshàam koe qõò naka x'aù qgóó cgoa dim dqùi ba síí tcãà, naka tc'ãà dim x'aùm qgóó tsi ko ba séè, naka kg'áḿa ba kgóà, kaiam mari ba tsi gha hòò ke. Séè me naka síí mari xg'ae-xg'ae-kg'ao xu máà me, Tíí hẽé naka tsáá hẽéthẽé tsam di suruta iise,” tam méé.   
\c 18  
\s1 Nqarikg'ai di x'aian koe kaisase kaia ba  
\r (Mk 9:33-37; Lk 9:46-48)  
\p
\v 1 Eẽm x'aèm ka xu kò xgaa-xgaase-kg'ao xu Jesom koe hàà a tẽè Me a máá: “Dìína nqarikg'ai di x'aian koe kaia?” témé.   
\p
\v 2 Me cg'árém cóá ba Gam koe tciia óá, a hàà xg'aekua xu koe tòó me,  
\v 3 a máá: “Tseegua ner ko bìrí xao o: Ka̱bise xao kò a cóán khama ii tama, ne xao cuiskaga nqarikg'ai di x'aian koe tcãà tite.  
\v 4 Gaa domkagam gha wèém ẽe ko ncẽem cóám khama ma cg'áré-cg'arese ba nqarikg'ai di x'aian koe kaia ba ii.  
\v 5 Dìím wèém ẽe ko ncẽeta iim cóá ba Tiri cg'õèan koe qãèse hààkagu ba ko Tíí tc'áróga qãèse hààkagu.   
\s1 Chìbi kúrúkaguku sa  
\r (Mk 9:42-48; Lk 17:1-2)  
\p
\v 6 “Igabaga dìím wèém ẽe ko ncẽe ne cg'áré ne ncẽe ko Tíí koe dtcòm̀ ne ka c'ẽe ba chìbian kúrúkagum ka i gha qãè ii, gáí cgoa dis nxõ̱ás kaias kòo qg'áóa ba koe qáéa tòóè, me tshàam ka nqãaka xaoa tcãàè, a tóm̀mè ne.  
\v 7 Haò, cg'ãè i gha ii nqõóm koe, gúù zi ncẽe ko khóèan chìbian kúrúkagu zi ka! Eẽta ii zi gúù zi méé zi hàà, igabaga haò, cg'ãè i gha ii, khóèm ẽe zi ko gaa zi gúù zi gam koe guu a hààm ka.   
\p
\v 8 “Ncẽè tsarim tshàu ba kana tsarim nqàrèm kò ko chìbi kúrúkagu tsi ne méé tsi q'ãea tcg'òó naka aagu me. Qãèa i gha máá tsi, nqo̱ara hãase kana ts'íìkose tsi gha kg'õèan koe tcãà ne, cám̀ tshàu kana cám̀ nqàrèse chõò tama c'eean koe xaoa tcãàèan ka khama.   
\p
\v 9 “A ncẽè tsarim tcgáím kò ko chìbian kúrúkagu tsi ne, ho̱bea tcg'òó naka aagu me. Qãè i gha máá tsia, káà tcgáíse tsi gha kg'õèan koe tcãà sa, cám̀ tcgáí úúase chõò tamas c'ees dxãwam dis koe xaoa tcãàèan ka ke.   
\s1 Ho̱àra hãas ghùus dis sere-sere sa  
\r (Lk 15:3-7)  
\p
\v 10 “Q'ana méé tu hãa naka táá ncẽe ne cg'áré ne ka c'ẽea ne ga cg'ãa-cg'ana iise bóò guu. Bìrí tu ur ko a ko máá: gane di xu moengele xu nqarikg'ai koe hãa xu ko Abom nqarikg'ai koe hàna ba wèé x'aè ka bóò ke.  
\v 11 [Khóèm dim Cóá ba hààraa, hààm gha ho̱àra ne kgoara ka.]   
\p
\v 12 “Nta tu ko ma tc'ẽe? Ncẽè khóèm kò 100 zi ghùu zi úúa, si gazi xg'aeku koe cúí sa ho̱à, ne ba cuiskaga ẽe zi 99 zi xàbìan koe guu naka ẽe ho̱àra hãa sa síí qaa tite?  
\v 13 A ncẽè hòò sim kòo ne, tseegua ner ko bìrí tu u a ko máá: Kaisasem gha gaas ẽes cúís domka qãè-tcao, ho̱à ta ga hãa zi 99 zi nqáéa hãase.  
\v 14 Gatà iim dàòm cúím kam gatu dim Xõòm nqarikg'ai koe hàna ba tc'ẽe tama, ẽe cg'áré ne ka i gha cúía ne ga kaàkaguè sa.   
\s1 Tsáá qõem ncẽe ko chìbian kúrúa máá tsi ba  
\p
\v 15 “Ncẽè tsáá qõem kò chìbian kúrú cgae tsia ne méé tsi síí cgae me, naka dqàè me cám̀ tsao ii koe, a ncẽè komsana tsim kò ko ne tsi ncãa tsáá qõe ba gaicara hòòa mááse.  
\v 16 Igabam kò komsana tsi tama ne méé tsi cúí kana cám̀ khóèan cgoa síí cgae me. \add Ncẽes gúù sa tsi kò kúrú ne tsi ko Nqarim di zi Tcgãya zi ko nxàe sa kúrú ncẽe ko máá:\add* ‘Cám̀ kana nqoana khóèan kò c'ẽes gúù sa nxàea tseegukagu ne i gha wèé khóèan ga tseeguan bóòa hãa,’ témé sa.  
\v 17 A ncẽè komsana ne tamam kò hãa ne méé tsi kerekes dis xg'aes di ne koe síí naka bìrí ne. A ncẽè kerekes di ne nem kò komsana tama ne méé tsi tãám nqõóm dim khóèm khama ma qgóó me, kana mari xg'ae-xg'ae-kg'aom khama ma.   
\p
\v 18 “Tseegua ner ko bìrí tu u a ko máá: Dùús wèés ẽe tu gha nqõómkg'ai koe qáé sa gha nqarikg'ai koe qáéèa hãa. Si gha gatà dùús wèés ẽe tu gha nqõómkg'ai koe kgoara sa nqarikg'ai koe kgoaraèa hãa.   
\p
\v 19 “Gaicara Ra ko [tseeguan] bìrí tu u a ko máá: A ncẽè gatu ka cám̀ tsara kò nqõómkg'ai koe c'ẽes gúùs dtcàrà koe dtcòm̀kua ne, ne tsara gha Abom nqarikg'ai koe hànam ka kúrú mááè si.  
\v 20 Nda koe ga igaba cám̀ kana nqoana khóèan kòo tirim cg'õèm cgoa xg'aea hãa, ner gaa koe gane xg'aeku koe hàna,” tam méé.   
\s1 Cgóm̀ku úú tamam qãàm dis sere-sere sa  
\p
\v 21 Me nxãaska Petere ba Jesom koe hàà a tẽè Me a máá: “X'aigaè, nta noo q'oro ba gha tíí qõe ba chìbian kúrú cgae te, ra chìbia ba qgóóa máá me, 7 q'oroa gáé?” témé.  
\v 22 Me Jeso ba xo̱a me a máá: “Bìrí tsir ko: 7 q'oro ka tamase, igaba 70 zi 7 zi i.   
\p
\v 23 “Gaa domka i nqarikg'ai di x'aian x'aigam cgoa ko nxárá xg'aeè, ẽe ko gam di ne qãà ne cgoa xg'ae a ntcõó a ẽe ne cgóbè cgae mea zi gúù zi nxàe cgoa ne ba.  
\v 24 Eẽm ko tshoa-tshoa a ko gatà hẽé kagam kò khóèm 10 cãan marian di kò cgóbè cgae mea ba gam koe óáè.  
\v 25 Surutaa ba kam kò ko tààè khamam kò x'aiga ba x'áè sa tcg'òó, gabá hẽé naka gam dis khóè sa hẽé naka cóáa khara hẽé naka wèé gúùan ẽem úúa hãa hẽéthẽé méé i x'ámáguè, nakam suruta ka̱biè sa.  
\v 26 Me qãà ba cookg'aia ba koe qo̱m̀, a còrè me a máá: ‘X'aigaè, qáò-tcaoa máá te, wèé gúùa ner gha suruta ka̱bi ke,’ témé.  
\v 27 Me ẽem qãàm dim x'aiga ba thõò-xama máá me, a kgoara me, a chìbia ba qgóóa máá me.   
\p
\v 28 “Igabaga ẽem ko gaam qãà ba tcg'oa, kam kò c'ẽem qãàm cg'áré mari-coan kò cgóbè cgae mea ba hòò. A ntcàù me, a tshoa-tshoa a chúú-chuu me, a máá: ‘Cgóbè cgae tea tsias gúù sa suruta ka̱bi,’ témé.  
\v 29 Me gam ka c'ẽe ba qo̱m̀ a dtcàrà me a máá: ‘Qáò-tcaoa máá te, surutar gha ka̱bi tsi ke,’ témé.  
\v 30 Gabagam ko xguì, a ba a qõò a síí kúrú me khóè ba qáé-nquus koe tcãàè, a nxãakg'aiga síí suruta ka̱bi me.   
\p
\v 31 “Eẽ xu ko c'ẽe xu qãà xu ẽe kúrúsea sa bóò ka xu kò kaisase tshúù-tcao, a xu a síí gaxu dim x'aiga ba bìrí wèé zi gúù zi ẽe kúrúsea zi.  
\v 32 Me nxãaska x'aiga ba qãà ba tciia tcãà a máá: ‘Tsáá qãà tsi cg'ãè cau tsi, wèé chìbia tsi ẽe gar kò qgóóa máá tsia, dtcàrà tea tsi kò hãa domka.  
\v 33 Qaase tama i gáé kò hãa, thõò-xama-máákuan tsi ga tsáá ka c'ẽem koe úú sa, ncẽer kò ma thõò-xama máá tsia khamaga ma?’ témé.  
\v 34 Me xgóàm hãa khama gam ka q'õòse ba síí qáé-nquus koe tcãà me, me kaisase thõò-thõoè, a síí nxãakg'aiga suruta ka̱bi wèéan ẽem kò cgóbèa a.   
\p
\v 35 “Ncẽea tirim Xõòm nqarikg'ai dim gha thẽé gatu koe kúrús ga si i, ncẽè gatu ka c'ẽem wèém kò gam ka qõese ba wèé tcáóa ba cgoa qgóóa máá tama ne,” tam Jeso ba méé.   
\c 19  
\s1 Aagukus khóè khara di sa  
\r (Mk 10:1-12)  
\p
\v 1 Eẽm ko Jeso ba ncẽe zi gúù zi kg'uia xg'ara kam kò Galilea koe guu a Jutea koe qõò Jorotane di c'ẽe xòèan za.  
\v 2 Zi kò kaia zi xg'ae zi xùri Me, Me gaa koe ga kúrú ne ne qãè.   
\p
\v 3 Xu c'ẽe xu Farasai xu hàà cgae Me, qáé Me xu gha qgáìan xu kòo qaa khama a máá: “A x'áèan koe ia kgoaraèa, khóèm gha gam dis khóè sa aagu sa c'ẽes gúùs domka?” témé.   
\p
\v 4 Me xo̱a a máá: “Nxárá ta ga xao gáé hãa, tshoa-tshoas koem Kúrú-kg'ao ba khóè ba hẽé naka khóè sa hẽéthẽé kúrúa hãa sa?” témé.  
\v 5 A ba a máá: “Gaa domkagam gha khóè ba gam ka xõò ba hẽé naka xõò sa hẽéthẽé khara guu a ba a gha gam dis khóès koe tc'àmàse, khara gha cúím cgàa ba ii.  
\v 6 Gaa domka khara cuiskaga cám̀ tite, igabaga khara gha cúím cgàa ba ii. Gaa domka méés táá Nqarim ka xg'ae-xg'aeèa sa khóèm ka q'aa-q'aaè guu.   
\p
\v 7 Xu tẽè Me a máá: “Kháé dùús domka ba kò ko Moshe nxãaska x'áèan tcg'òóa máá, khóèm ga gam dis khóè sa q'ara khara hãa dis tcgãya sa máà, a aagu si di i?” témé.   
\p
\v 8 Me xo̱a xu a máá: “Gaxao di qari tcúúan domkam kò Moshe ba kgoara máá xao o, gaxao di zi khóè zi xao gha aagu sa. Igabaga i kò tshoa-tshoas koe gatà ii tama.  
\v 9 Igabar ko bìrí xao o a ko máá: Dìím wèém ẽe ko gam dis khóè sa aagu, cg'árà di gúù ka tamase, a ko c'ẽes khóè sa séè ba ko cg'áràn kúrú,” ta méé.   
\p
\v 10 Xu xgaa-xgaase-kg'ao xu bìrí Me a máá: “A ncẽè séèkus kò ncẽeta ii ne i qãè e khóè khara gha táá séèku sa,” témé.   
\p
\v 11 Me xo̱a xu a máá: “Wèé khóèan ga cuiskaga ncẽe kg'uian kóḿa q'ãa tite, igaba ẽe máàè ea ne cúí ne ne e.  
\v 12 Khóè xua hàna khama, cóán ábà tite xu: c'ẽe xua gatà ma ábàèa, xu c'ẽe xu khóèan ka gatà ma kúrúèa, xu c'ẽe xu gaxu ka kúrúse ana, nqarikg'ai di x'aian domka. Eẽ ga kóḿa q'ãa ba méém kóḿa q'ãa,” témé.   
\s1 Jeso ba ko cóán ts'ee-ts'eekg'ai  
\r (Mk 10:13-16; Lk 18:15-17)  
\p
\v 13 Nxãaska ne kò cóán Gam koe óá, tshàua bam gha tòó cgae, a còrèa máá a ka. Xu kò xgaa-xgaase-kg'ao xu khóè ne dqàè.   
\p
\v 14 Igabam kò Jeso ba máá: “Cóán guu naka i Tíí koe hàà. Táá xgáè-kg'am m guu! Nqarikg'ai di x'aia nea gatà ii ne di i ke,” témé.  
\v 15 A ba a tshàua ba gane koe tòó, a gaa koe guus ka tcg'oa a qõò.   
\s1 Qárí-kg'aom qguùa ba  
\r (Mk 10:17-31; Lk 18:18-30)  
\p
\v 16 Kam kò gaa x'aè kaga c'ẽem khóè ba Jesom koe hàà a ba a tẽè Me a máá: “Xgaa-xgaa-kg'ao Tseè, dùútsa gúùs qãè sa ra gha kúrú a nxãasega chõò tamas kg'õè sa hòò?” témé.  
\v 17 Me bìrí me a máá: “Dùúska tsi ko qãèan ka tẽè Tea máá? Cúím khóèm cúím ga ba qãè Me e. Igaba tsi kò kg'õèan koe tcãà kg'oana ne méé tsi x'áè-kg'áḿan qgóóa qari,” témé.  
\v 18 Me tẽè Me a máá: “Ndaka nea?” témé. Me Jeso ba xo̱a a máá: “Táá méé tsi cg'õo guu, táá méé tsi cg'árà kúrú guu, táá méé tsi ts'ãà guu, táá méé tsi tshúù-ntcõan nxàe guu.  
\v 19 Saò ba hẽé naka saò sa hẽéthẽé méé tsi tcom. Tsáá ka c'ẽe ba ncàm̀, ẽe tsi ma ncàm̀sea khamaga ma,” témé.  
\v 20 Me gam qárí-kg'ao ba máá: “Wèé x'áè-kg'áḿan ncẽe gar qgóóa qaria, dùú sa ra qanega tcàoa hãa?” témé.  
\v 21 Me Jeso ba xo̱a me a máá: “Ncẽè wèé za ga tsi kò tchàno kg'oana ne qõò naka tsia síí wèé zi gúù zi ẽe tsi úúa hãa zi x'ámágu naka tsia ẽe dxàua ne khóè ne máà, nxãaska tsi gha nqarikg'ai koe qguùan úúa. Naka nxãaska hàà xùri Te,” tam méé.  
\v 22 Eẽm ko gaam qárí-kg'ao ba ncẽe sa kóḿ kam kò tshúù-tcaoase qõò, káí zi gúù zim kò úúa hãa khama.   
\p
\v 23 Me Jeso ba Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu bìrí a máá: “Tseegua ner ko bìrí xao o: Qguùam khóèm gha nqarikg'ai di x'aian koe tcãà sa kaisase qari si i.  
\v 24 A ra a ko gaia máá: Kamelean gha dqààm di kòm̀-coan koe nqurì sa thamka si i, qguùam khóèm gha Nqarim di x'aian koe tcãàs ka,” témé. \fig Khóè ba beresaè tamam kamele ba tc'ãà-cookg'aia|src="LB00039.tif" size="col" ref="19:24" \fig*   
\p
\v 25 Eẽ xu ko xgaa-xgaase-kg'ao xu ncẽe sa kóḿ ka xu kò kaisase are a xu a tẽè a máá: “Kháé ba gha nxãaska dìí ba kgoaraè?” témé.  
\v 26 Me Jeso ba bóò xu a máá: “Khóèa ne ko tààè, igabam Nqari ba tààè tama, wèé gúùa ne Nqarim koe subu u khama,” témé.   
\p
\v 27 Me Petere nxãaska xo̱a Me a máá: “Bóò! Sixaea wèé gúùan ga guua, a ko xùri Tsi. Dùú sa gha ka̱bisea máá xae e?” témé.   
\p
\v 28 Me Jeso ba bìrí xu a máá: “Tseegukar ko bìrí xao o: ka̱bam nqõóm koe, ncẽe Khóèm dim Cóám ko x'aian dis ntcõó-q'oos x'áàn dis koe hàà ntcõó, ne xao gha gaxao ẽe ko xùri Tea hãa xao thẽé x'aian di zi ntcõó-q'oo zi 12 zi koe síí ntcõó, a xao a gha 12 zi qhàò zi Iseraele di zi bóò a xgàra.  
\v 29 Igaba dìím wèém ẽe Tiri cg'õèan domka x'áéa ba guua ba, kana qõese ga xu, kana qõese ga zi, kana xõòm ga ba, kana xõòs ga sa, kana cóán ga, kana xháràn ga, nxãa ba gha 100 q'oro \add ncẽe zi gúù zi\add* máàè, a ba a gha chõò tamas kg'õè sa q'õò.  
\v 30 Igabaga ne gha káí ne ẽe tc'ãà di ne kháóka di ne ii, ne gha ẽe kháóka di ne tc'ãà di ne ii,” tam méé.   
\c 20  
\s1 Kg'om xháràm di tséé-kg'aoan di surutaa ne  
\p
\v 1 Nqarikg'ai di x'aia nea xhárà ba q'õòam khóèm khama ii khama, ncẽe ko ntcùúkg'ai cgoa tcg'oa a qõò, a síí khóè xu gam dim kg'om xháràm koe gha tséé xu qaa ba.  
\v 2 A ba a dtcòm̀ku cgoa xu, cáḿan di maria nem gha ko suruta xu sa, a ba a gam dim kg'om xháràm koe tsééa tcãà xu.  
\v 3 A ba a 9 di x'aè ka tcg'oa, a qõò a síí c'ẽe xu bóò xu x'ámágu dis qgáìs koe téé-tẽe, cúí gúù ga kúrú tamase.  
\v 4 Me bìrí xu a máá: “Gaxao igaba méé xao thẽé tirim kg'om xháràm koe síí tséé. Eẽ tchàno ii sar gha suruta xao o ke,” témé.  
\v 5 Xu qõò. Me gaicara koaba ka hẽé naka dqòa tcgaì ka hẽéthẽé tcg'oa a qõò, a síí gatà iis gúùs ga sa kúrú.  
\v 6 Me dqòa ka tcg'oa a qõò, a gaicara c'ẽe xu bóò xu tẽe. Me tẽè xu a máá: “Dùús domka xaoa koabam wèé ba gúù kúrú tamase ncẽe koe téé-tẽe?” témé.  
\v 7 Xu xo̱a me a máá: “Cúí khóè ga tsééan máà xae e tama domka a,” témé. Me máá: “Gaxao igaba méé xao tirim kg'om xháràm koe síí tséé,” témé.   
\p
\v 8 Cáḿs ko tcãà kam kò kg'om xháràm ka q'õòse ba tc'ãà-cookg'aim gaxu di ba bìrí a máá: “Tséé-kg'ao xu tcii naka suruta xu. Kháóka hààraa xu cgoa tshoa-tshoa naka tc'ãà di xu koe síí chõò,” témé.  
\v 9 Xu tséé-kg'ao xu ẽe kò dqòa ka tsééan tshoa-tshoa xu hàà a xu a wèéa xu cáḿ dim mari ba gàbakaguè.  
\v 10 Igaba ẽe kò tsééan tc'ãà a tshoa-tshoa xu ko hàà surutaè ka xu kò tc'ẽea máá, kaisa maria ne xu gha surutaè, ta tc'ẽea. Igaba xu kò gaxu igaba wèéa xu ga cáḿ dim mari ba gàbakaguè.  
\v 11 Eẽ xu ko gàbakaguè e ka xu kò tshoa-tshoa a xháràm ka q'õòsem cgoa mẽéku,  
\v 12 a máá: “Khóè xu ncẽe kò kháóka tshoa-tshoa xua cúím aoara ba tsééa, igaba tsi kúrú xua xu sixae khama noo, ncẽe tsééan di qóḿan hẽé naka cáḿs ka dàoku sa hẽéthẽé xám̀a hãa xae,” ta xu méé.  
\v 13 Me xháràm ka q'õòse ba gaxu ka c'ẽe ba xo̱a a máá: “Khóè tseè, kàa tsi tama ra hãa, ka tsam gáé ncãa dtcòm̀ku tama cáḿan dim marim ka?  
\v 14 Séè tsari maria ne naka qõò. Kháóka tsééan tshoa-tshoa hãam tséé-kg'ao bar tsáá khama ma suruta kg'oana ke.  
\v 15 Kgoarasea tama ra gáé hãa, tc'ẽer kos gúù sar gha tiri marian cgoa kúrú sa? Kana ba ko tsarim tcgáí ba tiri qãè tcáóan domka nxã̱è te?” ta méé.   
\p
\v 16 Ncẽem dàòm ka ne gha tc'ãà di ne kháóka di ne ii, ne gha kháóka di ne tc'ãà di ne ii.   
\s1 Jeso ba ko gaia Gam di x'ooan ka kg'ui  
\r (Mk 10:32-34; Lk 18:31-34)  
\p
\v 17 Eẽm kòo Jeso ba Jerusalema koe qõò kam kò Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu 12 xu cúía séèa tcg'òó, a dàò q'oo koe bìrí xu a máá:  
\v 18 “Bóò, Jerusalema koe xae ko qõò, Me gha Khóèm dim Cóá ba kaia xu peresiti xu hẽé naka x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu hẽéthẽé tshàu q'oo koe tcãàè. Xu gha x'óós koe chìbi-chibi Me.  
\v 19 A xu a gha tãá zi qhàò zi di xu khóè xu tshàu q'oo koe tcãà Me, nxãasega xu gha nco̱i Me, a qoa Me, a xgàu Me ka. Igabam gha nqoana dim cáḿ ka x'ooan koe ghùiè.   
\s1 Xõòs dis dtcàrà sa  
\r (Mk 10:35-45)  
\p
\v 20 Si kò nxãaska Sebetem di tsara cóá tsara ka xõò sa gas di tsara cóá tsara cgoa Gam koe hàà, a sa a qo̱m̀, a c'ẽes gúù sa dtcàrà Me.  
\v 21 Me Jeso ba gas ka máá: “Dùú sa si ko dtcàrà?” témé. Si xo̱a Me a máá: “Nxàe, tiri tsara cóá tsara gha Tsari x'aian koe Tsáá qàe koe ntcõó sa, me c'ẽe ba kg'áò xòèa Tsi koe ntcõó, me c'ẽe ba dxàe xòèa Tsi koe ntcõó,” tas méé.  
\v 22 Me Jeso ba xo̱a a máá: “Dùú sa tu ko dtcàrà sa tu q'ãa tama. A Tiris kubis kg'áàr kos koe tsao ga kg'áà?” ta méé. Tsara máá: “Kg'áà tsam ga,” témé.  
\v 23 Me bìrí tsara a máá: “Kubis Tiris koe tsao gha kg'áà. Igaba ncẽe kg'áò xòèa Te koe hẽé naka dxàe xòèa Te koe hẽéthẽé ntcõóan ka, nxãa nea Tíí ka kúrúè tama, igaba i gane ẽe Abom ka kg'ónò mááè ea ne di i,” ta méé.   
\p
\v 24 Eẽ xu ko 10 xu ncẽe sa kóḿ ka xu kò ẽe tsara khóè qõeku tsara kaisase xgóà cgae.  
\v 25 Igabam Jeso ba Gam koe tciia óá xu a máá: “Q'ana xao hãa, tãá zi qhàò zi di xu x'aiga xu ko gane koe gaxu di qarian x'áí sa, xu ko gane di xu kaia xu gane koe gaxu di qarian tséékagu.  
\v 26 Táá méé i gaxao koe gatà ii guu. Igaba dìím wèém ẽe gha ko gaxao koe kai kg'oana ba, méém gaxao dim tséé-kg'ao ba ii.  
\v 27 Naka méém wèém ẽe gaxao xg'aeku koe tc'ãà kg'oana ba gaxao dim qãà ba ii,  
\v 28 ncẽem ma Khóèm dim Cóá ba ma hàà khóè ne ka tsééa mááè tama khama. Igabam hààraa, hààm gha khóè ne tsééa máá ka, a gha hàà kg'õèa ba máà, káí ne khóè nem gha suruta máá, ne kgoaraè ka.   
\s1 Jeso ba ko káà tcgáí tsara khóè tsara bóòkagu  
\r (Mk 10:46-52; Lk 18:35-43)  
\p
\v 29 Eẽ xu ko Jeso ba hẽé naka Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu hẽéthẽé Jeriko koe tcg'oa kas kò kaias xg'ae sa xùri Me.  
\v 30 Ka tsara kò gaa x'aè kaga cám̀ khóè tsara káà tcgáí tsara dàòm dxùukg'ai koe ntcõe. Eẽ tsara ko kóḿ Jesom ko nqáé sa ka tsara kò q'au a máá: “X'aiga Tsi Nqari Tseè, Dafitem ka tsgõose-coa Tseè, thõò-xama máá tsam m!” témé.  
\v 31 Igabas kò xg'ae sa dqàè tsara a, a máá, nqoo méé tsara, témé, tsara kaisase q'au a máá: “X'aiga Tsi Nqari Tseè, Dafitem ka cóáse Tseè, thõò-xama máá tsam m!” témé.   
\p
\v 32 Me kò Jeso ba téé a tcii tsara a, a ba a máá: “Dùú sar gha kúrúa máá tsao o sa tsao ko tc'ẽe?” ta ma tẽè.  
\v 33 Tsara bìrí Me a máá: “X'aigaè, tcgáía tsam méé i xgobekg'amse sa \add tsam ko tc'ẽe\add*,” témé.  
\v 34 Me Jeso ba thõò-xama máá tsara am ko khama tcgáía tsara qgóó, tsara kúúga bóò, a xùri Me.   
\c 21  
\ms1 Jeso ba Jerusalema koe (21:1–25:46)  
\s1 Jeso ba ko ciian cgoa Jerusalema koe qãèse hààkaguè  
\r (Mk 11:1-11; Lk 19:28-40; Jn 12:12-19)  
\p
\v 1 Eẽ ne ko Jerusalema koe cúù, a ko Betefage koe hàà, Olife dim xàbìm koe, kam kò Jeso ba cám̀ xgaa-xgaase-kg'ao tsara tsééa tcg'òó,  
\v 2 a bìrí tsara a, a máá: “Qõò tsao gatsao cgoa q'óá-kg'amkuam x'áém koe, gaa koe tsao gha donghi sa hòò, si qáésea tẽe, donghi-coam cgoa. Kgoara naka Tíí koe óá si.  
\v 3 A ncẽè c'ẽem khóèm kò c'ẽe gúù bìrí tsao o, ne méé tsao bìrí me naka máá: ‘X'aiga ba ko qaa khara a,’ témé, nxãaskam gha kúúga guu khara a,” témé.   
\p
\v 4 Ncẽes gúù sa kò kúrúse, porofitim ka kò kg'uièa hãas kg'uis gha nxãasega tseegukaguè ka, ncẽe kò máá:   
\q1
\v 5 “Cóás Sione di sa bìrí naka máá:  
\q1 ‘Bóò, sarim X'aiga ba ko cg'áré-cg'aresease hàà cgae si,  
\q1 a ba a donghi sa qábìa hãa, donghi-coam cgoa hàna sa,  
\q1 donghis dim cóá ba,’” ta mééè sa.   
\p
\v 6 Tsara xgaa-xgaase-kg'ao tsara qõò, a síí Jesom ko ma x'áè tsara a khama ma kúrú,  
\v 7 a síí donghi sa óá, donghi-coam cgoa, a tsara a gatsara di qgáían gam koe tcee, Me gaa koe ntcõó.  
\v 8 Si káís xg'ae sa dàòm q'oo koe gane di qgáían khárà, ne c'ẽe ne hìian di nxã̱an xg'ao a ne a dàòm q'oo koe khárà.  
\v 9 Si kò xg'aes ẽe kò cookg'aia ba koe hẽé naka kháóa ba koe hẽéthẽé hãa sa q'au a máá:  
\q1 “Hosana, Dafitem ka tsgõose-coa ba!  
\q1 Ts'ee-ts'eekg'aièa baa,  
\q1 Gaam ẽe ko X'aigam \add Nqarim\add* di cg'õèan cgoa hàà ba!  
\q1 Hosana, ẽe kaisase tc'amaka hàna ba!”  
\m témé.   
\p
\v 10 Eẽm ko Jeso ba Jerusalema koe tcãà kam kò wèém x'áé-dxoo ba nqàrè ka téé a máá: “Ncẽe ba dìí baa?” témé.  
\v 11 Zi xg'ae zi xo̱a a máá: “Ncẽe ba Jeso Me e, porofitim Galilea dim xg'aekum Nasareta dim koe guua hãa ba,” témé.   
\s1 Jeso ba ko tempelem koe tcãà  
\r (Mk 11:15-19; Lk 19:45-48; Jn 2:13-22)  
\p
\v 12 Me Jeso ba tempelem koe tcãà, a ba a wèé ne ẽe kòo tempelem q'oo koe x'ámá, a ko x'ámágu ne xhàiagu, a ba a kò khóè ne ncẽe tãá nqõó di marian ko séè a gaan téé-q'oo koe tempelem di marian khóè ne máà ne di tafolean xùbu, naka gane ẽe ko tcíbían x'ámágu ne di ntcõó-q'ooan hẽéthẽé e,  
\v 13 a ba a bìrí ne a máá: “Góásea i hãa a ko máá: ‘Tirim nquu ba méém còrèan dim nquu ba ta ma tciiè,’ igaba tu gatu ts'ãà-kg'ao ne dim nquu ba kúrú mea,” témé.   
\p
\v 14 Ne káà tcgáí ne hẽé naka nqo̱ara ne hẽéthẽé tempelem koe hàà cgae Me, Me kúrú ne ne qãè.  
\v 15 Igaba ẽe xu ko kaia xu peresiti xu hẽé naka x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu hẽéthẽé ko are-aresa zi gúù zi kúrúm ko zi bóò, i ko cóán tempelem koe q'au a ko máá: “Hosana, Dafitem ka tsgõose-coam koe,” témé ka xu kò xgóà,  
\v 16 a xu a Gam ka máá: “A kóḿ Tsi ko ncẽe cóán ko méés gúù sa?” témé. Me Jeso ba xo̱a a máá: “Eè, qanega xao gáé nxárá naka kóḿ ta ga hãa Nqarim di zi Tcgãya zi koe góásea sa, ncẽe ko máá:  
\q1 ‘Cóán hẽé naka comko cóá-coan hẽéthẽé  
\q1 di kg'áḿan koer dqo̱m̀an kg'ónò máásea hãa,’  
\m ta méé sa?” témé.   
\p
\v 17 A ba a guu xu a x'áé-dxoom ka tchàa koe tcg'oa a Betania koe síí, a gaa koe síí x'óm̀.   
\s1 Jeso ba ko faia dis hìi sa cgúí  
\r (Mk 11:12-14, 20-24)  
\p
\v 18 Kaisa ntcùúkg'ai cgoa, ẽem ko x'áé-dxoom koe ka̱bise kam kò xàbàa hãa.  
\v 19 Faia dis hìi sam ko dàòm qàe koe bóò kam kò síí cgae si, a síí cúí gúù ga táá hòò cgae si, igaba to̱aran cúí ga a. Kam kò gaas ka máá: “Chõò tamase méé i cúí tc'õo ga sáá koe gaia táá tcg'oa guu!” témé. Si kò faia dis hìi sa gaa x'aè kaga nqa̱i.   
\p
\v 20 Eẽ xu ko xgaa-xgaase-kg'ao xu bóò si ka xu kò are, a máá: “Nta sa ko ma faia dis hìi sa kúúga nqa̱i?” ta ma tẽè.   
\p
\v 21 Me Jeso ba xo̱a xu a máá: “Tseegukagar ko bìrí xao o: Dtcòm̀an xao kò úúa hãa, a káíse tc'ẽe-tc'ẽese tama, ne xao cuiskaga faia dis hìis koe kúrúseas gúùs cúí sa kúrúa hãa tite, igaba ẽe xao kòo ncẽem xàbì ba bìrí a máá: ‘Séèa ghùiè naka síí tshàam q'oo koe ncemea tcãàè’ témé, ne i gha gatà ii.  
\v 22 A ncẽè dtcòm̀an xao kò úúa hãa ne xao gha dùús wèés ẽe xao ko còrèan cgoa dtcàrà sa hòò,” témé.   
\s1 Jesom di qarian ka tẽè sa  
\r (Mk 11:27-33; Lk 20:1-8)  
\p
\v 23 Jesom ko tempelem koe tcãà ka xu kò kaia xu peresiti xu hẽé naka khóè ne di xu kaia xu hẽéthẽé hàà cgae Me, ẽem hãa a ko xgaa-xgaa ka, a xu a máá: “Dùútsa qaris cgoa Tsi ko ncẽe zi gúù zi kúrú, i gataga dìín ncẽe qarian máà Tsia hãa ncẽe gúù zi kúrú di i?” témé.   
\p
\v 24 Me Jeso ba xo̱a xu a máá: “Tíí igabar gha cúís gúù sa tẽè xao o thẽé, a ncẽè xo̱a ba xao kò máà Te, ner gha Tíí igaba bìrí xao o dùútsa qaris cgoar ko ncẽe zi gúù zi kúrú sa.  
\v 25 Tcguù-tcguukuan Johanem dia kò ndaa guua, nqarikg'ai koea kana khóèan koea?” témé.  
\p Xu xóé a tẽèku a máá: “‘Nqarikg'ai koe e,’ ta xae kò ko méé nem gha tẽè xae e a máá: ‘Dùús domka xaoa kò kháé nxãaska gam koe dtcòm̀ tama?’ témé.  
\v 26 Igaba ncẽè: ‘Khóèan koe e,’ ta xae kò ko méé ne xae ko khóèan bèe. Wèé ne khóè ne ko Johane ba porofitim iise bóò khama,” ta xu méé.  
\v 27 Xu Jeso ba xo̱a a máá: “C'úùa xae hãa,” témé.  
\p Me bìrí xu a máá: “Nxãaskar Tíí igaba cuiskaga bìrí xaoa hãa tite dùútsa qaris cgoar ko ncẽe zi gúù zi kúrú sa,” témé.   
\s1 Cóá tsara dis sere-sere sa  
\p
\v 28 “Nta xao ko ma tc'ẽe? C'ẽem khóè ba kò cám̀ cóá tsara úúa. A ba kò tc'ãà dim cóám koe síí, a bìrí me a máá: ‘Tiri cóáè, qõò naka síí ncẽe cáḿ ka kg'om xháràm koe tséé,’ témé.  
\v 29 Me xo̱a me a máá: ‘Cuiskaga a,’ témé, igabam kò kháóka tc'ẽea ka̱bi, a ba a qõò.   
\p
\v 30 “Me khóè ba cám̀ dim cóám koe síí, a gataga gam ka méé, me xo̱a a máá: ‘Qõòr gha àboè,’ témé, igabam táá qõò.  
\v 31 Gatsara ka ndaka ba kòo xõòm ko tc'ẽe sa kúrú?” tam Jeso ba ma tẽè. Xu máá: “Tc'ãà di me e,” témé.  
\p Me Jeso ba bìrí xu a máá: “Tseegukar ko bìrí xao o: Mari xg'ae-xg'ae-kg'aoan hẽé naka cg'árà-kg'ao zi hẽéthẽéa gha Nqarim di x'aian koe gaxao ka tc'ãà a tcãà.  
\v 32 Johane ba kò gaxao koe tchànom dàòm cgoa hàà, xao kò táá gam koe dtcòm̀, igaba i kò mari xg'ae-xg'ae-kg'aoan hẽé naka cg'árà-kg'ao zi hẽéthẽé gam koe dtcòm̀. Gataga xao kò ncẽes gúù sa bóò, igaba xao kò táá kháóka tc'ẽea ka̱bi a gam koe dtcòm̀,” témé.   
\s1 Chõó-kg'oman di xu xhárà-kg'ao xu dis sere-sere sa  
\r (Mk 12:1-12; Lk 20:9-19)  
\p
\v 33 A ba a máá: “C'ẽes sere-sere sa kóḿ. C'ẽem x'ãè-kg'ao ba kò hàna, ncẽe kò kg'om xhárà ba xháràa ba, a ba a kò xhàro ba gaam koe kúrúa nxa̱ma-nxa̱ma, a ba a gõéan ko kúrúèm qgáì ba hẽé naka qáòm nquu ba hẽéthẽé gaa koe tshào, a ba a xhárà-kg'ao xu cgóbè me, a c'ẽem nqõóm koe qõò. \fig Kg'om xháràn dim nquum qáò ba|src="LB00104.tif" size="col" ref="21:33-46" \fig*   
\p
\v 34 “Eẽm ko tc'õoan ko kúrúsem x'aè ba cúù kam kò gam di qãàn tsééa úú, xhárà-kg'ao xu koe, síí xu gha gam di tc'õoan séè ka.  
\v 35 Xu kò xhárà-kg'ao xu gam di qãàn séè, a c'ẽe ba xg'áḿ, a c'ẽe ba cg'õo, a xu a c'ẽe ba nxõ̱án cgoa xgàrùbe.   
\p
\v 36 “Gaicaram kò c'ẽe qãàn tsééa úú, kg'aiakan nqáéa hãa a, xu síí gataga hẽé e.   
\p
\v 37 “Kháókam kò gam dim cóá ba tsééa úú cgae xu, a máá: ‘Tirim cóá ba xu gha tcom a qgóóse,’ témé.  
\v 38 Igaba ẽe xu ko xhárà-kg'ao xu cóá ba bóò ka xu kò bìríku a máá: ‘Ncẽe ba gúù zi ka q'õòsem ga me e, ncẽe gha ko hàà xhárà ba q'õò ba, ke hàà naka xae cg'õo me naka gam di x'aian séè,’ témé.  
\v 39 Xu kò séè, a kg'om xháràm ka tchàa koe xaoa tcg'òó me, a cg'õo me.   
\p
\v 40 “Kháé nxãaska, ẽem kòo kg'om xháràm ka q'õòse ba hàà, ne ba gha ẽe xu xhárà-kg'ao xu xháràm di xu dùú sa kúrú?” tam ma Jeso ba tẽè.  
\v 41 Xu bìrí Me a máá: “Eẽ xu cg'ãè kúrú-kg'ao xum gha cg'ãèm dàòm cgoa kaàkagu, a ba a gha c'ẽe xu xhárà-kg'ao xu kg'om xhárà ba máà, xu qgóóa máá me, ncẽe gha gam di xòèan tc'õoan di máà me xu, tc'áróan ko kúrúse x'aèan kòo hàà ne xu,” témé.   
\p
\v 42 Me Jeso ba gaxu ka máá: “Qanega xao gáé \add Nqarim di zi\add* Tcgãya zi koe nxárá tama, ncẽe ko máá:  
\q1 ‘Nxõ̱ás ẽe tshào-kg'ao xu ka bóòa xguìèa hãa sa,  
\q1 kaisase cgáés nxõ̱á sa kúrúa hãa.  
\q1 Ncẽea X'aigam \add Nqarim\add* ma kúrúa hãa a,  
\q1 si ncẽe sa tcgáí-q'ooa ta koe t'õè si i,’  
\m témé zi?   
\p
\v 43 “Gaa domkar ko bìrí xao o, a ko máá: X'aian Nqarim dia gha gaxao koe séèa tcg'òóè, a ia a gha qhàòs ẽe ko qãè tc'áróan kúrú sa máàè.  
\v 44 [Gaam ẽe ko ncẽes nxõ̱ás koe cg'áé ba gha khoana tòm̀-tomse, igaba ẽes kòo c'ẽe khóèan koe cg'áé nes gha tòm̀-tom m,” témé.]   
\p
\v 45 Eẽ xu ko kaia xu peresiti xu hẽé naka Farasai xu hẽéthẽé Gaam di zi sere-sere zi kóḿ ka xu kò q'ana hãa gaxu kam ko kg'ui sa.  
\v 46 Qáé Me kg'oana xu kò hãa, igaba xu kòo khóè ne dis xg'ae sa bèe, porofitim iise ne kòo séè Me khama.   
\c 22  
\s1 Séèkuan dis kõ̱ès dis sere-sere sa  
\r (Lk 14:15-24)  
\p
\v 1 Me Jeso ba gaicara gane cgoa sere-sere zi cgoa kg'ui, a máá:  
\v 2 “Nqarikg'ai di x'aia nea x'aigam ncẽe ko gam dim cóá ba séèkuan dis kõ̱è sa kúrúa máám cgoa nxárá xg'aeèa hãa.  
\v 3 Me nxãaska gam di qãàn tsééa úú ẽe ko séèkuan dis kõ̱ès koe tciièa hãa ne koe, síí ne gha bìrí ne ne hàà ka. Igaba ne kò hààn xguì.   
\p
\v 4 “Me gaicara c'ẽe qãàn tsééa úú a máá: ‘Bìrí ẽe kò tciièa hãa ne naka máá: ‘Bóò, kg'ónòar xg'ara hãa tc'õoan kõ̱ès di i, tiri xu ghòè xu hẽé naka tiri ghòè-coan tsáúa hãa hẽéthẽéa cg'õoèa hãa, i wèé gúùan kg'ónòa xg'araèa hãa, ke séèkuan dis kõ̱ès koe hàà,’ ’ témé.  
\v 5 Igaba ne kò tc'irì-tc'irise, a ne a qõò, Me c'ẽe ba gam dim xháràm koe qõò, me c'ẽe ba gam di tsééan koe qõò.  
\v 6 Ne c'ẽe ne wèéa ne ga gam di qãàn qgóó, a xgàra a, a ne a cg'õo o.  
\v 7 Me x'aiga ba xgóà, a ba a gam di ncõo-kg'aoan tsééa úú, a ẽe ne cg'õo-kg'ao ne cg'õo, a gane di x'áé-dxooan dàò.   
\p
\v 8 “A ba a nxãaska gam di qãàn bìrí a máá: ‘Séèkuan dis kõ̱è sa kg'ónòa xg'araèa hãa, igaba ẽer kò tciia hãa nea tciiku sa kg'ano tama.  
\v 9 Ke ncẽeska x'áé-dxoom xg'aeku di dàòan ko nxãa koe qõò, naka séèkuan dis kõ̱ès koe tciia óá khóèan wèé ẽe xao gha hòò o,’ témé.  
\v 10 I kò ẽe qãàn x'áéan xg'aeku di dàòan koe qõò, a i a wèéan ẽe xu kòo xg'ae cgoan xg'ae-xg'ae, tshúùan ga hẽé naka qãèan ga hẽéthẽé e, me séèkuan dis kõ̱ès dim nquu ba cg'áè-kg'aoan ka cg'oè.   
\p
\v 11 “Igabam ẽem ko x'aiga ba tcãà, cg'áè-kg'aoa nem gha bóò ka, kam kò gaa koe séèkuan dis kõ̱ès di qgáían hã̱a tamam khóè ba bóò.  
\v 12 A ba a bìrí me a máá: ‘Tíí tcáràè, nta tsi ma ncẽe koe tcana, séèkuan dis kõ̱ès di qgáían úú tamase?’ témé. Me khóè ba káàn kg'ui.  
\v 13 Kam ko nxãaska x'aiga ba qãà xu bìrí a máá: ‘Qáé me tshàua ba koe hẽé naka nqàrèa ba koe hẽéthẽé e, naka tchàa koe xaoa tcg'òó me, dcùú-qoms q'oo koe, ncẽe gaa koe i gha kg'aean hẽé naka gãò xõ̱óan hẽéthẽé hãa koe,’ témé.  
\v 14 Káí nea kò tciièa, igaba ne kò cg'orò ne nxárá tcg'òóèa hãa khama.”   
\s1 Kaesaram koe surutan dis tẽè sa  
\r (Mk 12:13-17; Lk 20:20-26)  
\p
\v 15 Xu nxãaska Farasai xu tcg'oa, a síí kàa zi xg'ae-xg'ae, nta xu gha ma kg'uian cgoa qgóó Me sa.  
\v 16 A xu a nxãaska gaxu di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu hẽé naka Herotem di xu xùri-kg'ao xu hẽéthẽé Gam koe tsééa úú, xu síí máá: “Xgaa-xgaa-kg'ao Tseè, q'ana xae hãa tseegu di Tsi khóè Tsi i sa, a ko Nqarim dim dàò ba xgaa-xgaa sa, a c'ẽe khóè cgoa ga tchõà úú tama, khóèan di téé-q'ooan Tsi nqábé tama khama.  
\v 17 Ke ncẽeska bìrí xae e, dùú sa tsi ko tc'ẽe sa: A tchànoa, \add Roma ne dim x'aigam\add* Kaesara ba méém surutaè sa kana méém táá surutaè saa?” ta xu méé.   
\p
\v 18 Igabam kò Jeso ba gaxu dis kàas cg'ãè sa q'ana hãase máá: “Dùús domka xao ko kúrúa bóò Te, gaxao qãè qgóóse ko igabaga cg'ãè cau xaoè?  
\v 19 X'aigam ko suruta cgoaèm mari ba x'áí Te,” témé. Xu gaam mari ba máà Me.  
\v 20 Me Jeso ba \add x'áí xu me a\add* tẽè xu a máá: “Dìín dis tcúú sa ncẽe sa, naka gatàa dìín di cg'õèa ncẽe e?” témé.  
\v 21 Xu xo̱a a máá: “Kaesaram di si i,” témé. Me nxãaska bìrí xu a máá: “Eẽ Kaesaram di ii sa nxãaska Kaesara ba máà, naka ẽe Nqarim di ii sa Nqari ba máà,” témé.  
\v 22 Eẽ xu ko ncẽe sa kóḿ ka xu kò area, khama xu kò guu Me a qõò.   
\s1 X'ooan koe tẽean dis tẽè sa  
\r (Mk 12:18-27; Lk 20:27-40)  
\p
\v 23 Gaam cáḿ ẽem kaga xu kò Saduke xu hàà, ncẽe x'ooan koe tẽes hàna sa dtcòm̀ tama xu, a xu a hàà tẽè Me,  
\v 24 a máá: “Xgaa-xgaa-kg'ao Tseè, Moshe ba kò máá: ‘Khóèm kò x'óó, cóá úú tamase, ne méém qõese ba ẽes khóès káà kg'áò-khoe sa séè naka káíkhoe ba cóán ábà máá,’ témé.  
\v 25 Nxãaska xu kò 7 xu khóè qõeku xu hàna, gatá cgoa kò x'ãèa xu. Tc'ãà di ba kò séèa hãa, a ba a cóá úú tamase x'óó, a kò qõese ba khóè sa qaùa máá.  
\v 26 Me kò cám̀ di ba gataga hẽé, nqoana di ba hẽéthẽé e, Me nxãakg'ai ga síí 7 di ba tcãà.  
\v 27 Si wèéa xu qãá q'oo koe khóès ga sa x'óó.  
\v 28 Ka sa gha nxãaska x'ooan koe i kò tẽeèm cáḿ ka ndakam di saa, ẽe xu 7 xu ka? Wèéa xu kò úú sia hãa ka,” ta xu méé.   
\p
\v 29 Me Jeso ba xo̱a xu a máá: “Tsa̱a xao hãa, \add Nqarim di zi\add* Tcgãya zi ko méé sa hẽé naka Nqarim di qarian hẽéthẽé xao c'úùa hãa khama.  
\v 30 Eẽ ne ko khóè ne x'ooan koe tẽe ne i gha séèkuan káà ii khama, ne gataga séèkuan kgoara mááè tama, igaba ne gha nqarikg'ai di moengelean khama ii.  
\v 31 X'ooan koe ghùiès ka: A nxárá ta ga xao gáé hãa, Nqarim gatu koe nxàea hãa sa? Ncẽem kò máá:  
\v 32 ‘Tíí Ra Nqarim Abrahamam di Ra a, a Nqarim Isakam di Ra a, a Nqarim Jakobem di Ra a,’ témé ka. X'óóa ne dim Nqarim tama Me e, igabagam kg'õèa hãa ne di Me e,” tam méé.   
\p
\v 33 Eẽ zi ko xg'ae zi kóḿ Me, ka zi kò Gam di xgaa-xgaan ka arekaguè.   
\s1 Kaiam x'áè-kg'áḿ dis tẽè sa  
\r (Mk 12:28-34; Lk 10:25-28)  
\p
\v 34 Eẽ xu ko Farasai xu kóḿ, Saduke xum kò tcẽekg'am kg'áḿ sa, ka xu kò xg'ae.  
\v 35 Me gaxu ka c'ẽe ba, ncẽe x'áè q'ãa-kg'ao kò ii ba, qáé Mem gha qgáì nem ko qaa khama tẽè Me a máá:  
\v 36 “Xgaa-xgaa-kg'ao Tseè, x'áèan q'oo koe ba ndakam x'áè-kg'áḿ ba kaia?” témé.  
\v 37 Me bìrí me a máá:  
\q1 “‘X'aigam tsarim Nqari ba méé tsi  
\q1 wèé tcáóa tsi cgoa hẽé,  
\q1 naka wèé kg'õèa tsi cgoa hẽé  
\q1 naka wèé tc'ẽea tsi cgoa hẽéthẽé ncàm̀.’   
\p
\v 38 “Ncẽea tc'ãà di a kaiam x'áè-kg'áḿ ga me e.  
\v 39 Me cám̀ di ba ko gam cgoa qõòa mááku a ko máá:  
\q1 ‘Tsáá ka c'ẽe ba ncàm̀,  
\q1 ẽe tsi ma ncàm̀sea khamaga ma,’  
\m témé.   
\p
\v 40 “Ncẽe tsara x'áè-kg'áḿ tsara koe i wèé x'áèan ga hẽé naka porofiti xu ka góáèas ga sa hẽéthẽé qgóó xg'aeèa,” tam méé.   
\s1 Krestem dìín dim tsgõo-coam ii dis tẽè sa  
\r (Mk 12:35-37; Lk 20:41-44)  
\p
\v 41 Eẽ xu ko Farasai xu xg'aea hãa kam kò Jeso ba tẽè xu  
\v 42 a máá: “Krestem ka xao ko ntama ma tc'ẽe? Dìín dim tsgõo-coa baa?” témé. Xu bìrí Me a máá: “Dafitem ka tsgõose-coa Me e,” témé.  
\v 43 Me bìrí xu a máá: “Gatà i ko ii ne, ne ba kò kháé nxãaska Dafite ba dùús domka \add Tcom-tcomsam\add* Tc'ẽem ka kg'uikaguè a ‘X'aiga ba’ ta ma ma tcii Me, ncẽem kòo máá:   
\q1
\v 44 ‘X'aigam \add Nqari\add* ba kò Tirim X'aiga ba bìrí a máá:  
\q1 ‘Kg'áò xòèa Te dim x'õàm koe méé tsi ntcõó,  
\q1 nakar gha nxãakg'aiga síí tsari cg'õo-kg'aoan  
\q1 nqàrè-kg'ama tsi ka nqãaka tòó,’  
\m témé ka.   
\p
\v 45 “A ncẽè Dafitem kòo ‘X'aiga ba’ ta ma ma tcii Me ne ba gha nxãaska ntama ma gam dim tsgõo-coa ba ii?” témé.  
\v 46 I kò cúí khóè ga táá kgoana a Jeso ba xo̱a, i kò ẽem cáḿ koe guu a khóè ne bèe a táá gaicara c'ẽe tẽè ga tẽè Me.   
\c 23  
\s1 Jeso ba ko x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu hẽé naka Farasai xu hẽéthẽé dqàè  
\r (Mk 12:38-40; Lk 11:39-52; 20:45-47)  
\p
\v 1 Me nxãaska Jeso ba xg'ae zi hẽé naka xgaa-xgaase-kg'ao xu hẽéthẽé bìrí a máá:  
\v 2 “X'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu hẽé naka Farasai xu hẽéthẽéa Moshem dis téé-q'oos koe hãa.  
\v 3 Ke méé tu wèé zi gúù zi ẽe xu ko bìrí tu u zi kúrú naka qgóóa qari zi. Igaba ẽe xu ko kúrú zi táá kúrú guu, ẽe xu ko xgaa-xgaa sa xu kúrú tama ke.  
\v 4 Kaia zi xgàm zi qóḿ zi xu ko qáé a khóèan nxa̱ra koe tòó, igaba xu gaxu tshàua xu ka ghùi a nxònokagu zia hãa tite.  
\v 5 Wèé zi gúù zi kúrú xu ko zi, xu ko khóèan gha bóò zi ka kúrú zi: gaxu di zi tcãà tcúú zi hẽé naka horo q'óḿ zi hẽéthẽé, còrè di kg'uian góásea hãa zi xu ko tchàa-tchaa, a xu a gaxu di qgáían di x'õàn qáò-qao.  
\v 6 Tcomkuan di zi qgáì zi xu ncàm̀a hãa, naka dòàn xõe koe hẽéthẽé e, a xu a gataga còrè-nquuan koe kaia zi ntcõó-q'oo zi ncàm̀a hãa thẽé,  
\v 7 naka x'ámágu di zi qgáì zi koe tsgám̀kaguku sa hẽéthẽé e, naka gataga khóè ne ka ‘xgaa-xgaa-kg'aoè’ ta ma tciikuan hẽéthẽé e.   
\p
\v 8 “Igaba méé tu táá ‘xgaa-xgaa-kg'aoè’ ta ma tciiè guu, cúím Khóè ba gatu dim Xgaa-xgaa-kg'ao Me e, tu wèéa tu ga qõekua hãa ke.  
\v 9 Naka tua nqõómkg'ai koe táá cúí khóè ga ‘àboè’ ta ma tcii guu, cúím Khóè ba gatu dim Xõò Me e ke, ncẽe nqarikg'ai koe hàna ba.  
\v 10 Táá méé tu gataga ‘tc'ãà-cookg'aiè’ ta ma tciiè guu, cúím Khóè ba gatu dim Tc'ãà-cookg'ai Me e ke, Kreste ba.  
\v 11 Gatu xg'aeku koe kaia hãa ba méém gatu dim qãà ba kúrú.  
\v 12 Wèém ẽe ko kaikaguse ba gha cg'áré-cg'areè, me gha wèém ẽe ko cg'áré-cg'arese ba kaikaguè.   
\p
\v 13 “Igaba haò, cg'ãè i gha ii gaxao ka, x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xao hẽé naka Farasai xao hẽéthẽé e, gaxao ncẽe qãè khóèan khama ko ma kúrúse xao! Nqarikg'ai di x'aian xao ko khóè ne cookg'ai koe tcẽekg'am khama. A gaxao igaba táá tcãà, a xao a gataga ẽe tcãà kg'oana ne guu naka ne tcãà tama khama.  
\v 14 \f + \fr 23:14 \ft C'ẽe zi tcgãya zi Gerika di zi ncẽe xùri ko kg'uian úúa: \fv \ft 14\+fv*Haò, cg'ãè i gha ii gaxao ka, x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xao hẽé naka Farasai xao hẽéthẽé ka, qãè khóèan khama ko ma kúrúse xao! Dxàe-ntcõa zi xao ko nquua zi xhùu cgae, a xao a ko qáò còrèan cgoa x'áí-x'aise. Gaa domka xao gha kaias xgàraku sa hòò.\f*   
\p
\v 15 “Haò, cg'ãè i gha ii gaxao ka, x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xao hẽé naka Farasai xao hẽéthẽé e, gaxao ncẽe qãè khóèan khama ko ma kúrúse xao! Nqõó ba hẽé naka tshàa ba hẽéthẽé xao ko qõòa nxa̱ma-nxa̱ma, khóèm c'ẽes qhàòs di ba xao gha séèa mááse me hàà gaxao dis xg'aes koe tcãà ka! A ncẽè gatàm kò ko hẽé, ne xao ko kúrú mem kg'ano, chõò tamas c'ees dxãwam dis koe síía ne, cám̀ q'oro nqáé xaoa hãase.   
\p
\v 16 “Haò, cg'ãè i gha ii, gaxao tc'ãà-cookg'ai xao káà tcgáí xao ka, ncẽe ko máá: ‘Khóèm kò tempelem cgoa gaìse ne i káà hùi i, igabam kò tempelem di gautan cgoa gaìse ne méém gaas gaìse sa tséékagu,’ ta ko méé xao.  
\v 17 Gaxao káà tc'ẽe xaoè, a káà tcgáí xaoè! Dùú sa cgáé saa? Gautaa, kana tempele baa, ncẽe q'ooa ba koem úúa hãa gautan ko kúrú, i Nqarim cookg'ai koe q'ano iise bóòè ba?  
\v 18 Xao ko gataga máá: ‘Khóèm kò altaram cgoa gaìse ne, i káà hùi i, igabam kò ko Nqarim ko tcg'òóa mááès abas cgoa gaìse ne, ncẽe altaram koe hàna sa, ne méém gaas gaìse sa tséékagu,’ témé.  
\v 19 Gaxao káà tcgáí xaoè! Dùú sa cgáé saa? Nqarim ko tcg'òóa mááès aba saa, kana altara baa, ncẽe aba sa ko kúrú si Nqarim cookg'ai koe q'ano iise bóòè ba?  
\v 20 Gaa domkam, gaam ẽe ko altaram cgoa gaìse ba, gam cgoa hẽé naka wèés gúùs ẽe gam tc'amkg'ai koe hànas cgoa hẽéthẽé ko gaìse.  
\v 21 Gatà iim dàòm kam kò ẽe ko tempelem cgoa gaìse ba gaam cgoa hẽé, naka Gaam ẽe q'ooa ba koe x'ãèa hãam \add Nqarim\add* cgoa hẽéthẽé gaìse.  
\v 22 Me ko gaam ẽe ko nqarikg'aian cgoa gaìse ba Nqarim dis ntcõó-q'oos cgoa hẽé, naka Gaam ẽe gaas koe ntcõem cgoa hẽéthẽé gaìse.   
\p
\v 23 “Haò, cg'ãè i gha ii gaxao ka, x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xaoè naka gaxao Farasai xao ka hẽéthẽé e, qãè khóèan khama ko ma kúrúse xao! Nqari ba xao ko tc'õoan ko xg'ãò-xg'ão zi gúù zi\f + \fr 23:23 \fq tc'õoan ko xg'ãò-xg'ão zi gúù zi - \ft Gerika sa ko nqoana hìi-coa zi ka kg'ui, Naros koe cg'õè úú tama zi.\f* koe cúís tshàu-q'oos dian tcg'òó a máà. Igaba xao kaisase cgáé zi gúù zi x'áèan di zi xguìa hãa khama: ncẽe qãèse qgóókuan hẽé, thõò-xama-mááku sa hẽé naka tcom-tcomsa sa hẽéthẽé zi. Qaase i ko, ncẽe zi gúù zi \add cgáé zi\add* xao ga kò kúrúa hãa sa, igabaga c'ẽe zi c'urù tamase.  
\v 24 Gaxao tc'ãà-cookg'ai xao káà tcgáí xaoè. Dcène ba xao ko ẽe xao ko kg'áà gúùan q'oo koe tcg'òó, igaba xao ko kamele sa tóm̀!   
\p
\v 25 “Haò, cg'ãè i gha ii, gaxao x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xao hẽé naka Farasai xao hẽéthẽé ka, qãè khóèan khama ko ma kúrúse xao! Kubi sa hẽé naka gàba sa hẽéthẽé ka xao ko qãáa sara xg'aà, igaba sara q'ooa sara koe chìikuan hẽé naka cẽèan hẽéthẽé ka cg'oèa hãa.  
\v 26 Tsáá káà tcgáí tsi Farasai tseè! Kg'áíka q'ano-q'ano kubis q'oo naka gàba sa hẽéthẽé e, naka i gha nxãasega qãáa sara q'ano ii.   
\p
\v 27 “Haò, cg'ãè i gha ii gaxao ka, x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xaoè naka gaxao Farasai xao ka hẽéthẽé e, qãè khóèan khama ko ma kúrúse xao! Xg'aàèa a q'úú zi tc'ám̀ zi khama xao ii, ncẽe tchàa za tsi kò ko bóò zi ne t'õè ii zi, igaba q'ooa zi koe x'óóa hãa khóèan di c'õán hẽé, naka wèé cg'uri qhàòan hẽéthẽé ka cg'oèa hãa zi.  
\v 28 Gataga xao ii a khóè ne koe tchàa za tchàno khóèan di bóòse-q'ooan úúa, igaba xao q'ooa xao koe cg'ãè cauan ka hẽé naka cg'urian ka hẽéthẽé cg'oèa hãa.   
\p
\v 29 “Haò, cg'ãè i gha ii gaxao ka, x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xaoè naka gaxao Farasai xao ka hẽéthẽé e, naka qãè qgóóse ko igaba cg'ãè cau xao hẽéthẽé e! Porofiti xu di zi tc'ám̀ zi koe xao ko dqo̱m̀ cgoaè xu gha zi gúù zi tshàoa tòó, a xao a ko ẽe kò tchàno ii ne di tc'ám̀an t'õè-t'õe.  
\v 30 A xao a ko máá: ‘Sixae ka tsgõosea xu di x'aèan ka xae kò xg'ao kg'õèa hãa ne, xae ga xg'ao porofiti xu di c'áòan ntcã̱água hãa tama,’ ta ko méé xao.  
\v 31 Ncẽeta mééan ka xao ko nxàea tseegukagua mááse, ẽe xg'ao porofitian cg'õo ne di xao tsgõo-coa xao o sa.  
\v 32 Ke méé xao ncẽeska gaxao ka tsgõose ga xu di chìbian xg'ara-xg'ara.   
\p
\v 33 “Gaxao cg'ao xaoè! A dcàùan di xao cóá xaoè! Nta xao gha ma chõò tamas c'ees dxãwam dis koe xgàrakuan bèe?  
\v 34 Q'ãa méé xao: porofiti xu hẽé, naka tc'ẽega xu khóè xu hẽé naka x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu hẽéthẽér ko tsééa úú sa. Xao gha c'ẽe-kg'áía xu cg'õo, a gha c'ẽe xu xgàu, a gha c'ẽe xu gaxao di còrè-nquuan koe xg'áḿ, a xao a gha wèé xu x'áé-dxoo xu koe xgàra.  
\v 35 Ncẽes gúù sa gha kúrúse, nxãasega xao gha xgàraè ka, káà chìbi ne khóè ne di c'áòan xao góḿan koe ntcã̱àgua khama. Ncẽes ntcã̱àgu c'áòku sa kò tchànom khóèm Abelem koe guu a tshoa-tshoa, a síí Sakariam, Barakiam dim cóám koe tcãà, ncẽe xao xg'ao tempele ba hẽé naka altara ba hẽéthẽé xg'aeku koe cg'õoa ba.  
\v 36 Tseegukar ko bìrí xao o a ko máá: Wèéan ncẽea gha ncẽem x'aèm di ne khóè ne koe hàà kúrúse, témé.   
\s1 Jeso ba ko Jerusalema ba thõò-xama máá  
\r (Lk 13:34-35)  
\p
\v 37 “Oo! Jerusalemaè, Jerusalemaè, tsáá ncẽe ko porofitian cg'õo tsi, a ko ẽe tsáá koe tsééèa hãa xu nxõ̱án cgoa cg'õo tsi. Nta noose ra kò tc'ẽea hãa, tsari khóèa ner gha xg'ae-xg'ae sa, ghòròs ko ma cóáa sa tcgàmàa sa dòm̀ q'oo koe ma xg'ae-xg'ae khama, igaba tu kò tc'ẽe e tama.  
\v 38 Q'ãa méé xao, gaxao dim tempele ba xao gha cg'ãa-cg'anasea hãase guua mááè sa.  
\v 39 Bìrí xao or ko, cuiskaga xao gaicara bóò Te tite, a xao a gha nxãakg'aiga máá: ‘Gaam ẽe ko X'aigam \add Nqarim\add* dim cg'õèm cgoa hàà ba ts'ee-ts'eekg'aièa,’ témé,” tam méé.   
\c 24  
\s1 Nqõó ba ko chõò di zi x'áí zi  
\r (Mk 13:1-2; Lk 21:5-6)  
\p
\v 1 Jeso ba kò tempelem koe guu a tcg'oa a ba a qõò, xu Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu hàà cgae Me, hàà xu gha gaa nquuan tempelem di x'áí Me ka.  
\v 2 Me xo̱a xu a máá: “Wèéan ncẽe ga xao ko bóò na? Tseegukar ko bìrí xao o: Cuiskagas ncẽe koe cúís nxõ̱ás ga sa c'ẽes tc'amkg'ai koe guuèa hãa tite, wèéa zi ga gha xòóa qàrìè,” témé.   
\s1 Cg'ãè zi hẽé naka xgàraku zi hẽéthẽé e  
\r (Mk 13:3-13; Lk 21:7-19)  
\p
\v 3 Eẽm Jeso ba Olife dim xàbìm koe ntcõóa-ntcõe, ka xu kò xgaa-xgaase-kg'ao xu cúíaga hàà cgae Me, a máá: “Bìrí xae e, n-cáḿa i gha ncẽe gúùan kúrúse sa, i gha gataga Tsari hàà-q'ooan hẽé naka nqõóm di chõò-q'ooan hẽéthẽé dùús ka x'áíè sa?” témé.   
\p
\v 4 Me Jeso ba xo̱a xu a máá: “Q'ãa xao naka i táá cúí khóè ga ho̱àkagu xao o guu.  
\v 5 Káí ne gha Tirim cg'õèm cgoa hàà, a máá: ‘Tíí ra Kreste ra a,’ témé, a ne a gha káí ne ho̱àkagu ke.  
\v 6 Tu gha ncõoan hẽé naka ncõoan di zi nxàe zi ka hẽéthẽé kóḿ, igaba bóò naka tu táá q'aekaguè guu. Gatà ii zi gúù zi méé zi kúrúse ke, igaba i qanega chõò-q'ooan hàà ta ga hãa.  
\v 7 \add Nqõóm di zi\add* qhàò zi gha c'ẽe zi qhàò zi cgoa x'ãàku, i gha x'aian x'aian cgoa x'ãàku, i xàbàn hãa, i nqõóan di cgùruan káí zi qgáì zi koe hãa khama.  
\v 8 Wèé zi ncẽe zia ábàn di thõòan di zi tshoa-tshoase-q'oo zi khamaga xám̀.   
\p
\v 9 “Ne gha nxãaska xgàrakuan koe tcãà tu u, a cg'õo tu u. Tu gha Tiri cg'õèan domka \add nqõóm di zi\add* qhàò zi wèé zi ka hòreè.  
\v 10 Nxãaska ne gha káí ne gane di dtcòm̀an aagu, a gha qáékuan koe tcãàku, a ne a gha gane ka c'ẽea ne hòre.  
\v 11 I gha tshúù-ntcõan di porofitian káí x'áíse, a káí ne khóè ne ho̱àkagu.  
\v 12 Cg'ãèan di càùse-q'ooan domka i gha káí khóèan di ncàm̀kuan qgài,  
\v 13 igaba gaam ẽe ko qarika téé a chõò-q'oos koe síí ba gha kgoaraè.  
\v 14 I gha \add Nqarim di\add* x'aian di qãè tchõàn wèém nqõóm koe xgaa-xgaaè, x'áís iise \add nqõóm di zi\add* qhàò zi wèé zi koe, si gha nxãaska chõò-q'oo sa hàà.   
\s1 Q'áò-q'aosas gúù sa  
\r (Mk 13:14-23; Lk 21:20-24)  
\p
\v 15 “Eẽ tu ko q'áò-q'aosas gúù sa bóò, ncẽe ko tcom-tcomsam qgáì ba kúrú me xãòm khama ii sa, si gaa koe téé-tẽe. Porofitim Danielem kò tcom-tcomsam qgáìm koe hãase gaas ka kg'ui sa (ẽe ko nxárá ba méém kóḿa q'ãa).  
\v 16 Ne méé ne nxãaska ẽe Jutea koe hàna ne xàbìan koe qgóéa síí,  
\v 17 nakam ẽe nquuan tco̱be koe hàna ba táá xõa na síí ẽe nquuan q'oo koe hãa sa séè guu,  
\v 18 nakam ẽe xháràn koe hàna ba táá ka̱bise naka síí gam di qgáían séè guu.  
\v 19 Haò, cg'ãè i gha ii, ẽe zi cáḿ zi ka ẽe ncãà zi koe cóán úúa zi khóè zi ka hẽé naka ẽe gha ko comkagu zi ka hẽéthẽé e!  
\v 20 Còrè naka i gha gatu di qgóéan táá sao di x'aè ka hãa guu kana Sabata dim cáḿ ka.  
\v 21 Nxãaska i gha kaia xgàrakuan hãa ke, ncẽe nqõóm dis tshoa-tshoases koe guu a qanega hãa tama a, ncẽes noose ga, a i a gaicara hãa tite e.  
\v 22 A ncẽè ẽe xu cáḿ xu kò xòm̀-xommè ta ga hãa ne, i cúí khóè ga kgoaraèa hãa tite, igaba xu gha ẽe nxárá tcg'òóèa hãa ne domka ẽe xu cáḿ xu xòm̀-xommè.   
\p
\v 23 “A ncẽè ẽem x'aèm kam kò c'ẽem khóè ba bìrí tu u a ko máá: ‘Bóò, ncẽe ga Me e Kreste ba,’ kana máá: ‘Eẽ gam síí hãa,’ témé ne, méé tu táá dtcòm̀ m guu.  
\v 24 Tshúù-ntcõan di xu Kreste xu hẽé naka tshúù-ntcõan di xu porofiti xu hẽéthẽéa gha x'áíse, a kaia zi x'áí zi hẽé naka are-aresa zi gúù zi hẽéthẽé kúrú ke, ẽe nxárá tcg'òóèa ne xu gha ho̱àkagu ka, kgoanase i kòo ne.  
\v 25 Bóò, x'aèan cookg'ai koer kò bìrí tu ua.   
\p
\v 26 “A ncẽè gatu ka ne kòo máá: ‘Bóò, tchàa-xgóóm koem hãa,’ témé ne méé tu táá tcg'oa naka qõò guu. \add A ncẽè gaicara ne kòo máá:\add* ‘Bóò, nquum q'oo koem hàna,’ témé ne méé tu táá dtcòm̀ guu.  
\v 27 Cáḿs ko tcg'oa xòè koe i ko ma túú-tebean guu a cáḿs ko tcãà xòè koe ma síí bóòse khama i gha ma Khóèm dim Cóám di hàà-q'ooan ii.  
\v 28 Eẽ x'óóa hãam tc'áróm hãa qgáì koe i gha kg'ãean xg'ae.   
\s1 Khóèm dim Cóám di hàà-q'ooa ne  
\r (Mk 13:24-27; Lk 21:25-28)  
\p
\v 29 “Eẽ xu cáḿ xu di xgàrakuan qãá q'oo koes gha  
\q1 kúúga cáḿ sa ntcùú-ntcuuè,  
\q1 Me nxoe ba x'áà tite,  
\q1 i gha tco̱nòan nqarikg'ai koe guu a tcheè,  
\q1 i gha nqarikg'ai di qarian ntcãa-ntcãaè.   
\p
\v 30 “Eẽm x'aèm kas gha Khóèm dim Cóám dis x'áí sa nqarikg'ai koe x'áíse, zi gha wèé zi qhàò zi nqõómkg'ai di zi kg'ae, a zi a gha Khóèm dim Cóá ba bóò, Me nqarikg'ai di túú-c'õòan koe guu a ko hàà, qarian hẽé naka kaia x'áàn hẽéthẽé cgoa.  
\v 31 Me gha Gam di xu moengele xu kaiam q'aum torompitam dim cgoa tsééa tcg'òó, xu gha Gam nxárá tcg'òóa hãa ne wèé xòèan ẽe tc'ãán ko guu za xg'ae-xg'ae, nqarikg'ai dim chõò-q'oom c'ẽem koe guu a síí c'ẽem koe tééan koe.   
\p
\v 32 “Ke tu ncẽes gúùs faia dis hìis koe kúrúsea hãas koe xgaa-xgaase: ẽe i ko gas di nxã̱àn tshoa-tshoa a ko tso̱m, i ko to̱ara sa tso̱m, ne tu q'ana hãa qhóóa ne tcana hãa sa.  
\v 33 Gataga ẽe tu kòo ncẽe zi gúù zi wèé zi bóò ne tu q'ana hãa cúù Me e sa, a nquu-kg'áḿan koe hãa.  
\v 34 Tseegukar ko bìrí tu u a ko máá: Ncẽes qhàò sa kaà tite, i gha nxãakg'aiga síí ncẽe gúùan wèé ga kúrúse.  
\v 35 Nqarikg'aian hẽé naka nqõókg'aian hẽéthẽéa gha chõò, igaba i Tiri kg'uian chõò tite.   
\s1 Cúí khóè ga c'úùa hãa cáḿ ba kana x'aè ba  
\r (Mk 13:32-37; Lk 17:26-30, 34-36)  
\p
\v 36 “Igabaga i cúí khóè ga ẽem cáḿ ba kana ẽem x'aè ba q'ãa tama, moengele xu nqarikg'ai di xu ga igaba kana Cóám ga igaba, Xõòm cúím ka oose.  
\v 37 Nowam di x'aèan ka i kò ii khama i gha Khóèm dim Cóám di hàà-q'ooan ii khama.  
\v 38 Eẽ xu cáḿ xu ka kaiam tshàam hàà tama cookg'ai koe ne kòo tc'õó a ko kg'áà, a ko séèku, a ko séèkuan bìríku, me nxãakg'aiga síí Nowam ko arakam koe tcãàm cáḿ ba hàà,  
\v 39 igaba ne kò \add cúí gúù ga\add* c'úùa \add dùús ko hàà kúrúse sa\add*, me nxãakg'aiga kaiam tshàa ba hàà, a hàà tchùua tcg'òó ne. Gatà i gha Khóèm dim Cóám di hàà-q'ooan ii.  
\v 40 Cám̀ tsara khóè tsara gha xháràm koe hãa. C'ẽe ba gha séèè, me gha c'ẽe ba guuè.  
\v 41 Cám̀ sara khóè sara gha hãa a ko ha̱kg'um koe maberean táó. C'ẽe sa gha séèè, si gha c'ẽe sa guuè.   
\p
\v 42 “Gaa domka méé tu kòresea hãa, dùútsa cáḿ kam gha gatu dim X'aigam \add Nqari\add* ba hàà sa tu c'úùa hãa ke.  
\v 43 Igaba méé tu ncẽe sa q'ana hãa: Ncẽè nquu ba kàoa hãam khóèm kò q'ana, dùútsa x'aè kam ko ts'ãà-kg'ao ba ntcùú ka hàà sa, nem ga kò ẽem x'aèm ka kòrea hãa, a táá kúrú me gam dim nquu ba khõáè.  
\v 44 Gaa domka méé tu gatu igaba wèé x'aè ka kg'ónòsea. Khóèm dim Cóá ba ko ẽe tsi q'ãa tamam x'aèm ka hàà ke.   
\s1 Tcom-tcomsa kana tcom-tcomsa tamam qãà ba  
\r (Lk 12:41-48)  
\p
\v 45 “Kháé dìí ba nxãaska tcom-tcomsa a tc'ẽegam qãà baa? Ncẽe gam ka q'õòsem ko nquua ba di qarian máà ba, me qãè x'aè ka gaxu di tc'õoan máà xu ba?  
\v 46 Ts'ee-ts'eekg'aièa baa ẽem qãà ba, ncẽe gam ka q'õòsem ko hàà nem ko hàà sao-xg'ae me ko gatà hẽé ba.  
\v 47 Tseegukar ko bìrí tu u a ko máá; wèé zi gúù zi ẽem úúa hãa zi di qaria nem gha gam koe tòó.  
\v 48 Igaba ẽem qãàm cg'ãèm kò ko tcáóa ba koe bìríse a ko máá: ‘Tíí q'õò ba ão me e,’ témé,  
\v 49 a ba a tshoa-tshoa a qãà ne gam ka c'ẽe ne xg'áḿ, a ko tc'õó a ko kg'áà-kg'aoan cgoa kg'áà,  
\v 50 nem gha ẽem qãàm ka q'õòse ba tcom tamam hãam cáḿ ka hàà, c'úùam hãa x'aè ka,  
\v 51 a ba a gha hàà xgàra me, a qãè qgóóse ko igaba cg'ãè cau khóèan cgoa xg'ae-xg'ae me, ncẽe gaa koe i gha kg'aean hẽé naka gãò xõ̱óan hẽéthẽé hãa koe.”   
\c 25  
\s1 10 zi dxàe-coa zi dis sere-sere sa  
\p
\v 1 “Gaa x'aè ka i gha nqarikg'ai di x'aian 10 zi dxàe-coa zi cgoa nxárá xg'aeè. Gazi di lampian zi kò séè a zi a síí séèkom khóè ba \add qãà\add*, xg'ae cgoa me zi gha ka.  
\v 2 Gazi ka 5 zia kò káà tc'ẽe ii, zi 5 zi tc'ẽega ii.  
\v 3 Káà tc'ẽe zi kò lampia zi séè, gabà zi ko táá nxúìan séèa mááse.  
\v 4 Zi tc'ẽega zi lampian séè a zi a nxúìan gàban koe séèa mááse.  
\v 5 Me séè-kg'ao ba táá qháése hàà, ka zi ko wèéa zi ga x'óm̀, x'óm̀a zi ko cg'áé khama.   
\p
\v 6 “Ntcùú nqáè kam kò q'au ba tcg'oa a máá: ‘Bóò, séè-kg'aom ga me e síí ko hàà ba, ke tcg'oa naka hàà xg'ae cgoa me!’ témé.  
\v 7 Ka zi ko wèé zi dxàe-coa zi tẽe a lampia zi kg'ónò.  
\v 8 Zi káà tc'ẽe zi tc'ẽega zi bìrí a máá: ‘Au se e nxúìa ne gasao di nxúìan koe, gase di lampia nea ko ts'irì ke,’ témé.  
\v 9 Zi tc'ẽega zi xo̱a a máá: ‘Cuiskaga i wèéa se ga tc'ãò tite. Ke qõò sao ẽe ko x'ámágu u ne koe naka saoa síí x'ámá mááse e,’ témé.  
\v 10 Igaba ẽe zi dàò q'oo koe hãa, síí zi gha gaa nxúìan x'ámá, kam kò séè-kg'ao ba hàà. Zi dxàe-coa zi ẽe ko kg'ónòsea zi kõ̱ès séèkuan dis koe gam cgoa tcãà, me nquu-kg'áḿ ba tcẽekg'ammè.   
\p
\v 11 “Gam x'aè-coam qãá q'oo koe zi gha c'ẽe zi dxàe-coa zi gataga hàà, a hàà máá: ‘X'aigaè, x'aigaè, xgobekg'ama máá se e,’ témé.  
\v 12 Igabam kò xo̱a a máá: ‘Tseegua ner ko bìrí sao o: C'úù saoa ra hãa,’ témé.   
\p
\v 13 “Gaa domka méé tu kòresea, cáḿ ba hẽé naka x'aè ba hẽéthẽé tu c'úùa hãa ke,” tam Jeso ba méé.   
\s1 Nqoana qãà xu dis sere-sere sa  
\r (Lk 19:11-27)  
\p
\v 14 “Gaicara i gha \add nqarikg'ai di x'aian\add* c'ẽem nqõóm koe xóé a ko qõòm khóèm khama ii, gam di xu qãà xu ko tcii a ba a gam di zi gúù zi gaxu tshàu q'oo koe tcãà ba.  
\v 15 A cúí ba 5 xu cãa xu marian di xu máà, a c'ẽe ba cám̀ cãan máà, a c'ẽe ba cúím cãa ba máà. Wèém khóè bam kò gam di qarian di tc'ãò-tc'ãoan cgoa máà. A ba a tshoa-tshoa a dàòa ba koe qõò.  
\v 16 Me 5 xu cãa xu marian di xu máàèam khóè ba kúúga qõò a ba a síí tséékagu u, a gaicara c'ẽe xu cãa xu 5 xu kúrú.  
\v 17 Me gataga ẽe kò cám̀ cãa tsara máàèa ba c'ẽe tsara kúrú.  
\v 18 Igabam kò cúím cãam mari di ba máàèa ba qõò a síí góḿankg'ai koe ha̱é ba tshào, a gam ka q'õòsem dim cãa ba kã̱é.   
\p
\v 19 “Qáòm x'aèm qãá q'oo koem kò ẽe xu qãà xu ka q'õòse ba ka̱bise a hàà cgae xu, a gaa marian xu ma tséékagua sa hàà nxàe cgoa xu.  
\v 20 Me khóèm ẽe kò 5 xu cãa xu máàèa ba cúù-cuuse a 5 xu cãa xu c'ẽe xu úú, a ba a máá: ‘Tíí q'õòè, 5 xu cãa xu tsi kò máà tea hãa. Bóò, 5 xu cãa xu c'ẽe xur kúrúa,’ témé.  
\v 21 Me gam ka q'õòse ba bìrí me a máá: ‘Qãèse tsi kúrúa, tsáá qãè a tcom-tcomsa tsi qãà tsi. Cg'áré gúùan koe tsi kò tcom-tcomsa ii, ra gha káí zi gúù zi di qarian máà tsi. Tcãà naka tsia tsáá q'õòr cgoa qãè-tcao,’ témé.   
\p
\v 22 “Me gataga cám̀ cãa tsara ko máàèa ba cúù-cuuse a ba a máá: ‘Tíí q'õòè, cám̀ tsara cãa tsara tsi kò máà tea. Bóò, c'ẽe tsara cãa tsarar kúrúa,’ témé.  
\v 23 Me gam ka q'õòse ba bìrí me a máá: ‘Qãèse tsi kúrúa, tsáá qãè a tcom-tcomsa tsi qãà tsi. Cg'áré gúùan koe tsi kò tcom-tcomsa ii, ra gha káí zi gúù zi di qarian máà tsi. Tcãà naka tsia tsáá q'õòr cgoa qãè-tcao,’ témé.   
\p
\v 24 “Gatagam kò cúím cãa ba kò máàèa ba hàà a máá: ‘Tíí q'õòè, q'ana ra hãa tsi kàa tsi khóè tsi i, a tsi a ko xhárà tama tsi hãa koe ga tcuù, a ko qanega tsi cgùrian tsa̱i-tsa̱i tama koe ga sáà sa.  
\v 25 Ra kò nxãaska q'áò tsi, a ra a qõò a síí tsarim cãa ba góḿan q'oo koe kã̱é. Bóò, ncẽe ga ia tsari gúùa ne,’ témé.   
\p
\v 26 “Me gam ka q'õòse ba xo̱a me a máá: ‘Tsáá cg'ãè cau a kg'amka tsi qãà tsi! Q'ana tsia, xhárà tama ra hãa koe ga ra ko tcuù sa, a ra a ko qanega ra cgùrian tsa̱i-tsa̱i tama koe ga sáà sa.  
\v 27 Khama tsi ga kò marian ko tòóè koe marian tiri úúa, ne i ga kò ncẽeska càùsea, ra ka̱bise a hàà séè e, càùsea i hãase.   
\p
\v 28 “‘Ke xao gam koe cãa ba séèa ka̱bi, naka ẽe 10 xu cãa xu úúa hãa ba máà me.  
\v 29 Wèém khóèm ẽe c'ẽe gúùan úúa ba gha máàè, a ba a gha káían úú, igabaga ẽe cúí gúù ga úú tama ba gha ẽem úúa hãa gúù-coan ga séè cgaeè khama.  
\v 30 Naka xaoa ẽe káà tséém qãà ba tchàa za dcùú-qoms q'oo koe xaoa tcãà. Ncẽe gaa za i gha kg'aean hẽé naka gãò xõ̱óan hẽéthẽé hãa koe,’ témé.”   
\s1 Ghùuan hẽé naka pirian hẽéthẽé e  
\p
\v 31 “Khóèm dim Cóám kò Gaam dim x'áàm koe hãase hàà naka wèé xu moengele xu Gaam di xu cgoa hẽéthẽé e, nem gha Gaam di x'áàn dis ntcõó-q'oos koe hàà ntcõó.  
\v 32 Zi gha \add nqõóm di zi\add* qhàò zi wèé zi Gaam cookg'ai koe xg'ae-xg'aeè, Me gha hàà c'ẽe zi koe q'aa-q'aa zi, ẽem ko ma kòre-kg'ao ba ma ghùuan pirian koe ma q'aa-q'aa khamaga ma.  
\v 33 Ghùua nem gha Gam dim x'õàm kg'áòm xòè za tòó, a ba a pirian dxàes x'õàs xòè za tòó.   
\p
\v 34 “Me gha X'aiga ba nxãaska kg'áòm x'õàm xòè di ne bìrí a máá: ‘Hàà gatu ẽe Abom ka ts'ee-ts'eekg'aièa tu, x'aian di ntcõó-q'ooan xáè, ncẽe tu kò nqõóm tshoa-tshoasea koe guu a kg'ónòa máàèa a.  
\v 35 Xàbàr kò hãa, tu tc'õoan máà ter tc'õó, ra kò cáḿa hãa tu c'ẽe gúùan máà ter kg'áà, ra kò tãá za guuar khóè ra ii, tu x'áéa tu koe qãèse qgóó te,  
\v 36 qg'aè-cgaear kò hãa tu hã̱akagu te, ra kòo tsàa tu q'õé te, ra kòo qáé-nquus koe hàna tu hàà kabi te khama,’ tam méé.   
\p
\v 37 “Gaa x'aè ka ne gha ẽe tchàno ne xo̱a Me a máá: ‘X'aigaè, n-cáḿa ta kò bóò Tsia Tsi xàbàa hãa, ta tc'õókagu Tsia, Tsi cáḿa hãa ta c'ẽe gúù au Tsi, Tsi kg'áàa hãa?  
\v 38 Ta kò n-cáḿa bóò Tsi, Tsi tãá za guua Tsi khóè Tsia, ta x'áéa ta koe qãèse qgóó Tsia, ta n-cáḿa bóò Tsi, Tsi qg'aè-cgaea, ta hã̱akagu Tsia?  
\v 39 Ta kò n-cáḿá bóò Tsi, Tsi ko tsàa, kana qáé-nquus koe tcãàèa, ta síí kabi Tsia?’ témé.  
\v 40 Me gha X'aiga ba xo̱a ne a máá: ‘Tseegua ner ko bìrí tu u: Wèés gúùs ẽe tu Tíí ka c'ẽe ne ncẽe ne cg'áré ne ka cúía ne koe ga kúrúa sa, tu Tíí ga ra kúrúa máánaa,’ témé.   
\p
\v 41 “Me gha nxãaska ẽe dxàes x'õàs xòè di ne bìrí a máá: ‘Tcg'oa cgae Te tu, gatu ẽe chõò tama c'eean koe cgúísea hãa tu, dxãwa ba hẽé naka Gam di xu moengele xu hẽéthẽé kg'ónòa mááèa ba.  
\v 42 Xàbàr kò hãa, tu táá gúù máà ter tc'õó, ra ko cáḿaa, tu táá gúù máà ter kg'áà,  
\v 43 tãá za guuar khóè ra a kò ii, tu táá x'áéa tu koe qãèse qgóó Te, qg'aè-cgaear kò hãa, tu táá hã̱akagu Te, ra kòo tsàa, a qáé-nquus koe hàna, tu táá kabi Te khama,’ témé.   
\p
\v 44 “Nxãaska ne gha gane igaba gataga xo̱a a máá: ‘X'aigaè, n-cáḿa ta bóò Tsi Tsi xàbàa, a cáḿaa, a tãá za guua Tsi khóè Tsia, a qg'aè-cgaea, a kòo tsàa, a qáé-nquus koe hàna, ta táá hùi Tsia?’ témé.  
\v 45 Me gha nxãaska xo̱a ne a máá: ‘Tseegukar ko bìrí tu u: Wèés gúùs ẽe tu ncẽe ne cg'áré ne ka cúía ne kúrúa máá tama sa, nxãa sa tu Tíí ga ra kúrúa máá tama thẽé,’ témé.  
\v 46 Ne gha nxãaska chõò tamas xgàrakus koe qõò, ne gha ẽe tchàno ne chõò tamas kg'õès koe qõò,” tam Jeso ba méé.   
\c 26  
\ms1 Jesom di xgàrasean hẽé naka Gam dis x'oo sa hẽé naka Gam di x'ooan koe tẽe sa hẽéthẽé e (26:1–28:20)  
\s1 Kàas Jeso ba qa̱e di sa  
\r (Mk 14:1-2; Lk 22:1-2; Jn 11:45-53)  
\p
\v 1 Eẽm ko Jeso ba gaa zi kg'ui zi kg'uia xg'ara kam kò Gaam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu bìrí a máá:  
\v 2 “Q'ana xao hãa, Paseka dis kõ̱è sa cám̀ cáḿan qãá q'oo koe hãa sa, Me gha Khóèm dim Cóá ba khóè ne tshàu q'oo koe tcãàè, nxãasegam gha xgàuè ka,” témé.   
\p
\v 3 Xu kò nxãaska kaia xu peresiti xu hẽé, naka khóè ne di xu kaia xu hẽéthẽé kaiam peresitim Kaifase ta ko ma tciièm dis qhàìs koe xg'ae,  
\v 4 a xu a Jeso ba xu gha qgóó a cg'õo di kàan kúrú.  
\v 5 Igaba xu ko máá: “Kõ̱ès di x'aè ka tamase, nxãaskas gha kaias xg'ore sa khóè ne xg'aeku koe hãa khama,” témé.   
\s1 Jeso ba ko Betania koe nxúìan cgoa tcgáùè  
\r (Mk 14:3-9; Jn 12:1-8)  
\p
\v 6 Eẽm ko Jeso ba Betania koe hãa, Simonem ncẽe xg'ao lepero dis tcìì sa tsàara hãam dim nquum koe  
\v 7 kas kò khóè sa hàà cgae Me, kaisa marian ka x'ámáèa tshãán qgóó a, alabasetere di nxõ̱án cgoa kúrúèam ts'oo-c'õà-coam koe hàna a, a sa a ntcõó a ba a kò tc'õó koe hàà ntcã̱á tcúú Me.   
\p
\v 8 Eẽ xu ko Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu ncẽe sa bóò ka xu kò xgóà a máá: “Dùús ka sa ko ncẽeta ma ma kõ̱è cgoa a?  
\v 9 Ncẽe tshãá nea ga kò káí marian cgoa x'ámáguèa, i ga kò gaan di marian dxàua ne khóè ne máàèa hãa!” témé.   
\p
\v 10 Igabam kò Jeso ba ncẽe sa q'ana hãase bìrí xu a máá: “Dùús ka xao ko khóè sa xgáèa máá? T'õès tséé sas Tíí koe kúrúa hãa ka.  
\v 11 Dxàua ne khóè ne cgoa xao gha wèé x'aè ka hãa, igaba xao wèé x'aè ka Tíí cgoa hãa tite.  
\v 12 Ncẽes ncãa ko ncẽe tshãán cgoa ntcã̱á tc'áró Te kas ncãa ko kg'ónòa máá Te kg'ónòkuan Tiri i.  
\v 13 Tseegukar ko bìrí xao o a ko máá: Wèém nqõóm ẽe i ko ncẽe qãè tchõàn xgaa-xgaaèm koe i gha ẽes kúrúa hãa gúùan nxàeè, tc'ẽe-tc'ẽeseès gha ka,” tam méé.   
\s1 Jutase ba ko dtcòm̀, Jeso bam gha x'ámágu sa  
\r (Mk 14:10-11; Lk 22:3-6)  
\p
\v 14 Me kò nxãaska 12 xu ka c'ẽe ba ncẽe Jutase Isekariote ta ko ma tciiè ba, kaia xu peresiti xu koe síí,  
\v 15 a ba a máá: “Dùú sa xao máà te kg'oana, ncẽè gaxao tshàu q'oo koer kò tcãà Me ne?” témé. Ka xu kò 30 marian seleferan di kg'ónò máá me.  
\v 16 Me gaam x'aèm kaga Jutase tshoa-tshoa a qaa, ntamam gha ma gaxu tshàu q'oo koe tcãà Me sa.   
\s1 Jeso ba ko Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao cgoa Paseka di tc'õoan tc'õó  
\r (Mk 14:12-21; Lk 22:7-13, 21-23; Jn 13:21-30)  
\p
\v 17 Tc'ãá dim cáḿ péré gãé-gãe úú tamas pérés di kõ̱èan dim ka xu kò xgaa-xgaase-kg'ao xu Jesom koe hàà a máá: “Nda koe xae gha kg'ónòa máá Tsi, naka Tsi síí gaa koe Paseka di tc'õoan tc'õó sa Tsi ko tc'ẽe?” témé.  
\v 18 Me xo̱a a máá: “Qõò naka x'áé-dxoom koe síí, c'ẽem khóèm koe naka bìrí me naka máá: ‘Xgaa-xgaa-kg'ao ba ko máá: ‘Tsarim nquum koer gha Tiri xu xgaa-xgaase-kg'ao xu cgoa Paseka di ghùu-coan kg'oo,’ témé,’” tam méé.  
\v 19 Xu xgaa-xgaase-kg'ao xu ẽem ma Jeso ba bìrí xua hãa khama ma kúrú, a Paseka di tc'õoan kg'ónò.   
\p
\v 20 Eẽ i ko dqòa kam kò Jeso ba Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu 12 xu cgoa qa̱ò.  
\v 21 Eẽ xu hãa a ko tc'õó kam ko máá: “Tseegukar ko bìrí xao o, gaxao ka c'ẽe ba gha khóè ne tshàu q'oo koe tcãà Te,” témé.  
\v 22 Xu kò kaisase tshúù-tcao, a xu a wèéa xu tshoa-tshoa a cúí mana cúí tẽè Me a máá: “A tíí tama raa, X'aigaè?” témé.  
\v 23 Me Jeso ba xo̱a a máá: “Eẽ Tíí cgoa tshàua ba gàbas q'oo koe tcana hãa ba gha khóè ne tshàu q'oo koe tcãà Te.  
\v 24 Eẽ i ma Khóèm dim Cóám ka ma góásea khamaga i gha ii. Igaba haò, cg'ãè i gha ii, ẽe ko Khóèm dim Cóá ba khóè ne tshàu q'oo koe tcãàm ka! Qãèa i ga kò máá mea hãa, táám ga kò ábàèa hãa sa,” témé.  
\v 25 Me Jutasem ẽe ko hàà khóè ne tshàu q'oo koe tcãà Me ba máá: “A tíí tama raa, xgaa-xgaa-kg'ao Tseè?” témé. Me Jeso ba xo̱a me a máá: “Ncãa tsi nxàese,” témé.   
\s1 Dqòa di tc'õoan X'aigam Nqarim di i  
\r (Mk 14:22-26; Lk 22:14-20; 1Ko 11:23-25)  
\p
\v 26 Eẽ xu hãa a ko tc'õó kam kò Jeso ba péré sa séè, a ba a ts'ee-ts'eekg'ai si, a khõá q'aa si, a xgaa-xgaase-kg'ao xu máà si, a ba a máá: “Séè naka xaoa tc'õó, ncẽea cgàaa Te ga a ke,” témé.   
\p
\v 27 A ba a kubi sa séè a ts'ee-ts'eekg'ai si a máà xu si a máá: “Wèéa xao ga méé xao gaas koe kg'áà.  
\v 28 Ncẽea c'áòa Te ga a ke qáé-xg'aes di i, ncẽe gha ntcã̱águè e, káí ne khóè ne gha chìbia ne qgóóa mááè ka.  
\v 29 Bìrí xao or ko, ncẽe kg'om dis hìis di gõéan ncẽer ncẽem cáḿ koe guu a kg'áà tite, me gha nxãakg'aiga síí cáḿ ẽer gha gaxao cgoa Abom di x'aian koe ka̱base kg'áà a ba hàà,” témé.   
\p
\v 30 Eẽ xu ko cii ba nxáèa xg'ara ka xu kò tcg'oa a Olife dim xàbìm koe qõò.   
\s1 Jeso ba ko Peterem gha xo̱ase Me sa nxàe  
\r (Mk 14:27-31; Lk 22:31-34; Jn 13:36-38)  
\p
\v 31 Me nxãaska Jeso ba bìrí xu a máá: “Ncẽem ntcùúm ka xao gha gaxao wèéa xao khuùagu Te, góásea i hãa a ko máá:  
\q1 ‘Kòre-kg'ao bar gha xg'áḿ,  
\q1 si gha ghùuan dis xg'ae sa qgóéa q'aa,’  
\m téméè khama.  
\v 32 Igaba ẽer ko x'ooan koe ghùièa xg'ara ner gha tc'ãà-cookg'ai xao o a Galilea koe qõò,” témé.   
\p
\v 33 Me Petere ba nxàe a máá: “Eẽta xu ga ko ma wèéa xu khuùagu Tsi igabar tíí cuiskaga khuùagu Tsi tite,” témé.  
\v 34 Me Jeso ba xo̱a me a máá: “Tseegukar ko bìrí tsi: Ncẽem ntcùúm ka, qanegam ghòrò ba kg'ae tamas cookg'ai koe tsi gha senè nqoana q'oro xo̱ase Te,” témé.  
\v 35 Me Petere ba xo̱a Me a máá: “Tsáá cgoar ga ko x'óó igabagar cuiskaga xo̱ase Tsia hãa tite,” témé. Xu kò wèé xu xgaa-xgaase-kg'ao xu gatà méé.   
\s1 Getesemane koe  
\r (Mk 14:32-42; Lk 22:39-46)  
\p
\v 36 Kam kò nxãaska Jeso ba Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu cgoa Getesemane ta ko ma tciièm qgáìm koe qõò, a ba a síí gaa koe bìrí xu a máá: “Ncẽe koe xao ntcõó, ẽe síí hãa koer ko síí còrè ke,” témé.  
\v 37 A ba a Petere ba hẽé naka Sebetem di tsara cóá tsara hẽéthẽé séè, kam kò tshoa-tshoa a tshúù-tcao a kaisase thõò-xám̀.  
\v 38 A ba a bìrí xu a máá: “Tcáóa Tea x'oos q'oo koe tshúù-tcaoan ka cg'oèa hãa. Ncẽe koe xao qaù, naka Tíí cgoa kókòa hãa,” témé.   
\p
\v 39 Cg'árésem ko còoka qõò kam kò kg'áía ba cgoa góḿankg'ai koe cg'áé a ba a còrè a máá: “Aboè, kgoanase i kòo ne, kúrú nakas ncẽes kubis \add xgàrakuan di sa\add* Tíí koe tcg'òóè. Igaba Tsari tc'ẽean ka, Tíí ko tc'ẽes ka tamase,” témé.   
\p
\v 40 Kam kò xgaa-xgaase-kg'ao xu koe ka̱bise a hàà sao-xg'ae xu xu x'óm̀a. Me Petere ba bìrí a máá: “A tààè xao koáé, x'aè-coa ba Tíí cgoa hãa a kókòa hãan ka?  
\v 41 Kókòa hãa naka còrè, naka xaoa nxãasega táá kúrúa bóòkuan koe tcãà guu. Tc'ẽe ba \add kúrú\add* kg'oana hãa, igabam tc'áró ba kg'amka me e ke,” témé.   
\p
\v 42 Cám̀ di sam kò gaicara ka̱bise a síí còrè, a máá: “Tiri Aboè! Ncẽè kgoanase i kòo ne méés cgóm̀na ncẽes \add kubi\add* sa Tíí koe séèa tcg'òóè, nakar táá nxãasega gaas q'oo koe kg'áà. Igaba ncẽè kgoanase tama i kò hãa ne méés nxãaska Tsáá ko tc'ẽe sa kúrúse,” tam méé.  
\v 43 Eẽm ko gaia ka̱bise a hàà kam kò sao-xg'ae xu xu x'óm̀a hãa, nqã̱éa xu kò hãa khama.   
\p
\v 44 Me gaicara guu xu a qõò a síí nqoana di sa còrè, a cúís gúùs ga sa gaicara méé.  
\v 45 A ba a nxãaska xgaa-xgaase-kg'ao xu koe ka̱bise a máá: “A qanega xao x'óm̀a, a ko sãa? Bóò, x'aè ba hààra, Me ko Khóèm dim Cóá ba hàà chìbi-kg'ao ne tshàu q'oo koe tcãàè.  
\v 46 Tẽe xao, naka xae qõò! Bóò, khóè ne tshàu-q'oo koe tcãà Team khóè ba cúùse hàna ke!” témé.   
\s1 Jeso ba ko qgóóè  
\r (Mk 14:43-50; Lk 22:47-53; Jn 18:3-12)  
\p
\v 47 Eẽm qanega hãa a ko kg'ui kam kò Jutasem ncẽe 12 xu ka c'ẽe ba hàà, xu kò káí xu khóè xu dis xg'ae sa gam cgoa hàà, ntcàuan hẽé naka dxòman hẽéthẽé kò qgóóa hãa xu, a kaia xu peresiti xu hẽé naka khóè ne di xu kaia xu koe hẽéthẽé guua hãa.  
\v 48 Me kò nxãaska ẽe kò khóè ne tshàu q'oo koe tcãà Me ba x'áí sa máà xua hãa a ko máá: “Eẽr gha ko x'obè ba Gaam ga Me e, ke xao qgóó Me,” témé.  
\v 49 Me Jutase tchànose Jesom koe síí a máá: “Tsgám̀mo, Xgaa-xgaa-kg'ao Tseè!” témé. A x'obè Me.  
\v 50 Me Jeso ba gam ka máá: “Tiri Tsi ncàm̀-khoe tseè, dùú sa tsi hààra máána?” témé.  
\p Xu kò nxãaska cúù-cuuse a Jeso ba qgóó a séè Me.  
\v 51 Me kò kúúga Jesom cgoa kò hãa xu 12 xu ka c'ẽe ba tchoanà tshàu, a gam dim ntcàu ba tsgúùa tcg'òó, a kaiam peresitim dim qãàm dim tcee ba xg'aoa qhòm.  
\v 52 Me kò nxãaska Jeso ba gam ka máá: “Ka̱bi tsarim ntcàu ba téé-q'ooa ba koe, wèém ẽe ko ntcàuan séè ba gha ntcàuan cgoa kaàkaguè ke.  
\v 53 Kana tsi c'úùa qari ner úúa sa tirim Abo bar ga tcii cgoa a, Me ncẽeskaga 12 sa nqáéa zi xg'ae zi tcám̀-tcám̀ zi moengele xu di zi tsééa óá máá Te sa?  
\v 54 Ncẽes gúù sar kò ko kúrú ne zi gha \add Nqarim di zi\add* Tcgãya zi ntama nxàea tseegukaguè, ncẽe zi ko máá, ncẽeta méé i ga kò ma kúrúse, témé ka?” tam méé.   
\p
\v 55 Eẽm x'aèm kam kò Jeso ba khóè xu dis xg'ae sa bìrí a máá: “Ts'ãà-kg'ao ba tsãá hààraa khama xao gáé ntcàuan hẽé naka dxòman hẽéthẽé cgoa hààraa, hàà xao gha qgóó Te ka? Wèé cáḿ kar tempelem q'oo koe hãa a ko xgaa-xgaa, igaba xao gaa koe síí táá qgóó Te.  
\v 56 Igaba wèéan ncẽea kúrúsea, nxãasega zi gha Tcgãya zi porofiti xu di zi tseegukaguè ka,” ta méé. Ka xu kò nxãaska wèé xu xgaa-xgaase-kg'ao xu tcg'oara guu Me a bèe a qgóé.   
\s1 Jeso ba ko qhàìs cookg'ai koe úúè  
\r (Mk 14:53-65; Lk 22:54-55, 63-71; Jn 18:13-14, 19-24)  
\p
\v 57 Xu ẽe kò Jeso ba qgóóa xu kaiam peresitim Kaifasem koe úú Me, x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu hẽé naka kaia xu hẽéthẽé kò xg'aea koe.  
\v 58 Me Petere ba kháóka téé a xùri Me, a kaiam peresitim dis qgáìs koe síí. A ba a síí q'oo koe tcãà a kòre-kg'ao xu cgoa síí ntcõó, chõò-q'ooa nem gha bóò ka.   
\p
\v 59 Xu kaia xu peresiti xu di xu hẽé, naka wèés xg'aes x'áèan di xu kaia xu di sa hẽéthẽé tshúù-ntcõan dim dàò ba qaa Jeso ba xu gha chìbi-chibi cgoa ba, cg'õo Me xu gha ka.  
\v 60 Eẽta i kò ma káí tshúù-ntcõan di chìbi-chibi-kg'aoan hààraa xg'aea igaba xu kò táá cúím dàòm ga ba hòò.  
\p Igaba tsara kò kháóka cám̀ tsara hàà,  
\v 61 a tsara a máá: “Ncẽem khóè ba kò máá, qari nem úúa Nqarim dis tempele sam ga ko̱bea q'aa, a nqoana cáḿan q'oo koe gaicara tshào si di i, témé,” ta tsara méé.   
\p
\v 62 Me nxãaska kaiam peresiti ba tẽe a Jeso ba tẽè a máá: “C'ẽe gúù ga Tsi gáé xo̱a tama? Ncẽe ne khóè ne ko Tsáá ka nxàe sa gáé dùú saà?” témé.  
\v 63 Igabam kò Jeso ba kg'ama nqoo.  
\p Me kaiam peresiti ba bìrí Me a máá: “Kg'õèam Nqarim cookg'ai koe méé Tsi tseeguan bìrí xae e, Kreste Tsi ii sa, Nqarim di Tsi Cóá Tsi?” témé.  
\v 64 Me Jeso ba xo̱a me a máá: “Eẽ tsi ko méé khamaga i ii. Igabar ko bìrí xao o, ncẽe koe guus ka xao gha Khóèm dim Cóá ba bóò, Me ẽe qari iim dim kg'áòm x'õàm xòè za ntcõóa-ntcõe, a ba a gha nqarikg'ai dis túú-c'õòs cgoa hàà,” témé.   
\p
\v 65 Me nxãaska kaiam peresiti ba gam dim qgáí ba tòà q'aa a máá: “Ncãam nxàe e, cóèkua nem kg'uia! Dùú sa xae ko qanega tseegukagu-kg'aoan qaara máá? Bóò, ncãa xao ncẽeska Gam di cóèkuan kóḿa mááse.  
\v 66 Ka xao ko ntama ma tc'ẽe?” témé. Xu xo̱a a máá: “X'oo sam kg'anoa,” témé.   
\p
\v 67 Xu nxãaska kg'áḿ tshàran cgoa tcg'ae kg'áí Me, a xu a tshàua xu cgoa xg'áḿ Me. Xu c'ẽea xu x'ábú Me a máá:  
\v 68 “Porofita naka bìrí xae e, Kreste Tseè! Dìína xg'áḿ Tsia sa?” témé.   
\s1 Petere ba ko Jeso ba xo̱ase  
\r (Mk 14:66-72; Lk 22:56-62; Jn 18:15-18, 25-27)  
\p
\v 69 Me kò Petere ba tchàa koe ntcõóa-ntcõe, xhàros koe, si kò dxàe-coas qãà di sa hàà cgae me a máá: “Tsáá igaba tsi kò Jesom Galilea dim cgoa hãa,” témé.  
\v 70 Igabam kò wèéa ne cookg'ai koe xo̱ase a máá: “Eẽ si ko nxàes gúùs sar c'úùa,” témé.   
\p
\v 71 Si kò ẽem ko heke-kg'áḿs koe tcg'oa a ko síí, ka c'ẽes qãà sa gaa koe bóò me, a gaa koe hãa ne khóè ne bìrí a máá: “Ncẽem khóè ba kò Jesom Nasareta dim cgoa hãa,” témé.  
\v 72 Me kò gaicara gaìses cgoa xo̱ase, a máá: “Eẽm khóè bar c'úùa!” témé.   
\p
\v 73 X'aè-coam qãá q'oo koe ne ko ẽe kò téé-tẽe ne Peterem koe hàà a gam ka máá: “Tseeguan kaga tsi Gam ka c'ẽe tsi i, tsari kg'ui-q'ooa ne ko x'áí i khama,” témé.  
\v 74 Me kò nxãaska tshoa-tshoa a cgúíse a gaìse a máá: “Khóèm ẽe bar c'úùa hãa!” témé.  
\p Me kò kúúga ghòrò ba kg'ae.  
\v 75 Me Petere ba Jesom kò bìrí mea hãa kg'uian tc'ẽe-tc'ẽese ncẽem kòo máá: “Ghòròm qanega kg'ae tama cookg'ai koe tsi gha nqoana q'oro xo̱ase Te,” témé e. Me kò tchàa koe tcg'oa a síí thõòkase kg'ae.   
\c 27  
\s1 Jeso ba ko Pilatom koe úúè  
\r (Mk 15:1; Lk 23:1-2; Jn 18:28-32)  
\p
\v 1 Eẽ i ko q'uu ka xu kò kaia xu peresiti xu di xu wèé xu hẽé naka kaia xu khóè ne di xu hẽéthẽé xu nxàea xg'ae a dtcòm̀ku Jeso ba xu gha cg'õo sa.  
\v 2 Qáé Me xu kò a tc'ãà-cookg'aim Pilatom koe úú Me, a xu a tshàua ba q'oo koe tcãà Me.   
\s1 Jutasem dis x'oo sa  
\r (Tsee 1:18-19)  
\p
\v 3 Eẽm ko Jutasem ncẽe kò Jeso ba x'ámágu ba ko bóò Jesom ko ma x'oo sa xgàra mááè sa kam kò tc'ẽea ka̱bi a ba a 30 marian seleferean di i kaia xu peresiti xu hẽé naka \add khóè ne di xu\add* kaia xu koe hẽéthẽé ka̱bi,  
\v 4 a máá: “Chìbi ner kúrúa, khóèm káà chìbim di c'áòa ner ntcã̱água khama,” témé. Xu xo̱a me a máá: “Kháé sa ko nxãa sa sixae koe dùú sa méé? Tsáá tsi gha nxãan bóòa mááse ka,” témé.  
\v 5 Me Jutase marian tempelem q'oo koe xaoa guu, a ba a tcg'oa a síí qáé a tceese.   
\p
\v 6 Xu kaia xu peresiti xu gaa marian sáà xg'ae, a xu a máá: “Kgoara i mááè tama, ncẽe marian gha tempelem di marian q'oo koe tcãàè sa, khóèm tcúú di mari i khama,” témé.  
\v 7 Ka xu ko dtcòm̀ku a gaa marian cgoa “Gàba zi dim kúrú-kg'aom dim xhárà ba” x'ámá, gaa koe xu gha tãá za guua ne khóè ne kg'ónò ka.  
\v 8 Gaa domkam kò gaam xhárà ba “C'áòan dim xhárà ba” ta ma tciiè, ncẽes noosega.   
\p
\v 9 Nxãaskas kò porofitim Jeremiam kò kg'uia sa tseegukaguè ncẽem kòo máá: “Gaa 30 marian selefera di ne kò séè, ncẽe Iseraele di ne khóè ne kò x'ámá cgoa mea a,  
\v 10 a ne a ‘Gàba zi dim kúrú-kg'aom dim xhárà ba’ x'ámá, ẽem kò ma X'aigam \add Nqari\add* ba ma x'áèa hãa khamaga ma,” téméa sa.   
\s1 Jeso ba Pilatom cookg'ai koe  
\r (Mk 15:2-5; Lk 23:3-5; Jn 18:33-38)  
\p
\v 11 Jeso ba kò nqõóm dim kaiam cookg'ai koe hàà téé, me tẽè Me a máá: “A Tsáá ga Tsia Juta ne di Tsi X'aiga Tsi i ta ko méé Tsi?” témé. Me Jeso ba xo̱a a máá: “Eẽ tsi ko méé khamaga i ii,” témé.   
\p
\v 12 Igaba ẽem ko kaia xu peresiti xu ka hẽé naka \add khóè ne di xu\add* kaia xu hẽéthẽé ka chìbi-chibiè, kam kò táá xo̱a.   
\p
\v 13 Me nxãaska Pilato ba tẽè Me a máá: “Ncẽeta noo zi kg'ui zi chìbi-chibi cgoa Tsi xu ko zi Tsi kóḿ tama?” témé.  
\v 14 Igabam kò Jeso ba gazi kg'ui zi ka cúía zi ga táá xo̱a, me Pilato\f + \fr 27:14 \fk Pilato - \ft Gerika sa ko máá: “nqõóm dim kaia ba” témé.\f* kaisase are.   
\s1 Jeso ba ko x'oo sa xgàra mááè  
\r (Mk 15:6-15; Lk 23:13-25; Jn 18:39–19:16)  
\p
\v 15 Cau me e kò ii nqõóm dim kaiam koe, Paseka di x'aèan ka khóè ne kò nxárá tcg'òóa mááse hãam khóèm qáéèa kò hãa ba kgoara sa.  
\v 16 Gaa x'aè ka ne kò q'ãaseam chìbi-kg'ao ba úúa, [Jeso] Barabase ta kòo ma tciiè ba.  
\v 17 Nxãaska ẽe ne ko khóè ne xg'ae kam kò Pilato bìrí ne a máá: “Dìí ba ra gha kgoara máá tu u sa tu ko tc'ẽe? [Jesom] Barabase baa, kana Jesom ncẽe Kreste ta ko ma tciiè baa?” témé.  
\v 18 \add Tc'ãà-cookg'ai\add* xua kò chìikuan domka Jeso ba tshàu q'ooa ba koe tcana hãa sam kò q'ana hãa khama.   
\p
\v 19 Eẽm qanega ntcõó-q'oos xgàrakuan dis koe hãa kas kò gam dis khóè sa kg'uian gam koe tsééa úú a máá: “Tcg'òó tshàua tsi ẽem khóèm tchànom koe, ntcùúm ncẽem kar ncãa kaisase tshúùs sõokuri sa gam ka sõokuri, a ncãa táá qãèse x'óm̀\f + \fr 27:19 \fq ntcùúm ncẽem kar ... \ft Gerika sa ko máá: “ntcùúm ncẽem kar ncãa sõokuris q'oo koe gam domka káí zi gúù zi ka xháéè,” témé.\f* ke,” témé.   
\p
\v 20 Ka xu ko kaia xu peresiti xu hẽé naka \add khóè ne di xu\add* kaia xu hẽéthẽé khóè ne qg'áì, Barabase ba méé ne dtcàrà mááse sa, naka nea Jeso ba cg'õo.  
\v 21 Me nqõóm dim kaia ba xo̱a ne a máá: “Khóè tsara ncẽe tsara ka ndaka ba ra gha kgoara máá tu u sa tu ko tc'ẽe?” témé. Ne máá: “Barabase me e,” témé.  
\v 22 Me Pilato ba bìrí ne a máá: “Kháé ra gha nta hẽé Jesom ncẽe Kreste ta ko ma tciièm ka?” témé. Ne wèé ne máá: “Xgàuè méém!” témé.  
\v 23 Me máá: “Dùús domka? Dùútsa gúùs cg'ãè sa ba kúrúa hãa?” Ne kaisase q'au a máá: “Xgàuè méém!” témé.   
\p
\v 24 Eẽm ko Pilato bóò, cúí gúù kúrúm gha ga káà a sa, si ko tshúù sa tẽe, kam ko tshàan séè a khóè ne cookg'ai koe xg'aà tshàu, a máá: “Ncẽem khóèm di c'áòan koer chìbi úú tama, ke tu gatu \add kúrú naka\add* bóòa mááse,” témé.  
\v 25 Ne wèé ne khóè ne xo̱a a máá: “Gam di c'áòan ta gha sita hã̱a, sita di cóán cgoa!” témé.   
\p
\v 26 Me nxãaska Barabase ba kgoara máá ne, a ẽem ko Jeso ba xg'áḿmèa xg'ara kam kò ncõo-kg'ao xu tshàu q'oo koe tcãà Me, síím gha xgàuè ka.   
\s1 Ncõo-kg'ao xu ko Jeso ba nco̱i  
\r (Mk 15:16-20; Jn 19:2-3)  
\p
\v 27 Nxãaska xu kò nqõóm dim tc'ãà-cookg'aim di xu ncõo-kg'ao xu Jeso ba séè a nquum koe úú, a xu a wèés xg'aes ncõo-kg'ao xu di sa Gam cookg'ai koe xg'ae-xg'ae.  
\v 28 A xu a kò qgáía ba nxõ̱o cgae Me, a nco̱àm qgáí ba hã̱akagu Me.  
\v 29 A xu a dxàman cgoa kúrúèas cábá sa kabea xg'ae a cábákagu Me, a kg'áò xòè di tshàua ba koe tc'áà ba qgóókagu Me, a xu a cookg'aia ba koe qo̱m̀, a nco̱i Me, a máá: “Tsgám̀mo, Juta ne di Tsi x'aiga Tseè!” témé.  
\v 30 A xu a kg'áḿ tsharàn cgoa tcg'ae Me, a tc'áà dim hìi ba séè a xg'áḿ tcúú Me.  
\v 31 Eẽ xu ko gatà ma nco̱i Mea xg'ara ka xu kò qgáí ba nxõ̱o cgae Me, a Gam di qgáían hã̱akagu Me, a xu a nxãaska séè a úú Me, síí xu gha xgàu Me ka. \fig Jerusalema dim x'áém xg'aeku|src="HK00236.tif" size="col" ref="27:31" \fig*   
\s1 Jeso ba ko xgàuè  
\r (Mk 15:21-32; Lk 23:26-43; Jn 19:17-27)  
\p
\v 32 Eẽ xu ko tcg'oa ka xu kò Kurene koe guuam khóèm Simone ta ko ma tciièm cgoa xg'ae, a xu a chùi Me xgàu sam gha dcẽé ka.  
\v 33 A xu a Gologota ta ko ma tciièm qgáìm koe síí, ncẽe sa ko máá: ‘Tcúú-c'õás dim qgáì ba,’ témé.  
\v 34 Gaa koe xu ko hàà ka xu kò Jeso ba tga̱bian cgoa xg'ae-xg'aeèa qgarìan máà, kg'áà am gha ka, igaba ẽem ko xám̀ m kam kò xguì i.  
\v 35 Xu xgàu Me, a xu a cgúúan ntcòo a qgáía ba q'aa-q'aaku.  
\v 36 A xu a gaa koe ntcõó a kòre Me.  
\v 37 A xu a tcúúa ba koe Gam di chìbian ka ko kg'uis tcgãya sa tòó, ncẽe kò máá: “NCẼEA JESO ME E, JUTA NE DIM X'AIGA BA,” témé sa.  
\v 38 A xu a nxãaska cám̀ ts'ãà-kg'ao tsara Gaam cgoa xgàu, me c'ẽe ba Gam dim kg'áòm x'õàm xòè za téé, me c'ẽe ba dxàe xòèa ba za téé.   
\p
\v 39 Ne ẽe kò ko gaa koe nqáé ne cg'ãèse kg'ui cgoa Me, a nxã̱a-nxa̱nan tcúú  
\v 40 a ko máá: “Tsáá ncẽe ga ko koma tempele ba ko̱bea q'aa, a nqoana cáḿan qãá q'oo koe tshào me Tsi Tsia, Nqarim di Tsi Cóá Tsi kò ii ne xgàus koe xõa naka kgoarase,” témé.   
\p
\v 41 Gataga xu kò ma kaia xu peresiti xu hẽé naka x'áè xgaa-xgaa-kg'ao xu hẽé naka \add khóè ne di xu\add* kaia xu hẽéthẽé xu ma nco̱i Me, a ko máá:  
\v 42 “C'ẽe nem kgoara hãa, igabagam ko kgoarasean ka tààè. Iseraele ne dim X'aiga Me e, ke méém ncẽeska xgàus koe xõa, nxãaska ta gha Gam koe dtcòm̀ ke.  
\v 43 Nqarim koem kò tcoma hãa. Ncẽè \add Nqarim\add* kò ko tc'ẽe Me ne méém ncẽeska kgoara Me. ‘Tíí ra Nqarim dir Cóá Ra a,’ tam ko méé ke,” ta xu méé.   
\p
\v 44 Tsara kò ẽe kò Gaam cgoa xgàuèa tsara ts'ãà-kg'ao tsara thẽé gataga ma cóè Me.   
\s1 Jeso ba ko x'óó  
\r (Mk 15:33-41; Lk 23:44-49; Jn 19:28-30)  
\p
\v 45 Koaba di x'aèan 12 di koes kò guu a wèém nqõóm koe ntcùú sa xóé a síí dqòa di x'aèan nqoana di koe téé.  
\v 46 Me kò Jeso ba nqoana di x'aèan ka kaiam dòm̀ cgoa q'au a máá: “Eli, Eli, lama sabakatani?” témé. Ncẽe sa ko máá: “Tiri Nqariè, Tiri Nqariè, dùús domka Tsi aagu Tea?” témé.  
\v 47 Ne ẽe kò gaa koe téé-tẽe ne ka c'ẽe ne kóḿ Me a máá: “Ncẽem khóè ba ko Elija ba tcii,” témé.  
\v 48 Me kò gane ka c'ẽe ba kúúga qgóé, a x'úrúan séè, a síí gaa x'úrúan koe tsa̱u tshàan ntcã̱á, a tc'áàm koe qhàea tòó, a hàà máà Me kg'áàm gha ka.  
\v 49 Ne c'ẽe ne máá: “Qãà, naka ta bóò Elija ba gha hàà kgoara Me sa,” témé.   
\p
\v 50 Me kò Jeso ba gaicara kaiam dòm̀ cgoa q'au, a ba a còo di sa sónòa tcg'òó.   
\p
\v 51 Ka bóò, còrè-nquum dim qgáí ba kò cám̀ xòè tsara cgoa tòàra q'aase, tc'amaka guu a síí nqãaka téé, me kò nqõó ba cgùru, i nxõ̱án q'aa,  
\v 52 zi tc'ám̀ zi xgobekg'amse, i tc'áróan ncẽe kò x'óóa\f + \fr 27:52 \fq x'óóa - \ft Gerika sa ko máá: “x'óm̀a hãa,” témé.\f* hãa ne káí ne tcom-tcomsa ne di i x'ooan koe ghùiè.  
\v 53 Ne kò Jesom x'ooan koe ghùièa qãá q'oo koe tc'ám̀ zi koe tcg'oa, a ne a tcom-tcomsam x'áé-dxoom koe tcãà, a káí ne khóè ne koe x'áíse.   
\p
\v 54 Eẽm ko ncõo-kg'ao xu dim kaia ba hẽé naka gam cgoa kòo hãa a ko Jeso ba kòre xu nqõóm di cgùruan bóò naka ẽe ko kúrúse zi hẽéthẽé e, ka xu kò q'áòs ka tcãàèa, a máá: “Tseegukagam kò ncẽem khóè ba Nqarim dim Cóá Me e,” témé.   
\p
\v 55 Gataga zi kò káí zi khóè zi ẽe koe hàna, a nqúù ka téé a ko bóò. Ncẽe kò Galilea koe guu a Jeso ba còò a hààraa zi, hàà zi gha hùi Me ka.  
\v 56 Gazi xg'aeku koes kò Maria Magatalena sa hãa, naka Jakoboa tsara Josefaa tsara ka xõòs Maria sa hẽé, naka Sebetem ka cóásea tsara ka xõò sa hẽéthẽé e.   
\s1 Jeso ba ko kg'ónòè  
\r (Mk 15:42-47; Lk 23:50-56; Jn 19:38-42)  
\p
\v 57 Eẽ i ko dqòa kam kò qguùam khóèm Arimatea di ba hàà. Cg'õèa ba kò Josefa a, me kò Jesom dim xgaa-xgaase-kg'ao me e.  
\v 58 Pilatom koem kò síí, a síí Jesom dim tc'áró ba dtcàrà, me Pilato x'áèan tcg'òó máàè mem gha di i.  
\v 59 Me Josefa ba tc'áró ba séè, a q'úúm qgáím q'anom cgoa tcáḿ Me.  
\v 60 A ba a Gam dis tc'ám̀s ka̱bas koe tcãà Me, ncẽe nxõ̱ám koem kò tshàoa sa. A ba a kaiam nxõ̱á ba tc'ám̀s-kg'áḿ koe ghànèa úú, a qõò.  
\v 61 Sara kò Maria Magatalena sa hẽé naka Marias c'ẽe sa hẽéthẽé sara tc'ám̀ sa q'óá-kg'amase ntcõóa-ntcõe.   
\s1 Kòre-kg'ao xu tc'ám̀s di xu  
\p
\v 62 Xùrikom cáḿ ka, \add Sabata dim cáḿ ko\add* kg'ónòsea mááèm cáḿ qãá q'oo koe, xu kò kaia xu peresiti xu hẽé naka Farasai xu hẽéthẽé xu Pilatom cookg'ai koe xg'ae,  
\v 63 a xu a máá: “Kaia tseè, ncẽem kàa-kg'aom kò qanega kg'õèa hãa kam kò ko méé sa xae ko tc'ẽe-tc'ẽese, ncẽem kòo máá: ‘Nqoana dim cáḿ kar gha x'ooan koe tẽe,’ témé sa,  
\v 64 ke x'áèan tcg'òó nakas tc'ám̀ sa qarika kòreè nakam nxãakg'aiga síí nqoana dim cáḿ ba tcãà, naka xu nxãasega Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu táá síí Gam dim tc'áró ba ts'ãà guu, naka xua khóè ne bìrí naka máá: ‘X'ooan koem tẽea,’ témé guu. Ncẽes tshúù-ntcõas kháóka ka di sa gha tc'ãà dis ka kaisase cg'ãè sa ii ke,” ta xu méé.  
\v 65 Me Pilato xo̱a xu a máá: “Kòre-kg'aoan xao gha úúa, ke qõò naka síí tc'ám̀ sa kòre ẽe xao ma q'ana khama ma,” témé.  
\v 66 Xu qõò, a síí tc'ám̀ sa kòre, a tc'àmà-tcẽekg'am si, a xu a gaa koe kòre-kg'aoan tòó.   
\c 28  
\s1 Jeso ba ko x'ooan koe tẽe  
\r (Mk 16:1-10; Lk 24:1-12; Jn 20:1-10)  
\p
\v 1 Sabata dim cáḿ qãá q'oo koe, tc'ãà dim cáḿ di ntcùúkg'ai cgoa kas kò Maria Magatalena sa hẽé naka c'ẽes Maria sa hẽéthẽé sara qõò a síí ko tc'ám̀ sa bóò.   
\p
\v 2 Kas kò kúúga kaias cgùrus nqõóm di sa kúrúse, Nqarim dim moengele ba kò nqarikg'ai koe guu a ko xõa khama, a \add tc'ám̀s koe\add* síí, a ba a síí nxõ̱á sa ghànèa dìbi, a gaas koe q'ábà ntcõó.  
\v 3 Gam di bóòse-q'ooa ne kò túú-tebem dian khama ii, i kò gam di qgáían tsõ̱àn khama ma \add gõya-gõyase\add* q'úú u.  
\v 4 Xu kò kòre-kg'ao xu káíse q'áò me, a cgùru, a xu a x'óóa khóèan khama ma xgàruku.   
\p
\v 5 Igabam kò moengele ba khóè sara bìrí a máá: “Táá sao q'áò guu, Jesom ncẽe kò xgàuèa hãa ba sao ko qaa sar q'ana ke.  
\v 6 Ncẽe koem káà Me e, ghùièam hãa, ẽem kò mééa khama. Ke sao hàà naka xòóèam kò hãa qgáìan bóò.  
\v 7 Naka saoa ncẽeska qháése qõò naka síí Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu bìrí, x'ooan koem ghùièa hãa sa, a ncẽeska gaxao ka tc'ãà a ko Galilea koe qõò. Gaa koe xao gha sao-xg'ae Me, témé. Bóò, táá sao c'urù guu bìrí saoar hãa sa,” tam méé.   
\p
\v 8 Sara kò q'áòan hẽé naka kaisa qãè-tcaoan hẽéthẽé cgoa tc'ám̀s koe guu a qháése tcg'oa, a qàrò a síí Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu bìrí.   
\p
\v 9 Me Jeso ba gaa x'aè kaga xg'ae cgoa sara a, a máá: “Tsgám̀ saoò!” témé. Sara hàà cgae Me, a nqàrèa ba qgóó, a sara a dqo̱m̀ Me.  
\v 10 Me nxãaska Jeso ba máá: “Táá q'áò guu, qõò naka síí Tíí qõe ga xu bìrí naka xu Galilea koe qõò, gaa koe xu gha sao-xg'ae Te ke,” témé.   
\s1 Kòre-kg'ao xu dis xàà sa  
\p
\v 11 Eẽ sara khóè sara dàò q'oo koe hãa ka xu kò gaa x'aè kaga kòre-kg'ao xu ka c'ẽea xu x'áé-dxoom koe síí, a xu a síí wèé zi gúù zi ẽe kò kúrúsea hãa zi kaia xu peresiti xu koe xàà.  
\v 12 Xu kò kaia xu peresiti xu \add khóè ne di xu\add* kaia xu cgoa xg'ae, a qg'áìku, a xu a ncõo-kg'ao xu káí marian máà,  
\v 13 a bìrí xu a máá: “‘Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu ncãa ntcùú ka hàà, a hàà ts'ãà Me, ẽe xae ncãa x'óm̀a hãa ka,’ ta méé xao méé.  
\v 14 Ncẽes xààs kò ko tc'ãà-cookg'aim ka kóḿè ne xae gha bìría tchàno-tchano me, a xae a gha qóḿan koe tcg'òó xao o ke,” ta xu méé.  
\v 15 Xu ncõo-kg'ao xu marian séè a xu a ẽe xu kò ma x'áèèa khama ma kúrú. Si kò ncẽes tchõà sa Juta ne koe tsa̱i-tsa̱iè, ncẽes noosega.   
\s1 Jeso ba ko Gam di xu xgaa-xgaase-kg'ao xu koe x'áíse  
\r (Mk 16:14-18; Lk 24:36-49; Jn 20:19-23; Tsee 1:6-8)  
\p
\v 16 Xu 11 xu xgaa-xgaase-kg'ao xu Galilea koe síí, ẽem kò Jeso ba bìrí xuam xàbìm koe.  
\v 17 Eẽ xu ko bóò Me ka xu kò dqo̱m̀ Me, igaba xu kò c'ẽe-kg'áía xu káíse tc'ẽe-tc'ẽese.  
\v 18 Me Jeso ba hàà cgae xu a bìrí xu a máá: “Wèé qaria ner nqarikg'ai koe hẽé naka nqõómkg'ai koe hẽéthẽé máàèa hãa,  
\v 19 ke xao qõò naka síí \add nqõóm di zi\add* qhàò zi wèé zi kúrú, naka zi Tiri xgaa-xgaase-kg'aoan kúrú, naka xaoa Xõò ba hẽé, naka Cóá ba hẽé, naka Tcom-tcomsam Tc'ẽe ba hẽéthẽé xu di cg'õèan cgoa tcguù-tcguu ne,  
\v 20 naka xgaa-xgaa ne naka ne wèé zi gúù zi ẽer x'áè xaoa hãa zi qgóóa qari. Q'ãa méé xao: Tíí ra gha wèé cáḿan ka gaxao cgoa hãa, i gha nxãakg'aiga síí kurian di chõò-q'oo tcãà sa ke,” tam méé.