\id GAL Takuu Scriptures 
\h GALATIANS 
\toc3 Gal 
\toc1 GALATIANS TE PAS PAUL KI NAA TAMA I GALESIA 
\toc2 GALATIANS 
\mt1 GALATIANS  
\mt2 TE PAS PAUL KI NAA TAMA I GALESIA  
\imt1 TE HAKATAAKOTO TE PAS NEI  
\im Te saaita te Lono Taukareka i Jesus ni tae ki naa kina hakkaatoa no ilotia hoki naa tama seai ma ni Jew raa, te henua ni hakataakoto tammaki i naa Loo Moses. Paul e taratara maa te ora maaoni raa see sura i ttama maa i ttama naa e tautari ki naa Loo Moses. A ia e hakatonu ma te ora te tama e tonu imua TeAtua ki mee maa ttama naa e iloa hakaraaoi iloo i Christ. Tevana iaa e mee naa tama i naa lotu iloto Galesia, teenaa se matakaaina i laro te roorosi Rome e tuu i Asia Minor, e hai maa naa taratara Paul raa e ssara. Naa tama naa e hai maa taatou ki tautari hoki ki naa Loo Moses ki ttonu naa ora taatou imua TeAtua.  
\ip \bk Te Pas Paul ki naa tama i Galesia\bk* ni sissii ki hakaahea mai naa tama ni usuhia te taratara hakareeresi nei no illoa hakaraaoi i Christ. Paul e kaamata tana pas nei no taratara i aa ia se tama ni tukua TeAtua ki heheuna ia ma se aposol Jesus Christ, teenaa maa ia ni tukua ki hakaea te Lono Taukareka raa ki naa tama teelaa seai ma ni Jew. Ki oti raa a ia ku hakammahi ana taratara maa te ora te tama e tonu koi imua TeAtua ki mee maa ttama raa e iloa hakaraaoi i Jesus Christ. A ia e hakaoti ana taratara raa no mee maa naa tama e lotu maaoni raa e ttaka ma te tiputipu te manava laaoi, teenaa i naa tama naa e illoa hakaraaoi iloo i Jesus Christ.  
\iot Naa takkoto naa taratara iloto te pas nei  
\io1 Te hakataakoto te pas nei 1.1–10  
\io1 Paul e heheuna ma se aposol 1.11—2.21  
\io1 Te manava laaoi TeAtua 3.1—4.31  
\io1 Ttiputipu ma naa heuna naa tama e ttaka ma Christ 5.1—6.10  
\io1 Naa taratara hakaoti 6.11–18  
\c 1  
\p
\v 1 A nau Paul, ni kannaatia Jesus Christ laaua ma TeAtua Tamana, te Tama ni hakamasike Jesus i te mate, ki heheuna nau ma se aposol; nau ni see kannaatia maa ni tama koi.  
\v 2 Naa taaina ma naa kave katoo taatou i te kina nei e pureppure atu maatou hakapaa ki kootou, te kanohenua TeAtua e nnoho i Galesia.   
\p
\v 3 Nau e taku maa TeAtua, te Tamana taatou, aa TeAriki Jesus Christ, ki roorosi hakaraaoi ki kootou ki nnoho laaoi kootou.   
\p
\v 4 Christ ni mee ki mate Ia ki uiia taatou i naa haisara taatou, teenaa ki see laavea taatou naa vana e hakallika teelaa e ssura i te ssao hakallika nei. Te Tama naa ni mee peenei i teenei ko te hiihai TeAtua, te Tamana taatou.  
\v 5 Taatou ki hakanau i TeAtua i te kau saaita hakkaatoa! Amen.   
\s1 Teelaa se Lono Taukareka koi tokotasi.  
\p
\v 6 Nau e teki iloo i kootou! I loto koi te tamaa saaita nei raa, kootou kunaa ffuri are no tiiake kootou TeAtua, te Tama ni aru atu ki kootou i Christ e llee tana manava i kootou. Kootou ku ffuri are no tautari ki naa akonaki sara, ka haia kootou maa teenaa ko te Lono Taukareka.  
\v 7 Maaoni iaa, see hai lono taukareka sara, teelaa se Lono Taukareka tokotasi koi. Nau e taratara atu te mee nei i naa pisouru kootou ku vvare hakaoti i naa hakarereesia kootou aaraa tama, teenaa e hai ma ki hurisia laatou naa taratara te Lono Taukareka i Christ.  
\v 8 Aa niaaina maa maatou, aa seai ma se ensol, e hakaea atu ni taratara e kkee ma te Lono Taukareka teelaa ni hakaea atu maatou ki kootou raa, nau e taku maa ttama e kauatu naa taratara naa ki hakkaitoaina TeAtua ki hakallono isu ia i te kina te mate!  
\v 9 Maatou ni tarataraina maatou te mee nei imua, aa teenei nau ku hakaahe atu hoki ki kootou: Ki mee maa se tama e hakaea atu ni taratara e kkee maa te Lono Taukareka teelaa ni tautari kootou imua raa, nau e taku maa ttama naa ki hakkaitoaina TeAtua ki hakallono isu ia i te kina te mate!   
\p
\v 10 E aa? Kootou e hakannoo raa nau e mee koi ma ki hakanau te henua iaa nau? Seai iloo! Nau e hiihai maa TeAtua ki hakanau iaa nau! Kootou e mmata maa nau e mee koi ma ki fiaffia te henua iaa nau? Ki mee e maaoni maa nau koi hai ma ki mee nau peenaa raa, teenaa nau seai se tama e heheuna maa Christ.   
\s1 Paul ni kannaatia ki heheuna ma se aposol  
\p
\v 11 Aku taaina ma aku kave nei, nau e hiihai maa kootou ki illoa maa te Lono Taukareka e hakaea nau nei ni see kaumai se tama.  
\v 12 Nau ni see too naa taratara nei i ni tama, aa see mee hoki maa naa taratara nei ni akonakina mai ni tama. Teelaa ko Jesus Christ tana tino, teenei ni huri mai naa mee nei kiaa nau.   
\p
\v 13 Kootou kunaa llono are i aku sosorina imua, i taku sao ni lotu i te lotu naa Jew raa ka mee pakavaina a nau te kanohenua TeAtua.\x + \xo 1.13 \xt Acts 8.3; 22.4-5; 26.9-11\x*  
\v 14 I taku tautama nei raa, nau nei e taka vaamua i aku hakamakkii ka lotu ki TeAtua i te ara naa Jew raa e lotu. See hai tama e tae ki aku tautari hakappuru ki naa vana naa tippuna maatou imua.\x + \xo 1.14 \xt Acts 22.3\x*   
\p
\v 15 Nau ni nootia TeAtua i taku saaita seki haanau mai are, no kannaa mai ki heheuna nau iaa Ia. Aa i tana saaita ni hiihai  
\v 16 ma ki huri mai tana Tama raa kiaa nau, teenaa ki hakaea nau te Lono Taukareka iaa Ia raa ki naa tama teelaa seai ma ni Jew raa, nau ni see hano ki se tama ma ki akonaki mai kiaa nau.\x + \xo 1.16 \xt Acts 9.3-6; 22.6-10; 26.13-18\x*  
\v 17 Nau ni see hano hoki ki Jerusalem no mmata i naa tama e heheuna ma ni aposol imua iaa nau. Nau ni hanotonu are ki Arabia, araa ahemai iloo nau ki Damascus.  
\v 18 Imuri are i naa setau e toru raa, nau ni hano ki Jerusalem no too taratara i Peter, teenaa noho iloo nau aku wiki e lua ma ia.\x + \xo 1.18 \xt Acts 9.26-30\x*  
\v 19 Nau ni see hai aposol hoki ni mmata, teenaa ko James koi, te taina TeAriki.   
\p
\v 20 Aku taratara e sissii atu nei ni taratara maaoni. TeAtua e iloa maa nau see hakareeresi!   
\p
\v 21 Kimuri raa, nau ni hano ki Syria ma Silisia.  
\v 22 I te saaita naa raa, te kanohenua TeAtua i Judea raa ni see illoa hakaraaoi iaa nau.  
\v 23 Naa tama naa ni illoa koi i naa taratara aaraa tama peelaa: “Te tanata ni mee pakavaina a ia taatou raa, teenei ku hakaea i te hakatina teelaa ni haia a ia ma ki seua imua!”  
\v 24 Teenaa naa tama naa ni ffuri no hakanau i TeAtua iaa nau.   
\c 2  
\s1 Paul ma aaraa aposol  
\p
\v 1 Imuri naa setau e sinahuru maa haa raa, maaua ma Barnabas ni ahe ki Jerusalem, teenaa Titus ni toa a nau ka oo maatou.\x + \xo 2.1 \xt Acts 11.30; 15.2\x*  
\v 2 Nau ni ahe i TeAtua ni mee mai maa nau ki ahe. Nau ni noho no taratara ma naa tama hakamaatua raa i te Lono Taukareka e hakaea nau ki naa tama teelaa seai ma ni Jew. Nau ni see hiihai maa nau ni naenae vare koi i aku heuna ni mee imua, aa maa nau e naenae vare i aku heuna e mee i te saaita nei.  
\v 3 Niaaina maa Titus, taku hakasoa, se tama haka Greece raa, a ia ni see ppuratia ni tama ma ki ssere ana kina.  
\v 4 Teenaa e mee naa tama ni fiffai maa ia ki ssere. Naa tama naa e hakalellesi maa laatou e hakattina hoki pee ko maatou, teenaa naa tama naa ni hakauru seemuu mai ki loto maatou no tokatoka seemuu i naa sosorina maatou. Naa tama naa e mee koi ma ki ilotia laatou i naa ttaka vare maatou maa ni tama ku oti te hakassaoria, i maatou e ttaka ma Jesus Christ. Naa tama naa e fiffai ma ki haia maatou ma ni poe, teenaa ki tautari maatou ki naa Loo naa Jew.  
\v 5 Tevana iaa maatou ni seai iloo ki tuku atu ki naa vana naa tama naa, i maatou e mee ma ki tauhia maatou naa taratara maaoni i te Lono Taukareka nei, ki kauatu ki kootou.   
\p
\v 6 Tevana iaa naa tama teelaa e haia ma ni tama hakamaatua naa ni see hai taratara hoou ni kaumai kiaa nau. Nau e taratara peenei maa laatou ni tama hakamaatua iaa, nau see hai taratara i naa heuna laatou naa; TeAtua see ttoka i naa tiputipu te tama i taha.\x + \xo 2.6 \xt Deut 10.17\x*  
\v 7 Naa tama naa ni kkite maa nau ni heunatia TeAtua ki hakaea nau te Lono Taukareka raa ki naa tama teelaa seai ma ni Jew, e mee pee ko Peter ni heunatia TeAtua ki hakaea te Lono Taukareka raa ki naa Jew.  
\v 8 I te aa, i aa nau ni tokonakina TeAtua ki heheuna nau ma se aposol naa tama teelaa seai ma ni Jew, e mee pee ko Peter ni tokonakina TeAtua ki heheuna ia ma se aposol naa Jew.  
\v 9 James, Peter, aa ko John, naa tama e mee ma ko naa tama hakamaatua raa, ni illoa hakaraaoi iloo maa TeAtua ni kaumai te heuna e lasi nei. Naa tama naa ni oomai no pureppure ki maaua ma Barnabas, teenaa ki hakailoa mai maa maatou katoo e heheuna hakapaa. Maatou ni tuku maatou taratara maa maaua ma Barnabas ma ki heheuna ma naa tama teelaa seai ma ni Jew, aa laatou iaa ku heheuna ma naa Jew.  
\v 10 Te mee koi laatou ni mee mai ki maaua raa, teenaa maa maaua ki mannatu peenaa ki naa tama e nnoho hakaaroha see hai mee i Jerusalem, teenaa iaa ko taku mee ni noho ka maanatu ki mee.   
\s1 Peter e nutua Paul i Antiok  
\p
\v 11 Tevana iaa i te saaita Peter ni hanake ki Antiok raa, nau ni huri atu no nutua ia imua naa karamata te henua ni ttuu i te kina naa, i tana vana ni mee raa e sara.  
\v 12 I tana saaita mua lokoi ni tae ake raa, a ia ni noho ka kai hakaraaoi iloo ma naa tama e lotu, iaa seai ma ni Jew. Tevana iaa i te saaita naa tama teelaa ni heunatia ake James ni ttae ake raa, Peter ni kaamata te hakatahataha seemuu ki see kai a ia ma naa tama seai ni Jew naa, i aa ia ni mataku i naa Jew teelaa e hai maa naa tama naa ki ssere.  
\v 13 Teenaa ki ffuri hoki naa Jew e lotu raa no tautari ki te vana vvare Peter ni mee; aa Barnabas tana tino hoki ni vvare ka tautari ki naa Jew naa.  
\v 14 Taku saaita ni kite maa laatou ku see tautari ki te hakamaaoni te Lono Taukareka raa, nau ni huri ake ki Peter no mee ake peelaa imua naa tama naa hakkaatoa, “Koe naa se Jew, tevana iaa koe e sosorina iloo ma se tama te henua sara; koe see sosorina ma se Jew. Peehea oo ppuratia koe naa tama i naa henua sara raa ki ffuri mai no sosorina pee ko naa Jew?”   
\s1 Naa tama hakkaatoa e hakassaoria TeAtua i laatou e lotu i Christ  
\p
\v 15 Maaoni, taatou ni hannau iho ma ni Jew; taatou seai ko naa tama e taapaa ma ko ‘Naa tama e haisara e nnoho i te poouri.’  
\v 16 Tevana iaa taatou e illoa maa te ora te tama e hakatonusia TeAtua i te tama naa e iloa maaoni i Jesus Christ, see mee maa i aa ia e tautari ki naa Loo Moses. Taatou hoki ni lotu i Jesus Christ ki hakattonusia naa ora taatou TeAtua, see mee maa i taatou e tautari ki naa Loo Moses. I te aa, see hai tama iloo ma ki hakatonusia tana ora TeAtua maa i aa ia e tautari ki naa Loo Moses.\x + \xo 2.16 \xt Ps 143.2; Rom 3.20,22\x*  
\v 17 Aa ki mee maa taatou e ssee ma ki hakattonusia naa ora taatou TeAtua i taatou e lotu i Christ, aa kimuri raa nei taatou ku taapaa ma ni tama haisara pee ko naa tama e nnoho i te poouri teelaa see tautari ki naa Loo Moses. E aa? Te mee nei e mee maa taatou ni usuusuhia Christ ki haisara taatou? Seai iloo se vana peenaa!  
\v 18 Ki mee maa nau e kaamata te hakamasike hoki naa Loo teelaa ni seua a nau raa, nau ku hakaari peelaa maa nau se tama haisara.  
\v 19 I te vasi naa Loo raa, nau e mee ma se tama ku oti te mate, i naa Loo naa ku oti te tiiake nau i aa nau ku tautari ki TeAtua. Nau ku oti te tuukia no mate hakapaa ma Christ i aruna tana kros,  
\v 20 iaa teenei seai ko nau nei teenei koi ora; teenei ko te ora are Christ nei teenei ku taka ma nau. Aa i te ora nei raa, nau e taka koi ka lotu peenaa i te Tama TeAtua, te tama ni llee tana manava iaa nau no mee ma ki mate Ia ki ora nau.  
\v 21 Nau ma ki see lavaa te hakakkeeina a nau naa tiputipu te manava laaoi TeAtua. Tevana iaa ki mee maa e maaoni maa te tama e tonu i naa karamata TeAtua i aa ia e tautari ki naa Loo Moses raa, teenaa e mee maa Christ ni mate vare koi.   
\c 3  
\s1 Te tiputipu naa Loo maa te lotu maaoni i Christ  
\p
\v 1 Kootou naa tama i Galesia, naa pisouru kootou ku vvare hakaoti! Kootou ni pakavatia e ai? Nau ni taratara atu hakaraaoi iloo i naa tiputipu te mate Jesus Christ i aruna te kros!  
\v 2 Kootou mee mai te mee tokotasi nei: E aa? Kootou ni toa kootou TeAitu TeAtua raa ma i kootou e tautari ki naa Loo Moses, aa seai ma i kootou ni llono i te Lono Taukareka raa no hakataakoto ki loto naa manava kootou?  
\v 3 Naa pisouru kootou ku vvare peehea! Kootou ni kaamata hakaraaoi iloo naa ora kootou ma TeAitu TeAtua; ai kootou iaa ku ffuri i te saaita nei no mee ma ki hakattonu naa ora kootou ki naa tino mahi kootou?  
\v 4 Kootou ni hakallono isu vare koi? Kootou ni illoa koi maa teelaa se taukareka raa ni ttaka ma kootou!  
\v 5 E aa? TeAtua e kauatu tana Aitu raa ka hakassura naa mirakol iloto kootou i kootou e tautari ki naa Loo? Seai. TeAtua e kauatu tana Aitu raa ka hakassura ana mirakol iloto kootou i kootou ni llono i te Lono Taukareka raa no hakataakoto ki naa manava kootou.   
\p
\v 6 Kootou hakatuu ki Abraham; te laupepa tapu raa e mee maa, “Te tama naa ni lotu i TeAtua, teenaa TeAtua e mee maa tana ora e tonu i aa ia e lotu.”\x +  \xo 3.6 \xt Gen 15.6; Rom 4.3\x*  
\v 7 Kootou ki illoa maa naa mokopuna maaoni Abraham raa, teenaa ko naa tama e lotu i TeAtua.\x +  \xo 3.7 \xt Rom 4.16\x*  
\v 8 Te Laupepa Tapu raa ni taratara hakaoti maa TeAtua ma ki hakattonu naa ora naa tama teelaa seai ma ni Jew, i laatou e lotu iaa Ia. Teenaa TeAtua ni kauake hakaoti te Lono Taukareka raa ki Abraham peelaa, “Naa kanohenua katoo i te maarama nei ma ki haia hakaraaoina iaa koe.”\x +  \xo 3.8 \xt Gen 12.3\x*  
\v 9 Abraham ni lotu i TeAtua, teenaa ki huri atu TeAtua no haia hakaraaoina a ia. Peelaa hoki, naa tama katoo e lotu raa e haia hakaraaoina TeAtua.   
\p
\v 10 Naa tama e tautari tonu koi ki naa Loo raa, naa haaeo TeAtua e takkoto i laatou. I te aa, te Laupepa Tapu raa e mee maa, “Te tama see tautari ki naa taratara katoo teelaa e takkoto iloto te laupepa naa Loo raa, te tama naa ma ki hai haaeoina TeAtua.”\x +  \xo 3.10 \xt Deut 27.26 (LXX)\x*  
\v 11 Taatou e kkite katoo maa see hai tama e hakatonusia tana ora TeAtua ma i aa ia e tautari ki naa Loo. I te aa, te Laupepa Tapu raa e mee maa, “Te tama koi teelaa e hakatonusia tana ora TeAtua i aa ia e lotu raa, teenaa ko te tama ma ki ora.”\x +  \xo 3.11 \xt Hab 2.4\x*  
\v 12 Tevana iaa te tautari te tama ki naa Loo raa e kee ma te lotu te tama i TeAtua. Te Laupepa Tapu raa e taratara are peelaa, “Te tama e tautari ki naa taratara katoo naa Loo raa, teenaa te tama ma ki ora.”\x +  \xo 3.12 \xt Lev 18.5\x*   
\p
\v 13 Tevana iaa taatou ku oti te hakassaoria Christ ki see hai haaeoina taatou TeAtua. Te Laupepa Tapu raa e mee maa, “Te tama e hakatautauria i aruna te laakau raa, a ia ma ki tuku haaeoina TeAtua.” I tana mate i aruna te kros raa, Christ ni hai haaeoina maa taatou.\x +  \xo 3.13 \xt Deut 21.23\x*  
\v 14 Christ ni mee te vana nei i aa Ia e hiihai maa te taukareka teelaa TeAtua ni purepure ake ki Abraham raa, ki kauake hoki ki naa tama teelaa seai ma ni Jew. Teenaa taatou ki lotu ki toa taatou TeAitu teelaa ni purepure mai TeAtua ki taatou.   
\s1 Naa Loo ma te purepure TeAtua  
\p
\v 15 Aku taaina ma aku kave nei, kootou mmata ki kauatu nau te taratara nei ki mallama naa pisouru kootou. Saaita te takarua e hakatonu laaua taratara ka mee laaua kaikai ki maatino te taratara laaua ni tuku naa raa, see hai tama hoki ma ki lavaa te hakasaraina a ia te taratara naa, aa see hai tama hoki ma ki lavaa te ppono ni taratara hoou maana.  
\v 16 TeAtua ni tuku ana purepure naa ki Abraham ma tana mokopuna. Te Laupepa Tapu raa ni see taratara peelaa, “ana mokopuna”, seai. Te Laupepa Tapu raa e mee maa, “tana mokopuna,” teenaa se tama koi tokotasi, teenaa ko Christ.\x +  \xo 3.16 \xt Gen 12.7\x*  
\v 17 Te hakataakoto taku taratara nei e mee peelaa, TeAtua ni tuku tana taratara hakamaatua maa Abraham, teenaa mee iloo tana taratara maa Ia ma ki see tiiake ana taratara naa. TeAtua ni hookii ake naa Loo raa imuri naa setau e faa naa rau maa naa setau e matatoru, tevana iaa naa Loo naa see lavaa te seu te taratara hakamaatua TeAtua ni tuku maa Abraham imua. Teenaa te taratara hakamaatua TeAtua naa see lavaa te hakakkeeina naa Loo.\x +  \xo 3.17 \xt Ex 12.40\x*  
\v 18 Ki mee TeAtua e hookii te noho e taukareka raa ki te tama, i te tama naa e tautari ki naa Loo raa, teenaa TeAtua ku see hookii maa i teenaa ni purepure aana e takkoto. Tevana iaa TeAtua ni hookii ake te noho e taukareka raa ki Abraham i teenaa se purepure aana ni tuku maa Abraham imua.\x +  \xo 3.18 \xt Rom 4.14\x*   
\p
\v 19 Aa naa Loo raa iaa ni kaumai ma ki aa? Teenaa, naa Loo raa ni kaumai ki hakailotia te henua i naa tiputipu te haisara. Tevana iaa naa Loo naa e takkoto koi ki tae iho te mokopuna Abraham, te tama teelaa e takkoto ai naa purepure TeAtua. Naa Loo raa ni kauake TeAtua ki naa ensol raa ki kauake ki Moses, iaa ia raa ko te tama e hakatae naa taratara TeAtua ki te henua.  
\v 20 Tevana iaa te tama e hakatae taratara raa e heheuna koi ki mee ma se tama e mee ana taratara hakamaatua ki telaa tama; aa TeAtua e heheuna koi soko Ia.   
\s1 Naa Loo raa ni kaumai ma ki aa?  
\p
\v 21 Naa Loo raa see mee maa e taratara sara ma naa purepure TeAtua e takkoto, seai. I te aa, ki mee maa naa tama te maarama nei ni toa laatou naa Loo teelaa e lavaa te hakaora laatou raa, teenaa e mee maa naa ora naa tama hakkaatoa ni lavaa te hakattonusia TeAtua ki mee laatou e tautari ki naa Loo naa.  
\v 22 Tevana iaa te laupepa tapu raa e mee maa taatou hakkaatoa ku hakavaarea ki ppena naa haisara. Te ara koi taatou ki mee ki toa taatou te mee TeAtua ni purepure mai imua raa, teenaa taatou ki lotu i Jesus Christ.   
\p
\v 23 Saaita te lotu nei seki tae mai raa, taatou ni tauhia naa Loo raa ma ni karapusi, ki tae mai te ssao taatou ma ki hakailotia i te lotu naa.  
\v 24 Naa Loo raa e mee ma se tama e roorosi i taatou ki ttonu naa sosorina taatou, teenaa ki tae ki te ssao Jesus Christ ni haanau mai. I te saaita naa raa, naa ora taatou ma ki hakattonusia TeAtua i taatou e lotu i Jesus Christ.  
\v 25 Aa i teenei te ssao taatou ki lotu i Jesus Christ ku tae mai raa, naa Loo raa ku see roorosi hoki ki taatou.   
\p
\v 26 Kootou naa ni tamalliki TeAtua i kootou e lotu i Jesus Christ.  
\v 27 Kootou ni hakaukau tapuina iloto te inoa Christ, aa teenei kootou ku ttaka ma te ora Jesus Christ tana tino.  
\v 28 Te mee raa ku see hakatonu maa koe se Jew aa maa koe seai se Jew, maa koe se poe aa maa koe seai se poe, maa koe se tanata aa maa koe se ffine; kootou ku mee ma se tama tokotasi i kootou e lotu i Jesus Christ.  
\v 29 Kootou naa ko naa mokopuna maaoni Abraham, i kootou e tautari ki Jesus Christ. Teenaa kootou ma ki kauatu te noho e taukareka teelaa ni purepure mai TeAtua imua.\x +  \xo 3.29 \xt Rom 4.13\x*   
\c 4  
\p
\v 1 Nau ku taratara atu hoki i telaa mee. Te tamariki raa ma ki oti ku too naa tuuhana tana tamana. Tevana iaa, i tana saaita koi tamariki raa, niaaina maa naa tuuhana tana tamana raa ni mee aana hakkaatoa raa, te tamariki naa e haia koi ma se tama seai tana vana e taunai ai.  
\v 2 I tana saaita koi tamariki raa, e mee naa tama ku mattua e mmata ake kiaa ia ka roorosi i ana tuuhana ki tae ki te ssao tana tamana raa e hookii ake ana tuuhana naa.  
\v 3 Peelaa hoki, taatou hoki ni haia ma ni poe naa aitu hakamaatua e roorosi te maarama nei i te saaita taatou koi tamalliki.  
\v 4 Tevana iaa, i te saaita TeAtua ni mmata maa e taukareka raa, a Ia ni kkave mai tana tino tama. Tana tama naa ni haanau iho ma se tama te maarama nei, aa ni tautari ki naa Loo naa Jew.  
\v 5 Ttama naa ni heunatia mai TeAtua ki au no hakassaoria naa tama teelaa e tautari ki naa Loo, teenaa ki mee taatou ma ni tamalliki taanata aa ma ni tamalliki haahine TeAtua.   
\p
\v 6 I kootou ni tamalliki taanata aa ma ni tamalliki haahine aana raa, TeAtua ni kkave mai TeAitu Tapu tana Tama raa ki au no takoto iloto naa hatumanava taatou. Teenaa ko TeAitu Tapu teelaa e usuhia ai taatou ki ttani peelaa ki TeAtua, “Tamana, taku Tamana.”  
\v 7 Aa teenaa, i te saaita nei raa kootou ku see mee ma ni poe; kootou naa ni tamalliki taanata aa ma naa tamalliki haahine TeAtua. TeAtua ma ki kauatu ana tuuhana hakkaatoa, i kootou ni tamalliki aana.\x + \xo 4.7 \xt Rom 8.15-17\x*   
\s1 Paul e aroha i naa tama i Galesia  
\p
\v 8 Imua raa, kootou seki illoa hakaraaoi i TeAtua, teenaa kootou ni heheuna poe i naa aitu teelaa seai maa ni atua maaoni.  
\v 9 Aa teenei i kootou ku illoa i TeAtua raa, (aa seai, nau ki mee are peelaa, teenei TeAtua ku iloa i kootou) kootou e fiffai peehea maa kootou ki ahe hoki no heheuna poe i naa aitu hakamaatua teelaa e matanaennae ka see hai vana laatou e taunai naa?  
\v 10 Kootou e hakamattino naa aso kootou ma ni aso hakamaatua, naa marama ma ni marama hakamaatua, naa sao iloto te setau ma ni sao hakamaatua, aa naa setau ma ni setau hakamaatua kootou.  
\v 11 Nau e kkapo iloo i kootou! E aa? Nau ni naenae vare koi i te heheuna maa kootou?   
\p
\v 12 Aku taaina ma aku kave nei, nau e hiihai maa kootou ki mee pee ko nau, i aa nau e mee koi pee ko kootou. Kootou see hai vana ni hakasaraina a nau.  
\v 13 Kootou e illoa koi maa nau ni maki i taku saaita mua ni hakaea atu te Lono Taukareka i Christ.  
\v 14 Niaaina maa taku maki nei ni mee kootou no anaana kkee iaa nau raa, nau ni see tiiake kootou ki hai soko nau maa taku maki naa. Kootou ni ffuri mai are no anaana kiaa nau, e mee pee ko nau se ensol e au i te lani; kootou ni anaana kiaa nau pee ko kootou e anaana i Jesus Christ.  
\v 15 Teehea te hiahia ni ttaka ma kootou imua? A nau taku tino e lavaa te taratara peelaa maa i te saaita naa raa, kootou ni nnape naa hua karamata kootou, ki mee kootou ni lavaa, no kaumai kiaa nau.  
\v 16 E aa? Kootou nei ku tautau haaeo ma nau i te saaita nei i aa nau e taratara atu te hakamaaoni?   
\p
\v 17 Aaraa tama e ffuri ake peelaa maa laatou e oti manava iloo i kootou, tevana iaa naa hakataakoto laatou see taukalleka. Naa tama naa e fiffai koi ma ki hakakkeeina kootou iaa nau, teenaa ki oti manava koi kootou i laatou.  
\v 18 Te mee raa e taukareka maa kootou e oti manava ki mee naa vana e taukalleka. Te mee raa e taukareka i naa saaita hakkaatoa, tevana iaa see taukareka ki mee maa kootou e mee naa vana kootou naa i aku saaita koi e noho ma kootou.  
\v 19 Aku tamalliki nei, taku manava e llee i kootou. Nau e hakallono isu pee ko te tinae e taupiri ki haanau, teenaa i aa nau e mee ma ki tokonaki nau ki kootou ki sura ake te tiputipu Christ iloto naa ora kootou.  
\v 20 Nau e hiihai iloo maa nau e noho ma kootou i te saaita nei, teenaa ki taratara hakaraaoi atu nau ki kootou. Nau ku see iloa maa nau ka mee peehea ki kootou.   
\p
\v 21 Nau e mee ki vasiri atu nau ki kootou, naa tama e fiffai maa laatou ki tautari peenaa ki naa Loo: Kootou e illoa maaoni maa naa Loo raa e taratara maa e aa?  
\v 22 Naa Loo raa e taratara maa Abraham ni mee ana tamalliki taanata e lua. Te tamariki tokotasi ni haanau mai i te ffine e heheuna poe iaa ia, aa telaa tamariki i tana aavana maaoni.\x + \xo 4.22 \xt Gen 16.15; 21.2\x*  
\v 23 Tana tamariki i te ffine e heheuna poe raa ni haanau mai pee ko aaraa tamalliki, aa te tamariki i tana aavana maaoni raa iaa, ni haanauria mai i teenaa se purepure TeAtua ni tuku maa Abraham.  
\v 24 Te takarua haahine nei e takkoto pee ko naa taratara hakamaatua e lua teelaa TeAtua ni tuku imua. Te ffine e mee ana tama teelaa e heheuna ma ni poe raa, teenaa ko Hagar, aa te ffine naa e takoto pee ko te taratara hakamaatua TeAtua ni kaumai i aruna te Mouna Sinai.  
\v 25 Hagar, te ffine e takoto pee ko te Mouna Sinai, teelaa e tuu iloto Arabia, e takoto hoki pee ko Jerusalem i te ssao nei, i aa ia ma naa tama katoo i te henua naa e heheuna ma ni poe.  
\v 26 Tevana iaa, Sarah, te aavana maaoni Abraham, teenaa ko te Jerusalem teelaa e takoto i te lani, aa te tama naa ko taatou tinna.  
\v 27 Te Laupepa Tapu raa e mee maa:  
\q1 “Koe te ffine e poka, koe ki hiahia!  
\q1 Kappisi oo varo aa koe ku tani i too hiahia, a koe te ffine teelaa ni seai iloo ki lono i naa isu te tinae!  
\q1 I te aa i te ffine ni tiiake tana aavana raa ma ki hai tamalliki are  
\q1 i te ffine teelaa ni seai iloo ki tiiake tana aavana.”\x + \xo 4.27 \xt Is 54.1\x*   
\p
\v 28 Teenaa, kootou aku taaina ma aku kave nei, kootou naa ni tamalliki TeAtua, e mee pee ko Isaac, i te purepure TeAtua ni mee maa Abraham.  
\v 29 I te saaita naa raa, te tama ni haanau mai pee ko aaraa tamalliki raa ni huri no mee pakavaina a ia te tama ni haanau mai iloto naa mahi TeAitu TeAtua. Te vana naa koi sura i te ssao nei.\x + \xo 4.29 \xt Gen 21.9\x*  
\v 30 Tevana iaa te Laupepa Tapu raa e mee maa, “Kerekereia te ffine e heheuna poe raa ma tana tamariki; te tamariki te ffine naa ma ki seai tana tuuhana i naa tuuhana tana tamana. Naa tuuhana naa ma ki toa hakkaatoa te tamariki te ffine teelaa see heheuna ma se poe.”  
\p \x + \xo 4.30 \xt Gen 21.10\x*  
\v 31 Aku taaina ma aku kave nei, taatou seai ni tamalliki te ffine e heheuna poe; taatou ni tamalliki te ffine teelaa see heheuna ma se poe.   
\c 5  
\s1 Taatou e hakassaoria Christ  
\p
\v 1 Taatou ni hakassaoria Christ ki see hainattaa taatou te tautari ki naa Loo. Teenaa kootou ki sosorina pee ko naa tama teelaa ku oti te hakassaoria. Kootou mmata ki see ffuri kootou no nnoho hoki i laro naa Loo.   
\p
\v 2 Kootou hakannoo mai! A nau, Paul, e kauatu te taratara nei: Ki mee kootou e tiiake ma ki oo atu ni tama no haia kootou ma ki ssere, teenaa e mee maa Christ ni see hai vana e taukareka ni mee ki kootou.  
\v 3 Nau ku hakaapo atu hoki te taratara nei: Ki mee se tanata e tiiake ma ki oo ake ni tama no serea ia, te tama naa e tau ki tautari ki naa Loo raa hakkaatoa.  
\v 4 Naa tama i kootou teelaa e tautari ki naa Loo ki ttonu naa ora laatou imua TeAtua raa, naa tama naa ku oti te hakakkee soko laatou i Christ. Naa tama naa ku see takkoto i laro te laaoi TeAtua.  
\v 5 Tevana iaa te mee e taaria taatou, naa tama e ttaka ma TeAitu TeAtua raa, teenaa TeAtua ma ki hakatonu naa ora taatou ki ttonu imua ana karamata, i taatou e lotu i Christ.  
\v 6 I te saaita taatou e hakapaa ki Christ raa, te mee raa ma ki see hakamaatino maa te tama raa e ssere aa ma te tama raa see ssere; taatou e hakatau peellaa hakkaatoa. Te mee hakamaatua raa, teenaa ko i-naa hakataakoto tonu taatou i Christ, teelaa e laaoi ai taatou i telaa tama.   
\p
\v 7 Kootou ni meemee vare koi imua! Kootou ni puuia e ai ma ki see tautari kootou ki te hakamaaoni? E aa? Kootou ni ppuratia peehea te tama naa?  
\v 8 Teenaa seai ko TeAtua, i te aa i kootou ni tama e kannaatia a Ia.  
\v 9 E takoto tana taratara e mee peelaa, “Te tamaa iis e tau te hakatipu te haraoa hakkaatoa.”\x +  \xo 5.9 \xt 1 Cor 5.6\x*  
\v 10 Nau e iloa hakaraaoi iloo i kootou, teenei e mau ai taku manava i kootou. I taatou e tautari hakapaa i Christ raa, teenaa nau e iloa maa kootou ma ki see hakannoo ki telaa tama. Nau e iloa hoki maa te tama teelaa e hai ma ki huria a ia naa manava kootou naa, niaaina maa ia se tama peehea raa, te tama naa ma ki mee pakavaina TeAtua.   
\p
\v 11 Aku taaina ma aku kave nei, ki mee maa nau e hakaea peenaa maa naa taanata raa ki ssere naa kina laatou, ai nau e hai haaeoina ai naa Jew raa i te saaita nei? Ki mee maa nau ni hakaea maaoni te mee naa raa, teenaa naa Jew raa ni see lavaa are te lloto maa i aa nau e hakaea i te mate Christ i aruna te kros.  
\v 12 Nau e hiihai maa naa tama teelaa e hai ma ki huria laatou naa manava kootou naa ki tiiake ki ssere naa kina laatou.   
\p
\v 13 Kootou, aku taaina ma aku kave nei iaa, kootou ni kannaatia TeAtua ki see nnoho kootou i laro naa Loo. Tevana iaa kootou see mee maa i kootou ku see nnoho i laro naa Loo aa maa kootou ku ffuri no mee naa vana e hakallika teelaa e ttuu ai naa huru kootou. Seai. Kootou ki hakassura te manava laaoi, teenaa ki tokonaki kootou ki telaa tama.  
\v 14 I te aa, te hakataakoto naa Loo raa hakkaatoa e takoto iloto te Loo tokotasi nei: “Manava laaoi i telaa tama, e mee ma ko i-oo manava laaoi iaa koe soko kkoe.”\x +  \xo 5.14 \xt Lev 19.18\x*  
\v 15 Tevana iaa, ki mee maa kootou e sosorina pee ko naa manu vao e kaittama, e hetaa ka heheatu soko kootou raa, teenaa kootou ki roorosi hakaraaoi iloo ki see maseu kootou.   
\s1 TeAitu Tapu ma te tiputipu te tama  
\p
\v 16 Teenei e taratara atu ai nau i te mee nei: Kootou ki tautari ki naa tiputipu TeAitu Tapu, ki see haka akottia kootou naa vana naa tinotama kootou e oti manava ai.  
\v 17 I te aa, naa tinotama taatou e fiffai ki te tiputipu TeAitu Tapu see hiihai, aa TeAitu Tapu e hiihai ki te tiputipu naa tinotama taatou see hiihai. Naa vasi e lua nei e taukaa ki laaua, teenaa e mee maa kootou see lavaa te mee naa vana kootou e fiffai maa kootou ki mee.\x +  \xo 5.17 \xt Rom 7.15-23\x*  
\v 18 Ki mee maa kootou e tautari ki TeAitu Tapu, teenaa e mee maa kootou see takkoto i laro naa Loo.   
\p
\v 19 Naa sosorina te tiputipu see tonu raa e mattino: Teenaa ko naa sosorina e hai huri, e mee ki naa vana e kerekkere, e sosorina ma ko naa poi,  
\v 20 e lotu ki naa aitu hakalellesi, e hai ki naa pakava, e hakatauttau ka hetaa ma telaa tama, e manava haaeo i telaa tama, e haaeo, aa e manava kailallao. Naa tama naa e hakakkee no mee naa kuturana laatou soko laatou ki hakatauttau laatou ma aaraa tama.  
\v 21 Naa tama naa e ttaka ma naa manava kaimannako, e unu sara, e taffao ka hai ki naa vana kerekkere laatou, aa e hai ki aaraa vana hoki see ttonu. Nau e hakaapo atu hoki taku taratara ni kauatu imua: Naa tama e hai ki naa tiputtipu nei ma ki see ttae no nohoria laatou te Nohorana TeAtua.   
\p
\v 22 TeAitu TeAtua raa iaa e mee te tama ki manava laaoi i telaa tama, ki taka ka hiahia, ki nohonoho laaoi ma telaa tama, ki noho seemuu i ana saaita e hai haaeoina, ki manava aroha, aa ki sosorina taukareka ki telaa tama, ki taaohi ki tana lotu i TeAtua,  
\v 23 ki meemee hakaraaoi telaa tama, aa ki lavaa te roorosi hakaraaoi ki ana sosorina. Naa Loo raa see hai taratara e ppui naa tiputtipu nei.  
\v 24 Naa tama e tautari ki Jesus Christ raa ku oti te tiiake laatou te tiputipu naa tinotama laatou ma naa sosorina ni kaimannako ai laatou.  
\v 25 Taatou ku oti te hakaoratia TeAitu Tapu, teenaa taatou ki tautari ki ana tiputipu.  
\v 26 Taatou ki see ahu, aa taatou ki see haia taatou telaa tama ki loto. Taatou ki see manava haaeo i telaa tama.   
\c 6  
\s1 Tokonaki ki telaa tama  
\p
\v 1 Aku taaina ma aku kave nei, ki mee se tama e laavea maa e mee tana sara, naa tama i kootou teelaa e ttaka ma TeAitu Tapu raa ki hakatonusia kootou te tama naa; tevana iaa kootou ki taratara atu hakaraaoi. Aa kootou hoki ki roorosi hakaraaoi iloo ki see usuhia kootou te tiputipu naa hoki.  
\v 2 Kootou ki tokonaki ka amo hakapaa naa mmaha telaa tama, ki tautari maaoni kootou ki naa Loo Jesus Christ.  
\v 3 Ki mee ni tama e taratara maa laatou ni tama, aa maaoni iaa laatou see hai vana e taunai ai, teenaa naa tama naa e taratara kailallao ki laatou soko laatou koi.  
\v 4 Kootou ki hakattonu naa sosorina kootou soko kootou. Ki mee maa naa sosorina kootou e taukalleka, teenaa kootou e tau te hakatannata i naa vana kootou ni mee naa, ki see mee maa kootou e tokatokaria kootou naa sosorina aaraa tama.  
\v 5 I te aa, te tama koi e mee ana mmaha ki amo.   
\p
\v 6 Naa tama ni too naa akonaki laatou i naa taratara TeAtua raa, laatou ki vaevae naa mee e taukalleka laatou raa ma naa tisa laatou.   
\p
\v 7 Kootou see hakalellesi ki kootou soko kootou; see hai tama e lavaa te hakarereesia a ia TeAtua. Se aa naa tama raa e ttori i naa verena laatou raa, teenaa laatou ma ki vasi ki naa kaikai naa laakau laatou ni ttori naa.  
\v 8 Naa tama e ttaka koi ki haka akottia naa tiputtipu naa tino laatou e kaimannako raa, naa tama naa ma ki kkite i te tiputipu te mate. Aa naa tama e ttaka ka mee ki hiahia TeAitu Tapu raa, naa tama naa ma ki hakakiitea TeAitu Tapu i te ora e ora hakaoti.  
\v 9 Teenaa taatou ki see kkaro te mee ki naa sosorina teelaa e taukalleka. Ki mee maa taatou see kkaro, teenaa taatou ma ki kkite i te ora e ora hakaoti i te saaita TeAtua e mmata maa e taukareka.  
\v 10 I te saaita taatou koi ora nei raa, taatou ki sosorina taukalleka ki naa tama hakkaatoa, e mua ki naa taaina ma naa kave e lotu taatou hakapaa.   
\s1 Naa taratara hakaoti  
\p
\v 11 Kootou mmata i naa llasi naa inoa nei, teenaa i teenei ko nau nei e sissii atu ki taku tino rima.   
\p
\v 12 Naa tama teelaa e oo atu no ppuratia kootou ma ki ssere naa kina kootou raa, teenaa ko naa tama e ahu ka hakatannata i naa vana laatou e mee ki naa haitino laatou. Naa tama naa e hai naa vana laatou naa i laatou e mattaku i te mee tokotasi: naa tama naa e mattaku maa laatou ma ki hai haaeoina naa Jew raa ki mee maa laatou e hakaea te hakataakoto maaoni te mate Christ i aruna te kros.  
\v 13 Naa tama iloo teelaa ku oti te ssere naa kina laatou naa see tautari hoki ki naa Loo Moses; naa tama naa e fiffai koi maa kootou ki ssere, teenaa ki ahu laatou maa kootou ni tuku ki naa vana laatou.  
\v 14 Iaa nau iaa, nau ma ki taratara hakatanata i te mate Jesus Christ, TeAriki taatou, i aruna te kros. Teenei ko te mate Christ i aruna te kros nei teelaa e mmata ai nau maa taku hiihai ki te maarama nei kunaa seai iloo, aa te hiihai te maarama nei kiaa nau kunaa seai hoki imua.  
\v 15 Te mee raa see hakamaatino maa te tama raa e ssere aa ma te tama raa see ssere; te mee hakamaatua raa, teenaa taatou ki mee ma ni tama hoou TeAtua ni penapena.  
\v 16 Naa tama e taaohi ki te tiputipu nei iloto naa ora laatou raa, nau e taku maa TeAtua ki aroha i laatou ki nnoho hakaraaoi laatou, aa ma naa tama hakkaatoa TeAtua!   
\p
\v 17 Nau ku hakaoti atu aku taratara nei peenei: See hai tama ki au no kaumai hoki ni haaeo kiaa nau, i naa pona teenei e ttuu i taku haitino nei e huri ake peelaa maa nau nei ko te tama e heheuna maa Jesus.   
\p
\v 18 Aku taaina ma aku kave nei, nau e taku maa TeAriki taatou, Jesus Christ, ki roorosi hakaraaoi iloo ki kootou. Amen.