\id MRK  
\h Markus 
\toc1 Lii Lolo Beꞌa nèti Lamatua Yesus madhutu sasuri Markus 
\toc2 Markus 
\toc3 Mrk 
\mt2 Lii Lolo Beꞌa nèti Lamatua Yesus  
\mt2 madhutu sasuri  
\mt1 Markus  
\c 1  
\s1 Yohanis, tuka sarani dhèu, bhoke jꞌara hia Lamatua Yesus  
\r (Mateos 3:1-12, Lukas 3:1-18, Yohanis 1:19-28)  
\p
\v 1 Neꞌe ne, Lii Lolo Beꞌa lula-nèti Ana Ama Lamatua.\f + \fr 1:1 \ft Lii padhai ‘Ana Ama Lamatua’ abhu boe ètu dꞌara sasuri uuru sèra.\f* Ngara na Yesus Kristus, dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu karèi nèti uru ka mai. Lii lolo Na mulai sèmi neꞌe:  
\v 2 Lodꞌo Yesus sabꞌa mèka sasabꞌa Na, Ama Lamatua pua uru dhèu èci, ngara na Yohanis, laꞌe tao tèke jꞌara hia Yesus dhu mai bèli-camèdꞌa. Lula uru èèna, Ama Lamatua peka le dènge dhèu nèti lii padhai Na, ngara na Yesaya. Na suri tèke, peka na,  
\q1 “Nanene! Jaꞌa pua le dhèu èci, ho bhoke jꞌara hia Èu.\x + \xo 1:2 \xt Meliaki 3:1\x*   
\q1
\v 3 Dhèu èèna laꞌe asa dꞌara mamoo, ho na rodhe, peka na,  
\q2 ‘Miu aaꞌi-aaꞌi mi tao pabeꞌa ku jꞌara, sèna ka sèmi mere mamai Lamatua!  
\q2 Pamera jꞌara ho soru mamai Na.’ ”\x + \xo 1:3 \xt Yesaya 40:3\x*   
\p
\v 4-6 Ra pangare dhèu neꞌe, Yohanis, tuka sarani dhèu. Era pea nèngu ètu dꞌara mamoo. Kodho na tao nèti rèu badha onta, dhara hake na, tao nèti kaꞌuri badha. Ngangaꞌa nèngu kabara dènge dhua nasu oni.\x + \xo 1:4-6 \xt 2 Dhèu Aae sèra 1:8\x*  
\p Lodꞌo èèna, dhèu ae nèti kota Yerusalem dènge propensi Yudea, mai paraga dènge Yohanis ètu era pea na. Dhèu se mai neo rèdhi Yohanis, aa nanene lii holo-nori na. Na peka, “Hua iia miu ele-hoꞌa nèti tatao karehe, sèna ka Ama Lamatua saku eele sasala-sasigo miu. Èle èèna miu sarani uuru ku jꞌajꞌi mi tadha, na, miu beꞌa le dènge Lamatua.”  
\p Nèti èèna ka, dhèu seꞌe bhoka sasala rèngu, ka Yohanis sarani si ètu loko Yarden.   
\p
\v 7 Ka na peka hari, “Bèli-camèdꞌa dhèu èci mai, dhu kapai risi nèti jaꞌa. Lula jaꞌa ne haha dꞌai seli, neo jꞌajꞌi ana pua-paleha èèna ka, lèke boe sa hèi.\f + \fr 1:7 \ft Sasuri lii Yunani asli suri, peka na, “pacudꞌu ho lècu dhari salapa Na hèi, jaꞌa nia boe.” Sasoa na, Yohanis ne dhèu haha seli, de masi ka jꞌajꞌi dhèu pajuu nèti Lamatua Yesus, nia boe sa hèi.\f*  
\v 8 Jaꞌa ne dhodhoka sarani miu dènge èi di, te ngaa Nèngu tao risi eele nèti jaꞌa. Te Na papènu dꞌara miu dènge Roh Ama Lamatua dhu Mola-Mèci.”   
\s1 Yohanis sarani Lamatua Yesus  
\r (Mateos 3:13-17, Lukas 3:21-22)  
\p
\v 9 Ca lodꞌo hari, Yesus laꞌe nèti rae Nasaret ètu rai Galilea, ka Na paraga dènge Yohanis. Èle èèna ka Yohanis sarani Ne ètu loko Yarden.  
\v 10 Ropa Yesus bhodho nèti dꞌara èi mai, Na ladhe, na, liru bhoke eele, ka Roh Ama Lamatua puru mai sama sèmi koro jꞌaha ciꞌu, puru mai asa Yesus.  
\v 11 Kacaꞌa la, ra tadèngi lii Ama Lamatua nèti dedha-liru, peka na,  
\q1 “Èu ne, Ana pasue Jaꞌa,  
\q2 Èu pakarejꞌe taruu dꞌara Jaꞌa.”\x + \xo 1:11 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 22:2, Lii Sodꞌa Koa-Kio 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, 12:18, Markus 9:7, Lukas 3:22\x*   
\s1 Dhèu aae nidhu dadugu neo pamanahu Yesus  
\r (Mateos 4:1-11, Lukas 4:1-13)  
\p
\v 12 Nèbhu boe ka, Roh Ama Lamatua jajuku Yesus asa dꞌara mamoo laꞌe.  
\v 13 Na pea dènge badha hui ètu èèna, èpa nguru lodꞌo. Ka dhèu aae nidhu mai dadugu tenge jꞌara sèna ka Yesus madhutu nèngu, te ngaa tao nare boe. Èle èèna ka, ana pajuu nèti Ama Lamatua puru mai lalau-laloꞌo Ne.   
\s1 Lamatua Yesus laꞌe Galilea ho lole Lii Holo-Nori Ama Lamatua  
\r (Mateos 4:12-22, Lukas 4:14-15, 5:1-11)  
\p
\v 14 Lodꞌo dhu kèpe rare Yohanis tuka sarani pamaso asa dꞌara bèdho, nèbhu boe ka Yesus pakèdꞌi laꞌe propensi Galilea. Laꞌe lole Lii Lolo Beꞌa nèti Ama Lamatua ètu nèi.  
\v 15 Ka Na peka,  
\q1 “Mi nanene! Lodꞌo Ama Lamatua dꞌai kèna!  
\q2 Limuri ne, dhèu aaꞌi-aaꞌi reꞌa, na, Ama Lamatua nèdꞌu le paredha karèi nèti uru ka.  
\q2 Nèti èèna ka, miu hudꞌi tèke eele ka tatao karehe sèra,  
\q3 ho lèpa madhutu Ama Lamatua.  
\q3 Hèia parcaya ka Lii Holo-Nori Nèngu kahèi.”\x + \xo 1:15 \xt Mateos 3:2\x*   
\s1 Lamatua Yesus hagꞌe nare ana madhutu Na  
\p
\v 16 Ca lodꞌo hari, Yesus kako re sebhe dano Galilea, ka nèdhi dhèu dua, ngara ra Simon dènge ari na Anderias. Sasabꞌa rèngu bèli-bèli èèna, jꞌala iꞌa.  
\v 17 Ka Yesus paroa nare dua ra, peka na, “We! Mai madhutu Jaꞌa! Miu tema tenge iꞌa, te ngaa Jaꞌa neo ajꞌa miu, sèna ka jꞌajꞌi dhèu tenge samanga.”  
\v 18 Ropa ra nanene rare, hèia ra tèke eele jꞌala rèngu, ka lasi dènge madhutu Ne.   
\p
\v 19 Èle èèna ka, Yesus kako hari ciki, ka nèdhi ana-ana Sabadeus, aꞌa ngara na Yakobis, aa ari ngara na Yohanis. Dua ra lalau paie pèku ètu dedha koha.  
\v 20 Ka Yesus paroa dua ra, peka na, “Mai we! Madhutu Jaꞌa!” Ropa ra tadèngi rare lii Yesus, ka dua ra tèke eele ama ra, dènge dhèu sabꞌa sa ètu dedha koha, lasi dènge ka madhutu Yesus.   
\s1 Lamatua Yesus lalèta eele nidhu nèti dhèu èci dhu pea ètu kota Kapernaum  
\r (Lukas 4:31-37)  
\p
\v 21 Èle èèna ka, Yesus dènge ana madhutu Na dhèu èpa sèra lasi dꞌai kota Kapernaum. Lodꞌo èèna, lodꞌo manèngi-mangajꞌi dhèu Yahudi.\f + \fr 1:21 \ft Lodꞌo sabajꞌa dhèu Yahudi, ra pangare na ‘Hari Sabat’. Lodꞌo èèna, dhèu sabꞌa boe.\f* Ka Yesus laꞌe asa dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi, ka Na lole Lii Holo-Nori Ama Lamatua ètu èèna.  
\v 22 Dhèu ae sèra malaa, nanene lii padhai Na, lula Nèngu neꞌa mèu lii dhu Nèngu lole, risi nèti mese-mese agama Yahudi.\x + \xo 1:22 \xt Mateos 7:28-29\x*   
\p
\v 23 Lodꞌo èèna, abhu dhèu èci dhu nidhu tao. Dhèu neꞌe laꞌe asa dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi kahèi. Kacaꞌa laa na pakèce, peka na,  
\v 24 “We! Yesus, dhèu Nasaret! Ngaa unu Èu dènge jiꞌi! Èu mai ho paꞌele iie jiꞌi, do? Jiꞌi tadhe Èu. Èu neꞌe ka dhu mai nèti Ama Lamatua. Èu neꞌe Dhèu dhu dènge boe sasala-sasigo.”   
\p
\v 25 Ka Yesus jèke ne, “Hutu hèbꞌa èu na! Rai eele nèti dhèu neꞌe!”   
\p
\v 26 Kacaꞌa laa nidhu tèku ngiꞌu dhèu neꞌe, sama sèmi dhèu dhu pèdꞌa rèdha. Ka na rai eele nèti dhèu neꞌe, dènge lii pakèce.  
\v 27 Hèia dhèu ètu dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi sèra, malaa-maloha. Ka ra padhue èci dènge èci, “Eea! Ngaa ka neꞌe? Neꞌe ne, lii holo-nori dhu hiu, do? Lii padhai lii Mone heka ne, ele madha, nga! Na paredha nidhu se, ka ra kalua kahèi, madhutu dadꞌèi Na.”   
\p
\v 28 Hèia dhèu palolo lème era, ètu dꞌara rae-rae propensi Galilea.   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle papèdꞌa ina dhèu èmu Petrus, dènge papèdꞌa dhèu-dhèu leo  
\r (Mateos 8:14-17, Lukas 4:38-41)  
\p
\v 29 Lodꞌo rèngu lèpa nèti dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi, hèia Yesus dènge ana madhutu Na, lasi asa èmu Simon dènge Anderias.  
\v 30 Ina dhèu èmu Simon pèdꞌa maringi-sagoro, ka dhu jꞌunu. Ropa Yesus dènge ana madhutu Na dꞌai dꞌara èmu èèna, dhèu mai peka dènge Ne, “Bhèni heka ne, pèdꞌa.”   
\p
\v 31 Nèti èèna ka, Yesus laꞌe ladhe bhèni heka ne. Hèia Na kèpe kacui-aai na, ho pamadhèdi ne. Kacaꞌa laa papèdꞌa maringi-sagoro èèna èle dènge. Hèia bhèni heka ne kèdꞌi laꞌe lalau ngangaꞌa-nganginu hia si.   
\p
\v 32 Ropa lodꞌo cèna, dhèu pakako rèti asa Yesus aꞌari rèngu dhu pèdꞌa, dènge dhèu-dhèu dhu nidhu tao, sèna ka Na puri-paꞌèle si.  
\v 33 Nèti èèna ka, ca kabarai mai pakaboko pènu tao cèci ètu madha èmu èèna.  
\v 34 Èi papèdꞌa ra rupa-rupa, te ngaa Yesus puri-paꞌèle aaꞌi mèu-mèu si. Hèia Na lalèta eele nidhu ae nèti dhèu sèra. Yesus hia boe tebho nidhu seꞌe padhai lii, lula ra tadhe Ne.   
\s1 Yesus kako palème rae, ho lole Lii Holo-Nori Ama Lamatua  
\r (Lukas 4:42-44)  
\p
\v 35 Bèli èèna madꞌae aae era, ako maroga, Yesus kèdꞌi ka laꞌe asa era èci dhu nee-nee, ka Na manèngi-mangajꞌi mi Ama Lamatua.  
\v 36 Ropa Simon si kèdꞌi, rèdhi heka Yesus, ka lasi tenge Ne.  
\v 37 Ra paraga dènge Yesus, ka ra peka, “Ama, dhèu canau mai tenge Ama ku.”   
\p
\v 38 Te ngaa Yesus dhaa lii rèngu, aku Nèngu na, “Èèna beꞌa kahèi. Te ngaa beꞌa risi lati uru asa rae-rae leo, ho Jaꞌa ajꞌa Lii Holo-Nori Ama Lamatua. Te èèna sasabꞌa-laꞌa Jaꞌa na.”   
\p
\v 39 Èle èèna ka, rèngu kako palème era ètu propensi Galilea, ho lole Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua. Ètu dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi, Na babège-lalèta eele nidhu nèti dhèu sèra.\x + \xo 1:39 \xt Mateos 4:23, 9:35\x*   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu èci dhu pèdꞌa kusta  
\r (Mateos 8:1-4, Lukas 5:12-16)  
\p
\v 40 Dhèu èci dhu lèke papèdꞌa kusta mai paraga dènge Yesus, ka na patitu kètu urutuu ètu madha Yesus. Na manèngi, aku nèngu na, “Ama, ee! Sue ku jaꞌa laa. Tao paꞌèle ku papèdꞌa jaꞌa ne. Jaꞌa keꞌa, na, Ama bisa paꞌèle papèdꞌa jaꞌa ne, sèna ka dhèu madenge heka dènge jaꞌa.”   
\p
\v 41 Nèti lii roma iisi na, ka dꞌara Yesus roe, ka Na jꞌole kacui-aai ho kèpe ne. Hèia Na peka, “Tareꞌa! Jaꞌa bisa! Èu èle kèna!”  
\v 42 Kacaꞌa laa, papèdꞌa èèna ele dènge. Ka dhèu èèna pèdꞌa heka.  
\v 43 Èle èèna ka, Yesus pua dhèu èèna lèpa dènge pasanèdꞌe ne, peka na,  
\v 44 “Mu nanene! Èu èle le, te ngaa baku lole dènge cee-cee! Èu hudꞌi madhutu ku lii paredha Musa uru èèna. De lamu uru ku asa ama agama, ho na parisa ngiꞌu mu. Sèna ka neꞌa èi papèdꞌa èu na ele le, do dhae. Èle èèna ka, heka èu hia mèdha èci sèmi tadha makasi, sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi reꞌa èu èle le tareꞌa-reꞌa.”\x + \xo 1:44 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 14:1-32\x*   
\p
\v 45 Masi ka Yesus kai baku peka dènge cee-cee, te ngaa ropa laꞌe dꞌai liꞌu, ka na lolo lème dènge dhèu. Èle èèna ka, dhèu ae neo paraga dènge Yesus. Te ngaa, lula lii dhèu èèna, ka Yesus bisa boe padꞌelo iisi Na asa dꞌara kota. Nèti èèna ka, Yesus pea dhoka ètu era mau èci ètu liꞌu kota. Te ngaa dhèu mai paraga dènge Ne nèti mia-mia.   
\c 2  
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu karuku  
\r (Mateos 9:1-8, Lukas 5:17-26)  
\p
\v 1 Èle pèri-pèri lodꞌo, hèia Yesus lèpa hari asa Kapernaum. Ka ra papeka dꞌai mia-mia, peka na, Yesus dꞌai le èmu.  
\v 2 Nèti èèna ka, dhèu mai nèti mia-mia. Lula dhèu ae seli, ka ètu dꞌara èmu pènu risi, toke dꞌai hèbꞌa èmu. Èle èèna ka, Yesus lole dènge ra dadꞌèi Ama Lamatua.   
\p
\v 3 Ètu talora Na padhai lii era, dhèu èpa jèru dhèu karuku èci neo asa madha Yesus.  
\v 4 Te ngaa, lula dhèu ae dꞌai seli, ka rèngu abhu boe sasanga ho rèti dhèu èèna asa madha Yesus. Hèia caꞌe lasi asa kolo èmu, bhoke eele rèu èmu re dedha kètu Yesus. Ropa ra bhoke rare rèu èmu, hèia ra papuru dhèu karuku èena dènge dhèpi na.\f + \fr 2:4 \ft Ra tao Dhèpi èèna nèti mèdha dhu mèke.\f*  
\v 5 Ropa Yesus ladhe nèdhi si, Nèngu neꞌa le dhèu seꞌe parcaya tareꞌa-reꞌa Nèngu. Ka na padhai lii dènge dhèu karuku ne, aku Nèngu na, “Ana, ee! Jaꞌa saku eele le sasala èu!”   
\p
\v 6 Ètu èèna kahèi, abhu pèri-pèri mese agama Yahudi. Ropa ra tadèngi rare lii padhai lii Yesus, ka dꞌara ngangee rèngu beꞌa boe.  
\v 7 Hèia ra papeka, “Boo! Dhèu neꞌe bani titu kèna, padhai lii sèmi nèi! Dhodhoka Ama Lamatua di, dhu dènge hak ho saku eele sasala dhèu. Te ngaa dhèu neꞌe tao ngiꞌu na èci èèna ka dènge Ama Lamatua. Nèngu pakarehe kolongara Ama Lamatua!”   
\p
\v 8 Te ngaa Yesus neꞌa le ngangee rèngu. Hèia Na peka, “Heh! Miu baku pangee sèmi èèna.  
\v 9-10 Mia dhu beꞌa risi? Ladhe Jaꞌa peka mi dhèu karuku ne, ‘Sasala èu saku eele le,’ miu meꞌa boe, na, jꞌajꞌi do aadꞌo. Te ngaa ladhe Jaꞌa peka, ‘Kèdꞌi ka! Nedhe dhèpi èu, ho lèpa ka.’ Ladhe na kèdꞌi ho miu ladhe mèdhi kahèi, heka miu meꞌa kèna, Jaꞌa ne Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Aa Jaꞌa dènge koasa kahèi, ho saku eele sasala-sasigo dhèu!”  
\p Èle èèna ka, Yesus padhai lii dènge dhèu karuku èèna, peka na,  
\v 11 “Èu nanene, ee! Èu èle le ne! Kèdꞌi ka, nedhe dhèpi èu ho lamu ka.”   
\p
\v 12 Ropa tadèngi nare, cagꞌagꞌa laa dhèu ne kèdꞌi titu. Na nedhe dhèpi na, hèia laꞌe ka asa liꞌu. Dhèu-dhèu ètu sèra rèdhi dènge musi madha ra. Rèngu aaꞌi-aaꞌi ra malaa-maloha, ka ra peka, “Ira ii! Èdhi heka tèdhi ka! Ama Lamatua tareꞌa-reꞌa kapai dꞌai seli!”   
\s1 Yesus paroa nare Lewi ho madhutu Ne  
\r (Mateos 9:9-13, Lukas 5:27-32)  
\p
\v 13 Èle èèna ka, Yesus laꞌe hari asa sebhe dano Galilea. Ka dhèu ae titu kèna mai paraga dènge Ne, hèia Na lole dadꞌèi Ama Lamatua mi rèngu.   
\p
\v 14 Ètu èèna, abhu dhèu èci ngara na Lewi, ana nèti Alpius. Sasabꞌa na roro doi bea. Lodꞌo Yesus kako re èèna ka ladhe nèdhi Lewi. Ka Na peka dènge ne, “Wee! Mai madhutu Jaꞌa!”  
\p Ropa tadèngi lii Yesus ne, Lewi kèdꞌi dènge ka laꞌe madhutu Ne.   
\p
\v 15 Èle èèna ka, Yesus si raꞌa ètu dꞌara èmu Lewi, paꞌèci dènge angalai Lewi dhèu roro doi bea sèra. Abhu kahèi dhèu-dhèu leo madhèdi raꞌa dènge rèngu. Madhutu ngangee dhèu Yahudi, dhèu seꞌe dhèu karehe. Nèti dhèu-dhèu dhu madhèdi raꞌa se abhu dhèu ae kahèi dhu dꞌèi nanene lii padhai lii Yesus.   
\p
\v 16 Lodꞌo èèna, abhu pèri-pèri mese agama nèti partei Parisi dhu rèdhi Yesus madhèdi naꞌa-ninu dènge tuka roro doi bea, dènge dhèu karehe sèra. Ka ra karèi ana madhutu Yesus, peka na, “Nga tao ka mese miu madhèdi naꞌa-ninu dènge dhèu roro doi bea dènge dhèu dhu laku-laku boe sèra?”   
\p
\v 17 Yesus tadèngi lii karèi rèngu èèna, ka Na dhaa, peka na, “Dhèu pèdꞌa mema parluu dote, te ngaa dhèu dhu pèdꞌa boe, parluu boe dote. Mamai Jaꞌa ne sèna ka lalau dhèu dhu laku-laku boe. Te Jaꞌa mai boe ho uri dhèu dhu rasa ngiꞌu na mola.”   
\s1 Aꞌajꞌa hiu Lamatua Yesus, leko-leo nèti aꞌajꞌa dhèu Parisi  
\r (Mateos 9:14-17, Lukas 5:33-39)  
\p
\v 18 Ca tèka, dhèu nèti partei agama Parisi puasa. Rèngu rèdhi ana madhutu Yohanis tuka sarani, puasa kahèi. Te ngaa rèdhi boe ana madhutu Yesus puasa sèmi rèngu. Hèia dhèu rèngu mai paraga dènge Yesus, ka ra karèi, aku rèngu na, “Ama. Jiꞌi puasa sama sèmi ana madhutu Yohanis kahèi. Te, nga tao ka, ana madhutu Ama puasa boe?”   
\p
\v 19 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Mema miu meꞌa le, ladhe abhu pesta kabꞌi, dhèu dhu abhu nèru sèra puasa boe, ka raꞌa toke bècu. Ladhe mone dhu kabꞌi èèna era, dhèu sèra aaꞌi-aaꞌi raꞌa-rinu.  
\v 20 Te ladhe dꞌai lodꞌo ho ra kèpe rèti dhèu mone dhu kabꞌi èèna, ka mone aanga-angalai na sèra dꞌara susa, heka ra puasa kèna.   
\p
\v 21 Sèmi èèna kahèi, bèla hiu baku kalape mi kodho dhui. Te ladhe base, na, bèla hiu èèna karuku, hèia kodho èèna asa ka mae aae.  
\v 22 Sèmi èèna kahèi, miu baku edhe dhua pèdꞌu ètu dꞌara sabha dhui. Te aadꞌo na, sabha èèna mae, aa dhua pèdꞌu na bhori eele asa rai.”\f + \fr 2:22 \ft Alkitab lii Yunani suri, peka na, “Baku soli èi anggor dhu hiu mi dꞌara tas kaꞌuri dhui, sèna ka baku mae.”\f* [Nèti èèna ka Yesus peka dènge si, baku pakihu-kee lii holo-nori Nèngu dhu hiu, dènge lii holo-nori dhèu Parisi dhu dhui.]   
\s1 Ana madhutu Yesus gꞌètu are, lèke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa  
\r (Mateos 12:1-8, Lukas 6:1-5)  
\p
\v 23 Ca tèka, lèke lodꞌo manèngi-mangajꞌi dhèu Yahudi, Yesus si kako re jꞌara ètu dꞌara oka. Ka ana madhutu Na gꞌètu rèti are gandum.\x + \xo 2:23 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 23:25\x*  
\v 24 Ropa dhèu Parisi ladhe rèdhi, ka ra karèi Yesus, “Tasamia ka, ana madhutu Èu madhutu boe jꞌara-jꞌara agama èdhi? Rèngu se gꞌètu are gandum lèke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa. Miu baku tao sèmi èèna!”   
\p
\v 25-26 Hèia Yesus dhaa, “Samia, ee? Miu sanèdꞌe heka lii lolo Daud. Tèu èèna, Abyatar jꞌajꞌi kètu kapai risi agama Yahudi. Lodꞌo èèna, Daud dènge dhèu madhutu na aaꞌi-aaꞌi ra manganga bia. Ka ra maso asa dꞌara Paleo Ama Lamatua, hèia raꞌa roti dhu ama agama hia le mi Lamatua. Madhutu atora agama èdhi, dhèu dhu bisa raꞌa roti èèna, dhoka ama-ama agama di; dhèu leo bisa boe. Daud dènge ana madhutu na sèra, raꞌe rare roti èèna, te ngaa dhèu èci sa peka boe, na, Daud si sala.”\x + \xo 2:25-26 \xt 1 Samuel 21:1-6, Atora nèti Ama-ama Agama 24:9\x*   
\p
\v 27 Èle èèna ka, Yesus lole hari dènge rèngu, “Miu baku bhèlu! Lamatua hia lodꞌo aꞌoro sasabꞌa hia èdhi dhèu rai-haha. Lamatua pajꞌajꞌi boe èdhi dhèu rai-haha, ho madhutu dhoka atora lodꞌo aꞌoro sasabꞌa di.  
\v 28 Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Jaꞌa ne ka dhu peka ho dhèu sabꞌa, do aadꞌo, lèke dènge lodꞌo aꞌoro sasabꞌa.”   
\c 3  
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu pèdꞌa lèke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa  
\r (Mateos 12:9-14, Lukas 6:6-11)  
\p
\v 1 Èle èèna ka, Yesus lèpa hari laꞌe asa èmu manèngi-mangajꞌi. Dꞌai nèi, ka Yesus paraga dènge dhèu èci dhu ai na roe cabèka.  
\v 2 Ètu èèna, abhu pèri-pèri dhèu dhu patangi-tenge sasala Yesus. Ra maꞌu Yesus, neo reꞌa Na puri-paꞌèle dhèu pèdꞌa lèke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa, do aadꞌo.   
\p
\v 3 Hèia Yesus paroa dhèu dhu ai roe cabèka èèna, aku Nèngu na, “Mai ku! Titu ku mi madha Jaꞌa ne.”   
\p
\v 4 Ka Na karèi dhèu ae ètu sèra sa, aku Nèngu na, “Madhutu atora agama èdhi, èdhi bisa tao ngaa lodꞌo aꞌoro sasabꞌa? Tao madha jꞌara dhu beꞌa, do karehe? Tao pabeꞌa dhèu, do pamadhe dhèu?” Te ngaa dhèu sèra èci sa bani boe bhoke hèbꞌa.   
\p
\v 5 Nèti èèna ka, Yesus dꞌara pèdꞌa, lula rèngu madhutu dhoka adꞌa di, tao boe madha-dhilu mi dhèu ai roe cabèka ne. Yesus nasa, ka Na ladhe lème dhèu sèra. Hèia Na peka mi dhèu ai roe cabèka, aku Nèngu na, “Jꞌole kacui-aai èu mai sa neꞌe!” Ka dhèu èèna soro kacui-aai asa Yesus laꞌe. Kabèdhi laa, èle dènge papèdꞌa na.  
\v 6 Ropa dhèu Parisi ladhe rèdhi Yesus paꞌèle kacui-aai dhèu èèna lèke lodꞌo aꞌoro sasabꞌa, aaꞌi-aaꞌi ra kalua nèti dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi. Ka lasi padhue dènge dhèu partei politik Herodes, ho tenge jꞌara neo pamadhe Yesus.   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle papèdꞌa dhèu ae ètu sebhe dano  
\p
\v 7-8 Ca lodꞌo, Yesus dènge ana madhutu Na lasi asa sebhe dano Galilea. Te ngaa, lula dhèu ae sèra reꞌa le ngaa dhu Nèngu tao, ka dhèu aaꞌi-aaꞌi mai nèti rae-rae ho madhutu Ne. Rèngu mai nèti propensi Galilea, propensi Yudea, aa propensi Idumea. Abhu kahèi dhu mai nèti kota Yerusalem, kota Sidon dènge kota Tirus. Abhu kahèi cahagꞌe dhu mai nèti cabèka dhimu loko Yarden. Aaꞌi-aaꞌi sèra neo mai paraga dènge Ne.  
\v 9 Taga dhèu dhu mai sèra ae seli, ka Yesus pua ana madhutu Na lasi tenge koha cue hia Nèngu. Na neo padhai lii dènge dhèu ae sèra nèti dedha koha, sèna ka rèngu aaꞌi-aaꞌi ra bisa ladhe rèdhi rèhu Na, aa tadèngi lii padhai lii Na hèi.   
\p
\v 10 Ca hari ni, Na puri-paꞌèle dhèu pèdꞌa ae titu kèna. Nèti èèna ka, dhèu ae mai paseti èci dènge èci, neo gꞌagꞌe Yesus.\x + \xo 3:10 \xt Markus 4:1, Lukas 5:1-3\x*  
\v 11 Ropa dhèu dhu nidhu tao sa ladhe rèdhi Yesus, ka ra bèbha dꞌai rai ètu madha Yesus. Hèia ra taraa, aku rèngu na, “Èu ne mema tareꞌa Ana Ama Lamatua!”   
\p
\v 12 Te ngaa Yesus kai rèngu, aku Nèngu na, “Miu baku ale dènge dhèu èci sa hèi, Jaꞌa ne cee!”   
\s1 Yesus hagꞌe nare dhèu canguru dua jꞌajꞌi ana madhutu Na  
\r (Mateos 10:1-4, Lukas 6:12-16)  
\p
\v 13 Èle èèna ka, Yesus kako laꞌe asa kolo ledhe èci. Na paroa pèri-pèri dhèu dhu Nèngu dꞌèi. Ka dhèu se mai madhutu Ne.  
\v 14 Èle èèna ka, Na hagꞌe nare dhèu canguru dua. Ka Na peka, “Jaꞌa pili miu ho madhutu taruu Jaꞌa, jꞌajꞌi dhèu pajuu-paleha Jaꞌa. Jaꞌa neo pua miu, lami lole Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua mi dhèu aaꞌi-aaꞌi.”  
\v 15 Sèmi èèna kahèi Jaꞌa neo hia miu koasa, sèna ka miu bisa babège-lalèta nidhu nèti dꞌara dhèu.”   
\p
\v 16-19 Ngara dhèu canguru dua sa, nuka:  
\q2 Simon (dhu Yesus pangare na, Petrus),  
\q2 Yakobis,  
\q2 Yohanis, (Yakobis dènge ari na, Yohanis ne, dua ra ana Sabadeus. Yesus pangare rèngu dua ra, ngara na ‘Boanerges’, dhu sasoa na ‘sama sèmi dꞌoro’.)\f + \fr 3:16-19 \ft a: Sasuri lii Yunani suri, peka na, ‘ana dꞌoro’, dènge sasoa, ‘tatao nuka sèmi dꞌoro’. Abhu dhèu dꞌèlu-mèu cahagꞌe dhu peka na, ele boe lii Yakobis dènge Yohanis mèdhu nuka sèmi lii dꞌoro, do, rèngu dꞌèi pajèka sama sèmi dꞌoro.\f*  
\q2 Anderias,  
\q2 Pelipus,  
\q2 Bertolomeos,  
\q2 Mateos,  
\q2 Tomas,  
\q2 Yakobis (ana Alpius),  
\q2 Tadius,  
\q2 Simon (dhu madhutu partei politik Selot),\f + \fr 3:16-19 \ft b: Partei Selot ne tenge jꞌara sèna ka rèngu mardeka nèti dhèu paredha Roma. Nèti èèna ka, dhèu pangare partei ‘Patriot’ kahèi. Patriot sasoa na ‘dhèu sarii kabarai’.\f*  
\q2 dènge Yudas Iskariot (dhu èèna na pahie eele Yesus).   
\s1 Mese agama sèra peka Yesus abhu koasa nèti dhèu aae nidhu  
\r (Mateos 12:22-32, Lukas 11:14-23, 12:10)  
\p
\v 20 Èle èèna ka, Yesus dènge ana madhutu Na sèra puru hari nèti kolo ledhe deo na. Ka lasi asa dꞌara èmu èci. Dhèu ae titu kèna mai oke rare Ne, ka Na bisa boe naꞌa-ninu.  
\v 21 Rèdhi sèmi èèna, hèia ra papeka, aku rèngu na, “Miu ladhe ku Yesus! Neꞌa heka lalau iisi Na.” Ropa aꞌari Na tadèngi lii palolo dhèu, ka ra mai neo rare Ne.   
\p
\v 22 Lodꞌo èèna, mese-mese agama nèti Yerusalem mai peka dènge dhèu ètu sèra, aku rèngu na, “Heh! Pasa dhilu miu! Baku madhutu Yesus. Te dhèu aae nidhu, dhu ra paroa ngara na Baalsebul, maso asa dꞌara Yesus, ka hia Ne koasa, ho bata-magèla nidhu nèti dꞌara dhèu.”\x + \xo 3:22 \xt Mateos 9:34, 10:25\x*   
\p
\v 23 Ropa Yesus tadèngi nare lii padhue rèngu èèna, heia Na paroa nare rèngu aaꞌi-aaꞌi ra, ka Na peka, “Lèke boe dènge ngangee dhèu! Tasamia ka dhèu aae nidhu bisa babège ngiꞌu mesa na!?  
\v 24 Ladhe ètu dꞌara paredha dhèu aae èci, ana kabarai sèra èci patao-palaha dènge èci, paredha dhèu aae èèna taha nèbhu boe.  
\v 25 Sèmi èèna kahèi ètu dꞌara èmu, ladhe isi èmu èci patao dènge èci, isi èmu èèna mae-manyèla!  
\v 26 Sèmi èèna kahèi dènge nidhu. Ladhe èci pamusu dènge èci, rèngu mae-manyèla kahèi. Sèmi èèna na, heka rèngu laho kao-kao.   
\p
\v 27 Ladhe dhèu parapo neo mai parapo èmu dhèu èra èci, na hudꞌi èki-karadhe uuru ku lamatua èmu na, heka bau nèti mèdha-panyau kèna.\f + \fr 3:27 \ft Dènge jꞌara èèna, Yesus peka na, Nèngu èra risi nèti dhèu aae nidhu, dhu tema ra pangare na, ‘Baalsebul’.\f*   
\p
\v 28 Nèti èèna ka, Jaꞌa peka mema dènge miu: Ama Lamatua sadia saku eele sasala dhèu. Ladhe dhèu padhai lii karehe mi dedha dhèu leo, Ama Lamatua bisa saku eele sasala na era.  
\v 29 Te ngaa lii padhai lii karehe mi dedha Roh Ama Lamatua dhu Mola-Mèci, Ama Lamatua saku eele boe sasala nèngu, toke dꞌai mia-mia laꞌe!”\x + \xo 3:29 \xt Lukas 12:10\x*   
\p
\v 30 Yesus peka sèmi èèna, lula dhèu sèra peka na, “Dhèu èèna, nidhu tao.”   
\s1 Dhèu dhu madhutu dadꞌèi Ama Lamatua, tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi aꞌari Lamatua Yesus  
\r (Mateos 12:46-50, Lukas 8:19-21)  
\p
\v 31 Èle èèna ka, ina dènge ari Yesus sèra mai tenge Ne. Dꞌai èmu dhu Yesus madhèdi ètu dꞌara na, rèngu lasi boe asa dꞌara, te ngaa ra titu ètu liꞌu, ka ra hia dhèu lasi paroa Yesus.  
\v 32 Lasi, na, Yesus madhèdi padhai lii dènge dhèu ae. Ka dhèu sèra peka dènge Ne, “Ama, ee! Ina Mu dènge aꞌari Mu nuka ètu liꞌu si. Ra neo paraga dènge Ama.”   
\p
\v 33 Te ngaa Yesus dhaa, peka na, “Cee ka dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi ina dènge aꞌari Jaꞌa?”   
\p
\v 34 Hèia Na ladhe palème asa dhèu dhu madhèdi ètu sèra, ka Na peka, “Miu seꞌe se ka dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi ina dènge aꞌari Jaꞌa.  
\v 35 Te cee ka dhu madhutu dadꞌèi Ama Lamatua, rèngu sèra ka dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi ina dènge aꞌari Jaꞌa.”   
\c 4  
\s1 Lamatua Yesus peka lii pakasame lula-nèti hini dhu lèke ètu dedha rupa-rupa rai  
\r (Mateos 13:1-9, Lukas 8:4-8)  
\p
\v 1 Ca lodꞌo, Yesus laꞌe hari asa dano Galilea. Dꞌai nèi dhèu ae mai oke rare Ne. Ka Yesus caꞌe laꞌe madhèdi asa dedha koha cue dhu panahu. Na ajꞌa dhèu sèra dènge lii pakasame. Dhèu dhu titu ètu dedha salae sèra aaꞌi-aaꞌi nanene Yesus ajꞌa Lii Holo-Nori Ama Lamatua.  
\v 2 Na ajꞌa si lii holo-nori rupa-rupa pake lii pakasame. Aku Nèngu sèmi neꞌe ka:\x + \xo 4:2 \xt Lukas 5:1-3\x*   
\p
\v 3 “Nanene paie-iie! Dhèu èci laꞌe cebꞌe hini ètu dꞌara oka na.  
\v 4 Ropa na cebꞌe hini sèra, cahagꞌe lèke ètu sebhe jꞌara. Kabèdhi laa, manu-bhui mai ka raꞌa aaꞌi.  
\v 5 Cahagꞌe hari lèke ètu era rai dhu pènu dènge hadhu. Hini sèra muri, te ngaa rai isi dhoka ciki ooꞌe di.  
\v 6 Ropa lodꞌo rea mai, ana ngangaꞌa sèra kamale eele hèia madhe aaꞌi si, lula amo dꞌai boe dꞌara rai.   
\p
\v 7 Hini cahagꞌe lèke ètu dedha rai dhu pènu dènge jꞌuꞌu padhudhu. Ropa jꞌuꞌu sèra muri, hèlu rare ana ngangaꞌa sèra, ka jꞌajꞌi boe hua-hela.  
\v 8 Te ngaa hini cahagꞌe lèke ètu dedha rai hèu mèngi. Hini sèra muri dènge sega. Hua ae titu kèna. Cahagꞌe dhu abhu dꞌai tèlu nguru hari, cahagꞌe èna nguru hari, aa cahagꞌe dꞌai cangasu hari.   
\p
\v 9 De ladhe cee dènge roꞌa dhilu, na, nanene paie!”   
\s1 Nga tao ka Lamatua Yesus holo-nori dhèu pake lii pakasame  
\r (Mateos 13:10-17, Lukas 8:9-10)  
\p
\v 10 Ca tèka, Yesus mesa Na. Hèia ana madhutu Na dhèu canguru dua dènge pèri-pèri dhèu dhu tadèngi le lii holo-nori Na, mai paraga dènge Ne. Ka ra karèi sasoa nèti lii pakasame èèna.  
\v 11 Hèia Yesus dhaa, “Lula miu tareꞌa-reꞌa neo meꞌa Lii Holo-Nori Ama Lamatua, Jaꞌa neo peka dènge miu. Te ngaa mi dhèu leo, Jaꞌa pake lii pakasame.  
\v 12 Tatao dhèu leo sèra sama sèmi dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua suri tèke, peka na,  
\q1 ‘Rèngu rèdhi le, te ngaa roꞌo boe reꞌa.  
\q2 Rèngu tadèngi le, te ngaa roꞌo boe tèke ètu dꞌara.  
\q1 Ladhe sèmi èèna, hudꞌi rèngu sène. Ra parcaya ia ka Lamatua,  
\q2 sèna ka Lamatua saku eele ia ka sasala ra.’ ”\x + \xo 4:12 \xt Yesaya 6:9-10\x*   
\s1 Lamatua Yesus peka sasoa lii pakasame hini sèra  
\r (Mateos 13:18-23, Lukas 8:11-15)  
\p
\v 13 Èle èèna ka, Yesus peka dènge dhèu sèra sasoa lii pakasame hini èèna, aku Nèngu na, “Ladhe miu meꞌa boe sasoa nèti lii upama deo na, carui risi hari miu meꞌa sasoa lii pakasame dhu leo.  
\v 14 De sasoa na sèmi neꞌe ka: dhèu dhu cebꞌe hini èèna, nuka dhèu dhu lole Lii Holo-Nori Ama Lamatua.  
\v 15 Hini dhu lèke ètu sebhe jꞌara ka manu-bhui mai raꞌa aaꞌi, nuka sèmi dhèu dhu nanene Lii Holo-Nori Ama Lamatua. Te ngaa nèbhu boe, dhèu aae nidhu mai parame rare Lii Holo-Nori nèti dꞌara dhèu èèna.  
\v 16 Aa hini dhu lèke ètu dedha hadhu, nuka sèmi dhèu dhu nanene, ka na sèmi nare Lii Holo-Nori èèna dènge dꞌara karejꞌe.  
\v 17 Te ngaa Lii Holo-Nori ne, taha nèbhu boe ètu dꞌara dhèu èèna. Ropa nèngu paraga jꞌajꞌèra lula na sèmi nare lii neꞌe, na tèke eele.  
\v 18 Aa hini dhu lèke ètu talora jꞌuꞌu dhu padudhu, èci èèna ka dènge Lii Holo-Nori Ama Lamatua dhu dhèu nanene.  
\v 19 Te ngaa dhèu èèna bhute dhoka dènge rupa-rupa madha jꞌara rai-haha dhu pakarejꞌe ngiꞌu na. Nèti èèna ka, jꞌara seꞌe seti eele Lii Holo-Nori Ama Lamatua nèti dꞌara nèngu, ka jꞌajꞌi heka ngaa-ngaa.  
\v 20 Te ngaa hini dhu lèke ètu dedha rai hèu mèngi, nuka sèmi dhèu dhu pasa dhilu ho nanene Lii Holo-Nori Ama Lamatua dènge karejꞌe-karae. Tatao nèngu madhutu dadꞌèi Ama Lamatua dènge dꞌara kateme. Dhèu neꞌe tao jꞌara-jꞌara dhu pakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua, sama sèmi hini dhu nèti hua-hela. Abhu kahèi dꞌai tèlu nguru hari, cahagꞌe dꞌai èna nguru hari, aa abhu kahèi dhu dꞌai cangasu hari.”   
\s1 Baku paheo mere labhu ho saguru hari dènge soe  
\r (Lukas 8:16-18)  
\p
\v 21 Nèti dedha koha, Yesus tuhu hari lii padhai Na. Na peka hari lii upama èci, aku Nèngu na, “Tasamia, ee! Miu mèdhi le, do dhae? Dhèu suru rare labhu, ka saguru eele hari dènge soe! Ka ra tèke asa roꞌa koi laꞌe! Aadꞌo, sina ma? Te ladhe sèmi èèna, tèdhi boe saraa nèngu. Dhèu hudꞌi tao labhu ètu era dhu dedha, sèna ka dhèu rèdhi saraa nèngu.\x + \xo 4:21 \xt Mateos 5:15, Lukas 11:33\x*  
\v 22 Ngaa dhu dhèu pahuni deo neꞌe, bèli-camèdꞌa dhèu rèdhi aaꞌi. Te ngaa dhu dhèu reꞌa boe lodꞌo deo neꞌe, bèli-camèdꞌa dhèu reꞌa aaꞌi.\x + \xo 4:22 \xt Mateos 10:26, Lukas 12:2\x*  
\v 23 De ladhe cee dhu dènge roꞌa dhilu, na, nanene paie!   
\p
\v 24 Nanene paie-iie! Ladhe miu tenge sasala dhèu, na, dhèu leo tenge sasala miu kahèi. Sèmi èèna kahèi, Ama Lamatua tenge sasala miu. Te ngaa Na tao bia risi hari nèti èèna.\x + \xo 4:24 \xt Mateos 7:2, Lukas 6:38\x*   
\p
\v 25 Ladhe dhèu èci neo tenge tareꞌa-reꞌa dadꞌèi Lamatua, nèngu asa dꞌèlu-mèu. Te ngaa ladhe dhèu pusi-pahae boe dadꞌèi Lamatua, nèngu jꞌajꞌi asa goa.”\x + \xo 4:25 \xt Mateos 13:12, 25:29, Lukas 19:26\x*   
\s1 Lamatua Yesus hia lii pakasame lula-nèti hini dhu muri unu na  
\p
\v 26 Èle èèna ka, Yesus tuhu hari lii padhai Na, aku Nèngu na, “Paredha Ama Lamatua asa tabha kapai, sama sèmi hini dhu dhèu cebꞌe ètu dꞌara oka na.  
\v 27 Nèngu cebꞌe nare, ka laꞌe bhèjꞌi. Tao heka ai hèbꞌa mi hini sèra. Te ngaa hini sèra muri, ka asa kapai.  
\v 28 Hini se muri unu ra. Mulai ti rèu, hela, toke dꞌai huri.  
\v 29 Ropa kasere nare ngangaꞌa dhu ètu dꞌara oka mami, dhèu unu oka heka laꞌe puu-gꞌètu kèna. Sèmi èèna kahèi, paredha Ama Lamatua. Lamatua ka dhu adꞌu-ue aaꞌi-aaꞌi sèra.”\x + \xo 4:29 \xt Yoel 3:13\x*   
\s1 Lii pakasame lamusi dhu ana iiki  
\r (Mateos 13:31-32,34, Lukas 13:18-19)  
\p
\v 30 Èle èèna ka, Yesus padhai lii hari, “Jaꞌa peka hari lii upama èci sèmi neꞌe ka: miu ladhe sèku, dhèu dhu jꞌajꞌi unu Lamatua sèra. Uru èèna ciki di, nèbhu-nèbhu jꞌajꞌi ae.  
\v 31 Èèna sama sèmi lamusi ajꞌu dhu ana iiki-iiki.  
\v 32 Ladhe èdhi sèla lamusi èèna, na muri mai, jꞌajꞌi ajꞌu dhu kapai aae. Manu-bhui nèti mia-mia mai tèka tenge mamaho, dènge tao rèdꞌa ètu kolo ajꞌu èèna.”   
\p
\v 33 Jꞌara-jꞌara aꞌajꞌa Yesus madhutu rareꞌa dhèu.  
\v 34 Ladhe Na ajꞌa dhèu leo, Na pake lii pakasame. Te ngaa ladhe Na ajꞌa ana madhutu Na, Nèngu peka aaꞌi-aaꞌi sasoa lii pakasame sèra.   
\s1 Lamatua Yesus pamau eele ngèlu aae  
\r (Mateos 8:23-27, Lukas 8:22-25)  
\p
\v 35 Dꞌai lodꞌo nihia na, Yesus ajꞌa dhèu nèti dedha koha era. Hèia Na pua ana madhutu Na sèra, peka na, “Mai èdhi pakèdꞌi lati asa cabèka dano.”   
\p
\v 36 Ka ra caꞌe koha èci dènge Yesus. Ra pakèdꞌi tèke eele dhèu ae sèra ètu èèna. Te ngaa dhèu cahagꞌe caꞌe koha leo madhutu Yesus si.  
\v 37-38 Lodꞌo èèna, Yesus pasaluu kètu Na mi nanèlu, ka bhèjꞌi luu ètu hui koha. Nèbhu boe ka, ngèlu aae mai. Naha kapai, ka èi tao sabhori oe pènu koha Yesus si. Nèti èèna ka, ana madhutu Yesus sèra madhaꞌu bia. Hèia ra parèi Ne, “Ama! Kèdꞌi ku laa! Èdhi oe molo kèna! Te ngaa Ama pusi-pahae boe!”   
\p
\v 39 Ropa Yesus tadèngi lii parèi ra, ka Na kèdꞌi, hèia Na kai ngèlu, peka na, “Mau ka!” Ka Na paredha naha, aku Nèngu na, “Mera ka!” Hèia ngèlu mau, aa naha mera dènge ka.  
\v 40 Èle èèna ka, Yesus jèke ana madhutu Na, peka na, “Nga tao ka miu madhaꞌu sèmi èèna? Miu parcaya Jaꞌa, do aadꞌo?”   
\p
\v 41 Rèngu aaꞌi-aaꞌi ra madhaꞌu dènge malaa, ka èci peka dènge èci, “Te dhèu ngaa ne? Ka bisa ngèlu dènge naha, madhutu lii paredha Nèngu?”   
\c 5  
\s1 Lamatua Yesus babège ele nidhu ae nèti dhèu èci  
\r (Mateos 8:28-34, Lukas 8:26-39)  
\p
\v 1 Èle èèna ka, Yesus dènge ana madhutu Na sèra dꞌai cabèka dano Galilea. Era èèna, ngara na Garasa.  
\v 2-6 Ètu èèna, abhu dhèu mone èci dhu nidhu tao, ka na hujꞌu. Dhèu hujꞌu ne pea ètu era padhane dhèu madhe. Mèu-mèda na kako caꞌe-puru ledhe ètu èèna, dènge pake boe mèdha-papake. Na paꞌoo-parodha maꞌète boe, aa na nare hadhu ho tuku iisi na toke dꞌai nuꞌa. Na èra titu kèna. Nèti èèna ka, dhèu èci sa bisa boe èki ne. Masi ka ra èki dènge rate bèsi èèna ka, bisa boe kahèi. Pèri-pèri hari, dhèu ujꞌu haga-ai na kahèi, pake rate dènge kanau bèsi, te ngaa na pamaꞌète aaꞌi si. Dhèu ne èra bia, nèti èèna ka, èci sa taha boe ne.  
\p Ropa Yesus dènge ana madhutu Na puru nèti dedha koha, dhèu hujꞌu èèna ladhe nèdhi rèngu nèti kajꞌèu. Hèia na kalua nèti era padhane dhèu madhe, ka na mai patitu kètu urutuu ètu madha Yesus.  
\v 7-8 Ropa ladhe nèdhi rèhu dhèu neꞌe, hèia Yesus peka, na, “Hee, nidhu bhelu! Kalua pakajꞌèu nèti dhèu neꞌe.”  
\p Èle èèna ka, dhèu èèna pajèka, aku nèngu na, “Weh! Èu neo tao ngaa mi jaꞌa? Jaꞌa keꞌa Èu ne Yesus, Ana nèti Ama Lamatua dhu Koasa Risi Eele. Jaꞌa manèngi Èu baku pajꞌèra jaꞌa!”   
\p
\v 9 Hèia Yesus karèi ne, “Ngara èu cee?”  
\p Na dhaa, aku nèngu na, “Ngara jaꞌa \it Legion\it*, lula jiꞌi ae titu kèna, sama sèmi ca kaboko sordadꞌu!”   
\p
\v 10 Èle èèna ka, nidhu sèra peka re dhèu hujꞌu èèna, ho manèngi Yesus, sèna ka baku pua rèngu kalua nèti dꞌara rae ne.   
\p
\v 11 Kajꞌèu boe nèti èèna, abhu hahi ca oka dhu dhèu madhenge. Ele boe hahi sèra dua riho ngiꞌu. Dhu tenge ngangaꞌa ètu sebhe ledhe.  
\v 12 Ka nidhu sèra manèngi Yesus, aku rèngu na, “Hia jiꞌi maso asa dꞌara hahi sèra.”   
\p
\v 13 Tadèngi nare sèmi èèna, hèia Yesus dꞌèi kahèi. Ka nidhu sèra kalua nèti dꞌara dhèu èèna, ka lasi asa dꞌara hahi sèra. Hèia hahi sèra rai pajꞌala, ka lasi asa sebhe tèbhi, ka ra manahu asa dꞌara dano, hèia madhe aaꞌi si.   
\p
\v 14 Ropa dhèu jꞌaga hahi sèra ladhe rèdhi madha jꞌara dhu jꞌajꞌi èèna, ra madhaꞌu titu kèna. Ka rai lasi peka palème dènge dhèu ètu dꞌara rae-rae dhu dètu ètu era èèna. Nèbhu boe dhèu canau-kateme mai neo reꞌa.  
\v 15 Dhèu sèra mai paraga dènge Yesus, ka ra ladhe laꞌa, na, dhèu dhu nidhu tao èèna, madhèdi ètu èèna kahèi. Dhèu èèna pake le mèdha-papake. Kahadhu na maseꞌa le. Rèdhi sèmi èèna, hèia dhèu sèra madhaꞌu. Lula rèngu reꞌa le, ladhe dhèu cee dhu bisa babège eele nidhu nèti dꞌara dhèu hujꞌu èèna, nèngu tareꞌa-reꞌa dhèu èra risi.  
\v 16 Èle èèna ka, dhèu aaꞌi-aaꞌi sèra lasi peka palème ètu mia-mia, aku rèngu na, “Jiꞌi ngèdhi le dènge madha, dhèu hujꞌu ne èle le. Sèmi èèna kahèi hahi dhu madhe ètu dꞌara dano.”  
\v 17 Ka dhèu kabarai èèna mai manèngi ho Yesus tèke eele ka rai rèngu.   
\p
\v 18 Ropa Yesus neo caꞌe hari asa dedha koha, ka dhèu dhu èle nèti hujꞌu dhu nidhu tao èèna manèngi Yesus, sèna ka nèngu madhutu Ne kahèi.   
\p
\v 19 Te ngaa Yesus kai. Ka Na peka dènge dhèu èèna, aku Nèngu na, “Beꞌa risi èu lèpa ka asa èmu, ho peka dènge aꞌari èu, ngaa dhu Ama Lamatua tao le mi dedha èu. Peka dènge si, mema Ama Lamatua sue èu titu kèna.”   
\p
\v 20 Èle èèna, hèia dhèu èèna pakèdꞌi laꞌe palème rae-rae nèti canguru kota, dhu ngara na ‘Dekapolis’. Na lole ngaa dhu Yesus tao le mi dedha nèngu. Dhèu-dhèu dhu tadèngi lii lolo na, malaa aaꞌi mèu-mèu, aku rèngu na, “Mema lèke tareꞌa!”   
\s1 Lamatua Yesus pamamuri hari ana Yairus. Aa puri-paꞌèle dhèu bhèni èci nèti papèdꞌa bhèni  
\r (Mateos 9:18-26, Lukas 8:40-56)  
\p
\v 21 Èle ka, Yesus si pakèdꞌi hari dènge koha asa cabèka dano. Ropa ra puru nèti dedha koha, dhèu ae mai lingu rare Yesus.  
\v 22 Dhèu èci mai, ngara na Yairus. Nèngu ne, kètu èmu manèngi-mangajꞌi dhèu Yahudi ètu kota èèna. Ropa nèngu nèdhi Yesus, ka mai patitu kètu urutuu ètu madha Yesus.  
\v 23 Ka na pamako, peka na, “Ama, ee! Ana bhèni jaꞌa, heka canguru dua tèu, pèdꞌa oe madhe. Mai lati ku asa èmu jaꞌa, sèna ka puri-paꞌèle ne nèti papèdꞌa na.”\f + \fr 5:23 \ft Alkitab lii Yunani suri, peka na, “Ama mai ho bane ai mi nèngu, sèna ka na beꞌa hari, ka mamuri.” Ètu nèi, “manèngi dhèu bane ai”, sasoa na, “manèngi paꞌèle dhèu”. Ana bhèni ne, umur na, sasuri lii Yunani suri ètu ayat 42.\f*   
\p
\v 24 Hèia Yesus laꞌe dènge ka, madhutu Yairus asa èmu na.  
\p Te ngaa ètu dꞌara kakako rèngu, dhèu ae titu kèna, ka ra seti Ne nèti haa, nèti dhimu.   
\p
\v 25 Ètu talora dhèu ae sèra, abhu dhèu bhèni èci dhu pèdꞌa dhèu bhèni. Papèdꞌa ne loe boe canguru dua tèu kèna.  
\v 26 Mèdha-panyau dènge doi-dhari dhèu bhèni neꞌe, èle aaꞌi mèu-mèu ho bꞌae dote. Te ngaa papèdꞌa na èle boe, asa na hoe.  
\v 27-29 Bhèni ne tadèngi ae le dhèu palolo ngaa dhu Yesus tao. Nèti èèna ka, na mai pasuki asa talora dhèu ae sèra, ho na padètu dènge Yesus. Na pangee, na, “Sadꞌi jaꞌa gai lèke sebhe kodho Na di, tatu papèdꞌa jaꞌa èle.”  
\p Ropa na gai lèke sebhe kodho Yesus, kabèdhi laa raa bhèni ne tèja eele dènge. Hèia na rasa, na beꞌa le.   
\p
\v 30 Lodꞌo èèna kahèi, Yesus rasa aꞌèra kalua nèti dꞌara ngiꞌu Na. Ka Na kabibꞌa asa kabodho, ho ladhe asa dhèu ae sèra, ka Na karèi, peka na, “Nèti miu se, cee ka dhu gai lèke kodho Jaꞌa?”   
\p
\v 31 Ka ana madhutu Na dhaa, aku rèngu na, “Ama, ladhe ku laa. Dhèu ae paseti sèmi neꞌe. Nga tao ka Ama karèi, peka na, ‘Cee ka dhu gai kodho Jaꞌa?’ ”   
\p
\v 32 Te ngaa Yesus ladhe pala-lème, neo neꞌa cee ka dhu gai lèke sebhe kodho Na.  
\v 33 Ropa Yesus karèi sèmi èèna, hèia bhèni èèna madhaꞌu bia. Èle èèna ka, na mai patitu kètu urutuu ètu madha Yesus, ka na mangaku, “Ama! Jaꞌa ka dhu gai lèke sebhe kodho Ama ku deo na.”   
\p
\v 34 Hèia Yesus peka mi bhèni ne, aku Nèngu na, “Lula èu parcaya Jaꞌa dènge dꞌara kateme, nèti èèna ka, èu èle le. Lamu ka èmu, dènge dꞌara karejꞌe-karae.”   
\p
\v 35 Ropa Yesus padhai lii era, hèia dhèu èci mai nèti èmu Yairus, aku nèngu na, “Ira ii! Ana mu madhe le. De baku pajꞌèra ia ka Ama Mese. Nèngu laꞌe ia ka sa nèi.”   
\p
\v 36 Te ngaa Yesus pusi boe dènge lii padhai lii dhèu neꞌe. Ka Na peka dènge Yairus, “Èu baku madhaꞌu, ee! Parcaya mi Ama Lamatua di.”  
\v 37 Hèia Yesus laꞌe dènge ka, tèke eele ana madhutu Na cahagꞌe. Nèti dhoka Petrus, Yakobis dènge Yohanis.  
\v 38 Ropa dꞌai èmu Yairus, rèngu rèdhi dhèu jau oobꞌa-jau oobꞌa, aa tadèngi cahagꞌe tangi dꞌara pèdꞌa.  
\v 39 Yesus maso asa dꞌara, ka Na karèi si, aku Nèngu na, “Nga tao ka miu maruru dènge tangi sèmi neꞌe? Ana neꞌe madhe boe! Nèngu dhoka bhèjꞌi di.”   
\p
\v 40 Dhèu ètu sèra tadèngi Yesus peka sèmi èèna, ka ra mari pakapengo hèbꞌa dènge Ne.  
\p Hèia Na pua dhèu sèra kalua aaꞌi nèti dꞌara kama ana dhu madhe èèna. Ka Na paroa ina-ama ana bhèni ne, dènge ana madhutu Na dhèu tèlu sèra, maso asa dꞌara.  
\v 41 Hèia Yesus kèpe kacui-aai ana dhu madhe ne, ka Na padhai lii pake lii rèngu, lii Aram, aku Nèngu na, \it “Talita kum!”\it* (Sasoa na, “Ana bhèni! Kèdꞌi ka!”)   
\p
\v 42-43 Kabèdhi laa, ana dhu madhe èèna mamuri hari. Hèia na kèdꞌi titu, ka na kako. Hèia Yesus peka dènge ina na, aku Nèngu na, “Hia ana neꞌe naꞌa-ninu!”  
\p Dhèu ae ètu sèra dhu rèdhi jꞌara dhu jꞌajꞌi ne, ra malaa titu kèna. Hèia Yesus kai si, peka na, “Mage mi peka dènge dhèu èci sa, Jaꞌa ka dhu pamamuri hari ana ne.”   
\c 6  
\s1 Dhèu Nasaret roꞌo boe sèmi rare Lamatua Yesus  
\r (Mateos 13:53-58, Lukas 4:16-30)  
\p
\v 1 Èle èèna ka, Yesus dènge ana madhutu Na sèra aaꞌi-aaꞌi ra, lèpa hari asa rae Na, Nasaret.  
\v 2 Lodꞌo èèna lèke dènge lodꞌo sabajꞌa dhèu Yahudi. Hèia Yesus laꞌe asa dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi ho Na ajꞌa Lii Holo-Nori Ama Lamatua ètu èèna. Lodꞌo èèna, dhèu ae lasi manèngi-mangajꞌi. Ropa ra tadèngi Yesus ajꞌa Lii Holo-Nori Ama Lamatua, hèia dhèu aaꞌi-aaꞌi sèra malaa, aku rèngu na, “Dhèu ne mèu samia ne! Na dènge koasa kahèi! Tasamia ka Na sèmi èèna, ee?  
\v 3 Nèngu neꞌe dhoka tuka ajꞌu di. Èdhi tadhe ina Na, Maria. Sèmi èèna kahèi ari Na, Yakobis, Yoses, Yudas dènge Simon, dènge ari Na dhèu bhèni sèra. Rèngu dènge èdhi pea ca rae.” Dhèu seꞌe ngee ètu dꞌara rèngu na, rèngu mèu risi nèti Yesus. Nèti èèna ka, ra dꞌèi heka nanene Ne.   
\p
\v 4 Ka Yesus peka, “Mema tareꞌa! Dhèu pakabꞌua risi dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua nèti rae leo. Te ngaa ra pakabꞌua boe dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua dhu nèti rae nèngu.”\x + \xo 6:4 \xt Yohanis 4:44\x*   
\p
\v 5-6a Dꞌara dhèu sèra adhu sèmi hadhu, ka ra parcaya boe lii padhai lii Yesus. Nèti èèna ka, Na malaa, hèia Na pake boe koasa Na. Ka Na puri-paꞌèle dhoka dhèu pèri di, ètu èèna.   
\s1 Lamatua Yesus pua ana madhutu Na dhèu canguru dua lasi lole Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua  
\r (Mateos 10:5-15, Lukas 9:1-6)  
\p
\v 6b Èle èèna ka, Yesus kako palème asa rae-rae dhu padètu ètu sèra, ho ajꞌa dhèu jꞌara mamuri Ama Lamatua.  
\v 7 Na paroa nare ana madhutu Na dhèu canguru dua sèra, ka Na pua rèngu lasi dua-dua ho lole Lii Lolo Beꞌa nèti Ama Lamatua. Na hia si koasa kahèi, ho babège eele nidhu nèti dꞌara dhèu.  
\v 8-9 Na peka dènge si, aku Nèngu na, “Miu baku mèti mèdha ae ètu dꞌara kakako miu. Baku mèti ngangaꞌa, doi, dènge tas. Mèti dhoka tatea, salapa ètu haga, dènge kodho ètu ua di.  
\v 10 Ladhe cee dhu sèmi rare miu ètu èmu ra, miu pea dhoka ètu èèna di, toke dꞌai pakèdꞌi hari.  
\v 11 Te ngaa ladhe miu lami asa era èci, hèia dhèu ètu sèra sèmi rare boe miu, aa ra dꞌèi boe nanene lii padhai lii miu, tèke eele era èèna. Aa peka mi dhèu sèra, na, ‘Miu moꞌo boe nanene, si! De bèli-camèdꞌa sèmi mere pala mi!’ ”\f + \fr 6:11 \ft Ètu dꞌara Alkitab lii Yunani, suri peka na, “caro eele ahu nèti haga rèngu”. Tèu èèna ètu nèi, dhèu biasa caro eele ahu nèti haga rèngu ho jꞌajꞌi tadha, peka na, dhèu dhu roꞌo boe nanene, na, pasae rare pala rèngu unu ra. Ladhe kahèi ètu \ft \+it Lukas\+it* 10:4-11; \+it Lii Lolo nèti Ana Pajuu-paleha\+it* 13:51.\f*   
\p
\v 12 Èle èèna ka, ra lasi lole Lii Lolo Beꞌa. Ra peka, dhèu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi ele hoꞌa nèti sasala-sasigo ra, ka lèpa ho mamuri madhutu dadꞌèi Lamatua.  
\v 13 Ka ra babège eele nidhu nèti dꞌara dhèu. Ra pasuti èi lèngi mi kètu dhèu pèdꞌa, aa sabajꞌa ho paꞌèle si nèti papèdꞌa. Ka ra èle dènge.\x + \xo 6:13 \xt Yakobis 5:14\x*   
\s1 Ra pare pamadhe Yohanis tuka sarani  
\r (Mateos 14:1-12, Lukas 9:7-9)  
\p
\v 14 Lodꞌo èèna, dhèu ètu mia-mia tadhe aaꞌi le Yesus. Dhèu aae Herodes tadèngi le lii lolo lula-nèti koasa Yesus kahèi. Dhèu palolo ètu mia-mia, aku rèngu na, “Yohanis tuka sarani èèna, mamuri hari le ètu dꞌara ngiꞌu Yesus! Nèti èèna ka, Na bisa tao tadha malaa sèra.”   
\p
\v 15 Te ngaa dhèu cahagꞌe hari peka, aku rèngu na, “Aadꞌo! Neꞌe ne, Elia dhu mamuri hari dꞌara ngiꞌu Yesus.”  
\p Aa dhèu cahagꞌe hari, peka na, “Dhèu neꞌe ne, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua dhu leo hari nèti uru sèra.”\x + \xo 6:15 \xt Mateos 16:14, Markus 8:28, Lukas 9:19\x*   
\p
\v 16 Ropa dhèu aae Herodes tadèngi nare lii lolo dhèu seꞌe lula-nèti Yesus, ka na dhaa, peka na, “Èèna Yohanis tuka sarani, dhu ca hari ni jaꞌa hia dhèu pare pamadhe le, te ngaa na mamuri hari!”   
\p
\v 17-18 Dhèu aae Herodes pua sèmi èèna, lula nèngu lii langu dènge Yohanis. Lii lolo na sèmi neꞌe ka: dhèu aae Herodes leo nare dhèu èmu ari na, Pelipus, ngara na Herodias. Aa te ngaa Pelipus dènge Herodias dhae paꞌia mèka. Nèti èèna ka, Yohanis kai pahari-pahari, peka na, “Ama dhèu aae baku leo dènge dhèu èmu ari mu. Te èèna sisu adꞌa èdhi dhèu Yahudi.” Masi ka sèmi èèna, te ngaa Herodes leo nare bhèni neꞌe kahèi. Hèia na pua dhèu lasi kèpe rare Yohanis, ho pamaso ne asa dꞌara bèdho.\x + \xo 6:17-18 \xt Lukas 3:19-20\x*   
\p
\v 19 Lula Yohanis kai pèri hari le, hèia bhèni ne tèka dꞌara dènge ne, ka na neo pamadhe ne. Te ngaa lake nare mèka, te Herodes dhu pamaso le Yohanis asa dꞌara bèdho laꞌe.  
\v 20 Ka na pua sordadꞌu sèra madhenge paie ne ètu dꞌara bèdho.  
\p Herodes madhaꞌu dènge Yohanis. Na neꞌa tareꞌa, Yohanis ne dhèu dhu Ama Lamatua pua mai. Aa Yohanis ne dhèu dꞌara mola. Herodes dꞌèi nanene lii padhai lii Yohanis kahèi. Te ngaa stèka-stèka, dꞌara na pèdꞌa nanene lii padhai lii Yohanis.   
\p
\v 21 Ka ca tèka, Herodias abhu lodꞌo dhu beꞌa, sèna ka na bꞌala dꞌara pèdꞌa na. Lodꞌo èèna, lèke dènge hari jadi Herodes. Ka ra nèru dhèu aae-dhèu kapai mai raꞌa-sisi hari jadꞌi. Dhèu dhu mai sèra, ama-ama dhu paredha, ama-ama sordadꞌu, dènge dhèu heka-dhèu heka adꞌa ètu Galilea.  
\v 22 Ètu dꞌara talora tatao èèna, ana bhèni Herodias laꞌe roge. Na roge beꞌa risi eele, ka dꞌara Herodes dènge dhèu dhu nèru sèra karejꞌe bia. Nèti èèna ka, Herodes paroa ne mai asa madha, ka na karèi, aku nèngu na, “Èu neo manèngi ngaa? Èu peka ho jaꞌa hia.  
\v 23 Èu manèngi era paredha jaꞌa ne bagi dua, hia èu cabèka èèna ka, jaꞌa koꞌo kahèi. Jaꞌa subha dènge ngara Ama Lamatua!”   
\p
\v 24 Ka ana bhèni èèna laꞌe karèi ina na, aku nèngu na, “Ina, ee! Madhutu ngangee ina ku, na, jaꞌa manèngi ngaa dhu beꞌa risi nèti ama ku?”  
\p Ka ina na dhaa, aku nèngu na, “Lamu asa madha ama mu ho peka dènge ne, jaꞌa manèngi dhoka kètu Yohanis di.”   
\p
\v 25 Ka ana bhèni ne laꞌe asa madha Herodes, ka na peka, aku nèngu na, “Ama! Jaꞌa manèngi kètu Yohanis, tao ètu dꞌara dula èci hia jaꞌa. Deo neꞌe ne, kahèi!”   
\p
\v 26 Ropa Herodes tadèngi nare lii manèngi ana bhèni na, ka dꞌara na cagꞌagꞌa. Te ngaa nèngu bisa heka ère hari lii subha nèngu deo na, lula dhèu ètu sèra tadèngi aaꞌi le.  
\v 27 Èle èèna ka, Herodes paredha komedhaa sordadꞌu lasi poro rare kètu Yohanis nèti dꞌara bèdho.  
\v 28 Ropa ra poro rare, ra tao asa dꞌara dula èci, ka rèti laꞌa asa ana bhèni èèna. Na sèmi nare, hèia nèti asa ina na laꞌe.  
\v 29 Ropa ana madhutu Yohanis sèra tadèngi ra poro rèti le kètu Yohanis, rèngu mai nedhe rèti ngiꞌu nèngu lasi padhane.  
\p Dꞌai sange neꞌe ka, lii lolo mamadhe Yohanis.   
\s1 Lamatua Yesus pangaꞌa lèmi riho dhèu  
\r (Mateos 14:13-21, Lukas 9:10-17, Yohanis 6:1-14)  
\p
\v 30 Ca lodꞌo hari, ana madhutu Yesus dhu Na pua lasi asa rae-rae ho ajꞌa dhèu jꞌara mamuri Ama Lamatua sèra, lèpa hari mai, ka ra pakaboko hari dènge Ne. Ra lolo dènge Yesus ngaa dhu rèngu tao dènge ajꞌa mi dhèu.  
\v 31 Lodꞌo èèna, dhèu ae mai patangi-tenge Yesus. Lula dhèu ae seli eele, ka Yesus dènge ana madhutu Na abhu boe tebho raꞌa-rinu hèi. Nèti èèna ka, Yesus ale dènge ana madhutu sèra, peka na, “Beꞌa risi èdhi pakèdꞌi nèti era neꞌe lati tenge era èci dhu mau, sèna ka èdhi ae tara ciki.”   
\p
\v 32 Ka ra caꞌe koha cue lasi asa era dhu mau, kajꞌèu nèti dꞌara rae.   
\p
\v 33 Te ngaa dhèu ae ètu sèra sa, ladhe rèdhi koha rèngu kako re sebhe dano. Hèia ra kalua nèti rae ka kako pamèri madhutu re dedha rai. Nèti èèna ka, rèngu dꞌai uuru Yesus si.  
\v 34 Ropa Yesus puru nèti dedha koha, ladhe laa, na, dhèu ae dhu mate Ne. Dhèu seꞌe reꞌa heka tao iisi ra tasamia. Nèti èèna ka, dꞌara Yesus sue si, te rèngu sama sèmi kahibꞌi-kalèbho dhu dènge boe ana madhenga. Èle èèna ka, Na ajꞌa si jꞌara mamuri Ama Lamatua.\x + \xo 6:34 \xt Sensus 27:17, 1 Dhèu Aae sèra 22:17, 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 18:16, Yeskial 34:5, Sakaria 10:2, Mateos 9:36\x*  
\v 35-36 Na ajꞌa nèti loo nètu, toke dꞌai nihia laꞌe. Hèia ana madhutu Na sèra mai padhue dènge Ne, aku rèngu na, “Ama! Hua iia Ama ku pua si lasi hèli ngangaꞌa ètu rae dhu dètu ètu era seꞌe. Te oe mèda kèna, aa ètu era neꞌe ngangaꞌa aadꞌo.”   
\p
\v 37 Te ngaa Yesus bꞌala lii rèngu, aku Nèngu na, “Baku tao sèmi èèna! Hudꞌi laa, pe miu pangaꞌa si.”  
\p Hèia ra karèi hari Ne, “Ira, ee! Ladhe èdhi pangaꞌa dhèu ae sèmi neꞌe, èdhi kalua doi ae bia, nga. Sama sèmi gaji tuka ca tèu kateme, nga!\f + \fr 6:37 \ft Madhutu sasuri lii Yunani, “dua ngasu doi \ft \+it dinari\+it* pudhi”. Lodꞌo Yesus mamuri èèna, gaji tuka ca lodꞌo, ca \+it dinari\+it*.\f* Aa èdhi tare doi sèra, nèti mia hua kèna!”   
\p
\v 38 Yesus dhaa, peka na, “Miu lami karèi sèku dhèu sèra, teko cee dhu nèti ngangaꞌa mèra.”  
\p Hèia ra lasi karèi, ka mai peka dènge Ne, “Abhu dhoka roti lèmi bua, dènge iꞌa dua ngiꞌu di.”   
\p
\v 39 Hèia Yesus pua dhèu aaꞌi-aaꞌi sèra ho madhèdi cakaboko-cakaboko ètu dedha jꞌuꞌu.  
\v 40 Dhèu seꞌe madhèdi sèmi dhu Yesus pua. Abhu kaboko dhu dhèu cangasu-cangasu, aa abhu kaboko dhu dhèu lèmi nguru-lèmi nguru.   
\p
\v 41 Hèia Yesus nare roti lèmi bua dènge iꞌa dua ngiꞌu sèra, ka na ladhe asa dedha. Na manèngi makasi mi Ama Lamatua. Èle èèna ka, nare roti lèmi bua, ka Na kuꞌu pamae caꞌèta-ꞌèta. Hèia Na hia mi ana madhutu Na, ho lasi papala hia dhèu dhu madhèdi sèra. Na pala-bagi iꞌa dua ngiꞌu sèra kahèi.  
\v 42 Ka dhèu sèra raꞌa toke bècu.  
\v 43 Raꞌa èle, hèia ana madhutu Na sèra lasi pakaboko ngangaꞌa dhu risi eele sèra, pènu canguru dua soe.   
\p
\v 44 Dhèu dhu raꞌa sèra, dhèu mone di, lèmi riho dhèu, ige mèka bhèni dènge ana iiki.   
\s1 Yesus kako ètu dedha èi  
\r (Mateos 14:22-33, Yohanis 6:16-21)  
\p
\v 45 Èle ka, Yesus pua ana madhutu sèra pakèdꞌi uuru dènge koha asa rae Betsaida ètu cabèka dano. Te Nèngu dhae laꞌe mèka, ho Na pua dhèu ae sèra lèpa.  
\v 46 Ropa dhèu sèra lèpa, Na laꞌe asa ledhe èci ètu èèna, ho Na manèngi-mangajꞌi.   
\p
\v 47-50 Lodꞌo mèda le, ka Yesus puru mai. Na ladhe nèdhi ana madhutu Na sèra dènge koha lasi dꞌai talora dano le. Lula ngèlu madha mèdhu ae, ka ra tuku koha dꞌai madhe. Dꞌara oe mèu sa, Yesus heka laꞌe madhutu si kèna. Te ngaa Na kako re dedha èi. Ropa Na kako oe seli koha ra, ana madhutu sèra ladhe rèdhi Ne, ka ra madhaꞌu titu kèna. Hèia èci karèi èci, aku rèngu na, “Irii! Ngaa nèi? Nidhu, do?”  
\p Hèia Yesus lii dènge si, aku Nèngu na, “We! Miu baku madhaꞌu! Te Jaꞌa ne!”   
\p
\v 51 Ropa Yesus caꞌe laꞌe asa dedha koha, kabèdhi laa, ngèlu mau dènge. Ana madhutu Na sèra malaa bia.  
\v 52 Rèngu heka rèdhi kèna, Yesus pake koasa Na, lodꞌo pangaꞌa lèmi riho dhèu èèna. Te ngaa rèngu reꞌa iia boe koasa Yesus, lula dꞌara rèngu adhu sèmi hadhu.   
\s1 Dhèu-dhèu pèdꞌa ètu Genesaret lasi rame-rame asa Yesus  
\r (Mateos 14:34-36)  
\p
\v 53 Ropa rèngu dꞌai cabèka dano, ra panahu koha ètu dae Genesaret.  
\v 54 Ropa ra puru nèti dedha koha, dhèu ae ladhe rèdhi si. Ka ra rodhe lème, aku rèngu na, “Ee! Yesus mai le!”  
\v 55-56 Dhèu sèra aaꞌi-aaꞌi ra lasi peka palème rae, nèti èèna ka, dhèu mai nèti mia-mia, jèru rèti aꞌari rèngu dhu pèdꞌa asa Yesus.  
\p Sadꞌi ra tadèngi Yesus ètu era èci, na, rame-rame nedhe rèti dhèu pèdꞌa mai. Ra pajꞌunu si ètu dꞌara tana lapa ètu èèna. Te ra pangee, na, “Sadꞌi dhèu pèdꞌa sèra goi lèke sebhe kodho Yesus di, èle dènge nèti papèdꞌa ra.” Ka dhèu goi lèke kodho Na, hèia èle nèti papèdꞌa ra.   
\c 7  
\s1 Atora dhèu rai-haha baku paꞌele dadꞌèi Ama Lamatua  
\r (Mateos 15:1-9)  
\p
\v 1 Ca lodꞌo, dhèu partei agama Parisi canau dènge mese-mese agama mai nèti kota Yerusalem neo paraga dènge Yesus.  
\v 2-5 Dhèu Parisi kèpe paꞌèra adꞌa Yahudi. Nuka sèmi, dhèu neo raꞌa-rinu hudꞌi jꞌamo uuru ku kacui-aai madhutu atora adꞌa. Sèmi èèna kahèi, ladhe lèpa nèti dꞌara pasa, hudꞌi diu uuru ku èi. Toke mèdha dapu rèngu sèmi èru-pangala, pega, curu, galaa, cere, hudꞌi rase uuru ku madhutu atora adꞌa, heka bisa pake raꞌa-rinu kèna.  
\p Ladhe dhèu Yahudi cahagꞌe madhutu boe adꞌa rèngu sèmi èèna, dhèu Parisi nasa.  
\p Nèti èèna ka, ra nasa ropa rèdhi ana madhutu Yesus sèra raꞌa-rinu jꞌamo boe kacui-aai madhutu atora adꞌa rèngu. Ka rèngu mai pasala Yesus, peka na, “Nga tao ka ana madhutu èu se raꞌa-rinu jꞌamo uuru boe kacui-aai? Sèra sa, pasala dènge adꞌa nèti bèi-baki èdhi!”   
\p
\v 6-7 Te ngaa Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Miu se mema padhai lii leo, tao leo! Nèti uru nèka mai Yesaya suri tèke le, lii padhai lii Ama Lamatua sèmi neꞌe,  
\q1 ‘Abhu dhèu dhu koa-kio kolongara Jaꞌa,  
\q2 dhoka dènge hèbꞌa di, te ngaa nèti boe dꞌara.  
\q1 Tatao rèngu sèmi èèna na, lèke boe.  
\q2 Rèngu pusi-pahae boe dadꞌèi Jaꞌa,  
\q3 te ngaa rèngu madhutu dhoka atora dhèu rai-haha di.’  
\p Miu èci èèna kahèi.\x + \xo 7:6-7 \xt Yesaya 29:13\x*  
\v 8-9 Miu tèke eele le paredha Ama Lamatua, ho madhutu atora dhèu rai-haha. Tatao miu ne, dꞌèlu-mèu bia!   
\p
\v 10 Karèi nèti uuru èèna, Musa peka le lii paredha Ama Lamatua sèmi neꞌe ka, ‘Pakabꞌua ina-ama miu.’ Aa tabha hari, peka na, ‘Ladhe ana èci padhèda ama na, do ina na, hudꞌi ra huku pamadhe ne.’\x + \xo 7:10 \xt Kalua nèti Masir 20:12, 21:17, Atora nèti Ama-ama Agama 20:9, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:16\x*  
\v 11-12 Ama Lamatua ajꞌa sèmi èèna, te ngaa miu ajꞌa leo. Miu peka na, ‘Ladhe dhèu èci pamoa le neo hia ngaa èci mi Ama Lamatua, masi ka ina dènge ama na jꞌèra oe madhe èèna ka, te ngaa pake boe mèdha èèna ho soru-bara si, lula nèngu moa le neo hia mi Lamatua.’  
\v 13 Nèti èèna ka, deo na Jaꞌa peka le, miu pake heka dadꞌèi Ama Lamatua, te ngaa miu gati eele dènge atora miu dhu hiu. Atora ae le dhu miu gati eele sèmi èèna.”   
\s1 Jꞌara-jꞌara dhu kajꞌalu mai nèti dꞌara dhèu  
\r (Mateos 15:10-20)  
\p
\v 14 Hèia Yesus paroa hari dhèu leo ètu sèra, ka Na peka na, “Pasa dhilu ho nanene paie, sèna ka miu meꞌa.  
\v 15 Ngaa dhu maso asa dꞌara dꞌèlu, pakajꞌalu boe. Te ngaa dhu kalua mai nèti dꞌara, èèna ka dhu pakajꞌalu dhèu.  
\v 16 [Cee dènge roꞌa dhilu, na, nanene.”]\f + \fr 7:16 \ft Ètu dꞌara sasuri lii Yunani asli dhu uru-uru tèka, suri boe ayat ne.\f*   
\p
\v 17 Èle èèna ka, Yesus dènge ana madhutu Na tèke eele dhèu sèra, ka lasi asa dꞌara èmu èci. Ka ana madhutu sèra karèi sasoa nèti lii pakasame deo na.  
\v 18-19 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Miu meꞌa boe kahèi? Sasoa na sèmi neꞌe ka: ngaa dhu dhèu raꞌa, èèna beꞌa. Te ngaa dhu kalua mai, karehe. Èèna beꞌa boe. Ngaa dhu èdhi taꞌa, maso asa dꞌara dꞌèlu, ho èèna na kalua hari asa liꞌu laꞌe. (Lii Yesus èèna neo peka mi èdhi, ngangaꞌa aaꞌi-aaꞌi, èci sa dhu luri boe).   
\p
\v 20 Ngaa dhu mai nèti dꞌara, èèna ka dhu paꞌele iie dhèu, nèti èèna ka, Ama Lamatua dꞌèi boe paꞌèci dènge ne.  
\v 21 Te jꞌara bhelu-katubꞌa ae ka dhu kalua nèti dꞌara dhèu! Nuka sèmi: ngangee karehe, tao jꞌara makae dènge dhèu dhu dhèu èmu boe nèngu, manaꞌu, pamadhe dhèu,  
\v 22 gagoo-gagehu, bersina, bhelu-katubꞌa, leko-monya, dhèu dhu taha nare boe dꞌara, dꞌèi boe dhèu risi nèngu, padhai lii pamanahu dhèu, padedha iisi, tatao dhu lèke boe, dènge kètu hadhu.   
\p
\v 23 Jꞌara karehe aaꞌi-aaꞌi sèra mai nèti dꞌara dhèu. Sèra ka dhu paꞌele iie dhèu. Ama Lamatua dꞌèi boe dènge dhèu sèmi èèna.”   
\s1 Yesus soru-bara bhèni èci dhu dhèu Yahudi boe  
\r (Mateos 15:21-28)  
\p
\v 24 Èle ka, Yesus tèke eele era èèna, ka laꞌe asa kota èci, ngara na Tirus. Dꞌai nèi, lasi asa dꞌara èmu èci, lula Yesus dꞌèi boe dhèu reꞌa Nèngu ètu èèna. Te ngaa Nèngu bisa boe pahuni ngiꞌu.   
\p
\v 25-26 Ètu èèna, abhu dhèu bhèni dintiu èci dhu nèti rai Finisia ètu propensi Siria. Ropa na tadèngi Yesus ètu èèna, na mai manèngi Yesus babège eele nidhu nèti ana bhèni na.   
\p
\v 27 Te ngaa Yesus core lii èci, peka na, “Ana-ana hudꞌi raꞌa uuru ku, ho sisa na, ra core hia busa kèna.” [Dènge lii pacele èèna, Yesus hudꞌi soru-bara uuru ku dhèu Yahudi Nèngu, heka dhèu leo kèna.]   
\p
\v 28 Te ngaa bhèni èèna bꞌala, aku nèngu na, “Mema tareꞌa Ama. Te ngaa busa mate le ètu roꞌa mei. Nèngu abhu kahèi ngangaꞌa dhu bèbhe nèti dꞌara pega ana iiki sèra.” [Madhutu bhèni èèna, lodꞌo ana raꞌa, na, busa naꞌa kahèi. Masi ka Yesus soru-bara dhèu unu Na, te ngaa Nèngu hudꞌi soru-bara dhèu leo kahèi.]   
\p
\v 29 Ropa Yesus tadèngi lii dhaa bhèni ne, hèia Na peka, aku Nèngu na, “Tareꞌa! Lii padhai lii èu èèna, mola-mola na kèna! Lèpa ka! Te nidhu rai le nèti ana èu.”   
\p
\v 30 Hèia bhèni ne laꞌe ka. Na dꞌai èmu, ana na dhu bhèjꞌi luu. Nidhu kalua le.   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu èci dhu lii aadꞌo aa katele-katipa  
\p
\v 31 Èle èèna ka, Yesus si pakèdꞌi nèti kota Tirus, kako lasi madhutu nebhe dhasi re kota Sidon. Nèti era èèna, rèngu lasi taruu dꞌai dano Galilea. Hèia ra lasi asa rai èci dhu dènge canguru kota, dhu ra biasa pangare na, ‘Dekapolis’.  
\v 32 Ètu èèna, abhu dhèu èci dhu lii aadꞌo aa katele-katipa. Angalai na lere rèti ne asa Yesus. Ra manèngi sèna ka Yesus tao ai mi kètu na, sèna ka na èle.  
\v 33 Hèia Yesus tèke eele dhèu ae sèra, ka laꞌe mesa Na dènge dhèu èèna. Yesus pamaso kacui-aai Na asa roꞌa dhilu dhèu eèna dua-dua. Èle èèna ka, Na tao ilu ètu kacui-aai Na, ka Na gꞌagꞌe heꞌo dhèu neꞌe.  
\v 34 Hèia Yesus ladhe asa dedha, Na ère aꞌae madhera, ka Na paredha, aku Nèngu na, \it “Efata.”\it* (Sasoa na, “Bhoke ka!”)   
\p
\v 35 Na peka dhoka sèmi èèna di, kabèdhi laa, dhilu dhèu èèna tadèngi dènge. Sèmi èèna kahèi, heꞌo dhu sakaa èèna, mako ka na padhai lii dènge.   
\p
\v 36 Èle èèna ka, dua ra lasi asa era dhèu ae sèra. Ka Yesus kai si, aku Nèngu na, “Nanene, ee! Baku lolo dènge dhèu, peka na, Jaꞌa ka dhu paꞌèle dhèu neꞌe ne.” Masi ka Na kai si, te ngaa dhèu seꞌe lasi lolo palème dꞌai mia-mia.  
\v 37 Dhèu-dhèu dhu tadèngi lii lolo èèna, malaa bia. Ra papeka isi-aanga ra, aku rèngu na, “Dhèu neꞌe, dhèu di, nga! Nèngu tao pabeꞌa aaꞌi mèu-mèu. Dhèu katele bisa tadèngi, aa dhèu lii aadꞌo bisa padhai lii.”   
\c 8  
\s1 Lamatua Yesus pangaꞌa èpa riho dhèu  
\r (Mateos 15:32-39)  
\p
\v 1-3 Ca lodꞌo hari, dhèu ae mai kamue rare Yesus neo nanene lii holo-nori Na. Dhèu sèra tèlu lodꞌo kèna ètu era èèna dènge Yesus. Nèti èèna ka, gee ra èle aaꞌi le. Hèia Yesus paroa ana madhutu Na, ka Na peka, “Jaꞌa rasa kasia dènge dhèu ae seꞌe. Cahagꞌe mai nèti rae kajꞌèu, ètu era neꞌe dꞌai tèlu lodꞌo kèna, ka ngangaꞌa rèngu aadꞌo heka ciki sa. Baku hia ra lèpa dènge kabake manganga. Mage dhoka ra madꞌea ho bèbha ètu jꞌara.”   
\p
\v 4 Ka ana madhutu Yesus sèra dhaa, peka na, “Ama. Era ne kajꞌèu nèti rae. Èdhi pangaꞌa tare boe dhèu ae sèmi neꞌe!”   
\p
\v 5 Hèia Yesus karèi si, peka na, “Roti miu pèri bua era?”  
\p Ka ra dhaa peka na, “Ama. Roti jiꞌi ate dhoka pidhu bua di.”   
\p
\v 6 Ropa nanene nare, hèia Na pua dhèu ae sèra madhèdi ètu rai. Ka nare roti pidhu bua sèra, hèia Na sabajꞌa manèngi makasi mi Ama Lamatua. Sabajꞌa nare, hèia Na pamae roti pidhu bua sèra. Ka Na hia ana madhutu Na papala mi dhèu aaꞌi-aaꞌi sèra.  
\v 7 Rèngu dènge iꞌa pèri ngiꞌu kahèi. Ka Yesus sabajꞌa hari manèngi makasi. Èle èèna ka, Na hia ana madhutu Na papala hari mi dhèu ae sèra.  
\v 8-9 Dhèu aaꞌi-aaꞌi sèra ele boe dꞌai èpa riho sa. Ra raꞌa toke bècu. Raꞌa rare, hèia ana madhutu Yesus pakaboko ngangaꞌa sisa, ka ra ige pidhu soe hahake. Èle èèna ka, Yesus pua dhèu se lèpa.  
\v 10 Ropa dhèu se lèpa, Yesus dènge ana madhutu Na caꞌe koha pakèdꞌi asa rae èci, ngara na Dalmanuta.   
\s1 Dhèu Parisi neo pamanahu Yesus, ka ra manèngi tadha  
\r (Mateos 16:1-4)  
\p
\v 11 Lodꞌo Yesus si dꞌai Dalmanuta, dhèu partei Parisi pèri-pèri mai paraga dènge Yesus. Ra tenge jꞌara neo pamanahu Ne. Ra manèngi, peka na, “Ama. Padꞌelo tadha malaa, sèna ka jꞌajꞌi tadha, peka na, Èu tareꞌa-reꞌa abhu koasa nèti Ama Lamatua.”\x + \xo 8:11 \xt Mateos 12:38, Lukas 11:16\x*   
\p
\v 12 Hèia Yesus ère aꞌae madhera, ka Na dhaa si, peka na, “Ladhe Jaꞌa madhutu lii padhai lii miu ne, Jaꞌa manyasa! Nga tao ka miu manèngi tadha malaa? Baku sèmi èèna. Jaꞌa bisa tao tadha malaa. Te ngaa Jaꞌa parluu boe padꞌelo mi miu.”\x + \xo 8:12 \xt Mateos 12:39, Lukas 11:29\x*   
\p
\v 13 Hèia Yesus tèke eele dhèu Parisi sèra, laꞌe hari asa dedha koha. Ka Na pakèdꞌi dènge ana madhutu Na sèra asa cabèka dano.   
\s1 Yesus pasanèdꞌe ho mage-mage dènge tatao dhèu Parisi  
\r (Mateos 16:5-12)  
\p
\v 14 Ropa Yesus si dꞌai talora dano, hèia ana madhutu Na sèra heka sanèdꞌe kèna, na, rèngu rèti boe ngangaꞌa leo, dhoka roti cue di.  
\v 15 Tadèngi ra ale roti, hèia Yesus peka dènge si, aku Nèngu na, “Miu mage-mage ku! Baku lèke pangaru karehe nèti dhèu aae Herodes dènge dhèu Parisi. Pangaru rèngu, sama sèmi ragi dhu dhèu pakihu tao roti.”\x + \xo 8:15 \xt Lukas 12:1\x*   
\p
\v 16 Ra tadèngi Na padhai lii sèmi èèna, ka ana madhutu sèra malaa. Ka ra papeka isi-aanga si, peka na, “Mone heka nèi, peka ngaa ne? Tao-tao èdhi tèti boe roti, ka Na lii sèmi èèna.”   
\p
\v 17 Te ngaa Yesus neꞌa lii padhai rèngu. Ka Na peka, aku Nèngu na, “Nga tao ka miu padhue dhoka roti di! Miu meꞌa mere boe ngaa dhu Jaꞌa peka na, do? Mema kahadhu miu kateme.  
\v 18 Miu mèdhi dènge madha le, te ngaa moꞌo boe meꞌa! Èci èèna ka dènge miu mèdhi mèka. Miu tadèngi dènge roꞌa dhilu le, te ngaa moꞌo boe nanene. Èci èèna ka dènge miu tadèngi mèka. Miu bhèlu le, do?\x + \xo 8:18 \xt Yermia 5:21, Yeskial 12:2, Markus 4:12\x*  
\v 19 Roti lèmi bua dhu Jaꞌa pamae kore ka hia dhèu lèmi riho sèra raꞌa, si? Ca hari ni, miu pakaboko mere roti dhu risi sèra pèri soe?”  
\p Ka ra dhaa, aku rèngu na, “Canguru dua soe, Ama.”   
\p
\v 20 Ka na karèi hari, aku Nèngu na, “Miu sanèdꞌe era lodꞌo Jaꞌa pamae kore roti pèri bua sèra, ka hia dhèu èpa riho raꞌa sa, do aadꞌo? Miu pakaboko mere sisa pèri soe hahake?”  
\p Ka ra dhaa, na, “Pidhu, Ama.”   
\p
\v 21 Hèia Na peka, na, “Mema tareꞌa! Miu mèdhi dènge madha le. Te ngaa, nga tao ka miu meꞌa mèka koasa Jaꞌa kapua nèti mia?”   
\s1 Yesus puri-paꞌèle dhèu bèdhu ètu rae Betsaida  
\p
\v 22 Ropa Yesus si dꞌai rae Betsaida, dhèu rèti dhèu bèdhu èci mai asa Yesus. Ra manèngi sèna ka Yesus paꞌèle musi madha dhèu bèdhu ne.  
\v 23 Ka Yesus kadhèi nare kacui-aai dhèu ne, ka dua ra lasi asa liꞌu rae. Èle èèna ka, Yesus sabhuu ilu mi musi madha dhèu ne, hèia Na gꞌagꞌe. Ka Na karèi, peka na, “Samia? Èu mèdhi le, do dhae?”   
\p
\v 24 Ka dhèu èèna padoa kètu, ka na ladhe sa gꞌana-kariu, hèia na dhaa, peka na, “Oo! Jaꞌa kèdhi dhèu kako rango-rango era, nuka sèmi ana aajꞌu dhu kako.”   
\p
\v 25 Hèia Yesus caro hari kacui-aai Na ca tèka mi musi madha dhèu neꞌe. Ka na ladhe patae hari, ho neo neꞌa, na, musi madha na beꞌa le, do dhae. Neꞌe ne, heka nèdhi dènge mèu kèna.  
\v 26 Ka Yesus pua na lèpa, te ngaa pasanèdꞌe ne, aku Nèngu na, “Èu lamu ka, te ngaa madhutu jꞌara leo. Re ia ka Betsaida.”   
\s1 Petrus mangaku na, Yesus èèna, Kristus  
\r (Mateos 16:13-20, Lukas 9:18-21)  
\p
\v 27 Èle èèna ka, Yesus si kako palème rae-rae ètu Kaisarea Pilipi. Ètu talora jꞌara, Yesus karèi ana madhutu Na, peka na, “Madhutu lii lolo dhèu, na, Jaꞌa ne, cee?”   
\p
\v 28 Ka ra dhaa, peka na, “Dhèu cahagꞌe peka, na, Èu ne, Yohanis tuka sarani dhu madhe le, te ngaa mamuri hari. Abhu cahagꞌe peka na, Èu ne, Elia, ca dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua uru sèra. Aa abhu cahagꞌe hari peka na, Ama ne, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua dhu leo.”\x + \xo 8:28 \xt Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8\x*   
\p
\v 29 Ka Yesus karèi hari rèngu, “Madhutu aꞌabhu miu, Jaꞌa ne, cee?”  
\p Petrus dhaa, peka na, “Ama ne, Kristus, dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu nèti uru ka.”\x + \xo 8:29 \xt Yohanis 6:68-69\x*   
\p
\v 30 Hèia Yesus pasanèdꞌe si, aku Nèngu na, “Baku lolo mi cee-cee kahèi, ee!”   
\s1 Lamatua Yesus peka mema jꞌajꞌèra dènge mamadhe Na  
\r (Mateos 16:21-28, Lukas 9:22-27)  
\p
\v 31 Èle èèna ka, Yesus mulai peka dènge ana madhutu Na sèra, aku Nèngu na, “Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Bèli-camèdꞌa Jaꞌa abhu jꞌajꞌèra ae titu kèna, lula dhèu heka-dhèu heka Yahudi, kètu agama Yahudi, dènge mese agama sèra, aaꞌi-aaꞌi ra sèmi rare boe Jaꞌa. Ho èèna na, ra pamadhe Jaꞌa, te ngaa dꞌai camèdꞌa, na,\f + \fr 8:31 \ft Ètu dꞌara lii Yunani, ra ige mulai nèti: deo neꞌe (=1), bèli (=2), camèdꞌa (=3), camèdꞌa èci (=4). De lii Yunani τῃ τρίτῃ ἡμέρᾳ \ft \+it (tei tritei heimera)\+it* “ètu lodꞌo ka tèlu”, sasoa na ètu dꞌara lii Dhao, nuka “camèdꞌa”. Sanèdꞌe, te Lamatua Yesus madhe lèke dènge hari Jumat (ige èci). Bèli èèna, nuka hari Sabtu (ige dua), Lamatua Yesus ètu dꞌara roꞌa dhèu madhe. Camèdꞌa, nuka hari Migu (ige tèlu), Lamatua Yesus mamuri hari. De madhutu aꞌige lodꞌo ètu dꞌara lii Dhao, na, Nèngu madhe dua mèda di, hèia Na mamuri hari.\f* Jaꞌa mamuri hari.”   
\p
\v 32 Yesus peka boe dènge pahuni, hèia Petrus ère Ne asa karasa na, ka na kai, aku nèngu na, “Ama, baku padhai lii sèmi èèna! Jaꞌa koꞌo boe dhèu tao Ama ku sèmi èèna.”   
\p
\v 33 Lii padhai lii Petrus èèna, madhutu boe dadꞌèi Ama Lamatua. Hèia Yesus kabibꞌa, ka ladhe asa ana madhutu dhu leo sèra. Ka Na nasa dènge Petrus, aku Nèngu na, “Weh! Èèna lii dhèu aae nidhu! Èu pakajꞌèu nèti neꞌe! Èu madhutu dhoka dadꞌèi dhèu rai-haha di. Madhutu boe dadꞌèi Ama Lamatua!”   
\p
\v 34 Èle èèna ka, Yesus paroa dhèu ae sèra ho mai pakaboko dènge ana madhutu Na. Ka Na ajꞌa si, peka na, “Dhèu dhu neo madhutu Jaꞌa, hudꞌi taha taruu bèli-bèli. Nèngu hudꞌi tèke eele dadꞌèi na, ho madhutu dadꞌèi Lamatua di. Masi ka dhèu neo pamadhe ne, te ngaa nèngu hudꞌi taha taruu kahèi, nuka sèmi dhèu pasae ajꞌu palolo-palèbha nèngu unu na ho laꞌe asa era ra pamadhe ne.\x + \xo 8:34 \xt Mateos 10:38, Lukas 9:23, 14:27\x*  
\v 35 Te dhèu dhu mamuri dhoka lalau ngiꞌu aae na di, bèli-camèdꞌa mamuri nèngu ele iie dꞌara! Te ngaa dhèu dhu sadia madhe lula madhutu Jaꞌa, aa lula na peka-padhai jꞌara mamuri Ama Lamatua, bèli-camèdꞌa nèngu abhu mamuri dhu maꞌète boe dènge Ama Lamatua.\x + \xo 8:35 \xt Mateos 10:39, Lukas 17:33, Yohanis 12:25\x*  
\v 36 Mi nanene, ee! Ladhe èu abhu aaꞌi isi rai-haha ne, te ngaa Ama Lamatua core eele èu, aꞌoto na ngaa?  
\v 37 Masi ka èu bau mèti aaꞌi kakaja rai-haha ne, te ngaa bisa boe pasilu dènge samanga èu.   
\p
\v 38 Sanèdꞌe paie! Dhèu ètu rai-haha limuri ne, bhelu-katubꞌa rupa-rupa. Rèngu pusi-pahae boe madhutu Ama Lamatua. De cee dhu makae madhutu Jaꞌa, do makae madhutu lii holo-nori Jaꞌa, bèli-camèdꞌa Jaꞌa makae kahèi mangaku nèngu ètu madha Ama Lamatua. Te Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, bèli-camèdꞌa mai hari nèti sorga, palere dènge ana pajuu Ama Lamatua sèra. Jiꞌi puru mai dènge dadedha Ama ku, heka dhèu reꞌa mèu kèna, Jaꞌa ne cee.   
\c 9  
\p
\v 1 Miu baku bhèlu lii padhai lii Jaꞌa ne. Abhu nèti miu cahagꞌe dhu madhe mèka, pe mèdhi Ama Lamatua nèdꞌu paredha dènge koasa kapai.”   
\s1 Ètu ledhe Lamatua Yesus leko-leo, aa mèdha-papake Na pudhi kaleꞌe  
\r (Mateos 17:1-13, Lukas 9:28-36)  
\p
\v 2 Èle èna lodꞌo, hèia Yesus gale nèti Petrus, Yakobis, Yohanis, lasi asa ledhe èci dhu dhèu pea boe. Ropa dꞌai ledhe èèna, rèngu ladhe, na, Yesus leko-leo.  
\v 3 Aa mèdha-papake Na pudhi kaleꞌe. Abhu mèka mèdha dhu pudhi sèmi èèna ètu rai-haha ne.  
\v 4 Cagꞌagꞌa laa, rèngu rèdhi Yesus padhai lii dènge Elia dènge Musa.   
\p
\v 5-6 Ka Petrus si madhaꞌu bia. Hèia Petrus malaa, ka na padhai lii ore leli. Hèia na peka dènge Yesus, aku nèngu na, “Ama! Èdhi ètu era neꞌe, beꞌa titu kèna! Hua iia risi, jiꞌi tao paleo tèlu bua, cue hia Ama, cue hia Musa, aa cue hari hia Elia.”   
\p
\v 7 Nèbhu boe ka, raꞌi-liru puru mai sarimu nare si. Hèia ra tadèngi lii èci nèti raꞌi-liru èèna, peka na, “Mi nanene! Yesus ne, Ana pasue Jaꞌa. Miu nanene paie Ne!”\x + \xo 9:7 \xt 2 Petrus 1:17-18, Mateos 3:17, Markus 1:11, Lukas 3:22\x*   
\p
\v 8 Ropa tadèngi lii èèna, Petrus si laladhe palème, te ngaa rèdhi heka dhèu leo ètu èèna. Ate dhoka Yesus mesa Na.   
\p
\v 9 Èle èèna ka, Yesus dènge ana madhutu Na sèra puru nèti ledhe èèna. Ka Yesus kai si, peka na, “Ngaa dhu miu mèdhi deo na, baku lolo dènge dhèu èci sa. Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, hudꞌi madhe uuru ku. Ho lodꞌo dꞌai Jaꞌa mamuri hari, na, miu heka lolo dènge dhèu leo kèna.”   
\p
\v 10 Rèngu tèke paꞌèra lii moa èèna ètu dꞌara ra. Ra ale boe dènge dhèu èci sa. Te ngaa tèlu ra pakarèi isi-aanga, “Na padhai lii ngaa ne, peka na, ‘Nèngu mamuri hari nèti mamadhe’? Tasamia, ee?”   
\p
\v 11 Hèia ra karèi Ne, peka na, “Mese agama sèra peka na, ‘Elia hudꞌi mai uru ku, heka Kristus mai kèna.’ Te ngaa madhutu Ama, tareꞌa, do aadꞌo?”\x + \xo 9:11 \xt Meliaki 4:5, Mateos 11:14\x*   
\p
\v 12 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Mema tareꞌa. Elia hudꞌi mai uuru ku, ho bhoke jꞌara hia Kristus, dhèu dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu karèi nèti uru ka. Te ngaa tasamia? Miu meꞌa mèka ngaa dhu suri rare le ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, lula-nèti Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa? Dhu suri rare le, peka na, ladhe lodꞌo Na mai, dhèu pajꞌèra Ne, toke ra pamadhe Ne.  
\v 13 Nèti èèna ka, miu pasa paie dhilu miu! Elia mai le. Te ngaa dhèu pajꞌèra ne madhutu dadꞌèi rèngu. Èèna lèke dènge ngaa dhu baki-baki èdhi sèra suri tèke le karèi nèti uuru ka.”   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle ana èci dhu nidhu tao  
\r (Mateos 17:14-21, Lukas 9:37-43)  
\p
\v 14 Ropa Yesus dènge ana madhutu Na, dhèu tèlu sèra, paraga hari dènge ana madhutu leo sèra, ka ladhe rèdhi dhèu ae pakaboko ètu èèna. Dhèu ae sèra mai ho ra neo nanene ana madhutu Yesus dhu leo sèra pabꞌala lii dènge mese agama ètu èèna.  
\v 15 Ropa dhèu ae sèra ladhe rèdhi Yesus, ka ra cagꞌagꞌa, te rèngu neo laa, na, Yesus ètu ledhe era. Hèia ra rai mai soru Ne.   
\p
\v 16 Hèia Yesus karèi si, peka na, “Miu pabꞌala lii ngaa na?”   
\p
\v 17 Dhèu èci nèti talora dhèu ae sèra ara sa madha, ka na dhaa, aku nèngu na, “Ama, mu nanene ku laa! Jaꞌa mai kèti ana mone jaꞌa dhu pèdꞌa, ho Ama ku puri-paꞌèle ne. Nèngu lii aadꞌo, bisa boe padhai lii, lula nidhu tao ne.  
\v 18 Ladhe nidhu maso asa dꞌara ngiꞌu na, na hake ngiꞌu ana ne mi rai. Ho hèbꞌa na horo karaka, na naꞌe ngutu na kico-kico sèna. Ho ngiꞌu na patèku sèmi ajꞌu. Jaꞌa manèngi le ana madhutu Ama ku babège eele nidhu èèna. Te ngaa ra bisa boe.”   
\p
\v 19 Ropa Na nanene nare, hèia Yesus jèke si, peka na, “Heh! Miu seli-kolane! Jaꞌa ajꞌa miu pahari-pahari, te ngaa miu meꞌa boe ngaa-ngaa. Miu parcaya èra boe mi Jaꞌa! Jaꞌa mate miu nèbhu sange mia hari ku? Mèti ana èèna asa neꞌe mai!”  
\v 20 Hèia ra saꞌu rèti ana èèna asa madha Yesus. Te ngaa ropa nidhu ladhe nèdhi Yesus, na kalabhe ana ne mi rai, ka ana ne bèbhe kapodꞌe ètu rai, aa hèbꞌa na horo karaka.   
\p
\v 21 Ka Yesus karèi ama na, “Nèngu sèmi neꞌe ne, pèri lodꞌo kèna?”  
\p Ka ama na dhaa, “Karèi nèti ana iiki ka mai.  
\v 22 Nidhu èèna nèbhu ae le neo pamadhe ana neꞌe. Na tule ne pèri-pèri hari kèna asa dꞌara ai, aa na pacène le kahèi asa dꞌara èi. De Ama ku sue jaꞌa. Ladhe bisa, na, Ama puri-paꞌèle ku ana jaꞌa la.”   
\p
\v 23 Yesus dhaa, peka na, “Nga tao ka èu peka na ‘ladhe bisa’? Jaꞌa bisa tao aaꞌi mèu-mèu, te ngaa hudꞌi èu parcaya uuru ku!”   
\p
\v 24 Nèti èèna ka, mone èèna dhaa dènge oe tangi, aku nèngu na, “Ama, mema jaꞌa parcaya, te ngaa paꞌèra hari ku lalèka jaꞌa neꞌe!”   
\p
\v 25 Ropa Yesus nèdhi dhèu ae mai lingu, ka Na paredha nidhu èèna, aku nèngu na, “Heh! Nidhu bhelu! Kalua pakajꞌèu ka nèti ana neꞌe! Sèna ka na bisa tadèngi aa na padhai lii kahèi. Èu baku maso ia ka asa dꞌara ana neꞌe!”   
\p
\v 26 Ropa nidhu tadèngi lii Yesus, hèia na pakèce. Ka na hake ana ne mi rai, ka na rèbha-rèbha sène, heka nidhu kalua nèti dꞌara ana èèna kèna. Ana èèna kalau heka, nuka sèmi dhu madhe le. Ka dhèu ètu sèra sa peka, aku rèngu na, “Waa! Ana ne madhe le!”   
\p
\v 27 Te ngaa Yesus kèpe kacui-aai ana ne, ka Na pakèdꞌi ne. Hèia na kèdꞌi dènge ka.   
\p
\v 28 Èle èèna ka, Yesus dènge ana madhutu Na, tèke eele era èèna, lasi dhuli èmu cue. Ètu èmu èèna, rèngu mesa ra, ka ra karèi Yesus, peka na, “Ama! Nga tao ka jiꞌi bisa boe babège eele nidhu èèna?”   
\p
\v 29 Hèia Yesus peka dènge si, aku Nèngu na, “Mi nanene paie! Nidhu sèra mema bhelu. De ladhe miu manèngi boe aꞌèra nèti Lamatua, na, miu bisa boe babège eele nidhu sèmi èèna.”   
\s1 Yesus peka mamadhe Nèngu ca tèka hari  
\r (Mateos 17:22-23, Lukas 9:43-45)  
\p
\v 30 Èle ka, Yesus dènge ana madhutu Na tèke eele era èèna, lasi taruu asa propensi Galilea. Lodꞌo èèna, Yesus dꞌèi boe dhèu reꞌa Nèngu ètu èèna,  
\v 31 lula Na neo ajꞌa ana madhutu Na di. Ka Na lole dènge si, “Nèbhu heka dhèu pahie eele Jaꞌa dènge dhèu leo. Hèia ra pamadhe Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne. Mema Jaꞌa madhe, te ngaa dꞌai camèdꞌa, Jaꞌa mamuri hari.”\f + \fr 9:31 \ft Ètu dꞌara lii Yunani, ra ige mulai nèti: deo neꞌe (=1), bèli (=2), camèdꞌa (=3), camèdꞌa èci (=4). De lii Yunani τῃ τρίτῃ ἡμέρᾳ (tei tritei heimera) “ètu lodꞌo ka tèlu”, sasoa na ètu dꞌara lii Dhao, nuka “camèdꞌa”. Sanèdꞌe, te Lamatua Yesus madhe lèke dènge hari Jumat (ige èci). Bèli èèna, nuka hari Sabtu (ige dua), Lamatua Yesus ètu dꞌara roꞌa dhèu madhe. Camèdꞌa, nuka hari Migu (ige tèlu), Lamatua Yesus mamuri hari. De madhutu aꞌige lodꞌo ètu dꞌara lii Dhao, na, Nèngu madhe dua mèda di, hèia Na mamuri hari.\f*   
\p
\v 32 Yesus padhai lii sèmi èèna, te ngaa ana madhutu Na sèra malaa. Rèngu bani heka karèi sasoa lii padhai lii Nèngu.   
\s1 Ana madhutu Yesus pasisu cee dhu kapai risi  
\r (Mateos 18:1-5, Lukas 9:46-48)  
\p
\v 33 Èle èèna ka, Yesus si lasi dꞌai Kapernaum. Ropa ra maso asa dꞌara èmu èci, Yesus karèi si, peka na, “Deo na miu pasisu ngaa ètu talora jꞌara?”   
\p
\v 34 Èci sa bani boe dhaa, lula ètu talora jꞌara deo na, rèngu ako pasala dꞌara, nèti ra pasisu, cee ka dhu kapai risi ètu talora rèngu.\x + \xo 9:34 \xt Lukas 22:24\x*   
\p
\v 35 Hèia Yesus madhèdi, ka Na holo si, peka na, “Cee dhu neo jꞌajꞌi dhèu kapai, mamuri nèngu hudꞌi sama sèmi dhèu haha dhu lalau-laloꞌo dhèu.”\x + \xo 9:35 \xt Mateos 20:26-27, 23:11, Markus 10:43-44, Lukas 22:26\x*   
\p
\v 36 Èle èèna ka, Yesus saꞌu nare ana iiki èci, ka laꞌe asa talora rèngu aaꞌi-aaꞌi ra. Hèia Na peka, aku Nèngu na,  
\v 37 “Dhèu dhu madhutu Jaꞌa, ho na lalau-laloꞌo dhèu sèmi ana iiki ne, èèna sama sèmi nèngu lalau-laloꞌo Jaꞌa kahèi. Aa nèngu lalau-laloꞌo Ama ku kahèi, dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne.”\x + \xo 9:37 \xt Mateos 10:40, Lukas 10:16, Yohanis 13:20\x*   
\s1 Cee dhu labꞌa boe èdhi, nèngu dhèu èdhi  
\r (Lukas 9:49-50)  
\p
\v 38 Èle èèna ka, ana madhutu Yesus dhu ngara na Yohanis, peka na, “Ama! Ca tèka jiꞌi ngèdhi ca dhèu pake kolongara Ama ku, ho na babège eele nidhu. Te ngaa jiꞌi kai ne, lula nèngu dhèu èdhi boe.”   
\p
\v 39 Te ngaa Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Baku mi kai ne! Te dhèu dhu pake kolongara Jaꞌa, ho na tao tadha malaa, nèngu paꞌele iie boe kolongara Jaꞌa.  
\v 40 Ladhe nèngu palabꞌa boe dènge èdhi, nèngu na dhèu èdhi.\x + \xo 9:40 \xt Mateos 12:30, Lukas 11:23\x*  
\v 41 De mi sanèdꞌe paie! Ladhe abhu dhèu neꞌa, na, miu madhutu Kristus, ka na soru-bara miu, tatu Ama Lamatua bhèlu boe rui-jꞌajꞌèra nèngu. Masi ka dhèu dhu hia miu èi iia ca galaa èèna ka, Ama Lamatua bhèlu boe tatao nèngu èèna.”\x + \xo 9:41 \xt Mateos 10:42\x*   
\s1 Baku karihu dènge sasala!  
\r (Mateos 18:6-9, Lukas 17:1-2)  
\p
\v 42 Èle èèna ka, Yesus padhai lii hari dènge ra, peka na, “Mage-mage, ladhe abhu dhèu dhu tao ana iiki èci kako sala jꞌara, toke ana ne parcaya heka Jaꞌa! Beꞌa risi hia dhèu èèna, rare hadhu aae cue,\f + \fr 9:42 \ft Alkitab lii Yunani suri, peka na, ‘hadhu gili’ dhu ra pake mol are gandum.\f* ho èki mi ladha goro ne, ho pacène ne asa talora dhasi.   
\p
\v 43 Ladhe èu tao sala pake kacui-aai èu, na, poro eele ne. Te beꞌa risi èu maso sorga dènge kacui-aai cabèka di. Baku dꞌai ra core èu asa dꞌara ai heo robhe-robhe dènge kacui-aai kateme.\x + \xo 9:43 \xt Mateos 5:30\x*  
\v 44 [Naraka èèna, mema era jꞌajꞌèra. Ai na madhe boe. Sèmi èèna kahèi, èru-èru kamoke dènge raꞌa taruu ngaa-ngaa dhu hèu ètu èèna.]\f + \fr 9:44 \ft Ètu dꞌara sasuri Markus lii Yunani asli dhu uru-uru tèka, suri boe ayat ne.\f*  
\v 45 Ladhe èu tao sala pake haga èu, na, poro eele ne. Te beꞌa risi èu maso sorga dènge haga cabèka di. Baku dꞌai ra core èu asa dꞌara ai heo robhe-robhe dènge haga kateme.  
\v 46 [Naraka èèna, mema era jꞌajꞌèra. Ai na madhe boe. Sèmi èèna kahèi, èru-èru kamoke dènge raꞌa taruu ngaa-ngaa dhu hèu ètu èèna.]\f + \fr 9:46 \ft Ètu dꞌara sasuri Markus lii Yunani asli dhu uru-uru tèka, suri boe ayat ne.\f*  
\v 47 Ladhe èu tao sala pake musi madha èu, na, edꞌo eele ne. Te beꞌa risi èu maso sorga dènge musi madha cabèka di. Baku dꞌai ra core èu asa dꞌara ai heo robhe-robhe dènge musi madha kateme.\x + \xo 9:47 \xt Mateos 5:29\x*   
\q1
\v 48 ‘Naraka èèna, mema era jꞌajꞌèra.  
\q2 Ai na, madhe boe.  
\q2 Sèmi èèna kahèi, èru-èru kamoke dènge raꞌa taruu ngaa-ngaa dhu hèu ètu èèna.’\x + \xo 9:48 \xt Yesaya 66:24\x*   
\p
\v 49 Aꞌajꞌa Jaꞌa ne, mema bia. De ladhe cee dhu madhutu Jaꞌa, nèngu hudꞌi taha taruu, sèmi dhèu dhu neo paga sisi hudꞌi masi uuru ku, sèna ka sisi paga èèna taha nèbhu.   
\p
\v 50 Masi mema beꞌa. Èdhi pake ho pasèro ngangaꞌa. Te ngaa ladhe masi sèro heka, guna na ngaa? Dhoka bhori eele di. Miu hudꞌi jꞌajꞌi sèmi masi kahèi, sèna ka mamuri pasue dènge dhèu leo aaꞌi-aaꞌi.  
\p De mi pasisu ia ka, peka na, cee ka dhu kapai, aa cee ka dhu ana iiki.”\x + \xo 9:50 \xt Mateos 5:13, Lukas 14:34-35\x*   
\c 10  
\s1 Dhèu Parisi tenge jꞌara ho neo pamanahu Lamatua Yesus lula-nèti paꞌia-paꞌela  
\r (Mateos 19:1-12, Lukas 16:18)  
\p
\v 1 Èle èèna ka, Yesus si lasi asa propensi Yudea dènge era-era ètu cabèka dhimu loko Yarden. Ètu mia-mia, dhèu ae mai lingu rare Yesus. Hèia Na ajꞌa si, sèmi biasa.   
\p
\v 2 Dhèu Parisi pèri-pèri mai neo pamanahu Ne. Ra karèi Ne sèmi neꞌe ka, “Madhutu aꞌabhu agama èdhi, ladhe mone dhu dènge le dꞌara èmu, bisa paꞌia hari, do aadꞌo?”   
\p
\v 3 Yesus dhaa, peka na, “Miu sanèdꞌe, do? Atora dhèu èmu-kamali dhu Musa hia èdhi uru èèna, tasamia?”   
\p
\v 4 Ra dhaa, peka na, “Nanori Musa peka, dhèu bisa paꞌia-paꞌela, sadꞌi dhèu mone tao uru ku sasuri paꞌia dènge dhèu èmu na.”\x + \xo 10:4 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 24:1-4, Mateos 5:31\x*   
\p
\v 5 Hèia Yesus bꞌala si, peka na, “Nanene, ee! Musa suri sèmi èèna, lula miu kètu hadhu.  
\v 6 Baku bhèlu lii lolo dhu uru tèka, lodꞌo Lamatua pajꞌajꞌi dedha-liru dènge rai-haha! Dhu suri tèke, peka na,  
\q1 ‘Ama Lamatua pajꞌajꞌi dhèu rai-haha, mone dènge bhèni.\x + \xo 10:6 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 1:27, 5:2\x*   
\q2
\v 7 Nèti èèna ka, dhèu mone tèke eele ina-ama na,  
\q3 ho mamuri dꞌara èci dènge dhèu èmu na,   
\q3
\v 8 sèna ka dua ra jꞌajꞌi mi èci.’\x + \xo 10:8 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 2:24\x*   
\p
\v 9 Ladhe Lamatua paꞌèci le rèngu dua ra, dhèu rai-haha baku pacèri eele si!”   
\p
\v 10 Èle èèna ka, Yesus dènge ana madhutu Na lasi mesa ra asa dꞌara èmu cue. Ètu èèna, rèngu karèi Ne lii ajꞌa deo sa.   
\p
\v 11 Yesus dhaa, peka na, “Dhèu mone cee dhu ia eele dhèu èmu na, ho na madhèdi hari dènge dhèu bhèni leo, nèngu bersina.  
\v 12 Èci èèna ka, dènge dhèu bhèni. Ladhe nèngu ia eele dhèu èmu na, ho na leo hari dènge mone leo, nèngu bersina kahèi.”\x + \xo 10:12 \xt Mateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11\x*   
\s1 Lamatua Yesus hia lii mèngi-nale mi ana iiki  
\r (Mateos 19:13-15, Lukas 18:15-17)  
\p
\v 13 Ca tèka, dhèu rèti ana-ana rèngu asa Yesus. Ra manèngi sèna ka Yesus sabajꞌa hia si, ho hia lii mèngi-nale. Te ngaa ana madhutu Yesus kai dhèu sèra.   
\p
\v 14 Yesus ladhe nèdhi sèmi èèna, ka Na nasa dènge ana madhutu Na sèra, aku Nèngu na, “Hudꞌi laa ana iiki sèra mai asa Jaꞌa. Baku magee si. Te dhèu sèmi sèra ka dhu jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua.  
\v 15 Miu sanèdꞌe paie! Dhèu cee dhu neo mai asa katanga-madha Lamatua, dꞌara na kateme hudꞌi dꞌèi paraga dènge Ne, èci èèna ka ana iiki dhu dꞌara dꞌèi paraga dènge ina-ama ra. Ladhe sèmi boe èèna, rèngu bisa boe jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua.”\x + \xo 10:15 \xt Mateos 18:3\x*  
\v 16 Èle èèna ka, Yesus liku nare ana iiki se, ka Na tao kacui-aai Na mi dedha kètu ana iiki se èci-èci, ho Na hia si lii mamèngi.   
\s1 Dhèu kaja tenge jꞌara ho mamuri taruu dènge Ama Lamatua  
\r (Mateos 19:16-30, Lukas 18:18-30)  
\p
\v 17 Ropa Yesus si neo pakèdꞌi, dhèu kaja èci rai mai neo paraga dènge Ne. Hèia na pacudꞌu ètu madha Yesus, ka na karèi Ne, aku nèngu na, “Ama mese dhu hua iia! Jaꞌa neo karèi ciki. Jaꞌa tao tasamia, sèna ka jaꞌa keꞌa tareꞌa-reꞌa, na, jaꞌa ne maso sorga ho mamuri taruu paꞌèci dènge Ama Lamatua?”   
\p
\v 18 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Nga tao ka èu ne peka na, Jaꞌa ne ‘hua iia’? Dhèu rai-haha ne èci sa dhu hua iia boe. Dhoka Ama Lamatua di dhu hua iia.  
\v 19 Èu meꞌa le, lii paredha Ama Lamatua sèra nèti uru ka, dhu peka na:  
\q2 ‘Baku pamadhe dhèu;  
\q2 Baku tao jꞌara makae dènge dhèu dhu dhèu èmu-kamali boe èu;  
\q2 Baku manaꞌu;  
\q2 Baku jꞌajꞌi sakasii kapodꞌe-kabèli;  
\q2 Baku monya ho parame more mèdha-panyau dhèu;  
\q2 Aa pakabꞌua ina-ama èu.’ ”\x + \xo 10:19 \xt Kalua nèti Masir 20:12-16, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:16-20\x*   
\p
\v 20 Dhèu èèna dhaa, peka na, “Tareꞌa, Ama Mese! Nèti ana ngèru ka mai, jaꞌa madhutu le lii paredha sèra aaꞌi-aaꞌi si.”   
\p
\v 21 Yesus rasa kasia dènge dhèu neꞌe, hèia Na peka, “Tareꞌa! Te ngaa jꞌara èci era. Lèpa ka asa èmu èu, lamu pahia aaꞌi suꞌi-kakaja èu. Kabꞌua na lamu pala-bagi mi dhèu dhu unu boe ngaa-ngaa. Èle èèna, heka mai kèna, ho madhutu Jaꞌa. Pe bèli-camèdꞌa Lamatua pala-bagi hia èu hari kakaja-sasuꞌi dhu leo ètu sorga.”   
\p
\v 22 Ropa dhèu ne tadèngi nare lii padhai lii Yesus èèna, dꞌara na laho mae-mae. Laꞌe ka èmu dènge dꞌara dhu pèdꞌa bia, lula nèngu dhèu kaja tareꞌa.   
\p
\v 23 Hèia Yesus ladhe laꞌe-mai, aa peka dènge ana madhutu Na sèra, aku Nèngu na, “Mi nanene! Dhèu kaja carui titu kèna maso sorga!”   
\p
\v 24 Ropa tadèngi rare lii padhai lii Yesus èèna, ana madhutu Na bingu. Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na, “Mi nanene paie! Mema carui ladhe dhèu neo jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua. Baku ngee èèna mudꞌa!  
\v 25 Dhèu kaja maso sorga ho jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua, sama carui dènge badha onta ciꞌu dhu kapai maso asa oka na re roꞌa jꞌajꞌau.”   
\p
\v 26 Lii padhai lii Yesus ne asa pamalaa dhèu seꞌe aaꞌi-aaꞌi si. Ka ra pakarèi, peka na, “Ladhe tareꞌa sèmi èèna, cee ka dhu bisa abhu mamuri dènge Ama Lamatua?”   
\p
\v 27 Ka Yesus ladhe si èci-èci, hèia Na peka, aku Nèngu na, “Madhutu dhèu rai-haha, na, carui. Te ngaa baku bhèlu, madhutu Ama Lamatua, aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌi.”   
\p
\v 28 Èle èèna ka, Petrus padhai lii, peka na, “Ama, jiꞌi tèke eele le ngaa-ngaa dhu jꞌajꞌi unu jiꞌi, ho madhutu Èu. De jiꞌi abhu babꞌala na ngaa?”   
\p
\v 29-30 Ka Yesus dhaa, peka na, “Jaꞌa neo peka dènge miu sèmi neꞌe: dhèu dhu madhutu Jaꞌa, aa tèke eele ina-ama na, aꞌari na, ana-èpu na, oka-tedhe na, sasabꞌa-laꞌa na, dènge isi èmu aaꞌi-aaꞌi, ho laꞌe peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua mi dhèu ètu mia-mia, lèpa loo limuri, nèngu abhu hari ngaa-ngaa sèra, dꞌai cangasu hari. Aaꞌi-aaꞌi dhu nèngu tèke eele sèra, èèna na nèngu abhu risi hari. Aa nèngu abhu jꞌajꞌèra kahèi, lula madhutu Jaꞌa. Te ngaa ladhe dꞌai lodꞌo èle rai-haha ne, nèngu mamuri taruu paꞌèci dènge Ama Lamatua. Babꞌala nèngu, sèmi èèna ka.  
\v 31 Sanèdꞌe paie! Dhèu dhu padedha iisi, madhutu ngangee Ama Lamatua, limuri mai nèngu jꞌajꞌi dhèu haha dꞌai seli. Te ngaa dhèu dhu ngee, na, nèngu dhèu haha di, madhutu ngangee Ama Lamatua, limuri mai nèngu jꞌajꞌi dhèu kapai.”\x + \xo 10:31 \xt Mateos 20:16, Lukas 13:30\x*   
\s1 Neꞌe ka tèlu hari kèna Yesus lole mamadhe Na  
\r (Mateos 20:17-19, Lukas 18:31-34)  
\p
\v 32 Lodꞌo èèna, Yesus dènge ana madhutu Na lasi asa kota Yerusalem. Yesus kako uuru. Ana madhutu Na dhèu canguru dua dènge dhèu leo dhu kako paꞌèci madhutu Ne re limuri. Rèngu sanèdꞌe lii padhai dhu Yesus peka dènge rèngu uru èèna, peka na, dhèu neo pamadhe Ne ètu Yerusalem. Nèti èèna ka, rèngu bingu dènge madhaꞌu. Hèia Yesus paroa nare ana madhutu Na sèra mesa ra, ho Na peka hari dènge rèngu dhèu neo tao ngaa mi dedha Nèngu ètu Yerusalem.  
\v 33 Yesus peka dènge si, “Mi nanene! Èdhi neo lati asa Yerusalem. Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Ètu nèi, dhèu neo pahie eele Jaꞌa asa kètu agama Yahudi dènge mese agama sèra. Èle èèna, ra uku-kedꞌi pamadhe Jaꞌa. Ra tule eele Jaꞌa asa dhèu leo dhu tadhe boe Ama Lamatua.  
\v 34 Èle èèna ka, ra padhai lii pamakae Jaꞌa. Ra paruꞌe ilu mi Jaꞌa. Aa ra dhedhe pamae iisi Jaꞌa. Èle èèna, heka ra pamadhe Jaꞌa kèna. Mema Jaꞌa madhe tareꞌa. Te ngaa dꞌai camèda, Jaꞌa mamuri hari.”\f + \fr 10:34 \ft Ètu dꞌara lii Yunani, ra ige mulai nèti: deo neꞌe (=1), bèli (=2), camèdꞌa (=3), camèdꞌa èci (=4). De lii Yunani τῃ τρίτῃ ἡμέρᾳ (tei tritei heimera) “ètu lodꞌo ka tèlu”, sasoa na ètu dꞌara lii Dhao, nuka “camèdꞌa”. Sanèdꞌe, te Lamatua Yesus madhe lèke dènge hari Jumat (ige èci). Bèli èèna, nuka hari Sabtu (ige dua), Lamatua Yesus ètu dꞌara roꞌa dhèu madhe. Camèdꞌa, nuka hari Migu (ige tèlu), Lamatua Yesus mamuri hari. De madhutu aꞌige lodꞌo ètu dꞌara lii Dhao, na, Nèngu madhe dua mèda di, hèia Na mamuri hari.\f*   
\s1 Yakobis dènge Yohanis manèngi ho jꞌajꞌi dhèu kapai  
\r (Mateos 20:20-28)  
\p
\v 35 Èle èèna ka, ana Sabadeus, nuka Yakobis dènge Yohanis, mai asa Yesus. Ka ra manèngi, peka na, “Ama mese! Jiꞌi neo padhai lii dènge Ama ciki.”   
\p
\v 36 Ka Yesus karèi si, “Miu neo ngaa?”   
\p
\v 37 Ra dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe, Ama! Bèli-camèdꞌa, ladhe Ama mèdꞌu paredha, jiꞌi manèngi Ama pamadhèdi jiꞌi dua mi, èci re sebhe gꞌana, èci hari re kariu, sèna ka jiꞌi paredha hèi.”   
\p
\v 38 Yesus dhaa, peka na, “Miu dua mi se meꞌa boe lii manèngi miu èèna. Èèna na, Jaꞌa abhu jꞌajꞌèra ae. De tasamia? Miu ngee, na, miu se bisa pasae jꞌajꞌèra dènge Jaꞌa toke madhe, do?”\x + \xo 10:38 \xt Lukas 12:50\x*   
\p
\v 39 Ka ra dhaa, peka na, “Jiꞌi bisa, Ama!”  
\p Ka Yesus bꞌala, peka na, “Mema, èèna na, miu pasae jꞌajꞌèra kahèi, sama sèmi Jaꞌa.  
\v 40 Te ngaa cee dhu madhèdi re sebhe gꞌana, do sebhe kariu Jaꞌa, èèna hak Jaꞌa aadꞌo. Te dhu hak ka Ama Lamatua dhu pamaꞌète mema le, na, cee-cee ka dhu madhèdi ètu era sèra.”   
\p
\v 41 Ropa ana madhutu dhu leo sèra tadèngi lii manèngi Yakobis dènge Yohanis sèmi èèna, ka ra nasa bia.  
\v 42 Hèia Yesus paroa aaꞌi-aaꞌi si, ka Na peka, aku Nèngu na, “Miu meꞌa le, sina ma? Dhèu-dhèu kapai dhu rèdꞌu paredha jꞌeli ana kabarai sèna ka rèngu bisa boe kalau-karèto. Dhèu kapai kabarai dhu tadhe boe Lamatua hia paredha risi eele, ka ana kabarai bisa heka doa kètu.  
\v 43 Te ngaa miu baku tao sèmi èèna! Nèti talora miu, cee dhu neo jꞌajꞌi dhèu kapai, nèngu hudꞌi jꞌajꞌi ku ana pua-paleha ho lalau dhèu leo.\x + \xo 10:43 \xt Lukas 22:25-26\x*  
\v 44 Cee dhu neo jꞌajꞌi dhèu kapai, nèngu hudꞌi tao ngiꞌu na sama sèmi ènu.\x + \xo 10:44 \xt Mateos 23:11, Markus 9:35, Lukas 22:26\x*  
\v 45 Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Jaꞌa mai hia boe dhèu lalau-laloꞌo Jaꞌa. Te ngaa Jaꞌa mai ho lalau-laloꞌo dhèu ae, dènge hia mamuri Jaꞌa ho sui kore dhèu ae nèti koasa sasala-sasigo rèngu.”   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu bèdhu èci ètu Jeriko  
\r (Mateos 20:29-34, Lukas 18:35-43)  
\p
\v 46 Yesus dènge ana madhutu Na, dènge dhèu ae titu kèna kako lasi kota Jeriko. Ropa rèngu neo kako taruu, dhèu bèdhu èci madhèdi ètu sebhe jꞌara, na kanata ai ho manèngi ngaa-ngaa nèti dhèu dhu kako re èèna. Ngara na Bartimeos, ana nèti Timeos.  
\v 47 Ropa na tadèngi dhèu dhu kako mai sèra, Yesus nèti rae Nasaret na kahèi, ka na rodhe, peka na, “Yesus! Ana-èpu Daud, ee! Jiꞌi mate Èu nèbhu ae le! Sue ku jaꞌa laa!”   
\p
\v 48 Ropa ra nanene lii rodhe na, hèia dhèu sèra jèke ne, aku rèngu na, “Èu mau-mau ku laa!”  
\p Te ngaa na rodhe asa aae, peka na, “Yesus! Ana-èpu Daud, ee! Sue ku jaꞌa laa!”   
\p
\v 49 Hèia Yesus titu taha, ka Na peka, “Mèti ku na mai sa neꞌe!”  
\p Ka ra lasi peka dènge dhèu bèdhu èèna, peka na, “Èu mau-mau ka laa! Te Ama mese paroa èu nèi. De mai lati ka!”   
\p
\v 50 Ropa nanene nare, ka Bartimeos pèci eele sigꞌi kalolo na, hèia na kèdꞌi titu laꞌe paraga dènge Yesus.   
\p
\v 51 Ka Yesus karèi ne, peka na, “Èu parluu ngaa?”  
\p Dhèu bèdhu ne dhaa, aku nèngu na, “Ama, ee! Jaꞌa manèngi ho jaꞌa bisa kèdhi.”   
\p
\v 52 Yesus peka hari dènge ne, “Lula èu parcaya, Jaꞌa bisa tao paie musi madha èu. Neꞌe ne kahèi musi madha èu èle dènge! De lamu ka!”  
\p Ka musi madha Bartimeos èle dènge. Èle ka laꞌe madhutu Yesus.   
\c 11  
\s1 Yesus si maso Yerusalem, ka dhèu ae koa-kio Ne sèmi dhèu kapai èci  
\r (Mateos 21:1-11, Lukas 19:28-40, Yohanis 12:12-19)  
\p
\v 1 Ropa ra dètu dènge kota Yerusalem, ka ra dhuli uuru dua rae, ngara na Betfage dènge Betania, ètu sebhe ledhe Saitun.\f + \fr 11:1 \ft Ra pangare ledhe na, ‘Saitun’, lula ètu èèna abhu ajꞌu saitun ae dhu ra pacèli hua ne, ho rare èi mènyi. Ledhe Saitun èèna, ele boe kajꞌèu nèngu ca kilometer nèti kota Yerusalem.\f* Ètu èèna, Yesus si mate ciki ooꞌe di. Ka Na pua ana madhutu Na dhèu dua lasi uuru.  
\v 2 Na pua si, peka na, “Miu dua mi lami uuru asa dꞌara rae nèi. Ropa miu maso lami, miu mèdhi ana badha keledꞌei ciꞌu, dhu ra èki ètu èèna, dhu dhèu dhae manyaꞌe mèka. Lami ho lècu eele dhari aꞌèki na, ho ère mèti mai asa neꞌe.  
\v 3 Te ngaa ladhe dhèu karèi miu, ‘Nga tao ka miu ère mèti ana keledꞌei ne?’ Mi peka dènge si, ‘Lamatua jiꞌi neo pake ne. Ladhe pake nare, na, Na hia hari mai.’ ”   
\p
\v 4 Èle èèna ka, ana madhutu Na dhèu dua sèra lasi, ka rèdhi ana keledꞌei ciꞌu dhu èki tèke ètu madha èmu cue ètu sebhe jꞌara. Ra lècu eele dhari èki na, ka ra ère rèti mai.  
\v 5 Ka dhèu-dhèu dhu titu ètu èèna, peka na, “We! Nga tao ka miu pakako mèti keledꞌei dhèu?”   
\p
\v 6 Ka ra dhaa, peka na, “Lamatua jiꞌi neo pake ne. Ho ladhe Na pake nare, na, jiꞌi ngèti hari mai.” Ka dhèu sèra soro tèke si lasi pakako rèti ana keledꞌei èèna.  
\v 7 Hèia ra rèti ana keledꞌei èèna asa Yesus. Ka ra hèle sigꞌi-kalolo rèngu mi dedha keledꞌei, ka Yesus manyaꞌe.   
\p
\v 8 Ropa oe maso dꞌara kota, ka dhèu ae rare sigꞌi-kalolo, ka ra hèle mi dedha jꞌara oka-hoo. Dhèu cahagꞌe lasi para rèu palam\f + \fr 11:8 \ft Sasuri Markus dhu uuru tèka, peka na, ‘dadana-dadana’. Te ngaa nèti sasuri Yohanis 12:13, èdhi teꞌa, na, rèu palam. Palam neꞌe, oe sèmi nyiu sa, do aadꞌo na hènyi.\f* ètu sebhe jꞌara, ho ra tao mi talora jꞌara oka-hoo. Tatao sèmi èèna na, sama sèmi tadha èci dhu peka na, rèngu pakabꞌua Yesus.  
\v 9 Dhèu cahagꞌe kako uru ètu madha Yesus; aa cahagꞌe kako limuri. Ka ra paꞌoo, peka na,  
\q1 \it “Hosana!\it* Mai ti koa-kio kolongara Ama Lamatua!\f + \fr 11:9 \ft Lii rèngu peka na \ft \+it ‘Hosana’\+it*, sasoa na, sèmi neꞌe ka, ‘mera-milu dènge karejꞌe-karae’. Lii neꞌe, biasa ra pake ho koa-kio Ama Lamatua.\f*  
\q2 Lamatua hia berkat mi dhèu dhu mai pake kolongara Na,  
\q3 lula Ama Lamatua hia Ne mai!\x + \xo 11:9 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 118:26\x*   
\q1
\v 10 \it Hosana!\it* Mai ti koa-kio kolongara Ama Lamatua!  
\q2 Lula Lamatua neo pakèdꞌi hari paredha dhèu aae Daud!  
\q1 \it Hosana!\it* Mai ti koa-kio kolongara Ama Lamatua!  
\q2 Lula Lamatua madhèdi nèdꞌu paredha ètu era dedha risi eele!”   
\p
\v 11 Ropa ra dꞌai dꞌara kota, ka Yesus si maso asa madha Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ka Yesus ladhe palème era Èmu èèna. Te ngaa, lula lodꞌo nihia ae le, ka ra lèpa hari asa rae Betania.   
\s1 Lamatua Yesus pua ajꞌu èci ho baku hua  
\r (Mateos 21:18-19)  
\p
\v 12 Asa bèli madꞌae aae èèna, ka rèngu kalua nèti Betania lasi asa Yerusalem. Dꞌai talora jꞌara ka Yesus manganga.  
\v 13 Ka Na ladhe nèdhi ana aajꞌu èci ètu sebhe jꞌara. Hua ajꞌu na, dhu dhèu raꞌa.\f + \fr 11:13 \ft Lii Idhonesia peka na, ‘ajꞌu ara’, nèti lii Yunani dhu peka na, \ft \+it sukei\+it*. Te ngaa Alkitab peka ajꞌu èci ètu nèi, dhu dhèu raꞌa hua na. Ètu Idhonesia bèka dhimu, dhèu raꞌa boe hua ajꞌu ‘ara’. De ajꞌu ara ètu Alkitab leko-leo dènge ajꞌu ara ètu neꞌe.\f* Yesus laꞌe padètu ho neo neꞌa ajꞌu na, hua do aadꞌo. Na ladhe ajꞌu èèna hua boe cue sa. Te mema dꞌai mèka hèru hua. Rèu heka mare kèna.  
\v 14 Ka Yesus peka mi ajꞌu èèna, “Lula èu hia boe Jaꞌa hua, mulai ti deo neꞌe, èu bisa heka hia hua èu asa dhèu leo!”  
\p Ana madhutu Yesus sèra tadèngi Na padhai lii dènge nasa sèmi èèna.   
\s1 Lamatua Yesus maso asa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, ka Na paꞌele iie era pahia-pahèli  
\r (Mateos 21:12-17, Lukas 19:45-48, Yohanis 2:13-22)  
\p
\v 15 Yesus si kako taruu asa Yerusalem, dꞌai nèi ka Yesus maso asa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ètu madha Èmu èèna, dhèu tao pasa ho ra pahia koro jꞌaha dhu biasa dhèu pake tao korban ho ra sabajꞌa. Ropa Yesus nèdhi sèmi èèna, ka Na lalèta si asa liꞌu. Na tule eele mei dhu ra pake ho pasilu doi sèra, aa Na tule paguri eele bagu dhu ra pake pahia manu-bhui sa.  
\v 16 Ka Yesus kai si aaꞌi-aaꞌi ra, sèna ka ra rèti ia ka mèdha rèngu re dꞌara madha Èmu èèna.  
\v 17 Ka Na ajꞌa si, peka na, “Miu meꞌa le lii dhu dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua suri tèke le, peka na: ‘Jaꞌa tao èmu neꞌe, sèna ka suku aaꞌi-aaꞌi mai sabajꞌa ètu neꞌe.’ Te ngaa miu tao Èmu ne jꞌajꞌi era pakaboko dhèu parapo.”\x + \xo 11:17 \xt Yesaya 56:7, Yermia 7:11\x*   
\p
\v 18 Ropa kètu agama Yahudi dènge mese agama sèra reꞌa rare tatao Yesus sèmi èèna, ka ra nasa dènge Ne. Ka ra tenge jꞌara ho neo pamadhe Ne. Te ngaa ra madhaꞌu, lula dhèu ae dhu dꞌèi lii holo-nori Yesus.   
\p
\v 19 Dꞌara lodꞌo cèna sa, Yesus si kalua hari nèti kota Yerusalem lèpa lasi jꞌunu asa rae Betania.   
\s1 Ladhe miu parcaya dènge dꞌara kateme, Ama Lamatua dhaa lii manèngi miu  
\r (Mateos 21:20-22)  
\p
\v 20-21 Bèli madꞌae èèna, Yesus si lasi hari asa Yerusalem. Dꞌai talora jꞌara, ka ra rèdhi ajꞌu dhu Yesus padhai lii medꞌa na. Ka ana madhutu Yesus sèra malaa, lula rèngu rèdhi ajꞌu èèna mango le dꞌai amo. Hèia Petrus sanèdꞌe lii padhai lii Yesus medꞌa na. Ka na peka na, “Ama! Ladhe ku! Ajꞌu dhu Ama dhoo medꞌa na, madhe le!”   
\p
\v 22 Yesus dhaa, peka na, “Tareꞌa, we! Sadꞌi miu parcaya Ama Lamatua sèmi èèna, na, jꞌajꞌi kahèi.  
\v 23 Ladhe miu parcaya dènge dꞌara kateme, miu bisa pua ledhe hia na pidha asa dꞌara dhasi. Pe Lamatua pidha eele ledhe èèna, sadꞌi miu baku parcaya dènge dꞌara cabèka. Miu parcaya mi Ama Lamatua, hudꞌi dènge dꞌara kateme ku.\x + \xo 11:23 \xt Mateos 17:20, 1 Korintus 13:2\x*  
\v 24 Baku bhèlu! Sadꞌi miu parcaya dènge dꞌara kateme, ngaa dhu miu manèngi, tatu Ama Lamatua bisa hia miu.  
\v 25 Ladhe dhèu èci sabajꞌa, aa te ngaa na tèka dꞌara era dènge dhèu leo, nèngu hudꞌi laꞌe pabeꞌa uuru ku dènge dhèu èèna. Ladhe miu tao sèmi èèna, Ama miu ètu sorga heka saku eele sasala miu kèna.  
\v 26 [Ladhe abhu nèti miu dhu tèka dꞌara dènge dhèu, ho moꞌo boe hia abho, na, tatu Ama miu ètu sorga noꞌo boe pabhèlu eele sasala miu kahèi.”]\f + \fr 11:26 \ft Sasuri lii Yunani dhu asli dhu uru tèka, suri boe ayat 26.\f* \x + \xo 11:26 \xt Mateos 6:14-15\x*   
\s1 Ra pakarèi hak Lamatua Yesus  
\r (Mateos 21:23-27, Lukas 20:1-8)  
\p
\v 27 Èle èèna ka, Yesus si lasi taruu. Ropa dꞌai Yerusalem, ka ra maso hari asa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ropa maso asa madha Èmu èèna, kètu agama Yahudi, mese agama, dènge dhèu heka-dhèu heka Yahudi sèra mai,  
\v 28 ka ra karèi Yesus, peka na, “Cee ka dhu pua èu mai tao maruru ètu neꞌe medꞌa na? Cee ka hia èu hak!”   
\p
\v 29 Te ngaa Yesus neꞌa, na, rèngu neo tenge jꞌara ho pamanahu Ne. Ka Na bꞌala si, peka na, “Jaꞌa neo karèi miu kahèi. Miu dhaa uuru ku Jaꞌa, heka Jaꞌa dhaa miu kèna.  
\v 30 Jaꞌa neo karèi miu sèmi neꞌe: miu aaꞌi-aaꞌi mi tadhe Yohanis, tuka sarani èèna, sina ma? Cee ka dhu pua nèngu laꞌe sarani dhèu? Lamatua do, dhèu rai-haha?”   
\p
\v 31 Ra pajiko laꞌe-mai, ka ra padhue, peka na, “Eea! Nara èdhi le! Ladhe èdhi dhaa, peka na, ‘Ama Lamatua ka dhu pua Yohanis,’ na bꞌala hari, peka na, ‘Nga tao ka miu parcaya boe Yohanis!’  
\v 32 Te ngaa èdhi bisa boe peka kahèi, na, ‘Dhèu rai-haha dhu pua ne.’ Te aadꞌo na, dhèu ae tao dènge èdhi. Lula dhèu ae parcaya, Yohanis èèna, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua.”   
\p
\v 33 Ka ra dhaa, peka na, “Jiꞌi ngeꞌa boe!”  
\p Ka Yesus dhaa hari si, peka na, “Ladhe sèmi èèna, Jaꞌa koꞌo boe peka kahèi, cee ka dhu pua Jaꞌa.”   
\c 12  
\s1 Lii pakasame lula-nèti dhèu sabꞌa oka anggor  
\r (Mateos 21:33-46, Lukas 20:9-19)  
\p
\v 1 Èle ka, Yesus padhai lii hari dènge kètu agama Yahudi, mese agama, dènge dhèu heka-dhèu heka adꞌa Yahudi sèra. Ka Na lole pake lii upama èci, peka na, “Dhèu èci laꞌe tao oka ho neo sèla anggor ètu dedha rai na. Ka na tao tedhe reo nare oka èèna, aa tao bak cue ho kanate èi anggor asa dꞌara laꞌe kahèi. Hèia na patitu èmu madhenga oka cue dhu dedha. Èle èèna ka, na hia dhèu leo sebꞌa oka èèna, ho ra pabagi èi anggor. Hèia na pakèdꞌi asa rai leo laꞌe.\x + \xo 12:1 \xt Yesaya 5:1-2\x*   
\p
\v 2 Lodꞌo dꞌai hèru puu-gꞌètu hua anggor, ka lamatua oka pua ana paleha na èci laꞌe asa dhèu sabꞌa oka sèra, ho na manèngi pala na.  
\v 3 Ropa dꞌai nèi, ka dhèu sebꞌa sèra kèpe rare, ka game ne. Hèia ra pua ne lèpa dènge ai hua daꞌu-daꞌu.   
\p
\v 4 Ka lamatua oka pua hari ana paleha leo èci. Te ngaa dhèu sebꞌa sèra dhedhe panuꞌa kètu na. Ka ra pamakae ne, dènge magèle eele ne.  
\v 5 Hèia lamatua oka èèna pua hari ana paleha leo èci laꞌe. Te ngaa dhèu sebꞌa sèra hake pamadhe ne. Ra tao samia èèna ka, lamatua oka pua taruu ana paleha na laꞌe. Te ngaa dhèu sebꞌa sèra game cahagꞌe, aa pamadhe cahagꞌe.  
\v 6 Ate eele dhodhoka ana mone mesa dhu pasue nèti lamatua oka. Lula na abhu heka jꞌara dhu leo, ka lamatua oka na pua ana dꞌèlu na laꞌe. Na pajiko, peka na, ‘Sèmi jaꞌa pua ana dꞌèlu jaꞌa laꞌe, na, rèngu sèmi rare dènge beꞌa, aa ra nanene ne.’   
\p
\v 7 Hèia na pua ana na laꞌe. Ropa dhèu sebꞌa sèra rèdhi ana na mai, ka ra papeka isi-aanga ra, peka na, ‘We! Mi ladhe ku laa! Mone heka nèi pua ana dꞌèlu na mai! Ladhe ama na madhe, nèngu neꞌe ka dhu sèmi nare aaꞌi-aaꞌi mèdha pusaka ama na. De mai ti pamadhe ne, sèna ka èdhi tare pusaka na!’  
\v 8 Ka aaꞌi-aaꞌi ra kèpe, ka ra pamadhe ne, hèia ra core eele ngiꞌu aae na asa liꞌu tedhe laꞌe. Lii pakasame ne, dꞌai sange neꞌe ka.”   
\p
\v 9 Èle èèna ka, Yesus karèi dhèu kapai sèra, peka na, “Madhutu ngangee miu, na, lamatua oka èèna tao dhèu sebꞌa sèra tasa mera mia? Madhutu ngangee Jaꞌa, tatu nèngu mai ho pamadhe aaꞌi dhèu sebꞌa sèra, sèna ka na hia dhèu leo hari sebꞌa oka anggor na.   
\p
\v 10 Èdhi aaꞌi-aaꞌi ti baca le ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, peka na,  
\q1 ‘Abhu hadhu cue dhu tuka hadhu sèra core eele le,  
\q2 Te ngaa limuri ne, jꞌajꞌi le hadhu padhèdi.   
\q1
\v 11 Ama Lamatua mesa Na dhu pili nare, ka Na pamadhèdi hadhu ne.  
\q2 Nèti èèna ka, èdhi ladhe, na, beꞌa titu kèna!’ ”\x + \xo 12:11 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 118:22-23\x*   
\p
\v 12 Dhèu kapai sèra reꞌa dènge, na, Yesus padhai lii paraga, pake lii pakasame èèna. Rèngu sèra sama sèmi dhèu sebꞌa oka anggor èèna. Hèia ra tenge jꞌara ho neo kèpe Yesus. Te ngaa ra madhaꞌu dènge dhèu ae dhu dꞌèi lii holo-nori Yesus. Ka ra kako eele Ne.   
\s1 Dhèu neo sahèdhe Yesus dènge jꞌara bꞌae bea  
\r (Mateos 22:15-22, Lukas 20:20-26)  
\p
\v 13 Èle èèna ka, dhèu kapai Yahudi se pua pèri-pèri dhèu Parisi dènge dhèu nèti partei Herodes, lasi pakarèi dènge Yesus, ho ra neo sahèdhe Ne.  
\v 14 Ka ra karèi Ne, peka na, “Ama Mese! Jiꞌi ngeꞌa, na, dꞌara Ama ku mola, aa dꞌèi boe kapodꞌe-kabèli. Ama meꞌa dꞌara dhèu. Ama peka dadꞌèi Lamatua dènge mola-mola, lula Ama pili boe rèhu dhèu. De, jiꞌi neo karèi Ama ku ca jꞌara. Madhutu atora agama Yahudi, èdhi bisa bꞌae bea asa dhèu aae kapai dhu paredha Roma,\f + \fr 12:14 \ft Dhèu aae kapai dhu paredha Roma, ra pangare ne ‘Keser’.\f* do aadꞌo?”   
\p
\v 15 Te ngaa Yesus neꞌa le, na, rèngu neo sahèdhe Ne, sèna ka Na padhai lii labꞌa paredha Roma. Ka Yesus bꞌala si, peka na, “Nga tao ka miu neo sahèdhe Jaꞌa dènge lii karèi sèmi èèna! Cobꞌa padꞌelo ku mi Jaꞌa doi pudhi cue!”   
\p
\v 16 Ka ra jꞌole doi pudhi cue hia Ne. Hèia Yesus nare, ka laladhe. Ka Na karèi si, peka na, “Rèhu dènge ngara cee ètu doi pudhi ne?”  
\p Ka ra dhaa, peka na, “Èèna dhèu aae kapai paredha Roma!”   
\p
\v 17 Ka Yesus peka, “Naa, ladhe sèmi èèna, ngaa dhu unu dhèu paredha, hia asa dhèu paredha laꞌe. Te ngaa dhu unu Ama Lamatua, hia asa Ama Lamatua laꞌe.”  
\p Ropa tadèngi rare, lii bꞌala Na, ka ra malaa, lula Yesus peka dhu lèke. Nèti èèna ka, dhèu sèra bisa heka sahèdhe Ne.   
\s1 Dhèu madhe mamuri hari, aa dhèu paleo èmu ètu sorga, do aadꞌo?  
\r (Mateos 22:23-33, Lukas 20:27-40)  
\p
\v 18 Abhu partei agama dhu leo èci, ngara na partei Saduki. Rèngu ajꞌa, peka na, dhèu madhe bisa heka mamuri. Ca tèka, abhu dhèu Saduki pèri-pèri mai neo sahèdhe Yesus.\x + \xo 12:18 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 23:8\x*  
\v 19 Ka ra padhai lii dènge Yesus, peka na, “Ama Mese! Musa suri tèke le hia èdhi atora, peka na: ladhe dhèu mone èci madhe tèke eele dhèu èmu na, te ngaa rèngu dènge boe kolo, na, ari dhèu mone na bisa leo nare hari bhèni balu èèna, sèna ka abhu kolo ho baku paꞌele kolongara aꞌa na dhu madhe èèna.\x + \xo 12:19 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 25:5\x*  
\v 20 Mema Musa ajꞌa sèmi èèna. Te ngaa jiꞌi neo karèi Ama sèmi neꞌe: abhu dhèu pidhu dhu paꞌaꞌari. Mone uru leo uuru èmu, te ngaa madhe, abhu mèka kolo.  
\v 21 Ka ari na leo nare bhèni balu èèna. Nèbhu boe ka ari na madhe, te ngaa abhu boe kolo kahèi. Ari na ka tèlu, sèmi èèna kahèi; na leo nare bhèni balu èèna, te ngaa abhu mèka kolo, nèngu madhe.  
\v 22 Taruu-taruu sèmi èèna ka, dꞌai ana limuri tèka madhe kahèi. Nèbhu boe, hèia bhèni balu èèna madhe.   
\p
\v 23 Naa! Jiꞌi neo karèi Ama sèmi neꞌe: dhèu bhèni èèna, leo le dènge mone dhèu pidhu! Dꞌai lodꞌo èle rai-haha ne, ho Lamatua pamamuri hari dhèu madhe, bhèni ne jꞌajꞌi dhèu èmu cee, nèti dhèu pidhu sèra?”   
\p
\v 24 Yesus dhaa, peka na, “Lii karèi miu sèra, tadha, na, miu meꞌa iia mèka isi Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua! Miu meꞌa boe koasa Lamatua kahèi. De miu sala titu kèna!   
\p
\v 25 Mi nanene! Sèmi neꞌe: ètu sorga dhèu paleo boe èmu. Dhèu madhe aaꞌi-aaꞌi dhu Lamatua pamamuri hari, ra paleo heka èmu. Sèmi èèna kahèi, ana pajuu Ama Lamatua ètu sorga.  
\v 26 Aa Jaꞌa peka mi miu lula-nèti dhèu madhe mamuri hari, do aadꞌo. Musa suri tèke lula-nèti ana aajꞌu dhu ai naꞌe, te ngaa kèpu boe. Miu sanèdꞌe lii lolo èèna, do aadꞌo? Ropa ai naꞌe ana aajꞌu èèna, Ama Lamatua peka dènge Musa, na, ‘Jaꞌa ne, Ama Lamatua nèti bèi-baki èu, nuka Abraham, Isak, dènge Yakob. Toke dꞌai sange neꞌe, rèngu aaꞌi-aaꞌi manèngi-mangajꞌi mi Jaꞌa era.’\x + \xo 12:26 \xt Kalua nèti Masir 3:6\x*  
\v 27 Èdhi teꞌa, na, bèi-baki èdhi sèra madhe nèbhu le. Te ngaa, lula Ama Lamatua peka nare le, na, Nèngu jꞌajꞌi Lamatua rèngu era. Nèti èèna ka, èdhi teꞌa, na, rèngu mamuri hari le. De masi ka dhèu madhe le, te ngaa ra mamuri hari. De dhèu mamuri dhu manèngi-mangajꞌi mi Ama Lamatua, te ngaa dhèu madhe aadꞌo, sina ma? Nèti èèna ka, ladhe miu kèpe taruu aꞌajꞌa dhu peka na, dhèu madhe mamuri heka, èèna miu sala ae!”   
\s1 Lii paredha ho sue Lamatua, aa sue dhèu leo kahèi  
\r (Mateos 22:34-40, Lukas 10:25-28)  
\p
\v 28 Ètu lodꞌo èèna, abhu mese agama èci dhu nanene Yesus padhai lii dènge dhèu nèti partei Saduki sèra. Madhutu aꞌabhu mese agama èèna, na, Yesus dhaa lèke le lii karèi rèngu. Hèia na karèi Yesus, peka na, “Ama! Jaꞌa neo karèi sèmi neꞌe: atora adꞌa dènge lii paredha agama èdhi ae titu kèna. Madhutu aꞌabhu Ama, nèti lii paredha dhu mai nèti Musa, mia ka dhu hua iia risi?”   
\p
\v 29 Ka Yesus dhaa, peka na, “Lii paredha dhu hua iia risi, peka sèmi neꞌe ka:  
\q1 ‘Miu dhèu Israꞌel aaꞌi-aaꞌi mi! Mi nanene paie!  
\q1 Ama Lamatua èèna, mema Lamatua èdhi,  
\q2 aa Kètu èdhi kahèi.  
\q3 Nèngu dhoka mesa Na di, lamatua leo aadꞌo.   
\q1
\v 30 De miu hudꞌi sue \it risi eele\it* Ne nèti aaꞌi-aaꞌi.  
\q2 Nèti èèna ka, miu hudꞌi dꞌèi paꞌèci dènge Ne dènge dꞌara kateme,  
\q2 aa tadhe mèu Ne,  
\q2 dènge sabꞌa èra ho madhutu dadꞌèi Na.’\x + \xo 12:30 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 6:4-5\x*   
\p
\v 31 Aa lii paredha ka dua peka na:  
\q1 ‘Èu hudꞌi sue ku dhèu leo, sama sèmi èu sue ngiꞌu èu unu mu.’  
\p Dua paredha seꞌe ka dhu hua iia risi. Abhu heka lii paredha leo dhu risi eele nèti dua paredha seꞌe.”\x + \xo 12:31 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 19:18\x*   
\p
\v 32 Ka mese agama èèna bꞌala hari, peka na, “Tareꞌa! Ama ku peka lèke kèna. Te Ama Lamatua jꞌajꞌi Kètu èdhi. Lamatua leo aadꞌo.\x + \xo 12:32 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 4:35\x*  
\v 33 Èdhi hudꞌi sue risi Ne, toke dꞌara dꞌèi ho paꞌèci dènge Ne, tadhe mèu Ne, dènge sabꞌa èra ho madhutu dadꞌèi Na. Èdhi hudꞌi sue dhèu leo kahèi sama sèmi èdhi sue ngiꞌu èdhi unu ti. Lamatua dꞌèi risi eele tatao sèmi èèna, nèti èdhi madhutu dhodhoka atora agama di. Tatao sèmi èèna beꞌa risi, nèti èdhi tèti badha ho lati tunu hia Lamatua, do tèti mèdha leo hia Ne.”\x + \xo 12:33 \xt Hosea 6:6\x*   
\p
\v 34 Ropa Yesus nanene nare dhèu ne dhaa sèmi èèna, ka Na pangee, na, mese agama ne neꞌa dènge beꞌa le. Hèia Yesus peka na, “Èu oe jꞌajꞌi unu Ama Lamatua kèna.”  
\p Èle èèna ka, dhèu leo sèra bani heka pakarèi dènge Yesus, lula dhèu èci sa segi boe Ne.\x + \xo 12:34 \xt Lukas 10:25-28\x*   
\s1 Kristus èèna, ana-èpu dhèu aae Daud, te ngaa Nèngu lamatua Daud kahèi  
\r (Mateos 22:41-46, Lukas 20:41-44)  
\p
\v 35 Èle èèna ka, Yesus ajꞌa dhèu ae sèra ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi era. Ka Na karèi si, peka na, “Madhutu ngangee miu, na, tasamia? Mese agama sèra ajꞌa, peka na, Kristus èèna dhu Lamatua pajꞌujꞌu nèti uru ka mai. Madhutu ngangee rèngu, na, Kristus èèna dhoka ana-èpu Daud. Te ngaa aꞌajꞌa sèmi èèna dꞌai lèke mèu mèka.  
\v 36 Lula, nèti uru ka mai, Roh Ama Lamatua dhu Mola-Mèci pake Daud ho suri, peka na,  
\q1 ‘Ama Lamatua peka le mi lamatua jaꞌa, na,  
\q2 “Mai ho madhèdi mi era dhu hua iia, re babꞌoa gꞌana Jaꞌa.  
\q3 Pe èèna na Jaꞌa tao musu èu pahaha iisi, toke ra bisa boe dedꞌe kètu mi èu.’ ”\x + \xo 12:36 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 110:1\x*   
\p
\v 37a De èdhi teꞌa, na, dhèu aae Daud paroa Kristus èèna, peka na, ‘Lamatua’ na. Nèti èèna ka, ladhe dhèu sèra peka, na, Kristus èèna dhoka ana-èpu Daud di, èèna dꞌai mèka. Lula Nèngu èèna jꞌajꞌi lamatua nèti Daud kahèi.”   
\s1 Yesus peka na, pajiko paie mese agama dhu kapodꞌe-kabèli sèra  
\r (Mateos 23:1-36, Lukas 20:45-47)  
\p
\v 37b Ropa Yesus peka nare sèmi èèna, dhèu ae sèra dꞌèi titu kèna nanene Ne.  
\v 38 Ka Yesus peka hari si, “Miu hudꞌi pajiko paie ku mese agama. Rèngu dꞌèi pasia pake kodho madhera dꞌai rai, lasi paraga dènge dhèu ae, sèna ka dhèu dhu rèdhi rèngu sèra, koa si, peka na, ‘Ladhe ku laa! Dhèu sèra, dhèu kapai!’  
\v 39 Ladhe sèmi rèngu maso asa èmu manèngi-mangajꞌi, do lasi raꞌa-sisi, ra tenge era madhèdi dhu beꞌa risi, sèna ka dhèu ae rèdhi si.  
\v 40 De hua iia mi pajiko paie! Rèngu kapodꞌe-kabèli bhèni balu ho parame rare èmu bhèni balu sèra. Te ngaa ètu madha dhèu ae, rèngu pahuni bhabhelu ra sèra dènge jꞌara titu ho sabajꞌa pamadhera aae, sèna ka dhèu peka na, rèngu se dhèu mola. Te ngaa limuri mai, na, Ama Lamatua hia huku dhu bia risi asa rèngu.”   
\s1 Bhèni balu hia doi kolete dhu ae risi  
\r (Lukas 21:1-4)  
\p
\v 41 Èle èèna ka, Yesus laꞌe madhèdi patangara dènge boaraka derma ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Na ladhe dhèu mai pamaso doi kolete asa dꞌara boaraka èèna. Ka Na ladhe dhèu kaja sèra parèu doi ae.  
\v 42 Te ngaa abhu bhèni balu èci dhu dènge boe ngaa-ngaa èci sa mai manèngi-mangajꞌi, ka na pamaso dua doi asa dꞌara boaraka èèna. Dua doi dhu na pamaso èèna, kabꞌua ciki oodꞌe di.   
\p
\v 43 Èle èèna ka, Yesus gape ana madhutu Na, ka Na peka, “Mi ladhe ku bhèni balu dhu dènge boe ngaa-ngaa nèi. Na pamaso dhoka dua doi di, te ngaa nèngu hia risi eele nèti dhèu leo sèra.  
\v 44 Dhèu leo sèra hia kolete nèti doi sisa rèngu. Te ngaa bhèni balu ne hia aaꞌi mèu-mèu doi nèngu asa Lamatua.”   
\c 13  
\s1 Yesus peka mema, na, bèli-camèdꞌa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi guri eele  
\r (Mateos 24:1-2, Lukas 21:5-6)  
\p
\v 1 Èle èèna ka, Yesus dènge ana madhutu Na sèra kalua nèti dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ropa rèngu dꞌai liꞌu, hèia ana madhutu Na èci pajꞌujꞌu asa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, ka na peka, “Ama! Ladhe ku Èmu neꞌe! Ra tao rare, saraga bia. Ra pagodꞌo rare hadhu sèra, mera titu kèna!”   
\p
\v 2 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Èmu ne mema saraga titu kèna! Te nèbhu heka, dhèu paguri eele ne. Ka hadhu-hadhu sèra, èci sa pamadhèdi heka ètu dedha èci.”   
\s1 Tadha-tadha èle rai-haha  
\r (Mateos 24:3-14, Lukas 21:7-19)  
\p
\v 3 Èle èèna ka, Yesus si lasi asa ledhe Saitun, ka Na madhèdi ètu era dhu patangara dènge Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Hèia Petrus, Yakobis, Yohanis dènge Anderias mai padhai lii dènge Yesus.  
\v 4 Ra karèi, aku rèngu na, “Ama! Lole hari ku, lii dhu Ama ku peka dènge jiꞌi deo na. Lodꞌo mia sèra sa jꞌajꞌi? Aa tadha-tadha na, samia?”   
\p
\v 5 Hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Sadꞌi miu pajiko paie-iie, sèna ka baku lèke tipu.  
\v 6 Te ladhe èèna na, dhèu ae mai tèbꞌa kakara, ho ra peka na, ‘Jaꞌa ne Kristus, Dhèu dhu Ama Lamatua moa nèti uru ka mai.’ Aa ra leko-monya dhèu ae.  
\v 7 Ladhe miu mèdhi dhèu pamusu, do tadèngi lii lolo dhèu papara-pakèjꞌi dènge pakasiro ètu mia-mia, miu baku madhaꞌu kahèi. Sèra sa hudꞌi jꞌajꞌi uuru ku. Te ngaa lodꞌo èle rai-haha èèna dhae dꞌai mèka.  
\v 8 Dhèu nèti ca suku mai pamusu dènge suku leo, rai èci mai pamusu dènge rai leo. Ètu mia-mia, jꞌajꞌi rai opo dènge kabake-manganga. Sèra sa jꞌajꞌi tadha sama sèmi dhèu bhèni èci dhu kabake pèdꞌa neo nara iisi.   
\p
\v 9 De hua iia, na, miu mage-mage! Te èèna na dhèu mai kèpa miu, ho ra nuni asa dhèu paredha agama dhu pamaꞌète lii agama. Aa ra game miu ètu dꞌara èmu-èmu manèngi-mangajꞌi. Ho èèna na rèti miu asa madha dhèu dhu dènge koasa, lula miu madhutu Jaꞌa. Te ngaa beꞌa kahèi, neꞌe ne miu abhu tebho ho peka kolongara Jaꞌa mi rèngu.  
\v 10 Te dhèu unu Ama Lamatua hudꞌi lasi uuru ku lole Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa mi suku aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne, heka lodꞌo èle rai-haha ne dꞌai kèna.  
\v 11 Sanèdꞌe, ee! Ladhe ra èki rèti miu asa era pamaꞌète lii langu, miu baku madhaꞌu, peka na, ‘Èèna na jaꞌa neo padhai lii ngaa? Do, jaꞌa neo dhaa ngaa?’ Ladhe dꞌai lodꞌo èèna, miu padhai lii madhutu ngaa dhu Roh Mola-Mèci Ama Lamatua peka dènge miu.\x + \xo 13:11 \xt Mateos 10:17-20, Lukas 12:11-12\x*   
\p
\v 12 Ètu dꞌara èmu cue, ladhe abhu dhèu dhu parcaya Jaꞌa, èèna na aꞌari nèngu tenge jꞌara ho pamadhe ne. Sèmi èèna kahèi, ladhe abhu ana dhu parcaya Jaꞌa, èèna na ama dꞌèlu na tenge jꞌara ho pamadhe ne. Sèmi èèna kahèi, ladhe abhu ina-ama dhu parcaya Jaꞌa, èèna na ana dꞌèlu rèngu tenge jꞌara ho pamadhe si.  
\v 13 De èèna na, dhèu dꞌèi boe miu, taga miu madhutu Jaꞌa. Te ngaa dhèu cee dhu bisa taha toke dꞌai èle lodꞌo èèna, tatu Ama Lamatua hia mamuri mi nèngu.”\x + \xo 13:13 \xt Mateos 10:22\x*   
\s2 Jꞌaga mamuri miu, te lodꞌo èle rai-haha dètu le  
\r (Mateos 24:15-28, Lukas 21:20-24)  
\p
\v 14 Yesus tuhu hari lii padhai Na, aku Nèngu na, “Èèna na, abhu dhèu èci dhu bhelu-katubꞌa risi eele mai. Ho na mai maso ka titu ètu era laluri ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, dhu madhutu iia-iia na, nèngu bisa boe ètu era èèna, ho na pahera era èèna. Nèti èèna ka, Ama Lamatua tèke eele era èèna. Ladhe miu mèdhi le sèmi èèna, na, mi pajiko paie-iie! (Cee dhu baca lii neꞌe, pajiko paie kahèi!) Èèna jꞌajꞌi mi tadha, peka na, lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra, dètu ae le. Ladhe mèdhi sèmi èèna, na, dhèu-dhèu ètu propensi Yudea lega-rai asa kolo ledhe lasi.\x + \xo 13:14 \xt Daniel 9:27, 11:31, 12:11\x*  
\v 15 Rèngu hudꞌi rai pamèri-mèri, sèna ka baku abhu jꞌajꞌèra. Ladhe dhèu mai le asa liꞌu, lèpa ia ka rare mèdha asa dꞌara èmu.  
\v 16 Sèmi èèna kahèi, dhèu ètu dꞌara oka, baku lèpa èmu rare mèdha-papake.\x + \xo 13:16 \xt Lukas 17:31\x*  
\v 17 Dhu jꞌèra risi, dhèu bhèni dhu dènge babia, dènge ina dhu pasusu ana rara iisi hiu, lula rèngu rai rare boe.  
\v 18 De hua iia risi miu sabajꞌa, sèna ka lodꞌo jꞌajꞌèra sèra baku lèke dènge hèru èjꞌi lai.  
\v 19 Te jꞌajꞌèra lodꞌo èèna, bia titu kèna! Mulai nèti Ama Lamatua tao rai-haha, toke dꞌai sange neꞌe, dhèu rèdhi mèka jꞌajꞌèra dhu bia sèmi èèna. Jꞌajꞌèra bia sèmi èèna, lodꞌo limuri, jꞌajꞌi heka hari.\x + \xo 13:19 \xt Daniel 12:1, Rai-haha Rupa Hiu 7:14\x*  
\v 20 Ladhe Ama Lamatua pabꞌabꞌe boe lodꞌo jꞌajꞌèra sèra, abhu boe dhèu èci sa dhu mamuri. Te ngaa, taga Ama Lamatua sue dhèu dhu Na hagꞌe nare sèra, ka Na pabꞌabꞌe lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra sèra.   
\p
\v 21 Ladhe lodꞌo dꞌai na, miu tadèngi dhèu mai peka, aku rèngu na, ‘Ladhe ku! Kristus ètu neꞌe!’ Aa dhèu leo hari peka, aku rèngu na, ‘Aadꞌo! Kristus ètu nèi!’ Miu baku nanene kahèi!  
\v 22 Te ladhe èèna na, dhèu mai ho tèbꞌa kakara, peka na, ‘Jaꞌa ne, Kristus!’ Aa cahagꞌe hari peka na, ‘Jaꞌa ne, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua.’ Èèna na ra tao tadha malaa ae-ae dènge koasa nidhu, ho kapodꞌe-kabèli dhèu. Rèngu patangi-tenge jꞌara sèna ka dhèu unu Ama Lamatua lèke tipu kahèi!  
\v 23 Nèti èèna ka, miu pajiko paie-iie! Mema lodꞌo jꞌajꞌèra bia èèna dꞌai mèka, te ngaa Jaꞌa pasanèdꞌe uuru miu!”   
\s2 Mamai Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa  
\r (Mateos 24:29-31, Lukas 21:25-28)  
\p
\v 24 Èle èèna ka, Yesus peka hari dènge ana madhutu Na sèra, aku Nèngu na, “Ladhe èle lodꞌo jꞌajꞌèra sèra, na,  
\q1 ‘Madha lodꞌo jꞌajꞌi maroga,  
\q2 aa hèru heo heka.\x + \xo 13:24 \xt Yesaya 13:10, Yeskial 32:7, Yoel 2:10,31, 3:15, Rai-haha Rupa Hiu 6:12\x*   
\q1
\v 25 Hua hètu-hua hètu bèbha nèti dedha-liru mai,  
\q2 aa koasa-koasa ètu dedha-liru jꞌajꞌi kaco-balo.’\x + \xo 13:25 \xt Yesaya 34:4, Yoel 2:10, Rai-haha Rupa Hiu 6:13\x*   
\p
\v 26 Èle èèna, heka dhèu ladhe rèdhi Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne. Èèna na Jaꞌa mai dènge raꞌi-liru nèti dedha. Hèia dhèu aaꞌi-aaꞌi ladhe rèdhi aꞌèra dènge dadedha Jaꞌa.\x + \xo 13:26 \xt Daniel 7:13, Rai-haha Rupa Hiu 1:7\x*  
\v 27 Ka Jaꞌa paredha ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga, ho puru lasi oru-kaboko dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌa hagꞌe kore nèti mia-mia ètu rai-haha ne; nèti suu haa dꞌai suu dhimu, nèti suu badae toke dꞌai suu balèu.”   
\s2 Lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra, jꞌajꞌi tadha mamai Lamatua Yesus  
\r (Mateos 24:32-35, Lukas 21:29-33)  
\p
\v 28 Yesus tuhu hari lii padhai Na, peka na, “Jaꞌa kore upama nèti ana aajꞌu. Ladhe rèu na mulai karara, èèna tadha hèru hadhu dètu le!  
\v 29 Sèmi èèna kahèi, ladhe miu mèdhi lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra sèra jꞌajꞌi, sama sèmi lii peka Jaꞌa deo na, èèna jꞌajꞌi mi tadha, peka na, mamai Jaꞌa dètu ae le.  
\v 30 Neꞌe ne Jaꞌa peka dènge miu kèna! Nèti dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri se, èèna na abhu cahagꞌe dhu dhae madhe mèka, te lodꞌo-lodꞌo dhu pènu dènge jꞌajꞌèra na dꞌai le.  
\v 31 Masi ka liru dènge rai-haha ne ele, te ngaa lii holo-nori Jaꞌa ele boe, toke dꞌai mia-mia laꞌe.”   
\s2 Dhèu èci sa reꞌa boe lodꞌo mamai Yesus  
\r (Mateos 24:36-44)  
\p
\v 32 Yesus tuhu hari lii, peka na, “Dhèu èci sa reꞌa boe lodꞌo do jam dhu Jaꞌa mai hari. Ana pajuu Ama Lamatua ètu sorga sèra reꞌa boe kahèi. Jaꞌa mesa ku, keꞌa boe kahèi. Dhoka Ama Ku mesa Na di, dhu neꞌa.\x + \xo 13:32 \xt Mateos 24:36\x*  
\v 33 Nèti èèna ka, miu aaꞌi-aaꞌi mi hudꞌi pajiko paie, lula miu meꞌa boe lodꞌo dꞌai na.   
\p
\v 34 Nèbhu heka, Jaꞌa laku tèke eele miu kèna, te ngaa èèna na Jaꞌa mai hari. Sama sèmi dhèu dhu laꞌe tèke eele èmu nèngu, ho laꞌe asa rai kajꞌèu. Na pua ana-ana nèngu jꞌaga paie èmu. Aa na bagi hia si sasabꞌa. Ka na paredha ana madhenga èmu, sèna ka na jꞌaga paie, toke dꞌai nèngu lèpa hari.\x + \xo 13:34 \xt Lukas 12:36-38\x*  
\v 35 Miu hudꞌi jꞌaga mèda-mèu kahèi, lula miu meꞌa boe lodꞌo mia Jaꞌa mai hari, sama sèmi ana madhenga èmu neꞌa boe lodꞌo lamatua èmu na lèpa. Lèpa lodꞌo nihia, talora mèda, oe mèu, lodꞌo rea, do lodꞌo nètu; miu meꞌa boe jam èèna.  
\v 36 Mage dhoka na mai sahèka, te abhu miu dhu bhèjꞌi luu era.   
\p
\v 37 De, ngaa dhu Jaꞌa peka dènge miu neꞌe, Jaꞌa peka lème dènge dhèu leo kahèi, ‘Miu hudꞌi pajiko paie, ho mi soru mamai Jaꞌa.’ ”  
\p [Dꞌai sange neꞌe ka, Lamatua Yesus padhai lii lula-nèti lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra dhèu rai-haha, dènge ana madhutu Na sèra ètu ledhe Saitun.]   
\c 14  
\s1 Dhèu aae-dhèu kapai tenge jꞌara ho kèpe Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:1-5, Lukas 22:1-2, Yohanis 11:45-53)  
\p
\v 1-2 Èle èèna ka, kètu agama Yahudi dènge mese agama sèra tenge jꞌara neo kèpe Yesus dènge mau-mau. Te rèngu neo pamadhe Ne. Te ngaa ètu dꞌara padhue èèna, ra peka na, “Taha ku! Baku parai kèpe Ne, lula lodꞌo kalela dètu le. Mage dhoka dhèu ae sèra patao dènge èdhi.”  
\p Rèngu padhai lii sèmi èèna, lula dii dua lodꞌo ka, dꞌai lodꞌo kalela dhèu Yahudi, dhu biasa ra peka na, ‘Paska’ dènge ‘Pesta Roti dhu pake boe Ragi’. Kalela se pasanèdꞌe rèngu lodꞌo bèi-baki ra kalua nèti rai Masir.\x + \xo 14:1-2 \xt Kalua nèti Masir 12:1-27\x*   
\s1 Bhèni dhu pasuti èi hèu mèngi dhu kabꞌua mi Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:6-13, Yohanis 12:1-8)  
\p
\v 3 Ètu rae Betania, abhu ca dhèu ngara na Simon. Uru èèna, dhèu madenge dènge ne, lula nèngu pèdꞌa kusta. Te ngaa limuri ne, èle le nèti papèdꞌa na.  
\p Hèia lodꞌo kalela dhae dꞌai mèka, na, Yesus dènge ana madhutu Na sèra lasi raꞌa-rinu ètu èmu Simon. Ètu talora raꞌa-rinu era, dhèu bhèni èci mai paraga Yesus. Nèdꞌu dènge boto èci dhu ra tao nèti hadhu. Isi boto ne, èi hèu mèngi asli dhu kabꞌua titu kèna, dhu ra tao nèti amo aajꞌu hèu mèngi.\f + \fr 14:3 \ft Kabꞌua èi hèu mèngi ne, èci èèna ka dènge gaji tuka dꞌara ca tèu. Alkitab lii Yunani peka na, èi hèu mèngi ne, kabꞌua na 300 \ft \+it denari\+it*. Aa ngara na \+it nardos\+it*, dhu uru èèna, dhèu tao nèti amo aajꞌu hèu mèngi. Alkitab lii Idhonesia peka na ‘narwastu’. Aa boto èèna, tao nèti hadhu dhu bisa pae. Boto ne kabꞌua kahèi. Alkitab lii Yunani peka na, boto ne, ra tao nèti hadhu, ngara na \+it alabastros\+it*. Alkitab lii Idhonesia peka na, ngara hadhu ne ‘batu pualam’. Ladhe kahèi ètu \+it Lukas\+it* 7:37-38.\f* Hèia bhèni ne pamae hèbꞌa boto èèna, ka na pasuti èi hèu mèngi mi kètu Yesus, ho jꞌajꞌi mi tadha, peka na, nèngu pakabꞌua Yesus.   
\p
\v 4 Te ngaa ètu èèna, abhu dhèu leo dhu raꞌa-rinu paꞌèci kahèi. Ropa dhèu se rèdhi dhèu bhèni ne tao sèmi èèna, hèia ra nasa. Ka ra padhai lii padedha iisi, peka na, “Ngaa ka unu bhèni nèi? Na bhori eele èi hèu mèngi kabꞌua aae èèna!  
\v 5 Beꞌa risi nèngu pahie èi hèu mèngi èèna, ho laꞌe papala doi ae sèra, mi dhèu dhu dènge boe unu. Te kabꞌua èi hèu mèngi ne, èci èèna ka dènge gaji tuka dꞌara ca tèu.” Hèia ra jèke bhèni ne.   
\p
\v 6 Te ngaa Yesus bꞌala lii rèngu, aku Nèngu na, “Miu baku pasusa bhèni ne! Hudꞌi laa! Jaꞌa karejꞌe lula nèngu pasuti le ngiꞌu Jaꞌa dènge èi hèu mèngi neꞌe!  
\v 7 Dhèu kasia sèra, bèli-bèli ètu talora miu. De lodꞌo mia èèna ka dhu miu lake mere, na, miu bisa soru-bara si. Te ngaa nèbhu heka, Jaꞌa paꞌèci heka dènge miu.\x + \xo 14:7 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 15:11\x*  
\v 8 Mamuri Jaꞌa nèbhu heka ètu rai-haha ne. Dènge tatao bhèni ne, nèngu lalau ngiꞌu Jaꞌa, sama sèmi nèngu pahèu mèngi mema ngiꞌu aae Jaꞌa, ho padhane.  
\v 9 Miu patadhe, ee! Èèna na, ladhe dhèu lole Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua ètu mia-mia, na, ra palolo kahèi tatao beꞌa bhèni neꞌe. Sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi sanèdꞌe nèngu.”   
\s1 Yudas paneꞌa lii dènge dhèu ho pahie eele Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:14-16, Lukas 22:3-6)  
\p
\v 10 Èle èèna ka, abhu ca dhèu nèti ana madhutu Yesus dhèu canguru dua sèra, ngara na Yudas Iskariot. Nèngu kalua laꞌe tenge kètu agama Yahudi sèra ho neo pahie Yesus mi rèngu. Ropa na paraga dènge rèngu, ka na peka naneo na.  
\v 11 Lodꞌo kètu agama sèra tadèngi naneo Yudas, ka ra karejꞌe titu kèna. Hèia ra jaji, peka na, “Ladhe èu neo pahie Yesus dènge jiꞌi, tatu jiꞌi bꞌae.” Hèia Yudas kalua, ka na mulai tenge jꞌara ho pahie Yesus.   
\s1 Lamatua Yesus naꞌa kalela Paska dènge ana madhutu Na  
\r (Mateos 26:17-25, Lukas 22:7-14,21-23, Yohanis 13:21-30)  
\p
\v 12 Lodꞌo èèna, lèke dènge lodꞌo partama nèti lodꞌo kalela dhèu Yahudi. De dꞌara lodꞌo èèna, rèngu tema tunu roti dhu dènge boe ragi, aa roro kahibꞌi-kalèbho kahèi. Hèia ana madhutu Yesus sèra mai karèi Ne, aku rèngu na, “Ama! Doe neꞌe ne, lodꞌo kalela Paska èdhi kèna. De Ama neo jiꞌi lalau era kalela Paska ètu mia?”   
\p
\v 13 Hèia Yesus pua ana madhutu Na dhèu dua, aku Nèngu na, “Miu lami uuru ku asa dꞌara kota. Ètu nèi, miu paraga dènge dhèu mone èci, dhu pasae èi dꞌara gꞌala iiki cue. Lami madhutu ne nèti limuri.  
\v 14 Ladhe na maso asa èmu mia èèna ka, na, miu madhutu ne asa dꞌara. Hèia miu peka mi lamatua èmu èèna, sèmi neꞌe, ‘Ama Mese jiꞌi manèngi kama èci, ho Na neo tao kalela Paska dènge ana madhutu Nèngu.’  
\v 15 Pe dhèu èèna pajꞌujꞌu kama aae èci ètu èmu dedha na, dhu na sadia nare le. De miu dua mi dhoka lami lalau ngangaꞌa di.”   
\p
\v 16 Hèia dua ra lasi ka asa dꞌara kota. Dꞌai nèi, rèngu rèdhi tareꞌa, sama sèmi ngaa dhu Yesus moa deo na. Ka ra sadia aaꞌi-aaꞌi, ho Yesus si raꞌa kalela Paska ètu era èèna. Èle èèna ka, dua ra lasi paroa Yesus si.   
\p
\v 17 Ropa lodꞌo oe cèna, hèia Yesus dènge ana madhutu dhèu canguru dua sèra dꞌai era èèna.  
\v 18 Ka ra madhèdi raꞌa sama-sama. Ètu talora raꞌa era, Yesus padhai lii dènge si, aku Nèngu na, “Miu nanene ku! Èèna na dhèu èci nèti miu se pahie eele Jaꞌa mi dhèu leo.”\x + \xo 14:18 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 41:10\x*   
\p
\v 19 Ropa tadèngi lii èèna, ana madhutu Yesus sèra cagꞌagꞌa dènge manyasa. Ka rèngu èci-èci mulai karèi Yesus, peka na, “Dhèu dhu Ama peka èèna, jaꞌa aadꞌo, sina ma?”   
\p
\v 20 Hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Dhèu dhu cèbꞌu roti palere-lere dènge Jaꞌa asa dꞌara mago ne, nèngu ka dhu pahia Jaꞌa.  
\v 21 Mi sanèdꞌe! Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Jaꞌa hudꞌi madhe ku, sama sèmi dhu suri tèke le, ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua. Te ngaa kasia, dhèu dhu neo pahia Jaꞌa èèna, bèli-camèdꞌa nèngu dui nare pala na! Hua iia risi, ina na baku nara iisi ne!”   
\s2 Lamatua Yesus peka na, roti dènge èi anggor jꞌajꞌi mi tadha ho èdhi sanèdꞌe Ne  
\r (Mateos 26:26-30, Lukas 22:14-20, 1 Korintus 11:23-25)  
\p
\v 22 Ropa rèngu ètu talora raꞌa era, Yesus nare roti cue, hèia Na manèngi makasi mi Ama Lamatua. Ka Na pamae roti ne, hèia Na jꞌole asa ana madhutu Na sèra. Ka Na peka na, “Roti neꞌe ne, ngiꞌu Jaꞌa kèna. Mere ho miꞌa.”   
\p
\v 23 Èle èèna ka, Na nare galaa dhu isi dènge èi hua anggor. Na manèngi makasi mi Ama Lamatua kahèi. Ka Na jꞌole galaa èèna asa ana madhutu Na, sèna ka rinu.  
\v 24 Hèia Na peka, “Èi anggor neꞌe ne, raa Jaꞌa kèna, dhu suti sèna ka hia mamuri mi dhèu ae. Raa ne, jꞌajꞌi mi tadha ho pasanèdꞌe, peka na, ngaa dhu Ama Lamatua moa le èèna, limuri ne jꞌajꞌi le tareꞌa. Mere ho minu ka!\x + \xo 14:24 \xt Kalua nèti Masir 24:8, Yermia 31:31-34\x*   
\p
\v 25 Mi sanèdꞌe paie! Nèti mèda neꞌe ne, Jaꞌa kinu heka èi anggor. Toke dꞌai Jaꞌa dènge Ama Ku ngèdꞌu paredha sama-sama ètu sorga, heka kinu hari kèna.”   
\p
\v 26 Èle èèna ka, ra sodꞌa lii sodꞌa èci, ho ra koa-kio kolongara Ama Lamatua. Ka mèda èèna kahèi, lasi dènge asa ledhe Saitun.   
\s1 Lamatua Yesus peka uuru, na, bèli-camèdꞌa Petrus pasili Nèngu  
\r (Mateos 26:31-35, Lukas 22:31-34, Yohanis 13:36-38)  
\p
\v 27 Ètu dꞌara kakako rèngu èèna, Yesus padhai lii, peka na, “Dꞌara mèda neꞌe ne, miu aaꞌi-aaꞌi mi rai tèke eele Jaꞌa mesa Ku. Sama sèmi dhu ra suri le ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, peka na,  
\q1 ‘Èèna na Ama Lamatua pamadhe ana madhenga badha,  
\q2 ka kahibꞌi-kalèbho na rai pajꞌala asa haa, asa dhimu.’\x + \xo 14:27 \xt Sakaria 13:7\x*   
\p
\v 28 Èèna na Jaꞌa madhe tareꞌa. Te ngaa lodꞌo Jaꞌa mamuri hari, Jaꞌa laku uru nèti miu asa propensi Galilea!”\x + \xo 14:28 \xt Mateos 28:16\x*   
\p
\v 29 Ka Petrus bꞌala, peka na, “Ama! Masi ka dhèu leo rai eele Ama, te ngaa jaꞌa rai boe!”   
\p
\v 30 Hèia Yesus dhaa, “Petrus! Mu patadhe! Mèda neꞌe kahèi, manu kokotoo dꞌai mèka dua hari, te ngaa èu pasili le Jaꞌa tèlu hari, peka na, èu tadhe boe Jaꞌa!”   
\p
\v 31 Ka Petrus pajèka dènge Ne, peka na, “Aadꞌo sèmi èèna, Ama! Ladhe Ama madhe, jaꞌa madhe dènge Ama kahèi. Te ngaa Jaꞌa pasili boe Ama, aa rai eele boe!”  
\p Angalai Petrus sèra lii èci èèna kahèi.   
\s1 Lamatua Yesus manèngi-mangajꞌi ètu dꞌara oka Getsemani  
\r (Mateos 26:36-46, Lukas 22:39-46)  
\p
\v 32 Hèia Yesus si lasi dꞌai dꞌara oka cue ètu ledhe Saitun, ngara na ‘Getsemani’. Dꞌai èèna, hèia Yesus peka dènge ra, “Miu madhèdi mate Jaꞌa mi neꞌe. Jaꞌa neo laku manèngi-mangajꞌi asa nèi.”   
\p
\v 33 Ka Yesus gale nèti Petrus, Yakobis, dènge Yohanis lasi dènge Ne. Mulai nèti èèna ka, Na rasa dꞌara Nèngu maꞌète laho mae-mae.  
\v 34 Hèia Na peka dènge ana madhutu Na sèra, aku Nèngu na, “Dꞌara Jaꞌa pèdꞌa titu kèna! Jaꞌa rasa sèmi oe madhe sa. Miu madhèdi mate mi neꞌe.”   
\p
\v 35-36 Hèia laꞌe ako kajꞌèu ciki nèti era èèna, ka Na patitu kètu urutuu Na ètu rai, ka Na sabajꞌa, peka na, “Ama pasue! Ladhe sèmi Ama dꞌèi, na, Jaꞌa baku pasae jꞌajꞌèra neꞌe dꞌai madhe. Jaꞌa keꞌa le, ètu madha Ama, abhu boe ngaa èci sa dhu Ama bisa boe tao. De ladhe bisa, na, Ama pakajꞌèu eele babia neꞌe nèti kabela-kao Jaꞌa. Masi ka sèmi èèna, baku madhutu dadꞌèi Jaꞌa; te ngaa hudꞌi madhutu dadꞌèi Ama Ku ka laa.”   
\p
\v 37 Èle èèna ka, Na lèpa asa ana madhutu Na, dhèu tèlu sèra, te ngaa ra bhèjꞌi luu. Hèia Na parèi si, ka Na padhai lii dènge Petrus, peka na, “Petrus!\f + \fr 14:37 \ft Alkitab lii Yunani suri, peka na, ‘Simon’ ètu neꞌe. Simon ne, ngara Petrus dhu leo.\f* Èu bhèjꞌi, do? Jaꞌa nèbhu boe ètu nèi, te ngaa miu bisa boe beke mate Jaꞌa ciki sa!  
\v 38 Kèdꞌi ho pamako musi madha èu. Kèdꞌi ka, ho beke dènge Jaꞌa! Dꞌara miu neo tao beꞌa kahèi, te ngaa ngiꞌu miu roe. De beꞌa risi miu sabajꞌa, sèna ka ladhe miu lèke dadugu-rariu, miu baku manahu.”\x + \xo 14:38 \xt 1 Korintus 10:13\x*   
\p
\v 39 Èle èèna ka, Yesus laꞌe manèngi-mangajꞌi ca tèka hari. Nèngu manèngi hari mi Ama Lamatua, aku Nèngu na, “Ama! Ladhe bisa, na, Ama pakajꞌèu eele babia ne nèti Jaꞌa. Te ngaa hudꞌi madhutu dadꞌèi Ama Ku ka laa.”  
\v 40 Ka Na lèpa hari asa era ana madhutu Na dhèu tèlu sèra. Te ngaa rèngu bhèjꞌi hari le, lula musi madha ra sakaa titu kèna. Hèia Na parèi hari si, te ngaa rèngu reꞌa boe dhaa sèmi ngaa mi Nèngu.   
\p
\v 41 Hèia Yesus tèke eele si, ka laꞌe manèngi-mangajꞌi dꞌai tèlu hari kèna. Èle èèna ka, Na lèpa laꞌe parèi ana madhutu Na sèra. Na peka, “Miu bhèjꞌi taruu era? Sange èèna ka laa! Kèdꞌi ka! Te dhèu dhu neo pahie Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, nuka mai dènge angalai nèngu sèra. Rèngu mai kèpe Jaꞌa, ho saraka mi dhèu bhelu-katubꞌa si.  
\v 42 Kèdꞌi ka! Pamako musi madha miu, ho ladhe ku asa nèi! Dhèu dhu neo pahie Jaꞌa ne, nuka mai nèi. Mai ho lati paraga dènge si!”   
\s1 Ra kèpe Yesus  
\r (Mateos 26:47-56, Lukas 22:47-53, Yohanis 18:3-12)  
\p
\v 43 Ropa Yesus padhai lii era, hèia Yudas dꞌai madha Yesus dènge dhèu ae titu kèna. Rèngu mai rèti dènge hela dènge cèki, ho kèpe Yesus. Dhèu se tao sèmi èèna, lula ra madhutu lii paredha nèti kètu agama Yahudi, mese agama, dènge dhèu heka-dhèu heka adꞌa sèra.  
\v 44 Yudas hia mema tadha mi dhèu ae se, peka na, “Ladhe dꞌai nèi, jaꞌa uu cee, na, Nèngu kèna. De mi kèpe Ne.”   
\p
\v 45 Ropa Yudas si dꞌai era èèna, na laꞌe asa madha Yesus. Ka na lii, aku nèngu na, “Ama mese!” Hèia na liku nare Yesus, ka na uu Ne.  
\v 46 Hèia dhèu ae sèra ara asa madha Yesus, ka ra kèpe Ne.   
\p
\v 47 Te ngaa ana madhutu Yesus èci bete hela na, ka na pare pamaꞌète rèu dhilu dhèu èci. Dhèu dhu nuꞌa ne, ènu nèti kètu kapai risi agama Yahudi.  
\v 48 Hèia Yesus peka dènge dhèu ae dhu mai kèpe Nèngu sèra, aku nèngu na, “Tasamia? Miu ngee, na, Jaꞌa ne dhèu bhelu, do? Ka miu mai kèpe Jaꞌa mèti hela dènge cèki?  
\v 49 Bèli-bèli Jaꞌa ajꞌa miu ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, te ngaa miu èci sa kèpe boe Jaꞌa. Mai ka, kèpe Jaꞌa! Te jꞌara ne jꞌajꞌi sèmi dhu suri tèke le ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua.”\x + \xo 14:49 \xt Lukas 19:47, 21:37\x*   
\p
\v 50 Ana madhutu Yesus sèra madhaꞌu titu kèna. Hèia ra rai tèke eele Yesus mesa Na ètu èèna.   
\p
\v 51-52 Ètu era èèna, abhu ana mone ngèru èci kahèi dhu madhutu Yesus re limuri. Ana ne pahutu isi na dènge sigꞌi ca bèla. Dhèu sèra neo kèpe ne kahèi, ka na rai tèke eele sigꞌi na ètu kacui-aai dhèu sèra, lula na madhaꞌu. Hèia na rai dènge boe mèdha-papake ètu ua na.   
\s1 Ra rèti Lamatua Yesus asa ama-ama jꞌue lii langu agama Yahudi  
\r (Mateos 26:57-68, Lukas 22:54-55,63-71, Yohanis 18:13-14,19-24)  
\p
\v 53 Èle èèna ka, ra rèti Yesus asa èmu kètu kapai risi agama Yahudi. Ètu èèna, dhèu kapai sèra pakaboko le. Rèngu sèra, nuka: kètu agama Yahudi, mese agama, dènge dhèu heka-dhèu heka adꞌa sèra.   
\p
\v 54 Ropa ra kèpe rèti Yesus, Petrus madhutu mau-mau nèti limuri. Hèia na maso kahèi dꞌai madha èmu kètu kapai risi agama Yahudi, ka na madhèdi manyiru ai sama-sama dènge dhèu jꞌaga ètu sèra.   
\p
\v 55 Ètu dꞌara èmu èèna, kètu agama Yahudi sèra padhue dènge dhèu-dhèu dhu madhèdi jꞌue lii langu agama. Ra patangi-tenge bukti ho pamanahu Yesus, lula ra neo pamadhe Ne. Te ngaa rèngu abhu boe bukti èci sa.  
\v 56 Ka ra paroa dhèu ae asa madha ho jꞌajꞌi sakasii, sèna ka neo pabèbhe Yesus. Te ngaa lii sakasii rèngu sèra, èci dènge èci pamèci boe.   
\p
\v 57 Abhu pèri-pèri dhèu sakasii leo dhu kèdꞌi titu, ka ra pakapodꞌe lii, peka na,  
\v 58 “Jiꞌi tadèngi dhèu neꞌe peka na, ‘Èèna na Jaꞌa paguri eele Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi dhu dhèu rai-haha tao dènge kacui-aai ra. Te ngaa èle tèlu lodꞌo ka, Jaꞌa patitu kore hari le Èmu èèna, dènge boe pake kacui-aai dhèu.’ ”\x + \xo 14:58 \xt Yohanis 2:19\x*  
\v 59 Te ngaa lii lolo rèngu sèra èci dènge èci baka-leo hua.   
\p
\v 60 Hèia kètu kapai risi agama Yahudi èèna, kèdꞌi titu ètu talora dhèu ae dhu madhèdi ètu sèra. Ka na karèi Yesus, aku nèngu na, “Dhèu ae mai le galaa Èu. Nga tao ka Èu mau-mau, moꞌo boe dhaa lii galaa sèra?”   
\p
\v 61 Te ngaa Yesus mau-mau, lii boe ca hèbꞌa sa. Èle èèna ka, kètu kapai risi agama Yahudi ne, karèi hari Ne ca tèka, “Èu peka ku laa! Tareꞌa-reꞌa Èu ne Kristus, Ana Ama Lamatua dhu Na moa nèti uuru èèna, do?”   
\p
\v 62 Ka Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Mema tareꞌa sèmi èèna! Nèngu èèna ka, Jaꞌa ne! Bèli-camèdꞌa miu ladhe mèdhi Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, madhèdi re babꞌoa gꞌana Ama Lamatua ètu sorga. Koasa Nèngu kapai risi eele! Ladhe èèna na, Jaꞌa dènge Nèngu, ngèdꞌu paredha sama-sama. Èle èèna na, Jaꞌa puru mai nèti sorga dènge raꞌi-liru.”\x + \xo 14:62 \xt Daniel 7:13\x*   
\p
\v 63 Ropa tadèngi nare lii padhai Yesus, kètu kapai risi agama Yahudi ne nasa titu kèna, hèia na ciu pamae kodho madhera ètu ua na. Ka na pajèka peka dènge dhèu-dhèu dhu madhèdi ètu sèra, aku nèngu na, “Èdhi parluu heka sakasii!  
\v 64 Miu tadèngi le dènge roꞌa dhilu miu, si? Nèngu unu Na ka dhu peka sèmi èèna! Nèngu padedha iisi Na, jꞌajꞌi Ana Ama Lamatua. Lii neꞌe ne, lii dhu paꞌele iie kolongara Ama Lamatua! Madhutu atora agama èdhi, dhèu dhu tao iisi na sama sèmi Ama Lamatua, dhèu èèna hudꞌi lèke huku madhe ku! De mi pamaꞌète tasamia?”  
\p Hèia rèngu aaꞌi-aaꞌi pamaꞌète, peka na, “Dhèu neꞌe ne, tareꞌa-reꞌa sala! De Nèngu ne hudꞌi lèke huku pamadhe!”\x + \xo 14:64 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 24:16\x*   
\p
\v 65 Hèia pèri-pèri dhèu kèdꞌi lasi sabhuu ilu mi rèhu Yesus. Ra hutu musi madha Na, ka ra game Ne. Hèia ra karèi Ne, aku rèngu na, “Ladhe Èu jꞌajꞌi dhèu mèti lii padhai Ama Lamatua, na, Èu peka sèku! Cee ka dhu jꞌubhu Èu?” Èle èèna ka, ra pua dhèu dhu madhenge Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, ho mai pakako rèti Yesus. Ropa ra kako, ra tèbꞌe paꞌoke Ne nèti haa, nèti dhimu.   
\s1 Petrus pasili tèlu hari, peka na, nèngu tadhe boe Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:69-75, Lukas 22:56-62, Yohanis 18:15-18,25-27)  
\p
\v 66-67 Mèda èèna, Petrus madhèdi era ètu madha èmu èèna. Hèia ènu dhèu bhèni èci nèti kètu kapai risi agama Yahudi, mai ka nèdhi Petrus madhèdi manyiru ai. Na ladhe kaloo ka rèhu Petrus, ka karèi, aku nèngu na, “Deo na èu sama-sama dènge Yesus, dhèu Nasaret èèna, si?”   
\p
\v 68 Te ngaa Petrus dhaa, peka na, “Aadꞌo! Nga tao ka èu karèi sèmi èèna! Jaꞌa tadhe boe Dhèu èèna.” Hèia Petrus kalua, ka laꞌe titu ètu hèbꞌa tedhe. [Kabèdhi laa, manu kokotoo.]\f + \fr 14:68 \ft Sasuri lii Yunani cahagꞌe, suri boe kalimat ètu dꞌara kurung ne.\f*   
\p
\v 69 Hèia dhèu bhèni èèna ladhe nèdhi hari Petrus. Ka na peka dènge dhèu ètu sèra, aku nèngu na, “Nèngu ne ca dhèu nèti rèngu kahèi!”   
\p
\v 70 Te ngaa Petrus pasili hari, ka na peka, “Tao-tao èu hujꞌu! Jaꞌa tadhe boe Dhèu neꞌe!”  
\p Nèbhu boe ka, dhèu èci ètu èèna kahèi, peka hari mi Petrus, aku nèngu na, “Èu ne baku pasili, peka na, èu dènge boe dhèu seꞌe se! We! Miu se aaꞌi-aaꞌi mi, dhèu Galilea, si?”   
\p
\v 71 Ka Petrus pabꞌala hari, aku nèngu na, “Jaꞌa bani subha! Jaꞌa tadhe boe Dhèu nèi!”   
\p
\v 72 Petrus dhu padhai lii nare mèka, kabèdhi laa, manu kokotoo ka dua hari kèna. Hèia Petrus sanèdꞌe lii dhu Yesus peka dènge nèngu, “Ladhe manu kokotoo dꞌai mèka dua hari, te èu pasili le Jaꞌa tèlu hari peka na èu tadhe boe Jaꞌa!”  
\p Ropa ngee nèdhi, hèia Petrus tangi dꞌara pèdꞌa.   
\c 15  
\s1 Ra rèti Lamatua Yesus asa madha gubernur Pilatus  
\r (Mateos 27:1-2,11-14, Lukas 23:1-5, Yohanis 18:28-38)  
\p
\v 1 Madꞌae aae era, dhèu-dhèu jꞌue lii langu agama Yahudi sèra pareꞌa lii ho pamadhe Yesus. Ka ra èki rèti Ne, lasi asa madha gubernur Pilatus.  
\v 2 Ropa dꞌai madha gubernur, ka na karèi Yesus, aku nèngu na, “Tasamia? Èu ne tareꞌa Dhèu Aae Yahudi, do?”  
\p Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Tareꞌa. Ama gubernur peka lèke kèna.”   
\p
\v 3 Hèia kètu agama Yahudi sèra peka dènge gubernur, aku rèngu na, “Dhèu neꞌe tao sala ae titu kèna!” Hèia ra lolo ka sasala Na èci-èci.  
\v 4 Ka gubernur karèi hari Yesus, “Èu tadèngi boe lii padhai dhèu seꞌe, do? Dhèu seꞌe, pasala le Èu ae-ae. Èu bꞌala ku laa!”   
\p
\v 5 Te ngaa Yesus bꞌala boe ca hèbꞌa sa, ka gubernur malaa.   
\s2 Gubernur Pilatus pamaꞌète, na, Yesus abhu huku madhe  
\r (Mateos 27:15-26, Lukas 23:13-25, Yohanis 18:39—19:16)  
\p
\v 6 Tèu mai-tèu mai, dhu tema le, ladhe dꞌai lodꞌo kalela Paska dhèu Yahudi, dhèu ae sèra pajꞌujꞌu ana bèdho èci, ho gubernur patalale ne.  
\v 7 Lodꞌo èèna, ana bèdho èci, ngara na Barabas. Uru èèna, ra kèpe ne, taga na palabꞌa dènge dhèu paredha Roma, aa na pamadhe dhèu kahèi.  
\v 8 Lula lodꞌo tatao Paska èèna oe dètu le, dhèu ae lasi manèngi gubernur Pilatus, ka ra paꞌoo-parodha, peka na, “Ama gubernur! Lodꞌo tatao Paska dètu le! Lodꞌo sèmi neꞌe, Ama gubernur patabuli ku ana bèdho èci, sama sèmi tèu-tèu uru sèra.”   
\p
\v 9 Hèia gubernur bꞌala lii rèngu, “Ladhe sèmi èèna, jaꞌa patabuli cee? Tasamia, ladhe jaꞌa patabuli Dhèu Aae Yahudi miu, do? Miu moꞌo, do aadꞌo?”  
\v 10 Gubernur peka sèmi èèna, lula nèngu neꞌa le, kètu agama Yahudi ka rèti Yesus mai asa nèngu, taga ra kacèki dènge Yesus.   
\p
\v 11 Hèia kètu agama Yahudi se dadugu dhèu ae sèra, ho manèngi gubernur, peka na, “Jiꞌi ngoꞌo boe Nèngu! Jiꞌi dꞌèi dhoka patabuli Barabas di!”   
\p
\v 12 Ka gubernur karèi hari dhèu ae sèra, “Ladhe sèmi èèna, Yesus, dhu ra pangare na ‘Dhèu Aae Yahudi’ èèna, jaꞌa tao Ne, tasamia?”   
\p
\v 13 Ka aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo, peka na, “Pamadhe Ne! Paku Ne mi ajꞌu palolo-palèbha!”   
\p
\v 14 Hèia gubernur karèi si, aku nèngu na, “Sasala Na ngaa? Jaꞌa parisa kore le. Te ngaa abhu boe sasala Na èci sa, dhu Nèngu tao!”  
\p Te ngaa dhèu se asa ka hino paꞌoo-parodha, aku rèngu na, “Pamadhe Ne! Paku Ne mi ajꞌu palolo-palèbha!”   
\p
\v 15 Lula gubernur neo pakarejꞌe dꞌara dhèu ae sèra, ka na patabuli Barabas madhutu dadꞌèi rèngu. Ka na paredha dhèu jꞌaga sèra lasi kalabhe Yesus pake gui.\f + \fr 15:15 \ft Sordadꞌu Roma kalabhe Lamatua Yesus pake cambuk. Cambuk ne, uru èèna, ra tao nèti dhari ceo dhu èki ètu suu gui èci. Catèka-catèka ra tao mèdha madèka aa mariu ètu suu dhari sèra. Mèdha madèka aa mariu sèra, sèmi rui badha, tamèru, do aadꞌo, na, bèsi. Ladhe kalabhe pahari-pahari pake cambuk sèmi neꞌe, kaꞌuri dhèu bisa ciu eele.\f* Game rare Ne, hèia sordadꞌu sèra rèti ka Yesus lasi neo paku pamadhe Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha.   
\s1 Sordadꞌu sèra game paꞌasu Lamatua Yesus  
\r (Mateos 27:27-31, Yohanis 19:2-3)  
\p
\v 16 Èle èèna ka, sordadꞌu sèra ère rèti Yesus asa era dhu taleo èci ètu madha èmu gubernur.\f + \fr 15:16 \ft Era sordadꞌu sèra, ra pangare dènge lii Latin, peka na, \ft \+it praetorium\+it*. Benteng èèna ètu dꞌara kompleks èmu jabatan gubernur.\f* Ka ra paroa anga sordadꞌu dhu leo sèra ca batalion, ho pakaboko.  
\v 17 Ra papake Yesus kodho madhera aae èci, dhu mea oe sèmi mangèru sa, sama sèmi mèdha-papake dhèu aae-dhèu aae. Ka rare loro ajꞌu dhu padhudhu, ho ènyu solo. Hèia ra ènyi solo padhudhu èèna mi kètu Yesus. Ka ra tao Ne, sèmi dhèu aae dhu dedꞌe hiu, dhu pake solo dhèu aae.   
\p
\v 18 Rèngu aaꞌi-aaꞌi ra sangaja pakabꞌua Yesus. Ra peka, aku rèngu na, “Ama Dhèu Aae Yahudi dhu hua iia!”  
\v 19 Aa ra sangaja pacudꞌu kètu ho pakabꞌua Yesus. Ka ra sabhuu ilu pèri-pèri hari mi rèhu Yesus. Sèmi èèna kahèi, ra dꞌeu kètu Yesus dènge gui pahari-pahari.  
\v 20 Ropa ra tao rare sèmi èèna, ka ra bhoke eele kodho madhera nèti ua Na. Ka ra papake hari mèdha-papake Na. Èle ka, rèti Yesus asa liꞌu Yerusalem, ho neo paku Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha dꞌai madhe.   
\s1 Ra paku Lamatua Yesus ètu ajꞌu palolo-palèbha  
\r (Mateos 27:32-44, Lukas 23:26-43, Yohanis 19:17-27)  
\p
\v 21 Ropa rèngu kalua nèti Yerusalem, dꞌai talora jꞌara paraga dènge dhèu kota Kirene èci. Ngara na Simon, ama nèti Aleksander dènge Rufus. Ropa na neo maso asa Yerusalem, sordadꞌu sèra pakaseti ne pasae ajꞌu palolo-palèbha Yesus.\x + \xo 15:21 \xt Roma 16:13\x*  
\v 22 Ère rèti Yesus asa era èci, ngara na Golgota. (Sasoa na, ‘era rui kètu’.)  
\v 23 Dꞌai era èèna, ra neo hia Yesus ninu èi hua anggor manyilu dhu pabꞌali dènge èi naꞌi, sèna ka Na taha rarii nèti nuꞌa-nuꞌa ètu ngiꞌu Na sèra. Te ngaa Yesus noꞌo boe ninu.  
\v 24-25 Hèia ra paku kacui-aai dènge haga Yesus ètu ajꞌu palolo-palèbha. Paku rare ka, ra patitu ajꞌu palolo-palèbha èèna, ele boe dꞌara hake ceo madꞌae sa. Èle èèna ka, sordadꞌu sèra ère lot, ho reꞌa cee ka dhu abhu mèdha-papake Yesus.\x + \xo 15:24-25 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 22:19\x*  
\v 26 Ka ra suri ètu papa èci dhu ra paku re dedha kètu Yesus, peka na,  
\qc \it “Neꞌe ne, Dhèu Aae Yahudi”\it*  
\p Rèngu pake alasan èèna ka, ho huku pamadhe Yesus.  
\v 27 Ètu èèna, ra paku parapo dhèu dua kahèi paꞌèci dènge Yesus. Èci re cabèka gꞌana, aa èci hari re cabèka kariu Yesus.  
\v 28 [Dènge jꞌara ne, rèngu madhutu sama sèmi dhu ra suri tèke ètu dꞌara Sasuri Ama Lamatua, peka na, “Ra tao Ne sama sèmi dhèu bhelu.”]\f + \fr 15:28 \ft Sasuri lii Yunani dhu uru tèka pamaso boe ayat 28.\f* \x + \xo 15:28 \xt Yesaya 53:12\x*   
\p
\v 29 Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu kako re èèna, ladhe rèdhi Yesus dhu ra paku ètu ajꞌu palolo-palèbha. Ka ra pakareko kètu, aa ra padhai lii pamakae Yesus, aku rèngu na, “Heh! Èu ne peka na, Èu bisa paguri eele Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, ho dꞌara tèlu lodꞌo, Èu pakèdꞌi hari, si?\x + \xo 15:29 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 22:8, 109:25, Markus 14:58, Yohanis 2:19\x*  
\v 30 Èu puru sèku nèti ajꞌu palolo-palèbha èèna, ho patabuli ngiꞌu Èu! Ladhe sèmi èèna, heka jiꞌi parcaya, na, Èu ne, Ana Ama Lamatua.”   
\p
\v 31 Sèmi èèna kahèi, kètu agama Yahudi sèra, padhai lii pamakae Yesus, aku rèngu na, “Nèngu ne, patabuli le dhèu leo nèti rupa-rupa jꞌajꞌèra, te ngaa Nèngu bisa boe patabuli ngiꞌu Nèngu unu Na nèti jꞌajꞌèra neꞌe.  
\v 32 Nèngu peka unu Na, Nèngu ne ‘Kristus’, dhu uru èèna Ama Lamatua moa tèke le. Dhèu leo peka na, Nèngu ne Dhèu Aae Israꞌel. Ladhe tareꞌa sèmi èèna, hudꞌi laa Na puru nèti ajꞌu palolo-palèbha ne, sèna ka jiꞌi ngèdhi Ne. Heka jiꞌi parcaya Ne kèna.”  
\p Dhèu dua dhu ra paku sama-sama dènge Yesus sèra, padhai lii pamakae Yesus kahèi.   
\s1 Lamatua Yesus madhe  
\r (Mateos 27:45-56, Lukas 23:44-49, Yohanis 19:28-30)  
\p
\v 33 Dꞌara lodꞌo titu mera sa, era èèna maroga, toke dꞌai hake tèlu loo nihia.  
\v 34 Dꞌai hake tèlu nihia, hèia Yesus paꞌoo pake lii Aram, peka na, \it “Eloi! Eloi! Lema sabaktani?”\it* (Dhu sasoa, peka na, “Lamatua Jaꞌa! Lamatua Jaꞌa! Nga tao ka, Ama Ku tèke eele Jaꞌa sèmi neꞌe?”)\x + \xo 15:34 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 22:2\x*   
\p
\v 35 Abhu pèri-pèri dhèu ètu èèna, tadèngi lii paꞌoo Yesus. Ka ra peka, “Miu nanene ku laa! Te Na paroa Elia, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua uru èèna.”  
\v 36 Ka dhèu èci rai laꞌe nare ula dhasi, ka na cèbꞌu asa dꞌara èi hua anggor manyilu. Hèia nare ula èèna, èki ètu suu tatea èci, ka na soro asa panyoro Yesus ho Na camuci. Dhèu èèna peka, “Èdhi tatae sèku. Cee neꞌa, tao-tao Elia mai, ho papuru Ne nèti ajꞌu palolo-palèbha èèna.”\x + \xo 15:36 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 69:22\x*   
\p
\v 37 Hèia Yesus paꞌoo hari ca tèka, heka Na madhe kèna.   
\p
\v 38 Ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi abhu bèla dhu bhèla aae, ra kadhoe paꞌabhe Kama Luri Mola-Mèci. Ropa Yesus maꞌète aꞌae, bèla ne mae cèri bagi mi dua, nèti dedha toke dꞌai haha.\x + \xo 15:38 \xt Kalua nèti Masir 26:31-33\x*   
\p
\v 39 Ètu Golgota abhu komedhaa sordadꞌu jꞌaga dhu titu dètu ajꞌu palolo-palèbha Yesus. Ropa ladhe nèdhi mamadhe Yesus, na cagꞌagꞌa. Hèia na peka, aku nèngu na, “Ira ii! Mema tareꞌa! Dhèu neꞌe ne, Ana Ama Lamatua.”   
\p
\v 40-41 Abhu pèri-pèri dhèu bhèni dhu madhutu lasi asa era èèna kahèi. Ra titu nèti kajꞌèu, ladhe rèdhi mamadhe Yesus ètu ajꞌu palolo-palèbha èèna. Rèngu se ka dhu uru èèna lalau-laloꞌo Yesus ètu Galilea. Rèngu sèra, nuka: Salome, Maria nèti rae Magdala, dènge Maria èci hari (nuka ina Yakobis dènge Yoses),\f + \fr 15:40-41 \ft Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri, peka na, ‘ina Yoses’. Cahagꞌe hari, peka na, ‘ina Yosef’.\f* dènge dhèu bhèni leo hari dhu mai asa Yerusalem, sama-sama dènge Yesus.\x + \xo 15:40-41 \xt Lukas 8:2-3\x*   
\s1 Ra padhane Lamatua Yesus  
\r (Mateos 27:57-61, Lukas 23:50-56, Yohanis 19:38-42)  
\p
\v 42-43 Ropa lodꞌo oe cèna, hèia dhèu èci tenge jꞌara ho papuru ngiꞌu aae Yesus nèti ajꞌu palolo-palèbha. Dhèu èèna, ngara na Yusuf, nèti kota Arimatea. Nèngu neꞌe kahèi, ca dhèu dhu jꞌue lii langu agama Yahudi. Nèngu dhèu dꞌara beꞌa kahèi. Aa nèngu mate nèbhu le paredha Ama Lamatua mai.  
\p Lodꞌo Yesus madhe èèna, lèke hari Jumat. Bèli na, lèke lodꞌo manèngi-mangajꞌi dhèu Yahudi. Nèti èèna ka, Yusuf neo papuru eele ngiꞌu aae Yesus ètu dꞌara lodꞌo hari Jumat èèna. Ka na pabani iisi na, laꞌe paraga dènge gubernur Pilatus, manèngi ho papuru ngiꞌu aae Yesus.  
\v 44 Ropa gubernur tadèngi lii manèngi Yusuf ne, na malaa. Hèia na peka, aku nèngu na, “Eea! Nga tao ka, dhèu Ne madhe malai sa mia ne! Jaꞌa ngee, na, dhae madhe mèka!”  
\p Hèia na pua dhèu lasi paroa komedhaa, ka na karèi ne, aku nèngu na, “Sa mia? Yesus madhe le, do dhae?”   
\p
\v 45 Komedhaa èèna bꞌala, peka na, “Tareꞌa, ama! Na madhe le karèi deo na.” Ropa gubernur tadèngi nare lii dhaa èèna, hèia na hia Yusuf laꞌe nare ngiꞌu aae Yesus.   
\p
\v 46 Hèia Yusuf laꞌe hèli bèla madhera dhu kabꞌua èci, ka na laꞌe asa Golgota. Dꞌai nèi, ka na papuru ngiꞌu aae Yesus nèti ajꞌu palolo-palèbha. Na pahutu ngiꞌu aae Yesus dènge bèla hiu. Tèu èèna, ra heka pae rare roꞌa èci ètu dꞌara hadhu aae. Hèia ra nedhe rèti ngiꞌu aae Yesus asa dꞌara roꞌa èèna. Ka ra loli rare hadhu kabela dhu kapai èci, ho ra bèdho paie hèbꞌa roꞌa èèna. Èle èèna ka, Yusuf si lèpa.   
\p
\v 47 Lodꞌo èèna, Maria nèti rae Magdala, dènge Maria èci hari, (ina Yoses), madhutu dꞌai era èèna kahèi. Dua ra rèdhi era dhu ra padhane Yesus, ka ra patadhe paie era èèna.   
\c 16  
\s1 Lamatua Yesus mamuri hari!  
\r (Mateos 28:1-8, Lukas 24:1-12, Yohanis 20:1-10)  
\p
\v 1 Bèli èèna, lèke hari Sabtu, nuka lodꞌo sabajꞌa dhèu Yahudi. Ropa lodꞌo cèna laꞌe, Maria nèti rae Magdala, Maria dhu leo hari (ina Yakobis), dènge Salome, lasi hèli èi hèu mèngi, sèna ka bèli rèngu bisa lasi pasuti mi ngiꞌu aae Yesus madhutu adꞌa dhèu Yahudi.  
\v 2 Ropa hari Migu madꞌae aae èèna, tèlu ra lasi asa roꞌa Yesus.  
\v 3-4 Ètu talora jꞌara, tèlu ra padhue, aku rèngu na, “Waa! Dꞌai nèi, na, cee ka dhu bisa loli eele hadhu aae èèna nèti hèbꞌa roꞌa? Èdhi tèlu ti bisa boe, lula hadhu èèna kapai bia!”  
\p Te ngaa ropa rèngu dꞌai roꞌa èèna, rèdhi hadhu èèna dhu hari eele le nèti hèbꞌa roꞌa.  
\v 5 Hèia bhèni se maso asa dꞌara. Rèngu cagꞌagꞌa titu kèna, lula ètu dꞌara roꞌa èèna, rèdhi ana mone ngèru èci madhèdi ètu sebhe gꞌana rèngu, dhu pake mèdha pudhi lao-lao.  
\v 6 Hèia mone ngèru èèna, peka dènge rèngu, “Baku madhaꞌu! Jaꞌa keꞌa, na, miu mai tenge Yesus dhèu Nasaret, dhu ra paku pamadhe ètu ajꞌu palolo-palèbha. Na aadꞌo heka ètu neꞌe, lula Na mamuri hari le! Mai ho ladhe unu mi, te ngiꞌu Yesus aadꞌo heka ètu era dhu ra pajꞌunu Na.  
\v 7 De lami ka lai-lai, ho lole dènge Petrus si, peka na, Yesus mamuri hari le! Na laꞌe uuru le asa Galilea. Èèna na rèngu paraga dènge Yesus ètu nèi, sèmi dhu uru èèna Na peka mema le dènge rèngu. De lami ka!”\x + \xo 16:7 \xt Mateos 26:32, Markus 14:28\x*   
\p
\v 8 Ropa bhèni se rèdhi heka ngiꞌu Yesus ètu era dhu ra pajꞌunu Na, rèngu cagꞌagꞌa. Ka rai asa liꞌu lasi. Hèia rèngu lèpa dènge ka, ra peka boe dènge dhèu èci sa ètu jꞌara, lula rèngu madhaꞌu titu kèna.   
\s1 Yesus paraga dènge Maria nèti rae Magdala  
\r (Mateos 28:9-10, Yohanis 20:11-18)  
\p
\v 9 Hari Migu madꞌae aae era, Yesus padꞌelo uuru ngiꞌu Na mi Maria nèti Magdala, dhu uru èèna, Yesus babège eele nidhu pidhu nèti nèngu.  
\v 10 Ropa na nèdhi nare Yesus, hèia laꞌe dènge ka, peka dènge dhèu-dhèu dhu uru èèna madhutu Yesus. Dhèu sèra pakaboko taruu ètu era èci. Rèngu ètu dꞌara susa era, taga ra ngee mamadhe Yesus.  
\v 11 Ka Maria peka dènge rèngu, aku nèngu na, “Nga tao ka miu susa era? Susa ia ka, te Yesus mamuri hari le! Deo na, jaꞌa heka paraga dènge Ne kèna!”  
\p Te ngaa rèngu aaꞌi-aaꞌi dhaa, aku rèngu na, “Èu ne, monya! Jiꞌi lèka boe.”   
\s1 Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu Na mi dhèu dua  
\r (Lukas 24:13-35)  
\p
\v 12 Èle èèna ka, dhèu madhutu Yesus dhèu dua lasi asa rae èci. Ropa dꞌai talora jꞌara, Yesus padꞌelo ngiꞌu dènge si. Te ngaa Nèngu ubꞌa le. Nèbhu boe, heka ra tadhe Ne.  
\v 13 Hèia dua ra lèpa hari, lasi peka dènge angalai ra sèra, aku rèngu na, “Wee! Miu nanene ku laa! Lai-lai deo na, jiꞌi paraga le dènge Yesus ètu jꞌara!”  
\p Te ngaa angalai ra aaꞌi-aaꞌi dhaa, aku rèngu na, “Eeh! Miu baku monya sèmi èèna!”   
\s1 Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu mi ana madhutu Na aaꞌi-aaꞌi  
\r (Mateos 28:16-20, Lukas 24:36-49, Yohanis 20:19-23, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:6-8)  
\p
\v 14 Èle èèna ka, Yesus paraga dènge ana madhutu Na sèra, dhèu canguru èci, ropa ra madhèdi raꞌa-rinu. Ka Na jèke si, aku Nèngu na, “Wee! Miu kètu hadhu paꞌae sa mia ne! Dhèu peka le dènge miu, rèngu rèdhi le Jaꞌa dènge musi madha rèngu, te ngaa miu parcaya boe! Aku miu na, dhèu sèra monya! De neꞌe ne, Jaꞌa unu ku mai. Mema tareꞌa Jaꞌa madhe, te ngaa Jaꞌa mamuri hari le! De mèdhi le, sina ma!   
\p
\v 15 De lami ka asa mia-mia palème rai-haha ne. Peka dènge dhèu aaꞌi-aaꞌi ra Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa ne.\x + \xo 16:15 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:8\x*  
\v 16 Dhèu cee dhu parcaya Jaꞌa aa abhu sarani, èèna na Ama Lamatua hia ne mamuri sèna ka na bisa pea taruu dènge Ne ètu sorga. Te ngaa cee dhu parcaya boe Jaꞌa, èèna na nèngu abhu huku nèti Lamatua, ka Lamatua core eele ne asa liꞌu laꞌe, ho na pea taruu ètu nèi.  
\v 17 Aa dhèu dhu parcaya Jaꞌa sèra, rèngu tao rupa-rupa tadha malaa, sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi sèra reꞌa, peka na, “Koasa ra mema mai nèti Ama Lamatua!” Conto sèmi, èèna na rèngu bisa babège eele nidhu pake kolongara Jaꞌa. Ladhe èèna na, Ama Lamatua hia si padhai lii pake lii leo dhu rèngu mesa ra dhane rare boe.  
\v 18 Ladhe rèngu kèpe mege dhu dènge raco, do, rinu lèke raco, ngaa-ngaa tao boe. Ladhe ra tao kacui-aai asa dhèu pèdꞌa, dhèu èèna èle nèti papèdꞌa-tarègu na.”   
\s1 Lamatua Yesus caꞌe asa sorga  
\r (Lukas 24:50-53, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:9-11)  
\p
\v 19 Ropa padhai lii èle dènge ana madhutu Na sèra, hèia Ama Lamatua pacaꞌe Yesus asa sorga. Ètu nèi, Nèngu jꞌajꞌi ai gꞌana Ama Na, ka rèdꞌu paredha sama-sama.\x + \xo 16:19 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:9-11\x*   
\p
\v 20 Èle èèna, hèia ana madhutu Na sèra madhutu paredha Na. Rèngu lasi asa mia-mia, ho lole mi dhèu aaꞌi-aaꞌi Lii Lolo Beꞌa Yesus. Hèia Ama Lamatua hia si koasa ho ra tao tadha-tadha malaa dhu Yesus peka le dènge rèngu. Nèti èèna ka, dhèu ae parcaya Yesus, taga rèngu reꞌa le Lii Lolo Beꞌa èèna, lèke tareꞌa-reꞌa.