\id MAT  
\h Mateos 
\toc1 Lii lolo Beꞌa nèti Lamatua Yesus madhutu sasuri Mateos 
\toc2 Mateos 
\toc3 Mat 
\mt2 Lii lolo Beꞌa nèti Lamatua Yesus  
\mt2 madhutu sasuri Mateos  
\c 1  
\s1 Jꞌajꞌajꞌi nèti Lamatua Yesus  
\r (Lukas 3:23-38)  
\p
\v 1-2 Sasuri ne, lole jꞌara mamuri nèti Yesus Kristus, nuka Dhèu dhu Ama Lamatua padhadha mema ho neo pua mai. Yesus ne, ana-èpu dhèu aae Daud dènge Abraham.  
\p Karèi nèti Abraham toke dhèu aae Daud, abhu 14 (canguru èpa) bèi-baki. Kabhia Na sèmi neꞌe:  
\q1 Abraham matana Isak,  
\q1 Isak matana Yakob,  
\q1 Yakob matana Yahuda dènge aꞌari na,   
\q1
\v 3 Yahuda matana Peres dènge Sera (ina ra, ngara na Tamar)  
\q1 Peres matana Herson,  
\q1 Herson matana Ram,   
\q1
\v 4 Ram matana Aminadab,  
\q1 Aminadab matana Nahason,  
\q1 Nahason matana Salmon,   
\q1
\v 5 Salmon matana Boas (ina na, ngara na Rahab)  
\q1 Boas matana Obet (ina na, ngara na Rut),  
\q1 Obet matana Isai,   
\q1
\v 6 Isai matana Daud.   
\p
\v 7-11 Nèti Daud toke lodꞌo dhu ra babège suku Israꞌel asa Babel, abhu hari 14 (canguru èpa) bèi-baki, nuka:  
\q1 Daud matana Soleman (ina na, uru èèna dhèu èmu Uria).  
\q1 Soleman matana Rehabeam,  
\q1 Rehabeam matana Abia,  
\q1 Abia matana Asaf,\f + \fr 1:7-11 \ft Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi, suri \ft \+it Asaf\+it*. Abhu sasuri cahagꞌe dhu leo, dhu suri, na, \+it Asa\+it*. Dhèu neꞌe, èci èèna ka dènge dhèu dhu cèu dꞌara sasuri \+it 1 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda\+it* 3:10.\f*  
\q1 Asaf matana Yosafat,  
\q1 Yosafat matana Yoram,  
\q1 Yoram matana Usia,  
\q1 Usia matana Yotam,  
\q1 Yotam matana Ahas,  
\q1 Ahas matana Heskia,  
\q1 Heskia matana Manase,  
\q1 Manase matana Amos,\f + \fr 1:7-11 \ft Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri, na, \ft \+it Amos\+it*. Aa abhu cahagꞌe dhu suri, na, \+it Amon\+it*.\f*  
\q1 Amos matana Yosias,  
\q1 Yosias matana Yekonya dènge ari na, lodꞌo babège si asa Babel.\x + \xo 1:7-11 \xt 2 Dhèu Aae sèra 24:14-15, 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 36:10, Yermia 27:20\x*   
\p
\v 12-16 Lodꞌo babège si asa Babel, toke dꞌai rara iisi Yesus, abhu 14 (canguru èpa) bèi-baki, nuka:  
\q1 Yekonya matana Saltiel,  
\q1 Saltiel matana Serubabel,  
\q1 Serubabel matana Abihut,  
\q1 Abihut matana Elyakim,  
\q1 Elyakim matana Asor,  
\q1 Asor matana Sadok,  
\q1 Sadok matana Akim,  
\q1 Akim matana Eliut,  
\q1 Eliut matana Eliasar,  
\q1 Eliasar matana Matan,  
\q1 Matan matana Yakob,  
\q1 Yakob matana Yusuf,  
\p Yusuf ne, dhèu èmu Maria. Maria ne ka dhu nara iisi Yesus Kristus.   
\p
\v 17 De karèi nèti Abraham toke Daud, abhu 14 (canguru èpa) bèi-baki; nèti Daud toke lodꞌo ra babège si asa Babel abhu 14 (canguru èpa) bèi-baki; aa nèti lodꞌo ra babège si asa Babel dꞌai Maria nara iisi Yesus, abhu 14 (canguru èpa) bèi-baki.   
\s1 Maria nara iisi Lamatua Yesus  
\r (Lukas 2:1-7)  
\p
\v 18 Lii lolo Maria nara iisi Yesus sèmi neꞌe ka:  
\p Maria dhu tunanga le dènge Yusuf. Dua ra paꞌèci rèdhi mèka sama sèmi dhèu èmu-kamali, te ngaa teꞌa boe na, Maria dhu dènge le babia nèti Roh Ama Lamatua dhu Mola-Mèci.\x + \xo 1:18 \xt Lukas 1:27\x*  
\v 19 Ropa Yusuf neꞌa, ka na neo pamaꞌète lii rèngu dua ra. Te ngaa na dꞌèi boe pamakae Maria ètu madha dhèu ae, lula nèngu ne ca dhèu dhu dꞌara mola. Nèti èèna ka, na neo pamau eele lii rèngu ne.   
\p
\v 20 Te ngaa lodꞌo dhu na pangee era, dꞌara ca mèda sa, ka nèngu nii. Ètu dꞌara nii ne, ladhe nèdhi ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga mai peka dènge ne, aku nèngu na, “Yusuf! Èu ne, ana-èpu dhèu aae Daud. Èu mage makae leo dènge Maria. Te ana dhu na kadꞌo èèna, jꞌajꞌi nèti Roh Ama Lamatua.  
\v 21 Bèli-camèdꞌa Maria nara iisi ana mone ca dhèu. Aa èu hudꞌi pangare Ne, \it Yesus\it*, te Nèngu ka dhu patabuli dhèu unu Ama Lamatua nèti koasa sasala-sasigo ra.”\f + \fr 1:21 \ft Ngara \ft \+it Yesus\+it* sasoa na, “Lamatua patabuli dhèu nèti koasa sasala-sasigo ra.”.\f* \x + \xo 1:21 \xt Lukas 1:31\x*   
\p
\v 22 Jꞌara ne jꞌajꞌi sèmi èèna, lula Ama Lamatua dhu peka mema nèti uru ka, re dhèu nèti lii padhai Na, ngara na Yesaya, dhu suri, peka na,   
\q1
\v 23 “Mi nanene! Bèli-camèdꞌa abhu ana bhèni ca dhèu dhu kalora iisi,  
\q2 teꞌa boe na, nèngu dhu dènge babia le.  
\q1 Èèna na nara iisi Ana Mone ca dhèu.  
\q2 Ka ra pangare Ne, \it Imanuel\it*.”  
\q1 (Lii Ibrani, ‘Imanuel’ sasoa na:  
\q2 Ama Lamatua bera-bera dènge èdhi.)\x + \xo 1:23 \xt Yesaya 7:14\x*   
\p
\v 24 Ropa nii èle, Yusuf kèdꞌi nèti bhèjꞌi na. Ka na madhutu ka lii padhai Ama Lamatua dhu na tadèngi ètu dꞌara nii deo na. Ka nare Maria jꞌajꞌi dhèu èmu na.  
\v 25 Te ngaa na jꞌunu paꞌèci boe dènge Maria, toke Maria nara iisi aaꞌi. Nara iisi nare ka, Yusuf pangare Ana ne, \it Yesus\it*.\x + \xo 1:25 \xt Lukas 2:21\x*   
\c 2  
\s1 Dhèu dhu dꞌèlu-mèu ladhe hua-hètu, mai tenge Yesus  
\p
\v 1 Lodꞌo rara iisi Yesus ètu rae Betlehem, ètu propensi Yudea, dhèu aae Herodes dhu nèdꞌu paredha ètu èèna. Lodꞌo èèna, dhèu pèri-pèri nèti era kajꞌèu, mai nèti bèka dhimu asa kota Yerusalem. Rèngu se, dhu reꞌa mèu ladhe hua-hètu.  
\v 2 Ropa ra dꞌai Yerusalem dhèu se pakarèi, aku rèngu na, “Dhèu Aae nèti dhèu Yahudi, dhu heka rara iisi hiu èèna, era na buli mia, ee? Jiꞌi ngèdhi hua-hètu cue ètu bèka dhimu, dhu jꞌajꞌi mi tadha dhu peka na, rara iisi le Nèngu. Nèti èèna ka, jiꞌi mai neo pahaha iisi mi Nèngu.”  
\v 3 Ropa dhèu aae Herodes tadèngi lii neꞌe, hèia dꞌara na susa. Nèti èèna ka, dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu Yerusalem sèra, dꞌara ra susa kahèi.   
\p
\v 4 Èle èèna ka, dhèu aae Herodes paroa nare kètu agama Yahudi dènge mese agama aaꞌi-aaꞌi sèra, ka na karèi si, peka na, “Miu peka sèku dènge jaꞌa la! Kristus, dhu Ama Lamatua padhadha tèke èèna, rara iisi Ne ètu mia?”   
\p
\v 5 Hèia ra dhaa, aku rèngu na, “Ètu rae Betlehem, propensi Yudea. Te ca dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, ngara na Mika, dhu suri tèke le karèi nèti uru ka, na:   
\q1
\v 6 ‘Wee! Miu dhèu Betlehem ètu propensi Yudea sèra.  
\q2 Baku pangee na, rae miu ne,  
\q3 ca rae iiki dhu dhèu ige boe.  
\q2 Te bèli-camèdꞌa dhèu kapai ca dhèu cèu mai nèti rae neꞌe.  
\q3 Èèna na Nèngu jꞌajꞌi dhèu madhenga mi dhèu Jaꞌa, dhèu Israꞌel.’ ”\x + \xo 2:6 \xt Mika 5:1, 2 Samuel 5:2\x*   
\p
\v 7 Ropa tadèngi nare sèmi èèna, hèia dhèu aae Herodes paroa mau-mau dhèu dhu dꞌèlu-mèu ladhe hua-hètu sèra. Ka na karèi, na, “Lodꞌo mia miu ladhe mèdhi hua-hètu ne cèu ètu dedha-liru?” Hèia ra peka dènge ne.  
\v 8 Èle ka, na hia si lasi asa Betlehem. Na moa dènge ra, peka na, “Lami ho tenge palème era, ètu mia Ana ne. Ladhe miu rage, na, lèpa hari mai sèna ka peka dènge jaꞌa. Te jaꞌa neo laku pahaha iisi mi Nèngu kahèi.”   
\p
\v 9 Ropa tadèngi rare lii padhai dhèu aae, hèia lasi dènge ka. Kacaꞌa laa, rèngu rèdhi hari hua-hètu dhu uru èèna rèdhi ètu bèka dhimu. Hua-hètu ne cèu ètu madha rèngu, na kako uru nèti rèngu, hèia tèja ètu dedha era Ana ne pea.   
\p
\v 10 Ropa rèdhi, hèia ra karejꞌe titu kèna.  
\v 11 Èle ka lasi asa dꞌara èmu, hèia ladhe rèdhi Ana ne dènge ina Na Maria. Hèia ra patitu kètu urutuu ho pahaha iisi mi Ana ne. Ka dhèu se bhoke mèdha dhu kabꞌua rèti hia Ana ne. Ra hia hualaa, kemenyan dènge raa ajꞌu hèu mèngi.   
\p
\v 12 Nèbhu boe, ka dhèu se abhu nii nèti Ama Lamatua, peka na, “Lami ia ka asa dhèu aae Herodes.” Nèti èèna ka, ra lèpa hari asa rai rèngu re jꞌara leo.   
\s1 Yusuf si rai asa Masir  
\p
\v 13 Lodꞌo dhèu dꞌèlu-mèu ladhe hua-hètu se lèpa, hèia ana pajuu Lamatua èci nèti sorga, mai peka dènge Yusuf ètu dꞌara nii, aku nèngu na, “Yusuf! Pakèdꞌi dènge ka dꞌara lai-lai ne! Mèti Ana ne dènge ina Na lami asa Masir. Pea ètu nèi, toke Jaꞌa peka dꞌai lodꞌo mia miu lèpa hari. Te dhèu aae Herodes tenge jꞌara ho pamadhe Ana ne!”   
\p
\v 14 Hèia Yusuf kèdꞌi nèti bhèjꞌi. Ka mèda èèna kahèi, nèti dhèu èmu na dènge Ana ne, rai lasi asa Masir.  
\v 15 Ra pea ètu nèi toke dhèu aae Herodes madhe. Jꞌara èèna, nuka sèmi ca dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, ngara na Hosea, suri tèke karèi nèti uru ka, na,  
\q1 “Jaꞌa paroa hari Ana Ku, ho lèpa ka nèti Masir.”\x + \xo 2:15 \xt Hosea 11:1\x*   
\s1 Dhèu aae Herodes pamadhe ana iiki ae-ae ètu Betlehem  
\p
\v 16 Ropa dhèu aae Herodes neꞌa nare, na, dhèu dꞌèlu-mèu ladhe hua-hètu sèra leko-monya ne, hèia na nasa titu kèna. Na paredha sordadꞌu na sèra, aku nèngu na, “Lami asa rae Betlehem nèi, aa asa rae-rae leo dhu padètu ètu èèna. Pamadhe aaꞌi ana mone iiki dhu dua tèu asa haha mai.” Herodes hia paredha ne, lula na sanèdꞌe lii lolo nèti dhèu dꞌèlu-mèu sèra. Na ige karèi nèti rèngu rèdhi hiu-hiu hua-hètu cèu ètu dedha-liru.   
\p
\v 17 Jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi madhutu ngaa dhu dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, ngara na Yermia, suri tèke, peka na,   
\q1
\v 18 “Abhu lii tangi dènge lii roma iisi dhèu nèti kota Rama.\f + \fr 2:18 \ft Rama èèna, kota cue dhu padètu dènge kota Yerusalem.\f*  
\q2 Rahel tangi dꞌara pèdꞌa,  
\q3 lula ana-ana na madhe aaꞌi.  
\q2 Na dꞌèi boe ca dhèu sa mai pamako ne,  
\q3 lula ana-ana na, aadꞌo heka ca dhèu sa.”\x + \xo 2:18 \xt Yermia 31:15\x*   
\s1 Yusuf si lèpa nèti rai Masir  
\p
\v 19 Nèbhu-nèbhu ka, dhèu aae Herodes madhe. Lodꞌo èèna, Yusuf si ètu Masir era. Hèia Ama Lamatua pua ana pajuu Na ca dhèu mai nèti sorga, padꞌelo rèhu na mi nèngu ètu dꞌara nii.  
\v 20 Ana pajuu ne lii, aku nèngu na, “Yusuf! Kèdꞌi ka! Mèti ka Ana ne dènge ina Na asa Israꞌel. Te dhèu dhu neo pamadhe Ana ne, madhe le.”  
\v 21 Ropa tadèngi nare, hèia Yusuf kèdꞌi. Èle ka nèti si asa rai Israꞌel.   
\p
\v 22 Te ngaa ropa Yusuf tadèngi na, Arkalaus, ana dhèu aae Herodes, dhu jꞌajꞌi dhèu aae limuri ne ètu propensi Yudea, ka na madhaꞌu laꞌe asa Yudea. Èle èèna ka, Ama Lamatua peka hari dènge ne ètu dꞌara nii, na, “Yusuf, èu baku pea ètu Yudea.” Nèti èèna ka, lasi pea asa propensi Galilea,  
\v 23 ètu rae Nasaret. Dènge jꞌara ne lii padhai Ama Lamatua lèke tareꞌa, nuka sèmi ngaa dhu dhèu rèti lii padhai Na suri tèke, na “Bèli-camèdꞌa dhèu paroa Ne, Dhèu Nasaret.”\x + \xo 2:23 \xt Markus 1:24, Lukas 2:39, Yohanis 1:45\x*   
\c 3  
\s1 Yohanis tuka sarani ajꞌa-nori dhèu  
\r (Markus 1:1-8, Lukas 3:1-18, Yohanis 1:19-28)  
\p
\v 1 Lodꞌo Yesus dhu kapai le, hèia Yohanis tuka sarani mulai ajꞌa-nori dhèu ètu era dhu dhèu pea boe ètu propensi Yudea.  
\v 2 Na ajꞌa peka na, “Aꞌari pasue! Miu hudꞌi mangaku aa tèke eele ku sasala-sasigo miu, ho lèpa asa Ama Lamatua. Te limuri ne dhèu aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua.”\x + \xo 3:2 \xt Mateos 4:17, Markus 1:15\x*   
\p
\v 3 Uru èèna, ca dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, ngara na Yesaya, suri le lula-nèti Yohanis ne, aku nèngu na,  
\q1 “Bèli-camèdꞌa abhu dhèu paꞌoo-parodha ètu dꞌara mamoo, peka na,  
\q2 ‘Dhèu aaꞌi-aaꞌi paꞌèra sèna ka tao pabeꞌa jꞌara,  
\q3 ho sèmi mamai Ama Lamatua!  
\q2 Tao pamola jꞌara hia Ne!’ ”\x + \xo 3:3 \xt Yesaya 40:3\x*   
\p
\v 4 Jꞌara mamuri Yohanis ne, ca ropa dènge dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua uru sèra. Mèdha-papake na tao nèti rèu badha onta. Dhari hake na nèti kaꞌuri badha. Ngangaꞌa na, kabara dènge dhua nasu oni.\x + \xo 3:4 \xt 2 Dhèu Aae sèra 1:8\x*   
\p
\v 5 Lodꞌo èèna, dhèu ae mai neo paraga dènge Yohanis. Rèngu mai nèti kota Yerusalem, nèti kabarai propensi Yudea aaꞌi-aaꞌi, dènge nèti rae-rae dhu dètu loko Yarden.  
\v 6 Ra bhoka dꞌara ra, aa mangaku sasala-sasigo aaꞌi-aaꞌi, èle ka Yohanis sarani si ètu dꞌara loko Yarden.   
\p
\v 7 Lodꞌo èèna, dhèu ae nèti partei agama Parisi dènge dhèu partei agama Saduki, lasi asa era èèna kahèi, manèngi Yohanis sarani si. Te ngaa ropa Yohanis ladhe nèdhi si, hèia na jèke si, peka na, “Heeh! Miu se cakaraa mege dhu kapodꞌe-kabèli. Bèli-camèdꞌa Ama Lamatua huku mi, lula tatao miu dhu bhelu-katubꞌa sèra. Mage mi pangee na, miu bisa rai nèti hahuku Na.\x + \xo 3:7 \xt Mateos 12:34, 23:33\x*  
\v 8 De beꞌa risi miu lèpa sa Ama Lamatua, aa tèke eele sasala miu sèra. Èle na, tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa, sèmi ajꞌu dhu hua beꞌa.  
\v 9 Mage mi pangee na, miu se abhu mamuri, lula jꞌajꞌi ana-èpu Abraham. Mi sanèdꞌe lii jaꞌa, ee! Te Ama Lamatua bisa tao hadhu se jꞌajꞌi ana-èpu Abraham kahèi.\x + \xo 3:9 \xt Yohanis 8:33\x*  
\v 10 Baku pamudꞌe! Te abhu dhu kèpe mema kataka, paꞌèra patue aaꞌi-aaꞌi ajꞌu dhu hua beꞌa boe, sèna ka core asa dꞌara ai.\x + \xo 3:10 \xt Mateos 7:19\x*   
\p
\v 11 Limuri ne, jaꞌa sarani miu pake èi, ho jꞌajꞌi mi tadha dhu peka na, miu se tèke eele sasala-sasala miu. Te ngaa pe abhu ca Dhèu dhu kapai risi nèti jaꞌa, bèli-camèdꞌa mai. Masi ka jꞌajꞌi ana pua-paleha Na, jaꞌa nia boe sa hèi. Èèna na, Nèngu papènu dꞌara miu dènge Roh Ama Lamatua dhu Mola-Mèci. Nèngu tao miu jꞌajꞌi mola-mèci kahèi, sama sèmi dhèu pake ai ho bhubhu maruru.\f + \fr 3:11 \ft Madhutu sasuri lii Yunani asli, dhu suri, peka na, “baptis dènge Roh Lamatua dhu Mola-Mèci, aa ai.” “Baptis dènge Roh Na,” sasoa na, “papènu dꞌara miu dènge Roh Ama Lamatua dhu Mola-Mèci.” “Baptis ... dènge ai,” sasoa na, “Nèngu tao miu jꞌajꞌi mola-mèci kahèi, sama sèmi dhèu pake ai ho bhubhu maruru.”\f*  
\v 12 Te Nèngu dhu nèdꞌu kokotai dènge laludhu ètu dꞌara, ho neo tatai eele èto na. Èle èèna, Na bhori laludhu asa dꞌara soka. Te ngaa èto sèra, Na dutu asa dꞌara ai dhu heo robhe-robhe dhu madhe boe.”   
\s1 Yohanis sarani Lamatua Yesus  
\r (Markus 1:9-11, Lukas 3:21-22)  
\p
\v 13 Lodꞌo èèna, Yesus puru mai nèti Galilea, laꞌe asa loko Yarden. Na mai sèna ka manèngi Yohanis sarani Ne.  
\v 14 Te ngaa Yohanis noꞌo boe. Na pabꞌala peka na, “Tasamia ka jaꞌa sarani Èu? Sale ne, sina ma? Hudꞌi Èu ku dhu sarani jaꞌa. Te èèna ka dhu jaꞌa parluu!”   
\p
\v 15 Te ngaa Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Pangee ia ka. Te ngaa doe neꞌe, hudꞌi laa èu di dhu sarani Jaꞌa. Dènge jꞌara sèmi neꞌe, èdhi tao madhutu dadꞌèi Ama Lamatua.”  
\p Ropa tadèngi nare, ka Yohanis bꞌala, aku nèngu na, “Sadꞌi aku Èu” Hèia Yohanis sarani Yesus.   
\p
\v 16 Ropa sarani èle, ka Yesus kalua nèti dꞌara loko. Cagꞌagꞌa laa, liru bhoke eele. Hèia ladhe nèdhi Roh Ama Lamatua puru mai, nuka sèmi koro jꞌaha dhu mai tèka mi Nèngu.  
\v 17 Hèia ra tadèngi lii Ama Lamatua nèti dedha-liru, peka na,  
\q1 “Nèngu ne, Ana pasue Jaꞌa.  
\q2 Nèngu pakarejꞌe taruu dꞌara Jaꞌa.”\x + \xo 3:17 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 22:2, Lii Sodꞌa Koa-Kio 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 12:18, 17:5, Markus 1:11, Lukas 9:35\x*   
\c 4  
\s1 Dhèu aae nidhu dadugu-rariu Lamatua Yesus  
\r (Lukas 4:1-13, Markus 1:12-13)  
\p
\v 1 Èle ka, Roh Ama Lamatua nèti Yesus asa dꞌara mamoo, sèna ka dhèu aae nidhu sèku Ne.\x + \xo 4:1 \xt Ibrani 2:18, 4:15\x*  
\v 2 Ètu era neꞌe, Yesus naꞌa-ninu boe èpa nguru lodꞌo mèu-mèda. Hèia Na manganga titu kèna.  
\v 3 Ropa Na manganga sèmi èèna, hèia dhèu aae nidhu mai sèku Ne, peka na, “Èu ne tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatua, do? Ladhe tareꞌa, na, paredha hadhu se, ho jꞌajꞌi ngangaꞌa.”   
\p
\v 4 Te ngaa Yesus dhaa, na, “Dhu suri ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, peka na:  
\q1 ‘Dhèu rai-haha mamuri mesa boe nèti ngangaꞌa di.  
\q2 Te ngaa rèngu hudꞌi nanene ku Lii Holo-Nori Ama Lamatua,  
\q3 aa tao madhutu dadꞌèi Na kahèi.’ ”\x + \xo 4:4 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 8:3\x*   
\p
\v 5 Ka dhèu aae nidhu nèti Yesus asa kota Yerusalem, kota Lamatua dhu mola-mèci èèna. Èle ka, na nèti Yesus asa era dhu dedha risi ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi.  
\v 6 Hèia nidhu ne, peka, “Ladhe Èu ne tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatua, Èu ridhu sèku asa haha nèi. Te dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, na,  
\q1 ‘Pe Ama Lamatua pua ana pajuu nèti sorga,  
\q2 sèna ka jꞌaga Èu.’  
\p Aa ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, dhu suri kahèi,  
\q1 ‘Pe ra kanata ai ra, ho sibhe Èu,  
\q2 sèna ka ngiꞌu Èu pèdꞌa boe, aa haga Èu goi lèke boe hadhu sa hèi.’ ”\x + \xo 4:6 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 91:11-12\x*   
\p
\v 7 Te ngaa Yesus bꞌala, aku Nèngu na, “Abhu kahèi dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, dhu peka na,  
\q1 ‘Ama Lamatua èèna, Lamatua èu.  
\q2 De èu baku pua Ne pake koasa Na, sèna ka padꞌelo bukti, peka na,  
\q3 Nèngu èèna, tareꞌa-reꞌa Ama Lamatua.’ ”\x + \xo 4:7 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 6:16\x*   
\p
\v 8 Èle èèna ka, dhèu aae nidhu ne nèti hari Yesus asa kolo ledhe dhu dedha aae. Hèia na padꞌelo aaꞌi saraga dènge babeꞌa negara aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne.  
\v 9 Ropa na padꞌelo nare, hèia dhèu aae nidhu ne peka, aku nèngu na, “Sadꞌi Èu patitu kètu urutuu, sèna ka pahaha iisi mi jaꞌa, pe jaꞌa hia aaꞌi seꞌe se mi Èu.”   
\p
\v 10 Te ngaa Yesus jèke ne, peka na, “He, nidhu! Pakajꞌèu nèti era neꞌe ne! Te Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, suri na,  
\q1 ‘Èu hudꞌi pahaha iisi mi Ama Lamatua,  
\q2 aa èu ne hudꞌi sabꞌa ku dhoka hia Nèngu di.’ ”\x + \xo 4:10 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 6:13\x*   
\p
\v 11 Ropa dhèu aae nidhu tadèngi lii ne, hèia na tèke eele Yesus. Te ngaa ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga mai uri Ne.   
\s1 Lamatua Yesus mulai ajꞌa-nori dhèu ètu Galilea  
\r (Markus 1:14-15, Lukas 4:14-15)  
\p
\v 12 Tèu èèna, dhèu aae Herodes pamaso Yohanis tuka sarani asa dꞌara èmu bèdho. Ropa Yesus tadèngi, hèia Na lèpa asa Galilea.\x + \xo 4:12 \xt Mateos 14:3, Markus 6:17, Lukas 3:19-20\x*  
\v 13 Laꞌe asa rae Na Nasaret, èle ka laꞌe taruu pea ètu rae Kapernaum. Rae èèna ètu sebhe dano Galilea, ètu rai Sebulon dènge Naftali.\x + \xo 4:13 \xt Yohanis 2:12\x*  
\v 14 Dènge jꞌara ne, Na tao madhutu ngaa dhu dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, ngara na Yesaya, suri tèke, peka na,   
\q1
\v 15 “Rai Sebulon dènge rai Naftali  
\q2 dhu padètu dènge dano Galilea ètu sebhe haa loko Yarden.  
\q3 Dhèu Yahudi boe pea ètu era sèra kahèi.   
\q1
\v 16 Rèngu dhu mamuri ètu dꞌara maroga,  
\q2 te ngaa limuri ne, rèdhi le saraa.  
\q1 Aa saraa ne heo le  
\q2 palème mi dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu tadhe mèka Ama Lamatua.”\x + \xo 4:16 \xt Yesaya 9:1-2\x*   
\p
\v 17 Karèi nèti lodꞌo èèna, Yesus mulai ajꞌa-nori dhèu, peka na, “Miu hudꞌi soro kabodho aa tèke eele sasala-sasigo miu, ho mamuri ka dènge mola-mèci! Te limuri ne dhèu aaꞌi-aaꞌi bisa le jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua.”\x + \xo 4:17 \xt Mateos 3:2\x*   
\s1 Lamatua Yesus paroa nare dhèu sabꞌa dhasi dhèu èpa ho madhutu Ne  
\r (Markus 1:16-20, Lukas 5:1-11)  
\p
\v 18 Ca tèka, Yesus kako re sebhe dano Galilea. Na paraga dènge dhèu dua dhu paꞌaꞌari. Èci ngara na Simon, dhu tema paroa ne, Petrus. Aa ari na, Anderias. Dua ra dhu pèku iꞌa ètu dano Galilea, lula dua ra dhèu sabꞌa dhasi.  
\v 19 Hèia Yesus paroa si, aku Nèngu na, “Mai ku madhutu Jaꞌa! Miu biasa tenge iꞌa, te ngaa limuri ne Jaꞌa neo ajꞌa miu ho jꞌajꞌi tuka tenge dhèu.”  
\v 20 Ropa ra tadèngi rare, hèia dua ra tèke eele dènge ka pèku ra, lasi madhutu Yesus.   
\p
\v 21 Èle ka, Yesus kako hari ciki, hèia ladhe nèdhi ana Sabadeus, dhèu dua. Aꞌa, ngara na Yakobis, aa ari na, Yohanis. Dua ra dhu lalau paie pèku ètu dedha koha sama-sama dènge ama ra. Hèia Yesus paroa dua ra, sèna ka madhutu Ne.  
\v 22 Ropa ra tadèngi rare, hèia ra tèke eele ama dènge koha ra, lasi madhutu Ne.   
\s1 Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhèu, aa puri-paꞌèle dhèu pèdꞌa  
\r (Lukas 6:17-19)  
\p
\v 23 Èle ka, Yesus si kako palème propensi Galilea, ho Na ajꞌa-nori dhèu ètu dꞌara èmu sabajꞌa dhèu Yahudi. Na ajꞌa Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua, aa Na peka jꞌara-jꞌara tasamia, sèna ka dhèu bisa madhutu paredha Ama Lamatua. Aa Na puri-paꞌèle kahèi dhèu nèti rupa-rupa papèdꞌa-tarègu.\x + \xo 4:23 \xt Mateos 9:35, Markus 1:39\x*  
\v 24 Nèbhu boe ka, tatao Yesus ne dhèu lolo palème toke dꞌai propensi Siria aaꞌi-aaꞌi. Hèia dhèu rèti dhèu ra dhu lèke rupa-rupa papèdꞌa asa Yesus. Dhèu se rèti kahèi dhèu dhu nidhu tao, dhu hujꞌu kahibꞌi, dènge dhu karuku. Ka Na puri-paꞌèle aaꞌi si.  
\v 25 Lodꞌo èèna, dhèu ae-ae mai madhutu Ne. Dhèu se mai nèti propensi Galilea, aa nèti rai Canguru Kota, dhu ra peka na, \it Dekapolis\it*. Dhèu cahagꞌe mai nèti kota Yerusalem, nèti propensi Yudea, aa nèti cabèka dhimu loko Yarden.   
\c 5  
\s1 Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhèu ètu ledhe  
\p
\v 1 Ropa Yesus ladhe nèdhi dhèu ae-ae mai madhutu Ne, hèia Na caꞌe laꞌe asa ledhe iiki cue, ka Na madhèdi ètu èèna. Ana-ana madhutu dhu Na hagꞌe nare sèra, mai padètu sèna ka nanene Ne.  
\v 2 Hèia Na ajꞌa-nori si, peka na,   
\s2 Dhèu dhu tareꞌa-reꞌa abhu aꞌoto  
\r (Lukas 6:20-23)  
\p
\v 3 “Dhèu kasia, rèngu oto,  
\q2 lula Ama Lamatua mesa Na, ka Dhèu Aae rèngu dhu hua iia.   
\q1
\v 4 Dhèu dhu ètu dꞌara sasusa, rèngu oto,  
\q2 lula Ama Lamatua mesa Na ka dhu pamahoꞌo dꞌara si.\x + \xo 5:4 \xt Yesaya 61:2\x*   
\q1
\v 5 Dhèu haha oto,  
\q2 lula rèngu ka dhu bèli-camèdꞌa sèmi rare mèngi-nale aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Lamatua moa tèke.\x + \xo 5:5 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 37:11\x*   
\q1
\v 6 Dhèu dhu dꞌara kateme dènge Ama Lamatua, rèngu oto,  
\q2 lula èèna na, Nèngu ka dhu hia si ngaa dhu ra neo.\x + \xo 5:6 \xt Yesaya 55:1-2\x*   
\q1
\v 7 Dhèu dhu padꞌelo rasa kasia mi dhèu leo, rèngu oto,  
\q2 lula èèna na, Ama Lamatua kasia rèngu kahèi.   
\q1
\v 8 Dhèu dhu dꞌara mola-mèci, rèngu oto,  
\q2 lula èèna na, rèngu unu ra ladhe rèdhi Ama Lamatua.\x + \xo 5:8 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 24:3-4\x*   
\q1
\v 9 Dhèu dhu tema padame dhèu, rèngu oto,  
\q2 lula èèna na Ama Lamatua ka dhu peka na, ‘Rèngu seꞌe ka, ana Jaꞌa.’   
\q1
\v 10 Dhèu dhu pasae jꞌajꞌèra, lula ra madhutu Ama Lamatua, rèngu oto,  
\q2 lula Lamatua mesa Na ka, Dhèu Aae rèngu dhu hua iia.\x + \xo 5:10 \xt 1 Petrus 3:14\x*   
\p
\v 11 Ladhe dhèu leo pajꞌèra miu, lula miu madhutu Jaꞌa, miu oto kahèi. Ladhe dhèu padhai kakedꞌu miu, aa lole paꞌele iie kolongara miu, miu oto kahèi.\x + \xo 5:11 \xt 1 Petrus 4:14\x*  
\v 12 Masi ka sèmi èèna, te ngaa miu hudꞌi pakasee iisi aa pakarejꞌe dꞌara, lula Ama Lamatua dhu sadia nare le pala dhu ae hia miu ètu sorga. Te ngaa sanèdꞌe! Mesa boe miu di dhu dui jꞌajꞌèra sèmi èèna, te lodꞌo uru sèra dhèu dhu pajꞌèra le kahèi dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua.”\x + \xo 5:12 \xt 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 36:16, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 7:52\x*   
\s2 Dhèu dhu madhutu Lamatua Yesus, nuka sèmi masi dènge saraa  
\r (Markus 9:50, Lukas 14:34-35)  
\p
\v 13 “Ladhe èdhi dꞌèi sèna ka ngangaꞌa jꞌajꞌi beꞌa, na, èdhi tao ku masi. Sèmi èèna kahèi dènge dhèu dhu mamuri ètu rai-haha ne, rèngu parluu miu. Te ngaa ladhe masi sèro heka, gaguna na, ngaa? Dhoka core eele di ètu jꞌara, ho dhèu jꞌèli ne.\x + \xo 5:13 \xt Markus 9:50, Lukas 14:34-35\x*   
\p
\v 14 Miu hudꞌi mamuri ku sèmi labhu kahèi, sèna ka dhèu ae bisa ladhe rèdhi miu dènge beꞌa. Miu hudꞌi heo loꞌa-loꞌa ku, nuka sèmi kota ètu kolo ledhe, dhu dhèu aaꞌi-aaꞌi ladhe rèdhi ne.\x + \xo 5:14 \xt Yohanis 8:12, 9:5\x*  
\v 15 Ladhe dhèu paheo labhu iiki, ra saguru boe ne dènge èru rai, te ngaa ra padhèdi labhu ne ètu era dedha, ho pasaraa aaꞌi dꞌara èmu.\x + \xo 5:15 \xt Markus 4:21, Lukas 8:16, 11:33\x*  
\v 16 Miu hudꞌi mamuri ku sèmi èèna. Mamuri miu hudꞌi saraa ku, sèna ka dhèu leo ladhe rèdhi mamuri miu dhu beꞌa. Ropa dhèu ladhe rèdhi mamuri miu sèmi èèna, ra dedꞌe padedha-dedha kolongara Ama Lamatua, peka na, ‘Ira ii! Ama miu ètu sorga, kapai titu kèna, nga!’ ”\x + \xo 5:16 \xt 1 Petrus 2:12\x*   
\s2 Mamai Lamatua Yesus, sèna ka pamèci atora Ama Lamatua  
\p
\v 17 “Mage miu pangee na, mamai Jaꞌa asa rai-haha ne, sèna ka tao eele atora Ama Lamatua dhu pangèdꞌu mi Musa. Aa baku pangee na, Jaꞌa pusi-pahae boe dènge ngaa dhu uru èèna, dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua peka tèke le. Te mamai Jaꞌa ne, sèna ka pamèci jꞌara aaꞌi-aaꞌi, nuka sèmi mia dhu ra peka tèke.  
\v 18 Nèti èèna ka, nanene paie-iie! Liru dènge rai-haha bisa mèka laho aaꞌi, ladhe aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi mèka madhutu atora Ama Lamatua. Masi ka ca katèdꞌa èèna ka, bisa boe ele nèti atora se.\x + \xo 5:18 \xt Lukas 16:17\x*  
\v 19 Nèti dhèu unu Ama Lamatua aaꞌi-aaꞌi, ladhe abhu dhu sisu atora Ama Lamatua, lula na pangee, na, ‘Atora ne, ana iiki-iiki di, de gaguna na aadꞌo!’ Hèia na ajꞌa sèmi èèna kahèi mi dhèu leo, pe Ama Lamatua ètu sorga, tao ne jꞌajꞌi mi ca dhèu ana iiki. Te ngaa bagi mi dhèu dhu tao madhutu aaꞌi atora Ama Lamatua, hèia na ajꞌa-nori dhèu leo sèmi èèna, bèli-camèdꞌa Ama Lamatua pakabꞌua ne.  
\v 20 Parcaya la Jaꞌa! Miu hudꞌi mamuri mola, risi nèti mese agama dènge dhèu partei agama Parisi sèra. Ladhe aadꞌo, na, miu bisa boe jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua.”   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhèu sèna ka baku panasa  
\r (Lukas 12:57-59)  
\p
\v 21 “Miu dhu meꞌa le atora Musa dhu hia mi bèi-baki èdhi, peka na, ‘Baku pamadhe dhèu, te dhèu cee dhu pamadhe dhèu nèngu lèke huku.’\x + \xo 5:21 \xt Kalua nèti Masir 20:13, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:17\x*  
\v 22 Te ngaa Jaꞌa peka dènge miu sèmi neꞌe: baku panasa, te dhèu cee dhu nasa dènge aꞌari na, èèna na nèngu lèke huku. Dhèu dhu jèke aꞌari na, ka peka na, ‘Èu bodꞌo kabao!’ pe nèngu laꞌe dhaa asa dhèu heka-dhèu heka agama. Aa dhèu cee dhu jèke aꞌari na, ‘Goa, ee!’ nèngu lèke huku ètu ai naraka.   
\p
\v 23 De ladhe èu dhu mèti mèdha persembahan hia Ama Lamatua, te ngaa èu sanèdꞌe, na, abhu aꞌari dhu nasa era dènge èu,  
\v 24 tèke eele uuru ku mèdha persembahan sèra. Hèia lamu padame ku dènge aꞌari mu, èle, na heka mai hia persembahan se asa Ama Lamatua kèna.   
\p
\v 25 Ladhe ca dhèu neo tao lii langu dènge èu, beꞌa risi lamu lai-lai ho padame dènge ne. Ladhe aadꞌo, dhèu ne nèti èu asa hakim. Hèia hakim saraka èu sa polisi, ka ra pamaso èu asa dꞌara bèdho.  
\v 26 Jaꞌa pasanèdꞌe tareꞌa-reꞌa mi èu ne! Èèna na èu pea taruu ètu dꞌara bèdho, toke bꞌae aaꞌi mèu-mèu kèlu-gꞌètu èu sèra.”   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhèu, sèna ka baku tao jꞌara makae  
\p
\v 27 “Miu dhu meꞌa le atora Musa, dhu peka na, ‘Baku bersina.’\x + \xo 5:27 \xt Kalua nèti Masir 20:14, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:18\x*  
\v 28 Te ngaa Jaꞌa neo peka na, sèmi neꞌe: dhèu dhu ladhe nèdhi dhèu bhèni èci, hèia dꞌara na neo jꞌunu paꞌèci dènge ne, na, dhèu mone ne bersina le dènge bhèni ne ètu dꞌara na.  
\v 29 Ladhe èu tao sala pake musi madha gꞌana èu, na, edꞌo eele ne. Te beꞌa risi èu maso sorga dènge musi madha cabèka di, aa baku ra pèci mu asa dꞌara ai naraka dènge musi madha dua-dua.\x + \xo 5:29 \xt Mateos 18:9, Markus 9:47\x*  
\v 30 Aa ladhe èu tao sala dènge kacui-aai gꞌana èu, poro eele kacui-aai ne. Te beꞌa risi èu maso sorga dènge kacui-aai cabèka di, aa baku ra pèci mu asa dꞌara ai naraka dènge kacui-aai dhu kateme iisi.”\x + \xo 5:30 \xt Mateos 18:8, Markus 9:43\x*   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhèu ho baku paꞌia-paꞌela  
\r (Mateos 19:9, Markus 10:11-12, Lukas 16:18)  
\p
\v 31 “Miu dhu meꞌa le atora Musa, na, ‘Dhèu dhu paꞌia dènge dhèu èmu-kamali na, nèngu hudꞌi hia ku sasuri paꞌia mi bhèni èèna.’\x + \xo 5:31 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 24:1-4, Mateos 19:7, Markus 10:4\x*  
\v 32 Te ngaa Jaꞌa peka sèmi neꞌe: ladhe abhu dhèu dhu ia eele dhèu èmu na, te ngaa bhèni ne tao nèdhi boe jꞌara makae, hèia bhèni ne leo hari èmu, na, dhèu èmu uuru èèna ka dhu tao nèngu jꞌajꞌi bersina. Aa ladhe abhu dhèu mone dhu leo nare bhèni dhu dhèu èmu na ia eele, na, rèngu dua ra bersina kahèi.”\x + \xo 5:32 \xt Mateos 19:9, Markus 10:11-12, Lukas 16:18, 1 Korintus 7:10-11\x*   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa-nori jꞌara soo-subha  
\p
\v 33 “Miu dhu meꞌa le atora Musa dhu na hia mi bèi-baki èdhi, peka na, ‘Ladhe èu pajaji pake lii soo-subha, dhu ale kolongara Ama Lamatua, na, èu dhu paꞌèki le dènge soo-subha èèna.’\x + \xo 5:33 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 19:12, Sensus 30:2, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 23:21\x*  
\v 34 Te ngaa Jaꞌa peka sèmi neꞌe: ladhe èu neo pajaji, na, mage mu jꞌoka subha. Baku subha dènge ngara sorga, lula sorga èèna era pea Ama Lamatua.\x + \xo 5:34 \xt Yakobis 5:12, Yesaya 66:1, Mateos 23:22\x*  
\v 35 Mage subha pake ngara rai-haha, lula rai-haha ne, era bane haga Ama Lamatua. Aa mage subha pake ngara Yerusalem, lula Yerusalem èèna, kota nèti Dhèu Aae Kapai.\x + \xo 5:35 \xt Yesaya 66:1, Lii Sodꞌa Koa-Kio 48:3\x*  
\v 36 Baku subha pake ngara kabꞌa kètu miu. Te miu dènge boe koasa ho paredha rèu kètu miu, sèna ka ca loa sa jꞌajꞌi mèdhi do jꞌajꞌi pudhi.  
\v 37 De ladhe miu neo pajaji, dhu peka oo, na, peka la ‘oo’ di. Te ngaa ladhe aadꞌo, na, peka la, ‘aadꞌo’ di. Ladhe miu peka risi nèti èèna, sèra sa jꞌajꞌajꞌi nèti nidhu.”   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa-nori sèna ka baku bꞌala bhabhelu dènge bhabhelu, te ngaa hudꞌi bꞌala dènge jꞌara lalau-laloꞌo dhu beꞌa risi hari  
\r (Lukas 6:29-30)  
\p
\v 38 “Miu dhu meꞌa le atora Musa, dhu peka na, ‘Ladhe dhèu cee dhu paꞌele iie musi madha miu, na, paꞌele iie kahèi musi madha na. Aa ladhe abhu dhèu dhu pakabhui eele ngutu èu, na, pakabhui eele ngutu na kahèi.’\x + \xo 5:38 \xt Kalua nèti Masir 21:24, Atora nèti Ama-ama Agama 24:20, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 19:21\x*  
\v 39 Te ngaa Jaꞌa peka dènge miu sèmi neꞌe: baku bꞌala bhabhelu dènge bhabhelu. Ladhe dhèu tèbꞌe ripi èu cabèka, na hudꞌi laa, na tèbꞌe hari ripi dhu leo.  
\v 40 Ladhe dhèu neo tenge lii langu dènge èu, ho neo nare kodho èu, na, hia ne kodho pana èu kahèi.  
\v 41 Ladhe sordadꞌu ca dhèu laka-seti èu ho pasae mèdha na kako dꞌai ca kilometer, na, èu pasae mèti kajꞌèu na toke dua kilometer.  
\v 42 Ladhe dhèu neo manèngi nare mèdha èu èci, na, hia la. Aa ladhe dhèu neo pija mèdha èu, na, hia la.”   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa-nori, sèna ka sue dhèu dhu tèka dꞌara dènge èdhi  
\r (Lukas 6:27-28,32-36)  
\p
\v 43 “Miu tadèngi le, dhu peka na, ‘Sue la aꞌari èu, aa nasa la dènge dhèu dhu nasa dènge èu.’\x + \xo 5:43 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 19:18\x*  
\v 44 Te ngaa Jaꞌa peka sèmi neꞌe: èu hudꞌi sue ku dhèu dhu nasa dènge èu, aa manèngi ho Lamatua hia mèngi-nale mi dhèu dhu pajꞌèra èu.  
\v 45 Ladhe èu tao sèmi èèna, èu padꞌelo, na, èu ana Ama ètu sorga. Lula Nèngu ka tao madha lodꞌo hia dhèu dhu beꞌa, dènge dhèu dhu bhelu. Na papuru èjꞌi hia dhèu dhu tao madhutu paredha Na, aa mi dhèu dhu labꞌa paredha Na kahèi.  
\v 46 De ladhe èu sue dhoka dhèu dhu sue èu, èu ngee na Ama Lamatua hudꞌi bꞌala hia èu mèngi-nale, do? Aadꞌo! Te dhèu bhelu kahèi neꞌa sue angalai na, dhu sue nèngu.  
\v 47 De ladhe èu meꞌa dhoka hia lii mahoꞌo mi angalai èu, na, kolo-karisi na ngaa? Te dhèu dhu parcaya boe Ama Lamatua, reꞌa adꞌu-ue jꞌara sèmi èèna kahèi.  
\v 48 De sanèdꞌe, ee! Ama mu ètu sorga sue dhèu aaꞌi-aaꞌi. De èu hudꞌi tao madhutu ku sèmi èèna kahèi!”\x + \xo 5:48 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 19:2, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 18:13\x*   
\c 6  
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa, sèna ka soru-bara dhèu-dhèu susa  
\p
\v 1 Yesus ajꞌa taruu, peka na, “Sanèdꞌe! Mage mi madhutu atora agama di, sèna ka dhèu padꞌiri miu. Te ladhe miu tao sèmi èèna, Ama miu ètu sorga bꞌala boe rui-jꞌajꞌèra miu.\x + \xo 6:1 \xt Mateos 23:5\x*   
\p
\v 2 Ladhe miu neo soru-bara dhèu kasia, mage lami palolo asa mia-mia. Te ladhe miu se tao sèmi èèna, miu ca ropa dènge dhèu dhu padhai lii leo, tao leo. Dhèu sèmi sèra, dꞌèi lasi karihu asa dꞌara èmu sabajꞌa ho dhèu koa si, peka na, ‘Ira ii! Dhèu ne majꞌèni madhutu atora agama, nga!’ Jaꞌa peka mola-mola kèna! Dhèu dhu tema sèmi rare lii koa-kadꞌiri nèti dhèu, rèngu se abhu le pala ra.  
\v 3 De ladhe miu neo soru-bara dhèu dhu dènge boe ngaa-ngaa, mage mi palolo kahèi!  
\v 4 Dènge sèmi èèna, dhèu ètu rai-haha ne reꞌa boe. Te ngaa Ama miu ètu sorga dhu neꞌa ngaa dhu miu tao pahuni. Pe Nèngu ka dhu bꞌala hia miu berkat ae-ae.”   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa dhèu sabajꞌa  
\r (Lukas 11:2-4)  
\p
\v 5 “Lodꞌo miu sabajꞌa, miu baku tao nuka sèmi dhèu dhu padhai lii leo, tao leo. Dhèu se dꞌèi lasi asa jꞌara dhu dhèu ae-ae, aa titu ètu dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi ho dhèu koa-kadꞌiri si, peka na, ‘Dhèu se, dhèu mola-mèci!’ Te ngaa nanene pabeꞌa-beꞌa! Dènge rèngu abhu koa sèmi èèna, rèngu sèmi rare le pala ra.\x + \xo 6:5 \xt Lukas 18:10-14\x*  
\v 6 Te ngaa miu baku sèmi èèna. Ladhe miu manèngi-mangajꞌi, lami asa dꞌara kama ho bèdho babèdho na. Èle èèna, heka mi sabajꞌa mau-mau hia Ama mi ètu sorga. Masi ka dhèu leo rèdhi boe, te ngaa Ama miu ladhe nèdhi. Bèli-camèdꞌa Na bꞌala hia miu berkat ae-ae.   
\p
\v 7 Ladhe miu sabajꞌa, baku padhai lii dhu dènge boe kolo-kapua. Te dhèu dhu tadhe boe Ama Lamatua sabajꞌa sèmi èèna ka. Rèngu pangee, na, Ama Lamatua dꞌèi nanene lii manèngi ra dhu madhera lola-lola èèna.  
\v 8 Mage mi madhutu jꞌara rèngu sèra! Te masi ka miu dhae manèngi mèka ngaa-ngaa nèti Ama mi ètu sorga, te ngaa Nèngu dhu neꞌa mema le, ngaa dhu miu parluu.  
\v 9 De ladhe sabajꞌa, na, madhutu la conto sèmi neꞌe:  
\q1 ‘Ama ètu sorga! Kolongara Ama dhu mola-mèci.  
\q2 Hudꞌi laa dhèu aaꞌi-aaꞌi, dedꞌe padedha-dedha kolongara Ama dhu kapai èèna.   
\q1
\v 10 Hudꞌi laa Ama jꞌajꞌi Dhèu Aae mi dhèu aaꞌi-aaꞌi!  
\q2 Hudꞌi laa dhèu aaꞌi-aaꞌi, tao madhutu paredha Ama ètu rai-haha ne,  
\q3 nuka sèmi ana pajuu Ama, tao madhutu paredha Ama ètu sorga.   
\q1
\v 11 Ama, hia la jiꞌi ngangaꞌa-nganginu dhu dꞌai bèli-bèli.   
\q1
\v 12 Jiꞌi manèngi, ho Ama saku eele aaꞌi sasala-sasigo jiꞌi,  
\q2 nuka sèmi jiꞌi kahèi pabhèlu eele sasala dhèu dhu ra tao mi jiꞌi.   
\q1
\v 13 Ama, jꞌaga la jiꞌi, sèna ka jiꞌi baku tao bhabhelu.  
\q2 Aa pakajꞌèu la jiꞌi nèti koasa nidhu,  
\q1 [Te Ama ka Dhèu Aae dhu koasa kapai risi eele.  
\q2 Aa Ama ka dhu mèdꞌu paredha, toke dꞌai mia-mia laꞌe.  
\q3 Sabajꞌa jiꞌi dꞌai sange neꞌe ka, Ama. Amin.]’\f + \fr 6:13 \ft b: Ètu dꞌara sasuri lii Yunani dhu uru èèna, ra suri tabha boe kalimat ètu dꞌara kurung ne.\f*   
\p
\v 14 Te ngaa sanèdꞌe, ee! Ladhe miu pabhèlu eele sasala dhu dhèu tao mi miu, èèna na Ama mi ètu sorga saku eele sasala-sasigo miu kahèi.  
\v 15 Te ngaa ladhe miu moꞌo boe pabhèlu eele sasala dhu dhèu tao mi miu, bèli-camèdꞌa Ama mi bhèlu boe sasala miu kahèi.”\x + \xo 6:15 \xt Markus 11:25-26\x*   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa-nori jꞌara-jꞌara puasa  
\p
\v 16 “Ladhe miu manèngi-mangajꞌi aa puasa, mage mi tao rèhu susa, nuka sèmi dhèu dhu padhai lii leo, tao leo. Te ra adꞌu-ue jꞌara èèna, ho dhèu padꞌiri si, peka na, ‘Dhèu seꞌe se, dhèu mola-mèci!’ Te ngaa sanèdꞌe, ee! Dènge sèmi rare koa-kadꞌiri sèmi èèna, na, rèngu abhu le pala ra.  
\v 17 Te ngaa ladhe miu puasa, lèu pamèu-mèu rèhu mi, aa sageri paie kètu miu!  
\v 18 De ladhe dhèu rèdhi miu, reꞌa boe na, miu dhu puasa. Te ngaa Ama miu neꞌa. Pe Na pala hia miu mèngi-nale ae-ae.”   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa jꞌara-jꞌara pakaboko mèdha-panyau ètu sorga  
\r (Lukas 12:33-34)  
\p
\v 19 “Miu baku sabꞌa taruu, ho dhodhoka pakaboko mèdha-panyau ae-ae ètu rai-haha ne di. Te hubꞌu dènge rutu paꞌele iie aaꞌi si. Aa dhèu manaꞌu mai paꞌele iie era tatèka mèdha-panyau, aa manaꞌu rèti si.\x + \xo 6:19 \xt Yakobis 5:2-3\x*  
\v 20 Te ngaa beꞌa risi miu majꞌèni sabꞌa, sèna ka pakaboko mèdha-panyau ae-ae ètu sorga. Te ètu era nèi, abhu boe hubꞌu dènge rutu dhu paꞌele iie si, aa abhu boe dhèu manaꞌu, ho mai manaꞌu rèti.  
\v 21 Te ladhe miu tèka mèdha-panyau miu ètu era mia, na, tatu dꞌara miu ètu èèna kahèi.”   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa jꞌara-jꞌara mamuri ètu dꞌara saraa  
\r (Lukas 11:34-36)  
\p
\v 22 “Musi madha dhèu, nuka sèmi labhu dhu pasaraa dꞌara ra. Ladhe musi madha na mèu, nèngu madhutu jꞌara mamuri dhu hua iia, èci èèna ka dènge dhèu dhu kako ètu dꞌara saraa.  
\v 23 Te ngaa ladhe musi madha na ahu, nèngu bisa boe kako madhutu madha jꞌara mola, nuka sèmi dhèu dhu gogo ai lae-lae ètu dꞌara maroga. De ladhe saraa ètu dꞌara miu jꞌajꞌi maroga, na miu mamuri dꞌara maroga kahèi.”   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa-nori dhèu ho baku pangee mamuri ne tasa mera mia  
\r (Lukas 16:13, 12:22-31)  
\p
\v 24 “Dhèu bisa boe sabꞌa hia dua lamatua, lula èèna na nèngu dꞌèi risi ca dhèu di. Bisa kahèi nèngu madhutu lamatua èci, aa pusi-pahae boe dhu leo. Nèti èèna ka, èu bisa boe peka na, ‘Ama Lamatua èèna, Lamatua jaꞌa,’ ladhe èu tao doi-dhari jꞌajꞌi mi lamatua èu.   
\p
\v 25 Nèti èèna ka, Jaꞌa peka dènge miu sèmi neꞌe: baku bhute pangee, na, jaꞌa mamuri tasa mera mia, kuꞌa-kinu ngaa, pake ngaa? Miu pangee na, mamuri ne dhoka taꞌa-tinu, di? Aa ngiꞌu ne, dhoka pake mèdha-papake, di? Aadꞌo sèmi èèna.  
\v 26 Ladhe ku manu-bhui dhu lela ètu talora liru. Rèngu bhute rèdhi boe sèla hini, dènge puu-gꞌètu, ho tèka ngangaꞌa ètu dꞌara soka. Te ngaa Ama miu ètu sorga piara manu-bhui sèra taruu. Tatu Nèngu kabꞌoi miu risi eele nèti rèngu. De ngee pabeꞌa-beꞌa. Te Ama Lamatua pakabꞌua miu risi nèti manu-bhui sèra.  
\v 27 Ladhe dhèu titu ètu madha tèru, ho na bhute dènge lalau ngiꞌu na, nèngu bisa pamadhera hari ngiꞌu na, do? Bisa boe!  
\v 28 Ladhe bisa boe, na, nga tao ka miu bhute dènge pangee hari mèdha-papake? Lami ladhe ku hela bunga dhu muri tabꞌa ètu dꞌara padꞌa sodꞌa. Rèngu manyèru boe hèngu, aa manènu boe sigꞌi sa hèi.   
\p
\v 29 Te ngaa sanèdꞌe ku la! Mèdha-papake dhèu aae Soleman dhu kabꞌua risi, saraga na bisa boe segi saraga hela bunga ne.  
\v 30 Te Ama Lamatua taru kira mi bunga dhu muri dhoka doe neꞌe, aa bèli madhe, ho dhèu core asa dꞌara ai. Ladhe Na tao sèmi èèna, tatu Nèngu papake miu risi eele nèti hela bunga sèra. De tasamia ka miu parcaya paꞌèra boe mi Nèngu?\x + \xo 6:30 \xt 1 Dhèu Aae sèra 10:4-7, 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 9:3-6\x*  
\v 31 De baku mi pangee na, ‘Jiꞌi neo ngaꞌa ngaa?’ do, ‘Neo nginu ngaa?’ do, ‘Neo pake ngaa?’  
\v 32 Dhèu dhu parcaya boe Ama Lamatua, rèngu sabꞌa loe boe ho neo abhu aaꞌi-aaꞌi se. Te ngaa miu baku tao sèmi èèna, te Ama miu ètu sorga dhu neꞌa aaꞌi le, ngaa-ngaa dhu miu parluu.  
\v 33 Te ngaa miu hudꞌi pakako uuru ku sasabꞌa Na, aa hudꞌi madhutu ku paredha Na, heka Na hia miu aaꞌi-aaꞌi dhu miu parluu.  
\v 34 De baku bhute pangee, na, bèli miu parluu ngaa. Te bèli èèna dènge bhabhute unu na. Sasusa lodꞌo doe neꞌe, èle ètu doe neꞌe kahèi.”   
\c 7  
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa, sèna ka baku galaa dhèu  
\r (Lukas 6:37-38,41-42)  
\p
\v 1 “Miu baku galaa dhèu, sèna ka Ama Lamatua baku pasala miu kahèi.  
\v 2 Ladhe miu nile dhèu sèmi mia, pe Ama Lamatua nile miu sèmi èèna kahèi. Ladhe miu ige sasala dhèu sèmi mia, bèli-camèdꞌa Ama Lamatua ige sasala miu sèmi èèna kahèi.  
\v 3 Masi ka sasala dhèu ciki ooꞌe èèna ka, èu bhèlu boe. Te ngaa sasala èu dhu kapai, èu pameꞌa boe ciki sa. Èci èèna ka dènge èu ladhe mèdhi ahu ca katèdꞌa ètu dꞌara madha angalai èu, te ngaa abhu agarii aae ca laa dhu paꞌabhe nare musi madha èu, dhu èu meꞌa more boe.  
\v 4 Nga tao ka èu bani peka na, ‘Angalai! Mai ho jaꞌa tiu eele ahu nèti dꞌara madha èu’. Aa te ngaa èu mesa mu bisa boe mèdhi ngaa-ngaa, lula agarii aae dhu hutu nare musi madha mu.  
\v 5 Heeh! Èu ne, mema dhèu dhu padhai lii leo, tao leo! Tao eele uuru ku agarii nèti musi madha èu, heka ladhe mèdhi ahu ca katèdꞌa ètu dꞌara madha angalai mu, sèna ka èu bisa tiu eele ahu ne kèna.\x + \xo 7:5 \xt Markus 4:24\x*   
\p
\v 6 Baku ajꞌa jꞌara Lamatua dhu mola-mèci mi dhèu dhu dꞌèi pahahe dhèu. Lula dhèu sèra nuka sèmi busa pakadhi, dhu ra kabèli mai kadhi hari miu. Rèngu sèra goa sama sèmi hahi kahèi. Ladhe dhèu hia ne mutiara dhu kabꞌua, na pusi boe! Te neꞌa dhoka jꞌèli palaho di.”   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa-nori, ho baku loe manèngi-mangajꞌi  
\r (Lukas 11:9-13)  
\q1
\v 7 “Ladhe miu sabajꞌa,  
\q2 baku loe manèngi mi Lamatua;  
\q3 te èèna na, Na hia.  
\q1 Ladhe patangi-tenge;  
\q2 pe Na padꞌelo jꞌara.  
\q1 Ladhe kadꞌeu taruu babèdho;  
\q2 pe Na bhoke.   
\q1
\v 8 Te dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu loe boe manèngi mi Lamatua,  
\q2 èèna na ra sèmi rare.  
\q1 Dhu patangi-tenge,  
\q2 pe ra abhu.  
\q1 Dhu kadꞌeu taruu,  
\q2 pe Na bhoke èmu.   
\p
\v 9 Miu pangee sèku! Ladhe ana manèngi roti, tatu ama na hia boe ne hadhu, si?  
\v 10 Do, ladhe ana manèngi iꞌa, ama na hia boe mege, sina ma?  
\v 11 Ama mi ètu sorga, mema dꞌara Na hua iia titu kèna! De ladhe dhèu rai-haha dhu bhelu-katubꞌa sèmi miu, meꞌa hia mèdha dhu beꞌa mi ana miu, ngaa hari Ama mi! Tatu Na bagi hia miu ngaa dhu miu manèngi.   
\p
\v 12 De, ngaa dhu èu neo dhèu leo tao mi èu, na, èu hudꞌi tao sèmi èèna kahèi hia nèngu. Lula neꞌe ne ka, jꞌajꞌi mi kapua nèti aaꞌi-aaꞌi dhu Musa dènge dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua dhu peka-padhai karèi nèti uru ka.”\x + \xo 7:12 \xt Lukas 6:31\x*   
\s2 Lamatua Yesus pakasame jꞌara dhu susa aa hèbꞌa kota dhu kobꞌo  
\r (Lukas 13:24)  
\p
\v 13 “Ladhe dhèu neo maso sorga, nèngu hudꞌi maso ku re hèbꞌa kota dhu kobꞌo. Te ngaa mage-mage, oo! Abhu kahèi jꞌara leo dhu mudꞌa, aa hèbꞌa dhu taleo, dhu dhèu ae-ae lasi re èèna. Te jꞌara sèmi èèna ka dhu lere dhèu asa naraka, ka ra cèri eele nèti Ama Lamatua.  
\v 14 Dhèu dhu neo maso sorga, hudꞌi madhutu ku jꞌara dhu susa, aa maso re hèbꞌa dhu kobꞌo. Te, masi ka dhèu ciki di dhu kako re jꞌara èèna, te ngaa jꞌara dhu kobꞌo èèna ka, dhu nèti dhèu asa Lamatua.”   
\s2 Lamatua ajꞌa dhèu, sèna ka baku tao madhutu dhèu kapodꞌe-kabèli  
\r (Lukas 6:43-44)  
\p
\v 15 “Baku pamudꞌe dènge dhèu dhu tema kapodꞌe-kabèli, dhu dꞌèi padedha iisi, peka na, rèngu se dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua. Te rèngu tao ngiꞌu ra beꞌa nuka sèmi kahibꞌi-kalèbho. Te ngaa rèngu se dhèu bhelu-katubꞌa, èci èèna ka dènge busa hui dhu mai kadhi kahibꞌi-kalèbho.  
\v 16 Tasamia ho miu bisa tadhe dhèu dhu kapodꞌe sèmi sèra? Ladhe la nèti tatao rèngu. Èèna sèmi dhèu ladhe rèdhi hua, hèia tadhe dènge ana aajꞌu ne. Hua dhu beꞌa, mai boe nèti ajꞌu dhu karehe.  
\v 17 Te ajꞌu dhu beꞌa ladhe dꞌai hua, hua na beꞌa kahèi. Te ngaa ajꞌu dhu karehe ladhe na hua, hua na karehe kahèi.  
\v 18 Abhu ètu mia, ajꞌu dhu beꞌa, hua na karehe, aa ajꞌu dhu karehe, hua na beꞌa?  
\v 19 Ajꞌu dhu hua na karehe, tatu ra patue eele, ho core asa dꞌara ai.\x + \xo 7:19 \xt Mateos 3:10, Lukas 3:9\x*  
\v 20 Sèmi èèna kahèi dènge rèngu dhu rèti lii padhai kapodꞌe-kabèli sèra. Miu tadhe si nèti tatao ra.”\x + \xo 7:20 \xt Mateos 12:33\x*   
\s2 Lamatua Yesus lole dhèu dhu ale dhoka kolongara Ama Lamatua ètu hèbꞌa di  
\r (Lukas 13:25-27)  
\p
\v 21 “Èèna na abhu dhèu dhu paroa Jaꞌa, na, ‘Lamatua!’ Te ngaa rèngu dhoka ale ètu hèbꞌa di. Bèli-camèdꞌa Ama Lamatua ètu sorga tule eele si. Te dhodhoka dhèu dhu dꞌèi tao madhutu dadꞌèi Nèngu di, dhu Na sèmi nare rèngu jꞌajꞌi dhèu unu Na.  
\v 22 Pe ropa dꞌai èle rai-haha ne, dhèu ae mangaku, peka na, Jaꞌa ne Lamatua rèngu. Aa dènge lii solo-mako, ra peka na, ‘Lamatua! Jiꞌi se laꞌa pakako aꞌajꞌa Lamatua ètu mia-mia, babège nidhu dènge kolongara Lamatua, aa tao tadha-tadha malaa pake koasa nèti Lamatua.’   
\p
\v 23 Masi ka rèngu solo-mako Jaꞌa sèmi èèna, te ngaa èèna na Jaꞌa peka dènge rèngu, na, ‘Miu se, cee? Jaꞌa tadhe boe miu, te miu mamuri boe madhutu dadꞌèi Ama Lamatua. De mi pakajꞌèu ka nèti neꞌe!’ ”\x + \xo 7:23 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 6:9\x*   
\s2 Lamatua Yesus ajꞌa lula-nèti dhèu dhu dꞌèlu-mèu, aa dhèu dhu goa  
\r (Lukas 6:47-49)  
\p
\v 24 “Dhèu dhu mai nanene Jaꞌa, hèia ra tao madhutu lii padhai Jaꞌa, rèngu se nuka sèmi dhèu dhu dꞌèlu-mèu, dhu patitu èmu ra ètu dedha hadhu kapua.  
\v 25 Nèbhu boe, ka èjꞌi aae mai toke èi lala, aa ngèlu aae lèke èmu ne. Te ngaa èmu ne guri boe, lula patitu ètu dedha hadhu kapua.   
\p
\v 26 Dhèu dhu mai nanene Jaꞌa, te ngaa tao boe madhutu lii padhai Jaꞌa, nèngu ne èci èèna ka dènge dhèu goa dhu patitu èmu na ètu dedha salae.  
\v 27 Nèbhu boe, ka èjꞌi aae mai toke èi lala. Ngèlu aae lèke èmu ne kahèi. Hèia èmu ne guri eele, toke laho tebꞌo-tebꞌo.”   
\s1 Dhèu malaa-maloha lula nanene lii padhai Lamatua Yesus  
\p
\v 28 Ropa Yesus padhai lii nare, hèia dhèu aaꞌi-aaꞌi ra malaa-maloha, lula nanene aꞌajꞌa Na,  
\v 29 te Nèngu neꞌa mèu isi nèti aꞌajꞌa ne. Na ajꞌa-nori sèmi boe mese agama sèra.\x + \xo 7:29 \xt Markus 1:22, Lukas 4:32\x*   
\c 8  
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle ca dhèu pèdꞌa kusta  
\r (Markus 1:40-45, Lukas 5:12-16)  
\p
\v 1 Lodꞌo Yesus puru nèti ledhe, hèia dhèu ae-ae lasi madhutu Ne.  
\v 2 Kabèdhi laa, ca dhèu dhu pèdꞌa kusta mai paraga dènge Ne. Hèia na patitu kètu urutuu ètu madha Yesus, ho manèngi, aku nèngu na, “Lamatua! Sue ku jaꞌa la! Ladhe moꞌo, na, puri ku papèdꞌa jaꞌa ne, sèna ka dhèu madenge ia ka dènge jaꞌa, aa jaꞌa bisa hari sabajꞌa ètu dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi.”   
\p
\v 3 Ropa tadèngi nare, hèia Yesus jꞌole kacui-aai Na ka Na gꞌagꞌe dhèu ne, hèia Na lii, aku Nèngu na, “Jaꞌa koꞌo! Èu èle kèna!” Kabèdhi la, èi papèdꞌa dhèu ne èle dènge ka.  
\v 4 Hèia Yesus peka dènge ne, “Sanèdꞌe paie! Èu èle le nèti papèdꞌa-tarègu, te ngaa baku èu lolo dènge dhèu èci sa. Aa èu hudꞌi madhutu ku atora Musa. De lamu asa ama agama ho na parisa ngiꞌu èu, sèna ka neꞌa na èi papèdꞌa mu ele le, tareꞌa, do dhae. Èle na, èu hia persembahan tadha makasi, sèna ka dhèu reꞌa, na, èu ne èle tareꞌa-reꞌa le nèti papèdꞌa.”\x + \xo 8:4 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 14:1-32\x*   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle ana sabꞌa èci nèti komedhaa sordadꞌu Roma  
\r (Lukas 7:1-10)  
\p
\v 5 Èle èèna, hèia Yesus maso asa dꞌara rae Kapernaum. Ètu era neꞌe, komedhaa sordadꞌu Roma ca dhèu, mai manèngi ho Yesus soru-bara ne, aku nèngu na,  
\v 6 “Ama! Ana sabꞌa jaꞌa ca dhèu, pèdꞌa aae, ka na jꞌèra titu kèna ètu èmu. Na bisa boe puru nèti era jꞌunu na.”   
\p
\v 7 Ka Yesus dhaa, peka na, “Oo! Pe Jaꞌa dhiu puri-paꞌèle ne.”   
\p
\v 8 Te ngaa komedhaa ne bꞌala, aku nèngu na, “Ama! Ama roca ia ka mai asa èmu jaꞌa, lula jaꞌa nia boe sèmi Ama asa dꞌara èmu jaꞌa. Sadꞌi Ama ku peka dhoka lii ca hèbꞌa di nèti neꞌe, tatu ana sabꞌa jaꞌa ne èle dènge nèti papèdꞌa.  
\v 9 Jaꞌa keꞌa jꞌara ne, lula jaꞌa dènge dhèu paredha dedha kahèi, dhu dènge koasa ho paredha jaꞌa. Aa jaꞌa dènge koasa kahèi, sèna ka paredha sordadꞌu jaꞌa sèra. Ladhe jaꞌa pua, peka na, ‘Lamu sa nèi!’ tatu na laꞌe dènge. Aa ladhe jaꞌa peka, ‘Mai asa neꞌe!’ tatu na mai. Aa ladhe jaꞌa paleha dhèu sabꞌa jaꞌa, peka na, ‘Sabꞌa neꞌe!’ tatu na tao madhutu. De sadꞌi Ama ku lii di, tatu ana sabꞌa jaꞌa èèna, èle dènge nèti papèdꞌa na.”   
\p
\v 10 Ropa Yesus tadèngi nare, hèia Na malaa. Ka Na padhai lii dènge dhèu ae sèra, aku Nèngu na, “Nèbhu nare sange neꞌe, Jaꞌa dhae paraga kèdhi mèka dènge ca dhèu sa nèti dhèu Yahudi dhu lèka èra sama sèmi dhèu Roma ne!  
\v 11 Nanene paie-iie! Te bèli-camèdꞌa dhèu leo rai kara ae-ae, nuka sèmi dhèu Roma ne, mai nèti haa, nèti dhimu, ho madhèdi raꞌa-rinu mei èci dènge Abraham, Isak dènge Yakob ètu dꞌara èmu Ama Lamatua ètu sorga.  
\v 12 Masi ka Lamatua dhu hagꞌe nare le dhèu Yahudi, sena ka jꞌajꞌi dhèu unu Na, te ngaa ae ka dhu pusi-pahae boe Ne. Èèna na, Lamatua tule eele si asa era dhu maroga kiu-kiu. Ètu era neꞌe, ra tangi roma iisi dꞌara pèdꞌa, aa ra jꞌèra titu kèna.”\x + \xo 8:12 \xt Lukas 13:29\x*   
\p
\v 13 Padhai lii nare, hèia Yesus peka dènge komedhaa ne, “Lèpa ka. Te ana sabꞌa èu èèna èle le, madhutu sèmi parcaya èu ne.” Ka lodꞌo dhu Na padhai èèna, ana ne èle dènge ka.\x + \xo 8:13 \xt Mateos 22:13, 25:30, Lukas 13:28\x*   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu pèdꞌa ae-ae  
\r (Markus 1:29-34, Lukas 4:38-41)  
\p
\v 14 Ca tèka, Yesus laꞌe asa èmu Petrus. Na ladhe nèdhi ina dhèu èmu Petrus dhu jꞌunu ètu dedha koi, dhu pèdꞌa maringi-sagoro.  
\v 15 Ka Yesus kèpe kacui-aai na, hèia ina ne èle nèti papèdꞌa na. Hèia na kèdꞌi, ka laꞌe lalau ngangaꞌa hia Yesus si.   
\p
\v 16 Ropa lodꞌo oe cèna, hèia dhèu sèra mai rèti dhèu rèngu dhu nidhu tao. Hèia Na paredha nidhu se, peka na, “Eee, nidhu! Rai pakajꞌèu nèti neꞌe!” Hèia nidhu se kalua dènge ka. Na puri-paꞌèle kahèi dhèu aaꞌi-aaꞌi nèti papèdꞌa-tarègu ra.  
\v 17 Na tao jꞌara se, ho pamèci dènge lii dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, ngara na Yesaya, dhu suri tèke le, peka na,  
\q1 “Na puri-paꞌèle papèdꞌa-tarègu èdhi.  
\q2 Aa pasae nare jꞌajꞌèra èdhi.”\x + \xo 8:17 \xt Yesaya 53:4\x*   
\s1 Dhèu dhu neo madhutu Lamatua Yesus hudꞌi madhutu ku dènge dꞌara kateme  
\r (Lukas 9:57-62)  
\p
\v 18 Èle èèna ka, Yesus nèdhi dhèu ae-ae mai kalibhu rare Ne. Hèia Na peka dènge ana-ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Mai pakèdꞌi lati asa cabèka dano.”   
\p
\v 19 Hèia mese agama ca dhèu mai, padhai lii dènge Ne, peka na, “Ama Mese! Sadꞌi Ama asa mia èèna ka, jaꞌa bera-bera dènge Ama!”   
\p
\v 20 Ka Yesus dhaa, peka na, “Beꞌa kahèi do! Te ngaa sanèdꞌe. Dhèu rai-haha aa badha-manu aaꞌi-aaꞌi, dhu dènge era pea-paluꞌu. Busa hui lèpa asa roꞌa na. Manu-bhui laꞌe asa rèdꞌa na. Te ngaa Jaꞌa Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne dènge boe era pea-paluꞌu. Nanèlu ho bane kètu dènge boe kahèi.”   
\p
\v 21 Èle ka, dhèu èci hari mai peka dènge Yesus, na, “Ama! Jaꞌa neo madhutu Ama, te ngaa hudꞌi jaꞌa ladhe-leru ku ina-ama jaꞌa. Ladhe ama ku madhe, ho padhane kore, heka jaꞌa madhutu kèna.”   
\p
\v 22 Te ngaa Yesus padhai lii, peka na, “Sèmi neꞌe! Hudꞌi laa dhèu leo dhu parcaya boe Lamatua padhane dhèu madhe. Te ladhe èu neo madhutu Jaꞌa, na, madhutu la dènge dꞌara kateme!”   
\s1 Lamatua Yesus pamau ngèlu aae  
\r (Markus 4:35-41, Lukas 8:22-25)  
\p
\v 23 Èle èèna ka, Yesus caꞌe asa dedha koha, palere dènge ana-ana madhutu Na.  
\v 24 Ropa rèngu ètu talora dano era, Yesus bhèjꞌi. Kacaꞌa laa, ngèlu aae mai. Naha aae tèbꞌe koha ne, toke èi maso asa dꞌara.  
\v 25 Ropa ladhe rèdhi sèmi èèna, hèia ana madhutu se lasi parèi Yesus, aku rèngu na, “Ama! Ama! Kèdꞌi ku la! Bara ku jiꞌi, te èdhi molo madhe aaꞌi ti kèna!”   
\p
\v 26 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Wee! Nga tao ka miu se madhaꞌu sèmi neꞌe ne? Miu parcaya boe Jaꞌa, do?” Ka Na kèdꞌi. Èle ka Na kai ngèlu dènge naha ètu dꞌara dano ne, peka na, “Mau ka!” Hèia naha dènge ngèlu mau dènge ka.   
\p
\v 27 Ka ana madhutu Yesus se malaa-maloha. Ra papeka na, “Ira ii! Cee ka Dhèu neꞌe ne? Tasamia ka Na bisa paredha ngèlu dènge naha, ka madhutu dadꞌèi Na?”   
\s1 Lamatua Yesus paꞌèle dhèu dua dhu nidhu tao  
\r (Markus 5:1-20, Lukas 8:26-39)  
\p
\v 28 Nèbhu boe ka rèngu dꞌai cabèka dano, ètu rai Gadꞌara.\f + \fr 8:28 \ft Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi, suri \ft \+it Gadꞌara\+it* ètu Mateos. Sasuri cahagꞌe dhu suri \+it Gergesa\+it*, aa cahagꞌe dhu leo suri \+it Gerasa\+it*.\f* Ètu era nèi, abhu dhèu dua dhu nidhu tao. Rèngu pea ètu era roꞌa dhèu madhe. Dua ra seꞌe bhelu titu kèna, toke abhu boe ca dhèu sa hèi dhu bani kako re era èèna. Ropa rèdhi Yesus mai, hèia  
\v 29 ra paꞌoo, peka na, “We, Ana Ama Lamatua! Nga tao ka Èu mai gagu jiꞌi se? Masi ka dꞌai mèka lodꞌo ho hia hahuku mi jiꞌi, te ngaa Èu mai le ho neo pajꞌèra jiꞌi!”   
\p
\v 30 Kajꞌèu boe ètu era èèna, abhu hahi canau dhu nyuu rai, tenge ngangaꞌa.  
\v 31 Hèia nidhu se manèngi Yesus, aku rèngu na, “Ladhe babèga eele jiꞌi, na, pua la jiꞌi maso asa dꞌara hahi sèi!”   
\p
\v 32 Hèia Yesus paredha nidhu se, peka na, “Lami ka!” Hèia nidhu kalua tèke eele dhèu dua se, lasi maso asa dꞌara hahi deo sa. Ka hahi se rai pacebꞌa re sebhe ledhe ka manahu asa dꞌara dano, hèia ra cèna, ka madhe aaꞌi si.   
\p
\v 33 Ropa ladhe rèdhi sèmi èèna, dhèu madhenga hahi, rai lasi asa dꞌara rae, hèia ra lolo ngaa dhu jꞌajꞌi ne.  
\v 34 Ropa tadèngi rare, dhèu ae lasi asa era èèna. Dꞌai nèi, ra rèdhi Yesus. Hèia ra pakaseti Yesus, ho pakèdꞌi nèti rae rèngu ne.   
\c 9  
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu karuku ca dhèu  
\r (Markus 2:1-12, Lukas 5:17-26)  
\p
\v 1 Èle èèna, Yesus si caꞌe hari koha, lèpa asa ca bèka dano. Ka rèngu puru ètu kota Na.  
\v 2 Ètu era neꞌe dhèu jꞌèru rèti angalai ra dhu karuku asa Yesus. Ropa ladhe nèdhi, Yesus neꞌa le, na, rèngu parcaya Ne, peka na, Nèngu bisa puri-paꞌèle angalai ra. Hèia Na peka dènge dhèu karuku ne, aku Nèngu na, “Ana! Paꞌèra dꞌara èu! Te Jaꞌa saku eele le sasala èu.”   
\p
\v 3 Te ngaa ètu era èèna, abhu pèri-pèri mese agama Yahudi dhu tadèngi lii padhai Yesus èèna. Ka ra nasa, hèia ra papeka, na, “Dhèu neꞌe ne bani titu kèna peka sèmi èèna! Dhodhoka Ama Lamatua di dhu bisa abho sasala-sasigo dhèu. Te ngaa lii padhai Dhèu ne tao iisi Na sama sèmi Ama Lamatua sa. Nèngu ne pahaha Ama Lamatua!”   
\p
\v 4 Te ngaa Yesus neꞌa dꞌara rèngu. Nèti èèna ka Na lii, aku Nèngu na, “Nga tao ka miu se pangee, na, Jaꞌa ne pahaha Ama Lamatua?  
\v 5 Mia ka dhu mudꞌa risi? Ladhe Jaꞌa peka dènge dhèu karuku ne, ‘Jaꞌa saku eele le sasala èu,’ do, Jaꞌa peka na, ‘Kèdꞌi, ho lèpa ka.’  
\v 6 Ladhe na kèdꞌi dènge ka, miu heka mèdhi, na, Jaꞌa ne Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Te Jaꞌa dènge hak ho abho sasala dhèu.”  
\p Hèia Yesus paredha dhèu karuku ne, peka na, “Kèdꞌi ka! Dedꞌe mèti ka karadꞌa èu, ho lèpa ka!”   
\p
\v 7 Ka dhèu karuku ne kèdꞌi, hèia na lèpa dènge ka.  
\v 8 Ropa ladhe rèdhi, hèia rèngu aaꞌi-aaꞌi ra malaa-maloha. Hèia ra dedꞌe padedha-dedha kolongara Ama Lamatua, peka na, “Ama Lamatua, kapai risi eele! Na hia koasa kapai sèmi neꞌe, hia mi dhèu rai-haha.”   
\s1 Lamatua Yesus paroa Mateos ho madhutu Ne  
\r (Markus 2:13-17, Lukas 5:27-32)  
\p
\v 9 Èle ka Yesus laꞌe nèti era èèna, hèia ladhe nèdhi ca dhèu roro doi bea dhu sabꞌa ètu kantor bea. Ngara dhèu ne, Mateos. Hèia Yesus gale ne, peka na, “Mai madhutu Jaꞌa!” Ropa tadèngi nare, hèia Mateos kèdꞌi dènge ka, laꞌe madhutu Yesus.   
\p
\v 10 Ka Mateos nèru Yesus si lasi raꞌa-rinu asa èmu na. Na nèru kahèi mone aanga-angalai na dhèu roro bea sèra, aa tamu dhu leo kahèi, ho raꞌa-rinu dènge rèngu.   
\p
\v 11 Te ngaa abhu pèri-pèri dhèu nèti partei Parisi, mai kaꞌugu ètu madha ana-ana madhutu Yesus, peka na, “Nga tao ka mese miu madhèdi naꞌa-ninu dènge dhèu-dhèu dhu guna boe se, nuka sèmi dhèu roro bea dènge angalai ra dhu bhelu-katubꞌa sèra?”\x + \xo 9:11 \xt Lukas 15:1-2\x*   
\p
\v 12 Te ngaa Yesus peka dènge rèngu, aku Nèngu na, “Dhèu pèdꞌa parluu dote-matarii, te ngaa dhèu dhu pèdꞌa boe parluu boe.  
\v 13 Beꞌa risi lami parisa paie-iie Lii Holo-Nori Ama Lamatua. Te uru èèna, Na pua Hosea, ca dhèu nèti lii padhai Na, dhu suri peka na,  
\q1 ‘Dadꞌèi Jaꞌa nuka,  
\q2 dhèu-dhèu Jaꞌa hudꞌi pasue ku èci dènge èci, aa padꞌelo rasa kasia.  
\q1 Ladhe ra tao boe madhutu sèmi èèna, na,  
\q2 badha korban rèngu dhu rèti hia Jaꞌa,  
\q3 dènge boe kabꞌua.’  
\p Neꞌe ne ka dhu Ama Lamatua peka tèke le. Nèti èèna ka, Jaꞌa mai boe ho uri dhèu dhu pangee na, rèngu dhèu mola, te ngaa Jaꞌa mai sèna ka ladhe-leru dhèu dhu laku-laku boe.”\x + \xo 9:13 \xt Mateos 12:7, Hosea 6:6\x*   
\s1 Dhèu karèi, nga tao ka ana madhutu Lamatua Yesus puasa boe  
\r (Markus 2:18-22, Lukas 5:33-39)  
\p
\v 14 Èle èèna ka, ana madhutu Yohanis tuka sarani sèra, mai sa Yesus. Dhèu se karèi, aku rèngu na, “Jiꞌi dhu madhutu Yohanis tema puasa. Aa dhèu Parisi puasa kahèi. Te ngaa tasamia ka ana madhutu Ama sèra loe boe raꞌa-rinu? Rèngu reꞌa boe puasa, do?”   
\p
\v 15 Te ngaa Yesus dhaa dènge lii pakasame, na, “Sèmi neꞌe: ladhe pesta kabꞌi, tamu sèra puasa boe, te ngaa raꞌa toke bècu. Ladhe pengantin mone dènge rèngu era, aaꞌi-aaꞌi ra raꞌa-rinu palere-lere. Te ngaa ladhe dhèu leo rai rèti ka pengantin mone ne, hèia mone aanga-angalai Na, dꞌara ra susa, de heka ra puasa kèna.   
\p
\v 16 Dhèu bisa boe rare bèla hiu ca èta, ho kalape mi kodho dhui dhu mae. Te ropa base kodho ne, bèla hiu dhu kalape laꞌa deo na karuku, na kodho deo na asa mae aae.   
\p
\v 17 Jꞌara sèmi èèna kahèi, dènge dhua dhu heka rèti mai nèti kapua, bisa boe bhori asa dꞌara sabha dhui. Te aadꞌo na sabha ne madhore, hèia dhua bhori eele asa rai laꞌe. De dhua dhu hiu hudꞌi bhori ku asa dꞌara sabha hiu, sèna ka dua ra beꞌa taruu!”\f + \fr 9:17 \ft Sasuri lii Yunani dhu uru èèna, peka na, “baku isi èi anggor hiu asa dꞌara tas kaꞌuri dhui, ho baku dꞌai na mae.”\f* [Dènge sèmi neꞌe, Yesus nori si, peka na, aꞌajꞌa Na dhu hiu, baku pakihu dènge aꞌajꞌa dhu dhui.]   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle ina ca dhèu dhu pèdꞌa dhèu bhèni, aa pamamuri hari ana bhèni ca dhèu  
\r (Markus 5:21-43, Lukas 8:40-56)  
\p
\v 18 Ètu dꞌara Yesus padhai lii era dènge ana madhutu Yohanis sèra, hèia kapala nèti èmu manèngi-mangajꞌi mai paraga dènge Ne. Ka na patitu kètu urutuu ètu madha Yesus. Hèia na manèngi, aku nèngu na, “Ama, ee! Sue ku jaꞌa la! Te ana bhèni jaꞌa heka madhe kèna. De lati ho Ama bane ai mi ana ne, sèna ka na mamuri hari.”   
\p
\v 19 Ropa Na tadèngi, hèia Yesus dènge ana madhutu Na, madhutu dènge ka dhèu deo na.   
\p
\v 20-21 Ètu talora jꞌara, ca dhèu ina kako laꞌe madhutu si. Bhèni ne lèke papèdꞌa bhèni, dhu loe boe ciki sa dꞌai canguru dua tèu kèna. Na pangee, na, “Sadꞌi jaꞌa gai lèke kodho Yesus di, tatu èi papèdꞌa jaꞌa ne èle.” Nèti èèna ka, na ara padètu laꞌe, hèia na gai lèke suu kodho Yesus.   
\p
\v 22 Yesus dhu neꞌa, hèia Na kabibꞌa, ladhe sa ina ne. Ka Na lii, peka na, “Ina, ee! Paꞌèra la dꞌara èu. Te, lula èu parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa, nèti èèna ka èu èle nèti papèdꞌa.” Hèia bhèni ne èle dènge ka.   
\p
\v 23 Èle ka, Yesus si lasi taruu asa èmu nèti kapala èmu manèngi-mangajꞌi èèna. Dꞌai era nèi, maso laꞌe asa dꞌara, hèia Na ladhe nèdhi dhèu dhu tema karihu musiik mamadhe, dènge dhèu ae dhu tangi dꞌara pèdꞌa.  
\v 24 Te ngaa Yesus peka dènge ra, aku Nèngu na, “Ae eele ka tangi, aa lami ka èmu miu! Te ana ne madhe boe, dhoka na bhèjꞌi di.” Te ngaa dhèu se mari dènge pakapengo hèbꞌa mi Yesus.   
\p
\v 25 Èle ka, dhèu se aaꞌi-aaꞌi lasi asa liꞌu. Ka Yesus maso asa dꞌara kama ana bhèni ne. Na kèpe ai ana ne, hèia ana ne mamuri dènge ka.  
\v 26 Ropa ladhe rèdhi jꞌara ne, ka dhèu mulai palolo lème ètu kabarai ra, lula-nèti ngaa dhu Yesus tao ne.   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu bèdhu dhèu dua  
\p
\v 27 Èle, hèia Yesus kako taruu. Ètu talora jꞌara, abhu dhèu bèdhu dhèu dua dhu madhutu Ne. Dua ra rodhe, peka na, “Ana-èpu dhèu aae Daud! Sue ku jiꞌi la!”   
\p
\v 28 Ropa Yesus maso asa dꞌara èmu cue, dhèu bèdhu se lasi paraga dènge Ne. Ka Yesus karèi dua ra, peka na, “Miu se lèka tareꞌa-reꞌa, na, Jaꞌa ne dènge koasa ho puri-paꞌèle miu, sèna ka bisa ladhe mèdhi, do?”  
\p Hèia dua ra dhaa, aku rèngu na, “Ama karèi ia ka, te jiꞌi dhu lèka mema-mema le.”   
\p
\v 29 Ropa tadèngi lii dhaa dua ra, hèia Yesus gꞌagꞌe musi madha ra, ka Na peka na, “Ladhe sèmi èèna, na, jꞌajꞌi ka madhutu parcaya miu.”  
\v 30 Yesus padhai lii èle, hèia dua ra ladhe rèdhi dènge ka. Te ngaa Yesus pasanèdꞌe si, peka na, “Baku miu peka dènge ca dhèu sa, ngaa dhu jꞌajꞌi le!”   
\p
\v 31 Te ngaa dhèu se taha rare boe dꞌara ra. Ka ra kako palème kabarai èèna, lole dènge dhèu aaꞌi-aaꞌi, tatao Yesus mi rèngu dua ra.   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu lii aadꞌo  
\p
\v 32 Ropa dhèu bèdhu se lasi, dhèu rèti dhèu leo hari èci asa Yesus. Dhèu ne bisa boe padhai lii, lula nidhu tao ne.  
\v 33 Ropa ladhe nèdhi, hèia Yesus paredha nidhu kalua nèti dhèu lii aadꞌo ne. Nidhu èèna kalua, ka dhèu ne padhai lii dènge ka. Hèia dhèu ae ètu era èèna malaa, ka ra peka na, “Ira ii! Èdhi dhèu Yahudi paraga tèdhi mèka madha jꞌara sèmi neꞌe ne!”   
\p
\v 34 Te ngaa dhèu Parisi kaꞌuu, peka na, “Dhèu aae nidhu ka dhu hia Ne koasa, sèna ka Na bisa babège eela nidhu.”\x + \xo 9:34 \xt Mateos 10:25, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15\x*   
\s1 Lamatua Yesus taha nare boe dꞌara, ropa ladhe nèdhi dhèu ae sèra  
\p
\v 35 Èle èèna ka, Yesus kako palème kota-kota dènge rae-rae, sèna ka ajꞌa-nori dhèu ètu dꞌara èmu sabajꞌa sèra. Na ajꞌa dhèu nèti Lii Holo-Nori Ama Lamatua, aa jꞌara tasamia rèngu bisa jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua. Na puri-paꞌèle kahèi dhèu nèti papèdꞌa-tarègu ra.\x + \xo 9:35 \xt Mateos 4:23, Markus 1:39, Lukas 4:44\x*  
\v 36 Ropa Yesus ladhe nèdhi dhèu ae se, hèia Na taha nare boe dꞌara, lula dhèu se reꞌa heka tao sèmi ngaa sa. Te rèngu nuka sèmi kahibꞌi-kalèbho dhu dènge boe dhèu madhenga.\x + \xo 9:36 \xt Sensus 27:17, 1 Dhèu Aae sèra 22:17, 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 18:16, Yeskial 34:5, Sakaria 10:2, Markus 6:34\x*  
\v 37 Èle ka, Yesus padhai lii dènge ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Dhèu ae se, nuka sèmi ngangaꞌa ae-ae ètu dꞌara oka-tedhe. Masi ka ngangaꞌa ae titu kèna, te ngaa dhèu sabꞌa dꞌai boe ho puu-gꞌètu, sèna ka tèke asa dꞌara gudꞌa.\x + \xo 9:37 \xt Lukas 10:2\x*  
\v 38 Nèti èèna ka, miu hudꞌi manèngi ku mi Lamatua oka, sèna ka Na tabha hari dhèu sabꞌa, ho lasi puu-gꞌètu isi oka se.”   
\c 10  
\s1 Lamatua Yesus hagꞌe nare ana madhutu Na canguru dua dhèu  
\r (Markus 3:13-19, Lukas 6:12-16)  
\p
\v 1 Èle ka, Yesus paroa ana madhutu Na, sèna ka mai pakaboko. Hèia Na hia si koasa ho babège eele nidhu aa puri-paꞌèle dhèu nèti papèdꞌa-tarègu ra.  
\v 2 Ana madhutu Na dhu Na pua sèra, dhèu canguru dua, nuka:  
\q2 Partama, ngara na Simon (dhu dhèu tema paroa ne, ‘Petrus’),  
\q2 dènge ari na, Anderias,  
\q2 Yakobis,  
\q2 dènge ari na, Yohanis (dua ra ana Sabadeus),   
\q2
\v 3 Pelipus,  
\q2 Bertolomeos,  
\q2 Tomas,  
\q2 Mateos (dhèu roro doi bea),  
\q2 Yakobis dhu leo (nuka ana Alpius),  
\q2 Tadius,   
\q2
\v 4 Simon (nèti partei politik Selot),\f + \fr 10:4 \ft Partei Selot ne, tenge jꞌara ho neo mardeka nèti paredha Roma. Ra pangare partei ne ‘Patriot’ kahèi.\f*  
\q2 dènge Yudas Iskariot (dhu èèna na pahie Yesus).   
\s1 Lamatua Yesus pua ana madhutu Na, lasi pakako sasabꞌa-laꞌa Na  
\r (Markus 6:7-13, Lukas 9:1-6)  
\p
\v 5-6 Èle èèna ka, Yesus pua ana madhutu Na canguru dua dhèu sèra, aa paredha si, peka na, “Jaꞌa pua miu lami asa dhèu èdhi dhèu Yahudi sèra, lula ae nèti rèngu dhu madhutu boe jꞌara mamuri Ama Lamatua dènge mola. Rèngu cakaraa kahibꞌi-kalèbho dhu sala jꞌara. Nèti èèna ka, baku lami asa dhèu Yahudi boe, nuka sèmi dhèu Samaria.  
\v 7 Lami peka dènge dhèu Israꞌel èdhi sèra, na, ‘Neꞌe ne, dꞌai lodꞌo kèna, sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi ra bisa jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua.’  
\v 8 Aa lami puri-paꞌèle dhèu pèdꞌa, pamamuri hari dhèu madhe, paꞌèle dhèu kusta, aa babège eele nidhu. Ama Lamatua hia le miu ae-ae, te ngaa Na manèngi hari boe ca ana maa sa. De lami ka ho pala paꞌae-ae mi dhèu leo, te ngaa mage mi manèngi hari ngaa-ngaa kahèi.  
\v 9 Pakèdꞌi dènge ai hua. Baku mèti doi,  
\v 10 gee jꞌara, mèdha silu, salapa, do tatea. Te dhèu hudꞌi hia ku dhèu sabꞌa, ngaa dhu pantas ho ra bisa mamuri.\x + \xo 10:10 \xt 1 Korintus 9:14, 1 Timotius 5:18\x*   
\p
\v 11 Ladhe miu maso asa dꞌara kota do rae èci, na, miu hudꞌi tenge ku dhèu dhu neo sèmi rare miu. Hèia miu pea ètu èmu èèna, toke miu pakèdꞌi tèke eele era èèna.  
\v 12 Ladhe miu maso asa dꞌara èmu dhèu, peka la dènge rèngu, ‘Saloom! Lamatua hia miu mèngi-nale.’  
\v 13 Ladhe dhèu ètu dꞌara èmu ne, sèmi rare miu dènge beꞌa, na, miu manèngi sèna ka Lamatua hia si berkat. Te ngaa ladhe ra roꞌo boe sèmi rare miu, na, Lamatua hia boe rèngu berkat.  
\v 14 Ladhe dhèu roꞌo boe nanene lii padhai miu, mi kalua nèti èmu èèna, do kota èèna, hèia miu caro eele ahu nèti haga miu, sèna ka jꞌajꞌi mi tadha, peka na, ladhe roꞌo boe nanene, pe rèngu dꞌui rare pala ra.\x + \xo 10:14 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 13:51\x*  
\v 15 Bèli-camèdꞌa, lodꞌo Ama Lamatua huku dhèu ètu rai-haha neꞌe, tatu Na pabia mi dhèu Sodom dènge Gomora dhu uru èèna bhelu titu kèna. Te ngaa sanèdꞌe! Èèna na, Nèngu huku bia risi hari mi dhèu dhu roꞌo boe sèmi rare miu!”\x + \xo 10:15 \xt Lukas 10:4-12, Mateos 11:24, Lii Lolo dhu Uru Tèka 19:24-28\x*   
\s2 Lamatua Yesus pasanèdꞌe ana madhutu Na, èèna na rèngu dui jꞌajꞌèra  
\r (Markus 13:9-13, Lukas 21:12-17)  
\p
\v 16 “Sanèdꞌe paie! Te Jaꞌa pua miu ne, èci èèna ka Jaꞌa patabuli kahibꞌi-kalèbho asa talora aae busa hui. Nèti èèna ka, ngangee miu hudꞌi sèmi mege dhu dꞌèlu-mèu. Aa dꞌara mi hudꞌi mola ku nuka sèmi koro jꞌaha dhu neꞌa boe tenge lii langu.\x + \xo 10:16 \xt Lukas 10:3\x*  
\v 17 Te ngaa baku pamudꞌe! Te bèli-camèdꞌa dhèu pajꞌèra miu, sama sèmi busa hui kadhi pamadhe kahibꞌi-kalèbho. Èèna na, rèngu nuni rèti miu asa era parisa lii langu agama. Aa dhèu hake paparu miu ètu dꞌara èmu sabajꞌa.  
\v 18 Pe rèngu ère rèti miu asa madha gubernur dènge dhèu aae, lula miu madhutu Jaꞌa. Te ngaa miu hudꞌi pake lodꞌo sèra, ho peka-padhai dènge ra Lii Lolo Beꞌa nèti Jaꞌa. Dènge jꞌara neꞌe, dhèu dhu tadhe boe Ama Lamatua tadèngi kahèi kolongara Jaꞌa ne.  
\v 19 Te ngaa ladhe rèngu nuni rèti miu sèmi èèna, mage miu madhaꞌu, peka na, ‘Èèna na, jaꞌa peka tasamia?’ Do, ‘Jaꞌa neo dhaa peka sèmi ngaa?’ Baku jꞌajꞌi mi ngangee, te ladhe dꞌai lodꞌo na, Ama mi ètu sorga ka dhu peka dènge miu, nèti jꞌara mia ka dhu miu hudꞌi peka-padhai.  
\v 20 Lodꞌo èèna, ngaa dhu miu padhai, mai boe nèti dꞌara miu unu mi, te Roh Lamatua dhu Mola-Mèci èèna ka dhu ajꞌa-nori ètu dꞌara miu, sèna ka miu padhai sèmi ngaa sa.\x + \xo 10:20 \xt Markus 13:9-11, Lukas 12:11-12, 21:12-15\x*   
\p
\v 21 Sanèdꞌe, te bèli-camèdꞌa ètu dꞌara èmu cue, ladhe abhu ca dhèu parcaya Jaꞌa, èèna na aꞌari nèngu mesa na, ka dhu tenge jꞌara ho pamadhe ne. Aa ladhe ana ka dhu parcaya, èèna na ama na ka dhu pamadhe ne. Ladhe ina-ama ka dhu parcaya, bèli-camèdꞌa ana-ana ra ka dhu pamadhe si.\x + \xo 10:21 \xt Markus 13:12, Lukas 21:16\x*  
\v 22 Sanèdꞌe! Te bèli-camèdꞌa dhèu aaꞌi-aaꞌi tèka dꞌara dènge miu, lula miu parcaya Jaꞌa ne. Te ngaa dhèu dhu taha taruu, èèna na Ama Lamatua hia ne mamuri.\x + \xo 10:22 \xt Mateos 24:9, 13, Markus 13:13, Lukas 21:17\x*  
\v 23 Ladhe dhèu pajꞌèra miu ètu dꞌara kota cue, rai lami asa kota leo! Lèke kèna! Jaꞌa ne Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Bèli-camèdꞌa ropa miu palème aaꞌi mèka kota-kota ètu Israꞌel, te ngaa Jaꞌa dhu lèpa hari mai le èèna.   
\p
\v 24 Biasa dhèu pakabꞌua ca dhèu mese risi nèti ana sakola na sèra. Aa dhèu pakabꞌua ca dhèu lamatua risi nèti ènu na sèra.\x + \xo 10:24 \xt Lukas 6:40, Yohanis 13:16, 15:20\x*  
\v 25 Ladhe ana sakola mèu sama sèmi mese na, nèngu pangee na dꞌai le. Aa ladhe ènu dꞌèlu-mèu sama sèmi lamatua na, nèngu ngee na dꞌai le.  
\p De sanèdꞌe paie! Ladhe dhèu paroa lamatua èmu, peka na, ‘Èu ne, Baalsebul, dhèu aae nidhu!’ tatu isi èmu na abhu kolongara dhu karehe risi hari.”\x + \xo 10:25 \xt Mateos 9:34, 12:24, Markus 3:22, Lukas 11:15\x*   
\s2 Baku madhaꞌu dènge dhèu rai-haha, te Ama Lamatua ka dhu sanoro miu  
\r (Lukas 12:2-7)  
\p
\v 26 “De miu baku madhaꞌu dènge dhèu dhu labꞌa miu. Te, ngaa dhu dhèu tao pahuni, bèli-camèdꞌa dhèu aaꞌi-aaꞌi ladhe rèdhi.\x + \xo 10:26 \xt Markus 4:22, Lukas 8:17\x*  
\v 27 Ngaa dhu Jaꞌa ajꞌa-nori le miu mesa mi, miu hudꞌi lami lole ku mi dhèu aaꞌi-aaꞌi. Aa ngaa dhu Jaꞌa paholo le dènge miu, miu se hudꞌi lami peka ku palème era.  
\v 28 Baku madhaꞌu dènge dhèu rai-haha, te rèngu bisa dhoka pamadhe ngiꞌu aae dhèu di, te ngaa bisa boe paꞌele iie samanga. Nèti èèna ka, miu hudꞌi madhaꞌu ku dènge Ama Lamatua, te dhoka Nèngu di dhu dènge koasa ho pamaso ngiꞌu aae dhèu dènge samanga kateme, asa dꞌara dhasi ai dhu heo na loe boe ciki sa.  
\v 29 De paꞌèra dꞌara miu. Dhèu pahie ana mangungu ètu dꞌara pasa dènge kabꞌua ciki ooꞌe di. Te ngaa ciꞌu sa bisa boe madhe, ladhe Ama mi ètu sorga noꞌo mèka.  
\v 30 Ama miu ètu sorga dhu loe boe ladhe-leru miu, toke jꞌara-jꞌara dhu ana iiki-iiki. Dꞌai rèu kètu ètu kabꞌa kètu miu, Na ige nare aaꞌi hèi.  
\v 31 De baku madhaꞌu! Lula Ama Lamatua pakabꞌua miu risi nèti ana mangungu aaꞌi-aaꞌi ra.”   
\s2 Baku makae mangaku Lamatua Yesus  
\r (Lukas 12:8-9)  
\p
\v 32 Hèia Yesus tuhu hari lii padhai Na, peka na, “Dhèu dhu bani mangaku Jaꞌa ètu madha dhèu ae ètu rai-haha ne, pe Jaꞌa kahèi mangaku nèngu ètu katanga madha Ama Ku ètu sorga, peka na, ‘Nèngu ne dhèu Jaꞌa.’  
\v 33 Te ngaa dhèu dhu pasili Jaꞌa ètu madha dhèu ae, peka na nèngu tadhe boe Jaꞌa, bèli-camèdꞌa Jaꞌa peka dènge Ama Ku ètu sorga kahèi, na, ‘Jaꞌa tadhe boe dhèu neꞌe.’ ”\x + \xo 10:33 \xt 2 Timotius 2:12\x*   
\s2 Lamatua Yesus mai nèti boe dame, te ngaa patao-palaha  
\r (Lukas 12:51-53, 14:26-27)  
\p
\v 34 “Mage mi pangee na, Jaꞌa ne mai kèti dame asa rai-haha ne. Te mamai Jaꞌa ne, sèna ka dhèu rai-haha ne èci labꞌa èci.  
\v 35 Jaꞌa mai asa rai-haha ne, madhutu ngaa dhu dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua peka tèke èèna,  
\q1 ‘Èèna na, ana mone labꞌa ama na,  
\q2 ana bhèni labꞌa ina na,  
\q3 aa bhèni dhèu èmu ana na, labꞌa ina nèti dhèu èmu na,   
\q1
\v 36 te isi èmu mae-manyèla, lula èci labꞌa èci.’\x + \xo 10:36 \xt Mika 7:6\x*   
\p
\v 37 De dhèu dhu neo madhutu Jaꞌa tareꞌa-reꞌa, nèngu hudꞌi sue ku Jaꞌa, \it risi\it* nèti aaꞌi-aaꞌi, risi nèti ina-ama na, aa risi nèti ana niki na. Ladhe aadꞌo, na, nèngu nia boe jꞌajꞌi dhèu unu Jaꞌa.  
\v 38 Te dhèu dhu neo madhutu Jaꞌa, te ngaa dꞌèi boe pasae jꞌajꞌèra, nèngu nia boe jꞌajꞌi dhèu unu Jaꞌa.\x + \xo 10:38 \xt Mateos 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23\x*  
\v 39 Dhèu dhu sadia madhe lula na madhutu Jaꞌa, bèli-camèdꞌa nèngu abhu mamuri taruu dènge Ama Lamatua. Te ngaa dhèu dhu dhoka neo mamuri hia ngiꞌu nèngu unu na, èèna na, mamuri na ele iia dꞌara!”\x + \xo 10:39 \xt Mateos 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, 17:33, Yohanis 12:25\x*   
\s2 Bèli-camèdꞌa Ama Lamatua bꞌala ngaa dhu dhèu tao  
\r (Markus 9:41)  
\p
\v 40 “Dhèu dhu sèmi nare miu dènge beꞌa, nèngu sèmi nare Jaꞌa kahèi. Aa dhèu dhu sèmi nare Jaꞌa, nèngu kahèi sèmi nare Ama Lamatua dhu pua Jaꞌa mai.\x + \xo 10:40 \xt Markus 9:37, Lukas 9:48, 10:16, Yohanis 13:20\x*  
\v 41 Dhèu dhu sèmi nare dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, lula na padhue-padhai Lii Holo-Nori Ama Lamatua, pe Lamatua bꞌala nèngu sama sèmi Na bꞌala mi ca dhèu nèti lii padhai Nèngu. Aa dhèu dhu sèmi nare ca dhèu dꞌara mola, lula dhèu èèna madhutu tareꞌa-reꞌa dadꞌèi Ama Lamatua, pe Lamatua bꞌala nèngu sama sèmi Na bꞌala mi ca dhèu dꞌara mola.  
\v 42 Dhèu dhu sèmi nare ca dhèu dhu haha dꞌai seli, lula nèngu madhutu Jaꞌa, tatu Ama Lamatua bꞌala ne. Masi ka dhèu hia èi hua ca galaa di, tatu Ama Lamatua bhèlu boe ne.”   
\c 11  
\s1 Yohanis tuka sarani pua ana madhutu na lasi asa Lamatua Yesus  
\r (Lukas 7:18-35)  
\p
\v 1 Ropa Yesus hia nare lii moa mi canguru dua ana madhutu Na, hèia Na laꞌe kako palème rae-rae ètu rai èèna, sèna ka ajꞌa dhèu ètu sèra. Aa Na peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua.   
\p
\v 2 Lodꞌo èèna, Yohanis ètu dꞌara bèdho. Ropa na tadèngi jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu Yesus tao, hèia na pua ana madhutu na ho lasi karèi Yesus, peka na,  
\v 3 “Ama Lamatua dhu pajaji tèke le karèi nèti uru ka, na, Nèngu neo pua Kristus mai, sèna ka pala mamuri mi èdhi dhèu Yahudi. Ama ne, Kristus, do? Do, èdhi hudꞌi mate hari ku dhèu leo?” Ka lasi karèi Yesus.   
\p
\v 4 Ropa tadèngi nare, hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Miu se tadèngi le, aa mèdhi unu mi dènge madha. De lèpa ho lami peka dènge Yohanis, aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi, nuka sèmi ngaa dhu dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, Yesaya, suri tèke le, peka na:   
\q2
\v 5 Dhèu bèdhu, ladhe rèdhi.  
\q2 Dhèu karuku, kèdꞌi kako.  
\q2 Dhèu pèdꞌa kusta, kaꞌuri ra milu hari.  
\q2 Dhèu katele-katipa, bisa tadèngi.  
\q2 Dhèu madhe, mamuri hari.  
\q2 Dhèu unu aadꞌo, nanene Lii Lolo Beꞌa.\x + \xo 11:5 \xt Yesaya 35:5-6, 61:1\x*   
\p
\v 6 De sèmi neꞌe: lami peka dènge Yohanis, bèli-camèdꞌa nèngu abhu aꞌoto, ladhe na parcaya Jaꞌa taruu. Nèti èèna ka, Ama Lamatua hia mèngi-nale mi dhèu dhu parcaya Jaꞌa paꞌèra-èra!”   
\p
\v 7 Ropa ana madhutu Yohanis se lèpa, hèia Yesus peka dènge dhèu ae se, lula-nèti Yohanis ne, aku Nèngu na, “Lodꞌo miu neo paraga dènge Yohanis ètu dꞌara padꞌa sodꞌa, miu pangee, na, neo paraga dènge dhèu dhu sèmi ngaa sa? Tatu boe, miu paraga dènge dhèu dhu roe aala-aala, nuka sèmi kalai èèu dhu bhabheu madhutu ngèlu di!  
\v 8 Aa tatu boe miu mèdhi dhèu dhu pake mèdha-papake dhu kabꞌua aae, te dhèu sèmi èèna era pea na dhodhoka ètu dꞌara èmu dhèu aae di!  
\v 9 De lami ladhe dhèu sèmi ngaa sa ètu nèi? Mi pangee na, miu lami tenge dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua! Tareꞌa! Te nèngu ne, ca dhèu nèti lii padhai Lamatua dhu kapai risi.  
\v 10 Te ètu dꞌara sasuri Ama Lamatua dhu Mola-Mèci èèna, dhu suri tèke le lula-nèti Yohanis ne, peka na,  
\q1 ‘Nanene! Jaꞌa pua dhèu Jaꞌa,  
\q2 sèna ka bhoke jꞌara hia Èu.’\x + \xo 11:10 \xt Meliaki 3:1\x*   
\p
\v 11 Nanene paie! Ètu rai-haha ne, abhu boe ca dhèu sa dhu kapai risi nèti Yohanis ne. Te ngaa nèti dhèu rai-haha aaꞌi-aaꞌi dhu mangaku Ama Lamatua sama sèmi Dhèu Aae, dhèu dhu haha dꞌai seli èèna ka, nèngu dhu kapai risi nèti Yohanis.  
\v 12 Karèi nèti Yohanis pakako sasabꞌa na, dꞌai sange neꞌe ne, abhu dhèu ae-ae dhu jꞌajꞌi le dhèu unu Ama Lamatua. Te ngaa abhu dhèu leo dhu pangee sala, peka na rèngu hudꞌi pamusu ku, sèna ka laka-seti dhèu ho jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua.  
\v 13 Toke dꞌai lodꞌo mamai Yohanis tuka sarani, èdhi dhèu Yahudi dhu tema madhutu atora Musa, dènge atora dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua leo sèra.\x + \xo 11:13 \xt Lukas 16:16\x*  
\v 14 De parcaya la Jaꞌa! Yohanis ne, nuka Elia, dhu dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua, peka mema le lula-nèti mamai na.\x + \xo 11:14 \xt Meliaki 4:5, Mateos 17:10-13, Markus 9:11-13\x*  
\v 15 De dhu neo meꞌa mèu, hudꞌi nanene ku paie-iie!   
\p
\v 16 Jaꞌa neo hia lii pakasame, sèna ka miu meꞌa, rupa sèmi mia ka dhèu taa limuri ne. Te rèngu se cakaraa dènge ana-ana dhu madhèdi ètu dꞌara pasa. Rèngu dhu paꞌoo-parodha dènge angalai ra, peka na,   
\q1
\v 17 ‘Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi tiu sakino dènge karejꞌe-karae,  
\q2 te ngaa miu roge-ledho boe.  
\q1 Hèia jiꞌi sodꞌa lii beke dhèu madhe,  
\q2 te ngaa miu tangi boe.’   
\p
\v 18 Miu se sama sèmi ana iiki dhu reꞌa boe roca. Lodꞌo Yohanis mai, nèngu dꞌèi puasa, aa ninu boe èi anggor. Te ngaa dhèu peka na, ‘Nèngu, nidhu tao!’  
\v 19 Te ngaa Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, mai le. Jaꞌa puasa boe, aa kinu èi anggor. Te ngaa dhèu peka na, ‘Nèngu èèna, dhèu gagoo-gagehu! Dhèu tema mahu bia! Laꞌe paꞌangalai dènge dhèu roro bea! Paꞌèci dènge dhèu dhu laku-laku boe. Nèngu dhu neꞌa boe makae!’ Te ngaa mi patadhe lii padhai Jaꞌa ne! Mamèu Ama Lamatua èèna, cèu ètu dꞌara mamuri dhèu unu Na.”   
\s1 Dhèu dhu dꞌèi boe sèmi rare Lamatua Yesus  
\r (Lukas 10:13-15)  
\p
\v 20 Èle èèna ka, Lamatua Yesus pasanèdꞌe dhèu-dhèu dhu pea ètu pèri-pèri rae. Na tao le tadha-tadha malaa ae risi ètu nèi, te ngaa roꞌo boe ae eele nèti sasala ra, ho madhutu jꞌara mamuri Ama Lamatua dhu mola.  
\v 21 Yesus jèke si, peka na, “Heh! Miu dhèu Korasin, aa miu dhèu Betsaida! Mate unu miu! Bèli-camèdꞌa pasae mere mamadhe-mamopo! Jaꞌa tao le rupa-rupa tadha malaa ètu katanga madha miu, te ngaa miu moꞌo boe parcaya Ama Lamatua. Masi ka miu dhèu Yahudi dhu peka na, miu tadhe Lamatua, te ngaa ladhe sèmi tadha malaa dhu Jaꞌa tao seꞌe ètu kota Tirus dènge kota Sidon, tatu nèbhu nare sange neꞌe, dhèu-dhèu ètu sèra èle le hoꞌa, aa tèke eele le sasala-sasigo ra ho madhutu Ama Lamatua. Aa tatu ra pake le bèla mèdhi, dènge tao ahu mi kètu ho jꞌajꞌi mi tadha, na, rèngu manyasa nèti sasala ra. Masi ka dhèu Tirus dènge dhèu Sidon sèra dhèu Yahudi boe, dhu mangaku na, tadhe Lamatua.\x + \xo 11:21 \xt Yesaya 23:1-18, Yeskial 26:1—28:26, Yoel 3:4-8, Amos 1:9-10, Sakaria 9:2-4\x*  
\v 22 Jaꞌa monya boe! Bèli-camèdꞌa mèdhi unu mi! Dꞌai lodꞌo dhu Ama Lamatua pamaꞌète lii langu dhèu aaꞌi-aaꞌi ra, hahuku dhèu Tirus dènge dhèu Sidon samaa risi nèti hahuku miu.   
\p
\v 23 Miu dhèu Kapernaum! Mage-mage, ee! Mage mi pangee, na, Ama Lamatua pacaꞌe miu lami asa sorga. Aadꞌo! Èèna na Lamatua pèci mi asa dꞌara naraka! Ladhe sèmi tadha-tadha malaa dhu Jaꞌa tao ètu rae miu dhu jꞌajꞌi uuru le ètu kota Sodom, tatu Ama Lamatua parluu boe labhu pakèpu kota èèna. Te ladhe dhèu Sodom rèdhi tadha malaa se, tatu ra rai eele le nèti bhabhelu-katubꞌa ra.\x + \xo 11:23 \xt Yesaya 14:13-15, Lii Lolo dhu Uru Tèka 19:24-28\x*  
\v 24 Tareꞌa! Pe mèdhi unu mi! Ladhe dꞌai ka lodꞌo Ama Lamatua pamaꞌète lii langu dhèu aaꞌi-aaꞌi, hahuku dhèu Sodom samaa risi nèti hahuku miu se!”\x + \xo 11:24 \xt Mateos 10:15, Lukas 10:12\x*   
\s1 Lamatua Yesus gale dhèu sèna ka madhutu Ne, ho Na paꞌèra hari si  
\r (Lukas 10:21-22)  
\p
\v 25 Ropa padhai lii nare, hèia Yesus sabajꞌa, peka na, “Ama! Ama dhu jꞌajꞌi Lamatua ètu dedha-liru dènge rai-haha. Jaꞌa manèngi makasi ae-ae, lula Ama pahuni pamèno-mèno jꞌara-jꞌara dhu Ama hia huku mi dhèu-dhèu dhu pangee na, rèngu dꞌèlu-mèu, aa dhu padedha iisi ra. Te ngaa Ama bhoke patalele jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi mi dhèu haha dènge dhu pahaha iisi ra.  
\v 26 Tareꞌa, Ama! Te sèmi èèna ka, dhu pakarejꞌe dꞌara Ama!”   
\p
\v 27 Ropa sabajꞌa nare, hèia Yesus peka dènge dhèu-dhèu ètu sèra, na, “Nanene paie-iie! Ama Ku ètu sorga pangèdꞌu le koasa aaꞌi-aaꞌi mi Jaꞌa ne. Dhu tadhe mèu Jaꞌa, dhoka Ama ku di. Aa dhu tadhe mèu Ama, dhoka Ana Na, nuka Jaꞌa ne. Aa Jaꞌa hagꞌe kore dhèu leo, sèna ka peka dènge ra, ho rèngu tadhe mèu Ne kahèi.\x + \xo 11:27 \xt Yohanis 3:35, 1:18, 10:15\x*   
\p
\v 28 Miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu roe lula sabꞌa bia, mai madhutu Jaꞌa! Aa miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu pasae bia, mai la asa Jaꞌa!  
\v 29 Ladhe miu sèmi mere aꞌajꞌa Jaꞌa, ho kako palere-lere dènge Jaꞌa, na, èdhi ca ropa dènge sapi dua ngiꞌu dhu nuni kataka pare rai èci. Te Jaꞌa ne, dꞌara hua iia, aa lii mako. Ladhe miu madhutu Jaꞌa, miu jꞌajꞌi èra hari.\x + \xo 11:29 \xt Yermia 6:16\x*  
\v 30 Lula aꞌajꞌa Jaꞌa, carui boe. Aa paredha Jaꞌa, bia boe kahèi.”   
\c 12  
\s1 Dhèu pasisu dènge Lamatua Yesus lula-nèti lodꞌo ae sasabꞌa  
\r (Markus 2:23-28, Lukas 6:1-5)  
\p
\v 1 Ca lodꞌo, lèke dènge ae sasabꞌa dhèu Yahudi, Yesus dènge ana-ana madhutu Na dhu kako re karasa oka dhèu. Ana madhutu Na manganga, hèia ra gꞌètu are-gandum ka raꞌa noo-noo.  
\v 2 Ètu èèna, abhu pèri-pèri dhèu nèti partei agama Parisi dhu madhutu paꞌèra adꞌa dhèu Yahudi ra. Ropa ladhe rèdhi ana madhutu Yesus se tao sèmi èèna, hèia ra kai Ne, peka na, “Ana madhutu Mu, gꞌètu gandum lèke dènge lodꞌo ae sasabꞌa-laꞌa! Rèngu baku tao sèmi neꞌe! Te tatao ne sisu atora èdhi.”\x + \xo 12:2 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 23:25\x*   
\p
\v 3-4 Te ngaa Yesus bꞌala, aku Nèngu na, “Tasamia, ee? Miu teko bhèlu lii lolo Daud, si? Daud dènge ana-ana madhutu na dhu manganga titu kèna. Hèia na maso asa dꞌara Paleo Manèngi-Mangajꞌi Ama Lamatua, ka nare roti dhu ama agama hia le mi Lamatua, ka rèngu raꞌa. Te ngaa dhu bisa raꞌe roti se dhodhoka ama agama sèra. Dhèu leo bisa boe. Èle ka Daud si raꞌa, te ngaa ca dhèu sa pasala boe si. Miu nuka sèmi dhèu dhu baca mèdhi boe sasuri Lii Holo-Nori Ama Lamatua!\x + \xo 12:3-4 \xt 1 Samuel 21:1-6, Atora nèti Ama-ama Agama 24:9\x*  
\v 5 Te ètu dꞌara sasuri èèna, suri kahèi nèti sasabꞌa ama agama Yahudi sèra, ètu dꞌara èmu sabajꞌa, lèke dènge lodꞌo ae sasabꞌa. Te ngaa rèngu sala boe ngaa-ngaa.\x + \xo 12:5 \xt Sensus 28:9-10\x*  
\v 6 Nanene! Uru èèna, èmu sabajꞌa ka dhu kabꞌua, te ngaa limuri ne abhu dhu kabꞌua risi, nuka Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa.  
\v 7 Ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, Na peka na, ‘Dadꞌèi Jaꞌa sèmi neꞌe: dhèu Jaꞌa sèra hudꞌi padꞌelo ku rasa kasia èci dènge èci. Ladhe ra tao boe madhutu jꞌara ne, na, badha korban dhu rèngu rèti hia Jaꞌa, dènge boe kabꞌua.’ De ladhe miu meꞌa mèu sasoa nèti lii padhai Lamatua ne, tatu miu pasala boe ana madhutu Jaꞌa se. Te ra tao boe sala ngaa-ngaa!\x + \xo 12:7 \xt Mateos 9:13, Hosea 6:6\x*  
\v 8 Te Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Jaꞌa ka dhu dènge hak ho pamaꞌète, peka na, dhèu bisa sabꞌa ngaa, lèke dènge lodꞌo ae sasabꞌa.”   
\s1 Lamatua puri-paꞌèle dhèu, lèke dènge lodꞌo ae sasabꞌa-laꞌa  
\r (Markus 3:1-6, Lukas 6:6-11)  
\p
\v 9 Èle ka Yesus tèke eele era èèna, laꞌe asa dꞌara èmu sabajꞌa ra.  
\v 10 Ètu neꞌe, abhu mone ca dhèu dhu kacui-aai madhe cabèka. Dhèu Parisi sèra dhu tenge-tenge jꞌara ho pasala Yesus, ladhe sèmi Na puri-paꞌèle dhèu dhu kacui-aai madhe cabèka ne, lèke dènge lodꞌo ae sasabꞌa. Hèia ra karèi Ne, peka na, “Madhutu atora agama èdhi, dhèu bisa puri-paꞌèle dhèu, lèke dènge lodꞌo ae sasabꞌa-laꞌa, do aadꞌo?”   
\p
\v 11 Hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Ladhe kahibꞌi-kalèbho ciꞌu manahu asa dꞌara roꞌa, lèke dènge lodꞌo ae sasabꞌa, dhèu unu na mai name nare, sina ma?\x + \xo 12:11 \xt Lukas 14:5\x*  
\v 12 De Ama Lamatua sue dhèu rai-haha, risi nèti dhèu unu kahibꞌi-kalèbho deo na. Nèti èèna ka, dhèu bisa tao jꞌara dhu beꞌa lèke dènge lodꞌo ae sasabꞌa.”   
\p
\v 13 Ka Na lii dènge dhèu dhu ai madhe cabèka na, “Jꞌole kacui-aai èu mai!” Hèia, na jꞌole kacui-aai dhu madhe èèna, kacaꞌa la èle dènge ka, sama dènge kacui-aai dhu iia èèna.   
\p
\v 14 Ropa dhèu Parisi se rèdhi sèmi èèna, hèia ra nasa titu kèna. Èle ka ra kalua tèke eele èmu sabajꞌa ne, hèia lasi pareꞌa, aku rèngu na, “Èdhi hudꞌi tenge ku jꞌara, sèna ka pamadhe Ne!”   
\s1 Ama Lamatua dhu pili nare Yesus, sèna ka sabꞌa hia Ne  
\p
\v 15 Te ngaa Yesus dhu neꞌa ngangee rèngu dhu karehe ne, nèti èèna ka laꞌe asa era leo. Dhèu ae madhutu Ne, hèia Na puri-paꞌèle dhèu dhu pèdꞌa aaꞌi-aaꞌi.  
\v 16 Te ngaa Na kai si, peka na, “Mage lami palolo kahèi dènge dhèu leo lula-nèti Jaꞌa.”  
\v 17 Nèngu tao sèmi èèna, madhutu sèmi lii padhai Ama Lamatua dhu peka le mi dhèu nèti lii padhai Na, ngara na Yesaya, dhu suri tèke, na,   
\q1
\v 18 “Ladhe ku laa! Nèngu ne, Dhèu pajuu-paleha Jaꞌa, dhu Jaꞌa hagꞌe kore le.  
\q2 Jaꞌa sue Ne,  
\q3 aa dꞌara Jaꞌa karejꞌe taruu dènge Ne.  
\q1 Èèna na, Jaꞌa pangèdꞌu Ne Roh Jaꞌa,  
\q2 ho laꞌe ajꞌa-nori dhèu nèti suku aaꞌi-aaꞌi  
\q3 lula-nèti jꞌara mamuri Jaꞌa dhu mola.   
\q1
\v 19 Nèngu ne, neꞌa boe tèbꞌa kakara.  
\q1 Nèngu ne, neꞌa boe padedha iisi.   
\q1
\v 20 Dꞌara Na hua iia.  
\q2 Dhu neꞌa boe pajꞌèra dhèu.  
\q1 Ajꞌu dhu oe padhe, Na lèku eele boe.  
\q2 Labhu dhu saruru, Na tiu pamadhe boe.  
\q1 Na loe boe ajꞌa-nori dhèu, toke dhèu aaꞌi-aaꞌi tao madhutu jꞌara mamuri dhu mola nèti Ama Lamatua.   
\q1
\v 21 Dhèu nèti suku aaꞌi-aaꞌi èèna na parcaya Ne, lula reꞌa na, Nèngu ne, cee.”\x + \xo 12:21 \xt Yesaya 42:1-4\x*   
\s1 Mese agama sèra peka na, dhèu aae nidhu ka dhu hia Yesus koasa  
\r (Markus 3:20-30, Lukas 11:14-23)  
\p
\v 22 Ca tèka, rèti asa Yesus ca dhèu dhu nidhu tao toke bèdhu aa ele lii. Hèia Yesus paꞌèle ne dènge babège eele nidhu nèti dhèu neꞌe. Ka dhèu ne bisa nèdhi, aa bisa padhai lii.  
\v 23 Dhèu ae se, ropa rèdhi sèmi èèna, hèia ra malaa-maloha. Ra papeka na, “Nèngu neꞌe, ele boe ana-èpu Daud, dhu dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua suri tèke karèi nèti uru ka! Nèngu neꞌe, tatu Dhèu dhu èdhi mate tae-tae èèna!”   
\p
\v 24 Te ngaa ropa dhèu Parisi tadèngi rare, hèia ra roꞌo boe parcaya. Ka ra papeka, na, “Wee! Dhèu ne bisa babège nidhu, lula dhèu aae nidhu Baalsebul ka dhu pangèdꞌu Na koasa.”\x + \xo 12:24 \xt Mateos 9:34, 10:25\x*   
\p
\v 25 Te ngaa Yesus neꞌa lii padhai dhèu Parisi se. Hèia Na peka dènge dhèu seꞌe, aku Nèngu na, “Lii padhai miu ne, lèke boe! Ladhe ètu dꞌara rai cue, ana kabarai na patao-palaha, tasa mera mia ho rai ne bisa taha! Sèmi èèna kahèi, ladhe dhèu ètu dꞌara kota èci, do dꞌara èmu cue, èci patao dènge èci, tatu ra mae-manyèla, toke laho mae-mae, si!  
\v 26 De ladhe nidhu pamusu dènge nidhu, aa palabꞌa èci dènge èci, tatu dhèu aae ra nèdꞌu paredha nèbhu boe!  
\v 27 Sanèdꞌe paie! Dhèu miu reꞌa kahèi babège eele nidhu. Ra pake koasa nèti nidhu, do? Aadꞌo! De miu baku padhai lii ore dhu peka na, Jaꞌa pake koasa nidhu, ho babège eele nidhu. Pe dhèu miu unu mi ka dhu pamaꞌète, peka na, ngaa dhu miu galaa ne, lèke boe jꞌara.  
\v 28 Te ngaa ladhe Jaꞌa tareꞌa-reꞌa babège eele nidhu pake koasa nèti Roh Ama Lamatua, èèna padꞌelo na, Lamatua èèna tareꞌa-reꞌa Dhèu Aae dhu ètu le katanga madha miu.   
\p
\v 29 Ladhe dhèu neo lasi manaꞌu èmu dhèu èci dhu èra, nèngu hudꞌi èki-karadhe uuru ku dhèu lamatua èmu ne. Heka na manaꞌu nèti mèdha-panyau na sèra.\f + \fr 12:29 \ft Dènge sèmi èèna, Yesus peka na, Nèngu èra risi nèti dhèu aae nidhu, dhu ra paroa na ‘Baalsebul’.\f*   
\p
\v 30 Sanèdꞌe, ee! Te dhèu dhu paꞌèci boe dènge Jaꞌa, nèngu pamusu dènge Jaꞌa. Aa dhèu dhu soru-bara boe Jaꞌa ètu dꞌara sabꞌa-laꞌa, nèngu neꞌa dhoka paꞌiu dhèu di.\x + \xo 12:30 \xt Markus 9:40\x*  
\v 31 De nanene paie-iie lii padhai Jaꞌa ne! Ama Lamatua dhu sadia saku eele sasala-sasigo dhèu. Ladhe dhèu padhai lii pakarehe kolongara dhèu leo, Ama Lamatua sadia abho ne era. Te ngaa ladhe abhu dhèu dhu bani padhai pakarehe Roh Ama Lamatua dhu Mola-Mèci, Ama Lamatua saku eele boe sasala na èèna.  
\v 32 Ladhe dhèu pakarehe Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, Ama Lamatua sadia saku eele sasala na. Te ngaa cee ka dhu bani padhai lii pahahe Roh Ama Lamatua, te ngaa Ama Lamatua saku eele boe sasala na, masi ka toke dai mia-mia laꞌe!”\x + \xo 12:32 \xt Lukas 12:10\x*   
\s1 Ajꞌu dènge hua na  
\r (Lukas 6:43-45)  
\p
\v 33 Hèia Yesus padhai lii taruu dènge dhèu Parisi se, peka na, “Ngee paie-iie! Ajꞌu dhu beꞌa, hia hua dhu beꞌa. Te ngaa ajꞌu dhu karehe, hia hua dhu karehe. Nèti hua na, dhèu bisa tadhe ajꞌu ne, beꞌa do karehe.\x + \xo 12:33 \xt Mateos 7:20, Lukas 6:44\x*  
\v 34 Te ngaa miu se ca ropa dènge mege, dhu neꞌa dhoka kapodꞌe-kabèli di! Miu meꞌa boe padhai lii dhu beꞌa. Lula ngaa dhu tèke ètu dꞌara, èèna ka dhu kalua mai nèti dꞌara hèbꞌa na.\x + \xo 12:34 \xt Mateos 3:7, 23:33, 15:18, Lukas 3:7, 6:45\x*  
\v 35 Dhèu beꞌa, tatu lii padhai na beꞌa, lula ètu dꞌara na abhu jꞌara dhu beꞌa. Te ngaa dhèu bhelu, tatu lii padhai na karehe, lula ètu dꞌara na dhu pènu dènge bhabhelu-katubꞌa.   
\p
\v 36 Lèka la lii Jaꞌa ne! Te bèli-camèdꞌa lodꞌo èle rai-haha, Ama Lamatua parisa lii langu dhèu aaꞌi-aaꞌi. Lodꞌo èèna, dhèu èci-èci ka hudꞌi dhaa lii-lii nèngu dhu dènge boe kolo-kapua.  
\v 37 De mage-mage! Te bèli-camèdꞌa èèna, Ama Lamatua dadoo lii-lii miu sèra, aa pamaꞌète peka na, miu lèke huku do, aadꞌo.”   
\s1 Dhèu manèngi sèna ka Lamatua Yesus padꞌelo tadha malaa  
\r (Markus 8:11-12, Lukas 11:29-32)  
\p
\v 38 Ropa tadèngi lii padhai Yesus sèmi èèna, hèia pèri-pèri mese agama dènge dhèu Parisi, peka dènge Yesus, aku rèngu na, “Ama Mese! Jiꞌi neo ngèdhi tadha malaa èci, sèna ka jꞌajꞌi mi tadha, peka na, koasa Ama, tareꞌa nèti Ama Lamatua.”\x + \xo 12:38 \xt Mateos 16:1, Markus 8:11, Lukas 11:16\x*   
\p
\v 39 Te ngaa Yesus jèke si, peka na, “Weh! Miu dhèu taa limuri ne, moꞌo boe madhutu Ama Lamatua! Miu se meꞌa dhodhoka adꞌu-ue bhelu-katubꞌa di! Masi ka miu manèngi tadha malaa, te ngaa Jaꞌa tao boe. Lula uru èèna, Lamatua hia le tadha malaa re Yunus, dhèu nèti lii padhai Na. Èèna dꞌai le!\x + \xo 12:39 \xt Mateos 16:4, Markus 8:12\x*  
\v 40 Yunus pea tèlu mèu-tèlu mèda ètu dꞌara kabake iꞌa aae ciꞌu. Sèmi èèna kahèi dènge Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne. Bèli-camèdꞌa Jaꞌa kahèi ètu dꞌara roꞌa dhèu madhe, tèlu mèu-tèlu mèda.\x + \xo 12:40 \xt Yunus 1:17\x*  
\v 41 Ladhe dꞌai lodꞌo èle rai-haha ne, Lamatua jꞌajꞌi hakim. Aa dhèu Niniwe se titu jꞌajꞌi sakasii ho galaa miu, peka na, ‘Miu aaꞌi-aaꞌi se, goa!’ Uru èèna, ropa dhèu Niniwe sèra tadèngi lii padhai Yunus, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, hèia ra tèke eele sasala ra. Te ngaa miu sèmi boe èèna. Masi ka limuri ne, abhu le Dhèu ètu talora aae miu, dhu kapai risi nèti Yunus, nuka Jaꞌa ne. Te ngaa miu se pusi-pahae boe Jaꞌa ciki sa hèi.\x + \xo 12:41 \xt Yunus 3:5\x*  
\v 42 Pe, ètu dꞌara lodꞌo èle rai-haha ne, ladhe Lamatua jꞌajꞌi hakim, bhèni aae Syeba nèti balèu, jꞌajꞌi sakasii kahèi. Na pajꞌujꞌu ai na mi miu, ho na galaa miu aaꞌi-aaꞌi dhu ana loo-limuri ne, peka na, ‘Miu aaꞌi-aaꞌi mi, goa!’ Uru èèna, bhèni aae ne mai nèti rai kajꞌèu ho neo nèdhi unu na mamèu dhèu aae Soleman. Te ngaa limuri ne, abhu ca Dhèu ètu talora aae miu dhu kapai risi nèti dhèu aae Soleman, nuka Jaꞌa ne. Te ngaa miu pusi-pahae boe Jaꞌa ciki sa hèi.”\x + \xo 12:42 \xt 1 Dhèu Aae sèra 10:1-10, 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 9:1-12\x*   
\s1 Nidhu lèpa hari asa dhèu dhu na pea nèdhi uru èèna  
\r (Lukas 11:24-26)  
\p
\v 43 “Ladhe babège eele nidhu nèti ca dhèu, nidhu ne laꞌe pea asa era dhu kaliu, ho jꞌajꞌi mi era ae iisi na. Te ngaa abhu boe era dhu mèci ho na pea kalili.  
\v 44 Hèia na pangee, peka na, ‘Abhu boe era dhu beꞌa sèmi nèi, hua iia jaꞌa lèpa hari asa dhèu dhu uru èèna jaꞌa pea.’ Ka laꞌe hari asa era nèngu uru èèna. Na ladhe na, era ne mèu bia, aa dhu lalau rare pabeꞌa-beꞌa.  
\v 45 Hèia nidhu ne laꞌe paroa nare angalai na dhèu pidhu dhu bhabhelu ra risi nèti nèngu. Ka lasi pea ètu dꞌara dhèu ne, hèia aaꞌi-aaꞌi ra kakeho ne. De limuri ne, mamuri dhèu ne asa ele iie-iie. Sèmi èèna kahèi lèke mi dhèu bhelu-katubꞌa taa limuri ne.”   
\s1 Dhu tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi aꞌari Lamatua Yesus  
\r (Markus 3:31-35, Lukas 8:19-21)  
\p
\v 46 Lodꞌo èèna, Yesus padhai lii era dènge dhèu ae. Hèia ina dènge ari Na sèra, mai neo paraga dènge Ne. Rèngu titu ètu liꞌu, ka ra pua dhèu lasi paroa Ne.  
\v 47 Hèia dhèu mai peka dènge Ne, aku rèngu na, “Ama! Ina dènge ari Ama ètu liꞌu nèi. Rèngu neo paraga dènge Ama.”\f + \fr 12:47 \ft Abhu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu suri boe ayat 47 ne.\f*   
\p
\v 48 Ka Yesus peka dènge ra, “Cee ka ina Ku, aa cee ka aꞌari Jaꞌa dhu tareꞌa-reꞌa?”  
\v 49 Hèia Na pajꞌujꞌu asa dhèu-dhèu dhu madhutu Ne, ka Na lii, aku Nèngu na, “Rèngu seꞌe se ka, ina dènge aꞌari Jaꞌa.  
\v 50 Te dhèu dhu tao madhutu dadꞌèi Ama Ku ètu sorga, rèngu ka ina Ku aa aꞌari Jaꞌa dhu tareꞌa-reꞌa.”   
\c 13  
\s1 Lamatua Yesus hia lii pakasame nèti dhèu sèle hini ètu rupa-rupa rai  
\r (Markus 4:1-9, Lukas 8:4-8)  
\p
\v 1 Lodꞌo èèna kahèi, Yesus kalua nèti èmu èèna, laꞌe madhèdi asa sebhe dano Galilea.  
\v 2 Hèia dhèu ae-ae mai lingu rare Ne. Ka laꞌe madhèdi asa dedha koha cue, dhu panahu ètu era èèna, ho ajꞌa dhèu sèra. Dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu dae sèra nanene Ne.  
\v 3 Hèia Na ajꞌa madha jꞌara ae-ae mi rèngu pake lii pakasame. Na lole, peka na, “Abhu ca dhèu sabꞌa oka-tedhe, dhu cebꞌe hini ètu dꞌara oka na.  
\v 4 Ropa na cebꞌe hini se, abhu dhu lèke ètu jꞌara. Hèia manu-bhui mai, ka tutu raꞌe aaꞌi hini se.   
\p
\v 5 Te ngaa hini cahagꞌe lèke ètu rai dhu dènge hadhu. Hini se muri malai, lula abhu rai ciki di.  
\v 6 Te ngaa ropa lodꞌo rea, hèia ana aajꞌu se kamale, ka mango eele si. Te amo ra marèma boe ètu dꞌara rai.   
\p
\v 7 Abhu hini cahagꞌe dhu lèke ètu era jꞌuꞌu padhudhu. Hèia jꞌuꞌu padhudhu se hèlu pamadhe aaꞌi si.   
\p
\v 8 Te ngaa abhu hini cahagꞌe lèke ètu rai isi. Hini se muri, ka ra kapai toke hua-hela. Abhu dhu tèlu nguru hari, abhu dhu èna nguru hari, aa abhu dhu dꞌai cangasu hari.\x + \xo 13:8 \xt Lukas 5:1-3\x*   
\p
\v 9 Cee dhu dènge roꞌa dhilu, na nanene paie-iie!”   
\s1 Nga tao ka Lamatua Yesus dꞌèi ajꞌa pake lii pakasame  
\r (Markus 4:10-12, Lukas 8:9-10)  
\p
\v 10 Èle èèna ka, ana madhutu Yesus mai karèi Ne, aku rèngu na, “Nga tao ka Ama ajꞌa dhèu ae pake lii pakasame?”   
\p
\v 11 Hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Lula miu se neo meꞌa tareꞌa-reꞌa paredha Ama Lamatua, nèti èèna ka Jaꞌa peka mema sasoa nèti lii pakasame ne. Te ngaa mi dhèu leo, Jaꞌa ajꞌa pake lii pakasame.  
\v 12 Te dhèu dhu tareꞌa-reꞌa neo reꞌa dadꞌèi Ama Lamatua, pe Lamatua hia ne asa neꞌa ae. Te ngaa dhèu dhu pusi-pahae boe dadꞌèi Lamatua, pe Lamatua tao ne asa tabha goa.\x + \xo 13:12 \xt Mateos 25:29, Markus 4:25, Lukas 8:18, 19:26\x*  
\v 13 Jaꞌa ajꞌa-nori si pake dhoka lii pakasame di, lula:  
\q1 ‘Rèngu rèdhi le,  
\q2 te ngaa roꞌo boe reꞌa.  
\q1 Rèngu tadèngi le,  
\q2 te ngaa ra pusi-pahae boe.’   
\p
\v 14 Rèngu se cakaraa dènge dhèu dhu Yesaya suri mema le. Yesaya èèna, nuka dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, dhu suri, na,  
\q1 ‘Miu èèna na tadèngi,  
\q2 te ngaa miu pakatele dhilu.  
\q1 Miu èèna na ladhe mèdhi,  
\q2 te ngaa moꞌo boe pameꞌa ngaa dhu jꞌajꞌi le.   
\q1
\v 15 Lula dꞌara dhèu seꞌe adhu sèmi hadhu,  
\q2 ra pakatele dhilu ra,  
\q3 aa ra pabèdhu musi madha ra.  
\q1 De hudꞌi rèngu sène, sèna ka roꞌa dhilu ra katele-katipa,  
\q2 aa soro tèke si, sèna ka musi madha ra bèdhu sèmi èèna.  
\q3 Hudꞌi laa, ho Jaꞌa puri-paꞌèle ia ka si,  
\q2 lula rèngu pusi-pahae boe Jaꞌa.’\x + \xo 13:15 \xt Yesaya 6:9-10\x*   
\p
\v 16 Te ngaa miu se, oto! Lula miu ladhe mèdhi dènge musi madha, aa tadèngi dènge roꞌa dhilu miu unu mi.  
\v 17 Parcaya la Jaꞌa! Uru èèna, dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua, dènge dhèu dhu dꞌara mola, dꞌara ra neo rèdhi ngaa dhu limuri ne miu ladhe mèdhi, te ngaa bisa boe. Dꞌara ra neo kahèi tadèngi ngaa dhu limuri ne miu tadèngi le, te ngaa bisa boe.”\x + \xo 13:17 \xt Lukas 10:23-24\x*   
\s1 Lamatua Yesus peka sasoa lii pakasame nèti hini  
\r (Markus 4:13-20, Lukas 8:11-15)  
\p
\v 18 Ropa padhai lii nare, hèia Yesus peka dènge ra, “De mi nanene ka sasoa nèti lii pakasame deo na.  
\v 19 Hini dhu lèke ètu jꞌara, nuka dhèu dhu nanene Lii Holo-Nori nèti Ama Lamatua nèdꞌu paredha, te ngaa nèngu neꞌa iia boe. Hèia dhèu aae nidhu mai parame nare Lii Holo-Nori nèti dꞌara dhèu ne.   
\p
\v 20 Hini dhu cebꞌe lèke ètu rai dhu pènu dènge hadhu, nuka dhèu dhu nanene Lii Holo-Nori Ama Lamatua, hèia na sèmi nare dènge dꞌara karejꞌe.  
\v 21 Te ngaa Lii Holo-Nori ne, amo na marèma boe. Nèti èèna ka, nare boe nèbhu ètu dꞌara dhèu ne. Ropa dhèu leo pajꞌèra ne lula na sèmi nare Lii Holo-Nori ne, ka dhèu ne kèpe paꞌèra heka aꞌajꞌa sèra.   
\p
\v 22 Aa hini dhu lèke ètu talora aae jꞌuꞌu padhudhu, nuka dhèu dhu nanene Lii Holo-Nori. Te ngaa nèngu bhute dènge rupa-rupa jꞌara, ho pakarejꞌe mamuri na. Hèia bhabhute seꞌe ka seti eele Lii Holo-Nori ne nèti dꞌara nèngu, toke dènge heka kabꞌua.   
\p
\v 23 Te ngaa hini dhu lèke ètu rai isi, nuka dhèu dhu pasa paie dhilu na, sèna ka sèmi nare Lii Holo-Nori, aa tao madhutu dadꞌèi Lamatua. Hèia na tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa, sama sèmi hini dhu muri toke kapai, ka na hua ae-ae. Abhu dhu tèlu nguru hari, abhu kahèi èna nguru hari, aa abhu dhu dꞌai cangasu hari.”   
\s1 Lamatua Yesus hia lii pakasame nèti jꞌuꞌu ètu talora aae oka  
\p
\v 24 Yesus lolo hari lii pakasame èci, aku Nèngu na, “Paredha Ama Lamatua ne, nuka sèmi abhu ca dhèu laꞌe cebꞌe hini dhu beꞌa ètu dꞌara oka na.  
\v 25 Dꞌara mèda èèna, ropa dhèu aaꞌi-aaꞌi bhèjꞌi luu, hèia dhèu bhelu mai, ka na cebꞌe lamusi jꞌuꞌu ètu dꞌara oka ne.  
\v 26 Ropa hini ètu dꞌara oka ne dꞌai hua-hela, hèia dhèu sabꞌa se, ladhe rèdhi jꞌuꞌu dhu muri palere-lere dènge hini se.  
\v 27 Ka lasi peka dènge lamatua oka ne, aku rèngu na, ‘Ama! Ca hari ni jiꞌi sèle hini dhu beꞌa ètu dꞌara oka ama, si? Nga tao ka muri mai pabꞌali dènge jꞌuꞌu ae-ae?’   
\p
\v 28 Lamatua oka ne dhaa, peka na, ‘Èèna tatao nèti dhèu bhelu.’  
\p Hèia dhèu sabꞌa se peka, aku rèngu na, ‘Ama, jiꞌi laꞌa koꞌo eele jꞌuꞌu sèi, do?’   
\p
\v 29 Te ngaa na bꞌala, peka na, ‘Hudꞌi laa, te ladhe miu koꞌo eele jꞌuꞌu se, ana ngangaꞌa èdhi se lèke bete kahèi.  
\v 30 Hudꞌi rèngu sène ra muri palere-lere toke hèru puu-gꞌètu. Pe dꞌai lodꞌo na, jaꞌa peka dènge dhèu sabꞌa se, na, “Miu pakaboko uru ku jꞌuꞌu sèra. Hèia èki si ca èki-ca èki ho tunu eele si. Èle ku, heka ta pakaboko isi oka kèna, sèna ka pamaso asa dꞌara babesi.”’ ”   
\s1 Lamatua Yesus pake lii pakasame nèti lamusi dhu ana iiki  
\r (Markus 4:30-32, Lukas 13:18-19)  
\p
\v 31 Èle, ka Yesus peka hari, na, “Jaꞌa pake hari lii pakasame èci, sèna ka miu meꞌa tasamia Ama Lamatua jꞌajꞌi Dhèu Aae mi dhèu ae-ae. Dhèu unu Na sèra, mulai nuka sèmi lamusi dhu ana iiki titu kèna, dhu dhèu sèle ètu dꞌara oka na.  
\v 32 Masi ka lamusi ne ana iiki dꞌai seli, te ngaa ladhe na muri mai, jꞌajꞌi ajꞌu dhu kapai aae ètu dꞌara oka ne. Toke manu-bhui tao rèdꞌa ètu dadana-dadana na.”   
\s1 Lamatua Yesus pake lii pakasame nèti ragi  
\r (Lukas 13:20-21)  
\p
\v 33 Yesus peka hari lii pakasame èci, aku Nèngu na, “Dhèu-dhèu unu Ama Lamatua, èci èèna ka dènge ragi dhu bhèni èci nare, pabꞌali dènge tarigu ca sak.\f + \fr 13:33 \ft Sasuri lii Yunani suri, peka na, “tarigu tèlu σάτα (\ft \+it sata\+it*)”. \+it Sata\+it* èci, pe dꞌai 12 liter. Tèlu \+it sata\+it*, pe dꞌai 36 liter, nuka tarigu ca sak.\f* Hèia roti ne caꞌe toke kapai, lula ragi dhu ciki ooꞌe deo na.”   
\s1 Lamatua Yesus pake lii pakasame, ho ajꞌa dhèu nèti jꞌara-jꞌara hiu dhu dhèu reꞌa mèka  
\r (Markus 4:33-34)  
\p
\v 34 Yesus ajꞌa dhèu ae dènge lii lolo rupa-rupa. Lii padhai Na, aaꞌi-aaꞌi se, dhodhoka pake lii pakasame di.  
\v 35 Na ajꞌa sèmi èèna, sèna ka madhutu sèmi lii nèti dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua dhu suri tèke, peka na,  
\q1 “Pe Jaꞌa ajꞌa-nori pake lii pakasame.  
\q2 Pe Jaꞌa lole jꞌara-jꞌara dhu dhèu tadèngi rèdhi mèka,  
\q3 karèi nèti Lamatua pajꞌajꞌi rai-haha toke dꞌai sange neꞌe.”\x + \xo 13:35 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 78:2\x*   
\s1 Lamatua Yesus peka sasoa nèti jꞌuꞌu dhu muri ètu talora aae oka  
\p
\v 36 Èle ka, Yesus lèpa èmu tèke eele dhèu ae sèra. Hèia ana madhutu Na sèra mai manèngi, na, “Ama! Peka ku dènge jiꞌi sasoa nèti lii pakasame jꞌuꞌu deo sa!”   
\p
\v 37 Ka Yesus dhaa, na, “Dhèu dhu cebꞌe hini dhu beꞌa èèna, nuka Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne.  
\v 38 Aa oka èèna, nuka rai-haha ne. Hini dhu beꞌa èèna, nuka dhèu-dhèu dhu jꞌajꞌi le ana-èpu Ama Lamatua. Aa jꞌuꞌu sèra, nuka ana pajuu nèti dhèu aae nidhu.  
\v 39 Aa dhèu bhelu dhu mai cebꞌe lamusi jꞌuꞌu, nuka dhèu aae nidhu. Aa lodꞌo puu-gꞌètu èèna, nuka dꞌai èle rai-haha ne. Dhèu sabꞌa dhu pakaboko isi oka se, nuka ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga.  
\v 40 Ropa dꞌai èle rai-haha ne, ra oru rare jꞌuꞌu se ho tunu pakèpu si.  
\v 41 Te Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, bèli-camèdꞌa pua ana pajuu nèti sorga mai. Rèngu èèna na pakaboko dhèu-dhèu dhu pusi-pahae boe madhutu paredha Ama Lamatua. Aa rèngu oru rare kahèi dhèu-dhèu dhu dadugu-rariu dhèu leo, sèna ka baku madhutu paredha Lamatua.  
\v 42 Èèna na ra core dhèu bhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi se asa dꞌara ai naraka, nuka sèmi jꞌuꞌu dhu ai naꞌe pakèpu si. Ètu nèi, dhèu se rasa jꞌèra titu kèna, aa tangi dꞌara maꞌète mae-mae loe boe ciki sa.  
\v 43 Te ngaa dhèu dhu mamuri mola madhutu dadꞌèi Ama Lamatua, rèngu pea taruu dènge Ama Dhèu Aae ra ètu sorga. Ètu nèi, dhèu se haꞌa-haꞌa, hèti-hèti, nuka sèmi madha lodꞌo. De dhèu dhu neo tadhe mèu Jaꞌa, pasa dhilu paie-iie!”   
\s1 Lamatua Yesus pake lii pakasame nèti mèdha dhu kabꞌua aae  
\p
\v 44 Yesus tabha hari lii pakasame èci, aku Nèngu na, “Dhèu dhu neo tadhe mèu Ama Lamatua nèdꞌu paredha, rèngu nuka sèmi dhèu dhu neo abhu mèdha kabꞌua aae, dhu dhèu huni tèke ètu dꞌara rai cakasibꞌi. Ka dhèu ne laꞌe kèi, hèia na abhu mèdha ne, nèti èèna ka na karejꞌe-karae. Èle èèna ka, na dhènu hari mèdha deo na. Hèia na lèpa hari lai-lai, laꞌe pahia aaꞌi mèdha-panyau na. Ka laꞌe hèli nare rai ne, sèna ka na unu mèdha dhu kabꞌua aae deo na.”   
\s1 Lamatua Yesus hia lii pakasame nèti mutiara dhu kabꞌua aae  
\p
\v 45 Yesus tuhu hari lii pakasame, peka na, “Dhèu dhu neo tadhe mèu Ama Lamatua nèdꞌu paredha, èci èèna kahèi dènge dhèu dꞌaga ca dhèu dhu dꞌara na neo abhu mutiara dhu kabꞌua aae titu kèna. Èle ka, na patangi-tenge mutiara ho neo hèli.  
\v 46 Ropa na rage mutiara cue dhu beꞌa titu kèna, hèia na lèpa lai-lai, sèna ka pahia aaꞌi mèdha-panyau na. Hèia laꞌe tihe mutiara ne, sèna ka jꞌajꞌi mi unu na.”   
\s1 Lamatua Yesus pake lii upama nèti dhèu puu iꞌa nèti pèku  
\p
\v 47 Yesus peka hari, na, “Paredha Ama Lamatua, nuka sèmi pèku èci dhu dhèu sabꞌa dhasi lasi lolo ètu dꞌara dano. Ka pèku ne lèke rupa-rupa iꞌa.  
\v 48 Ropa pèku ne pènu dènge iꞌa, dhèu pèku se dedꞌe rèti asa dedha nebhe. Hèia ra madhèdi kabhili iꞌa nèti pèku ne. Iꞌa dhu beꞌa, ra tao asa dꞌara kalera. Te ngaa iꞌa dhu karehe, ra core eele.   
\p
\v 49 Èci èèna ka, ladhe dꞌai lodꞌo èle rai-haha ne. Èèna na ana pajuu Lamatua mai nèti sorga, sèna ka hagꞌe eele dhèu dhu dꞌara mola nèti dhèu bhelu-katubꞌa.  
\v 50 Dhèu dhu bhelu-katubꞌa aaꞌi-aaꞌi ra, core si asa dꞌara ai naraka. Ètu nèi, rèngu heka reꞌa jꞌajꞌèra, aa loe boe tangi roma iisi.”   
\s1 Lamatua Yesus ajꞌa lula-nèti aꞌajꞌa dhu dhui, dènge aꞌajꞌa dhu hiu  
\p
\v 51 Ropa padhai lii nare, hèia Yesus karèi ra, aku Nèngu na, “Miu meꞌa aaꞌi ngaa dhu Jaꞌa peka-padhai se, do?”  
\p Ra dhaa peka na, “Ngeꞌa, Ama!”   
\p
\v 52 Hèia Yesus bꞌala, peka na, “Beꞌa! Te mese agama aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌa tareꞌa-reꞌa Lii Holo-Nori Lamatua dhu suri tèke karèi nèti uru èèna, ka ra kèpe paꞌèra aꞌajꞌa Jaꞌa, na, rèngu ca ropa dènge lamatua èmu dhu dꞌèi bhoke gudꞌa na, ho padꞌelo mèdha-panyau na dhu dhui, dènge mèdha-panyau na dhu hiu.”   
\s1 Dhèu Nasaret roꞌo boe sèmi rare Lamatua Yesus  
\r (Markus 6:1-6, Lukas 4:16-30)  
\p
\v 53 Ropa Yesus ajꞌa nare dhèu ae sèra, pake lii pakasame, hèia laꞌe, tèke eele era èèna,  
\v 54 ho lèpa asa rae Na. Dꞌai nèi, maso laꞌe asa dꞌara èmu sabajꞌa, ho ajꞌa-nori dhèu. Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu tadèngi lii padhai Na malaa-maloha. Ka ra papeka, aku rèngu na, “Ira ii! Dhèu ne dꞌèlu-mèu titu kèna, nga! Na sakola ètu mia ne? Tasamia ka Na bisa tao tadha malaa seꞌe?  
\v 55 Nèngu ne dhoka Ana nèti ca dhèu tuka ajꞌu di. Èdhi patadha beꞌa dènge ina Na Maria; aa dènge ari Na aaꞌi-aaꞌi, nuka Yakobis, Yusuf, Yudas dènge Simon.  
\v 56 Èdhi tadhe ana hèni Na kahèi, te èdhi pea ètu dꞌara rae cue! De Na abhu mamèu Na nèti mia? Aa Na abhu koasa kapai ne nèti cee hari?”  
\v 57 Nèti èèna ka, dhèu se kacèki, toke ra roꞌo heka nanene lii padhai Na.  
\p Te ngaa Yesus peka dènge ra, aku Nèngu na, “Mema tareꞌa! Dhèu dꞌèi risi pakabꞌua dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua dhu mai nèti era leo, te ngaa ra pakabꞌua boe dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua dhu mai nèti rae rèngu unu ra.”\x + \xo 13:57 \xt Yohanis 4:44\x*  
\v 58 Lula dꞌara ra adhu, toke ra parcaya boe Yesus, nèti èèna ka Na tao tadha malaa ae boe ètu dꞌara rae Na.   
\c 14  
\s1 Ra pare pamadhe Yohanis tuka sarani  
\r (Markus 6:14-29, Lukas 9:7-9)  
\p
\v 1 Tèu èèna, dhèu aae Herodes nèdꞌu paredha ètu propensi Galilea. Nèngu ne dhu tadèngi le kahèi rupa-rupa jꞌara lula-nèti Yesus.  
\v 2 Na peka dènge dhèu sabꞌa na sèra, aku nèngu na, “Ele boe Yesus ne, nuka Yohanis tuka sarani, dhu ca hari ni jaꞌa pua dhèu poro rare kètu na. Limuri ne, na mamuri hari le! Nèti èèna ka, na abhu koasa, tao tadha-tadha malaa sèra.”   
\p
\v 3 Dhèu aae Herodes peka sèmi èèna, lula uru èèna nèngu dhu tao lii langu dènge Yohanis, toke na kèpe Yohanis aa pamaso asa dꞌara bèdho. Jꞌajꞌajꞌi lii langu ne, sèmi neꞌe ka: dhèu aae Herodes leo nare dhèu èmu ari na Pelipus, ngara na Herodias. Aa te ngaa Pelipus dènge Herodias dhae paꞌia-paꞌela mèka.  
\v 4 Nèti èèna ka, Yohanis kai ne pahari-pahari, peka na, “Ama dhèu aae, baku paleo èmu dènge dhèu èmu ari mu. Te jꞌara ne, pamèci boe dènge adꞌa èdhi dhèu Yahudi!”\x + \xo 14:4 \xt Lukas 3:19-20, Atora nèti Ama-ama Agama 18:16, 20:21\x*   
\p
\v 5 Te ngaa Herodes dale boe lii kai na, hèia leo nare Herodias. Madhutu iia-iia na, Herodes neo pamadhe Yohanis tuka sarani. Te ngaa na madhaꞌu dènge dhèu ae sèra, lula ra parcaya na, Yohanis ne, ca dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua. Nèti èèna ka, na pua dhèu sabꞌa na pamaso Yohanis asa dꞌara bèdho.   
\p
\v 6 Te ngaa nèbhu-nèbhu, hèia Herodes tao pesta hari jadi na. Lodꞌo èèna, ana bhèni nèti bhèni aae Herodias laꞌe roge ètu madha tamu se. Na roge beꞌa titu kèna, toke dꞌara Herodes karejꞌe bia.  
\v 7 Na roge nare, hèia Herodes paroa ne, ka na peka, “Èu neo manèngi hadia ngaa nèti jaꞌa, na peka la! Te èèna na jaꞌa hia èu. Jaꞌa leko boe-monya boe. Aa jaꞌa subha dènge kolongara Ama Lamatua.”   
\p
\v 8 Ropa na tadèngi dhèu aae peka sèmi èèna, hèia ina na kakèjꞌi ne. Nèti èèna ka, ana ne laꞌe peka na, “Ama! Jaꞌa manèngi kètu nèti Yohanis tuka sarani. Tèke ne mi dꞌara dula, ho rèti mai asa neꞌe hia jaꞌa.”   
\p
\v 9 Ropa tadèngi lii manèngi ana bhèni ne, hèia dꞌara Herodes roe dènge. Te ngaa nèngu bisa boe ère nare hari lii subha na, te tamu aaꞌi-aaꞌi dhu tadèngi le. Nèti èèna ka, na madhutu dhoka dadꞌèi ana bhèni ne di.  
\v 10 Ka na paredha dhèu lasi poro rare kètu Yohanis ètu dꞌara bèdho.  
\v 11 Ropa ra poro rare, hèia ra tèke mi dꞌara dula ho rèti lasi hia mi ana bhèni ne. Ropa ana bhèni ne sèmi nare dula, hèia nèti asa ina na.   
\p
\v 12 Lodꞌo ana madhutu Yohanis se tadèngi, ka mai rare ngiꞌu aae na, ho lasi padhane. Èle ka, lasi peka dènge Yesus jꞌara dhu jꞌajꞌi ne.   
\s1 Lamatua Yesus pangaꞌa lèmi riho risi dhèu  
\r (Markus 6:30-44, Lukas 9:10-17, Yohanis 6:1-14)  
\p
\v 13 Lodꞌo Yesus tadèngi ngaa dhu jꞌajꞌi mi Yohanis, hèia Nèngu dènge ana-ana madhutu Na tèke eele era èèna. Hèia ra caꞌe koha, ho lasi asa era dhu dhèu pea boe, sèna ka ra ae rare ciki. Te ngaa dhèu ae ladhe rèdhi koha Yesus si dhu oro-oro re sebhe dano. Ka dhèu se mai nèti rae-rae, kako karohe-karohe re dedha rai. Nèti èèna ka, dhèu se dꞌai uuru nèti Yesus si.  
\v 14 Ropa Na puru nèti dedha koha, hèia nèdhi dhèu ae-ae dhu mate le Nèngu. Ka Na rasa kasia mi rèngu. Hèia Na puri-paꞌèle papèdꞌa-tarègu ra.   
\p
\v 15 Dꞌai lodꞌo nihia, hèia ana madhutu Na, peka dènge Ne, “Ama! Hua iia Ama pua dhèu se, sèna ka lasi hèli ngangaꞌa ètu rae-rae dhu padètu ètu seꞌe. Te lodꞌo nihia le! Ètu neꞌe ngangaꞌa aadꞌo.”   
\p
\v 16 Te ngaa Yesus bꞌala si, peka na, “Baku! Miu ka dhu pangaꞌa si.”   
\p
\v 17 Te ngaa ra dhaa, aku rèngu na, “Ira ee, Ama! Jiꞌi se dènge boe ngaa-ngaa, ho pangaꞌa dhèu ae-ae sèmi neꞌe ne. Jiꞌi tao tasamia? Te abhu dhoka roti lèmi bua di, aa iꞌa dua ngiꞌu di!”   
\p
\v 18 Te ngaa Yesus lii, peka na, “Oo! Beꞌa kèna. Mèti ku mai!”  
\v 19 Ka Na pua dhèu se aaꞌi-aaꞌi ra madhèdi kaboko ètu dedha jꞌuꞌu. Èle èèna ka, Yesus nare roti lèmi bua dènge iꞌa dua ngiꞌu sèra. Hèia Na ladhe asa dedha, ho manèngi makasi mi Ama Lamatua. Èle ka, Na pamae roti se, hèia jꞌole asa ana madhutu Na, sèna ka ra papala mi dhèu se aaꞌi-aaꞌi ra.  
\v 20 Ka dhèu se raꞌa toke bècu. Raꞌa rara, hèia ana madhutu se pakaboko rare dhu ata, pènu canguru dua soe.  
\v 21 Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu raꞌa se, dhèu mone pe dꞌai lèmi riho sa, iga mèka dhèu bhèni dènge ana iiki.   
\s1 Lamatua Yesus kako re dedha èi  
\r (Markus 6:45-52, Yohanis 6:16-21)  
\p
\v 22 Ropa dhèu aaꞌi-aaꞌi se raꞌa rare, hèia Yesus pua ana madhutu Na caꞌe koha, sèna ka lasi uru asa cabèka dano. Te ngaa Nèngu ètu èèna era, sena ka pua dhèu se lèpa.  
\v 23 Ropa rèngu lèpa aaꞌi mèu-mèu, hèia Yesus caꞌe laꞌe asa ledhe èci, ho sabajꞌa. Toke mèda, Nèngu mesa Na ètu èèna era.  
\v 24 Lodꞌo èèna, koha ana madhutu Na dꞌai le talora aae dano. Te ngaa rèngu tuku dꞌai madhe, lula ngèlu nèti madha, aa naha kapai tatèbꞌe koha ra.  
\v 25 Oe dꞌai mèu, hèia Yesus laꞌe madhutu si. Te ngaa Nèngu dhu kako re dedha èi.  
\v 26 Ropa ladhe rèdhi, ana madhutu se cagꞌagꞌa, hèia ra padhai dènge lii madhaꞌu, aku rèngu na, “Heeh! Nidhu kèna!”   
\p
\v 27 Te ngaa Yesus lii dènge ra, peka na, “Miu baku madhaꞌu! Te Jaꞌa ne, Yesus! Mau-mau la!”   
\p
\v 28 Ropa ra tadèngi lii neꞌe, hèia Petrus peka na, “Ladhe Ama kèna, pua la jaꞌa kako re dedha èi ne, dhiu asa Ama.”   
\p
\v 29 Ka Yesus dhaa peka na, “Mai ka!” Hèia Petrus puru nèti dedha koha, laꞌe re dedha èi, asa Yesus.  
\v 30 Te ngaa ropa Petrus rasa na ngèlu aae, hèia na madhaꞌu bia. Ka na mulai cène, hèia na paꞌoo, aku nèngu na, “Ira oo, Ama, ee! Soru ku jaꞌa la!”   
\p
\v 31 Yesus jꞌole dènge ka kacui-aai Na, ka kèpe nare Petrus. Hèia Yesus padhai lii, aku Nèngu na, “Petrus, ee! Nga tao ka dꞌara èu kajari? Èu parcaya èra boe mi Jaꞌa, do?”   
\p
\v 32 Ka dua ra caꞌe lasi asa dedha koha, hèia ngèlu mau dènge.  
\v 33 Ropa rèdhi sèmi èèna, ana madhutu Na koa-kio padedha-dedha Ne, peka na, “Ira ii! Ama ne, mema tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatua!”   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu-dhèu pèdꞌa ètu Genesaret  
\r (Markus 6:53-56)  
\p
\v 34 Ropa rèngu dꞌai cabèka dano, hèia ra puru lasi asa dedha nebhe nèti rae Genesaret.  
\v 35 Lodꞌo ra puru èèna, dhèu ae dhu tadhe le. Hèia dhèu paꞌoo, peka na, “Wee! Yesus mai le!” Ra rai lasi peka palème, hèia dhèu rèti dhèu pèdꞌa aaꞌi-aaꞌi.  
\v 36 Ra manèngi sèna ka ra goi lèke kodho Yesus. Te ra pangee na, “Sadꞌi dhèu pèdꞌa goi lèke suu kodho Na, tatu dhèu se èle dènge nèti papèdꞌa ra.” Ka dhèu dhu pèdꞌa aaꞌi-aaꞌi se goi kodho Yesus, ka ra èle dènge nèti papèdꞌa.   
\c 15  
\s1 Dhèu rai-haha tao atora, ho gati eele paredha Ama Lamatua  
\r (Markus 7:1-13)  
\p
\v 1 Ca tèka, dhèu Parisi dènge mese agama ca nau mai nèti Yerusalem, ho paraga dènge Yesus.  
\v 2 Dhèu Parisi kèpe paꞌèra adꞌa Yahudi rèngu. Lodꞌo rèngu tadèngi, na, ladhe ana madhutu Yesus raꞌa-rinu dhu jꞌamo boe kacui-aai madhutu adꞌa ra, hèia ra nasa. Ka rèngu mai ho pasala Yesus, peka na, “Nga tao ka ana madhutu Èu se raꞌa-rinu jꞌamo uuru boe ai? Èèna na, sisu le adꞌa bèi-baki èdhi!”   
\p
\v 3 Te ngaa Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Miu se, dhèu dhu padhai lii leo tao leo! Miu dꞌèlu-mèu labꞌa paredha Ama Lamatua, sèna ka madhutu adꞌa tatao nèti bèi-baki miu di.  
\v 4 Te Ama Lamatua paredha, peka na, ‘Pakabꞌua ina-ama miu.’ Aa peka hari, na, ‘Ladhe ca dhèu padhèdꞌa aapa ina do ama na, hudꞌi huku pamadhe ne.’\x + \xo 15:4 \xt Kalua nèti Masir 20:12, 21:17, Atora nèti Ama-ama Agama 20:9, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:16\x*  
\v 5-6 Ama Lamatua ajꞌa sèmi èèna ka, te ngaa miu ajꞌa leo. Miu peka na, ‘Ca dhèu parluu boe pake mèdha-panyau na, sèna ka soru-bara ina-ama na, masi ka rèngu ètu dꞌara jꞌajꞌèra, ladhe na pamoa le neo hia mèdha ne asa Lamatua’ Te ngaa dènge ajꞌa sèmi èèna, miu core eele le paredha Ama Lamatua, ho gati dènge atora unu miu.  
\v 7 Nèti èèna ka, deo na Jaꞌa dhu peka le, miu se, dhèu dhu padhai lii leo tao leo! Èèna na, nuka sèmi Yesaya, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, dhu suri tèke, peka na,   
\q1
\v 8 ‘Abhu dhèu dhu koa-kio Jaꞌa,  
\q2 dhoka dènge hèbꞌa di, te ngaa dènge boe dꞌara.   
\q1
\v 9 Masi ka rèngu tao sèmi èèna, te ngaa parcuma.  
\q2 Ra pusi-pahae boe Jaꞌa,  
\q2 te rèngu sèra pahae dhoka atora dhèu rai-haha di.’ ”\x + \xo 15:9 \xt Yesaya 29:13\x*   
\s1 Jꞌara-jꞌara karehe mai nèti dꞌara dhèu  
\r (Markus 7:14-23)  
\p
\v 10 Èle èèna ka, Yesus paroa dhèu leo ètu èèna, ka Na ajꞌa si, peka na, “Pasa dhilu pabeꞌa-beꞌa, sèna ka miu bisa meꞌa mèu!  
\v 11 Ngaa dhu maso asa dꞌara hèbꞌa, pakajꞌalu boe dhèu. Te ngaa dhu mai nèti dꞌara hèbꞌa, èèna ka dhu pakajꞌalu dhèu.”   
\p
\v 12 Èle ka, ana madhutu Na mai karèi Ne, aku rèngu na, “Ama meꞌa, do? Dhèu Parisi se dꞌara pèdꞌa ropa tadèngi lii padhai Ama.”   
\p
\v 13 Te ngaa Yesus dhaa, peka na, “Ama Ku ètu sorga, èèna na core eele dhèu dhu ajꞌa madhutu boe dadꞌèi Na. Èèna nuka sèmi dhèu koꞌo eele jꞌuꞌu dhu na dꞌèi boe.  
\v 14 De baku pusi-pahae dènge dhèu Parisi sèi! Te rèngu ca ropa dènge dhèu bèdhu dhu pakako dhèu bèdhu. Èèna na ra manahu palere-lere asa dꞌara roꞌa lasi.”\x + \xo 15:14 \xt Lukas 6:39\x*   
\p
\v 15 Ka Petrus lii, peka na, “Ama, lole ku dènge jiꞌi la, sasoa nèti lii pakasame deo na!”   
\p
\v 16 Yesus bꞌala, aku Nèngu na, “Miu meꞌa mèka kahèi?  
\v 17 Sasoa na sèmi neꞌe: ngaa dhu èdhi taꞌa, maso asa dꞌara hèbꞌa, laꞌe taruu asa kabake, èle èèna kalua hari laꞌe asa dꞌara kakus.  
\v 18 Te, ngaa dhu mai nèti dꞌara hèbꞌa, èèna ka dhu pakajꞌalu dhèu, toke Ama Lamatua madenge dènge ne, aa dꞌèi boe paꞌèci dènge ne.\x + \xo 15:18 \xt Mateos 12:34\x*  
\v 19 Te jꞌara-jꞌara karehe, ae ka dhu mai nèti dꞌara dhèu! Nuka sèmi: ngangee dhu bhelu, pamadhe dhèu, bersina, tao jꞌara makae dènge dhèu dhu dhèu èmu nèngu boe, manaꞌu, sakasii kapodꞌe-kabèli, dènge pakarehe kolongara dhèu.  
\v 20 Jꞌara-jꞌara seꞌe ka dhu pakajꞌalu dhèu. Te ngaa ladhe dhèu dhoka raꞌa jꞌamo boe ai madhutu adꞌa, èèna sala boe ngaa-ngaa.”   
\s1 Lamatua Yesus soru-bara ca dhèu ina dhu Yahudi boe  
\r (Markus 7:24-30)  
\p
\v 21 Èle èèna ka, Yesus tèke eele era neꞌe, kako laꞌe asa kota Tirus dènge kota Sidon.  
\v 22 Ètu nèi, abhu ina ca dhèu dhu jꞌajꞌajꞌi na nèti rai neꞌe. Nèngu dhèu Yahudi boe. Ropa na tadèngi nare Yesus mai le asa neꞌe, hèia laꞌe manèngi, peka na, “Ana-èpu dhèu aae Daud! Sue ku jaꞌa la! Te ana bhèni jaꞌa, lèke nidhu tao. Kasia ku jiꞌi la! Te na jꞌèra dꞌai seli.”   
\p
\v 23 Te ngaa Yesus mau-mau, aa dhaa boe ngaa-ngaa ciki sa. Hèia ana madhutu Na mai peka dènge Ne, “Ama, ina ne paꞌoo-parodha loe boe. Beꞌa risi Ama babège eele ne nèti neꞌe!”   
\p
\v 24 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Ama Lamatua pua Jaꞌa mai, ho soru-bara dhèu èdhi dhèu Yahudi, lula rèngu kako sala jꞌara, nuka sèmi kahibꞌi-kalèbho dhu reꞌa heka jꞌara. Te Na pua boe Jaꞌa sèna ka soru-bara dhèu leo.”   
\p
\v 25 Te ngaa ina ne mai padètu-dètu asa Yesus. Ka na patitu kètu urutuu dènge lii manèngi, “Ama! Sue ku jaꞌa la!”   
\p
\v 26 Te ngaa Yesus core lii padhai Na, aku Nèngu na, “Pantas boe tare ngangaꞌa nèti ana-ana, ka hia mi busa.” [Dènge lii dhu pacele, sasoa na, Yesus hudꞌi soru-bara uuru ku dhèu Yahudi Nèngu unu Na, heka bisa ladhe-leru dhèu leo kèna.]   
\p
\v 27 Te ngaa ina ne bꞌala, aku nèngu na, “Tareꞌa Ama! Te ngaa busa dhu mate mema ètu roꞌa mei. Rèngu raꞌa kahèi ngangaꞌa dhu bèbhe eele nèti dꞌara pega ana sèra.” [Sasoa na, ropa ana-ana raꞌa, busa kahèi abhu raꞌa. Masi ka Yesus soru-bara dhèu unu Na, te ngaa Nèngu hudꞌi ladhe-leru dhèu Yahudi boe kahèi.]   
\p
\v 28 Ropa tadèngi nare, ka Yesus peka na, “Ira ii! Ina parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa! De lèpa ka, lula ngaa dhu ina manèngi èèna, jꞌajꞌi le!” Èle èèna ka, na lèpa, ka na ladhe nèdhi ana na dhu èle le nèti papèdꞌa na.   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu ae nèti papèdꞌa ra  
\p
\v 29 Èle ka, Yesus dènge ana-ana madhutu Na tèke eele era neꞌe, hèia ra kako madhutu re sebhe dano Galilea. Ka ra caꞌe asa ledhe cue, hèia Yesus madhèdi ho ajꞌa-nori si.  
\v 30 Èle èèna ka, dhèu ae-ae mai asa Yesus. Ra rèti dènge dhèu haga roe cabèka, dhèu bèdhu, dhèu karuku, dhèu lii aadꞌo, dènge dhèu-dhèu dhu pèdꞌa leo kahèi. Ra pamadhèdi dhèu pèdꞌa se padètu-dètu dènge haga Yesus. Ka Na puri-paꞌèle si.  
\v 31 Ropa ladhe rèdhi, hèia dhèu ae se malaa. Ra papeka na, “Ira ii! Malaa titu kèna, nga! Dhèu haga roe cabèka, bisa kako èra hari. Dhèu bèdhu, bisa rèdhi. Dhèu karuku, bisa kako. Aa dhèu lii aadꞌo, bisa padhai lii! Seꞌe se, tatu tatao Ama Lamatua. Aa Lamatua èèna ka, dhu uru-uru sèra bèi-baki èdhi pahaha iisi mi Nèngu.”   
\s1 Lamatua Yesus pangaꞌa èpa riho dhèu  
\r (Markus 8:1-10)  
\p
\v 32 Lalu eele pèri-pèri lodꞌo, hèia Yesus paroa ana madhutu Na, ka Na peka, aku Nèngu na, “Jaꞌa rasa kasia dènge dhèu ae-ae se. Abhu dhu mai nèti era kajꞌèu, ra pakaboko ètu neꞌe tèlu lodꞌo kèna, toke gee ra èle aaꞌi le. Beꞌa risi baku hia si lèpa dènge kabake manganga. Mage dhoka ra bèbha ètu talora jꞌara.”   
\p
\v 33 Te ngaa ana madhutu Yesus dhaa, aku rèngu na, “Ama! Era neꞌe kajꞌèu nèti rae. Tatu, èdhi bisa boe pangaꞌa tare dhèu ae-ae sèmi seꞌe.”   
\p
\v 34 Te ngaa Yesus karèi si, aku Nèngu na, “Roti miu pèri bua?”  
\p Ra dhaa, aku rèngu na, “Dhoka pidhu di, dènge iꞌa pèri ngiꞌu di!”   
\p
\v 35 Ka Yesus pua dhèu seꞌe madhèdi ètu rai.  
\v 36 Hèia nare roti pidhu bua dènge iꞌa sèra, ka Na manèngi makasi mi Ama Lamatua. Ka Na pamae roti se, hèia Na jꞌole asa ana madhutu Na, sèna ka ra papala mi dhèu aaꞌi-aaꞌi sèra.  
\v 37 Hèia aaꞌi-aaꞌi raꞌa toke bècu. Ka ra kaboko rare ngangaꞌa dhu ata, pènu pidhu soe hahake.  
\v 38 Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu raꞌa se, dhèu mone ele boe dꞌai èpa riho dhèu sa. Dhae ige mèka bhèni dènge ana iiki sèra.  
\v 39 Èle ka, Yesus pua dhèu ae-ae sèra lèpa. Hèia Na caꞌe asa dedha koha, ho lasi asa rai Magadan.\f + \fr 15:39 \ft Rai ne, dhèu reꞌa boe ètu mia. Abhu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu leo, dhu suri, peka na, ‘Magdala’. Abhu cahagꞌe hari dhu suri, peka na, ‘Magdalan’.\f*   
\c 16  
\s1 Dhèu Parisi dènge dhèu Saduki neo pamanahu Lamatua Yesus  
\r (Markus 8:11-13, Lukas 12:54-56)  
\p
\v 1 Ca tèka, pèri-pèri dhèu Parisi dènge dhèu Saduki, mai paraga dènge Yesus. Rèngu neo pakarèi dènge Ne, sèna ka tenge jꞌara neo pamanahu Yesus. Nèti èèna ka, ra manèngi sèmi neꞌe ka, “Ama! Tao ku tadha malaa, sèna ka jꞌajꞌi tadha, dhu peka na, Ama abhu koasa nèti Ama Lamatua.”\x + \xo 16:1 \xt Mateos 12:38, Lukas 11:16\x*   
\p
\v 2 Te ngaa Yesus bꞌala, peka na, “Ladhe èdhi tèdhi liru mea ropa lodꞌo cèna, èdhi teꞌa, na, ‘Bèli èjꞌi mai boe.’  
\v 3 Aa ladhe lodꞌo rea, aa liru mèdhi, na èdhi teꞌa, na, ‘Doe neꞌe, oe èjꞌi.’ De ladhe miu bisa patadhe mere tadha ètu liru sèmi sèra, nga tao ka miu bisa boe patadhe mere sasoa nèti tadha-tadha jaman?  
\v 4 Miu dhèu lodꞌo limuri ne, meꞌa dhodhoka adꞌu-ue bhabhelu di! Miu pusi-pahae boe Ama Lamatua! Masi ka miu manèngi tadha malaa, te ngaa Jaꞌa dale boe tao. Lula uru èèna, Lamatua dhu tao le tadha malaa re Yunus, ca dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua. De èèna dꞌai le!” Ropa padhai lii nare, hèia Yesus tèke eele si.\x + \xo 16:4 \xt Mateos 12:39, Lukas 11:29\x*   
\s1 Lamatua Yesus ajꞌa, na, baku pamudꞌe dènge tatao dhèu Parisi dènge dhèu Saduki  
\r (Markus 8:14-21)  
\p
\v 5 Ropa Yesus si lasi asa ca bèka dano, hèia ana madhutu Na, heka sanèdꞌe, na, rèngu rèti boe roti tao gee jꞌara.  
\v 6 Tadèngi rèngu padhai lii sèmi èèna, hèia Na peka na, “Miu baku pamudꞌe dènge ragi dhèu Parisi dènge dhèu Saduki.”\x + \xo 16:6 \xt Lukas 12:1\x*   
\p
\v 7 Ropa tadèngi rare, hèia ana madhutu Na bingu, ka ra peka, “Na peka ngaa nèi? Ele boe neꞌa na, èdhi tèti boe roti, sina ma?”   
\p
\v 8 Te ngaa Yesus neꞌa ngangee rèngu. Ka Na padhai lii, aku Nèngu na, “Wee, miu seli-kolane, nga! Nga tao ka miu padhue dhoka roti di! Miu parcaya boe Jaꞌa, do?  
\v 9 Miu dhae meꞌa iia mèka koasa Jaꞌa, do? Te lodꞌo Jaꞌa pamae lèmi bua roti ho pangaꞌa lèmi riho dhèu sèra, dhu sisa, miu pakaboko mere pèri soe?\x + \xo 16:9 \xt Mateos 14:17-21\x*  
\v 10 Aa tasamia hari dènge roti pidhu bua dhu Jaꞌa pangaꞌa èpa riho dhèu sèra? Abhu pèri soe hahake dhu miu pakaboko nèti dhu raꞌa risi sèra?\x + \xo 16:10 \xt Mateos 15:34-38\x*  
\v 11 Nga tao ka miu moꞌo boe meꞌa dènge lii padhai Jaꞌa deo na? Jaꞌa padhue-padhai boe lula roti. Te Jaꞌa neo pasanèdꞌe miu, sèna ka miu baku pamudꞌe dènge tatao dhèu Parisi dènge dhèu Saduki. Te lii ajꞌa-nori ra bisa ère rare dhèu ae, nuka sèmi ragi dhu tao roti jꞌajꞌi kapai.”   
\p
\v 12 Ropa Yesus padhai lii sèmi èèna, hèia heka rèngu reꞌa kèna, na Nèngu peka boe roti. Te ngaa Na padhue-padhai nèti aꞌajꞌa dhu sale nèti dhèu Parisi dènge dhèu Saduki.   
\s1 Petrus mangaku, peka na, Lamatua Yesus èèna, Kristus  
\r (Markus 8:27-30, Lukas 9:18-21)  
\p
\v 13 Èle, hèia Yesus si lasi asa rai dhu padètu dènge kota Kaisarea Pilipi. Ètu talora jꞌara, Na karèi ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Madhutu lii papeka dhèu, Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, cee?”   
\p
\v 14 Ra dhaa, peka na, “Abhu dhu peka na, Ama ne, Yohanis tuka sarani dhu mamuri hari. Cahagꞌe peka na, ele boe Ama ne, Elia. Cahagꞌe hari ale na, Yermia. Ladhe aadꞌo, na, ca dhèu leo nèti dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua uru-uru sèra.”\x + \xo 16:14 \xt Mateos 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8\x*   
\p
\v 15 Ka Yesus karèi hari si, “Ladhe madhutu miu mesa mi, Jaꞌa ne, cee?”   
\p
\v 16 Hèia Simon Petrus dhaa, aku nèngu na, “Ama ne, Kristus, nuka Dhèu dhu uru èèna Ama Lamatua pajaji tèke ho neo hia mai! Aa Ama ne, Ana Ama Lamatua dhu mamuri toke dꞌai mia-mia!”\x + \xo 16:16 \xt Yohanis 6:68-69\x*   
\p
\v 17 Èle èèna ka, Yesus lii, peka na, “Simon, ana Yunus! Èu ne, oto kapai! Te nèti boe dhèu rai-haha dhu peka lii neꞌe dènge èu. Te ngaa Ama Ku ètu sorga ka peka dènge èu.  
\v 18 Nanene, ee! Karèi nèti deo neꞌe ne, Jaꞌa pangare èu, ‘Petrus’. Dhu sasoa na, hadhu.\f + \fr 16:18 \ft Yesus tao lii pacele ètu neꞌe. Te lii Yunani peka na, Πέτρος (\ft \+it Petros\+it*, nuka, ngara dhèu), aa πέτρᾳ (\+it petra\+it*, nuka, hadhu).\f* Lula parcaya èu, èra sèmi hadhu, èèna na èu jꞌajꞌi era padhèdi nèti dhèu-dhèu Jaꞌa dhu parcaya. Masi ka rèngu abhu jꞌajꞌèra toke madhe, te ngaa rèngu taha taruu.  
\v 19 Jaꞌa èèna na hia èu hak, sèna ka èu uri dhèu-dhèu Jaꞌa, nuka sèmi èu mèdꞌu gagoe sorga. Te, ngaa dhu èu kai ètu rai-haha, èèna na Lamatua kai ètu sorga kahèi. Dènge ngaa dhu èu hia isin ètu rai-haha ne, Lamatua hia le isin ètu sorga kahèi.”\x + \xo 16:19 \xt Mateos 18:18, Yohanis 20:23\x*   
\p
\v 20 Padhai lii nare sèmi èèna, ka Yesus kai si ho rèngu baku peka dènge dhèu, na, Nèngu ne, Kristus.   
\s1 Lamatua Yesus peka jꞌara mamadhe dènge mamuri hari Na  
\r (Markus 8:31—9:1, Lukas 9:22-27)  
\p
\v 21 Karèi nèti lodꞌo èèna, Yesus peka dènge ana madhutu Na sèra, aku Nèngu na, “Jaꞌa hudꞌi laku ku asa Yerusalem. Te ngaa ètu nèi, Jaꞌa abhu jꞌajꞌèra ae-ae, nèti dhèu heka-dhèu heka adꞌa, kètu agama Yahudi dènge mese agama sèra. Èèna na ra pamadhe Jaꞌa, te ngaa camèdꞌa èèna, Jaꞌa mamuri hari.”   
\p
\v 22 Ropa Yesus padhai lii nare, hèia Petrus ère nare Yesus asa karasa, ka na kai, aku nèngu na, “Ama, baku padhai lii sèmi èèna! Tatu Ama Lamatua soro tèke boe jꞌara ne jꞌajꞌi!”   
\p
\v 23 Te ngaa lii padhai Petrus ne, madhutu boe dadꞌèi Lamatua. Nèti èèna ka, Yesus kabibꞌa, ka jèke ne, peka na, “Heh! Pakajꞌèu nèti neꞌe! Lii padhai èèna nèti dhèu aae nidhu! Èu baku bhabhae Jaꞌa! Èu ne dhodhoka pangee madhutu dadꞌèi dhèu rai-haha di, te ngaa madhutu boe dadꞌèi Ama Lamatua!”   
\p
\v 24 Èle èèna ka, hèia Yesus ajꞌa ana madhutu Na sèra, aku Nèngu na, “Dhèu dhu neo madhutu Jaꞌa, nèngu hudꞌi taha taruu ku bèli-bèli! Nèngu hudꞌi paꞌuru ku dadꞌèi Ama Lamatua, aa pabhèlu eele dadꞌèi nèngu unu na. Masi ka dhèu neo pamadhe ne, nèngu hudꞌi madhutu Jaꞌa taruu, sama sèmi dhèu pasae ajꞌu palolo-palèbha na, laꞌe asa era mamadhe na.\x + \xo 16:24 \xt Mateos 10:38, Lukas 14:27\x*  
\v 25 Te dhèu dhu sadia madhe lula na madhutu Jaꞌa, bèli-camèdꞌa nèngu abhu mamuri taruu dènge Ama Lamatua. Te ngaa dhèu dhu dꞌèi dhoka mamuri hia ngiꞌu aae na di, èèna na mamuri nèngu ele iie dꞌara!\x + \xo 16:25 \xt Mateos 10:39, Lukas 17:33, Yohanis 12:25\x*  
\v 26 Nanene paie-iie! Ladhe èu abhu aaꞌi isi rai-haha ne, te ngaa ladhe Lamatua core eele èu, aꞌoto na ètu mia? Masi ka èu pasae mèti aaꞌi isi rai-haha ne, èu bisa boe pasilu dènge samanga èu!   
\p
\v 27 Jaꞌa peka mema dènge miu jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra, lula Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Bèli-camèdꞌa Jaꞌa mai hari dènge dadedha nèti Ama Ku, palere-lere dènge ana pajuu Na nèti sorga. Lodꞌo èèna, pe Jaꞌa bꞌala mi ca dhèu-ca dhèu madhutu tatao ra.\x + \xo 16:27 \xt Mateos 25:31, Lii Sodꞌa Koa-Kio 62:12, Roma 2:6\x*  
\v 28 Sanèdꞌe paie! Nèti miu aaꞌi-aaꞌi se, bèli-camèdꞌa abhu cahagꞌe dhu madhe boe, toke ra rèdhi Jaꞌa, nuka Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, jꞌajꞌi Dhèu Aae dhu kèdꞌu paredha.”   
\c 17  
\s1 Ama Lamatua padꞌelo dadedha Lamatua Yesus  
\r (Markus 9:2-13, Lukas 9:28-36)  
\p
\v 1 Èle èna lodꞌo, ka Yesus paroa Petrus, Yakobis dènge ari na Yohanis, sèna ka lasi asa ledhe dhu dedha èci, ho pea mesa ra ètu nèi.  
\v 2 Dꞌai nèi, ra ladhe na, rupa Yesus leko-leo. Rèhu Na kahaꞌa nuka sèmi madha lodꞌo, aa mèdha-papake Na jꞌajꞌi pudhi kaleꞌe.  
\v 3 Kacaꞌa la, rèngu ladhe rèdhi Yesus dhu padhai lii dènge Musa dènge Elia.  
\v 4 Hèia Petrus bingu, ka na padhai lii leli, aku nèngu na, “Ama! Jiꞌi karejꞌe titu kèna ètu era neꞌe ne! De beꞌa risi jiꞌi patitu paleo tèlu bua. Cue hia Ama, cue hia Musa, aa cue hari hia Elia.”   
\p
\v 5 Lodꞌo Petrus padhai lii sèmi èèna era, cagꞌagꞌa laa, raꞌi-liru puru mai sarimu nare rèngu. Hèia rèngu malaa-maloha tadèngi lii èci dhu kalua nèti dꞌara raꞌi-liru ne, peka na, “Nanene! Yesus ne, Ana pasue Jaꞌa. Nèngu neꞌe ka dhu pakarejꞌe taruu dꞌara Jaꞌa. Nanene Ne paie-iie!”\x + \xo 17:5 \xt 2 Petrus 1:17-18, Lii Lolo dhu Uru Tèka 22:2, Lii Sodꞌa Koa-Kio 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 18:15\x*   
\p
\v 6 Ropa tadèngi lii ne, hèia ana madhutu Na madhaꞌu titu kèna, ka ra bèbha sagèbꞌa ètu rai.  
\v 7 Te ngaa Yesus mai gai si, ka Na peka na, “Mi kèdꞌi ka, baku madhaꞌu!”  
\v 8 Ka ana madhutu se boti kètu ra, te ngaa ra ladhe rèdhi heka dhèu èci sa ètu era èèna, dhoka Yesus di.   
\p
\v 9 Èle ka, ra puru nèti ledhe ne. Hèia Yesus kai si, aku Nèngu na, “Ngaa dhu heka ladhe mèdhi deo na, mage peka dènge dhèu èci sa kahèi! Te Jaꞌa Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, hudꞌi madhe uuru ku. Èle èèna, ladhe Jaꞌa mamuri hari, heka miu lole dènge dhèu kèna.”   
\p
\v 10 Hèia ra karèi Ne, aku rèngu na, “Ama ne mema Kristus, te ngaa Elia ètu mia? Te mese agama se ajꞌa, peka na, Elia hudꞌi mai uuru ku, èle èèna, heka Kristus mai kèna. Te ngaa madhutu Ama, tasamia?”\x + \xo 17:10 \xt Meliaki 4:5\x*   
\p
\v 11 Ka Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Mema lèke. Elia hudꞌi mai uuru ku, ho bhoke jꞌara hia Kristus.  
\v 12 Nanene paie! Elia mai le, te ngaa dhèu tadhe boe ne. Rèngu pajꞌèra ne, madhutu dadꞌèi ra. Sèmi èèna kahèi, bèli-camèdꞌa rèngu pajꞌèra Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne.”\x + \xo 17:12 \xt Mateos 11:14\x*   
\p
\v 13 Ropa ra tadèngi rare, ana madhutu Na heka reꞌa, na, Elia dhu Yesus peka ne, nuka Yohanis tuka sarani.   
\s1 Lamatua Yesus paꞌèle ana èci dhu nidhu tao  
\r (Markus 9:14-29, Lukas 9:37-43)  
\p
\v 14 Èle ka, ropa rèngu lèpa, paraga dènge dhèu ae dhu mate le. Hèia ama ca dhèu mai patitu kètu urutuu, ka na manèngi Yesus,  
\v 15 na peka, “Ama! Sue ku ana jaꞌa la! Te nèngu dhu hujꞌu kahibꞌi, aa na jꞌèra titu kèna. Ladhe èi papèdꞌa ne cèu, na bèbhe sa dꞌara èi, do dꞌara ai. Ama sue ku la!  
\v 16 Ana ne, jaꞌa kèti le asa ana-ana madhutu Ama ku, te ngaa ra tao rare boe ne.”   
\p
\v 17 Ropa Na tadèngi sèmi èèna, hèia Yesus jèke ana madhutu Na sèra, aku Nèngu na, “Heh! Miu se seli-kolane! Jaꞌa ajꞌa le miu pahari-pahari, te ngaa miu meꞌa mèu boe. Aa miu parcaya boe Jaꞌa dènge dꞌara kateme. Jaꞌa hudꞌi mate hari ku miu, dꞌai pèri lodꞌo? Mèti ana èèna mai!”   
\p
\v 18 Hèia, rèti ana ne, ka Yesus babège eele nidhu nèti ana neꞌe. Ka nidhu rai tèke eele ne, hèia ana ne èle dènge ka.   
\p
\v 19 Èle èèna ka, ropa Yesus mesa Na dènge ana madhutu sèra, ka ra karèi Ne, peka na, “Ama! Nga tao ka jiꞌi bisa boe babège ngare nidhu deo na?”   
\p
\v 20 Ka Yesus dhaa, na, “Miu babège mere boe, lula miu parcaya boe dènge dꞌara kateme. Sanèdꞌe! Ladhe miu parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa, masi ka ciki ooꞌe èèna ka sama sèmi lamusi ana iiki-iiki èci,\f + \fr 17:20 \ft Lamatua Yesus pakasame parcaya dhèu dènge lamusi dhu ana iiki-iiki èci. Ètu ayat neꞌe, kapai lamusi dhu panting, te ngaa jenis lamusi panting boe. Alkitab lii Idhonesia ètu neꞌe, peka na, ‘biji sesawi’, te ngaa abhu masala ae dènge tafsiran èèna.\f* miu bisa paredha ledhe èci, peka na, ‘Hee ledhe, hari sa nèi, lamu!’ Tatu na hari kahèi. De miu bisa tao ngaa èèna ka, sadꞌi parcaya dènge dꞌara kateme.\x + \xo 17:20 \xt Mateos 21:21, Markus 11:23, 1 Korintus 13:2\x*  
\v 21 [Te ngaa sanèdꞌe! Nidhu sèmi seꞌe se, mema bhelu titu kèna. Ladhe miu sabajꞌa boe aa puasa boe, ho manèngi mi Ama Lamatua, na, miu babège mere boe nidhu sèmi sèra.”]\f + \fr 17:21 \ft Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi aa dhu uru tèka, suri boe ayat 21 ne.\f*   
\s1 Lamatua Yesus peka dua hari kèna, lula-nèti mamadhe Na  
\r (Markus 9:30-32, Lukas 9:43-45)  
\p
\v 22 Ca lodꞌo, Yesus dènge ana madhutu Na dhu pakaboko ètu propensi Galilea. Na peka dènge rèngu, na, “Nèbhu heka, te ra neo pahie Jaꞌa asa dhèu leo rai kara.  
\v 23 Hèia ra pamadhe Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne. Mema tareꞌa Jaꞌa madhe, te ngaa asa camèdꞌa Jaꞌa mamuri hari.”  
\p Ropa ana madhutu Na sèra tadèngi lii deo na, hèia dꞌara ra susa titu kèna.   
\s1 Lamatua Yesus peka-padhai lula-nèti bꞌae bea èmu sabajꞌa  
\p
\v 24 Lodꞌo Yesus dènge ana madhutu Na lasi asa rae Kapernaum, hèia dhèu roro bea mai paraga dènge Petrus, ka ra karèi ne, na, “Mese miu bꞌae bea Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi do, aadꞌo?”\x + \xo 17:24 \xt Kalua nèti Masir 30:13, 38:26\x*   
\p
\v 25 Hèia Petrus dhaa, “Na bꞌae!”  
\p Ropa Petrus lepa, ka Yesus karèi dènge ka, aku Nèngu na, “Simon, èu pangee ku la! Dhèu aae-dhèu aae ètu rai-haha ne abhu bea nèti cee? Nèti ana matana ra, do, nèti dhèu leo?”   
\p
\v 26 Petrus dhaa, na, “Nèti dhèu leo!”  
\p Ka Yesus tuhu lii padhai Na, peka na, “Ladhe sèmi èèna, ana dhèu aae di dhu bꞌae boe, si?  
\v 27 Sèmi èèna kahèi dènge bea Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Te ngaa hudꞌi laa, sèna ka dhèu roro bea se baku nasa dènge èdhi. De beꞌa risi lamu madulu iꞌa asa dꞌara dano. Iꞌa dhu èu abhu uuru èèna, èu bhoke hèbꞌa na. Pe èu abhu doi iia cue. More, ho bꞌae bea èdhi dua ti. Te doi ne, dꞌai le bea èdhi dua ti.”\f + \fr 17:27 \ft Tèu mai-tèu mai, dhèu mone Yahudi sèra dhu umur 20 tèu sa dedha, hudꞌi bꞌae bea èci dhu soru-bara jꞌaga mèdha-panyau dènge èmu nèti Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi (baca ètu sasuri \ft \+it Kalua nèti Masir\+it* 30:12-16). Tèu Lamatua Yesus mamuri, ra ige bea èèna dènge doi\+it didrakma. Didrakma\+it* cue, kabꞌua na, èci èèna ka dènge dua \+it dinari\+it*. Ca \+it dinari\+it* èèna, èci èèna ka dènge gaji ca dhèu tuka dꞌara ca lodꞌo. Ètu ayat neꞌe, Yesus peka mi Petrus, aku Nèngu na, pe nèngu abhu ca doi \+it stater\+it* ètu dꞌara hèbꞌa iꞌa èèna. Ca doi \+it stater\+it* kabꞌua na, nuka dua \+it didrakma\+it*, do, èpa \+it dinari\+it* — dꞌai bꞌae bea nèti Yesus dènge Petrus.\f*   
\c 18  
\s1 Ana-ana madhutu Lamatua Yesus pakarèi, na, cee ka dhu kapai risi  
\r (Markus 9:33-37, Lukas 9:46-48)  
\p
\v 1 Lodꞌo èèna, ana madhutu Yesus lasi karèi Ne, peka na, “Ama! Nèti dhèu-dhèu unu Ama Lamatua, cee ka dhu kapai risi?”\x + \xo 18:1 \xt Lukas 22:24\x*   
\p
\v 2 Hèia Yesus paroa nare ana iiki èci, mai patitu asa talora aae rèngu.  
\v 3 Ka Na peka dènge ra, “Nanene paie-iie! Dhèu dhu neo jꞌajꞌi dhèu unu Lamatua, rèngu hudꞌi ubꞌa ngangee ra, ho jꞌajꞌi sama sèmi ana iiki dhu neꞌa boe padedha iisi.\x + \xo 18:3 \xt Markus 10:15, Lukas 18:17\x*  
\v 4 Lula dhèu dhu neꞌa pahaha iisi sama sèmi ana iiki ne, nèngu èèna ka dhu kapai risi ètu madha Ama Lamatua.  
\v 5 Aa dhèu dhu sèmi nare dhèu haha nuka sèmi ana iiki ne, lula na parcaya Jaꞌa, na, nèngu sèmi nare le Jaꞌa ne.”   
\s1 Lamatua Yesus pasanèdꞌe lula-nèti dhèu dhu tao dhèu leo sèna ka ra adꞌu-ue sasala  
\r (Markus 9:42-48, Lukas 17:1-2)  
\p
\v 6 Èle èèna ka, Yesus padhai lii hari, peka na, “Ladhe abhu dhèu dhu tao ana iiki sèna ka madhutu jꞌara dhu sale, toke ana ne parcaya heka Jaꞌa, na, mata unu na! Beꞌa risi dhèu èki hadhu aae cue,\f + \fr 18:6 \ft Sasuri lii Yunani suri, peka na, “hadhu gili” dhu ra pake ho mol are-gandum.\f* mi ladha goro na, ho pacène ne asa dꞌara dhasi marèma.  
\v 7 Rai-haha ne mema era dhu pènu dènge dhudhu-sete, lula abhu jꞌara ae dhu pamanahu dhèu asa dꞌara sasala-sasigo. Te ngaa dhèu dhu dui babia risi, nuka dhèu dhu tenge-tenge jꞌara ho soro dhèu asa dꞌara sasala.   
\p
\v 8 Ladhe èu tao sala, pake kacui-aai èu, do, haga èu, na, poro eele ne! Te beꞌa risi èu maso asa dꞌara sorga dènge ai cabèka, do, haga calaa. Mage dhoka ra core èu asa dꞌara ai naraka, dènge ai do haga dhu tesa.\x + \xo 18:8 \xt Mateos 5:30\x*  
\v 9 Ladhe èu tao sala, pake musi madha èu, na, cèru eele ne! Te beꞌa risi èu maso asa dꞌara sorga dènge musi madha cabèka. Mage dhoka ra core èu asa dꞌara ai naraka, dènge musi madha dhu tesa.”\x + \xo 18:9 \xt Mateos 5:29\x*   
\s1 Lamatua Yesus hia lii pakasame lula-nèti kahibꞌi-kalèbho ciꞌu dhu ele  
\r (Lukas 15:3-7)  
\p
\v 10 Ka Yesus tuhu hari lii Na, aku Nèngu na, “Sanèdꞌe, ee! Baku mi pahaha ana iiki sèmi seꞌe se. Te abhu ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga dhu madhenga si. Aa ana pajuu se dhu lasi taruu, peka dènge Ama Lamatua ngaa-ngaa dhu jꞌajꞌi mi ana se.   
\p
\v 11-13 Mi pangee paie-iie, te Jaꞌa hia lii pakasame èci sèmi neꞌe ka: abhu dhèu èci dhu kahibꞌi-kalèbho na, cangasu ngiꞌu. Ca lodꞌo, ciꞌu nèti kahibꞌi-kalèbho se, kako sala jꞌara. Madhutu ngangee miu, dhèu madhenga ne tao tasamia? Tatu na tèke eele ceo nguru ceo ngiꞌu sèra ètu ledhe, ho laꞌe tenge ciꞌu dhu ele ne.\x + \xo 18:11-13 \xt Lukas 19:10\x*  
\p Ladhe na abhu hari, tatu na karejꞌe, ropa na ladhe nèdhi ciꞌu ne, risi nèti kahibꞌi-kalèbho na ceo nguru ceo ngiꞌu dhu ele boe sèra. [Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, mai ho hia mamuri mi dhèu dhu kako sale nèti jꞌara dhu mola.]\f + \fr 18:11-13 \ft Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi aa dhu uru tèka, suri boe kalimat ètu dꞌara kurung ne.\f*  
\v 14 Te, masi ka ana iiki ca dhèu di dhu kako sala jꞌara, te ngaa Ama Ku ètu sorga dꞌèi boe kahèi.”   
\s1 Lamatua Yesus ajꞌa jꞌara tasamia, ho èdhi pabeꞌa hari dènge dhèu dhu tao sala mi èdhi  
\p
\v 15 Yesus lii hari, aku Nèngu na, “Ladhe aꞌari èu dhèu parcaya tao sale mi èu, na, èu mesa mu lamu paraga dènge ne. Ladhe miu dua mi mesa mi, heka èu peka sasala nèngu kèna. Ladhe na sèmi nare lii padhai èu, na, miu dua mi pabeꞌa hari le kèna.\x + \xo 18:15 \xt Lukas 17:3\x*  
\v 16 Te ngaa ladhe noꞌo boe sèmi nare lii padhai èu, lamu paroa more angalai mu ca dhèu do dua dhèu, ho lami paraga dènge ne, sèna ka padhai lii hari. Te ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua dhu suri tèke, peka na, ‘Ètu dꞌara lii langu èci, hudꞌi abhu ku dua-tèlu sakasii dhu lii èci, heka sèmi rare lii galaa ra.’\x + \xo 18:16 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 19:15\x*  
\v 17 Te ngaa ladhe noꞌo boe nanene lii miu, lami lole dènge jumaꞌat. Aa ladhe na dꞌèi boe nanene lii jumaꞌat kahèi, tao ne nuka sèmi ca dhèu dhu tadhe boe Lamatua. Ladhe aadꞌo na, cap ne nuka sèmi dhèu bhelu, conto sèmi dhèu roro bea sèra.   
\p
\v 18 Sanèdꞌe paie-iie lii padhai Jaꞌa ne! Ngaa dhu miu oro ètu rai-haha ne, èèna ka dhu Lamatua oro le ètu sorga. Aa ngaa dhu miu hia isin ètu rai-haha ne, èèna ka Lamatua hia le isin ètu sorga kahèi.\x + \xo 18:18 \xt Mateos 16:19, Yohanis 20:23\x*   
\p
\v 19 Aa Jaꞌa peka hari, na, ladhe abhu dhèu dua dhu sabajꞌa dènge dꞌara èci, pe Ama Ku ètu sorga hia ngaa dhu ra manèngi.  
\v 20 Te, ladhe abhu dua, do tèlu dhèu, pakaboko sabajꞌa sama-sama, lula rèngu dhèu Jaꞌa, na, Jaꞌa ètu talora aae rèngu kahèi.”   
\s1 Lamatua Yesus pake lii pakasame nèti pegawi dhu hia boe abho mi angalai na  
\p
\v 21 Èle èèna, ka Petrus karèi Yesus, aku nèngu na, “Ama, jaꞌa neo karèi ciki. Ladhe aꞌari jaꞌa tao sale pahari-pahari mi jaꞌa, èèna na dꞌai pèri hari jaꞌa hudꞌi hia ne abho? Dꞌai pidhu hari, do?”   
\p
\v 22 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Aadꞌo! Èu hudꞌi abho ne pidhu kali pidhu nguru hari,\f + \fr 18:22 \ft Lii Yunani ètu neꞌe, sasoa na bisa “7 kali 70 hari”. Bisa kahèi, “77 hari”.\f* toke èu ige more heka.\x + \xo 18:22 \xt Lukas 17:3-4\x*  
\v 23 Miu hudꞌi tao ku sèmi èèna, lula Ama Lamatua nuka sèmi dhèu aae dhu ige kèlu na ètu pegawi na.  
\v 24 Ropa na ige nare, hèia na pua dhèu lasi paroa pegawi dhu pakèlu toke riho kehi.\f + \fr 18:24 \ft Alkitab lii Yunani ètu neꞌe suri, peka na, “10.000 τάλαντον (\ft \+it talanton\+it*)”. \+it Talanton\+it* èci, kabꞌua na, sama dènge gaji dhèu sabꞌa 15-20 tèu. Alkitab lii Idhonesia suri, peka na, ‘talenta’ ètu neꞌe.\f*  
\v 25 Te ngaa pegawi ne bꞌae nare boe kèlu na. Ka dhèu aae paredha, peka na, ‘Lami pahie eele dhèu ne dènge bhèni-ana niki na aaꞌi-aaꞌi, sèna ka ra jꞌajꞌi ènu. Aa mèdha-panyau na, pahie aaꞌi kahèi, ho bꞌae kèlu-gꞌètu na.’   
\p
\v 26 Ropa pegawi ne tadèngi nare, hèia na pabèbha iisi, ho patitu kètu urutuu ètu madha dhèu aae, ka pamako, aku nèngu na, ‘Ira ee! Ama dhèu aae hia jaꞌa tebho dꞌai ciki sa! Sèna ka jaꞌa bꞌae kèlu jaꞌa aaꞌi-aaꞌi ra.’  
\v 27 Ropa tadèngi, hèia dhèu aae rasa kasia dènge ne. Ka dhèu aae pabhèlu eele aaꞌi mèu-mèu kèlu na, ka pua na lèpa.   
\p
\v 28 Te ngaa ropa na dꞌai liꞌu, hèia pegawi ne paraga dènge angalai na dhu pakèlu nèngu doi ciki di.\f + \fr 18:28 \ft Alkitab lii Yunani ètu neꞌe, suri, peka na, “100 δηνάριον (\ft \+it deinarion\+it*)”. Kabꞌua nèti \+it deinarion\+it* èci, nuka sèmi gaji dhèu sabꞌa ètu dꞌara ca lodꞌo. De ladhe èdhi pasoro dènge 10.000 τάλαντον (\+it talanton\+it*) ètu ayat 24, na, kèlu ne dènge boe kabꞌua ngaa-ngaa.\f* Ka na kèpe angalai ne, hèia pacèli ladha goro na, aa na jèke ne, aku nèngu na, ‘Weh! Bꞌae ka dꞌara lai-lai ne kèlu èu sèra!’   
\p
\v 29 Ropa angalai na tadèngi, hèia na patitu kètu urutuu, ka pamako ne, peka na, ‘Ira ee! Angalai, ee! Hia ku jaꞌa tebho dꞌai ciki sa! Pe jaꞌa bꞌae kèlu jaꞌa sèra!’   
\p
\v 30 Te ngaa pegawi ne peka na, ‘Bisa boe! Jaꞌa mate heka panèbhu. Èu bꞌae dènge ka lodꞌo doe neꞌe kahèi!’ Èle ka, laꞌe pamaso angalai na asa dꞌara bèdho, toke na bꞌae aaꞌi kèlu na.  
\v 31 Ropa pegawi dhu leo ladhe rèdhi ngaa dhu jꞌajꞌi ne, hèia dꞌara ra susa. Ka lasi lolo dènge dhèu aae.   
\p
\v 32 Ropa tadèngi nare, hèia dhèu aae ne paroa pegawi dhu neꞌa boe manèngi makasi ne. Dhèu aae jèke ne, aku nèngu na, ‘Heh, dhèu bhelu-katubꞌa! Lula èu ne manèngi sèna ka jaꞌa sue èu, nèti èèna ka jaꞌa pabhèlu eele le kèlu èu sèra.  
\v 33 Te ngaa, nga tao ka èu kasia boe angalai èu sa hèi, sama sèmi jaꞌa kasia èu ne?’  
\v 34 Ka dhèu aae nasa bia dènge ne, hèia na pua pamaso dhèu ne asa dꞌara bèdho, sèna ka ra pajꞌèra ne, toke na bꞌae aaꞌi kèlu na sèra.”   
\p
\v 35 Hèia Yesus paꞌèle lii pakasame Na, peka na, “Ama Ku ètu sorga paꞌiga sèmi èèna kahèi mi dedha miu. Pe Na huku miu, ladhe miu moꞌo boe pabhèlu eele sasala nèti aꞌari miu dhèu parcaya sèra.”   
\c 19  
\s1 Dhèu Parisi tenge jꞌara ho pamanahu Lamatua Yesus lula-nèti jꞌara paꞌia-paꞌela  
\r (Markus 10:1-12)  
\p
\v 1 Ropa Yesus ajꞌa nare aaꞌi jꞌara sèra, hèia laꞌe tèke eele Galilea asa propensi Yudea, ètu cabèka loko Yarden.  
\v 2 Dhèu ae ka dhu madhutu Ne, ka Na puri-paꞌèle dhèu-dhèu pèdꞌa ètu nèi.   
\p
\v 3 Abhu pèri-pèri dhèu Parisi dhu madhutu kahèi, dhu neo pamanahu Ne. Ka ra karèi Yesus, peka na, “Ama! Madhutu atora agama èdhi, ladhe dhèu mone leo le èmu, bisa ia eele dhèu èmu na, sadꞌi na abhu jꞌara dhu laꞌe asa paꞌie-paꞌela. Sèmi èèna, do?”   
\p
\v 4 Te ngaa Yesus bꞌala si, na “Miu se dhu meꞌa mèu agama. Te ngaa tasamia ka miu meꞌa boe isi Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua? Te ètu dꞌara sasuri nèti lii lolo uru tèka, dhu suri peka na, ‘Ama Lamatua pajꞌajꞌi dhèu rai-haha, dhèu mone dènge dhèu bhèni.’\x + \xo 19:4 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 1:27, 5:2\x*  
\v 5 Aa dhu suri kahèi, peka na,  
\q1 ‘Nèti èèna ka, dhèu mone hudꞌi tèke eele ina-ama na,  
\q2 sèna ka laꞌe mamuri dꞌara èci dènge dhèu èmu-kamali na,  
\q3 te dua ra dhu jꞌajꞌi le èci.’\x + \xo 19:5 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 2:24\x*   
\p
\v 6 Nèti èèna ka, ladhe Ama Lamatua unu Na dhu hia dua ra jꞌajꞌi le èci, na, dhèu rai-haha baku pacèri si hari!”   
\p
\v 7 Ropa tadèngi rare Yesus peka sèmi èèna, dhèu Parisi se karèi hari Ne, peka na, “Ladhe sèmi èèna, nga tao ka Musa peka na, dhèu bisa paꞌia-paꞌela, sadꞌi nèngu tao uuru ku sasuri paꞌia hia dhèu èmu na?”\x + \xo 19:7 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 24:1-4, Mateos 5:31\x*   
\p
\v 8 Hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Musa soro tèke bèi-baki miu paꞌia-paꞌela dènge dhèu èmu-kamali ra, lula rèngu sèra kètu hadhu èci èèna ka dènge miu! Te ngaa lodꞌo Ama Lamatua pajꞌajꞌi rai-haha ne, dadꞌèi Na sèmi boe èèna.  
\v 9 Nèti èèna ka, Jaꞌa pasanèdꞌe mema miu, ee! Ladhe bhèni adꞌu uuru madha jꞌara makae, dhèu èmu na bisa ia eele ne. Te ngaa ladhe ia eele bhèni ne dhu adꞌu boe jꞌara makae, hèia dhèu mone na leo hari dènge bhèni leo, nèngu ne tao le jꞌara makae!”\x + \xo 19:9 \xt Mateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11\x*   
\p
\v 10 Ropa tadèngi lii neꞌe, hèia ana madhutu Na sèra, peka na, “Ladhe sèmi èèna, beꞌa risi baku leo-èmu.”   
\p
\v 11 Hèia Yesus bꞌala si, aku Nèngu na, “Dhèu ae ka dhu roꞌo boe sèmi rare lii padhai lii Jaꞌa ne. Dhodhoka dhèu dhu Ama Lamatua hagꞌe nare si.  
\v 12 Te abhu dhèu dhu leo boe èmu, lula karèi nèti rara iisi ne, nèngu sèmi èèna ka. Abhu kahèi dhu leo boe èmu, lula dhèu tao ne sèmi èèna. Aa abhu kahèi dhu noꞌo boe leo-èmu, lula na neo pakako sasabꞌa Ama Lamatua di. Dhèu dhu reꞌa mèu aꞌajꞌa ne, hudꞌi laa nèngu sèmi dènge beꞌa.”   
\s1 Lamatua Yesus hia lii mèngi-nale mi ana iiki sèra  
\r (Markus 10:13-16, Lukas 18:15-17)  
\p
\v 13 Lodꞌo èèna, dhèu saꞌu rèti ana-ana ra asa Yesus, sèna ka Yesus tao kacui-aai Na mi rèngu, aa dènge hia lii mèngi-nale. Te ngaa ana madhutu Na kai dhèu se.  
\v 14 Hèia Yesus nasa dènge ana madhutu Na, ka Na lii, aku Nèngu na, “Hudꞌi laa ana se mai asa Jaꞌa! Baku bhabhae si! Te dhèu dhu sèmi rèngu seꞌe ka, dhu jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua.”   
\p
\v 15 Èle èèna ka Yesus tao kacui-aai Na mi ana se, aa Na manèngi ho Ama Lamatua hia si mèngi-nale. Èle, hèia Yesus pakèdꞌi laꞌe, tèke eele era èèna.   
\s1 Dhèu kaja tenge jꞌara, sèna ka mamuri taruu dènge Ama Lamatua  
\r (Markus 10:17-31, Lukas 18:18-30)  
\p
\v 16 Ca tèke, dhèu èci mai karèi Yesus, peka na, “Ama Mese! Jaꞌa hudꞌi tao ku jꞌara dhu hua iia tasamia, sèna ka keꞌa tareꞌa, na, jaꞌa bisa maso sorga? Te jaꞌa neo mamuri taruu sama-sama dènge Ama Lamatua.”   
\p
\v 17 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Nga tao ka, èu karèi Jaꞌa lula-nèti ngaa dhu hua iia? Dhodhoka Ama Lamatua di, dhu hua iia. Te ladhe èu neo mamuri taruu dènge Ne, na, mamuri la madhutu paredha Na.”   
\p
\v 18 Ka dhèu ne karèi hari, aku nèngu na, “Paredha dhu mia èèna?”  
\p Hèia Yesus bꞌala ne, peka na,  
\q2 “Baku pamadhe dhèu;  
\q2 baku tao jꞌara makae dènge dhèu dhu dhèu èmu boe èu;  
\q2 baku manaꞌu;  
\q2 baku jꞌajꞌi sakasii dhu kapodꞌe-kabèli;\x + \xo 19:18 \xt Kalua nèti Masir 20:13-16, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:17-20\x*   
\q2
\v 19 pakabꞌua ina-ama mu;  
\q2 aa sue ku dhèu èu, sama sèmi èu sue ngiꞌu èu mesa mu.”\x + \xo 19:19 \xt Kalua nèti Masir 20:12, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:16, Atora nèti Ama-ama Agama 19:18\x*   
\p
\v 20 Dhèu ne dhaa, na, “Paredha aaꞌi-aaꞌi sèra jaꞌa tao madhutu le. De, ngaa hari dhu kura?”   
\p
\v 21 Ropa tadèngi lii dhèu ne, hèia Yesus peka na, “Ladhe èu neo madhutu aaꞌi dadꞌèi Ama Lamatua, lèpa ho pahia aaꞌi mèdha-panyau èu, sèna ka papala hia dhèu dhu dènge boe ngaa-ngaa sèra. Èle èèna, mai ho madhutu Jaꞌa. Te èèna na, Ama Lamatua pala hia èu mèdha-panyau ae-ae ètu sorga.”   
\p
\v 22 Ropa na tadèngi nare lii Yesus, hèia dhèu ne lèpa dènge dꞌara pèdꞌa laho mae-mae, lula nèngu kaja titu kèna.   
\p
\v 23 Èle èèna, ka Yesus padhai lii dènge ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Lèka la Jaꞌa, te dhèu kaja carui titu kèna maso sorga.  
\v 24 Carui èèna, nuka sèmi badha onta dhu kapai, maso laꞌe asa dꞌara oka na re roꞌa jꞌajꞌau.”   
\p
\v 25 Ropa ana madhutu se tadèngi rare, rèngu malaa, hèia ra dhaa, peka na, “Ladhe sèmi èèna, cee ka dhu bisa maso sorga?”   
\p
\v 26 Hèia Yesus ladhe patae si, ka Na lii, peka na, “Ladhe dhèu rai-haha dhu tao, mema bisa boe. Te ngaa ladhe Ama Lamatua ka dhu tao, aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌi!”   
\p
\v 27 Hèia Petrus pasanèdꞌe, aku nèngu na, “Ama! Jiꞌi se tèke eele le mèdha-panyau jiꞌi aaꞌi-aaꞌi, ho madhutu Ama. De jiꞌi abhu ngaa?”   
\p
\v 28 Na dhaa, peka na, “Parcaya la Jaꞌa ne! Pe dꞌai lodꞌo Ama Lamatua tao pahiu aaꞌi mèu-mèu, Jaꞌa Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, madhèdi ètu dedha kadera paredha aae èèna. Lodꞌo èèna kahèi, miu dhu madhutu Jaꞌa, madhèdi kahèi ètu dedha kadera paredha canguru dua sèra, sèna ka jꞌajꞌi hakim mi canguru dua suku èdhi dhèu Israꞌel!\x + \xo 19:28 \xt Mateos 25:31, Lukas 22:30\x*  
\v 29 Dhèu dhu tèke eele èmu na, aꞌari na, ina-ama na, ana niki na, aa oka-tedhe na, ho madhutu Jaꞌa, bèli-camèdꞌa èèna abhu hari cangasu kali. Aa dꞌai ka lodꞌo èle rai-haha ne, nèngu kahèi abhu mamuri taruu dènge Ama Lamatua.  
\v 30 De sanèdꞌe paie! Madhutu ngangee Ama Lamatua, dhèu ae dhu padedha iisi na, rèngu sèra ka dhu jꞌajꞌi mi ana iiki. Te ngaa dhèu dhu peka na, nèngu dhèu haha, aa te ngaa madhutu aꞌabhu Lamatua, nèngu ka dhu kapai.”\x + \xo 19:30 \xt Mateos 20:16, Lukas 13:30\x*   
\c 20  
\s1 Lii pakasame lula-nèti dhèu dhu sabꞌa oka anggor  
\p
\v 1 Èle èèna, ka Yesus ajꞌa peka na, “Paredha Ama Lamatua èci èèna ka dènge lii pakasame ne: abhu ca dhèu lamatua oka anggor, dhu kèdꞌi madꞌae aae dꞌara hake èna sa. Na laꞌe tenge dhèu sèna ka sabꞌa ètu dꞌara oka na.  
\v 2 Na abhu dhèu sabꞌa, hèia rare lii èci, ho sabꞌe dꞌara ca lodꞌo, babꞌae na, ca doi iia.\f + \fr 20:2 \ft Sasuri Mola-Mèci ètu dꞌara lii Yunani ètu ne, suri, peka na, “ca doi \ft \+it dinari\+it*”. Kabꞌua na, gaji ca dhèu tuka dꞌara ca lodꞌo.\f* Dhèu se dꞌèi kahèi, ka lamatua oka ne pua lasi sabꞌa.  
\v 3 Pe dꞌara hake ceo sa, laꞌe asa dꞌara pasa. Ètu era nèi, nèngu paraga dènge dhèu pèri-pèri dhu madhèdi iia dꞌara.  
\v 4 Hèia na lii dènge ra, ‘Miu se neo sabꞌa ètu dꞌara oka jaꞌa, do? Pe jaꞌa bꞌae miu madhutu kabꞌua dhu lèke.’ Ropa tadèngi rare, roꞌo kahèi, hèia lasi dènge ka sabꞌa.  
\v 5 Dꞌai lodꞌo titu mera sa, dènge hake tèlu lodꞌo nihia, lamatua oka ne laꞌe tenge hari dhèu sabꞌa.  
\v 6 Dꞌara hake lèmi lodꞌo nihia sa, laꞌe hari. Na laladhe, na, abhu dhèu dhu titu iia dꞌara era. Ka na lii dènge ra, aku nèngu na, ‘Nga tao ka karèi nèti madꞌae toke sange neꞌe ne, miu se titu iia dꞌara, sabꞌa boe ngaa-ngaa?’   
\p
\v 7 Ka dhèu se dhaa, peka na, ‘Ama, ee! Abhu boe ca dhèu sa dhu hia jiꞌi sasabꞌa.’  
\p Ka lamatua oka ne peka, ‘Ladhe sèmi èèna, lami sabꞌa asa dꞌara oka jaꞌa!’   
\p
\v 8 Toke dꞌai èle jam sabꞌa, hèia lamatua oka ne pua madho na, peka na, ‘Paroa dhèu sabꞌa se, sèna ka bꞌae rui sasabꞌa ra èci-èci. Mulai nèti dhèu sabꞌa limuri tèka, toke dhèu sabꞌa uuru.’\x + \xo 20:8 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 19:13, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 24:15\x*   
\p
\v 9 Ka madho ne paroa uuru dhèu dhu sabꞌa hake lèmi nihia. Na bꞌae si ca dhèu, ca doi iia.  
\v 10 Èle ka, na paroa dhèu sabꞌa dhu leo sèra, toke dhèu dhu sabꞌa mulai nèti hake èna madꞌae deo na. Dhèu se, pangee na, ele boe rèngu abhu risi nèti dhèu dhu sabꞌa hake lèmi nihia. Reꞌa boe na, rèngu abhu kahèi ca dhèu, ca doi iia.  
\v 11 Ropa ra sèmi rare, hèia ra kaꞌugu dènge lamatua oka èèna, aku rèngu na,  
\v 12 ‘Ira, iii! Bisa boe sèmi neꞌe, ama! Rèngu dhu mai limuri tèka, dhoka sabꞌa ca jam di. Te ngaa jiꞌi dhu karèi madꞌae aae ka, sabꞌa toke èi kabhèsu hae! Te ngaa tasamia ka ama bꞌae jiꞌi èci èèna ka dènge rèngu se?’   
\p
\v 13 Hèia lamatua oka ne dhaa, na, ‘Angalai! Jaꞌa tipu boe èu. Lula èu mesa mu moꞌo kahèi sabꞌa ètu dꞌara ca lodꞌo dhu babꞌae na ca doi iia. Tareꞌa si? De jaꞌa bꞌae madhutu sèmi lii pamaꞌète èdhi dua ti, si?  
\v 14 De beꞌa risi more doi jꞌajꞌèra èu ho lèpa ka. Ladhe jaꞌa neo bꞌae mi dhèu dhu sabꞌa limuri tèka nèti èu, èci èèna ka dènge jaꞌa neo bꞌae èu, èèna na madhutu dadꞌèi jaꞌa.  
\v 15 Lula doi-dhari jaꞌa, jaꞌa bisa pake madhutu dadꞌèi dꞌara jaꞌa. Tasamia ka, angalai nasa lula babeꞌa dꞌara jaꞌa?’   
\p
\v 16 Sèmi èèna kahèi, lodꞌo Ama Lamatua jꞌajꞌi Dhèu Aae mi dhèu aaꞌi-aaꞌi. Na pala-bagi hia dhèu-dhèu unu Na, madhutu dadꞌèi dꞌara Na. De dhèu dhu mai limuri tèka, èèna na abhu pala sama sèmi dhèu dhu mai uuru. Aa dhèu dhu mai uuru, pe na abhu pala nuka sèmi dhèu dhu mai limuri tèka.”\x + \xo 20:16 \xt Mateos 19:30, Markus 10:31, Lukas 13:30\x*   
\s1 Lamatua Yesus peka mema jꞌara mamadhe Na dꞌai ka tèlu hari kèna  
\r (Markus 10:32-34, Lukas 18:31-34)  
\p
\v 17 Èle ka, Yesus si mulai lasi asa Yerusalem. Ètu talora jꞌara Na paroa ana madhutu Na, sèna ka rèngu mesa ra di. Ka Na lii hari, peka na,  
\v 18 “Mi nanene paie! Neꞌe ne, èdhi lati asa Yerusalem. Te ngaa ètu nèi dhèu pahie Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, asa kètu agama Yahudi dènge mese agama sèra. Èle èèna, ra huku pamadhe Jaꞌa.  
\v 19 Hèia ra soro Jaꞌa asa dhèu leo rai kara dhu tadhe boe Ama Lamatua. Ka ra padhai lii pamakae Jaꞌa, aa ra hake paru isi Jaꞌa. Èle èèna, heka ra paku pamadhe Jaꞌa ètu ajꞌu palolo-palèbha. Jaꞌa tareꞌa-reꞌa madhe, te ngaa asa camèdꞌa èèna, Jaꞌa mamuri hari.”   
\s1 Ina Yakobis dènge Yohanis manèngi sèna ka dedꞌe ana-ana na jꞌajꞌi dhèu kapai  
\r (Markus 10:35-45)  
\p
\v 20 Hèia dhèu èmu Sabadeus palere-lere dènge ana na, Yohanis dènge Yakobis, lasi paraga dènge Yesus. Ka na patitu kètu urutuu ho neo pamako Yesus.   
\p
\v 21 Ka Yesus karèi ne, “Mama neo ngaa?”  
\p Hèia na dhaa, “Sèmi neꞌe, Ama! Lodꞌo Ama mèdꞌu paredha, jaꞌa manèngi sèna ka Ama dedꞌe ana jaꞌa dhèu dua se rèdꞌu paredha sama-sama dènge Ama. Jaꞌa manèngi ho Ama hia ca dhèu madhèdi re baboa gꞌana, aa ca dhèu re baboa kariu Ama.”   
\p
\v 22 Ropa tadèngi lii manèngi ne, hèia Yesus peka Yakobis dènge Yohanis, na, “Miu se, meꞌa boe ngaa dhu miu manèngi. Te bèli-camèdꞌa Jaꞌa abhu jꞌajꞌèra ae-ae. De tasamia? Miu pangee na, miu bisa pasae kahèi jꞌajꞌèra se, sama-sama dènge Jaꞌa, do?”  
\p Dua ra dhaa dhu dènge boe pake ngangee, aku rèngu na, “Oo, bisa, Ama!”   
\p
\v 23 Ka Yesus lii dènge ra, “Mema, èèna na miu pasae jꞌajꞌèra kahèi sèmi Jaꞌa. Te ngaa bèli-camèdꞌa cee ka dhu madhèdi ètu baboa gꞌana do kariu Jaꞌa, Jaꞌa dènge boe hak ho pamaꞌète. Èèna hak Ama Lamatua. Na pamaꞌète nare le, cee-cee ka dhu madhèdi ètu era sèra.”   
\p
\v 24 Ropa ana madhutu dhèu canguru sèra tadèngi lii manèngi dua ra, hèia ra nasa.  
\v 25 Te ngaa Yesus paroa nare si aaꞌi-aaꞌi ra, hèia Na peka, “Sèmi neꞌe! Miu dhu meꞌa le, si? Dhèu aae-dhèu kapai dhu rèdꞌu paredha, ènyi kabarai ra toke ra bisa boe kalau sa kahèi. Aa dhèu kapai kabarai ètu rai-haha ne, dhu tadhe boe Ama Lamatua, hia paredha risi eele, toke kabarai ra abhu boe dꞌoa kètu ciki sa.  
\v 26 Te ngaa baku miu tao sèmi èèna! De nèti miu se cee ka dhu neo jꞌajꞌi dhèu aae-dhèu kapai, nèngu hudꞌi jꞌajꞌi ku nuka sèmi ènu, sèna ka lalau dhèu leo.\x + \xo 20:26 \xt Lukas 22:25-26\x*  
\v 27 Aa cee dhu neo jꞌajꞌi kètu, nèngu hudꞌi tao iisi na nuka sèmi ènu.\x + \xo 20:27 \xt Mateos 23:11, Markus 9:35, Lukas 22:26\x*  
\v 28 Nanene! Jaꞌa sèmi èèna kahèi. Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, mai sèna ka ladhe-leru dhèu. Jaꞌa mai boe, sèna ka dhèu lalau-laloꞌo Jaꞌa. Te mamai Jaꞌa ne, sèna ka soro ngiꞌu Jaꞌa kateme iisi, ho sui dhèu ae nèti sasala-sasigo ra.”   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu bèdhu  
\r (Markus 10:46-52, Lukas 18:35-43)  
\p
\v 29 Ka Yesus si kako taruu. Ropa rèngu kalua nèti kota Jeriko, dhèu ae dhu madhutu rèngu.  
\v 30 Ètu èèna, abhu dhèu bèdhu dhèu dua dhu madhèdi ètu sebhe jꞌara. Ropa dua ra tadèngi na, Dhèu dhu kako re èèna, nuka Yesus nèti Nasaret, hèia ra parodha, peka na, “Ama! Ana-èpu Daud! Jiꞌi se dhu tatae Ama, karèi nèbhu ka! Sue ku jiꞌi la!”   
\p
\v 31 Ropa dhèu tadèngi ra parodha sèmi èèna, ka ra kai si, aku rèngu na, “Hee! Miu dua mi baku maruru!”  
\p Te ngaa dua ra asa hino, peka na, “Ama! Ana-èpu Daud! Sue ku jiꞌi la!”   
\p
\v 32 Ropa Yesus tadèngi lii paroa ne, hèia Na titu, ka karèi si, peka na, “Miu se neo sèna ka Jaꞌa tao ngaa hia miu?”   
\p
\v 33 Ka dua ra dhaa, na, “Ama! Hia la jiꞌi se bisa ngèdhi!”   
\p
\v 34 Tadèngi lii dhaa dua ra, hèia Yesus rasa kasia. Ka Na gꞌagꞌe musi madha ra, hèia dua ra rèdhi dènge ka. Èle ka, dua ra lasi dènge madhutu Yesus.   
\c 21  
\s1 Lamatua Yesus maso asa dꞌara kota Yerusalem nuka sèmi Dhèu Aae  
\r (Markus 11:1-11, Lukas 19:28-40, Yohanis 12:12-19)  
\p
\v 1 Ka Yesus si lasi taruu, dꞌai rae Betfage, ètu sebhe ledhe Saitun.\f + \fr 21:1 \ft Ra pangare ledhe ne ‘Saitun’, lula ètu nèi, abhu oka ae dhu dènge ajꞌu saitun. Rèngu biasa gili hua saitun sèna ka abhu èi mènyi na. Ledhe Saitun ne, kajꞌèu nèti kota Yerusalem, pe dꞌai ca kilo sa.\f* Rae ne dhu dètu le dènge kota Yerusalem. Ètu era neꞌe, rèngu ae taha. Hèia Na pua ana madhutu Na dhèu dua lasi uuru.  
\v 2 Na paredha si, peka na, “Dua mi lami asa rae nèi. Ladhe miu dꞌai nèi, miu ladhe mèdhi keledꞌei rena ciꞌu dènge ana na dhu ra èki ètu era èèna. Lami lècu mere ne, ho mèti mai hia Jaꞌa.  
\v 3 Te ngaa ladhe dhèu karèi miu, peka na, ‘Nga tao ka miu ère mèti keledꞌei dhèu?’ Mi dhaa, peka na, ‘Lamatua neo pake ne. Ladhe pake nare, pe Na hia hari mai.’   
\p
\v 4 Aaꞌi-aaꞌi se hudꞌi jꞌajꞌi ku sama sèmi lii padhai nèti dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua, dhu suri tèke, peka na,   
\q1
\v 5 ‘Miu dhèu Yerusalem sèra!\f + \fr 21:5 \ft Alkitab lii Yunani ètu neꞌe, suri, peka na, “ana bhèni nèti Sion”. Sion ne, ngara leo nèti Yerusalem. De ètu ayat ne, Sakaria pake lii hini ho pajꞌujꞌu ana kabarai kota Yerusalem.\f*  
\q2 Mai laladhe ku la!  
\q1 Te Dhèu Aae miu mai.  
\q2 Na mai dènge pahaha iisi.  
\q3 Na mai dhu manyaꞌe keledꞌei ngèru.’ ”\x + \xo 21:5 \xt Sakaria 9:9\x*   
\p
\v 6 Ka ana madhutu Na lasi ka, aa ra tao madhutu aaꞌi dhu Yesus moa le dènge ra.  
\v 7 Ère rèti keledꞌei rena dènge ana na asa Yesus. Èle ka, ra hèle sigꞌi-kalolo, hèia Yesus manyaꞌe, lasi asa dꞌara kota.  
\v 8 Ropa rèngu oe dꞌai dꞌara kota, hèia dhèu ae ka dhu hèle sigꞌi-kalolo dènge salalu ra mi jꞌara. Abhu kahèi cahagꞌe lasi pare rèu palam,\f + \fr 21:8 \ft Dꞌara sasuri Mateos, ‘dadana sèra’. Te ngaa èdhi teꞌa le nèti Yohanis 12:13, peka na, rèu-rèu palam.\f* ho ra tao ètu talora jꞌara. Dènge jꞌara neꞌe, rèngu tao tadha dhu peka na, rèngu soru Yesus sama sèmi dhèu kapai.  
\v 9 Abhu kahèi dhèu cahagꞌe dhu kako uuru nèti Yesus, aa cahagꞌe kako re limuri. Dhèu se paꞌoo-parodha palere-lere, peka na,  
\q1 “\it Hosana!\it* Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua!\f + \fr 21:9 \ft Dꞌara lii Aram peka, \ft \+it ‘Hosana’\+it*. Uru èèna, sasoa na, ‘hia mamuri mi dhèu’. Lodꞌo Lamatua Yesus mamuri era ètu rai-haha ne, lii ne, dhèu pake ho koa-kio Ama Lamatua.\f*  
\q2 Lula ana-èpu Daud mai le!  
\q1 \it Hosana!\it* Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua!  
\q2 Lula Ama Lamatua ka dhu pua Dhèu neꞌe mai.  
\q1 \it Hosana!\it* Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua!  
\q2 Lula Ama Lamatua dhu nèdꞌu mema paredha ètu dedha-liru dhu dedha risi!”\x + \xo 21:9 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 118:26\x*   
\p
\v 10 Ropa Yesus maso asa Yerusalem dènge dhèu dhu pakelu oobꞌa, hèia isi kabarai aaꞌi-aaꞌi ètu dꞌara kota kalua mai, ka ra pakarèi, peka na, “Ira ii! Cee ka dhu mai ne?”   
\p
\v 11 Dhèu ae se dhaa, aku rèngu na, “Nèngu ne, Dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua. Ngara Na Yesus, dhèu Nasaret, nèti propensi Galilea.”   
\s1 Lamatua Yesus babège eele dhèu dhu pahia-pahèli ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi  
\r (Markus 11:15-19, Lukas 19:45-48, Yohanis 2:13-22)  
\p
\v 12 Ka Yesus si lasi taruu asa dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi Ama Lamatua. Ètu madha Èmu Manèngi-Mangajꞌi ne, dhèu tao nuka sèmi pasa, ho pahia-pahèli koro jꞌaha dhu dhèu tema pake jꞌajꞌi mèdha korban lodꞌo sabajꞌa. Ropa ladhe nèdhi sèmi èèna, hèia Yesus babèga eele si nèti era èèna. Na lege eele mei-mei dhu ra pake pasilu doi, aa Na paguri eele bagu-bagu dhu ra pake pahia manu-bhui.  
\v 13 Hèia Yesus peka dènge dhèu seꞌe, aku Nèngu na, “Dhèu rèti lii padhai Lamatua dhu suri tèke le, peka na,  
\q1 ‘Jaꞌa patitu Èmu ne,  
\q2 sèna ka dhèu mai manèngi-mangajꞌi ètu neꞌe.’  
\p Dadꞌèi Lamatua sèmi èèna ka, te ngaa miu tao Èmu ne, nuka sèmi era kaboko dhèu parapo!”\x + \xo 21:13 \xt Yesaya 56:7, Yermia 7:11\x*   
\p
\v 14 Èle, ka dhèu bèdhu dènge dhèu karuku mai sa Yesus ètu Èmu Sabajꞌa Ama Lamatua. Ka Na puri-paꞌèle aaꞌi si.  
\v 15 Ètu era neꞌe, abhu kahèi kètu agama Yahudi dènge mese agama sèra. Ropa rèdhi Yesus tao tadha malaa, hèia ra kaꞌuu-kamuki. Risi-risi hari, ropa ra tadèngi ana-ana paꞌoo palere-lere ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi ne, dhu peka na,  
\q2 \it “Hosana!\it* Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua!  
\q2 Lula ana-èpu dhèu aae Daud mai le!”   
\p
\v 16 Ka kètu kapai se lii dènge Yesus, aku rèngu na, “Eeh! Èu tadèngi lii padhai lii ana-ana se? Èèna lèke boe!”  
\p Te ngaa Yesus bꞌala si, na, “Oo, Jaꞌa tadèngi. Te, nga tao? Miu baca mèdhi mèka ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua lula-nèti ana-ana dhu koa-kio Ama Lamatua, do? Te ètu dꞌara sasuri èèna dhu suri, na,  
\q1 ‘Ama Lamatua dhu sadia nare le, ana rara iisi hiu, dènge ana-ana iiki,  
\q2 ho koa-kio Ne.’ ”\x + \xo 21:16 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 8:3\x*   
\p
\v 17 Hèia Yesus si tèke eele kota ne, lasi jꞌunu asa rae Betania.   
\s1 Lamatua Yesus dhoo ajꞌu ca kapua ho hua ia ka  
\r (Markus 11:12-14,20-24)  
\p
\v 18 Asa bèli madꞌae aae na, Yesus si lèpa hari asa kota Yerusalem. Te ngaa ètu talora jꞌara, Nèngu manganga le.  
\v 19 Na ladhe nèdhi ajꞌu ca kapua buli sebhe jꞌara dhu dhèu tema raꞌa hua na.\f + \fr 21:19 \ft Lii Idhonesia peka na, ‘pohon ara’ nèti Yunani συκῆ \ft \+it (sukei)\+it*. Te ngaa ètu dꞌara Sasuri Ama Lamatua pajꞌujꞌu ajꞌu dhu dhèu biasa sèle, dènge raꞌa hua na. Ètu Idhonesia re bèka dhimu, dhèu raꞌa boe hua ‘ajꞌu ara’. De ‘ajꞌu ara’ ètu Sasuri Ama Lamatua, sama boe dènge ajꞌu ara èdhi.\f* De laꞌe ka padètu-dètu dènge ajꞌu neꞌe, ho neo ladhe sèku dhu hua le, do dhae. Te ngaa ropa dꞌai kapua aajꞌu ne, Na nèdhi boe hua cue sa, lula rèu heka subꞌu mai kèna. Hèia Na peka mi ajꞌu ne, aku Nèngu na, “Lula èu hia boe Jaꞌa hua cue sa, de èèna na èu hua heka!” Ropa Na lii nare sèmi èèna, hèia ajꞌu ne mango dènge ka.   
\p
\v 20 Ropa ana madhutu Na ladhe rèdhi jꞌara ne, hèia ra malaa. Ka ra karèi, peka na, “Tasamia ka ajꞌu ne mango?”   
\p
\v 21 Hèia Yesus dhaa, na, “Nanene paie-iie! Ladhe miu lèka tareꞌa-reꞌa Lamatua, aa dènge boe dꞌara kajari, miu kahèi bisa tao sama sèmi dhu Jaꞌa tao ne. Miu bisa tao risi hari nèti neꞌe. Sèmi: miu bisa paredha ledhe pidha asa dꞌara dhasi laꞌe. Tatu Ama Lamatua pidha eele kahèi ledhe ne nèti era na, sadꞌi miu parcaya Nèngu tareꞌa-reꞌa!\x + \xo 21:21 \xt Mateos 17:20, 1 Korintus 13:2\x*  
\v 22 Te aaꞌi-aaꞌi dhu miu manèngi nèti Ama Lamatua, èèna na miu abhu, sadꞌi miu parcaya Ne tareꞌa-reꞌa.”   
\s1 Kètu agama sèra karèi Lamatua Yesus abhu hak nèti mia  
\r (Markus 11:27-33, Lukas 20:1-8)  
\p
\v 23 Dꞌai Yerusalem, Yesus si maso hari asa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ropa Nèngu ajꞌa dhèu madha jꞌara Ama Lamatua, hèia kètu agama Yahudi, mese agama sèra, dènge dhèu heka-dhèu heka adꞌa, mai karèi Yesus, na, “Medꞌa na, cee ka dhu pua Èu tao maruru ètu era neꞌe ne? Cee ka dhu hia Èu hak?”   
\p
\v 24 Te ngaa Yesus dhu neꞌa, na, dhèu se dhu neo pamanahu Ne. Hèia Na bꞌala, aku Nèngu na, “Jaꞌa neo karèi miu kahèi. Miu dhaa uuru ku, heka Jaꞌa dhaa miu kèna.  
\v 25 Lii karèi Jaꞌa sèmi neꞌe ka: miu aaꞌi-aaꞌi mi tadhe Yohanis tuka sarani, si? Cee ka dhu hia ne hak, ho sarani dhèu? Ama Lamatua do, dhèu rai-haha?”  
\p Ka ra papeka isi-aanga ra, aku rèngu na, “Waa! Nara le èdhi, nga! Ladhe èdhi dhaa, peka na, ‘Ama Lamatua ka dhu hia hak’, pe Na bꞌala èdhi, peka na, ‘Ladhe sèmi èèna, nga tao ka miu parcaya boe Yohanis!’  
\v 26 Te ngaa ladhe èdhi dhaa na, ‘Dhèu rai-haha ka dhu hia hak’, mage dhoka dhèu aaꞌi-aaꞌi patao dènge èdhi. Lula rèngu parcaya, na, Yohanis ne, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua.”  
\v 27 Nèti èèna ka, ra dhaa peka na, “Jiꞌi ngeꞌa boe.”  
\p Hèia Yesus bꞌala si, aku Nèngu na, “Ladhe sèmi èèna, Jaꞌa parluu boe peka na, cee ka dhu hia Jaꞌa hak.”   
\s1 Lii pakasame lula-nèti ama dènge ana mone dhèu dua  
\p
\v 28 Yesus padhai lii taruu dènge kètu kapai sèra, aku Nèngu na, “Miu pangee sèku dènge lii lolo ne. Abhu ca dhèu ama, dènge ana mone na dhèu dua. Na peka dènge ana uuru èèna, ‘Ana, deo neꞌe èu lamu sabꞌa asa dꞌara oka.’   
\p
\v 29 Te ngaa ana ne dhaa, aku nèngu na, ‘Eeh! Jaꞌa laku boe.’ Te ngaa nèbhu boe ka, na manyasa, ka laꞌe.\f + \fr 21:29 \ft Alkitab lii Idhonesia TB1 madhutu boe sasuri lii Yunani dhu uru tèka aa dhu beꞌa risi ètu neꞌe.\f*   
\p
\v 30 Ka ama ra pua ana limuri, peka na, ‘Deo neꞌe, èu lamu sabꞌa asa dꞌara oka.’  
\p Ka ana ne dhaa, aku nèngu na, ‘Beꞌa, ama! Pe jaꞌa laku.’ Te ngaa teꞌa boe na, nèngu dhu laꞌe boe.”   
\p
\v 31 Ropa lole nare, hèia Yesus karèi dhèu seꞌe, peka na, “Jaꞌa neo karèi sèmi neꞌe: nèti ana dhèu dua se, mia ka dhu tao madhutu lii paredha ama ra?”  
\p Hèia ra dhaa, aku rèngu na, “Ana uuru!”  
\p Ka Na peka, aku Nèngu na, “Oo. Te ngaa nanene paie, te Jaꞌa peka dhu lèke kèna. Te dhèu dhu miu cap, na, dhèu dhu laku-laku boe, sama sèmi dhèu roro bea, dènge bhèni kajeo, bèli-camèdꞌa rèngu seꞌe ka dhu jꞌajꞌi uuru dhèu unu Ama Lamatua, nèti miu. Te miu dhoka sadꞌi dhaa di, peka na, ꞌooꞌ mi Ama Lamatua, te ngaa tao boe madhutu dadꞌèi Na.  
\v 32 Uru èèna, Yohanis tuka sarani, ajꞌa le miu jꞌara tasamia, sèna ka miu bisa mamuri mola. Te ngaa miu parcaya boe ne. Aa te ngaa ropa dhèu laku-laku boe sèra, nanene lii aꞌajꞌa nèti Yohanis, rèngu tèke eele sasala ra, sèna ka tao madhutu aꞌajꞌa èèna. Miu dhu meꞌa le. Te ngaa miu loe boe nèti adꞌu-ue sasala-sasigo, ho madhutu dadꞌèi Ama Lamatua.”\x + \xo 21:32 \xt Lukas 3:12, 7:29-30\x*   
\s1 Lamatua Yesus tao lii pakasame lula-nèti dhèu bhelu dhu sebꞌa oka anggor  
\r (Markus 12:1-12, Lukas 20:9-19)  
\p
\v 33 Yesus lole nare, ka Na lolo hari lii pakasame èci, aku Nèngu na, “Abhu ca dhèu lamatua rai dhu laꞌe tao oka, ho sèle anggor ètu dedha rai na ca kasibꞌi. Ka na tao tedhe rai reo. Aa na tao bak cue era pacèli èi anggor. Dhèu ne patitu kahèi era madhenge dhu dedha aae èci. Èle, ka na hia oka ne mi dhèu sebꞌa, sèna ka dꞌai hèru puu-gꞌètu, ra pabagi èi anggor. Hèia laꞌe ka asa rai kajꞌèu.\x + \xo 21:33 \xt Yesaya 5:1-2\x*   
\p
\v 34 Ropa dꞌai hèru puu-gꞌètu, lamatua oka ne pua dhèu sabꞌa na, lasi asa dhèu sebꞌa se, sèna ka rare pala nèngu.  
\v 35 Te ngaa dhèu sebꞌa oka seꞌe, pusi-pahae boe dènge dhèu-dhèu sabꞌa nèti lamatua oka ne. Abhu dhu lèke game, abhu dhu ra pamadhe, aa abhu dhu lèke pèci dènge hadhu.  
\v 36 Ka lamatua oka ne pua hari dhèu sabꞌa na canau, ae risi nèti dhèu sabꞌa dhu lasi uuru sèra. Te ngaa dhèu sebꞌa oka se tao hari bhabhelu sèmi èèna kahèi mi dhèu sabꞌa se aaꞌi-aaꞌi ra.   
\p
\v 37 Nèbhu-nèbhu ka lamatua oka ne, pua ana dꞌèlu na laꞌe. Na pangee, na, ‘Ladhe jaꞌa pua ana dꞌèlu jaꞌa laꞌe, tatu ra sèmi na dènge beꞌa, aa ra pakabꞌua ne kahèi.’   
\p
\v 38 Te ngaa ropa dhèu sebꞌa se ladhe rèdhi ana ne, hèia ra papeka, ‘Wee, mi laladhe ku laa! Te mone heka nèi hia ana dꞌèlu na mai. Nèngu neꞌe ka dhu bèli-camèdꞌa, unu aaꞌi mèdha-panyau mone heka ne. De ta pamadhe ne, sèna ka èdhi unu oka ne.’  
\v 39 Hèia kèpe rare ana ne, ka ra nuni asa liꞌu oka, hèia ra pamadhe ne.”   
\p
\v 40 Ka Yesus paꞌèle lii lolo Na, ka Na karèi dhèu seꞌe, aku Nèngu na, “Jaꞌa neo karèi miu sèmi neꞌe: ladhe lamatua oka ne lèpa mai, madhutu ngangee miu, na tao dhèu sebꞌa oka se tasa mera mia?”   
\p
\v 41 Hèia kètu kapai Yahudi sèra dhaa, peka na, “Tatu na pamadhe dhèu bhelu se aaꞌi-aaꞌi. Èle, na hia hari dhèu leo sebꞌa oka ne, dhu èèna na pabagi dènge beꞌa, ropa dꞌai hèru puu-gꞌètu.”   
\p
\v 42 Ka Yesus peka dènge ra, aku Nèngu na, “Ele boe miu se baca mèdhi boe, ngaa dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, dhu peka na,  
\q1 ‘Abhu hadhu cue dhu tuka hadhu core eele,  
\q2 te ngaa limuri ne, jꞌajꞌi le hadhu era padhèdi èmu!  
\q1 Ama Lamatua mesa Na ka dhu kabhili nare, aa Na pamadhèdi hadhu ne.  
\q2 Nèti èèna ka, èdhi ladhe na beꞌa titu kèna!’ ”\x + \xo 21:42 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 118:22-23\x*   
\p
\v 43 Èle èèna ka, Yesus tuhu hari lii padhai Na, peka na, “De miu sanèdꞌe paie-iie. Uru èèna, Ama Lamatua hagꞌe nare èdhi dhèu Yahudi se, ho jꞌajꞌi dhèu unu Na. Te ngaa, lula miu pusi-pahae boe Jaꞌa, èèna na Lamatua pili nare dhèu leo rai kara. Te dhèu dhu mamuri madhutu dadꞌèi Na, dhu nia jꞌajꞌi dhèu unu Na.  
\v 44 [Jaꞌa peka paledꞌa-ledꞌa dènge miu. Jaꞌa ka, hadhu padhèdi èèna. Dhèu dhu bèbhe lèke hadhu ne, èèna na nèngu laho kao-kao. Aa ladhe hadhu ne bèbhe lèke dhèu, èèna na dhèu ne laho kao-kao.]”\f + \fr 21:44 \ft Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri boe ayat 44 neꞌe.\f*   
\p
\v 45 Ropa kètu kapai Yahudi dènge dhèu Parisi tadèngi lii padhai Yesus, hèia reꞌa, na, lii ne padhèto dènge rèngu. Rèngu se ca ropa dènge dhèu sebꞌa oka anggor, aa dènge tuka dhu core eele hadhu era padhèdi èmu.  
\v 46 De ra nasa titu kèna. Ka rèngu mulai tenge jꞌara ho kèpe Ne. Te ngaa rèngu madhaꞌu dènge dhèu ae, dhu peka na Yesus ne, Dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua. Nèti èèna ka, rèngu bani boe tao ngaa-ngaa mi dedha Nèngu.   
\c 22  
\s1 Lamatua Yesus hia lii upama lula-nèti dhèu dhu roꞌo boe lasi pesta kabꞌi  
\r (Lukas 14:15-24)  
\p
\v 1 Ka Yesus padhai lii hari dènge rèngu pake lii upama, aku Nèngu na,  
\v 2 “Paredha Ama Lamatua èèna, nuka sèmi dhèu aae ca dhèu dhu tao pesta kabꞌi ana mone na.  
\v 3 Ropa dhèu pananasu rare, hèia na pua dhèu sabꞌa na, sèna ka lasi peka dhèu-dhèu dhu abhu nèru, ra peka na, ‘Mai ka, te dꞌai tadha taꞌa-tinu kèna.’ Te ngaa dhèu dhu abhu nèru se roꞌo boe mai.   
\p
\v 4 Hèia dhèu sabꞌa se lèpa, lasi peka dènge dhèu aae. Ropa na tadèngi, hèia dhèu aae pua dhèu sabꞌa na dhu leo hari, aku nèngu na, ‘Lami peka hari dènge dhèu sèra ho mai ka, te pesta neo mulai kèna. Jaꞌa para sapi, ka pananasu kore le dhu beꞌa titu kèna. Peka si mai ka, raꞌa-rinu, te aaꞌi-aaꞌi tesa le.’  
\v 5 Dhèu sabꞌa se lasi peka sèmi dhu dhèu aae moa èèna. Te ngaa dhèu dhu lèke nèru se, pusi-pahae boe. Abhu dhu lasi ladhe oka ra, abhu dhu lasi era sasabꞌa ra,  
\v 6 aa cahagꞌe hari ra kèpe rare dhèu sabꞌa se nèti dhèu aae ne, ho ra game toke madhe.   
\p
\v 7 Ropa na tadèngi, hèia dhèu aae nasa bia. Ka na paredha sordadꞌu na, lasi pamadhe aaꞌi dhèu-dhèu dhu pamadhe dhèu sabꞌa na sèra. Hèia sordadꞌu se tunu pakèpu-ladhu ai kota ne toke mera dènge rai.   
\p
\v 8 Èle, ka dhèu aae paroa nare dhèu sabꞌa dhu leo sèra, ka na peka, ‘Pesta kabꞌi ne tesa aaꞌi le, te ngaa dhèu-dhèu dhu jaꞌa nèru, nia boe madhèdi ètu dꞌara pesta jaꞌa.  
\v 9 De lami ka asa jꞌara oka-hoo, sèna ka nèru cee dhu sadꞌi miu paraga.’  
\v 10 Ka dhèu sabꞌa se lasi asa jꞌara oka-hoo. Hèia rèti mai dhèu ae-ae dhu ra paraga ètu jꞌara, sèna ka raꞌa-rinu ètu pesta kabꞌi ne. Dhèu seꞌe, nuka dhèu dhu beꞌa dènge dhèu dhu bhelu-katubꞌa, mai papènu ètu era kakabꞌi ne.   
\p
\v 11 Ka dhèu aae laꞌe asa era pesta ne ladhe palème tamu sèra. Hèia ladhe nèdhi tamu ca dhèu dhu pake boe mèdha-papake pesta.\f + \fr 22:11 \ft Dhèu dꞌèlu-mèu cahagꞌe peka na, dhèu aae ne, sadia mèdha-papake pesta hia dhèu sèra dhu mai nèti mia-mia. Te ngaa dhèu èci neꞌe, noꞌo boe pake mèdha-papake èèna. Dènge jꞌara sèmi neꞌe, nèngu pahahe dhèu aae dènge ana na.\f*  
\v 12 Ka dhèu aae karèi ne, peka na, ‘Hee, angalai! Èu nga tao ka mai asa neꞌe pake boe mèdha-papake pesta?’ Te ngaa dhèu ne loo-loo sène.  
\v 13 Hèia dhèu aae paredha dhèu-dhèu sabꞌa na, aku nèngu na, ‘Ujꞌu haga dènge ai dhèu neꞌe ne, ho core ne asa liꞌu laꞌe. Hudꞌi laa na tangi dènge abhu jꞌèra ètu era dhu maroga kiu-kiu nèi.’\x + \xo 22:13 \xt Mateos 8:12, 25:30, Lukas 13:28\x*   
\p
\v 14 Sèmi èèna kahèi, Ama Lamatua paroa dhèu ae, te ngaa dhodhoka dhu ciki di dhu kabhili nare jꞌajꞌi dhèu unu Na.”   
\s1 Lamatua Yesus padhai lii lula-nèti jꞌara bꞌae bea mi dhèu paredha  
\r (Markus 12:13-17, Lukas 20:20-26)  
\p
\v 15 Ropa tadèngi rare lii padhai Yesus, hèia dhèu-dhèu Parisi rare lii èci ho neo pamanahu aa galaa Ne.  
\v 16 Ka dhèu se pua dhèu rèngu palere-lere dènge dhèu-dhèu nèti partei politik Herodes, sèna ka lasi pakarèi dènge Yesus. Dhèu se koa-kadꞌiri Yesus, peka na, “Ama Mese! Jiꞌi ngeꞌa dꞌara Ama mola. Ama dhu meꞌa boe kapodꞌe-kabèli, aa dhu ladhe boe rèhu dhèu. Ama dhu tema ajꞌa-nori Lii Holo-Nori Ama Lamatua dènge boe koe-kapengo.  
\v 17 Mamai jiꞌi ne, neo karèi jꞌara èci. Madhutu atora agama Yahudi, èdhi bisa bꞌae bea mi dhèu aae kapai Roma, do aadꞌo?”   
\p
\v 18 Te ngaa Yesus neꞌa mema, na, rèngu neo madulu dꞌara Na, sèna ka Nèngu padhai lii labꞌa dhèu paredha Roma. Hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Miu mema dhèu hoꞌa tema! Tasamia ka miu neo pamanahu Jaꞌa dènge jꞌara neꞌe?  
\v 19 Padꞌelo sèku Jaꞌa doi iia cue, dhu dhèu pake ho bꞌae bea!” Hèia ra padꞌelo doi iia ne mi Yesus.   
\p
\v 20 Ka Na karèi si, “Neꞌe ne, rèhu cee? Aa neꞌe ne, ngara cee?”   
\p
\v 21 Ra dhaa, aku rèngu na, “Èèna keser, dhèu aae kapai paredha Roma.”  
\p Hèia Yesus peka dènge ra, na, “Ladhe sèmi èèna hia la mi dhèu paredha ngaa dhu jꞌajꞌi hak dhèu paredha. Aa hia la mi Ama Lamatua ngaa dhu jꞌajꞌi hak Ama Lamatua.”   
\p
\v 22 Ropa ra tadèngi hèia rèngu aaꞌi-aaꞌi malaa, lula ngaa dhu Na peka sèra lèke tareꞌa-reꞌa. Nèti èèna ka, rèngu bisa boe abhu jꞌara ho pamanahu Yesus. Hèia lasi ka tèke eele Yesus.   
\s1 Lamatua Yesus ajꞌa lula-nèti dhèu madhe mamuri hari; aa dhèu paleo èmu ètu sorga, do aadꞌo?  
\r (Markus 12:18-27, Lukas 20:27-40)  
\p
\v 23 Ètu era neꞌe, abhu kahèi dhèu nèti partei Saduki. Dhèu seꞌe ka dhu ajꞌa, peka na, dhèu madhe bisa heka mamuri. Lodꞌo èèna, dhèu seꞌe kahèi dhu tenge jꞌara ho pamanahu Yesus. Nèti èèna ka, rèngu mai pakarèi dènge Ne, peka na,\x + \xo 22:23 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 23:8\x*  
\v 24 “Ama Mese! Musa dhu suri tèke le atora hia jiꞌi, dhu peka na: ladhe dhèu mone ca dhèu madhe tèke eele dhèu èmu na dhu dènge boe ana, na, ari nèti dhèu mone ne, hudꞌi leo nare hari bhèni balu ne, sèna ka abhu kolo gati madha aꞌa na.\x + \xo 22:24 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 25:5\x*  
\v 25 Mema uru èèna Musa ajꞌa sèmi èèna ka. Te ngaa jiꞌi neo karèi sèmi neꞌe: abhu ana mone dhèu pidhu dhu paꞌaꞌari. Ana partama leo-èmu, te ngaa madhe dènge boe kolo. Hèia ari na leo nare bhèni balu ne.  
\v 26 Nèbhu boe ka, na madhe, dènge boe ana kahèi. Sèmi èèna kahèi dènge ari ka tèlu na; nèngu madhèdi kahèi dènge bhèni balu ne, te ngaa madhe kahèi dènge boe ana. Sèmi èèna ka toke ari na dhu limuri tèka, madhe kahèi.  
\v 27 Ka bhèni balu ne madhe.   
\p
\v 28 De dhu jiꞌi neo karèi, sèmi neꞌe ne: bhèni balu ne dhu leo nèdhi dènge mone dhèu pidhu se. Bèli-camèdꞌa lodꞌo èle rai-haha ne, ropa Ama Lamatua pamamuri hari dhèu madhe sèra, na, bhèni ne jꞌajꞌi mi dhèu èmu cee?”   
\p
\v 29 Èle èèna ka, Yesus bꞌala si, peka na, “Ladhe lii pakarèi miu sèmi èèna, miu se sala kapai le! Te miu se meꞌa mere boe isi sasuri Ama Lamatua. Aa meꞌa boe kahèi koasa Na dhu kapai aae èèna.  
\v 30 Dhu lèke ka sèmi neꞌe! Pe Ama Lamatua pamamuri hari dhèu nèti mamadhe ra, rèngu se paleo heka èmu, sama sèmi ana pajuu Na ètu sorga dhu leo boe èmu.   
\p
\v 31 Aa Jaꞌa neo peka kahèi, lula-nèti dhèu madhe bisa mamuri hari, do aadꞌo. Ètu dꞌara sasuri Musa, dhu lole na, ajꞌu iiki ca kapua dhu ai naꞌe te ngaa kèpu boe. Nèti lii lolo ne, èdhi bisa teꞌa, na, dhèu madhe bisa mamuri hari. Te ètu dꞌara sasuri èèna, Ama Lamatua peka dènge Musa, na,   
\q1
\v 32 ‘Jaꞌa ne Ama Lamatua nèti bèi-baki èu.  
\q2 Nuka Abraham, Isak dènge Yakob.  
\q3 Rèngu aaꞌi-aaꞌi ra pahaha iisi era mi Jaꞌa toke dꞌai sange neꞌe ne.’  
\p De èdhi teꞌa, na, lodꞌo Ama Lamatua peka sèmi èèna, baki èdhi se dhu madhe nèbhu le. Te ngaa Ama Lamatua peka na, Nèngu jꞌajꞌi Lamatua rèngu era. Nèti èèna ka, èdhi dhu teꞌa na, samanga rèngu dhu mamuri era, masi ka rèngu dhu madhe nèbhu le. De masi ka madhe, te ngaa ra mamuri hari. Te dhodhoka dhèu mamuri di, dhu pahaha iisi mi Ama Lamatua, dhèu dhu madhe, aadꞌo, si?!”\x + \xo 22:32 \xt Kalua nèti Masir 3:6\x*   
\p
\v 33 Ropa ra tadèngi rare lii padhai Yesus ne, hèia dhèu Saduki se reꞌa heka bꞌala. Te ngaa dhèu ae se malaa-maloha, ka ra papeka na, “Ira ii! Lii padhai Dhèu neꞌe ne beꞌa seli eele, nga!”   
\s1 Lamatua Yesus ajꞌa lula-nèti paredha dhu kapai risi  
\r (Markus 12:28-34, Lukas 10:25-28)  
\p
\v 34 Ropa dhèu Parisi tadèngi, na, Yesus segi le dhèu Saduki, hèia ra pakaboko ho lasi pakarèi dènge Ne.  
\v 35 Nèti rèngu se, abhu ca dhèu dhu dꞌèlu-mèu jꞌara-jꞌara agama, laꞌe pakarèi dènge Yesus, aku nèngu na,  
\v 36 “Ama Mese! Jaꞌa neo karèi sèmi neꞌe ka: atora nèti adꞌa dènge agama èdhi, ae dꞌai seli. Paredha aaꞌi-aaꞌi dhu nèti Musa, mia ka dhu dedha risi?”   
\p
\v 37 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Paredha dhu dedha risi ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua suri, peka na:  
\q1 ‘Ama Lamatua èèna, tareꞌa Lamatua miu.  
\q2 De miu se hudꞌi sue \it risi\it* Ne nèti ngaa aaꞌi-aaꞌi.  
\q3 Nèti èèna ka, miu hudꞌi sanao-maena taruu mi Nèngu,  
\q3 tadhe paie Ne,  
\q3 dènge sabꞌa paꞌèra ho madhutu dadꞌèi Na.’\x + \xo 22:37 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 6:5\x*   
\p
\v 38 Neꞌe ne ka, paredha dhu dedha dènge kapai risi!  
\v 39 Aa abhu paredha ka dua dhu peka na:  
\q1 ‘Èu hudꞌi sue ku dhèu leo, nuka sèmi èu sue ngiꞌu èu mesa mu.’\x + \xo 22:39 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 19:18\x*   
\p
\v 40 Dua paredha se, nuka kapua nèti atora Musa dènge lii ajꞌa-nori aaꞌi-aaꞌi ra nèti dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua. Dhèu tatu boe madhutu paredha leo, ladhe nèngu madhutu uuru boe dua paredha dhu dedha risi se.”\x + \xo 22:40 \xt Lukas 10:25-28\x*   
\s1 Kristus, mema tareꞌa ana-èpu dhèu aae Daud, te ngaa Nèngu Lamatua nèti dhèu aae Daud kahèi  
\r (Markus 12:35-37, Lukas 20:41-44)  
\p
\v 41 Ropa dhèu Parisi dhu pakaboko era ètu èèna, ka Yesus karèi si, peka na,  
\v 42 “Karèi nèti uru ka, Ama Lamatua dhu padhadha tèke le, ho pua Kristus mai, sèna ka hia mamuri mi dhèu unu Na. De madhutu aꞌabhu miu, na, Kristus èèna ana-èpu cee?”  
\p Hèia ra dhaa peka na, “Nèngu èèna, ana-èpu nèti dhèu aae Daud.”   
\p
\v 43 Yesus lii hari, aku Nèngu na, “Ladhe sèmi èèna, nga tao ka Roh Mola-Mèci èèna peka dènge dhèu aae Daud, na, nèngu paroa Kristus, ‘Lamatua’? Te Daud suri tèke na,   
\q1
\v 44 ‘Ama Lamatua peka mema le dènge lamatua jaꞌa, na,  
\q2 “Mai ho madhèdi ètu era hua iia ne, ètu baboa gꞌana Jaꞌa.  
\q3 Te bèli-camèdꞌa Jaꞌa tao musu-musu èu sèra, pahaha iisi mi èu.’ ”\x + \xo 22:44 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 110:1\x*   
\p
\v 45 De nèti lii neꞌe ne, èdhi teꞌa, na, dhèu aae Daud mesa na paroa Kristus ne, ‘Lamatua’. De ladhe dhèu peka na, Kristus dhoka ana-èpu Daud di, èèna dhae dꞌai mèka. Lula Nèngu Lamatua nèti dhèu aae Daud kahèi!”   
\p
\v 46 Ropa ra tadèngi lii padhai Yesus, dhèu Parisi se nuka sèmi dhèu goa sa, te ca dhèu sa bisa boe dhaa lii Yesus. Nèti èèna ka, nèti lodꞌo èèna, rèngu bani heka tenge jꞌara ho pakarèi Ne.   
\c 23  
\s1 Lamatua Yesus pasanèdꞌe, sèna ka baku pamudꞌe dènge mese agama aa dhèu Parisi sèra  
\r (Markus 12:38-39, Lukas 11:43,46, 20:45-46)  
\p
\v 1 Èle èèna ka, Yesus ajꞌa ana madhutu Na dènge dhèu ae leo dhu palere dènge rèngu.  
\v 2 Na peka dènge ra, aku Nèngu na, “Mese agama dènge dhèu Parisi sèra abhu hak ho ajꞌa-nori atora Musa mi dhèu.  
\v 3 Nèti èèna ka, miu hudꞌi nanene si, aa tao madhutu lii aꞌajꞌa ra. Te ngaa mage mi madhutu ngaa dhu ra adꞌu-ue, lula rèngu mesa ra madhutu boe lii aꞌajꞌa rèngu sèra.  
\v 4 Rèngu laka-seti dhèu sèna ka madhutu atora agama ra dhu pabia dhèu. Te ngaa rèngu mesa ra roꞌo boe soru-bara dhèu, sèna ka madhutu atora sèra.  
\v 5 Aaꞌi-aaꞌi dhu ra adꞌu-ue sèra, sèna ka dhèu koa-kadꞌiri si. Nuka sèmi: ètu katanga rèi ra, dhu èki dènge mèdha èci dhu suri Lii Holo-Nori Ama Lamatua, aa ètu lele aai ra kahèi. Te ngaa rèngu tao parisi hari, sèna ka dhèu padedha si, peka na, ‘Ira ii! Dhèu se, dhèu mola!’\x + \xo 23:5 \xt Mateos 6:1, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 6:8, Sensus 15:38\x*   
\p
\v 6 Ladhe rèngu maso asa dꞌara èmu gareja, do, dꞌara pesta rèngu dꞌèi tenge era dhu beꞌa risi, sèna ka dhèu ae ladhe rèdhi si.  
\v 7 Ladhe lasi asa dꞌara pasa, rèngu dꞌèi dhèu pakabꞌua si. Ra tenge jꞌara, sèna ka dhèu pahaha iisi mi rèngu, aa dꞌèi dhèu paroa ra, ‘Ama mese, dhu hua iia.’  
\v 8 Te ngaa miu baku madhutu jꞌara rèngu seꞌe! Dhèu baku paroa miu ‘ama mese’, lula Mese miu dhoka ca dhèu di. Aa miu aaꞌi-aaꞌi mi seꞌe, paꞌaꞌari.  
\v 9 Mage jꞌoka padedha dhèu ètu rai-haha ne, peka na, ‘ama’, lula Ama miu ètu sorga dhoka èci di.  
\v 10 Dhèu baku paroa miu kahèi, ‘lamatua’, lula Ama Lamatua miu dhodhoka èci di, nuka Jaꞌa ne, dhu Ama Lamatua pajaji mema karèi nèti uru ka.  
\v 11 Nèti èèna ka, Jaꞌa pasanèdꞌe mema miu, mage padedha iisi mi, nuka sèmi dhèu dhu dꞌèi dhoka dhèu pakabꞌua ra. Nèti miu se, cee ka dhu neo jꞌajꞌi dhèu kapai, nèngu hudꞌi jꞌajꞌi ku nuka sèmi ènu, sèna ka lalau-laloꞌo dhèu leo.\x + \xo 23:11 \xt Mateos 20:26-27, Markus 9:35, 10:43-44, Lukas 22:26\x*  
\v 12 Te dhèu dhu pamone-pabhèni, èèna na Lamatua pamanahu ne. Te ngaa dhèu dhu pahaha iisi nuka sèmi ana iiki, bèli-camèdꞌa Lamatua dedꞌe padedha ne.”\x + \xo 23:12 \xt Lukas 14:11, 18:14\x*   
\s1 Lamatua Yesus pasanèdꞌe kètu agama sèra, lula rèngu padhai lii leo, tao leo  
\r (Markus 12:40, Lukas 11:39-42,44,47-52, 20:47)  
\p
\v 13 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na, aku Nèngu na, “Hee, miu mese agama dènge dhèu Parisi se! Miu mema dhèu dhu padhai lii leo, tao leo! Bèli-camèdꞌa miu dui mere pala miu, lula miu moꞌo boe parcaya Jaꞌa, nuka Dhèu dhu Ama Lamatua pamoa tèke pua mai. Aa dhu bhelu risi hari, miu bhabhae dhèu neo mai asa dꞌara rai paredha Ama Lamatua, sèna ka ra baku parcaya Jaꞌa.   
\p
\v 14 [Hee, miu mese-mese agama dènge dhèu-dhèu Parisi! Mema miu dhèu dhu padhai lii leo, tao leo! Bèli-camèdꞌa miu pasae mere mamadhe-mamopo, lula miu dꞌèi kapodꞌe-kabèli bhèni balu, sèna ka parame mere èmu ra. Te ngaa ètu madha dhèu ae, miu paꞌabhe bhabhelu miu, dènge jꞌara sabajꞌa panèbhu-nèbhu, ho dhèu peka na, miu dhèu dꞌara mola. Te ngaa èèna na, Ama Lamatua hia huku dhu bia risi mi miu.]\f + \fr 23:14 \ft Ayat 14 ne aadꞌo ètu dꞌara sasuri lii Yunani uru-uru sèra.\f*   
\p
\v 15 Hee, miu mese agama dènge dhèu Parisi sèra! Mema miu dhèu dhu padhai leo, tao leo! Bèli-camèdꞌa miu pasae mere mamadhe-mamopo, lula miu lami asa mia èèna ka, palème lèu, do, caꞌe-puru ledhe, neo tenge dhoka ca dhèu di, sèna ka maso partei agama miu. Te ngaa ropa na maso, miu adꞌu-ue mamuri na asa bhelu risi, toke na abhu hahuku dhu babia na, dua hari risi nèti miu ètu dꞌara naraka.   
\p
\v 16 Wee! Dꞌara miu dhu bèdhu le. Nga tao ka limuri ne miu neo padꞌelo jꞌara hia dhèu leo? Pe miu abhu mamadhe-mamopo, lula miu ajꞌa leli, peka na, ‘Ladhe dhèu pajaji pake soo-subha dhu ale Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, na, dhèu ne paꞌèki boe dènge lii pajaji na èèna. Te ngaa ladhe na pajaji pake subha dènge ale mèdha hualaa ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, na, nèngu heka paꞌèki dènge lii pajaji na.’  
\v 17 Miu goa kabao! Miu pangee na, Ama Lamatua pakabꞌua risi mèdha hualaa sèra nèti Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi Na, do? Aadꞌo! Te Èmu neꞌe ka dhu tao mèdha sèra jꞌajꞌi mola-mèci!   
\p
\v 18 Miu se ajꞌa ore-leli kahèi, peka na, ‘Ladhe dhèu pajaji pake subha ale mei korban dhu ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, dhèu ne paꞌèki boe dènge lii pajaji na. Te ngaa ladhe na pajaji pake subha aa ale mèdha ètu dedha mei korban, na, dhèu ne heka paꞌèki dènge lii pajaji na kèna.’  
\v 19 Miu mema bèdhu tareꞌa-reꞌa. Tatu mei korban ne, kabꞌua risi nèti mèdha ètu dedha mei èèna. Te mei èèna ka dhu tao mèdha korban rèngu jꞌajꞌi mola-mèci mi Ama Lamatua.  
\v 20 Nèti èèna ka, ladhe dhèu subha ale mei korban ne, na, beꞌa risi ale mei dènge aaꞌi-aaꞌi dhu ètu dedha mei èèna.  
\v 21 Aa ladhe dhèu subha ale Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, na, beꞌa risi ale kahèi Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi dènge kolongara Ama Lamatua. Te Nèngu ka dhu pea ètu talora aae na.  
\v 22 Aa ladhe dhèu subha ale sorga, na, èèna èci èèna ka dènge nèngu ale kadera paredha Ama Lamatua, palere-lere dènge kolongara Na, te Nèngu ka dhu madhèdi nèdꞌu paredha ètu èèna.\x + \xo 23:22 \xt Yesaya 66:1, Mateos 5:34\x*   
\p
\v 23 Hee, miu mese agama dènge dhèu Parisi sèra! Mema miu dhèu dhu padhai leo, tao leo! Pe miu abhu mamadhe-mamopo, lula miu dꞌèlu-mèu titu kèna paꞌiga capala nèti canguru pala dhu miu hia Lamatua. Miu paꞌiga aaꞌi mèu-mèu, toke bubhu nèti dꞌara oka, èci sa tèke eele boe. Miu ige toke lutu-sela nuka sèmi, rèu dꞌare, kaꞌunyi, dènge lasona. Te ngaa miu pabhèlu eele atora dhu kabꞌua risi nèti Ama Lamatua! Te mamuri miu mola boe. Miu sue boe dhèu dhu unu aadꞌo. Aa mamuri miu madhutu boe dadꞌèi Lamatua. Beꞌa risi miu tao madhutu aaꞌi dhu pakarejꞌe dꞌara Lamatua, heka mi paꞌige kèna bubhu-bubhu dhu lutu sèra, dhu miu neo hia mi Lamatua.\x + \xo 23:23 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 27:30\x*  
\v 24 Dꞌara miu bèdhu, te ngaa tasamia ka neo era pajꞌujꞌu jꞌara hia dhèu leo? Miu tao atora toke lutu, ho pua dhèu madhutu, te ngaa atora dhu kabꞌua risi nèti Ama Lamatua, miu mesa mi pusi-pahae boe. Nuka sèmi miu sule eele kikidui dhu ana iiki-iiki nèti èi dhu miu minu, te ngaa badha aae sèmi kabao, miu dhèle kateme!   
\p
\v 25 Hee, miu mese agama dènge dhèu Parisi sèra! Mema miu dhèu dhu padhai leo, tao leo! Pe miu abhu mamadhe-mamopo, lula miu rase pega-mago toke mèu kaleꞌe, te ngaa dhoka re liꞌu di. Masi ka re dꞌara na dhu kajꞌalu titu kèna nèti manaꞌu miu dènge dèu ngara miu. Mamuri miu sèmi èèna kahèi.   
\p
\v 26 Wee, dhèu Parisi dhu bèdhu, ee! Rase uuru ku re dꞌara pega-mago miu sèra! Dènge sèmi èèna, re liꞌu na jꞌajꞌi mèu kahèi!   
\p
\v 27 Wee, miu mese agama dènge dhèu Parisi sèra! Mema miu dhèu dhu padhai leo, tao leo! Pe miu abhu mamadhe-mamopo, lula miu ca ropa dènge roꞌa dhèu madhe dhu lame dènge èi dama pudhi. Dhèu ladhe re liꞌu na, beꞌa titu kèna. Te ngaa ètu dꞌara, pènu dènge rui dhèu madhe, aa dhu hèu oone-oone.\x + \xo 23:27 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 23:3\x*  
\v 28 Miu èci èèna ka! Miu dꞌèi tao iisi mi sèmi dhèu dhu mola-mèci. Nèti liꞌu dhèu rèdhi, na, miu nuka sèmi dhèu dꞌara mola. Te ngaa ètu dꞌara, miu cakaraa dhèu bhelu-katubꞌa. Te miu padhai lii leo, tao leo, aa pabhèlu eele paredha Ama Lamatua sèra.   
\p
\v 29 Hee, miu mese agama dènge dhèu Parisi sèra! Mema miu dhèu dhu padhai leo, tao leo! Pe miu abhu mamadhe-mamopo! Miu pakapai roꞌa nèti dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua, aa dule pabeꞌa-beꞌa roꞌa dhèu dꞌara beꞌa.  
\v 30 Te ngaa miu peka na, ‘Sèmi jiꞌi se mamuri tèu èci èèna ka dènge bèi-baki jiꞌi, tatu jiꞌi madhutu boe pamadhe dhèu dhu rèti lii padhai Ama Lamatua sèra.’  
\v 31 Dènge jꞌara neꞌe, miu unu mi bhoke rahasia miu, na, miu bhelu èci èèna ka dènge bèi-baki miu.  
\v 32 De laꞌa, sina ma. Miu tao taruu la bhabhelu toke dꞌai èle, madhutu tatao bèi-baki mi!   
\p
\v 33 Miu tareꞌa-reꞌa bhelu-katubꞌa, èci èèna ka dènge mege dhu dènge raco. Miu pangee, na, Ama Lamatua huku boe miu? Aadꞌo! Tatu Na pèci miu asa dꞌara ai naraka!  
\v 34 Sanèdꞌe paie! Pe Jaꞌa pua ana madhutu Jaꞌa mai, ho ra ajꞌa-nori dènge padꞌelo miu jꞌara mamuri Lamatua dhu lèke. Te ngaa èèna na miu pamadhe cahagꞌe, aa cahagꞌe hari miu paku pamadhe si ètu ajꞌu palolo-palèbha. Abhu kahèi dhu miu hake-paru si ètu dꞌara èmu-èmu sabajꞌa, aa abhu cahagꞌe kahèi miu pajꞌèra si toke ra rai nèti kota èci asa kota leo.  
\v 35 Lodꞌo uru sèra, bèi-baki miu pamadhe Habel. Masi ka nèngu ne, dꞌara dhu mola. Bèi-baki miu dhu loe boe pamadhe dhèu dhu dꞌara mola nèti lai ana-lai èpu. Toke dꞌai Sakaria, ana nèti Barakia. Ra pamadhe ne ètu madha Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi padètu dènge mei korban. Lula miu madhutu bhabhelu bèi-baki mi, nèti èèna ka miu hudꞌi tago mere raa nèti dhèu dhu dꞌara mola seꞌe.  
\v 36 Mema lèke tareꞌa! Te miu ana lodꞌo limuri ne, bèli-camèdꞌa abhu huku lula jꞌara-jꞌara bhabhelu dhu bèi-baki miu adꞌu-ue karèi nèti uru ka mai.”   
\s1 Dꞌara Yesus susa lula tatao dhèu Yerusalem  
\r (Lukas 13:34-35)  
\p
\v 37 “Hee, miu dhèu Yerusalem! Miu dhu loe boe pamadhe dhèu-dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua, aa pèci pamadhe dhèu pajuu-paleha Na dhu mai soru-bara miu. Jaꞌa keꞌa boe roca pamako miu, sèna ka lèpa mai asa Jaꞌa ne, nuka sèmi manu rena dhu bhiri-sarobho ana na ètu dꞌara èla na. Te ngaa miu pusi-pahae boe Jaꞌa.  
\v 38 Nèti èèna ka, Lamatua pusi-pahae heka dènge èmu miu. Ka bèli-camèdꞌa, èmu èèna dhèu pea heka ètu dꞌara.  
\v 39 Nanene paie-iie! Te bèli-camèdꞌa miu mèdhi heka Jaꞌa toke dꞌai lodꞌo na, miu mangaku, peka na, ‘Èdhi manèngi sèna ka Ama Lamatua pala-bagi mamèngi-nale mi Dhèu neꞌe, lula Lamatua ka dhu pua Na mai.’ Miu mangaku sèmi èèna, heka mèdhi hari Jaꞌa kèna.”   
\c 24  
\s1 Lamatua Yesus peka tèke gaguri Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi  
\r (Markus 13:1-2, Lukas 21:5-6)  
\p
\v 1 Ka Yesus neo tèke eele Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ropa Na kalua, ana madhutu Na mai pajꞌujꞌu babeꞌa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi ne.  
\v 2 Te ngaa Yesus peka dènge ra, na, “Èmu ne, mema saraga. Te ngaa nanene, ee! Nèbhu heka dhèu mai paguri eele aaꞌi hadhu se.”   
\s1 Lamatua Yesus peka tèke, na, bèli-camèdꞌa ana madhutu Na paraga dènge jꞌajꞌèra  
\r (Markus 13:3-13, Lukas 21:7-19)  
\p
\v 3 Hèia Yesus laꞌe madhèdi asa ledhe Saitun. Ka ana madhutu Na mai padhai lii mesa ra dènge Ne, peka na, “Ama! Peka hari ku laa, lii padhai Ama deo na. Jꞌajꞌajꞌi na pèri lodꞌo? Mamai hari Ama na lodꞌo mia? Aa tadha-tadha na tasamia? Tasamia kahèi dènge lodꞌo èle rai-haha?”   
\p
\v 4 Ka Yesus dhaa, peka na, “Jꞌaga paie mamuri miu, sèna ka dhèu baku kapodꞌe-kabèli miu.  
\v 5 Te bèli-camèdꞌa dhèu ae mai tèbꞌa kakara, peka na, ‘Jaꞌa ne, Kristus, Dhèu dhu Ama Lamatua padhadha karèi nèti uru ka.’ Dènge jꞌara ne, rèngu monya dhèu ae.  
\v 6 Ladhe miu mèdhi ka, dhèu pamusu, do, tadèngi lii palolo dhèu papara-pakèjꞌi ètu mia-mia, na, miu baku madhaꞌu kahèi. Te jꞌara seꞌe se, hudꞌi jꞌajꞌi uuru ku, te ngaa lodꞌo èle rai-haha ne dhae dꞌai mèka.  
\v 7 Dhèu nèti ca suku, èèna na pamusu dènge suku leo. Negara èci pamusu, labꞌa negara leo. Ètu mia-mia abhu rai opo, aa manganga-madꞌèu dhu kapai titu kèna.  
\v 8 Te ngaa sèra sa, heka tadha partama kèna, dhu peka na, lodꞌo èle rai-haha dètu ae le. Èèna nuka sèmi bhèni dhu mulai kabake pèdꞌa neo nara iisi.   
\p
\v 9 De miu hudꞌi jꞌaga paie ku ngiꞌu miu! Te bèli-camèdꞌa dhèu mai pajꞌèra dènge pamadhe miu. Aa dhèu nèti suku aaꞌi-aaꞌi, èèna na dꞌèi boe miu, lula miu madhutu Jaꞌa.\x + \xo 24:9 \xt Mateos 10:22\x*  
\v 10 Taa èèna, dhèu ae ka dhu soro kabodho dènge roꞌo heka madhutu Jaꞌa. Rèngu panasa èci dènge èci, aa èci pahie èci.  
\v 11 Èèna na abhu dhèu dhu tema leko-monya se, peka na, rèngu dhèu rèti lii padhai Lamatua. Ka dhèu ae ka dhu lèka si.  
\v 12 Bèli-camèdꞌa bhabhelu dhèu asa tabha, toke dhèu reꞌa heka pasue èci dènge èci.  
\v 13 Te ngaa dhèu dhu taha taruu toke madhe, tatu Ama Lamatua pala hia ne mamuri.\x + \xo 24:13 \xt Mateos 10:22\x*  
\v 14 Te dhèu hudꞌi palolo pale-lème ku Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua, toke suu-suu rai dꞌai roꞌa kakilu ètu rai-haha ne, sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi reꞌa mèu jꞌara mamuri Lamatua. Èle èèna ku, rai-haha ne heka èle kèna.”   
\s1 Lamatua Yesus peka mema, bèli-camèdꞌa dhèu bhelu-katubꞌa èci mai paꞌele iie dhèu parcaya  
\r (Markus 13:14-23, Lukas 21:20-24)  
\p
\v 15 Yesus padhai lii hari, aku Nèngu na, “Daniel, ca dhèu nèti dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua, dhu suri tèke le, peka na, bèli-camèdꞌa dhèu èci dhu bhelu-katubꞌa risi eele mai. Èèna na maso titu ètu era laluri ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi Ama Lamatua. Dènge jꞌara ne, nèngu pahera eele era neꞌe. Nèti èèna ka, Ama Lamatua soro kabodho tèke eele era neꞌe. De ropa miu mèdhi ka sèmi èèna, na mi pajiko paie-iie ka! (Dhèu cee dhu baca sasuri neꞌe hudꞌi pajiko paie-iie ku!)\x + \xo 24:15 \xt Daniel 9:27, 11:31, 12:11\x*  
\v 16 Te neꞌe ne jꞌajꞌi tadha dhu peka na, lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra dètu ae le. Ropa mèdhi ka sèmi èèna, dhèu ètu propensi Yudea, rai ka asa ledhe.  
\v 17 Ladhe abhu dhèu dhu kalua nèti dꞌara èmu le, na maso ia ka mere mèdha-panyau. Te ngaa rai dènge ka, sèna ka baku lèke mamadhe-mamopo.  
\v 18 Dhèu ètu dꞌara oka, lèpa ia ka mere mèdha-papake mi. Te ngaa rai dènge ka!\x + \xo 24:18 \xt Lukas 17:31\x*  
\v 19 Dhu jꞌèra risi ka, ina dhu dènge babia, aa ina-ina dhu pasusu ana dhu heka rara iisi hiu sèra. Te rèngu se bisa boe rai pamèri.  
\v 20 De hua iia miu sabajꞌa, manèngi sèna ka lodꞌo jꞌajꞌèra èèna mage lèke dènge hèru èjꞌi lai, do, lodꞌo ae sasabꞌa.  
\v 21 Te lodꞌo èèna jꞌèra titu kèna! Karèi nèti Ama Lamatua pajꞌajꞌi rai-haha ne, toke dꞌai sange neꞌe ne, dhèu dhae ladhe rèdhi mèka jꞌajꞌèra dhu kapai sèmi èèna na. Aa èèna na, dhèu paraga heka dènge jꞌajꞌèra dhu sèmi èèna.\x + \xo 24:21 \xt Daniel 12:1, Rai-haha Rupa Hiu 7:14\x*  
\v 22 Te ngaa miu oto kapai, te Ama Lamatua pabꞌabꞌe lodꞌo èèna. Ladhe aadꞌo, na, abhu boe ca dhèu sa dhu bisa taha mamuri. Te ngaa, lula Ama Lamatua sue dhèu unu Na dhu hagꞌe nare sèra, nèti èèna ka Na pabꞌabꞌe lodꞌo jꞌajꞌèra sèra.   
\p
\v 23 Ladhe lodꞌo èèna dꞌai ka, miu tadèngi dhèu, peka na, ‘Ladhe ku la! Kristus ka neꞌe!’ Aa dhèu leo peka na, ‘Kristus ka nèi!’ Te ngaa baku miu parcaya!  
\v 24 Te èèna na, abhu dhèu mai tèbꞌa kakara, peka na, ‘Jaꞌa ne, Kristus!’ Aa dhèu leo peka na, ‘Jaꞌa ne, dhèu kèti lii padhai Ama Lamatua.’ Èèna na rèngu tao tadha malaa rupa-rupa, pake koasa nidhu, sèna ka kapodꞌe-kabèli dhèu. Dhèu se tenge jꞌara ho dhèu unu Ama Lamatua sèra lèke tipu kahèi!  
\v 25 De miu hudꞌi jꞌaga paie-iie mamuri miu! Lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra se, dhae dꞌai mèka, te ngaa Jaꞌa pasanèdꞌe mema le miu!   
\p
\v 26 Ladhe dhèu peka dènge miu, na, ‘Kristus ètu le dꞌara tana lapa nèi!’, na baku lami kahèi. Aa ladhe abhu dhu peka na, ‘Kristus nuka ètu dꞌara èmu!’, na, baku miu parcaya kahèi.  
\v 27 Te Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Bèli-camèdꞌa ladhe Jaꞌa mai hari asa rai-haha ne, dhèu aaꞌi-aaꞌi ladhe rèdhi Jaꞌa, nuka sèmi dhèu ladhe rèdhi bela kahaꞌa nèti dhimu asa haa.\x + \xo 24:27 \xt Lukas 17:23-24\x*   
\p
\v 28 Ladhe Jaꞌa lèpa hari mai, pe miu meꞌa Jaꞌa ètu era mia. Nuka sèmi dhèu reꞌa na, ladhe dhèu rèdhi manu-bhui dhu tema raꞌa sisi badha madhe, ra lela paꞌoru ètu mia, na ra reꞌa èèna jꞌajꞌi mi tadha, na, tatu abhu sisi hèu ètu era èèna.”\x + \xo 24:28 \xt Lukas 17:37\x*   
\s1 Lamatua Yesus peka mamai hari Na  
\r (Markus 13:24-27, Lukas 21:25-28)  
\p
\v 29 Èle èèna ka, Yesus tuhu hari lii padhai Na, ho peka dènge ana madhutu Na sèra, aku Nèngu na, “Ladhe oe èle ka lodꞌo jꞌajꞌèra sèra,  
\q1 ‘Èèna na, madha lodꞌo maroga kiu-kiu,  
\q2 hèru heo heka.  
\q3 Hua hètu-hua hètu kabhui nèti dedha-liru,  
\q2 aa koasa-koasa ètu dedha-liru patogo èci dènge èci.’\x + \xo 24:29 \xt Yesaya 13:10, 34:4, Yeskial 32:7, Yoel 2:10,31, 3:15, Rai-haha Rupa Hiu 6:12-13\x*   
\p
\v 30 Ka dhèu aaꞌi-aaꞌi ladhe rèdhi kahèi tadha ètu dedha-liru, dhu padꞌelo, peka na, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa neo mai hari kèna. Ropa rèdhi sèmi èèna, hèia suku aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne jꞌajꞌi madhaꞌu toke ra tangi. Te bèli-camèdꞌa Jaꞌa puru mai dènge raꞌi-liru, heka rèngu ladhe rèdhi koasa dènge dadedha Jaꞌa kèna.\x + \xo 24:30 \xt Daniel 7:13, Sakaria 12:10-14, Rai-haha Rupa Hiu 1:7\x*  
\v 31 Ka Jaꞌa pake lii tèbhe dhu mèdhu ho pua ana-ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga, sèna ka pakaboko rare dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌa kabhili kore le, nèti suu-suu rai-haha, nèti haa toke dhimu, nèti badae toke balèu.”   
\s2 Lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra jꞌajꞌi mi tadha mamai Lamatua Yesus  
\r (Markus 13:28-31, Lukas 21:29-33)  
\p
\v 32 “Jaꞌa pakasame sèmi ajꞌu ca kapua. Ladhe rèu na mulai karara, tadha na, oe dètu hèru hadhu kèna.  
\v 33 Sèmi èèna kahèi, ladhe miu mèdhi ka dꞌai lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra, nuka sèmi dhu Jaꞌa peka-padhai deo na, èèna tadha, na, mamai Jaꞌa dhu dètu iiki le.  
\v 34 Nanene paie-iie! Nèti dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri loo-limuri ne, èèna na abhu cahagꞌe dhu dhae madhe mèka, te lodꞌo jꞌajꞌèra se dhu jꞌajꞌi le.  
\v 35 Masi ka liru dènge rai-haha ne ele, te ngaa lii padhai Jaꞌa ne ca lamusi sa bisa boe ele.”   
\s2 Lamatua Yesus peka na, ca dhèu sa reꞌa boe lodꞌo mamai Nèngu  
\r (Markus 13:32-37, Lukas 17:26-30,34-36)  
\p
\v 36 “Ca dhèu sa reꞌa boe pèri lodꞌo Jaꞌa mai hari. Ana pajuu Ama Lamatua ètu sorga reꞌa boe kahèi. Jaꞌa mesa ku keꞌa boe kahèi. Dhodhoka Ama Ku mesa Na dhu neꞌa.  
\v 37 Te Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Bèli-camèdꞌa ropa Jaꞌa mai hari, nuka sèmi taa uru sèra, lodꞌo Noh mamuri era.\x + \xo 24:37 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 6:5-8\x*  
\v 38 Èi aae dhae jꞌajꞌi mèka lala, te ngaa dhèu-dhèu dhu raꞌa-rinu, aa paleo èmu sèmi biasa. Dhèu sèra tao taruu sèmi èèna, toke Noh maso asa dꞌara kapa aae èèna.  
\v 39 Te ngaa ropa èi aae lala, hae nèti aaꞌi si, rèngu heka kabèdhi kèna, lula ngaa dhu jꞌajꞌi sèra. Èci èèna ka dènge mamai Jaꞌa bèli-camèdꞌa.\x + \xo 24:39 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 7:6-24\x*  
\v 40 Lodꞌo èèna, ladhe abhu dhèu dua ètu dꞌara oka, cagꞌagꞌa laa Ama Lamatua dedꞌe nèti ca dhèu, aa ca dhèu hari tèke eele.  
\v 41 Ladhe dhèu bhèni dhèu dua dhu majꞌu are, kacaꞌa la Ama Lamatua dedꞌe nèti ca dhèu, aa ca dhèu hari tèke eele.   
\p
\v 42 Nèti èèna ka, miu hudꞌi bori paꞌèra mema kahèi, te miu meꞌa boe pèri lodꞌo Lamatua miu lèpa hari mai.  
\v 43 Pangee paie-iie! Ladhe lamatua èmu dhu neꞌa mema, na, mèda none dhèu manaꞌu mai, tatu na pasaruru boe musi madha na, sèna ka dhèu manaꞌu baku maso asa dꞌara èmu.  
\v 44 Nèti èèna ka, miu hudꞌi paꞌèra mema kahèi. Te mamai hari Jaꞌa èèna, dènge sahèka!”\x + \xo 24:44 \xt Lukas 12:39-40\x*   
\s1 Lamatua Yesus ajꞌa, peka na, dhèu sabꞌa hudꞌi madhutu taruu ku dadꞌèi lamatua na  
\r (Lukas 12:41-48)  
\p
\v 45 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na, peka na, “Miu hudꞌi jꞌajꞌi ku nuka sèmi dhèu sabꞌa dhu madhutu dhodhoka dadꞌèi lamatua na. Te ladhe lamatua na neo laꞌe rai kajꞌèu, na dedꞌe dhèu sabꞌa dhu sèmi èèna ku, ho uri ngangaꞌa-nganginu hia isi èmu na.  
\v 46 Ladhe lamatua na lèpa, ladhe nèdhi dhèu sabꞌa na dhu sabꞌe dènge beꞌa, tatu na karejꞌe.  
\v 47 Parcaya la Jaꞌa, te bèli-camèdꞌa lamatua èmu hia dhèu sabꞌa ne koasa, sèna ka ladhe-leru mèdha-panyau na aaꞌi-aaꞌi.   
\p
\v 48 Te ngaa ladhe dhèu sabꞌa ne, dhèu bhelu, tatu na ngee ètu dꞌara na,  
\v 49 ‘Beꞌa kèna! Lamatua jaꞌa laꞌe le, de cee neꞌa na pèri lodꞌo lèpa hari mai!’ Nèti ngangee sèmi neꞌe ne, hèia na kalabhe dhèu sabꞌa leo sèra. Aa nèngu madhèdi naꞌa-ninu mau-mau bera-bera dènge dhèu mahu sèra.  
\v 50 Te ngaa dhu neꞌa nare boe, na, cagꞌagꞌa laa lamatua na lèpa hari mai.  
\v 51 Hèia lamatua na capa pajꞌèra ne, ka core ne asa liꞌu, sèna ka na paꞌèci dènge dhèu padhai lii leo, tao leo sèra. Ètu era neꞌe, dhèu aaꞌi-aaꞌi ra tangi dꞌara pèdꞌa, lula ra jꞌèra dꞌai seli.”   
\c 25  
\s1 Lamatua Yesus hia lii pakasame lula-nèti dhèu bhèni dhu tatae mamai dhèu mone dhu neo kabꞌi  
\p
\v 1 Èle èèna, hèia Yesus tuhu hari lii lula-nèti Ama Lamatua nèdꞌu paredha, aku Nèngu na, “Miu hudꞌi bori mema-mema ho soru mamai Jaꞌa, nuka sèmi lii pakasame ne. Sèmi neꞌe: ca tèka dhèu bhèni dhèu canguru dhu kalua re mèda, lasi soru broit dhèu mone, rèti dènge labhu èi mènyi asa èmu angalai ra.\x + \xo 25:1 \xt Lukas 12:35\x*  
\v 2 Te ngaa nèti rèngu canguru dhèu se, abhu lèmi dhu goa, aa lèmi dhu dꞌèlu-mèu.  
\v 3 Lèmi dhu goa se, rèti boe èi mènyi dhu risi.  
\v 4 Te ngaa lèmi dhu dꞌèlu-mèu se, rèti parisi.   
\p
\v 5 Dꞌai èmu, broit dhèu mone dhae mai mèka. Nèbhu-nèbhu ka, dhèu bhèni se musi madha ra sakaa, hèia ra bhèjꞌi luu titu kèna.   
\p
\v 6 Reꞌa rare boe te, dꞌai talora mèda sa, hèia tadèngi lii paꞌoo, peka na, ‘Wee! Broit mai le! Mai lati soru ne!’  
\v 7 Ropa ra tadèngi, hèia dhèu bhèni se kèdꞌi ka. Ka ra kèpe ka labhu ra èci-èci.  
\v 8 Te ngaa dhèu bhèni dhu goa se, peka dènge bhèni aanga ra, aku rèngu na, ‘Angalai, ee! Bagi hia jiꞌi èi mènyi miu ciki la, te labhu jiꞌi di ruru-ruru kèna!’  
\v 9 Te ngaa dhèu bhèni dhu dꞌèlu-mèu se dhaa, aku rèngu na, ‘Irii! Baku nasa, te bisa boe. Te èi mènyi jiꞌi dꞌai boe èdhi aaꞌi-aaꞌi ti! De beꞌa risi lami hèli ètu era dhu pahia èi mènyi.’  
\v 10 Hèia lasi ka hèli èi mènyi. Te ngaa ropa rèngu lasi, broit dhu dꞌai le. Ka dhèu bhèni dhu dꞌèlu-mèu se, lasi ka asa dꞌara pesta, palere-lere dènge broit dènge tamu aaꞌi-aaꞌi ra. Ropa rèngu aaꞌi-aaꞌi dꞌai dꞌara, ka ra bèdho èmu.   
\p
\v 11 Hèia dhèu bhèni dhèu lèmi dhu goa se, lèpa mai. Ka ra paroa peka na, ‘Ama! Ama! Conge ku èmu hia jiꞌi la!’  
\v 12 Te ngaa ama ne dhaa, aku nèngu na, ‘Wee, bisa boe, te miu se cee, jaꞌa tadhe boe!’\x + \xo 25:12 \xt Lukas 13:25\x*   
\p
\v 13 Nèti èèna ka, miu hudꞌi paꞌèra taruu, te miu meꞌa boe kahèi, lodꞌo do hake pèri Jaꞌa lèpa hari mai.”   
\s1 Lamatua Yesus pake lii pakasame lula-nèti dhèu sabꞌa dhu uri doi-dhari lamatua na  
\r (Lukas 19:11-27)  
\p
\v 14 Ka Yesus peka hari lii pakasame èci, aku Nèngu na, “Ropa Jaꞌa tèke eele miu, na, miu hudꞌi sabꞌa paie-iie hia Jaꞌa, nuka sèmi lii pakasame ne: abhu lamatua ca dhèu neo pakèdꞌi laꞌe asa rai kajꞌèu. Ropa na paꞌèra neo laꞌe, hèia na paroa nare dhèu-dhèu sabꞌa na, ka na paredha si, aku nèngu na, ‘Miu pake doi ne, tao mi poko. Ladhe jaꞌa lèpa mai, miu padꞌelo dènge jaꞌa, miu abhu leto ca ngaa.’  
\v 15 Ka na pabagi doi hualaa mi dhèu sabꞌa ka èci, lèmi saku,\f + \fr 25:15 \ft Lii Yunani ètu neꞌe, suri peka na, lèmi τάλαντον (\ft \+it talanton\+it*). Talanton èci na, nuka sèmi gaji ca dhèu tuka dꞌara 15 tèu. De lèmi talanton èèna, gaji 75 tèu.\f* sèna ka pabꞌunge ne. Dhèu sabꞌa ka dua abhu doi dua saku, aa ka tèlu abhu doi ca saku, madhutu aꞌèra rèngu èci-èci ra. Ka lamatua ne pakèdꞌi laꞌe ka.   
\p
\v 16 Ropa sèmi rare doi ne, hèia dhèu sabꞌa ka èci laꞌe dènge dꞌaga. Nèbhu boe, na abhu leto doi lèmi saku hari.  
\v 17 Sèmi èèna kahèi dènge dhèu sabꞌa ka dua. Na abhu leto, doi dua saku hari.  
\v 18 Te ngaa dhèu sabꞌa ka tèlu dhu abhu doi ca saku deo na, laꞌe kèi roꞌa ka na padhènu doi lamatua na asa dꞌara.   
\p
\v 19 Nèbhu ae ku, heka lamatua rèngu lèpa. Hèia na paroa dhèu sabꞌa na sèra, ho parisa doi na, dhu na hia si uri.  
\v 20 Dhèu sabꞌa ka èci, laꞌe ka saraka doi canguru saku, ka na peka, ‘Ama! Doi ama ka neꞌe. Ca hari ni, ama hia jaꞌa doi lèmi saku. Te ngaa limuri ne, jaꞌa abhu leto lèmi saku kahèi.’   
\p
\v 21 Ropa lamatua na tadèngi, hèia na karejꞌe. Ka na peka, na, ‘Beꞌa! Èu ne dhèu sabꞌa dhu beꞌa. Èu ne majꞌèni, aa dꞌèi madhutu taruu lii paredha jaꞌa, masi ka jaꞌa aadꞌo. Lula èu ne bisa uri dhu ciki sèmi neꞌe, de èèna na jaꞌa dedꞌe èu sèna ka uri jꞌara dhu kapai aae hari. Pe jaꞌa tao pesta, sèna ka taꞌa-tinu sama-sama.’   
\p
\v 22 Èle ka, dhèu sabꞌa ka dua, laꞌe saraka mi lamatua na, doi èpa saku, ka na peka na, ‘Ama! Ca hari ni, ama hia jaꞌa doi dua saku. Te ngaa ladhe ku la, jaꞌa abhu leto dua saku kahèi.’   
\p
\v 23 Ka lamatua ne karejꞌe kahèi, ka na peka na, ‘Beꞌa! Èu ne dhèu sabꞌa dhu beꞌa kahèi. Èu ca dhèu dhu majꞌèni, aa madhutu taruu lii paredha jaꞌa, masi ka jaꞌa aadꞌo. Lula èu bisa uri dhu ciki sèmi neꞌe ne, de èèna na jaꞌa dedꞌe èu ho uri dhu kapai hari. Pe jaꞌa tao pesta, sèna ka taꞌa-tinu sama-sama.’   
\p
\v 24 Èle èèna ka, dhèu sabꞌa ka tèlu, laꞌe peka dènge lamatua na, aku nèngu na, ‘Ama! Jaꞌa keꞌa na, ama ca dhèu dhu dꞌara adhu. Te ama more ngaa dhu dhèu leo tao, aa puu more ngaa dhu dhèu leo sèle.  
\v 25 Ka jaꞌa madhaꞌu, mage doi se ele, hèia ama huku jaꞌa. Nèti èèna ka, jaꞌa huni paie-iie ne. Ka seꞌe, ama! De more hari ka, te doi ama se, kura boe ca ana ma sa!’   
\p
\v 26 Ropa lamatua ne tadèngi nare, hèia na jèke dhèu sabꞌa ne, aku nèngu na, ‘Wee, èu ne dhèu sabꞌa dhu bhelu aa bai-eedꞌa! Èu dhu meꞌa, na, jaꞌa kore ngaa dhu dhèu leo tao, aa puu kore ngaa dhu dhèu leo sèle,  
\v 27 nga tao ka èu lamu boe tèke doi ne mi bank? Sèna ka ropa jaꞌa lèpa, jaꞌa kore bunga na, masi ka ciki ooꞌe, ngaa-ngaa tao boe!’   
\p
\v 28 Ka lamatua ne pua dhèu sabꞌa dhu leo sèra, aku nèngu na, ‘Mere doi nèti nèngu ne, ho hia mi dhèu sabꞌa dhu abhu leto lèmi saku èèna.  
\v 29 Te dhèu dhu uri paie-iie ngaa dhu ètu adhe-aai na, èèna na, na abhu ae hari. Te ngaa dhèu dhu roꞌo boe uri ngaa dhu ètu dꞌara adhe-aai na, èèna na rare aaꞌi nèti nèngu.\x + \xo 25:29 \xt Mateos 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18\x*   
\p
\v 30 Kèpe mere dhèu sabꞌa dhu guna boe ne. Nuni paꞌoro ne, pèci asa liꞌu nèi. Soro tèke ne, sèna ka na tangi, aa dui nare jꞌajꞌèra ètu era maroga aatu-aatu nèi!’ ”\x + \xo 25:30 \xt Lukas 19:11-27, Mateos 8:12, 22:13, Lukas 13:28\x*   
\s1 Lamatua Yesus lole aꞌèle rai-haha, dènge lodꞌo Nèngu neo jꞌue lii langu dhèu aaꞌi-aaꞌi  
\p
\v 31 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na, aku Nèngu na, “Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, bèli-camèdꞌa puru mai dènge dadedha nèti Ama Ku, palere-lere dènge ana pajuu Na nèti sorga. Èle na Jaꞌa madhèdi ètu kadera paredha dhu dedha risi, sèna ka parisa mamuri dhèu aaꞌi-aaꞌi.\x + \xo 25:31 \xt Mateos 16:27, 19:28\x*  
\v 32 Bèli-camèdꞌa dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri rèdhi ètu rai-haha, mai asa madha Jaꞌa. Pe Jaꞌa hagꞌe si, nuka sèmi dhèu madhenga badha pacèri kahibꞌi-kalèbho nèti kahibꞌi-kaꞌia, sèna ka jꞌajꞌi mi dua kaboko.  
\v 33 Dhèu-dhèu dhu mamuri madhutu dadꞌèi Ama Lamatua, Jaꞌa hia si re gꞌana Jaꞌa. Te ngaa dhu leo sèra, Jaꞌa hia si re kariu Jaꞌa.  
\v 34 Lodꞌo èèna, Jaꞌa kèdꞌu paredha nuka sèmi Dhèu Aae. Èèna na dhèu-dhèu ètu gꞌana Jaꞌa, Jaꞌa peka dènge rèngu, na, ‘Miu seꞌe se, ka dhu abhu mèngi-nale nèti Ama Ku. Mai lati asa dꞌara èmu Na, dhu Na tao tèke hia miu, karèi nèti uru ka.  
\v 35 Jaꞌa nèru miu, lula uru èèna lodꞌo Jaꞌa manganga, miu ka dhu pangaꞌa Jaꞌa. Aa lodꞌo Jaꞌa koko kamango, miu ka hia Jaꞌa kinu. Jaꞌa mai nuka sèmi dhèu leo kara, te ngaa miu hia Jaꞌa manubha ètu dꞌara èmu miu.  
\v 36 Jaꞌa dènge boe mèdha-papake, te ngaa miu ka dhu papake Jaꞌa. Jaꞌa ètu dꞌara papèdꞌa-tarègu, te ngaa miu ka dhu lalau-laloꞌo Jaꞌa. Jaꞌa ètu dꞌara bèdho, aa miu ka dhu mai paꞌasu-pareo dènge Jaꞌa.’   
\p
\v 37 Ropa dhèu-dhèu ètu sebhe gꞌana Jaꞌa se tadèngi lii Jaꞌa ne, ra dhaa peka na, ‘Lamatua, neꞌe ne tasamia kèna? Lamatua peka na, Lamatua manganga, ka jiꞌi pangaꞌa. Lamatua koko kamango, ka jiꞌi hia minu.  
\v 38 Lamatua sèmi dhèu leo kara, ka jiꞌi hia manubha ètu dꞌara èmu jiꞌi. Lamatua dènge boe mèdha-papake, ka jiꞌi papake Lamatua.  
\v 39 Lamatua pèdꞌa, ka jiꞌi lalau-laloꞌo Lamatua, Lamatua ètu dꞌara bèdho, ka jiꞌi dhiu paꞌasu-pareo. Te ngaa jꞌara seꞌe se, lodꞌo mia ka dhu jiꞌi tao mi Lamatua?’   
\p
\v 40 Pe Jaꞌa dhaa si, peka na, ‘Parcaya la Jaꞌa! Te lodꞌo miu tao jꞌara seꞌe se mi dhèu unu Jaꞌa, masi ka tao mi dhèu dhu haha dꞌai seli èèna ka, sèra sa miu tao le mi dedha Jaꞌa kahèi!’   
\p
\v 41 Èle èèna, dhèu-dhèu dhu ètu sebhe kariu Jaꞌa, Jaꞌa peka dènge rèngu, na, ‘Hee, dhèu bhelu-katubꞌa! Ama Lamatua dhu dhoo le miu. Pakajꞌèu nèti neꞌe ne! Pe Jaꞌa paredha dhèu mai kèpe miu, sèna ka pèci asa dꞌara ai naraka dhu heo robhe-robhe. Te Ama Lamatua dhu sadia nare le era jꞌajꞌèra ne, hia mi nidhu dènge dhèu aae ra.  
\v 42 Jaꞌa babège eele miu, lula lodꞌo Jaꞌa manganga, miu hia boe Jaꞌa kuꞌa. Aa lodꞌo Jaꞌa koko kamango, miu hia boe Jaꞌa kinu.  
\v 43 Jaꞌa mai nuka sèmi dhèu leo kara, te ngaa miu soru boe Jaꞌa asa dꞌara èmu mi. Jaꞌa dènge boe mèdha-papake, te ngaa miu papake boe Jaꞌa. Lodꞌo Jaꞌa pèdꞌa-tarègu, miu lalau-laloꞌo boe Jaꞌa. Jaꞌa ètu dꞌara bèdho, te ngaa miu paꞌasu-pareo boe Jaꞌa sa kahèi.’   
\p
\v 44 Ropa dhèu bhelu-katubꞌa se tadèngi lii Jaꞌa sèmi èèna, hèia ra bꞌala, peka na, ‘Lamatua ne tasamia kèna? Lamatua peka na, Lamatua manganga, te ngaa jiꞌi hia boe muꞌa. Lamatua koko kamango, te ngaa jiꞌi hia boe minu. Lamatua nuka sèmi dhèu leo kara, te ngaa jiꞌi ngoꞌo boe hia manubha ètu dꞌara èmu jiꞌi. Lamatua dènge boe mèdha-papake, te ngaa jiꞌi papake boe. Lamatua ètu dꞌara papèdꞌa-tarègu, te ngaa jiꞌi lalau-laloꞌo boe. Lamatua ètu dꞌara bèdho, te ngaa jiꞌi paꞌasu-pareo boe. Te ngaa jꞌara seꞌe se, jiꞌi tao mi Lamatua lodꞌo mia?’   
\p
\v 45 Pe Jaꞌa dhaa mi rèngu, peka na, ‘Parcaya la Jaꞌa! Te lodꞌo miu soru-bara boe dhèu-dhèu dhu haha ae dꞌai seli, èci èèna ka dènge miu soru-bara boe Jaꞌa.’  
\v 46 Ka dhèu bhelu-katubꞌa abhu jꞌajꞌèra, toke dꞌai mia-mia. Te ngaa dhèu-dhèu dhu dꞌara mola, abhu mamuri taa-taa, toke dꞌai mia-mia dènge Ama Lamatua.”\x + \xo 25:46 \xt Daniel 12:2\x*   
\c 26  
\s1 Kètu agama Yahudi sèra tenge jꞌara ho pamadhe Lamatua Yesus  
\r (Markus 14:1-2, Lukas 22:1-2, Yohanis 11:45-53)  
\p
\v 1 Ropa Yesus ajꞌa nare jꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra, hèia Na lii dènge ana madhutu Na, aku Nèngu na,  
\v 2 “Miu meꞌa le, na, di dua lodꞌo ka dꞌai lodꞌo babeꞌa èdhi, nuka Pesta Paska. Lodꞌo èèna, abhu dhèu dhu pahie Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne. Èle èèna, ra paku pamadhe Jaꞌa ètu ajꞌu palolo-palèbha.”\x + \xo 26:2 \xt Kalua nèti Masir 12:1-27\x*   
\p
\v 3 Lodꞌo èèna, kètu agama Yahudi dènge dhèu heka adꞌa sèra, dhu pakaboko ètu dꞌara èmu Kayafas. Kayafas ne, nuka kètu kapai risi agama Yahudi.  
\v 4 Rèngu se tenge jꞌara ho neo kèpe Yesus pahuni-pahuni, sèna ka pamadhe Ne.  
\v 5 Te ngaa rèngu rare lii èci, peka na, “Mata ku! Mage èdhi kèpe Ne ètu dꞌara lai-lai ne, lula lodꞌo-lodꞌo beꞌa dètu le. Mage dhoka dhèu ae dhu dꞌèi Nèngu, tao maruru.”   
\s1 Bhèni ca dhèu pahae èi hèu mèngi dhu kabꞌua mi Lamatua Yesus  
\r (Markus 14:3-9, Yohanis 12:1-8)  
\p
\v 6 Ètu rae Betania, abhu ca dhèu ngara na Simon. Uru èèna, dhèu madenge dènge ne, lula nèngu dhu lèke èi papèdꞌa kusta. Te ngaa limuri ne, èle le nèti papèdꞌa na. Lodꞌo dhu dꞌai mèka lodꞌo babeꞌa dhèu Yahudi, Yesus si raꞌa ètu dꞌara èmu Simon.  
\v 7 Ropa rèngu raꞌa era, bhèni ca dhèu mai paraga dènge Yesus. Nèngu nèdꞌu boto cue dhu tao nèti hadhu dhu kabꞌua.\f + \fr 26:7 \ft Boto ne, ra tao nèti hadhu kabꞌua dhu dhèu bisa pae. Alkitab lii Yunani peka na boto ne ra tao nèti hadhu dhu ngara na, ἀλάβαστρος (\ft \+it ‘alabastros’\+it*). Ladhe kahèi ètu Lukas 7:37-38.\f* Boto ne dhu isi na, èi hèu mèngi dhu kabꞌua titu kèna. Ka bhèni ne hake pamae katanga boto ne. Hèia na pahae mau-mau èi hèu mèngi ne mi kètu Yesus, sèna ka jꞌajꞌi tadha, nèngu pakabꞌua Yesus.   
\p
\v 8 Te ngaa ropa ana madhutu Na ladhe rèdhi tatao bhèni ne, hèia ra nasa. Ka ra pakaꞌuu, aku rèngu na, “Heh! Bhèni ne bhori eele iia dꞌara, èi hèu mèngi dhu kabꞌua aae ne. Baku na tao sèmi èèna!  
\v 9 Beꞌa risi nèngu pahie! Sèna ka kabꞌua na bagi mi dhèu-dhèu dhu unu boe ngaa-ngaa.”   
\p
\v 10 Te ngaa Yesus neꞌa ngangee rèngu, hèia Na lii peka na, “Miu se baku pasusa bhèni ne! Hudꞌi laa! Jaꞌa karejꞌe, lula na pahae le èi hèu mèngi ne mi ngiꞌu Jaꞌa.  
\v 11 Te dhèu dhu unu boe ngaa-ngaa paꞌèci taruu dènge miu. Te ngaa Jaꞌa ne mamuri nèbhu heka dènge miu.\x + \xo 26:11 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 15:11\x*  
\v 12 Aa bhèni dhu pahae èi hèu mèngi mi ngiꞌu Jaꞌa ne, sèmi ngaa te, nèngu pahèu mèngi mema le ngiꞌu aae Jaꞌa. Te mamuri Jaꞌa nèbhu heka.  
\v 13 Ngee paie-iie! Sadꞌi ètu mia èèna ka, ladhe dhèu palolo Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua palème rai-haha ne, tatu rèngu papeka kahèi babeꞌa bhèni ne, sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi sanèdꞌe ne.”   
\s1 Yudas paneꞌa lii dènge kètu agama Yahudi sèra, ho pahie Lamatua Yesus mi rèngu  
\r (Markus 14:10-11, Lukas 22:3-6)  
\p
\v 14 Ca dhèu nèti canguru dua ana madhutu Yesus se, dhu ngara na Yudas Iskariot. Lodꞌo èèna kahèi, kalua laꞌe tenge kètu agama Yahudi sèra, sèna ka neo pahie Yesus mi rèngu.  
\v 15 Ropa Yudas dꞌai dhèu seꞌe, hèia na karèi, peka na, “Ama-ama! Ladhe jaꞌa bhoke jꞌara ho miu bisa kèpe Yesus, miu hia jaꞌa ngaa?”  
\p Hèia dhèu se dhaa, peka na, “Ladhe èu neo pahie Ne dènge jiꞌi, na jiꞌi bꞌae.” Ka ra ige rare 30 (tèlu nguru) doi iia, aa ra jꞌole asa Yudas.\x + \xo 26:15 \xt Sakaria 11:12\x*  
\v 16 Èle, ka Yudas liꞌu ka laꞌe, hèia na tenge jꞌara ho saraka Yesus asa dꞌara adhe-aai rèngu.   
\s1 Lamatua Yesus naꞌa kalela Paska dènge ana-ana madhutu Na  
\r (Markus 14:12-21, Lukas 22:7-14,21-23, Yohanis 13:21-30)  
\p
\v 17 Dꞌara tèu mai-tèu mai, abhu lodꞌo babeꞌa dhèu Yahudi dhu nanèbhu na pidhu lodꞌo. Ra pangare lodꞌo babeꞌa se, na, ‘Pesta Roti dhu Pake boe Ragi’.\f + \fr 26:17 \ft Kalela èèna pasanèdꞌe lodꞌo bèi-baki dhèu Yahudi kalua nèti rai Masir. Lodꞌo èèna, rèngu pakèdꞌi dènge lai-lai. Nèti èèna ka, abhu boe tebho dhu nèbhu ho tao reis roti pake ragi. Baca ètu \ft \+it Kalua nèti Masir\+it* 12:6,15.\f* Ropa pesta èèna neo mulai, ana madhutu Yesus se mai karèi Ne, aku rèngu na, “Ama! Mèda neꞌe, èdhi bhoke lodꞌo babeꞌa èdhi. De Ama neo sèna ka jiꞌi laꞌa roro kahibꞌi-kalèbho, aa lalau era pesta Paska ètu mia?”   
\p
\v 18 Ka Yesus bꞌala si, peka na, “Lami asa dꞌara kota, pe mi paraga dènge ama ca dhèu. Miu peka dènge ne sèmi neꞌe, ‘Ama! Ama Mese rasa lodꞌo mamadhe Na nèbhu heka. Hèia Na manèngi era èci ètu dꞌara èmu ama, sèna ka Na tao kalela Paska dènge ana-ana madhutu Na.’ ”   
\p
\v 19 Ropa ra tadèngi rare, hèia ana-ana madhutu Na, tao sèmi dhu Na peka. Ka ra lalau ngangaꞌa kalela Paska ètu era èèna.   
\p
\v 20 Ropa dꞌai mèda, hèia Yesus dènge ana-ana madhutu Na, dhèu canguru dua sèra, madhèdi raꞌa-rinu.  
\v 21 Ropa dhu raꞌa era, hèia Na lii, peka na, “Mi nanene! Ca dhèu nèti miu se, èèna na pahie Jaꞌa asa adhe-aai dhèu leo kara.”   
\p
\v 22 Ropa ra tadèngi sèmi èèna, dꞌara rèngu roe-bhilu. Ka rèngu èci-èci karèi Yesus, peka na, “Dhèu dhu Ama peka deo na, jaꞌa aadꞌo, sina ma?”   
\p
\v 23 Hèia Na peka, na, “Dhèu dhu cèbꞌu roti na palere-lere dènge Jaꞌa asa dꞌara mago ne, nèngu ka dhu pahie Jaꞌa.\x + \xo 26:23 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 41:10\x*  
\v 24 Sanèdꞌe, ee! Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, hudꞌi madhe ku, nuka sèmi dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua. Te ngaa mate unu na! Dhèu dhu neo pahie Jaꞌa, bèli-camèdꞌa pasae nare pala na! Hua iia risi, ina na baku nara iisi ne!”   
\p
\v 25 Èle èèna ka, Yudas karèi kahèi, peka na, “Tatu dhèu dhu Ama peka deo na, jaꞌa aadꞌo, sina ma?”  
\p Hèia Yesus bꞌala ne, “Mema tareꞌa èu unu mu ka dhu peka lii èèna. De cee hari?”   
\s2 Lamatua Yesus peka na, roti dènge èi anggor jꞌajꞌi mi tadha ho sanèdꞌe Nèngu  
\r (Markus 14:22-26, Lukas 22:14-20, 1 Korintus 11:23-25)  
\p
\v 26 Rèngu dhu raꞌa era, hèia Yesus dedꞌe nare roti cue, aa Na manèngi makasi mi Ama Lamatua. Ka Na pamae roti ne, hèia jꞌole asa ana-ana madhutu Na, aa Na peka, “Roti neꞌe ne, ngiꞌu Jaꞌa. Mere ho miꞌe ka!”   
\p
\v 27 Èle ka, Yesus nare galaa dhu pènu dènge èi anggor, ka Na manèngi makasi mi Ama Lamatua. Hèia Na jꞌole asa ana-ana madhutu Na, aa Na lii, peka na, “Miu aaꞌi-aaꞌi mi, mere ho minu.  
\v 28 Te èi anggor neꞌe ne, raa Jaꞌa kèna. Èèna na Jaꞌa madhe, te ngaa raa Jaꞌa suti, sèna ka sui kore dhèu ae nèti koasa sasala-sasigo ra. Raa neꞌe jꞌajꞌi mi tadha ho pasanèdꞌe dhèu, peka na, ngaa dhu Ama Lamatua pajaji èèna, mema limuri ne jꞌajꞌi le. De mere ho minu ka!\x + \xo 26:28 \xt Kalua nèti Masir 24:8, Yermia 31:31-34\x*  
\v 29 Te ngaa nanene paie-iie! Mulai nèti mèda ne, Jaꞌa kinu heka èi anggor. Pe Jaꞌa dènge Ama Ku madhèdi ngèdꞌu paredha sama-sama ètu sorga, heka Jaꞌa kinu hari kèna dènge miu.”   
\p
\v 30 Èle èèna, hèia rèngu sodꞌa lii sodꞌa èci, ho koa-kio Ama Lamatua. Ka mèda èèna kahèi, rèngu lasi dènge ka asa ledhe Saitun.   
\s1 Lamatua Yesus peka mema, na, bèli-camèdꞌa Petrus pasili Nèngu  
\r (Markus 14:27-31, Lukas 22:31-34, Yohanis 13:36-38)  
\p
\v 31 Ropa ètu dꞌara kakako rèngu, Yesus peka dènge ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Ciki hari ètu dꞌara mèda neꞌe kahèi, miu aaꞌi-aaꞌi mi rai tèke eele Jaꞌa mesa-mesa Ku. Te dhu suri tèke le ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, peka na,  
\q1 ‘Èèna na, Ama Lamatua pamadhe ana madhenga badha,  
\q2 ka kahibꞌi-kalèbho na rai pajꞌala.’\x + \xo 26:31 \xt Sakaria 13:7\x*   
\p
\v 32 Jaꞌa madhe tareꞌa, te ngaa ladhe Jaꞌa mamuri hari, laku mate miu ètu propensi Galilea.”\x + \xo 26:32 \xt Mateos 28:16\x*   
\p
\v 33 Te ngaa Petrus dꞌèi boe nanene lii Na, ka na peka, “Ama! Masi ka dhèu leo rai tèke eele Ama, te ngaa jaꞌa rai boe!”   
\p
\v 34 Hèia Yesus bꞌala aku Nèngu na, “Petrus! Sèmi èèna, do? Lèka la lii Jaꞌa ne! Ètu dꞌara mèda neꞌe ne kahèi, manu dhae kokotoo mèka, te èu dhu pasili le tèlu hari, peka na, èu tadhe boe Jaꞌa!”   
\p
\v 35 Te ngaa Petrus noꞌo boe sèmi. Ka na peka, “Aadꞌo, Ama! Ladhe Ama madhe, jaꞌa madhe kahèi. Te jaꞌa rai boe, tèke eele Ama!” Angalai Petrus se, peka sèmi èèna kahèi.   
\s1 Lamatua Yesus manèngi-mangajꞌi ètu dꞌara oka Getsemani  
\r (Markus 14:32-42, Lukas 22:39-46)  
\p
\v 36 Ka Yesus si kako taruu asa ledhe Saitun, dꞌai dꞌara oka cue, ngara na \it Getsemani\it*.\f + \fr 26:36 \ft Ètu dꞌara lii Ibrani, ‘Getsemani’ sasoa na, ‘gagili dhu gili èi mènyi nèti hua saitun’.\f* Ètu era neꞌe Yesus peka dènge ana madhutu Na, “Miu madhèdi uuru ku mi neꞌe, te Jaꞌa neo laku manèngi-mangajꞌi asa nèi.”  
\v 37 Te ngaa Na paroa nare Petrus, Yakobis dènge Yohanis, ho lasi palere-lere dènge Ne. Mulai nèti èèna ka, dꞌara Na maꞌète laho mae-mae, aa roe-bhilu.  
\v 38 Rèngu kako kajꞌèu mèka, te Na peka dènge rèngu, aku Nèngu na, “Dꞌara Jaꞌa susa titu kèna! Jaꞌa nuka sèmi oe madhe sa. Miu madhèdi, mate Jaꞌa mi neꞌe.”   
\p
\v 39 Ka laꞌe ako kajꞌèu ciki, hèia Na patitu kètu urutuu ho sabajꞌa, aku Nèngu na, “Ama pasue! Ladhe Ama dꞌèi na, Jaꞌa baku pasae jꞌajꞌèra neꞌe. Te ngaa baku madhutu dadꞌèi Jaꞌa, hudꞌi laa madhutu dadꞌèi Ama di.”   
\p
\v 40 Sabajꞌa nare, hèia lèpa laꞌe asa era ana madhutu Na dhèu tèlu sèra. Te ngaa rèngu dhu bhèjꞌi luu. Ka Yesus parèi si, hèia Na lii dènge Petrus, peka na, “Hee, Petrus! Nga tao ka miu se bhèjꞌi? Jaꞌa ètu nèi nèbhu boe, te ngaa miu lake mere boe beke ciki sa mate Jaꞌa!  
\v 41 Ruri pamako musi madha miu. Kèdꞌi ho beke dènge Jaꞌa. Te dꞌara miu mema dꞌèi tao dhu beꞌa, te ngaa ngiꞌu miu èra boe. De hua iia miu sabajꞌa, sèna ka ladhe lèke dadugu-rariu miu bisa taha.”   
\p
\v 42 Ka Yesus laꞌe hari sabajꞌa, peka na, “Ama! Ladhe Jaꞌa hudꞌi pasae ku jꞌajꞌèra neꞌe, hudꞌi laa madhutu dadꞌèi Ama di.”  
\v 43 Sabajꞌa nare, hèia na mai hari asa era ana madhutu Na dhèu tèlu se. Te ngaa dhu ra bhèjꞌi hari, lula musi madha ra sakaa titu kèna.   
\p
\v 44 Ka Na tèke eele si, laꞌe hari manèngi-mangajꞌi catèka. Na manèngi-mangajꞌi hari mi Ama, sèna ka baku soro tèke Nèngu pasae jꞌajꞌèra èèna, te ngaa hudꞌi laa madhutu dhoka dadꞌèi Ama di.  
\v 45 Sabajꞌa nare ka, Na lèpa hari, laꞌe parèi ana madhutu Na, peka na, “Miu se bhèjꞌi taruu, do? Kèdꞌi ka! Te dhèu dhu neo pahie Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, dètu le. Dhèu se mai ho kèpe Jaꞌa kèna, ho saraka asa adhe-aai dhèu bhelu-katubꞌa.  
\v 46 Wee, kèdꞌi ka! Bhoke musi madha miu, ladhe ku asa nèi. Te dhèu dhu pahie Jaꞌa, nuka mai nèi.”   
\s1 Dhèu kapai-dhèu kapai pua dhèu lasi kèpe Lamatua Yesus  
\r (Markus 14:43-50, Lukas 22:47-53, Yohanis 18:3-12)  
\p
\v 47 Ropa Yesus padhai lii era, Yudas dhu nare le era èèna dènge dhèu ae-ae. Dhèu se mai rèti hela dènge ajꞌu cèki ho neo kèpe Ne. Rèngu tao sèmi neꞌe, lula madhutu paredha nèti kètu agama Yahudi, dènge dhèu heka adꞌa sèra.  
\v 48 Yudas dhu peka mema le mi dhèu seꞌe, na, “Miu ladhe paie-iie! Dhèu dhu jaꞌa uu, Nèngu ka dhu miu kèpe! Te Nèngu ka dhu miu tenge!”   
\p
\v 49 Ropa rèngu dꞌai madha Yesus, hèia Yudas lii dènge ka, “Saloom, Ama Mese!” Hèia Yudas uu Yesus.   
\p
\v 50 Èle ka, Yesus peka dènge ne, “Hee, Yudas! Tao ka laa, madhutu dadꞌèi èu.” Ka dhèu ae sèra ara lasi neo kèpe Ne.   
\p
\v 51 Te ngaa dhu reꞌa boe, na, dhèu unu Yesus ca dhèu dhu bete hela na, ka seru pamaꞌète rèu dhilu dhèu èci. (Dhèu dhu nuꞌa ne, nuka ca dhèu ènu nèti kètu kapai risi agama Yahudi.)  
\v 52 Ropa ladhe nèdhi sèmi èèna, hèia Yesus lii dènge ne, aku Nèngu na, “Pasaluu hela èu èèna asa dꞌara sope na. Te dhèu dhu pake rèka ho neo uri pamere lii langu, èèna na nèngu madhe dènge rèka kahèi.  
\v 53 Èu meꞌa boe, do? Jaꞌa bisa manèngi Ama Ku, ho Na hia ana pajuu Na dꞌai nguru riho\f + \fr 26:53 \ft Alkitab lii Yunani suri, peka na, 12 \ft \+it legion\+it*. Ca legion tentara Roma, ele boe dꞌai èna riho (6.000) dhèu.\f* mai nèti sorga, sèna ka soru-bara Jaꞌa.  
\v 54 Te ngaa hudꞌi laa, ra kèpe Jaꞌa. Te aaꞌi-aaꞌi dhu suri tèke le ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua lula-nèti Jaꞌa ne, hudꞌi jꞌajꞌi ku.”   
\p
\v 55 Èle èèna ka, Yesus peka dènge dhèu-dhèu dhu mai kèpe Ne, aku Nèngu na, “Madhutu miu, Jaꞌa ne dhèu bhelu, do? Nga tao ka miu mai kèpe Jaꞌa ne, mèti dènge hela dènge ajꞌu cèki? Bèli-bèli Jaꞌa ajꞌa miu ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi Ama Lamatua, te ngaa dhèu èci sa tao boe ngaa-ngaa mi Jaꞌa.\x + \xo 26:55 \xt Lukas 19:47, 21:37\x*  
\v 56 Te ngaa hudꞌi laa! Mai ka, kèpe Jaꞌa! Te jꞌara neꞌe ne, dhu suri tèke le karèi nèti uru ka, ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua.”  
\p Ropa ana madhutu Yesus rèdhi sèmi èèna, ra madhaꞌu titu kèna. Hèia ra rai tèke eele Ne mesa-mesa.   
\s1 Rèti Lamatua Yesus asa madha dhèu pamaꞌète lii langu agama  
\r (Markus 14:53-65, Lukas 22:54-55,63-71, Yohanis 18:13-14,19-24)  
\p
\v 57 Èle èèna, hèia dhèu dhu kèpe Yesus, rèti Ne asa èmu kètu kapai risi agama Yahudi dhu ngara na, Kayafas, lula dhèu kapai sèra dhu pakaboko le ètu era èèna. Dhèu se nuka, kètu agama Yahudi, mese agama, aa dhèu heka adꞌa sèra.  
\v 58 Ropa ra rèti Yesus, Petrus madhutu nèti limuri, toke dꞌai èmu kètu kapai risi agama Yahudi èèna. Petrus laꞌe kahèi asa madha èmu, ho madhèdi dènge dhèu-dhèu dhu ètu sèra. Te neo neꞌa, ngaa ka dhu jꞌajꞌi.  
\v 59 Ètu dꞌara èmu ne, kètu agama Yahudi sèra dhu padhue-padhai dènge dhèu-dhèu dhu madhèdi uri lii langu agama. Rèngu aaꞌi-aaꞌi ra tenge jꞌara, sèna ka pamanahu Yesus, lula ra neo huku pamadhe Ne.  
\v 60 Masi ka rèngu hia sakasii monya ae kahèi, te ngaa rèngu abhu boe sasala èci sa dhu rèngu bisa pake. Nèbhu boe ka, rèngu abhu sakasii dhèu dua.  
\v 61 Dhèu dua se, peka na, “Jiꞌi tadèngi le kahèi, Dhèu ne peka na, ‘Bèli-camèdꞌa Jaꞌa paguri eele Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Te ngaa ètu dꞌara tèlu lodꞌo, Jaꞌa patitu kore hari.’ ”\x + \xo 26:61 \xt Yohanis 2:19\x*   
\p
\v 62 Ka kètu kapai risi agama Yahudi, kèdꞌi titu ètu madha dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu madhèdi ètu era èèna. Hèia na karèi Yesus, peka na, “Èu tadèngi le lii galaa dhèu seꞌe dhu ra galaa Èu. Nga tao ka Èu bꞌala boe ca hèbꞌa sa?”  
\v 63 Te ngaa Yesus dhaa boe ngaa-ngaa. Hèia kètu kapai ne karèi hari, na, “Jaꞌa neo karèi! Te ngaa Èu hudꞌi dhaa tareꞌa-reꞌa ku, nuka sèmi Èu dhaa mi Ama Lamatua dhu mamuri ètu sorga. Abhu dhèu dhu peka na, Èu ne, Kristus, Ana Ama Lamatua dhu Na moa tèke karèi nèti uru ka. Tareꞌa sèmi èèna, do?”   
\p
\v 64 Hèia Yesus bꞌala, peka na, “Tareꞌa, nuka sèmi lii ama èèna. Te ngaa sanèdꞌe! Te bèli-camèdꞌa miu mèdhi Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne. Pe Jaꞌa madhèdi ètu baboa gꞌana Ama Lamatua ètu sorga, sèna ka kèdꞌu paredha sama-sama dènge Ne, dhu koasa Na kapai risi eele èèna. Èle na, Jaꞌa puru mai hari ètu dedha raꞌi-liru.”\x + \xo 26:64 \xt Daniel 7:13\x*   
\p
\v 65 Ropa na tadèngi nare Yesus peka sèmi èèna, hèia kètu kapai ne nasa bia, toke na ciu pamae kodho madhera na. Hèia na paꞌoo mi dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu madhèdi ètu sèra, aku nèngu na, “Èdhi parluu sakasii tao ngaa hari era! Miu unu mi tadèngi le dènge roꞌa dhilu miu, lii padhai Na. Nèngu tao iisi Na jꞌajꞌi Ana Ama Lamatua. Neꞌe ne pahaha Ama Lamatua! Miu aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa le, na, madhutu atora agama èdhi, ladhe abhu dhèu dhu tao iisi na nuka sèmi Ama Lamatua, na, dhèu ne hudꞌi madhe ku!  
\v 66 De miu neo pamaꞌète sèmi mia hari?”  
\p Hèia aaꞌi-aaꞌi ra parodha, peka na, “Dhèu neꞌe ne mema sala tareꞌa! De hudꞌi huku pamadhe Ne!”\x + \xo 26:66 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 24:16\x*   
\p
\v 67 Ka dhèu pèri-pèri lasi sabhuu ilu mi Yesus. Hèia ra hake-paru, aa tèbꞌe paꞌoke Ne.\x + \xo 26:67 \xt Yesaya 50:6\x*  
\v 68 Èle ka, ra lalangu Ne, peka na, “Wee! Èu neꞌe ka Kristus, si? Èu peka sèku! Dhèu cee ka dhu jꞌubhu Èu?”   
\s1 Petrus pasili tèlu hari, peka na tadhe boe Lamatua Yesus  
\r (Markus 14:66-72, Lukas 22:56-62, Yohanis 18:15-18,25-27)  
\p
\v 69 Lodꞌo èèna, Petrus madhèdi era ètu madha èmu. Ka ènu bhèni ca dhèu mai lii dènge ne, peka na, “Deo na, èu kahèi palere-lere dènge Yesus, dhèu Nasaret èèna, si?”   
\p
\v 70 Te ngaa na pasili ètu madha dhèu ae sèra, peka na, “Aadꞌo! Nga tao ka èu karèi sèmi èèna! Jaꞌa tadhe boe Ne.”  
\v 71 Ka Petrus kalua laꞌe titu ètu hèbꞌa oka.  
\p Hèia bhèni leo hari èci ladhe nèdhi ne ètu èèna. Ka bhèni ne peka dènge dhèu ètu sèra, aku nèngu na, “Deo na jaꞌa kèdhi dhèu neꞌe ne palere-lere dènge Yesus, dhèu Nasaret èèna.”   
\p
\v 72 Hèia Petrus jèke ne, peka na, “Èu ne tao-tao hujꞌu! Jaꞌa bani subha! Jaꞌa tadhe boe Dhèu nèi!”   
\p
\v 73 Nèbhu boe ka dhèu leo ètu sèra sa peka dènge ne, “Hee! Èu ne baku kapodꞌe-kabèli dꞌara lii, dhu peka na, èu kako palere boe dènge Dhèu ne! Te nèti lii padhai èu, èci èèna ka dènge laloe lii dhèu Galilea!”   
\p
\v 74 Te ngaa na padhèdꞌa, ka bꞌala, aku nèngu na, “Wee! Jaꞌa subha dènge kolongara Ama Lamatua! Jaꞌa tadhe boe Dhèu neꞌe ne!” Ropa na peka nare sèmi èèna, hèia manu kokotoo dènge.   
\p
\v 75 Ropa na tadèngi lii kokotoo manu, hèia Petrus ngee nèdhi lii Yesus, dhu peka na, “Manu dhae kokotoo mèka, te èu dhu pasili le tèlu hari, peka na, èu tadhe boe Jaꞌa.” Sanèdꞌe nare lii neꞌe, hèia laꞌe asa liꞌu ka tangi dꞌara pèdꞌa.   
\c 27  
\s1 Ama-ama dhèu Yahudi rèti Lamatua Yesus asa gubernur Pilatus  
\r (Markus 15:1, Lukas 23:1-2, Yohanis 18:28-32)  
\p
\v 1 Madꞌae aae era, dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu uri lii langu agama sèra, rare lii èci sèna ka neo pamadhe Yesus.  
\v 2 Nèti èèna ka, ra èki Ne rèti asa madha gubernur Pilatus. Te rèngu dꞌèi sèna ka gubernur huku pamadhe Ne.\f + \fr 27:2 \ft Lodꞌo èèna, dhèu Yahudi dhu dènge boe koasa ho pamadhe dhèu. Nèti èèna ka, rèngu rèti Lamatua Yesus asa dhèu paredha Roma.\f*   
\s1 Yudas kadhoe iisi na, ka na madhe aapa  
\r (Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:18-19)  
\p
\v 3 Ropa Yudas tadèngi na, Yesus abhu hahuku madhe, hèia na manyasa, lula nèngu ka dhu pahie Yesus. Ka laꞌe hari asa kètu agama Yahudi dènge dhèu heka adꞌa sèra, ho neo hia hari laꞌa doi iia 30 (tèlu nguru) bua sèra.  
\v 4 Na peka na, “Jaꞌa tao le sasala-sasigo, lula jaꞌa pahie le Dhèu dhu dènge boe sasala.”  
\p Te ngaa dhèu se bꞌala, aku rèngu na, “Wee! Jiꞌi se pusi-pahae heka èu ne! Èu mesa mu ka dhu dꞌui more sasala èèna.”  
\v 5 Ka Yudas cebꞌe eele doi sèra asa dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Hèia laꞌe kadhoe iisi na, toke na madhe aapa.   
\p
\v 6 Hèia kètu agama Yahudi sèra kaboko rare doi dhu na cebꞌe eele sèra. Ra padhue, aku rèngu na, “Doi seꞌe mage èdhi tao asa dꞌara boaraka doi, lula doi se doi kajꞌalu.  
\v 7 De beꞌa risi èdhi hèli tare rai ca kasibꞌi nèti dhèu tao èru rai sèi. Ladhe dhèu mai nèti rai leo, do, dhèu dhu èdhi tadhe boe madhe, èdhi padhane si ètu era neꞌe ne.”  
\v 8 Ka ra hèli rai ne, kabꞌua na nèti doi deo sa. Nèti èèna ka, rai ne, toke dꞌai sange neꞌe, dhèu pangare na, ‘Rai Raa’.\x + \xo 27:8 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:18-19\x*   
\p
\v 9 Dènge jꞌara neꞌe, rèngu madhutu lii nèti ca dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, ngara na Yermia, dhu suri tèke na,  
\q1 “Rèngu pake doi iia 30 (tèlu nguru) bua ho hèli rai.  
\q2 Rèngu pake doi se, lula doi se kabꞌua nèti hèli dhèu,  
\q3 madhutu sèmi dhu dhèu Israꞌel pamaꞌète rare le.   
\q1
\v 10 Rai ne, rèngu hèli nèti dhèu tao èru rai,  
\q2 madhutu lii paredha dhu Ama Lamatua hia mi jaꞌa.”\x + \xo 27:10 \xt Sakaria 11:12-13, Yermia 18:2-4, 19:1-11, 32:6-15\x*   
\s1 Lamatua Yesus ètu madha gubernur Pilatus  
\r (Markus 15:2-5, Lukas 23:3-5, Yohanis 18:33-38)  
\p
\v 11 Ropa dhèu se rèti Yesus dꞌai gubernur, hèia na karèi Yesus, “Tasamia? Èu ne, tareꞌa-reꞌa Dhèu Aae dhèu Yahudi, do?”  
\p Na dhaa, peka na, “Tareꞌa. Ama peka lèke kèna.”   
\p
\v 12 Te ngaa ropa kètu agama Yahudi dènge dhèu heka adꞌa sèra galaa Ne dènge lii langu ae-ae, Na dhaa boe ca hèbꞌa sa hèi.   
\p
\v 13 Ka gubernur karèi hari Ne, peka na, “Èu tadèngi boe lii padhai lii rèngu, do? Dhèu se hia sasala ae-ae mi dedha Èu. Te ngaa tasamia ka Èu bꞌala boe si hèi?!”   
\p
\v 14 Te ngaa Na dhaa boe ca hèbꞌa sa hèi, toke gubernur malaa.   
\s1 Gubernur Pilatus pamaꞌète sèna ka huku pamadhe Yesus  
\r (Markus 15:6-15, Lukas 23:13-25, Yohanis 18:39—19:16)  
\p
\v 15 Tèu mai-tèu mai, dhu tema le, ladhe dꞌai ka lodꞌo kalela Paska, dhèu Yahudi hagꞌe rare ana bèdho ca dhèu, sèna ka gubernur patabuli ne.  
\v 16 Tèu èèna, dhèu bèdho ca dhèu, ngara na Barabas.\f + \fr 27:16 \ft Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri, peka na, ‘Yesus Barabas’, aa cahagꞌe hari suri, peka na, ‘Barabas’ di.\f* Dhèu aaꞌi-aaꞌi tadhe le nèngu ne, lula nèngu ca dhèu bhelu-katubꞌa titu kèna.  
\v 17 Lodꞌo èèna kahèi, dhèu ae lasi asa gubernur Pilatus ho manèngi, sèna ka patabuli dhèu bèdho èci, sèmi biasa. Hèia Pilatus karèi si, aku nèngu na, “Beꞌa. De jaꞌa patabuli cee? Ètu neꞌe Barabas, aa abhu kahèi Yesus, dhu dhèu paroa Ne, Kristus. Mia ka dhu jaꞌa patabuli? Miu ka dhu pamaꞌète.”  
\v 18 (Gubernur peka sèmi èèna, te neꞌa na kètu agama Yahudi rèti Yesus asa nèngu, lula rèngu se tèka dꞌara dènge Yesus.)   
\p
\v 19 Gubernur ètu dꞌara uri lii langu ne era, dhèu èmu na moa lii, peka na, “Ama! Mage-mage, oo! Te Yesus ne dhu dènge boe sasala. Lula Nèngu neꞌe ka, mèda deo na, jaꞌa nii aapa. Toke dꞌai sange neꞌe, dꞌara jaꞌa dhae tèka mèka.”  
\v 20 Te ngaa kètu agama Yahudi dènge dhèu heka adꞌa sèra, dadugu dhèu ae ètu èèna, ho ra manèngi gubernur patabuli Barabas, aa huku pamadhe Yesus.  
\v 21 Ka na karèi hari si, aku nèngu na, “Nèti dhèu dua se, mia ka dhu jaꞌa patabuli?”  
\p Hèia aaꞌi-aaꞌi ra dhaa, peka na, “Barabas! Patabuli Barabas di!”   
\p
\v 22 Èle ka na karèi si, aku nèngu na, “Ladhe sèmi èèna, jaꞌa tao tasa mera mia mi Yesus, dhu ra peka na Kristus ne?”  
\p Hèia aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo-parodha peka na, “Paku pamadhe Ne asa ajꞌu palolo-palèbha!”   
\p
\v 23 Èle èèna ka, gubernur karèi hari, peka na, “Te sala Na, ngaa? Jaꞌa parisa le, te ngaa abhu boe sasala Na èci sa!”  
\p Te ngaa ra asa paꞌoo-parodha, aku rèngu na, “Pamadhe Ne! Paku Ne asa ajꞌu palolo-palèbha!”   
\p
\v 24 Nèbhu boe, na neꞌa heka tao tasamia hari, lula dhèu seꞌe asa ka ra hino neo patao. Nèti èèna ka, nare èi ho jꞌamo ai ètu madha dhèu ae-ae sèra, aa na peka dènge ra, aku nèngu na, “Jaꞌa tago boe mamadhe Dhèu neꞌe ne! Miu aaꞌi-aaꞌi mi ka dhu hudꞌi pasae mere mamadhe Na!”\x + \xo 27:24 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 21:6-9\x*   
\p
\v 25 Hèia dhèu seꞌe dhaa dènge lii paꞌoo-parodha peka na, “Oo, hudꞌi laa! Hudꞌi laa jiꞌi dènge ana-èpu jiꞌi tago ngare raa Na!”   
\p
\v 26 Ropa tadèngi nare, hèia na peka, “Laꞌa, sina ma.” Hèia na patabuli Barabas madhutu dadꞌèi ra. Èle èèna ka, na pua dhèu jꞌaga, lasi kalabhe Yesus pake gui. Game rare, ka sordadꞌu rèti Yesus, sèna ka neo paku pamadhe Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha.   
\s1 Sordadꞌu sèra pamakae Lamatua Yesus  
\r (Markus 15:16-20, Yohanis 19:2-3)  
\p
\v 27 Èle èèna ka, sordadꞌu ère rèti Yesus asa tana lapa ètu dꞌara benteng rèngu. Dꞌai nèi, rèngu paroa rare angalai ra ca batalion.\f + \fr 27:27 \ft Era sordadꞌu se, ra pangare madhutu lii Latin, peka na \ft \+it praetorium\+it*. Era ne ètu dꞌara kompleks èmu jabatan. Alkitab lii Yunani peka ra paroa angalai ra ca \+it speira\+it*. Ca speira na, nuka èna ngasu (600) sordadꞌu.\f*  
\v 28 Hèia ra papake Ne kodho madhera èci dhu mea aae.\f + \fr 27:28 \ft Mateos suri, peka na, kodho madhera Na ‘mea aae’. Markus suri, peka na, ‘mea sanama mangèru’.\f*  
\v 29 Ka rare loro ajꞌu padhudhu ra ènyu tao sèmi solo. Hèia ra ènyi solo ne mi kètu Yesus, ho ra sasei Ne, tao nuka sèmi rèngu dedꞌe dhèu aae hiu, dhu pake solo dhèu aae. Èle èèna ka, ra jꞌole hia Ne ajꞌu caꞌèta asa ai gꞌana Na, nuka sèmi tatea paredha. Hèia ra patitu kètu urutuu ra, patangara dènge Yesus, aa ra pamakae Ne, peka na, “Pakabꞌua dhèu aae dhèu Yahudi.”  
\v 30 Hèia ra sabhuu Ne ilu, aa rare ajꞌu caꞌèta dhu Na kèpe deo na, ka ra dꞌeu kètu Na.  
\v 31 Ropa ra sasei rare Ne, hèia ra bhoke eele kodho madhera. Èle èèna ka, ra papake hari mèdha-papake Na. Ka rèti Ne asa liꞌu kota Yerusalem, ho neo paku Ne mi ajꞌu palolo-palèbha.   
\s1 Rèngu paku Lamatua Yesus ètu ajꞌu palolo-palèbha  
\r (Markus 15:21-32, Lukas 23:26-43, Yohanis 19:17-27)  
\p
\v 32 Ropa ra ère rèti Yesus, dꞌai talora jꞌara paraga dènge dhèu kota Kirene èci dhu neo laꞌe asa dꞌara kota. Ngara na, Simon. Dhèu se laka-seti ne, sèna ka pasae ajꞌu palolo-palèbha gati Yesus.  
\v 33 Ka ra dꞌai era èci, ngara na Golgota. (Ètu dꞌara lii Aram, sasoa na, “Era rui kètu.”)  
\v 34 Ètu era neꞌe, dhèu seꞌe hia Yesus ninu èi anggor dhu pabꞌali rare le dènge èi naꞌi dhu pèdꞌu, sèna ka bisa taha rarii. Ka Yesus camuci, hèia juku eele.\x + \xo 27:34 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 69:22\x*   
\p
\v 35 Èle èèna ka, dhèu seꞌe paku Yesus asa ajꞌu palolo-palèbha. Hèia sordadꞌu se ère lot, sèna ka nèti rèngu, cee ka dhu abhu mèdha-papake Na.\x + \xo 27:35 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 22:19\x*  
\v 36 Ka ra madhèdi madhenge Yesus ètu era neꞌe.  
\v 37 Ra suri kahèi ètu papa èci, peka na,  
\qc “NEꞌE NE YESUS, DHÈU AAE DHÈU YAHUDI”  
\p Ka ra paku papa ne re dedha kètu Yesus, sèna ka dhèu reꞌa nga tao ka rèngu huku Ne.   
\p
\v 38 Ètu era neꞌe, ra paku pamadhe parapo dhèu dua kahèi. Ca dhèu re bèka gꞌana Yesus, aa èci hari re bèka kariu Na.   
\p
\v 39 Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu kako re sèra, laladhe Ne. Hèia ra pakapengo hèbꞌa ra, ho lalangu Ne.\f + \fr 27:39 \ft Dhèu Yahudi dhu tema kareko kètu, ho tadha na, rèngu pamakae dhèu.\f* \x + \xo 27:39 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 22:8, 109:25\x*  
\v 40 Dhèu seꞌe rodhe Ne, peka na, “Eeh! Èu peka na, Èu bisa paguri eele Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi Ama Lamatua, ho èèna na patitu hari ètu dꞌara tèlu lodꞌo, si? Ladhe Èu tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatua, na, papuru ngiꞌu Mu nèti ajꞌu palolo-palèbha èèna.”\x + \xo 27:40 \xt Mateos 26:61, Yohanis 2:19\x*   
\p
\v 41 Sèmi èèna kahèi dènge kètu agama Yahudi, mese agama, dènge dhèu heka adꞌa sèra. Ra pahahe Yesus, aku rèngu na,  
\v 42 “Nèngu ne pamamuri le dhèu leo, te ngaa Na bisa boe patabuli eele ngiꞌu Nèngu unu Na. Nèngu mesa Na peka na, Nèngu dhèu aae Israꞌel! Ladhe sèmi èèna, beꞌa risi Na puru ka nèti ajꞌu palolo-palèbha èèna. Ladhe jiꞌi ngèdhi ka jꞌajꞌi sèmi èèna, jiꞌi heka parcaya Nèngu kèna.  
\v 43 Ladhe Nèngu ne tareꞌa-reꞌa Ana Ama Lamatua, hudꞌi laa,  
\q1 ‘Na maena mi Ama Lamatua.  
\q2 De ladhe Lamatua dꞌèi Ne,  
\q3 hudꞌi laa Lamatua ka dhu pamamuri Ne.’ ”\x + \xo 27:43 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 22:9\x*   
\p
\v 44 Dhèu parapo dhèu dua se, pahahe Ne sèmi èèna kahèi.   
\s1 Mamadhe Lamatua Yesus  
\r (Markus 15:33-41, Lukas 23:44-49, Yohanis 19:28-30)  
\p
\v 45 Èle èèna ka, maroga kiu-kiu saguru nare era neꞌe, karèi nèti lodꞌo titu mera toke dꞌai hake tèlu nihia.  
\v 46 Dꞌai hake tèlu, hèia Yesus paꞌoo pake lii Aram, na, \it “Eli! Eli! Lema sabaktani?”\it* (Sasoa na, “Ama Lamatua Jaꞌa! Lamatua Jaꞌa! Nga tao ka Ama soro kabodho ho tèke eele Jaꞌa mesa-mesa Ku sèmi neꞌe ne?”)\x + \xo 27:46 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 22:2\x*   
\p
\v 47 Abhu pèri-pèri dhèu dhu dètu ètu sèra, tadèngi lii Na sèmi èèna, hèia ra papeka, “Mi nanene ku laa. Na paroa Elia, ca dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua dhu uru sèra!”  
\v 48 Ka ca dhèu rai laꞌe nare ula, cèbꞌu asa dꞌara èi anggor manyilu. Hèia na èki mi suu tatea èci, ka jꞌole asa hèbꞌa Yesus sèna ka Na camuci.\x + \xo 27:48 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 69:22\x*   
\p
\v 49 Te ngaa cahagꞌe hari peka na, “Èdhi ladhe sèku, teko-teko Elia mai pamamuri Ne, do aadꞌo?”   
\p
\v 50 Ka Yesus paꞌoo hari dènge lii mèdhu, hèia Na madhe.   
\p
\v 51 Ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, abhu bèla dhu bhèla aae kadhoe paꞌabhe Kama Luri Mola-Mèci Ama Lamatua. Lèke dènge Yesus maꞌète aꞌae èèna, bèla dhu bhèla aae ne mae, cèri mi dua, nèti dedha toke haha. Hèia rai opo, toke hadhu aae-hadhu aae mae sègꞌi bagi mi dua.\x + \xo 27:51 \xt Kalua nèti Masir 26:31-33\x*  
\v 52 Roꞌa-roꞌa dhèu madhe bhoke kahèi. Aa dhèu unu Ama Lamatua dhu madhe le, abhu dhu Na pamamuri hari.  
\v 53 Ropa Yesus mamuri hari le nèti mamadhe Na, hèia dhèu madhe sèra bhodho mai nèti dꞌara roꞌa, ka lasi asa Yerusalem. Ètu era neꞌe dhèu ae rèdhi si.   
\p
\v 54 Ètu Golgota, abhu komedhaa dènge sordadꞌu na dhu jꞌaga ètu ajꞌu palolo-palèbha Yesus èèna. Ropa ladhe rèdhi rai opo, dènge aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi seꞌe, rèngu madhaꞌu titu kèna. Ka ra papeka, na, “Ira ii! Dhèu neꞌe ne, tareꞌa-reꞌa Ana Lamatua!”   
\p
\v 55 Ètu era neꞌe, abhu bhèni pèri-pèri dhèu dhu laladhe mamadhe Yesus nèti kajꞌèu. Rèngu seꞌe ka dhu madhutu Ne nèti Galilea, te rèngu ka dhu lalau-laloꞌo Ne karèi nèti uru.  
\v 56 Dhèu bhèni seꞌe, nuka Maria nèti rae Magdala, Maria èci hari (nuka ina Yakobis dènge Yusuf), aa dènge dhèu èmu Sabadeus (nuka ina nèti Yakobis dènge Yohanis).\x + \xo 27:56 \xt Lukas 8:2-3\x*   
\s1 Ra padhane Lamatua Yesus  
\r (Markus 15:42-47, Lukas 23:50-56, Yohanis 19:38-42)  
\p
\v 57 Ètu èèna, abhu dhèu kaja èci nèti rae Arimatea, ngara na Yusuf. Nèngu ne dhu nèbhu le madhutu aꞌajꞌa Yesus. Lodꞌo mamadhe Yesus lèke hari Jumat. Asa bèli èèna, lèke dènge lodꞌo sabajꞌa dhèu Yahudi. Nèti èèna ka, ropa lodꞌo oe cèna, hèia Yusuf tenge jꞌara ho neo papuru ngiꞌu aae Yesus nèti ajꞌu palolo-palèbha.  
\v 58 Hèia laꞌe asa gubernur Pilatus, sèna ka manèngi papuru ngiꞌu aae Yesus. Ka gubernur paredha, sèna ka ngiꞌu aae Yesus saraka mi Yusuf.  
\v 59 Ka Yusuf laꞌe asa Golgota, hèia na papuru ngiꞌu aae Yesus nèti ajꞌu palolo-palèbha. Hèia na hutu pabeꞌa-beꞌa ngiꞌu aae ne dènge bèla hiu dhu kabꞌua.  
\v 60 Tèu èèna, dhèu heka pae rare roꞌa èci ètu ledhe hadhu, sèna ka tao tèke roꞌa hia Yusuf dènge aꞌari na, ladhe dꞌai lodꞌo rèngu madhe. De Yusuf si nedhe rèti ngiꞌu aae Yesus ne, lasi pajꞌunu asa roꞌa deo na. Ka ètu hèbꞌa roꞌa ne, ra saguru dènge hadhu kabela aae cue, ho ra bèdho pabeꞌa-beꞌa hèbꞌa roꞌa ne. Èle èèna ka Yusuf si lèpa.   
\p
\v 61 Lodꞌo èèna, Maria nèti Magdala, dènge Maria dhu leo èci madhutu dꞌai era èèna kahèi. Ra madhèdi patangara dènge roꞌa ne.   
\s1 Gubernur paredha ho dhèu madhenge roꞌa Yesus  
\p
\v 62 Asa bèli èèna, lèke dènge lodꞌo ae sasabꞌa dhèu Yahudi. Hèia kètu agama Yahudi dènge dhèu Parisi lasi paraga dènge gubernur.  
\v 63 Ra peka, “Ama. Jiꞌi sanèdꞌe era, lodꞌo dhèu kapodꞌe-kabèli èèna mamuri era, Na peka, na, ‘Jaꞌa madhe tareꞌa, te ngaa èle tèlu lodꞌo, Jaꞌa mamuri hari.’\x + \xo 27:63 \xt Mateos 16:21, 17:23, 20:19, Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33\x*  
\v 64 Nèti èèna ka, ama paredha ku sordadꞌu sèra, ho ra jꞌaga paie-iie roꞌa èèna dꞌai tèlu lodꞌo. Dènge jꞌara neꞌe, ana madhutu Na bani boe manaꞌu rèti ngiꞌu aae Na, sèna ka ra monya peka na, Nèngu mamuri hari. Te ladhe rèngu kapodꞌe-kabèli sèmi èèna, risi eele nèti mamonya rèngu uru sèra, lodꞌo dhu ra peka na, Nèngu ne nuka Kristus.”   
\p
\v 65 Ropa tadèngi nare, hèia gubernur dhaa, aku nèngu na, “Beꞌa kahèi! Te ngaa miu dènge dhèu madhenga kahèi. Beꞌa risi miu pua si, ho lasi jꞌaga paie-iie roꞌa nèi.”   
\p
\v 66 Èle ka lasi asa era èèna, rèti dènge dhèu madhenga ra. Dꞌai era neꞌe, ra segel madhe babèdho roꞌa ne.\f + \fr 27:66 \ft Dhèu dꞌèlu-mèu sèra, peka na, ra segel dènge jꞌara ra tao loa hèngu caloa ètu hadhu dènge kadidhi roꞌa èèna, pake lak, reo rare hadhu.\f* Hèia ra pua dhèu sèra madhenga, sèna ka dhèu leo baku mai rare ngiꞌu aae Yesus.   
\c 28  
\s1 Lamatua Yesus mamuri hari!  
\r (Markus 16:1-10, Lukas 24:1-12, Yohanis 20:1-10)  
\p
\v 1 Ka ètu dꞌara hari Migu madꞌae aae era, Maria nèti Magdala, dènge Maria dhu leo èci, lasi asa roꞌa Yesus.  
\v 2 Kacaꞌa la rai opo kapai titu kèna. Ana pajuu Ama Lamatua ca dhèu puru mai nèti sorga, hèia na loli eele hadhu aae dhu saguru roꞌa. Ka na madhèdi ètu dedha hadhu ne.  
\v 3 Rèhu ana pajuu ne kaleꞌe sèmi kahaꞌa bela, aa mèdha-papake na pudhi mèu.  
\v 4 Dhèu madhenga se, madhaꞌu bia toke ra karèbha, ka rèngu bisa boe kalau-karèto, nuka sèmi dhèu madhe sa.   
\p
\v 5 Hèia ana pajuu nèti sorga ne, lii dènge dhèu bhèni seꞌe, aku nèngu na, “Miu baku madhaꞌu! Jaꞌa keꞌa miu se mai tenge Yesus, Dhèu dhu ra paku pamadhe ètu ajꞌu palolo-palèbha èèna.  
\v 6 Te ngaa Nèngu aadꞌo heka ètu era neꞌe. Te Na mamuri hari le, sama sèmi dhu Na peka le uru èèna. Maso mai, sèna ka mèdhi unu mi era dhu ra pajꞌunu ngiꞌu aae Na. Era ne ngaa-ngaa aadꞌo heka!  
\v 7 De pamèri lèpa ka! Lami lolo dènge ana madhutu Na, peka na, Yesus mamuri hari le. Laꞌe uuru le asa Galilea. Rèngu hudꞌi lasi paraga uuru ku dènge Ne ètu nèi, sèmi dhu uru èèna, Na moa mema mi rèngu. Parcaya la. Lèpa ka, lami lole ngaa dhu jaꞌa peka ne!”   
\p
\v 8 Hèia bhèni se rai liꞌu lasi, tèke eele era neꞌe. Ra madhaꞌu, te ngaa ra karejꞌe-karae kahèi. Ka ra pamèri-mèri lèpa, lasi peka jꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra mi ana madhutu Yesus.   
\p
\v 9 Te ngaa ropa dꞌai talora jꞌara, kabèdhi la Yesus mai paraga dènge ra. Ka Na lii, aku Nèngu na, “Saloom!” Ropa ladhe rèdhi, hèia lasi padètu-dètu, liku rare haga Na, dènge pahaha iisi ra mi Yesus.  
\v 10 Hèia Na padhai lii, peka na, “Baku madhaꞌu! Lami peka dènge ana madhutu Jaꞌa, sèna ka ra lasi mate jaꞌa ètu Galilea nèi.”   
\s1 Dhèu madhenga lasi lolo ngaa dhu jꞌajꞌi ètu era padhane Lamatua Yesus  
\p
\v 11 Lodꞌo dhèu bhèni se ètu talora jꞌara era, dhèu madhenga se lèpa le asa kota. Rèngu lasi lole ngaa dhu jꞌajꞌi se mi kètu agama Yahudi sèra.  
\v 12 Hèia kètu agama Yahudi rare lii èci dènge dhèu heka adꞌa sèra, sèna ka bꞌae doi ae-ae mi dhèu jꞌaga ho ra hutu hèbꞌa.  
\v 13 Kètu agama Yahudi sèra peka, na, “Ladhe dhèu karèi miu, dhaa sèmi neꞌe: dꞌara mèda, ropa jiꞌi bhèjꞌi luu, ngeꞌa boe, na, ana madhutu Na mai manaꞌu rèti ngiꞌu aae Na.  
\v 14 Aa ladhe gubernur tadèngi, mage miu madhaꞌu, te jiꞌi ka dhu ator dènge ne.”   
\p
\v 15 Hèia dhèu madhenga se rare doi. Aa ra tao madhutu dadꞌèi kètu agama seꞌe. Nèti èèna ka, toke dꞌai sange neꞌe dhèu-dhèu Yahudi parcaya era lii lolo kapodꞌe-kabèli ne.   
\s1 Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu Na mi ana madhutu Na  
\r (Markus 16:14-18, Lukas 24:36-49, Yohanis 20:19-23, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:6-8)  
\p
\v 16 Ropa tadèngi rare lii lolo nèti dhèu bhèni seꞌe, hèia ana madhutu Yesus dhèu canguru èci, lasi paraga dènge Yesus asa propensi Galilea, ètu ledhe èci, madhutu lii moa Na.\x + \xo 28:16 \xt Mateos 26:32, Markus 14:28\x*  
\v 17 Ropa ra ladhe rèdhi Ne, ka ra pahaha iisi mi Nèngu. Masi ka sèmi èèna, te ngaa abhu kahèi dhu dꞌara ra kajari era.   
\p
\v 18 Hèia Na ara mai padètu-dètu dènge ra, ka Na lii, “Ama Lamatua pangèdꞌu le koasa mi Jaꞌa, sèna ka Jaꞌa paredha aaꞌi-aaꞌi ètu sorga, aa dènge aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne.  
\v 19 De miu lami asa mia-mia, miu hudꞌi peka-padhai ku dènge dhèu nèti suku aaꞌi-aaꞌi ra, Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa ne. Aa miu hudꞌi ajꞌa si paie-iie, ho sèna ka rèngu jꞌajꞌi ana madhutu Jaꞌa. Aa miu hudꞌi sarani si ho jꞌajꞌi mi tadha, peka na, rèngu dhu paꞌèki le dènge Ama, dènge Ana, aa dènge Roh Na dhu Mola-Mèci.\x + \xo 28:19 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:8\x*  
\v 20 Aa nori si sèna ka ra tao madhutu paredha aaꞌi-aaꞌi dhu Jaꞌa peka tèke le dènge miu. Sanèdꞌe, ee! Jaꞌa bera-bera dènge miu toke èle rai-haha ne.”