\id LUK  
\h Lukas 
\toc1 Lii Lolo Beꞌa nèti Lamatua Yesus madhutu sasuri Lukas 
\toc2 Lukas 
\toc3 Luk 
\mt2 Lii Lolo Beꞌa nèti Lamatua Yesus  
\mt2 madhutu sasuri  
\mt1 Lukas  
\c 1  
\s1 Nga tao ka Lukas suri lii lolo ne  
\p
\v 1-3 Ama Teofilus\f + \fr 1:1-3 \ft Ngara \ft \+it Teofilus\+it* madhutu lii Yunani, sasoa na, ‘dhèu dhu sue Lamatua’. Neꞌe ne, sasuri Lukas dhu uru tèka, na suri hia Teofilus. Sasuri ka dua, nuka \+it Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha\+it*.\f* dhu jaꞌa pakabꞌua.  
\p Lii mahoꞌo nèti jaꞌa.  
\p Dhèu ae dhu suri sèku le lii lolo nèti mamuri dènge sasabꞌa-laꞌa Yesus dhu jꞌajꞌi ètu talora aae jiꞌi. Rèngu suri lii lolo sèra pake lii lolo dhu parai reo nèti jiꞌi asa jiꞌi karèi nèti uru ka, dhu jiꞌi ngeꞌa nèti dhèu-dhèu dhu dètu dènge Lamatua Yesus, aa nèti dhèu leo dhu ladhe rèdhi dènge musi madha ra. Lii lolo seꞌe, lèke mola-mola dènge mamoa Ama Lamatua karèi nèti uru kèna.  
\p De jaꞌa parisa kore le toke lutu dènge beꞌa, jꞌara sèra aaꞌi-aaꞌi ra, mulai nèti jꞌajꞌajꞌi ra. Hèia jaꞌa pamaꞌète ho sèna ka suri si paie-iie ètu dꞌara sasuri neꞌe karèi nèti jꞌajꞌajꞌi ra. Dènge jꞌara ne, ama bisa meꞌa mèu ngaa dhu jꞌajꞌi le.  
\v 4 Aa ama bisa parcaya ngaa dhu dhèu lole sèra, lii dhu monya boe. Aaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi tareꞌa!   
\s1 Ana pajuu Lamatua nèti sorga peka tèke jꞌajꞌajꞌi Yohanis tuka sarani  
\p
\v 5 Jꞌajꞌajꞌi lii lolo ne sèmi neꞌe: lodꞌo dhèu aae Herodes nèdꞌu paredha ètu propensi Yudea, abhu ca dhèu, dhu ngara na Sakaria. Nèngu ne, ca dhèu ama agama Yahudi. Aa nèngu kahèi, ca dhèu nèti kaboko ama agama Abia. Dhèu èmu Sakaria, ngara na Elisabet, ca dhèu ana-èpu nèti ama agama kahèi. Te Elisabet ne, ana-èpu nèti Harun, aꞌa Musa.\x + \xo 1:5 \xt 1 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 24:10, Kalua nèti Masir 7:7\x*  
\v 6 Dua ra mamuri mola madhutu paredha dènge atora aaꞌi-aaꞌi nèti Ama Lamatua. Aa dhèu pakabꞌua si kahèi.  
\v 7 Dua ra dhu heka le, te ngaa dhu abhu boe kolo, te era ana nèti Elisabet dhu bèdho mèno.   
\p
\v 8 Ca tèka, Sakaria dènge dhèu dꞌara kaboko Abia lèke lodꞌo rèngu sabꞌa ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi ètu kota Yerusalem.  
\v 9 Madhutu atora ama agama, hudꞌi ère lot, ho reꞌa cee ka dhu maso asa Kama Mola-Mèci dhu ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ètu era èèna, dhèu ne hudꞌi pasèbu ai pake ajꞌu hèu mèngi ètu madha Ama Lamatua. Lodꞌo èèna, Sakaria lèke lot.  
\v 10 Hèia laꞌe dènge ka asa dꞌara. Nèngu dhu talora pasèbu ai ètu dꞌara Kama èèna, dhèu ae-ae dhu sabajꞌa ètu madha Èmu.  
\v 11 Cagꞌagꞌa laa, ana pajuu Ama Lamatua ca dhèu nèti sorga titu re bèka gꞌana era tunu ajꞌu hèu mèngi ne.   
\p
\v 12 Ropa ladhe nèdhi, Sakaria madhaꞌu titu kèna, ka neꞌa heka tao sèmi ngaa.  
\v 13 Te ngaa ana pajuu ne lii, aku nèngu na, “Sakaria! Baku madhaꞌu! Te Ama Lamatua tadèngi le lii manèngi-mangajꞌi èu. De bèli-camèdꞌa, dhèu èmu èu nara iisi ana mone ca dhèu. Èu hudꞌi pangare ne, Yohanis.  
\v 14 Èèna na dhèu ae karejꞌe kahèi sama-sama dènge miu, lula miu abhu ana. Bèli-camèdꞌa, ana ne pakarejꞌe dꞌara èu.  
\v 15 Koasa nèti Roh Lamatua dhu Mola-Mèci, bera-bera dènge ne, karèi nèti ina na kadꞌo nèngu era. Nèngu ne hudꞌi luri ninu dhua ara-dhua pèdꞌu. Ropa na kapai, Ama Lamatua pake ne jꞌajꞌi dhèu dhu dènge kolongara.\x + \xo 1:15 \xt Sensus 6:3\x*  
\v 16 Bèli-camèdꞌa èèna pamako nare dhèu Israꞌel ae-ae, ho ra lèpa hari asa Ama Lamatua rèngu.  
\v 17 Tatao dènge koasa na nuka sèmi Elia, ca dhèu dhu nèti lii padhai Ama Lamatua karèi uru. Nèngu ne mai uuru nèti Lamatua èdhi. Nèngu ne bisa kabèli dꞌara ina-ama, ho sue hari ana-ana ra. Aa dhèu dhu rai nèti madha Lamatua, na adꞌu si ho ra lèpa hari madhutu dadꞌèi Lamatua. Nèti sèmi èèna, nèngu tao dhèu sèna ka sadia dꞌara ra sèmi mamai Lamatua.”\x + \xo 1:17 \xt Meliaki 4:5-6\x*   
\p
\v 18 Te ngaa Sakaria karèi ana pajuu ne, aku nèngu na, “Bisa boe, sina ma?! Jaꞌa dènge dhèu èmu jaꞌa, dꞌara heka sèmi neꞌe ne! Tasamia jaꞌa bisa keꞌa, na, jꞌara se bisa jꞌajꞌi?”   
\p
\v 19 Ka ana pajuu ne dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe! Jaꞌa ne Gabriel, dhèu pajuu Ama Lamatua. Nèngu ka paleha jaꞌa mai, sèna ka peka dènge èu lii lolo dhu beꞌa ne.\x + \xo 1:19 \xt Daniel 8:16, 9:21\x*  
\v 20 Te ngaa èu moꞌo boe lèka lii padhai jaꞌa ne. De tadha dhu èu manèngi, sèmi neꞌe! Heꞌo èu èèna na sakaa, ho èu bisa heka padhai lii, nèti deo neꞌe ne, toke miu abhu ana. Pe èu mèdhi unu mu. Te ngaa dhu jaꞌa peka ne, bèli-camèdꞌa jꞌajꞌi, lèke dènge lodꞌo na.”   
\p
\v 21 Dhèu-dhèu dhu sabajꞌa ètu liꞌu sèra, bingu titu kèna, lula Sakaria tao bhodho boe.  
\v 22 Ropa na kalua mai, nèngu bisa heka padhai lii. Ka na hia tadha re kacui-aai na, heka dhèu seꞌe reꞌa, na, Lamatua hia tanila ropa nèngu ètu dꞌara Kama Mola-Mèci èèna.   
\p
\v 23 Ropa èle sasabꞌa ra, hèia Sakaria lèpa asa èmu na.  
\v 24-25 Nèbhu boe ka Elisabet dènge babia. Ka na pea dhoka ètu dꞌara èmu toke lèmi hèru. Na peka, aku nèngu na, “Koa-kio Lamatua! Lodꞌo dꞌai kèna, Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi jaꞌa. Ladhe jaꞌa ne dènge ka kolo, dhèu pamakae heka jaꞌa.”   
\s1 Ana pajuu Lamatua nèti sorga mai paraga dènge Maria  
\p
\v 26 Ropa Elisabet dènge babia dꞌai èna hèru, hèia Ama Lamatua pua ana pajuu Na nèti sorga, laꞌe asa rae cue ètu propensi Galilea, ngara na Nasaret. Ngara ana pajuu ne, Gabriel.  
\v 27 Ètu Nasaret, abhu ana bhèni ngèru ca dhèu, ngara na Maria. Nèngu ne dhèu dhu lii dꞌai le, ngara na Yusuf. Yusuf ne, ana-èpu dhèu aae Daud. Gabriel laꞌe paraga dènge Maria.\x + \xo 1:27 \xt Mateos 1:18\x*  
\v 28 Ka na padꞌelo iisi na mi ana bhèni ne, hèia na lii, peka na, “Salama, Maria, ee! Ama Lamatua dhu hagꞌe nare le èu, ho neo adꞌu jꞌara hua iia èci hia èu. Aa Nèngu bera-bera dènge èu kahèi.”   
\p
\v 29 Tadèngi nare sèmi èèna, ka Maria bingu, lula neꞌa boe sasoa nèti lii padhai ana pajuu ne.  
\v 30 Hèia ana pajuu ne tuhu hari lii padhai na, aku nèngu na,  
\q1 “Maria! Baku madhaꞌu.  
\q2 Te Ama Lamatua neo padꞌelo dꞌara hua iia Na mi èu.   
\q1
\v 31 Nèbhu heka, èu dènge babia,  
\q2 ho èèna na, èu mora iisi ana mone ca dhèu.  
\q3 Èu hudꞌi pangare Ne, \it Yesus\it*.\f + \fr 1:31 \ft Dꞌara lii Ibrani, \ft \+it Yeshua\+it* sasoa na, ‘Ama Lamatua hia mamuri mi dhèu’. ‘Yeshua’ èèna, nuka \+it Yesus\+it* madhutu lii Yunani. Ladhe kahèi ètu dꞌara \+it Mateos\+it* 1:21.\f*   
\q1
\v 32 Nèngu ne, bèli-camèdꞌa jꞌajꞌi Dhèu kapai.  
\q2 Èèna na Lamatua pangare ne, ‘Nèngu ne, Ana dꞌèlu Jaꞌa.’  
\q3 Nuka, Ana nèti Ama Lamatua dhu Dedha Risi Eele.  
\q1 Pe Ama Lamatua dedꞌe Ne, sèna ka nèdꞌu paredha,  
\q2 nuka sèmi baki Na, dhèu aae Daud.   
\q1
\v 33 Nèngu ka dhu nèdꞌu paredha taa-taa mi dhèu Israꞌel.\f + \fr 1:33 \ft Ètu lii Yunani peka na, ‘Nèngu ka dhu paredha èmu Yakob’. Sasoa na, ‘Nèngu ka dhu paredha dhèu Israꞌel.’\f*  
\q2 Te paredha Na dhu dènge boe too-lane.”\x + \xo 1:33 \xt 2 Samuel 7:12, 13, 16, Yesaya 9:7\x*   
\p
\v 34 Te ngaa Maria karèi Gabriel, peka na, “Jaꞌa ne jꞌunu kèdhi mèka dènge dhèu mone èci sa! Tasa mera mia ka jaꞌa dènge babia?”   
\p
\v 35 Hèia Gabriel dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe! Roh Lamatua dhu Mola-Mèci puru mai asa èu. Aa koasa nèti Ama Lamatua dhu Dedha Risi Eele, èèna na mai sarimu nare èu. Dènge jꞌara neꞌe, Ana dhu bèli-camèdꞌa èu more iisi èèna, tareꞌa-reꞌa mola-mèci, lula Nèngu èèna, Ana Ama Lamatua.   
\p
\v 36 Baku malaa! Te aꞌari èu ca dhèu, ngara na Elisabet, dènge le babia kahèi. Dhèu peka na, nèngu èèna bisa heka nara iisi, lula nèngu dhu heka le. Te ngaa limuri ne, nèngu dènge babia èna hèru kèna.  
\v 37 Te bagi Ama Lamatua, aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌi!”\x + \xo 1:37 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 18:14\x*   
\p
\v 38 Ka Maria dhaa, peka na, “Beꞌa. Jaꞌa ne ènu Ama Lamatua. Hudꞌi laa aaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi madhutu sèmi lii èu èèna ka. Jaꞌa keꞌa dhoka madhutu dadꞌèi Lamatua di.”  
\p Èle ka ana pajuu nèti sorga ne lèpa, tèke eele Maria.   
\s1 Maria laꞌe ngadꞌo Elisabet  
\p
\v 39-40 Èle pèri-pèri lodꞌo, hèia Maria pakèdꞌi nèti Nasaret, laꞌe lai-lai asa rae Sakaria, ètu ledhe-ledhe propensi Yudea. Dꞌai nèi, laꞌe dènge ka asa dꞌara èmu Sakaria. Ka na hia lii mahoꞌo mi Elisabet.   
\p
\v 41 Ropa Elisabet tadèngi lii mahoꞌo nèti Maria, hèia ana ètu dꞌara kabake Elisabet pasèja. Aa Roh Lamatua dhu Mola-Mèci, maso sa Elisabet.  
\v 42 Ka Elisabet paꞌoo, peka na, “Maria! Bèli-camèdꞌa dhèu dedꞌe padedha-dedha kolongara èu, risi nèti dhèu bhèni aaꞌi-aaꞌi ra ètu rai-haha ne! Èèna na dhèu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌoke padedha-dedha kahèi Ana dhu èu kadꞌo èèna.  
\v 43 Ra pakabꞌua jaꞌa kahèi, lula ina nèti Lamatua jaꞌa mai pangadꞌo dènge jaꞌa.  
\v 44 Ropa èu mèti lii mahoꞌo mi dedha jaꞌa, cagꞌagꞌa laa ana dhu jaꞌa kadꞌo ne pasèja ètu dꞌara kabake jaꞌa, lula karae.  
\v 45 Ama Lamatua padꞌelo le dꞌara hua iia Na mi èu, lula èu ne parcaya, peka na, Nèngu tao madhutu lii dhu Na moa tèke.”   
\s1 Maria koa-kio kolongara Ama Lamatua  
\p
\v 46 Maria bhoka hèbꞌa, peka na,  
\q1 “Nèti dꞌara iiki jaꞌa,  
\q2 jaꞌa dedꞌe padedha-dedha Lamatua!   
\q1
\v 47 Dꞌara jaꞌa karejꞌe-karae,  
\q2 lula Ama Lamatua hia jaꞌa mamuri!   
\q1
\v 48 Nèngu ne tao le madha-dhilu mi jaꞌa,  
\q2 nuka ana pua-paleha Na dhu dènge boe kabꞌua ne.  
\q1 Karèi nèti deo neꞌe, dhèu aaꞌi-aaꞌi ngee na, jaꞌa ne,  
\q2 bhèni dhu kalua mèngi titu kèna,\x + \xo 1:48 \xt 1 Samuel 1:11\x*   
\q1
\v 49 lula Lamatua tao jꞌara malaa mi dedha jaꞌa.  
\q2 Nèngu ne, dhu Koasa Dedha Risi aa dhu Mola-Mèci Risi.   
\q1
\v 50 Ama Lamatua loe boe padꞌelo sasue Na mi dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu pakabꞌua aa dhu pahaha iisi ra mi Nèngu,  
\q2 nèti lai ana-lai èpu.   
\q1
\v 51 Na pake koasa Na,  
\q2 sèna ka tao pakaco dhèu-dhèu dhu padedha iisi sèra.   
\q1
\v 52 Na pamanahu dhèu aae-dhèu kapai dhu rèdꞌu koasa,  
\q2 lula ra padedha iisi.  
\q3 Te ngaa Na jꞌoka padedha-dedha dhèu-dhèu dhu pahaha iisi.\x + \xo 1:52 \xt Ayub 5:11, 12:19\x*   
\q1
\v 53 Na pangaꞌa dhèu dhu manganga toke bècu,  
\q2 te ngaa Na babège-lalèta dhèu-dhèu kaja  
\q3 ho lasi dènge ai hua daꞌu-daꞌu.   
\q1
\v 54 Na soru-bara dhèu Israꞌel Na,  
\q2 dènge loe boe padꞌelo sasue Na mi rèngu.   
\q1
\v 55 Uru èèna, Na paꞌèki tèke le lii pajaji dènge bèi-baki èdhi,  
\q2 nuka baki Abraham dènge ana-èpu na aaꞌi-aaꞌi ra.  
\q3 Dꞌai sange neꞌe, lii pajaji èèna paꞌèki mèno.”\x + \xo 1:55 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 17:7, 1 Samuel 2:1-10\x*   
\p
\v 56 Hèia Maria pea dènge Elisabet toke tèlu hèru, heka lèpa asa èmu na ètu Nasaret.   
\s1 Elisabet nara iisi Yohanis  
\p
\v 57 Ropa dꞌai hèru, ka Elisabet nara iisi ana mone ca dhèu.  
\v 58 Lii neꞌe, ra palolo dꞌai aꞌari na dènge rae lesa, aku rèngu na, Ama Lamatua padꞌelo le dꞌara hua iia Na, ka Na hia Elisabet ana mone ca dhèu. Hèia rèngu aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe kahèi.   
\p
\v 59 Lodꞌo ana ne dꞌai aru lodꞌo, ka ra suna ne, madhutu atora dhèu Yahudi. Ra neo pangare ana ne, Sakaria, madhutu ngara ama na.\x + \xo 1:59 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 12:3\x*  
\v 60 Te ngaa ina na bꞌala ra, aku nèngu na, “Aadꞌo sèmi èèna! Ngara na hudꞌi Yohanis ku!”   
\p
\v 61 Te ngaa ra bꞌala ne, “Nga tao ka pili ngara Yohanis? Nèti aꞌari miu, ca dhèu sa dhu ngara dhae, sèmi mèka èèna!”  
\v 62 Ka ra senen ho karèi Sakaria, sèna ka neo pangare ana ne ngara na ngaa.   
\p
\v 63 Hèia Sakaria senen ho manèngi lei. Ra hia ne lei, ka na suri peka na, “Ngara na Yohanis!” Ka dhèu aaꞌi-aaꞌi malaa titu kèna.   
\p
\v 64 Cagꞌagꞌa laa, heꞌo na dhu sakaa mèno èèna, mako dènge ka. Ka na koa-kio kolongara Ama Lamatua.  
\v 65 Hèia dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu pea padètu ètu sèra sa, madhaꞌu dènge malaa. Ka lii neꞌe mulai ra palolo nèti hèbꞌa sa hèbꞌa, toke dhèu-dhèu ètu ledhe-ledhe ètu propensi Yudea reꞌa aaꞌi kahèi.  
\v 66 Dhèu-dhèu dhu tadèngi lii lolo èèna, ra pangee, peka na, “Tatu koasa nèti Lamatua bera-bera dènge ana ne. Bèli-camèdꞌa, ladhe na kapai mai, na jꞌajꞌi dhèu sèmi mia, oo?”   
\s1 Sakaria koa-kio kolongara Ama Lamatua  
\p
\v 67 Èle ka, Roh Lamatua dhu Mola-Mèci maso asa Sakaria. Ka na padhai lii, peka na,   
\q1
\v 68 “Koa-kio Ama Lamatua dhèu Israꞌel!  
\q2 Te Na mai le ho sui nare dhèu unu Na,  
\q3 sèna ka rèngu baku jꞌajꞌi sèmi ènu sa.   
\q1
\v 69 Lamatua dedꞌe le ca Dhèu dhu koasa Na kapai titu kèna,  
\q2 ho hia èdhi mamuri.  
\q3 Nèngu ne, ana-èpu dhèu aae Daud.   
\q1
\v 70 Lamatua moa mema, karèi nèti uru ka,  
\q2 re dhèu dhu majꞌèni rèti lii padhai Na.   
\q1
\v 71 Limuri ne Na neo patabuli èdhi  
\q2 nèti musu-musu èdhi,  
\q2 aa nèti dhèu dhu dꞌara pèdꞌa dènge èdhi.   
\q1
\v 72-73 Na padꞌelo dꞌara hua iia Na mi bèi-baki èdhi,  
\q2 lula Na sanèdꞌe taruu lii pajaji Na mi rèngu,  
\q3 dhu Na paꞌèki dènge baki Abraham.   
\q1
\v 74 Na patabuli le èdhi nèti musu-musu èdhi,  
\q2 sèna ka ta pahaha iisi mi Nèngu,  
\q3 dhu dènge heka dꞌara madhaꞌu.   
\q1
\v 75 Na patalale le èdhi,  
\q2 sèna ka èdhi bisa mamuri mola-mèci dènge beꞌa taa-taa, ètu katanga madha Na.   
\q1
\v 76 Yohanis, ee! Èu ne, ana jaꞌa.  
\q2 Bèli-camèdꞌa dhèu tadhe èu, na, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua dhu Dedha Risi aaꞌi.  
\q1 Èèna na, lamu peka-padhai dènge dhèu,  
\q2 sèna ka ra pakabhèle kacui-aai ra ho soru mamai Lamatua.\x + \xo 1:76 \xt Meliaki 3:1\x*   
\q1
\v 77 Bèli-camèdꞌa, lamu pajꞌujꞌu jꞌara hia mi dhèu unu Lamatua,  
\q2 sèna ka reꞌa, na, Ama Lamatua hia mamuri mi rèngu,  
\q3 lula Nèngu ka dhu saku eele sasala-sasigo ra.   
\q1
\v 78-79 Lula dꞌara Lamatua taleo aa rasa kasia mi dedha èdhi,  
\q2 nèti èèna ka, Na hia èdhi taa-tebho dhu hiu,  
\q3 nuka sèmi lodꞌo hiu nèti saraa dhu hiu.  
\q1 Èdhi dhu mamuri ètu dꞌara maroga,  
\q2 aa èdhi dhu pea dènge dꞌara madhaꞌu ètu sanabhu mamadhe,  
\q3 lula pabeꞌa mèka dènge Lamatua,  
\q2 bèli-camèdꞌa abhu saraa ho lere èdhi asa jꞌara dhu nèti mera-milu.”\x + \xo 1:78-79 \xt Yesaya 9:2\x*   
\p
\v 80 Ka Yohanis asa kapai noo-noo. Aa Roh Lamatua paꞌèra ne. Na kapai mai, hèia laꞌe pea ka ètu dꞌara mamoo, toke dꞌai lodꞌo na pakako sasabꞌa mi dhèu Israꞌel sèra.   
\c 2  
\s1 Maria nara iisi Lamatua Yesus  
\r (Mateos 1:18-25)  
\p
\v 1-2 Ca tèka, ètu dꞌara Kirenius jꞌajꞌi gubernur ètu Siria, dhèu aae kapai Agustus, hia paredha, dhu peka na, “Dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu paredha Roma, hudꞌi lèpa asa rae èta-èsu ra ho madhutu sensus!” Èèna heka hiu-lai kèna, dhèu paredha Roma ige ana kabarai na.  
\v 3 Ka dhèu aaꞌi-aaꞌi lèpa asa rai èta-èsu ra, sèna ka madhutu sensus.   
\p
\v 4-5 Lodꞌo èèna, Yusuf pea ètu rae Nasaret, ètu propensi Galilea. Nèngu dhu lii dꞌai ana bhèni ca dhèu, ngara na Maria, dhu dènge le babia. Yusuf ne, ana-èpu nèti dhèu aae Daud. Ka nèngu hudꞌi lèpa ku asa kota Daud, nuka Betlehem ètu propensi Yudea, sèna ka madhutu sensus.  
\p Nèti èèna ka, dua ra lasi asa kota Betlehem.  
\v 6 Ropa dua ra ètu nèi, Maria dꞌai lodꞌo nara iisi.  
\v 7 Te ngaa ètu èèna, dua ra abhu boe kama ètu dꞌara losmen. Nèti èèna ka, dua ra maso lasi asa dꞌara oka badha. Hèia Maria nara iisi Ana uuru, mone ca dhèu. Ka pasigꞌi Ne dènge kahaꞌi bèla, aa pajꞌunu ètu dꞌara karabꞌa, era badha raꞌa-rinu.   
\s1 Ama Lamatua peka dènge ana madhenge badha  
\p
\v 8 Mèda èèna, abhu ana madhenga badha dhèu pèri-pèri dhu beke madhenge kahibꞌi-kalèbho ètu dꞌara padꞌa ètu liꞌu kota.   
\p
\v 9 Kacaꞌa laa, rèngu rèdhi ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga. Hèia saraa Lamatua rai-reo nare rèngu, ka ra madhaꞌu bia.  
\v 10 Te ngaa ana pajuu ne peka,  
\q1 “Baku madhaꞌu! Nanene pabeꞌa-beꞌa! Te jaꞌa ne mai ho peka lii lolo beꞌa èci hia miu. Cee dhu tadèngi lii neꞌe, tatu rèngu karejꞌe.   
\q1
\v 11 Lii lolo beꞌa ne, sèmi neꞌe ka:  
\q2 Deo neꞌe, ca dhèu ina nara iisi le Kristus ètu Betlehem, nuka kota dhèu aae Daud.  
\q3 Kristus neꞌe ka dhu Ama Lamatua pajaji tèke le karèi nèti uru ka.  
\q2 Lamatua hia Na mai, sèna ka Na patabuli dhèu nèti koasa sasala-sasigo ra.  
\q2 Nèngu neꞌe, èèna na dhèu paroa Na, ‘Lamatua’!   
\q1
\v 12 Pe miu tadhe Ne sèmi neꞌe ka: miu paraga dènge Ana rara iisi hiu ca dhèu dhu pahutu dènge sigꞌi. Ra pajꞌunu Ne ètu dꞌara karabꞌa.”   
\p
\v 13 Ropa na padhai lii nare, hèia cagꞌagꞌa laa, ana pajuu Ama Lamatua ae-ae mai nèti sorga. Ka ra paꞌèci dènge ne. Hèia ra koa-kio kolongara Ama Lamatua dènge lii sodꞌa, peka na,   
\q1
\v 14 “Jiꞌi dedꞌe padedha-dedha kolongara Ama Lamatua!  
\q2 Nèngu dhu nèdꞌu paredha ètu dedha-liru dhu dedha risi.  
\q1 Ama Lamatua neo hia dame dènge mera-milu mi dhèu rai-haha,  
\q2 dhu pakarejꞌe dꞌara Na!”   
\p
\v 15 Èle ka, ana pajuu se lèpa hari asa sorga. Hèia ana madhenga badha se padhai lii, peka na, “Mai lati ku asa Betlehem, ho ladhe ku Ana nèi! Te Lamatua paꞌadhu le lii ne hia èdhi.”   
\p
\v 16 Hèia lasi ka lai-lai asa Betlehem. Ka rèngu paraga Maria dènge Yusuf. Aa ladhe rèdhi kahèi Ana dhu heka rara iisi, dhu bhèjꞌi ètu dꞌara karabꞌa.   
\p
\v 17 Ropa rèngu rèdhi Ana ne, hèia ra lolo, peka na, “Deo na ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga dhu peka le dènge jiꞌi, lula-nèti Ana neꞌe ne!” Ka ra lolo aaꞌi-aaꞌi toke èle.   
\p
\v 18 Dhèu aaꞌi-aaꞌi malaa-maloha, tadèngi lii lolo ana madhenga badha se.  
\v 19 Te ngaa Maria tèke ka ètu dꞌara na, aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi le. Aa na pangee mau-mau, ho neo neꞌa sasoa na tasa mera mia.  
\v 20 Èle ka, ana madhenga badha se lèpa hari asa era kahibꞌi-kalèbho ra. Hèia ra dedꞌe padedha-dedha kolongara Ama Lamatua. Ra manèngi makasi mi Lamatua, lula dhu rèngu tadèngi aa rèdhi dènge musi madha ra, lèke tareꞌa-reꞌa sèmi ngaa dhu ana pajuu Ama Lamatua peka sèra.   
\s1 Ana iiki ne, ra pangare Na, \it Yesus\it*  
\p
\v 21 Ropa Ana iiki ne dꞌai aru lodꞌo, ka ra suna Ne madhutu atora Musa. Hèia ama dènge ina Na pangare Ne, ‘Yesus’. Ngara ne, ngara dhu ana pajuu nèti sorga peka le dènge rèngu, lodꞌo ina Na dènge mèka babia.\x + \xo 2:21 \xt Lukas 1:31, Atora nèti Ama-ama Agama 12:3\x*   
\s1 Rèti Ana iiki ne, asa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi  
\p
\v 22 Atora èci nèti baki Musa peka na, bhèni dhu rara iisi rare, dꞌai èpa nguru lodꞌo hudꞌi madhutu ku adꞌa, pamèu iisi ra ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Dènge jꞌara neꞌe, rèngu bisa maso sèmi biasa asa dꞌara èmu sabajꞌa. Nèti èèna ka, Yusuf dènge Maria lasi asa kota Yerusalem, sèna ka tao madhutu adꞌa. Lasi rèti dènge Ana iiki èèna asa dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, ho saraka Ne, sèna ka jꞌajꞌi unu Lamatua.\x + \xo 2:22 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 12:1-8\x*  
\v 23 Rèngu madhutu atora Lamatua dhu peka na, “Bhèni dhu nara iisi ana mone uuru, nèngu hudꞌi saraka ana ne jꞌajꞌi unu Lamatua.”\x + \xo 2:23 \xt Kalua nèti Masir 13:2,12\x*  
\v 24 Madhutu atora Lamatua, ladhe saraka ana èèna mi Lamatua, ina-ama hudꞌi hia ku koro iia ca pasa, do koro jꞌaha ngèru dua ngiꞌu. Nèti èèna ka, Yusuf dènge Maria tao madhutu atora èèna.\x + \xo 2:24 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 12:6-8\x*   
\s1 Baki Simeon peka na, Ana iiki dhu ngara Na Yesus èèna, nuka Kristus, dhu Ama Lamatua jaji tèka le  
\p
\v 25-26 Taa èèna, abhu mone heka ca dhèu ngara na Simeon, dhu pea ètu kota Yerusalem. Nèngu ne dhèu dꞌara mola, aa dꞌèi Lamatua. Roh Lamatua dhu Mola-Mèci peka le dènge ne, na, nèngu hudꞌi nèdhi ku Kristus, heka na madhe kèna. Kristus èèna ka, dhu bèli-camèdꞌa hia mamuri mi dhèu Israꞌel.   
\p
\v 27 Lodꞌo èèna, Roh Lamatua lere Simeon laꞌe asa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Lodꞌo èèna kahèi, ina-ama Yesus rèti Ne, ho saraka jꞌajꞌi unu Lamatua.  
\v 28 Ropa ladhe nèdhi Ana ne, ka Simeon saꞌu nare Ne, hèia na koa-kio kolongara Ama Lamatua, aku nèngu na,   
\q1
\v 29 “Koa-kio kolongara Lamatua!  
\q2 Lamatua tao le madhutu lii pajaji Na mi dedha jaꞌa.  
\q1 De neꞌe ne Lamatua bisa le patabuli jaꞌa,  
\q2 sèna ka jaꞌa madhe dènge mera-milu,   
\q1
\v 30 te jaꞌa kèdhi le Dhèu dhu Lamatua pua mai,  
\q2 ho patabuli jiꞌi nèti koasa sasala-sasigo jiꞌi!   
\q1
\v 31 Lamatua neo pake Ana neꞌe,  
\q2 sèna ka hia mamuri mi suku aaꞌi-aaꞌi.   
\q1
\v 32 Nèngu nuka sèmi saraa,  
\q2 dhu pakabꞌua suku-suku Israꞌel, dhèu Lamatua sèra.  
\q2 Nèngu kahèi èci èèna ka dènge saraa,  
\q2 dhu padꞌelo jꞌara Lamatua,  
\q3 pala mi suku-suku leo kahèi.”\x + \xo 2:32 \xt Yesaya 42:6, 49:6, 52:10\x*   
\p
\v 33 Ropa tadèngi sèmi èèna, hèia Yusuf dènge Maria malaa lula lii padhai dhu Simeon peka lula-nèti Ana rèngu ne.  
\v 34 Èle ka Simeon padhai lii hia si mèngi-nale. Hèia na peka dènge Maria, aku nèngu na, “Ina Yesus! Bèli-camèdꞌa dhèu ae ètu Israꞌel tule eele Ana èu ne. Te ngaa tatao rèngu mi dedha Nèngu ne, èèna na pamanahu hari rèngu. Ana neꞌe, bèli-camèdꞌa pakarejꞌe dꞌara dhèu ae kahèi.  
\v 35 Dènge jꞌara èèna, Lamatua bhoke patalele dꞌara dhèu. Te ngaa èu, Maria, pe mu paraga dènge jꞌajꞌèra ae-ae, nuka sèmi samala dhu lose adhe-usu èu.”   
\s1 Bèi Hana manèngi makasi mi Ama Lamatua, lula Yesus  
\p
\v 36-37 Ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, abhu kahèi bhèni heka ca dhèu, ngara na Hana. Umur na, aru nguru èpa tèu kèna. Ngara ama na Fanuel, nèti suku Aser. Na leo-èmu pidhu tèu, ka dhèu èmu na madhe. Hana ne, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua. Nèngu loe boe sabajꞌa dènge puasa ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, ho pahaha iisi mi Ama Lamatua mèda-mèu.   
\p
\v 38 Lodꞌo Simeon padhai lii dènge Yusuf dènge Maria era, hèia Hana mai padètu-dètu. Ka nanene si padhai lii, hèia na koa-kio kolongara Ama Lamatua. Ka na padhai lii lula-nèti Yesus mi dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu tatae mamai Dhèu Aae dhu Lamatua lii dhu moa tèke neo pua mai, sèna ka patabuli dhèu Israꞌel.   
\s1 Ina-ama dènge Ana ne lèpa asa rae Nasaret  
\p
\v 39 Ropa Yusuf dènge Maria tao le madhutu atora nèti baki Musa ètu kota Yerusalem, ka ra lèpa asa rae Nasaret, ètu propensi Galilea.\x + \xo 2:39 \xt Mateos 2:23\x*  
\v 40 Ka Yesus asa kapai, asa èra, asa dꞌèlu-mèu dènge neꞌa madha jꞌara ae-ae. Aa Ama Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi Yesus kahèi.   
\s1 Lodꞌo Yesus ana iiki era, laꞌe dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi  
\p
\v 41 Yusuf dènge Maria dhu tema le, tèu mai-tèu mai lasi asa kota Yerusalem ho madhutu kalela Paska ètu nèi.\x + \xo 2:41 \xt Kalua nèti Masir 12:1-27, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 16:1-8\x*  
\v 42 Ca tèka, ropa umur Yesus canguru dua tèu, hèia laꞌe palere dènge ina-ama Na asa Yerusalem, lasi raꞌa kalela Paska sèmi biasa.  
\v 43-44 Lodꞌo èle Paska, Yusuf dènge Maria mulai lèpa lasi asa Nasaret palere-lere dènge dhèu ae dhu lèpa asa Galilea. Te ngaa rèngu reꞌa boe, na, Yesus ètu Yerusalem era. Ra pangee, na, Nèngu palere dènge mone aanga-angalai Na. Te ngaa ropa dꞌai lodꞌo nihia, Yusuf dènge Maria rèdhi boe Ne. Ka dua ra mulai patangi-tenge kèna. Lasi pakarèi mi aꞌari ra, aa mone aanga-angalai ra.  
\v 45 Lula rage boe Ne, hèia dua ra lèpa hari sa Yerusalem, lasi tenge Ne ètu nèi.   
\p
\v 46 Dꞌai nèi, ra patangi-tenge Ne toke tèlu lodꞌo kateme, heka paraga dènge Ne kèna, ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Nèngu dhu madhèdi padhue-padhai dènge mese agama Yahudi sèra.  
\v 47 Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu nanene lii dhaa Na, malaa-maloha, lula Nèngu tareꞌa-reꞌa neꞌa mèu isi Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, aa Na neꞌa dhaa lii karèi dènge mola.  
\v 48 Rèdhi sèmi èèna ka, ina-ama Na malaa kahèi. Hèia ina Na lii, aku nèngu na, “Yesus! Nga tao ka Èu pajꞌèra jiꞌi sèmi neꞌe? Ama Mu dènge jaꞌa patangi-tenge Èu heo dꞌèlu!”   
\p
\v 49 Te ngaa Yesus dhaa, peka na, “Nga tao ka ina dènge ama pajꞌèra iisi tenge Jaꞌa? Meꞌa, si? Jaꞌa dènge urusan ètu Èmu Ama Ku.”  
\v 50 Te ngaa rèngu reꞌa rare boe sasoa lii Na.   
\p
\v 51 Hèia aaꞌi-aaꞌi ra lèpa asa Nasaret. Ka Yesus madhutu kahèi dadꞌèi ina dènge ama Na. Ka ina Na tèke aaꞌi-aaꞌi seꞌe ètu dꞌara na.  
\v 52 Hèia Yesus asa tabha kapai, asa tabha dꞌèlu-mèu, asa pakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua, dènge dhèu rai-haha asa tabha dꞌèi Ne.\x + \xo 2:52 \xt 1 Samuel 2:26, Lii Hini 3:4\x*   
\c 3  
\s1 Yohanis tuka sarani pakako sasabꞌa-laꞌa na  
\r (Mateos 3:1-12, Markus 1:1-8, Yohanis 1:19-28)  
\p
\v 1-2 Taa èèna, Tiberius jꞌajꞌi dhèu aae kapai dhu nèdꞌu paredha ètu Roma, canguru lèmi tèu kèna. Pontius Pilatus jꞌajꞌi gubernur ètu propensi Yudea. Herodes jꞌajꞌi gubernur ètu propensi Galilea. Aꞌa Herodes ka Pelipus, jꞌajꞌi gubernur ètu propensi Iturea dènge propensi Trakonitis. Aa Lisanias jꞌajꞌi gubernur ètu propensi Abilene.\f + \fr 3:1-2 \ft Dhèu paredha Roma pake dhèu Yahudi ca dhèu, ngara na \ft \+it Yosefus\+it*, sèna ka suri jꞌajꞌajꞌi Israꞌel ètu dꞌara taa neꞌe. Nèngu suri kahèi lula-nèti dhèu dhu rèdꞌu paredha dènge aꞌari ra. Nèti èèna ka, èdhi teꞌa, na, Herodes ne, ngara leo nèti \+it Herodes Antipas\+it*. Ama na, nuka \+it Herodes Kapai\+it* (Mateos 2:1-22, Lukas 1:5). \+it Pelipus\+it* ètu neꞌe, nuka aꞌa nèti Herodes Antipas. Ama Pelipus, nuka Herodes Kapai; ina na, ngara na Kleopatra nèti Yerusalem. Pelipus ne, leo dènge Salome, nuka ana Herodias. Ètu pasal tèlu ayat canguru ceo (3:19), abhu \+it Pelipus\+it* dhu leo. Nèngu ne, ari nèti Herodes Antipas. Ama na, nuka Herodes Kapai èèna kahèi; te ngaa ina na, ngara na Mariamne. Pelipus ne, leo dènge Herodias. Ana ra, ana bhèni, ngara na Salome. Te ngaa aꞌa na, nuka Herodes Antipas, parame nare dhèu èmu nèngu. (Mateos 14:3, Markus 6:17, Lukas 3:19).\f*  
\p Taa èèna kahèi Hanas dènge Kayafas, dhu jꞌajꞌi kètu kapai risi agama Yahudi ètu kota Yerusalem.  
\p Lodꞌo èèna, Yohanis, ana Sakaria, dhu pea ètu era kajꞌèu nèti rae. Ètu era neꞌe, Lamatua pangèdꞌu ne lii.  
\v 3 Ropa tadèngi nare, hèia Yohanis laꞌe asa dꞌara rae dhu dètu dènge loko Yarden, ho peka dènge dhèu-dhèu ètu sèra, aku nèngu na, “Miu hudꞌi ele-hoꞌa ku, aa tèke eele sasala-sasigo miu aaꞌi-aaꞌi, sèna ka Ama Lamatua saku eele sasala sèra. Èle èèna, miu sarani uuru ku, sèna ka jꞌajꞌi mi tadha, peka na, miu pabeꞌa le dènge Lamatua.”   
\p
\v 4 Uru-uru sèra, baki Yesaya, dhèu nèti lii padhai Lamatua, suri tèke le lula-nèti Yohanis ne, peka na,  
\q1 “Abhu dhèu dhu ètu dꞌara mamoo, paꞌoo, peka na:  
\q2 ‘Dhèu aaꞌi-aaꞌi paꞌèra, sèna ka tao paie-iie jꞌara, ho sèmi mamai Lamatua!  
\q2 Pamola jꞌara sèna ka lami soru Ne.   
\q1
\v 5 Dhènu pamera era kajèlo aaꞌi-aaꞌi.  
\q1 Tao pamera-mera ledhe aaꞌi-aaꞌi.  
\q2 Tao pamola jꞌara dhu koe-kalèko,  
\q2 tao pamilu jꞌara dhu ako kabhuku.   
\q1
\v 6 Sèna ka dhèu nèti suku aaꞌi-aaꞌi ra  
\q2 bisa reꞌa, na, Ama Lamatua neo pakajꞌèu dhèu  
\q3 nèti sasala-sasigo ra.’ ”\x + \xo 3:6 \xt Yesaya 40:3-5\x*   
\p
\v 7 Dhèu ae mai nèti mia-mia, manèngi ho Yohanis sarani si. Te ngaa na jèke si, peka na, “Miu se dhèu kapodꞌe-kabèli! Miu èci èèna ka mege dhu dènge raco! Mage miu pangee na miu bisa pakajꞌèu nèti hahuku Lamatua, sadꞌi dhoka ele-hoꞌa di! Aadꞌo! Nèbhu heka Lamatua huku dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu tareꞌa-reꞌa ele boe hoꞌa.\x + \xo 3:7 \xt Mateos 12:34, 23:33\x*  
\v 8 Mage miu pangee na, ‘Jaꞌa ne lèke boe huku, lula jaꞌa ana-èpu baki Abraham.’ Abhu ètu mia sèmi èèna? Jꞌajꞌi ana-èpu Abraham bisa boe tao miu jꞌajꞌi dhèu mola-mèci. Lamatua bisa tao hadhu se, sèna ka jꞌajꞌi ana-èpu Abraham. Jaꞌa peka kèna! Padꞌelo ètu dꞌara mamuri miu, dhu peka na, miu tèke eele le sasala-sasigo miu, aa mai ho madhutu Lamatua.\x + \xo 3:8 \xt Yohanis 8:33\x*  
\v 9 Miu hudꞌi tao ku jꞌara beꞌa. Ladhe aadꞌo, na, hahuku Lamatua dhu bia, bèbhe mai lèke miu, nuka sèmi dhèu pake kataka ho patue ajꞌu nèti amo na. Nuka sèmi èèna ka! Ajꞌu dènge boe guna, ladhe hua-hela na nèti boe babeꞌa! De beꞌa risi patue ne, aa core eele asa dꞌara ai laꞌe.”\x + \xo 3:9 \xt Mateos 7:19\x*   
\p
\v 10 Hèia dhèu ae karèi Yohanis, “Ladhe sèmi èèna, jiꞌi se tasamia?”   
\p
\v 11 Ka na dhaa, peka na, “Ladhe èu dènge kodho dua bèla, hia èci sa dhèu dhu dènge boe kodho. Aa ladhe èu dènge ngangaꞌa, bagi hia dhèu dhu dènge boe ngangaꞌa.”   
\p
\v 12 Hèia dhèu roro bea mai manèngi kahèi, sèna ka Yohanis sarani si. Ka ra karèi, peka na, “Ama mese! Jiꞌi se hudꞌi tao sèmi ngaa ku?”\x + \xo 3:12 \xt Lukas 7:29\x*   
\p
\v 13 Ka na dhaa, “Miu se dꞌèi kapodꞌe-kabèli. De nèti deo neꞌe, miu hudꞌi sabꞌa ku dènge mola. Baku roro bea risi nèti atora paredha. Hudꞌi laa kabarai bꞌae madhutu atora na.”   
\p
\v 14 Abhu kahèi sordadꞌu pèri-pèri ètu sèra. Ra karèi, na, “Jiꞌi se hudꞌi tao ku sèmi ngaa?”  
\p Hèia Yohanis bꞌala, peka na, “Baku parama doi-dhari dhèu madhutu dadꞌèi miu. Aa baku galaa leli dhèu. Ladhe sèmi mere gaji, miu hudꞌi manèngi makasi mi Lamatua, aa rasa dꞌai le dènge gaji èèna.”   
\p
\v 15 Ropa ra tadèngi rare, dhèu se mulai pagagai aa pakaꞌuu èci dènge èci, peka na, “Eeh! Tao-tao Yohanis ne, Kristus, dhu Lamatua peka karèi nèti uru ka, neo hia mai èèna!”   
\p
\v 16 Te ngaa Yohanis bꞌala si, peka na, “Nanene paie! Bèli-camèdꞌa, Dhèu èci mai dhu kapai risi nèti jaꞌa. Masi ka jꞌajꞌi ana pua-paleha Na, jaꞌa ne bisa boe sa hèi.\f + \fr 3:16 \ft Sasuri lii Yunani dhu uru-uru sèra, peka na, ‘Neo lècu dhari salapa Na hèi, jaꞌa nia boe.’ Sasoa na, Yohanis ne dhèu haha seli, de masi ka jꞌajꞌi dhèu pajuu nèti Lamatua Yesus, lèke boe sa hèi.\f* Jaꞌa ne sarani miu dhoka pake èi di, te ngaa bèli-camèdꞌa Na tao risi eele nèti jaꞌa, te Na papènu dꞌara miu dènge Roh Lamatua dhu Mola-Mèci. Aa Na pamèu dꞌara miu nuka sèmi dhèu pake ai ho tunu maruru.  
\v 17 Na huku dhèu dhu adꞌu-ue sasala, tao si cakaraa dhèu sabꞌa oka, dhu patiri are ho ngèlu tiu eele kètu na. Èle ku, heka soli are dhu mèu asa dꞌara soka, aa kètu dènge kajꞌalu are sèra, tunu pakèpu si. Nuka sèmi èèna kahèi, bèli-camèdꞌa Kristus huku dhèu dhu adꞌu-ue sasala, dènge jꞌara pèci si asa dꞌara ai dhu heo robhe-robhe dhu madhe nèdhi boe.”   
\p
\v 18 Dènge jꞌara neꞌe Yohanis pasanèdꞌe dhèu nèti rupa-rupa madha jꞌara, aa lole dènge ra Lii Lolo Beꞌa Lamatua.   
\p
\v 19-20 Taa èèna, Yohanis padhai lii pahuni heka, jꞌara-jꞌara dhu Herodes adꞌu-ue. Lii langu Herodes nuka sèmi neꞌe ka: Herodes ne, gubernur ètu propensi Galilea. Sasala na udhu sèmi kadhèna hèru hadhu sa. Sasala na èci ka, parame nare Herodias, dhèu èmu ari na, masi ka ari na mamuri era, dhu dhae paꞌia mèka. Jꞌara mamuri Herodes sèmi neꞌe, ka Yohanis kai dènge madha na, toke Herodes nasa dènge ne. Nèti èèna ka, Herodes kèpe ne, hèia pamaso asa dꞌara èmu bèdho.\f + \fr 3:19-20 \ft Baca catatan kaki ètu Lukas 3:1-2. Ladhe kahèi ètu Mateos 14:3-4, Markus 6:17-18.\f*   
\s1 Yohanis sarani Lamatua Yesus  
\r (Mateos 3:13-17, Markus 1:9-11)  
\p
\v 21 Uru èèna, lodꞌo dhu ra kèpe mèka Yohanis ne, nèngu sarani dhèu ae le. Aa na sarani Yesus kahèi. Sarani èle, ka Yesus sabajꞌa, kabèdhi laa, liru bhoka eele.  
\v 22 Hèia Roh Lamatua dhu Mola-Mèci puru mai sa Yesus. Roh ne rupa na sèmi koro jꞌaha sa. Hèia lii nèti dedha-liru peka na,  
\q1 “Èu ne, Ana pasue Jaꞌa.  
\q2 Èu ne, loe boe pakarejꞌe dꞌara Jaꞌa.”\x + \xo 3:22 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 22:2, Lii Sodꞌa Koa-Kio 2:7, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, Markus 1:11, Lukas 9:35\x*   
\s1 Bèi-baki Lamatua Yesus madhutu nèti bèi-baki Yusuf  
\r (Mateos 1:1-17)  
\p
\v 23 Lodꞌo Yesus mulai lole dènge dhèu jꞌara mamuri Lamatua, umur Na pe dꞌai tèlu nguru tèu sa. Dhèu tadhe Yesus ne, Ana nèti Yusuf. Bèi-baki Yusuf sèmi neꞌe:  
\q2 Yusuf, ama na, Eli.   
\q2
\v 24 Eli, ama na, Matat.  
\q2 Matat, ama na, Lewi.  
\q2 Lewi, ama na Melki.  
\q2 Melki, ama na, Yanai.  
\q2 Yanai, ama na, Yusuf.   
\q2
\v 25 Yusuf, ama na, Matatias.  
\q2 Matatias, ama na, Amos.  
\q2 Amos, ama na, Nahum.  
\q2 Nahum, ama na, Hesli.  
\q2 Hesli, ama na, Nagai.   
\q2
\v 26 Nagai, ama na, Maat.  
\q2 Maat, ama na, Matatias.  
\q2 Matatias, ama na, Semein.  
\q2 Semein, ama na, Yosek.  
\q2 Yosek, ama na, Yoda.   
\q2
\v 27 Yoda, ama na, Yohanan.  
\q2 Yohanan, ama na, Resa.  
\q2 Resa, ama na, Serubabel.  
\q2 Serubabel, ama na, Sealtiel.  
\q2 Sealtiel, ama na, Neri.   
\q2
\v 28 Neri, ama na, Melki.  
\q2 Melki, ama na, Adi.  
\q2 Adi, ama na, Kosam.  
\q2 Kosam, ama na, Elmadam.  
\q2 Elmadam, ama na, Er.   
\q2
\v 29 Er, ama na, Yosua.  
\q2 Yosua, ama na, Elieser.  
\q2 Elieser, ama na, Yorim.  
\q2 Yorim, ama na, Matat.  
\q2 Matat, ama na, Lewi.   
\q2
\v 30 Lewi, ama na, Simeon.  
\q2 Simeon, ama na, Yahuda.  
\q2 Yahuda, ama na, Yusuf.  
\q2 Yusuf, ama na, Yonam.  
\q2 Yonam, ama na, Elyakim.   
\q2
\v 31 Elyakim, ama na, Melea.  
\q2 Melea, ama na, Mena.  
\q2 Mena, ama na, Matata.  
\q2 Matata, ama na, Natan.  
\q2 Natan, ama na, Daud.   
\q2
\v 32 Daud, ama na, Isai.  
\q2 Isai, ama na, Obet.  
\q2 Obet, ama na, Boas.  
\q2 Boas, ama na, Salmon.  
\q2 Salmon, ama na, Nahason.   
\q2
\v 33 Nahason, ama na, Aminadab.  
\q2 Aminadab, ama na, Admin.  
\q2 Admin, ama na, Arni.  
\q2 Arni, ama na, Hesron.  
\q2 Hesron, ama na, Peres.  
\q2 Peres, ama na, Yahuda.   
\q2
\v 34 Yahuda, ama na, Yakob.  
\q2 Yakob, ama na, Isak.  
\q2 Isak, ama na, Abraham.  
\q2 Abraham, ama na, Tera.  
\q2 Tera, ama na, Nahor.   
\q2
\v 35 Nahor, ama na, Seruk.  
\q2 Seruk, ama na, Rehu.  
\q2 Rehu, ama na, Pelek.  
\q2 Pelek, ama na, Eber.  
\q2 Eber, ama na, Sela.   
\q2
\v 36 Sela, ama na, Kenan.  
\q2 Kenan, ama na, Arpaksad.  
\q2 Arpaksad, ama na, Sem.  
\q2 Sem, ama na, Noh.  
\q2 Noh, ama na, Lamek.   
\q2
\v 37 Lamek, ama na, Metusalak.  
\q2 Metusalak, ama na, Henok.  
\q2 Henok, ama na, Yared.  
\q2 Yared, ama na, Mahalalel.  
\q2 Mahalalel, ama na, Kenan.   
\q2
\v 38 Kenan, ama na, Enos.  
\q2 Enos, ama na, Set.  
\q2 Set, ama na, Adam.  
\q2 Adam neꞌe ka, paꞌue-ai Ama Lamatua.   
\c 4  
\s1 Dhèu aae nidhu sèku Lamatua Yesus  
\r (Mateos 4:1-11, Markus 1:12-13)  
\p
\v 1 Ropa Yohanis sarani nare Yesus, hèia Yesus laꞌe, tèke eele loko Yarden. Roh Ama Lamatua bera-bera dènge Ne, ka pakako Ne asa dꞌara mamoo èci.  
\v 2 Ka Yesus pea ètu èèna toke èpa nguru lodꞌo. Ètu era neꞌe, naꞌa-ninu boe ngaa-ngaa, ka Na manganga titu kèna. Aa dhèu aae nidhu mai sèku Ne.   
\p
\v 3 Na peka dènge Yesus, aku nèngu na, “Ladhe Èu ne tareꞌa Ana Ama Lamatua, Èu dènge koasa. De tao hadhu se jꞌajꞌi roti, ho muꞌa si.”   
\p
\v 4 Te ngaa Yesus bꞌala ne, peka na, “Èu hari! Meꞌa boe, do? Dhu suri tèke le ètu dꞌara Sasuri Ama Lamatua, peka na,  
\q1 ‘Mamuri dhèu rai-haha, mesa boe dhoka nèti ngangaꞌa-nganginu di!’ ”\x + \xo 4:4 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 8:3, Mateos 4:4\x*   
\p
\v 5-6 Èle èèna ka, dhèu aae nidhu nèti hari Yesus asa era èci dhu dedha aae, hèia na pajꞌujꞌu dènge Yesus aꞌèra dènge koasa paredha aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne. Hèia na pamako Yesus, na, “Aꞌèra dènge koasa paredha aaꞌi-aaꞌi sèra, ètu dꞌara kacui-aai jaꞌa. De jaꞌa dènge hak ho pangèdꞌu mi cee èèna ka, sadꞌi jaꞌa koꞌo.  
\v 7 Aaꞌi-aaꞌi se, jaꞌa neo hia mi Èu. Te ngaa sadꞌi Èu tao ku ca jꞌara, heka jaꞌa hia Èu kèna. Mudꞌa iiki-iiki! Èu pahaha iisi mi jaꞌa! Dhoka èèna di.”   
\p
\v 8 Te ngaa Yesus dhaa, peka na, “Abhu ètu mia jꞌara na sèmi èèna? Te ètu dꞌara Sasuri Ama Lamatua, dhu suri, na,  
\q1 ‘Èu dhoka pahaha iisi mi Ama Lamatua di.  
\q2 Aa èu sogo-tagu dhoka mi Nèngu di.’ ”\x + \xo 4:8 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 6:13\x*   
\p
\v 9 Èle ka, dhèu aae nidhu nèti hari Yesus asa kota Yerusalem. Dꞌai era neꞌe, na pacaꞌe Yesus asa era dhu dedha risi ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ka na peka, “Ladhe tareꞌa-reꞌa Èu ne Ana Ama Lamatua, na, ridhu asa haha nèi!  
\v 10 Te dhu suri ètu dꞌara Sasuri Ama Lamatua, peka na,  
\q1 ‘Pe Ama Lamatua pua ana pajuu Na nèti sorga,  
\q2 ho mai jꞌaga Èu.   
\q1
\v 11 Èèna na ra sibhe Èu,  
\q2 sèna ka haga Èu goi lèke boe hadhu sa hèi.’ ”\x + \xo 4:11 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 91:11-12\x*   
\p
\v 12 Te ngaa Yesus bꞌala lii nidhu ne, “Èu baku karihu kahadhu dènge Jaꞌa ne. Lula dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Ama Lamatua, na,  
\q1 ‘Baku sèku Ama Lamatua.’ ”\x + \xo 4:12 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 6:16\x*   
\p
\v 13 Dhèu aae nidhu ne tenge jꞌara rupa-rupa ho sèku Yesus, te ngaa tao nare boe. Ka laꞌe tèke eele Yesus, na mate hari lodꞌo dhu beꞌa.   
\s1 Lamatua Yesus laꞌe Galilea ho lole Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua  
\r (Mateos 4:12-17, Markus 1:14-15)  
\p
\v 14 Èle èèna ka, Yesus lèpa hari asa propensi Galilea, te Roh Lamatua dhu Mola-Mèci hia Ne koasa. Nèbhu boe ka dhèu-dhèu ètu dꞌara rai èèna, mulai tadhe kolongara Na.  
\v 15 Na ajꞌa-nori dhèu ètu dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi dhèu Yahudi ètu mia-mia. Ka dhèu koa-kio Ne, peka na, “Yesus ne dhu ele madha, nga!”   
\s1 Dhèu roꞌo boe sèmi rare Lamatua Yesus ètu Nasaret  
\r (Mateos 13:53-58, Markus 6:1-6)  
\p
\v 16 Ca tèka, Yesus mai asa rae Na Nasaret. Lèke dènge lodꞌo manèngi-mangajꞌi dhèu Yahudi, dhu ra pangare na ‘sabat’, hèia laꞌe asa dꞌara èmu sabajꞌa sèmi dhu tema Na tao. Ka Na kèdꞌi titu ho neo baca nèti Sasuri Ama Lamatua.  
\v 17 Ka ra jꞌole hia Ne sasuri nèti baki Yesaya. Hèia Na bhoke tenge ayat, ka Na baca, peka na,   
\q1
\v 18 “Koasa Roh Ama Lamatua abhu ètu Jaꞌa.  
\q2 Nèti èèna ka, Na pajꞌujꞌu Jaꞌa,  
\q3 ho peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua mi dhèu-dhèu dhu unu aadꞌo.  
\q1 Nèngu pua le Jaꞌa mai,  
\q2 ho lole, na,  
\q3 dhu ana bèdho, èèna na patalala si;  
\q3 dhu bèdhu, èèna na bisa rèdhi hari;  
\q3 dhu lèke ènyi nèti dhèu, èèna na patabuli eele.   
\q2
\v 19 Te limuri ne dꞌai le lodꞌo Lamatua,  
\q3 sèna ka pala mamuri mi dhèu unu Na.”\f + \fr 4:19 \ft Ayat dua ra ètu neꞌe madhutu sasuri lii Yunani asli. Alkitab lii Idhonesia (TB) tao nomer 19 ètu era dhu lèke boe.\f* \x + \xo 4:19 \xt Yesaya 61:1-2\x*   
\p
\v 20 Baca nare sasuri ne, ka Yesus lulu hari, hèia Na jꞌole asa ama dhu nèdꞌu kasasi, ka Na madhèdi. Dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu dꞌara èmu sabajꞌa èèna ladhe patae Ne.  
\v 21 Hèia Na peka dènge ra, “Dhu miu tadèngi nèti Sasuri Ama Lamatua deo na, neꞌe ne, jꞌajꞌi le!”   
\p
\v 22 Ka dhèu sèra mulai padhai lii padedha Yesus, aku rèngu na, “Waa! Ngaa dhu Na padhai lii deo na, beꞌa titu kèna! Te ngaa Nèngu ne Ana Yusuf, si? Tasamia ka Na bisa sèmi neꞌe ne?”   
\p
\v 23 Hèia Yesus lole dènge si, “Tatu miu tadèngi le lii dhu peka na, ‘Wee, dote! Puri uuru ku ngiꞌu èu!’ Miu neo pake lii èèna, ho kabèli hari sa Jaꞌa, peka na, ‘Nga tao ka Èu tao boe tadha malaa èci hia jiꞌi ètu neꞌe, sèmi dhu Èu tao le ètu kota Kapernaum nèi?’  
\v 24 Mamola na sèmi neꞌe: dhèu roꞌo boe sèmi rare dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua nèti dꞌara rae unu na.\x + \xo 4:24 \xt Markus 6:4, Yohanis 4:44\x*  
\v 25-26 Tare conto nuka sèmi baki Elia, ca dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua. Ca tèka, èjꞌi mai boe tèlu tèu catenga. Taa èèna, abhu bhèni balu ae ètu Israꞌel. Te ngaa Lamatua hia boe Elia ho soru-bara si ètu Israꞌel sèra. Lamatua dhoka pua laꞌe asa ca dhèu bhèni balu ètu rae Sarfat, dhu dètu dènge kota Sidon. Masi ka bhèni ne dhèu Yahudi boe, te ngaa na parcaya koasa Ama Lamatua.\x + \xo 4:25-26 \xt 1 Dhèu Aae sèra 17:1,8-16\x*   
\p
\v 27 Tare hari conto leo nèti Elisa, dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua. Taa èèna, dhèu Yahudi ae dhu lèke èi papèdꞌa kusta ètu Israꞌel. Te ngaa Lamatua paꞌèle boe si nèti papèdꞌa ra. Ama Lamatua dhoka pua Elisa laꞌe puri-paꞌèle dhèu kusta èci, ngara na Naaman, masi ka nèngu ne dhèu Siria, dhèu Yahudi boe. Te ngaa na parcaya koasa Ama Lamatua.”\x + \xo 4:27 \xt 2 Dhèu Aae sèra 5:1-14\x*   
\p
\v 28 Ropa ra tadèngi lii padhai lii Yesus ne, hèia aaꞌi-aaꞌi ra nasa titu kèna dènge Ne.  
\v 29 Ka ra kèdꞌi aaꞌi-aaꞌi, ra babège eele Ne nèti dꞌara èmu sabajꞌa èèna. Hèia ra nuni rèti Ne asa karasa rae, ho neo tule Ne nèti dedha tèbhi ètu èèna, asa haha laꞌe.  
\v 30 Te ngaa Na kako asa liꞌu laꞌe re talora aae rèngu, ka tèke eele si ètu era èèna.   
\s1 Lamatua Yesus babège eele nidhu nèti dhèu èci  
\r (Markus 1:21-28)  
\p
\v 31 Èle èèna ka, Yesus puru laꞌe asa kota Kapernaum ètu sebhe dano Galilea. Dꞌai lodꞌo-lodꞌo sabajꞌa, Na ajꞌa-nori dhèu ètu dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi.  
\v 32 Dhèu sèra malaa ladhe ra nanene lii padhai Na, te neꞌa mèu isi lii holo-nori sèra.\x + \xo 4:32 \xt Mateos 7:28-29\x*   
\p
\v 33 Ca tèka, ropa Yesus ajꞌa-nori ètu dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi, abhu ca dhèu dhu nidhu tao, na paꞌoo-parodha, peka na,  
\v 34 “Ee! Yesus, Dhèu Nasaret! Èu neo tao ngaa mi jiꞌi? Èu mai sèna ka palaho jiꞌi, do? Jiꞌi se tadhe Èu. Èu ne, Dhèu Mola, dhu uru èèna Ama Lamatua pajaji tèke ho hia mai.”   
\p
\v 35 Te ngaa Yesus jèke ne, peka na, “Rèno laa! Hutu hèbꞌa èu na! Kalua ka nèti dhèu neꞌe!” Cagꞌagꞌa laa, nidhu dedꞌe kalabhe dhèu ne asa rai, ètu talora aae dhèu sèra. Ropa pabèbhe nare, hèia nidhu ne kalua tèke eele aa papèdꞌa boe isi dhèu ne hèi.   
\p
\v 36 Dhèu aaꞌi-aaꞌi malaa-maloha, ka ra peka na, “Ira ii! Lii padhai Dhèu neꞌe, dènge koasa kapai bia! Toke nidhu madhutu paredha Na kahèi, ka kalua nèti dhèu!”  
\v 37 Hèia lii lolo lula-nèti Yesus pale-lème rai èèna aaꞌi-aaꞌi.   
\s1 Lamatua Yesus paꞌèle papèdꞌa ina dhèu èmu Petrus, dènge papèdꞌa dhèu-dhèu leo  
\r (Mateos 8:14-17, Markus 1:29-34)  
\p
\v 38 Lodꞌo rèngu kalua nèti èmu sabajꞌa, Yesus laꞌe asa èmu dhèu èci, ngara na Simon.\f + \fr 4:38 \ft Simon ne, ngara leo na, Petrus.\f* Lodꞌo èèna, teto na dhu pèdꞌa maringi-sagoro isi pana bia. Hèia ra manèngi Yesus, peka na, “Ama! Puri-paꞌèle ku bhèni heka ne, laa!”  
\v 39 Ka Yesus laꞌe titu ètu sebhe koi, ka puri papèdꞌa bhèni heka ne. Cagꞌagꞌa laa, èi papèdꞌa na ele dènge ka. Hèia na kèdꞌi laꞌe lalau ngangaꞌa hia si raꞌa-rinu.   
\p
\v 40 Ètu dꞌara lodꞌo nihia èèna kahèi, ropa lodꞌo oe cèna, dhèu lere rèti dhèu pèdꞌa ae-ae mai asa Yesus. Èi papèdꞌa ra rupa-rupa. Hèia Na bane ai mi dhèu pèdꞌa seꞌe, ka aaꞌi-aaꞌi ra èle nèti papèdꞌa-tarègu ra.  
\v 41 Nèti dhèu pèdꞌa se abhu kahèi dhu nidhu tao. Hèia Yesus paredha nidhu se, sèna ka kalua nèti dhèu sèra. Ra rai kalua dènge lii taraa, peka na, “Èu ne, Ana Ama Lamatua!” Te nidhu se reꞌa, na, Nèngu ne Kristus, dhu Ama Lamatua pajaji karèi nèti uru ka, ho hia mai. Nèti èèna ka, Yesus kai si sèna ka bisa boe ra padhai ca hèbꞌa sa, lula-nèti Nèngu.   
\s1 Lamatua Yesus laꞌe lole Lii Lolo Beꞌa ètu èmu-èmu sabajꞌa  
\r (Markus 1:35-39)  
\p
\v 42 Asa bèli dꞌara oe mèu sa, Yesus kèdꞌi, ka laꞌe asa era dhu kaliu èci ètu liꞌu kota. Hèia dhèu tenge Ne asa mia-mia. Ropa paraga dènge Ne, ka ra pamako Ne, aku rèngu na, “Ama pea ka dènge jiꞌi laa! Lamu iia ka asa era leo!”   
\p
\v 43 Te ngaa Na dhaa, aku Nèngu na, “Jaꞌa hudꞌi laku asa rae-rae leo, ho peka-padhai Lii Lolo Beꞌa nèti paredha Ama Lamatua. Te Ama Lamatua pua Jaꞌa mai ne, sèna ka pakako sasabꞌa èèna.”   
\p
\v 44 Hèia Na kako nèti rae èci asa rae leo, ho ajꞌa-nori dhèu ètu dꞌara èmu-èmu sabajꞌa ètu propensi Yudea.   
\c 5  
\s1 Rèngu pèku, ka abhu iꞌa ae-ae  
\r (Mateos 4:18-22, Markus 1:16-20)  
\p
\v 1 Ca tèka, Yesus ajꞌa dhèu ètu sebhe dano Galilea.\f + \fr 5:1 \ft Alkitab lii Yunani peka na, ‘ètu sebhe dano Genesaret.’ Ngara leo nèti dano Genesaret, nuka dano Galilea.\f* Dhèu ae mai sèna ka neo nanene Lii Holo-Nori Ama Lamatua. Rèngu mai toke ra kalibhu rare Yesus.  
\v 2 Padètu dènge era èèna, abhu dhèu dhu pamèu pèku ra ètu dedha nebhe. Ka Yesus nèdhi koha dua bua dhu panahu ètu era èèna.  
\v 3 Cue nèti koha se, unu Simon. Èle ka, Yesus caꞌe asa dedha koha ne, ka Na manèngi sèna ka Simon tobꞌe asa era marèma ciki. Hèia Na madhèdi ho ajꞌa dhèu ae sèra.\x + \xo 5:3 \xt Mateos 13:1-2, Markus 3:9-10, 4:1\x*   
\p
\v 4 Ajꞌa nare, hèia Na padhai lii dènge Simon, peka na, “Simon! Padedha hari ku asa dꞌara marèma, ho core pèku laꞌa. Te èèna na miu abhu iꞌa ae.”   
\p
\v 5 Ka Simon dhaa, peka na, “Te ngaa, Ama. Jiꞌi sabꞌa dꞌai madhe dꞌara camèdꞌa kateme kèna, te abhu boe ciꞌu sa hèi! Te ngaa lula Ama ku peka le sèmi èèna, jaꞌa madhutu! Jaꞌa papuru sèku.”\x + \xo 5:5 \xt Yohanis 21:3\x*  
\v 6 Hèia ra papuru pèku. Ropa ra neo ère pacaꞌe hari, reꞌa boe na pèku ne dhu pènu dènge iꞌa, ka mulai mae.\x + \xo 5:6 \xt Yohanis 21:6\x*  
\v 7 Hèia Simon rodhe angalai na ètu koha leo sèra, ho mai bara rèngu ère pèku. Ka ra daꞌu iꞌa tao asa dꞌara koha, toke koha dua bua se pènu dènge iꞌa, ka oe cène.  
\v 8-10 Angalai Simon se, nuka Yakobis dènge Yohanis, ana nèti Sabadeus, ètu era èèna kahèi. Rèngu se malaa, lula ra abhu iꞌa ae titu kèna. Ropa Simon Petrus ladhe nèdhi ngaa dhu jꞌajꞌi ne, hèia na patitu dènge ka, kètu urutuu na ètu madha Yesus, hèia na peka, “Jaꞌa ne, ca dhèu dhu ue le sasala ae-ae. De beꞌa risi, Lamatua padètu ia ka dènge jaꞌa.”\f + \fr 5:8-10 \ft Simon, do Petrus, do Simon Petrus, ngara nèti ca dhèu di.\f*  
\p Te ngaa Yesus dhaa, peka na, “Simon! Pangee ia ka jꞌara neꞌe, te Jaꞌa neo pake miu se. Miu tema le tenge iꞌa. Te ngaa deo neꞌe ne, Jaꞌa ajꞌa miu sèna ka tenge dhèu ho madhutu Jaꞌa.”   
\p
\v 11 Èle ka, rèngu nuni dènge ka koha ra asa dedha nebhe. Ka lasi tèke eele ka ngaa-ngaa ra aaꞌi-aaꞌi, lasi madhutu Yesus.   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle ca dhèu dhu pèdꞌa kusta  
\r (Mateos 8:1-4, Markus 1:40-45)  
\p
\v 12 Ètu rae èci, Yesus paraga dènge ca dhèu dhu ngiꞌu na pènu dènge èi papèdꞌa kusta. Ropa dhèu ne nèdhi Yesus, ka laꞌe patitu kètu urutuu na, aa na pacudꞌu dꞌai rai. Hèia na lii, aku nèngu na, “Ama! Sue ku jaꞌa laa! Te jaꞌa keꞌa, na, Ama bisa puri-paꞌèle papèdꞌa jaꞌa ne, sèna ka dhèu madenge ia ka dènge jaꞌa. Sadꞌi Ama moꞌo.”   
\p
\v 13 Ka Yesus jꞌole kacui-aai Na ho gꞌagꞌe ne. Aa Na peka, “Jaꞌa koꞌo! Èu èle dènge kèna!” Ropa Na padhai lii nare, èi papèdꞌa dhèu ne èle dènge.  
\v 14 Hèia Yesus pasanèdꞌe ne, peka na, “Baku bhèlu, ee! Èu èle le, te ngaa baku peka dènge dhèu èci sa! Èu hudꞌi madhutu uuru ku paredha baki Musa. De lamu asa ama agama, ho na parisa ngiꞌu èu, sèna ka neꞌa èi papèdꞌa ne èle tareꞌa, do dhae. Èle èèna na, èu hia mèdha èci sèmi tadha makasi, sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi reꞌa, èu ne èle tareꞌa le nèti papèdꞌa.”\x + \xo 5:14 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 14:1-32\x*   
\p
\v 15 Masi ka Yesus kai, te ngaa lii lolo nèti koasa Na, pale-lème nèti dhèu èci asa èci dꞌai mia-mia. Ka dhèu mai sèmi tao cèci sa, ho ra nanene Na ajꞌa-nori. Hèia Na puri-paꞌèle dhèu ae nèti rupa-rupa èi papèdꞌa ra.  
\v 16 Te ngaa catèka-catèka, Yesus dꞌèi kahèi patalele iisi, ho laꞌe manèngi-mangajꞌi asa era dhu kaliu.   
\s1 Lamatua Yesus paꞌèle dhèu karuku èci  
\r (Mateos 9:1-8, Markus 2:1-12)  
\p
\v 17 Ca lodꞌo, Yesus ajꞌa dhèu ètu dꞌara èmu cue. Lodꞌo èèna, abhu kahèi dhèu nèti partei agama Parisi, dènge pèri-pèri mese agama, mai ho nanene lii padhai Na. Dhèu se mai nèti rae-rae ètu propensi Galilea, propensi Yudea, dènge kota Yerusalem. Ama Lamatua hia Yesus koasa, sèna ka paꞌèle dhèu-dhèu pèdꞌa.  
\v 18-19 Lodꞌo èèna, dhèu pèri-pèri dedꞌe rèti dhèu karuku èci ètu dedha karadꞌa. Rèngu tenge-tenge jꞌara, sèna ka Yesus puri-paꞌèle ne. Te ngaa ètu dꞌara èmu ne, dhèu sèmi tao cacèci sa, ka rèngu bisa boe pasuki asa dꞌara. Nèti èèna ka, ra dedꞌe dhèu ne asa kolo èmu. Rare dedha, ka ra bèdi eele rèu èmu, sèna ka tao roꞌa, ho dulu dhèu karuku ne dènge karadꞌa kateme asa haha laꞌe. Ra dulu dhèu neꞌe asa talora aae dhèu ae-ae se, lèke mola-mola ètu madha Yesus.  
\v 20 Ropa nèdhi sèmi èèna, hèia Yesus neꞌa, na, rèngu se parcaya, na, Nèngu bisa paꞌèle angalai ra nèti karuku na. Ka Na lii dènge dhèu karuku ne, aku Nèngu na, “Ana, ee! Jaꞌa saku pamèu le sasala èu.”   
\p
\v 21 Ropa tadèngi Yesus padhai lii sèmi èèna, ka dhèu Parisi dènge mese agama sèra, pakarèi, na, “Eeh! Dhoka Ama Lamatua dhu dènge hak di, ho saku eele sasala-sasigo dhèu. Cee ka Nèngu ne, ka Na tao iisi Na nuka sèmi Ama Lamatua! Neꞌe ne paꞌele iie kolongara Lamatua!”   
\p
\v 22 Te ngaa Yesus dhu neꞌa dꞌai dꞌara rèngu. Hèia Na peka, “Nga tao ka miu se ngee, na, Jaꞌa ne padhai lii paꞌele iie kolongara Lamatua?  
\v 23-24 Jaꞌa ne Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Aa Jaꞌa ne dènge hak kahèi, ho abho sasala-sasigo dhèu. Ladhe Jaꞌa lii dènge dhèu karuku ne, ‘Jaꞌa abho le sasala èu,’ miu mèdhi boe koasa Jaꞌa ètu rai-haha ne. Te ngaa ladhe Jaꞌa peka na, ‘Kèdꞌi ka! Dedꞌe karadꞌa èu, ho lèpa ka.’ Ladhe nèngu kèdꞌi dènge ka, na, miu heka mèdhi koasa Jaꞌa. Nèti èèna ka, Jaꞌa neo puri-paꞌèle dhèu karuku ne, sèna ka miu meꞌa, na, Jaꞌa dènge hak ho abho sasala-sasigo dhèu.”  
\p Ka Na piku asa dhèu karuku ne, aa lii, peka na, “Titu ka! Dedꞌe karadꞌa èu, ho lèpa ka!”   
\p
\v 25 Cagꞌagꞌa laa, dhèu ne kèdꞌi titu ètu madha dhèu ae sèra, ka kèpe nare karadꞌa na. Hèia na lèpa ka dènge koa-kio kolongara Ama Lamatua.  
\v 26 Rèdhi sèmi èèna, ka dhèu aaꞌi-aaꞌi se malaa. Ka ra dedꞌe padedha-dedha kolongara Ama Lamatua, peka na, “Lamatua kapai risi eele! Deo neꞌe ne, èdhi tèdhi le dènge musi madha èdhi unu ti, tadha malaa dhu kapai!”   
\s1 Lamatua Yesus paroa Lewi ho madhutu Ne  
\r (Mateos 9:9-13, Markus 2:13-17)  
\p
\v 27 Nèbhu boe ka Yesus kalua nèti dꞌara èmu, hèia ladhe nèdhi dhèu roro bea ca dhèu, dhu madhèdi ètu era roro doi bea. Ngara dhèu ne, Lewi.\f + \fr 5:27 \ft Ngara leo Lewi nuka, Mateos.\f* Ka Yesus peka dènge ne, “Mai ka madhutu Jaꞌa!”  
\v 28 Ropa tadèngi lii paroa ne, hèia Lewi kèdꞌi dènge ka, tèke eele aaꞌi-aaꞌi sèra, laꞌe madhutu Yesus.   
\p
\v 29 Èle ka, Lewi tao tatao kapai ètu èmu na, ka na nèru Yesus. Aa na nèru kahèi angalai na dhèu roro bea sèra, dènge tamu-tamu dhu leo ho lasi raꞌa-rinu.  
\v 30 Te ngaa pèri-pèri dhèu nèti partei agama Parisi, dènge mese-mese agama, kaꞌuu-kamuki mi ana madhutu Yesus, aku rèngu na, “Tasamia ka miu miꞌa-minu paꞌèci dènge dhèu dhu laku boe, nuka dhèu roro bea, dènge dhèu karehe sèra? Dhèu beꞌa bisa boe paꞌèci dènge dhèu sèmi sèra sa!”\x + \xo 5:30 \xt Lukas 15:1-2\x*   
\p
\v 31 Ka Yesus lii dènge rèngu, peka na, “Dhèu pèdꞌa parluu dote-matarii. Te ngaa dhu pèdꞌa boe, parluu boe.  
\v 32 Mamai Jaꞌa ne, ho lalau-laloꞌo dhèu karehe sèra. Te ngaa Jaꞌa mai boe ho uri dhèu dhu ngee na, ngiꞌu ra mola le.”   
\s1 Mese-mese agama pasisu dènge Lamatua Yesus lula jꞌara-jꞌara puasa  
\r (Mateos 9:14-17, Markus 2:18-22)  
\p
\v 33 Hèia dhèu nèti partei agama Parisi dènge mese-mese agama kaꞌugu mi Yesus, peka na, “Sèmi neꞌe, Ama! Ana madhutu Yohanis tuka sarani dhèu, rèngu tema puasa dènge sabajꞌa. Ana-ana madhutu dhèu Parisi sèmi èèna kahèi. Te ngaa tasamia ka, ana madhutu Ama sèra, loe boe dènge raꞌa-rinu? Rèngu se reꞌa boe puasa, do?”   
\p
\v 34 Ka Na dhaa pake lii pakasame, aku Nèngu na, “Miu meꞌa le, ladhe dhèu tao pesta kabꞌi, dhèu-dhèu dhu ra nèru sèra, bisa boe puasa, te ngaa raꞌa toke bècu. Ladhe mone dhu kabꞌi èèna, dènge rèngu era, tatu rèngu raꞌa palere aaꞌi-aaꞌi ra.  
\v 35 Te ngaa ropa dhèu leo rai rèti mone dhu kabꞌi ne, hèia angalai na susa, heka ra puasa kèna.”   
\p
\v 36 Hèia Yesus padhai lii pakasame èci hari, peka na, “Abhu mèka dhèu dhu rare bèla hiu caꞌèta, ho kalape mi kodho dhui dhu mae. Te ladhe base kodho ne, bèla hiu dhu kalape laꞌa èèna karuku, na kodho ne asa mae aae.  
\v 37-38 Sèmi èèna kahèi, dhua dhu heka rèti nèti kapua, dhèu bhori boe asa sabha dhui. Te aadꞌo na, sabha madhore eele, aa dhua èèna soli soo-soo asa rai laꞌe. De dhua dhu hiu, hudꞌi bhori ku asa dꞌara sabha hiu.\f + \fr 5:37-38 \ft Madhutu lii Yunani uru sèra peka na, “èi anggor dhu hiu, baku soli asa dꞌara tas kaꞌuri dhui, sèna ka baku mae ho bhori eele.”\f* [Sèmi èèna ka, Yesus ajꞌa si, peka na, lii ajꞌa Na dhu hiu bisa boe pabꞌali dènge lii ajꞌa dhu dhui nèti dhèu Parisi.]  
\v 39 Dhèu dhu rinu rèdhi le èi anggor dhui, dꞌèi boe rinu dhu hiu. Te dhu reꞌa na, ‘Èi anggor dhu kee risi nuka èi anggor dhui!’ ”   
\c 6  
\s1 Dhèu pakarèi Lamatua Yesus lula-nèti lodꞌo aꞌae sasabꞌa  
\r (Mateos 12:1-8, Markus 2:23-28)  
\p
\v 1 Ca tèka, lèke dènge lodꞌo aꞌae sasabꞌa dhèu Yahudi, Yesus dènge ana madhutu Na, kako re jꞌara ètu sebhe oka dhèu. Ka ana madhutu Na puru are-gandum dhu ètu madha rèngu sèra. Hèia ra sarodꞌe dꞌara kacui-aai, ka raꞌa.\x + \xo 6:1 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 23:25\x*  
\v 2 Ètu era èèna, abhu pèri-pèri dhèu nèti partei agama Parisi dhu kèpe paꞌèra adꞌa Yahudi ra. Ropa ladhe rèdhi ana madhutu Yesus tao sèmi èèna, ka ra kai Ne, peka na, “Tasamia ka ana-ana Èu se sisu atora agama èdhi? Rèngu sabꞌa lèke dènge lodꞌo aꞌae sasabꞌa! Ladhe ku laa! Rèngu puru are-gandum nèi. Baku tao sèmi èèna!”   
\p
\v 3-4 Te ngaa Yesus bꞌala, peka na, “Tasamia, ee? Miu sanèdꞌe lii lolo baki Daud? Daud dènge dhèu madhutu na lula manganga ae, ka maso lasi asa dꞌara Paleo Manèngi-Mangajꞌi Ama Lamatua. Hèia raꞌe roti dhu ama agama hia le Lamatua. Te ngaa roti seꞌe dhodhoka ama agama di dhu bisa raꞌe. Dhèu leo bisa boe. Ka baki Daud si raꞌe, te ngaa ca dhèu sa peka boe, na, rèngu sale. Miu se, sèmi baca mèdhi boe Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua!\x + \xo 6:3-4 \xt 1 Samuel 21:1-6, Atora nèti Ama-ama Agama 24:9\x*   
\p
\v 5 Pasa dhilu ho nanene paie-iie! Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Jaꞌa dènge hak ho pamaꞌète, na, dhèu bisa sabꞌa ngaa, lèke dènge lodꞌo aꞌae sasabꞌa.”   
\s1 Dhèu dhu ai madhe cabèka  
\r (Mateos 12:9-14, Markus 3:1-6)  
\p
\v 6 Ca tèka, lèke dènge lodꞌo aꞌae sasabꞌa dhu leo, Yesus laꞌe ajꞌa ètu dꞌara èmu manèngi-mangajꞌi. Ètu era èèna, abhu dhèu mone èci, dhu ai madhe cabèka.  
\v 7 Ètu èèna, abhu kahèi pèri-pèri mese agama, dènge dhèu nèti partei agama Parisi, dhu tenge jꞌara ho pamanahu Yesus. Ra tatae, tao-tao Na neo puri-paꞌèle dhèu dhu ai madhe cabèka ne, lèke dènge lodꞌo aꞌae sasabꞌa. Dènge jꞌara neꞌe, rèngu bisa abhu jꞌara ho galaa Ne ètu madha dhèu ae.  
\v 8 Te ngaa Yesus neꞌa ngangee rèngu. Nèti èèna ka, Na paroa dhèu dhu ai madhe cabèka ne, aku Nèngu na, “Angalai! Mai ku. Titu ètu talora aae ne!” Hèia laꞌe titu dènge ka ètu talora èèna.  
\v 9 Ka Yesus karèi dhèu-dhèu ètu sèra, peka na, “Jaꞌa karèi ku miu laa. Madhutu atora agama èdhi, ngaa dhu èdhi bisa tao ètu lodꞌo aꞌae sasabꞌa? Èdhi tao dhu beꞌa, do, tao dhu karehe? Hia mamuri mi dhèu, do, paꞌele iie mamuri na?”  
\v 10 Hèia Yesus ladhe palème rèngu aaꞌi-aaꞌi ra, ka Na lii dènge dhèu dhu ai madhe cabèka ne, peka na, “Jꞌole ai èu mai!” Ka na soro ai na, hèia èle dènge ka.   
\p
\v 11 Ropa rèdhi sèmi èèna, ka dhèu kapai se nasa titu kèna. Hèia ra peka, na, “Èdhi tenge hari ku jꞌara leo, sèna ka pamanahu Ne!”   
\s1 Lamatua Yesus hagꞌe nare ana madhutu Na canguru dua dhèu  
\r (Mateos 10:1-4, Markus 3:13-19)  
\p
\v 12 Nèbhu boe ka, Yesus laꞌe sabajꞌa asa ledhe èci. Na sabajꞌa ètu èèna camèdꞌa kateme.  
\v 13 Asa bèli madꞌae, Yesus paroa ana madhutu Na. Ka nèti rèngu aaꞌi-aaꞌi ra, hagꞌe nare canguru dua dhèu ho jꞌajꞌi dhèu pajuu-paleha Na. Dhèu dhu hagꞌe nare sèra, nuka:   
\q2
\v 14 Simon (dhu Yesus pangare ne, ‘Petrus’)  
\q2 Anderias (ari Simon),  
\q2 Yakobis,  
\q2 Yohanis (ari Yakobis),  
\q2 Pelipus,  
\q2 Bertolomeos,   
\q2
\v 15 Mateos,  
\q2 Tomas,  
\q2 Yakobis (ana Alpius),  
\q2 Simon (nèti partei politik Selot),\f + \fr 6:15 \ft Partei Selot ne, dhu tenge jꞌara, sèna ka Roma paredha heka ra. Ka ra pangare partei ne ‘Patriot’ kahèi.\f*   
\q2
\v 16 Yudas (ana Yakobis), aa  
\q2 Yudas Iskariot (dhu èèna na pahia Yesus).   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu pèdꞌa ae-ae  
\r (Mateos 4:23-25)  
\p
\v 17 Ropa puru mai nèti ledhe deo na, Yesus dènge ana madhutu Na, ae taha ètu era mera èci. Ètu èèna, abhu dhèu ae dhu pakaboko. Dhèu se mai nèti propensi Yudea, nèti kota Yerusalem, aa nèti Tirus dènge Sidon, nuka dua kota ètu sebhe dhasi.  
\v 18 Rèngu mai ho nanene lii padhai Yesus, aa abhu kahèi dhu neo manèngi sèna ka Na puri-paꞌèle dhèu pèdꞌa. Ka Yesus paꞌèle si. Na paꞌèle kahèi dhèu dhu nidhu tao, dènge magèle eele nidhu nèti dhèu sèra.  
\v 19 Dhèu ae dhu neo goi Ne. Te ropa goi lèke Ne, dhèu se èle dènge nèti papèdꞌa ra, lula abhu koasa dhu kalua nèti Nèngu.   
\s1 Dhèu dhu abhu aꞌoto, dènge dhèu dhu abhu mamadhe-mamopo  
\r (Mateos 5:1-12)  
\p
\v 20 Èle ka Yesus kabibꞌa asa ana madhutu Na, hèia Na ajꞌa si, aku Nèngu na,  
\q1 “Dhèu unu aadꞌo sèra!  
\q2 Miu abhu aꞌoto,  
\q3 lula Ama Lamatua mesa Na, jꞌajꞌi Dhèu Aae miu dhu beꞌa.   
\q1
\v 21 Dhèu dhu kabake manganga sèra!  
\q2 Miu abhu aꞌoto,  
\q3 lula Lamatua ka dhu hia miu bècu-manèsa.  
\q1 Dhèu dhu tangi dènge dꞌara susa sèra!  
\q2 Miu abhu aꞌoto,  
\q3 lula èèna na dꞌara mi karejꞌe.   
\q1
\v 22-23 Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa.  
\q1 Ka dhèu dhu abhu susa lula madhutu Jaꞌa,  
\q2 miu abhu aꞌoto,  
\q3 lula èèna na Lamatua bꞌala rui-jꞌajꞌèra miu ètu sorga.  
\q2 Masi ka dhèu tèka dꞌara dènge miu,  
\q3 do pakarehe kolongara miu,  
\q3 do jꞌèli marèu miu,  
\q3 do bata eele miu, tao sèmi dhèu bhelu sa,  
\q2 miu abhu aꞌoto,  
\q3 lula èèna na Lamatua bhèlu boe miu ètu sorga.\x + \xo 6:22-23 \xt 1 Petrus 4:14\x*  
\p De ladhe dhèu pajꞌèra miu sèmi èèna, pakarejꞌe laa dꞌara miu! Aa karae laa dènge pasoa-pasoka! Mage malaa kahèi, lula dhèu dhu pajꞌèra miu limuri ne, bèi-baki ra dhu uru èèna, pajꞌèra le dhèu rèti lii padhai Lamatua sèra kahèi.  
\q1 De ladhe miu paraga dènge jꞌajꞌèra sèmi sèra,  
\q2 pakarejꞌe laa dꞌara miu,  
\q3 lula èèna na Lamatua bꞌala hia miu ae-ae ètu sorga!\x + \xo 6:22-23 \xt 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 36:16, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 7:52\x*   
\q1
\v 24 Te ngaa dhèu kaja!  
\q2 Miu abhu mamadhe-mamopo,  
\q3 lula mamuri karejꞌe miu, dhoka dꞌai neꞌe di.   
\q1
\v 25 Dhèu dhu bècu-manèsa!  
\q2 Miu abhu mamadhe-mamopo,  
\q3 lula hèru manganga madèu dhu seli eele, mai salake nare miu.  
\q1 Dhèu dhu kea rae-rae sèra!  
\q2 Miu abhu mamadhe-mamopo,  
\q3 lula jꞌajꞌèra mai, tao miu tangi ngobꞌi-ngobꞌi.   
\q1
\v 26 Dhèu dhu dꞌèi dhèu koa-kadꞌiri!  
\q2 Miu abhu mamadhe-mamopo,  
\q2 lula uru sèra bèi-baki miu  
\q3 dꞌèi padꞌiri kahèi dhèu-dhèu dhu rèti lii leko-monya sèra!”   
\s1 Miu hudꞌi sue ku musu mi  
\r (Mateos 5:38-48, 7:12)  
\p
\v 27 Hèia Yesus tuhu hari lii padhai Na, “Pasa dhilu ho nanene paie-iie! Èu hudꞌi sue ku musu èu, aa tao pabeꞌa laa mi dhèu dhu tèka dꞌara dènge èu.  
\v 28 Sabajꞌa ho manèngi Ama Lamatua, sèna ka hia babeꞌa mi dhèu dhu dhoo èu. Aa manèngi sèna ka Lamatua hia mèngi-nale mi dhèu dhu pajꞌèra èu rupa-rupa.  
\v 29 Ladhe dhèu tèbꞌe ripi èu cabèka, soro hari ripi cabèka ho na tèbꞌe. Ladhe dhèu parame rare kodho pana èu, na, hia hari laa kodho èu dhu leo.  
\v 30 Ladhe dhèu manèngi mèdha èu èci, hia laa. Aa ladhe dhèu dedꞌe rèti mèdha èu èci, soro tèke sène. Mage mu manèngi hari!  
\v 31 Èu hudꞌi tao ku dhèu leo, nuka sèmi èu neo dhèu tao mi ngiꞌu èu.\x + \xo 6:31 \xt Mateos 7:12\x*   
\p
\v 32 Èu dꞌèi padꞌelo sasue mi dhèu èu mesa mu. Èèna beꞌa. Te ngaa kolo-karisi na ngaa? Te dhèu bhelu sue dhèu rèngu kahèi.  
\v 33 Ladhe èu pabeꞌa dhoka dènge dhèu dhu beꞌa dènge èu di, kolo-karisi ètu mia? Te dhèu bhelu sèra, reꞌa bꞌala babeꞌa dhèu sèmi èèna kahèi.  
\v 34 Ladhe èu dhodhoka hia pija mi dhèu dhu bisa pula hari doi èu, kolo-karisi na ngaa? Te dhèu bhelu kahèi reꞌa hia dhèu leo pija doi, sadꞌi bèli-camèdꞌa sèmi aaꞌi hari dhu kateme iisi.   
\p
\v 35 Te ngaa dhu lèke ka, sèmi neꞌe: sue la musu èu sèra! Aa tao la beꞌa mi rèngu. Ngaa dhu ra parluu, hia si pija. Baku pangee, na, ra pula hari do aadꞌo. Dènge jꞌara ne, èèna na Ama Lamatua bꞌala èu. Pe èu jꞌajꞌi ana nèti Ama Lamatua dhu Dedha Risi Eele. Lula mamuri èu sama sèmi Ama mu, dhu dꞌèi adꞌu-ue jꞌara hua iia hia dhèu bhelu. Nèngu dꞌèi kahèi tao jꞌara hua iia hia dhèu dhu reꞌa boe manèngi makasi.  
\v 36 De èu hudꞌi padꞌelo ku kasia mi dhèu, nuka sèmi Ama mu ètu sorga dhu padꞌelo kasia Na mi èu.”   
\s1 Baku kahèti leli dhèu  
\r (Mateos 7:1-5)  
\p
\v 37 Ka Yesus tuhu hari lii ajꞌa Na, peka na, “Baku lee dhèu, sèna ka dhèu baku lee hari èu. Baku kahèti leli lii padhai dhèu, te aadꞌo na dhèu tao hari èu sèmi èèna kahèi. Pabhèlu eele sasala dhèu, sèna ka rèngu baku nui sasala èu.  
\v 38 Ladhe èu hia dhèu ngaa dhu ra parluu, pe èu abhu hari. Te bèli-camèdꞌa ra hia hari èu pènu ai. Èèna, nuka sèmi dhèu isi kabꞌui asa dꞌara balee aꞌuku, ka ra karèko ne, aa cèci ne, toke bua lale eele. Dhu èu abhu, sama èci èèna ka. Ladhe èu hia ciki, èu abhu hari ciki kahèi. Te ngaa ladhe èu hia ae, èu abhu hari ae-ae.”   
\p
\v 39 Yesus ajꞌa pake lii upama kahèi. Na lole, peka na, “Dhèu bèdhu bisa boe padꞌelo jꞌara hia dhèu bèdhu dhu leo. Te aadꞌo na, dua ra manahu asa dꞌara roꞌa lasi!\x + \xo 6:39 \xt Mateos 15:14\x*  
\v 40 Ana sakola bisa boe mèu risi nèti mese na! Te ngaa ladhe na madhutu dènge beꞌa lii aꞌajꞌa mese na, nèngu bisa jꞌajꞌi sama sèmi mese na.\x + \xo 6:40 \xt Mateos 10:24-25, Yohanis 13:16, 15:20\x*   
\p
\v 41 Èu paꞌèki more sasala dhèu, masi ka ana iiki-iiki èèna ka. Te ngaa sasala èu dhu kapai, èu sèmi pameꞌa boe sa. Èèna, nuka sèmi èu mèdhi ahu ca katèdꞌa ètu musi madha dhèu. Masi ka agarii aae dhu paꞌabhe nare musi madha èu, te ngaa èu oe sèmi pameꞌa boe sa!  
\v 42 Tasamia ka èu bani peka dènge angalai mu, na, ‘Mai, ho jaꞌa tiu eele ahu nèti dꞌara madha èu.’ Te ngaa èu mesa mu bisa boe ladhe mèdhi ngaa-ngaa, te agarii dhu paꞌabhe nare musi madha èu! Weeh! Èu ne, mema dhèu kapodꞌe-kabèli! Tao eele uru ku agarii nèti dꞌara madha èu, heka èu ladhe mèdhi, ho tiu eele ahu ca katèdꞌa èèna, nèti dꞌara madha angalai mu.”   
\s1 Babeꞌa-karehe dhèu teꞌa nèti tatao na  
\r (Mateos 7:16-20, 12:33-35)  
\p
\v 43 Ka Yesus tabha lii pakasame èci hari, peka na, “Abhu ètu mia, ajꞌu beꞌa, ladhe dꞌai lodꞌo hua, hua na karehe. Aa abhu boe ladhe ajꞌu karehe na hua, hua na beꞌa.  
\v 44 Dhèu bisa tadhe ladhe ajꞌu ca kapua, beꞌa do aadꞌo, mai nèti hua na. Dhèu aaꞌi-aaꞌi reꞌa, peka na, ètu mia dhèu puu lolobhangi, do, hua anggor nèti ajꞌu padhudhu.\f + \fr 6:44 \ft Alkitab lii Yunani suri, peka na, dhèu puu nare boe σῦκον (\ft \+it sukon\+it*) nèti ἀκανθα (\+it akantha\+it*). Rèngu abhu boe kahèi σταφυλή (\+it stafulei\+it*) nèti βάτος (\+it batos\+it*). Sasoa na, nèti ana aajꞌu èci, èdhi abhu hua madhutu rupa na.\f* \x + \xo 6:44 \xt Mateos 12:33\x*  
\v 45 Sèmi èèna kahèi dènge dhèu dhu dꞌara mola-mèci, neꞌa tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa. Te ngaa dhèu dhu dꞌara kajꞌalu, tao jꞌara-jꞌara dhu bhelu-katubꞌa. Te nèti lii padhai na, èdhi bisa tadhe babeꞌa-karehe dhèu.”\x + \xo 6:45 \xt Mateos 12:34\x*   
\s1 Dhèu mèu dènge dhèu goa dhu patitu èmu  
\r (Mateos 7:24-27)  
\p
\v 46 Hèia Yesus tuhu lii padhai Na, aku Nèngu na, “Miu se loe boe paroa Jaꞌa, na, ‘Lamatua’. Te ngaa tasamia ka miu moꞌo boe tao madhutu lii padhai Jaꞌa?  
\v 47 Dhèu dhu mai nanene lii padhai Jaꞌa, ho na tao madhutu, nèngu ne èci èèna ka  
\v 48 dènge dhèu dhu neo patitu èmu dhu èra. Na kèi roꞌa fanderen toke abhu hadhu. Hèia na padhèdi fanderen, heka na patitu èmu kèna. Ladhe èi aae lala, èmu ne gagedꞌo boe sa hèi, lula era padhèdi na èra.  
\v 49 Te ngaa dhèu nanene dènge dꞌara kajari, aa madhutu boe lii padhai Jaꞌa, nèngu ne èci èèna ka dènge dhèu dhu neo patitu èmu sadꞌi jꞌajꞌi di. Na tao boe fanderen, te ngaa na patitu èmu na ètu dedha rai ètu sebhe loko. Hèia ropa èi aae lala, èmu na guri laho mae-mae!”   
\c 7  
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle ana sabꞌa ca dhèu nèti komedhaa sordadꞌu Roma  
\r (Mateos 8:5-13)  
\p
\v 1 Ropa ajꞌa nare, ka Yesus lèpa asa kota Kapernaum.  
\v 2 Ca dhèu komedhaa sordadꞌu Roma pea ètu neꞌe. Abhu dhèu sabꞌa na èci dhu nèngu parcaya. Dhèu sabꞌa ne dhu pèdꞌa oe madhe.  
\v 3 Lodꞌo èèna, komedhaa tadèngi le tatao Yesus, hèia na pua dhèu heka Yahudi pèri-pèri lasi manèngi Yesus mai puri dhèu sabꞌa ne.  
\v 4 Dꞌai nèi, ra pamako Yesus, sèna ka Na laꞌe palere dènge rèngu. Ra manèngi, peka na, “Dhèu Roma ne, dhèu beꞌa! Ama hudꞌi tolong ne.  
\v 5 Te nèngu ka patitu èmu sabajꞌa cue hia jiꞌi, lula na sue èdhi dhèu Yahudi.”  
\v 6 Ka Yesus madhutu dènge si.  
\p Rèngu dhae rare mèka èmu, te ngaa komedhaa ne pua le angalai na laꞌe peka dènge Yesus, na, “Ama roca ia ka mai asa dꞌara èmu jaꞌa, te jaꞌa nia boe sèmi Ama asa dꞌara èmu jaꞌa.  
\v 7-8 Aa jaꞌa nia boe kahèi ara dhiu asa katanga madha Ama. Jaꞌa keꞌa Ama dènge koasa. De sadꞌi Ama padhai lii nèti èèna, tatu dhèu sabꞌa jaꞌa ne èle dènge nèti papèdꞌa na. Jaꞌa keꞌa jꞌara neꞌe ne, lula jaꞌa dènge dhèu paredha dedha kahèi, dhu dènge koasa ho paredha jaꞌa. Aa jaꞌa dènge koasa kahèi ho paredha sordadꞌu jaꞌa. Ladhe jaꞌa hia paredha mi sordadꞌu jaꞌa, peka na, ‘Lamu sa nèi!’ tatu laꞌe dènge. Aa ladhe jaꞌa peka, na, ‘Mai sa neꞌe’ tatu na mai. Aa ladhe jaꞌa pua dhèu sabꞌa jaꞌa, ‘Sabꞌa neꞌe’ tatu na sabꞌa madhutu kahèi. De sadꞌi Ama padhai lii di, dhèu sabꞌa jaꞌa ne, èle dènge.”   
\p
\v 9 Ropa tadèngi sèmi èèna, Yesus malaa. Ka Na kabibꞌa sa dhèu ae dhu madhutu Na sèra, hèia Na peka, “Nia kahèi nga! Nèbhu nare sange neꞌe, Jaꞌa paraga kèdhi mèka dènge dhèu Yahudi dhu lèka èra sama sèmi dhèu Roma ne!”   
\p
\v 10 De Yesus dꞌai dhoka era èèna di. Hèia angalai komedhaa se lèpa. Ropa dꞌai èmu komedhaa, ladhe na, dhèu sabꞌa ne èle le nèti papèdꞌa na.   
\s1 Lamatua Yesus pamamuri hari ana nèti ca dhèu bhèni balu  
\p
\v 11 Asa bèli èèna, Yesus dènge ana madhutu Na, pakèdꞌi lasi asa rae èci, ngara na Nain. Dhèu ae kako palere dènge Ne.  
\v 12 Ropa rèngu oe dètu dènge hèbꞌa tedhe maso asa rae ne, ra paraga dènge dhèu ca nau lasi padhane dhèu madhe. Dhèu madhe ne, ana mone mesa nèti ca dhèu bhèni balu.  
\v 13 Ropa Yesus nèdhi bhèni balu ne, ka dꞌara Na roe. Hèia Na lii dènge bhèni ne, aku Nèngu na, “Ina! Tangi ia ka!”   
\p
\v 14 Hèia Yesus laꞌe padètu-dètu, ka Na gꞌagꞌe karadꞌa dhèu madhe ne. Ka dhèu dhu pasae karadꞌa ne titu taha. Hèia Yesus lii dènge dhèu madhe, aku Nèngu na, “Ana! Kèdꞌi ka!”  
\v 15 Ka ana ne mamuri hari, hèia na kèdꞌi madhèdi. Èle èèna ka, na padhai lii dènge dhèu ae dhu titu reo rare ne. Aa Yesus peka dènge bhèni balu ne, aku Nèngu na, “Ina! Ana mu ka neꞌe.”   
\p
\v 16 Dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu sèra madhaꞌu titu kèna! Ka ra koa-kio Ama Lamatua, peka na, “Ama Lamatua pua le ca dhèu Na dhu kapai risi, dhu nèti lii padhai Na hia èdhi!” Abhu hari dhu leo, peka na, “Ama Lamatua mai le ètu talora aae èdhi, ho padꞌelo dꞌara hua iia Na!”  
\v 17 Hèia lii lolo ne, ra palolo dꞌai mia-mia ètu propensi Yudea dènge era leo kahèi.   
\s1 Yohanis tuka sarani, pua dhèu dua lasi paraga dènge Lamatua Yesus  
\r (Mateos 11:2-19)  
\p
\v 18-20 Ana madhutu Yohanis tadèngi aaꞌi le ngaa-ngaa dhu Yesus adꞌu-ue. Ka lasi lole dènge Yohanis ètu dꞌara bèdho. Hèia na pua dhèu dua lasi, ho karèi Ne, peka na, “Ama ne tareꞌa-reꞌa Kristus dhu jiꞌi mate tae-tae, do? Do, jiꞌi mate hari ku dhèu leo?”  
\p Èle ka ra paraga dènge Yesus, ka ra karèi sèmi èèna ka.   
\p
\v 21 Lodꞌo ana madhutu Yohanis se ètu èèna, Yesus puri-paꞌèle dhèu ae nèti papèdꞌa ra. Na bata eele nidhu nèti dhèu. Aa Na paꞌèle dhèu bèdhu, ka rèdhi hari.   
\p
\v 22 Ka Yesus peka dènge ra, “Lèpa ka ho mi peka dènge aꞌa Ku Yohanis, aaꞌi-aaꞌi dhu miu tadèngi dènge mèdhi unu mi, sèmi dhu dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, ngara na Yesaya, suri tèke,  
\q2 ‘Dhèu bèdhu rèdhi hari.  
\q2 Dhèu karuku, kèdꞌi ho kako hari.  
\q2 Dhèu pèdꞌa kusta, isi ra milu hari.  
\q2 Dhèu katele-katipa, tadèngi hari.  
\q2 Dhèu madhe, mamuri hari.  
\q2 Dhèu dhu dènge boe unu, nanene Lii Lolo Beꞌa.’\x + \xo 7:22 \xt Yesaya 35:5-6, 61:1\x*   
\p
\v 23 Lami ho peka kahèi dènge aꞌa Ku Yohanis, na, ‘Dhèu dhu makae boe sèmi rare Jaꞌa, rèngu abhu aꞌoto.’ ”   
\p
\v 24 Ropa ana madhutu Yohanis se lèpa, hèia Yesus peka dènge dhèu ae sèra lula-nèti Yohanis, na, “Lodꞌo miu lami tenge Yohanis ètu dꞌara padꞌa sodꞌa èèna, miu pangee, na, paraga dènge dhèu dhu lalole na sèmi ngaa? Tatu miu lami boe ho paraga dènge dhèu dhu roe aai-roe èèla, nuka sèmi kalai èèu dhu bhabheu madhutu lai ngèlu di!  
\v 25 Tatu lami boe ho ladhe dhèu dhu pake mèdha-papake dhu kabꞌua aae, te dhèu sèmi èèna, era pea na dhodhoka ètu dꞌara èmu dhèu aae di!  
\v 26 De miu lami tenge dhèu cee ètu nèi? Miu pangee na lami tenge dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, do? Tareꞌa! Te nèngu risi nèti ca dhèu nèti padhai lii Lamatua.  
\v 27 Te ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci dhu suri tèke le, na,  
\q1 ‘Nanene! Jaꞌa pua dhèu Jaꞌa,  
\q2 sèna ka bhoke jꞌara hia Èu.’\x + \xo 7:27 \xt Meliaki 3:1\x*   
\p
\v 28 Ètu rai-haha ne, abhu boe ca dhèu sa dhu kapai risi nèti Yohanis. Te ngaa dhèu dhu ana iiki-iiki ètu talora aae dhèu unu Ama Lamatua, kapai risi nèti Yohanis.”   
\p
\v 29 Dhèu dhu tadèngi lii padhai Yesus, rèngu reꞌa le, peka na, jꞌara Lamatua èèna, jꞌara mamuri dhu lèke. Sèmi èèna kahèi dènge dhèu roro bea sèra. Lula rèngu uru èèna abhu sarani aa nanene kahèi lii ajꞌa-nori nèti Yohanis.  
\v 30 Te ngaa dhèu nèti partei agama Parisi dènge dhèu dꞌèlu-mèu atora agama Yahudi sèra, roꞌo boe madhutu dadꞌèi Ama Lamatua. Nèti èèna ka, ra manèngi boe Yohanis sarani si.\x + \xo 7:30 \xt Mateos 21:32, Lukas 3:12\x*   
\p
\v 31 Hèia Yesus karèi dhèu seꞌe, aku Nèngu na, “Jaꞌa pakasame dhèu-dhèu taa limuri seꞌe dènge ngaa? Dhèu sèmi ngaa ka see?  
\v 32 Rèngu se, èci èèna ka dènge ana-ana dhu madhèdi ètu dꞌara pasa. Ra reꞌa dhoka paꞌoo-parodha dènge kaꞌuu-kamuki, peka na,  
\q1 ‘Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi tiu sakino,  
\q2 te ngaa miu roge boe dènge karejꞌe.  
\q1 Aa jiꞌi sodꞌa lii beke dhèu madhe,  
\q2 te ngaa miu tangi boe.’   
\p
\v 33 Te, Yohanis tuka sarani ninu boe èi anggor, aa na dꞌèi puasa, miu kaꞌuu-kamuki, peka na, ‘Nèngu ne nidhu tao!’  
\v 34 Te ngaa limuri ne, Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, tema kinu èi anggor dènge kuꞌa roti. Ka miu kaꞌuu-kamuki, peka na, ‘Dhèu ne, dhèu gagoo-gagehu! Aa tema mahu! Paꞌangalai dènge dhèu roro bea! Aa partei èci dènge dhèu dhu laku-laku boe! Dhu neꞌa heka ngiꞌu na!’  
\v 35 Te ngaa mi patadhe lii Jaꞌa ne! Dhèu dhu reꞌa mèu, tatu rèngu madhutu dadꞌèi Ama Lamatua.”   
\s1 Lamatua Yesus naꞌa-ninu ètu èmu Simon  
\p
\v 36 Ètu dꞌara kota ne, abhu dhèu Parisi ca dhèu, ngara na Simon. Ca lodꞌo, na nèru Yesus si mai raꞌa asa èmu nèngu. Hèia Yesus si lasi madhèdi, ka neo raꞌa.  
\v 37 Lodꞌo èèna, bhèni kajeo ca dhèu tadèngi kahèi, na, Yesus si neo raꞌa-rinu ètu èèna. Ka na maso laꞌe, nèdꞌu dènge èi hèu mèngi ca boto dhu kabꞌua aae.  
\v 38 Na mai padètu dènge Yesus re kabodho Na. Hèia na patitu kètu urutuu na ètu haga Yesus. Na tangi dꞌara pèdꞌa dènge roma iisi, toke èi madha na hae lèke haga Yesus. Ka na seka haga Yesus pake rèu kètu na, aa na loe boe uu haga Yesus kahèi. Èle ka, na pasuti èi hèu mèngi èèna mi haga Yesus.\x + \xo 7:38 \xt Mateos 26:7, Markus 14:3, Yohanis 12:3\x*   
\p
\v 39 Simon neꞌa mèu jꞌara mamuri bhèni ne. Nèti èèna ka, na pajiko ètu dꞌara na, “Neꞌe jꞌajꞌi mi tadha, na, Yesus ne, dhèu dhu nèti boe lii padhai Ama Lamatua! Ladhe tareꞌa-reꞌa Ama Lamatua ka dhu pua Ne mai, tatu Nèngu neꞌa, na, bhèni dhu gꞌagꞌe Nèngu ne, bhèni kajeo. Dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua, sèmi boe Nèngu ne, lula dhèu mola-mèci bisa boe padètu dènge dhèu kajꞌalu!”   
\p
\v 40 Te ngaa Yesus neꞌa ngaa dhu Simon ngee. Ka Na peka, aku Nèngu na, “Simon! Sèmi neꞌe. Jaꞌa neo peka dènge èu ca jꞌara.”  
\p Hèia Simon dhaa, aku nèngu na, “Ama Mese, peka laa.”   
\p
\v 41 Ka Yesus core lii, peka na, “Abhu ca dhèu dhu tema hia dhèu pija doi na. Uru èèna, na hia nèdhi dhèu dua pija doi na. Dhèu èci, abhu lèmi ngasu doi iia, aa ca dhèu hari lèmi nguru di.  
\v 42 Te ngaa dꞌai lodꞌo pula doi seꞌe, dua ra bisa boe bꞌae rare. Ka dhèu dhu hia pija, rasa kasia mi rèngu dua ra. Nèti èèna ka, na peka mi dua ra, sèna ka bꞌae ia ka kèlu ra sèra. De madhutu èu, nèti dhèu dua se, cee ka dhu sue risi dhèu tema hia dhèu pija doi ne?”   
\p
\v 43 Ètu dꞌara ciki ooꞌe na kahèi, Simon dhaa, peka na, “Tatu dhèu dhu kèlu na ae risi!”  
\p Ka Yesus dhaa, na, “Mema tareꞌa!”   
\p
\v 44 Ka Yesus ladhe bhèni ne, hèia Na peka dènge Simon, aku Nèngu na, “Èu ladhe sèku bhèni ne. Deo na Jaꞌa maso asa dꞌara èmu èu, èu tèke boe èi sèna ka rase haga Jaꞌa, madhutu adꞌa èdhi. Te ngaa bhèni ne pabasa haga Jaꞌa dènge èi madha na, ka na seka pake rèu kètu na.  
\v 45 Aa ropa èu soru Jaꞌa maso asa dꞌara èmu èu, èu uu boe Jaꞌa, madhutu adꞌa èdhi. Te ngaa karèi nèti Jaꞌa ètu dꞌara èmu èu, bhèni ne loe boe uu haga Jaꞌa.  
\v 46 Èu bhèlu eele adꞌa dhu palona èi hèu mèngi mi kètu tamu, ropa Jaꞌa mai deo na. Te ngaa bhèni ne bhori le èi hèu mèngi dhu kabꞌua titu kèna mi haga Jaꞌa.  
\v 47 Èu nanene paie! Sasala bhèni ne, mema ae. Te ngaa Lamatua saku eele aaꞌi le, lula na padꞌelo le sasue na dènge manèngi makasi ae-ae mi Jaꞌa. Te ngaa bagi dhèu dhu rasa na tao boe sasala ae, nèngu ngee na parluu boe abhu abho ae kahèi. Nèti èèna ka, nèngu neꞌa boe sue aa neꞌa boe manèngi makasi mi Lamatua.”   
\p
\v 48 Hèia Yesus lii dènge bhèni ne, peka na, “Jaꞌa saku eele le sasala èu aaꞌi-aaꞌi ra!”   
\p
\v 49 Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu madhèdi raꞌa palere-lere, pakaꞌuu, aku rèngu na, “Huuh! Na ngee na, Nèngu ne cee?! Na bani titu kèna saku eele sasala-sasigo dhèu! Jꞌara neꞌe ne dhodhoka Ama Lamatua mesa Na, dhu dènge hak ho saku eele sasala dhèu!”   
\p
\v 50 Te ngaa Yesus peka dènge bhèni ne, aku Nèngu na, “Lula èu lèka le Jaꞌa, nèti èèna ka Lamatua hia le èu mamuri. Lèpa ka dènge mera-milu!”   
\c 8  
\s1 Dhèu bhèni-dhèu bhèni dhu madhutu Lamatua Yesus  
\p
\v 1 Nèbhu boe ka Yesus dènge ana madhutu Na, dhèu canguru dua sèra, kako palème kota-kota dènge rae-rae ètu sèra. Laꞌe lolo dènge dhèu dadꞌèi Ama Lamatua. Èèna ka dhu jꞌajꞌi lii lolo beꞌa hia rèngu aaꞌi-aaꞌi ra.  
\v 2 Ètu dꞌara kaboko rèngu, abhu kahèi pèri-pèri dhèu bhèni dhu madhutu. Bhèni se dhu uru èèna abhu rupa-rupa papèdꞌa, aa cahagꞌe dhu nidhu tao. Te ngaa Yesus ka dhu puri-paꞌèle aaꞌi si. Nuka sèmi Maria nèti rae Magdala, dhu uru èèna, Yesus bata eele pidhu nidhu nèti nèngu.  
\v 3 Abhu kahèi Susana, dènge mama Yohana. Yohana ne, dhèu èmu Kusa. Kusa ne, kapala urusan nèti èmu dhèu aae Herodes. Aa abhu ae kahèi bhèni leo dhu lasi palere-lere dènge Yesus si. Bhèni se pake doi-dhari rèngu mesa ra ho ogo Yesus si ètu jꞌara.\x + \xo 8:3 \xt Mateos 27:55-56, Markus 15:40-41, Lukas 23:49\x*   
\s1 Lii pakasame lula-nèti dhèu cebꞌe hini ètu rupa-rupa rai  
\r (Mateos 13:1-9, Markus 4:1-9)  
\p
\v 4 Ca tèka, dhèu mai nèti rae-rae ho tenge Yesus. Ropa dhèu ae se pakaboko, hèia Na lolo dènge ra pake lii pakasame èci, aku Nèngu na,  
\v 5 “Abhu ca dhèu sabꞌa oka-tedhe, dhu laꞌe cebꞌe hini asa dꞌara oka na. Hini se cahagꞌe lèke ètu jꞌara. Ropa dhèu kako re èèna, jꞌèli lèke hini se. Aa manu-bhui mai ka tutu raꞌe aaꞌi.  
\v 6 Hini cahagꞌe, lèke ètu dedha rai dhu pènu dènge hadhu. Hini se muri, te ngaa nèbhu boe hèia kamale dhae-dhae, lula èi kura.  
\v 7 Hini cahagꞌe hari lèke ètu era ajꞌu padhudhu. Te ngaa ropa hini muri, ajꞌu padhudhu hèlu pamadhe aaꞌi si.  
\v 8 Aa hini dhu leo lèke ètu dedha rai hèu mèngi. Hini se muri dènge sega, toke kapai ka hua. Hua ae titu kèna, dꞌai cangasu hari.”  
\p Lolo èle ka, Yesus paꞌèle lii pakasame ne, dènge lii dhu mèdhu, aku Nèngu na, “Miu dhu pasa dhilu, na, ngee paie-iie!”   
\s1 Lamatua Yesus peka na, nga tao ka Nèngu dꞌèi pake lii pakasame  
\r (Mateos 13:10-17, Markus 4:10-12)  
\p
\v 9 Èle èèna ka, ana madhutu Yesus karèi sasoa nèti lii pakasame deo na.   
\p
\v 10 Na dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe! Lula miu se dꞌèi madhutu dadꞌèi Ama Lamatua dènge dꞌara kateme, nèti èèna ka Jaꞌa peka paledꞌa, ho miu meꞌa tasamia Lamatua neo paredha dhèu unu Na. Te ngaa dhèu leo roꞌo boe pareꞌa dènge dadꞌèi Lamatua. Nèti èèna ka, Jaꞌa ajꞌa-nori si pake lii pakasame di. Te dhèu nèti lii padhai Lamatua dhu suri tèke le, peka na,  
\q1 ‘Rèngu se rèdhi le,  
\q2 te ngaa roꞌo boe reꞌa.  
\q1 Rèngu tadèngi le,  
\q2 te ngaa roꞌo boe sèmi.’ ”\x + \xo 8:10 \xt Yesaya 6:9-10\x*   
\s1 Lamatua Yesus peka sasoa nèti hini deo sa  
\r (Mateos 13:18-23, Markus 4:13-20)  
\p
\v 11 Hèia Yesus peka sasoa nèti lii pakasame ne, aku Nèngu na, “Hini se, nuka Lii Holo-Nori Ama Lamatua.  
\v 12 Hini dhu lèke ètu jꞌara, nuka dhèu dhu nanene Lii Holo-Nori Ama Lamatua, te ngaa dhèu aae nidhu mai parame nare nèti dꞌara rèngu. Dènge jꞌara neꞌe, rèngu parcaya boe Lamatua, aa abhu boe mamuri.  
\v 13 Hini dhu lèke dedha hadhu, nuka dhèu dhu nanene Lii Holo-Nori Ama Lamatua dènge dꞌara karejꞌe. Te ngaa amo na marèma boe. Rèngu parcaya, te ngaa ropa paraga dènge jꞌajꞌèra, rèngu manahu.  
\v 14 Hini dhu lèke era ajꞌu padhudhu, nuka dhèu dhu tadèngi, ka ra sèmi rare Lii Lolo Beꞌa. Te ngaa nare nèbhu boe, ka rèngu bhèlu eele Lii Lolo Beꞌa, lula rèngu bhute dènge laladhe sasabꞌa-laꞌa rèngu, mèdha-panyau rèngu, aa dènge neo mamuri karejꞌe di. Nèti èèna ka, parcaya rèngu dènge boe kabꞌua ngaa-ngaa.  
\v 15 Te ngaa hini dhu lèke ètu dedha rai hèu mèngi, nuka dhèu dhu mamuri mola dènge dꞌara hua iia. Ropa rèngu tadèngi Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua, rèngu sèle asa dꞌara rèngu. Dènge jꞌara ne, rèngu parcaya taa-taa, aa adꞌu-ue jꞌara dhu beꞌa.”   
\s1 Lii upama nèti saguru labhu pake èru rai  
\r (Markus 4:21-25)  
\p
\v 16 Ka Yesus peka hari, na, “Abhu ètu mia, dhèu paheo rare labhu iiki, ho èèna na saguru dènge èru rai. Aa abhu ètu mia, dhèu tao labhu ètu roꞌa koi. Te ladhe tao sèmi èèna, dhèu bisa boe rèdhi heo na. Labhu dhu guna, nuka padhèdi ètu era dedha, sèna ka heo na bisa pasaraa dhèu dhu maso mai.\x + \xo 8:16 \xt Mateos 5:15, Lukas 11:33\x*  
\v 17 Èci èèna kahèi dènge aaꞌi-aaꞌi dhu pahuni limuri ne, bèli-camèdꞌa pasabhoka. Aa madha jꞌara-madha jꞌara dhu dhèu reꞌa boe limuri ne, èèna na dhèu bisa reꞌa mèu.\x + \xo 8:17 \xt Mateos 10:26, Lukas 12:2\x*   
\p
\v 18 De miu hudꞌi pangee paie-iie ku jꞌara seꞌe. Dhèu dhu neo tenge tareꞌa-reꞌa dadꞌèi Lamatua, nèngu asa dꞌèlu-mèu. Te ngaa rèngu dhu pusi pahae boe dadꞌèi Lamatua, rèngu asa goa.”\x + \xo 8:18 \xt Mateos 25:29, Markus 4:25, Lukas 19:26\x*   
\s1 Cee ka dhu tareꞌa-reꞌa aꞌari Lamatua Yesus?  
\r (Mateos 12:46-50, Markus 3:31-35)  
\p
\v 19 Ca tèka, Yesus bhute dènge dhèu ae. Hèia ina dènge ari Na mai neo paraga dènge Ne. Te ngaa ra bisa boe lasi padètu, lula dhèu se, ae titu kèna.  
\v 20 Ka abhu dhèu laꞌe peka dènge Yesus, na, “Ama! Ina dènge ari Ama, ètu liꞌu sèi. Ra neo paraga dènge Ama.”   
\p
\v 21 Ka Na dhaa, peka na, “Oo! Te ngaa sèmi neꞌe. Ina dènge aꞌari Jaꞌa, nuka rèngu dhu tareꞌa-reꞌa dꞌèi nanene Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua, aa tao madhutu.”   
\s1 Lamatua Yesus pamau ngèlu aae  
\r (Mateos 8:23-27, Markus 4:35-41)  
\p
\v 22 Ca lodꞌo, Yesus gale dhèu pajuu-paleha Na, aku Nèngu na, “Mai lati ka asa cabèka dano.” Ka ra caꞌe koha cue, hèia pakèdꞌi lasi.  
\v 23 Ropa rèngu ètu talora dano, Yesus bhèjꞌi. Nèbhu boe cagꞌagꞌa laa, ngèlu aae mai. Naha tèbꞌe koha, hèia èi maso sa dꞌara, ka oe molo.   
\p
\v 24 Ropa rèdhi sèmi èèna, hèia ana madhutu se parèi Ne, peka na, “Ama! Ama! Kèdꞌi ho tolong ku laa! Te èdhi madhe aaꞌi kèna!”  
\p Ka Yesus kèdꞌi. Hèia Na kai ngèlu dènge naha, peka na, “Mau ka!” Kacaꞌa laa, ngèlu dènge naha mau dènge ka.   
\p
\v 25 Hèia Na pasanèdꞌe ana-ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Nga tao ka miu parcaya mèka Jaꞌa?”  
\p Rèngu madhaꞌu dènge malaa, ka ra pakarèi èci dènge èci, aku rèngu na, “Cee ka Yesus ne? Tasamia ka Nèngu bisa paredha ngèlu dènge naha, ka ra madhutu dadꞌèi Na?”   
\s1 Lamatua Yesus babège eele nidhu nèti dhèu hujꞌu  
\r (Mateos 8:28-34, Markus 5:1-20)  
\p
\v 26 Nèbhu boe rèngu dꞌai rai Garasa, ètu sebhe dano Galilea.\f + \fr 8:26 \ft Sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi, peka na, ‘Garasa’. Abhu kahèi sasuri cahagꞌe dhu suri na, ‘Gadara’. Aa abhu kahèi dhu suri na, ‘Gergesa’.\f*  
\v 27-29 Ètu era neꞌe, dhèu èci dhu nèbhu ae le, nidhu ae pahujꞌu ne. Dhèu ne dènge boe èmu, ka na pea ètu era roꞌa dhèu madhe. Bèli-bèli èèna kako laꞌe-mai, dhu pake boe mèdha-papake. Te nidhu sèra loe boe paredha ne. Dhèu dhu èki le pèri-pèri hari dènge rate aa pakanau ne dènge kanau bèsi, te ngaa na lèku èta si. Ka nidhu se laka-seti ne ho laꞌe asa era dhu kaliu.  
\p Ropa Yesus si puru nèti dedha koha, ka dhèu hujꞌu ne mai asa Yesus. Hèia na paꞌoo-parodha. Ka na pabèbhe iisi, aa na patitu kètu urutuu ètu haga Yesus. Hèia Yesus paredha nidhu sèra, aku Nèngu na, “Ee, nidhu! Rai eele nèti dhèu neꞌe!”  
\p Hèia dhèu hujꞌu ne paꞌoo, peka na, “Baku gagu jaꞌa! Te jaꞌa keꞌa Èu ne Yesus, Ana nèti Ama Lamatua dhu Dedha Risi Eele! Èu baku pajꞌèra jaꞌa!”   
\p
\v 30 Ka Yesus karèi ne, “Ngara èu cee?”  
\p Hèia nidhu se dhaa, aku rèngu na, “\it Legion\it*, te jiꞌi se ae, sèmi sordadꞌu riho-riho.” Na lii sèmi èèna, lula nidhu se ae-ae dhu maso ètu dꞌara ngiꞌu dhèu èèna.   
\p
\v 31 Nidhu se loe boe pamako Yesus, sèna ka baku pua rèngu lasi asa dꞌara Roꞌa Jꞌajꞌèra, nuka era taha koasa bhabhelu-katubꞌa.   
\p
\v 32 Te ngaa dhu padètu ètu èèna, hahi canau kateme dhu nyuu rai ètu sebhe ledhe. Ka nidhu se manèngi Yesus, peka na, “Pua la jiꞌi maso asa dꞌara hahi sèi!” Hèia Yesus dꞌèi kahèi.  
\v 33 Ka nidhu se kalua ka nèti dꞌara dhèu mone ne, lasi maso asa hahi. Hahi se aaꞌi-aaꞌi ra hujꞌu, ka ra rai pajꞌala puru nèti sebhe ledhe ne, hèia caroco asa dꞌara dano. Aa cène, ka madhe aaꞌi-aaꞌi ra.   
\p
\v 34 Ropa rèdhi sèmi èèna, dhèu madhenge hahi se, rai lasi palème rae-rae ètu sèra, lolo aaꞌi-aaꞌi ngaa dhu jꞌajꞌi.  
\v 35 Ropa dhèu ètu rae se tadèngi lii lolo se, ka lasi ae-ae sèna ka neo rèdhi unu ra tatao dhu jꞌajꞌi le. Dꞌai era èèna, rèngu ladhe, na, dhèu dhu nidhu tao èèna, madhèdi mau-mau padètu ètu haga Yesus. Nèngu pake le mèdha-papake, aa na hujꞌu heka. Ladhe rèdhi sèmi neꞌe, ka aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi madhaꞌu.  
\v 36 Hèia dhèu-dhèu dhu ladhe rèdhi ngaa dhu jꞌajꞌi ne, ra palolo dènge dhèu-dhèu dhu heka mai sèra, tasamia ka dhèu hujꞌu ne èle nèti papèdꞌa na.  
\v 37 Ka dhèu Garasa aaꞌi-aaꞌi ra manèngi Yesus ho tèke eele rai rèngu, te rèngu madhaꞌu titu kèna.  
\p Hèia Yesus si caꞌe lasi asa dedha koha, sèna ka lèpa hari asa cabèka dano Galilea.   
\p
\v 38 Te ngaa dhèu deo na dhu nidhu tao, loe boe pamako Yesus, aku nèngu na, “Ama! Hudꞌi laa jaꞌa madhutu Ama kahèi!”  
\p Te ngaa Yesus dhaa ne, peka na,  
\v 39 “Sèmi neꞌe ku laa! Beꞌa risi èu lèpa ka asa aꞌari èu. Lamu lolo aaꞌi dènge ra, na, Ama Lamatua tao le jꞌara dhu beꞌa hia èu.”  
\p Hèia dhèu ne kako palème dꞌara kota ne, na palolo dènge dhèu aaꞌi-aaꞌi ra, peka na, Yesus ka dhu paꞌèle nèngu.   
\s1 Lamatua Yesus pamamuri hari ana bhèni nèti Yairus, aa paꞌèle bhèni èci dhu lèke papèdꞌa bhèni  
\r (Mateos 9:18-26, Markus 5:21-43)  
\p
\v 40 Èle èèna ka, Yesus si lasi hari dènge koha asa cabèka dano Galilea. Lodꞌo rèngu puru nèti dedha koha, dhèu ae dhu mate mema le Yesus. Dhèu se mai ae-ae ho soru Ne.  
\v 41-42 Ètu neꞌe abhu ca dhèu, ngara na Yairus. Nèngu kapala èmu manèngi-mangajꞌi ètu dꞌara kota ne. Ana na dhoka ca dhèu di; ana bhèni, umur na canguru dua tèu. Ana bhèni ne dhu pèdꞌa aae, oe madhe. Ropa Yairus nèdhi Yesus mai, hèia laꞌe patitu kètu urutuu na ètu madha Yesus. Na manèngi ho Yesus dhuli èmu na, sèna ka puri-paꞌèle ana na.  
\p Dhaa nare ka, Yesus madhutu dènge ne asa èmu na. Aa dhèu ae madhutu rèngu. Ka rèngu paseti èci dènge èci.   
\p
\v 43 Abhu kahèi dhèu bhèni èci dhu kako dènge rèngu. Bhèni ne dhu lèke papèdꞌa dhèu bhèni dhu loe boe canguru dua tèu kèna. Doi-dhari dènge mèdha-panyau na èle aaꞌi le, ho bꞌae dote-matarii. Te ngaa abhu boe dhu bisa puri-paꞌèle ne. Papèdꞌa na asa na hoe.\f + \fr 8:43 \ft Ètu sasuri lii Yunani, cahagꞌe dhu suri boe, “Doi-dhari dènge mèdha-panyau na èle aaꞌi le ho bꞌae dote-matarii.”\f*  
\v 44 Ka na ara padètu-dètu asa Yesus nèti kabodho. Hèia na gai lèke suu kodho Yesus. Ropa na gai lèke kodho Yesus ne, hèia papèdꞌa na èle dènge ka.   
\p
\v 45 Cagꞌagꞌa laa, Yesus titu taha. Hèia Na karèi, peka na, “Cee ka dhu goi lèke Jaꞌa?”  
\p Te ngaa abhu boe ca dhèu sa dhu mangaku. Ka Petrus bꞌala, aku nèngu na, “Ama! Dhèu ae-ae ka dhu tao paseti aa patule-pajuku nèti kabodho. Sèmi neꞌe ne, teꞌa na cee ka dhu goi lèke Ama!”   
\p
\v 46 Te ngaa Yesus peka dènge ne, “Aadꞌo! Deo na Jaꞌa rasa abhu koasa dhu kalua nèti ngiꞌu Jaꞌa. De Jaꞌa keꞌa, na, ca dhèu dhu sangaja gai Jaꞌa.”   
\p
\v 47 Ropa bhèni ne neꞌa, na, nèngu bisa boe pasili, hèia na madhaꞌu titu kèna. Isi na rèbha-rèbha, ka laꞌe patitu kètu urutuu ètu madha Yesus. Hèia na lolo mi dhèu ae sèra, nga tao ka nèngu gai Yesus. Aa na lolo kahèi, na, ropa nèngu gai lèke Yesus, nèngu èle dènge nèti papèdꞌa na.   
\p
\v 48 Hèia Yesus lii dènge ne, peka na, “Ana hèni! Èu èle nèti papèdꞌa, lula èu parcaya Jaꞌa. Lèpa ka dènge mera-milu!”   
\p
\v 49 Lodꞌo Yesus padhai lii era dènge bhèni ne, ca dhèu nèti Yairus mai peka dènge ne, “Ama, ee! Ana ama aadꞌo heka. Na madhe le, de pajꞌèra ia ka Ama Mese.”   
\p
\v 50 Te ngaa ropa Yesus tadèngi nare lii peka dhèu èèna, hèia Yesus lii dènge Yairus, “Mau-mau! Baku madhaꞌu! Parcaya mi Ama Lamatua di. Nèngu ka dhu hia mamuri mi ana èu.”   
\p
\v 51-53 Ropa rèngu dꞌai èmu Yairus, dhèu ae le. Ra tangi dènge dꞌara pèdꞌa. Ka Yesus kai si, peka na, “Ae eele ka tangi laa! Ana ne madhe boe. Dhoka na bhèjꞌi di!”  
\p Te ngaa dhèu se pahae boe, ra mari pakapengo hèbꞌa, te rèngu rèdhi unu ra ana ne maꞌète aꞌae. Hèia Yesus manèngi sèna ka ina-ama nèti ana bhèni ne, Petrus, Yohanis dènge Yakobis maso lasi palere-lere dènge Ne. Dhèu leo sèra, Na hia si mate ètu liꞌu.   
\p
\v 54 Rare dꞌara, ka Yesus kèpe ai ana ne, hèia Na paroa peka na, “Ana! Kèdꞌi ka!”  
\v 55 Cagꞌagꞌa laa, ana ne mamuri hari, ka na kèdꞌi titu. Hèia Yesus lii dènge ina ana bhèni ne, na, “Hia ana ne naꞌa!”  
\v 56 Ina-ama ana ne malaa-maloha. Te ngaa Yesus pasanèdꞌe si, baku palolo dènge dhèu, ngaa dhu jꞌajꞌi ne.   
\c 9  
\s1 Lamatua Yesus pua ana madhutu Na dhèu canguru dua sèra pakako sasabꞌa Na  
\r (Mateos 10:5-15, Markus 6:7-13)  
\p
\v 1 Ca lodꞌo, Yesus pakaboko nare ana madhutu Na, dhèu canguru dua sèra. Ka Na hia si koasa, ho babège eele nidhu, aa puri-paꞌèle dhèu nèti rupa-rupa èi papèdꞌa.  
\v 2 Na pua si lasi lole jꞌara-jꞌara paredha Ama Lamatua, aa puri-paꞌèle papèdꞌa dhèu ètu mia-mia.  
\v 3 Te ngaa Na peka dènge si, aku Nèngu na, “Sanèdꞌe paie-iie! Baku mèti kahèi ngaa-ngaa ètu jꞌara. Kako dhoka dènge kodho ètu ua di. Baku mèti kodho silu. Baku mèti kahèi tatea, tas, gee jꞌara, do doi-dhari!  
\v 4 Ladhe dꞌai ka dꞌara rae èci, abhu dhèu dhu soru miu, na lami pea dènge ne. Mage mi hagꞌe-hagꞌe èmu kahèi. Pea taruu ètu dꞌara èmu èèna, toke miu pakèdꞌi, tèke eele rae èèna.  
\v 5 Ladhe miu maso asa dꞌara rae èci, hèia dhèu-dhèu ètu sèra roꞌo boe sèmi miu, aa roꞌo boe nanene lii padhai miu, na, pakèdꞌi tèke eele rae èèna. Lodꞌo miu tèke eele rae èèna, tao madhutu adꞌa ho caro eele ahu nèti haga miu. Aa mi peka dènge ra, ‘Miu se ladhe moꞌo boe nanene lii jiꞌi, pe miu sèmi mere pala mi!’ ”\x + \xo 9:5 \xt Lukas 10:4-11, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 13:51\x*   
\p
\v 6 Èle ka, ana madhutu se lasi ka asa rae-rae. Ra lole dènge dhèu-dhèu Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua. Aa puri-paꞌèle kahèi dhèu nèti papèdꞌa ètu mia-mia.   
\s1 Dhèu aae Herodes bingu lula Yesus  
\r (Mateos 14:1-12, Markus 6:14-29)  
\p
\v 7 Ca tèka, rupa-rupa lii lolo lula-nèti Yesus ne dꞌai le dhèu aae Herodes Antipas.\f + \fr 9:7 \ft Herodes Antipas ne, ana nèti Herodes Kapai. Herodes Kapai èèna ka pua pamadhe ana iiki-ana iiki ètu Betlehem lèke dènge lodꞌo rara iisi Lamatua Yesus. Ladhe ètu Mateos 2:16-18.\f* Ropa na tadèngi lii lolo se, hèia na bingu, lula dhèu cahagꞌe peka na, “Yesus ne, nuka Yohanis tuka sarani, dhu mamuri hari le.”  
\v 8 Aa cahagꞌe hari peka na, “Nèngu ne, baki Elia dhu mamuri hari.”  
\p Abhu dhu leo hari, peka na, “Nèngu ne, ca dhèu nèti dhèu rèti lii padhai Lamatua dhu uru-uru sèra.”\x + \xo 9:8 \xt Mateos 16:14, Markus 8:28, Lukas 9:19\x*   
\p
\v 9 Te ngaa Herodes sanèdꞌe era, peka na, “Ca hari ni, jaꞌa pua le poro pamaꞌète kètu Yohanis. De na mamuri hari, do? Aa ca dhèu ne, cee hari?” Ka na tenge jꞌara, sèna ka patoo madha dènge Yesus.   
\s1 Lamatua Yesus pangaꞌa lèmi riho dhèu  
\r (Mateos 14:13-21, Markus 6:30-44, Yohanis 6:1-14)  
\p
\v 10 Ca lodꞌo, ana madhutu dhu Yesus pua sèra, lèpa mai paꞌèci hari dènge Ne. Ra lolo dènge Ne aaꞌi-aaꞌi dhu rèngu tao. Ka Yesus si kako mesa-mesa ra asa era èci, dhu padètu dènge rae Betsaida, ho ra ae ètu èèna.  
\v 11 Te ngaa dhèu ae dhu reꞌa rare, na, Yesus si neo lasi sa mia, ka ra pakiꞌu re limuri. Yesus sèmi si, hèia Na paꞌèle dhèu pèdꞌa aaꞌi-aaꞌi, aa Na peka-padhai dènge ra, jꞌara-jꞌara Ama Lamatua nèdꞌu paredha.   
\p
\v 12 Ropa dꞌai lodꞌo nihia, ka canguru dua ana madhutu Yesus sèra, peka dènge Ne, “Beꞌa risi Ama pua dhèu seꞌe lasi asa rae-rae dhu padètu dènge era neꞌe, sèna ka ra tenge ngangaꞌa unu ra. Aa hudꞌi laa ra lasi tenge era ho jꞌunu taha. Te era dhu kajꞌèu nèti rae sèmi neꞌe, tasamia ka rèngu bisa abhu raꞌa-rinu?”   
\p
\v 13-14 Te ngaa Yesus bꞌala si, peka na, “Sèmi neꞌe! Miu ka dhu pangaꞌa si!”  
\p Hèia ana madhutu se dhaa, peka na, “Ira ii! Ama, ee! Tasamia bisa sèmi èèna? Dhèu se risi nèti lèmi riho dhèu! Èèna dhèu mone di, ige mèka bhèni dènge ana niki! Ètu dꞌara adhe-aai jiꞌi, abhu dhoka roti lèmi bua, dènge iꞌa dua ngiꞌu di. Ladhe Ama neo sèna ka jiꞌi pangaꞌe dhèu seꞌe, tasa mera mia ho jiꞌi hèli ngangaꞌa ae-ae hia ra?!”\x + \xo 9:13-14 \xt Mateos 14:21\x*  
\p Ka Yesus dhaa, “Pakaboko si madhèdi lèmi nguru-lèmi nguru dhèu, ca kaboko.”   
\p
\v 15 Hèia lasi tao sèmi èèna.  
\v 16 Ropa dhèu se madhèdi, ka Yesus nare roti lèmi bua dènge iꞌa dua ngiꞌu sèra. Ka Na tangara sa dedha, ho Na manèngi makasi. Èle ka Yesus pamae roti dènge iꞌa sèra. Hèia Na jꞌole sa ana-ana madhutu Na, ho papala mi dhèu-dhèu sèra.  
\v 17 Dhèu aaꞌi-aaꞌi se raꞌa toke bècu. Ka ngangaꞌa dhu risi sèra, kaboko rare pènu canguru dua soe.   
\s1 Petrus mulai neꞌa mèu, na, Lamatua Yesus, nuka Kristus  
\r (Mateos 16:13-19, Markus 8:27-29)  
\p
\v 18 Ca tèka, Yesus laꞌe mesa Na ho sabajꞌa ètu era èci. Hèia ana madhutu Na mai ka paꞌèci dènge Ne. Sabajꞌa nare, ka Yesus karèi si, aku Nèngu na, “Miu tadèngi-tadèngi dhèu palolo na Jaꞌa ne, cee?”   
\p
\v 19 Hèia ra dhaa, “Cahagꞌe peka na, Yohanis tuka sarani. Aa cahagꞌe peka na, baki Elia. Ladhe aadꞌo, na, ca dhèu nèti dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua uru-uru sèra dhu mamuri hari.”\x + \xo 9:19 \xt Mateos 14:1-2, Markus 6:14-15, Lukas 9:7-8\x*   
\p
\v 20 Hèia Yesus karèi hari si, peka na, “Madhutu aꞌabhu miu, na, Jaꞌa ne, cee?”  
\p Ka Petrus dhaa, “Ama ne, Kristus, nuka Dhèu dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu karèi nèti uru ka!”\x + \xo 9:20 \xt Yohanis 6:68-69\x*   
\p
\v 21 Èle ka Yesus kai si, sèna ka baku ale dènge dhèu èci sa, peka na, Nèngu na, Kristus.   
\s1 Lamatua Yesus peka jꞌara mamadhe, dènge mamuri hari Na  
\r (Mateos 16:21-28, Markus 8:31—9:1)  
\p
\v 22 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na, aku Nèngu na, “Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Jaꞌa hudꞌi pasae ku rupa-rupa jꞌajꞌèra dhu bia. Bèli-camèdꞌa dhèu heka adꞌa Yahudi, kètu agama Yahudi dènge mese agama sèra, roꞌo boe sèmi, ladhe peka, na, Jaꞌa ne Kristus. Aa èèna na, ra pamadhe Jaꞌa. Mema tareꞌa-reꞌa Jaꞌa madhe, te ngaa asa camèdꞌa èèna, Jaꞌa mamuri hari!”\f + \fr 9:22 \ft Lii Yunani ladhe ra ige lodꞌo, nuka: deo neꞌe ne, lodꞌo ka èci (1); bèli = lodꞌo ka dua (2); camèdꞌa = lodꞌo ka tèlu (3). De mamadhe Lamatua Yesus ra ige lèke lodꞌo ka èci (nuka Jumat Agung), aa lodꞌo Na mamuri hari nèti mamadhe Na lèke lodꞌo ka tèlu, nuka camèdꞌa (Migu Paska).\f*   
\p
\v 23 Èle ka Na peka dènge dhèu ae se, aku Nèngu na, “Dhèu dhu neo madhutu Jaꞌa, nèngu hudꞌi madhutu dènge dꞌara kateme ètu lodꞌo bèli-lodꞌo bèli. Nèngu hudꞌi core eele ku dadꞌèi dꞌara na. Nèngu hudꞌi madhutu taruu, masi ka dhèu neo pamadhe ne, nuka sèmi dhèu pasae ajꞌu palolo-palèbha na, ho laꞌe asa era ra pamadhe ne.\x + \xo 9:23 \xt Mateos 10:38, Lukas 14:27\x*  
\v 24 Te dhèu dhu sadia madhe lula madhutu Jaꞌa, bèli-camèdꞌa nèngu unu mamuri taa-taa dènge Ama Lamatua. Te ngaa dhèu dhu neo dhoka mamuri hia ngiꞌu aae na, bèli-camèdꞌa nèngu pakajꞌèu-jꞌèu nèti Lamatua.\x + \xo 9:24 \xt Mateos 10:39, Lukas 17:33, Yohanis 12:25\x*  
\v 25 Ladhe dhèu unu aaꞌi ngaa-ngaa ètu rai-haha ne, te ngaa Ama Lamatua tule eele ne, aꞌoto na ngaa?  
\v 26 Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. De dhèu dhu makae madhutu Jaꞌa, aa makae sèmi lii ajꞌa Jaꞌa, Jaꞌa kahèi makae mangaku nèngu ètu madha Ama Lamatua, lodꞌo Jaꞌa lèpa mai nèti sorga. Te bèli-camèdꞌa Jaꞌa puru mai dènge dadedha Ama Ku, palere-lere dènge ana-ana pajuu Na nèti sorga.  
\v 27 Jaꞌa peka patareꞌa dènge miu. Abhu pèri-pèri nèti miu ètu seꞌe se, bèli-camèdꞌa ladhe rèdhi unu ra Lamatua nèdꞌu paredha, heka ra madhe kèna.”   
\s1 Rupa Yesus ubꞌa eele ètu kolo ledhe  
\r (Mateos 17:1-8, Markus 9:2-8)  
\p
\v 28 Èle aru lodꞌo, ka Yesus nèti Petrus, Yohanis dènge Yakobis, lasi caꞌe asa ledhe èci, ho neo sabajꞌa.  
\v 29 Dhu Na sabajꞌa era, rèhu Na jꞌajꞌi leko-leo, aa mèdha-papake Na pudhi lao-lao.   
\p
\v 30 Cagꞌagꞌa laa, dhèu dua cèu mai. Dhèu se, nuka baki Musa dènge baki Elia. Ka ra padhai lii dènge Yesus.  
\v 31 Dua ra ladhe na leꞌe-leꞌe hèti-hèti. Tèlu ra padhue-padhai lula-nèti mamadhe Yesus bèli-camèdꞌa ètu Yerusalem.   
\p
\v 32 Lodꞌo èèna, Petrus dènge angalai na dhèu dua sèra musi madha sakaa titu kèna, ka ra bhèjꞌi luu. Ropa ra kabèdhi, hèia rèdhi Yesus titu dènge dhèu dua. Aa rèdhi Yesus dhu kahaꞌa kahèi.   
\p
\v 33 Ropa Musa dènge Elia neo lèpa, Petrus bingu, neꞌa heka tao tasamia. Ka na padhai lii leli, na peka na, “Ama! Jiꞌi ètu neꞌe, beꞌa dꞌai seli! De hua iia jiꞌi tao paleo tèlu bua. Cue hia Ama, cue hia baki Musa, aa cue hari hia baki Elia.”  
\v 34 Te ngaa ropa Petrus padhai lii era, raꞌi-liru puru mai, ka saguru rare rèngu. Hèia Petrus si madhaꞌu bia.  
\v 35 Ka ra tadèngi lii nèti dꞌara raꞌi-liru èèna, peka na,  
\q1 “Neꞌe ne, Ana Jaꞌa dhu Jaꞌa hagꞌe kore le!  
\q2 Ladhe Na padhai lii, nanene Ne paie-iie!”\x + \xo 9:35 \xt 2 Petrus 1:17-18, Yesaya 42:1, Mateos 3:17, 12:18, Markus 1:11, Lukas 3:22\x*   
\p
\v 36 Ropa lii na èle, Petrus si ladhe rèdhi dhoka Yesus mesa-mesa na. Rèngu tèlu ra, peka boe dènge dhèu èci sa, ngaa dhu rèngu rèdhi le. Dꞌai nèbhu ku, heka ra palolo dènge dhèu leo kèna.   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle ana èci dhu nidhu bhelu tao ne  
\r (Mateos 17:14-18, Markus 9:14-27)  
\p
\v 37 Asa bèli èèna, lodꞌo Yesus dènge Petrus si puru mai nèti ledhe, dhèu ae mai paraga dènge Yesus.  
\v 38 Ka dhèu èci rodhe Ne, peka na, “Ama Mese! Ladhe ku ana mone jaꞌa ca dhèu ne laa!  
\v 39 Te abhu nidhu dhu loe boe kèpe ne, ka na pakèce sahèka, aa nyanyoko ne, toke hèbꞌa na horo karaka. Nidhu ne loe boe dhadhedhe ana ne, aa dꞌèi boe hia ana ne ae nare ciki sa.  
\v 40 Jaꞌa manèngi le kahèi ana madhutu Ama se ho ra babège eele nidhu ne, te ngaa tao rare boe!”   
\p
\v 41 Ka Yesus jèke si, peka na, “Eeh! Miu se parcaya boe, na, Lamatua bisa paꞌèle dhèu nèti papèdꞌa ra. Miu mema dhèu dhu meꞌa boe mamuri madhutu jꞌara mola! De Jaꞌa hudꞌi tatae hari miu toke pèri lodꞌo?”  
\p Hèia Na peka dènge ama ana ne, “Mèti ana mu sa neꞌe mai!”   
\p
\v 42 Ropa pakako rèti ana ne asa Yesus, hèia nidhu hake pabèbhe, aa rarumu ne. Te ngaa Yesus paredha nidhu ho kalua tèke eele ana ne, hèia na èle dènge. Ka Yesus hia ana ne asa ama na laꞌe.  
\v 43a Dhèu-dhèu ètu sèra dhu ladhe rèdhi koasa Yesus, aaꞌi-aaꞌi ra malaa-maloha.   
\s1 Lamatua Yesus peka hari jꞌara mamadhe Na  
\r (Mateos 17:22-23, Markus 9:30-32)  
\p
\v 43b Ropa dhèu se padhue era tadha malaa dhu Yesus tao, Nèngu lii dènge ana madhutu Na, aku Nèngu na,  
\v 44 “Miu patadhe paie lii padhai Jaꞌa ne! Nèbhu boe dhèu neo pahie Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne. Ka ra soro Jaꞌa asa dꞌara adhe-aai dhèu leo.”  
\v 45 Te ngaa ana madhutu Na se bingu. Masi ka rèngu dhane rare boe sasoa na, te ngaa ra madhaꞌu karèi Ne, sasoa na ngaa.   
\s1 Cee ka dhu jꞌajꞌi dhèu re madha  
\r (Mateos 18:1-5, Markus 9:33-37)  
\p
\v 46 Ca lodꞌo, ana madhutu Yesus pasisu lula-nèti rèngu se, cee ka dhu bèli-camèdꞌa jꞌajꞌi dhèu re madha.\x + \xo 9:46 \xt Lukas 22:24\x*  
\v 47 Te ngaa Yesus neꞌa ngaa dhu rèngu pasisu. Ka Na paroa nare ana iiki ca dhèu, hèia Na patitu ètu karasa Na.  
\v 48 Ka Yesus peka dènge ra, “Nanene paie! Dhèu dhu madhutu Jaꞌa, ho na ladhe-leru dhèu haha, dhu sama sèmi ana iiki ne, sasoa na nèngu ladhe-leru Jaꞌa kahèi. Aa na ladhe-leru kahèi Ama Ku ètu sorga dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne. Abhu dhèu ae dhu pusi-pahae boe dhèu sèmi seꞌe se. Dhèu seꞌe, nuka: dhu unu aadꞌo, dhu susa, dhu laku-laku boe, dhu kalua aapa, aa dènge dhèu haha. De dhèu dhu dꞌèi lalau-laloꞌo dhèu sèmi seꞌe se, madhutu Ama Lamatua, nèngu ka dhu dhèu re madha.”\x + \xo 9:48 \xt Mateos 10:40, Lukas 10:16, Yohanis 13:20\x*   
\s1 Dhèu cee dhu labꞌa boe èdhi, nèngu èèna angalai èdhi  
\r (Markus 9:38-40)  
\p
\v 49 Hèia Yohanis peka dènge Yesus, aku nèngu na, “Ama! Ca lodꞌo jiꞌi ngèdhi ca dhèu babège eele nidhu, dènge ale kolongara Ama. Ka jiꞌi kai ne, sèna ka na ale ia ka ngara Ama, lula nèngu ne dhèu èdhi boe.”   
\p
\v 50 Te ngaa Yesus dhaa, peka na, “Baku! Te dhèu dhu labꞌa boe èdhi, nèngu èèna angalai èdhi.”   
\s1 Dhèu ca rae ètu Samaria roꞌo boe sèmi rare Lamatua Yesus  
\p
\v 51 Yesus neꞌa le lodꞌo Na caꞌe asa sorga dètu le. Ka Na pamaꞌète nare, ho laꞌe asa kota Yerusalem.  
\v 52 Na pua dhèu lasi uuru, sèna ka ra lalau ngangaꞌa-nganginu. Ka dhèu lasi uuru se, maso lasi asa dꞌara rae cue ètu propensi Samaria, ho lalau mema era rèngu manubha.  
\v 53 Te ngaa dhèu ètu Samaria se, roꞌo boe sèmi rare Yesus si, lula Nèngu neo laꞌe sogo-tagu Ama Lamatua ètu kota Yerusalem.\f + \fr 9:53 \ft Era dhèu Samaria sogo-tagu mi Ama Lamatua ètu ledhe Gerasim, ètu rai rèngu. Rèngu se nèbhu le dhu tao lii langu dènge dhèu Yahudi dhu mangajꞌi mi Ama Lamatua ètu kota Yerusalem.\f*  
\v 54 Ropa Yakobis dènge Yohanis tadèngi lii neꞌe, ka ra pamako Yesus, aku rèngu na, “Ama! Tasamia na ti manèngi Ama Lamatua papuru ai mai nèti dedha-liru, ho tunu pakèpu si?”\x + \xo 9:54 \xt 2 Dhèu Aae sèra 1:9-16\x*   
\p
\v 55 Te ngaa Yesus ladhe asa dua ra, hèia Na kai si, peka na, “Baku pangee sèmi èèna.”  
\v 56 Èle èèna ka, lasi hari asa rae leo.   
\s1 Jꞌara-jꞌara madhutu Lamatua Yesus  
\r (Mateos 8:19-22)  
\p
\v 57 Ropa rèngu kako era, dhèu èci lii dènge Yesus, peka na, “Ama! Ama neo asa mia èèna ka, jaꞌa neo madhutu Ama taruu!”   
\p
\v 58 Hèia Yesus bꞌala, peka na, “Beꞌa kahèi! Te ngaa pangee ku laa. Dhèu aaꞌi-aaꞌi dènge era pea-paluꞌu. Sèmi èèna kahèi dènge badha-manu. Busa hui lèpa laꞌe asa dꞌara roꞌa na. Manu-bhui lasi asa dꞌara rèdꞌa ra. Te ngaa Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa, dènge boe era pea-paluꞌu ho pasoru iisi Jaꞌa ne. Era lalaka kètu, aadꞌo kahèi.”   
\p
\v 59 Ca tèka, Yesus paroa dhèu leo ca dhèu, ka Na peka, “Mai madhutu Jaꞌa, ho jꞌajꞌi dhèu Jaꞌa.”  
\p Ka dhèu ne dhaa, aku nèngu na, “Beꞌa kahèi, do! Te ngaa sèmi neꞌe, Ama. Hudꞌi jaꞌa lèpa ku ladhe-leru ina-ama jaꞌa. Ladhe padhane kore ama ku, heka jaꞌa madhutu kèna.”   
\p
\v 60 Te ngaa Yesus peka dènge ne, “Sèmi neꞌe! Hudꞌi laa dhèu dhu parcaya boe Lamatua, uri dhèu rèngu dhu madhe. Te ngaa miu dhu lèka Lamatua, sasabꞌa miu lami peka-padhai jꞌara-jꞌara paredha Ama Lamatua.”   
\p
\v 61 Abhu dhèu leo dhu peka na, “Beꞌa kahèi. Jaꞌa neo madhutu Ama taruu. Te ngaa hudꞌi jaꞌa laku palangu ku lii dènge aꞌari jaꞌa, heka jaꞌa mai madhutu Ama.”\x + \xo 9:61 \xt 1 Dhèu Aae sèra 19:20\x*   
\p
\v 62 Te ngaa Yesus lii dènge ne, “Sèmi neꞌe. Ladhe dhèu neo pare rai, te ngaa tao hari ngaa-ngaa dhu leo, toke bhèlu sèle, tatu oka na jꞌajꞌi boe. Sèmi èèna kahèi dènge dhèu dhu pamaꞌète nare le neo madhutu Jaꞌa, te ngaa pangee taruu mamuri na lodꞌo dhu uru sèra. Dhèu sèmi èèna gaguna na aadꞌo jꞌajꞌi dhèu sabꞌa ètu dꞌara paredha Ama Lamatua.”   
\c 10  
\s1 Lamatua Yesus pua ana madhutu Na, pidhu nguru dua dhèu  
\p
\v 1 Èle èèna, Yesus hagꞌe nare ana madhutu Na dhu leo, pidhu nguru dua dhèu.\f + \fr 10:1 \ft Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri, na, ‘ana madhutu 72 dhèu’. Dhu leo hari suri, na, ‘ana madhutu 70 dhèu’. Madhutu terjemahan dhu hiu, ae dhu pili ‘72 dhèu’.\f* Ka Na hagꞌe si, dua-dua dhèu, sèna ka lasi uuru asa era-era dhu Nèngu neo laꞌe.  
\v 2 Hèia Na pua si, aku Nèngu na, “Abhu dhèu ae dhu nuka sèmi are dhu karara le. Ka lamatua oka pua dhèu sabꞌa na lasi gꞌètu are se. De miu hudꞌi sabajꞌa, sèna ka Ama Lamatua hia tabha dhèu-dhèu sabꞌa Na, ho oru rare dhèu-dhèu dhu neo madhutu Jaꞌa. Lula dhèu dhu neo madhutu Jaꞌa, ae. Te ngaa dhèu sabꞌa dhoka ciki ooꞌe di.\x + \xo 10:2 \xt Mateos 9:37-38\x*   
\p
\v 3 De lami ka! Jaꞌa pua miu lami asa dhèu ae. Te ngaa sanèdꞌe sèmi neꞌe. Miu èci èèna ka dènge ana kahibꞌi-kalèbho dhu lami asa talora aae busa hui dhu bhelu.\x + \xo 10:3 \xt Mateos 10:16\x*   
\p
\v 4 Miu baku mèti doi-dhari, tas tao mèdha-papake, do salapa dhu risi ètu dꞌara kakako miu. Mage core eele ai lodꞌo dènge padhai lii iia dꞌara dènge dhèu ètu talora jꞌara.   
\p
\v 5-8 Ladhe miu maso asa dꞌara rae èci, miu baku pidha-pidha era pea. Ladhe dhèu sèmi rare miu dènge beꞌa ètu dꞌara èmu cue, pea dhoka ètu èèna toke miu pakèdꞌi tèke eele rae èèna. Ladhe miu maso asa èmu cue, miu hudꞌi manèngi sèna ka Ama Lamatua hia berkat mi dhèu isi èmu èèna. Ladhe lamatua èmu ètu sèra sèmi nare miu dènge beꞌa, tatu Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi isi èmu èèna. Te ngaa ladhe roꞌo boe sèmi miu, na, hudꞌi laa Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na hia miu mesa mi. Ladhe miu maso asa èmu cue, do, asa rae èci, ra hia miu ngangaꞌa, miꞌa-minu laa dènge karejꞌe. Te ra hia èèna pamèci dènge èi kabhèsu miu dhu hae.\x + \xo 10:5-8 \xt 1 Korintus 9:14, 1 Timotius 5:18\x*  
\v 9 Puri-paꞌèle dhèu rèngu dhu pèdꞌa. Aa peka-padhai dènge dhèu sèra, na, ‘Paredha Ama Lamatua ètu katanga madha miu le!’   
\p
\v 10 Te ngaa abhu kahèi rae dhu dhèu ra roꞌo boe sèmi rare miu. Ladhe ra tao miu sèmi èèna, na, lami titu asa jꞌara-jꞌara ètu dꞌara rae èèna, mi lii dènge ra, peka na,  
\v 11 ‘Nanene paie! Miu dhèu dhu ètu dꞌara rae ne. Jiꞌi mai le ngèti Lii Lolo Beꞌa Lamatua hia miu, te ngaa miu pusi-pahae boe. De jiꞌi caro eele ahu rae neꞌe nèti haga jiꞌi, ho jꞌajꞌi mi tadha dhu peka na, pe bèli-camèdꞌa sèmi mere pala mi! Te ngaa sanèdꞌe paie-iie! Paredha Ama Lamatua ètu katanga madha miu le.’\x + \xo 10:11 \xt Mateos 10:7-14, Markus 6:8-11, Lukas 9:3-5, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 13:51\x*   
\p
\v 12 Miu meꞌa, sina ma, bhabhelu dhèu kota Sodom? Jaꞌa pasanèdꞌe miu! Bèli-camèdꞌa, dꞌai lodꞌo èle rai-haha ne, Ama Lamatua huku dhèu-dhèu dhu roꞌo boe sèmi rare miu, bia risi nèti dhèu Sodom!”\x + \xo 10:12 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 19:24-28, Mateos 10:15, 11:24\x*   
\s1 Dhèu dhu roꞌo boe sèmi rare Lamatua Yesus  
\r (Mateos 11:20-24)  
\p
\v 13 Ka Yesus tuhu hari lii padhai Na, aku Nèngu na, “Mate unu miu dhu pea ètu rae Korasin\f + \fr 10:13 \ft Suri madhutu lii Idhonesia, ‘Khorazim’. Lii uuru nèti lii Yunani dhu suri tèke, Χοραζίν ‘Choradzin’.\f* dènge miu ètu rae Betsaida! Miu dui mere jꞌajꞌèra! Jaꞌa tao tadha-tadha malaa ètu katanga madha miu, te ngaa miu moꞌo boe parcaya Lamatua. Ngaa hari miu dhèu Yahudi dhu peka na, miu tadhe Ne. Ladhe sèmi tadha-tadha malaa se, dhu Jaꞌa tao ètu rae miu, lèke ètu kota Tirus dènge kota Sidon, tatu nèbhu nare sange neꞌe dhèu sèra ele-hoꞌa le, aa ra tèke eele sasala-sasigo ra, ho mai madhutu Lamatua. Aa rèngu tatu pake le mèdha sasusa, dènge tao ahu ètu kètu ra jꞌajꞌi mi tadha dhu peka na, rèngu manyasa nèti sasala-sasigo ra. Te ngaa dhèu Tirus dènge dhèu Sidon sèra, dhèu Yahudi boe. De ra peka boe, na, rèngu dhèu dhu tadhe Lamatua.\x + \xo 10:13 \xt Yesaya 23:1-18, Yeskial 26:1—28:26, Yoel 3:4-8, Amos 1:9-10, Sakaria 9:2-4\x*  
\v 14 Tareꞌa! Miu ladhe ku laa! Bèli-camèdꞌa dꞌai lodꞌo Lamatua pamaꞌète lii langu dhèu aaꞌi-aaꞌi, hahuku nèti Lamatua mi dhèu Tirus dènge dhèu Sidon samaa risi nèti hahuku miu.   
\p
\v 15 Mata unu miu, kabarai Kapernaum! Miu baku pangee, na, bèli-camèdꞌa Lamatua nedhe miu pamaso asa dꞌara sorga. Aadꞌo! Mola-mèu èi! Èèna na Lamatua pèci miu asa dꞌara naraka lami!\x + \xo 10:15 \xt Yesaya 14:13-15\x*   
\p
\v 16 Sanèdꞌe pabeꞌa-beꞌa. Dhèu dhu nanene lii miu, nuka sèmi rèngu nanene Jaꞌa. Aa dhèu dhu pusi boe nanene miu, èci èèna ka ra pahae boe Jaꞌa. Aa dhèu dhu roꞌo boe nanene Jaꞌa, èci èèna ka dènge rèngu dhu pusi-pahae boe Ama Lamatua, dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne.”\x + \xo 10:16 \xt Mateos 10:40, Markus 9:37, Lukas 9:48, Yohanis 13:20\x*   
\s1 Ana madhutu Yesus dhèu pidhu nguru dua sèra lèpa hari  
\p
\v 17 Ropa ana madhutu pidhu nguru dua sèra lèpa hari mai,\f + \fr 10:17 \ft Sasuri lii Yunani suri na, ‘ana madhutu 72 dhèu’. Cahagꞌe hari peka na, ‘ana madhutu 70 dhèu’. Nèti terjemahan dhu hiu, ae ka dhu suri, ‘72 dhèu’.\f* dꞌara ra karejꞌe bia. Ka ra lole dènge Yesus, aku rèngu na, “Ira ii! Kakako jiꞌi ne, beꞌa bia! Ropa jiꞌi pake kolongara Ama ho babège eele nidhu, na, nidhu sèra nanene lii jiꞌi, hèia ra rai bhalèta.”   
\p
\v 18 Te ngaa Yesus bꞌala si, peka na, “Mema tareꞌa! Lodꞌo miu tao sèra sa, Jaꞌa ladhe kèdhi Ama Lamatua pèci eele nidhu dènge dhèu aae ra nèti dedha-liru nèi, nuka sèmi bela dhu kahaꞌa nèti haa, nèti dhimu!  
\v 19 Sanèdꞌe! Dhèu aae nidhu èèna, musu èdhi. Aa nèngu dènge koasa kahèi. Te ngaa Jaꞌa pangèdꞌu le miu koasa, ho palaho koasa na. Ladhe miu jꞌèli lèke kaisao, do karaka rai, miu ngaa-ngaa tao boe. Ngaa èci sa bisa boe pajꞌèra miu.\x + \xo 10:19 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 91:13\x*  
\v 20 Miu karejꞌe lula nidhu nanene miu. Beꞌa kahèi, te ngaa sèra sa ana iiki era! Dhu beꞌa risi, dꞌara miu karejꞌe, lula Lamatua suri nare le ngara miu, jꞌajꞌi ana kabarai Na ètu sorga.”   
\s2 Dꞌara Lamatua Yesus karejꞌe-karae  
\r (Mateos 11:25-27, 13:16-17)  
\p
\v 21 Lodꞌo èèna, Roh Lamatua dhu Mola-Mèci tao dꞌara Yesus karejꞌe-karae. Hèia Na koa-kio Ama Lamatua, peka na, “Ama dhu jꞌajꞌi Lamatua ètu dedha-liru dènge rai-haha. Jaꞌa manèngi makasi ae-ae, lula Ama paꞌabhe jꞌara-jꞌara seꞌe nèti dhèu dhu tao iisi dꞌèlu-mèu dènge dhèu lela dedha. Te ngaa Ama bhoke patalele aaꞌi-aaꞌi se hia mi ana iiki-ana iiki dènge dhèu-dhèu dhu pahaha iisi. Tareꞌa Ama! Lula èèna ka dhu pakarejꞌe dꞌara Ama!”   
\p
\v 22 Hèia Yesus peka dènge dhèu ae sèra, aku Nèngu na, “Nanene paie! Ama Ku ètu sorga pangèdꞌu aaꞌi le koasa mi Jaꞌa. Dhu tadhe mèu, Jaꞌa ne cee, dhoka Ama di. Aa dhu tadhe mèu, Ama èèna cee, dhoka Ana nèti Ama di, nuka Jaꞌa ne. Aa Jaꞌa hagꞌe kore dhèu leo, sèna ka nori si, ho ra tadhe mèu Nèngu kahèi.”\x + \xo 10:22 \xt Yohanis 3:35, 10:15\x*   
\p
\v 23 Ka Yesus kabibꞌa asa ana madhutu Na, hèia Na peka dènge rèngu mesa ra, aku Nèngu na, “Miu se oto titu kèna, lula mèdhi le koasa Lamatua.  
\v 24 Dhèu aae-dhèu aae dènge dhèu rèti lii padhai Lamatua uru-uru sèra, dꞌèi titu kèna neo rèdhi ngaa dhu miu limuri ne mèdhi, te ngaa rèdhi boe. Rèngu dꞌèi kahèi neo tadèngi ngaa dhu miu nanene ne, te ngaa ra tadèngi rèdhi boe.”   
\s1 Dhèu Samaria dhu dꞌara hualaa  
\p
\v 25 Ca tèka, ca dhèu dꞌèlu-mèu atora agama Yahudi, titu ho neo sèku pamanahu Yesus. Na karèi peka na, “Ama Mese! Mu peka ku laa! Jaꞌa adꞌu jꞌara sèmi ngaa, sèna ka jaꞌa mamuri taa-taa dènge Ama Lamatua ètu sorga?”   
\p
\v 26 Ka Yesus bꞌala ne, aku Nèngu na, “Musa suri tasamia lula-nèti jꞌara neꞌe ne? Aa madhutu mameꞌa èu, tasamia?”   
\p
\v 27 Hèia dhèu ne dhaa peka na, “Na suri sèmi neꞌe ka:  
\q1 ‘Èu hudꞌi sue ku Ama Lamatua, \it risi\it* nèti ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi ra.  
\q2 Nèti èèna ka, dꞌara èu hudꞌi dꞌèi Nèngu titu kèna,  
\q2 sabꞌa paꞌèra ho madhutu dadꞌèi Na,  
\q2 aa tadhe mèu Ne.’  
\p Dhu suri kahèi, peka na, ‘Èu hudꞌi sue ku dhèu èu, sama sèmi èu sue ngiꞌu èu mesa mu.’ ”\x + \xo 10:27 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 19:18, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 6:5\x*   
\p
\v 28 Hèia Yesus bꞌala ne, “Dhu lèke kèna! Ladhe èu tao madhutu sèmi sèra, na, èu mamuri taa-taa dènge Ama Lamatua.”\x + \xo 10:28 \xt Mateos 22:35-40, Markus 12:28-34, Atora nèti Ama-ama Agama 18:5\x*   
\p
\v 29 Te ngaa dhèu ne, tao iisi na sèmi dhèu mola sa. Ka na karèi hari Yesus, aku nèngu na, “Te ngaa, ‘dhèu jaꞌa’ èèna, ka cee?”   
\p
\v 30 Hèia Yesus bꞌala ne, peka na, “Sèmi neꞌe. Jaꞌa neo lolo dènge èu lii pakasame èci. Pe èu mesa mu ka dhu peka, na, mia ka dhu tareꞌa-reꞌa ‘dhèu èu’. Lii pakasame ne, sèmi neꞌe ka: ca lodꞌo, abhu dhèu Yahudi ca dhèu pakèdꞌi nèti kota Yerusalem, puru laꞌe asa kota Jeriko. Te ngaa ropa dꞌai talora jꞌara, cagꞌagꞌa laa parapo mai game paroe ne. Ra game, aa parame rare aaꞌi doi-dhari dènge mèdha-papake dhèu ne. Ka parapo se core ne asa sebhe jꞌara laꞌe, aa ra rai tèke eele ne. Dhèu ne, oe madhe.   
\p
\v 31 Te ngaa nèbhu boe, ka ama agama Yahudi ca dhèu puru mai re jꞌara èèna. Te ngaa ropa na ladhe nèdhi dhèu ne dhu diu raa, aa dhu tarenga ètu sebhe jꞌara, ama agama ne titu boe sa hèi, ho uri dhèu ne. Na kako paseli eele dhèu neꞌe, laꞌe asa cabèka jꞌara, ka na taruu.  
\v 32 Nèbhu boe ka dhèu leo hari èci kako re èèna. Nèngu ne nèti suku Lewi dhu tema sabꞌa ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi Ama Lamatua. Ropa nèdhi dhèu ne dhu baa-baa ètu sebhe jꞌara, hèia laꞌe padètu-dètu ho ladhe, te ngaa na bara boe ne kahèi. Na sigo eele jꞌara, ka laꞌe taruu.   
\p
\v 33-34 Nèbhu boe ka, dhèu èci nèti rai Samaria mai re jꞌara èèna dènge badha keledꞌei na. Dhèu Yahudi pahae boe dhèu Samaria. Te ngaa ropa dhèu Samaria ne nèdhi dhèu dhu lèke rapo èèna, ka dꞌara na mèke boe. Na mai padètu-dètu ho neo saradꞌe ne. Ka pamèu nuꞌa dhèu ne dènge èi anggor, hèia na panaꞌi dènge èi mènyi. Aa na parbaan nuꞌa na, èle ka na pacaꞌe asa keledꞌei na. Hèia nèti ne laꞌe asa dꞌara kota. Na pamaso ne asa dꞌara losmen, aa lalau pabeꞌa-beꞌa ne.\x + \xo 10:33-34 \xt 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 28:15\x*   
\p
\v 35 Asa bèli madꞌae èèna, dhèu ne laꞌe bꞌae uuru kètu, doi iia dua bua\f + \fr 10:35 \ft Lii Yunani suri, peka na, “dua dinari”.\f* mi lamatua losmen ne, ka na peka, ‘Pake uuru doi ne ho lalau dhèu ne toke èle. Ladhe dꞌai boe, pake uuru doi èu. Pe jaꞌa lèpa, pula hari doi sèra.’ ”   
\p
\v 36 Lii pakasame Yesus ne dꞌai sange neꞌe ka. Hèia Yesus karèi mi dhèu dꞌèlu-mèu atora agama Yahudi ne, aku Nèngu na, “Madhutu èu, mia ka dhu tareꞌa-reꞌa ‘dhèu nèngu,’ mi dhèu dhu lèke rapo ne?”   
\p
\v 37 Ka dhèu ne dhaa, peka na, “Tatu dhèu dhu lalau ne toke èle.”  
\p Hèia Yesus lii, peka na, “Tareꞌa! De lamu ka, tao madhutu sèmi èèna.”   
\s1 Lamatua Yesus, Marta dènge Maria  
\p
\v 38-40 Èle èèna ka, Yesus dènge ana madhutu Na, lasi taruu asa Yerusalem. Hèia ra dhuli ètu rae èci. Ètu era neꞌe, dhèu dua dhu paꞌaꞌari, ngara ra, Marta dènge Maria. Marta manèngi ho Yesus si manubha ètu èmu rèngu. Ka ra pea taha ètu èèna.  
\p Ropa Yesus madhèdi ho ajꞌa si, Marta bhute dènge pananasu. Te ngaa ari na Maria, madhèdi padètu-dètu haga Yesus, ho nanene lii padhai Na. Nèbhu boe ka Marta mai kaꞌugu ètu madha Yesus, aku nèngu na, “Ama! Tasamia, ee? Jaꞌa dꞌai madhe lalau ngangaꞌa-nganginu mesa-mesa ku, te ngaa ari jaꞌa madhèdi mau-mau. Peka ku dènge ne laa, sèna ka mai bara jaꞌa ètu dapu ne.”\x + \xo 10:38-40 \xt Yohanis 11:1\x*   
\p
\v 41 Te ngaa Lamatua Yesus dhaa, na, “Marta. Èu ne bhute dènge ngangee rupa-rupa.  
\v 42 Beꞌa kahèi do, te ngaa jꞌara èci dhu beꞌa risi. Maria pili nare dhu beꞌa risi le, nuka madhèdi ho nanene Lii Lolo Beꞌa nèti Jaꞌa. Dhèu bisa boe parame rare nèti nèngu Lii Lolo Beꞌa ne.”   
\c 11  
\s1 “Ajꞌa jiꞌi sabajꞌa”  
\r (Mateos 6:9-13, 7:7-11)  
\p
\v 1 Ca tèka, Yesus laꞌe manèngi-mangajꞌi. Manèngi-mangajꞌi nare, hèia ana madhutu Na ca dhèu mai, ka na manèngi, aku nèngu na, “Ama! Yohanis tuka sarani, ajꞌa ana madhutu na ka reꞌa sabajꞌa. Jiꞌi manèngi sèna ka Ama ajꞌa jiꞌi sabajꞌa kahèi.”   
\p
\v 2 Ka Yesus peka, na, “Beꞌa! Sabajꞌa pake conto sèmi neꞌe:  
\q1 Ama! Kolongara Ama dhu mola-mèci.  
\q1 Hudꞌi laa dhèu aaꞌi-aaꞌi jꞌoka padedha-dedha kolongara Ama dhu kapai na.  
\q1 Hudꞌi laa Ama jꞌajꞌi Dhèu Aae mi dhèu aaꞌi-aaꞌi.   
\q1
\v 3 Ama hia laa jiꞌi bèli-bèli, ngangaꞌa dhu dꞌai.   
\q1
\v 4 Jiꞌi manèngi Ama pabhèlu eele sasala-sasigo jiꞌi,  
\q2 nuka sèmi jiꞌi kahèi pabhèlu eele sasala-sasala dhèu dhu tao mi dedha jiꞌi.  
\q1 Ama magee jiꞌi, sèna ka jiꞌi baku adꞌu-ue bhelu-katubꞌa.”   
\p
\v 5-6 Èle èèna ka, Yesus nori hari si, jꞌara-jꞌara sabajꞌa. Na pake upama, peka na, “Sèmi dꞌai talora mèda, angalai èu mai nèti kajꞌèu, ho manubha ètu èmu èu. Te ngaa èu dhu dènge boe ngaa-ngaa, sèna ka hia ne naꞌa. Ka èu lamu asa èmu angalai dhu leo, ho pamako nèti liꞌu, peka na, ‘Lai aae na, ee! Hia taha ku jaꞌa roti dꞌai tèlu bua sa! Te jiꞌi abhu tamu ètu èmu, te ngaa jiꞌi dhu mola-mèu èi! De lai aae na, ee! Dhoka tèlu bua di. Pe jaꞌa gꞌati hari!’   
\p
\v 7 Ladhe sèmi angalai èu dhaa, peka na, ‘Te aꞌa, ee! Dhèu bhèjꞌi luu, na, èu mai parèi! Babèdho dhu patèke le! Ana iiki se dhu bhèjꞌi aaꞌi le. De mage mu nasa kahèi! Pe lodꞌo leo hari ku laa!’   
\p
\v 8 Te ngaa masi ka sèmi èèna, ngee paie-iie. Masi ka dhèu ne kèdꞌi boe lula èu angalai nèngu, te ngaa ladhe èu loe boe pamako, tatu na kèdꞌi, ho hia èu roti sèra.   
\p
\v 9 Sèmi èèna kahèi, dènge manèngi-mangajꞌi.  
\q2 Manèngi taruu mi Lamatua;  
\q3 pe Na hia.  
\q2 Tenge taruu;  
\q3 pe Na pajꞌujꞌu jꞌara.  
\q2 Paroa taruu;  
\q3 pe Na bhoke hèbꞌa èmu.   
\p
\v 10 Te dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu manèngi taruu mi Ama Lamatua, èèna na rèngu sèmi. Dhu loe boe tenge, èèna na abhu. Dhu maꞌète boe paroa, pe Na bhoke babèdho.  
\v 11 Miu pangee ku laa. Abhu ètu mia ladhe ama, dhu ana na manèngi iꞌa, na hia mege?  
\v 12 Do, ladhe ana manèngi kanadhu manu, na hia karaka rai? Tatu aadꞌo, si?  
\v 13 Dhèu rai-haha ne, mema bhelu. Te ngaa Ama miu ètu sorga, Nèngu ne mema beꞌa. De ladhe miu dhèu dhu bhelu, dꞌèi hia mèdha dhu beꞌa mi ana-ana miu, ngaa hari Ama! Nèngu ne hia, mesa boe ngaa dhu miu parluu, te ngaa risi nèti èèna. Na pala-bagi Roh Na dhu Mola-Mèci mi dhèu dhu manèngi mi Nèngu.”   
\s1 Lamatua Yesus pake boe koasa nèti dhèu aae nidhu  
\r (Mateos 12:22-30, Markus 3:20-27)  
\p
\v 14 Ca lodꞌo, Yesus magèle eele nidhu nèti ca dhèu dhu lii aadꞌo. Ka dhèu ne bisa padhai lii hari. Dhèu-dhèu ètu sèra malaa.  
\v 15 Te ngaa abhu kahèi dhu peka na, “Mema, Nèngu bisa magèle eele nidhu, lula Nèngu abhu koasa nèti dhèu aae nidhu, nuka Baalsebul.”\x + \xo 11:15 \xt Mateos 9:34, 10:25\x*   
\p
\v 16 Abhu dhèu leo neo sèku Yesus. Ka ra manèngi ho Yesus tao tadha malaa èci hari, sèna ka dhèu reꞌa, na, koasa Na nèti Ama Lamatua.\x + \xo 11:16 \xt Mateos 12:38, 16:1, Markus 8:11\x*   
\p
\v 17 Te ngaa Yesus neꞌa nare le kahadhu kajꞌalu rèngu sèra. Ka Na lii, peka na, “Ladhe ètu rai cue, kabarai na pamusu, tatu rai ne laho mae-mae. Sèmi èèna kahèi, ladhe ètu dꞌara èmu cue, isi èmu loe boe patao-palaha, tatu èmu ne jꞌajꞌi boe mi ngaa sa èci!  
\v 18 De ladhe nidhu se pamusu aa pabata èci dènge èci, tatu dhèu aae ra bisa boe rèdꞌu paredha dènge nèbhu. De maso boe asa dꞌara kahadhu, ladhe miu peka, na, Jaꞌa pake koasa nidhu ho bata eele hari nidhu.  
\v 19 Sanèdꞌe paie! Dhèu miu kahèi dhu reꞌa magèle eele nidhu. Rèngu pake koasa nèti nidhu, do? Aadꞌo, si! De miu baku sadꞌi padhai lii di, dhu peka na, Jaꞌa ne pake koasa nidhu sèna ka bata eele si. Pe dhèu miu ka dhu pamaꞌète, peka na, ngaa dhu miu galaa ne, lèke boe.  
\v 20 Te ngaa ladhe Jaꞌa tareꞌa-reꞌa bata nidhu pake koasa Ama Lamatua, èèna dhu peka na, paredha Lamatua ètu katanga madha miu le. Paredha ne abhu le, te ngaa miu oe sèmi pameꞌa boe sa.   
\p
\v 21 Ladhe dhèu èra èci dènge rèka, dhu bori tèke ètu keja gꞌana-kariu madhenge èmu na, tatu mèdha-panyau na, dhèu bani boe lasi manaꞌu.  
\v 22 Te ngaa ladhe abhu dhèu dhu èra risi nèti nèngu mai segi ne, aa parame nèti rèka na. Hèia na parame nèti mèdha-panyau na kahèi, ho papala mi dhèu-dhèu na. Nèbhu nare sange neꞌe lamatua èmu èèna maena dhoka mi rèka na. Te ngaa limuri ne, na maena heka rèka na sèra.\f + \fr 11:22 \ft Madhutu dhèu dꞌèlu-mèu Alkitab, “dhèu èra” ètu neꞌe, nuka dhèu aae nidhu. Aa “dhèu dhu èra risi” èèna, nuka Lamatua Yesus.\f*   
\p
\v 23 Sanèdꞌe paie-iie! Dhèu dhu paꞌèci boe dènge Jaꞌa, nèngu musu Jaꞌa. Aa dhèu dhu soru-bara boe ètu dꞌara sasabꞌa Jaꞌa, nèngu neꞌa dhoka adꞌu-ue jꞌara maruru di.”\x + \xo 11:23 \xt Markus 9:40\x*   
\s1 Nidhu neo lèpa asa era uru na  
\r (Mateos 12:43-45)  
\p
\v 24 Yesus tuhu hari lii Na, aku Nèngu na, “Ladhe èdhi bata eele nidhu nèti ca dhèu, nidhu ne rai laꞌe asa era kaliu, ho tenge era ae iisi. Lula na abhu boe era dhu pamèci dènge dadꞌèi na, hèia na pangee na, ‘Aah! Abhu boe era ae iisi, beꞌa risi jaꞌa lèpa hari asa dhèu dhu uru èèna jaꞌa pea.’  
\v 25 Ropa na lèpa, rage hari era uru èèna, dhu mèu le, aa dhu lalau pabeꞌa-beꞌa.  
\v 26 Hèia nidhu ne laꞌe paroa angalai na pidhu dhu bhelu risi nèti nèngu. Ka aaꞌi-aaꞌi ra lasi pea ètu dhèu èèna, ka ra madahu ne. De lèpa limuri, mamuri dhèu ne asa aae ka ele iie.”   
\s1 Dhu oto risi  
\p
\v 27 Lodꞌo Yesus padhai lii era dènge dhèu ae sèra, dhèu bhèni èci ètu èèna paꞌoo, peka na, “Ina Mu oto kapai, lula nara iisi Èu, aa pasusu Èu!”   
\p
\v 28 Ka Yesus bꞌala ne, peka na, “Tareꞌa ina! Te ngaa dhu oto risi, nuka dhèu dhu pasa dhilu ho nanene Lii Holo-Nori Ama Lamatua aa tao madhutu!”   
\s1 Dhèu manèngi Lamatua Yesus padꞌelo uru ku tadha  
\r (Mateos 12:38-42)  
\p
\v 29 Lodꞌo Yesus padhai lii era, dhèu oke rare Ne, hèia Na peka, “Dhèu limuri ne reꞌa dhoka adꞌu-ue bhabhelu di. Rèngu loe boe manèngi ho Jaꞌa tao tadha malaa hia rèngu, sèna ka reꞌa, na, Jaꞌa ne tareꞌa-reꞌa dhèu unu Lamatua. Te ngaa Lamatua dhu tao le tadha malaa uru èèna, re dhèu nèti lii padhai Na, nuka Yunus. Èèna na dꞌai le!  
\v 30 Ngaa dhu lèke mi dedha Yunus èèna, jꞌajꞌi tadha hia dhèu ètu kota Niniwe, peka na, Ama Lamatua ka dhu paleha ne mai. Èci èèna ka dènge Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne. Ngaa dhu lèke mi Jaꞌa, èèna na jꞌajꞌi mi tadha hia dhèu limuri ne, dhu peka na, mema Ama Lamatua ka dhu pua Jaꞌa mai.\x + \xo 11:30 \xt Mateos 16:4, Markus 8:12, Yunus 3:4\x*   
\p
\v 31 Ladhe lodꞌo dꞌai èle rai-haha ne, ho Lamatua jꞌajꞌi ka Hakim, pe bhèni aae nèti balèu mamuri hari ho na jꞌajꞌi sakasii. Na pajꞌujꞌu ho galaa miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu mamuri taa limuri ne, peka na, ‘Miu aaꞌi-aaꞌi mi se, goa!’ Te uru èèna, bhèni aae mai nèti jꞌara kajꞌèu, ho nèdhi dènge madha na, mamèu dhèu aae Soleman. Te ngaa limuri ne abhu Dhèu ètu talora aae miu, dhu kapai risi nèti dhèu aae Soleman. Te ngaa miu pusi boe Ne!\x + \xo 11:31 \xt 1 Dhèu Aae sèra 10:1-10, 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 9:1-12\x*  
\v 32 Mesa boe nèngu di! Èèna na dhèu-dhèu nèti Niniwe kèdꞌi titu ho pajꞌujꞌu ai asa miu dhu mamuri limuri ne, peka na, ‘Miu aaꞌi-aaꞌi mi se, goa!’ Ra peka sèmi èèna, lula uru èèna, ropa Yunus laꞌe peka dadꞌèi Lamatua dènge rèngu, hèia ra ele-hoꞌa dènge. Masi ka Dhèu dhu kapai risi nèti Yunus ètu talora aae miu, te ngaa moꞌo boe ele-hoꞌa sa hèi.”\x + \xo 11:32 \xt Yunus 3:5\x*   
\s1 Mamuri dhu saraa  
\r (Mateos 5:15, 6:22-23)  
\p
\v 33 Yesus tuhu hari lii padhai Na, aku Nèngu na, “Dhèu suru labhu, na padhèdi ètu era dhu dedha, sèna ka pasaraa dꞌara kama hia dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu maso asa era èèna. Abhu ètu mia dhèu suru labhu, ho saguru ne dènge soe, sèna ka pahuni ne!\f + \fr 11:33 \ft Sasuri lii Yunani cahagꞌe suri boe, peka na, “ho saguru ne dènge soe”.\f* Èèna guna boe ngaa-ngaa!\x + \xo 11:33 \xt Mateos 5:15, Markus 4:21, Lukas 8:16\x*  
\v 34 Musi madha miu èci èèna ka dènge labhu. Nèngu ka dhu pasaraa dꞌara miu. Ladhe musi madha maroga, dhèu ladhe ngaa aaꞌi-aaꞌi dènge dꞌara dhu maroga. Te ngaa ladhe musi madha mèu, dhèu rèdhi dènge dꞌara dhu beꞌa.  
\v 35 Tenge jꞌara sèna ka saraa ètu dꞌara miu, jꞌajꞌi mèu aae sèmi saraa madha lodꞌo. Saraa ètu dꞌara miu, mage sèmi heo hèru, dhu padꞌelo dhoka mamaho di.  
\v 36 Ladhe dꞌara miu saraa, abhu boe sasanga èci sa dhu maroga, tatu mamuri miu jꞌajꞌi mèu, nuka sèmi labhu aae dhu dꞌelo mamuri miu.”   
\s1 Lamatua Yesus jèke ama agama dhèu Yahudi sèra  
\r (Mateos 23:1-36, Markus 12:38-40)  
\p
\v 37 Yesus padhai lii nare, ka dhèu èci nèti partei agama Parisi nèru Ne, lasi raꞌa asa èmu na. Dꞌai dꞌara èmu èèna, ka Yesus madhèdi ètu mei raꞌa.  
\v 38 Te ngaa lamatua èmu ne malaa ladhe Yesus madhèdi naꞌa, dhu jꞌamo uru boe ai, madhutu atora dhèu Parisi.   
\p
\v 39 Ka Yesus lii dènge ne, peka na, “Eeh! Miu dhèu Parisi se seli-kolane! Miu kèpe paꞌèra atora agama miu! Miu bhèlu boe rase pega dènge galaa re liꞌu toke kaleꞌe, te ngaa sanèdꞌe boe ho pamèu dꞌara miu dhu kajꞌalu, dhu bhelu-katubꞌa dènge mangaꞌa dèu ngara!  
\v 40 Goa, ee! Baku bhèlu. Ama Lamatua ka dhu pajꞌajꞌi re liꞌu, aa tao re dꞌara kahèi.  
\v 41 Te ngaa dhu beꞌa risi eele, miu pala-bagi dhèu dènge boe unu sèra, nèti ngaa dhu miu unu, sèna ka miu mola ètu katanga madha Lamatua.   
\p
\v 42 Miu dhèu Parisi! Bèli-camèdꞌa miu dui mere mamadhe-mamopo! Ca pala nèti canguru pala dhu miu hia mi Lamatua, miu paꞌiga taruu nèti dhu ana iiki toke kapai. Toke bubhu-lara dhu ana iiki-iiki dꞌara oka, miu paꞌiga hèi! Te ngaa miu pusi boe dènge jꞌara dhu kapai risi. Jꞌara-jꞌara sasue mi Ama Lamatua, aa dènge boe bia cabèka, miu pabhèlu eele! Mema tareꞌa, èdhi hudꞌi hia ku pala Lamatua, te ngaa baku bhèlu kahèi dènge jꞌara-jꞌara dhu kapai risi sèra.\x + \xo 11:42 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 27:30\x*   
\p
\v 43 Bèli-camèdꞌa miu dui mere mamadhe-mamopo! Te miu dꞌèi dhoka tenge era re madha ètu dꞌara èmu sabajꞌa, aa dꞌèi dhèu pakabꞌua miu ètu madha dhèu ae.   
\p
\v 44 Bèli-camèdꞌa miu dui mere mamadhe-mamopo! Te miu nuka sèmi roꞌa dhèu madhe dhu pamera le dènge rai. Dhèu kako re dedha, te ngaa reꞌa boe, na, ètu èèna na abhu roꞌa dhèu madhe, lula roꞌa èèna ètu dedha na tèdhi na mèu, te ngaa dꞌara na laho kao-kao. Masi ka madhutu adꞌa èdhi, ladhe dhèu jꞌèli lèke roꞌa dhèu madhe, pakajꞌalu ngiꞌu na, de nèngu nia boe maso asa dꞌara èmu sabajꞌa. Miu dhèu Parisi se, ca ropa dènge roꞌa dhèu madhe èèna! Re liꞌu, miu mèu titu kèna. Te ngaa ètu dꞌara miu pènu dènge kajꞌalu. Dhèu dhu padètu dènge miu, jꞌajꞌi mi kajꞌalu kahèi.”   
\p
\v 45 Ètu èèna, abhu ca dhèu dꞌèlu-mèu atora agama Yahudi. Ropa na tadèngi lii Yesus, ka bꞌala dènge, aku nèngu na, “Lii padhai Ama deo na, lèke mi dedha jiꞌi!”   
\p
\v 46 Hèia Yesus bꞌala lii na, peka na, “Tareꞌa! Miu dhèu dꞌèlu-mèu agama Yahudi, hudꞌi dui mamadhe-mamopo kahèi! Miu soru boe dhèu ho pasamaa si, te ngaa miu asa pasusa si dènge jꞌara pabia atora agama miu. Ka miu pua dhèu sèra pasae rupa-rupa babia nèti atora miu sèra. Te ngaa miu mesa mi, moꞌo boe pasae babia ne dènge kacui-aai miu ca laa sa hèi!   
\p
\v 47 Bèli-camèdꞌa miu dui mere mamadhe-mamopo! Te miu bhute dhoka pudhi hadhu tao tugu hia dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua dhu uru sèra, sèna ka pakabꞌua si. Te ngaa bèi-baki miu seꞌe ka dhu pamadhe si!  
\v 48 Miu èci èèna kahèi dènge bèi-baki miu sèra. Rèngu tule eele dhèu rèti lii padhai Lamatua, ka ra pamadhe si. Hèia miu dame hadhu roꞌa ho jꞌajꞌi tadha, peka na, miu se moꞌo kahèi dènge tatao bèi-baki miu.  
\v 49 Nèti èèna ka, Ama Lamatua dhu neꞌa aaꞌi, peka nèdhi le, na, ‘Pe Jaꞌa pua dhèu rèti lii padhai Jaꞌa, dènge dhèu pajuu-paleha dhu leo, sèna ka lasi asa dhèu sèra. Hèia dhèu sèra kalabhe pajꞌèra cahagꞌe, aa cahagꞌe hari ra pamadhe si.’   
\p
\v 50-51 Dhèu taa limuri ne, hudꞌi tago rare tatao nèti dhèu-dhèu dhu pamadhe dhèu rèti lii padhai Lamatua. Sèra sa, mulai ige nèti Lamatua pajꞌajꞌi rai-haha ne, karèi nèti mamadhe Habel, toke dꞌai dhèu dhu limuri tèka, nuka Sakaria. Nèngu neꞌe ka dhu ra pamadhe ne ètu talora aae mei korban dènge Kama Mola-Mèci ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Miu se kahèi pasae mere hahuku ra!\x + \xo 11:50-51 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 4:8, 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 24:20-21\x*   
\p
\v 52 Miu dhèu dꞌèlu-mèu atora agama Yahudi! Bèli-camèdꞌa miu dui mere mamadhe-mamopo! Te miu dhu mèdꞌu gagoe ho bisa bhoke babèdho, sèna ka dhèu reꞌa mèu dadꞌèi Ama Lamatua. Te ngaa miu mesa mi maso boe asa dꞌara. Dhu karehe risi hari, miu pahèbꞌe dhèu, ho baku ra lasi asa èèna!”   
\p
\v 53-54 Ropa Yesus padhai lii nare, ka mese agama dènge dhèu Parisi sèra jèke Ne. Karèi nèti lodꞌo èèna ka, rèngu karèi rupa-rupa jꞌara, sèna ka neo pamanahu Ne. Ra loe boe tenge jꞌara ho pabèbhe Ne.   
\c 12  
\s1 Baku madhutu jꞌara mamuri dhèu Parisi dhu padhai lii leo, tao leo  
\r (Mateos 10:26-27)  
\p
\v 1 Lodꞌo èèna, abhu dhèu pèri-pèri riho dhu mai ho nanene lii padhai Yesus. Dhèu se mai pasuki, lingu rare Ne. Ka Na peka uru dènge ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Jꞌaga ngiꞌu ho baku madhutu jꞌara mamuri dhèu Parisi. Te rèngu padhai lii leo, tao leo.\x + \xo 12:1 \xt Mateos 16:6, Markus 8:15\x*  
\v 2 Rèngu sangaja beꞌa, te ngaa bèli-camèdꞌa abhu hui. Te aaꞌi-aaꞌi dhu pahuni ne, bèli-camèdꞌa sabhoka.\x + \xo 12:2 \xt Markus 4:22, Lukas 8:17\x*  
\v 3 Ngaa dhu deo neꞌe miu padhai pahuni, bèli-camèdꞌa dhèu tadèngi dènge mèu. Ngaa dhu miu paholo ètu dꞌara kama, èèna na dhèu peka paledꞌa ètu madha dhèu ae.”   
\s1 Dhèu dènge kabꞌua ètu madha Ama Lamatua  
\r (Mateos 10:28-31)  
\p
\v 4 Ka Yesus tuhu hari lii Na, aku Nèngu na, “Ana-ana, ee! Mage miu madhaꞌu, ladhe dhèu neo pamadhe miu. Te rèngu pamadhe dhoka ngiꞌu aae di, te ngaa ra bisa boe tao ngaa mi samanga miu.  
\v 5 De Jaꞌa neo peka, na, miu hudꞌi madhaꞌu mi cee ku. Miu hudꞌi madhaꞌu ku dènge Ama Lamatua. Te Nèngu ka dhu bisa pamadhe miu, aa pèci asa dꞌara ai naraka. De miu hudꞌi madhaꞌu tareꞌa-reꞌa mi Nèngu.   
\p
\v 6 Miu pangee sèku, ana mangungu kabꞌua ca ngaa? Mura titu kèna! Lèmi ngiꞌu, dua doi, si? Masi ka sèmi èèna, te ngaa Ama Lamatua bhèlu boe ciꞌu sa hèi.  
\v 7 Aa sèmi èèna kahèi, Lamatua tao ai-hèbꞌa mi miu. Lamatua neꞌa mèu, abhu rèu kètu pèri loa ètu kaba kètu miu. De miu baku madhaꞌu, te Lamatua pakabꞌua miu risi nèti ana mangungu ae-ae sèra.”   
\s1 Baku makae mangaku Lamatua Yesus  
\r (Mateos 10:32-33, 12:32, 10:19-20)  
\p
\v 8 Èle ka, Yesus padhai lii dènge ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Pasa dhilu miu paie-iie! Ladhe dhèu bani mangaku Jaꞌa ètu madha dhèu ae ètu rai-haha ne, pe Jaꞌa mangaku nèngu kahèi ètu madha ana pajuu Ama Lamatua ètu sorga, peka na, nèngu ne dhèu Jaꞌa.  
\v 9 Te ngaa dhèu dhu padhai lii ètu madha dhèu rai-haha, peka na, nèngu tadhe boe Jaꞌa, bèli-camèdꞌa ètu madha ana pajuu Ama Lamatua ètu sorga, Jaꞌa tadhe boe nèngu kahèi.   
\p
\v 10 Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Ladhe abhu dhèu dhu padhai pakarehe kolongara Jaꞌa, Ama Lamatua sadia ho pabhèlu eele sasala na era. Te ngaa ladhe na padhai pakarehe kolongara Roh Lamatua dhu Mola-Mèci èèna, Ama Lamatua bhèlu boe sasala na.\x + \xo 12:10 \xt Mateos 12:32, Markus 3:29\x*   
\p
\v 11 Ladhe dhèu ère rèti miu asa era uri lii langu agama, do, rèti miu asa dhèu paredha, lula miu parcaya Jaꞌa, mage miu pangee, na, tasamia miu bisa siri iisi.  
\v 12 Te ètu dꞌara lai-lai èèna kahèi, Roh Ama Lamatua dhu Mola-Mèci èèna, peka dènge miu lii dhu pamèci ho bꞌala dhèu sèra.”\x + \xo 12:12 \xt Mateos 10:19-20, Markus 13:11, Lukas 21:14-15\x*   
\s1 Lii lolo dhèu kaja dhu goa  
\p
\v 13 Èle èèna ka, ca dhèu nèti dhèu ae sèra, karèi Yesus, aku nèngu na, “Ama Mese! Peka ku dènge aꞌa ku, ho pabagi dènge jaꞌa pusaka ama jiꞌi.”   
\p
\v 14 Te ngaa Yesus bꞌala ne, “Waa! Dhèu cee ka dhu dedꞌe Jaꞌa jꞌajꞌi hakim, sèna ka pamaꞌète lii langu miu sèmi èèna?”   
\p
\v 15 Hèia Yesus peka mi dhèu ae sèra, aku Nèngu na, “Sanèdꞌe, ee! Miu baku jꞌajꞌi dhèu mangaꞌa. Te kakaja-sasuꞌi bisa boe nèti mamuri dhu mera-milu.”   
\p
\v 16 Èle ka, Na padhai lii pake lii pakasame, aku Nèngu na, “Dhèu kaja ca dhèu, isi oka na ae titu kèna.  
\v 17 Ka èmu-èmu dhu tèka ngangaꞌa na pènu tao cacèci, aa risi eele hèi, ka neꞌa heka tao tasamia.  
\v 18 Ka na pamaꞌète, peka na, ‘Jaꞌa neo tao sèmi neꞌe ka! Èmu era tèka ngangaꞌa dhu dhui se, jaꞌa sagꞌe eele ho patitu hari dhu kapai risi, sèna ka tèke ngangaꞌa nèti dꞌara oka dènge mèdha-panyau jaꞌa aaꞌi-aaꞌi ra.  
\v 19 Ladhe jꞌajꞌi ka sèmi èèna, jaꞌa pamaꞌète kore, na, “Gudꞌa pènu le! Ngangaꞌa tesa le, kuꞌa dꞌai tèu-tèu. De kuꞌa-kinu pakarejꞌe iisi dènge pacapa haga!’ ”  
\v 20 Te ngaa Ama Lamatua peka dènge ne, na, ‘Heeh! Dhèu goa! Mèda neꞌe kahèi, èu madhe. Aa cee ka dhu abhu aaꞌi isi gudꞌa èu sèra?’   
\p
\v 21 De sèmi neꞌe! Bisa kahèi, dhèu pakaboko mèdha-panyau ae-ae ètu rai-haha ne hia ngiꞌu na, te ngaa ètu dꞌara ngangee Ama Lamatua, nèngu ne, dhèu unu aadꞌo, lula pabeꞌa boe dènge Lamatua.”   
\s1 Parcaya dhoka mi Ama Lamatua di  
\r (Mateos 6:25-34)  
\p
\v 22 Ka Yesus ajꞌa tabha hari ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Miu mage dhoka pangee mamuri miu bèli-bèli, nèti ngangaꞌa-nganginu, do mèdha-papake.  
\v 23 Te mamuri èdhi ne risi nèti ngaa dhu èdhi taꞌa, aa ngaa dhu èdhi pake.  
\v 24 Ladhe sèku lakaa! Rèngu sèra sèla boe, puu-gꞌètu boe, dènge boe gudꞌa ho tèke ngangaꞌa, te ngaa Ama Lamatua kabꞌoi si. Ladhe sèmi èèna, tatu Nèngu piara miu kahèi. Lula Na pakabꞌua miu risi nèti manu-bhui sèra.  
\v 25 Sèmi dhèu titu ètu madha tèru, ho lalau iisi na, nèngu bisa pamadhera mamuri na, do? Aadꞌo, sina ma!  
\v 26 De ladhe bhute dènge ngaa-ngaa dhu ana iiki sèra, dhu dènge boe kolo-kapua, tasamia hari ka miu bhute dènge madha jꞌara dhu kapai? Aꞌoto na ngaa?   
\p
\v 27 Ladhe sèku bunga dhu muri tabꞌa ètu dꞌara jꞌami. Rèngu sabꞌa boe oka-tedhe, aa ra manènu boe sigꞌi-rabhi. Te ngaa mèdha-papake dhèu aae Soleman dhu kabꞌua aae, saraga risi boe hela bunga dhu muri tabꞌa ètu dꞌara jꞌami sèra.\x + \xo 12:27 \xt 1 Dhèu Aae sèra 10:4-7, 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 9:3-6\x*  
\v 28 Te Ama Lamatua piara jꞌuꞌu dhu ana iiki-iiki dhu kabꞌua aadꞌo, dhu dhoka mamuri deo neꞌe, aa bèli madhe, ho dhèu core asa dꞌara ai. Ladhe sèmi èèna, na, Nèngu bisa kabꞌoi miu dhu kabꞌua risi eele nèti jꞌuꞌu sèra. De tasamia ka parcaya miu èra boe mi Lamatua?  
\v 29 Sèmi èèna kahèi, miu baku bhute dènge ngangaꞌa-nganginu. Te èèna na, Lamatua uri hia miu.  
\v 30 Dhèu dhu tadhe boe Lamatua, rèngu sèra sabꞌa toke madhe, sèna ka tao jꞌara sèra. Te ngaa miu baku sèmi rèngu, te Ama miu ètu sorga dhu neꞌa aaꞌi le ngaa dhu miu parluu.  
\v 31 Te ngaa pakako uuru ku sasabꞌa Ama Lamatua, pe Na uri jꞌara seꞌe hia miu kahèi.”   
\s1 Tèke laa mèdha-panyau ètu sorga  
\r (Mateos 6:19-21)  
\p
\v 32 Hèia Yesus tuhu hari lii padhai Na, peka na, “Miu nuka sèmi cakaboko iiki kahibꞌi-kalèbho dhu èra boe. Te ngaa baku madhaꞌu! Te Ama miu ètu sorga, Dhèu Aae Kapai. Ngaa dhu unu Nèngu, Na hia mi ana-ana Na dènge dꞌara karejꞌe.  
\v 33 De lami pahie mèdha-panyau miu, ho kabꞌua na pabagi dènge dhèu dhu dènge boe unu. Dènge sèmi èèna, miu tèke le mèdha-panyau miu ètu sorga ètu era dhu ele iie boe taa-taa. Dhèu manaꞌu bisa boe lasi manaꞌu rare. Ana cangèpi bisa boe paꞌele iie.  
\v 34 Sanèdꞌe paie-iie! Mèdha-panyau miu ètu mia, na, dꞌara miu ètu èèna kahèi.”   
\s1 Ana pajuu dhu bori mema dhari  
\p
\v 35-36 Yesus padhai lii hari, peka na, “Mèda-mèu miu musti bori mema dhari ho lalau Lamatua. Nuka sèmi ènu dhu beke, mate lamatua èmu na lèpa nèti pesta kabꞌi. Ropa lamatua na kadꞌeu babèdho èmu, nèngu bhoke dènge.\x + \xo 12:35-36 \xt Mateos 25:1-13, Markus 13:34-36\x*  
\v 37 Ladhe lamatua mai nèdhi dhèu sabꞌa se dhu mate tae-tae, tatu rèngu oto. Pe lamatua ra padꞌelo dꞌara beꞌa na mi rèngu. Na pake mèdha-papake dhèu sabꞌa, ho laꞌe lalau ngangaꞌa beꞌa, sèna ka hia dhèu sabꞌa seꞌe raꞌa-rinu.  
\v 38 Dhèu sabꞌa se mema oto, lula rèngu ladhe-leru lamatua ra dènge beꞌa. Masi ka lamatua ra lèpa èmu hake pèri èèna ka, dꞌara talora mèda, do oe mèu, rèngu dhu bori mema dhari.   
\p
\v 39 Sanèdꞌe paie-iie! Ladhe abhu lamatua èmu dhu neꞌa mema hake pèri dhèu manaꞌu mai manaꞌu, tatu na soro tèke boe ho dhèu manaꞌu huki èmu na.  
\v 40 De miu hudꞌi bori mema dhari, te ca dhèu sa dhu reꞌa boe pèri lodꞌo Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa èèna mai hari.”\x + \xo 12:40 \xt Mateos 24:43-44\x*   
\s1 Ana madhutu dhu satia, dènge dhu satia boe  
\r (Mateos 24:45-51)  
\p
\v 41 Hèia Petrus karèi Yesus, peka na, “Ama Mese! Lii pakasame Ama deo na, lèke dhoka mi jiꞌi do, lèke mi dhèu aaꞌi-aaꞌi?”   
\p
\v 42-44 Ka Yesus dhaa, na, “Lii pakasame deo na lèke mi dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu tao sèmi kapala urusan dhu satia. Nèngu dꞌèlu-mèu uri jꞌara-jꞌara dhu beꞌa hia mi lamatua na. Te èèna na, lamatua na dedꞌe ne, sèna ka papala ngangaꞌa hia mi dhèu sabꞌa dhu leo sèra. Ladhe nèngu majꞌèni sabꞌe madhutu sasabꞌa na sèmi èèna, masi ka lamatua na mai sange mera mia èèna ka, te ngaa nèngu ne dhu loe boe tao jꞌara dhu lèke. Hèia na oto, lula lamatua na dedꞌe ne ho ladhe-leru mèdha-panyau na aaꞌi-aaꞌi.   
\p
\v 45 Te ngaa carui bagi kapala urusan dhu pangee, na, ‘Ele boe nèbhu ku, heka lamatua ne lèpa kèna.’ Hèia na kalabhe dhèu sabꞌa dhu leo sèra, mone dènge bhèni. Ka na madhèdi naꞌa-ninu dènge kea rae-rae toke mahu.  
\v 46 Te ngaa ca tèka kapala urusan ne neꞌa nare boe, cagꞌagꞌa laa, lamatua na lèpa. Ka lamatua na kalabhe ne, hèia babège eele ne, sèna ka sèmi nare pala na ètu liꞌu, palere-lere dènge dhèu dhu satia boe, tao madhutu dadꞌèi lamatua ra.   
\p
\v 47 Te dhèu sabꞌa dhu reꞌa dadꞌèi lamatua ra, te ngaa paꞌèra boe tao madhutu, do, dꞌèi boe sabꞌe madhutu, bèli-camèdꞌa ra dui rare hahuku dhu bia.  
\v 48 Te ngaa dhèu sabꞌa dhu sabꞌe sale, lula reꞌa boe dadꞌèi lamatua ra, rèngu abhu boe hahuku dhu bia. Te dhèu dhu abhu ae, ra manèngi ae nèti nèngu kahèi. Dhèu dhu abhu sasabꞌa kapai, dhadhaa na kapai kahèi.”   
\s1 Lii holo-nori Lamatua Yesus bisa tao dhèu mae-manyèla  
\r (Mateos 10:34-36)  
\p
\v 49 Èle èèna ka, Yesus tuhu hari lii padhai Na, aku Nèngu na, “Mamai Jaꞌa ne ho cèri eele dhèu Jaꞌa nèti dhèu leo ètu rai-haha ne. Neꞌe nuka sèmi dhèu pake ai, ho tunu eele maruru. Dadꞌèi Jaꞌa ka ladhe ai ne mulai heo ètu mia-mia.  
\v 50 Te ngaa uru nèti èèna, Jaꞌa hudꞌi pasae ku jꞌajꞌèra dhu bia. Jaꞌa bèli-camèdꞌa jꞌèra ae, toke dꞌai èle sasabꞌa-laꞌa Jaꞌa.\x + \xo 12:50 \xt Markus 10:38\x*  
\v 51 Miu pangee, na, Jaꞌa mai kèti dame ètu rai-haha, do? Aadꞌo! Jaꞌa mai sèna ka tao dhèu rai-haha ne patao-palaha dènge mae-manyèla, lula lii holo-nori Jaꞌa.  
\v 52 Nèti deo neꞌe, dhèu dhu paꞌaꞌari mae-manyèla. Ètu dꞌara èmu cue, dhèu tèlu labꞌa dhèu dua, dua labꞌa tèlu.   
\q1
\v 53 Ama labꞌa ana,  
\q2 ana labꞌa ama.  
\q1 Ina labꞌa ana;  
\q2 ana labꞌa ina.  
\q1 Teto labꞌa ana mantu;  
\q2 ana mantu labꞌa teto na.”\x + \xo 12:53 \xt Mika 7:6\x*   
\s1 Patadhe paie-iie tadha lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra sèra  
\r (Mateos 16:2-3)  
\p
\v 54 Hèia Yesus lii dènge dhèu ae sèra, aku Nèngu na, “Ladhe miu mèdhi raꞌi-liru mèdhi aae cèu nèti haa, miu peka na, ‘Neꞌe, tadha èjꞌi oe mai kèna.’ Mema lèke sèmi èèna.  
\v 55 Ladhe ngèlu balèu mai, miu peka na, ‘Neꞌe, tadha lodꞌo pana titu kèna.’ Mema tareꞌa sèmi èèna kahèi.  
\v 56 Weeh! Miu dhèu leko-monya dhu padhai lii leo, tao leo! Miu dꞌèlu-mèu titu kèna meꞌa peka mia lodꞌo èjꞌi, aa mia lodꞌo pana aae. Te ngaa tasamia ka moꞌo boe meꞌa dènge dadꞌèi Lamatua ètu taa limuri ne?”   
\s1 Padame dènge musu miu  
\r (Mateos 5:25-26)  
\p
\v 57-58 Ka Yesus tuhu hari lii Na, aku Nèngu na, “Ladhe miu tao lii langu, nga tao ka miu bisa boe pamaꞌète unu mi, mia dhu lèke! Beꞌa risi uri uuru ku dame! Mage dhoka miu dꞌai katanga madha hakim, ho na pamaꞌète, na, miu maso asa dꞌara bèdho.  
\v 59 Te ladhe sèmi èèna, miu bisa boe kalua, ladhe miu bꞌae mere mèka dedha dhu hakim pamaꞌète nare èèna.”   
\c 13  
\s1 Tèke eele tatao dhu bhelu, ho madhutu dadꞌèi Lamatua  
\p
\v 1 Lodꞌo èèna, dhèu mai peka dènge Yesus, na, gubernur Pilatus pamadhe le dhèu Yahudi pèri-pèri nèti Galilea, lodꞌo dhu mai asa Yerusalem, rèti korban asa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi.  
\v 2 Ropa tadèngi nare, ka Yesus karèi si, “Madhutu miu, na, tasamia? Dhèu dhu ra pamadhe sèra, sasala ra kapai risi nèti dhèu Galilea dhu leo aaꞌi-aaꞌi ra, do? Nèti èèna ka, ra huku pamadhe si, do?  
\v 3 Aadꞌo! Te ngaa ladhe miu tèke eele boe mamuri miu dhu bhelu, ho lèpa madhutu dadꞌèi Lamatua, lodꞌo limuri miu laho nuka sèmi rèngu kahèi.  
\v 4 Aa tasa mera mia hari dènge canguru aru dhèu dhu madhe ca hari ni, ropa ètu Siloam manara guri, hèia kabhie nare si, èèna? Sasala si ae risi nèti dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu Yerusalem, do?  
\v 5 Aadꞌo! Te ngaa ladhe miu tèke eele boe mamuri miu dhu bhelu, ho lèpa asa jꞌara Lamatua dhu mola, miu èèna na laho sèmi rèngu kahèi.”   
\s1 Ajꞌu dhu hua boe, nuka sèmi dhèu unu Lamatua dhu tao nare boe dhu beꞌa  
\p
\v 6 Hèia Yesus peka lii pakasame èci, na, “Abhu ca dhèu dhu dènge ana aajꞌu\f + \fr 13:6 \ft Lii Idhonesia ‘ajꞌu ara’. Madhutu lii Yunani na \ft \+it sukein\+it*. Te ngaa Alkitab padꞌelo ajꞌu èci ètu nèi dhu hua na dhèu bisa raꞌa. Ètu Idhonesia re bèka dhimu dhèu raꞌa boe hua ‘ajꞌu ara’. De ‘ajꞌu ara’ ètu Idhonesia bèka dhimu sama boe dènge ‘ajꞌu ara’ ètu Alkitab.\f* ètu dꞌara oka na. Bèli-bèli, na laꞌe patigi, teko-teko ana aajꞌu ne hua le, do dhae. Te ngaa ana aajꞌu ne dhae hua mèka.  
\v 7 Ka na pua dhèu sabꞌa ètu dꞌara oka, aku nèngu na, ‘Tèlu tèu kèna, jaꞌa laku-mai ho ladhe ana aajꞌu ne hua le, do dhae, te ngaa jaꞌa abhu boe ngaa-ngaa. De patue eele ne, te nèngu ne dhoka naꞌe era di.’   
\p
\v 8 Te ngaa dhèu sabꞌa ne dhaa, peka na, ‘Ama baku pasori ku. Hudꞌi nèbhu hari ku ciki laa dꞌai ca tèu sa. Pe jaꞌa kakèi rai reo kapua na, sèna ka tao pupuk, ho na sega.  
\v 9 Ladhe dꞌai tèu mai nèi, ajꞌu ne hua, na beꞌa. Ladhe aadꞌo, laꞌa sina ma, patue eele ka laa.’ ”   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu bhèni èci dhu kabodho kapoꞌo, lèke dènge lodꞌo sabajꞌa  
\p
\v 10 Ca tèka, lèke dènge lodꞌo sabajꞌa dhèu Yahudi, Yesus laꞌe ajꞌa dhèu ètu dꞌara èmu sabajꞌa.  
\v 11 Ètu neꞌe abhu bhèni ca dhèu dhu kabodho kapoꞌo canguru aru tèu kèna, lula nidhu tao ne. Bhèni ne bisa boe pamola kabodho na.  
\v 12 Ropa Yesus ladhe nèdhi, hèia Na paroa ne, aku Nèngu na, “Ina! Lamatua patalale le jꞌajꞌèra nèti èu.”  
\v 13 Ka Yesus tao ai mi bhèni ne. Kacaꞌa laa, kabodho bhèni ne mola dènge kahèi. Hèia bhèni ne manèngi makasi, aa koa-kio kolongara Ama Lamatua.   
\p
\v 14 Te ngaa kapala èmu sabajꞌa ne nasa, lula Yesus puri-paꞌèle dhèu lèke dènge lodꞌo sabajꞌa. Ka na peka dènge dhèu ae sèra, aku nèngu na, “Dꞌara ca migu, dhèu sabꞌa èna lodꞌo. De beꞌa risi dhèu pèdꞌa mai lèke dènge lodꞌo-lodꞌo sabꞌa sèra, sèna ka tenge dhèu puri-paꞌèle si. Baku mai lèke dènge lodꞌo sabajꞌa!”\x + \xo 13:14 \xt Kalua nèti Masir 20:9-10, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:13-14\x*   
\p
\v 15 Te ngaa Yesus bꞌala ne, “Heeh! Dhèu kapodꞌe-kabèli! Ètu dꞌara lodꞌo sabajꞌa, miu sabꞌa kahèi, si? Te miu lami patabuli sapi dènge keledꞌei miu, sèna ka hia raꞌa-rinu, si?  
\v 16 Bhèni ne, ana-èpu Abraham sama sèmi èdhi. Dhèu aae nidhu pajꞌèra ne canguru aru tèu kèna. Ladhe Jaꞌa patabuli ne nèti nidhu, lèke dènge lodꞌo manèngi-mangajꞌi, na èèna sala, do?”   
\p
\v 17 Ropa tadèngi rare sèmi èèna, ka musu Yesus sèra makae. Te ngaa dhèu ae dhu leo sèra karejꞌe, lula sasabꞌa Na sèra beꞌa titu kèna.   
\s1 Lamatua Yesus peka lii upama lula-nèti ajꞌu dhu lamusi na ana iiki-iiki  
\r (Mateos 13:31-32, Markus 4:30-32)  
\p
\v 18 Ka Yesus peka hari, na, “Jaꞌa pasoro dhèu-dhèu Lamatua sèmi ngaa hari?  
\v 19 Hiu-hiu èèna rèngu ciki di, te ngaa nèbhu-nèbhu ka rèngu asa tabha ae. Rèngu sèmi ajꞌu dhu lamusi na ana iiki-iiki. Dhèu sèle ne ètu dꞌara oka. Ka muri mai, hèia jꞌajꞌi ana aajꞌu dhu kapai aae. Èèna ka manu-bhui mai tao rèdꞌa ètu dadana na sèra.”   
\s1 Lamatua Yesus peka lii pakasame nèti ragi  
\r (Mateos 13:33)  
\p
\v 20 Hèia Yesus padhai lii hari, peka na, “Jaꞌa pasoro dhèu unu Lamatua sèmi ngaa hari?  
\v 21 Nèngu ne nuka sèmi ragi dhu dhèu bhèni nare, ho na pabꞌali dènge tarigu dua saku,\f + \fr 13:21 \ft Lii Yunani peka na, tarigu 3 \ft \+it sata\+it*. Ca sata, pe dꞌai 12 liter. De 3 sata, 36 liter tarigu.\f* sèna ka tao roti paꞌae. Lula ragi dhu ciki ooꞌe èèna, pabꞌali dènge tarigu ae-ae, hèia caꞌe aaꞌi. Dhèu unu Lamatua pangaru ra asa tabha kapai sèmi èèna kahèi.”   
\s1 Babèdho sorga kobꞌo iiki  
\r (Mateos 7:13-14,21-23)  
\p
\v 22 Èle ka, Yesus si mulai kako lasi asa kota Yerusalem. Rèngu kako, lasi dhuli kota-kota dènge rae-rae, ho Na ajꞌa dhèu.  
\v 23 Dꞌai era èci, ka ca dhèu karèi Ne, “Ama Mese! Ele boe dhèu ciki di, dhu abhu sodꞌa, do?”   
\p
\v 24 Ka Yesus bꞌala, aku Nèngu na, “Hèbꞌa maso asa sorga èèna, kobꞌo. De tenge jꞌara paie-iie, sèna ka miu bisa maso re èèna. Te abhu dhèu ae dhu sèku neo maso, te ngaa bisa boe.  
\v 25 Ladhe lamatua èmu patèke le babèdho, èèna na miu titu ètu liꞌu, ho kadꞌeu babèdho, dènge paꞌoo manèngi, peka na, ‘Ama! Bhoke ku laa!’  
\p Te ngaa na bꞌala, aku nèngu na, ‘Miu sèra, cee? Jaꞌa tadhe boe miu!’   
\p
\v 26 Hèia miu peka hari, na, ‘Nga tao ka ama tadhe boe jiꞌi? Jiꞌi se ka dhu tema madhèdi ngaꞌa-nginu dènge ama. Aa ama kahèi dhu tema ajꞌa-nori jiꞌi ètu jꞌara oka-hoo jiꞌi.’   
\p
\v 27 Hèia na peka, aku nèngu na, ‘Deo na jaꞌa dhu peka le, na, jaꞌa tadhe boe miu! Miu se, dhèu dhu tema adꞌu-ue bhabhelu di. De pakajꞌèu nèti neꞌe ne!’\x + \xo 13:27 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 6:9\x*   
\p
\v 28 Ladhe dꞌai lodꞌo Ama Lamatua pamaꞌète lii langu dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne, miu tangi roma iisi dènge kadhi ngutu lii kico-kico. Te miu ladhe mèdhi baki Abraham, Isak dènge Yakob, dènge dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu rèti lii padhai Ama Lamatua, madhèdi le ètu sorga. Te ngaa miu lèke babège asa liꞌu.\x + \xo 13:28 \xt Mateos 22:13, 25:30\x*  
\v 29 Pe dhèu mai nèti suu-suu rai-haha ne, nèti dhimu, nèti haa; nèti badae, nèti balèu, ho aaꞌi-aaꞌi ra madhèdi paꞌèci, raꞌa-rinu rame-rame ètu dꞌara èmu Ama Lamatua.\x + \xo 13:29 \xt Mateos 8:11-12\x*  
\v 30 Patadhe pabeꞌa-beꞌa jꞌara neꞌe: ladhe dꞌai ka lodꞌo Lamatua pamaꞌète lii langu dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne, abhu dhèu dhu uru èèna, pangee, na, nèngu ana iiki dꞌai seli, aa te ngaa nèngu kabꞌua titu kèna. Aa abhu dhu uru èèna peka, na, nèngu dhèu kapai, te ngaa ètu madha Lamatua, nèngu dhoka ana iiki di.”\x + \xo 13:30 \xt Mateos 19:30, 20:16, Markus 10:31\x*   
\s1 Lamatua Yesus rasa kasia dènge isi kabarai kota Yerusalem  
\r (Mateos 23:37-39)  
\p
\v 31 Lodꞌo èèna, abhu dhèu Parisi pèri-pèri, mai paraga dènge Yesus, ka ra peka, na, “Hua iia Ama Mese pakajꞌèu nèti era neꞌe, te dhèu aae Herodes neo pamadhe Ama.”   
\p
\v 32-33 Ka Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Herodes ne, cakaraa badha dhu dꞌèlu-mèu kapodꞌe-kabèli. Lami peka dènge nèngu, na, Jaꞌa bata eele nidhu dènge paꞌèle dhèu nèti papèdꞌa-tarègu ra, deo neꞌe ne dènge bèli. Camèdꞌa ku, sasabꞌa Jaꞌa ne heka èle kèna. Masi ka tasa mera mia èèna ka, nèti kakako Jaꞌa asa Yerusalem ne, Jaꞌa neo sabꞌa hari ku ciki. Te dhèu Yerusalem sèra, dhu dꞌèi pamadhe dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua.   
\p
\v 34 Waa, dhèu kabarai Yerusalem, ee! Miu dhu loe boe pamadhe dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua, aa pèci pamadhe dhèu pajuu-paleha sèra dhu mai padꞌelo jꞌara hia miu. Pèri-pèri hari le, Jaꞌa neo kaboko miu ho bhiri mi nèti bhelu-katubꞌa, nuka sèmi manu rena dhu sarimu nare ana na ètu dꞌara èla na. Te ngaa miu moꞌo boe.  
\v 35 Limuri ne, Lamatua pusi-pahae heka èmu manèngi-mangajꞌi miu. Bèli-camèdꞌa nèngu jꞌajꞌi èmu paꞌela. Èèna na, miu mèdhi heka Jaꞌa, toke miu dhaa, na,  
\q1 ‘Ama Lamatua hia mèngi-nale mi dhèu dhu mai nèti kolongara Ama Lamatua,  
\q2 lula Ama Lamatua ka dhu hia Na mai!’ ”\x + \xo 13:35 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 118:26\x*   
\c 14  
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu, lèke dènge lodꞌo manèngi-mangajꞌi  
\p
\v 1 Ca lodꞌo, lèke dènge lodꞌo manèngi-mangajꞌi, ca dhèu ama nèti partei agama Parisi nèru Yesus ho raꞌa-sisi ètu èmu na. Ropa Yesus madhèdi naꞌa, abhu dhèu dhu maꞌu, neo rèdhi Ne tao ngaa lèke dènge lodꞌo manèngi-mangajꞌi.  
\v 2 Lodꞌo èèna, ca dhèu dhu pèdꞌa boho madhèdi ètu èèna kahèi.  
\v 3 Hèia Yesus karèi dhèu dꞌèlu-mèu atora Yahudi dènge dhèu Parisi dhu madhèdi raꞌa ètu sèra kahèi, aku Nèngu na, “Madhutu atora nèti baki Musa, bisa paꞌèle dhèu pèdꞌa lèke dènge lodꞌo sabajꞌa, do aadꞌo?”   
\p
\v 4 Te ngaa dhèu èci sa bhoka boe hèbꞌa. Hèia Yesus gai dhèu pèdꞌa ne, ka na èle dènge nèti papèdꞌa na. Ka Yesus pua dhèu ne, sèna ka lèpa ka.  
\v 5 Èle ka Yesus karèi hari si, peka na, “Ladhe ana èci manahu asa dꞌara èi lèke dènge lodꞌo sabajꞌa, miu lami ère eele ana neꞌe, do aadꞌo? Ladhe sapi manahu asa dꞌara èi laꞌe, miu soro tèke, do, lami kaso ne asa liꞌu? Tatu miu kaso ne asa liꞌu. De èèna, sasoa na, miu sabꞌa le, sina ma?”\x + \xo 14:5 \xt Mateos 12:11\x*   
\p
\v 6 Ropa tadèngi lii padhai Yesus ne, èci sa bisa boe dhaa.   
\s1 Baku padedha iisi  
\p
\v 7 Lodꞌo èèna, Yesus taru kira mi dhèu mai raꞌa-sisi ètu dꞌara èmu ne. Dhèu ae ka dhu dꞌèi era re madha, ho lasi madhèdi. Ropa nèdhi sèmi èèna, Yesus peka,  
\v 8 “Sanèdꞌe, ee! Ladhe dhèu nèru miu asa pesta kabꞌi, mage lami madhèdi ka asa era dhèu aae-dhèu kapai. Mage dhoka lamatua pesta ne nèru tamu dhu kapai risi.  
\v 9 Ladhe sèmi èèna, lamatua pesta mai gai èu, peka na, ‘Mage mu nasa kahèi, ama! Ama pidha sa kabodho, ee. Te jaꞌa tèke kadera ne hia dhèu kapai nèi.’ Hèia èu kèdꞌi dènge makae, tèke eele kadera ne, ka lamu madhèdi asa kabodho.  
\v 10 De ladhe èu abhu nèru, lamu madhèdi ètu kadera re kabodho tèka. Ropa lamatua pesta ladhe nèdhi èu, na mai peka, ‘Ama! Mai madhèdi asa madha ne.’ Dènge jꞌara ne, miu abhu pakabꞌua ètu madha tamu aaꞌi-aaꞌi ra.\x + \xo 14:10 \xt Lii Hini 25:6-7\x*  
\v 11 Te dhèu dhu padedha iisi ra, èèna na Lamatua pahaha si. Te ngaa dhèu dhu tao iisi ra sèmi dhèu haha, èèna na Lamatua dedꞌe padedha si.”\x + \xo 14:11 \xt Mateos 23:12, Lukas 18:14\x*   
\p
\v 12 Èle èèna ka, Yesus peka dènge lamatua èmu ne, “Lodꞌo leo, ladhe ama neo tao tatao, mage nèru dhoka aꞌari ama dènge dhèu kaja sèra mesa ra! Te tatu rèngu bisa nèru hari ama.  
\v 13 Te ngaa ladhe ama tao tatao, nèru dhèu dhu dènge boe ngaa-ngaa, dhèu haga roe cabèka, dhèu karuku, dènge dhèu bèdhu sèra.  
\v 14 Tatu rèngu bꞌala rare boe ama. Te ngaa ladhe ama nèru si, Ama Lamatua ka dhu bꞌala ama. Ladhe dꞌai lodꞌo Ama Lamatua pamamuri hari dhèu-dhèu parcaya dhu madhe le, Na bhèlu boe babeꞌa ama.”   
\s1 Lii pakasame nèti pesta kapai  
\r (Mateos 22:1-10)  
\p
\v 15 Ropa tadèngi lii padhai lii Yesus ne, ca dhèu dhu madhèdi ca mei dènge Yesus, padhai lii, peka na, “Dhu karejꞌe risi ka, rèngu dhu madhutu raꞌa paꞌèci ètu dꞌara èmu Ama Lamatua!”   
\p
\v 16 Ka Yesus bꞌala, peka na, “Jaꞌa lolo sèmi neꞌe: abhu ca dhèu dhu tao tatao kapai. Hèia na nèru dhèu ae titu kèna.  
\v 17 Ropa dꞌai tadha dhèu raꞌa-rinu, ka na pua ènu na, laꞌe paroa dhèu dhu ra nèru sèra, peka na, ‘Mai lati ka, te neo mulai pesta kèna.’  
\v 18 Te ngaa dhèu seꞌe padhai lii rupa-rupa, sèna ka lasi boe asa dꞌara pesta. Ca dhèu peka sèmi neꞌe, ‘Jaꞌa heka hèli kore oka cue, de neo laku ladhe sèku. De mage nasa, te jaꞌa lake kore boe.’  
\v 19 Dhèu leo hari peka na, ‘Jaꞌa heka hèli kore sapi maroo rai lèmi pasa. De jaꞌa neo laku cobꞌa si. Baku nasa, te jaꞌa lake kore boe!’  
\v 20 Dhèu leo hari peka na, ‘Jaꞌa heka kabꞌi kèna, de bisa boe dhiu.’   
\p
\v 21 Ka ènu ne, lèpa peka dènge lamatua na. Ropa tadèngi nare, ka nasa titu kèna. Hèia na paredha ènu na, aku nèngu na, ‘Ladhe sèmi èèna, èu lamu lai-lai! Lamu asa jꞌara-jꞌara, dènge asa sasanga jꞌara ètu kota neꞌe, sèna ka nèru dhèu dhu dènge boe ngaa-ngaa, dhèu kasia, dhu haga roe cabèka, dhu bèdhu, dènge dhèu-dhèu karuku sèra.’  
\v 22 Ropa tadèngi nare, laꞌe dènge ka nèru dhèu-dhèu sèra. Ka na lèpa hari, hèia na peka dènge lamatua na, aku nèngu na, ‘Ama! Dhèu se, ka seꞌe le. Te ngaa era madhèdi ae era.’   
\p
\v 23 Hèia lamatua na peka, ‘Ladhe sèmi èèna, lamu hari asa rae-rae ètu liꞌu kota, toke dꞌai dꞌara oka sèi. Lamu pamako sadꞌi cee èèna ka, mèti si mai ho ra madhèdi papènu dꞌara pesta ne.  
\v 24 Nanene, ee! Dhèu dhu pahae boe dènge lii nèru jaꞌa ne, rèngu se reꞌa boe babeꞌa tatao ne ciki sa hèi!’ ”   
\s1 Pangee paie-iie ku, heka madhutu Lamatua Yesus kèna  
\r (Mateos 10:37-38)  
\p
\v 25 Ka Yesus si lasi taruu asa Yerusalem. Dhèu ae madhutu Ne. Hèia Na kabibꞌa ladhe sa rèngu, ka Na peka, na,  
\v 26 “Dhèu dhu tareꞌa-reꞌa neo madhutu Jaꞌa, nèngu hudꞌi sue ku Jaꞌa \it risi\it* nèti ngaa-ngaa aaꞌi-aaꞌi ra; risi nèti ina-ama na, risi nèti dhèu èmu-kamali na, risi nèti ana niki na, risi nèti aꞌari na, aa risi-risi hari nèti ngiꞌu nèngu unu na. Ladhe aadꞌo, dhèu ne nia boe jꞌajꞌi ana madhutu Jaꞌa.\x + \xo 14:26 \xt Mateos 10:37\x*  
\v 27 Te dhèu dhu dꞌèi boe pasae jꞌajꞌèra lula nèngu madhutu Jaꞌa, nèngu nia boe jꞌajꞌi dhèu Jaꞌa. Dhèu dhu neo jꞌajꞌi dhèu Jaꞌa, masi ka dhèu neo pamadhe ne, te ngaa nèngu pasae jꞌajꞌèra na taruu.\x + \xo 14:27 \xt Mateos 10:38, 16:24, Markus 8:34, Lukas 9:23\x*   
\p
\v 28 De ladhe neo madhutu Jaꞌa, ngee pabeꞌa-beꞌa ku. Nuka sèmi dhèu neo tao èmu dhu dènge tadꞌa-tadꞌa. Nèngu hudꞌi ige uuru ku, ogo dꞌai lutu sela. Mage dhoka doi dꞌai boe.  
\v 29 Ladhe ige boe paie-iie, ele boe dꞌai fanderen di, doi dhu aadꞌo heka le. Ladhe sèmi èèna, dhèu mari madhe aa pamakae ne hèi,  
\v 30 peka na, ‘Miu ladhe ku dhèu neꞌe laa! Heka na sabꞌe fanderen kèna, te ngaa doi na saku aaꞌi le!’   
\p
\v 31 Conto dhu leo, nuka sèmi dhèu lasi pamusu. Dhèu aae dhu neo laꞌe pamusu hudꞌi madhèdi ku, sèna ka pareꞌa uuru ku dènge angalai na. Ladhe sordadꞌu rèngu dhoka canguru riho dhèu di, bisa segi musu dua nguru riho dhèu, do aadꞌo?  
\v 32 Ladhe ige rare, te ngaa rèngu bisa boe segi, beꞌa risi lodꞌo musu dhu kajꞌèu era, ra pua dhèu lasi peka sèna ka uri padame.  
\v 33 Sama sèmi èèna kahèi, dènge dhèu dhu neo madhutu Jaꞌa. Nèngu hudꞌi kali bagi ku laꞌe-mai, dhu peka na, nèngu dhu paꞌèra le tèke eele aaꞌi ngaa-ngaa, do aadꞌo? Te ladhe aadꞌo, na, dhèu neꞌe nia boe jꞌajꞌi ana madhutu Jaꞌa.”   
\s1 Dhèu dhu pantas boe madhutu Yesus, nuka sèmi masi dhu guna heka  
\r (Mateos 5:13, Markus 9:50)  
\p
\v 34-35 Yesus tuhu lii padhai pake lii pakasame dhu leo hari, na, “Masi ne, beꞌa. Èdhi pake ne ho pabeꞌa ngangaꞌa. Te ngaa ladhe na sèro heka, jꞌajꞌi ngaa hari? Bisa heka pake ne, ho pabeꞌa ngangaꞌa. Neo tao mi pupuk, bisa boe kahèi. Dhodhoka core eele iia dꞌara di. Dhèu cee dhu dènge roꞌa dhilu, nanene paie-iie!”   
\c 15  
\s1 Kahibꞌi-kalèbho dhu ele  
\r (Mateos 18:12-14)  
\p
\v 1 Lodꞌo èèna, dhèu roro bea dènge dhèu dhu laku-laku boe mai ae-ae asa Yesus, sèna ka nanene lii padhai Na. Te ngaa dhèu Yahudi peka, na, rèngu sèra dhèu karehe.  
\v 2 Ropa rèdhi sèmi èèna, hèia dhèu Parisi dènge mese agama Yahudi sèra kaꞌuu-kamuki, peka na, “Huuh! Dhèu ne paꞌangalai dènge dhèu-dhèu dhu laku boe se. Ngaa hari Na madhèdi naꞌa-ninu dènge si!”\x + \xo 15:2 \xt Lukas 5:29-30\x*   
\p
\v 3 Ropa tadèngi sèmi èèna, ka Yesus lolo dènge ra lii pakasame èci, aku Nèngu na,  
\v 4 “Ladhe nèti miu abhu ca dhèu dhu unu kahibꞌi-kalèbho cangasu ngiꞌu. Ka ciꞌu ele. Na tao tasamia? Tatu na tèke eele dhu ceo nguru ceo se ètu era dhu beꞌa, aa laꞌe tenge dhu ele deo na, toke rage ne.  
\v 5 Ropa nèdhi hari kahibꞌi-kalèbho ne, ka na pasae nèti, dènge karejꞌe-karae.  
\v 6 Dꞌai èmu, ka na paroa angalai na aaꞌi-aaꞌi, hèia na peka dènge si, ‘Mai, sèna ka karejꞌe dènge jaꞌa! Te kahibꞌi-kalèbho jaꞌa dhu ele èèna, kèdhi hari le.’  
\v 7 Ètu sorga, sèmi èèna kahèi. Ladhe ca dhèu dhu tao sala, hèia ele-hoꞌa, ka na lèpa hari asa Lamatua, ana kabarai sorga aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe-karae. Rèngu karejꞌe risi lula ca dhèu dhu lèpa hari asa Lamatua, nèti ceo nguru ceo dhèu dhu mamuri mola, dhu sala boe jꞌara.”   
\s1 Doi iia dhu ele  
\p
\v 8 Ka Yesus lolo hari lii pakasame dhu leo èci, peka na, “Abhu ca dhèu ina, dhu doi iia na canguru bua.\f + \fr 15:8 \ft Sasuri lii Yunani peka na 10 \ft \+it drakma\+it*. Drakma cue, èci èèna ka dènge gaji tuka dꞌara ca lodꞌo.\f* Neꞌa na, dhu ele ca doi. Ka na tao tasamia? Tatu laꞌe suru labhu ho dꞌelo palème era, aa saku èmu ne dꞌai roꞌa kakilu, sèna ka tenge doi cue dhu ele ne.  
\v 9 Ropa nèdhi hari doi ne, na paroa dènge dhèu dhu ètu baboa èmu na sèra, hèia na peka, aku nèngu na, ‘Miu mai, ho karejꞌe sama-sama dènge jaꞌa. Te doi jaꞌa cue dhu ele deo na, kèdhi hari le!’  
\v 10 Ètu sorga sèmi èèna kahèi. Ladhe abhu ca dhèu dhu tao sala, ka na ele-hoꞌa, ho lèpa hari asa Ama Lamatua, tatu ana pajuu ètu sorga aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe-karae.”   
\s1 Ana dhu ele  
\p
\v 11 Hèia Yesus tuhu hari lii padhai Na dènge lii pakasame kahèi, peka na, “Ama ca dhèu dènge ana mone na dhèu dua.  
\v 12 Ca lodꞌo, ana limuri peka dènge ama na, aku nèngu na, ‘Ama! Hia ka pala jaꞌa nèti pusaka sèra, deo neꞌe ne kahèi!’ Hèia ama na bagi hia dua ra pusaka na, sèna ka èci-èci dènge pala ra.  
\v 13 Nèbhu boe ka ana limuri ne pahie unu na. Hèia na lalau mèdha na, ka laꞌe asa rae kajꞌèu. Ètu era nèi, ana limuri ne pasaku aaꞌi-aaꞌi doi-dhari na, ho pakarejꞌe iisi.  
\v 14 Ropa doi na èle aaꞌi mèu-mèu, rai ne dhu lèke manganga bia, ka mamuri ana ne jꞌèra dꞌai seli.  
\v 15 Ka laꞌe tenge sasabꞌa. Hèia ca dhèu nèti kabarai èèna hia na pangaꞌa hahi.  
\v 16 Lula ana ne manganga dꞌai seli, ka neo naꞌa ngangaꞌa hahi se. Te abhu boe ca dhèu sa hia ne naꞌa.   
\p
\v 17 Nèbhu-nèbhu, ka na pangee laꞌe-mai, aku nèngu na, ‘Anga ee! Jaꞌa ètu neꞌe, oe madhe manganga kèna. Te ngaa ètu dꞌara èmu ama ku, dhèu sabꞌa raꞌa toke bècu.  
\v 18 De beꞌa risi jaꞌa lèpa hari asa ama ku, ho peka dènge ne, “Ama! Jaꞌa tao le sala dhu kapai titu kèna, mi Lamatua dènge ama.  
\v 19 Jaꞌa nia boe jꞌajꞌi ana ama ku. Hudꞌi laa ama sèmi more jaꞌa ne jꞌajꞌi mi kuli ètu dꞌara èmu ama, ngaa-ngaa tao boe!’ ”   
\p
\v 20 Ropa pangee nare sèmi èèna, hèia na kèdꞌi dènge ka, lèpa laꞌe asa èmu ama na. Nèti kajꞌèu era, ama na ladhe nèdhi le nèngu, ka ama na rasa kasia. Ka na puru nèti èmu, rai laꞌe soru nare ana dhu lèpa hari ne. Hèia na liku nare, ka uu ne.   
\p
\v 21 Èle èèna ka, ana ne peka dènge ama na, aku nèngu na, ‘Ama! Jaꞌa ne tao le sala dhu kapai mi dedha Lamatua dènge ama ku. Jaꞌa nia heka jꞌajꞌi hari ana ama.’   
\p
\v 22 Te ngaa ama na paredha dènge ka dhèu-dhèu sabꞌa na, peka na, ‘Karohe! Lami mere kodho madhera dhu beꞌa risi, ho papake ne. Mere kadheli, ho pasaluu mi kacui-aai na. Aa papake salapa mi haga na.  
\v 23 Lami ère mere sapi kabꞌoi èèna ho pare, te èdhi neo taꞌa-tinu rame-rame.  
\v 24 Lula ana jaꞌa ne, nuka sèmi dhu madhe le, te ngaa na mamuri hari. Nèngu dhu ele le, te ngaa jaꞌa abhu hari ne.’ Na padhai lii èle sèmi èèna, ka mulai raꞌa-rinu aaꞌi-aaꞌi ra.   
\p
\v 25 Lodꞌo èèna, ana uuru dhu aadꞌo ètu èmu, te na sabꞌa ètu dꞌara oka. Ropa na lèpa, nèti kajꞌèu era, na tadèngi le dhèu karihu musiik dènge roge-ledho.  
\v 26 Ka na paroa nare dhèu sabꞌa ca dhèu, hèia na karèi, aku nèngu na, “Ee! Tao rarame ngaa ètu neꞌe?”   
\p
\v 27 Hèia dhèu sabꞌa ne dhaa, peka na, ‘Ari mu lèpa hari le. De ama mu pua pare sapi, sèna ka tao pesta kapai, te ana na lèpa hari dènge sodꞌa.’   
\p
\v 28 Ropa tadèngi nare, hèia ana uuru ne pasaree. Na noꞌo boe maso asa dꞌara èmu. Ka ama na laꞌe rarange ne.   
\p
\v 29 Te ngaa na kaꞌugu, peka na, ‘Ama! Pangee ku laa! Nèbhu nare sange neꞌe, jaꞌa sabꞌa toke èi kabhèsu hae, nuka sèmi kuli sa, hia mi ama. Jaꞌa ne keꞌa boe sisu dadꞌèi ama. Masi ka sèmi èèna, abhu mèka ama hia ana kahibꞌi ciꞌu, sèna ka jaꞌa pakarejꞌe dènge mone aanga-angalai jaꞌa.  
\v 30 Te ngaa ropa ana ama dhu bhera-lelu doi-dhari ama, ho laꞌe karihu dènge bhèni karehe, lèpa hari mai, ka ama pare sapi kabꞌoi na, tao pesta aae hia ne.’   
\p
\v 31 Te ngaa ama na bꞌala, aku nèngu na, ‘Ana pasue, ee! Nanene paie-iie. Nèbhu nare sange neꞌe, èu ne bera-bera dènge jaꞌa. Aaꞌi-aaꞌi dhu unu jaꞌa, sèra sa unu èu kahèi.  
\v 32 Te ngaa limuri ne, èdhi hudꞌi karejꞌe dènge karae ku, lula ari mu ca dhèu ne. Uru èèna, nuka sèmi dhu madhe le, te ngaa limuri ne mamuri hari. Nèngu dhu ele le, te ngaa abhu hari.’ ”   
\c 16  
\s1 Kapala urusan dhu neꞌa paꞌuri  
\p
\v 1 Ka Yesus hia lii upama èci mi ana madhutu Na, peka na, “Dhèu kaja ca dhèu dhu dedꞌe dhèu sabꞌa na èci jꞌajꞌi kapala urusan. Te ngaa nèbhu-nèbhu, na tadèngi dhèu palolo, peka na, kapala urusan ne mulai kapodꞌe-kabèli ka parugi nèngu.  
\v 2 Hèia dhèu kaja ne paroa kapala urusan na, ka peka dènge ne, ‘Èu ne, tasamia? Jaꞌa tadèngi, na, èu kapodꞌe mèdha-panyau jaꞌa. De lamu suri ku ngaa dhu èu adꞌu-ue ètu dꞌara sasabꞌa èu, ho jaꞌa parisa ku. Ladhe parisa kore, jaꞌa kalua eele èu.’   
\p
\v 3 Ropa na tadèngi nare, hèia kapala urusan ne mulai pajiko, na, ‘Jaꞌa ne jꞌèra kèna! Jaꞌa neo sabꞌa ngaa hari? Pare rai, jaꞌa èra boe. Jꞌajꞌi dhèu hèbꞌa mènyi, jaꞌa makae.  
\v 4 Ladhe jaꞌa sabꞌa heka ètu neꞌe, jaꞌa hudꞌi tenge jꞌara ku, sèna ka dhèu leo bisa hari sèmi rare jaꞌa ho sabꞌa.’   
\p
\v 5 Nèti èèna ka, na paroa nare aaꞌi dhèu dhu pakèlu lamatua na. Na karèi dhèu uru, aku nèngu na, ‘Ee! Kèlu èu ca ngaa ètu lamatua jaꞌa?’   
\p
\v 6 Dhèu ne dhaa, peka na, ‘Jaꞌa dhu pakèlu èi lèngi saitun èpa riho liter.’\f + \fr 16:6 \ft Sasuri lii Yunani peka na ‘cangasu \ft \+it batos\+it*’. Batos èci sama sèmi 35-40 liter.\f*  
\p Hèia kapala urusan ne peka, na, ‘Tareꞌa. Sasuri pakèlu èu ka neꞌe. Ciu eele ka, madhèdi ho suri gati sasuri kèlu dhu hiu, peka na, kèlu èu dua riho liter di.’   
\p
\v 7 Ka karèi dhèu pakèlu ka dua, peka na, ‘Aa èu hari, kèlu ca ngaa?’  
\p Ka dhèu ne dhaa, na, ‘Jaꞌa pakèlu are, cariho karo.’\f + \fr 16:7 \ft Sasuri lii Yunani peka na ‘cangasu \ft \+it koros\+it*’. Koros èci nuka, 390 liter.\f*  
\p Hèia kapala urusan ne peka, na, ‘Ciu eele sasuri dhui èèna, ho suri dhu hiu hari, peka na, kèlu èu, aru ngasu karo di.’   
\p
\v 8 Na tao sèmi neꞌe ka, toke lamatua na neꞌa tatao nèngu. Te ngaa lamatua ne hudꞌi mangaku, na, dhèu kapala urusan dhu bhelu ne mema mèu kapodꞌe-kabèli.  
\p De Jaꞌa lolo lii upama ne, sèna ka miu meꞌa, na, ladhe pasoro dènge dhèu parcaya, dhèu dhu parcaya boe dꞌèlu-mèu risi tenge jꞌara ho paꞌoto ngiꞌu ra ètu talora aae kabarai limuri ne.   
\p
\v 9 Miu ngee sèku. Masi ka dhèu rai-haha ne karihu kajꞌalu re mèdha-panyau ra, te ngaa beꞌa risi miu pake mèdha-panyau miu sèra, ho soru-bara dhèu. Dènge jꞌara sèmi èèna, miu abhu angalai ae. Masi ka mèdha se èle, te ngaa bèli-camèdꞌa Lamatua tao tèke era hia miu ètu sorga.   
\p
\v 10 Ladhe dhèu mola ètu jꞌara dhu ana iiki, tatu na mola kahèi ètu jꞌara-jꞌara dhu kapai. Te ngaa ladhe dhèu mèu kapodꞌe ètu jꞌara dhu ana iiki, tatu na kapodꞌe kahèi ètu jꞌara dhu kapai.  
\v 11 Ladhe dhèu parcaya heka miu, ho uri mèdha-panyau ètu jꞌara-jꞌara dhu ana iiki ètu rai-haha ne, tasamia ka Lamatua parcaya miu ètu jꞌara-jꞌara dhu kapai?  
\v 12 Ladhe miu bisa boe uri mèdha-panyau dhèu leo, na, dhèu cee ka dhu bani ho hia miu mèdha-panyau ra?   
\p
\v 13 Dhèu sabꞌa èci bisa boe nanene dua lamatua. Te aadꞌo na, nèngu dꞌèi boe èci, aa sue èci. Nèngu dꞌara kateme dènge ca dhèu, te ngaa pusi boe dènge èci. Sèmi èèna kahèi dènge miu. Te dhèu bisa boe sue Ama Lamatua palere dènge sue doi-dhari.”\x + \xo 16:13 \xt Mateos 6:24\x*   
\s1 Lamatua Yesus padhai lii nèti doi-dhari, nèti Lii Lolo Beꞌa, aa nèti paꞌia-paꞌela  
\r (Mateos 11:12-13, 5:31-32, Markus 10:11-12)  
\p
\v 14 Lodꞌo èèna, abhu dhèu Parisi pèri-pèri dhu nanene lii padhai Yesus deo na. Ka ra sasei Ne, lula rèngu se dhèu mangaꞌa doi-dhari.  
\v 15 Te ngaa Yesus peka dènge si, “Masi ka miu pamèu iisi ètu madha dhèu, te ngaa Ama Lamatua neꞌa dꞌara bhelu miu. Abhu jꞌara ae dhu dhèu rai-haha dedꞌe padedha-dedha, te ngaa Ama Lamatua peka na, jꞌara sèra karehe, aa dhu madenge dènge rèngu.   
\p
\v 16 Toke mamai Yohanis tuka sarani, èdhi dhèu Yahudi muri madhutu atora nèti baki Musa aa nèti dhèu rèti lii padhai Lamatua. Te ngaa limuri ne, Lii Lolo Beꞌa nèti Lamatua pale-lème le ètu mia-mia. Dhèu ae dhu tenge le jꞌara, sèna ka ra mamuri madhutu dadꞌèi Lamatua.\x + \xo 16:16 \xt Mateos 11:12-13\x*  
\v 17 Masi ka dedha-liru dènge rai-haha ne ele, te ngaa Atora nèti Ama Lamatua ciki sa, ele boe. Ca katèdꞌa sa ele boe hèi!\x + \xo 16:17 \xt Mateos 5:18\x*   
\p
\v 18 Dhèu dhu paꞌia-paꞌela dènge dhèu èmu na, aa na madhèdi hari dènge bhèni leo, nèngu bersina. Aa dhèu dhu leo dènge bhèni dhu paꞌia-paꞌela, nèngu bersina kahèi.”\x + \xo 16:18 \xt Mateos 5:32, 1 Korintus 7:10-11\x*   
\s1 Lii lolo dhèu kaja dènge Lasarus  
\p
\v 19 Ka Yesus lole tabha hari, peka na, “Abhu dhèu kaja ca dhèu. Nèngu dꞌèi pake mèdha-papake dhu beꞌa-beꞌa, tao nèti bèla alus. Mèu-mèda naꞌa-ninu ngangaꞌa dhu beꞌa hua, aa karae taruu.  
\v 20 Ètu kota neꞌe, abhu kahèi ca dhèu dhu dènge boe ngaa-ngaa. Ngara na, Lasarus. Ngiꞌu na dhu pènu dènge kamèu. Bèli-bèli angalai na rèti pamadhèdi ne ètu hèbꞌa tedhe dhèu kaja èèna.  
\v 21 Na sanao teko-teko abhu kahaꞌi ngangaꞌa nèti dhèu kaja ne, sèna ka bisa naꞌa, te ngaa na abhu boe ngaa-ngaa. Dhoka busa di mai, ho jꞌore nana kamèu na.   
\p
\v 22 Nèbhu boe ka, Lasarus madhe. Hèia ana pajuu Ama Lamatua mai nèti sorga, ka rèti lasi pamadhèdi ne ètu baboa Abraham.  
\p Aa nèbhu boe ka, dhèu kaja ne madhe kahèi, ka dhèu dedꞌe lasi padhane.  
\v 23 Te ngaa dhèu kaja ne maso boe sorga. Nèngu maso asa dꞌara naraka, sama-sama dènge dhèu-dhèu leo dhu madhe le. Ètu era nèi, dhèu kaja ne abhu jꞌajꞌèra taa-taa. Ca tèka na boti kètu, ka ladhe nèdhi Lasarus madhèdi ètu baboa baki Abraham.  
\v 24 Hèia na paꞌoo, peka na, ‘Baki Abraham, ee! Sue ku jaꞌa laa! Pua ku Lasarus cèbꞌu kolo ai na asa dꞌara èi, sèna ka mai pabasa ku kolo heꞌo jaꞌa ne. Te jaꞌa jꞌèra titu kèna ètu dꞌara ai naraka ne!’   
\p
\v 25 Te ngaa Abraham dhaa, peka na, ‘Ana, ee! Sanèdꞌe ku! Uru èèna lodꞌo èu mamuri era ètu rai-haha nèi, èu abhu le aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa. Te ngaa Lasarus ne, unu dhodhoka sasusa di. Ka limuri ne, Lamatua pakarejꞌe ne ètu neꞌe, te ngaa èu pasae more jꞌajꞌèra.  
\v 26 Risi-risi hari, ètu talora aae èu dènge jiꞌi, Lamatua tao tèke loe aae èci dhu taleo dènge marèma. De dhèu nèti neꞌe bisa boe dhiu asa era èèna, aa dhèu nèti èèna bisa boe pège sa neꞌe mai.’   
\p
\v 27 Hèia dhèu kaja ne pamako hari, aku nèngu na, ‘Ladhe sèmi èèna, baki Abraham pua Lasarus laꞌe asa èmu ama ku.  
\v 28 Te jaꞌa ne dènge ari dhèu mone, dhèu lèmi era. Sèna ka Lasarus laꞌe pasanèdꞌe si, ho ra lèpa ka asa Lamatua. Masi ka lodꞌo dꞌai ra madhe, rèngu maso ia ka asa era jꞌajꞌèra ne.’   
\p
\v 29 Te ngaa Abraham bꞌala ne, ‘Ama Lamatua hia le rèngu sasuri nèti baki Musa dènge dhèu rèti lii padhai Na. Ari mu si, bisa baca pahari-pahari ho reꞌa dadꞌèi Lamatua.’   
\p
\v 30 Te ngaa dhèu kaja ne pasisu, peka na, ‘Baki Abraham, ee! Èèna dhae dꞌai mèka. Rèngu sèi pahae boe Lii Holo-Nori Ama Lamatua! Hudꞌi abhu ku ca dhèu nèti talora dhèu madhe laꞌe asa rèngu, heka rèngu ele-hoꞌa, aa neo nanene kèna.’   
\p
\v 31 Te ngaa Abraham dhaa, peka na, ‘Ladhe rèngu sèi roꞌo boe nanene lii holo-nori nèti Musa dènge nèti dhèu rèti lii padhai Lamatua, na, masi ka dhèu madhe bhodho nèti dꞌara roꞌa ra, ho padhai lii dènge rèngu èèna ka, rèngu roꞌo boe nanene.’ ”   
\c 17  
\s1 Lamatua Yesus ajꞌa lula-nèti dhèu dhu manahu asa dꞌara sasala, aa dhu manèngi abho  
\r (Mateos 18:6-7,21-22, Markus 9:42)  
\p
\v 1 Yesus peka dènge ana madhutu Na, “Ae ka dhèu manahu asa dꞌara sasala, lula tatao dhèu leo. Te ngaa dhèu dhu pamanahu dhèu asa dꞌara sasala èèna, pasae nare mamadhe-mamopo.  
\v 2 Ladhe dhèu adꞌu-ue jꞌara karehe, toke ana iiki parcaya boe Jaꞌa, èèna na Ama Lamatua huku ne bia. Dhu samaa risi, ladhe èki ladha goro dhèu neꞌe dènge hadhu aae cue, ho parèu eele asa dꞌara dhasi ètu talora lèu.  
\v 3 De jꞌaga ngiꞌu pabeꞌa-beꞌa, sèna ka miu baku pamanahu dhèu asa dꞌara sasala! Te ngaa ladhe aꞌari mu tao sala, pasanèdꞌe ne. Ladhe na ele-hoꞌa, hèia na mai manèngi abho, na pabhèlu eele sasala na.\x + \xo 17:3 \xt Mateos 18:15\x*   
\p
\v 4 Ladhe aꞌari èu tao sala pidhu hari dꞌara ca lodꞌo, ka na ele-hoꞌa, hèia na mai pidhu hari ho manèngi abho, èu hudꞌi pabhèlu eele sasala na pidhu hari kahèi.”   
\s1 Dhèu hudꞌi parcaya ku koasa Ama Lamatua  
\p
\v 5 Ca lodꞌo, ana madhutu se\f + \fr 17:5 \ft Sasuri lii Yunani ètu neꞌe, peka na, “dhèu pajuu-paleha”. Lukas dꞌèi suri na, “dhèu pajuu-paleha” mi ana madhutu Yesus dhèu canguru dua sèra.\f* mai asa Yesus, ka ra manèngi, aku rèngu na, “Ama Mese! Parcaya jiꞌi se èra boe. De Ama paꞌèra ku parcaya jiꞌi.”   
\p
\v 6 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Ladhe miu parcaya koasa nèti Ama Lamatua, masi ka ciki ooꞌe èèna ka, te ngaa miu bisa paredha ajꞌu aae ne, ‘Tahoi eele, ho pidha asa dꞌara dhasi!’ Ka ajꞌu ne madhutu lii paredha miu.”   
\s1 Dhèu sabꞌa dhu beꞌa, nuka dhu madhutu dadꞌèi lamatua na  
\p
\v 7 Èle ka Yesus lii, aku Nèngu na, “Tare conto èci. Nuka sèmi ènu dhu pare rai ètu dꞌara oka, do, ladhe kahibꞌi-kalèbho ètu dꞌara padꞌa sodꞌa. Sabꞌa nare, ka lèpa sa èmu. Tatu lamatua na peka boe dènge ne, ‘Mai ho dua ti taꞌa sama-sama!’  
\v 8 Aadꞌo, sina ma? Dhu lèke ka, lamatua paredha ne, peka na, ‘Lamu lalau mei hia jaꞌa. Kuꞌa-kinu kore ku, pe èu muꞌa-minu ètu kabodho nèi!’  
\v 9 Ladhe ènu ne lalau nare madhutu dadꞌèi lamatua na, miu ngee, na, lamatua ne manèngi makasi mi ènu ne, do? Aadꞌo!  
\v 10 Miu èci èèna kahèi. Ladhe sabꞌa mere aaꞌi dhu Lamatua paredha le, miu peka na, ‘Jiꞌi dhoka ana pua-paleha di. Jiꞌi tenge boe lii koa-kadꞌiri. Jiꞌi dhoka pakako sasabꞌa-laꞌa jiꞌi di.’ ”   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle canguru dhèu dhu pèdꞌa kusta  
\p
\v 11 Lodꞌo Yesus si lasi asa Yerusalem, rèngu dꞌai too propensi Galilea dènge propensi Samaria.  
\v 12 Ropa rèngu neo maso asa dꞌara rae cue ètu èèna, dhèu canguru dhu pèdꞌa kusta mai, neo paraga dènge Yesus. Rèngu se titu nèti kajꞌèu.  
\v 13 Ka ra paꞌoo palere-lere, peka na, “Yesus! Mone Kapai, ee! Sue ku jiꞌi laa!”   
\p
\v 14 Ropa Yesus tadèngi lii paꞌoo ra, ka Na ladhe si, hèia Na pua, aku Nèngu na, “Lami padꞌelo uuru ku isi miu asa ama agama, sèna ka ra parisa papèdꞌa kusta miu sèra, èle le, do dhae!” Ra tadèngi sèmi èèna, ka lasi dènge. Te ngaa ropa dꞌai talora jꞌara, cagꞌagꞌa laa, rèngu dhu èle le nèti kusta.\x + \xo 17:14 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 14:1-32\x*   
\p
\v 15 Rèngu lasi taruu dènge karejꞌe-karae. Te ngaa abhu ca dhèu di, dhu lèpa hari mai asa Yesus. Na paꞌoo, peka na, “Koa-kio Lamatua! Te jaꞌa èle le nèti papèdꞌa!”  
\v 16 Hèia na patitu kètu urutuu na, ho manèngi makasi ae-ae mi Yesus. (Teꞌa boe, te nèngu ne dhèu Yahudi boe. Nèngu ne ca dhèu Samaria dhu loe boe tao lii langu dènge dhèu Yahudi.)   
\p
\v 17 Ka Yesus karèi dhèu sèra dhu madhutu dènge Ne, aku Nèngu na, “Tasamia, ee? Deo na Jaꞌa paꞌèle dhèu canguru si? Dhu ceo, mia lasi?  
\v 18 Tasamia ka dhoka dhèu leo kara neꞌe di, dhu lèpa mai ho manèngi makasi mi Ama Lamatua, dènge koa-kio kolongara Na?”   
\p
\v 19 Hèia Na peka mi dhèu ne, na, “Èu èle le, lula èu parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa. De kèdꞌi, lèpa ka dènge sodꞌa-mole!”   
\s1 Lamatua Yesus lole lodꞌo èle rai-haha, dènge mamai hari Na  
\r (Mateos 24:23-28,37-41)  
\p
\v 20-21 Ca lodꞌo, dhèu Parisi pèri-pèri mai karèi Yesus, peka na, “Ama Mese! Peka ku dènge jiꞌi, lodꞌo mia Ama Lamatua neo pakako paredha Na?”  
\p Ka Yesus dhaa, “Sèmi neꞌe. Mage mi pangee, na, Lamatua pakako paredha Na dènge rupa-rupa tadha ètu rai-haha ne, dhu dhèu bisa rèdhi dènge musi madha ra. Dhèu abhu boe tadha dhu peka na, ‘Ladhe ku asa neꞌe mai! Te Ama Lamatua pakako paredha Na ètu neꞌe!’ Do, ‘Na pakako paredha Na ètu nèi!’ Aadꞌo! Te Na pakako paredha Na ètu talora aae miu, ètu dꞌara dhèu aaꞌi-aaꞌi ra.”   
\p
\v 22 Hèia Yesus peka dènge ana-ana madhutu Na, “Nèbhu boe, na, Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, paꞌèci heka dènge miu. Dꞌai ka lodꞌo jꞌajꞌèra sèra, miu dꞌèi titu kèna neo mèdhi mamai hari Jaꞌa. Te ngaa dꞌai mèka lodꞌo mamai Jaꞌa.  
\v 23 Ladhe èèna na dhèu mai peka, na, ‘Kristus ètu neꞌe!’ do, ‘Kristus ètu nèi!’ Na, miu baku bhute ho patangi-tenge, te lii padhai rèngu sèra, kapodꞌe-kabèli.  
\v 24 Te ladhe Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, lèpa hari mai, tadha na dhu mèu aadha-aadha, nuka sèmi bela dhu heo kacèbꞌa ètu dedha-liru nèti suu asa suu.  
\v 25 Te ngaa Nèngu hudꞌi abhu uuru ku jꞌajꞌèra rupa-rupa. Ka dhèu rai-haha taa limuri ne, roꞌo boe nanene, aa neo tule eele Ne.  
\v 26 Te ngaa bèli-camèdꞌa, ladhe Na neo mai hari, dhèu mamuri karehe sama biasa, èci èèna ka dènge lodꞌo Noh mamuri era.\x + \xo 17:26 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 6:5-8\x*  
\v 27 Taa èèna, rèngu raꞌa-rinu, tao pesta kabꞌi toke lodꞌo Noh maso asa dꞌara kapa na. Te ngaa rèngu roꞌo boe nanene kahèi. Kacaꞌa laa, èi aae lala, ka pamadhe aaꞌi si.\x + \xo 17:27 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 7:6-24\x*   
\p
\v 28 Sèmi èèna kahèi, lodꞌo Lot mamuri era, dhèu mamuri karehe titu kèna. Taa èèna, rèngu raꞌa-rinu, badꞌaga, sabꞌa oka-tedhe, patitu èmu, aa mamuri karehe sèmi biasa.  
\v 29 Te ngaa roꞌo boe nanene kahèi. Hèia madꞌae aae era, ropa Lot rai eele nèti kota Sodom, cagꞌagꞌa laa, èjꞌi ai dènge èi nasu bhori mai nèti dedha-liru, aa labhu pakèpu rèngu aaꞌi-aaꞌi.\x + \xo 17:29 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 18:20—19:25\x*   
\p
\v 30 De miu baku pamudꞌe ku! Mage dhoka bèli-camèdꞌa Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, lèpa hari mai, dhèu mamuri dhoka sèmi biasa di. Te ngaa kacaꞌa laa, Na cèu mai.  
\v 31 Lodꞌo èèna, dhèu ètu madha èmu, maso ia ka asa dꞌara ho lalau mèdha. Dhèu dhu sabꞌa ètu dꞌara oka, lèpa ia ka asa èmu ho rare mèdha ra.\x + \xo 17:31 \xt Mateos 24:17-18, Markus 13:15-16\x*  
\v 32 Sanèdꞌe ku ngaa dhu uru èèna jꞌajꞌi mi dhèu èmu Lot. Na madhe, lula nèngu ngee mèdha-panyau ètu èmu na.\x + \xo 17:32 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 19:26\x*   
\p
\v 33 Dhèu dhu dꞌèi boe madhutu Jaꞌa lula sue ngiꞌu na, èèna na mamuri na ele iia dꞌara. Te ngaa dhèu dhu madhutu Jaꞌa toke soro mamuri na, lula sue Jaꞌa, bèli-camèdꞌa abhu sodꞌa-mole, aa mamuri taa-taa dènge Ama Lamatua.\x + \xo 17:33 \xt Mateos 10:39, 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, Yohanis 12:25\x*  
\v 34 Jaꞌa pasanèdꞌe mema! Ropa Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, lèpa hari mai, ladhe dhèu dua jꞌunu ètu era èci, kabèdhi laa Lamatua dedꞌe pacaꞌe ca dhèu, aa tèke eele ca dhèu.  
\v 35 Ladhe abhu dhèu bhèni dhèu dua dhu majꞌu are, èèna na Lamatua dedꞌe pacaꞌe ca dhèu, aa tèke eele ca dhèu.  
\v 36 [Ladhe abhu dhèu dua dhu sabꞌa ètu dꞌara oka, Lamatua mai dedꞌe nèti èci, aa tèke eele ca dhèu.]”\f + \fr 17:36 \ft Ayat 36 ne abhu boe ètu dꞌara sasuri lii Yunani dhu beꞌa risi.\f*   
\p
\v 37 Ropa ana madhutu tadèngi rare, hèia ra karèi Yesus, “Ama Mese! Sèra sa bèli-camèdꞌa jꞌajꞌi ètu mia?”  
\p Ka Yesus core lii, peka na, “Sèmi neꞌe! Ladhe miu mèdhi ka manu-bhui dhu tema raꞌa sisi badha madhe, ra lela paꞌoru ètu mia, na, miu meꞌa èèna jꞌajꞌi mi tadha, dhu peka na, tatu abhu sisi hèu ètu era èèna.” [Dènge sasoa dhu pahuni, peka na, ladhe Yesus Kristus lèpa hari mai, tadha na dhu mèu aadha-aadha, sadꞌi dhèu reꞌa baca tadha sèra.]   
\c 18  
\s1 Lii lolo nèti bhèni balu èci, dènge hakim dhu karehe  
\p
\v 1 Ca tèka, Yesus padhai lii dènge ana madhutu Na, pake lii pakasame ho rèngu loe boe manèngi-mangajꞌi, aa baku maꞌète sanao-maena. Rèngu hudꞌi parcaya taa-taa Lamatua.  
\v 2 Lii lolo na sèmi neꞌe ka: “Ètu dꞌara kota cue, abhu ca dhèu ama pamaꞌète lii langu, dhu pusi-pahae boe Ama Lamatua. Na pahae boe ca dhèu sa hèi.  
\v 3 Ètu era èèna, abhu kahèi bhèni balu èci, dhu loe boe mai sa dhèu pamaꞌète lii ne, ho manèngi, peka na, ‘Ama hakim! Jꞌue ku lii langu jaꞌa dènge mola!’   
\p
\v 4 Hiu-hiu èèna, dhèu pamaꞌète lii ne pusi boe dènge bhèni balu ne. Te ngaa nèbhu-nèbhu ka, na roca nanene ne. Hèia na madhèdi pangee ka, ‘Mema jaꞌa ne pusi boe dènge Ama Lamatua, risi-risi dènge dhèu rai-haha.  
\v 5 Te ngaa bhèni ne pakaboꞌo kètu jaꞌa. De beꞌa risi jaꞌa pamaꞌète lii na dènge mola. Te ladhe jaꞌa panena, na mai taruu pajꞌèra jaꞌa.’   
\p
\v 6 De miu pangee ku lii padhai dhèu pamaꞌète lii dhu bhelu ne.  
\v 7 Ladhe nèbhu-nèbhu dhèu pamaꞌète lii ne tao ai-hèbꞌa mi bhèni balu ne, tatu Ama Lamatua kahèi neo tao ai-hèbꞌa mi dhèu unu Na dhu sabajꞌa mèu-mèda mi Nèngu ho manèngi sasue Na. Te ngaa Lamatua mate heka panèbhu.  
\v 8 Te Nèngu uri lii langu rèngu dènge boe pamata. De Jaꞌa neo karèi sèmi neꞌe: ladhe Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne mai hari, Jaꞌa bisa paraga dènge dhèu parcaya ètu rai-haha ne era, do aadꞌo?”   
\s1 Dhèu Parisi èci, dènge dhèu roro bea èci lasi manèngi-mangajꞌi  
\p
\v 9 Ka Yesus lolo tabha hari pake lii pakasame lula-nèti dhèu dhu pangee na neꞌa aaꞌi mèu-mèu, aa dhu dꞌèi pahaha dhèu leo. Na peka na,  
\v 10 “Abhu ama dhèu dua dhu lasi sabajꞌa asa dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ca dhèu nèti partei agama Parisi, aa èci hari dhèu roro bea. [Dhèu Yahudi peka na dhèu Parisi sèra, dhèu dhu mola. Te ngaa ra pangee, na, dhèu roro bea, dhèu karehe.]  
\v 11 Dꞌai èmu sabajꞌa dhèu Parisi ne titu mesa-mesa na, ka na manèngi-mangajꞌi, peka na, ‘Makasi Lamatua, te jaꞌa ne dhèu beꞌa. Jaꞌa ne bhelu boe nuka sèmi dhèu leo sèra. Jaꞌa manaꞌu boe. Jaꞌa mangaꞌa boe. Jaꞌa dhèu dhu bersina boe. Makasi Lamatua, te jaꞌa ne bhelu boe nuka sèmi dhèu roro bea ne.  
\v 12 Jaꞌa ne majꞌèni puasa ca migu dua hari. Aa jaꞌa dꞌèi hia ca pala nèti canguru pala nèti aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa abhu.’ Dhèu Parisi ne, sabajꞌa sèmi èèna ka.   
\p
\v 13 Te ngaa dhèu roro bea ne titu pakajꞌèu ètu kabodho nèi. Na bani boe boti kètu ho ladhe sa dedha. Nèngu dhoka pacudꞌu di, dhu dènge dꞌara maꞌète mae-mae. Na sabajꞌa, peka na, ‘Ama Lamatua! Sue ku jaꞌa, dhèu dhu pènu dènge sasala-sasigo ne! Abho eele ku sasala jaꞌa!’   
\p
\v 14 Lodꞌo dhèu dua se lèpa lasi asa èmu ra, cee ka dhu pabeꞌa dènge Ama Lamatua? Dhèu Parisi dhu pamone, do dhèu roro bea ne? Tatu Na sèmi dènge beꞌa, dhèu roro bea dhu pahaha iisi ne. Te ngaa Na pusi boe dènge dhèu Parisi ne. Te Ama Lamatua pahaha dhèu dhu pamone-pabhèni, te ngaa Na padedha dhèu dhu reꞌa pahaha iisi.”\x + \xo 18:14 \xt Mateos 23:12, Lukas 14:11\x*   
\s1 Lamatua Yesus padhai lii hia mamèngi mi ana-ana  
\r (Mateos 19:13-15, Markus 10:13-16)  
\p
\v 15 Ca tèka, dhèu saꞌu rèti ana ra dhu rara iisi hiu asa Yesus, sèna ka Na tao ai Na mi ana iiki se, aa padhai lii hia si mamèngi. Ropa rèdhi sèmi èèna, ana-ana madhutu Yesus kai dhèu seꞌe.  
\v 16-17 Te ngaa Yesus soru mamai ra dènge beꞌa. Hèia Na kai ana-ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Hudꞌi laa ana iiki sèra mai asa Jaꞌa. Miu baku bhabhae si. Sanèdꞌe paie! Dhèu dhu neo jꞌajꞌi dhèu unu Ama Lamatua, nèngu hudꞌi sanao-maena dhoka mi Ama Lamatua, nuka sèmi ana iiki dhu sanao-maena dhoka mi ina-ama na.”   
\s1 Dhèu kaja dhu neo maso sorga  
\r (Mateos 19:16-30, Markus 10:17-31)  
\p
\v 18 Ca lodꞌo, dhèu kapai Yahudi èci, mai karèi Yesus, aku nèngu na, “Ama Mese dhu hua iia! Jaꞌa ne hudꞌi tao ku tasamia, sèna ka jaꞌa keꞌa tareꞌa, na, jaꞌa maso sorga, aa mamuri taruu dènge Ama Lamatua?”   
\p
\v 19 Ka Yesus dhaa, “Tasamia ka èu ne peka na, Jaꞌa ‘dhu hua iia’? Dhodhoka èci di dhu hua iia, nuka Ama Lamatua.  
\v 20 Èu meꞌa le atora Ama Lamatua karèi nèti uru ka, dhu peka na:  
\q2 Baku jꞌunu paꞌèci dènge dhèu dhu dhèu èmu boe èu;  
\q2 baku pamadhe dhèu;  
\q2 baku manaꞌu;  
\q2 baku jꞌajꞌi sakasii dhu leko-monya;  
\q2 aa pakabꞌua ina dènge ama mu.”\x + \xo 18:20 \xt Kalua nèti Masir 20:12-16, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:16-20\x*   
\p
\v 21 Ka dhèu ne dhaa, na, “Tareꞌa, Ama! Jaꞌa dhu madhutu le atora sèra, karèi nèti jaꞌa ana iiki era.”   
\p
\v 22 Tadèngi sèmi èèna, ka Yesus peka, na, “Beꞌa! Te ngaa èu kura ca madha jꞌara era. Nuka, lamu ho pahie mèdha-panyau èu aaꞌi-aaꞌi. Kabꞌua ra, lamu pabagi hia dhèu dhu dènge boe ngaa-ngaa sèra. Èle na, èu lèpa hari mai sèna ka madhutu Jaꞌa. Te èèna na, Ama Lamatua bꞌala hari mèdha-panyau èu ètu sorga.”  
\v 23 Ropa tadèngi nare sèmi èèna, hèia dhèu ne dꞌara na susa, te nèngu kaja dꞌai seli.   
\p
\v 24 Ropa Yesus nèdhi dhèu ne lèpa dènge dꞌara na laho mae-mae, hèia Na padhai lii dènge ana madhutu Na, peka na, “Dhèu kaja mema carui titu kèna maso sorga.  
\v 25 Èdhi pasèku ku dènge jꞌara leo. Mema bisa boe badha unta dhu kapai bisa maso asa dꞌara oka na re roꞌa jꞌajꞌau. Nuka sèmi èèna kahèi, dhèu dhu maena dhoka mèdha-panyau na, te ngaa maena boe Lamatua, tatu nèngu bisa boe maso sorga.”   
\p
\v 26 Dhèu dhu tadèngi Yesus padhai lii sèmi sèra, karèi Ne, aku rèngu na, “Ladhe dhèu kaja carui maso sorga, dhèu sèmi mia ka dhu bisa abhu mamuri taa-taa?”   
\p
\v 27 Ka Yesus bꞌala si, “Mi dhèu rai-haha, jꞌara ae-ae mema carui. Te ngaa bagi Ama Lamatua, aaꞌi-aaꞌi bisa jꞌajꞌi.”   
\p
\v 28 Hèia Petrus tuhu lii, peka na, “Ama! Jiꞌi tèke eele aaꞌi mèdha-panyau jiꞌi, ka mai madhutu Ama. Bèli-camèdꞌa jiꞌi abhu ngaa?”   
\p
\v 29 Ka Yesus dhaa, na, “Petrus! Nanene paie-iie. Dhèu dhu tèke eele èmu na, dhèu èmu-kamali na, aꞌari na, ina-ama na, do ana-ana na, lula nèngu pakako sasabꞌa Ama Lamatua,  
\v 30 tatu na abhu hari ae risi ètu rai-haha ne. Aa ladhe èle rai-haha ne, nèngu abhu mamuri taa-taa dènge Ama Lamatua kahèi.”   
\s1 Lamatua Yesus peka mamadhe Na tèlu hari kèna  
\r (Mateos 20:17-19, Markus 10:32-34)  
\p
\v 31 Ka Yesus gale nèti ana madhutu Na canguru dua dhèu sèra, ho lasi padhue-padhai mesa ra. Hèia Yesus peka dènge ra, “Miu se aaꞌi-aaꞌi mi meꞌa, na, èdhi kako ne, lati asa kota Yerusalem. Dꞌai nèi, jꞌara aaꞌi-aaꞌi nèti dhèu rèti lii padhai Lamatua sèra dhu suri tèke le, lula-nèti Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa, pe jꞌajꞌi nuka sèmi dhu ra suri.  
\v 32 Èèna na, ra soro Jaꞌa asa dhèu leo dhu tadhe boe Ama Lamatua. Aa ra padhai lii pamakae Jaꞌa, pahahe Jaꞌa rupa-rupa, paruꞌe ilu ra mi Jaꞌa,  
\v 33 ra hake kalabhe Jaꞌa. Èle èèna ka, ra pamadhe Jaꞌa. Te ngaa asa camèdꞌa èèna, Jaꞌa mamuri hari.”   
\p
\v 34 Ropa tadèngi Yesus peka sèmi èèna, ana madhutu Na bingu, lula rèngu dhane rare mèka sasoa nèti lii padhai Yesus.   
\s1 Lamatua Yesus paꞌèle dhèu bèdhu ca dhèu  
\r (Mateos 20:29-34, Markus 10:46-52)  
\p
\v 35 Lodꞌo Yesus si oe maso kota Jeriko, abhu dhèu bèdhu ca dhèu dhu madhèdi kanata ai ètu sebhe jꞌara.  
\v 36 Ropa na tadèngi dhèu ae kako re èèna, ka na karèi, aku nèngu na, “Ngaa ne?”   
\p
\v 37 Ka dhèu peka dènge ne, na, “Yesus nèti Nasaret dhu kako re neꞌe.”   
\p
\v 38 Hèia dhèu bèdhu ne rodhe pamèdhu-mèdhu, peka na, “Yesus! Ana-èpu dhèu aae Daud, ee! Sue ku jaꞌa!”\f + \fr 18:38 \ft Ana-èpu dhèu aae Daud na, ca ropa dènge ‘Kristus’, nuka Dhèu dhu Lamatua pajꞌujꞌu le nèti uuru ka mai. Dènge sèmi èèna, dhèu bèdhu ne mangaku na, Yesus na, Kristus.\f*   
\p
\v 39 Hèia dhèu dhu kako uuru nèti Yesus kai ne, sèna ka na mau-mau. Te ngaa asa na hino dènge lii rodhe, peka na, “Ana-èpu dhèu aae Daud, ee! Sue ku jaꞌa laa!”   
\p
\v 40 Ropa Yesus tadèngi, ka Na titu. Hèia Na pua dhèu lasi pakako rèti dhèu bèdhu ne. Dꞌai madha Na, ka Yesus karèi ne,  
\v 41 “Èu neo Jaꞌa tao ngaa hia èu?”  
\p Ka na dhaa, “Ama! Jaꞌa manèngi sèna ka jaꞌa bisa kèdhi.”   
\p
\v 42 Yesus bꞌala ne, peka na, “Beꞌa. Lula èu lèka na Jaꞌa bisa paꞌèle èu, de èu bisa mèdhi dènge kèna.”  
\v 43 Kacaꞌa laa, musi madha dhèu ne beꞌa dènge ka. Ka laꞌe madhutu Yesus dènge koa-kio kolongara Ama Lamatua. Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu ladhe rèdhi ne, koa-kio kolongara Lamatua kahèi.   
\c 19  
\s1 Lamatua Yesus paraga dènge dhèu roro bea èci, ngara na Sakeos  
\p
\v 1 Ka Yesus si maso re kota Jeriko, ho neo lasi taruu.  
\v 2 Ètu neꞌe, abhu ca dhèu kapala roro bea dhu roro doi hia dhèu paredha Roma. Ngara na Sakeos, aa nèngu ne dhèu kaja.  
\v 3 Ropa na tadèngi Yesus kako re èèna, ka nèngu neo nèdhi. Te ngaa bisa boe nèdhi dènge beꞌa, lula katitu na babꞌa dꞌai seli, aa dhèu ae dhu kalibhu rare Yesus.  
\v 4 Nèti èèna ka, na rai uru, ka na caꞌe asa kolo ajꞌu ca kapua ètu sebhe jꞌara, dhu Yesus neo re èèna.\f + \fr 19:4 \ft Sasuri lii Yunani peka na, ajꞌu \ft \+it sukomorea\+it*. Ajꞌu ne abhu boe ètu Idhonesia re bèka dhimu.\f*   
\p
\v 5 Ropa dꞌai kapua ajꞌu ne, Yesus ladhe asa dedha. Hèia Na paroa, peka na, “Sakeos! Puru ka! Karohe, te deo neꞌe kahèi, Jaꞌa neo manubha ètu dꞌara èmu èu.”   
\p
\v 6 Ka Sakeos malaa. Hèia na puru pamèri-pamèri, laꞌe dènge Yesus asa èmu na. Dꞌara na karejꞌe-karae.  
\v 7 Te ngaa dhèu ae dhu kaꞌugu, peka na, “Hmm! Sakeos ne, dhèu karehe! Nga tao ka Yesus manubha ètu dꞌara èmu na?! Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu reꞌa le!”   
\p
\v 8 Dꞌai dꞌara èmu, Sakeos titu ètu madha Yesus, ka lii, peka na, “Ama Mese! Nèti deo neꞌe ne, jaꞌa bagi mèdha-panyau jaꞌa mi dua, capala hia mi dhèu dhu dènge boe ngaa-ngaa. Ladhe jaꞌa roro bea parisi, jaꞌa bꞌae hari mi rèngu èpa kali lipat.”   
\p
\v 9 Ka Yesus bꞌala ne, peka na, “Beꞌa. Deo neꞌe kahèi, Ama Lamatua pala-bagi sodꞌa-mole mi èu dènge isi èmu èu aaꞌi-aaꞌi, lula èu parcaya Lamatua kahèi, nuka sèmi baki Abraham.  
\v 10 Te Ama Lamatua pua Jaꞌa mai jꞌajꞌi Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ètu rai-haha ne. Mamai Jaꞌa ne, sèna ka tenge dhèu dhu sero nèti jꞌara Lamatua, ho hia si sodꞌa-mole.”\x + \xo 19:10 \xt Mateos 18:11\x*   
\s1 Lii pakasame nèti ènu dhu pabꞌunge doi-dhari lamatua na  
\r (Mateos 25:14-30)  
\p
\v 11 Lodꞌo èèna, dhèu ae nanene lii padhai Yesus. Rèngu oe dètu dènge kota Yerusalem. Rèngu pangee, na, Yesus neo pakako paredha Ama Lamatua ètu èèna, nuka sèmi dhèu aae. Hèia Yesus lolo dènge si lii pakasame èci.  
\v 12 Na peka na, “Abhu dhèu kapai èci. Neo laꞌe asa rai kajꞌèu, ho dhèu dedꞌe ne jꞌajꞌi dhèu aae ètu nèi. Ladhe èle, nèngu neo lèpa hari mai ho jꞌajꞌi dhèu aae ètu dꞌara kabarai na.  
\v 13 Lodꞌo nèngu paꞌèra neo pakèdꞌi, paroa nare dhèu sabꞌa na canguru dhèu, ka na bagi hia si ca dhèu, juru cue.\f + \fr 19:13 \ft Sasuri lii Yunani peka na, nèngu hia ‘canguru \ft \+it mina\+it*.’ \+it Mina\+it* èci kabꞌua na cangasu \+it dinari\+it*, nuka sèmi gaji tuka dꞌara cangasu lodꞌo sasabꞌa.\f* Na paredha si, peka na, ‘Miu pake doi se jꞌajꞌi mi poko. Te lodꞌo dꞌai jaꞌa lèpa, miu hudꞌi peka ku leto na ca ngaa.’ Èle èèna ka, na pakèdꞌi.   
\p
\v 14 Te ngaa kabarai na dꞌèi boe ne. Ka ra hia dhèu lasi peka, na, ‘Jiꞌi ngoꞌo boe dhèu ne paredha jiꞌi.’   
\p
\v 15 Masi ka sèmi èèna, ra dedꞌe ne jꞌajꞌi dhèu aae. Hèia na lèpa hari ka. Dꞌai èmu na, ka na paroa dhèu sabꞌa na, dhèu canguru sèra, ka karèi si, peka na, ‘Miu se leto ca ngaa nèti juru dhu jaꞌa hia miu sèra?’   
\p
\v 16 Dhèu sabꞌa dhu uru, peka na, ‘Ama dhèu aae! Jaꞌa leto juru canguru bua nèti poko dhu jaꞌa abhu!’   
\p
\v 17 Ka dhèu aae peka dènge ne, ‘Beꞌa! Èu ne dhèu sabꞌa dhu majꞌèni. Lula jaꞌa bisa lèka èu nèti jꞌara dhu ana iiki, nèti èèna ka karèi nèti deo neꞌe, jaꞌa dedꞌe èu ho paredha canguru kota.’   
\p
\v 18 Èle ka dhèu sabꞌa ka dua, peka na, ‘Ama dhèu aae! Jaꞌa abhu leto juru lèmi bua nèti poko dhu jaꞌa sèmi.’   
\p
\v 19 Ka dhèu aae peka, na, ‘Beꞌa! Ladhe sèmi èèna, jaꞌa dedꞌe èu ho paredha lèmi kota.’   
\p
\v 20 Te ngaa dhèu sabꞌa ka tèlu nèti hari juru na. Ka na peka, ‘Doi ama ka neꞌe! Jaꞌa rapi ka pahuni ne, mage ele.  
\v 21 Jaꞌa tao sèmi èèna, lula madhaꞌu. Jaꞌa keꞌa ama, dhèu nasa. Te ama dꞌèi more ngaa dhu unu boe ama, aa dꞌèi puu hua dhu ama sèle boe!’   
\p
\v 22 Ropa dhèu aae tadèngi sèmi èèna, ka na jèke ne, ‘Èu ne, dhèu goa dꞌara! Lii padhai èu ne pabia ngiꞌu èu mesa mu. Èu meꞌa, na, jaꞌa dhèu nasa, ho kore ngaa dhu unu boe jaꞌa, aa puu ngaa dhu jaꞌa sèle boe.  
\v 23 De ladhe sèmi èèna, nga tao ka lamu boe tèke ne asa bank? Ho sèna ka lodꞌo jaꞌa lèpa, jaꞌa bisa abhu leto. Masi ka ciki di.’   
\p
\v 24 Hèia dhèu aae ne pua dhèu leo ètu sèra, peka na, ‘Mere doi nèngu ne, sèna ka hia mi dhèu sabꞌa dhu abhu leto canguru deo na.’   
\p
\v 25 Te ngaa ra pasisu, peka na, ‘Ama! Dhèu ne abhu ae le. Nga tao ka neo more nèti dhèu dhu unu ciki, ho patabha sa nèngu hari?’   
\p
\v 26 Te ngaa dhèu aae bꞌala, peka na, ‘Pangee paie-iie ku! Ladhe dhèu dhu mèu uri ngaa dhu dhèu hia ne, èèna na nèngu abhu tabha hari. Te ngaa dhèu dhu bai-eedꞌa, èèna na rare aaꞌi ngaa dhu na unu.\x + \xo 19:26 \xt Mateos 13:12, Markus 4:25, Lukas 8:18\x*  
\v 27 De lami kèpe mere musu jaꞌa, dhu roꞌo boe jaꞌa jꞌajꞌi dhèu aae. Mèti si mai sa neꞌe, sèna ka pamadhe si ètu madha jaꞌa. Lami ka!’ ”\x + \xo 19:27 \xt Mateos 25:14-30\x*   
\s1 Lamatua Yesus maso asa dꞌara kota Yerusalem  
\r (Mateos 21:1-11, Markus 11:1-11, Yohanis 12:12-19)  
\p
\v 28 Ropa Yesus lolo èle, hèia lasi taruu ka asa Yerusalem. Yesus dhu kako uru.  
\v 29 Ropa oe dètu dènge dua rae, nuka Betfage dènge Betania, dhu ètu karasa ledhe Saitun, ka Na pua ana madhutu Na dhèu dua lasi uru.  
\v 30 Na pua si peka na, “Miu dua mi lami asa rae dhu ètu madha nèi. Pe miu mèdhi keledꞌei ngèru ciꞌu dhu èki tèke ètu èèna. Keledꞌei ne, dhèu manyaꞌe rèdhi mèka. Mi lècu dhari na, pakako mèti mai.  
\v 31 Te ngaa ladhe abhu dhèu dhu karèi, ‘Tasamia ka mi lècu eele dhari keledꞌei èèna?’ Mi peka dènge si, na, ‘Lamatua jiꞌi neo pake ne.’ ”   
\p
\v 32 Dua ra lasi ka, hèia ra rage keledꞌei ngèru nuka sèmi dhu Yesus peka.  
\v 33 Ropa ra lècu dhari keledꞌei ne, ka lamatua badha ne karèi si, na, “Nga tao ka miu patabuli badha ne?”   
\p
\v 34 Ka ra dhaa, aku rèngu na, “Lamatua jiꞌi neo pake ne.”  
\v 35 Lamatua badha ne dꞌèi kahèi, ka dua ra nuni rèti keledꞌei asa Yesus. Ra hèle sigꞌi-kalolo ra mi dedha kabodho keledꞌei ne. Èle èèna ka, ra pacaꞌe Yesus asa dedha na.\f + \fr 19:35 \ft Ètu nèi, dhèu aae-dhèu kapai manyaꞌe jara, dhèu haha manyaꞌe keledꞌei. De Lamatua Yesus caꞌe keledꞌei ne, jꞌajꞌi mi tadha Na pahaha iisi. Ètu \ft \+it Sakaria\+it* 9:9, abhu kahèi lii padhadha dhu peka na, bèli-camèdꞌa dhèu aae Israꞌel mai caꞌe keledꞌei.\f*  
\v 36 Dhèu ae kahèi hèle sigꞌi-kalolo dènge salalu ra mi jꞌara, ho soru Yesus nuka sèmi soru dhèu kapai.  
\v 37 Ropa Na puru nèti ledhe Saitun, ka dhèu se dènge ana-ana madhutu Na, mulai paꞌoo koa-kio kolongara Ama Lamatua, lula rèngu rèdhi le tadha-tadha koasa.  
\v 38 Ra paꞌoo peka na,  
\q1 “Nèngu ne, Dhèu Aae dhu Ama Lamatua pua mai!  
\q2 Ama Lamatua hia Ne berkat!  
\q3 Dhèu rai-haha limuri ne, bisa padame le dènge Lamatua ètu sorga.  
\q1 Koa-kio kolongara Lamatua dhu madhèdi nèdꞌu paredha ètu dedha-liru dhu dedha risi.”\x + \xo 19:38 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 118:26\x*   
\p
\v 39 Te ngaa abhu kahèi dhèu-dhèu Parisi ètu talora aae dhèu ae sèra. Ka ra peka dènge Yesus, “Ama Mese! Kai ku dhèu se, ho baku ra pakii-pakèce sèmi neꞌe, te seli-kolane!”   
\p
\v 40 Te ngaa Yesus dhaa, peka na, “Jaꞌa pasanèdꞌe mema! Ladhe dhèu seꞌe kutu hèbꞌa ra, èèna na, hadhu se ka dhu koa-kio kolongara Lamatua!”   
\s1 Lamatua Yesus tangi lula tatao dhèu Yerusalem  
\p
\v 41 Ropa rèngu oe dètu Yerusalem, Yesus ladhe nèdhi kota ne, hèia Na tangi,  
\v 42 peka na, “Ira ii! Dhèu Yerusalem, ee! Dadꞌèi Jaꞌa deo neꞌe, miu abhu dame dhu Jaꞌa kèti mai. Te ngaa lula miu pahae boe Lamatua, ka miu unu heka. Dame ne pakajꞌèu le nèti miu.  
\v 43 Bèli-camèdꞌa musu miu mai udhu padedha rai palème liꞌu tedhe miu ne, hèia ra maso sa dꞌara, musu dènge miu.  
\v 44 Ra dhedhe palaho kota miu, toke pamera dènge rai, hèia ra pamadhe aaꞌi miu dènge ana-ana mi. Ra tèke eele boe hadhu cue sa dhu titu, lula miu moꞌo boe tadhe Lamatua lodꞌo Na mai hia miu mamuri!”   
\s1 Lamatua Yesus maso asa dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi  
\r (Mateos 21:12-17, Markus 11:15-19, Yohanis 2:13-22)  
\p
\v 45 Èle èèna ka, Yesus maso asa dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ètu madha èmu ne, dhèu tao sèmi pasa sa, ho ra pahia badha korban. Ropa nèdhi, hèia Yesus babège si nèti era èèna.  
\v 46 Ka Na jèke si, peka na, “Dhèu nèti lii padhai Lamatua dhu suri tèke le, peka na,  
\q1 ‘Jaꞌa patitu Èmu ne,  
\q2 ho dhèu aaꞌi-aaꞌi bisa mai manèngi-mangajꞌi ètu era neꞌe.’\x + \xo 19:46 \xt Yesaya 56:7, Yermia 7:11\x*  
\p Te ngaa mi tao ne nuka sèmi era pakaboko dhèu parapo.”   
\p
\v 47 Èle èèna ka, bèli-bèli Yesus laꞌe ajꞌa-nori dhèu ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Te ngaa kètu agama Yahudi, mese agama, dènge dhèu heka adꞌa Yahudi sèra, patangi-tenge jꞌara ho neo pamadhe Ne.\x + \xo 19:47 \xt Lukas 21:37\x*  
\v 48 Te ngaa ra abhu boe jꞌara, lula dhèu ae dhu dꞌèi titu kèna, nanene lii padhai Yesus.   
\c 20  
\s1 Dhèu pakarèi hak dènge koasa Yesus  
\r (Mateos 21:23-27, Markus 11:27-33)  
\p
\v 1 Ca lodꞌo, Yesus laꞌe asa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, ka Na ajꞌa-nori Lii Lolo Beꞌa Lamatua ètu èèna. Hèia kètu agama Yahudi, mese agama, dènge dhèu heka-dhèu heka adꞌa Yahudi sèra, mai karèi Ne.  
\v 2 Ra peka na, “Mu peka ku laa! Cee ka dhu hia Èu hak sèna ka adꞌu-ue maruru ètu neꞌe medꞌa na?”   
\p
\v 3 Ka Yesus bꞌala si, “Jaꞌa neo karèi miu ca madha jꞌara kahèi, heka Jaꞌa dhaa lii karèi miu kèna.  
\v 4 Sèmi neꞌe: miu se tadhe Yohanis tuka sarani dhèu, do? Cee ka dhu hia ne koasa ho sarani dhèu? Ama Lamatua do, dhèu rai-haha?”   
\p
\v 5 Hèia ra papeka èci dènge èci, “Ira ee! Èdhi sèmi tare le pala ti ngaa. Ladhe èdhi peka na, ‘Ama Lamatua ka pua’, èèna Na bꞌala, aku Nèngu na, ‘Ladhe sèmi èèna, nga tao ka miu lèka boe Yohanis?’  
\v 6 Te ngaa ladhe èdhi dhaa, peka na, ‘dhèu rai-haha ka pua’, na dhèu ae sèra pèci pamadhe èdhi. Te dhèu sèra parcaya, na, Yohanis ne dhèu nèti lii padhai Lamatua.”   
\p
\v 7 Ka ra dhaa, peka na, “Jiꞌi ngeꞌa boe.”   
\p
\v 8 Hèia Yesus peka dènge ra, “Ladhe sèmi èèna, Jaꞌa koꞌo boe peka kahèi, cee ka dhu pua Jaꞌa.”   
\s1 Lii pakasame dhèu sabꞌa oka anggor  
\r (Mateos 21:33-46, Markus 12:1-12)  
\p
\v 9 Hèia Yesus lolo dènge dhèu ae sèra, pake lii pakasame, peka na, “Abhu dhèu èci dhu sèle anggor ètu dꞌara oka na. Na hia dhèu sebꞌa oka anggor ne, sèna ka rèngu pabagi isi rai nèti oka-tedhe ne. Ka na pidha laꞌe pea panèbhu asa rai kajꞌèu.\x + \xo 20:9 \xt Yesaya 5:1\x*  
\v 10 Dꞌai hèru puu-gꞌètu, hèia lamatua oka anggor ne pua ana paleha na ca dhèu, laꞌe nare pala nèngu. Te ngaa dhèu sabꞌa oka anggor se, game ana paleha ne, ka ra hia ne lèpa dènge ai hua.  
\v 11 Èle èèna ka, lamatua oka ne pua ana paleha na ca dhèu hari. Te ngaa dhèu sabꞌa oka se game, ka ra pamakae ne. Hèia ra babège ne lèpa dènge ai hua daꞌu-daꞌu.  
\v 12 Èle èèna ka, lamatua oka ne pua hari ana paleha na ka tèlu, te ngaa ra game ne, toke diu raa, ka ra core ne asa liꞌu oka.   
\p
\v 13 Hèia lamatua oka ne pangee ka, ‘Jaꞌa tao hari ku tasamia? Beꞌa risi jaꞌa pua ana pasue jaꞌa ka laꞌe. Ele boe ra pakabꞌua ne, de ra sèmi ne dènge beꞌa.’ De na pua ana dꞌèlu na laꞌe.   
\p
\v 14 Te ngaa ropa dhèu sabꞌa oka anggor se ladhe rèdhi ne, hèia ra papeka èci dènge èci, aku rèngu na, ‘Mi ladhe ku laa! Te lamatua oka ne hia ana dꞌèlu na nuka mai nèi. Nèngu ne ka dhu bèli-camèdꞌa unu pusaka ama na aaꞌi-aaꞌi ra. De ta pamadhe ne! Sèna ka èdhi ka dhu unu oka anggor ne.’  
\v 15 Ropa ana ne dꞌai, hèia dhèu se nuni paꞌoro ne rèti asa liꞌu oka, ka ra pamadhe ne.  
\p De Jaꞌa neo karèi miu sèmi neꞌe: miu pangee, na, lamatua oka ne tao dhèu sabꞌa oka sèra tasamia?  
\v 16 Madhutu aꞌabhu Jaꞌa, tatu na mai pamadhe aaꞌi si, ka na hia hari dhèu leo sebꞌa oka ne.”  
\p Ropa dhèu se tadèngi lii padhai Yesus, rèngu peka na, “Ladhe bisa, na, jiꞌi baku abhu huku nèti Ama Lamatua sèmi èèna!”   
\p
\v 17 Hèia Yesus laladhe patae si, ka Na karèi, “Ladhe huku boe si sèmi èèna, nga tao ka dhèu nèti lii padhai Lamatua suri, na:  
\q1 ‘Hadhu cue dhu tuka hadhu core eele le,  
\q2 te ngaa limuri ne dhu jꞌajꞌi le era padhèdi agarii talora?’\x + \xo 20:17 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 118:22\x*   
\p
\v 18 Dhèu dhu kadhunu lèke hadhu ne, nèngu tatu laho tebꞌo-tebꞌo, lula abhu huku. Aa ladhe hadhu ne bèbhe lèke dhèu cee, nèngu laho kao-kao, lula lèke huku.”   
\p
\v 19 Ropa mese agama dènge kètu agama Yahudi se tadèngi lii lolo ne, rèngu reꞌa, na, Yesus padhai lii padhèto dènge rèngu pake lii pakasame. Rèngu se cakaraa dènge dhèu sebꞌa oka anggor deo sa. De ra nasa titu kèna. Ka ra tenge jꞌara ho neo kèpe Ne. Te ngaa rèngu madhaꞌu dènge dhèu ae sèra, dhu dꞌèi nanene lii ajꞌa Yesus. Ka lasi tèke eele Ne.   
\s1 “Hia mi Ama Lamatua ngaa dhu jꞌajꞌi mi hak Nèngu”  
\r (Mateos 22:15-22, Markus 12:13-17)  
\p
\v 20 Èle ka, musu-musu Yesus maꞌu Ne. Rèngu tenge dhèu jꞌajꞌi mata-mata dhu bisa tao iisi ra sèmi dhèu mola, sèna ka ra kèpe Ne. Rèngu sanao sèna ka Yesus padhai lii dhu palabꞌa dènge dhèu paredha Roma, ho èèna na lasi peka dènge gubernur, sèna ka ra pua dhèu lasi kèpe Yesus.  
\v 21 Ka ra pua mata-mata, sèna ka pakarèi dènge Yesus, aku rèngu na, “Ama Mese! Jiꞌi ngeꞌa Ama ca dhèu dhu dꞌara mola. Ama meꞌa boe kapodꞌe-kabèli, aa hagꞌe boe dhèu. Ama ajꞌa-nori dhèu madhutu Lii Lolo Beꞌa Ama Lamatua dènge mola.  
\v 22 De jiꞌi neo karèi ca jꞌara: madhutu atora agama èdhi dhèu Yahudi, hudꞌi jiꞌi bꞌae ku doi bea mi dhèu aae kapai paredha Roma, do aadꞌo?”   
\p
\v 23 Te ngaa Yesus neꞌa le ngangee kajꞌalu rèngu ho neo pamanahu Ne. Ka Na dhaa, aku Nèngu na,  
\v 24 “Padꞌelo sèku Jaꞌa doi iia cue.” Hèia ra padꞌelo dènge Ne doi èci. Ka Yesus karèi si, “Neꞌe ne, rupa cee ka ne? Aa ngara cee, ne?”  
\p Ra dhaa, peka na, “Èèna, dhèu aae kapai, Keser.”   
\p
\v 25 Hèia Yesus peka na, “Ladhe sèmi èèna, hia asa dhèu paredha, ngaa dhu unu rèngu. Aa hia mi Ama Lamatua ngaa dhu jꞌajꞌi hak Ama Lamatua.”   
\p
\v 26 Tadèngi sèmi èèna, dhèu se malaa, lula rèngu bisa boe sii pamanahu rare Ne ètu madha dhèu ae. Ka hèbꞌa ra kutu mèno.   
\s1 Lamatua Yesus ajꞌa lula-nèti mamuri hari nèti mamadhe  
\r (Mateos 22:23-33, Markus 12:18-27)  
\p
\v 27 Èle èèna ka, pèri-pèri dhèu nèti partei agama Saduki mai ho neo kèpe Yesus. Dhèu Saduki ajꞌa, na, dhèu madhe mamuri heka ètu lodꞌo èle rai-haha ne. Rèngu mai pakarèi dènge Yesus, na,\x + \xo 20:27 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 23:8\x*  
\v 28 “Ama Mese! Atora Musa dhu suri tèke hia èdhi, peka na: ladhe dhèu mone madhe, aa dhu dènge mèka kolo, na, ari nèti dhèu madhe ne madhèdi nare hari bhèni balu ne, sèna ka abhu kolo hia aꞌa dhu madhe ne.\x + \xo 20:28 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 25:5\x*  
\v 29 Mema uru èèna baki Musa ajꞌa sèmi èèna ka. Te ngaa jiꞌi neo karèi sèmi neꞌe: ana mone dhèu pidhu dhu paꞌaꞌari. Dhu uru leo-èmu, te ngaa madhe dènge boe ana.  
\v 30 Hèia ari na todhe nare hari bhèni balu ne. Nèbhu boe ka, na madhe, dhu dènge mèka kolo kahèi.  
\v 31 Sèmi èèna kahèi dènge ana ka tèlu. Na leo dènge bhèni balu ne, te ngaa madhe kahèi dènge boe ana. Toke ari ra limuri tèka, madhe kahèi dènge boe kolo.  
\v 32 Hèia bhèni balu ne madhe.  
\v 33 De jiꞌi neo karèi Ama sèmi neꞌe: bhèni ne leo nèdhi le dènge ana mone dhèu pidhu sèra. Ladhe dꞌai èle rai-haha ne, ho Lamatua pamamuri hari dhèu madhe sèra, bhèni ne jꞌajꞌi mi dhèu èmu cee?”   
\p
\v 34 Ka Yesus bꞌala si, peka na, “Dhèu dhodhoka paleo èmu ètu rai-haha ne di.  
\v 35-36 Te ngaa ètu sorga dhèu paleo boe èmu. Aa ètu era nèi, dhèu madhe heka. Rèngu èci èèna ka dènge ana pajuu nèti Ama Lamatua ètu sorga. Te, lodꞌo Ama Lamatua pamamuri hari dhèu madhe, Na hagꞌe nare si, sèna ka jꞌajꞌi mi ana Na.  
\v 37 Ètu dꞌara sasuri baki Musa, dhu lole ajꞌu iiki ca kapua dhu ai naꞌe, te ngaa kèpu boe. Nèti lii lolo ne, èdhi teꞌa, na, dhèu madhe bisa mamuri hari. Ètu èèna, Ama Lamatua peka dènge Musa, na, ‘Jaꞌa ne, Ama Lamatua nèti baki èu dhu uru-uru sèra. Nuka baki Abraham, Isak dènge Yakob. Rèngu se mangajꞌi taa-taa mi Jaꞌa toke dꞌai sange neꞌe ne.’\x + \xo 20:37 \xt Kalua nèti Masir 3:6\x*  
\v 38 Masi ka baki mu se madhe karèi jahi ali. Te ngaa, lula Ama Lamatua ka dhu peka na, Nèngu jꞌajꞌi mi Lamatua rèngu era, de èdhi teꞌa le, na, rèngu se mamuri era. De masi ka dhèu madhe le, te ngaa ra mamuri hari. Te dhoka dhèu dhu mamuri di, dhu pahaha iisi mi Ama Lamatua; dhèu madhe, aadꞌo si!”   
\p
\v 39 Tadèngi Yesus dhaa sèmi èèna, ka mese agama padhai lii, peka na, “Lii dhaa Ama Mese èèna, lèke kèna.”  
\v 40 Nèti lodꞌo èèna, abhu heka ca dhèu sa dhu bani karèi Yesus, lula abhu boe jꞌara dhu bisa pamanahu rare Ne.   
\s1 Kristus mema ana-èpu dhèu aae Daud, aa jꞌajꞌi Lamatua nèngu kahèi  
\r (Mateos 22:41-46, Markus 12:35-37)  
\p
\v 41 Yesus ajꞌa-nori dhèu ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi era. Ka Na karèi dhèu sèra, peka na, “Madhutu aꞌabhu miu, tasamia? Mese agama sèra, ajꞌa peka na, Kristus èèna, nuka Dhèu dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu karèi nèti uru-uru ka. Madhutu aꞌajꞌa rèngu, Nèngu ne dhodhoka ana-èpu dhèu aae Daud di. Te ngaa èèna dhae dꞌai mèka.  
\v 42 Lula uru èèna, dhèu aae Daud mesa na dhu suri le, ètu dꞌara Lii Sodꞌa Koa-kio, na,  
\q1 ‘Ama Lamatua peka le dènge Lamatua jaꞌa, na,  
\q2 “Mai madhèdi mi era dhu kabꞌua ètu babo gꞌana Jaꞌa ne.   
\q1
\v 43 Te bèli-camèdꞌa Jaꞌa tao musu-musu èu,  
\q2 toke ra pahaha iisi mi èu.’ ”\x + \xo 20:43 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 110:1\x*   
\p
\v 44 De nèti sasuri ne, èdhi teꞌa, na, dhèu aae Daud mesa na paroa Kristus ne, ‘Lamatua’. Sasoa na, ladhe dhèu peka na Kristus ne dhoka ana-èpu nèti dhèu aae Daud di, èèna dhae dꞌai mèka! Lula Nèngu ne jꞌajꞌi Lamatua nèti dhèu aae Daud kahèi!”   
\s1 Baku pamudꞌe dènge mese-mese agama dhu pahuni sasala ra  
\r (Mateos 23:1-36, Markus 12:38-40)  
\p
\v 45 Ropa dhèu aaꞌi-aaꞌi taru kira mi lii padhai Yesus, hèia Na peka dènge ana-ana madhutu Na, aku Nèngu na,  
\v 46 “Baku pamudꞌe dènge mese agama sèra. Te rèngu dꞌèi kako pake kodho robho rai, lasi paraga dènge dhèu ae, ho dhèu koa si, peka na, ‘Rèngu se dhèu kapai!’ Rèngu dꞌèi tenge era re madha ètu dꞌara èmu sabajꞌa, ètu dꞌara pesta, aa ètu era-era dhèu ae pakaboko.  
\v 47 De miu baku pamudꞌe, lula rèngu dꞌèi kapodꞌe-kabèli bhèni balu ho parame rare èmu ra. Te ngaa ètu madha dhèu ae, rèngu pahuni bhabhelu ra dènge titu ho sabajꞌa panèbhu-nèbhu. Rèngu dꞌèi dhèu koa ra, peka na, rèngu dhèu mola. Te ngaa Lamatua neꞌa sasala ra, de èèna na Nèngu huku si bia risi.”   
\c 21  
\s1 Bhèni balu dhu unu boe ngaa-ngaa, hia kolete dhu ae risi  
\r (Markus 12:41-44)  
\p
\v 1 Lodꞌo Yesus ajꞌa ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, ladhe nèdhi dhèu kaja mai pamaso doi asa dꞌara boaraka derma.  
\v 2 Ladhe nèdhi kahèi bhèni balu ca dhèu dhu unu boe ngaa-ngaa mai madhutu sabajꞌa. Na pamaso kahèi doi dua sen asa dꞌara boaraka ne. Doi na seꞌe, kabꞌua ciki ooꞌe di.  
\v 3 Ka Yesus lii dènge ana madhutu Na, peka na, “Nanene pabeꞌa-beꞌa! Bhèni balu ne, dhoka pamaso doi dua sen di, te ngaa na hia risi nèti dhèu aaꞌi-aaꞌi ra.  
\v 4 Dhèu leo se pamaso doi kolete nèti doi karisi rèngu. Te ngaa bhèni balu ne hia aaꞌi mèu-mèu doi na tao mi doi kolete. Masi ka nèti doi neꞌe, nèngu ako taha mamuri.”   
\s1 Lamatua Yesus peka gaguri Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi  
\r (Mateos 24:1-2, Markus 13:1-2)  
\p
\v 5 Lodꞌo èèna, ana madhutu Yesus dhu koa-kadꞌiri Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, peka na, “Ama! Ladhe ku laa, Èmu ne beꞌa titu kèna! Ra pake hadhu cetak dhu kapai hua, ka ra pacaꞌe mera titu kèna. Aa dhèu hia kahèi mèdha ra dhu kabꞌua, sèna ka pasaraga Èmu Lamatua ne!”  
\p Te ngaa Yesus bꞌala, na,  
\v 6 “Èmu ne mema saraga. Te ngaa nèbhu heka, dhèu paguri eela hadhu se, toke mera dènge rai.”   
\s1 Lodꞌo-lodꞌo sasusa dènge jꞌajꞌèra  
\r (Mateos 24:3-14, Markus 13:3-13)  
\p
\v 7 Hèia ana madhutu Yesus se karèi, peka na, “Ama Mese! Ngaa dhu Ama peka-padhai deo na, jꞌajꞌajꞌi na pèri lodꞌo? Ladhe lodꞌo na dètu le, tadha-tadha na sèmi ngaa sa?”   
\p
\v 8 Ka Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Sadꞌi miu jꞌaga paie-iie, ho baku lèke tipu. Te èèna na rupa-rupa dhèu mai tèbꞌa kakara ra, peka na, ‘Jaꞌa ne, Kristus.’ Abhu kahèi dhu peka na, ‘Lodꞌo aꞌèle rai-haha dètu kèna!’ Te ngaa baku mi parcaya kahèi!  
\v 9 Ladhe miu tadèngi ka dhèu palolo, peka na: dhèu patao-palaha, dènge papara-pakèjꞌi ètu mia-mia, baku mi cagꞌagꞌa. Sèra sa hudꞌi jꞌajꞌi uru ku. Te ngaa dꞌai mèka lodꞌo èle rai-haha ne.   
\p
\v 10 Bèli-camèdꞌa suku èci pamusu dènge suku leo. Negara èci papara-pakèjꞌi dènge negara leo.  
\v 11 Èèna na, jꞌajꞌi rai opo dhu kapai aae. Ètu mia-mia, manganga-madꞌèu dhu seli eele, aa èi papèdꞌa padꞌai cèu palème era. Bèli-camèdꞌa dhèu ladhe rèdhi kahèi tadha dhu pamadhaꞌu dhèu, aa tadha-tadha dhu kapai aae ètu dedha-liru.  
\v 12 Jꞌara seꞌe se jꞌajꞌi aaꞌi mèka, te ngaa èèna na dhèu mai kèpe rare miu, aa pajꞌèra miu, lula miu parcaya Jaꞌa. Hèia ra soro miu asa dhèu dhu uri lii langu ètu dꞌara èmu-èmu sabajꞌa, aa ra taha miu ètu dꞌara bèdho. Ra rèti miu asa madha dhèu aae-dhèu aae, dènge dhèu paredha leo. Aaꞌi-aaꞌi se jꞌajꞌi, lula miu madhutu Jaꞌa.  
\v 13 Te ngaa miu hudꞌi pake lodꞌo neꞌe, sèna ka peka dènge rèngu Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa.  
\v 14 De mage pangee tasamia miu siri iisi.  
\v 15 Te lodꞌo èèna, Jaꞌa hia miu lii-lii dhu pamèci dènge lii dhaa. Dènge sèmi èèna, musu miu sèra, reꞌa heka peka-padhai sèmi ngaa hari.\x + \xo 21:15 \xt Lukas 12:11-12\x*  
\v 16-17 Bèli-camèdꞌa dhèu tèka dꞌara dènge miu, lula miu madhutu Jaꞌa. Abhu nèti aꞌari miu unu mi, sèmi ina-ama, aꞌari, kera baꞌi, rae lesa dènge mone anga-aangalai. Èèna na nèti rèngu seꞌe ka, tenge jꞌara ho pahie eele miu, toke ra pamadhe miu cahagꞌe.  
\v 18 Te ngaa miu baku madhaꞌu, te Lamatua bhèlu boe miu. Rèu kètu miu ca loa sa kabhui eele boe, ladhe dènge boe dadꞌèi Na.  
\v 19 Ladhe miu taha mere taruu, tatu Ama Lamatua pala-bagi mamuri hia miu.”   
\s1 Èèna na kota Yerusalem ele iie  
\r (Mateos 24:15-21, Markus 13:14-19)  
\p
\v 20 Yesus padhai lii tabha hari, aku Nèngu na, “Ladhe miu mèdhi ka sordadꞌu mai pamusu reo rare Yerusalem, miu meꞌa le, na, dꞌai lodꞌo ele iie Yerusalem kèna.  
\v 21 Ropa ladhe mèdhi sèmi èèna, dhèu ètu propensi Yudea rai dènge ka asa ledhe-ledhe. Dhèu ètu dꞌara kota kèdꞌi kahèi, sèna ka rai. Aa dhèu ètu rae, mai ia ka asa dꞌara kota.  
\v 22 Te Lamatua hia lodꞌo-lodꞌo sasusa sèra, ho huku dhèu-dhèu dhu roꞌo boe nanene Nèngu. Seꞌe se lèke nuka sèmi lii padhai nèti dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua dhu suri tèke karèi nèti uru ka.\x + \xo 21:22 \xt Hosea 9:7\x*  
\v 23 Lodꞌo èèna, dhèu dhu jꞌèra risi, nuka, dhèu bhèni dhu dènge babia, aa ina-ina dhu dènge ana susu. Lodꞌo èèna, abhu susa palème rai-haha, aa dhèu Yahudi jꞌèra bia, lula Ama Lamatua nasa dènge rèngu sèra.  
\v 24 Èèna na musu mai pamadhe si cahagꞌe, aa taha cahagꞌe ho jꞌajꞌi ènu ètu mia-mia ètu rai-haha ne. Ka dhèu leo rai kara dhu tadhe boe Ama Lamatua, mai jꞌajꞌèli pakajꞌalu kota Yerusalem, aa koasa rare kabarai na, toke èle lodꞌo ra.”   
\s1 Mamai hari Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa  
\r (Mateos 24:29-31, Markus 13:24-27)  
\p
\v 25 Èle ka Yesus lole mamai hari Na, aku Nèngu na, “Bèli-camèdꞌa ladhe Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa neo mai hari, abhu tadha ètu madha lodꞌo, hèru, dènge hua hètu-hua hètu. Ètu rai-haha ne abhu tadha kahèi, sèmi uli sea, dhasi koꞌa dhu loe boe, aa naha aae lalulu mai. Seꞌe se tao dhèu rai-haha ne, madhaꞌu dènge ele ngangee, toke reꞌa heka tao ngaa-ngaa.\x + \xo 21:25 \xt Yesaya 13:10, Yeskial 32:7, Yoel 2:31, Rai-haha Rupa Hiu 6:12-13\x*  
\v 26 Koasa-koasa ètu dedha-liru loe boe karèbha. Ropa ladhe rèdhi aaꞌi-aaꞌi, hèia ra madhaꞌu titu kèna, lula rai-haha ne oe ele iie kèna!  
\v 27 Èle ku heka dhèu ladhe rèdhi Jaꞌa kèna, ‘Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne puru mai ètu dꞌara raꞌi-liru’. Jaꞌa mai dènge koasa, aa dènge dadedha dhu kapai risi eele.\x + \xo 21:27 \xt Daniel 7:13, Rai-haha Rupa Hiu 1:7\x*  
\v 28 Ladhe mulai jꞌajꞌi ka tadha sèra, na, miu boti ka kètu miu, te lodꞌo dꞌai kèna, Lamatua hia mamuri mi miu.”   
\s1 Lii pakasame nèti ajꞌu  
\r (Mateos 24:32-35, Markus 13:28-31)  
\p
\v 29 Èle èèna ka, Yesus lolo pake lii pakasame, aku Nèngu na, “Miu taru kira pabeꞌa-beꞌa ku mi ajꞌu sèra.  
\v 30 Ladhe dꞌai ka hèru rèu ra karara, èèna tadha na hèru hadhu dètu le.  
\v 31 Sèmi èèna kahèi dènge lodꞌo-lodꞌo sasusa. Ladhe cèu, èèna tadha na paredha Ama Lamatua dhu dètu iiki le.   
\p
\v 32 Jaꞌa pasanèdꞌe mema miu! Nèti dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri limuri ne, bèli-camèdꞌa cahagꞌe dhae madhe mèka, te lodꞌo-lodꞌo jꞌajꞌèra se mai le.  
\v 33 Masi ka liru dènge rai-haha ele, te ngaa Lii Holo-Nori Jaꞌa taha taa-taa.”   
\s1 Mate tatae mamai hari Lamatua Yesus  
\p
\v 34 Hèia Yesus tuhu lii padhai Na, aku Nèngu na, “Mi jꞌaga-jꞌaga, te cagꞌagꞌa laa Jaꞌa mai hari sahèka! Mage dhoka miu taru kira heka, hèia miu mamuri dènge minu mahu, aa bhute dhoka tenge mamuri karejꞌe di. Mage dhoka miu meꞌa boe tadha ne, lula miu bhute dènge jꞌara dhu leo.  
\v 35 Ladhe Jaꞌa lèpa hari mai, abhu boe ca dhèu sa dhu bisa pahuni iisi ra nèti madha Jaꞌa.  
\v 36 De miu hudꞌi mate tatae ku. Baku maꞌète manèngi-mangajꞌi, sèna ka miu bisa taha ètu talora aae sasusa sèra. Dènge sèmi èèna, ropa Jaꞌa lèpa hari mai, miu makae boe titu ètu madha Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne.”   
\p
\v 37 Bèli-bèli, ladhe re mèu, Yesus laꞌe ajꞌa Lii Holo-Nori Lamatua ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Te ngaa ladhe re mèda, kalua nèti Yerusalem ho laꞌe bhèjꞌi asa rae ètu ledhe Saitun.\x + \xo 21:37 \xt Lukas 19:47\x*  
\v 38 Madꞌae aae era, dhèu ae-ae dhu mai le pakaboko ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, ho nanene lii ajꞌa-nori Na.   
\c 22  
\s1 Kètu agama Yahudi tenge jꞌara ho neo pamadhe Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:1-5, Markus 14:1-2, Yohanis 11:45-53)  
\p
\v 1 Lodꞌo èèna, oe dꞌai lodꞌo hua iia dhèu Yahudi, nuka pesta Roti dhu dènge boe Ragi. Ètu dꞌara lodꞌo hua iia se, ra roro kahibꞌi-kalèbho tao kalela Paska kahèi. Rèngu tao sèmi neꞌe, sèna ka pasanèdꞌe uru èèna, lodꞌo bèi-baki rèngu kalua nèti Masir.\x + \xo 22:1 \xt Kalua nèti Masir 12:1-27\x*  
\v 2 Lodꞌo èèna, kètu agama Yahudi dènge mese agama sèra tenge jꞌara ho pamadhe Yesus. Te ngaa ra mage dhèu ae sèra maruru, lula dhèu se dꞌèi nanene Ne.   
\s1 Yudas Iskariot pahie Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:14-16, Markus 14:10-11)  
\p
\v 3 Nèti dhèu pajuu-paleha Yesus, dhèu canguru dua sèra, èci ngara na Yudas Iskariot. Lodꞌo kètu agama Yahudi sèra tenge jꞌara ho pamadhe Yesus, dhèu aae nidhu maso asa dꞌara Yudas Iskariot.  
\v 4 Hèia laꞌe tenge kètu agama Yahudi se dènge kètu nèti dhèu madhenga Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Laꞌe neo paneꞌa dènge ra, sèna ka pahie Yesus dènge rèngu.  
\v 5 Ropa tadèngi lii padhai Yudas, hèia ra karejꞌe titu kèna. Ra pamoa, peka na, “Laꞌa, ma! Ladhe èu neo pahie Yesus dènge jiꞌi, na jiꞌi bꞌae.”  
\v 6 Ka Yudas dꞌèi, hèia na mulai tenge lodꞌo dhu lake nare, sèna ka dhèu ae baku reꞌa nèngu pahie eele Yesus.   
\s1 Ana madhutu Lamatua Yesus sadia ngangaꞌa kalela Paska  
\r (Mateos 26:17-25, Markus 14:12-21, Yohanis 13:21-30)  
\p
\v 7 Hèia dꞌai ka lodꞌo hua iia dhèu Yahudi, dhu rèngu biasa roro ana kahibꞌi-kalèbho sèna ka tao kalela Paska.  
\v 8 Ka Yesus pua Petrus dènge Yohanis, aku Nèngu na, “Dua mi lami uuru, sèna ka sadia tèke ngangaꞌa kalela Paska ho taꞌa sama-sama.”   
\p
\v 9 Ka dua ra karèi, “Ama! Jiꞌi laꞌa sadia ngangaꞌa asa mia?”   
\p
\v 10 Hèia Na bꞌala, “Ladhe miu maso asa dꞌara kota Yerusalem, pe miu paraga dènge dhèu mone ca dhèu dhu pasae gꞌala èi cue. Madhutu ne toke dꞌai èmu na.  
\v 11 Peka dènge lamatua èmu ne, ‘Ama Mese jiꞌi manèngi ca kama, ho neo pake tao kalela Paska dènge ana-ana madhutu Na. Abhu, do?’  
\v 12 Èèna na lamatua èmu ne padꞌelo dènge miu kama èci dhu taleo ètu èmu dedha. Nèngu lalau pamèci nare aaꞌi le kama èèna. Ate dhoka miu dua mi lami sadia ngangaꞌa ètu èèna.”   
\p
\v 13 Ka dua ra lasi. Hèia ra paraga ka nuka sèmi ngaa dhu Yesus peka le. Ka dua ra sadia ngangaꞌa-nganginu Kalela Paska ètu nèi.   
\s1 Kalela Paska  
\r (Mateos 26:26-30, Markus 14:22-26, 1 Korintus 11:23-25)  
\p
\v 14 Ropa lalau rare aaꞌi, Yesus si mai. Yesus madhèdi ètu mei, aa ana-ana pajuu-paleha Na madhèdi kahèi raꞌa pesta.  
\v 15 Hèia Yesus peka dènge si, “Jaꞌa dꞌèi titu kèna madhèdi kuꞌa kalela Paska dènge miu aaꞌi-aaꞌi mi, uru nèti Jaꞌa abhu jꞌajꞌèra.  
\v 16 Patadhe pabeꞌa-beꞌa. Te èle neꞌe ne, Jaꞌa madhèdi heka kuꞌa kalela Paska dènge miu. Ladhe dhèu aaꞌi-aaꞌi reꞌa mèu ku, peka na, Ama Ku nèdꞌu paredha, Jaꞌa heka kuꞌa hari kèna.”   
\p
\v 17 Hèia Na kèpe nare galaa cue dhu isi èi anggor. Ka Na manèngi makasi mi Ama Lamatua, èle ka Na soro galaa ne asa rèngu. Hèia Na padhai lii, aku Nèngu na, “Sèmi mere galaa ne, ho èci-èci minu.  
\v 18 Sanèdꞌe paie-iie! Karèi nèti mèda neꞌe ne, Jaꞌa kinu heka èi anggor. Ladhe dhèu aaꞌi-aaꞌi reꞌa mèu ka, peka na, Ama Ku nèdꞌu paredha, Jaꞌa heka kinu hari kèna.”   
\p
\v 19 Hèia Na kèpe nare roti cue, ka manèngi makasi mi Ama Lamatua. Ka Na pamae roti ne, hèia Na soro sa rèngu aaꞌi-aaꞌi ra. Ka Na peka, “Roti neꞌe ne, ngiꞌu aae Jaꞌa dhu Jaꞌa hia sa miu aaꞌi-aaꞌi mi. Lodꞌo-lodꞌo dhu miu miꞌe ne, pasanèdꞌe taruu miu, lula tatao Jaꞌa.”  
\v 20 Ropa raꞌa rare, ka Na dedꞌe nare galaa dhu isi èi anggor. Hèia Na lii, peka na, “Èi anggor neꞌe ne, raa Jaꞌa ka ne, dhu bhori mai sèna ka hia sodꞌa-mole mi miu. Nèti raa neꞌe ka, Ama Lamatua paꞌèki lii pajaji dhu hiu dènge miu.\x + \xo 22:20 \xt Yermia 31:31-34\x*   
\p
\v 21 Mage pamudꞌe, te abhu dhèu dhu madhèdi sama-sama dènge èdhi ètu mei ne, èèna na, nèngu pahie eele Jaꞌa.\x + \xo 22:21 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 41:10\x*  
\v 22 Mema Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, hudꞌi madhe ku madhutu dadꞌèi Ama Lamatua. Te ngaa dhèu dhu pahie eele Jaꞌa, sanèdꞌe, ee! Te bèli-camèdꞌa, nèngu pasae nare mamadhe-mamopo!”   
\p
\v 23 Ropa ra tadèngi lii ne, ana-ana pajuu-paleha se pakarèi, peka na, “Cee ka dhu adꞌu-ue madha jꞌara bhelu ne mi dedha Na?”   
\s1 Ana-ana madhutu Lamatua Yesus pasisu lula-nèti cee ka dhu dhèu re madha  
\p
\v 24 Ka ana madhutu Yesus se pasisu, peka na, nèti rèngu aaꞌi-aaꞌi ra, cee ka dhu dhèu re madha.\x + \xo 22:24 \xt Mateos 18:1, Markus 9:34, Lukas 9:46\x*  
\v 25 Te ngaa Yesus kai si, peka na, “Ètu rai-rai dhu kabarai ra tadhe boe Lamatua, dhèu aae ra hia paredha dhu bia risi mi kabarai rèngu. Te ngaa rèngu neo sèna ka kabarai paroa rèngu, peka na, ‘Ama dhu taru kira kabarai’.  
\v 26 Te ngaa miu baku madhutu jꞌara sèra. Cee dhu neo jꞌajꞌi dhèu kapai, mamuri na hudꞌi tareꞌa-reꞌa sama sèmi dhèu haha ho lalau-laloꞌo dhèu aaꞌi-aaꞌi ra. Dhu neo jꞌajꞌi kètu, hudꞌi ladhe-leru ku sama sèmi ana pua-paleha.\x + \xo 22:26 \xt Mateos 20:25-27, 23:11, Markus 9:35, 10:42-44\x*  
\v 27 Miu pangee sèku, dhèu kapai sèra nuka mia? Dhèu dhu madhèdi ètu mei, do, dhu lalau mei? Tatu dhèu dhu madhèdi ne, dhèu kapai, si? Te ngaa Jaꞌa ne, tao boe ngiꞌu sèmi sèra. Jaꞌa mai lalau-laloꞌo miu.\x + \xo 22:27 \xt Yohanis 13:12-15\x*   
\p
\v 28 Miu seꞌe ka dhu bera-bera dènge Jaꞌa, lodꞌo Jaꞌa paraga dènge jꞌajꞌèra.  
\v 29 Ama Ku dedꞌe le Jaꞌa, sèna ka kèdꞌu paredha ètu era paredha Na. Ka limuri ne, Jaꞌa dedꞌe miu kahèi,  
\v 30 ho miu bèli-camèdꞌa madhèdi miꞌa dènge Jaꞌa ca mei ètu sorga. Jaꞌa hia koasa kahèi, sèna ka miu paredha canguru dua suku dhèu Israꞌel.”\x + \xo 22:30 \xt Mateos 19:28\x*   
\s1 Lamatua Yesus peka mema, na, bèli-camèdꞌa Petrus pasili, na tadhe boe Nèngu  
\r (Mateos 26:31-35, Markus 14:27-31, Yohanis 13:36-38)  
\p
\v 31 Ka Yesus lii dènge Petrus, peka na, “Petrus. Dhèu aae nidhu neo hia miu pacèri nèti Jaꞌa, nuka sèmi dhèu tatai ho hagꞌe eele èto nèti laludhu.\f + \fr 22:31 \ft Sasuri lii Yunani, peka ngara Petrus dhu leo, nuka Simon.\f*  
\v 32 Te ngaa Jaꞌa sabajꞌa hia èu, Petrus, ho èu lèka Jaꞌa taruu. Ladhe èu lèpa hari mai asa Jaꞌa, na, èu hudꞌi paꞌèra ku dꞌara aꞌari èu, nuka dhèu unu Lamatua sèra.”   
\p
\v 33 Hèia Petrus bꞌala, aku nèngu na, “Aadꞌo, Ama! Masi ka tasamia èèna ka, jaꞌa bisa boe tèke eele Ama. Te jaꞌa paꞌèra maso bui sama-sama dènge Ama. Masi ka jaꞌa madhe palere-lere dènge Ama, ngaa-ngaa tao boe.”   
\p
\v 34 Te ngaa Yesus peka na, “Petrus! Nanene paie. Mèda neꞌe kahèi, manu dhae kokotoo mèka, èu pasili le tèlu hari, na, èu tadhe boe Jaꞌa.”   
\s1 Dhèu unu Lamatua Yesus hudꞌi paꞌèra dꞌara ladhe paraga dènge jꞌajꞌèra  
\p
\v 35 Èle èèna ka, Yesus padhai lii dènge ra, aku Nèngu na, “Ca hari na, Jaꞌa pua miu lami lole Lii Lolo Beꞌa Jaꞌa asa mia-mia, Jaꞌa peka dènge miu, ho baku mèti doi, tas, dènge salapa. Lodꞌo èèna, miu kura ngaa?”  
\p Ka aaꞌi-aaꞌi ra dhaa, aku rèngu na, “Ca hari na, jiꞌi kura boe ngaa-ngaa èci sa!”\x + \xo 22:35 \xt Mateos 10:9-10, Markus 6:8-9, Lukas 9:3, 10:4\x*   
\p
\v 36 Hèia Yesus peka tabha hari, na, “Te ngaa limuri ne, leo. Ladhe miu dènge doi, na todhe mèti. Ladhe dènge tas, na mèti kahèi. Ladhe dènge boe samala, pahia kodho miu, sèna ka hèli.  
\v 37 Te dhèu Yahudi pangee na, Jaꞌa ne dhèu bhelu. Hèia nèbhu heka, rèngu mai kèpe Jaꞌa. Jꞌara ne, nuka sèmi dhu baki Yesaya suri tèke le:  
\q1 ‘Ra tao Ne sèmi dhèu bhelu-katubꞌa!’ ”\x + \xo 22:37 \xt Yesaya 53:12\x*   
\p
\v 38 Ka ra peka na, “Ama! Jiꞌi ngèti hela dua.”  
\p Hèia Yesus peka, “Dꞌai le. Ale ia ka sèra!”   
\s1 Lamatua Yesus laꞌe sabajꞌa asa ledhe Saitun  
\r (Mateos 26:36-46, Markus 14:32-42)  
\p
\v 39 Raꞌa rare Paska, ka Yesus dènge ana madhutu Na lasi asa ledhe Saitun, sèmi biasa.  
\v 40 Dꞌai nèi, Yesus peka dènge si, “Miu hudꞌi sabajꞌa ku, ho baku lèke dadugu-rariu.”   
\p
\v 41 Hèia Na tèke eele si, laꞌe kajꞌèu boe. Ka Na patitu kètu urutuu Na, ho sabajꞌa, peka na,  
\v 42 “Ama! Ladhe Ama dꞌèi na, pakajꞌèu ku jꞌajꞌèra ne nèti Jaꞌa. Te ngaa mage madhutu dadꞌèi Jaꞌa; hudꞌi laa madhutu dhoka dadꞌèi Ama di.”  
\v 43 [Ka ana pajuu Ama Lamatua èci mai nèti sorga paꞌèra dꞌara Na.  
\v 44 Lula dꞌara Na jꞌèra titu kèna, toke èi kabhèsu Na suti sèmi raa sa.]\f + \fr 22:44 \ft Sasuri lii Yunani dhu uru tèka dènge dhu beꞌa risi, suri boe ayat 43-44 seꞌe.\f*   
\p
\v 45 Ropa sabajꞌa nare, Na kèdꞌi laꞌe paraga dènge ana madhutu Na. Te ngaa rèngu dhu bhèjꞌi, lula ngiꞌu roe aa dꞌara susa.  
\v 46 Hèia Yesus lii dènge ra, “Tasamia ka miu se bhèjꞌi? Beꞌa risi miu sabajꞌa, ho ladhe paraga dènge dadugu-rariu, miu baku manahu.”   
\s1 Ra kèpe Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:47-56, Markus 14:43-50, Yohanis 18:3-11)  
\p
\v 47 Ropa Yesus padhai lii era, Yudas (ca dhèu nèti canguru dua ana madhutu Na), mai dènge dhèu ae-ae. Na mai padètu-dètu dènge Yesus, neo kèpe ho uu Ne.  
\v 48 Te ngaa Yesus lii dènge ne, peka na, “Yudas! Èu neo pahie eele Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa dènge aꞌuu, do?”   
\p
\v 49 Ropa ana madhutu leo sèra reꞌa tatao bhelu nèti Yudas ne, ka ra karèi Yesus, peka na, “Ama! Jiꞌi labꞌa si, do? Te jiꞌi dhu ngèti hela.”  
\v 50 Ka ca dhèu nèti rèngu se, bete hela na, ka na pare pamaꞌète rèu dhilu gꞌana nèti dhèu èci. Dhèu ne, ènu nèti kètu kapai risi agama Yahudi.   
\p
\v 51 Te ngaa Yesus dhaa si, peka na, “Sange èèna ka! Baku labꞌa si.” Hèia Na gꞌagꞌe dhilu dhèu ne, ka paꞌèle.   
\p
\v 52 Dhèu-dhèu dhu mai kèpe Yesus, nuka: kètu agama Yahudi sèra, dhèu heka dꞌara rae, kètu nèti dhèu madhenga Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, dènge dhèu leo hari kahèi. Yesus karèi si, “Tasamia? Miu se ngee, na, Jaꞌa ne dhèu bhelu, ka mai kèpe Jaꞌa mèti samala dènge ajꞌu cèki, do?  
\v 53 Bèli-bèli èèna, Jaꞌa ajꞌa miu ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, te ngaa abhu boe ca dhèu sa dhu mai kèpe Jaꞌa. De hudꞌi laa! Neꞌe dꞌai lodꞌo miu. Neꞌe ne mai nèti koasa dhèu aae nidhu!”\x + \xo 22:53 \xt Lukas 19:47, 21:37\x*   
\s1 Petrus pasili, peka na, nèngu tadhe boe Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:57-58,69-75, Markus 14:53-54,66-72, Yohanis 18:12-18,25-27)  
\p
\v 54 Hèia ra kèpe rare Lamatua Yesus, ka nuni rèti Ne asa èmu kètu kapai risi agama Yahudi. Petrus kako mau-mau re kabodho.  
\v 55 Ètu madha èmu ne, dhèu tao ai raci. Hèia Petrus laꞌe manyiru ai kahèi.  
\v 56 Ka bhèni sabꞌa ca dhèu ladhe nèdhi Petrus dhu manyiru ai. Na ladhe patae rèhu Petrus, ka peka dènge dhèu leo ètu sèra, aku nèngu na, “Dhèu neꞌe ne dhu madhutu Yesus kahèi!”   
\p
\v 57 Te ngaa Petrus pasili, ka na peka, “Aadꞌo! Jaꞌa tadhe boe Dhèu ne. Èu meꞌa ngaa?”   
\p
\v 58 Nèbhu boe ka, ca dhèu ladhe sa Petrus, èle ka na lii, aku nèngu na, “Tareꞌa. Èu ne, mema ca dhèu nèti dhèu Yesus sèra, si?”  
\p Te ngaa Petrus pasili, ka na peka, “Aadꞌo! Èu peka leli na!”   
\p
\v 59 Pe dꞌai ca jam sa, ca dhèu leo hari, peka na, “Jaꞌa keꞌa dhèu neꞌe ne, ca dhèu nèti ana madhutu Yesus. Te nèngu ne, dhèu Galilea kahèi.”   
\p
\v 60 Te ngaa Petrus pasili hari kahèi, aku nèngu na, “Èu monya èèna!” Ropa Petrus padhai lii sèmi èèna, kacaꞌa laa manu kokotoo.   
\p
\v 61 Hèia Yesus kabibꞌa sa nèngu. Ka Petrus sanèdꞌe lii Yesus deo na, dhu peka na, “Mèda neꞌe ne kahèi, manu dhae kokotoo mèka, te èu pasili le Jaꞌa tèlu hari kèna.”  
\v 62 Ngee nèdhi sèmi èèna, hèia Petrus kalua nèti madha èmu ne, dènge tangi dhu dꞌara laho mae-mae.   
\s1 Ra game aa pahaha Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:67-68, Markus 14:65)  
\p
\v 63 Èle èèna ka, dhèu dhu jꞌaga Yesus, padhai lii pahaha Ne, dènge game paꞌoke Ne.  
\v 64 Ra pahutu rèhu Na pake bèla, ka ra karèi Ne, aku rèngu na, “Wee! Ladhe èu ne dhèu mèti lii padhai Lamatua, na, èu peka sèku! Cee ka dhu jꞌubhu èu?”  
\v 65 Èle ka, ra padhèdꞌa aape Ne.   
\s1 Lamatua Yesus ètu era pamaꞌète lii langu agama  
\r (Mateos 26:59-66, Markus 14:55-64, Yohanis 18:19-24)  
\p
\v 66 Madꞌae aae era, kètu agama Yahudi, mese agama, dènge dhèu heka-dhèu heka adꞌa Yahudi sèra, pakaboko le uri lii langu Yesus. Ka ra pua dhèu lasi nuni rèti Yesus asa era pamaꞌète lii langu agama.  
\v 67 Ropa Yesus maso, ka ra karèi Ne, “Èu peka ku laa! Èu ne, tareꞌa Kristus, do?”  
\p Hèia Na bꞌala, peka na, “Masi ka Jaꞌa dhaa na tareꞌa, miu se lèka boe.  
\v 68 Aa ladhe Jaꞌa bari miu ca madha jꞌara, tatu miu dhaa boe.  
\v 69 Nèbhu heka Ama Lamatua pake koasa Na dhu kapai èèna, dedꞌe padedha-dedha Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne. Ho èèna na, Jaꞌa madhèdi ètu baboa gꞌana Na, sèna ka paredha sama-sama dènge Ne.”\x + \xo 22:69 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 110:1\x*   
\p
\v 70 Ropa ra tadèngi sèmi èèna, ka aaꞌi-aaꞌi ra karèi, peka na, “Ladhe sèmi èèna, Èu ngee, na, Èu ne Ana Ama Lamatua, do?”  
\p Ka Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Mema tareꞌa, sèmi dhu miu peka na.”   
\p
\v 71 Hèia dhèu dhu uri lii langu se, aaꞌi-aaꞌi peka, na, “Èdhi aaꞌi-aaꞌi ti tadèngi le, si? Na dedꞌe iisi Na, jꞌajꞌi Ana Ama Lamatua. Neꞌe ne lii pahahe kolongara Ama Lamatua! Madhutu atora agama èdhi, ladhe dhèu tao iisi ra nuka sèmi Lamatua, dhèu ne hudꞌi madhe ku. De tasamia? Èdhi parluu heka sakasii. Huku pamadhe Ne!”   
\c 23  
\s1 Lere rèti Lamatua Yesus asa gubernur Pilatus  
\r (Mateos 27:1-2,11-14, Markus 15:1-5, Yohanis 18:28-38)  
\p
\v 1 Masi ka dhèu uri lii langu agama Yahudi sèra pamaꞌète rare le sèna ka huku pamadhe Yesus, te ngaa rèngu dènge boe hak ho huku pamadhe dhèu. Nèti èèna ka, lere rèti Yesus asa madha gubernur nèti paredha Roma, dhu ètu èèna nuka Pilatus. Rèngu dꞌèi ladhe gubernur ka dhu huku Ne.  
\v 2 De ropa dꞌai madha gubernur, ra lole sasala Yesus èci-èci, peka na, “Dhèu neꞌe ne, tuka labꞌa paredha Roma. Na ajꞌa peka na, dhèu baku bꞌae bea sa dhèu paredha. Na dedꞌe iisi Na, peka na, Nèngu ne, Kristus, dhèu aae dhèu Yahudi.”   
\p
\v 3 Tadèngi nare sèmi èèna, ka gubernur karèi Ne, peka na, “Tareꞌa, do? Èu ne, dhèu aae dhèu Yahudi, do?”  
\p Hèia Yesus dhaa, peka na, “Tareꞌa. Sèmi lii padhai ama.”   
\p
\v 4 Parisa èle ka, gubernur ladhe sa kètu agama Yahudi, dènge dhèu ae sèra. Ka na lii, peka na, “Sèmi neꞌe. Jaꞌa abhu boe sasala Dhèu ne ciki sa hèi.”   
\p
\v 5 Te ngaa dhèu se pakadhii taruu, aku rèngu na, “Aadꞌo, ama gubernur. Dhèu ne laꞌe ajꞌa sa mia-mia, ho kakèjꞌi kabarai, sèna ka palabꞌa dènge dhèu paredha. Na tao maruru mulai nèti propensi Galilea toke dꞌai kota Yerusalem neꞌe.”   
\s1 Gubernur hia rèti Lamatua Yesus asa dhèu aae Herodes  
\p
\v 6 Tadèngi sèmi èèna, hèia gubernur karèi si, aku nèngu na, “Ladhe sèmi èèna, Nèngu ne dhèu Galilea, do?”  
\p Ka dhèu se dhaa, “Tareꞌa. Nèngu nèti Galilea.”  
\v 7 Ropa neꞌa nare sèmi èèna, hèia gubernur pua lere rèti Yesus asa dhèu aae Herodes, dhu paredha propensi Galilea. Lodꞌo èèna, nèngu ètu kota Yerusalem.  
\v 8 Herodes ne, dhu tadèngi ae le, dhèu palolo tatao Yesus, aa nèbhu le neo paraga dènge Ne kahèi. Nèngu dhu sanao-maena bisa nèdhi dènge madha na tadha malaa èci-dua sa nèti Yesus. Nèti èèna ka, lodꞌo lere rèti Yesus asa nèngu, dꞌara na karejꞌe.  
\v 9 Hèia na karèi Yesus rupa-rupa jꞌara, te ngaa Yesus dhaa boe ca hèbꞌa sa.  
\v 10 Ropa Herodes padhai lii era dènge Yesus, te ngaa kètu agama Yahudi dènge mese agama sèra galaa hari Yesus dènge rupa-rupa sasala.  
\v 11 Hèia dhèu aae Herodes dènge sordadꞌu na padhai lii pahahe Ne. Ka ra papake Yesus kodho saraga dhu madhera robho dꞌai rai èci, sèmi dhèu aae tema pake, hèia ra padhai lii pahahe Ne taruu. Ka rèti hari Ne laꞌe asa gubernur Pilatus.  
\v 12 Uru nèti èèna, gubernur dènge dhèu aae Herodes dhu pamusu. Te ngaa nèti lodꞌo èèna, dua ra paꞌangalai.   
\s1 Gubernur pamaꞌète huku madhe mi Lamatua Yesus  
\r (Mateos 27:15-26, Markus 15:6-15, Yohanis 18:39—19:16)  
\p
\v 13 Èle èèna ka, gubernur Pilatus paroa kètu agama Yahudi dènge dhèu heka-dhèu heka adꞌa Yahudi, sama-sama dènge dhèu ae sèra, mai pakaboko ho nanene lii pamaꞌète.  
\v 14 Aku nèngu na, “Miu mèti le Yesus asa jaꞌa, aa mi galaa Ne, peka na, Nèngu dꞌèi kakèjꞌi kabarai ho labꞌa paredha Roma. Jaꞌa parisa le toke lutu ètu madha miu, te ngaa jaꞌa abhu boe sasala Na èci sa.  
\v 15 Dhèu aae Herodes parisa le kahèi. Te ngaa na abhu boe sasala ngaa-ngaa kahèi. Nèti èèna ka, na hia hari Ne mai sa jaꞌa. Dhèu Ne dènge boe sasala ngaa-ngaa. De jaꞌa bisa boe huku pamadhe Ne.  
\v 16 Jaꞌa neo pamaꞌète sèmi neꞌe: jaꞌa pua kalabhe Ne pake gui, èle na jaꞌa patabuli eele Ne.”   
\p
\v 17-18 Ropa tadèngi sèmi èèna, hèia ra paꞌoo-parodha, peka na, “Bisa boe! Pamadhe Ne! Patabuli Barabas.”  
\p [Ra paꞌoo-parodha sèmi èèna, lula tèu mai-tèu mai, dhu tema le, ladhe dꞌai lodꞌo kalela Paska dhèu Yahudi, gubernur patabuli ca dhèu nèti dꞌara bèdho madhutu dadꞌèi rèngu].\f + \fr 23:17-18 \ft Ayat 17 dhu ètu dꞌara kurung, abhu boe ètu dꞌara sasuri lii Yunani dhu uru sèra.\f*  
\v 19 (Barabas ne maso bèdho, lula na kakèjꞌi dhèu labꞌa paredha Roma ètu kota Yerusalem, aa na pamadhe dhèu kahèi.)   
\p
\v 20 Te ngaa gubernur neo patabuli Yesus. Ka na karèi hari dhèu ae sèra, “Tasamia ladhe jaꞌa patabuli Yesus?”   
\p
\v 21 Te ngaa asa ra paꞌoo-parodha, peka na, “Aadꞌo! Paku pamadhe Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha! Paku pamadhe Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha!”   
\p
\v 22 Te ngaa gubernur ngee na jꞌara ne lèke boe, ka na karèi dꞌai tèlu hari, peka na, “Nga tao ka jaꞌa madhutu miu ho paku pamadhe Ne? Bhabhelu Na ngaa? Jaꞌa parisa le Nèngu ne, te ngaa abhu boe jꞌara èci sa kahèi, ho huku pamadhe Ne. De jaꞌa neo dhoka kalabhe Ne, èle ku, heka patabuli Ne.”   
\p
\v 23 Te ngaa dhèu se aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo-parodha hari pamèdhu-mèdhu, sèna ka laka-seti ne ho paku pamadhe Yesus ètu ajꞌu palolo-palèbha. Hèia gubernur taha nare heka,  
\v 24 ka na pamaꞌète madhutu dadꞌèi dhèu sèra.  
\v 25 Hèia na patabuli Barabas, ca dhèu dhu dꞌèi palabꞌa, dènge pamadhe dhèu. Te ngaa na soro Yesus laꞌe asa adhe-aai dhèu seꞌe, sèna ka ra tao Ne madhutu dadꞌèi rèngu.   
\s1 Ra paku pamadhe Lamatua Yesus ètu ajꞌu palolo-palèbha  
\r (Mateos 27:32-44, Markus 15:21-32, Yohanis 19:17-27)  
\p
\v 26 Èle ka, sordadꞌu Roma sèra nuni rèti Yesus asa liꞌu kota Yerusalem. Ètu talora jꞌara, ra paraga dènge dhèu èci nèti kota Kirene, dhu ngara na Simon, dhu neo maso asa dꞌara kota Yerusalem. Ka ra laka-seti ne, sèna ka pasae ajꞌu palolo-palèbha ne gati Yesus. Ka na kako re limuri madhutu Yesus.   
\p
\v 27 Lodꞌo èèna, dhèu ae mai laladhe Yesus. Abhu kahèi ina-ina dhu pasuti èi madha, lula dꞌara pèdꞌa ropa rèdhi Ne.  
\v 28 Ropa Yesus ladhe bhèni se tangi, hèia Na lii, aku Nèngu na, “Ina-ina nèti Yerusalem. Baku tangi Jaꞌa ne. Tangi hiu ngiꞌu miu mesa mi, dènge ana niki miu.  
\v 29 Te bèli-camèdꞌa, sasusa dhu kapai risi mai, hèia dhèu peka na, ‘Bhèni dhu kalua hua iia, nuka, bhèni dhu rara iisi rèdhi boe, aa dhu pasusu rèdhi boe ana.’  
\v 30 Lodꞌo sasusa aae na mai, dhèu jꞌèra titu kèna, toke ra manèngi, peka na, ‘Beꞌa risi, ledhe guri mai ho kabhie ka jiꞌi!’ Aa ra peka kahèi, ‘Dènge jꞌajꞌèra sèmi neꞌe ne, beꞌa risi kabhuku dhènu eele ka jiꞌi.’\x + \xo 23:30 \xt Hosea 10:8, Rai-haha Rupa Hiu 6:16\x*  
\v 31 Ladhe dhèu bisa pajꞌèra dhèu dhu dènge boe sasala, tasamia hari mi dhèu bhelu?”\f + \fr 23:31 \ft Dꞌara sasuri lii Yunani uru èèna, peka na, “Ladhe dhèu reꞌa tao sèmi neꞌe mi ajꞌu dhu mamuri era, ngaa hari dènge ajꞌu dhu madhe le.”\f*   
\p
\v 32 Ropa sordadꞌu se rèti Yesus, ra nuni rèti kahèi dhèu bhelu dhèu dua, ho huku pamadhe palere-lere dènge Ne.  
\v 33 Rèngu dꞌai era èci, dhu ngara na ‘Rui Kètu.’ Hèia ra paku Yesus dènge dhèu bhelu dhèu dua se, mi ajꞌu palolo-palèbha ra èci-èci. Ka ra sèle patitu ajꞌu palolo-palèbha sèra. Ra hia dhèu bhelu èci ètu karasa gꞌana Yesus, aa èci hari ètu karasa kariu Na.   
\p
\v 34 [Lodꞌo èèna, Yesus sabajꞌa peka na, “Ama! Bhèlu eele sasala dhèu se, te rèngu reꞌa boe ngaa dhu ra adꞌu-ue.”]\f + \fr 23:34 \ft a: Lii padhai ètu dꞌara kurung neꞌe, abhu boe ètu dꞌara sasuri lii Yunani dhu uru tèka dènge dhu beꞌa risi.\f* Èle ka sordadꞌu se ère lot, sèna ka neo reꞌa cee ka dhu abhu mèdha-papake Na.\x + \xo 23:34 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 22:19\x*   
\p
\v 35 Dhèu ae mai laladhe ètu era èèna. Dhèu aae-dhèu kapai Yahudi sèra, peka pa-aape Yesus, aku rèngu na, “Nèngu dhu patabuli nare le dhèu leo nèti mamadhe-mamopo, te ngaa bisa boe patabuli ngiꞌu Nèngu mesa Na. Ladhe Nèngu ne, tareꞌa-reꞌa Kristus, dhu Ama Lamatua hagꞌe nare, hudꞌi laa Na puru unu Na nèti ajꞌu palolo-palèbha ne.”\x + \xo 23:35 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 22:8\x*   
\p
\v 36 Sordadꞌu se padhai lii pa-aape Ne kahèi. Ra hia Ne ninu èi anggor manyilu,\x + \xo 23:36 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 69:22\x*  
\v 37 aa ra parodha pahaha Ne, peka na, “Ladhe Èu ne tareꞌa-reꞌa dhèu aae Yahudi, na, patabuli eele ka ngiꞌu Mu nèti mamadhe!”  
\v 38 Ra suri ètu papa èci, peka na,  
\q1 “Neꞌe ne, dhèu aae dhèu Yahudi.”  
\p Ka ra paku papa ne re dedha kètu Yesus, sèna ka dhèu reꞌa, na, ra huku Ne lula jꞌara neꞌe ka.   
\p
\v 39 Ca dhèu bhelu dhu paku ètu karasa Yesus padhai lii pa-aape Ne kahèi, aku Nèngu na, “Èu ne tareꞌa Kristus, do? Ladhe tareꞌa, na, patabuli eele ka èdhi!”   
\p
\v 40 Te ngaa dhèu bhelu èci hari kai ne, aku nèngu na, “Weh! Èu ne meꞌa boe madhaꞌu dènge Ama Lamatua, hèi? Te èu ne abhu huku madhe èci èèna ka dènge Nèngu kahèi.  
\v 41 Èdhi dua ti pasae tare huku madhe ne, lèke dènge tatao èdhi. Te ngaa Dhèu ne, tao boe sasala ngaa-ngaa.”  
\v 42 Ka dhèu ne, peka hari, aku nèngu na, “Yesus! Ladhe Ama maso ka asa era paredha Ama, na baku bhèlu jaꞌa.”   
\p
\v 43 Hèia Yesus dhaa, “Jaꞌa peka tareꞌa-reꞌa dènge èu kèna, na, lodꞌo deo neꞌe kahèi, èu lamu asa sorga palere-lere dènge Jaꞌa.”   
\s1 Lamatua Yesus madhe  
\r (Mateos 27:45-56, Markus 15:33-41, Yohanis 19:28-30)  
\p
\v 44-45 Lodꞌo èèna, dhu lodꞌo nètu le. Te ngaa madha lodꞌo saraa boe, aa maroga kiu-kiu abhe nare era èèna, toke dꞌai hake tèlu lodꞌo nihia. Ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, abhu bèla bhèla aae èci dhu ra kadhoe paꞌabhe Kama Luri Mola-Mèci Ama Lamatua. Kacaꞌa laa, bèla ne mae bagi mi dua.\x + \xo 23:44-45 \xt Kalua nèti Masir 26:31-33\x*   
\p
\v 46 Ètu era dhu ngara na ‘Rui Kètu’ èèna, Yesus paꞌoo, aku Nèngu na, “Ama! Jaꞌa pangèdꞌu samanga Jaꞌa mi dꞌara adhe-aai Ama.” Ropa padhai lii èle, hèia Yesus maꞌète aꞌae.\x + \xo 23:46 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 31:5\x*   
\p
\v 47 Abhu komedhaa sordadꞌu Roma titu ètu era èèna, dhu padètu dènge ajꞌu palolo-palèbha Yesus. Ropa ladhe nèdhi Yesus madhe, ka na koa-kio Ama Lamatua, peka na, “Ira ii! Dhèu neꞌe ne, tareꞌa reꞌa Dhèu dꞌara mola!”\f + \fr 23:47 \ft Lii Yunani ètu neꞌe, sasoa na, bisa kahèi, peka na, “Dhèu ne dènge boe sasala.”\f*   
\p
\v 48 Ropa dhèu ae sèra rèdhi mamadhe Yesus, ra manyasa, dènge dꞌara ra roe bhilu, ka ra lèpa dènge dꞌara susa.  
\v 49 Te ngaa dhèu-dhèu Yesus titu ètu kajꞌèu, rèdhi Na madhe. Ina-ina dhu madhutu Ne nèti Galilea toke Yerusalem, ètu èèna kahèi.\x + \xo 23:49 \xt Lukas 8:2-3\x*   
\s1 Dhèu padhane Lamatua Yesus  
\r (Mateos 27:57-61, Markus 15:42-47, Yohanis 19:38-42)  
\p
\v 50-51 Ropa Yesus madhe, dhèu èci tenge jꞌara, sèna ka papuru ngiꞌu aae Na nèti ajꞌu palolo-palèbha. Dhèu ne, ngara na Yusuf nèti kota Arimatea. Nèngu ne, dhèu dꞌara mola, tao jꞌara-jꞌara dhu beꞌa. Yusuf ne dhu tatae Ama Lamatua padꞌelo, na, Nèngu nèdꞌu paredha Na. Yusuf kahèi ca dhèu nèti dhèu dhu uri lii langu agama Yahudi. Te ngaa nèngu dꞌèi boe dènge lii pamaꞌète huku madhe mi Yesus.  
\v 52 Lula na neo papuru ngiꞌu aae Yesus nèti ajꞌu palolo-palèbha, ka laꞌe asa gubernur Pilatus, manèngi sèna ka nèngu uri ngiꞌu aae Yesus.  
\v 53 Ka Pilatus dꞌèi, hèia Yusuf laꞌe papuru ngiꞌu aae Yesus. Èle ka na pahutu ngiꞌu aae dènge bèla alus. Ka dedꞌe rèti asa dꞌara roꞌa hadhu èci, dhu heka pae rare kèna. Ètu roꞌa ne, padhane rèdhi mèka ca dhèu sa.  
\v 54 Mamadhe Yesus lèke dènge hari Jumat. Lodꞌo Yusuf si padhane rare Ne, lodꞌo nihia le. Ladhe lodꞌo cèna, dꞌai lodꞌo sabajꞌa dhèu Yahudi.   
\p
\v 55 Ina-ina dhu mai palere dènge Yesus nèti Galilea, lasi madhutu Yusuf nèti limuri, sèna ka neo reꞌa era padhane Yesus ètu roꞌa mia.  
\v 56 Ropa rèdhi era ne, ka ina se lèpa lasi sadia bunga dènge èi hèu mèngi. Dꞌai lodꞌo cèna, rèngu ae nèti sasabꞌa ra, madhutu atora lodꞌo aꞌae sasabꞌa dhèu Yahudi. Rèngu mate èle ku lodꞌo sabajꞌa, heka neo lasi tao bunga mi ngiꞌu aae Yesus kèna.\x + \xo 23:56 \xt Kalua nèti Masir 20:10, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:14\x*   
\c 24  
\s1 Lamatua Yesus mamuri hari!  
\r (Mateos 28:1-10, Markus 16:1-8, Yohanis 20:1-10)  
\p
\v 1 Lodꞌo hari Migu oe mèu sa, ina se rèti bunga dènge èi hèu mèngi, ho lasi roꞌa Yesus.  
\v 2 Ropa rèngu dꞌai nèi, ladhe rèdhi hadhu aae dhu Yusuf pake katange roꞌa Yesus, dhu bhaloli le sa karasa na.  
\v 3 Hèia lasi dènge ka asa dꞌara, te ngaa abhu boe ngiꞌu aae Yesus.  
\v 4 Ka rèngu ele ngangee. Cagꞌagꞌa laa dhèu dua dhu pake mèdha kaleꞌe, mai titu ka ètu sebhe rèngu.  
\v 5 Ina se madhaꞌu bia, ka ra pacudꞌu dꞌai rai. Ka dhèu se karèi si, peka na, “Nga tao ka miu mai tenge dhèu mamuri ètu era dhèu madhe?  
\v 6 Yesus aadꞌo heka ètu era neꞌe! Te Na mamuri hari le. Ele boe miu bhèlu eele le, ngaa dhu peka nare, lodꞌo Na ètu Galilea era, sina ma?  
\v 7 Te Nèngu peka mema le, na, bèli-camèdꞌa ra pahie eele Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, asa dꞌara adhe-aai dhèu bhelu-katubꞌa. Hèia ra paku pamadhe Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha. Te ngaa asa camèdꞌa èèna, Nèngu mamuri hari.”\x + \xo 24:7 \xt Mateos 16:21, 17:22-23, 20:18-19, Markus 8:31, 9:31, 10:33-34, Lukas 9:22, 18:31-33\x*   
\p
\v 8 Ropa tadèngi rare, heka rèngu sanèdꞌe lii padhai Yesus uru èèna.  
\v 9 Hèia ra lèpa dènge ka, lasi peka dènge ana madhutu Yesus dhèu canguru èci sèra, dènge dhèu-dhèu leo dhu madhutu Ne.  
\v 10 (Ina-ina dhu ètu roꞌa èèna, nuka Maria ina Yakobis, dènge Maria nèti rae Magdala. Abhu kahèi Yohana dènge ina-ina dhèu pèri dhu leo. Rèngu seꞌe ka dhu lasi peka aaꞌi-aaꞌi dènge ana-ana pajuu-paleha Yesus sèra.)   
\p
\v 11 Te ngaa ropa ana madhutu sèra tadèngi lii lolo ne, ra pangee na ina se monya.   
\p
\v 12 Hèia Petrus kèdꞌi dènge ka, rai laꞌe asa roꞌa. Dꞌai nèi, na patigi sa dꞌara roꞌa, te ngaa nèdhi dhoka bèla hutu di. Hèia na lèpa, ka na pangee, “Sa mia ka ne?”\f + \fr 24:12 \ft Ètu sasuri lii Yunani cahagꞌe dhu suri boe ayat 12 ne.\f*   
\s1 Ana madhutu dhèu dua paraga dènge Lamatua Yesus ètu jꞌara laꞌe asa Emaus  
\r (Markus 16:12-13)  
\p
\v 13 Lodꞌo èèna kahèi, ana madhutu Yesus dhèu dua lasi asa rae cue, ngara na Emaus. Kajꞌèu na pe dꞌai canguru ca kilo nèti kota Yerusalem.\f + \fr 24:13 \ft Sasuri lii Yunani suri, peka na, “60 \ft \+it stadia\+it* nèti Yerusalem”. 60 \+it stadia\+it* èèna, èci èèna ka dènge canguru èci koma èci (11,1) kilometer.\f*  
\v 14 Ètu jꞌara, ra palolo nèti mamadhe Yesus.  
\v 15 Kabèdhi laa, Yesus padètu-dètu le dènge rèngu dua ra, ka kako palere-lere dènge ra.  
\v 16 Te ngaa dua ra tadhe boe, Dhèu ne, Yesus, te Lamatua ka dhu tao si, sèna ka baku ra tadhe.  
\v 17 Hèia Yesus karèi si, aku Nèngu na, “Miu dua mi se, padhue-padhai ngaa?”  
\p Ropa ra tadèngi sèmi èèna, ka ra titu. Rèhu ra sèmi dhèu susa titu kèna.  
\v 18 Ka dhu ngara na Kleopas, karèi Ne, “Ama ne sèmi dhèu hiu sa, dhu meꞌa boe ngaa-ngaa dhu lai-lai ne jꞌajꞌi ètu Yerusalem, do?”   
\p
\v 19 Hèia Yesus karèi si, peka na, “Tasamia?”  
\p Ka ra bꞌala, peka na, “Yesus nèti Nasaret èèna! Nèngu na tareꞌa dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua. Aa Lamatua pangèdꞌu Na koasa, ka Na tao tadha malaa rupa-rupa. Nèngu dꞌèlu-mèu kahèi ajꞌa-nori dhèu. Dhèu aaꞌi-aaꞌi ra karejꞌe dènge Ne. Aa Lamatua karejꞌe dènge Ne kahèi.   
\p
\v 20 Te ngaa teꞌa boe, na, kètu agama èdhi dènge dhèu heka adꞌa sèra, kèpe rare Ne. Ka ra hia Ne asa gubernur sèna ka huku pamadhe Ne. De ra paku Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha toke madhe.  
\v 21 Uru èèna, jiꞌi sanao Nèngu neꞌe ka Kristus, dhu mai patabuli dhèu-dhèu èdhi nèti paredha Roma, dhu pajꞌèra èdhi. Te ngaa ètu dꞌara hari Jumat lai-lai ne, ra pamadhe Ne.   
\p
\v 22 Limuri ne, jiꞌi asa ele ngangee. Te deo na, ina-ina jiꞌi mai peka, na, madꞌae aae era rèngu lasi asa roꞌa.  
\v 23 Te ngaa ra palolo, peka na, ngiꞌu aae Yesus ele le. Hèia ladhe rèdhi ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga dhu peka dènge rèngu, na, Yesus mamuri hari le!  
\v 24 Ropa tadèngi ngare, hèia angalai jiꞌi dhèu pèri-pèri, rai lasi asa roꞌa. Ka rèdhi sèmi dhu ina-ina sa peka. Rèngu rèdhi boe ngiꞌu aae Yesus hèi.”   
\p
\v 25 Ropa lolo rare, Yesus lii dènge si, peka na, “Gagoa miu se! Nga tao ka miu moꞌo boe parcaya ngaa dhu uru èèna dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua sèra peka tèke!  
\v 26 Te rèngu suri le, na, Kristus ne hudꞌi pasae ku jꞌajꞌèra rupa-rupa, heka Na abhu pakabꞌua dènge dadedha kèna.”  
\v 27 Ka Yesus ajꞌa si, aaꞌi-aaꞌi dhu dhèu rèti lii padhai Lamatua suri tèke lula-nèti Kristus ne. Karèi nèti sasuri baki Musa toke dhèu rèti lii padhai dhu leo sèra.   
\p
\v 28 Ropa rèngu oe dꞌai Emaus, ka Yesus pasabhe eele neo kako taruu.  
\v 29 Te ngaa ra manèngi, peka na, “Ama! Jꞌunu taha ku dènge jiꞌi mèda neꞌe, te lodꞌo oe cèna kèna.” Ka Yesus maso palere-lere dènge rèngu asa dꞌara èmu.   
\p
\v 30 Ropa rèngu madhèdi neo raꞌa, hèia Yesus nare roti ca balok. Ka Na sabajꞌa manèngi makasi mi Ama Lamatua, hèia Na pamae roti ne. Ropa Na jꞌole roti ne sa rèngu dua ra,  
\v 31 heka ra tadhe, na, Nèngu ne Yesus. Te ngaa kabèdhi laa, Na ele nèti madha rèngu dua ra!  
\v 32 Hèia dua ra padhue, peka na, “Waa! Deo na ropa Na peka paledꞌa lii padhai nèti dhèu rèti lii padhai Lamatua, dꞌara èdhi taleo moro-moro sange rai-haha.”   
\p
\v 33 Lodꞌo èèna kahèi, dua ra kèdꞌi dènge ka, lèpa asa Yerusalem. Lasi paraga dènge canguru ca dhèu ana madhutu Yesus sèra, dènge dhèu leo dhu pakaboko ètu era èèna.  
\v 34 Hèia ana madhutu se peka dènge rèngu dua ra, na, “Mema tareꞌa! Lamatua Yesus mamuri hari le! Deo na padꞌelo iisi Na dènge Petrus.”\f + \fr 24:34 \ft Sasuri lii Yunani peka na, ‘Simon’ ètu neꞌe. Simon ne, ngara leo na Petrus.\f*   
\p
\v 35 Èle ka dhèu dua se lole aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi ètu jꞌara, toke rèngu dua ra tadhe Yesus ropa Na pamae roti.   
\s1 Lamatua Yesus padꞌelo iisi Na mi ana-ana madhutu Na  
\r (Mateos 28:16-20, Markus 16:14-18, Yohanis 20:19-23, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:6-8)  
\p
\v 36 Lodꞌo rèngu palolo era, kacaꞌa laa, Yesus titu ètu talora aae rèngu. Na hia mahoꞌo mi rèngu, peka na, “Saloom!”   
\p
\v 37 Ka ra cagꞌagꞌa aa madhaꞌu, lula ra ngee na nidhu.   
\p
\v 38 Te ngaa Yesus lii, peka na, “Nga tao ka miu madhaꞌu? Miu parcaya boe, na, Jaꞌa ne mamuri hari le, do?  
\v 39 Miu ladhe sèku ai dènge haga Jaꞌa ne. Jaꞌa ka neꞌe ne. Jꞌole ai miu ho gꞌagꞌe unu mi! Sèna ka mi lèka, na, Jaꞌa ka neꞌe ne, nidhu boe. Te nidhu dènge boe ngiꞌu, te ngaa miu mèdhi ngiꞌu Jaꞌa ne, si?!”   
\p
\v 40 Ropa Na padhai lii era, Na padꞌelo dènge si era nuꞌa dhu ètu adhe-aai dènge haga Na.  
\v 41 Rèngu karejꞌe titu kèna, lula Yesus mamuri hari le. Dhoka ra bingu, te reꞌa boe tasamia ka bisa jꞌajꞌi sèmi èèna. Hèia Yesus karèi si, “Miu miꞌa ngaa?”  
\v 42 Ka ra jꞌole hia Ne iꞌa paga ca kadhèli.  
\v 43 Yesus sèmi nare iꞌa ne, hèia naꞌe dènge ka ètu madha rèngu.   
\p
\v 44 Èle ka, Na lii dènge rèngu, peka na, “Tasamia? Miu sanèdꞌe era lodꞌo Jaꞌa uru èèna dhu bera-bera dènge miu? Jaꞌa peka dènge miu ca hari ni, hudꞌi jꞌajꞌi ku aaꞌi-aaꞌi dhu dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua sèra suri tèke lula-nèti Jaꞌa ne. Nuka nèti baki Musa, aa nèti dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua dhu leo sèra, aa nèti sasuri Lii Sodꞌa Koa-Kio.”   
\p
\v 45 Èle ka, Na bhoke paledꞌa, sèna ka reꞌa mèu sasoa nèti isi Sasuri Lamatua.  
\v 46 Na peka tabha hari, na, “Dhèu rèti lii padhai Lamatua se dhu suri le, na, Kristus dhu Lamatua hia mai èèna, hudꞌi abhu ku rupa-rupa jꞌajꞌèra, heka Na madhe kèna. Te ngaa ladhe dꞌai camèdꞌa, Na mamuri hari. Te dhu suri aaꞌi le jꞌara seꞌe!  
\v 47 Nèti deo neꞌe, Jaꞌa hia miu koasa, ho lami mèti Lii Lolo Beꞌa mi suku aaꞌi-aaꞌi, mulai nèti Yerusalem ne. Peka dènge rèngu, na, dhèu dhu mangaku sasala ra, aa lèpa hari asa Lamatua, pe Lamatua saku pamèu sasala ra aaꞌi-aaꞌi.  
\v 48 Miu hudꞌi jꞌajꞌi ku sakasii, sèna ka miu lolo, peka na, Jaꞌa dui jꞌajꞌèra, ka madhe, hèia mamuri hari.  
\v 49 Èèna na, Jaꞌa hia Roh dhu Mola-Mèci, dhu Ama Ku pajaji nare le. Te ngaa miu hudꞌi tatae ku Nèngu ètu kota Yerusalem ne, toke abhu koasa nèti sorga.”\x + \xo 24:49 \xt Yoel 2:28-29, Yohanis 14:16-17, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:4\x*   
\s1 Lamatua Yesus caꞌe asa sorga  
\r (Markus 16:19-20, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:9-11)  
\p
\v 50 Ca lodꞌo, Yesus nèti si asa liꞌu kota. Ropa rèngu dètu dènge rae Betania, Na baa ai sèna ka hia ra berkat.\x + \xo 24:50 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 1:9-11\x*  
\v 51 Yesus padhai lii hia berkat era, hèia dedꞌe Ne caꞌe laꞌe asa sorga.  
\v 52 Ladhe rèdhi sèmi èèna, hèia rèngu aaꞌi-aaꞌi ra patitu kètu urutuu ho pahaha iisi mi Yesus. Ka ra lèpa asa Yerusalem dènge dꞌara dhu karejꞌe-karae.  
\v 53 Bèli-bèli èèna, rèngu pakaboko ètu dꞌara Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi ho koa-kio kolongara Ama Lamatua.  
\p Ama Teofilus! Lii lolo jaꞌa ne, dꞌai sange neꞌe ka.  
\q3 Salam,  
\q3 Lukas