\id JHN  
\h Yohanis 
\toc1 Lii Lolo Beꞌa nèti Lamatua Yesus madhutu sasuri Yohanis 
\toc2 Yohanis 
\toc3 Yoh 
\mt2 Lii Lolo Beꞌa nèti Lamatua Yesus  
\mt2 madhutu sasuri  
\mt1 Yohanis  
\c 1  
\s1 Yesus èèna, cee?  
\p
\v 1 Dhu uru tèka, abhu mema le Lii Holo-Nori Ama Lamatua.  
\q1 Lii Holo-Nori Ama Lamatua neꞌe, nuka Dhèu èci.  
\q1 Dhèu neꞌe bera-bera dènge Ama Lamatua.  
\q1 Aa Nèngu ne, Ama Lamatua kahèi.   
\q1
\v 2 Lodꞌo liru dènge rai-haha dhae jꞌajꞌi mèka,  
\q2 Dhèu neꞌe abhu mema le sama-sama dènge Ama Lamatua.   
\q1
\v 3 Lamatua pajꞌajꞌi aaꞌi mèu-mèu, pake Lii Holo-Nori Nèngu neꞌe ka.  
\q2 Abhu boe ngaa èci sa dhu jꞌajꞌi, ladhe Dhèu neꞌe tao boe.   
\q1
\v 4 Nèngu ne, kapua mamuri.  
\q1 De dhèu dhu abhu mamuri dhu lèke,  
\q2 rèngu mamuri nèti Nèngu ka.  
\q1 Nèngu èci èèna ka dènge Saraa dhu pasaraa,  
\q2 sèna ka dhèu dhu mamuri ètu dꞌara Saraa neꞌe,  
\q3 bisa rèdhi dènge mèu.   
\q1
\v 5 Saraa ne, heo madhore maroga;  
\q2 aa maroga bisa boe paꞌabhe Saraa ne.  
\q3 Te Saraa ne heo taruu.   
\p
\v 6 Abhu dhèu leo èci, ngara na Yohanis. Ama Lamatua pua-paleha ne kahèi,\x + \xo 1:6 \xt Mateos 3:1, Markus 1:4, Lukas 3:1-2\x*  
\v 7 sèna ka jꞌajꞌi sakasii ho lole dènge dhèu lula-nèti Saraa ne. Ho sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi bisa parcaya Lamatua, lula lii padhai Yohanis ne.   
\p
\v 8 Yohanis ne, bukan Saraa èèna. Te ngaa Lamatua pua ne ho laꞌe peka-padhai dènge dhèu lula-nèti Saraa ne.  
\v 9 Te Dhèu dhu jꞌajꞌi Saraa tareꞌa-reꞌa èèna, neo mai asa rai-haha ne. Saraa neꞌe ka dhu dꞌelo pamèu-mèu jꞌara-jꞌara hia dhèu aaꞌi-aaꞌi.   
\p
\v 10 Masi ka Nèngu tao nare aaꞌi mèu-mèu ngaa-ngaa ètu rai-haha ne, te ngaa dhèu ètu rai-haha tadhe boe Ne, lodꞌo Na pea ètu rai-haha ne.  
\v 11 Masi ka Nèngu mai pea dènge dhèu unu Na, te ngaa dhèu seꞌe roꞌo boe sèmi rare Ne.  
\v 12 Masi ka sèmi èèna, te ngaa ladhe dhèu sèmi rare aa parcaya Ne, Nèngu hia si hak sèna ka jꞌajꞌi ana-ana Ama Lamatua.  
\v 13 Èèna nuka sèmi rara iisi hari rèngu. Te ngaa rara iisi hiu ne, sama boe dènge bhèni rara iisi ana. Aa nèti boe dadꞌèi dhèu mone dhu neo abhu kolo. Te rèngu jꞌajꞌi ana-ana Ama Lamatua, lula Lamatua pangèdꞌu si mamuri hiu.   
\q1
\v 14 Hèia, ‘\it Lii Holo-Nori Lamatua\it*’ ne,  
\q2 rara iisi Ne jꞌajꞌi dhèu rai-haha.  
\q1 Nèngu mamuri ètu talora aae èdhi.  
\q1 Èdhi ladhe tèdhi dadedha Na.  
\q1 Dadedha Na sèmi èèna, lula Nèngu ne Ana mesa Ama Lamatua.  
\q1 Nèngu dꞌèi padꞌelo dꞌara hua iia Na mi èdhi,  
\q2 lula dꞌara Na sèmi èèna ka.  
\q1 Aa aaꞌi-aaꞌi dhu Na peka-padhai lula-nèti Ama Lamatua, lèke tareꞌa-reꞌa.   
\p
\v 15 Yohanis ne, lole lula-nèti Dhèu neꞌe ka. Na rodhe, peka na, “Nanene, ee! Nèngu neꞌe ka dhu jaꞌa lole èèna, peka na, ‘Bèli-camèdꞌa Dhèu èci mai. Nèngu ne, kapai risi eele nèti jaꞌa. Lodꞌo dhu dhae rara iisi mèka jaꞌa ne, Nèngu dhu mema-mema le!’ ”   
\p
\v 16 Yohanis padhai lii sèmi èèna, lula Dhèu ne dꞌèi titu kèna padꞌelo dꞌara hua iia Na. Aa Na tao taruu-taruu sèmi èèna hia mi èdhi.  
\v 17 Uru-uru sèra, Musa ka dhu papuru Atora Ama Lamatua mi bèi-baki èdhi. Te ngaa lodꞌo limuri ne, Dhèu ne, nuka Yesus Kristus ka dhu padꞌelo dꞌara hua iia Ama Lamatua mi èdhi. Aa aaꞌi-aaꞌi dhu Na lole lula-nèti Ama Lamatua, lèke mola-mola.  
\v 18 Abhu mèka ca dhèu sa hèi dhu rèdhi Ama Lamatua. Te ngaa Ana Pasue Mone mesa Na èèna ka dhu padꞌelo mi èdhi, dꞌara Ama Lamatua. Ana ne, ètu baboa Ama Na. Te Nèngu ne, nuka Ama Lamatua kahèi.   
\s1 Yohanis tuka sarani peka-padhai lula-nèti Lamatua Yesus  
\r (Mateos 3:1-12, Markus 1:1-8, Lukas 3:1-18)  
\p
\v 19 Ca tèka, ama-ama dhèu Yahudi ètu kota Yerusalem pua pèri-pèri ama agama, dènge pèri-pèri dhèu nèti suku Lewi dhu tema lalau-laloꞌo ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi Ama Lamatua. Hèia rèngu lasi asa cabèka loko Yarden\f + \fr 1:19 \ft Era dhu Yohanis sarani dhèu ne, rare nèti ayat 28.\f* sèna ka karèi Yohanis tuka sarani, na, “Èu neꞌe ka, Kristus dhu Ama Lamatua padhadha tèke neo hia mai èèna, do?”  
\p Hèia na peka dènge dhèu se, nèngu ne, cee.  
\v 20 Yohanis peka mola-mola, aku nèngu na, “Aadꞌo. Jaꞌa ne, Kristus boe.”   
\p
\v 21 Ka ra karèi hari, peka na, “Ladhe sèmi èèna, èu ne, cee? Elia, do?”  
\p Na dhaa, peka na, “Aadꞌo kahèi.”  
\p Hèia ra tatuꞌi hari, aku rèngu na, “Tao-tao èu ne, dhèu nèti lii padhai Lamatua dhu Na padhadha tèka èèna, do?”  
\p Na dhaa, peka na, “Aadꞌo kahèi.”\x + \xo 1:21 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 18:15, 18, Meliaki 4:5\x*   
\p
\v 22 Ka dhèu se karèi hari, peka na, “Ladhe sèmi èèna, èu ne, cee? Peka ku laa! Te jiꞌi lèpa, aa hudꞌi peka ku dènge ama-ama dhu pua jiꞌi mai!”   
\p
\v 23 Hèia na peka madhutu ngaa dhu Yesaya suri tèke, na,  
\q1 “Jaꞌa ne, nuka dhèu dhu paꞌoo-parodha ètu dꞌara mamoo, dhu peka na,  
\q2 ‘Dhèu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi paꞌèra mema, sèna ka pabeꞌa jꞌara,  
\q3 ho sèmi mere mamai Lamatua!  
\q2 Pamera jꞌara ho soru Ne.’ ”\x + \xo 1:23 \xt Yesaya 40:3\x*   
\p
\v 24 Ètu talora aae dhèu dhu mai nèti Yerusalem seꞌe, abhu kahèi pèri-pèri dhèu nèti partei agama Parisi.  
\v 25 Dhèu se karèi Yohanis, na, “Sèmi neꞌe. Ladhe èu ne Kristus boe, Elia boe, aa dhèu nèti lii padhai Lamatua èèna boe, nga tao ka èu sarani dhèu? Èu abhu hak nèti mia?”   
\p
\v 26 Ka Yohanis bꞌala, peka na, “Jaꞌa ne, sarani dhèu dhoka pake èi di. Te ngaa abhu le ca Dhèu ètu talora aae miu dhu miu tadhe boe.  
\v 27 Nèngu èèna kapai risi nèti jaꞌa, masi ka jaꞌa ajꞌa-nori uuru dhèu. Jꞌajꞌi ènu Na, jaꞌa nia boe sa hèi.”\f + \fr 1:27 \ft Madhutu lii Yunani dhu uru tèka, peka na, “lècu dhari salapa na, jaꞌa nia boe sa hèi.” Sasoa na Yohanis dhèu haha. Masi ka jꞌajꞌi ènu nèti Lamatua Yesus di, nia boe sa hèi.\f*   
\p
\v 28 Jꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi ètu Betania, ètu cabèka loko Yarden. Yohanis dènge ana-ana madhutu na aaꞌi-aaꞌi, sarani dhèu ètu era èèna.\f + \fr 1:28 \ft Betania ne, leo nèti rae Betania dhu padètu dènge kota Yerusalem. Te ngaa era èèna, reꞌa mèu boe ètu mia. Dhèu dꞌèlu-mèu pangee na Betania ne, nuka rai Basan ètu sebhe dhimu dano Galilea, te Yosefus suri ngara era ‘Batanea’ kahèi. Yosefus ne, dhèu Yahudi dhu suri sejara Israꞌel hia dhèu paredha Roma.\f*   
\s1 Lamatua Yesus sama sèmi Ana Kahibꞌi-kalèbho Ama Lamatua  
\p
\v 29 Asa bèli èèna, Yohanis ladhe nèdhi Yesus kako mai asa nèngu. Hèia na padhai lii, peka na, “Ladhe ku Dhèu nèi! Nèngu èèna ka, Ana Kahibꞌi-kalèbho Ama Lamatua dhu jꞌajꞌi korban, sèna ka saku eele sasala-sasigo dhèu ètu rai-haha ne.  
\v 30 Dhèu neꞌe ne ka dhu jaꞌa peka le dènge miu medꞌa, na, ‘Bèli-camèdꞌa abhu ca Dhèu dhu cèu mai. Nèngu kapai risi nèti jaꞌa, lula Nèngu karèi uru jꞌara nèti jaꞌa.’  
\v 31 Uru èèna, jaꞌa keꞌa mèka, na, Nèngu ne, Kristus. Masi ka sèmi èèna, jaꞌa keꞌa le, na, jaꞌa hudꞌi patadhe Ne dènge dhèu Israꞌel aaꞌi-aaꞌi. Nèti èèna ka, jaꞌa mai ho sarani dhèu pake èi.   
\p
\v 32-33 Ama Lamatua pua jaꞌa sèna ka sarani dhèu pake èi. Na peka dènge jaꞌa kahèi, na, ‘Èèna na Dhèu èci mai asa èu. Èle èèna, Roh Jaꞌa puru mai asa Nèngu. Dhèu èèna ka dhu bèli-camèdꞌa nèti Roh Jaꞌa dhu Mola-Mèci, sèna ka pangèdꞌu koasa mi dhèu Jaꞌa.’ Lodꞌo Dhèu ne mai, jaꞌa tadhe mèka Ne. Te ngaa ropa ladhe kèdhi Roh Lamatua puru mai nèti sorga nuka sèmi koro jꞌaha, hèia pea ètu Nèngu, ka jaꞌa heka tadhe Nèngu, na, ‘Nèngu èèna, kèna!’  
\v 34 Jaꞌa kèdhi jꞌara se dènge musi madha jaꞌa unu ku. Ka jaꞌa lole dènge miu, na, ‘Dhèu dhu mai èèna, Ana Ama Lamatua!’ ”   
\s1 Lamatua Yesus pili nare ana madhutu dhu partama  
\p
\v 35 Asa bèli èèna, Yohanis dhu titu dènge ana madhutu na, dhèu dua.  
\v 36 Ropa Yohanis ladhe nèdhi Yesus kako re era èèna, ka na peka, “Ladhe ku laa! Te Nèngu ne ka Ana Kahibꞌi-Kalèbho Ama Lamatua dhu bèli-camèdꞌa jꞌajꞌi korban!”   
\p
\v 37 Hèia ana madhutu Yohanis dhèu dua dhu tadèngi lii padhai na, tèke eele ne, ho lasi madhutu Yesus.  
\v 38 Ka Yesus kabibꞌa asa kabodho, hèia ladhe nèdhi si, na, rèngu madhutu Ne. Hèia Na karèi si, aku Nèngu na, “Tasamia? Parluu, do?”  
\p Te ngaa dua ra karèi ne, \it “Rabi\it* pea ètu mia?” (Ètu dꞌara lii Aram rèngu, \it ‘Rabi’\it* sasoa na, ‘Ama Mese’.)   
\p
\v 39 Ka Yesus dhaa, na, “Mai sèna ka mèdhi unu mi.” Hèia lasi madhutu Ne, ka rèdhi era pea Na. Rèngu dꞌai nèi, pe dꞌara hake èpa nihia sa. Ka ra pea dènge Ne toke dꞌai lodꞌo cèna.   
\p
\v 40 Nèti rèngu dua ra dhu tadèngi lii padhai Yohanis, ka lasi dènge madhutu Yesus, èci ngara na Anderias. Nèngu ne, ari Simon Petrus.  
\v 41 Ropa dꞌai èmu, ka Anderias laꞌe dènge tenge aꞌa na Simon, ka na peka, aku nèngu na, “Aꞌa, ee! Jiꞌi paraga le dènge \it Mesias!”\it* (Madhutu lii rèngu, \it ‘Mesias’\it* sasoa na, ‘Kristus, nuka Dhèu dhu Lamatua padhadha tèke karèi nèti uru ka, ho neo hia mai.’)  
\v 42 Ka Anderias lere nèti aꞌa na asa Yesus.  
\p Hèia Yesus ladhe nèdhi ne, ka Na lii, aku Nèngu na, “Èu ne, Simon. Ama mu, ka Yohanis. Mulai nèti doe neꞌe dhèu paroa èu, \it ‘Kefas’\it*” (‘Kefas’, èci èèna ka dènge ‘Petrus’, sasoa na ‘hadhu’.)\f + \fr 1:42 \ft Ngara \ft \+it Kefas\+it* ne, nèti lii Aram \+it kefa\+it*. Sasoa na ‘hadhu’. Ngara \+it Petrus\+it*, nèti lii Yunani \+it petra\+it*. Sasoa na ‘hadhu’ kahèi.\f*   
\s1 Lamatua Yesus paroa nare Pelipus dènge Natanel  
\p
\v 43-44 Ètu era èèna, abhu dhèu leo èci, ngara na Pelipus. Rae èta-èsu na Betsaida. Petrus dènge Anderias nèti rae èèna kahèi.  
\p Asa bèli èèna, Yesus neo laꞌe asa propensi Galilea. Hèia Na laꞌe paraga dènge Pelipus, ka Na gale ne, aku Nèngu na, “Mai madhutu Jaꞌa sèna ka jꞌajꞌi dhèu Jaꞌa!”   
\p
\v 45 Ka Pelipus laꞌe tenge Natanel, hèia na peka, aku nèngu na, “Angalai, ee! Jiꞌi paraga le dènge Dhèu dhu Musa suri tèke ètu dꞌara Atora Lamatua. Dhèu rèti lii padhai Lamatua uru-uru sèra suri kahèi lula-nèti Dhèu neꞌe ne. Dhèu ne, ngara na Yesus, nèti rae Nasaret. Ama Na, ngara na Yusuf.”   
\p
\v 46 Te ngaa Natanel dhaa, na, “Dhèu Nasaret!? Abhu boe jꞌara hua iia èci sa dhu cèu nèti nèi, nga!”  
\p Ka Pelipus lii, peka na, “Wee! Baku sèmi èèna. Lati ho mèdhi unu mu!”   
\p
\v 47 Ropa Natanel kako mai, Yesus ladhe nèdhi le, ka Na peka, “Nèngu ne dhèu dꞌara mola! Te dꞌara na dhu neꞌa boe pakapodꞌe. Nèngu ne, dhèu Israꞌel tareꞌa-reꞌa!”\f + \fr 1:47 \ft Ètu neꞌe Yesus karihu lii. Te lodꞌo Ama Lamatua hia mèka ngara ‘Israꞌel’ mi Yakob, sasoa ngara Yakob èèna, ‘dhèu monya’. (Ladhe ètu \ft \+it Lii Lolo dhu Uru Tèka\+it* 27:1-40, 32:22-32.) Madhutu aꞌabhu Yesus ètu neꞌe, na, Natanel ne dhèu Israꞌel leko-leo nèti Yakob. Te Natanel ne, dhèu dꞌara mola.\f*   
\p
\v 48 Ka Natanel karèi, “Tasamia ka Ama tadhe jaꞌa?”  
\p Hèia Yesus bꞌala, aku Nèngu na, “Sèmi neꞌe. Jaꞌa kèdhi le èu, ropa èu dhu ae ètu mamaho ajꞌu èèna.\f + \fr 1:48 \ft Lii Idhonesia peka na, ‘ajꞌu ara’, madhutu lii Yunani \ft \+it sukei\+it*. Te ngaa Alkitab peka mi ajꞌu èci ètu nèi dhu dhèu raꞌa hua na. Ètu Idhonesia cabèka dhimu dhèu raꞌa boe hua ‘ara’. De ajꞌu ara ètu dꞌara Alkitab lii Idhonesia sama boe dènge ajꞌu ara ètu neꞌe.\f* Lodꞌo èèna, Pelipus dhae dhiu mèka paroa èu.”   
\p
\v 49 Hèia Natanel dhaa, peka na, “Ama Mese ne, tatu Ana Ama Lamatua! Aa tatu Ama Dhèu Aae jiꞌi dhèu Israꞌel kahèi!”   
\p
\v 50 Yesus karèi ne, peka na, “Tao-tao èu ne lèka Jaꞌa, lula deo na Jaꞌa peka na, ‘Jaꞌa ladhe kèdhi èu, ropa èu dhu ae ètu mamaho ajꞌu èèna,’ si? Sanèdꞌe, te bèli-camèdꞌa pe èu mèdhi jꞌara-jꞌara dhu kapai risi eele hari!   
\p
\v 51 Tareꞌa! Jaꞌa peka mema. Bèli-camèdꞌa miu ladhe mèdhi liru bhoke tèke. Hèia ana-ana pajuu Lamatua ètu sorga caꞌe-puru re baboa Jaꞌa. Te Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa.”\f + \fr 1:51 \ft Ètu \ft \+it Lii Lolo dhu Uru Tèka\+it* 28:10-17, Yakob dhu nii ètu Betel. Ètu dꞌara nii neꞌe ladhe nèdhi ana-ana pajuu Ama Lamatua caꞌe-puru langa èci dhu Yakob pangare na, “hèbꞌa èmu asa sorga”.\f*   
\c 2  
\s1 Pesta kabꞌi ètu rae Kana  
\p
\v 1 Asa camèdꞌa èèna, dhèu tao pesta kabꞌi ètu rae Kana, propensi Galilea. Aa ina Yesus ètu èèna kahèi.  
\v 2 Ra nèru Yesus dènge ana madhutu Na kahèi, ka rèngu lasi.   
\p
\v 3 Ètu dꞌara pesta kabꞌi ne, nèbhu boe ka èi anggor èle. Hèia ina Yesus laꞌe peka dènge Ne, aku nèngu na, “Soru-bara si ku laa! Te èi anggor rèngu èle le.”   
\p
\v 4 Te ngaa Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Ina. Nga tao ka ina Ku neo sèna ka Jaꞌa ka ator? Te lodꞌo Jaꞌa dhae dꞌai mèka.”   
\p
\v 5 Te ngaa ina Na peka dènge dhèu sabꞌa ètu sèra, na, “Nanene! Ladhe Na pua miu tao ngaa, na, mi tao madhutu laa.”   
\p
\v 6 Ètu era èèna, abhu gꞌala èna bua dhu dhèu tao nèti hadhu. Gꞌala cue, isi na pe dꞌai pidhu nguru lèmi toke cangasu canguru lèmi liter èi. Dhèu Yahudi tema dhui èi nèti gꞌala se ho pamèu ngiꞌu ra madhutu atora agama ra.  
\v 7 Hèia Yesus lii dènge dhèu sabꞌa se, peka na, “Lami mere èi, ho isi papènu gꞌala se.” Ka ra isi toke pènu oe bua eele.  
\v 8 Ka Na peka dènge ra, “Dhui mere ciki, ho mèti asa lamatua tatao.” Hèia dhèu sabꞌa se madhutu kahèi.  
\v 9 Ropa lamatua pesta sèmi nare, ka na ngao. Te ngaa reꞌa rare boe, èi ne dhu jꞌajꞌi le anggor! Dhèu ne malaa, te neꞌa boe, na, dhèu se abhu anggor ne nèti mia. (Te ngaa dhèu sabꞌa se reꞌa.)  
\p Ka na paroa nare pengantin dhèu mone.  
\v 10 Hèia na peka, aku nèngu na, “Sèmi neꞌe. Dhu tema le, lamatua èmu hia uuru ku anggor dhu beꞌa risi. Ladhe dhèu rinu ae ku, heka hia anggor dhu ako karehe kèna. Te ngaa èu tao leo. Èu hia uuru anggor dhu ako karehe, heka limuri dhu beꞌa risi!”   
\p
\v 11 Jꞌara ne jꞌajꞌi ètu rae Kana, propensi Galilea. Neꞌe ne heka hiu-hiu kèna Yesus tao tadha malaa dhu dhèu bisa rèdhi dènge musi madha ra. Na padꞌelo dadedha Na sèmi èèna, ka ana madhutu Na parcaya Ne.   
\p
\v 12 Èle èèna ka, Yesus, ina Na, ari dènge ana madhutu Na sèra, puru lasi asa kota Kapernaum. Te ngaa rèngu pea dhoka pèri lodꞌo di ètu èèna.\x + \xo 2:12 \xt Mateos 4:13\x*   
\s1 Lamatua Yesus babège eele dhèu nèti Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi Ama Lamatua  
\r (Mateos 21:12-13, Markus 11:15-17, Lukas 19:45-46)  
\p
\v 13 Ropa oe dètu dènge lodꞌo kalela Paska dhèu Yahudi, Yesus caꞌe laꞌe asa kota Yerusalem.\x + \xo 2:13 \xt Kalua nèti Masir 12:1-27\x*  
\v 14 Ètu madha Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, Yesus ladhe nèdhi dhèu pahia sapi, kahibꞌi-kalèbho, dènge koro jꞌaha dhu dhèu hèli ho jꞌajꞌi korban. Ètu era neꞌe, abhu kahèi dhèu dhu madhèdi ètu mei ho pasilu doi dhu ra pake hia mi Ama Lamatua ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi èèna.  
\v 15 Hèia Yesus nare dhari pèri-pèri loa ho Na èpi jꞌajꞌi sèmi gui sa. Ka Na babège-lalèta dhèu seꞌe aaꞌi-aaꞌi ra nèti madha Èmu èèna. Nèngu bhabhoo eele sapi, dènge kahibꞌi-kalèbho sèra kahèi. Na lege eele mei, aa Na cebꞌe eele doi sèra kahèi.  
\v 16 Hèia Na pua dhèu pahia koro jꞌaha sèra, aku Nèngu na, “Mèti sa liꞌu manu-bhui dènge karogo ra sèra nèti neꞌe! Neꞌe, era pahia-pahèli boe! Baku tao Èmu Ama Ku, jꞌajꞌi mi era dꞌaga!”   
\p
\v 17 Ka ana madhutu Na ngee rèdhi Sasuri Mola-Mèci Lamatua dhu suri, peka na,  
\q1 “Jaꞌa sue Èmu Ama Ku titu kèna.  
\q2 Nèti èèna ka, dꞌara Jaꞌa èra ho jꞌaga ngara beꞌa Èmu èèna.”\x + \xo 2:17 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 69:9\x*   
\p
\v 18 Hèia ama-ama dhèu Yahudi peka dènge Yesus, aku rèngu na, “Ladhe Èu dènge hak ho babège-lalèta dhèu sèmi neꞌe, na, Mu padꞌelo tadha malaa èci hia jiꞌi, sèna ka jꞌajꞌi mi bukti!”   
\p
\v 19 Ka Yesus bꞌala si, peka na, “Ladhe miu paguri era mola-mèci ne, pe camèdꞌa èèna, Jaꞌa patitu kore hari le èèna.”\x + \xo 2:19 \xt Mateos 26:61, 27:40, Markus 14:58, 15:29\x*   
\p
\v 20 Te ngaa ra pabꞌala, peka na, “Abhu ètu mia? Te dhèu patitu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi ne èpa nguru èna tèu. Tasamia ka, Èu peka na, Èu parluu dhoka tèlu lodꞌo di, sèna ka patitu more hari?!”   
\p
\v 21 Te ngaa dhèu seꞌe reꞌa rare boe, Yesus peka lula-nèti ngiꞌu Nèngu unu Na, dhu nuka sèmi era mola-mèci.  
\v 22 De dꞌai lèpa lodꞌo limuri, ropa Yesus madhe, hèia mamuri hari, heka ana-ana madhutu Na sanèdꞌe kèna, ngaa dhu Na peka tèke dènge rèngu. Ka ra parcaya ngaa dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Lamatua karèi nèti uru-uru ka, dènge ngaa dhu Yesus peka mema dènge rèngu.   
\s1 Lamatua Yesus neꞌa mèu dꞌara dhèu aaꞌi-aaꞌi  
\p
\v 23 Ka Yesus pea taha ètu kota Yerusalem, ho madhutu kalela Paska ètu èèna. Hèia dhèu ae rèdhi tadha-tadha malaa dhu Na tao, ka ra parcaya Ne.  
\v 24-25 Te ngaa Yesus lèka boe rèngu, lula neꞌa mèu dꞌara dhèu aaꞌi-aaꞌi. Nèngu parluu boe dhèu ho peka dènge Ne, lula Na neꞌa mema le mamuri dènge tatao dhèu rai-haha.   
\c 3  
\s1 Lamatua Yesus padhai lii dènge Nikodemus  
\p
\v 1 Abhu ca dhèu nèti partei agama Parisi, ngara na Nikodemus. Nèngu ne, mese aae nèti dhèu Yahudi.  
\v 2 Ca tèka, na mai paraga dènge Yesus re mèda. Hèia na padhai lii dènge Yesus, aku nèngu na, “Ama Mese! Jiꞌi ngeꞌa, na, Lamatua ka dhu pua Ama ho ajꞌa-nori jiꞌi. Te tadha-tadha malaa dhu Ama tao sèra, padꞌelo, na, Lamatua ka dhu pangèdꞌu koasa mi Ama. Ladhe sèmi boe èèna, tatu tadha malaa seꞌe bisa boe jꞌajꞌi.”   
\p
\v 3 Ka Yesus dhaa, peka na, “Tareꞌa! Aa Jaꞌa neo peka sèmi neꞌe ku: ladhe dhèu rara iisi hari boe ne, nèngu bisa boe jꞌajꞌi dhèu unu Lamatua.”   
\p
\v 4 Hèia Nikodemus karèi, aku nèngu na, “Tasamia dhèu dhu kapai le bisa rara iisi hari ne!? Nèngu tatu bisa boe maso hari asa dꞌara kabake ina na, sèna ka ina na nara iisi hari ne. Bisa boe, sina ma!?”   
\p
\v 5 Ka Yesus dhaa, peka na, “Tareꞌa! Te ngaa Jaꞌa peka dènge èu sèmi neꞌe: dhèu hudꞌi rara iisi ku re èi sèna ka jꞌajꞌi mèu, aa re roh ho jꞌajꞌi dhèu hiu. Dènge jꞌara neꞌe, nèngu heka bisa jꞌajꞌi dhèu unu Lamatua kèna.  
\v 6 Te dhèu rai-haha ne rara iisi nèti dhèu rai-haha, te ngaa roh dhèu rara iisi hiu nèti Roh Ama Lamatua.  
\v 7 Baku malaa ladhe Jaꞌa peka, na, ‘Miu hudꞌi rara iisi hiu ku, ho abhu mamuri hiu.’  
\v 8 Èdhi pasoro ku dènge lai ngèlu. Te lai ngèlu gꞌoro madhutu dadꞌèi na. Èdhi bisa tadèngi lii na, te ngaa teꞌa boe mai nèti mia, aa laꞌe asa mia. Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu rara iisi hiu nèti Roh Lamatua sama sèmi èèna kahèi. Te èdhi bisa ladhe tèdhi Roh Lamatua tao dhèu jꞌajꞌi hiu, masi ka teꞌa boe tasa mera mia jꞌara èèna bisa jꞌajꞌi.”   
\p
\v 9 Ka Nikodemus karèi, na, “Tasamia ka jꞌajꞌi sèmi èèna?”   
\p
\v 10 Yesus bꞌala, aku nèngu na, “Èu ne mese aae dhèu Israꞌel. Tasamia ka èu meꞌa boe jꞌara seꞌe?  
\v 11 Jaꞌa peka jꞌara dhu lèke mola-mola. Jaꞌa dènge dhèu-dhèu Jaꞌa, ngeꞌa jꞌara seꞌe. Te jiꞌi jꞌajꞌi sakasii lula-nèti jꞌara-jꞌara dhu ngèdhi unu mi. Te ngaa miu sèmi boe lii padhai jiꞌi.  
\v 12 Miu moꞌo boe lèka, ropa Jaꞌa lole lula-nèti jꞌara-jꞌara dhu jꞌajꞌi ètu rai-haha ne. Ngaa hari ladhe Jaꞌa lole jꞌara-jꞌara dhu jꞌajꞌi ètu dedha-liru nèi. Tatu miu asa lèka boe!  
\v 13 Abhu boe dhèu èci sa dhu caꞌe laꞌe paraga dènge Ama Lamatua ètu dedha-liru nèi. Dhodhoka Jaꞌa di, nuka Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, dhu puru mai nèti Nèngu.   
\p
\v 14 Uru-uru sèra ètu dꞌara mamoo, Musa kadhoe mege tabaga ciꞌu ètu kolo ajꞌu, sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu laladhe ne, rèngu abhu mamuri. Jꞌara sèmi èèna hudꞌi jꞌajꞌi ku mi dedha Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne. Bèli-camèdꞌa ra kadhoe Jaꞌa ètu ajꞌu,\x + \xo 3:14 \xt Sensus 21:4-9\x*  
\v 15 sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Jaꞌa abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe.   
\p
\v 16 Te Ama Lamatua sue seli dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne. Nèti èèna ka, Na pua Jaꞌa, Ana mesa Na mai, sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Jaꞌa, cèri eele boe nèti Lamatua. Dènge jꞌara ne, rèngu abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe.  
\v 17 Lamatua pua boe Jaꞌa, Ana Na, mai asa rai-haha ne ho pamaꞌète hahuku dhèu. Te ngaa Na hia Jaꞌa mai, sèna ka patabuli dhèu nèti koasa sasala-sasigo ra.  
\v 18 Ama Lamatua huku boe dhèu dhu parcaya Jaꞌa. Te ngaa Nèngu dhu pamaꞌète nare le hahuku mi dedha dhèu dhu parcaya boe, \it lula\it* rèngu parcaya boe Jaꞌa, nuka Ana mesa nèti Ama Lamatua.   
\p
\v 19 Nuka sèmi neꞌe: Lamatua hia le saraa ho pasaraa rai-haha ne. Te ngaa dhèu dꞌèi risi mamuri ètu dꞌara maroga. Rèngu roꞌo boe mamuri ètu dꞌara saraa lula tatao rèngu dhu lèke boe. Nèti èèna ka, Ama Lamatua neo huku si.  
\v 20 Te dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu tatao ra lèke boe, dꞌèi boe saraa èèna. Rèngu dꞌèi boe saraa ne dꞌelo rèngu, sèna ka saraa ne baku pasabhoka bhabhelu-katubꞌa ra.  
\v 21 Te ngaa dhu tao lèke, rèngu ara mai sèna ka saraa ne dꞌelo si. Te saraa neꞌe ka dhu padꞌelo, na, rèngu dhu tao madhutu dadꞌèi Lamatua.”   
\s1 Lamatua Yesus dènge Yohanis tuka sarani  
\p
\v 22 Ka Yesus dènge ana madhutu Na sèra kalua nèti kota Yerusalem, te ngaa rèngu pea taha ètu rai Yudea. Ètu era neꞌe rèngu sarani dhèu.  
\v 23-24 Lodꞌo èèna, Herodes si dhae pamaso mèka Yohanis tuka sarani asa dꞌara bèdho. Aa Yohanis sarani dhèu ètu rae Ainon, padètu dènge rae Salim, lula abhu èi ae ètu era èèna. Nèti èèna ka, dhèu ae mai asa Yohanis ho na sarani si.\x + \xo 3:23-24 \xt Mateos 14:3, Markus 6:17, Lukas 3:19-20\x*   
\p
\v 25 Madhutu adꞌa agama Yahudi, ladhe neo sabajꞌa, hudꞌi pamèu uuru ku iisi. Ètu era neꞌe abhu dhèu Yahudi ca dhèu dhu patao-palaha dènge ana-ana madhutu Yohanis, lula jꞌara èèna.  
\v 26 Ka dhèu se mai asa Yohanis, hèia ra peka na, “Ama Mese! Sanèdꞌe era, do aadꞌo? Dhèu dhu uru èèna tenge ama ètu sebhe loko Yarden, dhu ama peka na, Nèngu èèna, Kristus. Nèngu sarani dhèu kahèi! Nèti èèna ka, abhu heka dhèu dhu mai asa jiꞌi! Te lasi aaꞌi asa Nèngu!”   
\p
\v 27 Hèia Yohanis dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe! Dhèu bisa boe tao ngaa èci sa, ladhe Ama Lamatua bhoke boe jꞌara hia ne.  
\v 28 Miu tadèngi dhu jaꞌa peka le mola-mola dènge miu, na, ‘Jaꞌa ne, Kristus boe, dhu èdhi tatae. Te ngaa Lamatua pua uuru jaꞌa mai, ho oti jꞌara hia Kristus. Jꞌara na sèmi èèna ka!’\x + \xo 3:28 \xt Yohanis 1:20\x*   
\p
\v 29 Ladhe abhu pengantin dhèu mone, tatu abhu pengantin dhèu bhèni kahèi. Te ngaa sakasii na, dhu titu dènge ne, dꞌara na karejꞌe, ladhe tadèngi lii padhai lii pengantin dhèu mone. Yesus ne, sama sèmi pengantin dhèu mone. Aa jaꞌa ne, sama sèmi sakasii Na. Nèti èèna ka, limuri ne dꞌara jaꞌa karejꞌe-karae.  
\v 30 Dhu lèke ka, Nèngu hudꞌi asa tabha kapai, aa hudꞌi laa jaꞌa asa kura jꞌajꞌi dhèu haha.”   
\s1 Dhèu dhu puru mai nèti sorga  
\p
\v 31 Yohanis tuhu hari lii padhai na, aku nèngu na, “Nèngu ne mai nèti Ama Lamatua ètu sorga, nèti èèna ka Nèngu kapai risi aaꞌi. Te ngaa jaꞌa ne dhoka mai nèti rai-haha, nèti èèna ka jaꞌa èci èèna ka dènge dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne. Jaꞌa padhai lii lula-nèti jꞌara dhu biasa jꞌajꞌi ètu rai-haha ne. Te ngaa dhu mai nèti Ama Lamatua ètu sorga, tatu Nèngu kapai risi nèti ngaa aaꞌi-aaꞌi.  
\v 32 Nèngu peka lula-nèti ngaa dhu nèdhi, dènge ngaa dhu Na tadèngi le. Te ngaa dhèu sèmi boe lii padhai Na.  
\v 33 Ladhe dhèu sèmi rare ngaa dhu Dhèu nèti dedha-liru ne peka, èèna padꞌelo bukti kahèi, na, nèngu parcaya lii padhai Ama Lamatua èèna, lèke tareꞌa.  
\v 34 Dhèu dhu Lamatua pua mai èèna, lole lii moa Ama Lamatua. Te Ama Lamatua hia le Nèngu Roh Na dhu dènge boe too-lane.  
\v 35 Te Ama ètu sorga sue Ana Na titu kèna. Aa Na pangèdꞌu aaꞌi mèu-mèu mi dꞌara adhe-aai Ana Na.\x + \xo 3:35 \xt Mateos 11:27, Lukas 10:22\x*  
\v 36 Ka dhèu dhu parcaya Ana ne, rèngu abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe. Te ngaa dhèu dhu parcaya boe Ne, aa tao boe madhutu lii moa Na, rèngu abhu boe mamuri èèna. Tatu Ama Lamatua nasa ka huku si.”   
\c 4  
\s1 Lamatua Yesus padhai lii dènge bhèni ca dhèu ètu Samaria  
\p
\v 1-2 Ladhe pasoro Yohanis dènge Yesus, ana-ana madhutu Yesus mulai sarani dhèu dhu madhutu Ne ae risi nèti Yohanis. Yesus sarani boe dhèu, dhodhoka ana madhutu Na ka dhu sarani si. Ka ropa Yesus neꞌa, na, dhèu nèti partei agama Parisi reꞌa, na, Yesus si sarani dhèu ae risi,  
\v 3 hèia Nèngu dènge ana madhutu Na tèke eele rai Yudea, lèpa hari asa propensi Galilea.  
\v 4 Te ngaa kakako rèngu èèna re propensi Samaria asa propensi Galilea.  
\v 5 Ètu dꞌara kakako ra, rèngu dꞌai kota èci ètu Samaria, ngara na Sikar, padètu dènge rai dhu Yakob hia ana na Yusuf.\x + \xo 4:5 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 33:19, Yosua 24:32\x*  
\v 6-8 Ètu era neꞌe, abhu madha èi èci, ngara na ‘madha èi Yakob’. Dꞌai loo nètu ku, Yesus si dꞌai era neꞌe. Lula jꞌèra nèti kakako deo na, ka Yesus madhèdi taha ètu madha èi neꞌe. Ka ana madhutu Na sèra tèke eele mesa Na, lasi hèli ngangaꞌa ètu dꞌara kota.  
\p Hèia bhèni ca dhèu nèti kota èèna, mai usu èi. Ka Yesus manèngi ne èi, aku Nèngu na, “Jaꞌa bisa kinu èi ciki, do?”   
\p
\v 9 Te ngaa bhèni ne cagꞌagꞌa, lula dhèu Yahudi tema boe padhai lii dènge dhèu Samaria. Ka bhèni ne karèi Yesus, aku nèngu na, “Èu dhèu Yahudi. Jaꞌa ne dhèu Samaria. Sala boe ne, ladhe Èu manèngi jaꞌa èi ho minu?”\x + \xo 4:9 \xt Esra 4:1-5, Nehemia 4:1-2\x*   
\p
\v 10 Hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Sèmi neꞌe. Ladhe èu meꞌa ngaa dhu Ama Lamatua neo hia dhèu aaꞌi-aaꞌi, aa ladhe èu tadhe Jaꞌa ne cee, dhu manèngi èu èi ne, na, tatu èu manèngi hari èi nèti Jaꞌa. Pe Jaꞌa hia èu èi dhu nèti mamuri.”\x + \xo 4:10 \xt Yermia 2:13, Sakaria 14:8, Yeskial 47:9\x*   
\p
\v 11 Ka bhèni ne bꞌala, peka na, “Èu dènge boe sabha uusu. Aa madha èi ne marèma. Nèti mia Èu abhu èi dhu nèti mamuri èèna? Èi èèna abhu ètu mia hari?  
\v 12 Abhu ètu mia Èu kapai risi nèti baki èdhi Yakob! Nèngu ka dhu tèke eele madha èi ne hia jiꞌi. Aa nèngu, ana-ana na, dènge badha-manu na rinu nèti èi neꞌe kahèi.”   
\p
\v 13 Hèia Yesus peka na, “Sanèdꞌe, ee! Dhèu dhu tema rinu nèti madha èi ne, èèna na koko-kamango hari.  
\v 14 Te ngaa dhèu dhu rinu èi dhu Jaꞌa hia, èèna na koko-kamango heka. Te èi dhu Jaꞌa hia èèna, nuka sèmi èi madha dhu sabhoka asa liꞌu. Èi ne, nèti mamuri dhu lèke, dhu maꞌète boe.”   
\p
\v 15 Ka aku dhèu bhèni ne, na, “Ladhe sèmi èèna, na, Èu hia ku jaꞌa èi èèna, sèna ka jaꞌa koko-kamango ia ka! Dènge sèmi èèna, jaꞌa mai heka pahari-pahari asa neꞌe ho usu èi.”   
\p
\v 16 Hèia Yesus peka dènge ne, “Sèmi neꞌe. Èu lèpa, lamu paroa ku dhèu èmu mu, mai asa neꞌe.”   
\p
\v 17-18 Ka bhèni ne dhaa, peka na, “Te ngaa jaꞌa dènge boe dhèu èmu.”  
\p Hèia Yesus peka na, “Tareꞌa. Èu peka mola-mola èèna. Te èu leo mèdhi le èmu lèmi hari. Aa mone dhu limuri ne, dhèu èmu èu boe.”   
\p
\v 19 Ka bhèni ne lii, peka na, “Ira ii! Jaꞌa heka keꞌa kèna, Ama ne ca dhèu nèti dhèu rèti lii padhai Lamatua.  
\v 20 De jaꞌa neo karèi. Bèi-baki jiꞌi dhèu Samaria pahaha iisi mi Ama Lamatua ètu ledhe Gerisim.\f + \fr 4:20 \ft Ledhe Gerisim èèna, padètu dènge rae Sikem ètu propensi Samaria. Ètu sasuri lii Yunani, dhoka suri, na, “ètu ledhe neꞌe”. Te ngaa dhèu dꞌèlu-mèu se peka, ngara ledhe ne, nuka “Gerisim”.\f* Te ngaa miu dhèu Yahudi peka na, ladhe neo sabajꞌa mi Ama Lamatua, dhèu aaꞌi-aaꞌi hudꞌi lasi ku asa kota Yerusalem. Madhutu Ama, mia ka dhu lèke?”   
\p
\v 21 Yesus dhaa, na, “Èu parcaya ku lii Jaꞌa ne, te dhu lèke sèmi neꞌe ku. Dhèu neo pahaha iisi mi Ama Lamatua ètu ledhe neꞌe, do, ètu Yerusalem, pe dꞌai lodꞌo na, dua era se guna heka.  
\v 22 Miu dhèu Samaria meꞌa mèu boe, mi cee ka miu pahaha iisi. Te ngaa jiꞌi dhèu Yahudi ngeꞌa mèu, lula-nèti Ama Lamatua dhu jiꞌi pahaha iisi mi Nèngu. Te Nèngu neo pake jiꞌi ho bhoke jꞌara, sèna ka dhèu bisa abhu mamuri nèti koasa sasala-sasigo rèngu.  
\v 23 Pe dꞌai lodꞌo na, nuka mulai neꞌe ne, dhèu dhu tareꞌa-reꞌa pahaha iisi mi Ama èdhi ètu sorga, na, rèngu pahaha iisi mi Nèngu madhutu Roh Na, aa madhutu ngaa dhu lèke. Te Ama ètu sorga dꞌèi dhèu sèmi sèra dhu pahaha iisi mi Nèngu.  
\v 24 Te Lamatua èèna, roh. De dhèu dhu pahaha iisi mi Nèngu hudꞌi pahaha iisi madhutu ku Roh Na, aa madhutu ngaa dhu lèke.”   
\p
\v 25 Ka dhèu bhèni ne lii, peka na, “Jaꞌa keꞌa le Mesias neo mai èèna, dhu dhèu peka na, ‘Kristus’. Ama Lamatua padhadha tèke neo hia mai. Ladhe Na mai ka, tatu Nèngu bhoke paledꞌa aaꞌi-aaꞌi mi jiꞌi.”   
\p
\v 26 Hèia Yesus bꞌala, na, “Nèngu èèna, nuka Jaꞌa dhu padhai lii dènge èu ne.”   
\p
\v 27 Ropa Nèngu padhai lii era, ana madhutu Na sèra lèpa nèti dꞌara kota. Rèngu malaa, lula rèngu rèdhi Yesus dhu padhai lii dènge bhèni Samaria ca dhèu. Te ngaa ca dhèu sa bani boe karèi dhèu bhèni, na, “Èu parluu ngaa?” Aa èci sa bani boe karèi Yesus kahèi, peka na, “Nga tao ka Ama padhai lii dènge dhèu bhèni ne?”   
\p
\v 28 Ka bhèni ne tèke eele gꞌala na ètu era èèna, laꞌe asa dꞌara kota. Hèia na lolo dènge dhèu ètu sèra, peka na,  
\v 29 “Mai lati ladhe ku Dhèu nèi laa! Te Na bhoke patalele aaꞌi le ngaa-ngaa dhu jaꞌa adꞌu-ue kèdhi. Tao-tao Nèngu neꞌe ka, Kristus, dhu Ama Lamatua pamoa hia mai!”  
\v 30 Hèia dhèu ae kalua nèti dꞌara kota, lasi laladhe Ne.   
\p
\v 31 Lodꞌo bhèni ne laꞌe asa kota, hèia ana madhutu Na peka dènge Ne, “Ama Mese! Mai ka taꞌa!”   
\p
\v 32 Te ngaa Na dhaa, peka na, “Jaꞌa abhu le ngangaꞌa dhu miu meꞌa boe.”   
\p
\v 33 Ka ana madhutu Na pakarèi èci dènge èci, aku rèngu na, “Tasamia, ne? Cee ka dhu rèti ngangaꞌa hia Ne?”   
\p
\v 34 Te ngaa Yesus peka dènge rèngu, na, “Sèmi neꞌe. Ama Lamatua pua Jaꞌa mai, sèna ka tao madhutu dadꞌèi Na, aa pakako sasabꞌa-laꞌa Na toke dꞌai èle. Neꞌe ne, nuka sèmi ngangaꞌa-nginu dhu Jaꞌa abhu.  
\v 35 Miu ladhe ku asa dꞌara oka-tedhe, aa mi kasere sèku, ele boe miu peka na, ‘Di èpa hèru ka, heka bisa puru are kèna.’ Nanene, ee! Jaꞌa pasanèdꞌe miu. Ladhe miu laladhe paie-iie, are ètu dꞌara oka-tedhe dꞌai le lodꞌo puu-gꞌètu. Oka-tedhe sèra nuka sèmi dhèu-dhèu dhu mai asa èdhi. Te rèngu seꞌe ka dhu sadia le parcaya Jaꞌa.  
\v 36 Mesa boe sèmi seꞌe di, te dhèu dhu puu-gꞌètu sèra pakaboko hua-hela ètu dꞌara gudꞌa, rèngu mulai sèmi rare rui-jꞌajꞌèra ra. Rèngu seꞌe, nuka sèmi dhèu padꞌelo jꞌara sèna ka dhèu parcaya mi Ama Lamatua, ho abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe. Dènge jꞌara sèmi èèna, dhèu sèle hini dènge dhèu puu-gꞌètu, bisa sama-sama karejꞌe-karae.  
\v 37 Dhèu peka na, ‘Dhèu èci sèle hini; dhèu leo ka dhu kaboko isi rai.’ Èèna, lèke kèna.  
\v 38 Jaꞌa pua-paleha miu ho lami kaboko isi rai nèti sasabꞌa dhèu leo. Mema sasabꞌa miu boe, te ngaa miu abhu leto nèti rui-jꞌajꞌèra rèngu.”   
\p
\v 39 Lodꞌo èèna, dhèu ètu dꞌara kota Samaria ae ka dhu parcaya Yesus, lula lii padhai bhèni ne, dhu peka na, “Na bhoke patalele aaꞌi le ngaa-ngaa dhu jaꞌa adꞌu-ue kèdhi.”  
\v 40 Ka ropa dhèu seꞌe mai dꞌai madha Yesus, ra pamako Ne, peka na, “Ama pea ku laa dènge jiꞌi mi neꞌe!” Hèia Yesus pea dènge dhèu se, dua lodꞌo.   
\p
\v 41 Aa dhèu leo ae kahèi dhu parcaya Ne, lula lii padhai Na.  
\v 42 Hèia dhèu se peka dènge dhèu bhèni ne, aku rèngu na, “Medꞌa na, jiꞌi nanene dhoka lii èu di. Te ngaa neꞌe ne jiꞌi parcaya Ne, lula jiꞌi nanene lii padhai Na patoo madha dènge madha. Jiꞌi ngeꞌa tareꞌa, na, Dhèu neꞌe ne ka dhu bisa patalale èdhi aaꞌi-aaꞌi ti, ètu rai-haha ne nèti koasa sasala-sasigo èdhi.”   
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle papèdꞌa nèti ana pegawi ca dhèu  
\p
\v 43 Hèia Yesus si tèke eele era èèna, pakèdꞌi lasi asa propensi Galilea.  
\v 44 (Ca tèka Yesus dhu peka nèdhi, na, “Dhèu dꞌèi boe pakabꞌua dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua nèti rae èta-èsu na.”)\x + \xo 4:44 \xt Mateos 13:57, Markus 6:4, Lukas 4:24\x*  
\v 45 Uru èèna, lodꞌo dhèu dhae tao mèka kalela Paska, dhèu Galilea ae ka dhu lasi asa Yerusalem, sèna ka tao lodꞌo hua iia ètu nèi. Ka rèdhi aaꞌi-aaꞌi kahèi dhu Yesus tao ètu Yerusalem. Nèti èèna ka, lodꞌo Na lèpa asa Galilea, dhèu sèmi Ne dènge beꞌa.\x + \xo 4:45 \xt Yohanis 2:23\x*  
\v 46 Ka Yesus si lasi hari asa rae Kana ètu propensi Galilea. Ètu era neꞌe ka dhu Yesus tao nèdhi èi jꞌajꞌi anggor.  
\p Lodꞌo èèna, abhu pegawi ca dhèu dhu pea ètu kota Kapernaum. Ana mone na dhu pèdꞌa.\x + \xo 4:46 \xt Yohanis 2:1-11\x*  
\v 47 Ropa pegawi ne tadèngi, Yesus lèpa le asa Galilea nèti propensi Yudea, hèia caꞌe laꞌe asa rae Kana ho tenge Yesus. Ropa paraga dènge Ne, ka na pamako, sèna ka Yesus puru laꞌe ho puri-paꞌèle ana na nèti papèdꞌa-tarègu. Te ana ne dhu pèdꞌa oe madhe.   
\p
\v 48 Ka Yesus peka dènge pegawi ne, “Ladhe miu mèdhi boe tadha-tadha malaa dhu Jaꞌa tao, na, miu moꞌo boe lèka Jaꞌa!”   
\p
\v 49 Te ngaa pegawi ne dhaa, aku nèngu na, “Ama, lati ku laa. Te aadꞌo, na, ana jaꞌa madhe.”   
\p
\v 50 Hèia Yesus lii dènge ne, “Lèpa ka. Te ana mu mamuri.”  
\p Ka na lèpa dènge ka, lula nèngu parcaya lii padhai Yesus.  
\v 51 Ropa pegawi ne ètu talora jꞌara era, dhèu-dhèu sabꞌa na mai paraga dènge ne, ka ra peka na, “Ama susa ia ka, te ana ama èle le nèti papèdꞌa.”   
\p
\v 52 Ka na karèi si, “Na èle, dꞌara hake pèri sa?”  
\p Ka dhèu se dhaa, peka na, “Karèi medꞌa, lodꞌo titu mera dꞌara hake èci sa, maringi-sagoro na èle dènge ka.”  
\v 53 Hèia pegawi ne ngee nèdhi dènge, na, ana na beꞌa le, ropa Yesus peka na, “Ana ama èle le nèti papèdꞌa.” Ka pegawi ne, dènge isi èmu na aaꞌi-aaꞌi parcaya Yesus.   
\p
\v 54 De neꞌe ne, tadha malaa ka dua dhu Yesus tao, lodꞌo Na kalua nèti Yudea laꞌe asa Galilea.   
\c 5  
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu karuku èci ètu kolam Batesda  
\p
\v 1 Nèbhu boe nèti èèna, abhu lodꞌo hua iia agama Yahudi. Ka Yesus si lasi asa kota Yerusalem.  
\v 2 Ètu nèi, abhu kolam cue dhu dènge lèmi teras dhu padètu dènge hèbꞌa babèdho èci, dhu dhèu peka na, Babèdho Kahibꞌi-Kalèbho. Dènge lii Aram kolam ne, ngara na \it ‘Batesda’\it*.\f + \fr 5:2 \ft Abhu ètu dꞌara sasuri lii Yunani cahagꞌe, suri na, ‘Betesda’, cahagꞌe hari ‘Betsata’, aa abhu kahèi ‘Betsaida’. Babèdho Kahibꞌi-Kalèbho abhu kahèi ètu sasuri \ft \+it Nehemia\+it* 3:1,32; 12:39. Kota Yerusalem abhu babèdho ae dhu maso asa dꞌara kota. Babèdho dhu leo sèra, gaguna baka-leo. Uru-uru sèra, dhèu pake Babèdho Kahibꞌi-Kalèbho ne, ho eo kahibꞌi-kalèbho maso re era èèna.\f*  
\v 3 Dhèu pèdꞌa ae-ae dhu tema mate ètu teras seꞌe. Dhèu pèdꞌa se nuka sèmi: dhèu bèdhu, dhèu karuku, dènge dhèu bisa boe eso. [Rèngu se mate, ladhe pèri lodꞌo èi ne mulai dènge gagèbꞌo.  
\v 4 Te ca tèka-tèka, ana pajuu Lamatua nèti sorga maso uru asa dꞌara èi ne, ho na gagèbꞌo èi ne. Ho ladhe cee dhu maso uru asa dꞌara èi ne, papèdꞌa nèngu èle dènge.]\f + \fr 5:4 \ft Lii dhu ètu dꞌara kurung, abhu boe ètu dꞌara sasuri Lii Yunani dhu beꞌa risi dènge dhu uru-uru tèka.\f*   
\p
\v 5 Ètu era neꞌe abhu ca dhèu dhu pèdꞌa tèlu nguru aru tèu le.  
\v 6 Hèia Yesus ladhe nèdhi dhèu ne jꞌunu ètu èèna. Nèngu neꞌa dhèu ne dhu pèdꞌa nèbhu le, ka Na karèi ne, aku Nèngu na, “Èu neo èle nèti papèdꞌa, do?”   
\p
\v 7 Hèia dhèu ne dhaa, na, “Koꞌo, Ama. Te ngaa ako carui ka, ladhe èi ne mulai gagèbꞌo, abhu boe ca dhèu sa dhu dedꞌe jaꞌa ho pamaso asa dꞌara èi ne. Ladhe jaꞌa sèku maso, na, abhu le dhèu leo dhu maso uuru nèti jaꞌa.”   
\p
\v 8 Ka Yesus pua ne, aku Nèngu na, “Titu ka! Lulu dhèpi èu, ho lèpa ka.”  
\v 9 Ropa Yesus padhai lii nare, hèia dhèu ne èle dènge ka nèti karuku na. Ka na kèdꞌi, dedꞌe nèti dhèpi na, hèia laꞌe dènge ka.  
\p Jꞌara ne jꞌajꞌi, lèke dènge lodꞌo sabajꞌa dhèu Yahudi.  
\v 10 Ka ama-ama dhèu Yahudi jèke dhèu dhu heka èle nèti papèdꞌa ne, aku rèngu na, “Weh! Èu meꞌa, do aadꞌo? Doe neꞌe ne, lèke dènge lodꞌo ae sasabꞌa. Madhutu atora agama èdhi, dhèu bisa boe nedhe dhèpi na, te èèna ngara na, sasabꞌa!”\x + \xo 5:10 \xt Nehemia 13:19, Yermia 17:21\x*   
\p
\v 11 Ka na dhaa, aku nèngu na, “Ama-ama! Baku nasa dènge jaꞌa. Te Dhèu dhu puri-paꞌèle jaꞌa, dhu paredha jaꞌa peka na, ‘Lulu dhèpi èu, ho lèpa ka.’ ”   
\p
\v 12 Hèia dhèu se karèi ne, “Cee ka dhu pua èu nedhe dhèpi èèna?”   
\p
\v 13 Te ngaa dhèu dhu èle nèti pèdꞌa ne, tadhe boe, na, Yesus ne, cee. Te Yesus dhu kalua le mau-mau, lula dhèu ae ètu èèna.   
\p
\v 14 Nèbhu boe, ka Yesus paraga dènge dhèu ne ètu madha Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ka Yesus peka dènge ne, aku Nèngu na, “Nanene! Èu èle le nèti papèdꞌa èu. Baku adꞌu-ue hari sasala, sèna ka èu baku abhu hari jꞌajꞌèra dhu bia risi.”   
\p
\v 15 Hèia dhèu ne laꞌe asa ama-ama dhèu Yahudi se, ka na lolo, peka na, “Dhu puri-paꞌèle jaꞌa nèti papèdꞌa èèna, ngara na Yesus.”  
\v 16 Nèti èèna ka, ra mulai pajꞌèra Yesus, lula Nèngu paꞌèle dhèu pèdꞌa lèke dènge lodꞌo manèngi-mangajꞌi.   
\p
\v 17 Te ngaa Yesus peka dènge ra, “Sèmi neꞌe. Ama Ku ae boe nèti sasabꞌa-laꞌa Na. De Jaꞌa sabꞌa taruu kahèi.”   
\s1 Lamatua Yesus mangaku, na, Nèngu ne, Ana Ama Lamatua  
\p
\v 18 Lula ama-ama dhèu Yahudi se cap le, peka na, Yesus sisu atora lodꞌo ae sasabꞌa rèngu, nèti èèna ka ra tenge-tenge jꞌara tasamia, ho pamadhe Ne. Risi-risi hari, Na peka na, Ama Lamatua èèna, Ama Nèngu. Dènge lii padhai sèmi neꞌe, Nèngu tao iisi Na sama sèmi Ama Lamatua.   
\p
\v 19 Ka Yesus peka dènge ra, aku Nèngu na, “Tareꞌa! Jaꞌa peka mema, na, Jaꞌa bisa boe tao ngaa-ngaa madhutu dꞌara Jaꞌa unu Ku. Te Jaꞌa ne, Ana Ama Lamatua. Nèti èèna ka Jaꞌa bisa sabꞌa dhodhoka madhutu ngaa dhu Jaꞌa kèdhi Ama Ku sabꞌa. Jaꞌa kèdhi Ama Ku tao ngaa, na, Jaꞌa tao madhutu sèmi èèna kahèi.  
\v 20 Ama Ku ètu sorga sue Jaꞌa, nuka Ana Na. Na padꞌelo dènge Jaꞌa kahèi aaꞌi-aaꞌi dhu Nèngu tao. Na neo padꞌelo dènge Jaꞌa jꞌara-jꞌara dhu kapai risi hari, sèna ka miu mèdhi aa asa tabha malaa!  
\v 21 Ama Ku pamamuri hari dhèu madhe. Sèmi èèna kahèi, bèli-camèdꞌa Jaꞌa hia mamuri dhu lèke mi cee èèna ka dhu madhutu dadꞌèi Jaꞌa.  
\v 22 Dhu mola-mola, sèmi neꞌe ka: Ama Ku mesa Na pamaꞌète boe hahuku mi dhèu. Te ngaa Na pangèdꞌu aaꞌi hak èèna mi Jaꞌa, te Jaꞌa ne, Ana Na. Hèia Jaꞌa ka dhu pamaꞌète, na, tatao dhèu lèke, do aadꞌo.  
\v 23 Ama Ku dꞌèi sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi pakabꞌua Jaꞌa, sama sèmi rèngu pakabꞌua Nèngu kahèi. Te dhèu dhu pakabꞌua boe Jaꞌa, Ana Nèngu ne, èci èèna ka rèngu pakabꞌua boe Ama Ku dhu pua Jaꞌa mai.   
\p
\v 24 Tareꞌa! Jaꞌa peka mema. Dhèu dhu tareꞌa-reꞌa nanene lii padhai Jaꞌa, aa parcaya Ama Lamatua dhu pua Jaꞌa mai, na, nèngu abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe. Lamatua huku heka nèngu. Te dhèu èèna abhu heka hahuku madhe, te ngaa nèngu jꞌajꞌi le dhèu dhu mamuri taruu dènge Lamatua.  
\v 25 Tareꞌa! Jaꞌa peka mema dènge miu kèna. Lodꞌo na dètu le, limuri ne dhu jꞌajꞌi le, nuka dhèu-dhèu madhe nanene lii Jaꞌa, Ana Ama Lamatua. Te dhèu dhu nanene dènge sèmi nare lii padhai Jaꞌa, nèngu abhu mamuri dhu lèke.  
\v 26 Mamuri aaꞌi-aaꞌi kapua na nèti Ama Ku. Nèngu hia Jaꞌa mamuri dhu lèke kahèi. Te Jaꞌa ne, Ana Na.  
\v 27 Ama Ku pangèdꞌu koasa dènge hak mi Jaꞌa kahèi, sèna ka pamaꞌète hahuku mi dhèu aaꞌi-aaꞌi ra, lula Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa.  
\v 28 Miu baku malaa, te ciki ooꞌe hari dhèu madhe aaꞌi-aaꞌi ra tadèngi lii padhai Jaꞌa.  
\v 29 Hèia ra mamuri hari. Ka rèngu kalua nèti dꞌara roꞌa ra. Dhèu dhu uru sèra tao beꞌa, abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe. Te ngaa dhèu dhu uru sèra adꞌu-ue bhabhelu-katubꞌa, pasae hahuku taruu.”\x + \xo 5:29 \xt Daniel 12:2\x*   
\s1 Abhu sakasii ae dhu peka lula-nèti Lamatua Yesus  
\p
\v 30 Yesus tuhu hari lii padhai Na, aku Nèngu na, “Jaꞌa bisa boe tao ngaa-ngaa ladhe dhae tadèngi mèka nèti Ama Ku. Ladhe Jaꞌa tadèngi kore ku, heka Jaꞌa pamaꞌète lii langu dhèu kèna. Nèti èèna ka, ngaa dhu Jaꞌa pamaꞌète sèra, lèke mola-mola. Te Jaꞌa koꞌo boe madhutu dadꞌèi Jaꞌa mesa Ku, te ngaa Jaꞌa madhutu dadꞌèi Ama Ku. Lula Nèngu ka dhu pua Jaꞌa mai!   
\p
\v 31 Lèke iia boe, ladhe Jaꞌa mesa ku dhu padhue-padhai lula-nèti ngiꞌu Jaꞌa.  
\v 32 Te ngaa abhu dhèu leo kahèi dhu jꞌajꞌi sakasii lula-nèti Jaꞌa. Aa Jaꞌa keꞌa lii padhai nèngu lula-nèti Jaꞌa, lèke tareꞌa-reꞌa.  
\v 33 Miu dhu pua mèdhi dhèu lasi pakarèi dènge Yohanis tuka sarani. Ka na peka lèke lula-nèti Jaꞌa ne.\x + \xo 5:33 \xt Yohanis 1:19-27, 3:27-30\x*  
\v 34 Aa te ngaa Jaꞌa parluu boe lii sakasii nèti dhèu rai-haha. Te ngaa Jaꞌa pasanèdꞌe lii seꞌe, sèna ka miu bisa pakajꞌèu nèti koasa sasala-sasigo miu.  
\v 35 Lii padhai Yohanis ne, nuka sèmi labhu èci dhu heo pasaraa miu. Ropa heo na dꞌelo miu era, dꞌara miu karejꞌe-karae.   
\p
\v 36 Aa te ngaa Jaꞌa abhu Dhèu èci dhu kapai risi eele nèti Yohanis dhu peka mola-mola lula-nèti Jaꞌa ne. Nèngu, nuka Ama Ku ètu sorga, dhu pangèdꞌu mi Jaꞌa sasabꞌa ae-ae, sèna ka sabꞌa toke paꞌèle. Sasabꞌa ae seꞌe ka dhu jꞌajꞌi mi tadha, na, Ama ka dhu pua Jaꞌa.  
\v 37 Lula Nèngu ka dhu pua-paleha Jaꞌa, Nèngu ka dhu peka mola-mola lula-nèti Jaꞌa kahèi. Miu mesa mi tadèngi mèdhi mèka lii Nèngu, do, patoo madha dènge madha, aa ladhe mèdhi mèka rèhu Na.\x + \xo 5:37 \xt Mateos 3:17, Markus 1:11, Lukas 3:22\x*  
\v 38 Lii Holo-Nori Lamatua mamuri boe ètu dꞌara miu, lula miu parcaya boe Jaꞌa dhu Nèngu pua mai.  
\v 39 Miu dꞌèi parisa toke lutu Sasuri Mola-Mèci Lamatua, lula miu pangee, na, bèli-camèdꞌa miu abhu jꞌara ho abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe. Aa te ngaa Sasuri sèra ka dhu lole lula-nèti Jaꞌa ne.  
\v 40 Te ngaa miu moꞌo boe ara mai asa Jaꞌa, ho jꞌajꞌi dhèu Jaꞌa, sèna ka abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe.   
\p
\v 41 Jaꞌa parluu boe dhèu dedꞌe kolongara Jaꞌa padedha-dedha.  
\v 42 Lula Jaꞌa keꞌa mèu dꞌara iiki miu. Nèti èèna ka Jaꞌa keꞌa, na, miu sue boe Ama Lamatua.  
\v 43 Jaꞌa mai asa rai-haha ne, lula Ama Ku dhu nèdꞌu koasa ka pua Jaꞌa mai. Te ngaa miu moꞌo boe sèmi mere Jaꞌa. Aa te ngaa ladhe dhèu leo dhu mai pake koasa nèngu, miu sèmi mere ne dènge beꞌa.  
\v 44 Miu èci dènge èci dꞌèi sèna ka abhu koa-kadꞌiri. Te ngaa miu pusi-pahae boe, ladhe Ama Lamatua koa miu, do aadꞌo. Aa te ngaa Nèngu èèna, Ama Lamatua! Abhu boe dhu leo. De ladhe miu pahae boe Ne, na, tasamia miu bisa parcaya Nèngu?   
\p
\v 45 Baku pangee, na, Jaꞌa pèci sasala mi dedha miu ètu katanga madha Ama Ku. Aadꞌo. Dhu pèci sasala sa dedha miu nuka Musa. Aa te ngaa, era maena miu ka nèngu, lula nèngu ka dhu hia miu Atora Ama Lamatua.  
\v 46 De ladhe miu lèka Musa, tatu miu parcaya Jaꞌa tareꞌa-reꞌa. Te nèngu ka dhu suri lula-nèti Jaꞌa ne.  
\v 47 Te ngaa lula miu parcaya èra boe mi ngaa dhu na suri, tasamia ka miu bisa lèka ngaa dhu Jaꞌa peka-padhai? Aadꞌo, sina ma?”   
\c 6  
\s1 Lamatua Yesus pangaꞌa dhèu lèmi riho risi  
\r (Mateos 14:13-21, Markus 6:30-44, Lukas 9:10-17)  
\p
\v 1-4 Lodꞌo kalela Paska dhèu Yahudi oe dètu. Hèia Yesus si lasi asa cabèka dano Galilea. (Ngara leo dano ne, ‘dano Tiberias’.) Dhèu ae dhu madhutu Ne, lula rèdhi tadha-tadha malaa dhu Na tao, lodꞌo puri-paꞌèle dhèu-dhèu pèdꞌa. Dꞌai cabèka dano, Yesus dènge ana-ana madhutu Na caꞌe asa ledhe iiki èci. Hèia ra madhèdi ètu era èèna.   
\p
\v 5 Ropa Yesus ladhe nèdhi dhèu ae mai pakaboko, hèia Na karèi ana madhutu Na ca dhèu, ngara na Pelipus, aku Nèngu na, “Ètu era mia èdhi bisa hèli ngangaꞌa, ho hia dhèu se raꞌa?”  
\v 6 Yesus neꞌa le ngaa dhu Nèngu neo tao. Te ngaa Na peka sèmi èèna, sèna ka neo sèku Pelipus.   
\p
\v 7 Ka Pelipus dhaa, na, “Waa! Masi ka gaji tuka ca dhèu dua ngasu lodꞌo èèna ka, dꞌai mèka hèli roti ho pangaꞌa dhèu udhu sobhu-sobhu se! Masi ka ca dhèu abhu roti ciki ooꞌe èèna ka, padꞌai boe hèi!”   
\p
\v 8 Hèia, ca dhèu hari nèti ana madhutu Na, ngara na Anderias, ari Simon Petrus, peka dènge Yesus, aku nèngu na,  
\v 9 “Ama! Ana iiki èci ètu neꞌe nèti roti lèmi bua, dènge iꞌa dua ngiꞌu. Te ngaa dꞌai dhèu ae-ae se raꞌa, do aadꞌo?”\f + \fr 6:9 \ft Sasuri uuru lii Yunani peka na, roti sèra tao nèti \ft \+it krithinos\+it*. Alkitab lii Idhonesia suri na, ‘jelai’. Lamusi na oe sèmi tarae.\f*   
\p
\v 10 Ètu era neꞌe, jꞌuꞌu muri ae-ae. Ka Yesus peka dènge ana madhutu Na, “Ator si madhèdi.” Hèia dhèu se madhèdi ka. Lodꞌo èèna, dhèu ae titu kèna. Dhèu mone di, pe dꞌai lèmi riho dhèu sa.   
\p
\v 11 Hèia Yesus nare roti se, ka Na manèngi makasi mi Ama Lamatua. Ka Na pangèdꞌu mi ana madhutu Na sèra. Sèna ka rèngu bagi hia dhèu se aaꞌi-aaꞌi ra. Na tao sèmi èèna kahèi dènge iꞌa sèra. Dhèu se aaꞌi-aaꞌi raꞌa toke bècu.   
\p
\v 12 Ropa raꞌa toke bècu, hèia Yesus peka dènge ana-ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Pakaboko mere ngangaꞌa dhu sisa seꞌe, sèna ka baku core eele iia dꞌara.”  
\v 13 Ka ra pakaboko ngangaꞌa dhu sisa nèti roti lèmi bua deo sa, pènu canguru dua soe.   
\p
\v 14 Ropa dhèu ae-ae se ladhe rèdhi tadha malaa dhu Yesus tao ne, hèia ra peka na, “Ira ii! Nèngu ne, tatu Dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua dhu Na jaji le neo hia mai.”  
\v 15 Yesus neꞌa, na, dhèu se neo laka-seti Ne sèna ka jꞌajꞌi dhèu aae. Hèia laꞌe tèke eele si, ka Na caꞌe asa era kajꞌèu ètu ledhe iiki èci, sèna ka Nèngu mesa Na ètu era èèna.   
\s1 Lamatua Yesus kako ètu dedha èi  
\r (Mateos 14:22-33, Markus 6:45-52)  
\p
\v 16 Ropa lodꞌo heka cèna, ana-ana madhutu Yesus puru lasi asa sebhe dano.  
\v 17 Yesus mai mèka paꞌèci dènge rèngu. Ka ra caꞌe koha cue, hèia ra tuku lasi asa kota Kapernaum ètu cabèka dano. Ropa rèngu pakèdꞌi, lodꞌo dhu maroga le.  
\v 18 Lula ngèlu aae, ka naha mulai kapai.  
\v 19 Ropa ana madhutu Yesus seꞌe tuku kajꞌèu pe dꞌai lèmi kilometer sa, hèia ladhe rèdhi Yesus dhu kako re dedha èi. Na mai padètu-dètu dènge koha rèngu, ka ra madhaꞌu titu kèna.  
\v 20 Te ngaa Yesus lii dènge ra, aku Nèngu na, “Baku madhaꞌu! Te Jaꞌa ne.”  
\v 21 Nèti èèna ka, rèngu madhaꞌu heka. Aa ra neo sèna ka Yesus caꞌe sama-sama dènge rèngu. Cagꞌagꞌa laa, koha ne dꞌai le dae dhu rèngu neo lasi.   
\s1 Dhèu ae mai tenge Lamatua Yesus  
\p
\v 22-24 Asa bèli èèna, dhèu ae sèra ètu cabèka dano era. Rèngu padètu iiki dènge era dhu medꞌa na Yesus manèngi makasi mi Ama Lamatua, ropa hia si raꞌa. Hèia dhèu se reꞌa, na, medꞌa na koha dhoka cue di ètu era èèna. Te ngaa ana madhutu Yesus se pake koha ne, lasi tèke eele era neꞌe, aa Yesus dhu caꞌe boe dènge rèngu.  
\p Te ngaa abhu pèri-pèri koha leo nèti kota Tiberias dhu lasi-mai ètu era èèna. Hèia, ropa dhèu ae se reꞌa, na, Yesus dènge ana-ana madhutu Na dhu aadꞌo heka, ka ra caꞌe koha leo sèra lasi tenge Yesus asa Kapernaum, ètu cabèka dano.   
\s1 Lamatua Yesus nuka sèmi Roti dhu nèti mamuri  
\p
\v 25 Ka ra paraga dènge Yesus ètu cabèka dano. Hèia ra karèi Yesus, aku rèngu na, “Ama Mese! Ama dꞌai era neꞌe sange mera mia sa?”   
\p
\v 26 Yesus dhaa, na, “Dhu lèke sèmi neꞌe: miu se tenge Jaꞌa lula boe miu mèdhi le tadha-tadha malaa, te ngaa lula Jaꞌa pangaꞌa miu toke bècu.  
\v 27 Nanene paie-iie! Baku sabꞌa tenge dhoka ngangaꞌa di dhu bèli-camèdꞌa ele iie dꞌara. Te ngaa beꞌa risi miu sabꞌa sèna ka abhu ngangaꞌa dhu taha taruu, dhu nèti mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe. Te Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Jaꞌa ka dhu bisa hia miu mamuri èèna. Te Ama ètu sorga pangèdꞌu le hak mi Jaꞌa ne.”   
\p
\v 28 Hèia dhèu se karèi, aku rèngu na, “Ladhe sèmi èèna, na, jiꞌi hudꞌi tao tasamia, sèna ka bisa pakako sasabꞌa Ama Lamatua?”   
\p
\v 29 Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Sasabꞌa Lamatua, sèmi neꞌe ka: miu hudꞌi parcaya ku Jaꞌa ne. Te Ama Lamatua ka dhu pua Jaꞌa mai.”   
\p
\v 30 Hèia dhèu se karèi hari, peka na, “Ama neo padꞌelo tadha malaa sèmi ngaa, ho jiꞌi ngèdhi aa parcaya Ama? Aa Ama neo tao ngaa hari hia jiꞌi?  
\v 31 Nuka sèmi uru-uru sèra, bèi-baki jiꞌi raꞌa roti \it manna\it* ètu dꞌara mamoo. Èèna nuka sèmi dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Ama Lamatua, peka na, ‘Nèngu hia si roti dhu mai nèti dedha-liru, sèna ka raꞌa.’ ”\x + \xo 6:31 \xt Kalua nèti Masir 16:4, 15, Lii Sodꞌa Koa-Kio 78:24\x*   
\p
\v 32 Ka Yesus bꞌala, peka na, “Jaꞌa peka dhu lèke sèmi neꞌe: uru èèna, Musa boe ka dhu papuru roti èèna nèti dedha-liru hia mi bèi-baki miu. Te dhu papuru mai roti èèna, nuka Ama Ku ètu sorga. Limuri ne Na sadia hia miu roti nèti liru kahèi. Te ngaa roti neꞌe ne, Roti dhu tareꞌa-reꞌa taha toke dꞌai mia-mia.  
\v 33 Te Roti nèti Lamatua ne, nuka, Dhu puru mai nèti sorga aa nèti mamuri hia mi dhèu ètu rai-haha ne.”   
\p
\v 34 Hèia dhèu se manèngi, aku rèngu na, “Ama! Hia taruu jiꞌi roti èèna!”   
\p
\v 35 Ka Yesus peka dènge si, aku Nèngu na, “Jaꞌa neꞌe ka, Roti èèna. Te Jaꞌa ka dhu kèti mamuri dhu lèke. De dhèu dhu jꞌajꞌi dhèu unu Jaꞌa, manganga heka! Aa dhèu dhu parcaya Jaꞌa, koko-kamango heka!   
\p
\v 36 Te ngaa Jaꞌa peka kèdhi le dènge miu, na, masi ka miu mèdhi le Jaꞌa, te ngaa miu parcaya mèka Jaꞌa.  
\v 37 Aa te ngaa dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Ku hagꞌe nare le ho jꞌajꞌi dhèu unu Jaꞌa, bèli-camèdꞌa rèngu mai asa Jaꞌa. Aa ladhe abhu dhèu dhu mai asa Jaꞌa, tatu Jaꞌa babège eele boe ne!  
\v 38 Te Jaꞌa mai nèti dedha-liru. Jaꞌa mai sèna ka sabꞌa madhutu dadꞌèi Ama Ku, lula Nèngu ka dhu pua Jaꞌa. Jaꞌa koꞌo boe madhutu dhoka dadꞌèi Jaꞌa mesa Ku.  
\v 39 Dadꞌèi Ama Lamatua sèmi neꞌe: nèti dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu Nèngu hagꞌe nare le ho jꞌajꞌi dhèu unu Jaꞌa, Nèngu dꞌèi Jaꞌa oru-kaboko si aaꞌi-aaꞌi. Jaꞌa bisa boe soro tèke ca dhèu sa ele. Te ngaa ladhe lodꞌo dꞌai èle rai-haha ne, Jaꞌa pamamuri hari si.  
\v 40 Nuka sèmi dhu Jaꞌa peka deo na, Ama Ku dꞌèi sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu tadhe aa parcaya Jaꞌa, nuka Ana Na, èèna na rèngu bisa abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe. Hèia ètu lodꞌo èle rai-haha, Jaꞌa pamamuri hari si.”   
\p
\v 41 Ka ama-ama dhèu Yahudi se mulai kaꞌuu-kamuki, lula Yesus peka na, “Roti dhu mai nèti Lamatua èèna, nuka Jaꞌa dhu mai nèti sorga.”   
\p
\v 42 Ra padhai lii, peka na, “Tasamia ka sèmi neꞌe? Dhèu neꞌe ne, Yesus ana Yusuf, si? Jiꞌi tadhe ina-ama Na. De tasamia ka Nèngu ne peka na, ‘Jaꞌa mai nèti sorga?’ Abhu ètu mia?”   
\p
\v 43 Hèia Yesus lii dènge si, aku Nèngu na, “Eee! Loe eele ku kaꞌuu-kamuki!  
\v 44 Ama Ku ètu sorga ka pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne. Abhu boe ca dhèu sa dhu bisa mai asa Jaꞌa, ladhe Ama Ku lere boe ne mai. Aa dꞌai lodꞌo èle rai-haha, Jaꞌa pamamuri hari si.  
\v 45 Dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua uru-uru sèra suri rèdhi le, peka na, ‘Ama Lamatua neo ajꞌa-nori dhèu aaꞌi-aaꞌi.’ De dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu nanene Ama ètu sorga, aa rèngu abhu ajꞌa-nori nèti Nèngu, rèngu mai sa Jaꞌa, sèna ka jꞌajꞌi dhèu unu Jaꞌa.\x + \xo 6:45 \xt Yesaya 54:13\x*  
\v 46 Jaꞌa ne ka dhu puru mai nèti Ama Lamatua. De dhoka Jaꞌa mesa-mesa Ku kèdhi Ne. Abhu boe ca dhèu sa dhu patoo madha dènge Ama ètu sorga.   
\p
\v 47 Tareꞌa! Jaꞌa peka dènge miu kèna! Dhèu dhu parcaya Jaꞌa, bèli-camèdꞌa abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe.  
\v 48 Te Jaꞌa ne, nuka Roti dhu nèti mamuri èèna.  
\v 49 Uru-uru sèra, bèi-baki miu raꞌa roti \it manna\it* lodꞌo ra kako rai-reo dꞌara mamoo. Masi ka raꞌa le roti èèna, te ngaa nèbhu-nèbhu madhe kahèi.  
\v 50 Te ngaa Roti dhu limuri ne puru mai nèti sorga, leko-leo. Te dhèu aaꞌi-aaꞌi bisa raꞌa. Sasoa na, dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Jaꞌa, rèngu cèri eele heka nèti Ama Lamatua.  
\v 51 Lula Jaꞌa ne, Roti dhu nèti mamuri, dhu mai nèti sorga. Pe ladhe Jaꞌa madhe, Jaꞌa soro ngiꞌu Jaꞌa sèna ka madhe pala dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne, ho ra bisa mamuri. Aa dhèu dhu raꞌa Roti ne, rèngu abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe.”   
\p
\v 52 Ropa ama-ama dhèu Yahudi se tadèngi rare lii padhai Yesus ne, hèia ra pabꞌala èci dènge èci, aku rèngu na, “Na padhai lii sèmi ngaa ka nèi? Tasamia ka Dhèu ne bisa hia ngiꞌu Na, èdhi taꞌe?”   
\p
\v 53 Hèia Yesus peka dènge si, aku Nèngu na, “Jaꞌa padhai lii dhu mola-mola dènge miu kèna. Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Dhèu dhu neo mamuri lèke, hudꞌi paꞌèki ku dènge Jaꞌa. De ladhe miu miꞌa boe ngiꞌu Jaꞌa, aa minu boe raa Jaꞌa, na, miu abhu boe mamuri dhu lèke.\f + \fr 6:53 \ft Ropa Yesus peka na, taꞌe ngiꞌu Nèngu dènge tinu raa Na, sasoa na, dhèu hudꞌi parcaya Nèngu aa mamuri paꞌèki dènge Ne taruu. Pakasame dènge \ft \+it Yohanis\+it* 6:40.\f*  
\v 54 Te dhèu dhu raꞌe ngiꞌu Jaꞌa, aa rinu raa Jaꞌa, rèngu abhu le mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe. Dꞌai lodꞌo èle rai-haha, Jaꞌa pamamuri hari ne.  
\v 55 Te ngangaꞌa dhu lèke, nuka ngiꞌu Jaꞌa. Aa nganginu dhu lèke, nuka raa Jaꞌa.  
\v 56 De dhèu dhu raꞌa ngiꞌu Jaꞌa, dènge rinu raa Jaꞌa, mamuri ra dhu paꞌèki dènge Jaꞌa. Aa Jaꞌa paꞌèki dènge rèngu.  
\v 57 Ama ètu sorga dhu pua Jaꞌa, Nèngu mamuri tareꞌa-reꞌa. Aa Jaꞌa abhu mamuri dhu lèke nèti Nèngu kahèi. Nèti èèna ka dhèu dhu naꞌe ngiꞌu Jaꞌa, nèngu unu mamuri dhu lèke nèti Jaꞌa kahèi.  
\v 58 Uru-uru sèra, bèi-baki miu raꞌa roti \it manna\it* nèti dedha-liru. Masi ka rèngu raꞌa, te ngaa nèbhu-nèbhu rèngu madhe kahèi. Te ngaa Roti dhu mai nèti sorga ne, leko-leo. Te dhèu dhu raꞌa Roti ne, bèli-camèdꞌa abhu mamuri dhu lèke”.   
\p
\v 59 Yesus ajꞌa jꞌara seꞌe ètu dꞌara èmu sabajꞌa dhèu Yahudi cue ètu kota Kapernaum.   
\s1 Dhèu ae tèke eele Lamatua Yesus  
\p
\v 60 Dhèu ae dhu madhutu Yesus. Ropa rèngu tadèngi lii padhai Na sèmi èèna, hèia abhu dhu peka na, “Aꞌajꞌa Na, bia! Cee ka dhu bisa sèmi rare aꞌajꞌa èèna?”   
\p
\v 61 Te ngaa Yesus dhu neꞌa le lii padhai rèngu se, hèia Na karèi si, aku Nèngu na, “Aꞌajꞌa ne tao miu susa, do?  
\v 62 Tasamia hari, ladhe miu mèdhi Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, caꞌe hari asa era pea Jaꞌa uru èèna?   
\p
\v 63 Roh Lamatua ka dhu nèti mamuri dhu lèke. Mamuri dhu lèke mai boe nèti ngiꞌu dhèu. Te ngaa Lii Holo-Nori Jaꞌa kapua na nèti Roh Ama Lamatua. De Lii Holo-Nori neꞌe bisa hia mamuri dhu lèke mi dhèu aaꞌi-aaꞌi kahèi.  
\v 64 Te ngaa abhu nèti miu cahagꞌe dhu lèka boe Jaꞌa.”  
\p Yesus peka sèmi neꞌe, lula Nèngu dhu neꞌa le karèi nèti uru jꞌara, cee dhu parcaya boe, aa cee ka dhu èèna na pahie eele Nèngu.  
\v 65 Hèia Yesus tuhu hari lii padhai Na, aku Nèngu na, “Nèti èèna ka, Jaꞌa peka mema le dènge miu, na, Ama Ku ètu sorga hudꞌi bhoke uuru ku jꞌara hia dhèu, heka dhèu ne bisa mai jꞌajꞌi dhèu unu Jaꞌa kèna.”   
\p
\v 66 Karèi nèti lodꞌo èèna, ana madhutu Na ae ka dhu tèke eele Ne, lula rèngu roꞌo heka madhutu Nèngu.  
\v 67 Ka Yesus karèi ana madhutu Na dhèu canguru dua sèra, aku Nèngu na, “Aa miu tasamia? Neo tèke eele Jaꞌa kahèi, do?”   
\p
\v 68 Te ngaa Simon Petrus dhaa, peka na, “Ama! Jiꞌi patai-patapa mi cee hari? Abhu boe ca dhèu sa dhu bisa lole dènge jiꞌi, jꞌara tasamia jiꞌi bisa abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe. Dhoka Èu mesa Mu di!  
\v 69 Aa jiꞌi lèka Ama. Lula jiꞌi dhu ngeꞌa le, na, Èu ne, nuka Dhèu Mola-Mèci nèti Ama Lamatua.”\x + \xo 6:69 \xt Mateos 16:16, Markus 8:29, Lukas 9:20\x*   
\p
\v 70 Ka Yesus peka dènge ra, aku Nèngu na, “Jaꞌa hagꞌe kore le miu dhèu canguru dua. Te ngaa sanèdꞌe! Nèti miu seꞌe, abhu ca dhèu nuka sèmi nidhu!”  
\v 71 Dhu Na peka ne, nuka Yudas, ana Simon Iskariot. Yudas ne, ca dhèu nèti ana madhutu Na dhèu canguru dua sèra. Nèngu neꞌe ka dhu èèna na pahie Yesus.   
\c 7  
\s1 Lamatua Yesus dènge ari Na sèra  
\p
\v 1 Èle èèna, hèia Yesus si kako palème propensi Galilea. Nèngu neo boe kako palème propensi Yudea, lula abhu ama-ama dhèu Yahudi dhu neo pamadhe Ne.  
\v 2 Lodꞌo èèna, dètu le dènge lodꞌo kalela puu-gꞌètu dhu ra peka na, “Kalela Paleo”.\f + \fr 7:2 \ft Kalela Paleo ne, dꞌai aru lodꞌo kateme. Pesta ne rame titu kèna. Lodꞌo kalela puu-gꞌètu ne era, dhèu Israꞌel pea ètu dꞌara paleo dhu rèngu patitu ètu èmu ra. Paleo ne pasanèdꞌe rèngu, lodꞌo uru èèna bèi-baki si dhu pea ètu dꞌara paleo ètu dꞌara mamoo. Paleo ne èci èèna ka dènge èmu maa dhu dhèu patitu ètu dꞌara oka, lodꞌo hèru puu-gꞌètu. Baca ètu sasuri \ft \+it Kalua nèti Masir\+it* 23:16; \+it Atora nèti Ama-ama Agama\+it* 23:33-36, 39-43; \+it Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri\+it* 16:13-15; aa sasuri \+it Sakaria\+it* 14:16-19.\f*  
\v 3 Ka ari Yesus sèra peka dènge Ne, aku rèngu na, “Beꞌa risi, Èu pakeso nèti neꞌe, lamu asa Yudea. Sèna ka dhèu dhu madhutu Èu ètu nèi, bisa ladhe rèdhi jꞌara-jꞌara dhu Èu tao.  
\v 4 Te ladhe cee dhu neo sèna ka dhèu ae rèdhi kolo-karisi nèngu, na, nèngu baku tao pahuni-pahuni. Lula Èu dhu tao tadha malaa rupa-rupa, beꞌa risi hari, ladhe dhèu ae-ae bisa ladhe rèdhi ngaa dhu Èu tao sèra!”  
\v 5 Ari Na sèra peka sèmi èèna, lula rèngu dhu lèka Nèngu èra iia boe.   
\p
\v 6 Hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Sèmi neꞌe. Lodꞌo Jaꞌa dhae dꞌai mèka. Te ngaa ladhe miu neo lami, sadꞌi lake mere.  
\v 7 Dhèu ètu rai-haha ne tèka boe dꞌara dènge miu. Te ngaa rèngu tèka dꞌara dènge Jaꞌa, lula Jaꞌa bhoke patalele aaꞌi tatao rèngu. Te dꞌara ra bhelu-katubꞌa.  
\v 8 Lodꞌo kalela agama èdhi dètu le. De miu ka laa lami asa Yerusalem. Jaꞌa neo mèka laku, te dhae dꞌai mèka lodꞌo.”  
\v 9 Na peka nare, hèia Na pea ètu propensi Galilea.   
\s1 Lamatua Yesus madhutu kalela agama Yahudi  
\p
\v 10 Te ngaa ropa ari Na si lasi madhutu kalela agama dhèu Yahudi ètu Yerusalem, Yesus madhutu kahèi. Te ngaa laꞌe pahuni-pahuni, sèna ka dhèu baku rèdhi Ne.  
\v 11 Ètu Yerusalem, lodꞌo kalela agama dhèu Yahudi, ama-ama dhèu Yahudi patangi-tenge Yesus. Ra pakarèi, aku rèngu na, “Dhèu èèna, ètu mia?”   
\p
\v 12 Dhèu ae dhu pakaꞌuu lula-nèti Nèngu. Cahagꞌe peka na, “Nèngu ne, dhèu beꞌa.”  
\p Cahagꞌe hari peka na, “Aadꞌo! Nèngu ne dhu kapodꞌe-kabèli dhèu ae-ae.”  
\v 13 Te ngaa abhu boe dhu pacèu lii padhai lula-nèti Yesus, te rèngu madhaꞌu dènge ama-ama se.   
\p
\v 14 Pas ètu talora kalela ne, Yesus maso laꞌe asa Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ka Na ajꞌa dhèu ètu era èèna.  
\v 15 Hèia ama-ama dhèu Yahudi malaa, ka ra peka na, “Dhèu ne sakola nèdhi boe sèmi èdhi. Te ngaa tasamia ka neꞌa aaꞌi mèu jꞌara seꞌe?”   
\p
\v 16 Ka Yesus peka dènge ra, aku Nèngu na, “Nanene. Jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌa lole, kapua boe nèti Jaꞌa mesa ku, te ngaa nèti Nèngu dhu pua Jaꞌa mai.  
\v 17 Dhèu dhu tareꞌa-reꞌa neo madhutu dadꞌèi Ama Lamatua, nèngu èèna na neꞌa mèu, aꞌajꞌa Jaꞌa ne, tareꞌa-reꞌa mai nèti Ama Lamatua, do nèti dhoka Jaꞌa mesa ku.  
\v 18 Te dhèu dhu padhai lii pake mamèu unu na, nèngu tenge dhoka kolongara di. Te ngaa dhèu dhu neo dedꞌe kolongara nèti dhèu dhu pua-paleha na, tatu lii padhai lèke mola-mola. Aa lii padhai nèngu koe-kapengo boe.  
\v 19 Musa pangèdꞌu le miu Atora Ama Lamatua. Te ngaa miu moꞌo boe tao madhutu. De tasamia ka miu tenge jꞌara ho neo pamadhe Jaꞌa?”   
\p
\v 20 Hèia dhèu ae se karèi, peka na, “Èu peka ngaa, ne? Ele boe nidhu tao Èu, do? Cee ka dhu tenge jꞌara neo pamadhe Èu?”   
\p
\v 21 Ka Yesus bꞌala, peka na, “Sèmi neꞌe ka. Jaꞌa heka tao tadha malaa èci ètu lodꞌo manèngi-mangajꞌi, te ngaa miu aaꞌi-aaꞌi mi kacèki le.  
\v 22 Te ngaa ca tèka-tèka, miu sabꞌa kahèi ètu dꞌara lodꞌo sabajꞌa, nuka sèmi: Musa hia le atora suna, dhu peka na, ladhe dhèu rara iisi ana mone ca dhèu, na, ètu dꞌara lodꞌo ka aru, miu hudꞌi suna ku ana ne. Masi ka lodꞌo ne, lèke dènge lodꞌo sabajꞌa, miu hudꞌi suna ku nèngu. (Te ngaa madhutu mola-mola na, atora ne uru tèka nèti Musa. Te Ama Lamatua dhu hia uru le atora ne mi Abraham.)\x + \xo 7:22 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 17:10, Atora nèti Ama-ama Agama 12:3\x*  
\v 23 De ladhe suna ana iiki èci lèke dènge lodꞌo sabajꞌa sisu boe atora Musa, nga tao ka miu nasa dènge Jaꞌa, lula Jaꞌa puri-paꞌèle dhèu karuku lèke dènge lodꞌo sabajꞌa? Maso boe dꞌara ngangee, sina ma!?\x + \xo 7:23 \xt Yohanis 5:9\x*  
\v 24 Baku pasale dhèu lula jꞌara-jꞌara dhu miu mèdhi dènge musi madha di. Dadoo uuru ku dènge dꞌara beꞌa, heka pamaꞌète dhu lèke.”   
\s1 Lamatua Yesus ne, nuka Kristus, do?  
\p
\v 25 Hèia pèri-pèri dhèu nèti kota Yerusalem pakarèi, peka na, “Dhèu neꞌe ne ka dhu ra patangi-tenge ho neo pamadhe Ne, do?  
\v 26 Ladhe ku laa! Na padhai lii pahuni boe ètu madha dhèu ae-ae. Te ngaa abhu boe dhu kai Ne ho hutu hèbꞌa Na. Madhutu miu, tasamia? Ele boe dhèu dhu rèdꞌu koasa sèra reꞌa le, peka na, Dhèu neꞌe ne, nuka Kristus, dhu Lamatua pajaji tèke ho neo pua mai èèna, si?  
\v 27 Te ngaa jꞌajꞌi mi lii langu, sèmi neꞌe: ladhe Lamatua pua ka Kristus mai, abhu boe ca dhèu sa dhu reꞌa Nèngu nèti mia. Te ngaa èdhi teꞌa le Dhèu ne nèti mia.”   
\p
\v 28 Lodꞌo èèna, Yesus ajꞌa dhèu era ètu madha Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Ropa tadèngi dhèu se peka sèmi èèna, hèia Na karèi si dènge lii mèdhu, aku Nèngu na, “Miu pangee, na, miu se tadhe Jaꞌa, aa meꞌa mèu Jaꞌa mai nèti mia, do? Jaꞌa ne, mai boe asa neꞌe madhutu dadꞌèi Jaꞌa mesa ku. Te dhu pua Jaꞌa èèna, abhu tareꞌa-reꞌa. Aa miu tadhe boe Nèngu.  
\v 29 Te ngaa Jaꞌa tadhe Ne, lula Jaꞌa mai nèti Nèngu, aa Nèngu ka dhu pua Jaꞌa mai.”   
\p
\v 30 Ka dhèu seꞌe neo kèpe Ne. Te ngaa abhu boe dhu bisa kèpe Ne, te dꞌai mèka lodꞌo Na.  
\v 31 Nèti dhèu ae-ae dhu ètu èèna, abhu ae kahèi dhu parcaya Ne. Dhèu se padhai lii, peka na, “Dhèu neꞌe ne tao tadha malaa ae le. Pe bèli-camèdꞌa, ladhe Kristus mai, tatu boe Na tao tadha malaa risi nèti Dhèu neꞌe, si?”   
\s1 Rèngu pua dhèu lasi kèpe Lamatua Yesus  
\p
\v 32 Ètu talora aae dhèu ae se, abhu pèri-pèri dhèu nèti partei agama Parisi kahèi. Rèngu tadèngi dhèu ae se pakanucu jꞌara-jꞌara lula-nèti Yesus. Hèia, dhèu se, dènge kètu agama Yahudi se pua pèri-pèri dhèu jꞌaga Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi sèna ka lasi kèpe Yesus.   
\p
\v 33 Ka Yesus peka, na, “Lodꞌo Jaꞌa paꞌèci dènge miu di ciki ooꞌe ka, nare heka nèbhu. Te nèbhu heka, Jaꞌa laku hari asa Nèngu dhu pua Jaꞌa.  
\v 34 Pe èèna na, miu tenge Jaꞌa, te ngaa mèdhi boe Jaꞌa. Te Jaꞌa neo laku asa era èci dhu miu bisa boe madhutu.”   
\p
\v 35 Ka ama-ama dhèu Yahudi se pakarèi iisi-aanga ra, aku rèngu na, “Dhèu ne neo laꞌe mia? Laꞌe asa era mia, dhu èdhi bisa boe paraga dènge Ne? Nèngu laꞌe luꞌu asa dhèu Yahudi dhu bali ètu rai kajꞌèu, do? Neo laꞌe ajꞌa-nori dhèu-dhèu dhu pake lii Yunani ètu nèi, do? Do, tasamia?  
\v 36 Aꞌabhu Na tasamia, ka Na peka, na, ‘Miu neo tenge Jaꞌa, te ngaa paraga boe.’ Aa, ‘Jaꞌa laku asa era èci dhu miu bisa boe madhutu.’?”   
\s1 Èi dhu nèti mamuri  
\p
\v 37 Dꞌai lodꞌo oe èle kalela, dhu jꞌajꞌi lodꞌo kapai risi èèna, hèia Yesus kèdꞌi titu, ka Na rodhe, peka na, “Nanene, ee! Cee ka dhu koko-kamango, na, hudꞌi laa na mai asa Jaꞌa ho ninu!\x + \xo 7:37 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 23:36\x*  
\v 38 Cee dhu parcaya Jaꞌa, na, mai sèna ka minu! Te ètu dꞌara Sasuri Ama Lamatua, dhu suri tèke le, peka na, ‘Èi dhu nèti mamuri, èèna na hae mai nèti dꞌara dhèu-dhèu parcaya.’ Ka rèngu abhu mamuri dhu lèke. Dènge jꞌara ne, rèngu bisa soru-bara dhèu leo, sèna ka ra abhu mamuri dhu lèke kahèi.”\x + \xo 7:38 \xt Yeskial 47:1-12, Sakaria 14:8, Nehemia 9:15,19-20\x*  
\v 39 Yesus padhai lii lula-nèti Roh Ama Lamatua, lula dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Yesus abhu Roh èèna. Te ngaa lodꞌo Yesus padhai lii sèmi èèna, rèngu dhae sèmi rare mèka Roh èèna, lula Ama Lamatua dhae hia mèka. Ama Lamatua mema hia mèka, lula Na dedꞌe mèka padedha-dedha Yesus.   
\s1 Dhèu se mulai pahagꞌa lula Lamatua Yesus  
\p
\v 40 Dhèu ae-ae ètu sèra nanene lii padhai Yesus ne. Hèia abhu dhu peka, na, “Tatu Dhèu ne, Dhèu nèti lii padhai Ama Lamatua, dhu Na padhadha mema karèi nèti uru ka!”\x + \xo 7:40 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 18:18-19\x*   
\p
\v 41 Abhu cahagꞌe dhu peka na, “Aadꞌo! Nèngu ne, nuka Kristus dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu karèi nèti uru ka mai!”  
\p Te ngaa cahagꞌe hari pabꞌala, peka na, “Bisa boe! Te Kristus èèna, dhèu Galilea boe. Tareꞌa, si?  
\v 42 Te Sasuri Ama Lamatua suri, na, Kristus èèna, ana-èpu nèti dhèu aae Daud. Ètu dꞌara sasuri leo kahèi dhu suri, peka na, Nèngu ne, dhèu Betlehem, rae dhèu aae Daud. Sèmi èèna ka, si?”\x + \xo 7:42 \xt 2 Samuel 7:12, Mika 5:2\x*  
\v 43 Ka dhèu se mulai pahagꞌa lula Yesus.  
\v 44 Abhu pèri-pèri dhèu dhu neo kèpe Ne, te ngaa ca dhèu sa goi boe Ne.   
\s1 Ama-ama dhèu Yahudi parcaya boe Lamatua Yesus  
\p
\v 45 Èle ka, dhèu-dhèu madhenga Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi dhu mai neo kèpe Yesus, lèpa asa kètu agama Yahudi dènge dhèu Parisi sèra. Hèia dhèu kapai se karèi, aku rèngu na, “Nga tao ka miu mèti boe Ne mai?”   
\p
\v 46 Hèia dhèu se dhaa, na, “Ira ii! Jiꞌi dhae paraga ngèdhi mèka dènge dhèu èci sa dhu padhai lii sama sèmi Dhèu nèi!”   
\p
\v 47 Ka dhèu Parisi se karèi, aku rèngu na, “Heh! Miu se lèke le tipu, si?  
\v 48 Sanèdꞌe! Te nèti jiꞌi dhèu-dhèu Parisi, do, ama-ama abhu boe ca dhèu sa dhu lèka Ne. Tareꞌa, si? Ladhe dhèu kapai parcaya boe, na, tasamia ka miu se lèka Nèngu?  
\v 49 Te ngaa dhèu ae dhu neo parcaya Ne, reꞌa boe Atora Ama Lamatua. Bèli-camèdꞌa rèngu dui rare huku dhu bia nèti Ama Lamatua!”   
\p
\v 50 Te ngaa ètu era neꞌe, abhu kahèi dhèu Parisi ca dhèu, ngara na Nikodemus. Nèngu neꞌe ka dhu laꞌe asa Yesus re mèda, ho padhai lii dènge Ne. Ka na karèi dhèu seꞌe, peka na,\x + \xo 7:50 \xt Yohanis 3:1-2\x*  
\v 51 “Tasamia? Madhutu atora agama, èdhi pamaꞌète uru ku lii langu dhèu, do? Do, èdhi hudꞌi nanene uuru ku lii lolo na, sèna ka teꞌa mèu dhèu ne tao ngaa, heka pamaꞌète lii langu na kèna?”   
\p
\v 52 Hèia ra jèke ne, aku rèngu na, “Èu ne, dhèu Galilea èci èèna ka dènge Nèngu, do? Parisa paie-iie uuru ku Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua! Baca paie-iie sèna ka meꞌa mèu, na, abhu boe dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua dhu mai nèti Galilea!”   
\s1 Dhèu bhèni èci dhu tao jꞌara makae  
\p
\v 53 [Ka ra pacèri, èci-èci lèpa asa èmu ra.\f + \fr 7:53 \ft Alkitab lii Yunani dhu uru tèka, suri boe lii lolo ne. Abad ka canguru ku, heka cèu lii lolo ne ètu dꞌara sasuri lii Yunani.\f*   
\c 8  
\p
\v 1 Te ngaa Yesus laꞌe asa ledhe Saitun.  
\v 2 Asa bèli madꞌae aae èèna, Nèngu laꞌe asa madha Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Dhèu ae mai pakaboko ètu madha Nèngu. Ka Na madhèdi ajꞌa-nori si.   
\p
\v 3 Lodꞌo èèna, kèpe rare bhèni ca dhèu dhu talora na adꞌu-ue jꞌara makae. Ka pèri-pèri mese agama dènge dhèu Parisi ère rèti bhèni ne asa Yesus. Hèia ra laka-seti bhèni ne titu ètu madha rèngu aaꞌi-aaꞌi.  
\v 4 Ka ra peka dènge Yesus, aku rèngu na, “Ama Mese. Kèpe ngare bhèni ne dhu talora nèngu dhu adꞌu-ue jꞌara makae.  
\v 5 Ètu dꞌara atora Musa, abhu paredha èci dhu peka na, ‘Dhèu dhu adꞌu-ue jꞌara makae dènge dhèu èmu na boe, hudꞌi abhu hahuku pèci toke madhe.’ De madhutu Ama Mese, na, tasamia?”\x + \xo 8:5 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 20:10, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 22:22-24\x*  
\v 6 Dhèu se sèku Ne, sèna ka abhu jꞌara ho pèci sasala asa Yesus ho pamanahu Ne.  
\p Yesus lii boe, te ngaa madhèdi pasaboti suri rai, pake suu kolo ai Na.  
\v 7 Dhèu se loe boe karèi Nèngu. Hèia Na titu, ka padhai lii, aku Nèngu na, “Sèmi neꞌe. Ladhe nèti miu abhu dhu tao mèdhi mèka sasala, na, nèngu ka dhu bisa pèci uuru ku, sèna ka huku bhèni neꞌe.”  
\v 8 Ka Na madhèdi pasaboti hari, hèia suri hari rai.   
\p
\v 9 Ropa dhèu se tadèngi lii padhai Na, rèngu jꞌajꞌi makae. Lula rèngu reꞌa ètu dꞌara ra, rèngu adꞌu-ue sasala kahèi. Ka lasi ka èci-èci, mulai nèti dhèu heka toke dꞌai ana ngèru, tèke eele dhodhoka Yesus dènge bhèni ne ètu era èèna.  
\v 10 Hèia Yesus titu hari, ka Na karèi, “Eea! Mia lasi? Abhu heka ca dhèu sa ètu neꞌe ho pèci sasala mi èu, do?”   
\p
\v 11 Hèia bhèni ne dhaa, aku nèngu na, “Aadꞌo, Ama.”  
\p Ka Yesus lii dènge dhèu ne, peka na, “Jaꞌa neo boe huku èu kahèi. Lèpa ka, te ngaa sanèdꞌe. Tao ia ka sasala!”]\f + \fr 8:11 \ft Alkitab lii Yunani dhu uru tèka suri boe lii lolo ne. Abad ka canguru ku, heka cèu lii lolo ne ètu dꞌara sasuri lii Yunani.\f*   
\s1 Lamatua Yesus nuka sèmi saraa hia dhèu ètu rai-haha ne  
\p
\v 12 Ka Yesus tuhu hari lii padhai dènge dhèu ae se, peka na, “Jaꞌa ne, nuka sèmi saraa hia dhèu ètu rai-haha ne. Dhèu dhu madhutu Jaꞌa mamuri boe ètu dꞌara maroga, te ngaa na pea ètu dꞌara saraa dhu nèti mamuri dhu lèke.”\x + \xo 8:12 \xt Mateos 5:14, Yohanis 9:5\x*   
\p
\v 13 Abhu pèri-pèri dhèu Parisi dhu pabꞌala, peka na, “Weh! Èu mesa mu neo jꞌajꞌi sakasii nèti ngiꞌu Èu unu mu, do? Bisa boe sèmi èèna! Te madhutu atora èdhi, hudꞌi dhèu leo ku dhu jꞌajꞌi sakasii hia dhèu èci, bisa boe nèngu unu na. De jiꞌi ngoꞌo boe sèmi, aa ngoꞌo boe parcaya.”\x + \xo 8:13 \xt Yohanis 5:31\x*   
\p
\v 14 Ka Yesus dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe. Hudꞌi laa Jaꞌa jꞌajꞌi sakasii mi ngiꞌu Jaꞌa mesa ku, te lii padhai Jaꞌa ne, lèke. Lula Jaꞌa mesa ku keꞌa mola-mola Jaꞌa ne mai nèti mia, aa neo laku asa mia. Miu meꞌa boe Jaꞌa mai nèti mia, aa meꞌa boe neo laku asa mia kahèi.  
\v 15 Miu nile dhèu madhutu aꞌabhu dhèu rai-haha. Te ngaa Jaꞌa madhutu boe aꞌabhu dhèu rai-haha ho nile dhèu èci sa.  
\v 16 Ladhe Jaꞌa nile dhèu, aꞌuku dhu Jaꞌa pake, lèke mola-mola. Te Jaꞌa mesa ku boe dhu nile dhèu, te ngaa Jaꞌa tao aaꞌi-aaꞌi sama-sama dènge Ama Ku dhu pua Jaꞌa mai.  
\v 17 Baku bhèlu. Te dhu suri tèke ètu Atora agama miu, peka na, ‘Ladhe abhu dhèu dua jꞌajꞌi sakasii dhu padhue jꞌara dhu sama, èèna lèke tareꞌa.’  
\v 18 De Jaꞌa mesa ku boe dhu jꞌajꞌi sakasii mi ngiꞌu Jaꞌa unu ku. Te Ama Ku dhu pua Jaꞌa, jꞌajꞌi sakasii kahèi dhu padhai lii lula-nèti Jaꞌa.”   
\p
\v 19 Hèia dhèu se karèi, aku rèngu na, “Te Ama Èu èèna, ètu mia?”  
\p Ka Yesus bꞌala, peka na, “Miu se tadhe iie boe Jaꞌa. Miu tadhe boe kahèi Ama Ku. Te ladhe miu tadhe iie Jaꞌa, tatu miu tadhe Ne kahèi.”   
\p
\v 20 Aaꞌi-aaꞌi se, Yesus peka-padhai lodꞌo Nèngu ajꞌa-nori dhèu ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, padètu dènge era rèngu kaboko doi kolete. Abhu boe ca dhèu sa dhu kèpe Ne, lula dꞌai mèka lodꞌo na.   
\s1 “Èèna na Jaꞌa laku asa era èci dhu miu bisa boe madhutu”  
\p
\v 21 Yesus padhai lii tabha hari, peka na, “Bèli-camèdꞌa Jaꞌa tèke eele miu, ho laku asa era leo. Miu èèna na patangi-tenge Jaꞌa, te ngaa mèdhi boe, te miu dhu dènge boe hak sèna ka lami asa era èèna. Aa ladhe miu madhe, miu pasae sasala miu era.”   
\p
\v 22 Hèia ama dhèu Yahudi sèra pakarèi iisi-aanga ra, peka na, “Na padhai lii ngaa, nèi? Neo pamadhe iisi Na, do? Te Na peka, na, ‘Miu bisa boe lami asa era èèna.’ ”   
\p
\v 23 Ka Yesus peka dènge dhèu seꞌe, aku Nèngu na, “Miu nèti rai-haha. Te ngaa Jaꞌa mai nèti dedha-liru. Miu dhèu nèti rai-haha ne, te ngaa Jaꞌa nèti boe rai-haha ne.  
\v 24 Nèti èèna ka, deo na Jaꞌa peka dènge miu, na, bèli-camèdꞌa ladhe miu madhe, miu pasae sasala-sasigo miu era. De ladhe miu parcaya boe, na, Jaꞌa ne, Kristus, dhu Ama Lamatua pua mai, ladhe miu madhe, tatu miu pasae sasala miu era.”   
\p
\v 25 Ka ra karèi, peka na, “Weeh! Te Èu ne, cee?”  
\p Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Jaꞌa dhu peka mema karèi nèti uru ka.\f + \fr 8:25 \ft Lii Yunani ètu neꞌe bisa abhu dua sasoa. Sasoa èci nuka: ‘Jaꞌa dhu peka tèke le karèi nèti uru jꞌara ka.’ Sasoa ka dua nuka: ‘Nga tao ka Jaꞌa neo padhai lii dènge miu?’\f*  
\v 26 Abhu jꞌara ae dhu Jaꞌa bisa peka lula-nèti miu. Sasala miu ae kahèi. Te ngaa Jaꞌa padꞌelo boe jꞌara sèra. Te Dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne, ladhe Na padhai lii, neꞌa dhoka peka dhu mola di. Aa Jaꞌa peka dènge dhèu ètu rai-haha ne, dhoka jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌa tadèngi nèti Nèngu di.”  
\v 27 (Dhu Nèngu padhue-padhai, nuka Ama Na ètu sorga. Te ngaa dhèu se reꞌa rare boe sasoa lii padhai Na.)   
\p
\v 28 Ka Yesus padhai lii tabha hari, peka na, “Pe ladhe miu dedꞌe ka Jaꞌa, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa ne, ètu ajꞌu palolo-palèbha, heka miu meꞌa kèna, na, Jaꞌa ne, Kristus. Aa Jaꞌa bisa boe tao ngaa-ngaa madhutu dadꞌèi Jaꞌa mesa ku, te ngaa Jaꞌa ajꞌa-nori dhoka jꞌara-jꞌara dhu Ama ètu sorga ajꞌa-nori le Jaꞌa.  
\v 29 Dhu pua-paleha Jaꞌa bera-bera dènge Jaꞌa taruu. Nèngu tèke eele nèdhi boe Jaꞌa mesa-mesa ku, lula Jaꞌa loe boe sabꞌa madhutu dadꞌèi Na.”   
\p
\v 30 Ropa Yesus peka jꞌara seꞌe, dhèu ae parcaya Nèngu.   
\s1 “Miu se, ana-èpu Abraham”  
\p
\v 31 Èle èèna ka, Yesus peka dènge dhèu-dhèu Yahudi dhu parcaya Nèngu, na, “Ladhe miu mamuri paꞌèki taruu dènge Lii Holo-Nori Jaꞌa, aa ajꞌa taruu nèti Jaꞌa, na, miu bisa jꞌajꞌi ana madhutu Jaꞌa dhu lèke.  
\v 32 Miu bisa meꞌa mèu jꞌara-jꞌara dhu lèke. Dènge jꞌara-jꞌara dhu lèke sèra ka dhu patabuli miu, sèna ka miu jꞌajꞌi ia ka ènu.”   
\p
\v 33 Ka dhèu se pabꞌala, aku rèngu na, “Hee! Jiꞌi se, jꞌajꞌi boe ènu dhèu! Te jiꞌi se, ana-èpu Abraham! De, nga tao ka Èu peka, na, èèna na jiꞌi bebas?”\x + \xo 8:33 \xt Mateos 3:9, Lukas 3:8\x*   
\p
\v 34 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Dhu Jaꞌa peka ne, lèke. Te dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri ètu dꞌara sasala, jꞌajꞌi sama sèmi ènu dhu dhoka madhutu dadꞌèi sasala di.  
\v 35 Te ngaa dhu tema, sèmi neꞌe: ènu se abhu boe pala nèti lamatua èmu na. Te dhoka ana lamatua èmu di dhu abhu pala taruu ètu èèna.  
\v 36 De Jaꞌa, nuka Ana Ama Lamatua ne, ladhe saku eele sasala-sasigo miu, na, miu bebas, aa jꞌajꞌi heka ènu nèti koasa sasala-sasigo. Dènge jꞌara ne, miu madhutu heka dadꞌèi sasala, aa tareꞌa-reꞌa bebas!   
\p
\v 37 Jaꞌa keꞌa le miu se, ana-èpu Abraham. Masi ka sèmi èèna, te ngaa miu loe boe patangi-tenge jꞌara ho pamadhe Jaꞌa, lula moꞌo boe sèmi mere aꞌajꞌa Jaꞌa. Te ètu dꞌara miu, abhu heka era tatèka Lii Holo-Nori Jaꞌa.  
\v 38 Jaꞌa peka-padhai jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌa kèdhi le, dhu Ama Ku pajꞌujꞌu le dènge Jaꞌa. Aa miu tao madhutu jꞌara-jꞌara dhu miu tadèngi le nèti ama-ama miu.”   
\s1 “Ama miu, nuka dhèu aae nidhu”  
\p
\v 39 Dhèu se dhaa, peka na, “Jiꞌi se, ana-èpu Abraham!”  
\p Ka Yesus peka dènge ra, aku Nèngu na, “Ladhe miu jꞌajꞌi tareꞌa-reꞌa ana-èpu Abraham, miu hudꞌi madhutu jꞌara mamuri nèngu.  
\v 40 Te ngaa Abraham tao boe bhabhelu sama sèmi dhu miu tao! Te miu loe boe tenge jꞌara ho neo pamadhe Jaꞌa. Aa te ngaa Jaꞌa ne, dhu peka dènge miu jꞌara-jꞌara dhu lèke, dhu Jaꞌa tadèngi nèti Ama Lamatua.  
\v 41 Tatao miu se mema beda boe nèti tatao ama miu.”  
\p Te ngaa rèngu pabꞌala, aku rèngu na, “Heh! Jiꞌi se, ana dꞌèlu! Baku peka na jiꞌi se, ana ama aadꞌo! Te Ama jiꞌi, èci di, nuka Ama Lamatua!”   
\p
\v 42 Hèia, aku Yesus na, “Ladhe Ama Lamatua tareꞌa-reꞌa jꞌajꞌi Ama miu, tatu miu sue Jaꞌa. Te Jaꞌa mai nèti Nèngu, nèti èèna ka Jaꞌa ka neꞌe ne. Jaꞌa mai ne madhutu boe dadꞌèi Jaꞌa mesa ku. Te ngaa Jaꞌa mai, lula Nèngu ka dhu pua Jaꞌa.  
\v 43 Nga tao ka miu dhane mere boe lii padhai Jaꞌa? Ele boe, lula miu mema moꞌo boe nanene!   
\p
\v 44 Miu se, ca ropa dènge dhèu aae nidhu. Te miu dꞌèi madhutu dadꞌèi na! Karèi nèti uru jꞌara ka, nèngu dꞌèi dhoka pamadhe dhèu. Nèngu labꞌa jꞌara dhu lèke, lula na tule eele jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu lèke! Ladhe na kapodꞌe-kabèli, mema sasabꞌa na kèna. Te nèngu ne, tuka kapodꞌe-kabèli, aa baki nèti leko-monya!  
\v 45 Jaꞌa neꞌe ka dhu lole jꞌara dhu lèke. Te ngaa miu parcaya boe Jaꞌa.  
\v 46 Pangee sèku! Nèti miu se, cee ka dhu bisa padꞌelo bukti, peka na, Jaꞌa ne adꞌu-ue sasala? Malaa, nga! Ladhe Jaꞌa peka lèke, nga tao ka miu moꞌo boe lèka Jaꞌa?   
\p
\v 47 Dhèu dhu jꞌajꞌi nèti Ama Lamatua nanene Lii Holo-Nori Na. Te ngaa miu se jꞌajꞌi boe nèti Ama Lamatua, nèti èèna ka miu moꞌo boe nanene Jaꞌa.”   
\s1 “Dhae rara iisi mèka Abraham, Jaꞌa dhu mema-mema le”  
\p
\v 48 Ama-ama dhèu Yahudi bꞌala, peka na, “Lii padhai jiꞌi lèke tareꞌa-reꞌa. Te jiꞌi dhu peka le, na, Èu ne, dhèu Yahudi boe, te ngaa dhèu Samaria. Èu ne nidhu tao!”   
\p
\v 49 Hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Jaꞌa nidhu tao boe. Jaꞌa pakabꞌua Ama Ku ètu sorga, te ngaa miu moꞌo boe pakabꞌua Jaꞌa.  
\v 50 Jaꞌa padedha boe iisi ho padꞌelo kolo-karisi Jaꞌa. Te ngaa abhu Èci dhu neo padꞌelo dadedha Jaꞌa. Hudꞌi laa Nèngu ka dhu pamaꞌète, na, lii padhai Jaꞌa ne lèke, do aadꞌo.   
\p
\v 51 Lii Holo-Nori Jaꞌa, lèke tareꞌa. De dhèu dhu nanene aa tao madhutu Lii Holo-Nori Jaꞌa, madhe boe.”   
\p
\v 52 Ropa tadèngi rare lii ne, hèia ama-ama dhèu Yahudi se peka dènge Ne, aku rèngu na, “Limuri ne jiꞌi ngeꞌa le Èu dhèu hujꞌu, lula nidhu tao le Èu. Te Abraham, madhe. Dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua uru-uru sèra, madhe le kahèi. Te ngaa aku Èu, na, ‘dhèu dhu nanene dènge madhutu Lii Holo-Nori Jaꞌa, madhe boe.’ Mema Èu ne tareꞌa-reꞌa hujꞌu le!  
\v 53 Do, Èu ne pangee, na, Èu ne kapai risi nèti Abraham dhu madhe le? Do, Èu kapai risi nèti dhèu-dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua dhu madhe sèra? Èu ngee, na, Èu ne, cee?”   
\p
\v 54 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Ladhe Jaꞌa ka dhu padedha iisi, dhèu roꞌo boe sèmi rare. Madhutu iia-iia, na, Jaꞌa boe ka dhu dedꞌe padedha-dedha iisi, te ngaa dhu dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha nuka Ama Ku. Nèngu neꞌe ka dhu miu mangaku, na, Nèngu jꞌajꞌi Ama Lamatua miu.  
\v 55 Te ngaa miu tadhe boe Ne. Dhu tadhe mèu ka Jaꞌa ne. Ladhe Jaꞌa peka na Jaꞌa tadhe boe Ne, Jaꞌa leko-monya, sama sèmi miu. Te ngaa Jaꞌa tadhe mèu Ne, aa Jaꞌa tao madhutu Lii Holo-Nori Na kahèi.  
\v 56 Dꞌara baki miu Abraham karejꞌe titu kèna, lodꞌo na tatae neo nèdhi mamai Jaꞌa. Nèngu mema nèdhi le, ka na karejꞌe-karae.”   
\p
\v 57 Ama-ama dhèu Yahudi se bꞌala Ne, aku rèngu na, “Umur Èu dhae dꞌai mèka lèmi nguru tèu sa hèi! Te ngaa Èu peka na, mèdhi le Abraham. Tareꞌa, do?”   
\p
\v 58 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Tareꞌa! Te dhae rara iisi mèka Abraham, Jaꞌa dhu mema-mema le.”   
\p
\v 59 Ka dhèu se rare hadhu ho neo pèci Ne, lula Na tao iisi sama sèmi Ama Lamatua. Te ngaa Yesus kako mau-mau kalua nèti madha Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi.\x + \xo 8:59 \xt Yohanis 5:18\x*   
\c 9  
\s1 Lamatua Yesus puri-paꞌèle dhèu bèdhu ca dhèu  
\p
\v 1 Hèia Yesus si kako taruu. Ka Na ladhe nèdhi dhèu bèdhu ca dhèu, dhu bèdhu karèi nèti ina na nara iisi nèngu.  
\v 2 Hèia ana-ana madhutu Na karèi, aku rèngu na, “Ama Mese! Cee ka tao sasala, ka dhèu ne bèdhu? Nèti nèngu mesa na, do, nèti ina-ama na?”   
\p
\v 3 Ka Yesus dhaa, peka na, “Dhèu bèdhu ne tao boe sala. Aa ina-ama na aadꞌo kahèi. Rara iisi na sèmi neꞌe, ho hudꞌi laa dhèu aaꞌi-aaꞌi ra ladhe rèdhi tatao Ama Lamatua dhu beꞌa mi dedha nèngu.  
\v 4 Ama Lamatua ka dhu pua Jaꞌa. De èdhi hudꞌi tenge jꞌara, sèna ka pakako sasabꞌa Na, lodꞌo saraa era. Te ladhe maroga mai, dhèu bisa heka sabꞌa.  
\v 5 Ropa Jaꞌa ètu rai-haha ne era, Jaꞌa nuka sèmi saraa dhu dꞌelo hia mi dhèu aaꞌi-aaꞌi.”\x + \xo 9:5 \xt Mateos 5:14, Yohanis 8:12\x*   
\p
\v 6 Ropa Yesus padhai lii nare, ka Na paruꞌe ilu mi rai. Hèia Na madhèdi pasaboti, ho pakihu rai ne jꞌajꞌi kabheca. Ka Na lame musi madha dhèu ne dènge kabheca deo na.  
\v 7 Hèia Na peka, na, “Lamu asa kolam Siloam, sèna ka riu rèhu èu.” (Ètu dꞌara lii Ibrani, \it Siloam\it*, sasoa na, ‘nèti mai’.) Ka dhèu bèdhu ne laꞌe, ka riu rèhu na. Ropa na lèpa hari mai, nèngu bisa nèdhi le!\x + \xo 9:7 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 49:10, 2 Dhèu Aae sèra 20:20, Yesaya 8:6\x*   
\p
\v 8 Hèia rae lesa dènge dhèu dhu rèdhi ne, dhu tema manèngi ngaa-ngaa nèti dhèu, ra pakarèi èci dènge èci, peka na, “Dhèu neꞌe ne, dhèu bèdhu dhu tema madhèdi ho kanata ai manèngi ngaa-ngaa nèti dhèu, sina ma?”   
\p
\v 9 Dhèu cahagꞌe dhaa, peka na, “Oo! Nèngu ka!”  
\p Dhèu cahagꞌe hari, peka na, “Aadꞌo! Nèngu ne, rèhu na oe sèmi dhèu èèna!”  
\p Te ngaa dhèu ne dhaa, aku nèngu na, “Aadꞌo! Jaꞌa èèna ka, neꞌe ne! Dhu uru èèna bèdhu!”   
\p
\v 10 Ka dhèu se karèi ne, peka na, “Tasamia ka èu bisa ladhe mèdhi?”   
\p
\v 11 Hèia na peka, aku nèngu na, “Sèmi neꞌe! Dhèu dhu ngara Yesus èèna, pakihu kabheca ka lame mi musi madha jaꞌa. Ka Na pua jaꞌa, aku Nèngu na, ‘Lamu asa kolam Siloam, ho riu rèhu èu ètu nèi.’ Hèia jaꞌa tao madhutu sèmi èèna. Nèti èèna ka, jaꞌa bisa ladhe kèdhi le!”   
\p
\v 12 Èle ka dhèu se karèi ne, peka na, “Dhèu èèna, ètu mia?”  
\p Ka na dhaa, “Keꞌa boe, mia laꞌe!”   
\s1 Dhèu Parisi parisa dhèu dhu uru èèna bèdhu  
\p
\v 13-14 Lodꞌo èèna, ropa Yesus pakihu rai jꞌajꞌi kabheca, ka puri-paꞌèle dhèu bèdhu ho bisa ladhe nèdhi èèna, lèke dènge lodꞌo aꞌae sasabꞌa dhèu Yahudi. Ka lere rèti dhèu dhu uru èèna bèdhu, asa madha dhèu-dhèu partei agama Parisi.  
\v 15 Ka dhèu Parisi se karèi ne, “Èu lolo ku laa! Tasamia ka èu bisa ladhe mèdhi?”  
\p Dhèu ne dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe. Dhèu èèna tao kabheca mi musi madha jaꞌa. Ka laku riu rèhu. Hèia limuri ne, jaꞌa bisa kèdhi le.”   
\p
\v 16 Ka abhu dhèu Parisi cahagꞌe, peka na, “Dhèu dhu puri-paꞌèle èu èèna, mai boe nèti Ama Lamatua. Jiꞌi ngeꞌa, lula Nèngu sisu atora nèti lodꞌo aꞌae sasabꞌa.”  
\p Aa abhu cahagꞌe hari, peka na, “Tasamia ka dhèu dhu adꞌu-ue sasala bisa tao tadha-tadha malaa sèmi sèra?” Ka rèngu patao-palaha èci dènge èci toke ra pahagꞌa.   
\p
\v 17 Hèia ra karèi hari dhèu dhu uru èèna bèdhu, aku rèngu na, “Madhutu aꞌabhu èu, Dhèu dhu puri-pabeꞌa musi madha èu ne, Dhèu sèmi ngaa sa?”  
\p Dhèu ne bꞌala, peka na, “Madhutu aꞌabhu jaꞌa, Dhèu èèna ca dhèu nèti dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua.”   
\p
\v 18 Te ngaa ama-ama dhèu Yahudi se roꞌo boe lèka, na, dhèu ne uru èèna bèdhu, ka limuri ne bisa nèdhi le. Hèia ra pua dhèu lasi paroa ina-ama na mai.  
\v 19 Ropa ina-ama na mai dꞌai madha si, hèia ama-ama se karèi, aku rèngu na, “Dhèu ne, ana miu, do? Tareꞌa, do aadꞌo, nèngu ne dhu bèdhu mema karèi nèti mera iisi ne? Tasamia ka limuri ne nèngu bisa ladhe nèdhi?”   
\p
\v 20 Ka ina-ama dhèu ne dhaa, peka na, “Nèngu ne, mema ana jiꞌi. Aa na bèdhu karèi nèti ngara iisi ne.  
\v 21 Te ngaa jiꞌi ngeꞌa boe, na pake ngaa ka musi madha na bisa nèdhi sèmi neꞌe. Cee ka dhu puri-paꞌèle musi madha na, jiꞌi ngeꞌa boe kahèi. Nèngu kapai le, de karèi ne, te nèngu bisa lolo unu na!”  
\v 22 Dua ra padhai lii sèmi èèna, lula rèngu madhaꞌu dènge ama-ama dhèu Yahudi. Lula reꞌa, na, ama-ama dhèu Yahudi se dhu rare le lii èci, peka na, “Ladhe abhu dhèu mangaku, na, Yesus ne, nuka Kristus, na, babège eele dhèu sèra nèti dꞌara èmu sabajꞌa èdhi dhèu Yahudi.”  
\v 23 Nèti èèna ka, ina-ama dhèu ne dhaa, peka na, “Nèngu kapai le. De karèi ne.”   
\p
\v 24 Hèia ra paroa hari dhèu dhu uru èèna bèdhu. Ka ra karèi ne, “Sèmi neꞌe! Èu hudꞌi peka ku mola-mola ètu madha Ama Lamatua, sèna ka jꞌaga paie kolongara Na. Te jiꞌi ngeꞌa, na, Yesus ne, dhèu bhelu-katubꞌa.”   
\p
\v 25 Ka dhèu ne dhaa, peka na, “Ama si baku nasa! Te jaꞌa keꞌa boe, na, Nèngu èèna, dhèu bhelu, do aadꞌo. Dhu jaꞌa keꞌa mola-mola, nuka, uru èèna jaꞌa bèdhu, te ngaa limuri ne jaꞌa bisa kèdhi.”   
\p
\v 26 Hèia ra karèi ne, aku rèngu na, “Te Na tao èu tasamia? Tasamia Na bhoke musi madha èu?”   
\p
\v 27 Dhèu ne dhaa, na, “Eee! Te deo na jaꞌa lole le, te ngaa miu moꞌo boe nanene. Tasamia ka miu neo jaꞌa lolo hari? Ele boe ama si neo jꞌajꞌi ana madhutu Na, do?”   
\p
\v 28 Ka ra padhai pa-aape ne, hèia ra peka, “Hudꞌi laa èu ka jꞌajꞌi ana madhutu Na! Te jiꞌi se, ana madhutu Musa.  
\v 29 Jiꞌi ngeꞌa Ama Lamatua ka dhu padhai lii dènge Musa. Te ngaa ngeꞌa boe Dhèu èèna bhodho nèti roꞌa mia.”   
\p
\v 30 Ka dhèu dhu uru èèna bèdhu na, dhaa, “Jaꞌa malaa, nga! Miu meꞌa boe Nèngu mai nèti mia. Aa te ngaa Nèngu ka dhu bhoke pamèu musi madha jaꞌa, ka jaꞌa bisa kèdhi.  
\v 31 Èdhi aaꞌi-aaꞌi ti teꞌa, na, Ama Lamatua parluu boe nanene lii dhèu bhelu, si? Te ngaa Ama Lamatua nanene dhèu dꞌara mola, dhu mamuri madhutu dadꞌèi Na.\x + \xo 9:31 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 66:18,19\x*  
\v 32 Karèi nèti Ama Lamatua pajꞌajꞌi liru dènge rai-haha toke dꞌai sange neꞌe, abhu mèka lii lolo èci sa hèi, lula-nèti dhèu dhu puri-pabeꞌa dhèu bèdhu karèi rara iisi ne, ho nèngu bisa nèdhi.  
\v 33 De ladhe Yesus mai boe nèti Ama Lamatua, tatu Nèngu bisa boe tao ngaa-ngaa, sina ma?”   
\p
\v 34 Hèia ra bꞌala, aku rèngu na, “Wee! Èu ne, dhèu bhelu karèi ina mu nara iisi èu! Èu ngee, na, èu bisa ajꞌa hari jiꞌi, do?” Ka ra babège eele dhèu ne nèti èmu sabajꞌa rèngu.   
\s1 Dhèu dhu dꞌara bèdhu  
\p
\v 35 Ropa Yesus tadèngi rèngu babège eele dhèu dhu uru èèna bèdhu nèti èmu sabajꞌa ra, hèia Na laꞌe tenge dhèu ne, toke abhu. Ka Na peka, “Tasamia! Èu parcaya Dhèu Rai-haha tareꞌa-reꞌa ne, do?”   
\p
\v 36 Ka dhèu ne karèi hari Ne, aku nèngu na, “Ama, te Nèngu èèna cee? Peka ku laa, sèna ka jaꞌa bisa parcaya Ne.”   
\p
\v 37 Hèia Yesus peka, na, “Èu paraga le dènge Ne. Nèngu èèna, nuka Jaꞌa ne, dhu padhai lii dènge èu ne.”   
\p
\v 38 Ka dhèu ne dhaa, aku nèngu na, “Ama, jaꞌa parcaya!” Hèia na patitu kètu urutuu pahaha iisi mi Yesus.   
\p
\v 39 Hèia Yesus lii dènge ne, aku Nèngu na, “Mamai Jaꞌa asa rai-haha ne, sèna ka padꞌelo sasala-sasigo dhèu, ho dhèu bèdhu bisa ladhe rèdhi, aa dhèu dhu rèdhi bisa jꞌajꞌi bèdhu.”   
\p
\v 40 Ètu era èèna abhu dhèu Parisi pèri-pèri, dhu tadèngi lii padhai Yesus. Hèia ra karèi Ne, aku rèngu na, “Tasamia! Jiꞌi se bèdhu boe, sina ma?”   
\p
\v 41 Yesus bꞌala, peka na, “Sèmi neꞌe. Ladhe musi madha miu bèdhu, abhu boe dhu pasala miu. Te ngaa lula miu peka, na, miu bisa mèdhi, nèti èèna ka miu pasae sasala miu era.”   
\c 10  
\s1 Lii pakasame lula-nèti dhèu madhenga badha dènge kahibꞌi-kalèbho na  
\p
\v 1 Yesus padhai lii pake lii pakasame, peka na, “Dhu Jaꞌa peka dènge miu ne, lèke tareꞌa. Abhu kahibꞌi-kalèbho dènge oka ra. Ladhe dhèu maso boe re hèbꞌa oka, te ngaa caꞌe re kolo oka, na, teꞌa le, nèngu ne, dhèu manaꞌu.   
\p
\v 2 Te ngaa ladhe maso re hèbꞌa oka, nuka dhèu madhenga dhu piara kahibꞌi-kalèbho sèra.  
\v 3 Dhèu jꞌaga hèbꞌa oka, tadhe dhèu madhenga kahibꞌi-kalèbho, hèia na bhoke babèdho hia nèngu. Kahibꞌi-kalèbho se tadhe lii dhèu madhenga badha kahèi. Ka ropa dhèu madhenga ne paroa ngara ra èci-èci, kahibꞌi-kalèbho se madhutu ne asa liꞌu.  
\v 4 Ladhe dhèu madhenga ne neo nèti si asa mia, nèngu kako uuru. Kahibꞌi-kalèbho se madhutu ne re limuri, lula ra tadhe lii na.  
\v 5 Ladhe abhu dhèu dhu kahibꞌi-kalèbho tadhe boe, na, rèngu madhutu boe ne. Te ngaa ra rai pakajꞌèu, lula rèngu tadhe boe lii dhèu leo.”   
\p
\v 6 Masi ka Yesus lole lii pakasame ne hia dhèu seꞌe, te ngaa reꞌa boe sasoa na.   
\s1 Lamatua Yesus sama sèmi dhèu madhenga badha dhu beꞌa  
\p
\v 7 Ka Yesus peka tabha hari dènge dhèu sèra, aku Nèngu na, “Dhu Jaꞌa lole dènge miu ne, lèke tareꞌa. Jaꞌa ne nuka sèmi hèbꞌa oka kahibꞌi-kalèbho.  
\v 8 Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu mai uuru nèti Jaꞌa, rèngu sama sèmi dhèu manaꞌu. Masi ka rèngu loe boe paroa, te ngaa kahibꞌi-kalèbho se nanene boe lii rèngu.  
\v 9 Aa Jaꞌa ne èci èèna ka dènge hèbꞌa oka èèna. Ladhe abhu dhèu neo maso re Jaꞌa, Ama Lamatua neo patabuli ne nèti koasa sasala-sasigo na. Èèna sama sèmi nèngu laꞌe asa era Ama Lamatua, maso re Jaꞌa dhu jꞌajꞌi hèbꞌa oka. Aa dhèu dhu maso re Jaꞌa, nèngu neo asa mia èèna ka, ngaa-ngaa tao boe, dènge abhu naꞌa-ninu dhu beꞌa.\x + \xo 10:9 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 118:20\x*  
\v 10 Dhèu manaꞌu reꞌa dhoka tao maruru di, te rèngu mai ho manaꞌu, pamadhe dhèu, aa paꞌele iie mamuri dhèu. Te ngaa Jaꞌa kèti mamuri dhu hua iia titu kèna, te mamai Jaꞌa ne, sèna ka dhèu bisa mamuri mera-milu, aa unu mamuri dhu lèke.   
\p
\v 11 Jaꞌa kahèi nuka sèmi dhèu madhenga badha dhu beꞌa. Te dhèu madhenga dhu beꞌa, sadia saraka ngiꞌu na toke madhe, sèna ka kahibꞌi-kalèbho na bisa mamuri.  
\v 12 Te ngaa dhèu sabꞌa dhu lamatua boe nèti kahibꞌi-kalèbho sèra, ropa nèdhi busa hui mai, na rai pakajꞌèu, tèke eele kahibꞌi-kalèbho se. Hèia busa hui ne kadhi nare kahibꞌi-kalèbho, ka rèngu cahagꞌe rai pacebꞌa.  
\v 13 Dhèu sabꞌa èèna rai, lula nèngu dhoka sabꞌa tenge doi di. Na pusi-pahae boe jꞌaga paie-iie kahibꞌi-kalèbho sèra.   
\p
\v 14 Lèke tareꞌa! Jaꞌa ne nuka sèmi dhèu madhenga badha dhu beꞌa. Jaꞌa tadhe hua iia kahibꞌi-kalèbho Jaꞌa sèra. Aa rèngu tadhe Jaꞌa kahèi.  
\v 15 Èèna, èci èèna ka dènge Ama Ku ètu sorga tadhe Jaꞌa, aa Jaꞌa tadhe Nèngu kahèi. Jaꞌa sadia kore le ho soro iisi Jaꞌa toke madhe, sèna ka kahibꞌi-kalèbho Jaꞌa bisa mamuri.\x + \xo 10:15 \xt Mateos 11:27, Lukas 10:22\x*  
\v 16 Abhu kahibꞌi-kalèbho Jaꞌa dhu leo era, dhu dhae kaboko kore mèka sèna ka paꞌèci dènge kahibꞌi-kalèbho ètu seꞌe se. Jaꞌa hudꞌi eo paꞌoru kore si mi ca era kahèi. Ropa rèngu tadèngi lii Jaꞌa, rèngu tadhe dènge. Hèia ra mai paꞌèci, sèna ka jꞌajꞌi mi ca kaboko dhu dènge dhèu madhenga èci.   
\p
\v 17 Nèti èèna ka, Ama Ku ètu sorga sue Jaꞌa. Te Jaꞌa dhu sadia le soro iisi Jaꞌa toke madhe, sèna ka Jaꞌa bisa mamuri hari.  
\v 18 Abhu boe ca dhèu sa dhu laka-seti Jaꞌa ho madhe, te ngaa Jaꞌa mesa ku soro iisi laꞌa toke madhe. Jaꞌa dènge hak ho soro ngiꞌu Jaꞌa, aa dènge hak kahèi sèna ka kore hari. Paredha ne, dhu Jaꞌa sèmi kore le nèti Ama Ku ètu sorga.”   
\p
\v 19 Lula dhèu se tadèngi lii padhai Yesus sèmi èèna, ka dhèu Yahudi se pabꞌala hari isi-aanga ra.  
\v 20 Abhu dhèu ae nèti rèngu dhu peka na, “Dhèu ne, hujꞌu! Aa nidhu tao Ne! Nga tao ka miu dꞌèi nanene Ne?”   
\p
\v 21 Te ngaa abhu cahagꞌe peka na, “Neꞌe ne nèti boe lii padhai dhèu hujꞌu, sina ma? Lii padhai sèmi seꞌe se, kalua boe nèti dꞌara hèbꞌa nidhu! Aa nidhu sèra bisa boe kahèi puri-paꞌèle musi madha dhèu bèdhu, si?”   
\s1 Ama-ama dhèu Yahudi roꞌo boe sèmi Lamatua Yesus  
\p
\v 22 Lodꞌo èèna, dhèu Yahudi neo tao kalela agama rèngu. Lodꞌo beꞌa ne, lèke dènge hèru pacuhi. Pesta ne, pasanèdꞌe dhèu Yahudi lodꞌo dhu dhèu leo mai pakajꞌalu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi Ama Lamatua ètu kota Yerusalem, ka ra pamèu ne sèna ka ringi hari ca tèka.\f + \fr 10:22 \ft Limuri ne dhèu Yahudi peka kalela ne, \ft \+it Hanuka\+it*, dhu padètu dènge hari Natal. Lii lolo na sèmi neꞌe ka: ètu tèu 167 (cangasu èna nguru pidhu—lodꞌo Kristus dhae mai mèka), jedheraa dhèu Siria èci, ngara na Antiokus Epifanes, paguri eele kota Yerusalem. Nèngu pakajꞌalu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi kahèi, dènge jꞌara na hake palaho mei korban, ka tao era sogo-tagu na ètu èèna. Nèti èèna ka, dhèu Yahudi maruru. Ka tanggal 25 hèru \+it Kislef\+it*, tèu 164 (cangasu èna nguru èpa—lodꞌo Kristus dhae mai mèka), ra pamèu hari Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi ne, hèia ra tao acara sèna ka ringi hari Èmu ne.\f*  
\v 23 Yesus kako palème ètu madha Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi ne, ètu era dhu ra pangare na, ‘Paleo Dhèu Aae Soleman’.  
\v 24 Hèia ama-ama dhèu Yahudi mai lingu rare Ne, ka ra peka, “Eeh! Jiꞌi se mate toke dꞌai pèri lodꞌo hari, ho ngeꞌa? Ladhe Èu ne, nuka Kristus, na, peka mola-mola.”   
\p
\v 25 Yesus bꞌala, aku Nèngu na, “Jaꞌa dhu peka mema le, te ngaa miu moꞌo boe lèka. Aa te ngaa jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌa tao, aaꞌi-aaꞌi madhutu paredha Ama Ku di. Jꞌara seꞌe se ka dhu padꞌelo, na, Jaꞌa ne, cee.  
\v 26 Te ngaa miu moꞌo boe lèka Jaꞌa, lula miu se kahibꞌi-kalèbho Jaꞌa boe.  
\v 27 Te kahibꞌi-kalèbho Jaꞌa dhu tareꞌa sèra, tadhe lii Jaꞌa. Rèngu madhutu Jaꞌa, aa Jaꞌa tadhe rèngu kahèi.  
\v 28 Jaꞌa hia si mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe, aa rèngu cèri eele boe nèti Ama Lamatua kahèi. Abhu boe ca dhèu sa dhu bisa parame rare si nèti Jaꞌa.  
\v 29 Ama Ku ètu sorga ka dhu pangèdꞌu rèngu mi Jaꞌa. Nèngu èra risi aaꞌi mèu-mèu. Nèti èèna ka, abhu boe ca dhèu sa hèi, dhu bisa parame rare si nèti Nèngu.  
\v 30 Te Ama Ku dènge Jaꞌa ne, èci.”   
\p
\v 31 Ropa tadèngi rare, hèia ama-ama dhèu Yahudi se rare hari hadhu, neo pèci pamadhe Yesus.  
\v 32 Ka Yesus padhai lii, aku Nèngu na, “Jaꞌa padꞌelo le jꞌara dhu beꞌa ae-ae nèti Ama Ku. Miu pake jꞌara beꞌa mia, ho neo pèci pamadhe Jaꞌa?”   
\p
\v 33 Hèia dhèu se dhaa, peka na, “Jiꞌi pèci boe èu lula èu tao jꞌara beꞌa. Te ngaa jiꞌi huku èu dènge jꞌara pèci pake hadhu, lula èu pahahe Ama Lamatua. Te èu dhoka dhèu rai-haha di, te ngaa tao iisi mu nuka sèmi Ama Lamatua! Seli-kolane, nga!”\x + \xo 10:33 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 24:16\x*   
\p
\v 34 Ka Yesus bꞌala, peka na, “Tasamia? Ètu dꞌara Atora agama dhu miu mèdꞌu, dhu suri na, ‘Jaꞌa peka mema, na, miu ama-ama se, dewa’.\x + \xo 10:34 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 82:1,2,6\x*  
\v 35 Èdhi teꞌa le, na, aaꞌi-aaꞌi dhu suri ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, lèke, aa bisa boe core eele. Ama Lamatua mesa Na dhu peka le dhèu sèra, na, rèngu se, ‘dewa’.  
\v 36 De tasamia ka miu bisa peka, na, Jaꞌa ne pahahe Ama Lamatua lula Jaꞌa peka, na, Jaꞌa ne Ana Ama Lamatua? Maso boe asa dꞌara kahadhu, si! Te Ama ètu sorga ka dhu pajꞌujꞌu Jaꞌa aa pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne.  
\v 37 Sèmi neꞌe. Ladhe Jaꞌa pakako boe sasabꞌa-laꞌa Ama Ku, na, miu baku parcaya Jaꞌa.  
\v 38 Te ngaa Jaꞌa pakako taruu sasabꞌa Ama Ku. De masi ka miu lèka boe Jaꞌa, te ngaa miu hudꞌi sèmi mere ku tadha malaa dhu Jaꞌa tao. Dènge sèmi èèna, miu bisa meꞌa kahèi, na, Ama Ku dhu paꞌèki dènge Jaꞌa. Aa Jaꞌa paꞌèki dènge Nèngu kahèi.”   
\p
\v 39 Ka dhèu se sèku kèpe Ne hari, te ngaa Na tabhèli eele nèti kacui-aai rèngu.   
\p
\v 40 Hèia Yesus laꞌe hari asa cabèka loko Yarden, ètu era dhu uru èèna Yohanis sarani dhèu. Ka Na pea taha ètu nèi.\x + \xo 10:40 \xt Yohanis 1:28\x*  
\v 41 Dhèu ae mai tenge Ne. Hèia ra peka, aku rèngu na, “Yohanis tao nèdhi boe tadha malaa. Te ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu nèngu lole lula-nèti Yesus ne, lèke tareꞌa-reꞌa!”  
\v 42 Ka dhèu ae ètu nèi parcaya Yesus.   
\c 11  
\s1 Mamadhe Lasarus  
\p
\v 1-2 Abhu dhèu èci, ngara na Lasarus. Nèngu pea ètu rae Betania, sama-sama dènge aꞌa na bhèni dhèu dua, Maria dènge Marta. (Maria neꞌe, ka dhu pakose haga Lamatua Yesus dènge èi hèu mèngi, ka pamèu pake rèu kètu na.) Ca lodꞌo, ka Lasarus pèdꞌa aae.\x + \xo 11:1-2 \xt Lukas 10:38-39, Yohanis 12:3\x*  
\v 3 Ka ana hèni na dhèu dua se paꞌadhu lii moa hia Yesus, aku rèngu na, “Lasarus, angalai Ama èèna, pèdꞌa aae.”   
\p
\v 4 Ropa Yesus tadèngi lii moa ne, hèia Na lii, aku Nèngu na, “Èi papèdꞌa ne nèti boe mamadhe. Ama Lamatua neo pake jꞌara neꞌe ho padꞌelo dadedha Na. Sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi dedꞌe padedha-dedha Jaꞌa, nuka Ana Ama Lamatua ne.”   
\p
\v 5 Yesus sue Marta, Maria, dènge ari ra Lasarus.  
\v 6 Lodꞌo Na tadèngi, na, Lasarus dhu pèdꞌa, Yesus pea dua lodꞌo era ètu cabèka loko Yarden.  
\v 7 Ka Na peka dènge ana madhutu Na sèra, aku Nèngu na, “Mai lati hari asa era pea Lasarus ètu propensi Yudea.”   
\p
\v 8 Te ngaa ana madhutu Na pabꞌala, peka na, “Ama Mese. Lai-lai ne, ama-ama dhèu Yahudi sèra neo pèci pamadhe Ama ètu nèi. Te ngaa Ama neo lamu hari asa nèi?”   
\p
\v 9 Ka Yesus dhaa, na, “Baku madhaꞌu! Bèli-bèli, nèti lodꞌo rea toke lodꞌo cèna, canguru dua jam, si? Ladhe kako ètu dꞌara saraa, dhèu kadhunu boe. Te saraa pasaraa rai-haha ho dhèu bisa ladhe rèdhi dènge beꞌa.  
\v 10 Te ngaa ladhe dhèu kako ètu dꞌara maroga, na kadhunu pahari-pahari, te dènge boe saraa.”\f + \fr 11:10 \ft Madhutu aꞌabhu Yesus, na, “Jaꞌa nuka sèmi saraa. De lodꞌo-lodꞌo Jaꞌa dènge miu era, na, miu ngaa-ngaa tao boe.”\f*   
\p
\v 11 Yesus padhai lii èle, ka Na peka, “Angalai èdhi Lasarus bhèjꞌi le. Te ngaa pe Jaꞌa laku parèi ne.”   
\p
\v 12 Hèia ana madhutu Na peka, na, “Ama, ladhe nèngu bhèjꞌi di, sasoa na, èèna na nèngu èle nèti papèdꞌa, si?”   
\p
\v 13 Ra peka sèmi èèna, lula rèngu ngee, na, Yesus padhai lii lula-nèti bhèjꞌi dhu biasa di. Aa te ngaa, Yesus lole lula-nèti mamadhe Lasarus.  
\v 14 Hèia Yesus peka mola-mola dènge ra, aku Nèngu na, “Sèmi neꞌe. Lasarus madhe le.  
\v 15 Aa te ngaa Jaꞌa karejꞌe lula Jaꞌa aadꞌo ètu nèi lodꞌo dhu na madhe mèka, sèna ka miu baku susa. Te, ngaa dhu jꞌajꞌi neꞌe, èèna ka dhu tao miu bisa parcaya Jaꞌa. Mai lati ka!”   
\p
\v 16 Hèia Tomas, dhu dhèu paroa, na, “ana kembar,” peka dènge ana madhutu dhu leo sèra, aku nèngu na, “Mai ka! Beꞌa risi aaꞌi-aaꞌi ti lati, sèna ka madhe palere-lere dènge Ne.”   
\s1 Lamatua Yesus laꞌe asa Betania, ka paꞌèra dꞌara Marta  
\p
\v 17-19 Ka Yesus si lasi asa rae Betania.  
\p Rae ne, kajꞌèu nèti Yerusalem tèlu kilometer di. Ka dhèu Yahudi nèti nèi, ae ka dhu mai beke, sèna ka paꞌèra dꞌara Marta dènge Maria.  
\p Ropa Yesus si dꞌai nèi, heka reꞌa, na, dhèu padhane le Lasarus èpa lodꞌo kèna.   
\p
\v 20 Ka lodꞌo Marta tadèngi, na, Yesus mai le, hèia laꞌe paraga dènge Yesus. Te ngaa Maria mate ètu èmu.  
\v 21 Hèia Marta lii dènge Yesus, peka na, “Ama, ee! Ladhe Ama ètu neꞌe, tatu ari jaꞌa madhe boe.  
\v 22 Te ngaa jaꞌa parcaya kahèi, sadꞌi Ama manèngi ngaa èèna ka nèti Ama Lamatua, tatu abhu.”   
\p
\v 23 Ka Yesus lii dènge ne, peka na, “Marta! Èèna na, Ari mu mamuri hari.”   
\p
\v 24 Marta padhai lii, peka na, “Jaꞌa keꞌa, pe dꞌai lodꞌo èle rai-haha ne, ladhe Ama Lamatua pamamuri hari dhèu madhe aaꞌi-aaꞌi, Nèngu pamamuri hari kahèi ari jaꞌa.”   
\p
\v 25 Hèia Yesus peka na, “Jaꞌa ka dhu hia dhèu madhe mamuri hari. Jaꞌa ka dhu hia dhèu, mamuri dhu lèke kahèi. De dhèu dhu parcaya Jaꞌa, abhu mamuri èèna, masi ka nèngu madhe.  
\v 26 Ka dhèu dhu unu mamuri dhu lèke èèna, aa parcaya Jaꞌa, bèli-camèdꞌa madhe boe, te ngaa mamuri taruu. Marta, èu parcaya lii padhai Jaꞌa ne, do?”   
\p
\v 27 Hèia Marta dhaa, na, “Oo, Ama! Jaꞌa parcaya, na, Èu ne, nuka Kristus, Dhèu dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu mema karèi nèti uru ka. Aa Èu ne, Ana Ama Lamatua dhu Na padhadha tèke hia mai asa rai-haha ne.”   
\s1 Lamatua Yesus tangi  
\p
\v 28 Ropa Marta padhai lii nare, hèia na lèpa asa èmu na. Ka na paroa ari na Maria, sèna ka dua ra mesa-mesa ra. Ka na peka, na, “Ama Mese mai le. Nèngu neo paraga dènge èu.”  
\v 29-31 Ropa tadèngi sèmi èèna, hèia Maria laꞌe dènge ka tenge Yesus. Ropa dhèu Yahudi dhu beke dènge Maria ètu dꞌara èmu, rèdhi nèngu kèdꞌi sahèka, ka rai liꞌu laꞌe, hèia lasi madhutu ne re limuri. Te rèngu pangee, na, Maria laꞌe tangi asa roꞌa Lasarus.  
\p Lodꞌo èèna, Yesus si dꞌai mèka dꞌara rae. Nèngu ètu era dhu Marta paraga dènge Ne.  
\v 32 Ropa Maria laꞌe dꞌai era èèna, ka ladhe nèdhi Yesus. Hèia na patitu kètu urutuu ètu madha Yesus. Ka na lii, aku nèngu na, “Ama! Sèmi Ama ètu neꞌe, tatu ari jaꞌa madhe boe.”   
\p
\v 33 Ropa Yesus nèdhi Maria tangi, aa dhèu Yahudi dhu madhutu ne tangi kahèi, ka Yesus nasa aa dꞌara Na susa.  
\v 34 Hèia Na karèi, aku Nèngu na, “Miu padhane ne ètu mia?”  
\p Ra dhaa, peka na, “Mai, Ama! Sèna ka mèdhi unu mu.”   
\p
\v 35 Hèia Yesus tangi.  
\v 36 Ka dhèu Yahudi se papeka, aku rèngu na, “Ladhe ku laa. Na sue Lasarus titu kèna!”   
\p
\v 37 Te ngaa abhu cahagꞌe dhu papeka na, “Dhèu neꞌe ne ka dhu hia dhèu bèdhu bisa nèdhi. Nga tao ka Nèngu bisa boe tenge jꞌara, sèna ka Lasarus baku madhe?”   
\s1 Lasarus mamuri hari  
\p
\v 38 Ka dꞌara Yesus susa. Hèia laꞌe padètu-dètu asa roꞌa dhu ra padhane Lasarus. Roꞌa ne dhu ra katange le dènge hadhu aae cue.  
\v 39 Hèia Yesus pua dhèu ètu sèra, peka na, “Loli eele ku hadhu nèti hèbꞌa roꞌa ne!”  
\p Te ngaa Marta, ana hèni dhèu madhe ne, peka, aku nèngu na, “Irii, Ama! Na madhe èpa lodꞌo kèna! Tatu hèu le.”   
\p
\v 40 Ka Yesus pasanèdꞌe ne, aku Nèngu na, “Sanèdꞌe lii Jaꞌa deo na, si? Jaꞌa dhu peka mema le, na, ladhe èu tareꞌa-reꞌa parcaya Jaꞌa, pe mèdhi dadedha Ama Lamatua.”   
\p
\v 41 Hèia pèri-pèri dhèu loli eele hadhu nèti hèbꞌa roꞌa ne. Ka Yesus ladhe asa dedha-liru, hèia Na peka, “Ama! Jaꞌa manèngi makasi, lula Ama nanene Jaꞌa.  
\v 42 Jaꞌa keꞌa karèi nèti uru ka, na, Ama nanene taruu Jaꞌa. Te ngaa doe ne Jaꞌa peka sèmi neꞌe, sèna ka dhèu-dhèu dhu titu ètu neꞌe, bisa reꞌa, na, Ama ka dhu pua Jaꞌa.”  
\v 43 Ropa peka nare, hèia Na paroa dènge lii mèdhu, peka na, “Lasarus! Kalua ka!”   
\p
\v 44 Ka dhèu madhe ne kalua nèti dꞌara roꞌa. Kacui-aai dènge haga na paꞌèki era dènge bèla hutu dhèu madhe. Aa abhu bèla dhu pahutu rèhu na kahèi. Yesus pua dhèu ètu sèra, peka na, “Bhoke eele bèla hutu se, sèna ka na kako!”   
\s1 Ra tenge jꞌara ho neo pamadhe Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:1-5, Markus 14:1-2, Lukas 22:1-2)  
\p
\v 45 Ropa laladhe rèdhi tatao Yesus ne, dhèu Yahudi dhu beke dènge Maria, ae ka dhu parcaya Yesus.  
\v 46 Te ngaa abhu cahagꞌe kahèi dhu lasi paraga dènge dhèu nèti partei Parisi, sèna ka peka tatao Yesus ne dènge rèngu.   
\p
\v 47 Èle èèna, hèia kètu agama Yahudi sèra, dènge dhèu Parisi pakaboko ho padhue. Ra pakarèi, peka na, “Dhèu neꞌe ne, tao tadha malaa rupa-rupa! De èdhi tao Ne tasamia hari?  
\v 48 Te ladhe èdhi soro tèke Ne, bèli-camèdꞌa dhèu aaꞌi-aaꞌi sanao-maena Nèngu jꞌajꞌi dhèu aae rèngu. Dènge jꞌara neꞌe, èèna na sordadꞌu Roma sèra mai paguri eele Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi èdhi dènge palaho isi kabarai èdhi.”   
\p
\v 49 Tèu èèna, Kayafas dhu jꞌajꞌi kètu kapai risi agama Yahudi. Na peka, na, “Goa, ee! Miu meꞌa boe ngaa-ngaa!  
\v 50 Te ladhe dhèu èci madhe pala dhèu aaꞌi-aaꞌi, èèna beꞌa risi hia miu. Te ladhe aadꞌo, na, sordadꞌu Roma mai, pamadhe aaꞌi mèu-mèu isi kabarai èdhi dhèu Yahudi ne!”  
\v 51 Lii Kayafas ne mai boe nèti dꞌara nèngu unu na. Te Ama Lamatua pake hèbꞌa na, lula nèngu ka kètu kapai risi agama dꞌara tèu èèna. Nèti èèna ka, Kayafas peka tèke, na, bèli-camèdꞌa Yesus madhe pala dhèu Yahudi aaꞌi-aaꞌi ra.  
\v 52 Aa te ngaa, dhu lèke ka, Yesus madhe boe hia dhèu Yahudi mesa ra di, te ngaa pala dhèu unu Ama Lamatua aaꞌi-aaꞌi dhu pale-lème ètu rai-haha ne. Nèngu èèna na oru nare si jꞌajꞌi mi suku ca nau-ca nadha.   
\p
\v 53 Lula lii padhai Kayafas neꞌe ka, karèi nèti lodꞌo èèna, ama-ama dhèu Yahudi tenge jꞌara ho neo pamadhe Yesus.   
\p
\v 54 Nèti èèna ka, Yesus laꞌe heka asa madha dhèu ae ètu talora ama-ama dhèu Yahudi. Nèngu dènge ana-ana madhutu Na lasi asa dꞌara kota èci, ngara na Efraim, padètu dènge dꞌara mamoo. Ka ra pea taha ètu èèna.\x + \xo 11:54 \xt Sensus 9:10\x*   
\p
\v 55 Lodꞌo èèna, dètu le dènge lodꞌo kalela Paska agama Yahudi. Dhu tema le, dꞌai lodꞌo sèmi èèna, dhèu ae nèti rae-rae mai pakaboko ètu kota Yerusalem ho madhutu kalela Paska ètu èèna. Dhèu se dꞌai uru, ho pamèu iisi madhutu atora agama.  
\v 56 Ae ka nèti rèngu patangi-tenge Yesus ètu èèna. Ropa ra titu ètu madha Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi, ka ra pakarèi, peka na, “Madhutu aꞌabhu miu, tasamia? Yesus mai madhutu pesta kalela Paska ne, do aadꞌo?”  
\v 57 Te ngaa kètu agama Yahudi sèra, dènge dhèu Parisi paredha, peka na, “Ladhe abhu dhèu dhu reꞌa Yesus ètu mia, na, peka dènge jiꞌi!” Aa te ngaa rèngu neo kèpe Ne.   
\c 12  
\s1 Maria pakose haga Yesus dènge èi hèu mèngi  
\r (Mateos 26:6-13, Markus 14:3-9)  
\p
\v 1 Di èna lodꞌo ka, dꞌai lodꞌo kalela Paska, ka Yesus si mai hari asa rae Betania. Lasarus si pea ètu èèna. Nèngu ka dhu madhe, dhu Yesus pamamuri hari le.  
\v 2 Hèia rèngu pananasu, sèna ka mèda none Yesus naꞌa-ninu dènge rèngu. Marta lalau mei. Aa Lasarus madhèdi naꞌa-ninu mei èci dènge Yesus.  
\v 3 Hèia Maria nare èi hèu mèngi asli ca boto dhu kabꞌua. Ka na pasuti mi haga Yesus. Hèia na roso haga Yesus pake rèu kètu nèngu. Ka hèu mèngi ne pale-lème aaꞌi dꞌara èmu èèna.\f + \fr 12:3 \ft Madhutu Alkitab lii Yunani, peka èi hèu mèngi ne, \ft \+it ‘nardos’\+it*, dhu uru èèna dhèu tao nèti amo aajꞌu hèu mèngi. Alkitab lii Idhonesia peka na, ‘narwastu’. Alkitab lii Yunani peka isi boto ne, ca \+it ‘litra’\+it*, nuka tèlu ngasu dua nguru lèmi gram, ele boe dꞌai ca tenga liter.\f* \x + \xo 12:3 \xt Lukas 7:37-38\x*   
\p
\v 4 Te ngaa ana madhutu Yesus èci, ngara na Yudas Iskariot, dhu èèna na pahie Yesus, kaꞌugu aku nèngu na,  
\v 5 “Wee! Nga tao ka nèngu pahie boe èi hèu mèngi ne? Te kabꞌua na nuka sèmi gaji dhèu èci dꞌara ca tèu. Beꞌa risi pahie, sèna ka kabꞌua na pabagi mi dhèu unu aadꞌo sèra!”\f + \fr 12:5 \ft Alkitab lii Yunani peka kabꞌua èi hèu mèngi ne, tèlu ngasu \ft \+it ‘denari’\+it*. Ca \+it denari\+it* èèna, sama sèmi gaji tuka ca lodꞌo.\f*  
\v 6 Aa te ngaa Yudas peka sèmi neꞌe ne lula boe nèti nèngu sue dhèu-dhèu unu aadꞌo. Te ngaa lula nèngu, dhèu manaꞌu. Nèngu ne dhu tèke doi Yesus si, te ngaa ae ka dhu huni nare nèti dꞌara kas.   
\p
\v 7 Ka Yesus bꞌala, aku Nèngu na, “Hudꞌi laa bhèni ne tao sèmi neꞌe. Te nèngu dhu tèke èi hèu mèngi ne, sèna ka lalau ngiꞌu aae Jaꞌa ho ra padhane Jaꞌa.  
\v 8 Dhèu unu aadꞌo dhu bera-bera dènge miu. Te ngaa Jaꞌa ne bèli-camèdꞌa aadꞌo heka ètu talora miu.”\x + \xo 12:8 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 15:11\x*   
\s1 Kètu agama sèra tenge jꞌara ho neo pamadhe Lasarus  
\p
\v 9 Èle èèna, dhèu Yahudi ae ka dhu reꞌa, na, Yesus ètu rae Betania. Ka dhèu se mai neo rèdhi Ne, aa neo rèdhi Lasarus kahèi. Te rèngu tadèngi le, na, Yesus pamamuri hari le Lasarus nèti mamadhe.  
\v 10 Te ngaa kètu-kètu agama padhue ho neo pamadhe Lasarus.  
\v 11 Te dhèu Yahudi ae dhu tadèngi le lii palolo lula-nèti Lasarus ne, ka dhèu se parcaya Yesus. Rèngu se roꞌo heka nanene ama-ama dhèu Yahudi.   
\s1 Lamatua Yesus maso asa dꞌara kota Yerusalem sama sèmi dhèu aae-dhèu kapai  
\r (Mateos 21:1-11, Markus 11:1-11, Lukas 19:28-40)  
\p
\v 12 Asa bèli èèna, dhèu ae dhu mai madhutu kalela Paska ètu kota Yerusalem, tadèngi, na, Yesus neo mai asa era neꞌe kahèi.  
\v 13 Ka lasi pare rèu palam ho pake soru mamai Yesus, sama sèmi Nèngu ne, dhèu aae-dhèu kapai. Hèia ra paꞌoo aaꞌi-aaꞌi ra, aku rèngu na,  
\q1 “\it Hosana!\it* Jiꞌi koa-kio Ama Lamatua!  
\q2 Te Lamatua pajꞌujꞌu dꞌara hua iia Na mi Dhèu Aae Israꞌel,  
\q3 dhu nèti kolongara Lamatua!”\x + \xo 12:13 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 118:26\x*   
\p
\v 14 Ka Yesus abhu badha keledꞌei èni ciꞌu, hèia Na manyaꞌe. Seꞌe se jꞌajꞌi nuka sèmi dhu suri tèke le ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, na,   
\q1
\v 15 “Miu dhèu kota Yerusalem, baku madhaꞌu!  
\q2 Miu dhèu kota ‘Sion’ se, ladhe ku asa nèi!\f + \fr 12:15 \ft Kota Sion, ngara leo nèti kota Yerusalem.\f*  
\q1 Te Dhèu Aae miu nuka mai nèi!  
\q2 Nèngu mai manyaꞌe keledꞌei èni ciꞌu.”\x + \xo 12:15 \xt Sakaria 9:9\x*   
\p
\v 16 Lodꞌo èèna, ana madhutu Yesus reꞌa mèka sasoa nèti jꞌara seꞌe se. Te ngaa bèli-camèdꞌa, ropa Yesus mamuri hari nèti mamadhe Na, aa Ama Lamatua dedꞌe Ne padedha-dedha, rèngu heka sanèdꞌe jꞌara-jꞌara dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci lula-nèti Nèngu ne. Rèngu sanèdꞌe kahèi tatao dhèu ae se mi dedha Yesus.   
\p
\v 17 Lodꞌo Yesus pamamuri hari Lasarus nèti mamadhe, hèia Na paroa ne kalua nèti roꞌa dhèu madhe èèna, abhu dhèu ae dhu sama-sama dènge Yesus. De limuri ne rèngu lolo palème lula-nèti ngaa dhu uru èèna rèngu rèdhi dènge musi madha ra.  
\v 18 Nèti èèna ka, ropa Yesus padètu dènge Yerusalem, dhèu ae mai soru Ne lula rèngu tadèngi le, na, Nèngu ka dhu tao tadha malaa èèna.  
\v 19 Ka dhèu-dhèu Parisi peka, na, “Peeh! Ladhe ku laa! Dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne, parai-oru ho neo madhutu Ne! Bèli-camèdꞌa èdhi ka dhu jꞌèra! Ladhe jꞌajꞌi ka sèmi èèna, èdhi tao tasamia hari?”   
\s1 Pèri-pèri dhèu Yunani neo mai paraga dènge Yesus  
\p
\v 20 Abhu dhèu Yunani pèri-pèri dhu mai asa kota Yerusalem palere-lere dènge dhèu leo, ho neo madhutu kalela Paska ètu èèna. Ètu èèna, rèngu neo pahaha iisi mi Ama Lamatua kahèi.  
\v 21 Hèia dhèu se mai paraga dènge Pelipus, dhu rae nèngu ka Betsaida ètu propensi Galilea. Ra manèngi, aku rèngu na, “Jiꞌi neo paraga dènge Yesus.”   
\p
\v 22 Ka Pelipus laꞌe peka dènge Anderias. Hèia dua ra lasi peka dènge Yesus.  
\v 23-24 Ka Yesus peka dènge si, aku Nèngu na, “Lodꞌo Jaꞌa dꞌai kèna. Jaꞌa hudꞌi madhe ku, heka Ama Lamatua neo dedꞌe padedha-dedha Jaꞌa kèna. Tareꞌa sèmi èèna! Èdhi pakasame ku dènge hini èci. Ladhe èdhi sèle hini ca lamusi, na, hini ne ele iie uuru ku dènge jꞌara boho ètu dꞌara rai, heka na muri mai, hèia na hia hua-hela ae-ae kèna. Ladhe sèmi boe èèna, hini èèna cue dhoo-dhoo di.  
\v 25 Dhèu dhu pahae boe dadꞌèi Ama Lamatua, lula nèngu sue ae mamuri na ètu rai-haha ne, èèna na mamuri na ele iie dꞌara. Te ngaa dhèu dhu sadia tèke eele mamuri rai-haha na, bèli-camèdꞌa nèngu abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe.\x + \xo 12:25 \xt Mateos 10:39, 16:25, Markus 8:35, Lukas 9:24, 17:33\x*  
\v 26 Dhèu dhu neo sabꞌa hia Jaꞌa, nèngu hudꞌi madhutu Jaꞌa taruu. Jaꞌa ètu mia, na, dhèu pajuu-paleha Jaꞌa ètu èèna kahèi. Te ladhe abhu dhèu dhu sabꞌa hia Jaꞌa, èèna na Ama Ku ètu sorga pakabꞌua nèngu.”   
\s1 Lamatua Yesus peka mema lula-nèti mamadhe Na  
\p
\v 27 Yesus tuhu hari lii padhai Na, peka na, “Dꞌara Jaꞌa susa titu kèna. Te ngaa Jaꞌa neo peka ngaa hari? Jaꞌa hudꞌi manèngi ku, peka na, ‘Ama! Patabuli Jaꞌa, sèna ka Jaꞌa baku madhe ku dꞌara lai-lai ne,’ do? Bisa boe! Jaꞌa manèngi boe sèmi èèna, lula Nèngu pua Jaꞌa mai sèna ka madhe.  
\v 28 De dhu Jaꞌa manèngi ka, ‘Ama. Hudꞌi laa Jaꞌa madhutu dadꞌèi Ama Ku, sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi dedꞌe padedha-dedha kolongara Ama.’ ”  
\p Hèia lii èci nèti dedha-liru peka na, “Jaꞌa dedꞌe padedha-dedha le kolongara Jaꞌa. Aa Jaꞌa neo dedꞌe padedha-dedha hari kolongara Jaꞌa.”   
\p
\v 29 Ka dhèu ae dhu titu ètu sèra sa, tadèngi lii neꞌe kahèi, hèia ra peka na, “Ira ii! Dꞌoro nga!”  
\p Cahagꞌe hari peka na, “Aadꞌo! Ana pajuu Lamatua èci nèti sorga padhai lii dènge Ne.”   
\p
\v 30 Te ngaa Yesus padhai lii dènge rèngu, aku Nèngu na, “Lii deo na, lii hia miu, hia boe Jaꞌa.  
\v 31 Limuri ne, dhèu ètu rai-haha ne hudꞌi lasi asa madha Ama Lamatua, sèna ka Na pamaꞌète lii langu rèngu. Lamatua neo babège eele kahèi Dhèu Bhelu dhu paredha ètu rai-haha ne.  
\v 32 Ladhe dhèu dedꞌe ka Jaꞌa ètu ajꞌu palolo-palèbha, pe Jaꞌa ère kore dhèu aaꞌi-aaꞌi, sèna ka ra parcaya Jaꞌa.”  
\v 33 (Na padhai lii sèmi neꞌe, ho peka jꞌara mamadhe Na.)   
\p
\v 34 Ka dhèu ètu sèra karèi, aku rèngu na, “Jiꞌi tadèngi ngèdhi le nèti atora Lamatua, dhu peka na, èèna na Kristus mamuri taruu. Kristus dènge Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa, èci èèna ka, do? De, nga tao ka Èu peka na, ‘Bèli-camèdꞌa dhèu neo pacaꞌe Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa èèna ètu ajꞌu palolo-palèbha?’ Te Nèngu ne, cee?”\x + \xo 12:34 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 110:4, Yesaya 9:6, Yeskial 37:25, Daniel 7:14\x*   
\p
\v 35 Hèia Yesus dhaa, na, “Nèbhu heka saraa Jaꞌa, dꞌelo heka miu. De lodꞌo Jaꞌa dènge miu era, miu hudꞌi mamuri mola ku, sèna ka bhabhelu-katubꞌa baku hutu nare saraa dhu ètu dꞌara miu. Te dhèu dhu kako ètu dꞌara maroga, neꞌa boe laꞌe asa mia.  
\v 36 Lodꞌo saraa Jaꞌa ne era, miu hudꞌi parcaya ku Jaꞌa, sèna ka miu jꞌajꞌi mi dhèu dhu mamuri ètu dꞌara saraa, ho meꞌa, na, miu neo lami mia.”  
\p Ropa Yesus padhai lii nare, hèia laꞌe tèke eele dhèu seꞌe, sèna ka Nèngu mesa-mesa na.   
\s1 Dhèu Yahudi roꞌo boe parcaya Lamatua Yesus  
\p
\v 37 Masi ka Yesus tao le tadha malaa ae-ae ètu madha dhèu ae, te ngaa roꞌo boe parcaya Ne.  
\v 38 Neꞌe ne palèke dènge lii Yesaya, ca dhèu nèti lii padhai Lamatua, dhu suri peka na,  
\q1 “Lamatua! Abhu boe dhèu dhu parcaya lii padhai jiꞌi!  
\q1 Te masi ka Lamatua padꞌelo le koasa,  
\q2 te ngaa dhèu sèra ladhe rèdhi boe ngaa-ngaa!”\x + \xo 12:38 \xt Yesaya 53:1\x*   
\p
\v 39 Nèti èèna ka, limuri ne dhèu Yahudi cahagꞌe parcaya boe Lamatua, lèke sèmi dhu Yesaya suri tèke ètu era leo dꞌara sasuri na, peka na,   
\q1
\v 40 “Ama Lamatua pabèdhu le dꞌara ra,  
\q2 sèna ka baku rèdhi ngaa-ngaa.  
\q1 Na soro tèke dꞌara ra adhu sèmi hadhu,  
\q2 sèna ka baku reꞌa mèu.  
\q1 Soro tèke si sèmi èèna,  
\q2 sèna ka baku ra lèpa tenge Jaꞌa,  
\q2 aa Jaꞌa tao boe pabeꞌa si.”\x + \xo 12:40 \xt Yesaya 6:10\x*   
\p
\v 41 Yesaya peka sèmi neꞌe, lula nèdhi le dadedha Yesus, ka na lole mema lula-nèti Yesus ne.   
\p
\v 42 Masi ka sèmi èèna, te ngaa abhu kahèi dhèu ae dhu parcaya Yesus. Mesa boe dhèu biasa di, te abhu kahèi ama-ama dhèu Yahudi dhu parcaya Ne. Te ngaa rèngu mangaku boe Yesus ètu madha dhèu ae, lula ra madhaꞌu, mage dhèu Parisi babège eele si nèti dꞌara èmu sabajꞌa ra.  
\v 43 Ama-ama Yahudi se pusi-pahae boe ho Lamatua koa si, lula rèngu dꞌèi risi abhu koa-kadꞌiri nèti dhèu rai-haha.   
\s1 Lii Holo-Nori Lamatua Yesus padꞌelo tatao dhèu  
\p
\v 44 Ka Yesus padhai lii dènge lii mèdhu, aku Nèngu na, “Dhèu dhu parcaya Jaꞌa, nèngu parcaya boe Jaꞌa mesa ku, te ngaa nèngu parcaya kahèi Dhèu dhu pua Jaꞌa mai.  
\v 45 Te dhèu dhu ladhe nèdhi Jaꞌa, na, nèngu ladhe nèdhi kahèi Dhèu dhu pua-paleha Jaꞌa.  
\v 46 Jaꞌa mai sèna ka jꞌajꞌi nuka sèmi saraa ètu rai-haha ne. Ho hudꞌi laa dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Jaꞌa mamuri boe ètu dꞌara maroga.  
\v 47 Ladhe abhu dhèu dhu nanene Lii Holo-Nori Jaꞌa, te ngaa madhutu boe, na, Jaꞌa pamaꞌète boe hahuku na. Te mamai Jaꞌa asa rai-haha ne, neo boe pamaꞌète hahuku dhèu, te ngaa Jaꞌa neo patabuli si nèti koasa sasala-sasigo ra.  
\v 48 Te ngaa dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu tule eele Jaꞌa, aa dꞌèi boe sèmi Lii Holo-Nori Jaꞌa, pe na paraga dènge hakim. Te dꞌai èle rai-haha ne, Lii Holo-Nori dhu Jaꞌa lole kèdhi sèra, ka dhu pamaꞌète hahuku mi dedha rèngu èci-èci.  
\v 49 Lula Jaꞌa dhae padhai lii kèdhi mèka pake kolongara Jaꞌa mesa ku. Te ngaa Jaꞌa padhai lii kèti kolongara Ama Ku ètu sorga. Te Nèngu ka dhu pua Jaꞌa. Aa Nèngu ka dhu paredha Jaꞌa, sèna ka Jaꞌa padhai lii ngaa.  
\v 50 Jaꞌa keꞌa kahèi, na, lii paredha Na hia mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe. Nèti èèna ka, lii padhai Jaꞌa madhutu mola-mola ngaa dhu Ama Ku pua Jaꞌa padhai lii.”   
\c 13  
\s1 Lamatua Yesus rase haga ana madhutu Na  
\p
\v 1 Lodꞌo kalela Paska dhae dꞌai mèka, Yesus neꞌa le, na, dꞌai le lodꞌo ho Nèngu tèke eele rai-haha ne, aa laꞌe hari asa Ama Na ètu sorga. Nèngu sue titu kèna dhèu unu Na ètu rai-haha ne, toke Na saraka mamuri Na kateme aae hia mi rèngu.   
\p
\v 2 Lodꞌo èèna, dhèu aae nidhu dadugu-rariu le Yudas, ana Simon Iskariot, sèna ka pahie eele Yesus. Ka Yudas dhu pamaꞌète le, sèna ka adꞌu-ue madha jꞌara èèna, ropa Yesus si madhèdi raꞌa-rinu ètu dꞌara kalela Paska.   
\p
\v 3 Yesus neꞌa mema le, na, Ama Lamatua pua-paleha Nèngu mai asa rai-haha ne, de nèbhu heka Nèngu lèpa hari laꞌe asa Ama Lamatua. Aa Nèngu neꞌa kahèi, na, Ama Na ètu sorga pangèdꞌu aaꞌi le ngaa-ngaa mi Nèngu.  
\v 4 Hèia Yesus kèdꞌi nèti mei, ka Na tao eele kodho liꞌu Na. Nare bèla èci, ho èki mi lalole na.  
\v 5 Ka Na bhori èi asa dꞌara bokor iiki cue. Hèia Na rase haga ana madhutu Na sèra. Ropa Na rase pamèu nare haga dhèu èci, Na seka pamango pake bèla dhu paꞌèki ètu lalole Na.  
\v 6 Na rase haga si èci-èci. Ropa dꞌai Simon Petrus, ka Simon Petrus karèi, aku nèngu na, “Ama neo rase haga jaꞌa kahèi, do?”   
\p
\v 7 Yesus dhaa, peka na, “Deo neꞌe ne, èu dhae meꞌa mèka ngaa dhu Jaꞌa tao ne. Te ngaa nèbhu-nèbhu, èu heka meꞌa kèna.”   
\p
\v 8 Te ngaa Petrus pasisu, aku nèngu na, “Ama baku tao sèmi èèna! Jaꞌa koꞌo boe Ama rase haga jaꞌa.”  
\p Hèia Yesus peka na, “Ladhe Jaꞌa rase pamèu boe haga èu, na, èu bisa boe paꞌèki dènge Jaꞌa.”   
\p
\v 9 Ka Simon Petrus dhaa, aku nèngu na, “Ladhe sèmi èèna, mesa boe haga di. Te ngaa Ama rase kacui-aai dènge kètu jaꞌa kahèi!”   
\p
\v 10 Hèia Yesus lii dènge ne, aku Nèngu na, “Dhèu dhu diu le èi, parluu dhoka rase haga di. Te ngiꞌu na mèu le. Mema tareꞌa dꞌara miu mèu le, te ngaa miu aaꞌi mi boe.”  
\v 11 (Yesus peka sèmi neꞌe, lula neꞌa le cee ka dhu neo pahie Ne. Nèti èèna ka, Na peka na, “Miu aaꞌi mi boe dhu mèu.”)   
\p
\v 12 Ropa Yesus pamèu nare haga si, hèia Na silu hari kodho Na, ka madhèdi hari asa mei. Ka Na karèi ana madhutu Na, aku Nèngu na, “Tasamia? Ropa Jaꞌa rase haga miu, miu meꞌa sasoa nèti dhu Jaꞌa tao ne, do aadꞌo?  
\v 13 Miu tema paroa Jaꞌa ne, ‘Ama Mese’ aa ‘Lamatua’. Èèna lèke kèna, lula mema hudꞌi sèmi èèna ku.  
\v 14 Te ngaa ladhe Mese dènge Lamatua miu ne, rase le haga miu nuka sèmi ana pua-paleha sa, na, tasamia hari dènge miu? Miu hudꞌi lalau-laloꞌo isi-aanga mi èci dènge èci; conto nuka: miu hudꞌi èci dènge èci rase haga mi.  
\v 15 Te Jaꞌa tao le jꞌara ne, sèna ka miu madhutu. Ladhe Jaꞌa tao tasamia, na, miu hudꞌi tao sèmi èèna kahèi.\x + \xo 13:15 \xt Lukas 22:27\x*  
\v 16 Jaꞌa peka tareꞌa-reꞌa dènge miu. Ca dhèu ènu bisa boe risi nèti lamatua na. Aa ca dhèu pajuu-paleha bisa boe risi nèti dhèu dhu pua nèngu.\x + \xo 13:16 \xt Mateos 10:24, Lukas 6:40, Yohanis 15:20\x*  
\v 17 Lula miu dhu meꞌa le jꞌara seꞌe, miu oto ladhe miu tao madhutu.   
\p
\v 18 Jaꞌa padhai lii boe lula-nèti miu aaꞌi-aaꞌi mi. Jaꞌa tadhe mèu dhèu dhu Jaꞌa hagꞌe kore. Masi ka sèmi èèna, te ngaa jꞌara ne hudꞌi jꞌajꞌi ku, sama sèmi dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, na, ‘Dhèu dhu madhèdi naꞌa-ninu paꞌèci dènge Jaꞌa, soro kabodho mi Jaꞌa le.’\x + \xo 13:18 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 41:10\x*  
\v 19 Jaꞌa peka mema dènge miu, ho ladhe abhu dhèu dhu laꞌe tèke eele Jaꞌa, na, miu bisa parcaya kèna, na, Jaꞌa ne, Kristus.  
\v 20 Jaꞌa peka dènge miu tareꞌa-reꞌa kèna, dhèu cee dhu bhoke dꞌara na ho sèmi nare dhèu dhu Jaꞌa pua, na, nèngu kahèi sèmi nare Jaꞌa. Aa cee ka dhu sèmi nare Jaꞌa dènge beꞌa, na, nèngu sèmi nare kahèi Dhèu dhu pua-paleha Jaꞌa.”\x + \xo 13:20 \xt Mateos 10:40, Markus 9:37, Lukas 9:48, 10:16\x*   
\s1 Lamatua Yesus peka mema, na, bèli-camèdꞌa abhu dhèu dhu pahie eele Ne  
\r (Mateos 26:20-25, Markus 14:17-21, Lukas 22:21-23)  
\p
\v 21 Yesus padhai lii nare sèmi èèna, hèia dꞌara Na mulai susa. Ka Na lii, aku Nèngu na, “Dhu Jaꞌa peka ne, lèke tareꞌa. Ca dhèu nèti miu, èèna na pahie eele Jaꞌa.”   
\p
\v 22 Ropa tadèngi sèmi èèna, hèia ana-ana madhutu Na palaladha èci dènge èci, te rèngu malaa. Reꞌa boe na, cee ka dhu Nèngu peka.  
\v 23 Ètu era neꞌe abhu ca dhèu dhu Yesus sue (nuka jaꞌa, Yohanis dhu suri sasuri ne).\f + \fr 13:23 \ft Madhutu tradisi gareja dènge aꞌabhu dhèu dꞌèlu-mèu sèra, na, ‘ana madhutu dhu Yesus sue’ èèna, nuka Yohanis.\f* Jaꞌa dhu madhèdi ètu baboa Yesus.  
\v 24 Hèia Simon Petrus pangètu kètu, ho jaꞌa karèi Yesus, cee ka dhu Na peka èèna.   
\p
\v 25 Ka jaꞌa eso padètu dènge Yesus, ho karèi Ne, “Dhèu dhu Ama peka ne, cee?”   
\p
\v 26 Hèia Yesus dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe. Jaꞌa neo kore roti caꞌèta, ho cèbꞌu asa dꞌara mago ne. Èèna na Jaꞌa hia mi dhèu dhu Jaꞌa peka deo na.” Ka Yesus cèbꞌu nare roti ne asa dꞌara mago, hèia Na jꞌole asa Yudas, ana Simon Iskariot.  
\v 27 Ropa sèmi nare roti ne, hèia dhèu aae nidhu maso asa dꞌara Yudas. Ka Yesus peka dènge ne, “Èu neo tao ngaa, na, tao ka lai-lai. Pamata ia ka.”  
\v 28 Te ngaa dhèu leo dhu madhèdi ètu sèra reꞌa rare boe, nga tao ka Yesus padhai lii sèmi èèna.  
\v 29 Lula Yudas dhu tèke doi-dhari, ka abhu dhu pangee, na, Yesus pua Yudas, peka na, “Lamu hèli ngaa dhu èdhi parluu, sèna ka tao pesta Paska.” Aa abhu kahèi dhu pangee, na, Yesus pua Yudas, “Lamu hia doi dꞌai ciki sa, mi dhèu unu boe ngaa-ngaa sèra.”   
\p
\v 30 Ropa Yudas sèmi nare roti ne, hèia laꞌe dènge ka. Lodꞌo nèngu kalua èèna, dhu mèda le.   
\s1 Lii paredha dhu hiu  
\p
\v 31 Ropa Yudas laꞌe, hèia Yesus padhai lii, aku Nèngu na, “Jaꞌa ne, Dhèu Rai-haha Tareꞌa-reꞌa. Dꞌai lodꞌo kèna, ho Ama Lamatua dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha. Aa nèti jꞌara neꞌe, dhèu rèdhi dadedha Ama Lamatua kahèi.  
\v 32 Lula Jaꞌa paꞌèki dènge Ama Lamatua, aa padꞌelo dadedha Na, nèti èèna ka Na dedꞌe padedha-dedha Jaꞌa. Na pamata heka.   
\p
\v 33 Ana aaꞌi-aaꞌi! Masi ka Jaꞌa sue miu titu kèna, te ngaa nèbhu heka Jaꞌa paꞌana-lalu eele miu. Èèna na miu patangi-tenge Jaꞌa, te ngaa mèdhi boe. Lii dhu Jaꞌa peka dènge miu ne, èci èèna ka dènge dhu Jaꞌa lole dènge ama dhèu Yahudi sèra, na, ‘Jaꞌa laku asa era èci dhu miu bisa mèka madhutu.’\x + \xo 13:33 \xt Yohanis 7:34, 8:22-23\x*  
\v 34 Jaꞌa hia miu lii paredha hiu èci, nuka: \it miu hudꞌi pasue ku èci dènge èci, sama sèmi Jaꞌa sue miu\it*. De miu hudꞌi pasue ku èci dènge èci kahèi.\x + \xo 13:34 \xt Yohanis 15:12, 17, 1 Yohanis 3:23, 2 Yohanis 5\x*  
\v 35 Ladhe miu pasue sèmi èèna, dhèu aaꞌi-aaꞌi bisa reꞌa, na, miu se, ana madhutu Jaꞌa.”   
\s1 Lamatua Yesus peka tèke, na, Petrus èèna na pasili Nèngu  
\r (Mateos 26:31-35, Markus 14:27-31, Lukas 22:31-34)  
\p
\v 36 Ka Simon Petrus karèi, peka na, “Te Ama neo lamu mia?”  
\p Hèia Yesus bꞌala, aku Nèngu na, “Jaꞌa laku asa era èci dhu èu bisa mèka lamu. Te ngaa lodꞌo limuri ku, heka èu lamu kèna.”   
\p
\v 37 Petrus karèi hari, peka na, “Ama! Nga tao ka jaꞌa bisa mèka laku hèi? Te jaꞌa dhu paꞌèra iisi le ho madhe pala Ama!”   
\p
\v 38 Yesus dhaa, peka na, “Tareꞌa, do? Èu neo soro mamuri èu sèna ka madhe pala Jaꞌa? Dhu lèke ka sèmi neꞌe: manu dhae kokotoo mèka, te ngaa èu pasili le tèlu hari, peka na, èu tadhe boe Jaꞌa.”   
\c 14  
\s1 Abhu boe jꞌara leo ho pabeꞌa dènge Ama; dhodhoka re Yesus di  
\p
\v 1 Yesus padhai lii tabha hari, peka na, “Dꞌara miu baku susa. Parcaya mi Ama Lamatua, aa parcaya mi Jaꞌa kahèi.  
\v 2 Ètu èmu Ama Ku abhu kama ae-ae. Ladhe era dꞌai boe, tatu Jaꞌa peka le dènge miu. Neꞌe ne, Jaꞌa neo laku sadia tèke era hia miu ètu nèi.  
\v 3 Ladhe Jaꞌa laku aa sadia kore era pea hia miu, pe Jaꞌa lèpa hari mai kore miu ho lati pea asa nèi. Dènge jꞌara neꞌe, ladhe Jaꞌa ètu mia, na, miu ètu èèna kahèi.  
\v 4 Miu meꞌa le jꞌara asa era dhu Jaꞌa neo laku.”   
\p
\v 5 Te ngaa Tomas karèi, peka na, “Ama! Jiꞌi ngeꞌa boe Ama neo lamu mia. De tasamia ka jiꞌi ngeꞌa jꞌara ho laꞌa asa nèi?”   
\p
\v 6 Hèia Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Abhu boe jꞌara leo dhu bisa nèti dhèu asa Ama ètu sorga. Dhodhoka re Jaꞌa mesa-mesa ku. Te Jaꞌa ne ka jꞌara asa Ama Lamatua. Jaꞌa ne ka kapua mamola. Aa Jaꞌa neꞌe ka dhu hia dhèu mamuri dhu lèke.  
\v 7 Ladhe miu tadhe mèu Jaꞌa, na, miu tadhe Ama Ku kahèi. De karèi nèti deo neꞌe ne, miu tadhe Nèngu le, dènge mèdhi Ne kahèi.”   
\p
\v 8 Pelipus manèngi, peka na, “Ama Mese! Padꞌelo ku Ama Mu dènge jiꞌi! Te èèna dꞌai le.”   
\p
\v 9 Hèia Yesus peka dènge ne, aku Nèngu na, “Pelipus. Jaꞌa sama-sama dènge miu nèbhu nare sange neꞌe, te ngaa miu tadhe iia mèka Jaꞌa, do? Te dhèu dhu nèdhi le Jaꞌa, èèna sama sèmi nèngu nèdhi le Ama Ku. De, nga tao ka deo na èu peka na, ‘Padꞌelo ku Ama Mu dènge jiꞌi’?  
\v 10 Tasamia kèna? Lodꞌo Jaꞌa peka na, Jaꞌa paꞌèki dènge Ama, aa Ama paꞌèki dènge Jaꞌa, èu parcaya Jaꞌa, do aadꞌo? Lii padhai dhu Jaꞌa peka dènge miu sèra, mai boe nèti Jaꞌa mesa ku, te ngaa mai nèti Ama Ku. Aa Na pake Jaꞌa sèna ka sabꞌa taruu sasabꞌa-laꞌa Na.  
\v 11 Parcaya la mi Jaꞌa ropa Jaꞌa peka na, Jaꞌa dhu paꞌèki dènge Ama Ku, aa Nèngu paꞌèki dènge Jaꞌa kahèi. Te ngaa ladhe miu bisa boe parcaya sèmi èèna, na, parcaya la Jaꞌa, lula miu mèdhi le jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌa tao.  
\v 12 Lii padhai Jaꞌa se, lèke! Te dhèu dhu parcaya Jaꞌa, èèna na nèngu bisa tao jꞌara dhu Jaꞌa tao kahèi. Te ngaa, lula Jaꞌa laku asa Ama Ku, ka ngaa dhu dhèu tao sèra, kapai risi nèti dhu Jaꞌa tao.  
\v 13 Miu dhu paꞌèki dènge Jaꞌa, unu hak pake kolongara Jaꞌa. De ladhe miu sabajꞌa sadꞌi manèngi ngaa èèna ka, pake la kolongara Jaꞌa,\f + \fr 14:13 \ft Sabajꞌa “pake kolongara Jaꞌa” sasoa na, èdhi sabajꞌa madhutu dadꞌèi Yesus. Èdhi dènge hak ho “pake kolongara Yesus” ladhe èdhi jꞌajꞌi dhèu unu Na, ladhe èdhi mamuri paꞌèki taruu dènge Ne, ladhe èdhi nanene Nèngu, dènge parcaya, na, Nèngu madhe ho saku eele sasala-sasigo èdhi. De “pake ngara Yesus” èèna, sama boe dènge sadꞌi “ale ngara Yesus” di.\f* pe èèna na Jaꞌa tao hia miu. Dènge jꞌara ne, Jaꞌa dedꞌe Ama Ku padedha-dedha, sèna ka hudꞌi laa dhèu aaꞌi-aaꞌi reꞌa.  
\v 14 Jaꞌa peka hari ca tèka: miu sabajꞌa ho sadꞌi manèngi ngaa èèna ka, pake kolongara Jaꞌa, èèna na Jaꞌa tao hia miu.”   
\s1 Lamatua Yesus padhadha neo hia mai Roh Ama Lamatua  
\p
\v 15 Yesus peka tabha hari, aku Nèngu na, “Ladhe miu sue Jaꞌa, na, miu tao madhutu lii paredha Jaꞌa sèra.  
\v 16-17 Jaꞌa manèngi Ama Ku, sèna ka, lodꞌo Jaꞌa dènge heka miu, na, Nèngu hia miu ca Dhèu Era Sarai-Maena, sèna ka padꞌelo jꞌara hia miu. Nèngu ne, nuka Roh Lamatua, dhu ajꞌa-nori miu ngaa dhu lèke. Dhèu cahagꞌe ètu rai-haha ne roꞌo boe sèmi rare Ne, lula rèngu bisa boe ladhe rèdhi Nèngu, aa tadhe boe Nèngu. Te ngaa miu tadhe Ne, lula Na paꞌèki dènge miu. Aa Na muri ètu dꞌara miu. Èèna na, Nèngu dènge miu taa-taa.   
\p
\v 18 Dènge sèmi èèna, Jaꞌa tèke eele boe miu mesa mi, nuka sèmi ana lalu-eela. Te ngaa sanèdꞌe, te bèli-camèdꞌa Jaꞌa lèpa hari mai asa miu.  
\v 19 Nèbhu heka, dhèu leo ètu rai-haha ne rèdhi heka Jaꞌa. Te ngaa miu mèdhi Jaꞌa. Lula Jaꞌa mamuri hari, miu abhu mamuri dhu lèke kahèi.  
\v 20 Aa ladhe lodꞌo Jaꞌa mamuri hari, miu meꞌa mèu, na, Jaꞌa paꞌèki dènge Ama Ku; miu paꞌèki dènge Jaꞌa; aa Jaꞌa paꞌèki dènge miu kahèi.   
\p
\v 21 Dhèu dhu sèmi rare, aa tao madhutu lii paredha Jaꞌa sèra, na, nèngu ka dhu sue Jaꞌa. Aa Ama Ku sue kahèi dhèu dhu sue Jaꞌa. Jaꞌa sue dhèu èèna kahèi, aa padꞌelo iisi Jaꞌa dènge ne.”   
\p
\v 22 Ètu era ne, abhu dhèu èci, ngara na Yudas. Nèngu ne, Yudas Iskariot boe. Ropa na tadèngi lii padhai Yesus, hèia na karèi, aku nèngu na, “Ama neo padꞌelo iisi mi jiꞌi. Te ngaa tasamia ka Ama padꞌelo boe iisi mi dhèu leo ètu rai-haha ne?”   
\p
\v 23 Yesus dhaa, na, “Sèmi neꞌe. Dhèu dhu sue Jaꞌa, nuka dhèu dhu tao madhutu Lii Holo-Nori Jaꞌa. Ama Ku sue nèngu kahèi. Ka Jaꞌa dènge Ama Ku mamuri dꞌara èci dènge ne.  
\v 24 Te ngaa dhèu dhu sue boe Jaꞌa, nèngu madhutu boe Lii Holo-Nori Jaꞌa kahèi. Aaꞌi-aaꞌi dhu miu tadèngi nèti Jaꞌa, mai boe nèti Jaꞌa, te ngaa mai nèti Ama Ku dhu pua Jaꞌa.   
\p
\v 25 Neꞌe ne Jaꞌa bera-bera dènge miu era. Nèti èèna ka, Jaꞌa peka tèke jꞌara seꞌe dènge miu.  
\v 26 Te ngaa èèna na, Ama Ku pua mai ca Dhèu Era Sarai-Maena, nuka Roh Mola-Mèci Na. Roh neꞌe ka dhu gati Jaꞌa ètu rai-haha ne. Sasabꞌa Na, nuka: ajꞌa-nori miu madha jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra, dènge pasanèdꞌe miu jꞌara-jꞌara dhu Jaꞌa padhue-padhai le dènge miu.   
\p
\v 27 Pe, ladhe dꞌai lodꞌo Jaꞌa laku, Jaꞌa tao dꞌara miu ho mamuri padame dènge mera-milu. Dhoka Jaꞌa mesa ku dhu bisa tao dꞌara mera-milu sèmi èèna. Aaꞌi-aaꞌi dhu ètu rai-haha ne bisa boe tao rare dꞌara miu mera-milu sèmi èèna. De miu baku susa, aa baku madhaꞌu.  
\v 28 Miu tadèngi mèdhi le, dhu Jaꞌa peka dènge miu, na, ‘Jaꞌa tèke eele miu, te ngaa èèna na mai hari.’ Dꞌara miu baku susa. Te ladhe miu sue Jaꞌa, na, dꞌara miu karejꞌe-karae, lula Jaꞌa laku asa Ama Ku. Ama Ku kapai risi nèti Jaꞌa ne.  
\v 29 Sanèdꞌe, te Jaꞌa dhu peka mema le dènge miu. Dènge jꞌara neꞌe, ladhe jꞌara se jꞌajꞌi ku, na, miu bisa parcaya Jaꞌa.  
\v 30 Nèbhu heka, Jaꞌa padhai lii heka dènge miu. Te dhèu aae nidhu dhu mai le. Nèngu nèdꞌu paredha ètu rai-haha ne, te ngaa koasa na lèke boe Jaꞌa.  
\v 31 Masi ka nidhu ne mai, te ngaa Jaꞌa sabꞌa taruu madhutu paredha Ama Ku. Neꞌe ne ka dhu padꞌelo dènge dhèu ètu rai-haha ne, na, Jaꞌa sue Ama Ku titu kèna.  
\p De mai lati ka!”   
\c 15  
\s1 Lamatua Yesus sama sèmi ajꞌu anggor  
\p
\v 1 Yesus padhai lii, peka na, “Nanene! Miu dhu paꞌèki dènge Jaꞌa. Jaꞌa ne sama sèmi ajꞌu anggor ca kapua. Te ngaa Jaꞌa ne, ajꞌu anggor dhu lèke!\f + \fr 15:1 \ft Ètu dꞌara Sasuri \ft \+it Lii Pajaji Uru Tèka\+it*, dhèu dhu suri sèra dꞌèi pasoro suku Israꞌel dènge ajꞌu anggor ca kapua, do, oka anggor èci. (Ladhe Sasuri \+it Lii Sodꞌa Koa-Kio\+it* 80:8-16; \+it Yesaya\+it* 5:1-7; \+it Yermia\+it* 2:21; \+it Yeskial\+it* 15:1-8, 19:10-14; \+it Hosea\+it* 10:1; dènge sasuri dhu leo kahèi.) Te ngaa suku-suku Israꞌel piku eele nèti jꞌara Lamatua dhu lèke. Nèti èèna ka, ètu neꞌe Yesus pakasame iisi Na dènge ‘ajꞌu anggor dhu lèke’, lula Nèngu sero eele boe jꞌara Lamatua.\f* Aa Ama Ku nuka sèmi dhèu sabꞌa oka.  
\v 2 De ladhe dhèu peka na, nèngu dhu paꞌèki dènge Jaꞌa, te ngaa sabꞌa boe ngaa-ngaa, Ama Ku core eele ne, sama sèmi dhèu sabꞌa oka dhu pare eele aaꞌi dadana dhu hua boe. Te ngaa dhèu dhu paꞌèki paꞌèra dènge Jaꞌa, Ama Ku pamèu kajꞌalu ètu dꞌara dhèu èèna, nuka sèmi dhèu sabꞌa oka poro pababꞌa dadana, sèna ka hua na asa ae.   
\p
\v 3 Lii Holo-Nori Jaꞌa seꞌe, bisa le pamèu dꞌara miu, èci èèna ka dènge dhèu sabꞌa oka dhu pamèu dadana anggor.  
\v 4 Miu hudꞌi paꞌèki taruu ku dènge Jaꞌa, sama sèmi Jaꞌa paꞌèki dènge miu. Te dadana dhu pare eele le nèti laa na, bisa boe hua. Sèmi èèna kahèi dènge miu. Miu bisa boe tao ngaa èci sa dhu beꞌa, ladhe miu paꞌèki taruu boe dènge Jaꞌa.   
\p
\v 5 Jaꞌa sama sèmi ajꞌu anggor ca kapua. Miu nuka sèmi dadana nèngu. De dhèu dhu paꞌèki taruu dènge Jaꞌa, aa Jaꞌa paꞌèki dènge nèngu kahèi, na, nèngu èci èèna ka dènge dadana dhu hua ae-ae. Te, ladhe miu paꞌèki taruu boe dènge Jaꞌa, miu bisa boe tao ngaa-ngaa dhu beꞌa.  
\v 6 Dhèu dhu paꞌèki boe taruu dènge Jaꞌa, nèngu cakaraa dadana èci dhu guna heka. Dadana sèmi èèna, dhèu poro eele, sèna ka pamango eele ne. Hèia pakaboko ho core asa dꞌara ai, tunu pakèpu si.  
\v 7 Te ngaa ladhe miu paꞌèki paꞌèra-èra dènge Jaꞌa taruu, aa Lii Holo-Nori Jaꞌa pea taruu ètu dꞌara miu, na, ngaa dhu miu manèngi mi Ama Lamatua, Na tao hia miu.   
\p
\v 8 Ladhe miu tao jꞌara dhu beꞌa ae-ae, sama sèmi dadana èci dhu hua ae-ae, èèna ka dhu dedꞌe padedha-dedha Ama Lamatua. Dènge jꞌara neꞌe, miu padꞌelo kahèi, na, miu ana madhutu Jaꞌa.   
\p
\v 9 Sèmi mia Ama sue Jaꞌa, sèmi èèna kahèi Jaꞌa sue miu. Miu hudꞌi paꞌèki ku paꞌèra-èra dènge Jaꞌa, sèna ka Jaꞌa bisa padꞌelo dènge miu sasue Jaꞌa.  
\v 10 Ladhe miu tao madhutu lii paredha Jaꞌa sèra, na, miu paꞌèki taruu dènge Jaꞌa, hèia Jaꞌa bisa padꞌelo sasue Jaꞌa mi dedha miu. Èèna nuka sèmi Jaꞌa tao madhutu lii paredha Ama Ku, hèia Na padꞌelo sasue Na taruu mi dedha Jaꞌa.   
\p
\v 11 Karèi nèti uru ka, Jaꞌa peka dènge miu jꞌara se aaꞌi-aaꞌi ra, sèna ka dꞌara miu karejꞌe-karae, sama sèmi dꞌara Jaꞌa. Te madhutu dadꞌèi Jaꞌa, dꞌara miu hudꞌi karejꞌe dhu dènge boe too-lane!  
\v 12 Lii paredha Jaꞌa sèmi neꞌe ka: miu hudꞌi pasue ku èci dènge èci, sama sèmi Jaꞌa sue miu.\x + \xo 15:12 \xt Yohanis 13:34, 15:17, 1 Yohanis 3:23, 2 Yohanis 5\x*  
\v 13 Ladhe dhèu èci sadia madhe sèna ka angalai na bisa mamuri, nèngu tatu sue tareꞌa-reꞌa angalai na. Abhu boe sasue dhu risi eele hari sèmi èèna.  
\v 14 Ladhe miu madhutu paredha Jaꞌa taruu, miu jꞌajꞌi angalai Jaꞌa.  
\v 15 Jaꞌa paroa heka miu, na, ‘ana pua-paleha’ Jaꞌa. Te ana pua-paleha èci, neꞌa iia boe dadꞌèi lamatua na. Te ngaa Jaꞌa paroa miu, na, ‘angalai’ Jaꞌa, lula Jaꞌa bhoke patalele le aaꞌi-aaꞌi dhu Ama Ku peka le dènge Jaꞌa.  
\v 16 Miu pili boe Jaꞌa. Te ngaa Jaꞌa ka dhu pili kore aa dedꞌe miu ho pakako sasabꞌa ne. De miu hudꞌi lami tao jꞌara beꞌa ae-ae dhu taha nare nèbhu. Èèna nuka sèmi ajꞌu anggor ca kapua dhu hua na beꞌa taruu. Ladhe miu tao ka sèmi èèna, na, ngaa dhu miu manèngi mi Ama Ku, tatu Na tao hia miu.  
\v 17 De dhu Jaꞌa paredha miu sèmi neꞌe ka: miu hudꞌi pasue ku èci dènge èci.”   
\s1 Dhèu rai-haha dꞌèi boe dhèu unu Lamatua Yesus  
\p
\v 18 Yesus lii tabha hari, na, “Ladhe dhèu ètu rai-haha ne dꞌèi boe miu, na, sanèdꞌe, te karèi nèti uru ka rèngu dꞌèi boe Jaꞌa.  
\v 19 Ladhe miu sama sèmi dhèu leo ètu rai-haha ne, tatu ra sue miu. Te ngaa miu sama boe dènge rèngu. Te Jaꞌa dhu hagꞌe kore le miu, sèna ka cèri eele miu nèti rèngu. Nèti èèna ka rèngu dꞌèi boe miu.   
\p
\v 20 Baku bhèlu dhu Jaꞌa peka kore le dènge miu, na, ‘Ca dhèu ana pua-paleha risi boe nèti lamatua na.’ De ladhe rèngu pajꞌèra Jaꞌa, tatu ra pajꞌèra miu kahèi. Ladhe rèngu nanene ka Lii Holo-Nori Jaꞌa, na, rèngu nanene miu kahèi.\x + \xo 15:20 \xt Mateos 10:24, Lukas 6:40, Yohanis 13:16\x*  
\v 21 Èèna na ra pajꞌèra miu, lula miu dhu paꞌèki dènge Jaꞌa. Te rèngu tadhe boe Nèngu dhu pua Jaꞌa kahèi.  
\v 22 Ladhe Jaꞌa dhae padhai lii kèdhi mèka dènge rèngu, aa padꞌelo jꞌara mamuri dhu lèke mi rèngu, na, ra pangee taruu, na, rèngu dènge boe sala ngaa-ngaa. Te ngaa Jaꞌa mai le, aa padhai dènge rèngu sèmi èèna. De ladhe rèngu tao sala, na, rèngu abhu boe jꞌara ho peka na, ‘Wee! Jiꞌi se ngeꞌa boe, na, dhu jiꞌi tao sèra, sala.’   
\p
\v 23 Dhèu dhu dꞌèi boe Jaꞌa, nèngu dꞌèi boe Ama Ku kahèi.  
\v 24 Jaꞌa tao kèdhi le tadha malaa rupa-rupa ètu katanga madha ra, dhu dhèu leo tao rèdhi mèka. Ladhe Jaꞌa tao boe jꞌara sèra sa, rèngu sala boe kahèi ladhe roꞌo boe sèmi rare Jaꞌa. Aa te ngaa rèngu dhu rèdhi le tadha malaa dhu Jaꞌa tao sèra. Masi ka sèmi èèna, te ngaa rèngu dꞌèi boe Jaꞌa, aa dꞌèi boe Ama Ku ètu sorga kahèi.  
\v 25 Te ngaa jꞌara seꞌe se dhu jꞌajꞌi le, sèna ka madhutu ngaa dhu suri tèke ètu dꞌara Atora Ama Lamatua, dhu peka na, ‘Rèngu dꞌèi boe Jaꞌa. Aa te ngaa nanasa rèngu seꞌe dènge boe kolo-kapua.’\x + \xo 15:25 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 35:19, 69:5\x*   
\p
\v 26 Te ngaa Dhèu Era Sarai-Maena èèna neo mai. Nèngu èèna, nuka Roh dhu tao miu meꞌa mèu ngaa dhu lèke. Na mai nèti Ama Ku. Ladhe Jaꞌa laku le asa Ama Ku, pe Jaꞌa hia Roh Na mai asa miu. Na lole dènge miu lula-nèti Jaꞌa.  
\v 27 Èèna na miu peka dènge dhèu lula-nèti Jaꞌa kahèi, lula miu bera-bera dènge Jaꞌa karèi nèti uru jꞌara ka.   
\c 16  
\p
\v 1 Jaꞌa peka le jꞌara seꞌe dènge miu, sèna ka miu baku pakajꞌèu nèti Jaꞌa.  
\v 2 Èèna na dhèu Yahudi sèra babège eele miu nèti dꞌara èmu sabajꞌa ra. Mesa boe jꞌara neꞌe di, te bèli-camèdꞌa dꞌai lodꞌo na, ladhe dhèu pamadhe miu, ra pangee, na, rèngu tao jꞌara dhu lèke hia Ama Lamatua.  
\v 3 Rèngu tao miu sèmi èèna, lula rèngu tadhe iia boe Jaꞌa. Aa rèngu tadhe boe Ama Ku kahèi.  
\v 4 Te ngaa Jaꞌa peka le jꞌara seꞌe dènge miu, sèna ka lèpa lodꞌo limuri ladhe jꞌajꞌi, miu bisa sanèdꞌe, na, Jaꞌa dhu peka mema le. Te ngaa Jaꞌa peka uuru mèka dènge miu, lula Jaꞌa bera-bera dènge miu era.”   
\s1 Sasabꞌa-laꞌa Roh Lamatua  
\p
\v 5 Yesus ajꞌa tabha hari, peka na, “Limuri ne, Jaꞌa neo lèpa asa Nèngu dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne. Te ngaa abhu boe nèti miu ca dhèu sa dhu karèi, na, ‘Ama neo lamu mia?’  
\v 6 Lula Jaꞌa dhu peka le dènge miu, nèti èèna ka dꞌara miu susa.  
\v 7 Te ngaa, ngaa dhu Jaꞌa peka dènge miu ne, lèke tareꞌa. Ladhe Jaꞌa laku, na, miu abhu babeꞌa na. Te ladhe Jaꞌa laku boe, Dhèu Era Sarai-Maena èèna mai boe padꞌelo jꞌara hia miu. Te ngaa ladhe Jaꞌa laku, na, Jaꞌa hia Ne mai dènge miu.   
\p
\v 8 Pe ladhe Na mai, Na bhoke ngangee dhèu ètu rai-haha ne, ka reꞌa, na, dꞌara dènge tatao ra, sala. Na pamako si, sèna ka rèngu madhutu jꞌara mamuri dhu lèke. Aa Na pasanèdꞌe rèngu, na, ladhe Lamatua pamaꞌète lii langu ra, peka na, rèngu se sala, do sala boe.  
\v 9 Dhèu Era Sarai-Maena èèna padꞌelo sasala ra, lula rèngu lèka boe Jaꞌa.  
\v 10 Nèngu padꞌelo jꞌara mamuri dhu lèke kahèi. Lula Jaꞌa lèpa asa Ama Ku, èèna na miu mèdhi heka Jaꞌa. Nèti èèna ka, Dhèu Era Sarai-Maena ne mai gati Jaꞌa.  
\v 11 Nèngu peka kahèi, na, Ama Lamatua pamaꞌète lii langu dhèu dènge mola, lula Lamatua dhu pamaꞌète nare le lii langu dhèu aae nidhu, dhu paredha rai-haha ne.   
\p
\v 12 Abhu jꞌara ae era dhu Jaꞌa neo peka dènge miu, te ngaa neꞌe ne miu dhae bisa mèka meꞌa.  
\v 13 Te ngaa ladhe Roh dhu padꞌelo jꞌara-jꞌara dhu lèke èèna mai ka, Nèngu padꞌelo jꞌara sèna ka miu bisa meꞌa jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu lèke. Nèngu padhai lii boe nèti dꞌara Na mesa, te ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu Na tadèngi sèra mai nèti Ama Ku. Nèngu neo peka dènge miu kahèi, ngaa dhu bèli-camèdꞌa jꞌajꞌi.  
\v 14 Nèngu neo dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha, lula Na neo bhoke patalele aaꞌi hia miu, jꞌara dhu lèke lula-nèti Jaꞌa.  
\v 15 Aaꞌi-aaꞌi dhu unu Ama Ku, unu Jaꞌa kahèi. Nèti èèna ka, Jaꞌa peka deo na, Roh Lamatua èèna na bhoke patalele aaꞌi mèu-mèu jꞌara dhu lèke lula-nèti Jaꞌa, aa padꞌelo dènge miu.”   
\s1 Dꞌara miu hudꞌi susa uru ku, heka abhu karejꞌe kèna  
\p
\v 16 Yesus tuhu hari lii padhai, peka na, “Nèbhu heka, miu mèdhi heka Jaꞌa. Te ngaa nèbhu boe kahèi, miu mèdhi hari Jaꞌa.”   
\p
\v 17 Ka ana madhutu Na cahagꞌe papeka èci dènge èci, aku rèngu na, “Aꞌabhu Ama èèna, ngaa kèna? Ka peka na, ‘Nèbhu heka, miu mèdhi heka Jaꞌa. Te ngaa nèbhu boe kahèi, miu mèdhi hari Jaꞌa.’ Aa, nga tao ka Na padhai lii, na, ‘Lula Jaꞌa neo laku asa Ama Ku’?”  
\v 18 Hèia ra pakarèi, peka na, “Aꞌabhu Na ngaa, dhu peka na, ‘nèbhu heka’? Èdhi teꞌa boe sasoa na.”   
\p
\v 19 Te ngaa Yesus dhu neꞌa rèngu neo karèi Ne ca jꞌara. Hèia Na karèi, aku Nèngu na, “Deo na Jaꞌa peka na, ‘Nèbhu heka, miu mèdhi heka Jaꞌa. Te ngaa nèbhu boe, miu mèdhi hari Jaꞌa kahèi.’ Miu pakarèi sèmi èèna, si?   
\p
\v 20 Beꞌa kahèi, ladhe miu neo meꞌa sèmi èèna. Jaꞌa neo peka dènge miu kahèi sèmi neꞌe: èèna na miu tangi dènge dꞌara susa, te ngaa dhèu leo ètu rai-haha ne karejꞌe-karae. Masi ka dꞌara miu susa, te ngaa èèna na dꞌara miu karejꞌe-karae hari.  
\v 21 Jꞌara ne sama sèmi bhèni ca dhèu kabake pèdꞌa dꞌai lodꞌo neo nara iisi. Dꞌara na rasa bia, lula dꞌai lodꞌo jꞌajꞌèra na kèna. Te ngaa ladhe nara iisi nare, na, jꞌajꞌèra na ele. Te dꞌara na karejꞌe, lula abhu dhèu hiu èci dhu mai asa rai-haha.  
\v 22 Sèmi èèna kahèi dènge miu. Neꞌe ne miu tangi dènge dꞌara susa. Te ngaa nèbhu-nèbhu Jaꞌa mai paraga hari dènge miu, ka dꞌara miu jꞌajꞌi hari karejꞌe-karae. Aa ladhe jꞌara ne jꞌajꞌi, abhu boe ca dhèu sa dhu bisa bhabhae rare dꞌara karae miu.   
\p
\v 23 Aa ladhe jꞌara sèmi sèra jꞌajꞌi, miu pakarèi heka ngaa-ngaa dènge Jaꞌa. Tareꞌa! Jaꞌa peka hari dènge miu kèna, na, sadꞌi miu manèngi ngaa èèna ka nèti Ama Ku, pake kolongara Jaꞌa, èèna na Nèngu tao sèmi èèna hia miu.\f + \fr 16:23 \ft Sabajꞌa “pake kolongara Jaꞌa” sasoa na, èdhi sabajꞌa madhutu dadꞌèi Yesus. Èdhi dènge hak ho “pake kolongara Yesus” ladhe èdhi jꞌajꞌi dhèu unu Na, ladhe èdhi mamuri paꞌèki taruu dènge Ne, ladhe èdhi nanene Nèngu, dènge parcaya, na, Nèngu madhe ho saku eele sasala-sasigo èdhi. De “pake ngara Yesus” èèna, sama boe dènge sadꞌi “ale ngara Yesus” di.\f*  
\v 24 Toke dꞌai sange neꞌe, miu dhae manèngi mèka ngaa-ngaa pake kolongara Jaꞌa. De manèngi la, sèna ka miu abhu. Dènge jꞌara ne, dꞌara miu bisa karejꞌe tareꞌa-reꞌa.”   
\s1 Lamatua Yesus segi aaꞌi le koasa ètu rai-haha ne  
\p
\v 25 Yesus padhai lii tabha hari, peka na, “Toke dꞌai sange neꞌe, Jaꞌa tema ajꞌa-nori miu pake lii pakasame. Te ngaa bèli-camèdꞌa dꞌai lodꞌo na, Jaꞌa ajꞌa miu pake heka lii pakasame. Te Jaꞌa neo peka mola-mola lula-nèti Ama Ku.  
\v 26 Ladhe lodꞌo èèna dꞌai, na, miu mesa mi dhu sabajꞌa ho manèngi mi Ama Ku pake kolongara Jaꞌa. Baku dhoka Jaꞌa mesa Ku di dhu sabajꞌa hia miu.  
\v 27 Te Ama Ku sue miu, lula miu sue Jaꞌa. Aa miu meꞌa mèu, na, Ama Lamatua ka dhu pua Jaꞌa.  
\v 28 Uru èèna, Jaꞌa tèke eele Ama Ku, ho mai pea taha ètu rai-haha ne. Te ngaa limuri ne, Jaꞌa neo tèke eele rai-haha ne, ho laku pea paꞌèci hari dènge Ne.”   
\p
\v 29 Tadèngi rare sèmi neꞌe, hèia ana madhutu Yesus se lii, aku rèngu na, “De neꞌe ne, Ama padhai lii mola-mola kèna, aa ajꞌa-nori pake heka lii pakasame.  
\v 30 Jiꞌi ngeꞌa, na, Ama dhu meꞌa aaꞌi mèu jꞌara-jꞌara. Dhèu parluu heka sèku Ama dènge karèi ngaa-ngaa, lula Ama dhu meꞌa uru le ngaa dhu ra neo karèi, aa lii dhaa na tasa mera mia. Jꞌara ne peka dènge jiꞌi, na, Ama mai nèti Ama Lamatua.”   
\p
\v 31 Hèia Yesus karèi, aku Nèngu na, “Tareꞌa, do? Limuri ne, miu lèka Jaꞌa, do?  
\v 32 Sèmi neꞌe. Nèbhu boe, mulai ciki-diki ne, miu aaꞌi-aaꞌi mi rai pacebꞌa. Ca dhèu-dhèu ka rai tèke eele Jaꞌa mesa-mesa ku, ho laꞌe luꞌu. Masi ka sèmi èèna, Jaꞌa mesa ku boe, lula Ama Ku bera-bera dènge Jaꞌa.  
\v 33 Jaꞌa peka tèke le jꞌara se dènge miu, sèna ka dꞌara miu mera-milu, lula miu dhu paꞌèki dènge Jaꞌa. Te bèli-camèdꞌa dhèu ètu rai-haha ne pasusa dènge pajꞌèra miu. Te ngaa paꞌèra dꞌara miu, lula Jaꞌa segi aaꞌi le koasa aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne!”   
\c 17  
\s1 Lamatua Yesus manèngi-mangajꞌi hia Nèngu unu Na  
\p
\v 1-2 Ropa Yesus padhai lii nare, hèia Na ladhe asa dedha-liru, ka sabajꞌa, peka na:  
\p “Ama Pasue. Lodꞌo dꞌai kèna ho Ama dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha. Jaꞌa ne, Ana Ama. Ama dhu pangèdꞌu Jaꞌa hak, sèna ka lalau-laloꞌo dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne. Ama hia hak ne, sèna ka Jaꞌa hia mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe mi dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu Ama pangèdꞌu mai ho jꞌajꞌi dhèu Jaꞌa. De neꞌe ne, Jaꞌa manèngi sèna ka Ama dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha ho padꞌelo dadedha Ama.  
\v 3 Jꞌara abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe, sèmi neꞌe: dhèu hudꞌi tadhe Ama Ku, nuka Ama Lamatua dhu lèke. Dhu leo aadꞌo. Aa rèngu hudꞌi tadhe ku Jaꞌa kahèi, nuka Yesus Kristus, dhu Ama pua mai asa rai-haha ne.  
\v 4 Jaꞌa padꞌelo le dadedha Ama ètu rai-haha ne. Jaꞌa paꞌèle le sasabꞌa dhu Ama pangèdꞌu mi Jaꞌa.  
\v 5 Uru èèna, lodꞌo Èdhi pajꞌajꞌi mèka rai-haha ne, Jaꞌa bera-bera le dènge Ama. Lodꞌo èèna, dadedha Jaꞌa èci èèna ka dènge dadedha Ama. Neꞌe ne Jaꞌa neo lèpa hari asa Ama. De Jaꞌa manèngi ho Ama dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha, sèna ka dadedha Jaꞌa sama sèmi uru èèna.”   
\s2 Lamatua Yesus sabajꞌa hia ana madhutu Na  
\p
\v 6 Yesus tuhu hari lii sabajꞌa, peka na, “Ama hia le dhèu ètu rai-haha ne, jꞌajꞌi dhèu Jaꞌa. Jaꞌa ajꞌa-nori si, ho rèngu tadhe Ama. Rèngu jꞌajꞌi dhèu Ama, hèia Ama pangèdꞌu si jꞌajꞌi unu Jaꞌa kahèi. Ka ra tao madhutu Lii Holo-Nori Ama.  
\v 7 Limuri ne reꞌa le, na, jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu Ama pangèdꞌu mi Jaꞌa sèra, kapua ra nèti Ama.  
\v 8 Te Jaꞌa ajꞌa kore le rèngu Lii Holo-Nori dhu Ama hia mi Jaꞌa. Rèngu sèmi rare kahèi Lii Holo-Nori seꞌe. Reꞌa kahèi, na, Jaꞌa mai nèti Ama. Ka ra parcaya, na, Ama ka dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne.   
\p
\v 9 Jaꞌa sabajꞌa hia rèngu. Neꞌe ne, Jaꞌa sabajꞌa boe hia dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne. Te ngaa Jaꞌa sabajꞌa hia dhèu-dhèu dhu Ama pangèdꞌu mi Jaꞌa, te rèngu se unu Ama.  
\v 10 Te aaꞌi-aaꞌi unu Jaꞌa, sèra sa unu Ama kahèi. Aa aaꞌi-aaꞌi unu Ama, sèra sa unu Jaꞌa kahèi. Ka dhèu unu Jaꞌa se, dhu dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha.  
\v 11 Jaꞌa pea boe taruu ètu rai-haha ne, lula nèbhu heka Jaꞌa lèpa hari asa Ama Ku. Te ngaa dhèu se hudꞌi pea taruu ètu rai-haha ne. Ama dhu mola-mèci. Jaꞌa manèngi sèna ka Ama ladhe-leru si pake koasa dhu Ama pangèdꞌu le mi Jaꞌa. Jaꞌa manèngi kahèi ho rèngu paꞌèki jꞌajꞌi mi èci, nuka sèmi Jaꞌa paꞌèki jꞌajꞌi mi èci dènge Ama.  
\v 12 Karèi nèti Jaꞌa ètu rai-haha ne bera-bera dènge rèngu, Jaꞌa leru si, lula rèngu jꞌajꞌi le dhèu Ama. Jaꞌa jꞌaga aa sanoro si, sèna ka rèngu paꞌèki taruu dènge Ama. Abhu boe dhu ele. Dhodhoka Yudas di dhu cèri eele, madhutu ngaa dhu suri ètu dꞌara Sasuri Ama Lamatua karèi nèti uru èèna.\x + \xo 17:12 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 41:9, Yohanis 13:18\x*   
\p
\v 13 Limuri ne, Jaꞌa neo lèpa hari asa Ama. Jaꞌa peka le jꞌara seꞌe lodꞌo Jaꞌa ètu rai-haha ne era. Dènge sèmi neꞌe, dhèu unu Jaꞌa se dꞌara rèngu bisa karejꞌe-karae taruu, sama sèmi dꞌara Jaꞌa.  
\v 14 Jaꞌa dhu peka-padhai le dènge rèngu Lii Holo-Nori Ama. Dhèu leo ètu rai-haha tèka dꞌara dènge dhèu unu Jaꞌa, lula mamuri dhèu Jaꞌa, sama boe dènge mamuri rèngu. Jaꞌa sèmi èèna kahèi, te Jaꞌa sama boe sèmi dhèu leo ètu rai-haha ne.  
\v 15 Ladhe Jaꞌa sabajꞌa, Jaꞌa manèngi boe ho Ama more si nèti rai-haha ne. Aadꞌo! Te ngaa Jaꞌa manèngi, ho Ama jꞌaga si, sèna ka ra pakajꞌèu nèti bhabhelu.  
\v 16 Rèngu sama boe dènge dhèu leo ètu rai-haha ne, èci èèna ka dènge Jaꞌa dhu sama boe kahèi dènge dhèu leo ètu rai-haha ne.   
\p
\v 17 Pake ngaa dhu lèke, sèna ka pamèu dꞌara ra. Te dhu lèke ka, Lii Holo-Nori Ama.  
\v 18 Ama ka dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne. Ka Jaꞌa pua-paleha rèngu kahèi sèmi èèna, sèna ka rèngu mamuri pale-lème ètu talora aae dhèu rai-haha.  
\v 19 Jaꞌa jꞌaga ngiꞌu Jaꞌa ho mola-mèci taruu hia mi Ama. Dènge jꞌara neꞌe, dhèu unu Jaꞌa jꞌaga mamuri ra kahèi sèna ka mola-mèci hia mi Ama. Te Lii Holo-Nori Ama dhu lèke, dhu tao si ho ra saraka mamuri rèngu kateme mi Ama.”   
\s2 Lamatua Yesus manèngi-mangajꞌi hia dhèu parcaya aaꞌi-aaꞌi  
\p
\v 20 Yesus tuhu hari lii manèngi-mangajꞌi Na, aku Nèngu na, “Jaꞌa sabajꞌa, mesa boe hia mi dhèu limuri neꞌe di, te ngaa hia rèngu dhu lodꞌo limuri dhu parcaya Jaꞌa kahèi, lula lii padhai dhèu seꞌe.   
\p
\v 21 Ama, Jaꞌa manèngi sèna ka rèngu aaꞌi-aaꞌi ra bisa paꞌèki jꞌajꞌi mi èci, sama sèmi Èdhi paꞌèki jꞌajꞌi èci. Jaꞌa manèngi sèna ka rèngu jꞌajꞌi èci dènge Èdhi, ho hudꞌi laa dhèu rai-haha ne bisa parcaya, na, Ama ka dhu pua-paleha Jaꞌa.  
\v 22 Ama padꞌelo le dadedha Jaꞌa mi dhèu sèra. Ka Jaꞌa dedꞌe le rèngu padedha-dedha sama sèmi Jaꞌa. Dènge jara neꞌe, rèngu paꞌèki jꞌajꞌi èci, sama sèmi Èdhi kahèi jꞌajꞌi èci.  
\v 23 Jaꞌa paꞌèki dènge rèngu. Ama kahèi paꞌèki dènge Jaꞌa. Rèngu hudꞌi paꞌèki jꞌajꞌi èci sèmi èèna ku, toke ra mamuri dꞌara èci dènge beꞌa. Te ladhe rèngu mamuri dꞌara èci sèmi èèna, dhèu leo ètu rai-haha ne reꞌa, na, Ama dhu sue si, nuka sèmi Ama sue Jaꞌa. Dènge jꞌara ne, rèngu reꞌa kahèi, na, Ama ku dhu pua Jaꞌa.   
\p
\v 24 Ama, Jaꞌa dꞌèi sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu Ama pangèdꞌu le mi Jaꞌa, bera-bera dènge Jaꞌa. Te Jaꞌa neo, sèna ka rèngu bisa ladhe rèdhi Ama dedꞌe Jaꞌa padedha-dedha. Te Ama sue Jaꞌa mema-mema le, lodꞌo Èdhi dhae pajꞌajꞌi mèka rai-haha ne.   
\p
\v 25 Ama Pasue dhu dꞌara mola. Te ngaa dhèu ètu rai-haha ne tadhe boe Ama. Jaꞌa tadhe Ama. Aa dhèu unu Jaꞌa reꞌa kahèi, na, Ama ka dhu pua Jaꞌa mai asa rai-haha ne.  
\v 26 Jaꞌa dhu peka le dènge rèngu, Ama ne, Cee. Aa èèna na Jaꞌa loe boe peka dènge rèngu sèmi èèna, lula Jaꞌa dꞌèi ho rèngu reꞌa mèu sasue Ama. Te sasue dhu rèngu reꞌa rèdhi neꞌe ne, èci èèna ka dènge sasue Ama mi dedha Jaꞌa, sèna ka hudꞌi laa Jaꞌa paꞌèki taruu dènge rèngu.”   
\c 18  
\s1 Ra kèpe Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:47-56, Markus 14:43-50, Lukas 22:47-53)  
\p
\v 1 Ropa Yesus manèngi-mangajꞌi nare, hèia laꞌe palere-lere dènge ana madhutu Na. Lasi asa dꞌara oka cue ètu sebhe loko Kidron.   
\p
\v 2-3 Lodꞌo èèna, kètu agama Yahudi sèra dènge dhèu-dhèu nèti partei agama Parisi saraka mi Yudas, sordadꞌu dènge dhèu jꞌaga pèri-pèri. Te nèngu neo pahie eele Yesus. Yudas neꞌa oka ne kahèi, lula Yesus pakaboko dènge ana madhutu Na ètu era neꞌe pèri-pèri hari le. Ka Yudas si lasi asa oka ne rèti dènge obꞌo, labhu lantera dènge rèka.   
\p
\v 4 Aa te ngaa Yesus dhu neꞌa uru le aaꞌi-aaꞌi dhu èèna na jꞌajꞌi. Hèia ara laꞌe asa madha rèngu, ka Na lii, peka na, “Miu tenge cee?”   
\p
\v 5 Ka ra bꞌala, na, “Jiꞌi tenge dhèu èci, ngara na Yesus, nèti rae Nasaret.”  
\p Ka Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Jaꞌa ka neꞌe.” Lodꞌo èèna, Yudas dhu titu dènge dhèu seꞌe. Nèngu neꞌe ka dhu pahie Yesus.  
\v 6 Ropa Yesus peka na, “Jaꞌa ka neꞌe,” hèia dhèu se hari kabodho, ka ra bèbha.   
\p
\v 7 Ka Yesus karèi hari, na, “Miu tenge cee?”  
\p Hèia dhèu se dhaa, aku rèngu na, “Yesus, dhèu Nasaret.”   
\p
\v 8 Hèia Na peka dènge ra, “Deo na Jaꞌa peka kore le, na, Nèngu ka Jaꞌa ne. De ladhe miu tenge Jaꞌa, na, baku kèpe dhèu leo. Hudꞌi si lasi.”  
\v 9 (Nèngu padhai lii sèmi èèna, sèna ka pamèci dènge ngaa dhu Nèngu peka nèdhi le, na, “Ama. Aaꞌi-aaꞌi dhu Ama pangèdꞌu le mi Jaꞌa, abhu boe èci sa dhu ele.”)   
\p
\v 10 Lodꞌo èèna, Simon Petrus nèti dènge samala iiki èci. Ka na bete ho neo pare dhèu. Kabèdhi laa, na pare pamaꞌète rèu dhilu gꞌana nèti dhèu èci. (Dhèu ne ngara na Malkus. Nèngu ne, ana pua-paleha nèti kètu kapai risi agama Yahudi.)  
\v 11 Ka Yesus pua Petrus, aku Nèngu na, “We, Petrus! Pasaluu hari samala èu èèna asa dꞌara sope laꞌe. Te Ama Ku dhu peka le, na, Jaꞌa hudꞌi paraga ku dènge jꞌajꞌèra sèmi neꞌe ne. De hudꞌi laa! Èèna nuka sèmi Nèngu hia Jaꞌa galaa èci dhu isi na pèdꞌu-èdꞌu. Hudꞌi laa Jaꞌa kinu toke èle.”\x + \xo 18:11 \xt Mateos 26:39, Markus 14:36, Lukas 22:42\x*   
\s1 Lere rèti Lamatua Yesus asa madha kètu kapai risi agama  
\p
\v 12 Hèia komedhaa, sordadꞌu dènge dhèu jꞌaga aaꞌi-aaꞌi ra kèpe Yesus, ka ra èki Ne.  
\v 13 Ka lere rèti uuru Ne asa Anas. Anas ne, ama dhèu èmu Kayafas. Tèu èèna, Kayafas dhu jꞌajꞌi kètu kapai risi agama Yahudi.  
\v 14 Kayafas neꞌe ka dhu peka nèdhi le dènge ama-ama dhèu Yahudi, aku nèngu na, “Beꞌa risi hia miu, ladhe dhèu èci madhe pala dhèu aaꞌi-aaꞌi.”\x + \xo 18:14 \xt Yohanis 11:49-50\x*   
\s1 Petrus pasili, peka na, nèngu tadhe boe Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:69-70, Markus 14:66-68, Lukas 22:55-57)  
\p
\v 15 Simon Petrus dhu madhutu Yesus re limuri palere-lere dènge ana madhutu Yesus èci, nuka jaꞌa, Yohanis ne. Lula kètu kapai risi agama Yahudi tadhe jaꞌa, nèti èèna ka jaꞌa bisa maso kahèi palere-lere dènge Yesus asa madha èmu na.  
\v 16 Te ngaa Petrus titu ètu liꞌu, padètu dènge hèbꞌa tedhe. Hèia jaꞌa laku asa liꞌu, ho peka dènge dhèu bhèni èci dhu jꞌaga hèbꞌa tedhe ne, sèna ka kèti Petrus asa dꞌara.  
\v 17 Hèia bhèni ne karèi Petrus, aku nèngu na, “Wee! Èu ne, ca dhèu ana madhutu Dhèu nèi, si?”  
\p Te ngaa Petrus dhaa, aku nèngu na, “Aadꞌo!”   
\p
\v 18 Lodꞌo èèna lèke dènge hèru pacuhi. Nèti èèna ka, dhèu madhenga dènge ana pua-paleha sèra dhu titu manyiru ai. Ka Petrus laꞌe manyiru ai sama-sama dènge rèngu kahèi.   
\s1 Kètu kapai risi agama parisa Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:59-66, Markus 14:55-64, Lukas 22:66-71)  
\p
\v 19 Lodꞌo èèna, kètu kapai risi dhui nèti agama Yahudi parisa Yesus lula-nèti aꞌajꞌa Na, aa lula-nèti ana madhutu Na.   
\p
\v 20 Ka Yesus peka dènge nèngu, aku Nèngu na, “Jaꞌa peka paledꞌa, sèna ka dhèu aaꞌi-aaꞌi bisa tadèngi. Jaꞌa tema ajꞌa ètu era dhu biasa dhèu Yahudi èdhi pakaboko, nuka ètu dꞌara èmu sabajꞌa èdhi, dènge ètu Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi. Jaꞌa padhai lii pahuni kèdhi boe.  
\v 21 Nga tao ka èu karèi Jaꞌa? Karèi la dhèu-dhèu dhu nanene lii padhai Jaꞌa. Te, tatu reꞌa ngaa dhu Jaꞌa peka-padhai.”   
\p
\v 22 Ropa Na padhai lii sèmi èèna, dhèu jꞌaga èci dhu titu ètu èèna, tèbꞌe Yesus, ka na peka na, “Èu baku padhai lii sèmi èèna dènge kètu kapai risi.”   
\p
\v 23 Ka Yesus bꞌala, aku Nèngu na, “Ladhe Jaꞌa padhai lii sale, na, padꞌelo mia dhu sale nèti lii padhai deo na. Te ngaa ladhe Jaꞌa peka lèke, nga tao ka èu tèbꞌe Jaꞌa?”   
\p
\v 24 Èle ka, Anas pua dhèu lere Ne asa Kayafas dhu jꞌajꞌi kètu kapai risi agama Yahudi. Lodꞌo lere rèti Ne, Yesus dhu ra èki era.   
\s1 Petrus pasili hari, peka na, nèngu tadhe boe Lamatua Yesus  
\r (Mateos 26:71-75, Markus 14:69-72, Lukas 22:58-62)  
\p
\v 25 Lodꞌo èèna, Simon Petrus titu manyiru ai era. Ka dhèu leo dhu ètu èèna, karèi ne, aku nèngu na, “Èu ne, ca dhèu nèti ana madhutu Dhèu nèi, si?”  
\p Te ngaa Petrus pasili, peka na, “Aadꞌo!”   
\p
\v 26 Ètu era neꞌe, abhu kahèi dhèu sabꞌa èci nèti kètu kapai risi agama Yahudi. Nèngu ne, paꞌaꞌari kahèi dènge dhèu dhu Petrus pare pamaꞌète rèu dhilu na. Hèia dhèu ne karèi Petrus, peka na, “Waa! Deo na, èu ne ètu dꞌara oka nèi, si? Te jaꞌa kèdhi èu ètu nèi!”   
\p
\v 27 Te ngaa Petrus pasili hari, hèia manu kokotoo dènge.   
\s1 Lamatua Yesus ètu madha gubernur Pilatus  
\r (Mateos 27:1-2,11-14, Markus 15:1-5, Lukas 23:1-5)  
\p
\v 28 Dꞌara madꞌae aae era, lere rèti Yesus nèti Kayafas asa èmu jabatan gubernur ètu benteng sordadꞌu Roma.\f + \fr 18:28 \ft Benteng era pea sordadꞌu Roma, madhutu lii Latin na, \ft \+it praetorium\+it*.\f* Dhèu Yahudi se maso boe asa èmu dhèu Roma, te èèna pakajꞌalu rèngu. Te ladhe ra maso, na, rèngu bisa boe raꞌa pesta Paska.  
\v 29 Hèia gubernur Pilatus laꞌe asa liꞌu paraga dènge dhèu Yahudi se. Ka na karèi, aku nèngu na, “Miu pèci sasala ngaa mi dedha Dhèu neꞌe?”   
\p
\v 30 Hèia ra bꞌala, peka na, “Sèmi neꞌe, ama. Ladhe Nèngu ne dhèu bhelu-katubꞌa boe, na, tatu jiꞌi mai boe asa madha ama. Ngaa hari jiꞌi mai saraka Ne asa kacui-aai ama.”   
\p
\v 31 Ka gubernur peka dènge dhèu se, na, “Sèmi neꞌe. Hudꞌi laa miu ka dhu uri lii langu Na, madhutu atora miu dhèu Yahudi.”  
\p Hèia ama-ama dhèu Yahudi se, peka na, “Bisa boe ama. Jiꞌi dhèu Yahudi dènge heka hak ho pamaꞌète hahuku madhe. Dhoka miu dhèu paredha Roma di dhu dènge hak èèna.”  
\v 32 (Lii padhai lii rèngu èèna, palèke dènge lii padhai dhu uru èèna Yesus peka nèdhi le. Te Nèngu dhu peka le dènge dhèu unu Na sèra, na, Nèngu madhe madhutu jꞌara paredha Roma, nuka ra paku Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha.)\x + \xo 18:32 \xt Yohanis 3:14, 12:32-33\x*   
\p
\v 33 Hèia gubernur maso hari asa dꞌara benteng sordadꞌu. Ka na paroa Yesus, hèia na karèi, peka na, “Èu ne, dhèu aae dhèu Yahudi, do?”   
\p
\v 34 Te ngaa Yesus karèi ne, aku Nèngu na, “Ama ka peka sèmi èèna, do abhu dhèu leo ka dhu peka dènge ama lula-nèti Jaꞌa?”   
\p
\v 35 Hèia gubernur dhaa, na, “Eee! Jaꞌa ne dhèu Yahudi boe. Ana kabarai Èu mesa Mu ka dhu saraka Èu. Ngaa hari kètu agama Yahudi sèra. Èu ne, tao sala ngaa? Èu peka sèku!”   
\p
\v 36 Ka Yesus peka na, “Jaꞌa ne, dhèu aae boe nèti rai-haha ne. Te ladhe Jaꞌa jꞌajꞌi dhèu aae sama sèmi èèna, tatu dhèu-dhèu Jaꞌa palabꞌa le, ka dhèu Yahudi kèpe boe Jaꞌa. Tareꞌa, Jaꞌa ne Dhèu Aae. Te ngaa ca dhèu sa ètu rai-haha ne dedꞌe boe Jaꞌa.”   
\p
\v 37 Hèia gubernur karèi hari, peka na, “De Èu ne, Dhèu Aae, do?”  
\p Ka Yesus dhaa, aku Nèngu na, “Ama unu mu ka dhu peka, na, Jaꞌa ne Dhèu Aae. Dhu lèke ka, rara iisi Jaꞌa ne, sèna ka jꞌajꞌi Dhèu Aae. Jaꞌa mai asa rai-haha ne ho jꞌajꞌi Dhèu Aae, sèna ka Jaꞌa peka-padhai jꞌara-jꞌara dhu lèke. Dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu kèpe paꞌèra jꞌara-jꞌara dhu lèke, rèngu sèra ka dhu nanene Jaꞌa.”   
\p
\v 38a Ka gubernur karèi, peka na, “Dhu lèke èèna, sèmi ngaa sa?”   
\s1 Ra pamaꞌète hahuku madhe mi Lamatua Yesus  
\r (Mateos 27:15-31, Markus 15:6-20, Lukas 23:13-25)  
\p
\v 38b Ropa gubernur Pilatus padhai lii nare, hèia kalua hari laꞌe asa dhèu Yahudi sèra. Ka na peka, “Jaꞌa parisa le Nèngu, te ngaa abhu boe sasala Na èci sa.   
\p
\v 39 Te ngaa miu dhu tema le, tèu mai-tèu mai lodꞌo dꞌai pesta Paska sèmi neꞌe, jaꞌa patabuli ana bèdho ca dhèu hia miu. De tèu neꞌe moꞌo sèna ka jaꞌa patabuli dhèu aae Yahudi miu, do tasamia?”   
\p
\v 40 Ka aaꞌi-aaꞌi ra paꞌoo-parodha, peka na, “Baku patabuli Dhèu èèna! Patabuli Barabas di!” Barabas ne, ca dhèu dhu bhelu titu kèna.\f + \fr 18:40 \ft Dhèu dhu bhelu titu kèna ètu lii Yunani abhu dua sasoa, nuka: 1) parapo dhu manaꞌu mèdha-panyau dhèu dènge jꞌara laka-seti, aa 2) dhèu dhu pake rèka ho babèga eele dhèu paredha Roma. Ètu \ft \+it Lukas\+it* 23:19 peka na, Barabas ne, pamadhe dhèu, dènge labꞌa dhèu paredha Roma kahèi.\f*   
\c 19  
\p
\v 1 Èle èèna ka, gubernur Pilatus pua sordadꞌu na lasi kalabhe Yesus pake gui.\f + \fr 19:1 \ft Sordadꞌu Roma pake gui dhu èpi nèti kaꞌuri badha, pèri-pèri loa. Hèia ra èki dènge rui dhu mariu, do tamèru dhu padhudhu ètu suu dhari se. Ladhe hake pahari-pahari, kaꞌuri dhèu bisa laho mae-mae. Dhèu Yahudi ladhe hake dhèu, dhoka èpa nguru hari di. Te ngaa sordadꞌu Roma se hake dhu dènge boe too.\f*  
\v 2-3 Aa sordadꞌu seꞌe rare kalai ajꞌu padhudhu kahèi, ho ènyu tao solo. Ka ra lalilu solo ne mi kètu Yesus, nuka sèmi rèngu neo dedꞌe dhèu aae hiu dhu pake solo dhèu aae. Aa te ngaa sasoa na, ra neo pahahe Ne di. Hèia ra papake Yesus kodho madhera èci dhu mea sanama mangèru, nuka sèmi dhèu aae biasa pake. Aa ra sasei Ne, peka na, “Tabea, dhèu aae Yahudi!” Sordadꞌu se tèbꞌe Ne gꞌana-kariu kahèi.   
\p
\v 4 Ka gubernur laꞌe hari catèka peka dènge dhèu ae sèra, aku nèngu na, “Sèmi neꞌe! Jaꞌa kèti Ne asa liꞌu hia miu. Te ngaa miu hudꞌi meꞌa ku, na, jaꞌa parisa kore le, te ngaa abhu boe sasala Na èci sa.”  
\v 5 Ropa rèti Yesus asa liꞌu, Nèngu dhu pake era solo padhudhu dènge kodho madhera dhu mea sanama mangèru. Hèia gubernur lii dènge dhèu ae se, peka na, “Ladhe ku, Dhèu ne.”   
\p
\v 6 Ropa kètu agama dènge dhèu madhenga Èmu Kapua Manèngi-Mangajꞌi sèra ladhe rèdhi Yesus, hèia ra paꞌoo-parodha palere-lere, peka na, “Pamadhe Ne! Paku ètu ajꞌu palolo-palèbha!”  
\p Te ngaa gubernur peka dènge ra, aku nèngu na, “Hudꞌi laa miu ka dhu mèti Ne, lami pamadhe Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha. Te jaꞌa abhu boe sasala Na èci sa, dhu palèke dènge hahuku madhe.”   
\p
\v 7 Dhèu Yahudi dhaa, aku rèngu na, “Jiꞌi dènge Atora nèti Ama Lamatua. Madhutu Atora ne, Dhèu ne hudꞌi madhe ku, lula Na dedꞌe iisi Na jꞌajꞌi Ana Ama Lamatua.”   
\p
\v 8 Ropa gubernur tadèngi lii padhai ra, hèia asa na madhaꞌu.  
\v 9 Ka laꞌe hari asa dꞌara benteng, hèia na karèi Yesus, peka na, “Èu ne, dhèu mia?” Te ngaa Yesus bhoka boe hèbꞌa.   
\p
\v 10 Ka gubernur jèke Yesus, peka na, “Eeh! Nga tao ka Èu bꞌala boe jaꞌa? Èu dhu meꞌa, si? Jaꞌa ne, dènge koasa pamadhe Èu, do, patabuli Èu.”   
\p
\v 11 Hèia Yesus bꞌala, peka na, “Sèmi neꞌe, ama. Ladhe ama dhu dènge koasa sèmi èèna, na, lula ama abhu koasa nèti Ama Lamatua ètu sorga. Te dhodhoka Nèngu di dhu hia ama koasa èèna, sèna ka tao ngaa èci sa hia mi Jaꞌa ne. Te ngaa dhèu dhu saraka Jaꞌa asa ama, rèngu sèra ka dhu pasae sasala bia risi.”   
\p
\v 12 Karèi nèti èèna ka, gubernur tenge jꞌara ho patabuli Yesus. Te ngaa dhèu Yahudi se paꞌoo palere-lere, aku rèngu na, “Ladhe ama patabuli Dhèu ne, tatu ama dhu paꞌangalai boe dènge dhèu aae kapai, Keser. Te dhèu dhu dedꞌe ngiꞌu na jꞌajꞌi dhèu aae, nèngu èèna labꞌa Keser.”   
\p
\v 13 Ka ropa gubernur tadèngi lii padhai dhèu se, hèia na pua rèti Yesus asa liꞌu. Ka gubernur madhèdi ètu kadera pamaꞌète lii, ètu era èci dhu ra pangare na, “Tana Lapang nèti Hadhu Kabela”. (Madhutu lii Aram, ngara na \it Gabata\it*.)   
\p
\v 14 Lodꞌo èèna, lèke dènge Lodꞌo Sadia Kalela Paska. Pe dꞌara lodꞌo titu mera sa, gubernur peka dènge dhèu Yahudi sèra, aku nèngu na, “Ladhe ku laa! Nèngu ne, dhèu aae miu!”   
\p
\v 15 Te ngaa rèngu asa hoe paꞌoo-parodha peka na, “Mèti Ne, asa liꞌu mai! Pamadhe Ne! Paku Ne asa ajꞌu palolo-palèbha!”  
\p Hèia gubernur papane si, peka na, “De tasamia? Miu dꞌèi, ladhe jaꞌa pamadhe dhèu aae miu ne, do?”  
\p Ka kètu agama Yahudi se bꞌala, peka na, “Dhèu aae jiꞌi dhodhoka ca dhèu di, nuka Keser! Dhèu leo aadꞌo!”  
\v 16a Hèia gubernur hia Yesus asa sordadꞌu sèra, sèna ka ra paku pamadhe Ne ètu ajꞌu palolo-palèbha.   
\s1 Ra paku Lamatua Yesus ètu ajꞌu palolo-palèbha  
\r (Mateos 27:32-44, Markus 15:21-32, Lukas 23:26-43)  
\p
\v 16b Hèia sordadꞌu se sèmi rare Yesus.  
\v 17 Ka Yesus pasae ajꞌu palolo-palèbha Na laꞌe asa liꞌu kota. Lasi asa era èci dhu ngara na, “Era Rui Kètu”. (Madhutu lii Aram, era ne ngara na, \it Golgota\it*.)   
\p
\v 18 Dꞌai era èèna, ra paku Yesus ètu ajꞌu palolo-palèbha èci. Dhèu se paku kahèi dhèu leo dhèu dua. Èci re sebhe gꞌana, aa ca dhèu hari re sebhe kariu Yesus. Ka Yesus ètu talora rèngu dua ra.  
\v 19 Ka gubernur paredha sordadꞌu na sèra, suri ètu papa èci, ho paku re dedha kètu Yesus. Ètu papa ne ra suri, peka na,   
\qc \it “Yesus, dhèu Nasaret. Nèngu ne, Dhèu Aae dhèu Yahudi”\it*  
\p
\v 20 Rèngu suri ètu papa ne pake tèlu lii, nuka: lii Aram, lii Yunani, dènge lii Latin. Dhèu Yahudi ae ka dhu baca sasuri ne, lula era mamadhe Yesus ne, padètu dènge kota Yerusalem.  
\v 21 Te ngaa kètu agama Yahudi sèra roꞌo boe. Ka lasi peka dènge gubernur, aku rèngu na, “Ama! Baku suri ‘Dhèu Aae nèti dhèu Yahudi’! Beꞌa risi suri laa peka na, ‘Dhèu ne peka na, nèngu dhèu aae nèti dhèu Yahudi.’ ”   
\p
\v 22 Te ngaa gubernur dhaa, aku nèngu na, “Jaꞌa ka dhu pua si suri sèmi èèna. De hudꞌi ka laa!”   
\p
\v 23 Ropa sordadꞌu paku rare Yesus ètu ajꞌu palolo-palèbha, hèia ra pabagi mèdha-papake Na mi èpa pala. Ca dhèu sordadꞌu abhu ca pala. Hèia rare kodho liꞌu Na, dhu jꞌau boe, dhu manènu kateme nèti dedha.  
\v 24 Ka ra papeka, aku rèngu na, “Èdhi baku ciu eele kodho Na. Beꞌa risi ère lot, sèna ka teꞌa, na, cee ka dhu abhu.” Èèna jꞌajꞌi madhutu sèmi dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Ama Lamatua, dhu peka na,  
\q1 “Rèngu pabagi mèdha-papake jaꞌa,  
\q2 ka ra ère lot ho abhu kodho jaꞌa.”  
\p Hèia sordadꞌu se tao madhutu sèmi èèna ka.\x + \xo 19:24 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 22:19\x*   
\s1 Lamatua Yesus pua Yohanis ladhe-leru ina Na  
\p
\v 25 Ètu era neꞌe, abhu kahèi dhèu bhèni pèri-pèri dhu titu. Rèngu se, nuka: ina Yesus, ina iiki Yesus, Maria dhèu èmu Klopas, dènge Maria nèti rae Magdala.  
\v 26 Yesus ladhe nèdhi ina Na dhu titu ètu èèna, sama-sama dènge jaꞌa, Yohanis, nuka ana madhutu dhu Nèngu sue. Ka Yesus lii dènge ina Na, aku Nèngu na, “Ina. Nèngu ne, ana mu.”   
\p
\v 27 Hèia Yesus lii dènge jaꞌa, peka na, “Yohanis. Nèti deo neꞌe, tao laa nèngu sèmi ina èu!” Ka karèi nèti lodꞌo èèna, ina Yesus pea dènge jaꞌa.   
\s1 Mamadhe Lamatua Yesus  
\r (Mateos 27:45-56, Markus 15:33-41, Lukas 23:44-49)  
\p
\v 28 Èle èèna ka, Yesus neꞌa le, na, Nèngu sabꞌa nare aaꞌi le sasabꞌa-laꞌa Na. Seꞌe se pamèci dènge aaꞌi-aaꞌi dhu suri ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua karèi nèti uru ka. Hèia Yesus peka, na, “Jaꞌa koko-kamango.”\x + \xo 19:28 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 69:22, 22:16\x*   
\p
\v 29 Ètu era neꞌe abhu èi anggor manyilu ètu dꞌara gꞌala iiki cue. Ka sordadꞌu sèra rare ula ho cèbꞌu asa èi anggor, hèia èki\f + \fr 19:29 \ft Lii Yunani peka na, dhèu se lui ula ne ètu suu ajꞌu \ft \+it hussopos\+it*. Ajꞌu \+it hussopos\+it* ne, dhèu Yahudi tema pake ètu dꞌara acara adꞌa, lula ajꞌu ne hèu mèngi. Ajꞌu ne madhera na pe dua nguru toke èpa nguru cm sa. Baca lula-nèti \+it hussopos\+it* buli \+it Kalua nèti Masir\+it* 12:22; \+it Atora nèti Kètu Agama sèra\+it* 14:4, 6, 49-52; \+it Sensus\+it* 19:2-6; (banding dènge \+it Ibrani\+it* 9:19); \+it Lii Sodꞌa Koa-Kio\+it* 51:7.\f* mi suu ajꞌu ca laa, ka jꞌole asa hèbꞌa Na.  
\v 30 Ropa Yesus camuci nare, hèia Na lii, aku Nèngu na, “Èle kèna.” Hèia kètu Na loe, ka maꞌète aꞌae.   
\s2 Sordadꞌu kèjꞌi Yesus ètu ajꞌu palolo-palèbha  
\p
\v 31 Lodꞌo èèna lèke hari Jumat. Madhutu atora agama, dhèu Yahudi hudꞌi sadia mema dꞌara lodꞌo èèna, sèna ka bèli èèna rèngu soru lodꞌo sabajꞌa ra. Nèti èèna ka, roꞌo boe tèke eele ngiꞌu aae dhèu madhe, kadhoe tèke ètu ajꞌu palolo-palèbha lèke dènge lodꞌo sabajꞌa. Te lodꞌo sabajꞌa èèna, lodꞌo beꞌa. De ama-ama dhèu Yahudi manèngi gubernur, sèna ka pua dhèu lasi hake papadhe haga dhèu ètu ajꞌu palolo-palèbha. Dènge jꞌara sèmi neꞌe, rèngu madhe malai, ho dhèu bisa papuru ngiꞌu aae ra nèti ajꞌu palolo-palèbha ako lodꞌo aae era.  
\v 32 Hèia sordadꞌu se lasi asa era èèna. Ka ra hake papadhe uru haga dhèu dua sèra, dhu paku sama-sama dènge Yesus.  
\v 33 Te ngaa ropa ra dꞌai Yesus, rèdhi, na, Yesus dhu madhe le. Nèti èèna ka, rèngu hake papadhe boe haga Na.  
\v 34 Te ngaa sordadꞌu ca dhèu nare kapoke na, hèia kèjꞌi dꞌara karasa Yesus. Ka raa kalua, aa èi kalua kahèi.   
\p
\v 35 (Jaꞌa neꞌe ka dhu ladhe kèdhi dènge musi madha ku. Jaꞌa kèdhi aaꞌi, aa dhu jaꞌa suri ne lèke tareꞌa-reꞌa. Te jaꞌa keꞌa mèu ngaa dhu jaꞌa lolo ne lèke mola-mola, sèna ka miu bisa parcaya lii padhai jaꞌa.)  
\v 36 Jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi, lula Sasuri Ama Lamatua dhu suri, na, “Rui Na ca laa sa, padhe boe.”\x + \xo 19:36 \xt Kalua nèti Masir 12:46, Sensus 9:12, Lii Sodꞌa Koa-Kio 34:21\x*  
\v 37 Ètu era leo dꞌara Sasuri Mola-Mèci ne, suri kahèi, peka na, “Èèna rèngu ladhe rèdhi dhèu dhu ra kèjꞌi ne.”\x + \xo 19:37 \xt Sakaria 12:10, Rai-haha Rupa Hiu 1:7\x*   
\s1 Ra padhane Lamatua Yesus  
\r (Mateos 27:57-61, Markus 15:42-47, Lukas 23:50-56)  
\p
\v 38 Abhu dhèu èci ngara na Yusuf, nèti rae Arimatea. Nèngu ana madhutu Yesus kahèi. Te ngaa na madhutu pahuni-pahuni, lula madhaꞌu dènge ama-ama dhèu Yahudi. Yusuf laꞌe asa gubernur Pilatus, manèngi ijin sèna ka bisa nèti ngiꞌu aae Yesus. Gubernur dꞌèi kahèi. Ka Yusuf laꞌe papuru ngiꞌu aae Yesus, hèia dedꞌe nèti.  
\v 39 Nikodemus laꞌe sama-sama dènge Yusuf kahèi. Nikodemus neꞌe ka dhu uru èèna laꞌe paraga dènge Yesus re mèda. Na hèli rampe ae titu kèna, pe dꞌai tèlu nguru tèlu kilo sa, sèna ka tao mi ngiꞌu aae Yesus.\f + \fr 19:39 \ft Lii Yunani peka, ‘cangasu \ft \+it litras’\+it*, nuka 32,7 kilo. Rampe ne madhutu lii Yunani na, rèngu pabꞌali dènge \+it smurna\+it* (nuka raa ajꞌu hèu mèngi) dènge \+it aloe\+it* (nuka raa nèti ajꞌu hèu mèngi, oe sèmi ai naꞌa sa). Baca lula-nèti Nikodemus ne ètu \+it Yohanis\+it* 3:1-21.\f*  
\v 40 Hèia ra hèlu ngiꞌu aae Yesus dènge bèla halus. Ladhe hèlu ca tèka, ra tao rampe laꞌa. Rèngu tao sèmi neꞌe, madhutu adꞌa dhèu Yahudi ladhe padhane dhèu madhe.   
\p
\v 41 Kajꞌèu boe nèti era Yesus madhe ne, abhu oka bunga cue. Ètu dꞌara oka ne, dhèu heka pae rare roꞌa dhèu madhe kèna. Ra padhane rèdhi mèka dhèu èci sa ètu dꞌara roꞌa èèna.  
\v 42 Lodꞌo èèna, lodꞌo sadia dhèu Yahudi ho soru lodꞌo sabajꞌa ra, oe èle kèna. Nèti èèna ka, dhèu se tèke ngiꞌu aae Yesus ètu dꞌara roꞌa èèna, te era èèna kajꞌèu boe.   
\c 20  
\s1 Lamatua Yesus mamuri hari!  
\r (Mateos 28:1-8, Markus 16:1-8, Lukas 24:1-12)  
\p
\v 1 Hari Migu, nuka lodꞌo partama ètu dꞌara migu èèna. Madꞌae aae era, Maria nèti rae Magdala laꞌe asa roꞌa Yesus. Dꞌai era èèna, ladhe nèdhi hadhu aae dhu pake katange roꞌa, hari eele nèti era na.  
\v 2 Hèia na rai lèpa hari laꞌe paraga dènge Simon Petrus aa dènge jaꞌa, nuka ana madhutu dhu Yesus sue, ka na peka, “Dhèu manaꞌu rèti le Lamatua èdhi nèti roꞌa Na! Teꞌa boe rèngu tèke Ne ètu mia!”   
\p
\v 3 Ka jaꞌa dènge Petrus rai laꞌa asa era roꞌa èèna.  
\v 4 Jiꞌi rai palere-lere, te ngaa jaꞌa malai risi, ka dꞌai uuru roꞌa èèna.  
\v 5 Te ngaa laku boe asa dꞌara roꞌa, dhoka patigi nèti liꞌu di. Ètu dꞌara roꞌa, jaꞌa ladhe kèdhi bèla halus dhu ra pake hèlu mi ngiꞌu aae Yesus.   
\p
\v 6 Te ngaa ropa Petrus dꞌai, laꞌe dènge asa dꞌara. Nèdhi bèla halus dhu ètu èèna kahèi.  
\v 7 Nèdhi kahèi lesu dhu ra pahutu kètu Yesus. Te ngaa lesu ne dhu lèpe ètu era leo nèti bèla halus ne.  
\v 8 Hèia jaꞌa, dhu dꞌai uuru roꞌa, maso madhutu kahèi asa dꞌara. Ropa ladhe kèdhi aaꞌi-aaꞌi se, ka jaꞌa parcaya lii padhadha dhu uru èèna Yesus peka mema, na, bèli-camèdꞌa Nèngu mamuri hari nèti mamadhe Na.  
\v 9 Te lodꞌo èèna, jiꞌi dhu jꞌajꞌi ana madhutu Na, dhae ngeꞌa mèka sasoa nèti isi Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, dhu suri mema, peka na, Kristus hudꞌi mamuri hari ku nèti mamadhe Na.  
\v 10 Èle ka, jiꞌi dua mi lèpa.   
\s2 Lamatua Yesus padꞌelo ngiꞌu Na mi Maria nèti rae Magdala  
\r (Mateos 28:9-10, Markus 16:9-11)  
\p
\v 11 Te ngaa Maria titu era ètu liꞌu roꞌa èèna. Nèngu tangi taruu. Ka na patigi asa dꞌara roꞌa ne, aa na tangi era.  
\v 12 Ladhe nèdhi ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga dhèu dua. Ana pajuu se, pake mèdha-papake pudhi. Dua ra madhèdi ètu era dhu ca lodꞌo ni dhèu pajꞌunu ngiꞌu aae Yesus. Ca dhèu madhèdi re era kètu, aa èci hari dhu madhèdi re era haga.  
\v 13 Ana pajuu se karèi Maria, aku rèngu na, “Nga tao ka èu tangi?”  
\p Hèia Maria dhaa, peka na, “Jaꞌa tangi, lula dhèu dedꞌe rèti ngiꞌu aae Lamatua jaꞌa. Te ngaa keꞌa boe ra tèke Ne ètu mia.”  
\v 14 Ropa na padhai lii nare, nèngu kabibꞌa asa liꞌu. Ka ladhe nèdhi ca dhèu dhu titu ètu èèna, te ngaa neꞌa boe, na, Dhèu ne, nuka Yesus.   
\p
\v 15 Hèia Yesus karèi ne, peka na, “Nga tao ka èu tangi? Te èu tenge cee?”  
\p Maria pangee, na, Nèngu ne dhèu madhenga oka. Ka Maria pamako dhèu ne, aku nèngu na, “Ama. Ladhe ama ka dedꞌe mèti ngiꞌu aae Na, peka ku laa, ama tèke Ne ètu mia. Hudꞌi laa laku dedꞌe kèti Ne asa era leo, sèna ka padhane Ne pabeꞌa-beꞌa. Sue laa, ama!”   
\p
\v 16 Ka Yesus paroa ne, peka na, “Maria.”  
\p Hèia na kabèli ladhe asa Yesus, ka na lii, aku nèngu na, \it “Raboni!”\it* (Lii Aram, sasoa na, “Mese jaꞌa!”)   
\p
\v 17 Yesus peka dènge ne, “Baku gꞌagꞌe ku Jaꞌa, te Jaꞌa dhae caꞌe mèka laku asa Ama Ku ètu sorga. Te ngaa lamu uuru ku peka dènge angalai Jaꞌa sèra, na, ‘Jaꞌa neo caꞌe laku asa Ama Ku. Nèngu èèna, Ama miu kahèi. Nèngu èèna, Ama Lamatua Jaꞌa. De Nèngu, Ama Lamatua miu kahèi.’ ”   
\p
\v 18 Èle ka, Maria, dhèu Magdala èèna, laꞌe lolo dènge ana madhutu Yesus sèra, peka na, “Jaꞌa paraga le dènge Lamatua èdhi, Yesus!” Ka na peka dènge rèngu lii moa Yesus.   
\s2 Lamatua Yesus padꞌelo iisi mi ana madhutu Na  
\r (Mateos 28:16-20, Markus 16:14-18, Lukas 24:36-49)  
\p
\v 19 Lodꞌo èèna, lèke dènge hari Migu, nuka lodꞌo partama ètu dꞌara migu èèna. Lodꞌo heka cèna kèna, ka ana madhutu Yesus pakaboko. Rèngu patèke babèdho èmu ne paꞌèra-èra, lula rèngu madhaꞌu dènge ama-ama dhèu Yahudi. Reꞌa rare boe, na, Yesus titu ètu talora aae rèngu, ka Na lii, aku Nèngu na, “Saloom!”  
\v 20 Ropa Yesus padhai lii nare dènge rèngu sèmi èèna, hèia Na padꞌelo nuꞌa dhu ètu kacui-aai dènge karasa Na. Ana madhutu Na karejꞌe titu kèna, ropa ladhe rèdhi Lamatua rèngu.  
\v 21 Ka Yesus peka dènge rèngu, na, “Hudꞌi laa miu mamuri dame dènge mera-milu. Sanèdꞌe, te Ama Ku pua-paleha Jaꞌa tasamia, na, Jaꞌa pua-paleha miu sèmi èèna kahèi.”  
\v 22 Padhai lii nare sèmi èèna, ka Na ara padètu laꞌe asa rèngu, hèia Na tiu aꞌae Na mi rèngu èci-èci. Hèia Na padhai lii, peka na, “Jaꞌa pangèdꞌu miu Roh Lamatua dhu Mola-Mèci. Sèmi mere Ne.  
\v 23 De, ladhe miu pabhèlu eele sasala dhèu, na, sasala ne ele le, te Ama Lamatua saku eele sasala èèna kahèi. Te ngaa ladhe miu moꞌo boe pabhèlu eele sasala dhèu, na, Lamatua saku eele boe sasala sèra kahèi.”\x + \xo 20:23 \xt Mateos 16:19, 18:18\x*   
\s2 Lamatua Yesus dènge Tomas  
\p
\v 24 Ca dhèu nèti ana madhutu Yesus canguru dua sèra, ngara na Tomas. Ra pangare na, ‘ana kembar’ kahèi. Ropa Yesus padꞌelo iisi Na dènge ana madhutu dhu leo sèra, Tomas aadꞌo.  
\v 25 Nèti èèna ka, ropa angalai na sèra peka dènge ne, “Jiꞌi paraga le dènge Lamatua èdhi,” hèia Tomas dhaa, na, “Sèmi neꞌe. Jaꞌa hudꞌi ladhe kèdhi ku nuꞌa era paku sèra ètu kacui-aai Na, aa pamaso ai jaꞌa asa nuꞌa ètu dꞌara karasa Na. Ladhe jaꞌa tao mèka sèmi èèna, jaꞌa bisa mèka parcaya, na, Nèngu mamuri hari le.”   
\p
\v 26 Ca migu hari, ka ana madhutu Yesus sama-sama dènge Tomas ètu dꞌara èmu cue. Masi ka babèdho dhu patèke, te ngaa Yesus maso asa dꞌara, titu ètu talora aae rèngu. Ka Na hia lii mahoꞌo dènge ra, peka na, “Saloom!”  
\v 27 Hèia Na padhai lii dènge Tomas, aku Nèngu na, “Jꞌole kacui-aai èu mai, ho gꞌagꞌe kacui-aai Jaꞌa ne. Aa mai gꞌagꞌe nuꞌa ètu dꞌara karasa Jaꞌa ne. Parcaya ka, na, Jaꞌa ne mamuri hari le! Core eele ka dꞌara parcaya boe èu èèna.”   
\p
\v 28 Tomas dhaa, peka na, “Ira ii, Ama, ee! Jaꞌa heka lèka tareꞌa-reꞌa kèna! Ama ne, Kètu jaꞌa, aa Ama Lamatua jaꞌa kahèi!”   
\p
\v 29 Ka Yesus peka dènge ne, “Tomas! Èu parcaya, na, Jaꞌa mamuri hari le, lula èu mèdhi le Jaꞌa dènge musi madha èu unu mu. Te ngaa dhu oto risi ka, nuka dhèu dhu rèdhi boe Jaꞌa, te ngaa ra parcaya.”   
\s1 Naneo Yohanis suri sasuri ne  
\p
\v 30 Yesus tao tadha malaa dhu leo ae-ae kahèi, dhu jaꞌa suri boe ètu dꞌara sasuri ne. Ana madhutu Na ladhe rèdhi tadha malaa seꞌe dènge musi madha rèngu unu ra.  
\v 31 Te ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu jaꞌa suri ètu dꞌara sasuri ne, sèna ka miu parcaya, na,  
\q1 Yesus ne, Kristus dhu Ama Lamatua padhadha tèke hia mai.  
\q1 Yesus ne, Ana Ama Lamatua kahèi.  
\q1 Aa ropa miu parcaya Ne, miu abhu mamuri dhu lèke dhu maꞌète boe, lula miu jꞌajꞌi dhèu unu Nèngu.   
\c 21  
\s1 Lamatua Yesus padꞌelo iisi mi ana madhutu Na dhèu pidhu  
\p
\v 1 Èle pèri-pèri lodꞌo, ka Yesus padꞌelo hari iisi Na ètu sebhe dano Tiberias. Lii lolo na, sèmi neꞌe ka:  
\v 2 Lodꞌo èèna, ana madhutu Yesus, dhèu pidhu dhu pakaboko. Rèngu se, nuka:  
\q2 Simon Petrus,  
\q2 Tomas, dhu ra pangare ne, ‘ana kembar’,  
\q2 Natanel, nèti rae Kana ètu propensi Galilea,  
\q2 ana dhèu dua nèti Sabadeus,  
\q2 dènge ana madhutu Yesus dhu leo dhèu dua.   
\p
\v 3 Simon Petrus peka dènge angalai na seꞌe, “Jaꞌa neo laku pèku iꞌa.”  
\p Hèia angalai na seꞌe dhaa, aku rèngu na, “Oo! Jiꞌi laꞌa kahèi.” Ka lasi asa sebhe dano. Hèia caꞌe koha lasi tenge iꞌa. Te ngaa mèda èèna rèngu rara boe ngaa-ngaa.\x + \xo 21:3 \xt Lukas 5:5\x*   
\p
\v 4 Asa bèli madꞌae aae èèna, Yesus titu ètu sebhe dano ne. Te ngaa ana madhutu Na sèra reꞌa boe, na, Nèngu ne, Yesus.  
\v 5 Ka Na paꞌoo, peka na, “Mera iꞌa, do?”  
\p Hèia ra dhaa, peka na, “Mola-mèu lao! Ciꞌu sa, aadꞌo hèi.”   
\p
\v 6 Ka Yesus peka dènge ra, aku Nèngu na, “Lolo sèku pèku miu asa cabèka koha èèna. Pe miu abhu.”  
\p Ka rèngu tao madhutu kahèi. Ka ra abhu iꞌa ae titu kèna, toke rèngu bisa boe ère rare pèku ne asa dedha koha.\x + \xo 21:6 \xt Lukas 5:6\x*   
\p
\v 7 Aa jaꞌa ètu èèna kahèi. Jaꞌa ne, ana madhutu dhu Yesus sue. Ka jaꞌa peka dènge Petrus, na, “Ira ii! Nèngu nèi, Lamatua èdhi!”  
\p Ropa tadèngi nare lii jaꞌa deo na, hèia Simon Petrus pake hari kodho na, ka ridhu asa dꞌara dano, sèna ka nangi asa dae.  
\v 8 Te koha ne kajꞌèu nèti dae pe dꞌai cangasu meter sa. Hèia angalai na kao koha asa dae, todhe dènge pèku dhu pènu dènge iꞌa deo sa.   
\p
\v 9 Ropa rèngu dꞌai dae, hèia rèdhi ai karoo, dènge iꞌa dhu ra paga. Aa abhu roti kahèi.  
\v 10 Yesus lii dènge ra, “Mèti ku iꞌa osa miu dꞌai ciki sa, dhu miu heka pèku mere deo na.”   
\p
\v 11 Ka Simon Petrus caꞌe hari asa dedha koha, ho ère paꞌeta pèku ne asa dae. Pèku ne dhu pènu dènge iꞌa aae, cangasu lèmi nguru tèlu ngiꞌu. Masi ka iꞌa ae sèmi èèna, te ngaa pèku ne mae boe ciki sa hèi.   
\p
\v 12 Ka Yesus paroa si, aku Nèngu na, “Mai miꞌa ka!”  
\p Rèngu dhu reꞌa le, na, Nèngu ne Lamatua rèngu, ka ra bani boe karèi Ne, na, “Ama ne, cee?”  
\v 13 Hèia Yesus nare roti dènge iꞌa, nèti hia si.   
\p
\v 14 Neꞌe ne, ka tèlu hari kèna Yesus padꞌelo iisi Na mi ana madhutu Na sèra, ropa Na mamuri hari nèti mamadhe Na.   
\s1 Lamatua Yesus padhai lii dènge Petrus  
\p
\v 15 Ropa raꞌa-rinu rare, Yesus karèi Simon Petrus, aku Nèngu na, “Hee, Simon ana Yohanis. Tasamia? Èu sue Jaꞌa risi nèti angalai se sue Jaꞌa, do?”  
\p Ka Petrus dhaa, na, “Tareꞌa Ama! Èu dhu meꞌa jaꞌa sue Èu.”  
\p Hèia Yesus peka, na, “Ladhe sèmi èèna, na, madhenga paie ana kahibꞌi-kalèbho Jaꞌa, sèna ka rèngu abhu raꞌa-rinu.”   
\p
\v 16 Hèia Yesus karèi hari, aku Nèngu na, “Simon, ana Yohanis. Tasamia? Èu sue Jaꞌa, do?”  
\p Ka na dhaa, na, “Tareꞌa Ama! Èu dhu meꞌa jaꞌa sue Èu.”  
\p Ka Yesus peka hari dènge ne, “Ladhe sèmi èèna, na, ladhe-leru paie-iie kahibꞌi-kalèbho Jaꞌa.”   
\p
\v 17 Èle èèna ka, Yesus karèi hari Petrus, peka na, “Simon, ana Yohanis. Tasamia? Èu ne, angalai Jaꞌa, do?”  
\p Hèia dꞌara Petrus susa titu kèna, lula Yesus karèi ne dꞌai tèlu hari, peka na, “Èu sue Jaꞌa, do?” Ka na dhaa, aku nèngu na, “Ama dhu meꞌa aaꞌi jꞌara. De Ama dhu meꞌa le, na, jaꞌa ne angalai Ama.”  
\p Hèia Yesus peka dènge ne, “Ladhe sèmi èèna, na, ladhe-leru paie kahibꞌi-kalèbho Jaꞌa se, sèna ka rèngu abhu raꞌa-rinu.  
\v 18 Èu dhane more le naneo Jaꞌa, do? Jaꞌa neo peka sèmi neꞌe: uru èèna lodꞌo èu ngèru era, èu tema pake unu mu kodho dènge dhara hake, ho lamu asa mia-mia madhutu dadꞌèi èu. Te ngaa ètu dꞌara heka, èu jꞌole kacui-aai ho dhèu èki, pake dhara hake èu unu mu. Hèia ra ère rèti èu asa era dhu èu dꞌèi boe.”  
\v 19 (Lii padhai Yesus ne, peka mi Petrus, lula-nèti ngaa dhu jꞌajꞌi bèli-camèdꞌa mi dedha nèngu. Te èèna na mamadhe Petrus padꞌelo dadedha Ama Lamatua.)\f + \fr 21:19 \ft Pe dꞌara tèu 96M, ca dhèu ama gareja ngara na Klement nèti kota Roma, dhu suri, na, dhèu pamadhe Petrus. Pe dꞌara tèu 212M sa, abhu ca dhèu ama gareja èci hari, ngara na Tertulian, dhu suri, na, rèngu paku Petrus ètu ajꞌu palolo-palèbha. Aa abhu kahèi lii lolo èci nèti gareja dhu peka na, lodꞌo ra paku Petrus ètu ajꞌu palolo-palèbha, ele boe dꞌara tèu 64-65M, Petrus manèngi sèna ka paku ne kètu asa haha. Na manèngi sèmi èèna, lula nèngu rasa pantas boe madhe kètu asa dedha sama sèmi Yesus.\f*  
\p Hèia Yesus lii dènge Petrus, aku Nèngu na, “Mai sèna ka jꞌajꞌi dhèu Jaꞌa!”   
\s1 Ana madhutu dhu jꞌajꞌi ana pasue Yesus  
\p
\v 20 Lodꞌo èèna, Petrus kabibꞌa asa kabodho. Ka ladhe nèdhi jaꞌa dhu re limuri madhutu rèngu dua ra. Jaꞌa ne, nuka ana madhutu dhu Yesus sue. Jaꞌa dhu madhèdi ètu baboa Yesus, lodꞌo jiꞌi ngaꞌa kalela Paska. Jaꞌa ne ka dhu karèi Yesus, peka na, “Ama! Cee ka dhu neo pahie Ama?”\x + \xo 21:20 \xt Yohanis 13:25\x*  
\v 21 Ropa Petrus ladhe nèdhi jaꞌa, hèia na karèi Yesus, peka na, “Ama! Deo na Ama peka-padhai le lula-nèti jaꞌa ne. Te ngaa tasamia dènge nèngu hari?”   
\p
\v 22 Yesus bꞌala lii Petrus, na, “Urusan èu aadꞌo ètu èèna. Ladhe Jaꞌa neo sèna ka nèngu mate mi era neꞌe toke Jaꞌa mai hari, na, sala ngaa? Dhu lèke ka èu hudꞌi sanèdꞌe ku lii moa dhu Jaꞌa peka deo na, nuka: mai sèna ka jꞌajꞌi dhèu Jaꞌa.”   
\p
\v 23 Lula Yesus padhai lii sèmi èèna, ka ana madhutu Na dhu leo sèra papeka, na, “Yohanis ne, bèli-camèdꞌa madhe boe.” Aa te ngaa Yesus padhai lii boe sèmi èèna. Dhu Na peka, na, “Urusan èu aadꞌo ètu èèna. Ladhe Jaꞌa neo sèna ka nèngu mate mi era neꞌe toke Jaꞌa mai hari, na, sala ngaa?”   
\s1 Yohanis paꞌèle sasuri na  
\p
\v 24 Ana madhutu dhu Yesus peka èèna, nuka jaꞌa ne, Yohanis. Jaꞌa ka lole se aaꞌi-aaꞌi hia miu. Jaꞌa ka dhu kèdhi dènge musi madha jaꞌa unu ku. Jaꞌa ka suri aaꞌi-aaꞌi se. Ka èdhi teꞌa, na, ngaa dhu jaꞌa lole hia miu se, lèke tareꞌa-reꞌa.   
\p
\v 25 Abhu jꞌara leo ae era dhu Yesus tao. Ladhe dhèu neo suri aaꞌi mèu-mèu, karèi nèti Yesus pakako sasabꞌa-laꞌa Na toke èle, jaꞌa ngee na buku se pènu risi rai-haha ne.  
\q2 Dꞌai sange neꞌe ka,  
\q2 Yohanis