\id JAS \h Yakobis \toc1 Sasuri nèti kapala gareja, ngara na Yakobis dhu heka parcaya Yesus Kristus aa tèke eele agama bèi-baki ra \toc2 Yakobis \toc3 Yak \mt2 Sasuri nèti kapala gareja, ngara na \mt1 Yakobis \c 1 \s1 Lii mahoꞌo \p \v 1 Lii mahoꞌo nèti jaꞌa, Yakobis. Jaꞌa neꞌe ana pua-paleha nèti Ama Lamatua dènge Kètu èdhi, Yesus Kristus. \p Jaꞌa tao sasuri neꞌe hia miu dhèu Yahudi dhu pea ètu kabarai dhèu, dhu dꞌèi madhutu Lamatua Yesus.\f + \fr 1:1 \ft Sasuri lii Yunani suri, peka na, “Hia mi 12 suku bangsa dhu mamuri pacèri”. Dènge sèmi èèna, èdhi teꞌa sasuri nèti Yakobis neꞌe, hia dhèu Kristen Yahudi.\f* \x + \xo 1:1 \xt Mateos 13:55, Markus 6:3, Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 15:13, Galati 1:19\x* \s1 Ladhe abhu jꞌajꞌèra, na, paꞌèra dꞌara dènge parcaya Lamatua di \p \v 2 Aꞌari! Jaꞌa neo peka sèmi neꞌe: ladhe miu abhu rupa-rupa jꞌajꞌèra, na, baku paroe dꞌara. Sèmi mere dènge dꞌara karejꞌe, te bèli-camèdꞌa abhu babeꞌa. \v 3 Te èdhi teꞌa, na, ladhe miu paꞌèra-èra ètu dꞌara jꞌajꞌèra sèmi èèna, aa pakajꞌèu le nèti dadugu, aa miu parcaya Lamatua era, èèna ka dhu asa tabha paꞌèra dꞌara miu, ladhe mi paraga hari dènge dadugu dhu leo. \v 4 Baku hari kabodho nèti jꞌajꞌèra. Te ngaa miu hudꞌi taha ètu dꞌara jꞌajꞌèra, toke miu abhu mamèci, aa kura boe ngaa-ngaa èci sa. \s1 Ladhe manèngi ngaa nèti Lamatua, baku dènge dꞌara kacanga \p \v 5 Ladhe abhu nèti miu dhu reꞌa mèka jꞌara kalua nèti jꞌajꞌèra, miu bisa pakarèi mi Lamatua dhu neꞌa aaꞌi ngaa-ngaa. Nèngu ka dhu bisa padꞌelo jꞌara kalua hia miu. Nèngu ka dhu bhoke jꞌara dènge dꞌara karejꞌe, aa dhu neꞌa boe nasa, ladhe miu manèngi. \v 6 Te ngaa ladhe manèngi mi Nèngu, na, baku dènge dꞌara kacanga. Miu hudꞌi parcaya tareꞌa ku, na, Nèngu bisa hia ngaa dhu miu manèngi. Te ladhe dhèu manèngi dènge dꞌara kacanga, èèna na nuka sèmi laka dhasi dhu pahaka laꞌe-mai ladhe lèke ngèlu. \v 7-8 Dhèu dhu parcaya kalili boe sèmi èèna, èra boe ètu dꞌara jꞌara aaꞌi-aaꞌi ra. Baku maena, na, nèngu abhu ngaa-ngaa nèti Lamatua. \s1 Dhèu unu aadꞌo dènge dhèu kaja \p \v 9 Dhèu unu aadꞌo dhu parcaya Lamatua Yesus, nèngu hudꞌi pakarejꞌe dꞌara na, lula Ama Lamatua dedꞌe le nèngu jꞌajꞌi dhèu unu Na. \v 10-11 Aa dhèu kaja dhu parcaya le Lamatua Yesus, nèngu hudꞌi karèjꞌe kahèi, lula Lamatua ajꞌa ne sèna ka baku padedha iisi. Limuri ne nèngu neꞌa, na, bèli-camèdꞌa mèdha-panyau na ele aaꞌi mèu-mèu, nuka sèmi hela bunga dhu saraga, te ngaa ladhe lèke lodꞌo pana, na kamale eele. Sèmi èèna kahèi dènge dhèu kaja sèra. Masi ka rèngu bhute dènge urusan ra, te ngaa rèngu ele kahèi.\x + \xo 1:10-11 \xt Yesaya 40:6-7\x* \s1 Aaꞌi-aaꞌi dhu beꞌa mai nèti Lamatua, aa dhu karehe aadꞌo \p \v 12 Lamatua hia berkat mi dhèu dhu taha ètu dꞌara dadugu-rariu. Hèia na sèmi nare babꞌae rui-jꞌajꞌèra na, nuka mamuri dhu Lamatua padhadha le ho pala-bagi mi dhèu dhu sue Ne. Èèna nuka sèmi dhèu dhu segi ètu paꞌuji olaraga dhu abhu solo juara.\f + \fr 1:12 \ft Sasuri lii Yunani suri, peka na, “nèngu sèmi στέφανος \ft \+it (stefanos)\+it* mamuri”. \+it Stefanos\+it* ne, solo dhu ra hia mi dhèu dhu abhu juara èci.\f* \p \v 13 Sanèdꞌe paie-iie! Ladhe nèti miu abhu dhu paraga dènge dadugu-rariu, aa neo adꞌu-ue madha jꞌara dhu sala, baku peka, na, “Ama Lamatua ka dhu sèku jaꞌa”. Te Ama Lamatua neo boe tao sala. Aa Na sèku nèdhi boe dhèu, sèna ka tao sala. \v 14 Te sasala mai nèti dꞌara dhèu. Ropa dꞌara na neo adꞌu-ue jꞌara karehe, hèia na kapodꞌe kahadhu na, sèna ka tao jꞌara kajꞌalu. \v 15 Hèia na tao madhutu ngangee na dhu kajꞌalu èèna. Dꞌai lodꞌo limuri, Ama Lamatua huku pamadhe dhèu dhu tao bhabhelu. \p \v 16 Aꞌari pasue! Baku lèke tipu nèti jꞌara seꞌe aaꞌi-aaꞌi. \p \v 17 Jꞌara karehe sèra mai boe nèti Lamatua. Te ngaa Nèngu ka dhu pala-bagi mèngi-nale aaꞌi-aaꞌi, dènge ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu mola-mèci. Nèngu ka dhu pajꞌajꞌi madha lodꞌo, hèru dènge hua-hètu. Aaꞌi-aaꞌi ra pea boe kalili mi caꞌera ètu dedha-liru, aa tao mamaho ra dhu ubꞌa-ubꞌa. Dhoka Ama Lamatua di dhu ubꞌa boe. \v 18 Dadꞌèi Lamatua hia mi èdhi sèmi neꞌe: Na hia mi èdhi Lii Holo-Nori Na dhu lèke. Aa Na pake Lii Holo-Nori Na ho hia èdhi mamuri. Nèti ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu Na pajꞌajꞌi ètu rai-haha ne, Na hagꞌe nare le èdhi jꞌajꞌi mi hua-hela dhu uru tèka. \s1 Nanene aa tao madhutu Lii Holo-Nori Lamatua \p \v 19 Aꞌari pasue! Sanèdꞌe, ee! Dhu beꞌa èèna sèmi neꞌe ka: dhèu baku padhai lii leli di. Beꞌa risi, ropa dhèu leo peka dhu beꞌa, nèngu pasa dhilu ho nanene uuru ku! Aa dhèu baku nasa malai. \v 20 Te ladhe dènge nasa, dhèu bisa boe tao ngaa-ngaa dhu beꞌa madhutu dadꞌèi Ama Lamatua. \p \v 21 De miu hudꞌi tunu eele ku sasala mi aaꞌi-aaꞌi, sèmi dhèu dhu koꞌo pamèu oka-tedhe, ka ra tunu maruru sèra. Aa miu hudꞌi sèmi dènge pahaha iisi mi Lii Holo-Nori Lamatua. Lii Holo-Nori sèra, nuka sèmi hini dhu sèle ètu dꞌara miu. Ladhe miu tao sèmi èèna, bèli-camèdꞌa Lamatua saku eele sasala mi, aa Na sèmi nare miu, sèna ka mamuri taa-taa dènge Ne. \p \v 22 Ladhe miu meꞌa le Lii Holo-Nori Lamatua, miu hudꞌi tao madhutu. Baku dhoka nanene di! Ladhe miu dꞌèi dhoka nanene di, te ngaa tao madhutu boe, miu kapodꞌe-kabèli ngiꞌu miu unu mi. \v 23-24 Ladhe dhèu tadèngi le Lii Holo-Nori èèna, te ngaa madhutu boe, èci èèna ka dènge dhèu dhu lee rèhu na ètu dꞌara tèru. Ropa na hari kabodho nèti tèru, nèngu bhèlu eele dènge ka, rèhu na. \v 25 Te ngaa miu baku loe parisa paie-iie Lii Holo-Nori Ama Lamatua dhu tesa, dhu bisa pakajꞌèu dhèu nèti koasa sasala ra. Pe Lamatua hia mèngi-nale mi ngaa-ngaa dhu miu tao, sadꞌi miu nanene, aa tao madhutu lii-lii sèra. Baku maso dhoka re dhilu kariu, aa kalua re dhilu gꞌana! \p \v 26 Ladhe dhèu ngee, nèngu majꞌèni ètu dꞌara agama, te ngaa neꞌa boe jꞌaga hèbꞌa na, nèngu monya ngiꞌu nèngu unu na. Agama nèngu parcuma. \v 27 Te ngaa agama dhu lèke, nuka dhu dènge boe kajꞌalu. Èèna ka dhu pakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua. Agama dhu lèke èèna, tao dꞌara dhèu dꞌèi soru-bara bhèni balu dènge ana lalu. Dhèu dhu dènge agama sèmi sèra, hia boe dhèu ètu rai-haha ne dadugu rèngu asa jꞌara karehe. \c 2 \s1 Baku paꞌiga mia ka dhèu kapai aa mia ka dhèu ana iiki \p \v 1 Aꞌari! Tasamia ka miu peka, na, miu parcaya Yesus Kristus, Kètu èdhi dhu Kapai èèna, ladhe miu patema hagꞌe rèhu dhèu? Baku sèmi èèna! \v 2 Sèmi abhu dhèu dua dhu lasi asa dꞌara èmu sabajꞌa miu. Ca dhèu pake mèdha-papake dhu kaleꞌe dènge kadheli hualaa pènu kacui-aai na. Ca dhèu hari pake kodho kajꞌalu. \v 3 Hèia miu bhute lami soru dhèu dhu pake mèdha-papake kaleꞌe èèna, ho hia ne madhèdi ètu era beꞌa re madha. Te ngaa dhu pake mèdha-papake kajꞌalu èèna, miu pua ne, peka na, “Lamu titu sa kabodho nèi, ee! Do aadꞌo na, madhèdi ètu rai ne!” \v 4 Dènge jꞌara miu laladhe rèhu dhèu sèmi èèna, miu nuka sèmi dhèu pamaꞌète lii dhu bia cabèka. Èèna mai nèti ngangee karehe dhu uli miu. \p \v 5 Aꞌari pasue! Ama Lamatua hagꞌe nare le dhèu unu aadꞌo ètu rai-haha neꞌe, sèna ka ra parcaya paꞌèra mi Nèngu. Masi ka rèngu dhu dènge boe unu, te ngaa dꞌara ra kaja. Aa Na hagꞌe si, ho ra abhu unu kahèi ètu dꞌara paredha Ama Lamatua, dhu Na pajaji hia mi dhèu-dhèu dhu sue Ne. \v 6 Te ngaa dènge miu ladhe rèhu dhèu sèmi èèna, miu pahaha le dhèu unu aadꞌo sèra. Te ngaa rèngu tao boe ngaa-ngaa dhu karehe mi dedha miu. Bhèlu le, do? Dhèu kaja sèra ka dhu jajuku mi laꞌe-mai. Aa rèngu sèra ka dhu tenge jꞌara ho nuni paꞌoro miu asa era pamaꞌète lii langu. Rèngu abhu dhu kee, aa miu abhu sota na. \v 7 Miu se, dhèu unu Lamatua Yesus. Te ngaa dhèu kaja sèra ka dhu padhai paꞌele iie kolongara Lamatua Yesus! Nga tao ka miu lami pahaha iisi mi rèngu? \p \v 8 Heka lèke kèna, ladhe miu tao madhutu atora èci dhu dedha risi, dhu peka na, “Èu hudꞌi sue ku dhèu leo, nuka sèmi èu sue ngiꞌu èu unu mu.” Atora ne dhu suri le ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua.\x + \xo 2:8 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 19:18\x* \v 9 Te ngaa ladhe miu pili madhutu rèhu dhèu, aa mere dꞌara dhèu kaja di, miu sisu le atora èèna. Madhutu Atora Lamatua, miu sala le. \v 10 Dhèu dhu tao madhutu aaꞌi Atora Ama Lamatua, te ngaa sisu atora èci di, èci èèna ka dènge nèngu sisu aaꞌi Atora Lamatua. \v 11 Lamatua hia le atora dhu peka, na, “Miu bhèni-mone baku tao jꞌara karehe dènge dhèu dhu jꞌajꞌi boe dhèu èmu-kamali miu.” Aa Na hia atora dhu leo kahèi, peka na, “Baku pamadhe dhèu.” De ladhe miu tao boe jꞌara karehe, te ngaa miu pamadhe dhèu, èci èèna ka, miu sisu le Atora Lamatua.\x + \xo 2:11 \xt Kalua nèti Masir 20:13, 14, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 5:17, 18\x* \p \v 12 De ladhe miu neo padhai lii, ho neo tao madha jꞌara èci, miu hudꞌi sanèdꞌe sèmi neꞌe ku: pe Ama Lamatua ka dhu pamaꞌète, na, èdhi madhutu atora Na ho sue dhèu leo, do aadꞌo. Lula atora èèna ka dhu bisa patabuli èdhi nèti hahuku Lamatua. \v 13 Te Lamatua pusi-pahae boe dhèu dhu sue boe dhèu leo. Te ngaa ladhe miu sue dhèu leo, tatu Lamatua pahae miu kahèi. Miu baku madhaꞌu ladhe abhu hahuku nèti Lamatua, lula Na ige nare le sèra aaꞌi-aaꞌi ra. \s1 Ladhe èdhi parcaya tareꞌa Lamatua, hudꞌi madhutu ku Lii Holo-Nori Na \p \v 14 Aꞌari! Ladhe dhèu peka, na, nèngu parcaya Lamatua, te ngaa tao boe ngaa-ngaa èci sa ho padꞌelo parcaya na, èèna dènge boe guna ngaa-ngaa. Parcaya sèmi èèna, bisa boe hia nèngu mamuri. \v 15 Ladhe abhu dhèu sarani ca dhèu dhu dènge boe mèdha-papake do ngangaꞌa dhu naꞌa bèli-bèli, \v 16 te ngaa miu dhoka dènge lii padhai lii di, peka na, “Kako paie-iie, oo! Hudꞌi laa Lamatua hia èu berkat! Mage lèke lai ngèlu toke pèdꞌa! Baku madhe manganga!” Guna ngaa padhai lii sèmi èèna, ladhe tao boe ngaa èci sa ho soru-bara si? \p \v 17 De dꞌai mèka ladhe peka, èu parcaya di! Dènge parcaya di, aa dhu palèke boe dènge tatao, èèna peka mèka, na, ‘parcaya’. Te tatao sèmi èèna, nuka sèmi parcaya dhu madhe le, dhu gaguna na aadꞌo ciki sa. \p \v 18 Abhu dhèu dhu tao lii langu, peka na, “Sadꞌi dhèu parcaya dhoka Lamatua di, parluu heka tao jꞌara dhu beꞌa. Dhèu leo dhu tadhe boe Lamatua, reꞌa tao jꞌara dhu beꞌa kahèi.” Te ngaa jꞌara nèngu sèmi neꞌe: tadha nèti parcaya èu èèna, nuka tatao èu dhu beꞌa. Te ngaa ladhe èu tao boe dhu beꞌa, jaꞌa kèdhi boe tadha nèti parcaya èu ne. Jaꞌa bisa padꞌelo parcaya jaꞌa, dènge jꞌara adꞌu-ue dhu beꞌa. \v 19 Èu madhutu aꞌajꞌa dhu peka, na, “Ama Lamatua èèna, dhoka Nèngu di. Dhu leo aadꞌo.” Beꞌa kahèi! Te ngaa nidhu sèra beꞌa risi nèti èu, lula rèngu parcaya sèmi èèna kahèi, toke ra karèbha. De baku ngee, na, teꞌa dènge dhoka kahadhu di, dꞌai le èèna. Dhae! \p \v 20 Goa, ee! De meꞌa mèu le, si? Parcaya dhu padꞌelo boe dènge tatao beꞌa, gaguna na aadꞌo kahèi. \p \v 21 Tare conto nèti Abraham. Uru èèna, na sabꞌa madhutu ngaa dhu Lamatua paredha ne, ho nèti ana na Isak, sèna ka tao asa dedha mei sogo-tagu ho jꞌajꞌi mi korban. Nèti èèna ka, Ama Lamatua peka na, “Abraham tao le dhu lèke.”\x + \xo 2:21 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 22:1-14\x* \v 22 Abraham parcaya Ama Lamatua, ka na sèmi nare paredha èèna, hèia na tao madhutu. De èdhi teꞌa, na, nèngu lèka tareꞌa-reꞌa Lamatua, lula na tao madhutu lii paredha èèna. \v 23 De seꞌe se jꞌajꞌi sèmi dhu suri ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci, dhu peka na, “Abraham parcaya Ama Lamatua, hèia Ama Lamatua sèmi nare nèngu ho jꞌajꞌi dhèu dhu dꞌara mola.” Aa dhu suri kahèi, peka na, “Abraham èèna, angalai Lamatua.”\x + \xo 2:23 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 15:6, 2 Sejara nèti Israꞌel dènge Yahuda 20:7, Yesaya 41:8\x* \p \v 24 Meꞌa mèu le, si? Èdhi teꞌa, na, Ama Lamatua sèmi nare dhèu, ladhe parcaya na mi Lamatua dhu tao nèngu dꞌèi sabꞌa madha jꞌara hua iia. Te ngaa ladhe dhoka parcaya di, dꞌai mèka. \p \v 25 Conto leo, nuka Rahab, dhu uru èèna bhèni kajeo. Lodꞌo dhèu kota Jeriko tenge neo pamadhe dhèu mata-mata nèti Israꞌel, Rahab ka pahuni si. Hèia na pua si rai asa liꞌu re jꞌara leo, sèna ka dhèu Jeriko baku kèpe rare si. Hèia Lamatua sèmi nare ne, nuka sèmi dhèu bhèni dhu dꞌara mola, lula na tao dhu beꞌa.\x + \xo 2:25 \xt Yosua 2:1-21\x* \p \v 26 Parcaya dhu nèti boe hua-hela, èci èèna ka dènge ngiꞌu dhu dènge boe aꞌae. Sasoa na, madhe. Sèmi èèna kahèi, ladhe dhèu peka, na, nèngu parcaya Lamatua, te ngaa tao boe ngaa-ngaa dhu beꞌa, sèra dhu leko-monya! Èèna peka mèka, na, parcaya dhu mamuri. \c 3 \s1 Jꞌaga paie hèbꞌa, sèna ka baku padhai leli \p \v 1 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi! Abhu dhèu ae dhu neo ajꞌa-nori dhèu parcaya sèra. Beꞌa kahèi! Te ngaa sanèdꞌe paie-iie, bèli-camèdꞌa Ama Lamatua parisa toke lutu dhèu dhu ajꞌa dhèu parcaya sèra. De dhèu baku sadꞌi ajꞌa di. \p \v 2 Èdhi aaꞌi-aaꞌi ti ae ka padhai lii sala. Te ngaa dhèu dhu taha nare hèbꞌa na, ho baku padhai leli, neꞌa kahèi uri mamuri na. \v 3 Tare conto sèmi jara. Èdhi teꞌa uri jara dhu kapai ho madhutu dadꞌèi èdhi, dhoka dènge ère rarapa na. \v 4 Conto leo hari, nuka kapa. Ngèlu mèdhu tiu kapa aae madhutu dadꞌèi na. Te ngaa uli dhu ana iiki-iiki bisa podꞌe kadꞌuru kapa ne madhutu dadꞌèi juraga. \v 5 Èci èèna kahèi dènge heꞌo èdhi. Masi ka heꞌo ana iiki, te ngaa tatao na kapai titu kèna! \p Èèna nuka sèmi heꞌo ai dhu ana iiki te ngaa bisa tunu eele jꞌami dhu kapai aae. \v 6 Hèbꞌa ne nuka sèmi heꞌo ai. Re hèbꞌa, èdhi bisa paꞌele iie madha jꞌara ae-ae. Hèbꞌa èdhi bisa paꞌele iie kateme mamuri èdhi. Bhelu-katubꞌa ae-ae ètu rai-haha ne, mai nèti dꞌara hèbꞌa dhèu. Aa dhèu aae nidhu pake hèbꞌa dhèu ho pakako sasabꞌa na. \p \v 7 Dhèu pamau rare rupa-rupa badha hui, badha dhu rodꞌo re rai, manu-bhui, dènge iꞌa ètu dꞌara dhasi. \v 8 Te ngaa abhu mèka ca dhèu sa dhu pamau rare heꞌo na. Te heꞌo ne, mèdha dhu bhelu, dhu uri tare boe. Nèngu èci èèna ka dènge raco dhu lale lème dꞌara ngiꞌu, toke pamadhe dhèu. \p \v 9-10 Dènge hèbꞌa èèna ka, dhèu koa-kio, aa dhèu padhèdꞌa. Seꞌe se, lèke boe! Èdhi pake hèbꞌa ho koa-kio Ama Lamatua. Aa dènge hèbꞌa èèna kahèi, èdhi padhèdꞌa aapa dhèu dhu Lamatua pajꞌajꞌi madhutu rupa Na. Tasamia ka jꞌajꞌi sèmi èèna?\x + \xo 3:9-10 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 1:26\x* \p \v 11 Abhu ètu mia èi ca madha, bisa kalua èi nèta dènge èi sèro. \v 12 Bisa boe, sina ma, nèti kanana kalua hua dhimu? Aa tarae sina bisa kalua hua anggor? Te ajꞌu ladhe hua na, hua madhutu rupa ra.\f + \fr 3:12 \ft Sasuri lii Yunani suri, peka na, dhèu bisa boe puu hua ajꞌu συκῆ \ft \+it (sukei)\+it* nèti ajꞌu ἐλαία \+it (elaia)\+it*, aa bisa boe puu hua ajꞌu ἄμπελος \+it (ampelos)\+it* nèti ajꞌu συκῆ \+it (sukei)\+it*. Sasoa na, ajꞌu rupa èci bisa boe hua nèti ajꞌu rupa leo. Te aadꞌo sèmi èèna! Sèmi èèna kahèi mi dhèu dhu pake hèbꞌa nèngu ho koa-kio kolongara Ama Lamatua, èle èèna na pake hèbꞌa na padhèdꞌa dhèu. Pantas boe.\f* Èci èèna ka, èdhi bisa boe dhui èi nèta nèti dano èi sèro. \s1 Ngangee madhera dhu mai nèti Lamatua \p \v 13 Dhèu dhu ngangee madhera, aa neꞌa jꞌara dhu madhutu dadꞌèi Lamatua, baku padedha iisi. Te neꞌa, mamèu na mai nèti Lamatua. Hudꞌi laa nèngu padꞌelo mamèu na dènge jꞌara mamuri dhu mola. \v 14-15 Baku padedha iisi, peka na, èu dhèu dhu dènge ngangee madhera, ladhe èu tèka dꞌara era ho pabèbhe dhèu leo. Èci èèna ka èu ne, dhèu kapodꞌe-kabèli. Te mamuri sèmi èèna, peka boe, ‘ngangee madhera’. Tatao nuka sèmi, tèka dꞌara, dꞌèi pabèbha dhèu, sèra sa mai boe nèti Ama Lamatua. Èèna na tatao dhèu rai-haha. Sèra sa lèke mi dhèu dhu soro boe mamuri ra mi Ama Lamatua. Tatao sèra madhutu dadꞌèi nidhu. \v 16 Te ladhe tèka dꞌara aa dꞌèi pabèbha dhèu, tatu abhu kahèi patao-palaha dènge rupa-rupa bhabhelu-katubꞌa. \p \v 17 Te ngaa ngangee madhera dhu mai nèti Ama Lamatua, nuka: dhu tao èdhi mamuri mola, pamau dꞌara èdhi, dꞌèi paꞌuru dhèu, taha tare dꞌara, dènge lii mako. Hua-hela nèti ngangee madhera èèna, nuka: tao èdhi dꞌara hua iia, dꞌèi soru-bara dhèu, bia boe cabèka, aa kapodꞌe-kabèli boe dhèu leo. \v 18 Dhèu dhu uri padame, bèli-camèdꞌa nèngu abhu babeꞌa. Jꞌara èèna nuka sèmi dhèu dhu sèle hini, ho nèbhu-nèbhu na puu hua dhu beꞌa. \c 4 \s1 Baku madhutu dadꞌèi rai-haha \p \v 1 Miu loe boe patao-palaha aa pagama èci dènge èci. Tasamia ka sèmi èèna? Èèna, lula ètu talora aae miu abhu dhèu dhu dhoka tenge jꞌara ho pakarejꞌe dꞌara na. \v 2 Miu neo ae le abhu mèdha èci, te ngaa ai dꞌai boe. Hèia mi tèke dꞌara, patao-palaha, dènge pagama, toke mangingi boe pamadhe dhèu. \p Lula miu sabajꞌa boe, aa manèngi boe nèti Lamatua, nèti èèna ka miu abhu boe. \v 3 Te ngaa masi ka miu sabajꞌa toke padhe ajꞌu-hadhu, miu abhu boe ngaa dhu miu manèngi, lula manèngi madhutu dhodhoka dadꞌèi dꞌara miu di. \p \v 4 Mema miu satia boe! Miu nuka sèmi dhèu èmu-kamali dhu èci pusi-pahae boe èci, aa tao jꞌara makae di. Ladhe miu paꞌangalai dènge dadꞌèi rai-haha, miu pamusu dènge Ama Lamatua. Jꞌara èèna laꞌe sèmi èèna ka! \v 5 Nèti èèna ka, Sasuri Mola-Mèci Lamatua, peka na, “Lamatua hia le Roh Na ètu dꞌara èdhi. Aa madhutu dadꞌèi Roh, èdhi madhutu Ne taa-taa. Te Ama Lamatua ne dꞌara kura kahèi.” \v 6 Ngaa hari, Ama Lamatua neo hia tabha hari babeꞌa dꞌara Na. Ka Sasuri Mola-Mèci, peka na, \q1 “Lamatua labꞌa dhèu dhu padedha iisi ra, \q2 te ngaa Na padꞌelo dꞌara hua iia Na mi dhèu dhu pahaha iisi ra.”\x + \xo 4:6 \xt Lii Hini 3:34\x* \p \v 7 De soro iisi mi asa adhe-aai Ama Lamatua, sèna ka madhutu dadꞌèi Na. Miu baku madhutu dadꞌèi dhèu aae nidhu. Labꞌa ne paꞌèra-èra; baku golo. Dènge sèmi èèna, na rai tèke eele miu. \v 8-9 Tenge jꞌara sèna ka mamuri dꞌara èci dènge Ama Lamatua. Ladhe sèmi èèna, Nèngu padètu-dètu dènge miu kahèi. \p Wee, miu dhu mamuri ètu dꞌara kajꞌalu sèra! Miu hudꞌi pamola ku jꞌara mamuri miu. Aa miu dhu dꞌara kajari sèra! Miu hudꞌi kako mola-mola madhutu Lamatua, aa baku piku hari gꞌana do kariu. Nèbhu nare sange neꞌe, miu mamuri karae dènge pasoa-pasoka di. De hua iia, ae eele ka! Miu meꞌa le, na, dꞌara miu kajari lula sasala-sasigo miu sèra. Beꞌa risi miu ele-hoꞌa aa tangi dènge dꞌara manyasa. \v 10 Ladhe tareꞌa-reꞌa miu meꞌa, na, miu dhu nia boe ètu katanga madha Ama Lamatua, bèli-camèdꞌa Na dedꞌe nare miu, sèna ka jꞌajꞌi mi dhèu dhu nia ètu madha Na. \s1 Baku padhai pakarehe dhèu \p \v 11 Aꞌari! Baku padhai pakarehe kolongara èci dènge èci. Te ladhe miu padhai le sèmi èèna, aa dꞌèi pèci sasala nèti èci asa èci, miu labꞌa le atora nèti Lamatua dhu peka na, “Èu hudꞌi sue ku aꞌari èu, nuka sèmi èu sue ngiꞌu èu unu mu.” Aa ladhe miu madhutu boe atora ne, miu dedꞌe iisi mi dedha risi nèti Atora Ama Lamatua. \v 12 Dhodhoka Lamatua mesa Na dhu tao Atora èèna, dhu dènge hak ho pamaꞌète lii langu èdhi. Dhoka Nèngu di mesa Na dhu dènge hak, sèna ka hia mamuri mi èdhi, do huku pamadhe ti. Miu dènge boe hak ho pamaꞌète lii langu dhèu, do padhai pakarehe kolongara dhèu. \s1 Nelu tao ngaa, baku bhèlu Lamatua \p \v 13 Sèmi neꞌe! Madhutu iia-iia na, miu meꞌa le ho baku peka na, “Deo neꞌe, do bèli, jiꞌi neo laꞌa sa kota nèi! Jiꞌi neo pea mi era nèi pe dꞌai ca tèu sa. Aa jiꞌi neo dꞌaga sèna ka abhu ku leto dꞌai ciki sa.” \v 14 Èu meꞌa ngaa dhu jꞌajꞌi lodꞌo bèli? Dhèu èci sa reꞌa boe tasamia mamuri na. Mamuri èdhi dhèu ne nuka sèmi sèbꞌu dhu tèdhi dhoka ètu dꞌara ciki ooꞌe èèna, kacaꞌa laa ele.\x + \xo 4:14 \xt Lii Hini 27:1\x* \v 15 Beꞌa risi miu peka na, “Ladhe Lamatua sue, na, jiꞌi mamuri madhera. Aa ladhe Lamatua dꞌèi, hudꞌi laa jiꞌi tao neꞌe.” \v 16 Te ladhe peka boe sèmi èèna, miu dhodhoka padedha iisi di. Èci èèna ka dènge miu bhèlu eele Lamatua ètu dꞌara nanelu miu sèra. Èèna sala kapai titu kèna! \p \v 17 Sanèdꞌe paie-iie! Dhèu dhu reꞌa le ngaa dhu lèke, te ngaa tao boe madhutu, èci èèna ka dènge nèngu tao sala le. \c 5 \s1 Lii pasanèdꞌe mi dhèu kaja dhu kapodꞌe-kabèli \p \v 1-6 Miu dhèu kaja sèra, sanèdꞌe, ee! Pasa dhilu ho nanene paie-iie! Dhèu sabꞌa hia miu toke èi kabhèsu hae, te ngaa miu taha mere gaji ra. Limuri ne rui-jꞌajꞌèra ra paꞌoo-parodha dhu peka nèti kapodꞌe-kabèli miu. Tatu Ama Lamatua dhu Kapai Risi eele èèna, tadèngi le lii roma iisi dhèu sabꞌa sèra.\x + \xo 5:1-6 \xt Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 24:14-15\x* \p Sasabꞌa miu ètu rai-haha ne, dhoka tao pagaa ngiꞌu miu mesa mi, ka mamuri mi haꞌa-haꞌa, hèti-hèti. Limuri ne miu nuka sèmi sapi kabꞌoi dhu neo lèke roro. Miu huku dènge pamadhe le dhèu beꞌa sèra, dhu reꞌa boe siri iisi ra ètu madha miu. \p Miu dhèu kaja sèra! Tangi ka laa! Pe miu pasae mere rupa-rupa jꞌajꞌèra. Mèdha-panyau miu, ele iia kèna. Aa mèdha-papake miu dhu beꞌa sèra, ana ca ngèpi naꞌe aaꞌi si. Hualaa iia dènge hualaa pudhi miu sèra, dènge heka kabꞌua. Aa bèli-camèdꞌa hualaa miu sèra raꞌe hari miu, sèmi ai naꞌe ajꞌu mango. Rai-haha oe èle kèna, te ngaa tasamia ka miu kabhèsu lutu pakaboko taruu mèdha dhu madhe sèra? Mèdha-panyau miu unu mi ka dhu jꞌajꞌi tadha, peka na, miu meꞌa boe mia ka dhu dènge kabꞌua ètu madha Lamatua!\x + \xo 5:1-6 \xt Mateos 6:19\x* \s1 Taha dꞌara ètu dꞌara sasusa \p \v 7 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi! Miu hudꞌi taha dꞌara ku, tatae mamai hari Lamatua. Ladhe ku laa dhèu sabꞌa oka-tedhe, dhu tatae hèru puu-gꞌètu. Èjꞌi hua hiu, na sèle hini. Mate hari èjꞌi limuri, ho na pamangèru ana ngangaꞌa sèra. Nèbhu-nèbhu ku heka hua kèna. Dꞌai lodꞌo puu-gꞌètu, dhèu ne laꞌe puu. \v 8 Miu hudꞌi taha dꞌara sèmi èèna kahèi. Paꞌèra ngiꞌu, te nèbhu heka Lamatua mai! \p \v 9 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi! Baku kaꞌuu-kamuki èci dènge èci. Kaꞌuu-kamuki taruu, pe Lamatua ka dhu huku èu! Ladhe ka, te Ama Hakim ètu dedha nèi, titu le ètu madha miu. \p \v 10 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi! Madhutu conto nèti dhèu rèti lii padhai Lamatua sèra. Masi ka rèngu paraga dènge susa rupa-rupa, te ngaa rèngu taha taruu ètu dꞌara sasusa. \v 11 Ladhe abhu dhèu dhu taha ètu dꞌara sasusa, èdhi dꞌèi padedha ngara dhèu ne. Nuka sèmi Ayub. Masi ka na abhu susa rupa-rupa, te ngaa na kalau-karèto boe. Hèia Lamatua sue ne, ka Na ator aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi mi beꞌa hia Ayub. Lamatua tao sèmi èèna, lula dꞌara Na hua iia, pènu dènge sasue.\x + \xo 5:11 \xt Ayub 1:21-22, 2:10, Lii Sodꞌa Koa-Kio 103:8, Yakobis 1:2-3,12\x* \s1 Lii subha \p \v 12 Aꞌari aaꞌi-aaꞌi! Dhu beꞌa risi miu baku jꞌoka subha. Ladhe neo peka, “oo”, na, dhaa la “oo”. Aa ladhe peka “aadꞌo” na, dhaa la “aadꞌo”. Sèmi èèna, dꞌai le! Baku parisi dènge jꞌoka subha dhu ale ngara dhèu madhe ètu rai-haha ne. Ngaa hari pasubha dènge “kolongara Lamatua” dhu mamuri ètu dedha-liru. Gaguna na aadꞌo dènge pasubha rupa-rupa. De ladhe taruu sèmi èèna, miu pasae mere huku, lula lii subha sèra.\x + \xo 5:12 \xt Mateos 5:34-37\x* \s1 Sabajꞌa dhu nèti babeꞌa \p \v 13 Ladhe nèti miu abhu sasusa, beꞌa risi na sabajꞌa. Aa dhu ètu dꞌara karejꞌe, beꞌa risi na sodꞌa koa-kio Lamatua. \v 14 Ladhe ètu talora miu abhu dhu pèdꞌa, beꞌa risi paroa ina-ama jumaꞌat. Manèngi sèna ka ra pasuti èi lèngi mi dhèu pèdꞌa ne, aa sabajꞌa pake kolongara Lamatua, ho hudꞌi laa Lamatua ka dhu puri-paꞌèle ne.\x + \xo 5:14 \xt Markus 6:13\x* \v 15 Aa ladhe miu sabajꞌa dènge lèka tareꞌa-reꞌa Lamatua hia dhèu pèdꞌa, èèna na Lamatua puri-paꞌèle ne. Aa ladhe na tao sala, pe Lamatua saku eele sasala na sèra. \v 16 Ladhe nèti talora miu abhu dhu manahu asa dꞌara sasala, na, miu mangaku sasala èci dènge èci. Dènge jꞌara èèna, miu èci sabajꞌa hia èci, sèna ka miu jꞌajꞌi beꞌa. \p Dhèu dhu dꞌara na mola-mèci, lii manèngi na pènu dènge koasa, aa nèti babeꞌa. \v 17 Tare conto nuka sèmi Elia. Nèngu ne dhèu rai-haha cakaraa èdhi kahèi. Te ngaa ropa na sabajꞌa, manèngi èjꞌi mai boe, ka èjꞌi puru heka toke tèlu tèu dènge ca èta.\x + \xo 5:17 \xt 1 Dhèu Aae sèra 17:1, 18:1\x* \v 18 Hèia na sabajꞌa hari ho èjꞌi mai, hèia èjꞌi mai dènge. Jꞌuꞌu mangèru bidhu-bidhu, aa oka-tedhe hia hari isi rai.\x + \xo 5:18 \xt 1 Dhèu Aae sèra 18:42-45\x* \p \v 19 Aꞌari sèra! Ladhe abhu nèti miu dhu bèbhe asa dꞌara sasala, ka rai eele nèti jꞌara dhu lèke, hèia abhu dhèu dhu pamako ho na lèpa hari asa jꞌara dhu mola nèti Lamatua, èèna na beꞌa! \v 20 Sanèdꞌe neꞌe paie-iie! Ladhe miu soru-bara dhèu dhu tao sala, hèia na lèpa hari asa Lamatua ka na tao heka sala, miu se pasodꞌa le dhèu èèna, hèia na mamuri taa-taa dènge Lamatua. Dènge jꞌara neꞌe ka, Lamatua saku eele aaꞌi sasala na.\x + \xo 5:20 \xt Lii Hini 10:12, 1 Petrus 4:8\x* \p Dꞌai sange neꞌe ka! \q2 Nèti jaꞌa, \q2 Yakobis