\id GEN  
\h Lii lolo dhu uru tèka 
\toc1 Lii lolo dhu uru tèka Nèti Ama Lamatua pajꞌajꞌi dedha-liru dènge rai-haha 
\toc2 Lii lolo dhu uru tèka 
\toc3 Kej 
\mt1 Lii lolo dhu uru tèka Nèti Ama Lamatua pajꞌajꞌi dedha-liru dènge rai-haha  
\c 1  
\s1 Ama Lamatua pajꞌajꞌi dedha-liru, rai-haha, dènge isi ra  
\p
\v 1 Uru-uru tèka, Ama Lamatua pajꞌajꞌi dedha-liru dènge rai-haha.   
\p
\v 2 Lodꞌo rai-haha jꞌajꞌi mèka, aaꞌi-aaꞌi dhae mèci mèka. Dhu abhu, èi. Aa maroga aatu-aatu saguru nare ne. Ka Roh Lamatua lela ètu dedha èi èèna.\f + \fr 1:2 \ft Madhutu lii Ibrani ètu neꞌe, sasoa na bisa ‘Roh Lamatua’, bisa ‘ngèlu nèti Lamatua’, bisa ‘koasa nèti Lamatua’ kahèi.\f*   
\m
\v 3 Hèia Ama Lamatua peka, “Hudꞌi ku dènge saraa.” Ropa peka nare sèmi neꞌe, ka saraa jꞌajꞌi dènge ka.  
\v 4 Ropa nèdhi saraa ne, dꞌara Na karejꞌe, lula ngaa dhu Na adꞌu, mema beꞌa. Hèia Na hagꞌe eele saraa nèti maroga, sèna ka èci-èci ka dènge taa na.  
\v 5 Ka pangare saraa ne ‘mèu’, aa maroga na ‘mèda’. Neꞌe ne, lodꞌo ka èci kèna.   
\m
\v 6-7 Hèia Ama Lamatua lii hari, Na peka, “Hudꞌi dènge ku era talele, sèna ka hagꞌe eele èi. Nèti èèna ka, èi re dedha, aa abhu kahèi èi re haha.” Ropa peka nare sèmi èèna, hèia èi bꞌagi dènge mi dua.  
\v 8 Ka Na pangare èi re dedha na, ‘liru’. Neꞌe ne, lodꞌo ka dua kèna.   
\m
\v 9 Hèia Ama Lamatua peka hari, aku Nèngu na, “Èi re haha hudꞌi pakaboko ku mi ca era, sèna ka abhu rai kamango.” Ropa padhai lii nare sèmi neꞌe, jꞌajꞌi dènge ka rai mango.  
\v 10 Ka era rai mango, Na pangare na ‘rai-dedha’; aa era èi dhu kaboko èèna, Na pangare na ‘dhasi’. Ropa nèdhi aaꞌi-aaꞌi ne, dꞌara Na karejꞌe, lula ngaa dhu Na adꞌu, mema beꞌa.  
\v 11 Ka Ama Lamatua lii hari, peka na, “Rai hudꞌi pamamuri ku rupa-rupa ana aajꞌu. Sèna ka abhu ajꞌu dhu hua, dhu dènge lamusi, aa dhu dènge rèu mangèru. Sèna ka ajꞌu-ajꞌu se, hua-hela madhutu rupa rèngu.” Ropa padhai lii nare sèmi neꞌe, jꞌajꞌi dènge ka ana aajꞌu aaꞌi-aaꞌi ra.  
\v 12 Ètu dedha-rai, ana aajꞌu se hua-hela ka madhutu rupa rèngu. Ropa nèdhi aaꞌi-aaꞌi se, dꞌara Na karejꞌe, lula ngaa dhu Na adꞌu, mema beꞌa.  
\v 13 Neꞌe ne, lodꞌo ka tèlu kèna.   
\m
\v 14-15 Hèia Ama Lamatua lii hari, aku Nèngu na, “Re bèka dedha, hudꞌi abhu ku mèdha dhu saraa, ho pasaraa rai-haha ne. Hudꞌi abhu mèdha dhu pasaraa re mèu, aa abhu kahèi dhu pasaraa re mèda. Rèngu aaꞌi-aaꞌi se, jꞌajꞌi tadha, ho sèna ka bisa ige lodꞌo, hèru, dènge tèu.” Ropa padhai lii nare sèmi neꞌe, mèdha dhu heo aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi dènge ka.  
\v 16 Ka Na tao ka mèdha kapai dua dhu pasaraa rai-haha. Dhu kapai risi, pasaraa re mèu; aa dhu ako ana iiki, pasaraa re mèda. Aa Na tao hua-hètu kahèi.  
\v 17 Na tèke mèdha dhu saraa sèra ètu dedha-liru, sèna ka loti mai asa rai-haha.  
\v 18 Ka mèdha se, pasaraa ka re mèu, aa pasaraa re mèda. Dènge jꞌara neꞌe, Na hagꞌe eele saraa nèti maroga. Ropa nèdhi aaꞌi-aaꞌi se, dꞌara Na karejꞌe, lula ngaa dhu Na adꞌu, mema beꞌa.  
\v 19 Neꞌe ne, lodꞌo ka èpa kèna.   
\m
\v 20 Hèia Ama Lamatua padhai lii hari, peka na, “Hudꞌi abhu ku ae-ae dhu mamuri ètu dꞌara èi. Dènge hudꞌi abhu ku rupa-rupa manu-bhui dhu lela ètu dedha rai-haha ne.”  
\v 21 Ka Na tao ka iꞌa aaꞌi-aaꞌi dènge badha kapai dhu mamuri ètu dꞌara èi. Na pajꞌajꞌi kahèi manu-bhui aaꞌi-aaꞌi. Ropa nèdhi aaꞌi-aaꞌi se, dꞌara Na karejꞌe, lula ngaa dhu Na adꞌu, mema beꞌa.  
\v 22 Ka Na padhai lii ho sèna ka hia berkat mi aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri, peka na, “Iꞌa se, hudꞌi laa bèba-kacanga sèna ka papènu èi ètu mia-mia. Aa manu-bhui, asa tabha kahèi.”  
\v 23 Neꞌe ne, lodꞌo ka lèmi kèna.   
\m
\v 24-25 Ka Ama Lamatua peka hari, na, “Hudꞌi abhu ku rupa-rupa badha dhu mamuri ètu rai-dedha. Sèmi: badha-manu dhu ani, badha hui, dènge badha dhu rodꞌo, èci-èci ka dènge rupa na.” Ropa padhai lii nare sèmi neꞌe, badha aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi dènge ka. Ropa nèdhi aaꞌi-aaꞌi se, dꞌara Na karejꞌe, lula ngaa dhu Na adꞌu, mema beꞌa.   
\p
\v 26 Ka Ama Lamatua peka hari, aku Nèngu na, “Hua iia, mai Ta pajꞌajꞌi dhèu, madhutu rupa Èdhi. Hudꞌi laa ra leru dènge ator iꞌa aaꞌi-aaꞌi ètu dꞌara dhasi, manu-bhui aaꞌi-aaꞌi ètu dedha-liru, badha-manu dhu ani, dènge badha leo aaꞌi-aaꞌi ra dhu mamuri ètu rai-haha ne.”\x + \xo 1:26 \xt Kolose 1:16\x*   
\p
\v 27 Hèia Na pajꞌajꞌi dhèu rai-haha ne madhutu rupa Na. Na pajꞌajꞌi si, dhèu mone dènge dhèu bhèni.  
\v 28 Ka Na padhai lii ho sèna ka hia berkat mi rèngu, aku Nèngu na, “Miu hudꞌi bèba-kacanga ku, sèna ka pea papènu rai-haha ne, ho mi ator ne. Jaꞌa hia miu koasa, sèna ka mi ator iꞌa, manu-bhui, dènge badha-manu aaꞌi-aaꞌi ra ètu rai-haha ne.  
\v 29 Mi nanene paie-iie! Jaꞌa hia miu rupa-rupa ngangaꞌa ètu rai-haha neꞌe. Sèmi: ana aajꞌu dhu dènge hua, dhu dènge lamusi, aa dhu dènge rèu mangèru.  
\v 30 Jaꞌa hia rupa-rupa ana aajꞌu kahèi sèna ka jꞌajꞌi ngangaꞌa badha. Ngangaꞌa hia badha-manu dhu ani, badha hui, badha dhu rodꞌo, dènge manu-bhui.” Ropa padhai lii nare sèmi neꞌe, ngangaꞌa badha sèra aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi dènge ka.  
\v 31 Ropa nèdhi aaꞌi-aaꞌi se, dꞌara Na karejꞌe, lula ngaa dhu Na adꞌu, mema beꞌa. Neꞌe ne, lodꞌo ka èna kèna.   
\c 2  
\p
\v 1 Dènge jꞌara sèmi èèna ka, Ama Lamatua pajꞌajꞌi dedha-liru, rai-haha, dènge isi ra aaꞌi-aaꞌi.   
\m
\v 2 Ropa Na sabꞌa èle, asa bèli èèna, lèke dènge lodꞌo ka pidhu. Hèia Na ae nèti sasabꞌa-laꞌa Na.  
\v 3 Dènge jꞌara neꞌe, Na tao lodꞌo ka pidhu ne, lodꞌo dhu kapai risi nèti lodꞌo dhu leo sèra. Na tao sèmi èèna, lula Na paꞌèle aaꞌi le sasabꞌa Na, ka ètu dꞌara lodꞌo ka pidhu na, Na ae.  
\v 4a Dꞌai sange neꞌe ka, lii lolo Ama Lamatua pajꞌajꞌi dedha-liru dènge rai-haha ne.   
\s1 Ama Lamatua pajꞌajꞌi dhèu mone dènge dhèu bhèni  
\r (Mateos 19:4-6, Markus 10:4-9, 1 Korintus 6:16, 15:45,47, Epesus 5:31-33)  
\p
\v 4b Lodꞌo Ama LAMATUA heka pajꞌajꞌi dedha-liru dènge rai-haha èèna,  
\v 5-6 dhae abhu mèka ana aajꞌu, lula Na papuru mèka èjꞌi. Taa èèna, dhoka sèbꞌu èi di, mai nèti dꞌara rai ho pabasa rai re dedha. Aa abhu mèka dhèu rai-haha dhu tao oka-tedhe.  
\v 7 Èle èèna ka, Ama LAMATUA nare rai ciki, ka Na pajꞌajꞌi dhèu rai-haha. Hèia Na tiu aꞌae Na asa dꞌara sahènga dhèu na, ka na mamuri dènge ka.   
\p
\v 8 Hèia Ama LAMATUA bhoke oka cue ètu rai Eden, re bèka dhimu. Hèia Na hia dhèu ne pea ètu dꞌara oka na.  
\v 9 Ètu dꞌara oka èèna, Na pamamuri rupa-rupa ajꞌu dhu beꞌa, dhu dhèu bisa raꞌa. Aa Na pamamuri kahèi ajꞌu dua kapua ètu talora aae oka èèna. Ladhe dhèu raꞌe hua nèti ajꞌu èci, na mamuri taa-taa. Aa ladhe dhèu raꞌe hua nèti ajꞌu èci hari, neꞌa hagꞌe mia dhu beꞌa, aa mia dhu karehe.   
\p
\v 10 Ètu era èèna, abhu loko èci dhu hae nèti dꞌara oka èèna. Loko èèna, èpa kacanga.  
\v 11 Kacanga ka èci na, ngara na Pison. Nèngu ka dhu hae pale-lème rai Hawila dhu abhu hualaa ae-ae.  
\v 12 Ètu era èèna ka, abhu poe-pai, ajꞌu dhu raa na hèu mèngi, dènge hadhu kaleꞌe.  
\v 13 Kacanga ka dua, ngara na Gihon. Kacanga ne, hae pale-lème rai Kus.\f + \fr 2:13 \ft Uru èèna, rai ne, ngara na ‘Kus’. Limuri ne, rai Kus ne ca bèka ètu negara Etiopia dènge negara Sudan, ètu Afrika re dhimu.\f*  
\v 14 Kacanga ka tèlu, ngara na Tigris. Kacanga neꞌe ka, jꞌajꞌi mi too rai Asyur\f + \fr 2:14 \ft Asyur neꞌe, negara dhu limuri ne, ngara na ‘Irak’.\f* re ca bèka dhimu. Kacanga ka èpa, ngara na Efrat.   
\p
\v 15 Ka Ama LAMATUA hia dhèu pea ètu dꞌara Eden, ho na ladhe-leru oka èèna.  
\v 16 Hèia Na hia paredha mi dhèu ne, aku Nèngu na, “Hua aajꞌu aaꞌi-aaꞌi ètu dꞌara oka ne, èu bisa muꞌa.  
\v 17 Te ngaa èci dhu èu bisa boe muꞌa. Nuka hua nèti ajꞌu dhu neꞌa hagꞌe mia dhu beꞌa, aa mia dhu karehe. Ladhe muꞌa, èu madhe dènge.”   
\p
\v 18 Ka Ama LAMATUA tuhu haru lii Na, aku Nèngu na, “Babeꞌa na aadꞌo, ladhe dhèu ne mamuri mesa na. De Jaꞌa neo pajꞌajꞌi hia ne, anga ca dhèu dhu pamèci dènge ne.”   
\p
\v 19-20 Lodꞌo èèna, Ama LAMATUA nare rai ciki, ka Na tao rupa-rupa badha dènge manu-bhui. Hèia Na pangèdꞌu si asa dhèu ne, sèna ka na pangare si. Ka dhèu ne pangare badha se dènge manu-bhui aaꞌi-aaꞌi ra, èci-èci ka dènge ngara ra. Te ngaa dhèu ne abhu mèka anga dhu pamèci dènge nèngu.   
\p
\v 21 Hèia Ama LAMATUA pabhèjꞌi luu dhèu neꞌe. Ropa na bhèjꞌi, Ama Lamatua nare rui karasa na calaa, ka Na pakateme hari nuꞌa deo na.  
\v 22 Nèti rui ne, Na pajꞌajꞌi bhèni ca dhèu. Hèia Na pangèdꞌu bhèni ne mi dhèu èèna.  
\v 23 Ropa ladhe nèdhi bhèni ne, ka dhèu na peka, aku nèngu na,  
\q1 “Waaa! Neꞌe ne ku! Sèmi neꞌe ku, heka pamèci dènge jaꞌa kèna!  
\q2 Rui na, sama èci èèna ka dènge rui jaꞌa.  
\q3 Aa isi na, sama kahèi dènge isi jaꞌa.  
\q2 Lula nèngu ne, jꞌajꞌi nèti dhèu mone, nèti èèna ka jaꞌa pangare ne, ‘dhèu bhèni’.”\f + \fr 2:23 \ft Dꞌara lii Ibrani, dhèu mone ngara na ‘\ft \+it ish\+it*’. Aa bhèni na, ‘\+it isha\+it*’. Ka ètu neꞌe ne, ra pabꞌunge lii padhai, peka na, “\+it isha\+it* (dhèu bhèni) jꞌajꞌi nèti \+it ish\+it* (dhèu mone).”\f*   
\q1
\v 24 Nèti èèna ka, dhèu mone hudꞌi tèke eele ku ina-ama na,  
\q2 ho laꞌe mamuri dꞌara èci dènge dhèu èmu-kamali na,  
\q3 lula dua ra, jꞌajꞌi le èci.   
\p
\v 25 Lodꞌo èèna, dua ra dhu dènge boe mèdha-papake, te ngaa ra makae boe.   
\c 3  
\s1 Dhèu roꞌo boe madhutu lii Ama Lamatua  
\p
\v 1 Nèti badha aaꞌi-aaꞌi dhu Ama LAMATUA pajꞌajꞌi ètu rai-haha ne, mege ka dhu mèu risi kapodꞌe-kabèli. Ca lodꞌo, mege karèi bhèni na, aku nèngu na, “Tareꞌa, do? Ama Lamatua kai miu baku miꞌa hua aajꞌu aaꞌi-aaꞌi ètu dꞌara oka neꞌe.”   
\p
\v 2-3 Ka bhèni na bꞌala, “Aadꞌo! Jiꞌi bisa ngaꞌa! Dhodhoka ajꞌu ca kapua ètu talora oka ne, Ama Lamatua kai, baku ngaꞌa hua na. Na peka na, jiꞌi baku ngaꞌa, aa baku gꞌagꞌe hua èèna kahèi, te aadꞌo na, jiꞌi madhe!”   
\p
\v 4 Te ngaa mege na dhaa, aku nèngu na, “Waa! Sèmi boe èèna! Miu se madhe boe!  
\v 5 Ama Lamatua mema kai tareꞌa sèmi èèna, lula dhu neꞌa le, ladhe miꞌe hua aajꞌu èèna, miu jꞌajꞌi dꞌèlu-mèu sèmi Nèngu. Ho èèna na meꞌa mia dhu beꞌa, aa mia dhu karehe.”   
\p
\v 6 Aa bhèni ne ladhe na ajꞌu ne beꞌa titu kèna, dènge hua na ele boe kee. Na ngee, “Ladhe jaꞌa kuꞌa hua ajꞌu neꞌe, jaꞌa dꞌèlu-mèu.” Hèia puu nare ka hua ajꞌu èèna, ka naꞌe. Naꞌe nare, nèti hia dhèu èmu na, ka naꞌa kahèi.  
\v 7 Raꞌa rare ka, heka reꞌa na rèngu dhu pake boe mèdha dhu hutu ua rèngu. Nèti èèna ka, ra lui rèu ajꞌu ho paꞌabhe era makae rèngu.   
\p
\v 8 Dꞌai lodꞌo nihia, dua ra tadèngi lii core haga Ama LAMATUA ètu dꞌara oka èèna. Ka dua ra rai lasi luꞌu asa ca bèka ajꞌu, sèna ka LAMATUA baku nèdhi si.  
\v 9 Te ngaa Ama LAMATUA paroa mi dhèu mone èèna, aku Nèngu na, “Adam! Èu ètu mia?”   
\p
\v 10 Hèia mone na dhaa, “Jaꞌa tadèngi lii Lamatua ètu neꞌe. Te ngaa jaꞌa makae, lula jaꞌa pake boe mèdha ètu ua. Nèti èèna ka, jaꞌa rai pahuni iisi.”   
\p
\v 11 Ka Lamatua peka na, “Cee ka dhu peka, na èu dhu pake boe mèdha-papake? De tasamia? Tatu èu muꞌa le hua ajꞌu dhu Jaꞌa kai na, sina ma?”   
\p
\v 12 Ka na bꞌala, peka na, “Bhèni dhu Èu hia ho paꞌanga dènge jaꞌa èèna, ka dhu hia jaꞌa kuꞌa!”   
\p
\v 13 Hèia Ama LAMATUA peka dènge bhèni na, aku Nèngu na, “Nga tao ka, èu adꞌu madha jꞌara èèna?”  
\p Ka bhèni ne dhaa, peka na, “Te mege ne ka dhu agꞌo jaꞌa! Nèti èèna ka, jaꞌa kuꞌa.”   
\s1 Ama Lamatua dhoo si  
\p
\v 14 Èle èèna ka, Ama LAMATUA dhoo mege èèna, aku Nèngu na,  
\m “Jaꞌa huku èu, lula tatao èu. Nèti badha aaꞌi-aaꞌi, dhoka èu di dhu abhu huku sèmi neꞌe. Mulai nèti deo neꞌe toke èu madhe, èu dhoka rodꞌo dènge kakara, aa muꞌa ètu rai di.  
\v 15 Jaꞌa tao sèna ka, èu loe boe pamusu dènge bhèni ne. Aa ana-èpu miu dua mi sèmi èèna kahèi. Ana-èpu èu, èèna na kadhi hui tèdhu dhèu. Te ngaa ca dhèu nèti ana-èpu bhèni ne, èèna na dhedhe palaho kètu èu.”   
\p
\v 16 Èle èèna ka, Ama Lamatua peka dènge bhèni ne,  
\m “Èèna na, Jaꞌa pasusa tabha èu, ropa èu dènge babia; lodꞌo mora iisi, èu asa tabha jꞌèra. Masi ka sèmi èèna, dꞌara èu dꞌèi taruu dhèu èmu èu, aa nèngu ka dhu ator èu.”   
\p
\v 17 Ka Ama Lamatua peka dènge mone ne,  
\m “Èu madhutu boe lii paredha Jaꞌa, te ngaa èu nanene dhoka lii dhèu èmu èu di, ka èu muꞌa hua ajꞌu dhu Jaꞌa kai èèna. Nèti èèna ka, èu abhu huku kahèi. Aa rai lèke huku kahèi. Nèti deo neꞌe, toke dꞌai èu madhe, hudꞌi èu kabèli rai, heka èu abhu ngangaꞌa kèna. Dènge sabꞌa bia sèmi neꞌe ka, èu heka mamuri kèna.  
\v 18 Masi ka èu sèle rupa-rupa hini èèna ka, te ngaa dhu muri mai dhodhoka dhudhu-sete di.  
\v 19 Hudꞌi èu èi kabhèsu haa ku, heka rai hia èu ngangaꞌa kèna. Èu hudꞌi sabꞌa bia sèmi èèna ku, toke dꞌai lodꞌo èu madhe. Èu ne, Jaꞌa pajꞌajꞌi nèti rai. De ladhe èu madhe, èu jꞌajꞌi hari rai.”   
\p
\v 20 Èle èèna ka, Adam pangare dhèu èmu na ‘Hawa’ (dhu sasoa na ‘dhu mamuri’), te nèngu ka jꞌajꞌi ina nèti dhèu dhu mamuri aaꞌi-aaꞌi.\f + \fr 3:20 \ft Madhutu lii Ibrani, ‘\ft \+it adam\+it*’ sasoa na ‘dhèu rai-haha’.\f*   
\p
\v 21 Hèia Ama LAMATUA tao mèdha-papake nèti kaꞌuri badha, ka papake dua ra.   
\s1 Ama Lamatua babège eele Adam dènge Hawa  
\p
\v 22 Ka Ama LAMATUA peka, “Limuri ne, dhèu reꞌa le, mia dhu beꞌa dènge mia dhu karehe, sèmi Èdhi kahèi. De mage dhoka, rèngu raꞌa hua ajꞌu dhu èci hari na, dhu hia mamuri taa-taa.”  
\v 23 Èle èèna ka, Na babèga eele si nèti dꞌara oka Eden èèna, ho lasi asa era leo, sèna ka ra mamuri dènge sabꞌe oka-tedhe. Lula dhèu jꞌajꞌi nèti rai, de mamuri kahèi nèti rai.  
\v 24 Babège nare si, ka Lamatua paredha ana pajuu Na nèti sorga, dhu dènge èla,\f + \fr 3:24 \ft Madhutu lii Ibrani, peka na, ana pajuu Lamatua nèti sorga sèra ètu neꞌe, ngara ra ‘\ft \+it kerubim\+it*’.\f* ho lasi jꞌaga oka èèna re ca bèka dhimu. Rèngu dènge samala dhu heo haꞌa-haꞌa, dhu seru laꞌe-mai. Lamatua pua si bèdho eele jꞌara laꞌe sa dꞌara, te Nèngu dꞌèi boe dhèu puu rare hua ajꞌu dhu hia ra mamuri taa-taa èèna.   
\c 4  
\s1 Kaen dènge Habel  
\p
\v 1 Hèia Adam jꞌunu dènge dhèu èmu na, Hawa. Ka bhèni ne dènge babia. Hèia nara iisi ana mone ca dhèu. Ka na peka, aku nèngu na, “Jaꞌa abhu le ana mone ca dhèu, lula Ama LAMATUA soru nare le jaꞌa.” Ka na pangare ana ne, \it Kaen\it* (dhu sasoa na ‘abhu’).  
\v 2 Hèia Hawa nara iisi hari ana mone èci. Ka na pangare ne \it Habel\it*.  
\p Dua ra kapai ka, Habel jꞌajꞌi dhèu madhenge badha. Aa aꞌa na Kaen, sabꞌa oka-tedhe.  
\v 3 Ca lodꞌo, Kaen nèti isi rai na cahagꞌe, ka hia LAMATUA.  
\v 4 Habel nèti ana-ana uuru kahibꞌi-kalèbho na. Na roro kahibꞌi-kalèbho se, ka nèti sisi dhu beꞌa hia Lamatua. Dꞌara Ama Lamatua karejꞌe ropa ladhe nèdhi korban nèti Habel ne.  
\v 5 Te ngaa Na dꞌèi boe korban unu Kaen. Hèia Kaen nasa bia, ka rèhu na mare boe.   
\p
\v 6 Ka LAMATUA lii dènge Kaen, aku Nèngu na, “Kaen! Nga tao ka èu nasa sèmi èèna, ka rèhu èu mare boe?  
\v 7 Ladhe tatao èu beꞌa, na Jaꞌa sèmi èu dènge hua iia. De mu pangee uuru ku! Ladhe èu tao bhelu, na bhabhelu èèna naꞌe hari èu, sama sèmi meo neo pacèli maraho. De sèmi èu neo tao bhabhelu, beꞌa risi core eele ka!”   
\p
\v 8 Ca tèka, Kaen gale Habel, na peka na, “Mai lati ngadꞌo oka, we.”\f + \fr 4:8 \ft Abhu pèri-pèri sasuri dhu uru sa, dhu pake lii padhai lii Kaen na, te ngaa lii sèra abhu boe ètu dꞌara sasuri lii Ibrani uru na.\f* Ropa dua ra dꞌai dꞌara oka, Kaen kalabhe pamadhe ari na.   
\p
\v 9 Ka LAMATUA karèi Kaen, aku Nèngu na, “Kaen! Ari mu ka mia?”  
\p Hèia Kaen dhaa, aku nèngu na, “Jaꞌa keꞌa boe na ètu mia! Èu ngee na, jaꞌa dhèu kèpe haga na, do?”   
\p
\v 10 Ka Lamatua bꞌala, “Nga tao ka èu bhelu sèmi èèna? Baku pangee na, èu pahuni more le raa ari èu ètu dꞌara rai, te Jaꞌa dhu kèdhi aaꞌi-aaꞌi le!  
\v 11 De lii dhoo lèke le mi dedha èu. Lodꞌo èu pamadhe ari èu, rai sakidꞌo nare raa na. De limuri ne, rai bisa heka nèti mamuri mi èu.  
\v 12 De ladhe èu sabꞌa oka-tedhe, rai ne hia heka èu ngaa-ngaa. Nèti deo neꞌe, èu luꞌu sa haa-sa dhimu, sèmi dhèu dhu dènge boe era paleo-paluꞌu.”   
\p
\v 13 Te ngaa Kaen bꞌala LAMATUA, aku nèngu na, “Haii! Ama Lamatua, ee! Lamatua dhoo jaꞌa bia titu kèna, de jaꞌa pasae mèke boe nga.  
\v 14 Lula Lamatua bège eele jaꞌa nèti era neꞌe, jaꞌa kajꞌèu nèti Ama Lamatua. Jaꞌa kako lole-laa asa mia-mia. De ladhe paraga dènge dhèu, èèna na ra pamadhe jaꞌa.”   
\p
\v 15 Te ngaa LAMATUA dhaa na, “Aadꞌo sèmi èèna! Dhèu cee dhu pamadhe èu, èèna na Jaꞌa huku ne, babia na pidhu hari risi nèti èu.” Hèia LAMATUA tao tadha mi Kaen, sèna ka dhèu reꞌa ho baku pamadhe ne.  
\v 16 Hèia Kaen tèke eele dènge era èèna. Laꞌe pakajꞌèu nèti LAMATUA, asa era èci, ètu bèka dhimu oka Eden. Era neꞌe, ngara na \it Nod\it* dhu sasoa na, ‘lole-laa’. Ka na pea ètu era èèna.   
\s1 Ana-èpu Kaen  
\p
\v 17 Hèia Kaen leo-èmu, ka dhèu èmu na dènge babia. Ka nara iisi ana mone ca dhèu, dhu pangare na Henok. Hèia Kaen patitu rae cue, ngara na Henok, madhutu ngara ana na.  
\v 18 Ka Henok matana Irad. Hèia Irad matana Mehuyael. Mehuyael matana Metusael. Aa ana Metusael, Lamek.   
\p
\v 19 Dhèu èmu Lamek, dhèu dua. Èci ngara na Ada, aa ca dhèu hari, ngara na Sila.  
\v 20 Ana Ada, ngara na Yabal. Ana-èpu na, jꞌajꞌi dhèu piara badha. Mamuri ra ètu boe ca era, aa ra pea dhoka ètu dꞌara paleo di.  
\v 21 Ari Yabal, ngara na Yubal. Ana-èpu Yubal, jꞌajꞌi dhèu gai sasadhu, dènge tiu sakino.   
\p
\v 22 Dhèu èmu Lamek èci hari, Sila, nara iisi Tubal Kaen. Ana-èpu na jꞌajꞌi tuka bèsi, ka ra tuku mèdha ae-ae tao nèti bèsi, dènge tabaga. Ana hèni Tubal Kaen, ngara na Naꞌama.   
\p
\v 23 Ca tèka, Lamek padedha iisi na ètu madha dhèu èmu dua ra, peka na, “Mi nanene, ee! Deo na, ana mone ngèru èci neo game jaꞌa. Te ngaa jaꞌa dhadhedhe ne, toke madhe.  
\v 24 Dhèu dhu pamadhe Kaen, abhu huku pidhu hari. Te ngaa cee ka dhu neo bꞌala ho pamadhe jaꞌa, abhu huku pidhu nguru pidhu hari.”   
\s1 Ana Adam dhu leo, ngara na Set  
\p
\v 25 Ka Hawa nara iisi hari ana mone ca dhèu. Hèia ra pangare ne, \it Set\it* (dhu sasoa na, ‘hia’), lula aku Hawa na, “Ama Lamatua hia jaꞌa ana ne, sèna ka gati madha Habel, dhu Kaen pamadhe ne.”  
\v 26 Pe dꞌai nèbhu ku, Set abhu ana mone ca dhèu, dhu pangare na Enos.  
\p Tèu èèna, dhèu mulai manèngi-mangajꞌi mi Ama LAMATUA.   
\c 5  
\s1 Ana-èpu Adam toke Noh  
\p
\v 1-2 Lodꞌo Ama Lamatua pajꞌajꞌi dhèu rai-haha, Na tao si sama sèmi rupa Nèngu. Na pajꞌajꞌi si, dhèu mone dènge dhèu bhèni. Ka Na pangare si ‘dhèu rai-haha’, aa Na hia si berkat.  
\p Dhèu dhu uru, ngara na Adam. Ana-èpu Adam, nuka sèmi neꞌe ka:   
\m
\v 3 Lodꞌo Adam dꞌai 130 (ca ngasu tèlu nguru) tèu, na matana ana mone ca dhèu, dhu rèhu na nare Adam. Ka pangare na, \it Set\it*.  
\v 4 Ka Adam mamuri hari dꞌai 800 (aru ngasu) tèu, hèia na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.  
\v 5 Umur Adam 930 (ceo ngasu tèlu nguru) tèu, heka madhe kèna.   
\m
\v 6 Lodꞌo Set dꞌai 105 (ca ngasu lèmi) tèu, na abhu ana mone ca dhèu, ngara na Enos.  
\v 7 Ka Set mamuri hari dꞌai 807 (aru ngasu pidhu) tèu, na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.  
\v 8 Umur Set 912 (ceo ngasu canguru dua) tèu, heka madhe kèna.   
\m
\v 9 Lodꞌo Enos mamuri dꞌai 90 (ceo nguru) tèu, na matana ana mone ca dhèu, ngara na Kenan.  
\v 10 Ka Enos mamuri hari dꞌai 815 (aru ngasu canguru lèmi) tèu, na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.  
\v 11 Umur Enos 905 (ceo ngasu lèmi) tèu, heka madhe kèna.   
\m
\v 12 Lodꞌo Kenan dꞌai 70 (pidhu nguru) tèu, na matana ana mone ca dhèu, ngara na Mahalalel.  
\v 13 Ka Kenan mamuri hari dꞌai 840 (aru ngasu èpa nguru) tèu, ka na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.  
\v 14 Umur Kenan 910 (ceo ngasu canguru) tèu, heka madhe kèna.   
\m
\v 15 Lodꞌo Mahalalel dꞌai 65 (èna nguru lèmi) tèu, na abhu ana mone ca dhèu, ngara na Yared.  
\v 16 Ka Mahalalel mamuri hari dꞌai 830 (aru ngasu tèlu nguru) tèu, na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.  
\v 17 Umur Mahalalel 895 (aru ngasu ceo nguru lèmi) tèu, heka na madhe kèna.   
\m
\v 18 Lodꞌo Yared dꞌai 162 (cangasu èna nguru dua) tèu, na abhu ana mone ca dhèu, ngara na Henok.  
\v 19 Ka Yared mamuri dꞌai 800 (aru ngasu) tèu, na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.  
\v 20 Umur Yared 962 (ceo ngasu èna nguru dua) tèu, heka madhe kèna.   
\m
\v 21 Ropa Henok mamuri dꞌai 65 (èna nguru lèmi) tèu, na matana ana mone ca dhèu, ngara na Metusalak.  
\v 22 Ele èèna, Henok mamuri dꞌara èci dènge Ama Lamatua dꞌai 300 (tèlu ngasu) tèu. Ka na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.  
\v 23-24 Na mamuri dꞌara èci dènge Ama Lamatua. Hèia lodꞌo na dꞌai 365 (tèlu ngasu èna nguru lèmi) tèu, ka na ele, lula Ama Lamatua pacaꞌe ne sa dedha.   
\m
\v 25 Lodꞌo Metusalak dꞌai 187 (cangasu aru nguru pidhu) tèu, na matana ana mone èci, ngara na Lamek.  
\v 26 Èle èèna ka, Metusalak mamuri hari dꞌai 782 (pidhu ngasu aru nguru dua) tèu, ka na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.  
\v 27 Umur Metusalak 969 (ceo ngasu èna nguru ceo) tèu, heka madhe kèna.   
\m
\v 28 Lodꞌo Lamek mamuri dꞌai 182 (ca ngasu aru nguru dua) tèu, na matana ana mone ca dhèu.  
\v 29 Lamek pangare ne \it Noh\it* (dhu sasoa na ‘pakarejꞌe dꞌara’), lula na peka na, “Ana ne, èèna na pakarejꞌe dꞌara èdhi nèti sasabꞌa dhu bia, ètu rai dhu Ama Lamatua dhoo le.”  
\v 30 Ka Lamek mamuri taruu dꞌai 595 (lèmi ngasu ceo nguru lèmi) tèu, aa na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.  
\v 31 Umur Lamek 777 (pidhu ngasu pidhu nguru pidhu) tèu, heka na madhe kèna.   
\p
\v 32 Lodꞌo Noh mamuri dꞌai 500 (lèmi ngasu) tèu, na matana ana mone dhèu tèlu, Sem, Yafet dènge Ham.\f + \fr 5:32 \ft Ham èèna, ana limuri. Ladhe ètu \ft \+it Lii Lolo Uru\+it* 9:24-25.\f*   
\c 6  
\s1 Bhabhelu-katubꞌa dhèu rai-haha  
\p
\v 1 Taa èèna, dhèu rai-haha, asa bèba-kacanga. Ka ra papala-palème rai-haha. Dhèu se matana kahèi ana-ana bhèni.  
\v 2 Ana-ana mone nèti Lamatua\f + \fr 6:2 \ft Lii ‘ana-ana mone nèti Lamatua’ sèra, mèu iia boe. Abhu dhèu dꞌèlu-mèu cahagꞌe dhu peka, rèngu sèra, ana-ana dhèu aae. Cahagꞌe hari peka, rèngu sèra, kapua nèti dhèu rai-haha boe. Cahagꞌe hari dhu ngee, na, rèngu sèra ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga. Te ngaa abhu boe ca dhèu sa dhu reꞌa mèu.\f* ladhe rèdhi ana bhèni nèti dhèu rai-haha se, bhèni iia hua. Ka lasi todhe rare ana bhèni mia dhu ra dꞌèi.  
\v 3 Ka LAMATUA peka na, “Jaꞌa roca le dènge tatao dhèu dhu lèke-lèke boe se. Roh Jaꞌa dhu pamamuri rèngu sa, dꞌèi heka hia ra mamuri manèro.\f + \fr 6:3 \ft Sasoa lii Ibrani ètu neꞌe mèu iia boe.\f* Hudꞌi rèngu madhe ku. De èèna na, mamuri rèngu se dhoka dꞌai 120 (ca ngasu dua nguru) tèu di.”   
\p
\v 4 Taa èèna, dènge taa-tebho dhu limuri nèti èèna hari, abhu le dhèu raksasa ètu rai-haha ne.\f + \fr 6:4 \ft Lii Ibrani peka na ‘dhèu Nefil sèra’. Te ngaa sasoa na mèu iia boe.\f* Ropa ana mone nèti Lamatua leo rare ana bhèni dhèu rai-haha se, ka rara iisi dhèu kapai, nuka: kapala musu, dhèu reꞌa madhutu lii lolo uru-uru sèra.   
\p
\v 5 Taa èèna, LAMATUA ladhe nèdhi bhabhelu-katubꞌa dhèu rai-haha dhu seli-kolane. Dꞌara rèngu pangee dhoka bhabhelu di.  
\v 6 Ka LAMATUA manyasa, lula Na pajꞌajꞌi le rèngu se ho pea ètu rai-haha ne. Tatao rèngu neꞌe ka dhu papèdꞌa dꞌara Lamatua.  
\v 7 Nèti èèna ka, Na peka na, “Dènge tatao rèngu sèmi èèna na, Jaꞌa huku pamadhe dhèu rai-haha aaꞌi-aaꞌi dhu pajꞌajꞌi kore si le. Manu-bhui dènge badha leo sèra, Jaꞌa palaho aaꞌi si kahèi. Te Jaꞌa manyasa, nèti Jaꞌa ka pajꞌajꞌi si.”  
\v 8 Te ngaa Noh di dhu pakarejꞌe dꞌara LAMATUA.   
\s1 Lii lolo Noh  
\p
\v 9-10 Lii lolo Noh sèmi neꞌe ka: Ana mone na, dhèu tèlu, nuka Sem, Yafet dènge Ham. Noh mamuri dènge mola, koe-kapengo boe. Taa èèna, nèngu di dhu mamuri mola. Dꞌara na dhodhoka ètu Ama Lamatua.   
\p
\v 11-12 Te ngaa dhèu leo se, Ama Lamatua ladhe ra bhelu aaꞌi mèu-mèu. Ètu mia-mia èèna ka, jꞌara mamuri dhèu se ele iie aaꞌi. Ama Lamatua nèdhi dhodhoka bhabhelu di, ètu rai-haha ne.  
\v 13 Hèia Ama Lamatua peka dènge Noh, aku Nèngu na, “Jaꞌa kèdhi dhoka bhabhelu dhèu di, dhu pale-lème rai-haha ne. Ka Jaꞌa pamaꞌète kore le, sèna ka Jaꞌa palaho aaꞌi rai-haha ne dènge isi na aaꞌi-aaꞌi.  
\v 14 De sèmi neꞌe, Noh! Èu tao kapa aae cue, dhu tao nèti ajꞌu adhu. Re dꞌara roa na, èu bagi mi kama-kama. Aa re dꞌara dènge liꞌu kapa, èu lame dènge èi dama.  
\v 15 Mu sabꞌe kapa na, madhera na 133 (ca ngasu tèlu nguru tèlu) meter; bhabhèla na 22 (dua nguru dua) meter; dènge katitu na 13 (canguru tèlu) meter.  
\v 16 Èu tao èmu ètu dedha kapa na. Te ngaa paconga ca laa ai nèti kadidhi re dedha. Èu bagi kapa ne mi tèlu tadꞌa. Aa re karasa na, tao babèdho èci.   
\p
\v 17 Sanèdꞌe paie-iie! Bèli-camèdꞌa, Jaꞌa papuru èi aae lala, ho pacène eele rai-haha ne, sèna ka pamadhe aaꞌi dhu mamuri.  
\v 18 Te ngaa Jaꞌa paꞌèki lii pajaji dènge èu. Èèna na, èu maso dꞌara kapa èèna, mèti dènge dhèu èmu èu, ana-ana èu, dènge dhèu èmu ana-ana èu.   
\p
\v 19-20 Badha aaꞌi-aaꞌi ra, èu hagꞌe more ca pasa-ca pasa, eo mèti asa dꞌara kapa, ho ra abhu mamuri dènge èu kahèi. Sèmi: badha ani, manu-bhui, dènge badha dhu rodꞌo, sèna ka ra abhu mamuri.  
\v 21 Èu hudꞌi mèti dènge ngangaꞌa-nganginu, pala miu dènge pala badha sèra hèi.”   
\p
\v 22 Ka Noh sabꞌe madhutu sèmi lii paredha Ama Lamatua aaꞌi-aaꞌi sèra.   
\c 7  
\s1 Èi aae lala  
\p
\v 1 Èle èèna ka, LAMATUA peka dènge Noh, “Jaꞌa ladhe le palème, te ngaa abhu dhoka èu di dhu dꞌara mola. Nèti èèna ka, èu dènge bhèni-ana niki èu, lami ka asa dꞌara kapa.  
\v 2-3 Mèti dènge badha-badha dhu bisa miꞌa, aa bisa hia Jaꞌa kahèi, de mèti pidhu-pidhu pasa asa dꞌara kapa. Mèti kahèi rupa-rupa manu-bhui pidhu-pidhu pasa. Te ngaa badha dhu leo, mèti dhoka ca pasa-ca pasa di. Sèna ka badha dènge manu-bhui se, jꞌajꞌi hini, ho baku maꞌète.   
\p
\v 4 Sanèdꞌe paie-iie, oo! Di pidhu lodꞌo ka, Jaꞌa papuru èjꞌi aae mai dhu bhoka boe ca lodꞌo sa, toke dꞌai èpa nguru lodꞌo mèu-mèda. Dènge sèmi neꞌe, Jaꞌa pamadhe aaꞌi ngaa-ngaa dhu mamuri ètu dedha-rai, dhu Jaꞌa pajꞌajꞌi kore le.”   
\p
\v 5 Ka Noh tao aaꞌi sèmi lii paredha LAMATUA.  
\v 6 Lodꞌo èi aae lala, umur Noh 600 (èna ngasu) tèu.  
\v 7 Noh dènge dhèu èmu na, dènge ana niki na, aa dènge dhèu èmu ana ra di, lasi asa dꞌara kapa, ho ra abhu mamuri.  
\v 8-9 Madhutu lii paredha LAMATUA, ka Noh pamaso manu-bhui dènge badha leo sèra, èci-èci ka dènge pasa na, nèti dhu bisa raꞌa, dènge dhu bisa boe raꞌa.  
\v 10 Ropa èle pidhu lodꞌo, cagꞌagꞌa laa èi aae lala, ka rai-haha ne, mulai cène.   
\p
\v 11 Lèke dènge umur Noh 600 (èna ngasu) tèu, risi dua hèru, canguru pidhu lodꞌo, ka mulai èi aae lala. Lodꞌo èèna, sèmi babèdho liru dhu bhoke eele sa, ka èi na tao sabhori mai. Aa èi madha-èi madha ètu rai-haha sabhoka, ka sèmi tao sabhuu sa dedha.  
\v 12 Ka èjꞌi bhori mai loe boe èpa nguru lodꞌo mèu-mèda.   
\p
\v 13 Te ngaa lodꞌo èèna, Noh dènge dhèu èmu na, dènge ana mone na dhèu tèlu: Sem, Yafet dènge Ham, dènge dhèu èmu ra, maso lasi asa dꞌara kapa.  
\v 14 Lasi palere dènge badha aaꞌi-aaꞌi ra, sèmi: badha ani, badha hui, badha dhu rodꞌo, manu-bhui, dènge badha-badha leo dhu dènge èla sèra.  
\v 15-16 Ca pasa-ca pasa nèti aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri, lasi asa dꞌara kapa palere dènge Noh, madhutu sèmi lii paredha Ama Lamatua.  
\p Ropa aaꞌi-aaꞌi ra dꞌai dꞌara kapa, LAMATUA bèdho babèdho kapa èèna.   
\p
\v 17-19 Èjꞌi aae puru maꞌète boe dꞌai èpa nguru lodꞌo. Hèia kapa èèna talebꞌo. Èi caꞌe loe boe toke hutu nare kolo ledhe dhu dedha aae.  
\v 20 Èi caꞌe taruu, ka marèma na seli èpa rèpa risi nèti kolo ledhe sèra.   
\p
\v 21-23 Dènge jꞌara èèna, ngaa-ngaa dhu mamuri ètu dedha-rai sèra, madhe aaꞌi mèu-mèu. Nuka: dhèu, badha ani, badha hui, badha dhu rodꞌo, dènge manu-bhui aaꞌi-aaꞌi ra. Ate dhoka Noh dènge aaꞌi-aaꞌi dhu ètu dedha kapa.  
\v 24 Èi na, kura boe toke 150 (ca ngasu lèmi nguru) lodꞌo.   
\c 8  
\s1 Rai mango noo-noo  
\p
\v 1 Masi ka sèmi èèna, Ama Lamatua bhèlu boe Noh si dènge badha-manu aaꞌi-aaꞌi dhu ètu dedha kapa. Hèia Na hia ngèlu gꞌoro, ka èi na kura ka noo-noo.  
\v 2 Na katange èi madha aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne, aa Na taha èjꞌi kahèi.  
\v 3 Ka èi kura noo-noo ka. Dꞌai cangasu lèmi nguru lodꞌo, èi marèma heka.  
\v 4 Lèke dènge hèru ka pidhu, risi canguru pidhu lodꞌo, kapa eta ètu kolo ledhe aae èci, ngara na Ararat.  
\v 5 Èi kura taruu toke lodꞌo ka èci, hèru ka canguru, ka kolo-kolo ledhe cèu noo-noo.   
\p
\v 6 Risi nèti èpa nguru lodꞌo, hèia Noh bhoke jendela èci.  
\v 7 Ka na patalale lakaa ciꞌu. Manu-bhui ne lela laꞌe-mai, toke èi puru. Ka na lèpa heka asa kapa.  
\v 8 Hèia Noh patabuli hari, koro jꞌaha ciꞌu, sèna ka neo neꞌa èi na puru le, do dhae.  
\v 9 Te ngaa, lula èi hutu nare dedha-rai era, ka koro ne abhu boe era tèka. Ka lèpa hari asa kapa. Hèia Noh jꞌole ai na, kèpe nare, ka na pamaso hari asa dꞌara kapa.   
\p
\v 10 Ka Noh tatae hari dꞌai pidhu lodꞌo, hèia na patabuli hari koro jꞌaha deo na.  
\v 11 Dꞌara lodꞌo nihia sa, koro ne lèpa hari laꞌe asa Noh, tutu nèti dènge rèu saitun ca rèu dhu heka tutu nare kèna. Nèti èèna ka, Noh heka neꞌa kèna, èi na dhu puru le tareꞌa di.  
\v 12 Ka na mate hari dꞌai pidhu lodꞌo, hèia na patalale hari koro jꞌaha ca hari ni. Te ngaa ca tèka ne, koro ne lèpa heka.   
\p
\v 13 Lodꞌo Noh mamuri dꞌai 601 (èna ngasu ca) tèu, lèke lodꞌo ka èci hèru èci, èi mèti aaꞌi le. Hèia Noh bhoke jendela, ka na ladhe palème, nèdhi rai dhu mango le.  
\v 14 Dꞌai hèru ka dua, lodꞌo ka dua nguru pidhu, dedha-rai ne dhu mango meto le.   
\p
\v 15 Ka Ama Lamatua peka dènge Noh,  
\v 16 “Noh! Aaꞌi-aaꞌi mi puru ka nèti dedha kapa èèna.  
\v 17 Papuru aaꞌi badha-manu sèra! Nuka: badha ani, badha hui, badha dhu rodꞌo, dènge manu-bhui aaꞌi-aaꞌi ra. Hudꞌi si, sèna ka ra bèba, papènu rai-haha ne.”   
\p
\v 18-19 Èle èèna ka, Noh dènge dhèu èmu na, dènge ana-ana na, aa dènge dhèu èmu ana na sèra, aaꞌi-aaꞌi ra puru nèti dedha kapa èèna. Badha se, aaꞌi-aaꞌi ra, kalua ka madhutu anga ra èci-èci.   
\s1 Noh hia korban makasi mi Lamatua  
\p
\v 20 Hèia Noh pudhi hadhu, tao mei korban hia LAMATUA. Nèti badha-badha dhu bisa raꞌa sèra, Noh nare ciꞌu-ciꞌu, ka na roro, tunu ètu dedha mei deo na, ho jꞌajꞌi mi tadha makasi mi LAMATUA.  
\v 21 Ropa LAMATUA sangèdꞌu nare hèu gèmu korban deo na, dꞌara Na karejꞌe. Ka Na ngee na,  
\m “Nèti deo neꞌe ne, Jaꞌa huku heka rai-haha ne, lula bhabhelu-katubꞌa dhèu. Masi ka rèngu dhoka ngee bhabhelu di, Jaꞌa paꞌele iie heka ngaa-ngaa dhu mamuri, sèmi dhu Jaꞌa heka tao kore èèna.  
\v 22 Lodꞌo rai-haha ne era, hèru dènge tèu, kako madhutu atora. Sèmi: hèru sèla dènge hèru puu-gꞌètu, hèru pacuhi dènge hèru sagoro, hèru hadhu dènge hèru èjꞌi lai, mèu dènge mèda.”   
\c 9  
\s1 Ama Lamatua pajaji dènge Noh  
\p
\v 1 Hèia Ama Lamatua pala-bagi berkat mi Noh dènge ana-ana na, peka na, “Miu matana paꞌae-ae, sèna ka papènu rai-haha ne.  
\v 2 Ladhe èèna na, badha hui, manu-bhui dènge iꞌa aaꞌi-aaꞌi ra madhaꞌu dènge miu. Miu ka dhu ator si.  
\v 3 Sisi badha aaꞌi-aaꞌi, miu bisa miꞌa, sèmi dhu miꞌa hua-hela, dènge rèu ana aajꞌu se. Aaꞌi-aaꞌi se, Jaꞌa hia miu.   
\p
\v 4 Dhoka sisi dhu dènge raa era, miu madha mèu miꞌa, lula samanga badha ètu raa na.  
\v 5-6 Jaꞌa pajꞌajꞌi dhèu madhutu raropa Jaꞌa. Nèti èèna ka, baku pamadhe dhèu. Ladhe abhu dhèu, do badha, dhu pamadhe dhèu, na, pamadhe ne kahèi. Neꞌe, lii paredha nèti Jaꞌa.  
\v 7 Miu se hudꞌi matana paꞌae-ae ku, sèna ka papènu hari rai-haha ne.”   
\p
\v 8 Ka Ama Lamatua tuhu hari lii padhai lii Na,  
\v 9 “De neꞌe ne, Jaꞌa pajaji dènge miu, toke dꞌai lai ana lai èpu.  
\v 10 Lii pajaji ne, lèke kahèi mi aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri, sèmi: badha ani, badha hui, dènge manu-bhui. Peka ka laa, lèke aaꞌi-aaꞌi dhu kalua palere-lere dènge miu nèti dedha kapa.  
\v 11 Lii pajaji Jaꞌa sèmi neꞌe: Jaꞌa hia heka èi aae lala, ho pamadhe aaꞌi ngaa-ngaa dhu mamuri, aa dènge paꞌele iie rai-haha ne.   
\p
\v 12-13 Jaꞌa pasa saroo ètu dedha-liru, sèna ka jꞌajꞌi tadha pasanèdꞌe lii pajaji Jaꞌa dhu maꞌète boe dènge miu, dènge aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri, aa dènge rai-haha ne.  
\v 14-17 Ladhe abhu raꞌi-liru, ho saroo cèu, èèna na pasanèdꞌe Jaꞌa nèti lii pajaji èèna. Na peka na, èi aae paꞌele iie heka aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri. Dènge jꞌara neꞌe ne ka, lii pajaji Jaꞌa dhu maꞌète boe, paꞌèki tèke le dènge miu, aa dènge aaꞌi-aaꞌi dhu mamuri.”   
\s1 Noh mahu  
\p
\v 18 Ana-ana Noh dhu puru nèti dedha kapa, Sem, Yafet dènge Ham (Ham èèna, ama Kanaꞌan).  
\v 19 Dhèu aaꞌi-aaꞌi ra ètu rai-haha ne, jꞌajꞌi nèti ana Noh dhèu tèlu sèra.   
\p
\v 20 Noh èèna, dhèu sabꞌa oka-tedhe. Nèngu ka dhu uru jꞌara tao oka anggor.  
\v 21 Ca tèka, na ninu èi anggor, ka na mahu titu kèna. Hèia na puru eele mèdha-papake nèti ua na. Ka na jꞌunu lega-loli dènge boe mèdha-papake ètu dꞌara paleo na.  
\v 22 Ropa Ham ladhe nèdhi era makae ama na, ka rai liꞌu laꞌe, lolo dènge aꞌa na, Sem dènge Yafet.  
\v 23 Hèia dua ra rare sigꞌi-kalolo ca bèla, ka ra bhoke mema ètu kabela-kao ra. Ka dua ra kako kabodho lasi asa dꞌara paleo ama ra, sèna ka ra pahutu mi ngiꞌu na. Dènge sèmi èèna, rèdhi boe era makae ama ra. Èle èèna ka, ra kalua sa liꞌu.   
\p
\v 24 Ropa Noh maseꞌa, na neꞌa tatao nèti ana limuri na, Ham.  
\v 25 Ka na peka, aku nèngu na, “He! Ama Kanaꞌan! Jaꞌa dhoo èu! Èu ne, èèna na jꞌajꞌi ènu nèti aꞌa mu si!   
\q1
\v 26 Koa-kio LAMATUA, lula Sem!  
\q2 Te ngaa Kanaꞌan jꞌajꞌi ènu Sem.   
\q1
\v 27 Hudꞌi laa, Ama Lamatua pataleo rai unu Yafet.  
\q2 Aa ana-èpu na mamuri mera-milu dènge ana-èpu Sem.  
\q3 Te ngaa hudꞌi Kanaꞌan jꞌajꞌi ènu Yafet.”   
\p
\v 28 Nèti èle èi aae lala, Noh mamuri era dꞌai 350 (tèlu ngasu lèmi nguru) tèu.  
\v 29 Umur Noh dꞌai 950 (ceo ngasu lèmi nguru) tèu, heka madhe kèna.   
\c 10  
\s1 Ana-èpu Noh dènge ana-èpu Yafet  
\p
\v 1 Èle èi aae, ka ana-ana Noh abhu ana-èpu. Nuka ana-èpu nèti Sem, Yafet, dènge Ham.   
\m
\v 2-5 Ana-èpu Yafet, nuka: Gomer, Magog, Madai, Yawan, Tubal, Mesek dènge Tiras. Èci-èci ka dènge lii, suku, aa dènge rai ra.  
\m Ana-èpu Gomer, ka: Askenas, Rifat dènge Togarma.  
\m Ana-èpu Yawan, ka: Elisa, Tarsis, dhèu Kitim, dènge dhèu Dodanim dhu pea ètu sebhe dhasi.\f + \fr 10:2-5 \ft Abhu sasuri cahagꞌe dhu uru sèra, peka na ‘Rodanim’.\f*   
\s1 Ana-èpu Ham  
\p
\v 6 Ana-èpu Ham, ka: Kus, Misraim, Put, dènge Kanaꞌan.\f + \fr 10:6 \ft Kus èèna, nuka ‘Etiopia’. Aa Misraim, nuka ‘Masir’.\f*   
\m
\v 7 Ana-èpu Kus, ka: Seba, Hawila, Sabta, Raema dènge Sabteka.  
\m Ana-èpu Raema, ka: Syeba dènge Dedan.   
\p
\v 8 Ana mone Kus, ka, Nimrod. Nèngu ne, kapala musu dhu uru tèka, aa èra.  
\v 9 Aꞌèra na mai nèti LAMATUA, aa nèngu kahèi jꞌajꞌi dhèu dhu èra bia magèla badha. Nèti èèna ka, dhèu biasa peka na, “Sèna ka èu more dhèu dhu èra bia magèla badha, sèmi Nimrod, dhu abhu aꞌèra nèti LAMATUA.”  
\v 10 Era na, mulai uru nèti rae Babel, Erek Akad, toke Kalne. Rae se aaꞌi-aaꞌi ra, ètu rai Sinear.\f + \fr 10:10 \ft Sinear èèna, ngara leo nèti Babel. Limuri ne, era èèna ètu Iran dènge Irak.\f*  
\v 11 Nèti era sèra, na nare hari Asyur. Ka na patitu kota Niniwe, Rehobot-Ir, Kala,  
\v 12 dènge Resen, ètu talora aae Niniwe dènge Kala. Aaꞌi-aaꞌi sèra, kota-kota kapai hua.   
\m
\v 13 Ana-èpu Misraim, ka: dhèu Ludim, dhèu Ananim, dhèu Lehabim, dhèu Naftuhim,  
\v 14 dhèu Patrusim, dhèu Kasluhim, dènge dhèu Kaftorim. Dhèu Kasluhim nuka bèi-baki nèti dhèu Pilistin.   
\m
\v 15 Ana uuru Kanaꞌan, nuka, Sidon. Kanaꞌan jꞌajꞌi bèi-baki nèti dhèu Het,  
\v 16 dhèu Yebusi, dhèu Amori, dhèu Girgasi,  
\v 17 dhèu Hiwi, dhèu Arki, dhèu Sini,  
\v 18 dhèu Arwadi, dhèu Semari, dènge dhèu Hamati.  
\p Ana-èpu Kanaꞌan se, pea palème dꞌai era dhu kajꞌèu,  
\v 19 toke too rai rèngu mulai nèti Sidon taruu asa Gerar, dꞌai Gasa. Nèti èèna, laꞌe dꞌai Sodom, Gomora, Adma dènge Seboim, dꞌai kota Lasa.   
\p
\v 20 Rèngu aaꞌi-aaꞌi sèra, ana-èpu Ham. Èci-èci dènge lii, suku, aa dènge rai ra.   
\s1 Ana-èpu Sem  
\p
\v 21 Sem, aꞌa Yafet, nèngu ka jꞌajꞌi bèi-baki dhèu Eber.\f + \fr 10:21 \ft Abhu dhèu dꞌèlu-mèu cahagꞌe dhu peka na, dhèu Eber sèra, nuka ‘dhèu Ibrani’.\f*   
\m
\v 22 Ana-èpu Sem, ka: Elam, Asyur, Arpaksad, Lud dènge Aram.   
\m
\v 23 Ana-èpu Aram ka: dhèu Us, dhèu Hul, dhèu Geter, dènge dhèu Mas.\f + \fr 10:23 \ft Mas, ngara leo na, ‘Mesek’.\f*   
\m
\v 24 Ana Arpaksad ka, Sela. Ana Sela ka, Eber.   
\m
\v 25 Ana Eber, mone dhèu dua. Ana uuru, ngara na Pelek (dhu sasoa na ‘palème era’), lula taa èèna dhèu pea palème ètu rai-haha ne. Ngara ari na, Yoktan.   
\m
\v 26 Ana-èpu Yoktan, ka: Almodad, Selef, Hasar-Mawet, Yera,  
\v 27 Hadoram, Usal, Dikla,  
\v 28 Obal, Abimael, Syeba,  
\v 29 Ofir, Hawila, dènge Yobab. Rèngu aaꞌi-aaꞌi se, ana-èpu Yoktan.   
\p
\v 30 Era pea rèngu, mulai nèti Mesa, taruu dꞌai Sefar, nuka era dhu kabhuku re sebhe dhimu.   
\p
\v 31 Rèngu aaꞌi-aaꞌi se, ana-èpu Sem. Èci-èci ka dènge lii, suku, aa dènge rai ra.   
\p
\v 32 Aaꞌi-aaꞌi se, ana-èpu Noh, èci-èci ka dènge suku ra. Ropa èi aae lala èle, rèngu seꞌe ka pea papènu lème rai-haha ne.   
\c 11  
\s1 Manara Babel  
\p
\v 1 Uru-uru tèka na, dhèu ètu rai-haha ne, dhoka lii èci di.  
\v 2 Lodꞌo rèngu cahagꞌe lasi asa ca bèka dhimu, ra dꞌai era mera ètu Sinear, ka ra pea ètu èèna.\f + \fr 11:2 \ft Lii Ibrani ‘lasi asa ca bèka dhimu’ sasoa na bisa kahèi ‘mai nèti ca bèka dhimu’. Ngara leo nèti \ft \+it Sinear\+it*, na, ‘Babel’.\f*   
\p
\v 3-4 Rèngu aaꞌi-aaꞌi rare lii èci, aku rèngu na, “Aꞌari, ee! Mai ta patitu kota kapai aae cue. Ti tao hadhu bata; ti tunu paꞌadhu. Èèna na, èdhi pudhi sa dedha, ho ti tape dènge èi dama. Ho èèna na, ti patitu manara dedha aae èci, dhu kolo nèngu na dꞌai dedha-liru, sèna ka èdhi abhu kolongara kapai. Ho sèna ka èdhi jꞌajꞌi ca kabarai aae, dhu pahagꞌa ia ka.”   
\p
\v 5 Hèia LAMATUA puru mai laladhe kota dènge manara dhu ra patitu èèna.  
\v 6 Ka Na peka na, “Dhèu rai-haha se, aaꞌi-aaꞌi ra ca kabarai, dènge lii èci di. Ngaa dhu rèngu tao ne, heka mulai kèna. Bèli-camèdꞌa ladhe rèngu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi mi èci sèmi neꞌe, èèna na, ngaa dhu rèngu neo tao, jꞌajꞌi aaꞌi mèu-mèu.  
\v 7 De beꞌa risi, Èdhi puru lati ho tao lii si baka-leo, ho sèna ka èci neꞌa boe lii èci.”   
\p
\v 8 Hèia Lamatua puru, ka kakeho lii ra. Dènge jꞌara sèmi èèna, Na pacèri si palème rai-haha ne. Ka ra pakèdꞌi taruu heka kota deo na.  
\v 9 Nèti èèna ka, ra pangare kota na, \it Babel\it* (dhu sasoa na ‘pabꞌingu’), lula LAMATUA kakeho lii ra, aa pacèri eele si palème rai-haha ne.   
\s1 Nèti ana-èpu Sem, toke dꞌai Abram  
\p
\v 10 Seꞌe se, ana-èpu Sem. Ropa èle èi aae lala dua tèu sa, Sem mamuri cangasu tèu kèna, ka na abhu ana mone ca dhèu, ngara na Arpaksad.  
\v 11 Ka Sem mamuri hari dꞌai 500 (lèmi ngasu) tèu, na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.   
\p
\v 12 Lodꞌo umur Arpaksad dꞌai 35 (tèlu nguru lèmi) tèu, na abhu ana mone ca dhèu, ngara na Sela.  
\v 13 Ka Arpaksad mamuri hari dꞌai 403 (èpa ngasu tèlu) tèu, na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.   
\p
\v 14 Lodꞌo umur Sela dꞌai 30 (tèlu nguru) tèu, na abhu ana mone ca dhèu, ngara na Eber.  
\v 15 Ka Sela mamuri hari dꞌai 403 (èpa ngasu tèlu) tèu, na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.   
\p
\v 16 Lodꞌo umur Eber dꞌai 34 (tèlu nguru èpa) tèu, na abhu ana mone ca dhèu, ngara na Pelek.  
\v 17 Ka Eber mamuri era dꞌai 430 (èpa ngasu tèlu nguru) tèu, na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.   
\p
\v 18 Lodꞌo umur Pelek dꞌai 30 (tèlu nguru) tèu, na matana ana mone ca dhèu, ngara na Rehu.  
\v 19 Ka Pelek mamuri era dꞌai 209 (dua ngasu ceo) tèu, na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.   
\p
\v 20 Lodꞌo umur Rehu dꞌai 32 (tèlu nguru dua) tèu, na abhu ana mone èci, ngara na Seruk.  
\v 21 Ka Rehu mamuri era dꞌai 207 (dua ngasu pidhu) tèu, na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.   
\p
\v 22 Lodꞌo umur Seruk dꞌai 30 (tèlu nguru) tèu, na matana ana mone ca dhèu, ngara na Nahor.  
\v 23 Ka Seruk mamuri era dꞌai 200 (dua ngasu) tèu, ka na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.   
\p
\v 24 Lodꞌo umur Nahor dꞌai 29 (dua nguru ceo) tèu, na abhu ana mone èci, ngara na Tera.  
\v 25 Ka Nahor mamuri era dꞌai 119 (cangasu canguru ceo) tèu, ka na abhu hari ana mone dènge ana bhèni.   
\p
\v 26 Lodꞌo umur Tera dꞌai pidhu nguru tèu risi, na abhu ana mone, dhèu tèlu: Abram, Nahor, dènge Haran.   
\s1 Ana-èpu Tera  
\p
\v 27 Ana-èpu Tera, sèmi neꞌe: ana mone na, ka: Abram, Nahor, dènge Haran. Haran abhu ana mone ca dhèu, ngara na Lot.  
\v 28 Haran madhe ètu rae èta-èsu na, ngara na Ur, rai dhèu Kasdim. Lodꞌo èèna, ama na Tera mamuri era.  
\v 29 Abram madhèdi dènge Sarai. Nahor leo dènge ana bhèni Haran, ngara na Milka. Haran abhu ana mone èci kahèi, ngara na Yiska.  
\v 30 Te ngaa Sarai dènge boe ana.   
\p
\v 31 Ca tèka, Tera nèti ana na Abram, dènge Sarai dhèu èmu Abram, dènge èpu na Lot, lasi tèke eele rae Ur, neo lasi asa rai Kanaꞌan. Te ngaa lasi dꞌai rae Haran, rèngu pea ka ètu èèna.  
\v 32 Tera madhe ètu èèna, dènge umur na 205 (dua ngasu lèmi) tèu.   
\c 12  
\s1 Ama Lamatua pili nare Abram  
\p
\v 1 Lodꞌo èèna, LAMATUA peka le dènge Abram, peka na, “Abram! Èu pakèdꞌi nèti era èu ne, tèke eele ina-ama èu, èmu ina-ama mu, dènge rae-lesa èu. Lamu asa era èci, dhu pe Jaꞌa peka dènge èu.   
\q1
\v 2 Èèna na, Jaꞌa hia mèngi-nale mi èu.  
\q2 Aa ana-èpu èu, èèna na, bèba-kacanga,  
\q3 jꞌajꞌi suku dhu kapai, toke dhèu tadhe kolongara èu.  
\q2 Ho bèli-camèdꞌa, èu jꞌajꞌi berkat hia dhèu leo kahèi.   
\q1
\v 3 Èèna na, Jaꞌa hia berkat mi dhèu dhu hia berkat mi èu.  
\q2 Te ngaa Jaꞌa huku dhèu cee dhu dhoo èu.  
\q1 Nanene paie!  
\q2 Pe èèna na, dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne abhu berkat lula èu.”   
\p
\v 4-5 Lodꞌo èèna, umur Abram 75 (pidhu nguru lèmi) tèu. Na nèti dhèu èmu na Sarai, aa dènge ana ari na, Lot, dènge mèdha-panyau ra aaꞌi-aaꞌi, aa dènge dhèu sabꞌa na aaꞌi-aaꞌi dhu na abhu ètu kota Haran. Hèia Abram si lasi ka, tèke eele kota Haran, asa era dhu LAMATUA peka le dènge ne. Ka ra kako taruu, dꞌai rai èci, ngara na Kanaꞌan.   
\p
\v 6 Dꞌai era èèna, Abram kako palème rai ne, toke dꞌai padètu dènge rae èci, ngara na Sikem. Ka ra pea taha ètu èèna, padètu dènge ajꞌu aae ca kapua ètu More. Lodꞌo èèna, dhèu Kanaꞌan dhu pea ètu èèna era.  
\v 7 Ètu era èèna ka, LAMATUA padꞌelo iisi Na mi Abram, peka na, “Èèna na, Jaꞌa hia ana-èpu èu rai neꞌe ne.” Ka Abram pudhi hadhu tao mei korban hia LAMATUA dhu padꞌelo iisi Na dènge nèngu ètu era èèna.   
\p
\v 8 Èle èèna ka, Abram si pidha hari asa ledhe re balèu. Ka ra pea taha ètu talora rae Betel dènge rae Ai. Ètu èèna, na patitu mei korban èci ho na mangajꞌi mi LAMATUA.  
\v 9 Èle èèna ka, na pidha-pidha era, dꞌai rai Negeb re ca bèka balèu nèti rai Kanaꞌan.   
\s1 Abram laꞌe asa rai Masir  
\p
\v 10 Ca tèka, rai Kanaꞌan lèke manganga aae. Nèti èèna ka, Abram si lasi asa bèka balèu, ka ra dꞌai rai Masir. Ka ra manubha taha ètu nèi.  
\v 11 Ropa oe dꞌai Masir, Abram peka dènge dhèu èmu na, Sarai, aku nèngu na, “Sarai, èu bhèni iia, nia boe.  
\v 12 De ladhe dhèu Masir rèdhi èu bhèni iia sèmi neꞌe, mage dhoka ra pamadhe jaꞌa, lula jaꞌa dhèu èmu-kamali èu. Dènge sèmi èèna, ra parame rare èu.  
\v 13 De beꞌa risi, èu peka dènge ra, na jaꞌa ne, ana mone èu. Dènge sèmi èèna ka, rèngu pamadhe boe jaꞌa, aa ra beꞌa-beꞌa dènge jaꞌa, lula èu ne.”   
\p
\v 14 Ropa Abram si dꞌai Masir, dhèu ètu èèna, ladhe laa na, Sarai ne bhèni iia titu kèna.  
\v 15 Ropa dhèu sabꞌa dhèu aae sèra ladhe rèdhi ne, aa ra koa bhabhèni iia na ètu madha dhèu aae. Ka rèti bhèni ne, asa èmu dhèu aae.  
\v 16 Hèia dhèu aae beꞌa-beꞌa ka dènge Abram, lula Sarai. Ka na parasee Abram mèdha rupa-rupa. Nuka badha sèmi: kahibꞌi-kalèbho, kahibꞌi-kaꞌia, sapi, keledꞌei, dènge onta. Na parasee kahèi, ènu dhèu mone dènge dhèu bhèni.   
\p
\v 17 Lula na nare dhèu èmu dhèu asa dꞌara èmu na, nèti èèna ka, LAMATUA hia huku rupa-rupa mi dhèu aae dènge isi èmu na.  
\v 18 Hèia dhèu aae Masir paroa Abram, ka na karèi ne, aku nèngu na, “Èu ne tao tasamia mi jaꞌa ne? Nga tao ka èu peka boe na, bhèni ne dhèu èmu èu?  
\v 19 Te ngaa aku èu na, nèngu ne ana hèni èu! Nèti èèna ka, jaꞌa oe kore ne jꞌajꞌi dhèu èmu jaꞌa! Dhèu èmu èu ka neꞌe! More hari ka, aa pakajꞌèu ka nèti madha jaꞌa!”  
\v 20 Hèia dhèu aae paredha dhèu sabꞌa na sèra, babège eele Abram, dhèu èmu na, rèti dènge dhèu aa mèdha-panyau aaꞌi-aaꞌi ra, kalua nèti rai èèna.   
\c 13  
\s1 Abram dènge Lot pacèri  
\p
\v 1 Ka Abram si tèke eele Masir, lasi asa rai Negeb. Laꞌe dènge dhèu èmu na, aa dènge dhèu aa mèdha-panyau aaꞌi-aaꞌi ra. Ana ari na Lot madhutu ra kahèi.  
\v 2 Abram èèna, kaja ae titu kèna. Badha-manu na, mèdha hualaa dènge mèdha hualaa-pudhi na, ae titu kèna.   
\p
\v 3 Nèti Negeb, ra pidha-pidha era, ka dꞌai hari talora rae Betel dènge rae Ai. Dhu uru èèna, ra pea rèdhi le ètu era èèna.  
\v 4 Aa dhu Abram patitu le kahèi mei korban, ho na mangajꞌi mi LAMATUA ètu era èèna.   
\p
\v 5 Lot dhu madhutu Abram èèna, unu badha-manu dènge dhèu sabꞌa ae kahèi.  
\v 6-7 Te ngaa era èèna taleo boe, ho Abram dènge Lot aa dènge kakaja ra bisa pea paꞌèci. Nèti èèna ka, ana madhenge badha Abram dènge Lot sèra jꞌajꞌi patao-palaha, lula jꞌuꞌu ètu era èèna dꞌai boe hia badha rèngu. (Lodꞌo èèna, dhèu Kanaꞌan dènge dhèu Feris, dhu pea ètu èèna era.)   
\p
\v 8 Ka Abram peka dènge Lot, aku nèngu na, “Èdhi se, paꞌaꞌari. Mage dhoka èdhi, èci dènge èci beꞌa boe, lula dhèu sabꞌa èdhi se patao-palaha taruu.  
\v 9 De hua iia dua ti pahagꞌa ka laa. Rai ne, taleo. De ladhe èu dꞌèi rai ca bèka kariu na, jaꞌa abhu re ca bèka gꞌana. Te ngaa ladhe èu dꞌèi re ca bèka gꞌana, na jaꞌa re ca bèka kariu.”   
\p
\v 10 Hèia Lot ladhe palème. Ka na ladhe nèdhi rai taleo ètu sebhe loko Yarden dhu madha èi ae, toke dꞌai rae Soar. Era ne, rai hèu mèngi sama sèmi oka LAMATUA, dènge rai Masir kahèi. (Lodꞌo èèna, LAMATUA dhae huku mèka kota Sodom dènge kota Gomora. De rai èèna, beꞌa era.)  
\v 11 Hèia Lot pili nare era sebhe loko Yarden èèna. Ka dua ra pahagꞌe ka. De Lot laꞌe sa ca bèka dhimu.  
\v 12 Te ngaa Abram pea taruu ètu rai Kanaꞌan. Aa Lot laꞌe pea ètu rae-rae dhu padètu dènge kota Sodom ètu sebhe loko Yarden.  
\v 13 Te ngaa dhèu-dhèu Sodom sèra bhelu-katubꞌa titu kèna. Rèngu roꞌo boe nanene LAMATUA.   
\p
\v 14 Ropa Lot pacèri dènge Abram, ka LAMATUA padhai lii dènge Abram, peka na, “Èu ladhe palème aaꞌi ku, rai aaꞌi-aaꞌi nèti era titu èu èèna. Ladhe paie re madha, re kabodho, re ca bèka gꞌana, dènge ca bèka kariu mu.  
\v 15 Rai aaꞌi-aaꞌi dhu èu ladhe mèdhi sèi, bèli-camèdꞌa Jaꞌa hia mi èu, dènge ana-èpu èu, sèna ka jꞌajꞌi pusaka ra, toke dꞌai mia-mia.  
\v 16 Èèna na Jaꞌa pajꞌajꞌi ana-èpu èu ae sama sèmi salae dhasi, toke dhèu ige rare boe.  
\v 17 De lamu kako palème madhutu madhera dènge bhabhèla na. Te rai se aaꞌi-aaꞌi ra, Jaꞌa hia mi èu.”   
\p
\v 18 Hèia Abram si lèpa hari asa era pea ra, dhu dètu dènge ajꞌu-ajꞌu aae ètu Mamre, dhu padètu dènge Hebron. Èle èèna ka, na pudhi hadhu tao mei korban ho na mangajꞌi LAMATUA ètu èèna.   
\c 14  
\s1 Abram laꞌe parame nare Lot nèti kacui-aai musu  
\p
\v 1 Tèu èèna, dhèu aae èpa dhu paꞌèci. Rèngu se ka: Amrafel, dhèu aae rai Sinear. Ariok, dhèu aae rai Elasar, Kedarlaomer, dhèu aae rai Elam. Dènge Tideal, dhèu aae rai Goyim.  
\v 2 Lodꞌo èèna, dhèu aae leo dhèu lèmi, paꞌèci kahèi. Nuka: Bera, dhèu aae rai Sodom. Birsa, dhèu aae rai Gomora. Sinab, dhèu aae rai Adema. Semeber, dhèu aae rai Seboim. Dènge Bela, dhèu aae rai Soar. Ka èpa dhèu aae se, lasi pamusu dènge lèmi dhèu aae sèra.  
\v 3 Dhèu aae, dhèu lèmi sèra pakaboko dènge sordadꞌu ra, ètu dꞌara mamoo Sidim, (dhu limuri ne, ngara na Dhasi Madhe).   
\p
\v 4 Jꞌajꞌajꞌi pamusu na, sèmi neꞌe ka: Uru èèna, dhèu aae, dhèu lèmi se dhu taꞌalo mi dhèu aae Kedarlaomer, canguru dua tèu kèna. Te dꞌai tèu ka canguru tèlu, ka rèngu aaꞌi-aaꞌi ra labꞌa ne.   
\p
\v 5 Ka maso tèu ka canguru èpa, Kedarlaomer dènge angalai na dhèu aae dhèu tèlu sera, mai dènge sordadꞌu ra. Hèia ra pamusu ka, ka ra segi pèri-pèri rai. Nuka: dhèu Refaim ètu rai Asterot-Karnaim; dhèu Susim ètu rai Ham; dhèu Emim ètu rai Sawe-Kiryataim,  
\v 6 dènge dhèu Hori dhu ètu ledhe Seir, dꞌai sebhe mamoo El Paran.  
\v 7 Èle èèna ka, ra lèpa hari asa En Mispat (dhu limuri ne ngara na Kades). Ka ra segi rai dhèu Amalek, dènge dhèu Amori dhu pea ètu rae Haseson-Tamar.   
\p
\v 8-9 Hèia, lèmi dhèu aae se ator sordadꞌu ra ètu dꞌara mamoo Sidim, ka lasi pamusu dènge dhèu aae dhèu èpa sèra.  
\v 10 Ètu dꞌara mamoo èèna, dhu abhu mananga èi dama pèri-pèri. Ropa ra pamusu, dhèu aae Sodom dènge dhèu aae Gomora dènge sordadꞌu ra, rai. Ka cahagꞌe manahu asa dꞌara mananga èi dama se. Aa cahagꞌe hari rai asa ledhe lasi.  
\v 11 Ka èpa dhèu aae dhu segi se, lasi parame rèti mèdha-panyau dènge ngangaꞌa-nginu nèti Sodom dènge Gomora. Èèna ka, ra lèpa dènge ka.   
\p
\v 12 Te ngaa Lot, ana ari Abram, dhu pea ètu Sodom. Ka èpa dhèu aae sèra, ère rèti Lot si, dènge mèdha-panyau ra aaꞌi-aaꞌi.   
\p
\v 13 Te ngaa dhèu èci rai nèti era èèna. Ka laꞌe lolo dènge Abram, dhèu Ibrani èèna. (Lodꞌo èèna, dhèu Amori èci, ngara na Mamre. Aa Abram pea dètu dènge ajꞌu-ajꞌu aae unu Mamre. Aꞌari Mamre dhèu dua, ngara na Eskol dènge Aner. Rèngu se dhu paꞌanga dènge Abram.)  
\v 14 Ropa Abram tadèngi na dhèu kèpe rèti le Lot, ana ari na, ka Abram pakaboko nare dhèu-dhèu sabꞌa na dhu reꞌa pamusu. Aaꞌi-aaꞌi ra 318 (tèlu ngasu canguru aru) dhèu. Ka lasi magèla èpa dhèu aae sèra, asa badae aae lasi dꞌai rae Dan.   
\p
\v 15 Ètu era èèna, Abram hagꞌe dhèu na sèra, mi pèri-pèri kaboko. Dꞌara mèda èèna kahèi, lasi age si, dènge jꞌara paꞌoke. Ka Abram si lasi bate dhèu se dꞌai rae Hoba, ètu bèka badae kota Damsik.  
\v 16 Hèia Abram abhu hari Lot, dènge dhèu-dhèu nèngu, aa dènge mèdha-panyau ra aaꞌi-aaꞌi. Na abhu kahèi dhèu-dhèu leo.   
\s1 Melkisedek laꞌe paraga dènge Abram. Nèngu ne, ca dhèu dhèu aae aa ama agama kahèi  
\p
\v 17 Ropa Abram segi nare dhèu aae èpa sèra, ka na lèpa. Hèia dhèu aae Sodom mai soru ne ètu dꞌara mamoo Sawe (dhu dhèu biasa peka na, Mamoo Dhèu Aae).  
\v 18 Tèu èèna, Melkisedek, jꞌajꞌi dhèu aae kota Salem.\f + \fr 14:18 \ft Abhu dhèu dꞌèlu-mèu cahagꞌe peka na, ngara Salem dènge ngara Yerusalem èèna, kota èci di.\f* Aa nèngu ne jꞌajꞌi kahèi ama agama nèti Ama Lamatua dhu Dedha Risi Eele. Na mai soru Abram, nèti roti dènge èi hua anggor.  
\v 19-20 Ka na padhai lii ho hia berkat mi Abram, aku nèngu na, “Jaꞌa sanao sèna ka Ama Lamatua, dhu Dedha Risi Eele èèna, dhu pajꞌajꞌi dedha-liru dènge rai-haha ne, hia mèngi-nale mi dedha èu. Koa-kio Ama Lamatua dhu hia le èu segi musu.”  
\p Èle èèna ka, Abram bagi hia Melkisedek ca pala nèti canguru pala mèdha-panyau dhu na abhu hari sèra.   
\p
\v 21 Hèia dhèu aae Sodom èèna pahaha iisi na mi Abram, peka na, “Ama. Mèdha-panyau dhu èu abhu hari nèti musu jaꞌa sèra, hudꞌi laa ama ku abhu aaꞌi si. Te ngaa dhu jaꞌa manèngi hari, dhoka dhèu-dhèu jaꞌa sèra.”   
\p
\v 22 Hèia Abram bꞌala ne, peka na, “Jaꞌa subha ètu madha Ama Lamatua dhu Dedha Risi Eele, dhu tao dedha-liru dènge rai-haha,  
\v 23 na, jaꞌa kore boe mèdha-panyau èu, masi ka ciki èèna ka. Masi ka loa hèngu caꞌèta sa, jaꞌa kore boe. Dènge jꞌara sèmi neꞌe, èu baku peka na, ‘Kakaja Abram sèra mai nèti jaꞌa.’  
\v 24 Jaꞌa parluu boe ngaa-ngaa. Dhoka mia dhu dhèu jaꞌa se pake le, sèra èle le, ale ia ka. Aa hudꞌi laa, angalai jaꞌa dhèu tèlu se: Aner, Eskol dènge Mamre, hagꞌe rare unu rèngu di.”   
\c 15  
\s1 Ama Lamatua pajaji dènge Abram  
\p
\v 1 Èle èèna ka, LAMATUA padꞌelo iisi Na mi Abram. Ka Na peka, aku Nèngu na, “Abram! Èu baku madhaꞌu. Lula Jaꞌa ka dhu jꞌajꞌi mi tami ho bhiri èu nèti musu. Aa Jaꞌa hia aꞌoto mi dedha èu.”   
\p
\v 2-3 Te ngaa, aku Abram na, “Masi ka Ama Lamatua hia ae-ae èèna ka, jꞌajꞌi boe mi ngaa sa èci. Lula jaꞌa ne dènge boe ana matana, ho hia jaꞌa ana-èpu. De dhu neo unu ae-ae sèmi èèna, tao mi ngaa? Neu-neu ka, noto mi ènu jaꞌa Elieser, dhèu Damsik èèna. Nèngu ka dhu sèmi nare aaꞌi-aaꞌi.”   
\p
\v 4 Te ngaa LAMATUA dhaa na, “Jꞌara na sèmi boe èèna! Ana dꞌèlu èu ku, dhu unu pusaka sèra. Ènu èu abhu boe.”   
\p
\v 5 Hèia nèti Abram asa liꞌu, ka Na peka, “Èu ladhe ku asa dedha-liru nèi. Ladhe paie ku hua-hètu sèi. Bisa iga more, do aadꞌo? Bèli-camèdꞌa, ana-èpu èu sama sèmi hua-hètu sèi!”   
\p
\v 6 Ka Abram sèmi nare lii padhai LAMATUA. Aa LAMATUA tadhe ne, dhèu mola, lula Abram lèka Ne.   
\p
\v 7 Èle èèna ka, LAMATUA tuhu hari lii Na, “Jaꞌa ne, Ama Lamatua. Jaꞌa ka dhu lere kèti èu nèti rae Ur, ètu rai dhèu Kasdim sèra. Aa rai neꞌe ne, Jaꞌa hia èu, sèna ka jꞌajꞌi pusaka mu.”   
\p
\v 8 Te ngaa Abram karèi, aku nèngu na, “Tasamia, LAMATUA? Dènge jꞌara sa mia ka ho jaꞌa keꞌa na, rai ne jꞌajꞌi pusaka jaꞌa?”   
\p
\v 9 Ka Na dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe! Mai ti tao madha jꞌara èci, dhu paꞌèki lii padhai lii Jaꞌa deo na. De lamu more sapi rena ciꞌu, kahibꞌi rena ciꞌu, dènge kahibꞌi-kalèbho mone ciꞌu. Aaꞌi-aaꞌi sèra hudꞌi dhu umur tèlu tèu. Aa mèti kahèi koro iia ciꞌu, dènge koro jꞌaha ciꞌu.”   
\p
\v 10 Ka Abram laꞌe nare badha sèra. Hèia na kacèbꞌe bagi mi dua, sapi, kahibꞌi, dènge kahibꞌi-kalèbho sèra. Ka na pale sisi se mi rai, dhu èci patangara dènge èci, jꞌajꞌi mi dua bꞌaris. Te ngaa na kacèbꞌe boe manu-bhui sèra.  
\v 11 Ka manu-bhui dhu tema raꞌa sisi sèra, mai ho neo raꞌa sisi seꞌe. Te ngaa Abram bhabhoo eele si.   
\p
\v 12 Ropa lodꞌo cèna, Abram bhèjꞌi luu. Na nii, kuri na maroga mai sarimu nare nèngu, ka na madhaꞌu titu kèna.   
\p
\v 13-15 Ka Ama Lamatua peka dènge ne,  
\q1 “Abram! Èèna na èu mamuri toke heka bhoro, aa madhe dènge beꞌa, ka ra padhane èu dènge beꞌa.  
\q1 Te ngaa ana-èpu èu, èèna na jꞌajꞌi dhèu tao mai ètu kabarai dhèu.  
\q2 Ho èèna na, dhèu isi rai sèra, tao si sèmi ènu sa, ka ra ènyi aa pajꞌèra si, toke èpa ngasu tèu.  
\q1 Te, ladhe èèna na, Jaꞌa huku si.  
\q2 Ho èèna na, Jaꞌa kèti hari ana-èpu èu nèti era èèna, aa dènge mèdha-panyau ra ae-ae.\x + \xo 15:13-15 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 7:6-7\x*   
\q1
\v 16 Aa èèna na, Jaꞌa ator ho ana-èpu èu dhu ka lèmi kèti hari si asa neꞌe mai.  
\q2 Limuri ne, dhèu Amori dhu pea ètu rai neꞌe. Dhèu seꞌe dhèu bhelu, te ngaa dhae bhelu iia mèka.  
\q2 Ladhe ana-èpu èu sèra lèpa hari asa era neꞌe, Jaꞌa neo pake si ho huku palaho dhèu Amori sèra. Lula dꞌai taa èèna, bhabhelu ra asa hino.”   
\p
\v 17 Ropa dꞌai mèda sa, cagꞌagꞌa laa ètu era èèna, abhu èru rai èci dhu sèbꞌu poka-poka, dènge badhu ai èci dhu heo, kako re sasanga sisi dua baris se.  
\v 18 Lodꞌo èèna, LAMATUA paꞌèki lii pajaji dènge Abram. Na peka na, “Jaꞌa jaji mema èu kèna, bèli-camèdꞌa Jaꞌa pangèdꞌu mi ana-èpu èu rai neꞌe ne, mulai nèti loko Masir,\f + \fr 15:18 \ft Loko Masir èèna, ele boe ka loko Misraim ètu Sinai, do ele boe kahèi kacanga nèti loko Nil re bèka dhimu.\f* dꞌai loko Efrat,  
\v 19 dènge rai dhèu Keni, dhèu Kenas, dhèu Kadmon,  
\v 20 dhèu Het, dhèu Feris, dhèu Refaim,  
\v 21 dhèu Amori, dhèu Kanaꞌan, dhèu Girgasi, dènge dhèu Yebus.”   
\c 16  
\s1 Hagar dènge ana na Ismael  
\p
\v 1-3 Tèu èèna, Abram lèpa hari le nèti Masir, ka na pea le canguru tèu ètu Kanaꞌan. Dhèu èmu na Sarai abhu mèka kolo. Sarai dènge ènu bhèni ca dhèu nèti Masir, ngara na Hagar.  
\p Ca lodꞌo, Sarai peka dènge Abram, aku nèngu na, “Aꞌa. LAMATUA hia boe jaꞌa ana. De hua iia, lamu jꞌunu dènge ènu jaꞌa, Hagar, sèna ka na hia jaꞌa ana.”  
\p Ka Abram madhutu lii dhèu èmu na. Ka Sarai hia Hagar jꞌajꞌi dhèu èmu ka dua Abram.  
\v 4 Hèia Abram jꞌunu dènge Hagar, ka na dènge babia. Ropa Hagar neꞌa nèngu dènge babia le, ka na padedha iisi na, aa na pahae heka Sarai.   
\p
\v 5 Ka Sarai peka dènge Abram, aku nèngu na, “Jaꞌa ka dhu hia nèngu mi èu jꞌajꞌi dhèu èmu ka dua. Te ngaa ropa na dènge babia, na pusi pahae heka jaꞌa! Neꞌe ne, sala èu! De hudꞌi laa, sèna ka LAMATUA ka dhu pamaꞌète lii èdhi dua ti! Heka èu meꞌa kèna!”   
\p
\v 6 Ka Abram dhaa, peka na, “Sèmi neꞌe, wee! Èu ne, dhèu èmu uru. Aa nèngu, dhèu èmu limuri. De èu ne dhu mèdꞌu paredha. De èu neo tao ne tasamia, èèna ètu èu na!” Ka Sarai mulai tao sakaa hua dènge Hagar, hèia na rai.   
\p
\v 7 Na rai dꞌai dꞌara mamoo. Hèia ana pajuu LAMATUA nèti sorga ca dhèu, rage ne dètu dènge madha èi, ètu jꞌara laꞌe asa Sur.  
\v 8 Ka na lii, aku nèngu na, “Èu ne Hagar, ènu Sarai. Nga tao ka èu ètu neꞌe? Èu mai nèti mia, aa lamu mia?”  
\p Hèia Hagar dhaa, aku nèngu na, “Jaꞌa rai nèti dꞌara èmu lamatua jaꞌa.”   
\p
\v 9 Ka ana pajuu èèna pamako ne, aku nèngu na, “Sèmi neꞌe! Beꞌa risi, èu lèpa hari asa adhe-aai Sarai, lamatua èu. Masi ka na tao èu tasamia èèna ka, sèmi la.  
\v 10 Baku madhaꞌu. Bèli-camèdꞌa, Jaꞌa pabèba ana-èpu èu paꞌae-ae, toke dhèu ige rare boe.  
\v 11 Èu dhu dènge babia. Nèbhu heka, èu mora iisi ana mone ca dhèu. Èèna na mu pangare ne Ismael (dhu sasoa na ‘Lamatua tadèngi’), lula LAMATUA tadèngi le lii roma iisi èu.  
\v 12 Ropa ana ne kapai, na mamuri pakajꞌèu nèti aꞌari na. Lula nèngu ne, sama sèmi jara hui dhu dꞌèi boe nanene lii paredha. Sadꞌi dhèu cee èèna ka, na sisu. Aa dhèu aaꞌi-aaꞌi labꞌa ne kahèi.”   
\p
\v 13 Ropa tadèngi nare, Hagar ngee ka ètu dꞌara na, aku nèngu na, “Jaꞌa kèdhi le LAMATUA, dhu ladhe-leru aa madhenge jaꞌa.” Hèia na hia ngara mi Lamatua, “Lamatua dhu ladhe-leru jaꞌa.”  
\v 14 Nèti èèna ka, dhèu pangare madha èi na, \it Beer Lahai Roi\it*, dhu sasoa na “Madha èi nèti Nèngu dhu mamuri, dhu ladhe-leru jaꞌa.” Era na, ètu talora aae nèti rae Kades dènge rae Beret. Madha èi ne, abhu era toke dꞌai sange neꞌe.   
\p
\v 15 Èle èèna ka, Hagar lèpa hari. Hèia nara iisi ana mone ca dhèu. Abram pangare ne \it Ismael\it*.  
\v 16 Lodꞌo Hagar nare iisi Ismael, umur Abram 86 (aru nguru èna) tèu kèna.   
\c 17  
\s1 Ama Lamatua paꞌèki lii pajaji dènge Abram dènge tadha suna  
\p
\v 1 Ropa umur Abram dꞌai 99 (ceo nguru ceo) tèu, LAMATUA mai padꞌelo iisi dènge ne. Ka Na peka dènge Abram, aku Nèngu na, “Jaꞌa ne, Ama Lamatua dhu Koasa Risi Eele. Èu hudꞌi madhutu taruu dadꞌèi Jaꞌa, dènge jꞌara mamuri èu hudꞌi mola.  
\v 2 Jaꞌa neo paꞌèki lii pajaji dènge èu. Aa Jaꞌa neo pabèba kacanga ana-èpu èu.”   
\p
\v 3 Hèia Abram patitu kètu urutuu, ka na pacudꞌu kètu dꞌai rai. Ka Ama Lamatua tuhu hari lii padhai lii Na, aku Nèngu na,  
\v 4-5 “Lii pajaji Jaꞌa dènge èu sèmi neꞌe ka: èèna na, èu jꞌajꞌi bèi-baki nèti suku ae-ae. Nèti èèna ka, èu pake ia ka ngara èu \it Abram\it* (dhu sasoa na ‘ama dhu dhèu tadhe’), te ngaa \it Abraham\it* (dhu sasoa na ‘bèi-baki nèti suku ae-ae’).  
\v 6 Jaꞌa neo pabèba kacanga ana-èpu èu ae-ae. Jaꞌa pajꞌajꞌi si suku ae-ae. Aa Jaꞌa dedꞌe dhèu aae ae nèti rèngu sèra.   
\p
\v 7 Jaꞌa sanèdꞌe taruu lii pajaji Jaꞌa dènge èu, aa dènge ana-èpu èu sèra. Lii pajaji ne maꞌète boe toke taa-taa, lula Jaꞌa neꞌe ka Ama Lamatua nèti èu dènge ana-èpu mu.  
\v 8 Rai Kanaꞌan ne aaꞌi-aaꞌi, bèli-camèdꞌa Jaꞌa hia mi èu dènge ana-èpu èu. Neꞌe ne, èu dhoka pea manubha di ètu neꞌe. Te ngaa èèna na, jꞌajꞌi mi unu ana-èpu èu toke taa-taa. Aa Jaꞌa jꞌajꞌi Ama Lamatua rèngu sèra kahèi.  
\v 9-10 Te ngaa èu dènge ana-èpu èu sèra, hudꞌi kèpe paꞌèra lii pajaji ne, dènge dꞌara kateme ku. Dhèu mone aaꞌi-aaꞌi ra, hudꞌi suna ku.  
\v 11-13 Neꞌe ne, mone aaꞌi-aaꞌi hudꞌi suna, mulai nèti umur aru lodꞌo. Aꞌari èu, dhèu-dhèu sabꞌa èu, dènge ènu dhu èu hèli more nèti rai leo, aaꞌi-aaꞌi ra hudꞌi suna si. Suna na jꞌajꞌi tadha mi ngiꞌu miu, dhu paꞌèki èdhi taa-taa.  
\v 14 Mone mia dhu suna boe, rèngu sèra maso boe ètu dꞌara lii pajaji Jaꞌa ne, aa rèngu sèra jꞌajꞌi boe dhèu Jaꞌa kahèi.”   
\p
\v 15 Èle èèna ka, Ama Lamatua peka hari, aku Nèngu na, “Nèti deo neꞌe ne, èu paroa ia ka ngara dhèu èmu mu \it Sarai\it*, te ngaa \it Sara\it*.  
\v 16 Èèna na Jaꞌa hia mamèngi ae-ae mi Sara, sèna ka nara iisi hia èu, ana mone ca dhèu. Tareꞌa! Bèli-camèdꞌa, Sara jꞌajꞌi bèi nèti suku ae-ae. Aa èèna na, Jaꞌa dedꞌe dhèu aae ae-ae nèti ana-èpu nèngu.”   
\p
\v 17 Hèia Abraham patitu kètu urutuu ka pacudꞌu kètu dꞌai rai. Te ngaa na mari ètu dꞌara. Na pangee, na, “Mone heka bhora dhu cangasu tèu sama sèmi jaꞌa ne, bisa abhu ana era? Aa Sara dhu heka gagoo-gagehu ne, dhu ceo nguru tèu kèna, nara iisi hari sa mia?”  
\v 18 Ka na peka dènge Lamatua, aku nèngu na, “Hudꞌi ka laa, Ismael ka dhu abhu pusaka jaꞌa èèna ka, ngaa-ngaa tao boe.”   
\p
\v 19 Te ngaa aku Ama Lamatua na, “Aadꞌo sèmi èèna! Bèli-camèdꞌa, dhèu èmu mu Sara, nara iisi ana mone ca dhèu. Pangare ne \it Isak\it*. Lii jaji Jaꞌa ne, lèke mi nèngu dènge ana-èpu na toke mia-mia.  
\v 20 Jaꞌa tadèngi le ngaa dhu èu manèngi kahèi, hia Ismael. Nèti èèna ka, Jaꞌa hia berkat mi nèngu kahèi, aa hia ana-èpu na tabha ae. Bèli-camèdꞌa ana-èpu Ismael ne, jꞌajꞌi mi canguru dua kapala suku. Aa ana-èpu na suku èci dhu kapai.  
\v 21 Masi ka sèmi èèna, lii pajaji Jaꞌa ne, lèke dhoka mi ana mu Isak di. Tèu mai ni, hèru sèmi neꞌe kahèi, Sara nara iisi le.”  
\v 22 Ropa padhai lii nare, ka Ama Lamatua tèke eele Abraham.   
\p
\v 23-27 Lodꞌo èèna kahèi, Abraham tao dènge ka, madhutu sèmi lii paredha Ama Lamatua. Ka na suna. Na suna ana na, Ismael, dènge dhèu mone aaꞌi-aaꞌi dhu pea dènge ne. Lodꞌo èèna, umur Abraham 99 (ceo nguru ceo) tèu le, aa Ismael 13 (canguru tèlu) tèu.   
\c 18  
\s1 Dhèu tèlu mai paraga dènge Abraham  
\p
\v 1 Ca tèka, Abraham pea padètu dènge ajꞌu aae canau ètu Mamre. LAMATUA mai padꞌelo iisi Na mi nèngu ètu era èèna. Lii lolo na sèmi neꞌe ka: lodꞌo èèna, sagoro ae titu kèna, ka Abraham madhèdi ètu hèbꞌa paleo na, sèna ka abhu ngèlu gꞌoro ciki.  
\v 2 Ropa Abraham boti kètu na, ladhe nèdhi dhèu tèlu dhu titu kajꞌèu boe nèti era èèna. Hèia na rai laꞌe soru nare si. Ropa na dꞌai madha si, na patitu kètu urutuu na,  
\v 3 ka na peka, aku nèngu na, “Ama si. Mai dhuli ku ho minu èi ciki.  
\v 4 Ama si ae ciki mi mamaho neꞌe. Ho ana-ana iiki rèti èi, sèna ka rasa haga miu.  
\v 5 Pe jaꞌa laku lalau ngangaꞌa-nginu ho ama si miꞌa ciki, sèna ka ako kadhii ciki, heka lami taruu kèna. Te jaꞌa karejꞌe bisa lalau ama si.”  
\p Ka ra dhaa, aku rèngu na, “Ooo. Jiꞌi dhuli.”   
\p
\v 6 Hèia Abraham pamèri sa dꞌara paleo, laꞌe peka dènge Sara, aku nèngu na, “Mèri! More tarigu dhu beꞌa risi, ca saku, ho tao roti!”\f + \fr 18:6 \ft Lii Ibrani peka na, ‘more tarigu tèlu \ft \+it seah\+it*’. Tèlu seah èèna, sama kahèi ca saku tarigu (20-25 kilo).\f*   
\p
\v 7 Ka rai laꞌe hari asa era sapi na, hèia kèpe ana sapi kabèbꞌu ciꞌu. Ka na pua dhèu sabꞌa na sa, pare.  
\v 8 Hèia laꞌe nare susu, keju dènge sisi dhu heka nasu èèna, nèti hia tamu sèra raꞌa. Abraham titu taruu ètu mamaho ajꞌu, ho na lalau si.   
\p
\v 9 Hèia ra karèi ne, aku rèngu na, “Dhèu èmu mu Sara, ka mia?”  
\p Na dhaa, aku nèngu na, “Nuka dꞌara paleo èèna.”   
\p
\v 10 Ka ca dhèu nèti rèngu se padhai lii, aku nèngu na, “Pe dꞌai tèu mai nèi, Jaꞌa lèpa hari mai. Lodꞌo èèna, dhèu èmu èu Sara nare iisi le ana mone ca dhèu.”  
\p Ropa rèngu padhai lii èèna, Sara nanene nèti kabodho babèdho.  
\v 11 Lodꞌo èèna, Abraham dènge Sara dhu heka bhoro le, ngaa hari Sara dhu abhu heka hèru.  
\v 12 Ropa Sara tadèngi padhue-padhai rèngu se, ka na mari kèmu. Na pangee na, “Jaꞌa dhu heka roto-roto sèmi neꞌe ne, aa dhèu èmu jaꞌa dhu roe nia heka. Tasamia jiꞌi bisa tao sèmi ana ngèru dhu leo-èmu hiu, ho abhu ana?”   
\p
\v 13 Ka LAMATUA peka dènge Abraham, aku Nèngu na, “Nga tao ka Sara mari? Ele boe na ngee na, lii padhai Jaꞌa ne jꞌajꞌi boe, lula nèngu heka le.  
\v 14 Jaꞌa ne, LAMATUA! Abhu boe ngaa èci sa dhu Jaꞌa bisa boe tao. Sanèdꞌe paie. Tèu mai, ladhe Jaꞌa lèpa hari mai, Sara dhu nara iisi le, ana mone ca dhèu.”   
\p
\v 15 Ropa tadèngi lii èèna, Sara jꞌajꞌi madhaꞌu. Ka na pasili, aku nèngu na, “Jaꞌa mari boe, nga!”  
\p Te ngaa Lamatua bꞌala, na, “Deo na, èu mari, nga.”   
\s1 Abraham pamako Lamatua sèna ka baku huku dhèu Sodom  
\p
\v 16 Èle ka, dhèu tèlu se pakèdꞌi neo lasi asa kota Sodom. Ka Abraham lere si dꞌai talora jꞌara. Nèti era èèna, ladhe rèdhi kota Sodom.  
\v 17 Ka LAMATUA ngee ètu dꞌara Na, “Hua iia Jaꞌa peka dènge Abraham, Jaꞌa neo palaho kota Sodom.  
\v 18 Te ladhe èèna na, ana-èpu na asa tabha ae, aa suku dhu kapai. Aa nèngu ne, èèna na, jꞌajꞌi berkat mi suku aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne.  
\v 19 Jaꞌa hagꞌe kore le nèngu, ho na nori ana-èpu na dènge dhèu leo, sèna ka madhutu taruu jꞌara LAMATUA, ho ra mamuri dènge mola. Ladhe rèngu mamuri sèmi èèna, Jaꞌa tao aaꞌi lii dhu Jaꞌa pajaji dènge Abraham.”   
\p
\v 20 Hèia LAMATUA peka dènge Abraham, aku Nèngu na, “Sèmi neꞌe! Jaꞌa tadèngi le, lii roma iisi dhèu ae, peka na, dhèu kota Sodom dènge Gomora bhabhelu ra seli-kolane.  
\v 21 Nèti èèna ka, Jaꞌa puru madha ku mai, sèna ka kèdhi unu ku, ngaa dhu Jaꞌa tadèngi sèra, tareꞌa, do aadꞌo. Ladhe aadꞌo, pe Jaꞌa keꞌa unu ku.”   
\p
\v 22 Ropa LAMATUA padhai lii era dènge Abraham, dhèu dua se lasi taruu sa kota Sodom.  
\v 23 Hèia Abraham laꞌe padètu dènge Lamatua, ka na pamako Na, peka na, “Tasamia? Ama neo pamadhe aaꞌi dhèu-dhèu beꞌa paꞌèci dènge dhèu-dhèu bhelu, do?  
\v 24 Ladhe abhu dhèu lèmi nguru dhu beꞌa ètu dꞌara kota èèna, Ama pamadhe si hèi? Do, Ama palaho heka kota sèra, lula rèngu seꞌe, do?  
\v 25 Ama baku tao sèmi èèna! Mage dhoka, dhèu beꞌa sèra madhe hèi, lula Ama neo pamadhe dhèu bhelu sèra. Ama ka dhu pamaꞌète lii ètu dedha-liru dènge rai-haha. De Ama ku unu Mu dhu meꞌa jꞌara èèna adil boe.”   
\p
\v 26 Ka LAMATUA dhaa, peka na, “Ladhe abhu dhèu beꞌa lèmi nguru dhèu ètu kota Sodom, Jaꞌa huku boe kota èèna, lula rèngu.”   
\p
\v 27 Hèia Abraham padhai lii hari, aku nèngu na, “Ama, jaꞌa manèngi abho, lula jaꞌa neo padhai lii hari ciki. Jaꞌa ne dhoka dhèu goa di, dhu keꞌa boe ngaa-ngaa.  
\v 28 Sèmi dꞌai boe dhèu lèmi nguru dhu beꞌa, te ngaa dhoka èpa nguru lèmi di, tasamia? Kura dhoka dhèu lèmi di, na Ama neo palaho eele kota èèna, do?”  
\p Ka Lamatua bꞌala, aku Nèngu na, “Ladhe Jaꞌa abhu dhèu beꞌa èpa nguru lèmi, Jaꞌa palaho boe kota èèna.”   
\p
\v 29 Ka Abraham pamako hari, na, “Sèmi abhu dhoka èpa nguru dhèu beꞌa di, tasamia, Ama?”  
\p Ka Na dhaa, “Ladhe Jaꞌa abhu èpa nguru dhèu beꞌa, Jaꞌa huku boe si.”   
\p
\v 30 Abraham pamako hari, aku nèngu na, “Ama baku nasa. Te abhu dhoka tèlu nguru dhèu beꞌa di, na tasamia?”  
\p Hèia Na dhaa, “Ladhe Jaꞌa abhu tèlu nguru dhèu beꞌa, Jaꞌa huku boe si.”   
\p
\v 31 Hèia Abraham peka hari, “Ama mage nasa ladhe jaꞌa karèi hari ciki. Sèmi abhu dhoka dhèu dua nguru di dhu beꞌa, na tasamia?”  
\p Ka Na dhaa hari, aku Nèngu na, “Sèmi abhu dhèu dua nguru di dhu beꞌa, Jaꞌa palaho eele boe kota èèna.”   
\p
\v 32 Ka Abraham katange lii padhai na, aa na karèi, peka na, “Ama! Jaꞌa padhai lii hari ca tèka, te ngaa baku nasa dènge jaꞌa. Tasamia, ladhe abhu dhoka canguru dhèu di dhu beꞌa?”  
\p Hèia Na dhaa, “Ladhe Jaꞌa abhu canguru dhèu dhu beꞌa ètu era èèna, Jaꞌa palaho boe kota èèna.”   
\p
\v 33 Padhai lii èle sèmi èèna, LAMATUA laꞌe dènge ka, aa Abraham lèpa kahèi.   
\c 19  
\s1 Bhabhelu-katubꞌa dhèu Sodom  
\p
\v 1 Ètu dꞌara Lamatua dhu padhue-padhai era dènge Abraham, ana pajuu Na dhèu dua, lasi le asa kota Sodom. Dꞌai nèi, lodꞌo oe cèna kèna. Ka Lot dhu madhèdi ètu hèbꞌa tedhe kota.\f + \fr 19:1 \ft Uru-uru sèra, hèbꞌa tedhe kota jꞌajꞌi mi era dhèu-dhèu heka madhèdi ho pamaꞌète lii, aa era dhu rèngu pake ho padhue-padhai.\f* Ropa nèdhi dhèu dua se, laꞌe soru nare si. Ka na patitu kètu urutuu, aa pacudꞌu kètu ètu madha ra.  
\v 2 Ka na padhai lii, aku nèngu na, “Mai lati dhuli ku èmu jaꞌa la. Sèna ka ama si rase haga, aa jꞌunu ètu èmu jaꞌa. Pe bèli madꞌae, heka ama si kako hari kèna.”  
\p Ra dhaa, aku rèngu na, “Makasi. Te ngaa repo ia ka. Hudꞌi laa jiꞌi jꞌunu ètu dꞌara lapa.”   
\p
\v 3 Te ngaa Lot pamako si loe boe, ka lasi manubha asa èmu na. Ka Lot si tunu roti, lalau mei, ka raꞌa-rinu paꞌèci.  
\v 4 Dhu dua ra lasi mèka jꞌunu, cagꞌagꞌa laa, dhèu mone Sodom aaꞌi-aaꞌi, ana mone ngèru toke dꞌai mone heka, mai reo rare èmu Lot.  
\v 5 Dhèu seꞌe paꞌoo-parodha, peka mi Lot, aku rèngu na, “He, Lot! Mone dua deo sa, ètu mia? Bhabhodho si mai, sèna ka jiꞌi jꞌunu dènge ra!”   
\p
\v 6 Hèia Lot liꞌu laꞌe, ka na bèdho hari èmu.  
\v 7 Ka na lii, aku nèngu na, “Aꞌari, ee! Baku miu tao bhelu mi tamu jaꞌa se.  
\v 8 Mi nanene ku jaꞌa laa! Ana bhèni jaꞌa, dhèu dua. Dua ra dhu paꞌèci mèka dènge dhèu mone. Jaꞌa hia miu. Mere, ho mi tao tasamia èèna ka, sadꞌi madhutu dadꞌèi miu. Sadꞌi miu baku tao karehe mi tamu jaꞌa dhèu dua se. Lula madhutu adꞌa èdhi, jaꞌa ka dhu hudꞌi jꞌaga si.”   
\p
\v 9 Masi ka sèmi èèna, dhèu Sodom se paꞌoo maꞌète boe, aku rèngu na, “Èu ne, baku patabha! Te èu ne, dhèu tao mai ètu kabarai jiꞌi ne! De èu dènge boe hak ho kai jiꞌi. Hua iia, èu pakajꞌèu nèti era neꞌe. Te, ladhe lamu boe, jiꞌi tao èu bia risi nèti dhèu dua seꞌe!” Ka ra tule eele Lot, hèia aaꞌi-aaꞌi ra rai lasi jꞌèje babèdho èmu.   
\p
\v 10 Te ngaa dhèu dua se soro kacui-aai ra, ère pamaso Lot, ka ra patèke èmu nèti dꞌara.  
\v 11 Dua ra tao pabèdhu ana madha dhèu Sodom aaꞌi-aaꞌi ra, ka rèdhi heka ngaa-ngaa. Ra gogo tenge babèdho, te ngaa abhu boe.   
\s1 Lamatua kalua eele Lot si nèti Sodom  
\p
\v 12-13 Hèia tamu dhèu dua se, peka dènge Lot, aku rèngu na, “LAMATUA neꞌa le, bhabhelu-katubꞌa dhèu Sodom se. Nèti èèna ka, Na paleha jiꞌi dua mi mai, sèna ka palaho eele kota ne. De èu dhu dènge aꞌari leo dhu ètu dꞌara kota ne, do aadꞌo? Ladhe dènge ana mone, do ana bhèni, do dhèu èmu ana èu, do, sadꞌi cee èèna ka, lamu more si, ho rai ka nèti dꞌara kota ne lai-lai!”   
\p
\v 14 Hèia Lot laꞌe paraga dènge ana mone dhèu dua, dhu lii dꞌai ana bhèni na. Ka na peka, “Dua mi nanene paie! Rai ka nèti dꞌara kota ne, te LAMATUA neo palaho eele ne!” Te ngaa ra pangee na, Lot padhai lii paleko di.   
\p
\v 15 Bèli madꞌae aae era, ana pajuu Lamatua dhèu dua se, pakaseti Lot si, ho lasi karohe asa era kajꞌèu. Ra peka na, “Lami ka! Ère mèti dhèu èmu mu, dènge ana bhèni èu dhèu dua sèra, ho rai ka. Tèke eele kota neꞌe! Mage dhoka miu madhe aaꞌi palere-lere dènge kota ne.”   
\p
\v 16 Te ngaa Lot neka-neka era, masi ka LAMATUA neo hia ne mamuri. Nèti èèna ka, tamu dhèu dua se nuni Lot, dhèu èmu na, dènge ana bhèni dhèu dua sèra, rèti asa liꞌu kota.  
\v 17 Hèia ca dhèu nèti tamu dhèu dua sèra paredha si, peka na, “Rai palasa, sèna ka abhu sodꞌa! Mage mi kabibꞌa kabodho! Baku ae ètu dꞌara mamoo! Rai taruu, asa ledhe nèi, sèna ka miu baku madhe!”   
\p
\v 18 Te ngaa Lot peka, aku nèngu na, “Iraa ee! Baku sèmi èèna!  
\v 19 Mema ama si pamamuri le jiꞌi se. Te ngaa ledhe nèi kajꞌèu bia nèti neꞌe! Mage dhoka jiꞌi dꞌai mèka nèi, jꞌajꞌèra dhu magee nare le jiꞌi èèna, ètu talora jꞌara.  
\v 20 Ama ladhe ku laa. Rae iiki cue dhu kajꞌèu boe nèti era neꞌe. Rae nèi dhu kolongara aadꞌo. Ladhe ama dꞌèi, jiꞌi laꞌa pasoru iisi asa nèi!”   
\p
\v 21 Ka na dhaa, peka na, “Oo! Lami ka! Te èèna na, jaꞌa palaho boe rae nèi.  
\v 22 De rai karohe ka, lami asa nèi! Te jaꞌa tao mèka ngaa-ngaa, ladhe miu dꞌai mèka era nèi.” Karèi nèti lodꞌo èèna, dhèu pangare rae ne \it Soar\it*, dhu sasoa na ‘ana iiki-iiki’.   
\s1 Kota Sodom dènge Gomora kèpu-ladhu ai  
\p
\v 23 Ropa lodꞌo rea, Lot si dꞌai Soar.  
\v 24 Cagꞌagꞌa laa, LAMATUA sadutu ai dènge èi nasu nèti dedha-liru asa Sodom dènge Gomora.  
\v 25 LAMATUA pakèpu-ladhu ai kota dènge rae aaꞌi-aaꞌi ètu dꞌara rai èèna, dènge ngaa-ngaa dhu mamuri ètu èèna, nuka: dhèu, badha-manu, dènge ana aajꞌu.   
\p
\v 26 Lodꞌo rèngu rai, dhèu èmu Lot kabibꞌa kabodho. Cagꞌagꞌa laa, na jꞌajꞌi agarii masi.   
\p
\v 27 Asa bèli èèna, dhu madꞌae aae era, Abraham laꞌe asa era dhu medꞌa na, na pamako LAMATUA.  
\v 28 Hèia na ladhe sa haha asa Sodom dènge Gomora, aa asa dꞌara mamoo èèna. Na ladhe laꞌa na, sèbꞌu poka-poka sèna, dhu caꞌe asa dedha-liru. Aa ai naꞌe aaꞌi le ngaa-ngaa.   
\p
\v 29 Ama Lamatua patalale Lot si nèti hahuku èèna, ropa Na pakèpu-ladhu ai kota-kota sèra, lula Na ngee nèdhi lii pajaji Na dènge Abraham.   
\s1 Lot dènge ana-ana bhèni na  
\p
\v 30 Lodꞌo èèna, Lot madhaꞌu pea taruu ètu rae Soar. Nèti èèna ka, nèngu dènge ana bhèni na dhèu dua sèra, lasi asa ledhe ka ra pea ètu dꞌara loe cue.   
\p
\v 31 Ca lodꞌo, ana bhèni uru èèna, peka dènge ari na, aku nèngu na, “Ètu era neꞌe ne, abhu boe dhèu mone ca dhèu sa, dhu bisa leo dènge èdhi se. Aa ama èdhi asa heka, de ladhe èèna na, na bisa heka abhu ana.  
\v 32 De beꞌa risi, ti hia ne ninu mahu, sèna ka èdhi dua ti jꞌunu dènge ne, ho ti abhu kolo hia ama èdhi.”   
\p
\v 33 Ka ropa dꞌai mèda, dua ra hia ama ra ninu èi anggor toke mahu. Hèia ana bhèni uru èèna, laꞌe jꞌunu dènge ama na. Lula ama na dhu mahu ae, ka neꞌa boe nèngu dhu jꞌunu dènge ana na.   
\p
\v 34 Hèia asa bèli èèna, aꞌa na peka dènge ari na, aku nèngu na, “Mèda deo na, jaꞌa jꞌunu le dènge ama èdhi. De mèda neꞌe, èu kèna. Èdhi hia ne hari ninu mahu, ho lamu jꞌunu dènge ne. Sèna ka èdhi dua ti abhu ana, ho hia ana-èpu mi ama èdhi.”   
\p
\v 35 Ka dꞌara mèda na, dua ra hia hari ama ra ninu mahu. Ka ana bhèni limuri ne, laꞌe ka jꞌunu dènge ama na. Te ngaa, lula ama ra dhu mahu titu kèna, nèti èèna ka, neꞌa boe ngaa dhu nèngu tao mi dedha ana bhèni na.   
\p
\v 36 Dènge jꞌara neꞌe ne ka, dua ra dènge babia nèti ama dꞌèlu rèngu.  
\v 37 Hèia ana bhèni uru èèna nara iisi ana mone ca dhèu. Ka na pangare na \it Moab\it* (dhu sasoa na ‘mai nèti ama’). Ana neꞌe ka dhu jꞌajꞌi bèi-baki nèti dhèu Moab.  
\v 38 Ka ana bhèni limuri ne, nara iisi ana mone èci kahèi. Na pangare na \it Ben Ami\it* (dhu sasoa na ‘mai nèti dhèu jaꞌa’). Ana ne ka dhu jꞌajꞌi bèi-baki nèti dhèu Amon.\f + \fr 19:38 \ft Èèna na, dhèu Moab dènge dhèu Amon sèra pajꞌèra taruu dhèu Israꞌel sèra.\f*   
\c 20  
\s1 Abraham monya dhèu aae Abimelek  
\p
\v 1 Èle èèna, ka Abraham nèti Mamre, pidha asa rai Negeb, dhu ètu re balèu, ka na pea ètu talora rae Kades, dènge rae Syur. Te ngaa na pea nèbhu boe, ka pidha hari asa rae Gerar.  
\v 2 Hèia na peka dènge dhèu ètu sèra, aku nèngu na, “Sara ne, ana hèni jaꞌa.” Nèti èèna ka, Abimelek dhèu aae Gerar, pua dhèu lasi lii dꞌai Sara. Ka nèti ne mai asa dꞌara èmu dhèu aae.  
\v 3 Dꞌara ca mèda sa, Ama Lamatua padꞌelo iisi Na dènge dhèu aae ètu dꞌara nii. Na peka, “Mamadhe èu ne dètu kèna! Lula èu more dhèu èmu dhèu.”   
\p
\v 4-5 Hèia Abimelek dhaa, peka na, “Lamatua! Jaꞌa dhae paꞌèci mèka dènge bhèni na. Aa jaꞌa sasala aadꞌo. Abraham unu na ka dhu peka, bhèni na, ana hèni nèngu! Aa bhèni na dhaa sèmi èèna kahèi. Nèti èèna ka, jaꞌa hia dhèu lasi lii dꞌai ne, dènge dꞌara mola. De Lamatua baku padꞌui jaꞌa sasala!”   
\p
\v 6 Ka Lamatua dhaa, peka na, “Tareꞌa. Mema Jaꞌa keꞌa dꞌara èu mola. Nèti èèna ka, Jaꞌa ka dhu taha èu, ho baku paꞌèci dènge ne. Dènge jꞌara sèmi èèna, èu tao boe sala mi Jaꞌa hèi.  
\v 7 De èu mèti hari ka bhèni ne, lèpa sa dhèu èmu na. Mone na ka dhu nèti lii padhue-padhai Jaꞌa. De lamu manèngi ne, sèna ka na sabajꞌa hia èu, ho èu baku madhe. Sanèdꞌe paie! Ladhe èu hia boe bhèni na lèpa, èu dènge kabarai èu madhe aaꞌi mèu-mèu.”   
\p
\v 8 Bèli madꞌae aae èèna, dhèu aae pakaboko nare dhèu-dhèu kapai na aaꞌi-aaꞌi, ka na lolo lii nii na. Hèia aaꞌi-aaꞌi ra madhaꞌu.  
\v 9 Ka dhèu aae paroa Abraham. Na karèi, aku nèngu na, “Jaꞌa tao sala ngaa mi èu, ka èu neo pajꞌèra jaꞌa dènge kabarai jaꞌa? Èu ne ele-hoꞌa ka dènge tao madha jꞌara sèmi neꞌe ne.  
\v 10 Ngangee èu tasamia ka, mu tao sèmi neꞌe ne?”   
\p
\v 11 Ka Abraham dhaa, peka na, “Ama dhèu aae! Jaꞌa pangee na, miu aaꞌi-aaꞌi mi, kabarai ne dhèu dhu tadhe boe Ama Lamatua. De ele boe cahagꞌe neo pamadhe jaꞌa, sèna ka parame rare dhèu èmu jaꞌa.  
\v 12 Mema jaꞌa dhu peka tareꞌa, nèngu ne, ana hèni jaꞌa. Lula jiꞌi dua mi ca ama, te ngaa ina baka-leo. Nèti èèna ka, jiꞌi dua mi paleo.  
\v 13 Ka ropa Ama Lamatua pua jiꞌi ho tèke eele era paleo-paluꞌu jiꞌi, lodꞌo èèna jaꞌa peka dènge dhèu èmu jaꞌa, aku jaꞌa na, ‘Ladhe èdhi lati asa era leo, ho dhèu karèi èu, dhu èdhi se dhèu èmu-kamali, ladhe èu dhu sue jaꞌa, na dhaa la, peka na èdhi se, dua ti paꞌaꞌari.’ ”   
\p
\v 14-16 Èle èèna ka, dhèu aae Abimelek pangèdꞌu hari Sara laꞌe asa Abraham. Ka na peka dènge Sara, “Èèna na, jaꞌa hia ana mone mu doi iia ca riho, sèna ka jꞌajꞌi tadha jaꞌa tao boe sala ngaa-ngaa mi èu. Ho hudꞌi sène, dhèu aaꞌi-aaꞌi ra reꞌa!”  
\p Hèia dhèu aae peka dènge Abraham, aku nèngu na, “Kabarai jaꞌa ne, dhu bhoke tèke hia èu. Èu neo pea mi era mia èèna ka, jaꞌa hia èu.” Ka Abimelek hia Abraham sapi, kahibꞌi-kaꞌia, dènge kahibꞌi-kalèbho. Na hia kahèi ènu dhèu mone dènge dhèu bhèni.   
\p
\v 17-18 Uru èèna, lula Abimelek nare dhèu èmu Abraham, ka LAMATUA hutu eele era ana nèti bhèni aaꞌi-aaꞌi dhu pea ètu kabarai dhèu aae èèna. Te ngaa ropa Abimelek hia Sara lèpa hari sa dhèu èmu na, ka Abraham sabajꞌa ho Lamatua bhoke hari era ana nèti bhèni se. Ka ra abhu hari ana.   
\c 21  
\s1 Sara nara iisi Isak  
\p
\v 1-7 Èle èèna ka, LAMATUA hia Sara mèngi-nale madhutu lii pajaji Na. Lodꞌo Sara dènge babia, Abraham dhu heka le. Ropa Sara nara iisi, umur Abraham dꞌai cangasu tèu kèna. Lodꞌo Sara dꞌai hèru, ka nara iisi ana mone ca dhèu. Ka Abraham pangare ne, \it Isak\it* (dhu sasoa na ‘na mari’).  
\p Sara peka hèi, aku nèngu na, “Ama Lamatua tao jaꞌa mari, lula jaꞌa karejꞌe. Dhèu ae ka dhu pangee na, jaꞌa ètu dꞌara heka sèmi neꞌe ne, abhu heka ana. Masi ka dhèu èmu jaꞌa heka bhoro le, te jaꞌa bisa kora iisi ana hia ne. Èèna na, ladhe dhèu tadèngi jꞌara neꞌe, rèngu aaꞌi-aaꞌi ra mari kahèi dènge jaꞌa ne.”  
\p Ropa Isak dꞌai aru lodꞌo, Abraham suna ne, madhutu paredha Ama Lamatua.   
\s1 Ra babège eele Hagar dènge Ismael  
\p
\v 8 Isak kapai ka noo-noo. Ropa oe dꞌai lodꞌo luri susu, Abraham tao tatao aae.   
\p
\v 9-10 Ca tèke, Sara ladhe nèdhi Ismael, ana nèti dhèu èmu limuri Abraham, padadisi dènge Isak. Ropa nèdhi sèmi èèna, Sara peka dènge dhèu èmu na, “Bège eele ènu Masir nèi dènge ana na! Te, jaꞌa koꞌo boe ana ènu èèna unu pusaka, masi ka ciki ooꞌe èèna ka. Dhoka ana jaꞌa Isak di, dhu abhu sèra aaꞌi-aaꞌi.”   
\p
\v 11 Ropa Abraham tadèngi lii padhai Sara ne, ka dꞌara na ako beꞌa boe, lula Ismael ne, ana dꞌèlu na kahèi.  
\v 12 Te ngaa Ama Lamatua lii dènge Abraham, peka na, “Abraham! Èu baku ngee paꞌae dhèu èmu limuri èu, dènge ana na. Madhutu la dadꞌèi Sara ne, lula bèli-camèdꞌa, èu abhu ana-èpu dhu Jaꞌa moa tèke èèna, nèti Isak neꞌe ka.  
\v 13 Te ngaa Jaꞌa hia kahèi mèngi-nale mi ana nèti dhèu èmu limuri mu, lula nèngu ne, ana dꞌèlu èu kahèi. Bèli-camèdꞌa, ana-èpu na jꞌajꞌi suku èci kahèi.”   
\p
\v 14 Bèli madꞌae aae èèna, Abraham tao gee jꞌara hia Hagar, aa na kadhoe èi dꞌara baboꞌi cue mi kabela-kao na. Hèia na patabuli ka bhèni ne dènge ana na Ismael, ho lasi. Ka ra kako palème dꞌara mamoo dhu dètu dènge Beer-Syeba.\f + \fr 21:14 \ft Lodꞌo èèna, umur Ismael canguru èpa tèu risi le. Ladhe ètu Sasuri \ft \+it Lii Lolo dhu Uru Tèka\+it* 16:16; 21:5, 8.\f*   
\p
\v 15 Ropa èle èi rinu ra, Hagar tèke eele ana na ètu dꞌara mamaho ajꞌu iiki ca kapua.  
\v 16 Ka na pangee ètu dꞌara na, “Dꞌara jaꞌa laꞌe boe, ladhe jaꞌa kèdhi mamadhe ana jaꞌa.” Ka na madhèdi ako kajꞌèu nèti ana na, pe dꞌai lèmi nguru meter sa. Ka na tangi dènge lii roma iisi.   
\p
\v 17 Lula Ama Lamatua dhu tadèngi lii tangi Ismael, ka ana pajuu Na mai nèti sorga, ka paroa Hagar, aku nèngu na, “Hagar! Nga tao ka, èu jꞌèra ae sèmi neꞌe ne? Baku madhaꞌu ia ka, te Lamatua tadèngi le lii tangi ana èu.  
\v 18 De kèdꞌi lamu more ana nèi. Paꞌèra dꞌara na, te bèli-camèdꞌa Jaꞌa pajꞌajꞌi ana-èpu na, suku èci dhu kapai.”   
\p
\v 19 Ka Ama Lamatua pasaraa musi madha na. Cagꞌagꞌa laa nèdhi dènge, èi ca madha ètu era èèna. Hèia laꞌe soli èi asa dꞌara baboꞌi, ka na panginu ana na Ismael.   
\p
\v 20-21 Ka Ismael dènge ina na Hagar pea dènge ka ètu dꞌara mamoo Paran. Ismael asa na kapai, aa neꞌa mèu kataki. Ka ina na paleo ne dènge ana bhèni Masir ca dhèu. Seꞌe se jꞌajꞌi, lula Ama Lamatua bera-bera dènge Ismael.   
\s1 Abraham padame dènge Abimelek ètu Beer Syeba  
\p
\v 22 Lodꞌo èèna, dhèu aae Abimelek dènge kètu kapai sordadꞌu na, Fikol, mai pangadꞌo dènge Abraham. Hèia dhèu aae padhai lii, ka na peka, “Abraham! Jiꞌi se ngeꞌa Ama Lamatua bera-bera dènge èu. Nèti èèna ka, sadꞌi èu adꞌu ngaa sa èci, jꞌajꞌi dènge beꞌa.  
\v 23 De jaꞌa manèngi, sèna ka èu subha ètu katanga madha Ama Lamatua, dhu peka na, èu bisa boe kapodꞌe-kabèli jaꞌa, dènge ana-èpu jaꞌa aaꞌi-aaꞌi ra. Sèmi dhu jaꞌa tao le beꞌa mi èu, na, èu hudꞌi tao beꞌa kahèi mi jaꞌa dènge kabarai jaꞌa.”   
\p
\v 24 Ka aku Abraham na, “Ooo! Jaꞌa subha.”   
\p
\v 25 Te ngaa èle èèna ka, Abraham lapor dènge dhèu aae, aku nèngu na, “Dhèu-dhèu ama dhèu aae parame rare èi jaꞌa ca madha.”   
\p
\v 26 Tadèngi sèmi èèna, hèia na peka, “Waa! Jaꞌa heka tadèngi kèna jꞌara neꞌe ne. Tasamia ka karèi nèti ca hari ni, èu peka boe dènge jaꞌa? Jaꞌa dhae keꞌa mèka, neꞌe ne tatao cee ka ne.”   
\p
\v 27-28 Èle èèna ka, Abraham dènge Abimelek paꞌèki lii pajaji. Ka Abraham hia Abimelek sapi dènge kahibꞌi-kalèbho. Èle èèna ka, Abraham hagꞌe nare hari kahibꞌi-kalèbho èni pidhu ngiꞌu.  
\v 29 Hèia dhèu aae karèi ne, peka na, “Nga tao ka èu tao sèmi èèna?”   
\p
\v 30 Ka Abraham peka, aku nèngu na, “Ama dhèu aae. Sèmi la kalèbho èni pidhu ngiꞌu se, sèna ka jꞌajꞌi tadha dhu ama peka le na, jaꞌa ka dhu kèi èi na.”   
\p
\v 31 Lula dua ra dhu paꞌèki le soo-subha ètu èèna, ka era na ra pangare na \it Beer-Syeba\it* (dhu sasoa na, ‘madha èi soo-subha’).\f + \fr 21:31 \ft Madhutu lii Ibrani, Beer Syeba sasoa na bisa ‘madha èi dame’, bisa ‘madha èi kalua hua iia’, bisa ‘madha èi pidhu’, dènge bisa ‘madha èi soo-subha’.\f*   
\p
\v 32 Ropa pasubha èle, ka dhèu aae dènge kètu kapai sordadꞌu na lèpa ka, asa era rèngu, rai dhèu Pilistin.  
\v 33 Èle èèna ka, Abraham sèle ajꞌu tamareska\f + \fr 21:33 \ft Ajꞌu \ft \+it tamareska\+it* aadꞌo ètu rai Sona Baꞌi dènge ètu Dhao. Ajꞌu èèna, mamuri rai mango, te ngaa rèu na mangèru taruu. Amo na maso dꞌai marèma ètu roꞌa rai. Kahibꞌi raꞌa rèu na.\f* ca kapua ètu Beer Syeba. Karèi nèti lodꞌo èèna, ajꞌu ne pasanèdꞌe Abraham, lula ètu era èèna ka, nèngu mangajꞌi LAMATUA dhu Mamuri Toke Dꞌai Mia-Mia.  
\v 34 Ka Abraham pea dènge ka ètu talora dhèu Pilistin sèmi dhèu tao mai.   
\c 22  
\s1 Lamatua pua Abraham tao Isak sama sèmi badha korban  
\r (Mateos 3:17, 17:5, Markus 1:11, 9:7, Lukas 3:22, 9:35, 2 Petrus 1:17)  
\p
\v 1 Nèbhu boe, hèia Lamatua sèku neo neꞌa dꞌara Abraham. Neo neꞌa Abraham madhutu Lamatua, do aadꞌo. Ka Lamatua paroa ne, aku Nèngu na, “Abraham!”  
\p Hèia na dhaa, peka na, “Ooo, Lamatua.”   
\p
\v 2 Ka Ama Lamatua peka dènge ne, “Mu nanene paie-iie! More ana pasue èu mone mesa na. Mèti ne asa rai Moria, ho tao ne jꞌajꞌi korban tunu hia Jaꞌa. Pe dꞌai nèi, Jaꞌa heka pajꞌujꞌu era dhu ètu ledhe èci.”   
\p
\v 3 Dꞌai bèli madꞌae aae na, Abraham sègꞌi ajꞌu sèna ka tao kadhèna. Na èki, ka na hue asa dedha keledꞌei. Ka dua ra dènge Isak, aa dènge dhèu sabꞌa na dhèu dua, pakèdꞌi asa era dhu Lamatua peka dènge ne.  
\v 4 Ra kako taruu, ka dꞌai camèdꞌa èèna, Abraham nèdhi le era èèna nèti kajꞌèu.  
\v 5 Hèia na peka dènge dhèu dua sèra, aku nèngu na, “Dua mi mate taha mi neꞌe dènge keledꞌei ne. Jaꞌa dènge ana jaꞌa laꞌa asa dedha nèi, ho mangajꞌi Ama Lamatua. Ladhe èle na, jiꞌi lèpa hari mai.”   
\p
\v 6 Ka Abraham nare kadhèna dhu neo tunu korban, ka na tao mi kabela-kao Isak. Aa nèngu nèdꞌu tudꞌi, dènge suu ai. Ropa dua ra palere lasi,  
\v 7 hèia Isak paroa ama na, aku nèngu na, “Ama!”  
\p Ka Abraham dhaa, aku nèngu na, “Nga tao, ana?”  
\p Hèia Isak karèi, aku nèngu na, “Èdhi neo lati tunu korban. De ai dènge kadhèna ka seꞌe le. Te ngaa ana kahibꞌi-kalèbho dhu èdhi pake jꞌajꞌi korban, ka mia?”   
\p
\v 8 Te ngaa, aku Abraham na, “Pe Ama Lamatua unu Na ka dhu hia ana kalèbho, sèna ka jꞌajꞌi mi korban.”  
\p Ka dua ra caꞌe lasi taruu.  
\v 9 Ropa dua ra dꞌai era dhu Lamatua peka èèna, ka Abraham pudhi hadhu ho tao mei korban. Hèia na paloko kadhèna ètu dedha mei korban ne. Ka kèpe ana na Isak, èki patarenga ne ètu dedha kadhèna.  
\v 10 Ka nare tudꞌi, ho neo kèjꞌi pamadhe ana na.  
\v 11 Cagꞌagꞌa laa, ana pajuu LAMATUA lii nèti dedha-liru, peka na, “Abraham! Mata ku!”  
\p Ka Abraham dhaa, aku nèngu na, “Nga tao, Lamatua?”   
\p
\v 12 Ka na peka hari, na, “Baku pamadhe ana èèna! Baku tao ngaa-ngaa mi nèngu. Jaꞌa keꞌa le, èu ne tareꞌa-reꞌa madhutu dadꞌèi Lamatua. Lula èu dènge dꞌara kateme hia ana èu ca dhèu mesa èèna, sèna ka jꞌajꞌi mi korban hia Ne.”   
\p
\v 13 Hèia Abraham ladhe nèdhi kahibꞌi-kalèbho mone ciꞌu, dhu tadhu na pakai nare dadana aajꞌu dhu karoki. Ka na laꞌe kèpe nare, ho tunu jꞌajꞌi mi korban hia Ama Lamatua, gati ana na.  
\v 14 Ka Abraham pangare era èèna, na, ‘Lamatua sadia tèke ngaa dhu parluu.’\f + \fr 22:14 \ft Madhutu lii Ibrani, peka na, \ft \+it Yahova Yire\+it*, sasoa na, ‘Pe Lamatua sadia tèke ngaa dhu parluu.’\f* Nèti èèna ka, dꞌai sange neꞌe, dhèu peka na, “Ètu ledhe LAMATUA èèna, Na sadia tèke ngaa dhu parluu.”   
\p
\v 15 Èle èèna ka, ana pajuu Lamatua lii hari nèti dedha-liru, peka na,  
\v 16 “LAMATUA unu Na, peka, ‘Jaꞌa subha dènge kolongara Jaꞌa mesa ku, sèmi neꞌe: èu sadia le hia Jaꞌa ana mu ca dhèu mone mesa na ho jꞌajꞌi mi korban. Nèti èèna ka,  
\v 17 bèli-camèdꞌa, Jaꞌa pala-bagi èu dènge ana-èpu èu mèngi-nale ae-ae. Èèna na, ra bèba-kacanga, toke dhèu ige rare boe, sèmi hua-hètu ètu dedha-liru, aa salae ètu sebhe dhasi. Ana-èpu èu sèra, èèna na, segi aaꞌi musu rèngu sèra.  
\v 18 Nèti ana-èpu èu, dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne abhu mèngi-nale lula èu madhutu le lii paredha Jaꞌa.’ ”   
\p
\v 19 Èle hèia, Abraham dènge Isak, lèpa hari asa era dhu dhèu sabꞌa na sèra. Ka lasi palere asa Beer-Syeba. Dꞌai nèi, Abraham si pea dènge ka.   
\s1 Ana-èpu Nahor  
\p
\v 20 Ca lodꞌo, Abraham tadèngi na, dhèu èmu ari na Nahor, dhu ngara na Milka, nara iisi ana na.  
\v 21 Ana uru, ngara na Us. Ari na, Bus. Èle ka, nara iisi hari Kemuel (dhu jꞌajꞌi ama Aram.)  
\v 22 Ka na abhu hari Kesed, Haso, Pildas, Yidlaf, dènge Betuel.  
\v 23 Betuel èèna, ama nèti Ribka.  
\v 24 Nahor abhu ana kahèi nèti bhèni piara na, ngara na Reuma. Ana Reuma, nuka: Teba, Gaham, Tahas, dènge Maaka.   
\c 23  
\s1 Abraham padhane dhèu èmu na Sara  
\p
\v 1-2 Lodꞌo Sara madhe, umur na 127 (ca ngasu dua nguru pidhu) tèu le. Lodꞌo na madhe èèna, Abraham si pea ètu rae Kiryat-Arba (nuka Hebron), ètu rai Kanaꞌan. Ka Abraham beke aa tangi dhèu èmu na dènge dꞌara pèdꞌa.   
\p
\v 3 Hèia Abraham kèdꞌi laꞌe paraga dènge dhèu-dhèu Het. Ka na peka dènge si, aku nèngu na,  
\v 4 “Jaꞌa ne, dhèu tao mai ètu talora miu se. Jaꞌa dhu dènge boe rai ca kasibꞌi sa, sèna ka padhane dhèu èmu jaꞌa. De ladhe miu sue jaꞌa, jaꞌa hèli kore rai miu dꞌai ca kasibꞌi sa, ho tao era padhane ne.”   
\p
\v 5 Hèia ra dhaa, aku rèngu na,  
\v 6 “Sèmi neꞌe, ama! Nèbhu nare sange neꞌe, jiꞌi se tadhe le ama, dhu sama sèmi ca dhèu, dhèu heka dhu jiꞌi pakabꞌua. De sadꞌi ama dꞌèi rai mia dhu beꞌa, dhu pamèci dènge dadꞌèi ama. Jiꞌi se dhoka ngoꞌo di; dhèu èci sa dhu magee boe.”   
\p
\v 7 Hèia Abraham pacudꞌu iisi ho hia hormat mi lamatua rai, dhèu Het sèra.  
\v 8 Ka na padhai lii, peka na, “Ladhe miu sèmi lii jaꞌa na, jaꞌa manèngi ho peka dènge ana mone Sohar, dhu ngara na Efron.  
\v 9 Peka dènge ne, ladhe na dꞌèi, na pahia dènge jaꞌa loe na, Makpela, dhu ètu karasa oka na. Na manèngi ca ngaa èèna ka, jaꞌa tihe. Jaꞌa neo tihe pamaꞌète kabꞌua na, ètu madha miu aaꞌi-aaꞌi mi, sèna ka rai èèna jꞌajꞌi unu jaꞌa. Jaꞌa neo tao era èèna, jꞌajꞌi mi roꞌa dhèu madhe jiꞌi.”   
\p
\v 10 Lodꞌo èèna, Efron madhèdi ètu era èèna kahèi, dènge dhèu-dhèu Het sèra. Ka na tadèngi kahèi lii padhai lii Abraham deo na. Hèia na kèdꞌi titu, ka na bꞌala Abraham ètu madha dhèu heka aaꞌi-aaꞌi ra ètu sèra, aku nèngu na,  
\v 11 “Baku sèmi èèna, ama! Sèmi neꞌe ka laa! Oka dènge loe Makpela èèna, jaꞌa hia iia ama. Sèna ka mu padhane dhèu èmu èu mi èèna. Jaꞌa pangèdꞌu rai èèna mi ama, ètu madha dhèu-dhèu jaꞌa se. Sèna ka rèngu aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi sakasii!”   
\p
\v 12 Ka Abraham pacudꞌu kètu hari mi dhèu Het se.  
\v 13 Hèia na peka dènge Efron, aku nèngu na, “Sèmi èèna oo, beꞌa kahèi. Te ngaa miu nanene lii jaꞌa, la ma. Jaꞌa neo hèli pamaꞌète rai na, sèna ka jꞌajꞌi era padhane dhèu-dhèu jaꞌa.”   
\p
\v 14-15 Hèia, aku Efron na, “Rai èèna, kabꞌua na, dhoka èpa ngasu doi pudhi di. Guna ngaa èdhi dua ti padhue kabꞌua rai ciki ooꞌe èèna, dhu sasoa na aadꞌo. De lamu ka, ho mèti dhèu madhe na, sèna ka padhane ne ètu nèi.”   
\p
\v 16 Ka Abraham dꞌèi kahèi dènge kabꞌua na sange èèna, madhutu sèmi lii Efron. Hèia ètu madha dhèu ae-ae sèra, na ige nare doi pudhi èpa ngasu, tihe kabꞌua rai èèna mi Efron.   
\p
\v 17-19 De dènge jꞌara sèmi èèna, Abraham abhu dènge rai ne nèti Efron, jꞌajꞌi mi unu na. Rai na nuka ètu Makpela, padètu dènge Mamre (nuka Hebron). Na hèli pamaꞌète rai ne dènge oka na, dènge loe na, aa dènge ajꞌu aaꞌi-aaꞌi ra. Dhèu-dhèu heka nèti suku Het, aaꞌi-aaꞌi ra ka dhu jꞌajꞌi sakasii, peka na, rai èèna dènge isi aaꞌi-aaꞌi jꞌajꞌi le unu Abraham.  
\p Èle èèna ka, Abraham laꞌe padhane Sara ètu dꞌara loe èèna, ètu rai Kanaꞌan.  
\v 20 Dènge sèmi èèna, dhu uru èèna oka dènge loe na unu dhèu Het, limuri ne jꞌajꞌi le rai unu Abraham. Ka na tao jꞌajꞌi mi era udhu rui ra.   
\c 24  
\s1 Tenge dhèu èmu hia Isak  
\p
\v 1 Tèu-tèu mamuri Abraham madhera titu kèna. LAMATUA ladhe-leru ne dènge beꞌa, aa hia ne mamuri dènge mera-milu.  
\v 2-3 Abraham dhu dènge dhèu èci dhu na lèka ho ladhe-leru mèdha-panyau na. Ca lodꞌo, Abraham paroa nare, ka peka dènge ne, aku nèngu na, “Mu pasa dhilu èu paie-iie! Jaꞌa manèngi sèna ka èu subha madhe dènge kolongara LAMATUA.\f + \fr 24:2-3 \ft Madhutu lii Ibrani, peka na, “Tao kacui-aai èu mi dꞌara sanga jaꞌa.” Sasoa na, subha madhe.\f* Nèngu ka, Ama Lamatua dhu tao dedha-liru dènge rai-haha ne. Dhu peka na, èu bisa boe more ana bhèni nèti dhèu Kanaꞌan, ho paleo dènge ana jaꞌa Isak.  
\v 4 Te ngaa èu hudꞌi lamu ku asa rai èta-èsu jaꞌa, asa aꞌari jaꞌa. Ho tenge ètu rèngu sèi, ana bhèni ca dhèu, ho mu paleo dènge ana jaꞌa ne.”   
\p
\v 5 Hèia dhèu sabꞌa ne karèi Abraham, aku nèngu na, “Beꞌa, ama! Te ngaa, sèmi ana bhèni na dꞌèi boe mai asa neꞌe, na tasamia? Ladhe sèmi èèna, hudꞌi jaꞌa kèti ana ama ku, ho hia ne leo-èmu ètu nèi, do tasamia?”   
\p
\v 6 Hèia, aku Abraham na, “Èu nanene paie! Masi ka tasamia èèna ka, mage èu mèti ana jaꞌa ne, asa nèi kahèi!  
\v 7 Mu sanèdꞌe, te LAMATUA dhu nèdꞌu koasa ètu dedha-liru, ka dhu lere jaꞌa nèti rai èta-èsu jaꞌa, asa dedha-rai neꞌe ne. Aa dhu Na paꞌèki le lii pajaji dènge jaꞌa, dhu peka na, ‘Èèna na, Jaꞌa hia rai ne aaꞌi-aaꞌi mi ana-èpu èu.’ De èu baku madhaꞌu. Sadꞌi lamu. Te èèna na, Lamatua pua ana pajuu Na nèti sorga, mai bhoke jꞌara hia èu, sèna ka èu paraga dènge ana bhèni, dhu èèna na jꞌajꞌi dhèu èmu ana jaꞌa.  
\v 8 Te ngaa ladhe ana bhèni na dꞌèi boe mai asa neꞌe, lii soo-subha ne lèke boe èu. Masi ka tasamia na, èu bisa boe mèti ana jaꞌa asa nèi.”   
\p
\v 9 Hèia dhèu ne, dedꞌe subha dènge Abraham, ka na peka, èèna na, nèngu tao madhutu dadꞌèi Abraham aaꞌi-aaꞌi.   
\p
\v 10 Ka dhèu èèna pili nare badha onta canguru ngiꞌu. Hèia na hua rupa-rupa mèdha dhu kabꞌua asa dedha onta se. Hèia laꞌe ka asa kota Nahor, ètu rai Mesopotamia.\f + \fr 24:10 \ft Madhutu lii Ibrani, ngara era èèna, \ft \+it Aram-Naharaim\+it*. Limuri ne, era èèna ètu Siria re bèka badae.\f*   
\p
\v 11 Nèbhu-nèbhu ka mone ne dꞌai kota èèna. Hèia na ae kabhèsu dènge onta sèra ètu sebhe kota èèna, dètu dènge madha èi èci. Na ae èèna dꞌara lodꞌo nihia le, ropa ana bhèni-ana bhèni kota èèna mai rara èi ètu madha èi èèna.  
\v 12 Hèia dhèu ne sabajꞌa, peka na, “LAMATUA, Èu ka dhu jꞌajꞌi Ama Lamatua nèti lamatua jaꞌa, Abraham. Bhoke jꞌara hia jaꞌa, sèna ka kakako jaꞌa ne dènge kabꞌua. Padꞌelo sasue Èu mi lamatua jaꞌa, aa baku bhèlu lii pajaji ne dènge jaꞌa. De hia la jaꞌa paraga dènge ana bhèni dhu èèna na jꞌajꞌi dhèu èmu Isak.  
\v 13 Lamatua, jaꞌa ka titu ètu karasa madha èi ne. Aa ana bhèni-ana bhèni nèti kota ne, mai rara èi ètu neꞌe.  
\v 14 De jaꞌa manèngi sèmi neꞌe: ladhe jaꞌa padhai lii dènge ana bhèni èci, peka na, ‘Ana, ee! Papuru ku èru èi èu hia jaꞌa kinu.’ Ho ladhe na dhaa, peka na, ‘Ama, minu la! Aa, pe jaꞌa hia dènge onta ama, rinu hèi!’ Jꞌara neꞌe ne jꞌajꞌi tadha dhu peka na, ana bhèni ne ka dhu Ama Lamatua pajꞌujꞌu, jꞌajꞌi mi dhèu èmu Isak! Dènge tadha sèmi neꞌe, jaꞌa keꞌa na Lamatua padꞌelo le babeꞌa mi Abraham, lamatua jaꞌa èèna.”   
\s1 Dhèu sabꞌa Abraham paraga dènge Ribka  
\p
\v 15-16 Dhu na sabajꞌa nare mèka, ana bhèni ca dhèu mai. Ngara na Ribka. Nèngu ne, èpu nèti ari Abraham, nuka Nahor, dènge dhèu èmu na, Milka. Ama Ribka, ngara na Betuel. Ribka ne, bhèni iia nia boe, aa paꞌèci nèdhi mèka dènge mone. Dꞌai era èèna, puru asa dꞌara èi laꞌe, ka na isi èru èi na. Nèbhu boe, ka caꞌe mai sa dedha.   
\p
\v 17 Ropa nare dedha, ka dhèu sabꞌa Abraham èèna, laꞌe padètu dènge ne. Hèia na manèngi, peka na, “Ana. Hia ku jaꞌa kinu ciki.”   
\p
\v 18 Ka na dhaa, “Minu la, ama!” Hèia na papuru ka èru èi na, ka na hia dhèu ne ninu.  
\v 19 Ropa ninu èle, ka ana bhèni ne peka na, “Pe jaꞌa laku dhui hari èi, sèna ka hia onta ama se, rinu toke bècu.”  
\v 20 Ka laꞌe bhori èi dhu risi, asa dꞌara karabꞌa badha. Hèia na caꞌe-laꞌe mai pèri-pèri hari, dhui èi, ho hia onta se rinu toke bècu.  
\v 21 Te ngaa dhèu sabꞌa Abraham, titu ka mau-mau, na taru kira ka ana bhèni ne sabꞌa. Ka na pangee ètu dꞌara na, aku nèngu na, “Ele boe nèngu èèna ka neꞌe, dhu Lamatua pajꞌujꞌu.”   
\p
\v 22 Onta se rinu toke bècu. Hèia dhèu ne nare kadheli sahènga, dènge kanau ca pasa. Mèdha se dhu tao nèti hualaa. Ka na pasa mi sahènga dènge pasaluu mi ai kariu dènge gꞌana ana bhèni ne.\f + \fr 24:22 \ft Madhutu lii Ibrani, peka na, ‘kadheli sahènga hualaa èèna, babia na ca tenga \ft \+it syekel\+it* (nuka 6 bajꞌu)’. Aa kanau dua sèra, babia ra ‘10 \+it syekel\+it* (nuka 114 bajꞌu)’.\f*  
\v 23 Èle èèna ka, dhèu ne karèi ne, aku nèngu na, “Ana, ama mu, ngara na cee? Ladhe moꞌo, na jaꞌa manubha taha ètu èmu ama mu.”   
\p
\v 24 Hèia na dhaa, “Ngara ama ku, na Betuel. Aa ngara baki ku, Nahor. Dènge ngara bèi ku, Milka.  
\v 25 Ètu èmu jiꞌi, era jꞌunu ae, de dꞌai miu jꞌunu. Aa jꞌuꞌu ae kahèi, ho hia badha miu se raꞌa.”   
\p
\v 26 Hèia dhèu sabꞌa ne pahaha iisi ho mangajꞌi mi LAMATUA.  
\v 27 Ka na peka, aku nèngu na, “Koa-kio kolongara Lamatua! Ama Lamatua bhoke le jꞌara hia jaꞌa, ka jaꞌa paraga le dènge aꞌari lamatua jaꞌa Abraham ètu kabarai neꞌe. Dènge jꞌara neꞌe, Lamatua padꞌelo sasue Na mi lamatua jaꞌa, Abraham, aa tao madhutu sama sèmi lii pajaji na dènge jaꞌa.”   
\p
\v 28 Èle èèna ka, ana bhèni ne rai laꞌe asa èmu, na lolo dènge isi èmu na ngaa dhu jꞌajꞌi le èèna.  
\v 29-30 Ana mone Ribka, ngara na Laban. Ropa Laban ladhe nèdhi mèdha hualaa se, aa na tadèngi lii lolo ana hèni na, ka rai asa liꞌu laꞌe. Laꞌe soru dhèu sabꞌa Abraham dhu titu era dènge onta ra ètu madha èi.  
\v 31 Hèia Laban peka, aku nèngu na, “Ama! LAMATUA ka dhu lere miu mai dènge karejꞌe-karae dꞌai neꞌe. De baku titu mi liꞌu ne! Mai lati sa èmu jiꞌi, te jiꞌi lalau ngare le kama. Ngangaꞌa hia badha se, dhu tesa.”   
\s1 Dhèu sabꞌa Abraham lii dꞌai Ribka hia Isak  
\p
\v 32 Hèia dhèu sabꞌa Abraham ne, madhutu dènge ka Laban, lasi èmu Betuel. Ka Laban si papuru mèdha-panyau nèti dedha onta se. Èle èèna ka, ra pangaꞌa onta se. Rèti èi, hia dhèu sabꞌa dènge anga na se, ho rase haga.  
\v 33 Ropa lalau rare ngangaꞌa-nginu ètu dedha mei, dhèu sabꞌa ne padhai lii, aku nèngu na, “Jiꞌi neo ngaꞌa ne, te ngaa jaꞌa lole uuru ku, mamai jaꞌa ne.”  
\p Ka Laban dhaa, peka na, “Ama, mu padhai lii ngaa, na peka ka laa.”   
\p
\v 34 Hèia dhèu èèna peka, aku nèngu na, “Jaꞌa ne, dhèu sabꞌa nèti baki miu Abraham.  
\v 35 LAMATUA hia Abraham, lamatua jaꞌa èèna, mèngi-nale ae titu kèna, ka na kaja-suꞌi. Lamatua pala-bagi ne doi hualaa pudhi dènge hualaa iia; ènu dhèu bhèni dènge dhèu mone, dènge badha-manu ae-ae, sèmi: sapi, onta, keledꞌei, kahibꞌi-kaꞌia, dènge kahibꞌi-kalèbho.  
\v 36 Lodꞌo lamatua jaꞌa se, bhèni-mone dꞌai heka ku, ka Sara nara iisi ana mone ca dhèu. Nèngu ka dhu bèli-camèdꞌa unu aaꞌi pusaka ama na.  
\v 37 Ka Abraham pua jaꞌa subha, peka na, ‘Mage èu more ana bhèni Kanaꞌan kahèi, ho paleo dènge ana jaꞌa, Isak.  
\v 38 Te ngaa èu hudꞌi more ana bhèni nèti aꞌari jaꞌa unu ku, ho sèna ka jꞌajꞌi dhèu èmu na.’   
\p
\v 39 Hèia jaꞌa karèi ne, aku jaꞌa na, ‘Tasamia, ladhe ana bhèni ne, noꞌo boe madhutu jaꞌa mai sa neꞌe?’   
\p
\v 40 Ka na peka, ‘LAMATUA dhu jaꞌa madhutu dadꞌèi Na, pe Na paleha ana pajuu Na nèti sorga, mai bhoke jꞌara hia èu, sèna ka èu abhu ana bhèni ca dhèu nèti aꞌari jaꞌa unu ku, ho jꞌajꞌi mi dhèu èmu ana jaꞌa.  
\v 41 Te ngaa ladhe aꞌari jaꞌa seꞌe roꞌo boe ana bhèni na mai asa neꞌe, lii subha na lèke boe mi dedha èu ne.’   
\p
\v 42 Ka deo na, ropa jaꞌa dꞌai madha èi èèna, jaꞌa manèngi-mangajꞌi ètu dꞌara, peka na, ‘LAMATUA nèti lamatua jaꞌa Abraham. Bhoke ku jꞌara hia jaꞌa, sèna ka mamai jaꞌa ne dènge kabꞌua. Ho sèna ka jaꞌa abhu ana bhèni dhu èèna na jꞌajꞌi dhèu èmu Isak.  
\v 43 Lamatua, jaꞌa titu ètu sebhe madha èi ne. Aa ana bhèni-ana bhèni nèti dꞌara kota ne mai rara èi ètu neꞌe. De jaꞌa manèngi sèmi neꞌe: ladhe jaꞌa peka dènge ana bhèni èci, aku jaꞌa na, “Ana, ee! Papuru ku èru èi èu, ho jaꞌa kinu èi ciki.”  
\v 44 Ho ladhe na dhaa na, “Oo. Minu! Aa èle na, jaꞌa panginu badha ama se kahèi!” Ladhe jꞌajꞌi madhutu sèmi lii jaꞌa ne, na èèna ka dhu jꞌajꞌi tadha, ana bhèni ne ka dhu Lamatua pajꞌujꞌu nare hia ana lamatua jaꞌa.’   
\p
\v 45 Jaꞌa dhu dhae èle mèka manèngi-mangajꞌi, te Ribka dhu nare le era èèna nèti dènge èru èi na. Ropa na caꞌe mai nèti dꞌara èi, jaꞌa lii dènge ne, aku jaꞌa na, ‘Ana, ee! Hia ku jaꞌa kinu èi ciki.’  
\v 46 Ka na papuru dènge ka èru èi na, ka na peka, ‘Oo. Minu! Aa pe jaꞌa panginu onta ama se kahèi.’ Hèia jaꞌa kinu, aa onta jaꞌa se oo rinu kahèi.   
\p
\v 47 Ka jaꞌa karèi ne, ‘Ama mu, ngara na cee?’  
\p Ka na dhaa, peka na, ‘Ama ku, ngara na Betuel. Aa baki ku, ngara na Nahor. Dènge ngara bèi ku, Milka.’ Hèia jaꞌa papake ne kadheli mi sahènga na, dènge pasaluu kanau hualaa ca pasa mi ai kariu dènge ai gꞌana na.   
\p
\v 48 Èle èèna ka, jaꞌa pacudꞌu kètu ho mangajꞌi mi Lamatua, ka jaꞌa peka na, ‘Koa-kio kolongara Lamatua! Lamatua bhoke le jꞌara hia jaꞌa, nèti èèna ka, jaꞌa paraga le dènge aꞌari lamatua jaꞌa Abraham ètu era neꞌe ne. Aa paraga le kahèi dènge ana bhèni dhu èèna na jꞌajꞌi dhèu èmu Isak!’  
\v 49 De neꞌe ne, ladhe ama si neo padꞌelo sasue mi lamatua jaꞌa Abraham, na mi peka pamèu dènge jaꞌa. Te ngaa ladhe aadꞌo, peka la mola-mola dènge jaꞌa. Ho jaꞌa keꞌa, sèna ka tao hari ngaa.”   
\s1 Aꞌari Ribka sèmi lii karèi dhèu sabꞌa Abraham hia Isak  
\p
\v 50 Ropa dhèu sabꞌa ne padhai lii nare, ka Laban dènge Betuel dhaa, aku rèngu na, “Ladhe LAMATUA dhu adꞌu nare le madha jꞌara ne, jiꞌi peka lii ngaa hari.  
\v 51 Ribka ka neꞌe ne. More ho mèti, sèna ka na jꞌajꞌi mi dhèu èmu ana Abraham, madhutu sèmi dhu LAMATUA ator èèna.”   
\p
\v 52 Ropa na tadèngi nare, dhèu sabꞌa ne pacudꞌu kètu dꞌai rai, ka na manèngi makasi mi LAMATUA.  
\v 53 Èle èèna ka, nare mèdha nèti hualaa iia dènge hualaa pudhi sèra, dènge mèdha-papake dhu saraga, ka na hia mi Ribka. Aa na hia kahèi mi ana mone na dènge ina na, mèdha-mèdha dhu kabꞌua aae.  
\v 54 Èle aaꞌi ka, heka dhèu sabꞌa ne dènge anga na madhèdi raꞌa-rinu aaꞌi-aaꞌi ra. Ka ra jꞌunu ètu èèna. Bèli madꞌae èèna, dhèu sabꞌa ne palangu lii dènge lamatua èmu se, aku nèngu na, “Hia ka jaꞌa ho lèpa la asa lamatua jaꞌa Abraham.”   
\p
\v 55 Te ngaa ana mone dènge ina ana bhèni na, peka na, “Te neo hari lèpa lai-lai, tao ngaa ne? Hudꞌi Ribka pea hari ku dènge jiꞌi dꞌai canguru lodꞌo sa laa ma, heka lami kèna.”   
\p
\v 56 Te ngaa dhèu sabꞌa èèna dhaa, peka na, “Waa! Baku kai jaꞌa! Te LAMATUA sue le jaꞌa, ka toke jaꞌa rage le bhèni dhu èèna na jꞌajꞌi dhèu èmu Isak. De patabuli ka jiꞌi se, laꞌa peka ku dènge lamatua jiꞌi Abraham.”   
\p
\v 57 Hèia ra dhaa, aku rèngu na, “Sèmi neꞌe ka laa! Mai ti karèi Ribka, sèna ka teꞌa dadꞌèi na tasa mera mia?”   
\p
\v 58 Hèia ra paroa ne, aku rèngu na, “Ribka! Di aku èu kèna. Èu neo lamu dènge ka dènge dhèu neꞌe do, tasamia?”  
\p Ka Ribka dhaa, peka na, “Jaꞌa koꞌo.”   
\s1 Isak dènge Ribka paleo èmu  
\p
\v 59-60 Hèia ra hia Ribka dènge bhèni dhu leru ne karèi nèti ana iiki ka, ho lasi palere dènge dhèu sabꞌa Abraham sèra. Ka ra hia Ribka mèngi-nale, aku rèngu na, “Jiꞌi sanao-maena sèna ka Ama Lamatua hia èu mora iisi ana ae-ae, ho ana-èpu mu dꞌai riho-kehi. Aa jiꞌi sanao kahèi, sèna ka ana-èpu èu sèra segi aaꞌi musu rèngu sèra!”   
\p
\v 61 Èle èèna ka, Ribka dènge bhèni dhu leru nèngu na lalau ka mèdha ra, ka ra caꞌe onta, pakèdꞌi dènge ka, madhutu dhèu sabꞌa Abraham sèra.   
\p
\v 62 Isak pea ètu rai Negeb. Lodꞌo èèna, na heka lèpa kèna nèti madha èi Beer Lahai Roi.  
\v 63 Dꞌara lodꞌo nihia ca lodꞌo, na kalua nèti dꞌara paleo na, laꞌe pasiar ciki. Ropa na boti kètu, na ladhe laa na onta-onta kako mai asa era nèngu na.   
\p
\v 64 Ropa Ribka ladhe nèdhi Isak, hèia na puru lai-lai nèti dedha onta.  
\v 65 Ka na karèi dhèu sabꞌa Abraham, aku nèngu na, “Dhèu mone cee ka mai nèi?”  
\p Ka dhèu ne dhaa, peka na, “Nèngu na, ana lamatua jaꞌa kèna.” Hèia Ribka nare salalu na, paꞌabhe rèhu na.   
\p
\v 66 Ka dhèu sabꞌa ne lolo dènge Isak, aaꞌi-aaꞌi dhu jꞌajꞌi le.  
\v 67 Hèia Isak todhe nèti ka Ribka lasi asa dꞌara paleo ina na, ka dua ra paleo ka èmu. Lula Isak sue seli eele Ribka, ka na susa heka dènge mamadhe ina na.   
\c 25  
\s1 Abraham leo hari èmu  
\p
\v 1 Ka Abraham leo hari èmu dènge bhèni èci, ngara na Ketura.  
\v 2 Hèia Ketura matana ana hia ne. Ana se, ngara ra: Simran, Yoksan, Medan, Midian, Isbak, dènge Sua.  
\v 3 Ana Yoksan ka: Seba dènge Dedan. Ana-èpu Dedan nuka, dhèu Asyur, dhèu Letus, dènge dhèu Leum.  
\v 4 Ana Midian ka: Efa, Efer, Henok, Abida dènge Eldaa. Rèngu aaꞌi-aaꞌi se, ana-èpu Ketura.   
\p
\v 5-6 Lodꞌo dhu Abraham mamuri era, na hagꞌe nare le mèdha-panyau hia ana Hagar dènge ana-ana Ketura, èci-èci ka dènge unu na. Èle èèna ka, Abraham pua si lasi pea re bèka dhimu rai Kanaꞌan, sèna ka ra pakajꞌèu nèti ana na Isak. Ka pusaka na aaꞌi-aaꞌi, na pangèdꞌu mi ana na Isak.   
\s1 Abraham madhe  
\p
\v 7-8 Lodꞌo umur Abraham dꞌai 175 (ca ngasu pidhu nguru lèmi) tèu, na madhe.  
\v 9-10 Ka ana na, Isak dènge Ismael, padhane ne ètu dꞌara loe Makpela, dhu padètu dènge Mamre. Rai ne, dhu uru èèna, Abraham hèli nare nèti Efron, ana Sohar, dhèu Het. Ka dhu uru èèna, ra padhane le Sara ètu dꞌara loe èèna.  
\v 11 Èle madha Abraham, ka Ama Lamatua hia mèngi-nale mi Isak, ka na mamuri mera-milu. Lodꞌo èèna, Isak pea dètu dènge madha èi Beer Lahai Roi.   
\s1 Ana-èpu Ismael  
\p
\v 12 Neꞌe ne, lii lolo nèti mamuri Ismael. Nèngu ne, ana Abraham dènge dhèu èmu limuri na, Hagar, dhu jꞌajꞌi ènu Sara nèti Masir.  
\v 13-16 Ana-ana Ismael, mone dhèu canguru dua. Ngara ra dhu madhutu nèti dhu uru tèka dꞌai ana limuri tèka, nuka: Nebayot, Kedar, Adbeel, Mibsam, Misma, Duma, Masa, Hadad, Tema, Yetur, Nafis, dènge Kedma. Ana-ana sèra ka, jꞌajꞌi bèi-baki nèti canguru dua suku, dhu èci-èci ka dènge kabarai ra. Ra pangare kabarai ra èci-èci, madhutu ngara bèi-baki ra.   
\p
\v 17 Ropa umur Ismael dꞌai 137 (cangasu tèlu nguru pidhu) tèu, ka na madhe.  
\v 18 Te ngaa ana-èpu na sèra, èci pamusu dènge èci. Ka ra pea pahagꞌa, mulai nèti rai Hawila dꞌai rai Syur, dhu palane dènge rai Masir, toke dꞌai rai Asyur.\x + \xo 25:18 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 16:12\x*   
\s1 Esau dènge Yakob  
\p
\v 19 Neꞌe ne, lii lolo nèti mamuri Isak, ana Abraham.  
\v 20 Lodꞌo Isak madhèdi dènge Ribka, umur na 40 (èpa nguru) tèu le. Ama Ribka, ngara na Betuel. Ana mone Ribka, ngara na Laban. Rèngu se, dhèu Aram, nèti Padan Aram.\f + \fr 25:20 \ft Padan Aram èèna, nuka Mesopotamia, ètu ca bèka badae dꞌara rai Siria.\f*   
\p
\v 21 Ribka dhu dènge mèka ana. Nèti èèna ka, Isak manèngi-mangajꞌi mi LAMATUA, sèna ka Na bhoke era ana Ribka. Hèia LAMATUA tadèngi lii manèngi Isak, ka Ribka dènge babia.  
\v 22 Te ngaa ana dhu Ribka kadꞌo ne, dhèu dua. Aa ana se paliku taruu ètu dꞌara kabake ina ra. Ka Ribka ngee ka ètu dꞌara na, “Nga tao ka ana dua se, sèmi neꞌe?” Hèia na pakarèi dènge LAMATUA.   
\p
\v 23 Ka LAMATUA dhaa, peka na,  
\q1 “Ètu dꞌara kabake èu na, abhu dua suku, dhu èèna na loe boe dènge pamusu.  
\q2 Dhu limuri èra risi nèti dhu uru.  
\q3 Ka aꞌa na, lalau-laloꞌo ari na.”   
\p
\v 24 Ropa lodꞌo dꞌai, Ribka nara iisi ana mone dhèu dua.  
\v 25 Dhu aꞌa, isi na mea, dènge ngiꞌu na pènu dènge rèu. Nèti èèna ka, ra pangare ne, \it Esau\it* (dhu sasoa na ‘dènge rèu’).   
\p
\v 26 Èle èèna ka, ari na heka kalua kèna. Te ngaa dhu na kèpe hui tèdhu aꞌa na. Nèti èèna ka, ra pangare ne, \it Yakob\it* (dhu sasoa na ‘hui tèdhu’). Lodꞌo Ribka nara iisi ana na se, umur Isak 60 (èna nguru tèu) kèna.   
\s1 Yakob monya aꞌa na Esau  
\p
\v 27 Lodꞌo ana dua se kapai, Esau dhu neꞌa mèu kasiro badha hui. Ae ka dhu na pea ètu dꞌara jꞌami. Te ngaa Yakob dhu mau-mau, dhu dꞌèi dhoka pea ètu dꞌara èmu di.  
\v 28 Isak dꞌèi naꞌa sisi badha hui. Nèti èèna ka, na sue risi Esau. Te ngaa Ribka sue risi Yakob.   
\p
\v 29 Ca lodꞌo, Yakob dhu tao bubur kabꞌui, aa Esau heka lèpa nèti kasiro badha hui kèna. Na lèpa dènge manganga, ka roe titu kèna.  
\v 30 Ka na peka dènge Yakob, aku nèngu na, “Ari, ee! Hia ku jaꞌa bubur kabꞌui mea ciki ètu dꞌara èru èèna, ho jaꞌa kuꞌa! Te jaꞌa manganga bia.” (Nèti èèna ka, ra pangare na, \it Edom\it*, dhu sasoa na ‘mea’.)   
\p
\v 31 Ka, aku Yakob na, “Beꞌa aꞌa. Te ngaa pasilu ku dènge hak aꞌa èèna!”\f + \fr 25:31 \ft Madhutu adꞌa rèngu, ana mone uuru, gati madha ama na, aa abhu pusaka ae risi nèti ari na si.\f*   
\p
\v 32 Hèia Esau dhaa, aku nèngu na, “Hak aꞌa ne, ngaa kèna, hudꞌi nèngu sèna! Neo more, na more la. Te jaꞌa manganga bia. Sodꞌe mèti bubur èèna lai-lai mai, te jaꞌa taha heka.”   
\p
\v 33 Te ngaa, aku Yakob hari na, “Mata ku aꞌa! Èu subha uuru ku, dhu peka na, èu pangèdꞌu le hak aꞌa èèna mi jaꞌa ne.” Ka Esau dedꞌe subha sèmi dhu Yakob peka.  
\v 34 Hèia Yakob sodꞌe dènge ka hia ne bubur kabꞌui deo na dènge roti. Ropa naꞌa-ninu nare, ka laꞌe dènge ka.  
\p Dènge jꞌara neꞌe ka, Esau pusi boe dènge hak aꞌa na.   
\c 26  
\s1 Isak monya dhèu aae Abimelek  
\p
\v 1 Ca tèka, ètu dꞌara rai èèna, lèke tèu manganga, èci èèna ka dènge tèu Abraham mamuri era. Ka Isak laꞌe manèngi Abimelek, dhèu aae Pilistin, sèna ka na pea ètu Gerar.  
\v 2 Na tao sèmi èèna, lula LAMATUA dhu padꞌelo le iisi Na mi nèngu, peka na, “Mage lamu ka asa Masir hèi. Pea la mi era dhu èèna na Jaꞌa pajꞌujꞌu hia èu.  
\v 3-4 Ladhe èu manubha ètu era èèna, Jaꞌa sama-sama dènge èu, aa pala-bagi èu mèngi-nale rupa-rupa. Èèna na, Jaꞌa pabèba ana-èpu èu sama sèmi hua-hètu ètu dedha-liru. Aa Jaꞌa hia kateme rai ne mi èu dènge ana-èpu èu. Nèti ana-èpu èu ka, dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne abhu mèngi-nale. Dènge jꞌara neꞌe, Jaꞌa tao madhutu lii pajaji dhu Jaꞌa paꞌèki le dènge ama mu Abraham.\x + \xo 26:3-4 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 3:25, Galati 3:8\x*  
\v 5 Jaꞌa tao sèmi neꞌe ne, lula ama mu madhutu dadꞌèi Jaꞌa, paredha Jaꞌa, dènge atora Jaꞌa.”  
\v 6 Ka Isak pea taha ètu Gerar.   
\p
\v 7 Ribka ne, bhèni iia titu kèna. Ka ropa dhèu ètu Gerar ladhe rèdhi ne, ra pakarèi. Te ngaa Isak peka na, “Ribka ne, ana hèni jaꞌa.” Na madhaꞌu, ladhe na peka na dhèu èmu nèngu, dhèu se pamadhe ne, aa Ribka parame rare.  
\v 8 Isak dhu pea nèbhu le ètu nèi, hèia ca lodꞌo, dhèu aae nèdhi nèti roꞌa jendela na, ladhe laa na Isak dènge Ribka dhu paꞌango.  
\v 9 Ka na pua dhèu lasi paroa Isak, hèia na peka, “Isak! Jaꞌa dhu keꞌa le, bhèni ne dhèu èmu èu! Te ngaa tasamia ka, èu peka na, nèngu ne ana hèni èu?”  
\p Hèia Isak dhaa, aku nèngu na, “Sèmi neꞌe ama! Jaꞌa ne madhaꞌu, ladhe jaꞌa peka na nèngu ne dhèu èmu jaꞌa, mage dhoka dhèu pamadhe jaꞌa.”   
\p
\v 10 Ka dhèu aae dhaa, peka na, “Sèmi dhèu ètu seꞌe jꞌunu dènge dhèu èmu èu, tatu èu pasala jiꞌi! Tasamia ka, èu adꞌu jꞌara neꞌe mi dedha jiꞌi se?”   
\p
\v 11 Èle èèna ka, dhèu aae Abimelek pasanèdꞌe ana kabarai na, aku nèngu na, “Miu nanene paie-iie! Cee ka dhu bani gagu dhèu neꞌe, do dhèu èmu na, èèna na jaꞌa huku pamadhe ne.”   
\s1 Ra patao-palaha lula madha èi  
\p
\v 12 Tèu èèna, Isak sèle hini ètu dedha rai dhèu seꞌe. Lodꞌo dꞌai puu-gꞌètu, ka na abhu isi rai cangasu hari, lula LAMATUA hia ne mamèngi.  
\v 13 Lula mèdha-panyau na asa ae, ka na kaja titu kèna.  
\v 14 Badha-manu na sèmi sapi, kahibꞌi-kalèbho asa tabha ae. Dhèu-dhèu sabꞌa na, ae kahèi. Nèti èèna ka, dhèu Pilistin tèka dꞌara dènge ne.   
\p
\v 15 Uru èèna, Abraham, ama Isak, dhu kèi èi ae-ae. Te ngaa limuri ne, dhèu Pilistin dhènu eele aaꞌi si dènge rai.   
\p
\v 16 Ka dhèu aae Abimelek peka dènge Isak, aku nèngu na, “Isak! Beꞌa risi èu pakèdꞌi ka nèti kabarai neꞌe. Lula koasa èu, risi eele le nèti jiꞌi se.”   
\p
\v 17 Èle èèna ka, Isak pakèdꞌi nèti era èèna, ka lasi pea hari ètu dꞌara mamoo Gerar.  
\v 18 Ètu era neꞌe, ra kèi hari madha èi dhu uru èèna, dhèu Pilistin dhènu eele aaꞌi si. Ka na pangare madha èi se madhutu ngara dhu ama na pangare.   
\p
\v 19 Ropa dhèu sabꞌa Isak se kèi èi ètu dꞌara mamoo Gerar, hèi lèke èi madha dhu sabhoka mai.  
\v 20 Lula madha èi neꞌe ka, dhèu-dhèu madhenge badha nèti Gerar, patao dènge dhèu madhenge badha Isak. Dhèu se peka na, “Neꞌe ne, madha èi jiꞌi!” Nèti èèna ka, Isak pangare madha èi na \it Esek\it*, dhu sasoa na ‘patao-palaha’.   
\p
\v 21 Hèia dhèu-dhèu Isak se, kèi hari èi leo ca madha. Te ngaa ra patao-palaha hari, lula èi èèna. Nèti èèna ka, Isak pangare na \it Sitna\it*, dhu sasoa na ‘palabꞌa’.   
\p
\v 22 Èle èèna ka, Isak tèke eele era èèna, laꞌe kèi hari èi èci. Dꞌai neꞌe ne, ra patao-palaha heka. Ka Isak pangare madha èi ne \it Rehobot\it*, dhu sasoa na ‘era taleo’. Hèia na peka, aku nèngu na, “Limuri ne, Lamatua hia le èdhi pea ètu era taleo. Ho ètu era neꞌe ne, èdhi asa bèba-kacanga.”   
\p
\v 23 Ka nèti era neꞌe, Isak si lasi hari era pea asa Beer Syeba.  
\v 24 Ka mèda na, LAMATUA padꞌelo iisi Na mi Isak, hèia Na peka, “Isak! Jaꞌa ne, Ama Lamatua nèti ama mu Abraham. De mage mu madhaꞌu, te Jaꞌa ladhe-leru èu. Èèna na, Jaꞌa pala-bagi èu mèngi-nale. Aa ana-èpu èu asa bèba-kacanga. Jaꞌa adꞌu madha jꞌara neꞌe, lula lii pajaji Jaꞌa dènge ama mu.”   
\p
\v 25 Hèia Isak pudhi hadhu, tao mei korban ètu èèna. Ka na manèngi makasi mi LAMATUA. Hèia, na pea ètu era èèna, ka dhèu sabꞌa na kèi hari èi.   
\s1 Dhèu aae Abimelek padame dènge Isak  
\p
\v 26 Lodꞌo èèna, dhèu aae Abimelek mai nèti Gerar. Angalai na Ahusat, dènge kètu kapai sordadꞌu na, Fikol, mai dènge ne, ho paraga dènge Isak.  
\v 27 Ka Isak karèi, aku nèngu na, “Ama dhèu aae! Uru èèna, miu se dhu babège eele jaꞌa nèti kabarai miu. De neꞌe ne, miu se mai tao ngaa hari?”   
\p
\v 28 Hèia ra peka na, “Sèmi neꞌe. Jiꞌi dhu ngeꞌa le, Lamatua dhu jꞌaga paꞌère èu. Nèti èèna ka, jiꞌi pangee, hua iia èdhi dua ti paꞌèki lii pajaji dhu peka sèmi neꞌe: èu jꞌoka subha, peka na,  
\v 29 miu se baku tao karehe dènge jiꞌi, aa jiꞌi kahèi baku tao karehe dènge miu. Mema jiꞌi se dꞌara beꞌa dènge miu. Nèti èèna ka, ca hari ni, miu se lami dènge mera-milu nèti kabarai jiꞌi ne. Jiꞌi dhu ngeꞌa le, LAMATUA ka dhu pala-bagi mèngi-nale mi miu.”   
\p
\v 30 Èle èèna ka, Isak tao pesta, ka raꞌa-rinu aaꞌi-aaꞌi ra.  
\v 31 Ka asa bèli madꞌae èèna, rèngu jꞌoka lii soo-subha. Hèia Isak patalala si lèpa dènge dame.   
\p
\v 32 Lodꞌo èèna kahèi, dhèu sabꞌa Isak mai peka lula-nèti èi dhu rèngu kèi, na, “Ama! Jiꞌi rage le èi.”  
\v 33 Hèia Isak pangare madha èi ne \it Syeba\it* (dhu sasoa na ‘subha’). Ka ra pangare kota èèna Beer Syeba, toke sange neꞌe.\f + \fr 26:33 \ft Madhutu lii Ibrani, \ft \+it Syeba\+it* sasoa na bisa ‘subha’, bisa ‘pidhu’, bisa ‘kalua mèngi’. Madhutu lii Ibrani, \+it Beer\+it* sasoa na ‘madha èi’.\f*   
\s1 Esau leo dènge bhèni dhèu dua nèti suku leo  
\p
\v 34 Ropa umur Esau dꞌai èpa nguru tèu, na leo dènge bhèni dhèu dua nèti suku Het. Bhèni èci, ana nèti Beeri, ngara na Yudit. Èci hari, ana Elon, ngara na Basmat.  
\v 35 Bhèni dhèu dua se, papèdꞌa dꞌara Isak dènge Ribka.   
\c 27  
\s1 Ribka leko-monya Isak ho hia Yakob mèngi-nale  
\p
\v 1 Ropa Isak manahu asa dꞌara heka, nèdhi heka ngaa-ngaa, lula musi madha na ahu le. Ka na paroa ana uuru èèna, dhu na sue risi èèna, peka na, “Esau. Mai ku sa neꞌe!”  
\p Hèia Esau dhaa, aku nèngu na, “Tasamia, ama?”   
\p
\v 2 Ka Isak peka hari, “Sèmi neꞌe! Jaꞌa ne, ètu dꞌara heka le. Keꞌa boe, pèri lodꞌo jaꞌa ne madhe.  
\v 3 De more rèka èu, lamu kataki mèti badha hui ciꞌu hia jaꞌa.  
\v 4 Mu pananasu pabeꞌa-beꞌa, madhutu dadꞌèi jaꞌa, ho mèti mai hia jaꞌa. Ladhe kuꞌa-kinu kora, jaꞌa hia mema èu mèngi-nale. Sadꞌi èu unu le mèngi-nale èèna, jaꞌa madhe èèna ka, ngaa-ngaa tao heka.”   
\p
\v 5 Hèia Esau laꞌe dènge ka, kataki badha hui. Te ngaa Ribka dhu tadèngi kahèi lii padhai Isak deo na.  
\v 6 Ka Ribka laꞌe peka dènge Yakob, aku nèngu na, “Yakob! Èu nanene ku! Deo na, jaꞌa tadèngi ama mu pua Esau sèmi neꞌe:  
\v 7 ‘Lamu kataki more ku badha hui ciꞌu, mai mu pananasu pabeꞌa-beꞌa hia jaꞌa. Ladhe kuꞌa-kinu kora, jaꞌa hia èu mèngi-nale ètu katanga madha LAMATUA.’  
\v 8 De mu nanene paie-iie! Mu madhutu mola-mola lii paredha jaꞌa ne.  
\v 9 De lamu ka asa era badha èdhi sèi, ho kèpe more kalèbho èni dhu kabèbꞌu dua ngiꞌu. Roro ho mèti sisi mai asa jaꞌa. Pe jaꞌa pananasu madhutu dadꞌèi ama mu.  
\v 10 Ladhe panasu kore, mèti hia ama mu naꞌa. Ho èle na, na hia èu mèngi-nale, heka na madhe kèna. Dènge sèmi neꞌe ka, èu ka dhu abhu mèngi-nale èèna. Aꞌa mu abhu boe.”   
\p
\v 11 Te ngaa Yakob peka dènge ina na, “Ina! Aꞌa ku Esau, ngiꞌu na dhu pènu dènge rèu, te ngaa jaꞌa ne, isi dhu milu aadha-aadha!  
\v 12 Mage dhoka ama ku gꞌagꞌe isi jaꞌa, ladhe na neꞌa na jaꞌa dhu leko-monya na. Hèia na dhoo jaꞌa!”   
\p
\v 13 Ka ina na dhaa, aku nèngu na, “Èu baku cagꞌagꞌa! Hudꞌi laa ina ka dhu ator! Ladhe ama mu dhoo èu, pe ina ka pasae! Mu mate ia ka, la more ka kahibꞌi sèra.”   
\p
\v 14 Ka Yakob laꞌe nare kahibꞌi dua ngiꞌu sèra, hèia na roro, ka nèti hia ina na. Hèia Ribka pananasu madhutu dadꞌèi Isak.  
\v 15 Ka Ribka laꞌe nare mèdha-papake Esau dhu beꞌa, ho na papake mi Yakob.  
\v 16 Hèia na pahutu kahèi kacui-aai dènge ladhe goro Yakob, pake kaꞌuri kahibꞌi deo sa.  
\v 17 Ka na pangèdꞌu Yakob ngangaꞌa dhu pananasu nare deo na, dènge roti dhu tunu nare.   
\p
\v 18 Hèia Yakob dedꞌe nèti ngangaꞌa seꞌe, hia ama na naꞌa. Ka na lii, aku nèngu na, “Ama. Jaꞌa mai hari le.”  
\p Hèia Isak dhaa, peka na, “Hee! Èu ne, cee?”   
\p
\v 19 Ka Yakob dhaa, peka na, “Jaꞌa, Esau ana mone uuru ama ku! Jaꞌa sabꞌe le, madhutu sèmi dhu ama pua deo na. Kèdꞌi, ho muꞌa-minu ka. Lula jaꞌa pananasu kore le sisi badha hui dhu jaꞌa kèti nèti dꞌara jꞌami. Muꞌa, ho èle na, ama pala-bagi jaꞌa mèngi-nale.”   
\p
\v 20 Hèia Isak peka, aku nèngu na, “Èu ne, bia tai nga! Abhu malai titu kèna, badha hui èèna!”  
\p Hèia Yakob dhaa, “Jaꞌa abhu le, lula LAMATUA dhu èu mangajꞌi èèna, ka dhu tulu jaꞌa.”   
\p
\v 21 Ka Isak paroa Yakob, aku nèngu na, “Padètu ku asa neꞌe mai, sèna ka jaꞌa gꞌagꞌe sèku èu. Èu ne, tareꞌa ana jaꞌa Esau, do aadꞌo?”   
\p
\v 22 Hèia Yakob laꞌe padètu-dètu dènge ama na, ka ama na gꞌagꞌe ne. Ka Isak peka, “Lii ne, sèmi lii Yakob! Te ngaa kacui-aai na, kacui-aai Esau.”  
\v 23 Te ngaa Isak dhu tadhe iia boe Yakob, lula kacui-aai na rèu sèmi Esau. Ka ropa na neo hia mèngi-nale mi Yakob,  
\v 24 na karèi hari era, aku nèngu na, “Èu ne, tareꞌa-reꞌa Esau, do?”  
\p Hèia Yakob dhaa, peka na, “Tareꞌa-reꞌa ama. Jaꞌa ne, Esau!”   
\p
\v 25 Ka Isak peka na, “Na, jꞌole ka sisina mai, sèna ka jaꞌa kuꞌa. Èle ku, pe jaꞌa hia èu mèngi-nale.” Hèia Yakob hia sisi dènge èi anggor hia ama na naꞌa-ninu.  
\v 26 Naꞌa nare ka, Isak lii, aku nèngu na, “Ana, ee! Mai padètu asa neꞌe, ho mu uu ku jaꞌa laa.”   
\p
\v 27 Ka ropa Yakob padètu dènge ne, ho uu ne, Isak sangèdꞌu nare hèu mèdha-papake Esau. Hèia na padhai lii hia mèngi-nale mi Yakob, aku nèngu na,  
\q1 “Hèu ana jaꞌa tareꞌa-reꞌa sèmi hèu jꞌuꞌu ètu dꞌara padꞌa, dhu abhu mamèngi nèti LAMATUA.   
\q2
\v 28 Hudꞌi laa Ama Lamatua patiri èi paringi nèti dedha-liru,  
\q3 sèna ka oka-tedhe èu jꞌajꞌi mi rai hèu mèngi.  
\q2 Hudꞌi laa Na hia èu are dhu udhu sobhu-sobhu,  
\q3 dènge hua anggor dhu pènu ako-pènu èru.   
\q1
\v 29 Suku-suku jꞌajꞌi mi ènu èu,  
\q2 Aa dhèu-dhèu leo pahaha iisi mi dedha èu.  
\q1 Èu jꞌajꞌi mi lamatua nèti aꞌari èu.  
\q2 Aa rèngu patitu kètu urutuu ètu madha èu.  
\q1 Dhèu cee dhu dhoo èu, rèngu abhu dhoo kahèi.  
\q2 Aa dhèu cee dhu hia mèngi-nale mi èu, rèngu abhu mèngi-nale kahèi.”   
\s1 Esau lèpa, ka na manèngi Isak ho hia ne berkat kahèi  
\p
\v 30 Ropa Isak hia nare mèngi-nale mi Yakob, ka heka bhodho liꞌu laꞌe tèke eele ama na, cagꞌagꞌa laa Esau lèpa nèti kataki badha hui.  
\v 31 Hèia laꞌe pananasu, ka sodꞌe nèti hia ama na. Ka na parèi ama na, aku nèngu na, “Ama, kèdꞌi muꞌa. Jaꞌa lalau kore le sisi badha dhu jaꞌa kataki kore. Muꞌa more ku, pe hia jaꞌa berkat.”   
\p
\v 32 Te ngaa Isak malaa, ka na karèi, “Hee! Te èu ne, cee hari ne?”  
\p Hèia Esau dhaa, aku nèngu na, “Jaꞌa neꞌe, Esau! Ana uuru ama ku.”   
\p
\v 33 Ka Isak cagꞌagꞌa, hèia na karèi, aku nèngu na, “Ladhe sèmi èèna, deo na cee ka dhu hia jaꞌa sisi, ka jaꞌa kuꞌa èèna? Ka jaꞌa hia ne mèngi-nale. Aa mèngi-nale èèna, bisa heka ère hari.”   
\p
\v 34 Ropa tadèngi nare, Esau roe ai ca palèpa, ka na tangi dꞌara pèdꞌa dènge roma iisi, aku nèngu na, “Tasamia ne, ama, ee! Bagi hia jaꞌa berkat hèi ma.”   
\p
\v 35 Hèia Isak peka, “Ari mu ka monya jaꞌa, ka parame nare berkat dhu pala èu di.”   
\p
\v 36 Ka aku Esau na, “Nèngu na leko-monya jaꞌa dua hari kèna. Uru èèna, parame nare hak aꞌa. Ka neꞌe ne, parame nare hari berkat dhu madhutu iia-iia na unu jaꞌa. Nèka na, ngara na ‘Yakob’ Te ngaa ele boe ama dhu dènge berkat era, ho hia jaꞌa. Do, aadꞌo heka?” (Yakob sasoa na ‘kèpe hui tèdhu’, te ngaa sasoa dhu leo ‘tuka leko-monya’.)   
\p
\v 37 Hèia Isak dhaa, aku nèngu na, “Jaꞌa dhu dedꞌe le nèngu, jꞌajꞌi lamatua èu. Aa aꞌari na aaꞌi-aaꞌi ra, jꞌajꞌi mi ènu na. Jaꞌa hia na le, unu are pènu soka-pènu karo, dènge hua anggor pènu ako-pènu èru. De ana, ee! Mamèngi tasamia hari, dhu jaꞌa ne pala-bagi mi èu?”   
\p
\v 38 Masi ka tadèngi nare le sèmi èèna, te ngaa Esau loe boe dènge pamako ama na, peka na, “Mamèngi na dhodhoka èci di, do? Tatu ama dènge hari mamèngi dhu leo hia jaꞌa. Masi ka ciki ooꞌe èèna ka, sadꞌi jaꞌa ne abhu!” Ka Esau tangi hari dènge dꞌara laho mae-mae.   
\p
\v 39 Ka Isak bꞌala ne, peka na,  
\q1 “Mamuri èu ne, èèna na kajꞌèu nèti oka-tedhe dhu hèu mèngi,  
\q2 lula èi paringi patiri boe nèti dedha-liru mai, ho pabasa rai èu.   
\q1
\v 40 Èu ne, mamuri dhoka nèti samala èu di.  
\q2 Aa tasa mera mia èèna ka, èu ne jꞌajꞌi ènu ari mu.  
\q3 Dhodhoka ladhe bèli-camèdꞌa, èu bani labꞌa ne, èèna na èu heka rai eele nèti dꞌara adhe-aai na.”   
\s1 Ribka pua Yakob rai  
\p
\v 41 Lula jꞌara sèmi neꞌe ne ka, Esau tèke dꞌara dènge ari na Yakob, lula parame nare mamèngi na. Ka Esau pangee na, “Nèbhu heka, ama ku madhe. De hudꞌi laa, pe dꞌai ku lodꞌo. Ladhe èle beke, jaꞌa pamadhe ne!”   
\p
\v 42-43 Ropa Ribka tadèngi Esau dhu neo adꞌu jꞌara karehe, ka na peka dènge Yakob, aku nèngu na, “Èu nanene ku lii ne! Aꞌa mu neo bꞌala dꞌara pèdꞌa na, de na neo pamadhe èu. De beꞌa risi, èu ne rai lai-lai asa toꞌo mu Laban, ètu kota Haran.  
\v 44 Lamu asa nèi, pea ako nèbhu, toke èle nanasa aꞌa mu.  
\v 45 Ladhe na bhèlu eele ku tatao èu ne, pe jaꞌa pua dhèu dhiu paroa èu, sèna ka èu lèpa hari mai. Lula jaꞌa koꞌo boe, sèna ka ana jaꞌa dua-dua mi ele parènga dꞌara ca lodꞌo èèna ka.”   
\p
\v 46 Hèia Ribka roma iisi dènge Isak, peka na, “Jaꞌa ruꞌa le dènge dhèu èmu Esau, dhèu Het se! De ladhe Yakob todhe nare hari kahèi ana bhèni nèti dhèu Het se, hua iia jaꞌa madhe ka laa.”   
\c 28  
\p
\v 1 Hèia Isak paroa nare Yakob, ka hia ne mèngi-nale aa holo ne, peka na, “Sanèdꞌe paie! Èu mage leo ka dènge ana bhèni Kanaꞌan hèi.  
\v 2 De lamu ka asa Padan Aram, asa baki mu Betuel. Lamu madhèdi dènge ana bhèni toꞌo mu Laban ca dhèu.\f + \fr 28:2 \ft Padan Aram èèna, nuka Mesopotamia, ètu dꞌara negara Siria re badae, padètu-dètu dènge Irak. Haran èèna, kota ètu Padan Aram.\f*  
\v 3 Hudꞌi laa Ama Lamatua dhu Koasa Risi Eele na, hia èu mamèngi, sèna ka ana-èpu èu bèba-kacanga, ho nèti rèngu ka jꞌajꞌi suku ae-ae dhu kapai.  
\v 4 Hudꞌi laa, lii pajaji Ama Lamatua dènge Abraham èèna, noto mi dedha èu ne, dènge ana-èpu èu. Sèna ka èu unu rai dhu Ama Lamatua jaji tèke le mi Abraham.”\x + \xo 28:4 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 3:25, Galati 3:8\x*  
\v 5 Padhai lii nare, ka Isak hia Yakob laꞌe asa Padan Aram, asa èmu toꞌo na Laban, dènge baki na Betuel.   
\s1 Esau leo dènge ana bhèni Ismael  
\p
\v 6 Esau dhu tadèngi le kahèi, dhu peka na Isak hia Yakob mamèngi, aa kai ne sèna ka baku leo dènge bhèni Kanaꞌan. Aa na tadèngi hèi, dhu Isak hia Yakob leo dènge ana bhèni toꞌo na Laban ètu Padan Aram.  
\v 7 Ka Yakob madhutu lii paredha ina dènge ama na, ka pakèdꞌi laꞌe asa Padan Aram.   
\p
\v 8 Aa Esau dhu neꞌa le kahèi, ama na dꞌèi boe dhèu èmu na, bhèni Kanaꞌan dua sèra.  
\v 9 Hèia na laꞌe asa ama aae na Ismael, ka leo hari èmu dènge ana bhèni Ismael ca dhèu, ngara na Mahalat. Mahalat ne, ana mone na ka Nebayot.   
\s1 Yakob nii ètu Betel  
\p
\v 10 Ka Yakob tèke eele Beer Syeba, laꞌe asa Haran.  
\v 11 Ropa lodꞌo cèna, Yakob dꞌai era èci, ka na jꞌunu ètu era èèna. Na neo jꞌunu, nare hadhu cue, tao lalaka kètu na.   
\p
\v 12 Dꞌara mèda èèna, na nii. Na ladhe nèdhi langa èci dhu patitu ètu rai, suu na dꞌai dedha-liru. Ka ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga, caꞌe-puru ètu dedha langa èèna.  
\v 13 Ètu dꞌara nii na, Yakob ladhe nèdhi LAMATUA dhu titu ètu karasa nèngu, hèia na lii, aku nèngu na, “Jaꞌa ne LAMATUA, Ama Lamatua nèti baki mu Abraham, dènge ama mu Isak. Èèna na, Jaꞌa hia rai ne mi èu dènge ana-èpu èu.  
\v 14 Bèli-camèdꞌa, ana-èpu èu ae-ae, sama sèmi ahu rai ne. Rèngu se, èèna na, pea palème era-era ètu rai-haha ne. Nèti ana-èpu èu ka, suku aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha ne, abhu mèngi-nale.\x + \xo 28:14 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 3:25, Galati 3:8\x*  
\v 15 Mage mu bhèlu! Èu ne ètu mia èèna ka, Jaꞌa bera-bera dènge èu. Ladhe èèna na, Jaꞌa lere kèti hari èu mai asa dedha-rai neꞌe. Jaꞌa bhera boe èu. Aa èèna na, Jaꞌa tao aaꞌi madhutu sèmi lii pajaji Jaꞌa dènge èu.”   
\p
\v 16 Ropa Yakob kèdꞌi nèti bhèjꞌi, na padhai lii, aku nèngu na, “Jaꞌa heka keꞌa kèna, LAMATUA dhu ètu era neꞌe kahèi.”  
\v 17 Na madhaꞌu, ka na pangee, na, “Boo! Era neꞌe ne pamadhaꞌu jaꞌa, nga. Tatu Èmu Ama Lamatua ètu era neꞌe ne! Aa era neꞌe ne, jꞌajꞌi hèbꞌa babèdho sorga.”\x + \xo 28:17 \xt Yohanis 1:51\x*   
\p
\v 18 Dꞌara madꞌae aae era, Yakob kèdꞌi le èèna. Ka nare hadhu dhu na tao lalaka deo na. Hèia na patitu jꞌajꞌi mi tadha. Ka na bhori èi mènyi asa dedha hadhu èèna, hèia na mangajꞌi mi Lamatua.  
\v 19 Ka na pangare era ne \it Betel\it*, dhu sasoa na ‘Èmu Lamatua’. (Uru èèna, era ne ngara na Lus.)   
\p
\v 20 Èle èèna ka, Yakob dedꞌe subha, aku nèngu na, “Ladhe Ama Lamatua dhu dènge jaꞌa, aa jꞌaga jaꞌa ètu dꞌara kakako jaꞌa ne, aa pangaꞌe dènge papake jaꞌa,  
\v 21 toke jaꞌa lèpa dènge sodꞌa, èèna na LAMATUA jꞌajꞌi mi Ama Lamatua jaꞌa.  
\v 22 Hadhu dhu jaꞌa patitu ne, jꞌajꞌi mi era sogo-tagu mi Ama Lamatua. Aa aaꞌi-aaꞌi dhu Lamatua pala-bagi mi jaꞌa, jaꞌa hia Na ca pala nèti canguru pala.”   
\c 29  
\s1 Yakob dꞌai èmu toꞌo na Laban  
\p
\v 1 Hèia Yakob kako hari ka asa bèka dhimu.  
\v 2 Ca lodꞌo, ladhe nèdhi èi ca madha, dètu dènge rae cue. Padètu-dètu dènge madha èi èèna, abhu tèlu kaboko kahibꞌi-kalèbho, dhu mate rinu èi. Te ngaa hadhu aae cue dhu ra pasaguru mi hèbꞌa èi na.  
\v 3 Dhu tema le, ladhe kahibꞌi tesa aaꞌi-aaꞌi ra, ana-ana madhenga kahibꞌi se, lasi bhoke hadhu na, heka ra dhui kèna, panginu kahibꞌi si. Panginu rare na, ra katange hari hadhu na laꞌe.   
\p
\v 4 Ka Yakob kako laꞌe asa madha dhèu madhenge kahibꞌi se, hèia na karèi, aku nèngu na, “Miu se, dhèu mia?”  
\p Hèia ra dhaa, “Jiꞌi se, nèti rae Haran neꞌe.”   
\p
\v 5 Ka Yakob karèi hari, aku nèngu na, “Miu tadhe toꞌo jaꞌa, Laban, do? Nèngu na, ana Nahor.”  
\p Ka ra dhaa, “Jiꞌi tadhe ne.”   
\p
\v 6 Hèia Yakob karèi hari, aku nèngu na, “Na beꞌa-beꞌa, sina ma?”  
\p Ka ra peka, “Oo, na beꞌa-beꞌa. Ladhe, ana bhèni na ka nèi. Ngara na, Rahel. Nuka eo nèti kahibꞌi ama na mai sa neꞌe, ho hia rinu ètu neꞌe. Mate ne.”   
\p
\v 7 Hèia Yakob peka hari, “Loo nètu era. De beꞌa risi, badha mia ètu seꞌe le, panginu ka si. Sèna ka lere mèti hari asa dꞌara padꞌa, ho raꞌa hari jꞌuꞌu.”   
\p
\v 8 Te ngaa ra peka, “We, jꞌara na aadꞌo sèmi èèna! Jiꞌi mate toke tesa aaꞌi ku, heka jiꞌi pakeso hadhu ne, heka panginu badha se kèna.”  
\v 9 Yakob padhai lii era, Rahel dꞌai le era èèna dènge kahibꞌi ama na. Nèngu ka dhu biasa ladhe-leru si.   
\p
\v 10 Ropa Yakob nèdhi Rahel dènge kahibꞌi sèra, laꞌe dènge ka paꞌeso eele hadhu dhu saguru hèbꞌa èi na. Ka na panginu badha toꞌo na sèra.  
\v 11 Èle ka, laꞌe uu Rahel, dènge tangi.  
\v 12 Ka na lolo dènge Rahel, aku nèngu na, “Ari! Jaꞌa ne, ana nèti Ribka, ana hèni ama mu.” Hèia Rahel rai sa èmu laꞌe, peka dènge ama na.   
\p
\v 13 Ropa Laban tadèngi lii lolo Rahel, dhu peka na Yakob ana nèti ana hèni na Ribka, ka laꞌe dènge ka, soru nare Yakob. Ropa na dꞌai, liku nare Yakob, ka na uu, hèia gale nèti dènge ka, lasi asa èmu na. Ka Yakob lolo aaꞌi-aaꞌi dènge toꞌo na.  
\v 14a Hèia Laban lii, aku nèngu na, “Mema tareꞌa! Èdhi dua ti dhu paꞌaꞌari.”   
\s1 Yakob nare Lea dènge Rahel, jꞌajꞌi dhèu èmu na  
\p
\v 14b Ropa Yakob pea dènge rèngu dꞌai ca hèru,  
\v 15 Laban padhai lii dènge ne, aku nèngu na, “Yakob! Jaꞌa koꞌo boe, sèna ka èu sabꞌa hia jaꞌa dènge iia-iia dꞌara, lula èdhi se dhu paꞌaꞌari. De èu neo sèna ka rui-jꞌajꞌèra èu jaꞌa bꞌae ca ngaa?”   
\p
\v 16 Laban ne, dhu dènge ana bhèni dhèu dua. Dhu uru, ngara na Lea. Aa ari na, ngara na Rahel.  
\v 17 Lea ne, musi madha na ako ahu.\f + \fr 29:17 \ft Lii Ibrani ètu neꞌe, mèu iia boe.\f* Te ngaa Rahel, rèhu na bhèni iia, aa ngiꞌu na saraga bia.  
\v 18 Yakob dꞌèi risi Rahel. Ka na peka dènge Laban, “Ladhe toꞌo ku moꞌo, jaꞌa sabꞌa hia toꞌo ku pidhu tèu, sadꞌi toꞌo ku hia jaꞌa madhèdi dènge Rahel.”   
\p
\v 19 Hèia Laban dhaa, aku nèngu na, “Jaꞌa koꞌo! Beꞌa risi, jaꞌa paleo èu dènge Rahel, lula èdhi dua ti dhu aꞌari. Mage dhoka na madhèdi dènge dhèu leo. De mu pea mi neꞌe, sèna ka sabꞌa hia jaꞌa.”  
\v 20 Ka Yakob sabꞌa hia Laban pidhu tèu, sèna ka na bisa madhèdi dènge Rahel. Lula na dꞌèi madhe-madhe Rahel, nèti èèna ka, pidhu tèu èèna, na pangee nuka sèmi pèri-pèri lodꞌo di.   
\p
\v 21 Ropa risi nèti pidhu tèu, ka na pasanèdꞌe Laban, aku nèngu na, “Toꞌo! Jaꞌa sabꞌa le hia toꞌo ku pidhu tèu, de paleo ka jaꞌa dènge Rahel.”   
\p
\v 22 Hèia Laban tao tatao, ka na nèru aaꞌi rae lesa ètu rae èèna.  
\v 23-27 Ropa dꞌai mèda èèna, Laban hia boe Rahel, te ngaa na pua Lea maso asa dꞌara paleo Yakob. Ka Yakob jꞌunu dènge ne. Asa bèli èèna, Yakob heka neꞌa kèna, nèngu dhu leo dènge Lea di. Hèia Yakob laꞌe patao dènge Laban, aku nèngu na, “Nga tao ka, toꞌo pasèru jaꞌa sèmi neꞌe? Jaꞌa sabꞌa sèmi ènu pidhu tèu kateme hia mi èu, sèna ka bisa abhu Rahel! Nga tao ka toꞌo pasilu dènge Lea?”  
\p Ka Laban dhaa, “Baku nasa ku! Madhutu adꞌa jiꞌi ètu rai neꞌe, ari bisa boe leo uuru èmu nèti aꞌa. De beꞌa risi sèmi neꞌe! Èu mate hari ku pidhu lodꞌo, dꞌai èle tatao ne, heka èu abhu Rahel kèna. Sadꞌi èu sabꞌa hari hia jaꞌa pidhu tèu.” Hèia Laban pangèdꞌu dènge ènu bhèni èci, hia mi Lea. Ngara na Silpa.   
\p
\v 28 Lii padhai Laban deo na, Yakob dꞌèi kahèi. Nèti èèna ka, èle tatao ne pidhu lodꞌo, ka Laban pamadhèdi hari Yakob dènge Rahel.  
\v 29 Ka Laban hia ènu na dhèu bhèni èci, ngara na Bilha, sèna ka jꞌajꞌi mi ènu Rahel.  
\v 30 Hèia Yakob paꞌèci ka dènge Rahel. Na dꞌèi risi Rahel nèti Lea. Ka Yakob sabꞌa hari hia toꞌo na pidhu tèu.   
\s1 Ana-ana Yakob  
\p
\v 31 Te ngaa LAMATUA neꞌa le, Yakob sue risi Rahel nèti Lea. Nèti èèna ka, Na hia Lea nara iisi ana. Te ngaa Rahel abhu boe ana.  
\v 32 Hèia Lea dènge babia, ka nara iisi ana mone ca dhèu. Na pangare ne, \it Ruben\it* (dhu sasoa na ‘mèdhi si, abhu ana’),\f + \fr 29:32 \ft Madhutu lii Ibrani, ‘Ruben’ sasoa na ‘mèdhi, abhu ana’. Aa lii na oe sama sèmi lii èci, dhu sasoa na ‘na ladhe nèdhi sasusa jaꞌa’.\f* lula na peka na, “LAMATUA ladhe nèdhi le sasusa jaꞌa. Nèti èèna ka, limuri ne, dhèu èmu jaꞌa tao madha-dhilu mi jaꞌa.”   
\p
\v 33 Ka Lea dènge hari babia, hèia nara iisi hari ana mone èci. Na pangare ne, \it Simeon\it* (dhu sasoa na, ele boe ‘dhèu tadèngi le’), lula na peka na, “LAMATUA dhu neꞌa na, dhèu èmu jaꞌa sue boe jaꞌa. Tu dꞌai èèna ka, Na hia jaꞌa ana dhèu èci hari.”   
\p
\v 34 Èle èèna ka, Lea kadꞌo hari ana èci, ka nara iisi ana mone ca dhèu. Na pangare na \it Lewi\it*,\f + \fr 29:34 \ft Lewi sasoa na ele boe ‘paꞌèki’, do ‘paliku padètu-dètu’.\f* lula na peka na, “Dènge ana neꞌe ne, èle dènge lii langu jaꞌa. Dꞌara dhèu èmu jaꞌa, paꞌèki dènge jaꞌa, lula jaꞌa matana hia ne ana mone, dhèu tèlu kèna.”   
\p
\v 35 Ka Lea dènge hari babia ca tèka, hèia nara iisi ana mone èci. Na pangare na, \it Yahuda\it* (dhu sasoa na ele boe ‘koa-kio’), lula na peka na, “Dènge jꞌara neꞌe ne, jaꞌa neo koa-kio LAMATUA!” Èle ka, Lea dènge heka ana.   
\c 30  
\p
\v 1 Te ngaa Rahel dhu abhu mèka ana. Nèti èèna ka, nèngu tèke dꞌara dènge aꞌa na. Hèia na peka dènge dhèu èmu na, “Aꞌa! Hia ku jaꞌa ana laa, ma. Ladhe aadꞌo, beꞌa risi jaꞌa madhe ka laa.”   
\p
\v 2 Te ngaa Yakob jèke ne, aku nèngu na, “Èu ngee na, jaꞌa ne, Lamatua, ho bisa hia èu ana!?”   
\p
\v 3 Ka Rahel bꞌala na, “Sèmi neꞌe: hua iia èu more Bilha, ènu jaꞌa na. Jꞌunu dènge ne, sèna ka na matana hia jaꞌa ana.”   
\p
\v 4 Hèia na pangèdꞌu Bilha mi dhèu èmu na. Ka Yakob jꞌunu dènge ne.  
\v 5 Ka Bilha dènge babia, hèia nara iisi ana mone ca dhèu.  
\v 6 Hèia Rahel padhai lii, aku nèngu na, “Ama Lamatua nanene le lii manèngi-mangajꞌi jaꞌa. Nèti èèna ka, Na hia jaꞌa ana mone ca dhèu. Ama Lamatua pamaꞌète le, lii langu jaꞌa dènge mola-mola.” Ka na pangare ana ne, \it Dan\it* (dhu sasoa na ‘pamaꞌète lii’).   
\p
\v 7 Èle èèna ka, Bilha dènge hari babia, ka nara iisi ana mone èci.  
\v 8 Ka Rahel peka, aku nèngu na, “Jaꞌa limuri ne paꞌuji dènge aꞌa ku, ka jaꞌa segi.” Nèti èèna ka, na pangare ana na, \it Naftali\it* (dhu sasoa na ‘paꞌuji’, do ‘paꞌère’).   
\p
\v 9 Ropa Lea neꞌa na nèngu ne dènge heka ana, ka na paleo ènu na Silpa dènge Yakob.  
\v 10 Ka Silpa nara iisi ana mone ca dhèu.  
\v 11 Hèia Lea peka na, “Kalua jaꞌa, mèngi le.” Ka na pangare na, \it Gad\it* (dhu sasoa na ‘kalua mèngi’).   
\p
\v 12 Ka Silpa nara iisi hari ana mone èci.  
\v 13 Hèia Lea padhai lii, peka na, “Waa! Limuri ne, jaꞌa heka karejꞌe kèna! Mi laladhe ee, te bèli-camèdꞌa, dhèu bhèni aaꞌi-aaꞌi ra, peka na jaꞌa ne oto bia.” Nèti èèna ka, na pangare ana ne, \it Aser\it* (dhu sasoa na ‘karejꞌe’).   
\p
\v 14 Ca lodꞌo, lèke dènge hèru puu-gꞌètu are, Ruben laꞌe asa dꞌara jꞌami. Na rage ana aajꞌu ca kapua dhu jꞌajꞌi sèmi èi naꞌi ho hia dhèu bhèni abhu kolo. Ka Ruben nèti hia ina na Lea. Ropa Rahel nèdhi, ka na peka dènge Lea, aku nèngu na, “Aꞌa! Bagi ku jaꞌa ciki, èi naꞌi dhu Ruben nèti èèna.”   
\p
\v 15 Te ngaa Lea bꞌala, aku nèngu na, “Wee! Èu ne seli-kolane! Parame more le dhèu èmu jaꞌa. Te ngaa roca mèka na. Mu neo hari unu ajꞌu èi naꞌi èèna nèti ana jaꞌa? Meꞌa heka makae dꞌara!”  
\p Te ngaa Rahel dhaa, “Sèmi neꞌe, aꞌa! Ladhe jaꞌa abhu èi naꞌi na, mèda neꞌe èu paꞌèci dènge Yakob.” Ka Lea dꞌèi kahèi.   
\p
\v 16 Ka pe dꞌai loo nihia sa, Yakob lèpa nèti dꞌara oka. Lea laꞌe soru nare ne, ka na peka, “Aꞌa! Mèda ne, èu jꞌunu dènge jaꞌa! Lula jaꞌa dhu hèli kore le èu, dènge kabꞌua èi naꞌi ana jaꞌa!” Ka mèda na, Yakob jꞌunu dènge Lea.   
\p
\v 17 Ka Ama Lamatua tadèngi lii manèngi-mangajꞌi Lea. Nèti èèna ka, na dènge babia, hèia nara iisi ana mone ka lèmi.  
\v 18 Hèia Lea pangare ana na, \it Isaskar\it*, (dhu sasoa na, ‘bꞌae jꞌajꞌèra’), lula na peka na, “Ama Lamatua bꞌae-bajꞌa le jꞌajꞌèra jaꞌa, lula jaꞌa hia le Silpa madhèdi dènge dhèu èmu jaꞌa.”   
\p
\v 19 Èle èèna ka, Lea dènge babia hari, hèia nara iisi ana mone ka èna.  
\v 20 Ka na peka, aku nèngu na, “Ama Lamatua parasee jaꞌa mèdha dhu beꞌa. Ka limuri ne, dhèu èmu jaꞌa hudꞌi pakabꞌua ku jaꞌa, lula jaꞌa matana hia ne ana mone dhèu èna.” Nèti èèna ka, na pangare ana ne, \it Sebulon\it* (dhu sasoa na ‘pakabꞌua’).   
\p
\v 21 Ka Lea nara iisi hari, te ngaa ana bhèni, ka na pangare na, \it Dina\it*.   
\p
\v 22 Te ngaa Ama Lamatua dhu bhèlu boe Rahel, ka sèmi lii manèngi-mangajꞌi na. Nèti èèna ka, Na bhoke era ana na.  
\v 23 Hèia Rahel dènge babia, ka nara iisi ana mone ca dhèu. Ka na peka, “Ama Lamatua saku eele le dꞌara makae jaꞌa.”  
\v 24 Hèia na pangare ana na \it Yusuf\it* (dhu sasoa na ele boe ‘hudꞌi laa na hia tabha hari’), lula aku nèngu na, “Jaꞌa manèngi, sèna ka Ama Lamatua hia jaꞌa ana mone ca dhèu hari.”   
\s1 Yakob tenge jꞌara ho paꞌae badha-manu na  
\p
\v 25 Lodꞌo Rahel nara iisi Yusuf, Yakob peka dènge Laban, aku nèngu na, “Toꞌo! Ladhe moꞌo, jaꞌa neo lèpa asa rai ètu-èsu jaꞌa.  
\v 26 Jaꞌa neo laku dènge ana-dhèu èmu jaꞌa. Toꞌo, èu dhu meꞌa le, jaꞌa ne sabꞌa tèu-tèu nèti madꞌae dꞌai loo nihia. De jaꞌa bꞌae pamaꞌète le rèngu se. Nèti èèna ka, rèngu se, jꞌajꞌi le unu jaꞌa ka teme aae.”   
\p
\v 27 Hèia, aku toꞌo na, “Ana, ee! Èu nanene ku lii jaꞌa laa! Madhutu lii malare dhu jaꞌa abhu, Lamatua hia jaꞌa mamèngi lula èu.  
\v 28 De èu neo manèngi ca ngaa, peka, sèna ka jaꞌa bꞌae! Sadꞌi èu baku tèke eele jaꞌa, te ngaa sabꞌa taruu hia jaꞌa.”   
\p
\v 29 Ka Yakob peka, “Toꞌo! Èu mèdhi unu mu le, sasabꞌa-laꞌa jaꞌa. Nèti èèna ka, badha-manu toꞌo se, bèba-kacanga.  
\v 30 Lodꞌo dhu jaꞌa dhae mai mèka, mèdha-panyau toꞌo ku ae èèna mèka. Te ngaa limuri ne, toꞌo kaja le. Lamatua pala-bagi le toꞌo ku mamèngi, lula sasabꞌa-laꞌa jaꞌa ka. Te dꞌai le lodꞌo na, sèna ka jaꞌa sabꞌa hia ana-dhèu èmu jaꞌa.”   
\p
\v 31 Hèia Laban karèi ne, aku nèngu na, “De sèmi èèna na, jaꞌa bꞌae èu tasamia?”  
\p Ka Yakob dhaa, peka na, “Toꞌo ku, hia ia ka jaꞌa ngaa-ngaa. Te ngaa badha-manu toꞌo ku, jaꞌa ladhe-leru taruu, sadꞌi mu tao ku jꞌara èci.  
\v 32 Ladhe moꞌo, deo neꞌe kahèi, jaꞌa laku asa badha-manu toꞌo sèi, ho hagꞌe si. Mia dhu dènge boe katèdꞌa aa dènge boe karata, sèra sa unu toꞌo ku taruu. Te ngaa mia dhu dènge katèdꞌa aa dhu karata, hia mi jaꞌa. Dènge kahibꞌi-kalèbho dhu mèdhi, jaꞌa kora aaꞌi si. Seꞌe se, hudꞌi laa jꞌajꞌi mi babꞌae rui-jꞌajꞌèra jaꞌa.\f + \fr 30:32 \ft Uru èèna, dhèu pangee kahibꞌi-kalèbho dhu pudhi, dhu beꞌa. Rèngu sèra ae. Aa kahibꞌi-kalèbho dhu mèdhi, karehe. Te ngaa rèngu se, ciki di. Kahibꞌi-kaꞌia dènge kalèbho dhu katèdꞌa aa dhu karata sèra, ciki ooꞌe di.\f*  
\v 33 Dꞌai lodꞌo limuri, pe toꞌo meꞌa jaꞌa ne sabꞌa dènge mola, do aadꞌo. Sadꞌi lake more, mai ho mu parisa badha-manu jaꞌa. Ladhe mu abhu kahibꞌi-kaꞌia dhu dènge boe katèdꞌa, aa dhu karata boe, do, kahibꞌi-kalèbho dhu pudhi, èèna na, dhu meꞌa le èèna, jaꞌa manaꞌu badha-manu toꞌo.”   
\p
\v 34 Ka Laban dꞌèi kahèi, aku nèngu na, “Oo! Jꞌara na sèmi èèna ka.”  
\v 35 Te ngaa ètu dꞌara lodꞌo èèna kahèi, Laban hagꞌe dènge badha dhu katèdꞌa, dhu karata, dènge kahibꞌi-kalèbho dhu mèdhi. Ka na pangèdꞌu mi ana na si, ho ladhe-leru.  
\v 36 Hèia eo rèti ka badha se asa era èci dhu kajꞌèu na tèlu lodꞌo kako haga nèti era Yakob si. Ka Yakob madhenge ka badha dhu ata se.   
\p
\v 37 Èla èèna ka, Yakob poro nare dadana aajꞌu nèti ajꞌu tèlu rupa. Ka na caci pakarata kaꞌuri ajꞌu sèra, tao strep-strep.  
\v 38 Hèia ajꞌu dhu strep-strep se, na tèke asa dꞌara karabꞌa kahibꞌi. Badha se dhu tema le paꞌango aa paleo ètu era èèna.  
\v 39 De ladhe badha se paleo ètu madha ajꞌu strep-strep se, ra matana ana dhu rèu ra katèdꞌa dènge karata.   
\p
\v 40 Ka ladhe badha Laban se neo paleo, Yakob patangare si asa kahibꞌi dhu katèdꞌa dènge karata sèra. Hèia ana dhu ra matana sa rèu ra katèdꞌa dènge karata kahèi. Dènge jꞌara sèmi èèna ka, badha na asa ae. Ka na pacèri eele si nèti badha Laban sèra.  
\v 41 Ropa badha dhu èra neo paleo, Yakob nare kadhèli ajꞌu dhu strep-strep sèra, tao mi dꞌara karabꞌa ètu madha si.  
\v 42 Te ngaa ladhe kahibꞌi dhu roe dènge malaka-godꞌa neo paleo, Yakob soro tèke si. Ka badha dhu roe, sèra unu toꞌo na Laban. Aa mia dhu èra, sèra unu nèngu.  
\v 43 Dènge jꞌara neꞌe ne, Yakob jꞌajꞌi dhèu kaja-suꞌi. Ka kahibꞌi-kaꞌia na, kahibꞌi-kalèbho na, onta na, keledꞌei na, dènge ènu na bhèni-mone, udhu sobhu-sobhu.   
\c 31  
\s1 Yakob rai tèke eele Laban  
\p
\v 1 Ca tèka, Yakob tadèngi lii padhai ana-ana Laban se, aku rèngu na, “Kakaja-sasuꞌi Yakob sèra, lula na kao nare aaꞌi mèdha-panyau ama èdhi.”  
\v 2 Yakob nèdhi kahèi rèhu toꞌo Laban mare heka, aa beꞌa heka dènge ne, sèmi uru èèna.   
\p
\v 3 Hèia LAMATUA peka dènge Yakob, “Dꞌai le lodꞌo, ho èu lèpa asa ina dènge ama mu. Jaꞌa palere-lere dènge èu.”   
\p
\v 4 Ka Yakob hia dhèu lasi paroa Rahel dènge Lea, sèna ka mai paraga dènge ne ètu era ani badha, ètu dꞌara mamoo.  
\v 5 Hèia na peka dènge ra, aku nèngu na, “Limuri ne, jaꞌa ladhe-ladhe na, ama miu na rèhu na mare heka dènge jaꞌa. Aa babeꞌa na mi jaꞌa, sèmi heka uru èèna. Te ngaa Ama Lamatua dhu ama ku sogo-tagu èèna, palere-lere dènge jaꞌa.  
\v 6 Miu dua mi se meꞌa le, nèbhu nare sange neꞌe, jaꞌa jꞌajꞌi kuli ètu ama miu!  
\v 7 Te ngaa sèmi èèna, dꞌara na laꞌe kahèi, ka na kapodꞌe-kabèli taruu jaꞌa. Ka na ubꞌa rui-jꞌajꞌèra jaꞌa, canguru hari kèna. Masi ka sèmi èèna, Ama Lamatua jꞌaga paꞌèra jaꞌa.  
\v 8 Lodꞌo ama miu peka na, ‘Badha dhu rèu ra katèdꞌa sèra jꞌajꞌi mi unu èu,’ ho ladhe lodꞌo badha se matana, ana dhu katèdꞌa hua-hua. Lodꞌo leo hari, na peka, ‘Badha dhu karata sèra, jꞌajꞌi mi unu èu,’ ka badha se matana ana karata aaꞌi-aaꞌi.  
\v 9 Ama Lamatua adꞌu sèmi èèna na, sèna ka nare aaꞌi badha-manu ama miu èèna, ho hia mi jaꞌa.   
\p
\v 10 Ca tèka, ropa badha se paleo, jaꞌa kèdhi ètu dꞌara nii, dhu peka na, badha mone aaꞌi-aaꞌi dhu paleo, abhu dhu katèdꞌa aa dhu karata hèi.  
\v 11 Ka ana pajuu Lamatua nèti sorga paroa jaꞌa, peka na, ‘Yakob!’  
\p Hèia jaꞌa dhaa, ‘Tasamia, Lamatua?’   
\p
\v 12 Ka na lii, ‘Ladhe ku laa! Badha mone dhu paleo sèra, dhodhoka dhu karata dènge katèdꞌa di. Jaꞌa ka adꞌu sèra sa, lula Jaꞌa dhu kèdhi le, ngaa dhu Laban tao mi dedha èu.  
\v 13 Jaꞌa ne, Ama Lamatua, dhu padꞌelo iisi mi èu ètu Betel èèna. Ètu era nèi, èu patitu hadhu, ka mu bhori èi mènyi ètu dedha na, ka èu sogo-tagu Jaꞌa. Ka èu paꞌèki lii pajaji dènge Jaꞌa ètu nèi. De kèdꞌi ka, tèke eele ka rai neꞌe ne, lamu ka asa kabarai ina-ama èu.’ ”   
\p
\v 14 Hèia Rahel dènge Lea bꞌala lii na, aku rèngu na, “Laꞌa ma! Jiꞌi dènge heka pusaka ngaa-ngaa nèti ama jiꞌi Laban.  
\v 15 Nèbhu nare sange neꞌe, mone heka ne tao jiꞌi sèmi dhèu leo kara sa. Na pahie eele le jiꞌi se. Ka naꞌe aaꞌi le kabꞌua-kadheli jiꞌi se.  
\v 16 De mèdha-panyau dhu Ama Lamatua nare sèra nèti ama jiꞌi Laban, aaꞌi-aaꞌi sèra jꞌajꞌi le unu èdhi dènge ana-ana èdhi se. De ladhe aku Lamatua tasa mera mia, teꞌa dhoka madhutu di!”   
\p
\v 17-18 Èle èèna ka, Yakob lalau mèdha-panyau na. Hèia na pacaꞌe ana-dhèu èmu na asa dedha onta lasi, aa na eo nèti badha-manu na aaꞌi-aaꞌi, dènge mèdha-panyau dhu na abhu ètu Padan Aram, ho lasi asa rai Kanaꞌan.   
\p
\v 19 Lodꞌo èèna, Laban dhu laꞌe gꞌute rèu kahibꞌi-kalèbho na. Ka Rahel manaꞌu nare patung mèdha sogo-tagu ama na.  
\v 20 Aa Yakob si lasi palangu boe lii dènge toꞌo na.  
\v 21 Na bau nèti aaꞌi mèdha-panyau na, ka ra kako pamèri-mèri, lasi re loko Efrat, asa ledhe Gilead.   
\s1 Laban laꞌe bate Yakob  
\p
\v 22 Rarai Yakob si èèna dꞌai tèlu lodꞌo ku, heka Laban neꞌa kèna.  
\v 23 Hèia Laban oru nare ka dhèu-dhèu na, lasi bate Yakob si. Dꞌai pidhu lodꞌo ku, heka ra paraga dènge si ètu ledhe Gilead.   
\p
\v 24 Ka dꞌara mèda èèna, Lamatua padꞌelo iisi Na mi Laban ètu dꞌara nii. Na peka na, “Laban! Ladhe èu padhai lii dènge Yakob, jꞌaga paie hèbꞌa èu na.”   
\p
\v 25 Mèda èèna, Yakob si dhu patitu paleo ètu ledhe Gilead. Aa Laban si patitu unu ra kajꞌèu boe nèti era èèna kahèi.   
\p
\v 26 Èle ka, Laban mai paraga dènge Yakob. Hèia na lii, aku nèngu na, “Nga tao ka, èu rai mèti ana bhèni jaꞌa se, dènge boe lii ugu-geꞌe sa hèi? Mu tao si sèmi dhèu dhu èu segi ètu dꞌara papara-pakèjꞌi.  
\v 27 Èu ne adꞌa aadꞌo, palangu boe sa hèi dènge jaꞌa! Ladhe èu peka dènge jaꞌa beꞌa-beꞌa, ele boe jaꞌa tao sisi-kau, ho taꞌa-tinu boko-boko, ho lere miu dènge lii sodꞌa,\f + \fr 31:27 \ft Madhutu lii Ibrani peka na, ‘sodꞌa pake dènge dere iiki aa dènge alat musiik dhu pake dhari sanár’.\f* heka jiꞌi patabuli miu kèna.  
\v 28 Sasala èu èci hari ka, èu hia boe jaꞌa uu ana-èpu jaꞌa hèi. Tatao èu ne goa titu kèna!  
\v 29 Carui boe, ladhe jaꞌa ne neo pajꞌèra èu! Te ngaa malo-malo ka mèda-mèda na, Ama Lamatua dhu ama mu sogo-tagu èèna, kai jaꞌa peka na, ladhe jaꞌa padhai lii dènge èu, jaꞌa hudꞌi jꞌaga paie-iie ku hèbꞌa jaꞌa.  
\v 30 Mema, jaꞌa dhu keꞌa le, èu pakèdꞌi lula èu dhu neo le lèpa. Te ngaa tasamia ka, èu manaꞌu mèti patung mèdha sogo-tagu jaꞌa?”   
\p
\v 31 Hèia Yakob bꞌala, aku nèngu na, “Toꞌo baku nasa ku dènge jaꞌa! Jaꞌa pakèdꞌi mau-mau èèna, lula jaꞌa mage dhoka moꞌo boe jaꞌa kèti ana-ana se!”  
\v 32 Te ngaa Yakob dhu neꞌa nare boe, na dhèu èmu na Rahel ka dhu manaꞌu nèti. Ka na lii, aku nèngu na, “Toꞌo! Mèdha sogo-tagu èèna, mu tenge ne! Ladhe mèdhi ètu cee, huku pamadhe ne. Parisa aaꞌi mèu-mèu. Ladhe abhu kahèi pusaka toꞌo dhu leo, more aaꞌi si. Hudꞌi laa, dhèu seꞌe se jꞌajꞌi sakasii.”   
\p
\v 33 Hèia Laban laꞌe parisa ka asa dꞌara paleo se èci-èci. Na laꞌe uru asa dꞌara paleo Yakob. Èle ka, laꞌe asa dꞌara paleo Lea. Èle ka, laꞌe asa dꞌara paleo ènu se dua ra. Te ngaa abhu boe ngaa-ngaa. Paleo Rahel limuri tèka.  
\v 34 Te ngaa Rahel dhu huni le mèdha sogo-tagu sèra ètu dꞌara lalaka onta. Ka na madhèdi ètu dedha. Dꞌai dꞌara paleo ne, Laban tenge paie-iie, te ngaa na rage boe.   
\p
\v 35 Hèia Rahel peka dènge ama na, aku nèngu na, “Ama mage mu nasa kahèi. Te jaꞌa bisa boe titu, lula jaꞌa abhu hèru.” Masi ka sèmi èèna, Laban tenge taruu, te ngaa abhu boe mèdha sogo-tagu sèra.   
\p
\v 36 Ka Yakob nasa, hèia na pajèka dènge Laban, aku nèngu na, “Jaꞌa ne tao bhelu ngaa mi toꞌo? Ka toꞌo mai bate jaꞌa, sèmi dhu jaꞌa ne, dhèu bhelu-katubꞌa sa!  
\v 37 Mèdha-panyau jaꞌa, toꞌo cebꞌe eele si. De mu abhu ngaa? More ka mai tèke mi madha ne, sèna ka aaꞌi-aaꞌi ti tèdhi. Aa hudꞌi laa, dhèu seꞌe ka dhu pamaꞌète mèdha èèna unu cee.  
\v 38 Dua nguru tèu kèna, jaꞌa sabꞌa kuli mi toꞌo. Lodꞌo jaꞌa madhenga badha-manu toꞌo, ciꞌu sa legu boe. Aa kuꞌa kèdhi boe ciꞌu sa hèi!  
\v 39 Ladhe badha hui-hahi hui, kadhi pamadhe badha toꞌo ciꞌu, jaꞌa peka boe, te ngaa jaꞌa gati. Aa ladhe dhèu manaꞌu, toꞌo pua jaꞌa gati, masi ka jaꞌa sala boe.  
\v 40 Ladhe re mèu, madha lodꞌo ai pamango jaꞌa. Aa ladhe mèda, jaꞌa maringi rigꞌi-rigꞌi. Jaꞌa pasaruru boe ciki sa, toke mèu rai, lula madhenge badha-manu toꞌo.  
\v 41 Mema tareꞌa, dua nguru tèu èèna! Jaꞌa sabꞌa canguru èpa tèu, sèna ka abhu ana bhèni toꞌo, dhèu dua se. Ka jaꞌa sabꞌa hari èna tèu, sèna ka jaꞌa unu badha-manu seꞌe. Jꞌajꞌi kuli nèbhu nare sange èèna, te ngaa toꞌo pakura rui-jꞌajꞌèra jaꞌa dꞌai canguru hari.  
\v 42 Malo-malo ka, dènge Ama Lamatua, dhu baki ku Abraham, dènge ama ku Isak, dhu sogo-tagu Ne. Ladhe Na leru boe jaꞌa ne, ele boe toꞌo hia jaꞌa lèpa dènge ai hua daꞌu-daꞌu. Te ngaa Ama Lamatua dhu paꞌabhe boe musi madha Na mi jꞌajꞌèra jaꞌa, aa Na tao madha-dhilu mi sasabꞌa-laꞌa jaꞌa aaꞌi-aaꞌi. Nèti èèna ka, mèda deo na, Na mai kai toꞌo, sèna ka baku lii sakaa dènge jaꞌa.”   
\s1 Yakob dènge Laban paꞌèki lii pajaji  
\p
\v 43 Ropa nanene nare lii padhai Yakob, ka Laban dhaa, aku nèngu na, “Sèmi neꞌe! Bhèni dua se, ana jaꞌa. Ana dhu ra matana se, aaꞌi-aaꞌi ra èpu jaꞌa. Badha-manu aaꞌi-aaꞌi se, unu jaꞌa. Aaꞌi-aaꞌi dhu èu ladhe mèdhi ètu seꞌe se, unu jaꞌa. Te ngaa jaꞌa neo tao si, tasamia? Jaꞌa bisa boe magee si.  
\v 44 De beꞌa risi, èdhi dua ti paꞌèki lii pajaji. Sèna ka lii pajaji èèna ka dhu èki èdhi dua ti.”   
\p
\v 45 Hèia Yakob nare ka hadhu aae cue, na patitu ètu èèna, sèna ka jꞌajꞌi mi tadha.  
\v 46 Hèia Yakob pua dhèu sabꞌa na, lasi udhu hadhu. Ka ra madhèdi raꞌa-rinu ètu era èèna, padètu dènge hadhu sèra.  
\v 47 Hèia Laban pangare hadhu udhu sèra, \it Yegar Sahaduta\it*. Te ngaa Yakob pangare na, \it Galeed\it*.\f + \fr 31:47 \ft Madhutu lii Aram, \ft \+it Yegar Sahaduta\+it* sasoa na ‘hadhu sakasii’. Madhutu lii Ibrani, \+it Galeed\+it* sasoa na ‘hadhu sakasii’ kahèi.\f*   
\p
\v 48 Ka Laban padhai lii, aku nèngu na, “Hadhu udhu se, jꞌajꞌi sakasii mi èdhi dua ti.” Nèti èèna ka, era èèna ngara na, Galeed.  
\v 49 Laban pangare kahèi era èèna, \it Mispa\it* (dhu sasoa na ‘era jꞌaga dhu dedha’), lula na peka na, “Pe èèna na, LAMATUA ka dhu jꞌaga èdhi dua ti, ho masi ka dua ti pakajꞌèu, baku kako eele lii pajaji ne.  
\v 50 Ladhe èu tao karehe ana jaꞌa se, do leo-èmu dènge bhèni leo hari, tatu jaꞌa keꞌa boe. Te ngaa mu sanèdꞌe! Ama Lamatua ka dhu jꞌajꞌi sakasii mi èdhi dua ti.  
\v 51-52 Èu ladhe ku hadhu dhu patitu ne, dènge hadhu dhu udhu se. Sanèdꞌe, hadhu seꞌe ka dhu jꞌajꞌi mi too dènge lane. Èu bisa boe kako seli hadhu se, ho tao bhelu mi jaꞌa. Aa jaꞌa kahèi bisa boe kako seli hadhu se, ho tao bhelu mi èu.  
\v 53 Dua ti paꞌèki lii pajaji ne, dènge kolongara Ama Lamatua nèti bèi-baki èdhi. Nuka Ama Lamatua nèti baki mu Abraham dènge baki jaꞌa Nahor. Nèngu èèna ka, dhu jꞌajꞌi hakim, sèna ka pamaꞌète lii èdhi dua ti.”  
\p Ropa nanene nare, hèia Yakob jꞌoka soo-subha dènge kolongara Ama Lamatua, dhu ama na Isak sogo-tagu.   
\p
\v 54 Èle èèna ka, Yakob roro badha, ho jꞌajꞌi mi korban hia mi Lamatua ètu ledhe èèna. Hèia na paroa dhèu aaꞌi-aaꞌi mai raꞌa-rinu paꞌèci, ka ra beke dꞌai lodꞌo rea.   
\p
\v 55 Asa bèli madꞌae èèna, Laban laꞌe liku dènge uu ana-èpu na aaꞌi-aaꞌi ra. Ka na hia si mèngi-nale, hèia na lèpa hari asa rai na.   
\c 32  
\s1 Yakob madhaꞌu paraga dènge aꞌa na Esau  
\p
\v 1 Èle èèna ka, Yakob si kako taruu. Hèia ana pajuu Lamatua nèti sorga sèra mai paraga dènge ne.  
\v 2 Ropa ladhe nèdhi si, na lii, aku nèngu na, “Era neꞌe ne, sèmi era ae sordadꞌu Lamatua!” Nèti èèna ka, era èèna na pangare na, \it Mahanaim\it* (dhu sasoa na ‘dua era ae iisi’).   
\p
\v 3 Ka Yakob pua dhèu na pèri-pèri lasi uuru asa rai Edom (nuka Seir), sèna ka lasi peka dènge aꞌa na Esau, ho neꞌa mamai na.  
\v 4 Hèia Yakob peka dènge si, aku nèngu na, “Lami peka dènge aꞌa ku Esau, sèmi neꞌe: ‘Lamatua Esau! Ènu mu Yakob, hia jiꞌi ngèti lii karejꞌe-karae mi aꞌa na. Peka na, “Karèi nèti jaꞌa pakèdꞌi, toke sange neꞌe ne, jaꞌa pea ètu dꞌara èmu toꞌo Laban.  
\v 5 Limuri ne, ènu lamatua na dènge le unu sapi, keledꞌei, rupa-rupa kahibꞌi, dènge ènu bhèni-mone. Jaꞌa hia uru dhèu seꞌe dhiu, ho peka dènge aꞌa ku, mamai jaꞌa ne. Jaꞌa sanao sèna ka aꞌa ku sèmi jaꞌa dènge dꞌara kateme.”’ ” Èle ka dhèu se lasi.   
\p
\v 6 Ropa dhèu se lèpa hari mai, ra lolo dènge Yakob, aku rèngu na, “Jiꞌi paraga le dènge aꞌa mu Esau. Nuka na mai re limuri nèi, dènge dhèu na èpa ngasu dhèu mone, neo mai paraga dènge èu.”   
\p
\v 7 Ropa na tadèngi nare, sangasa Yakob rèbha-rèbha, aa na madhaꞌu ae. Ka na hagꞌe eele dhèu na dènge badha-manu jꞌajꞌi mi dua kaboko.  
\v 8 Na pangee, “Ladhe Esau mai, ho na age kaboko dhu uru, na kaboko dhu limuri bisa rai, tenge sodꞌa.”   
\p
\v 9 Hèia Yakob manèngi-mangajꞌi, aku nèngu na, “Ama Lamatua! Èu jꞌajꞌi Lamatua nèti baki jaꞌa Abraham, aa nèti ama ku Isak. Nanene ku lii manèngi jaꞌa la! Uru èèna, Lamatua ka dhu hia jaꞌa lèpa asa aꞌari jaꞌa, ètu kabarai neꞌe. Lamatua ka dhu moa tèke, peka na pe Lamatua uri pamola jꞌara.  
\v 10 Jaꞌa ne madhutu mola-mola na, bisa boe abhu sasue dènge mamako Lamatua. Uru èèna, lodꞌo jaꞌa pège loko Yarden, jaꞌa kèti dhoka tatea di. Te ngaa limuri ne, jaꞌa lèpa kèti dènge dhèu dua nau, aa dènge badha-manu ae.  
\v 11 Jaꞌa mangingi, mage dhoka aꞌa jaꞌa Esau, mai pare pamadhe jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi. De jaꞌa manèngi sèna ka Ama Lamatua hia mamuri mi jaꞌa, dènge ana-dhèu èmu-kamali aaꞌi-aaꞌi mi.  
\v 12 Lamatua dhu jaji tèke, èèna na pala-bagi mi dedha jaꞌa mamèngi ae-ae, aa hia ana-èpu jaꞌa bèba-kacanga, sama sèmi salae ètu nebhe dhasi, dhu dhèu ige rare boe.”   
\p
\v 13 Èle ka, Yakob si jꞌunu ètu era èèna. Asa bèli èèna, na hagꞌe badha pèri-pèri ngiꞌu ho rèti hia aꞌa na.  
\v 14 Na pili nare kahibꞌi rena dua ngasu ngiꞌu, kahibꞌi mone dua nguru ngiꞌu, kahibꞌi-kalèbho rena dua ngasu ngiꞌu, kahibꞌi-kalèbho mone dua nguru ngiꞌu,  
\v 15 onta rena tèlu nguru ngiꞌu dènge ana susu, sapi rena èpa nguru ngiꞌu, canguru ngiꞌu sapi mone, keledꞌei rena dua nguru ngiꞌu, dènge canguru ngiꞌu keledꞌei mone.  
\v 16 Ka na hagꞌe ka badha se, èci-èci ka dènge anga na. Hèia na papala ka, èci-èci dènge ana madhenge na. Ka na peka dènge dhèu seꞌe, aku nèngu na, “Miu kako uuru. Pe jaꞌa dhiu. Te ngaa mi palaladha ho kaboko èci pakajꞌèu nèti kaboko dhu leo sèra.”   
\p
\v 17 Ka na peka dènge kaboko dhu uuru tèka, aku nèngu na, “Ladhe aꞌa ku Esau paraga dènge èu, aa na karèi, peka na, ‘Èu lamu mia? Èu ne, ènu nèti cee? Badha-manu se, unu cee?’  
\v 18 Na mi dhaa, peka na, ‘Badha-manu se, unu ènu mu, Yakob. Na paꞌadhu hia aꞌa na, Esau. Te ngaa nèngu nuka nèti limuri nèi.’ ”  
\v 19-20 Lii sèmi èèna, na peka kahèi dènge dhèu madhenga badha cahagꞌe sèra hèi, aku nèngu na, “Ladhe mi paraga dènge aꞌa ku Esau, mi hia ne badha-manu se. Aa mi peka dènge ne, jaꞌa re limuri.” Lula madhutu aꞌabhu Yakob, na hia badha se aaꞌi-aaꞌi mi Esau, èèna na Esau sèmi nèngu dènge beꞌa.  
\v 21 Nèti èèna ka, na hia uuru rèti badha se. Te ngaa mèda èèna, nèngu pea ètu èèna era.   
\s1 Yakob palèka dènge Lamatua  
\p
\v 22 Mèda na, Yakob kèdꞌi, ka na pua dhèu èmu na dhèu dua, dènge dhèu èmu piara dhèu dua, dènge ana na dhèu canguru èci sèra, lasi uuru pège asa cabèka loko Yabok.  
\v 23 Ropa ra dꞌai ca bèka loko, ka na hia aaꞌi mèdha-panyau na asa nèi.   
\p
\v 24 Te ngaa Yakob pea ka mesa-mesa ètu èèna. Hèia dhèu mone èci mai, ka dua ra palèka dꞌai oe mèu.  
\v 25 Ropa mone ne neꞌa na nèngu segi boe Yakob, ka na kalabhe mi kolo keja Yakob, ka gage na tabodꞌa eele nèti era na.  
\v 26 Hèia mone ne lii, aku nèngu na, “Patabuli jaꞌa, te ciki hari, lodꞌo rea kèna.”  
\p Te ngaa, aku Yakob na, “Èu hia jaꞌa mèngi-nale, heka jaꞌa patabuli èu kèna!”   
\p
\v 27 Ka mone ne karèi ne, “Ngara èu ne, cee?”  
\p Na dhaa, peka na, “Yakob.”   
\p
\v 28 Hèia mone ne lii hari, aku nèngu na, “Èu ngara heka Yakob. Te ngaa mulai nèti deo neꞌe ne, dhèu paroa èu, \it Israꞌel\it*, lula èu labꞌa le dhèu rai-haha dènge Ama Lamatua, ka èu segi.” (Ngara Israꞌel sasoa na ‘dhu palèka dènge Ama Lamatua’.)   
\p
\v 29 Ka Yakob karèi ne, “Èu peka ku ngara èu la.”  
\p Te ngaa mone ne peka na, “Èu neo meꞌa ngara jaꞌa, tao ngaa?” Hèia na hia mèngi-nale mi Yakob ètu era èèna.   
\p
\v 30 Ka Yakob padhai lii, aku nèngu na, “Jaꞌa kèdhi le Ama Lamatua madha dènge madha, te ngaa jaꞌa mamuri era.” Nèti èèna ka, Yakob pangare era èèna, \it Peniel\it*, dhu sasoa na, ‘Rèhu Lamatua’.   
\p
\v 31 Ropa Yakob tèke eele era èèna, lodꞌo dhu rea le. Te ngaa na kako gedꞌa, lula gage na tabodꞌa.  
\v 32 Nèti èèna ka, toke dꞌai sange neꞌe, dhèu Israꞌel raꞌa boe sisi isi lasona, lula Lamatua kalabhe patabodꞌa eele gage bèi-baki ra Yakob.   
\c 33  
\s1 Yakob paraga dènge aꞌa na Esau  
\p
\v 1 Ètu dꞌara lodꞌo èèna kahèi, Yakob ladhe nèdhi Esau, dènge dhèu na èpa ngasu sèra, mai asa rèngu. Ka na papala ana na mi ina ra èci-èci.  
\v 2 Na hia dhèu èmu piara sèra dènge ana ra kako uuru. Èle ka, Lea dènge ana-ana na, heka Rahel dènge ana na Yusuf limuri tèka.  
\v 3 Te ngaa Yakob kako uuru nèti rèngu aaꞌi-aaꞌi ra. Ropa na padètu dènge aꞌa na, na patitu kètu urutuu, ka na pacudꞌu dꞌai rai pidhu hari.   
\p
\v 4 Te ngaa lodꞌo Esau ladhe nèdhi ari na, rai dènge ka, laꞌe liku nare Yakob. Dua ra paliku dènge paꞌuu. Hèia dua ra tangi dꞌara pèdꞌa.  
\v 5 Ropa Esau nèdhi bhèni dènge ana-ana si, ka na karèi, aku nèngu na, “Seꞌe se, cee ka seꞌe?”  
\p Ka Yakob peka, “Rèngu seꞌe se, dhu Ama Lamatua pala-bagi hia jaꞌa, ènu aꞌa ku ne.”   
\p
\v 6 Hèia dhèu èmu piara na, dènge ana niki ra lasi pahaha iisi ètu madha Esau.  
\v 7 Èle ka, Lea dènge ana-ana na, lasi pahaha iisi mi Esau kahèi. Dhu lasi limuri, Yusuf dènge ina na Rahel lasi pahaha iisi mi Esau kahèi.   
\p
\v 8 Èle èèna ka, Esau karèi, aku nèngu na, “Èu paꞌadhu badha pèri nau sèi, èu neo tao ngaa?”  
\p Hèia Yakob dhaa, aku nèngu na, “Sèmi neꞌe, aꞌa! Jaꞌa hia mi aꞌa ku, sèna ka aꞌa ku sèmi jaꞌa dènge dꞌara taleo.”   
\p
\v 9 Te ngaa Esau peka, “Jaꞌa dènge mèdha-panyau ae kahèi. De hia ia ka jaꞌa ngaa-ngaa.”   
\p
\v 10 Te ngaa Yakob bꞌala, peka na, “Baku, aꞌa. Aꞌa ku hudꞌi sèmi la mèdha se, sèna ka jꞌajꞌi mi tadha, peka na, aꞌa ku sèmi jaꞌa dènge dꞌara taleo. Te ropa aꞌa ku bꞌui mari, ka jaꞌa sèmi dhu kèdhi bꞌui mari nèti Ama Lamatua.  
\v 11 De jaꞌa manèngi, aꞌa ku sèmi la mèdha-panyau dhu kabꞌua aadꞌo se. Lula Ama Lamatua beꞌa titu kèna dènge jaꞌa ne. Nèti èèna ka, Na hia jaꞌa unu ngaa-ngaa se aaꞌi-aaꞌi.” Lula Yakob pamako taruu, noꞌo do noꞌo boe èèna ka, Esau sèmi nare kahèi.   
\p
\v 12 Hèia Esau peka dènge Yakob, aku nèngu na, “Ladhe sèmi èèna, miu paꞌèra ho lati palere. Jaꞌa lere miu.”   
\p
\v 13 Te ngaa aku Yakob na, “Hudꞌi laa, aꞌa! Aꞌa ku ladhe mèdhi unu mu. Ana mu se, ana iiki ae era. Rèngu se dhae èra èèna mèka. Aa badha ae ka dhu heka matana. Ladhe ta pakaseti si kako pamèri, ètu dꞌara ca lodꞌo, èèna na madhe aaꞌi si.  
\v 14 De beꞌa risi, aꞌa ku si kako uuru. Pe jiꞌi kako mau-mau dhiu. Ladhe èèna na, jaꞌa dhiu ngadꞌo aꞌa ku ètu Seir.”   
\p
\v 15 Hèia Esau lii hari, na peka, “Ladhe sèmi èèna, jaꞌa tèke eele dhèu jaꞌa se cahagꞌe, sèna ka padꞌelo jꞌara hia miu.”  
\p Te ngaa, aku Yakob na, “Hudꞌi laa, aꞌa, ee! Sadꞌi jaꞌa keꞌa le, aꞌa ku sèmi jaꞌa dènge beꞌa.”   
\p
\v 16 Tadèngi nare, Esau pakèdꞌi ka, tèke eele si, lèpa asa Seir.  
\v 17 Te ngaa nèti era èèna, Yakob laꞌe asa Sukot. Dꞌai nèi, na tao èmu dènge oka hia badha aaꞌi-aaꞌi ra. Nèti èèna ka, era èèna ra pangare na \it Sukot\it* (dhu sasoa na ‘èmu pea taha’).   
\p
\v 18 Te ngaa nèbhu boe ka, Yakob si kako nèti Padan Aram, lasi dꞌai rae Sikem ètu rai Kanaꞌan dènge sodꞌa-mole. Hèia ra patitu paleo, sèna ka ra pea padètu dènge rae èèna.  
\v 19 Rai dhu Yakob patitu paleo ne, hèli nare nèti Hemor, ana Sikem. Kabꞌua rai ne, ca ngasu doi iia.  
\v 20 Ètu era ne, na pudhi hadhu, tao mei korban. Ka na pangare era neꞌe, \it El-Elohe-Israꞌel\it*, dhu sasoa na ‘Ama Lamatua nèti Israꞌel’.   
\c 34  
\s1 Sikem tao pakarehe Dina, ana bhèni Yakob  
\p
\v 1 Ca lodꞌo, Dina, ana bhèni Yakob dènge Lea, laꞌe pangadꞌo dènge bhèni anga-aangalai na ètu rae èèna.  
\v 2 Dhèu aae kabarai ne, ngara na Hemor, nèti suku Hewi. Ngara ana mone na, Sikem. Ca tèka, Sikem ladhe nèdhi Dina, ka rai nèti ne, hèia na tao pakarehe ne.  
\v 3 Sikem dꞌèi madhe-madhe Dina ne. Ka na solo mako, sèna ka Dina noꞌo dènge ne.  
\v 4 Hèia Sikem peka dènge ama na, aku nèngu na, “Ama! Lamu karèi Dina hia jaꞌa, sèna ka jaꞌa madhèdi dènge ne.”   
\p
\v 5 Tatao Sikem ne, Yakob dhu tadèngi le, te ngaa na mau-mau, aa tao boe ngaa-ngaa. Te lodꞌo èèna, ana mone na sèra, ètu dꞌara padꞌa madhenge badha rèngu. Ka na mate si mai ku.   
\p
\v 6 Lodꞌo èèna, Hemor, ama Sikem, mai padhai lii dènge Yakob, ho neo karèi Dina hia Sikem.  
\v 7 Ètu talora dua ra padhue-padhai era, ana-ana Yakob lèpa nèti dꞌara padꞌa. Ropa ra tadèngi Sikem dhu tao pakarehe le ana hèni ra, ka dꞌara ra pèdꞌa, ka ra nasa bia. Ka ra peka, “Madha jꞌara dhu sèmi neꞌe ne, lèke boe ètu Israꞌel. De jiꞌi se sèmi boe dhèu tao bhelu-katubꞌa sèmi èèna.”   
\p
\v 8 Ka Hemor pamako Yakob, aku nèngu na, “Ana jaꞌa Sikem dꞌèi tareꞌa-reꞌa ana èu Dina. De jaꞌa manèngi dꞌara èu, sèna ka moꞌo la, paleo ana bhèni èu dènge ne.  
\v 9 Ladhe moꞌo ana-ana èdhi se paleo iisi-aanga ra. Ana-ana mone nèti miu, madhèdi dènge ana-ana bhèni nèti jiꞌi. Sèmi èèna kahèi, ana-ana mone jiꞌi madhèdi dènge ana-ana bhèni miu.  
\v 10 Sèna ka èdhi pea paꞌoru paꞌèci ètu dꞌara rai neꞌe. Sadꞌi miu dꞌèi era mia èèna ka, mi pea la dènge boe ngaa-ngaa. Mi dꞌaga, sèna ka abhu kakaja ètu neꞌe.”   
\p
\v 11-12 Hèia Sikem peka dènge ama Dina dènge aꞌa na sèra, peka na, “Miu se, sadꞌi manèngi ngaa, jaꞌa dhoka madhutu di. Masi ka miu manèngi doi pamèu madha, dènge kabꞌua pèri-pèri èèna ka, jaꞌa hia. Sadꞌi moꞌo jaꞌa leo dènge ana hèni miu.”   
\p
\v 13 Te ngaa ana-ana Yakob se reꞌa le, Sikem dhu tao pakarehe ana hèni ra Dina. Hèia ra karihu-kahadhu, ka ra bèle, peka mi Sikem dènge ama na Hemor,  
\v 14 aku rèngu na, “Jiꞌi bisa boe hia ana hèni jiꞌi leo dènge dhèu dhu suna boe. Te èèna na, era makae jiꞌi èèna!  
\v 15 Te ngaa jꞌara na sèmi neꞌe: Miu se, hudꞌi sama ku sèmi jiꞌi, mone aaꞌi-aaꞌi ra, ana iiki, dhèu kapai, hudꞌi suna ku.  
\v 16 Ladhe miu madhutu jꞌara neꞌe, èdhi heka paleo kèna. Aa jiꞌi pea ètu rai neꞌe hèi, sèna ka èdhi jꞌajꞌi mi èci.  
\v 17 Te ngaa ladhe miu madhutu boe dadꞌèi jiꞌi, aa moꞌo boe suna, jiꞌi ngare hari ana hèni jiꞌi, ho kèdꞌi eele rai neꞌe.”   
\p
\v 18 Hèia Hemor dènge ana na Sikem roꞌo kahèi.  
\v 19 Te ngaa Sikem noꞌo heka mate, lula dꞌara na dꞌèi ae Dina. Dhèu isi rai ètu èèna pakabꞌua Sikem ne titu kèna.  
\v 20 Ka Hemor dènge Sikem lasi asa era pamaꞌète lii, ètu hèbꞌa tedhe rae èèna, hèia ra padhue lii ne dènge kabarai sèra. Ra peka, aku rèngu na,  
\v 21 “Aꞌari aaꞌi-aaꞌi! Dhèu Israꞌel se, dꞌèi mamuri mera-milu dènge èdhi. De hudꞌi laa ta pea paꞌèci dènge rèngu ètu dedha-rai neꞌe. Rai ne taleo, de èdhi bisa pea paꞌèci aaꞌi-aaꞌi ti. Èdhi se bisa leo dènge ana bhèni rèngu. Aa rèngu bisa madhèdi dènge ana bhèni èdhi kahèi.  
\v 22 Lii manèngi rèngu dhoka èci di, nèti èdhi se. Ra manèngi, èdhi mone se aaꞌi-aaꞌi hudꞌi suna ku, madhutu adꞌa rèngu.  
\v 23 Ladhe èdhi se pabꞌali le dènge rèngu, èèna na badha-manu dènge mèdha-panyau ra jꞌajꞌi unu èdhi. De beꞌa risi èdhi toꞌo la madhutu dadꞌèi ra. Mai sèna ka aaꞌi-aaꞌi ti suna! Moꞌo, sina ma?”   
\p
\v 24 Ka dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu sèra sa, sèmi lii padhai lii Hemor dènge ana na Sikem. Hèia dhèu mone aaꞌi-aaꞌi ètu rai èèna suna palere-lere.   
\p
\v 25 Dꞌara lodꞌo ka tèlu, ropa rèngu dhu suna se, nuꞌa ra dhu pèdꞌa era, ka ana mone Dina, Simeon dènge Lewi, rare samala ra, kako mau-mau, lasi asa dꞌara kota. Ka dua ra pare pamadhe aaꞌi-aaꞌi dhèu mone sèra.  
\v 26 Hemor dènge Sikem, ra pare pamadhe kahèi. Hèia ra rèti dènge ka Dina nèti dꞌara èmu Sikem, lèpa èmu rèngu.   
\p
\v 27 Aa ana Yakob dhu cahagꞌe sèra, maso asa dꞌara kota èèna, ra parama rèti aaꞌi mèu-mèu isi kabarai èèna. Ra nasa, lula dhèu tao pakarehe ana hèni ra ètu èèna.  
\v 28 Ra parama rèti mèdha-panyau dhèu nèti dꞌara èmu ra, dènge eo rèti badha-manu aaꞌi-aaꞌi ètu dꞌara padꞌa.  
\v 29 Rèti aaꞌi bhèni dènge ana-ana, aa parame rare aaꞌi mèdha dhu kabꞌua nèti kabarai ne.   
\p
\v 30 Ropa Yakob neꞌa jꞌara dhu jꞌajꞌi èèna, na peka dènge Simeon dènge Lewi, “Miu dua mi se, goa ngaa ka neꞌe? Miu pajꞌèra jaꞌa! Èèna na, dhèu Kanaꞌan dènge dhèu Peris dènge dhèu aaꞌi-aaꞌi ra ètu dedha rai neꞌe, tèka dꞌara dènge èdhi se. Rèngu se, dhèu ae-ae. Te ngaa èdhi se, dhèu ciki di. Ladhe rèngu se mai age èdhi, na, ra palaho aaꞌi èdhi.”   
\p
\v 31 Te ngaa ana se dhaa dènge lii nasa, peka na, “Ama! Ama pangee na hudꞌi laa jiꞌi soro tèke si, sèna ka ra tao ana hèni jiꞌi ne, bhèni kajeo!”   
\c 35  
\s1 Yakob si rai asa Betel  
\p
\v 1 Èle èèna ka, Ama Lamatua padhai lii dènge Yakob, peka na, “Jaꞌa ne, Ama Lamatua dhu padꞌelo iisi mi èu, lodꞌo èu rai nèti madha aꞌa mu Esau. Kèdꞌi, lamu dènge ka asa Betel. Ladhe dꞌai nèi, mu patitu mei korban hia Jaꞌa. Aa pea dènge ka ètu èèna.”   
\p
\v 2-3 Ka Yakob peka dènge isi èmu na aaꞌi-aaꞌi, aku nèngu na, “Aaꞌi-aaꞌi ti lati dènge ka asa Betel. Uru èèna, lodꞌo jaꞌa ètu dꞌara jꞌajꞌèra, Ama Lamatua ka dhu ladhe-leru jaꞌa ètu èèna. Jaꞌa neo tao mei korban ètu nèi. De mi core eele mèdha sogo-tagu miu. Aa mi pamèu iisi mi, ho mi gati mèdha-papake leo, te èdhi neo pahaha iisi mi Ama Lamatua.”  
\v 4 Ka ra oru mèdha sogo-tagu, dènge ate-ate\f + \fr 35:4 \ft Uru èèna, ètu ate-ate se, abhu rupa mèdha sogo-tagu rèngu.\f* ra aaꞌi-aaꞌi ra. Hèia Yakob dhènu mèdha se aaꞌi-aaꞌi ra ètu kapua ajꞌu aae ca kapua dhu padètu dènge rae Sikem.  
\v 5 Ropa Yakob dènge dhèu na aaꞌi-aaꞌi pakèdꞌi nèti Sikem, Ama Lamatua hia dꞌara madhaꞌu mi dhèu-dhèu dhu pea ètu dꞌara rae-rae dhu padètu dènge rae Sikem, ka ra bani boe tao karehe mi Yakob si.   
\p
\v 6 Ka Yakob si dꞌai dènge sodꞌa ètu Betel (dhu uru èèna, ngara na \it Lus\it*), ètu rai Kanaꞌan.  
\v 7 Ètu neꞌe, Yakob pudhi hadhu, tao mei korban. Ka na pangare era ne, \it El Betel\it*, (sasoa na ‘Betel unu Ama Lamatua’), lula uru èèna Ama Lamatua padꞌelo iisi mi Yakob ètu era èèna, lodꞌo nèngu rai nèti madha aꞌa na.   
\p
\v 8 Padètu dènge rae Betel, abhu ajꞌu aae ca kapua, ngara na \it Alon Bakut\it*. Sasoa na ‘ajꞌu tangi dhèu madhe’. Pake ngara ne, lodꞌo Debora, ina dhu lalau-laloꞌo Ribka, madhe, ka padhane ètu karasa ajꞌu èèna.   
\p
\v 9 Lodꞌo Yakob lèpa nèti Padan Aram, Ama Lamatua padꞌelo hari iisi Na, ka hia na berkat.  
\v 10 Hèia Lamatua peka dènge ne, “Nèti deo neꞌe ne, èu ngara heka Yakob, te ngaa \it Israꞌel\it*.\f + \fr 35:10 \ft Israꞌel sasoa na ‘dhu palèka dènge Lamatua’.\f*  
\v 11 Jaꞌa ne, Ama Lamatua dhu Koasa Risi Eele. De èu matana paꞌae-ae, aa ana-èpu èu sèmi èèna kahèi. Bèli-camèdꞌa, suku-suku mai nèti ana-èpu èu. Aa nèti ana-èpu èu sèra, cèu dhèu aae-dhèu aae.  
\v 12 Rai dhu pangèdꞌu mi baki mu Abraham, dènge ama mu Isak, Jaꞌa hia mi èu dènge ana-èpu èu.”   
\p
\v 13-14 Lodꞌo Ama Lamatua peka nare, Yakob patitu dènge hadhu ètu era èèna, sèna ka jꞌajꞌi mi tadha ho na baku bhèlu eele lii Lamatua. Ka na bhori èi anggor dènge èi mènyi mi dedha hadhu na, hèia na mangajꞌi mi Lamatua.  
\v 15 Era èèna, na pangare ‘Betel’.   
\s1 Rahel madhe nara iisi  
\p
\v 16 Èle èèna ka, Yakob si pakèdꞌi nèti Betel. Ropa rèngu kajꞌèu èèna mèka nèti rae Efrata (nuka Betlehem èèna), Rahel dhu dꞌai le lodꞌo nara iisi na. Te ngaa nara iisi carui, hèia na roe titu kèna.  
\v 17 Ka ropa na pèngu stenga madhe, dhèu ai tadha peka dènge ne, “Paꞌèra dꞌara èu, te mora iisi hari ana mone ca dhèu! De baku paroe iisi.”  
\v 18 Lodꞌo Rahel oe maꞌète aꞌae, na pangare ana ne, \it Ben-Oni\it*, (dhu sasoa na ‘ana nèti jꞌajꞌèra jaꞌa’). Ka heka na madhe kèna. Te ngaa Yakob hia ana ne ngara \it Benyamin\it*, (dhu sasoa na ‘ana ai gꞌana’).   
\p
\v 19 Ka ra padhane Rahel ètu sebhe jꞌara dhu laꞌe asa Efrata, (dhu limuri ne, ngara na Betlehem).  
\v 20 Hèia Yakob pudhi lutu bhatu ètu roꞌa dhèu èmu na èèna. Dꞌai sange neꞌe, roꞌa Rahel ne era.   
\s1 Ana-ana Yakob  
\p
\v 21 Èle èèna ka, Yakob\f + \fr 35:21 \ft Sasuri dhu uru tèka, peka na, ‘Israꞌel’. Israꞌel dènge Yakob èèna, dua ngara dhu hia mi ca dhèu.\f* pea boe mi ca era sa. Ca tèka, na patitu paleo ètu sebhe manara Eder.  
\v 22 Lodꞌo rèngu ètu era èèna, Ruben jꞌunu dènge Bilha, dhèu èmu piara ama na. Èèna ka, Yakob neꞌa jꞌara neꞌe kahèi.  
\p Ana mone Yakob, canguru dua dhèu.   
\m
\v 23 Ana-ana nèti Lea, nuka: Ruben (ana uuru Yakob), Simeon, Lewi, Yahuda, Isaskar, dènge Sebulon.   
\m
\v 24 Ana-ana Rahel, nuka: Yusuf dènge Benyamin.   
\m
\v 25 Ana-ana nèti Bilha, ènu Rahel: Dan dènge Naftali.   
\m
\v 26 Aa ana-ana nèti Silpa, ènu Lea, nuka: Gad dènge Aser.  
\p Rara iisi ana se ètu Padan Aram.   
\s1 Isak, ama Yakob madhe  
\p
\v 27 Èle èèna ka, Yakob laꞌe ngadꞌo ama na Isak asa Mamre, dhu dètu dènge Kiryat-Arba (dhu limuri ne, ngara na Hebron). Uru èèna, baki na Abraham pea ètu èèna.  
\v 28-29 Umur Isak dꞌai 180 (ca ngasu aru nguru) tèu, heka madhe kèna. Ka ana na Esau dènge Yakob padhane ne.   
\c 36  
\s1 Ana-èpu nèti Esau  
\p
\v 1 Neꞌe ne, ana-èpu Esau. Ngara Esau dhu leo, Edom.  
\v 2 Esau leo dènge ana bhèni Kanaꞌan dhèu dua. Èci dhèu Het, ana bhèni nèti Elon, ngara na Ada. Dhèu èmu na èci hari, dhèu Hewi, ngara na Oholibama. Ama na, ngara na Anah, aa baki na Sibeon.  
\v 3 Esau leo kahèi dènge ana Ismael, ngara na Basmat. Ana mone Basmat, ngara na Nebayot.   
\p
\v 4 Ada, dhèu èmu uuru Esau, nara iisi Elifas. Basmat matana Rahuel.  
\v 5 Aa Oholibama matana Yeus, Yalam dènge Kora. Ana Esau aaꞌi-aaꞌi ra sèra rara iisi si ètu rai Kanaꞌan.   
\p
\v 6 Ca tèka, Esau pidha asa rai leo cue dhu kajꞌèu nèti Yakob. Laꞌe nèti aaꞌi bhèni-ana niki, dhèu-dhèu sabꞌa, badha-manu, dènge mèdha-panyau na.  
\v 7 Esau pacèri dènge Yakob, lula badha-manu ra dènge mèdha-panyau ra ae dꞌai seli. Nèti èèna ka, era pea rèngu katata ètu rai èèna.  
\v 8 Hèia Esau (nuka Edom) laꞌe pea ètu ledhe ètu Seir.   
\p
\v 9 Seꞌe se, ana-èpu Esau dhu ra peka na ‘dhèu Edom’. Rèngu pea ètu era ledhe Seir.   
\m
\v 10-13 Ada, dhèu èmu Esau, nara iisi ana mone ca dhèu, ngara na Elifas. Elifas ne, ana mone na, dhèu lèmi, nuka: Teman, Omar, Sefo, Gatam dènge Kenas. Dhèu èmu piara Elifas, ngara na Timna. Nara iisi ana mone ca dhèu, ngara na Amalek.  
\m Dhèu èmu Esau, Basmat, nara iisi ana mone ca dhèu, ngara na Rehuel. Rehuel abhu ana mone dhèu èpa, nuka: Nahat, Sera, Syama, dènge Misa.   
\m
\v 14 Dhèu èmu Esau, Oholibama, ana nèti Anah, aa èpu nèti Sibeon, nara iisi ana mone dhèu tèlu, nuka: Yeus, Yalam, dènge Kora.   
\m
\v 15-16 Ana-èpu Esau se pahagꞌa lème, ka jꞌajꞌi mi suku ae-ae. Èci-èci ka dènge kapala suku ra. Ana-ana Elifas, dhu ana uuru nèti Esau, jꞌajꞌi kapala suku nèti suku Teman, suku Omar, suku Sefo, suku Kenas, suku Kora, suku Gatam dènge suku Amalek. Rèngu aaꞌi-aaꞌi seꞌe, ana-èpu nèti Esau dènge dhèu èmu na Ada.   
\m
\v 17 Ana-ana Rehuel, dhu ana nèti Esau, jꞌajꞌi kapala suku nèti suku Nahat, suku Sera, suku Syama, dènge suku Misa. Aaꞌi-aaꞌi se, ana-èpu Esau dènge dhèu èmu na, Basmat.   
\m
\v 18 Ana-ana nèti Esau dènge dhèu èmu na, Oholibama, jꞌajꞌi kapala suku nèti suku Yeus, suku Yalam, dènge suku Kora.   
\p
\v 19 Suku seꞌe aaꞌi-aaꞌi ra nèti ana-èpu Esau.   
\s1 Ana-èpu Seir  
\p
\v 20-21 Ètu era èèna, abhu dhèu Hori èci, ngara na Seir. Ana-ana na pahagꞌa palème rai, ka jꞌajꞌi suku ae-ae. Èci-èci ka dènge kapala suku na. Èle èèna ka, ana-ana na se jꞌajꞌi kapala suku nèti suku Lotan, suku Sobal, suku Sibeon, suku Anah, suku Dison, suku Eser, dènge suku Disan.   
\m
\v 22 Ana Lotan nuka: Hori dènge Heman. (Ana hèni Lotan, nuka Timna.)   
\m
\v 23 Ana-ana Sobal, nuka: Alwan, Manahat, Ebal, Sefo, dènge Onam.   
\m
\v 24 Ana-ana nèti Sibeon, nuka: Aya, dènge Anah. Anah neꞌe ka dhu rage madha èi pana ètu dꞌara mamoo, lodꞌo na madhenga keledꞌei ama na.   
\m
\v 25-26 Ana bhèni nèti Anah, nuka Oholibama. Aa ana mone na, nuka, Dison. Ana-ana Dison, nuka: Hemdan, Esban, Yitran, dènge Keran.   
\m
\v 27 Ana-ana Eser, nuka: Bilhan, Saawan, dènge Akan.   
\m
\v 28 Ana-ana Disan, nuka: Us, dènge Aran.   
\m
\v 29-30 De kapala-kapala suku nèti dhèu Hori sèra, nuka: Lotan, Sobal, Sibeon, Anah, Dison, Eser, dènge Disan. Rèngu aaꞌi-aaꞌi se pea ètu rai Seir.   
\s1 Dhèu aae-dhèu aae Edom  
\p
\v 31 Lodꞌo dhu kabarai Israꞌel dènge mèka dhèu aae, te ngaa ètu rai Edom dènge le dhèu aae. Ngara dhèu aae se, dhutu-dhutu, nuka:   
\m
\v 32 Ra dedꞌe Bela, ana nèti Beor, jꞌajꞌi dhèu aae ètu kota Dinhaba.   
\m
\v 33 Ropa Bela madhe, ra dedꞌe Yobab ho gati ne, jꞌajꞌi dhèu aae. Ama na, ngara na Sera, nèti rae Bosra.   
\m
\v 34 Ropa Yobab madhe, ra dedꞌe Husam ho gati na, jꞌajꞌi dhèu aae. Husam ne, nèti rai dhèu Teman.   
\m
\v 35 Ropa Husam madhe, ra dedꞌe Hadad ho gati na, jꞌajꞌi dhèu aae. Ama na, ngara na Bedad, nèti rae Awit. (Nèngu ka dhu segi dhèu Midian, lodꞌo ra pamusu ètu Moab.)   
\m
\v 36 Ropa Hadad madhe, ra dedꞌe Samla ho gati na, jꞌajꞌi dhèu aae. Nèngu ne, nèti rae Masreka.   
\m
\v 37 Ropa Samla madhe, ra dedꞌe Saul ho gati na, jꞌajꞌi dhèu aae. Saul èèna, nèti rae Rehobot, dhu ètu sebhe loko.   
\m
\v 38 Ropa Saul madhe, ra dedꞌe Baal-Hanan ho gati na, jꞌajꞌi dhèu aae. Ama na, ngara na Akbor.   
\m
\v 39 Ropa Baal-Hanan madhe, ra dedꞌe Hadar ho gati na, jꞌajꞌi dhèu aae. Hadar ne, nèti rae Pau. Aa dhèu èmu na, ngara Mehetabel. Ama Mehetabel, ngara na Matret. Aa baki na, Mesahab.   
\p
\v 40-43 De kapala-kapala suku dhu jꞌajꞌi nèti ana-èpu Esau, nuka: Timna, Alwa, Yetet, Oholibama, Ela, Pinon, Kenas, Teman, Mibsar, Magdiel, dènge Iram. Rèngu se èci-èci pangare rai ra madhutu ngara rèngu unu ra.  
\p De aaꞌi-aaꞌi seꞌe, lii lolo nèti ana-èpu Esau, dhèu Edom èèna.   
\c 37  
\s1 Yakob lèpa hari asa rai Kanaꞌan  
\p
\v 1-2a Neꞌe ne, lii lole nèti Yakob si. Ca tèka ka, Yakob laꞌe pea hari asa rai Kanaꞌan. Èèna, era pea ama na Isak nèti uru ka.   
\s1 Yusuf dènge aꞌa na si  
\p
\v 2b Tèu èèna, ana Yakob èci, nèti dhèu èmu na Rahel, ngara na Yusuf. Yusuf neꞌe, ropa umur na dꞌai 17 (canguru pidhu) tèu, nèngu dènge aꞌa na si, tema le jꞌaga kahibꞌi-kalèbho rèngu. Aꞌa na sèra, ana nèti ina leo hari, ngara na Bilha dènge Silpa. Te ngaa Yusuf neꞌe tuka tenge lii mi dedha aꞌa na si, ho laꞌe panaꞌe ama na.   
\p
\v 3 Lodꞌo dhu rara iisi Yusuf na, ama na dhu heka le. Nèti èèna ka, na sue Yusuf ne risi eele nèti ana-ana na leo sèra. Ca lodꞌo ka, Yakob jꞌau kodho madhera èci dhu saraga bia\f + \fr 37:3 \ft Madhutu lii Ibrani, sasoa na bisa ‘kodho madhera dhu rupa-rupa warna’, aa bisa kahèi ‘kodho madhera dhu saraga’ nuka kodho madhera dènge kaꞌae madhera.\f* hia Yusuf.  
\v 4 Ropa aꞌa na si ladhe-ladhe laꞌa na ama na sue risi Yusuf, hèia ra mulai tèka dꞌara dènge ne, roꞌo boe padhai lii dènge ne.   
\p
\v 5-7 Mèda ca lodꞌo ka Yusuf nii. Kèdꞌi nèti bhèjꞌi ka, na lolo dènge aꞌa na si lii nii deo na, aku nèngu na, “We! Mi nanene ku la! Jaꞌa nii, na èdhi aaꞌi-aaꞌi ti, èki are ètu dꞌara oka. Kabèdhi laa, are dhu jaꞌa èki titu dhoo-dhoo. Te ngaa are miu, oke mere are jaꞌa deo na, ka pacudꞌu mi unu jaꞌa.” Ra nanene rare sèmi èèna, hèia aꞌa na seꞌe tabha nasa hari dènge ne.   
\p
\v 8 Hèia ra jèke ne, aku rèngu na, “We! Èu ngee na, èu neo jꞌajꞌi dhèu kapai kèna, ho neo paredha jiꞌi, do?” Taga na lolo lii nii neꞌe, hèia asa ra nasa dènge ne.   
\p
\v 9 Nèbhu boe, Yusuf nii hari ca tèka. Na lolo hari dènge aꞌa na si, aku nèngu na, “We! Jaꞌa nii hari, sèmi neꞌe ka. Jaꞌa kèdhi madha lodꞌo, hèru, dènge hua-hètu canguru èci. Aaꞌi-aaꞌi sèra, pahaha iisi mi jaꞌa.”  
\v 10 Hèia Yusuf lolo hari lii nii deo na dènge ama na, aa dènge aꞌa na sèra.  
\p Ka ama na jèke ne, aku nèngu na, “Lii nii ngaa, kèna! Èu ngee na, jaꞌa dènge ina mu, dènge aꞌari èu sèra, mai uu kabajꞌèla èu, do? Èu nia ae le èèna, nga!”  
\v 11 Nèti èèna ka, aꞌa na sèra tèka dꞌara bia dènge ne. Te ngaa ama na pangee taruu lii nii èèna ètu dꞌara na.   
\s1 Ra pahie Yusuf asa Masir, ka na jꞌajꞌi ènu  
\p
\v 12 Ca tèka ka, aꞌa Yusuf sèra rèti kahibꞌi-kalèbho ama na, asa era jꞌuꞌu dètu dènge rae Sikem.  
\v 13 Nèbhu boe ka, ama na peka dènge Yusuf, aku nèngu na, “Aꞌa mu si jꞌaga kahibꞌi-kalèbho dètu dènge Sikem. De èu paꞌèra, ho lamu ladhe ku si la.”  
\p Ka Yusuf dhaa, aku nèngu na, “Jaꞌa laku, ama.”   
\p
\v 14 Hèia ama na peka hari, aku nèngu na, “Èu lamu ladhe aꞌa mu si, dènge kahibꞌi-kalèbho èdhi. Ladhe ra samia na, mai peka dènge jaꞌa.”  
\p Ka Yusuf pakèdꞌi ka nèti dꞌara padꞌa Hebron, laꞌe taruu dꞌai Sikem.  
\v 15 Dꞌai nèi, na tenge aꞌa na si, palème dꞌara padꞌa èèna. Na paraga dènge dhèu mone èci, ka dhèu èèna karèi ne, aku nèngu na, “Èu tenge ngaa?”   
\p
\v 16 Yusuf dhaa, aku nèngu na, “Jaꞌa tenge aꞌa jaꞌa. Rèngu eo kahibꞌi-kalèbho dètu ètu era neꞌe. De ama, èu paraga dènge si, do aadꞌo?”   
\p
\v 17 Hèia, dhèu deo na peka, aku nèngu na, “Ra aadꞌo heka ètu neꞌe. Te jaꞌa tadèngi, ra peka na lasi padètu dènge rae Dotan.”  
\p Hèia Yusuf laꞌe taruu, ka paraga dènge si ètu rae Dotan.  
\v 18 Ropa ladhe rèdhi Yusuf nèti kajꞌèu, ra padhue rare lii èci neo pamadhe ne.  
\v 19 Èci peka dènge èci, aku rèngu na, “Miu ladhe ku la! Mone eele tuka nii na, nuka mai nèi!  
\v 20 De mai ho ti pamadhe ne. Ho èèna na, ti core eele ne asa dꞌara madha èi madhe èèna. Ladhe dꞌai èmu na, ti peka dènge ama peka na, badha hui raꞌe ne. Ho èèna na, ti ladhe sèku, lii nii na sèra sa mia!”   
\p
\v 21 Ropa nanene èèna, hèia aꞌa na Ruben tenge jꞌara ho patabuli eele Yusuf. Hèia na kai ari na si, aku nèngu na, “We! Èdhi baku pamadhe ne!  
\v 22 Beꞌa risi èdhi kèpe ne, ti tao asa dꞌara madha èi madhe nèi. Ètu èèna, era dhu dhèu aadꞌo, de èci sa rèdhi boe ne. Sadꞌi baku pasuti raa na.” Na peka sèmi èèna, lula na tenge jꞌara ho patalale Yusuf, ho hia na lèpa hari èmu.   
\p
\v 23 Ropa Yusuf dꞌai madha aꞌa na si, ra kèpe ne, ka ra rèbhi eele kodho dhu saraga aae ètu ua na.  
\v 24 Ka ra nuni paꞌoro ne, hèia ra tule ne asa dꞌara madha èi madhe èèna.   
\p
\v 25 Èle èèna ka, ra lèpa, lasi raꞌa-rinu. Ètu talora raꞌa-rinu, kabèdhi la ra ladhe rèdhi dhèu canau mai re èèna. Dhèu sèra kako rèti dènge badha onta ra, hue dènge mèdha dꞌaga, sèmi raa ajꞌu hèu mèngi, bubhu-bubhu dènge èi naꞌi rupa-rupa. Dhèu sèra sa, dhèu Ismael, dhu mai nèti rae Gilead neo lasi kajꞌèu dꞌai Masir.   
\p
\v 26 Èle èèna hèia, Yahuda peka dènge aꞌari na sèra, aku nèngu na, “Ee! Beꞌa risi sèmi neꞌe. Èdhi baku pamadhe ne. Aꞌoto na ngaa? Tasa mera mia èèna ka, èdhi bisa boe pahuni raa na.  
\v 27 Beꞌa risi èdhi pahie ne dènge dhèu Ismael sèi. Èdhi tao ne samia èèna ka oo, nèngu neꞌe ari dꞌèlu èdhi. Nèti èèna ka, baku èdhi pamadhe ne!” Aaꞌi-aaꞌi ra dꞌèi kahèi dènge lii Yahuda èèna.   
\p
\v 28 Ropa dhèu dꞌaga sèra\f + \fr 37:28 \ft a: Sasuri lii Ibrani ae ka dhu peka, na, ‘dhèu nèti rai Midian’. Abhu dhèu dꞌèlu-mèu cahagꞌe peka na dhèu Midian sèra dènge dhèu Ismael sèra, dua ngara, te ngaa ca suku. Rèngu sèra jꞌajꞌi ana-èpu Ismael, aa rèngu pea ètu rai Midian. (Ladhe ètu \ft \+it Tuka Pamaꞌète Lii\+it* 8:22-24). Abhu dhèu dꞌèlu-mèu cahagꞌe hari dhu peka na, dhèu Midian dènge dhèu Ismael sèra jꞌajꞌi nèti dua suku, te ngaa rèngu sama-sama dhèu dꞌaga.\f* dꞌai era èèna, hèia aꞌa Yusuf sèra lasi ère rare ne, nèti dꞌara madha èi madhe deo na. Ka ra pahie ne mi dhèu Ismael sèra dènge kabꞌua 20 (dua nguru) bua doi pudhi.\f + \fr 37:28 \ft b: Dhèu dꞌèlu-mèu sèra peka na, taa èèna, ra biasa pahia ènu dhu ngèru era, dènge kabꞌua dua nguru doi pudhi. Sasuri lii Ibrani peka na doi pudhi èèna sikel.\f* Ka dhèu Ismael sèra rèti Yusuf asa rai Masir.   
\p
\v 29 Lodꞌo ra pahie Yusuf ne, Ruben neꞌa boe. Ropa na laꞌe patigi sa dꞌara madha èi madhe na, capa na kabèdhi, ladhe laꞌa na Yusuf aadꞌo heka ètu dꞌara. Nèti èèna ka, na ciu pamae kodho ètu ngiꞌu na, lula dꞌara na pèdꞌa ae titu kèna.  
\v 30 Hèia na laꞌe sa ari na si, ka na peka, aku nèngu na, “Ira ii! Ari èdhi aadꞌo heka ètu era èèna! Jaꞌa tao samia hari?”   
\p
\v 31 Hèia ra roro kahibꞌi ciꞌu, ka rare kodho Yusuf dhu saraga aae èèna, cèbꞌu sa dꞌara raa kahibꞌi deo na.  
\v 32 Hèia ra lèpa ka rèti dènge kodho deo na, padꞌelo dènge ama na, ka ra peka, aku rèngu na, “Ama! Jiꞌi pili ngare kodho neꞌe. Ama ku ladhe sèku la. Tao-tao neꞌe kodho ari jiꞌi Yusuf.”   
\p
\v 33 Ropa nèdhi kodho deo na, Yakob tadhe dènge. Hèia na peka, aku nèngu na, “Ira ii! Neꞌe kodho ana jaꞌa. Èle boe badha hui raꞌe ana jaꞌa. Ira iiii! Ana jaꞌa madhe le!”   
\p
\v 34 Nèti èèna ka, Yakob ciu pamae kodho ètu ngiꞌu na, ka na pake karo, taga nèti dꞌara na susa titu kèna.\f + \fr 37:34 \ft Yakob ciu kodho ètu ngiꞌu na, ka na pake karo, sama sèmi dhèu Yahudi biasa pake ètu dꞌara mamadhe.\f* Na tangi lii ooi-ooi sène nare lodꞌo nèbhu aae.  
\v 35 Ana na, ana mone dènge ana bhèni sèra aaꞌi-aaꞌi ra, mai padhai lii pakarejꞌe dꞌara ama ra, te ngaa tao rare boe ne. Aku nèngu na, “Aadꞌo! Sasusa jaꞌa ne bisa dꞌai madhe kèti. Te jaꞌa bisa boe bhèlu ana èci neꞌe.” Mema dꞌara Yakob jꞌèra taruu, lula na ngee nèdhi ana na Yusuf dhu madhe èèna.   
\p
\v 36 Lodꞌo-lodꞌo dhu Yakob ètu dꞌara susa era, dhèu dꞌaga sèra\f + \fr 37:36 \ft Alkitab madhutu lii Ibrani peka ètu ayat neꞌe, na, dhèu dꞌaga sèra, ‘dhèu Midian’.\f* dꞌai le Masir. Dꞌai nèi, ka lasi pahie eele Yusuf dènge dhèu kapai èci ètu nèi, ngara na Potifar. Dhèu neꞌe komedhaa jꞌaga nèti dhèu aae Masir.   
\c 38  
\s1 Yahuda dènge dhèu èmu ana na, Tamar  
\p
\v 1 Èle èèna ka, Yahuda tèke eele aꞌari na, ka laꞌe pea dènge angalai na èci, ngara na Hira, ètu rae Adulam.  
\v 2 Ètu èèna, dhèu mone èci, dhèu Kanaꞌan, ngara na Sua. Yahuda dꞌèi ana bhèni na èci, ka nare jꞌajꞌi dhèu èmu na. Dhèu èmu Yahuda neꞌe nara iisi ana mone pagodꞌo-pagodꞌo dhèu pèri-pèri.  
\v 3 Ana uuru èèna, ngara na Er.  
\v 4 Ana ka dua, ngara na Onan.  
\v 5 Aa ana ka tèlu, ngara na Sela. Lodꞌo ina na nara iisi Sela na, Yahuda si pidha le asa rae Kesib.   
\p
\v 6 Ropa ana mone uuru, dhu ngara na Er èèna kapai, ka ama na laꞌe tenge dhèu hia ne. Ngara ana bhèni na Tamar. Ka dua ra jꞌajꞌi paleo èmu.  
\v 7 Lula Er ne, bhelu-katubꞌa, ka Ama Lamatua huku pamadhe ne. Nèti èèna ka, nèngu dènge boe kolo.   
\p
\v 8 Hèia Yahuda paroe nare ana mone ka dua na, ka na peka, aku nèngu na, “Onan! Aꞌa mu Er madhe, dènge boe ana. Madhutu adꞌa èdhi na, èu hudꞌi leo hari ku dènge dhèu èmu aꞌa mu ne. Sèna ka èu bisa hia kolo hia aꞌa mu.”   
\p
\v 9 Mema Onan neꞌa le adꞌa sèmi neꞌe. Te ngaa na noꞌo boe hia kolo mi aꞌa na Er. Nèti èèna ka, ladhe rèngu jꞌunu paꞌèci, na pasuti eele hua hini nèngu asa liꞌu, sèna ka Tamar baku dènge babia.  
\v 10 Taga tatao Onan sèmi neꞌe ka, Lamatua nasa bia dènge ne. Nèti èèna ka, Lamatua huku pamadhe ne kahèi.   
\p
\v 11 Ropa Yahuda nèdhi ana mone na dua sèra dhu leo dènge Tamar madhe sèmi èèna, hèia Yahuda madhaꞌu. Ka na pangee mage dhoka ana mone ka tèlu èèna, leo hari dènge Tamar na madhe kahèi. Nèti èèna ka, laꞌe peka dènge Tamar, aku nèngu na, “Beꞌa risi èu lèpa hari asa dꞌara adhe-aai ina dènge ama mu. Ladhe ana jaꞌa Sela kapai, na èu lèpa hari mai ho leo dènge ne.” Hèia Tamar lèpa dènge ka.   
\p
\v 12 Nèbhu-nèbhu hèia, dhèu èmu Yahuda madhe. Na jꞌèra toke dꞌai paꞌèle lodꞌo sasusa na.\f + \fr 38:12 \ft Madhutu adꞌa rèngu, ladhe dhèu èmu ra madhe, rèngu bisa boe kalua èmu, dènge pake mèdha-papake susa. Toke dꞌai pèri-pèri hèru.\f* Ka na laꞌe gale nare angalai na Hira, ka lasi asa rae Timna. Ètu èèna, dhèu rame-rame gꞌute rèu kahibꞌi-kalèbho ho pahia.   
\p
\v 13 Dhèu lolo dènge Tamar, peka na, “Toꞌo mu laꞌe leru dhèu gꞌute rèu kahibꞌi-kalèbho ètu rae Timna.”   
\p
\v 14 Lodꞌo èèna, ana limuri Yahuda, ngara na Sela, kapai le. Te ngaa Tamar neꞌa le, na, toꞌo na noꞌo boe paleo Sela dènge ne. Nèti èèna ka, Tamar tenge jꞌara neo katèju hak nèngu. Na bhoke eele mèdha-papake bhèni balu ètu ngiꞌu na, ka na silu mèdha-papake dhu beꞌa. Na pake salalu pahutu kètu dènge rèhu na. Ka laꞌe madhèdi ètu hèbꞌa tedhe sebhe jꞌara rae Enaim, dhu biasa dhèu kako re èèna lasi rae Timna.  
\v 15 Ropa Yahuda kako re èèna, na ladhe nèdhi dhèu bhèni èci madhèdi ètu èèna. Na neo laa na dhèu bhèni kajeo, te Tamar dhu lalau iisi dènge mèdha-papake saraga, aa pahutu rèhu na kahèi.  
\v 16 Yahuda neꞌa nare boe na dhèu bhèni na, dhèu èmu ana na dhu madhe sèra. Hèia na kako laꞌe padètu dènge bhèni deo na ka, na peka dènge ne, aku nèngu na, “Ee! Sèmi jaꞌa dènge èu na, èu manèngi ca ngaa?”  
\p Hèia Tamar dhaa, aku nèngu na, “Èèna nèti dꞌara dꞌèi ama.”   
\p
\v 17 Aku Yahuda na, “Sa mia! Sèmi jaꞌa hia èu kahibꞌi ciꞌu?”  
\p Hèia Tamar dhaa hari, aku nèngu na, “Bisa ama. Sadꞌi ama hia ku jaꞌa mèdha èci ho jaꞌa kèdꞌu. Pe pèri lodꞌo ho ama paꞌadhu kahibꞌi èèna mai oo, ngaa-ngaa tao boe.”   
\p
\v 18-19 Hèia Yahuda karèi hari, aku nèngu na, “De jaꞌa tèka mèdha ngaa mi èu?”  
\p Tamar dhaa, aku nèngu na, “Ama tèke eele cap, dènge dhari dhu ama inu, dènge tatea dhu ama kèpe èèna hèi.” Nanene nare ka, Yahuda hia mèdha sèra laꞌe.  
\p Hèia dua ra lasi bhèjꞌi ka. Èle èèna ka, Tamar lèpa laꞌe èmu. Dꞌai èmu ka, na bhoke mèdha-papake saraga dènge salalu, ka gati dènge mèdha-papake bhèni balu. Nèti èèna ka, Tamar dènge babia.   
\p
\v 20 Nèbhu boe hèia, Yahuda manèngi tolong angalai na Hira, aku nèngu na, “Èu mèti kahibꞌi neꞌe hia dhèu bhèni kajeo dhu ètu Enaim èèna, ho mèti hari mèdha jaꞌa dhu ètu nèngu sèra.” Lodꞌo Hira laꞌe dꞌai nèi, na karèi palème, te ngaa paraga boe dènge bhèni èèna.  
\v 21 Ka na karèi dhèu-dhèu ètu sèra, aku nèngu na, “Eee! Miu mèdhi dhèu bhèni kajeo dhu biasa madhèdi ètu hèbꞌa tedhe èèna, do? Na ètu mia, ee?”  
\p Dhèu sèra dhaa, aku rèngu na, “Ama, ètu neꞌe bhèni kajeo aadꞌo!”   
\p
\v 22 Hèia Hira lèpa hari peka dènge Yahuda, aku nèngu na, “Jaꞌa paraga boe dènge bhèni èèna. Jaꞌa tenge palème, te ngaa dhèu ètu sèra peka aku rèngu na, ètu rae èèna bhèni kajeo aadꞌo.”   
\p
\v 23 Yahuda dhaa, aku nèngu na, “Hudꞌi ka la, nèngu abhu mèdha sèra! Sadꞌi dhèu baku pamakae èdhi! Jaꞌa neo bꞌae, te ngaa èdhi paraga boe dènge bhèni èèna na.”   
\p
\v 24 Ropa dꞌai tèlu hèru hèia, dhèu lasi lolo dènge Yahuda, peka na, “Dhèu èmu ana èu na tao ngiꞌu na sèmi dhèu bhèni kajeo. Ka na dènge babia le.”  
\p Nanene nare èèna hèia, Yahuda nasa bia. Hèia na pua dhèu, aku nèngu na, “Lami nuni paꞌoro ne mai, ho labhu asa dꞌara ai laꞌe!”   
\p
\v 25 Ka dhèu lasi ka nuni rèti Tamar mai. Te ngaa na padꞌelo cap dènge tatea èèna. Ka na pua dhèu lasi peka dènge toꞌo na, aku nèngu na, “Parisa ku mèdha seꞌe. Dhèu dhu unu cap dènge tatea neꞌe ka dhu adꞌu-ue tatao neꞌe, ka jaꞌa dènge babia ne.”   
\p
\v 26 Ropa nèdhi mèdha seꞌe, Yahuda tadhe dènge, na mèdha sèra unu nèngu. Hèia na padhai lii dènge ka, aku nèngu na, “Mema dhèu bhèni neꞌe sala boe. Jaꞌa ka dhu sala. Madhutu iia na, jaꞌa ka dhu paleo bhèni neꞌe dènge ana jaꞌa Sela. Te ngaa jaꞌa ka koꞌo boe.” Karèi nèti èèna ka, Yahuda paꞌèci heka dènge Tamar.   
\p
\v 27 Dꞌai hèru ka Tamar nara iisi ana dhèu dua.  
\v 28 Lodꞌo Tamar nara iisi na, kabèdhi laa ana èci pacèu uuru kacui-aai èci sa liꞌu mai. Ka dhèu ai tadha dhu panara iisi na nare loa hèngu mea, ka èki mi kanau riti na. Bhèni na peka, aku nèngu na, “Ana uuru ka neꞌe.”  
\v 29 Te ngaa ana èèna ère hari kacui-aai na sa dꞌara. Hèia, ana èci na kalua uuru hari. Nèdhi sèmi èèna hèia, bhèni ai tadha èèna peka, aku nèngu na, “Waa! Èu èra titu kèna! Nèti èèna ka, èu paseti ho kalua uuru sa liꞌu.” Bhèni na pangare ne, \it Peres\it*, (dhu sasoa na, ‘paseti sa liꞌu’).  
\v 30 Èle èèna ka, dhu èki dènge loa hèngu mea deo na kalua. Ra pangare ne \it Sera\it* (sasoa na ‘mea gèu-gèu’).   
\c 39  
\s1 Yusuf dènge dhèu èmu Potifar  
\p
\v 1-2 Dhèu Ismael sèra rèti Yusuf dꞌai Masir, hèia ra pahie eele ne dènge dhèu kapai èci ètu nèi, ngara na Potifar. Dhèu neꞌe komedhaa sordadꞌu dhu jꞌaga ètu dhèu aae Masir. Yusuf jꞌajꞌi ènu ètu èmu Potifar. Ètu èèna, LAMATUA dènge Yusuf, ka sasabꞌa ngaa dhu na tao, nèti babeꞌa hua-hua.  
\v 3 Dhèu kapai neꞌe ladhe-ladhe na, sasabꞌa Yusuf nèti babeꞌa hua, ka na ngee ètu dꞌara na, LAMATUA tareꞌa-reꞌa dènge Yusuf.  
\v 4 Nèti èèna ka, komedhaa neꞌe dꞌèi Yusuf, ka na lèka ne. Hèia na dedꞌe ne jꞌajꞌi madho ètu èmu na. Aa, na hia ne paredha dꞌara èmu nèngu, sèmi èèna kahèi, mèdha-panyau na aaꞌi-aaꞌi.  
\v 5 Lula Yusuf pea ètu èèna, ka Lamatua hia mamuri hua iia mi lamatua èmu, dhèu Masir èèna. Isi èmu na, mèdha-panyau na, oka-tedhe na, aa sasabꞌa-laꞌa na, jꞌajꞌi dènge beꞌa.  
\v 6 Lula Potifar ladhe-ladhe laꞌa na Yusuf sabꞌa dènge beꞌa, ka na pangee heka ngaa-ngaa, dhoka naꞌa-ninu di.  
\p Yusuf ne, mone iia.  
\v 7 Na pea ètu èèna nèbhu mèka. Te ngaa dhèu èmu Potifar na, dꞌèi Yusuf. Ka na mai pamako ne ho dua ra jꞌunu paꞌèci.   
\p
\v 8 Te ngaa Yusuf noꞌo boe. Ka na peka sèmi neꞌe ka, “Baku ina ee! Jaꞌa ne, ènu Potifar, dhu na pangèdꞌu le koasa ho jaꞌa tao ai-hèbꞌa mi sasabꞌa nèngu aaꞌi-aaꞌi.  
\v 9 Ètu dꞌara èmu neꞌe, abhu boe dhèu èci sa dhu koasa risi nèti jaꞌa. Aaꞌi-aaꞌi dhu ètu dꞌara èmu neꞌe, na saraka mi kacui-aai jaꞌa. Dhodhoka ina ku di, aadꞌo. Tasamia ka, jaꞌa bisa tao jꞌara karehe neꞌe. Èèna lèke boe dènge dadꞌèi Ama Lamatua!”   
\p
\v 10 Masi ka sèmi èèna, dhèu èmu Potifar ne pakaseti taruu bèli-bèli. Te ngaa Yusuf ne tao boe madha-dhilu dènge ne.   
\p
\v 11 Ca tèka, Yusuf kako laꞌe asa dꞌara èmu, ho sabꞌa sasabꞌa nèngu. Lodꞌo èèna, dhèu leo aadꞌo èci sa ètu èmu.  
\v 12 Ka dhèu èmu Potifar na raga mai ka, na kèpe kodho Yusuf, ka na ère ne, hèia na peka, aku nèngu na, “Mai! Ata dhodhoka èdhi dua ti. De mai ho ti jꞌunu.”  
\p Te ngaa Yusuf dꞌèi boe. Ka na parui, hèia kodho na bhoke eele nèti ua na, ka na rai asa liꞌu. Aa kodho deo na ètu kacui-aai bhèni èèna era.   
\p
\v 13 Ropa dhèu èmu Potifar ladhe laa, na, Yusuf rai liꞌu le laꞌe, aa kodho na tèke eele,  
\v 14-15 hèia na paroa dhèu sabꞌa sèra, ka na peka, aku nèngu na, “We! Miu mai ladhe ku laa! Deo na, ana mone dhèu Ibrani na, maso sa dꞌara kama jaꞌa. Na neo pamakae jaꞌa. Malo ka jaꞌa paꞌoo, ka na rai, tèke eele kodho na ètu jaꞌa ne. Dhèu èmu jaꞌa ne, nèti dhèu bhelu asa dꞌara èmu, ho hia èdhi taꞌe makae!”   
\p
\v 16 Bhèni na kèpe paꞌère kodho èèna, toke dꞌai dhèu èmu na lèpa.  
\v 17 Ropa dhèu èmu na nare dꞌara èmu, na lolo peka na, “Aꞌa! Dhèu Ibrani dhu mèti mai sa èmu neꞌe, deo na maso asa dꞌara kama jaꞌa, neo pakarehe jaꞌa!  
\v 18 Malo ka jaꞌa paꞌoo, paroa ana sabꞌa seꞌe. Hèia na rai tèke eele kodho na, ka neꞌe.”   
\p
\v 19 Tadèngi nare lii lolo dhèu èmu na, Potifar nasa bia.  
\v 20 Hèia na paredha ka dhèu lasi kèpe Yusuf. Ka ra pamaso asa dꞌara bèdho dhèu aae.   
\p
\v 21 Te ngaa LAMATUA bhèlu boe Yusuf. Nèti èèna ka, LAMATUA ladhe-leru ne taruu, ka kapala ètu dꞌara bèdho èèna, sue Yusuf ae titu kèna.  
\v 22 Na lèka Yusuf, ka hia ne jꞌajꞌi madho ho laladhe ana bèdho sèra aaꞌi-aaꞌi ra. Aa, hia na lalau sasabꞌa ètu èèna kahèi.  
\v 23 Lula lèka ne, ka kapala èmu bèdho na, tao heka ai-hèbꞌa mi ngaa-ngaa ètu dꞌara bèdho èèna. LAMATUA ladhe-leru taruu Yusuf, nèti èèna ka, sasabꞌa ngaa ètu dꞌara bèdho na kako dènge beꞌa.   
\c 40  
\s1 Yusuf peka sasoa lii nii, nèti ana bèdho dhèu dua  
\p
\v 1-3 Ètu dꞌara bèdho èèna, abhu kahèi dhèu dua, dhu uru na jꞌajꞌi kapala urusan ètu dꞌara èmu dhèu aae Masir. Èci lalau dhua èi dhèu aae. Aa èci hari lalau roti dhèu aae. Dua ra tao pasala dhèu aae. Nèti èèna ka, dhèu aae nasa, ka na pamaso si asa dꞌara bèdho. Dua ra pea ètu era èci dènge Yusuf.  
\v 4 Kapala èmu bèdho na, paredha Yusuf lalau dhèu dua seꞌe. Ra ètu dꞌara bèdho na, ele boe ca tèu do dua tèu le.   
\p
\v 5 Mèda ca lodꞌo ka, dua ra nii. Ca dhèu ka dènge nii na. Aa, lii nii dua sèra, èci-èci ka dènge sasoa na.  
\v 6 Bèli madꞌae èèna, Yusuf ladhe na dua ra rèhu susa.  
\v 7 Ka na karèi si, aku nèngu na, “Nga tao ka madꞌae neꞌe, miu dua mi roe-roe?”   
\p
\v 8 Hèia ra dhaa, peka na, “Mèda deo na, jiꞌi nii. Te ngaa jiꞌi ngeꞌa boe sasoa na samia!”  
\p Hèia Yusuf peka dènge dua ra, aku nèngu na, “Dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha neꞌe, èci sa reꞌa boe sasoa nii, dhodhoka Ama Lamatua di. De miu lolo ku laa. Pe èèna ho jaꞌa karèi sasoa nèti Lamatua.”   
\p
\v 9 Hèia dhèu dhu lalau dhua èi hia dhèu aae èèna, lolo uuru peka na, “Ètu dꞌara nii, jaꞌa ladhe kèdhi ajꞌu anggor ca kapua.  
\v 10 Ajꞌu anggor ne dadana nèngu tèlu di. Ajꞌu na muri mai ka dènge rèu, hela, dènge hua giru-gari dhu madhasa.  
\v 11 Aa jaꞌa kèdꞌu galaa dhu dhèu aae biasa pake ninu. Jaꞌa puu hua anggor, ka pacèli èi sa dꞌara galaa deo na. Hèia kèti asa dhèu aae, hia na ninu.”   
\p
\v 12 Tadèngi nare hèia, Yusuf peka dènge ne sèmi neꞌe ka, “Ama, ee. Sasoa nii na sèmi neꞌe ka: dadana tèlu, sasoa na di tèlu lodꞌo ka.  
\v 13 Ètu dꞌara tèlu lodꞌo ne, dhèu aae kalua eele ama nèti dꞌara bèdho neꞌe. Ho na hia hari, ama lalau dhua èi hia dhèu aae sèmi uru na.  
\v 14 Ladhe ama abhu babeꞌa sèmi èèna, baku bhèlu jaꞌa, ee? Ladhe ama sue jaꞌa, peka dènge dhèu aae kalua eele jaꞌa nèti era neꞌe.  
\v 15 Te jaꞌa ne, madhutu madha jꞌara na dhu mola, rèngu se rare jaꞌa dènge laka-seti, nèti rae dhèu Ibrani. Dꞌai era neꞌe, jaꞌa tao boe sasala ngaa èci sa. Te ngaa rèngu pamaso jaꞌa asa dꞌara bèdho neꞌe. Rèngu tao jaꞌa sèmi dhèu bhelu-katubꞌa sa.”   
\p
\v 16 Ropa tadèngi nare sasoa nii neꞌe beꞌa mi dedha angalai na, hèia dhèu èci dhu lalau roti na, lolo hari nii nèngu, peka na, “Ari Yusuf. Nii jaꞌa sèmi neꞌe ka: jaꞌa tèdꞌu soe pagodꞌo-godꞌo tèlu.  
\v 17 Ètu dꞌara soe re dedha tèka na, pènu dènge koki dhèu aae, dhu rupa ae titu kèna. Te ngaa manu-bhui lela mai ka raꞌe aaꞌi koki dꞌara soe dhu ètu kètu jaꞌa na.”   
\p
\v 18 Ropa Yusuf tadèngi nare, ka na dhaa, peka na, “Sasoa lii nii ama, sèmi neꞌe ka: soe tèlu sèra, sama kahèi dènge tèlu lodꞌo.  
\v 19 Dꞌara tèlu lodꞌo ne, mu ladhe, te dhèu aae pua dhèu mai poro rare kètu èu. Ho èèna na, ra kadhoe ngiꞌu aae èu ètu agarii. Hèia manu-bhui tutu raꞌe aaꞌi sisi èu.”   
\p
\v 20 Ropa dꞌai tèlu lodꞌo, dhu lèke dènge lodꞌo hari jadi dhèu aae, na tao tatao dhu kapai hia dhèu kapai na aaꞌi-aaꞌi sèra. Na paredha ho dhèu lasi kalua eele dhèu dua sèra nèti dꞌara bèdho.  
\v 21 Ka na hia hari mone dhu lalau dhua èi na, sabꞌe sasabꞌa nèngu uru na.   
\p
\v 22 Te ngaa dhèu dhu lalau roti dhèu aae èèna, ra poro eele kètu na, ka ra kadhoe ngiꞌu na, sama sèmi ngaa dhu Yusuf peka dènge rèngu dua ra.   
\p
\v 23 Te ngaa mone dhu lalau dhua èi dhèu aae ne, sanèdꞌe heka Yusuf. Na bhèlu eele lii moa Yusuf.   
\c 41  
\s1 Yusuf peka sasoa lii nii dhèu aae Masir  
\p
\v 1 Pe dꞌai dua tèu risi sa, hèia dhèu aae Masir nii. Na nii na, nèngu dhu titu ètu sebhe loko Nil.  
\v 2 Kabèdhi laa, nèngu nèdhi sapi pidhu ngiꞌu dhu kabèbꞌu bia. Kaꞌuri ra kaleꞌe. Ra kalua nèti dꞌara loko, ka raꞌa jꞌuꞌu ètu sebhe loko èèna.   
\p
\v 3 Nèbhu boe, sapi pidhu ngiꞌu dhu leo hari, kalua nèti dꞌara loko deo na. Ngiꞌu sapi sèra malaka-godꞌa. Ra titu padètu dènge sapi kabèbꞌu sèra.  
\v 4 Hèia sapi malaka pidhu ngiꞌu sèra, dhèle aaꞌi pidhu sapi dhu kabèbꞌu sèra. Hèia dhèu aae kabèdhi, ka na marèi dènge.   
\p
\v 5 Nèbhu boe ka, dhèu aae bhèjꞌi luu hari. Ka na nii hari ca tèka. Lii nii na sèmi neꞌe ka: nèngu ladhe nèdhi are pidhu huri dhu isi pènu, bhodho nèti laa are dhu subꞌu.  
\v 6 Èle èèna ka, nèdhi hari are pidhu huri dhu isi aadꞌo, aa dhu kamale dhae-dhae sène, lèke lai ngèlu dhu pana.  
\v 7 Ka pidhu huri are dhu isi aadꞌo sèra, dhèle aaꞌi pidhu huri are dhu isi pènu deo sa. Hèia dhèu aae kabèdhi ka nèti bhèjꞌi. Heka nèngu neꞌa kèna, nèngu dhu nii hari di.   
\p
\v 8 Madꞌae aae èèna, dꞌara isi na beꞌa boe. Hèia, na paredha dhèu lasi paroa aaꞌi dhèu ai tadha dènge dhèu dꞌèlu-mèu, ètu rai Masir mai paraga dènge ne. Ka na lolo lii nii na sèra dènge si. Te ngaa dhèu èci sa bisa boe peka sasoa lii nii deo sa mi dhèu aae.   
\p
\v 9 Ka mone dhu lalau dhua èi dhèu aae èèna, heka sanèdꞌe nèdhi Yusuf kèna. Hèia laꞌe peka dènge dhèu aae, aku nèngu na, “Ama! Jaꞌa mangaku sala.  
\v 10 Uru èèna, dhu ama ku nasa dènge jaꞌa, dènge angalai ku èci na, ka pamaso jiꞌi asa dꞌara bèdho,  
\v 11 mèda ca lodꞌo ka, jiꞌi dua mi nii. Èci-èci ka dènge nii na. Aa sasoa nii seꞌe, sama boe kahèi.  
\v 12 Ètu dꞌara bèdho na, abhu ana mone Ibrani èci. Kapala èmu bèdho nedhe ana mone ne, jꞌajꞌi kapala urusan ho lalau jiꞌi. Jiꞌi lolo lii nii jiꞌi dènge ne, ka na peka sasoa lii nii sèra dènge jiꞌi.  
\v 13 Nèti èèna ka, ama dhèu aae dedꞌe hari jaꞌa. Aa angalai jaꞌa na, abhu huku madhe. Seꞌe se jꞌajꞌi sama sèmi ngaa dhu ana mone Ibrani na peka.”   
\p
\v 14 Nanene nare lii neꞌe hèia, dhèu aae pua dhèu lasi lai-lai rare Yusuf nèti dꞌara bèdho mai. Ka Yusuf pamèu iisi na, aa na gati mèdha-papake na, ka na laꞌe paraga dènge dhèu aae.  
\v 15 Ropa na dꞌai madha hèia, dhèu aae peka, “Jaꞌa nii, te ngaa dhèu èci sa reꞌa boe sasoa lii nii sèra. Te ngaa dhèu peka na èu meꞌa.”   
\p
\v 16 Hèia Yusuf dhaa, aku nèngu na, “Ama dhèu aae. Jaꞌa èèna ka oo, keꞌa boe ngaa-ngaa kahèi. Dhoka Ama Lamatua di dhu neꞌa, ho Na peka sasoa lii nii sa, dènge lèke. Na neo peka lii dhu beꞌa mi ama dhèu aae.”   
\p
\v 17 Hèia dhèu aae lolo ka, lii nii sèra dènge ne, aku nèngu na, “Ètu dꞌara nii èèna, jaꞌa titu ètu sebhe loko Nil.  
\v 18 Jaꞌa ladhe laꞌa na sapi pidhu ngiꞌu dhu kabèbꞌu bia, dènge kaꞌuri dhu kaleꞌe. Ra kalua nèti dꞌara loko mai, ka raꞌa jꞌuꞌu ètu sebhe loko èèna.  
\v 19 Hèia sapi pidhu ngiꞌu dhu leo mai hari. Rèngu seꞌe dhu malaka-godꞌa. Ètu rai Masir neꞌe, jaꞌa kèdhi mèka sapi dhu malaka-godꞌa sèmi èèna!  
\v 20 Dhu pamalaa jaꞌa, pidhu sapi dhu malaka-godꞌa sèra, kabèdhi laa dhèle aaꞌi pidhu sapi dhu kabèbꞌu se.  
\v 21 Sapi dhu malaka sèra dhèle aaꞌi, te ngaa ngiꞌu ra malaka taruu sèmi èèna ka. Hèia jaꞌa kabèdhi dènge ka.   
\p
\v 22 Èle èèna ka, jaꞌa bhèjꞌi luu hari, ka nii hari ca tèka. Jaꞌa kèdhi pidhu huri are dhu isi pènu, kalua nèti laa are ca kapua dhu subꞌu.  
\v 23 Èle èèna ka, jaꞌa kèdhi hari, pidhu huri are dhu isi aadꞌo, aa dhu kamale dhae-dhae, lèke lai ngèlu pana.  
\v 24 Ka pidhu huri are dhu bèdhu sèra dhèle aaꞌi pidhu huri are dhu isi pènu sèra. Èle èèna ka, jaꞌa kèdꞌi nèti bhèjꞌi. Ka jaꞌa lolo lii nii seꞌe mi dhèu dꞌèlu-mèu seꞌe, te ngaa èci sa bisa boe peka sasoa lii nii sèra.”   
\p
\v 25 Hèia Yusuf padhai lii, peka na, “Ama dhèu aae! Lii nii dua sèra, sasoa na dhoka èci di. Ama Lamatua peka le, mi ama dhèu aae, ngaa dhu Na neo tao.  
\v 26 Sasoa na sèmi neꞌe ka: pidhu sapi dhu kabèbꞌu, dènge pidhu huri are dhu isi pènu sèra, sasoa na, tèu dhu bècu-manèsa pidhu tèu. Sasoa ra dhoka èci di.  
\v 27 Sèmi èèna kahèi, pidhu sapi dhu malaka-godꞌa, dènge pidhu huri are dhu isi aadꞌo, sasoa na, tèu manganga pidhu tèu.   
\p
\v 28 De Lamatua dhu peka mema le, ngaa dhu Nèngu neo tao. Èèna sama kahèi, dènge ngaa dhu jaꞌa peka deo na.  
\v 29 Ladhe bèli-camèdꞌa, ètu rai Masir neꞌe, dꞌara pidhu tèu, èdhi abhu bècu-manèsa palème rae.  
\v 30-31 Èle èèna na, heka èdhi abhu manganga dꞌara pidhu tèu. Dꞌara pidhu tèu na, manganga madèu aae. Toke èdhi abhu boe ngangaꞌa calamusi sa, ètu dedha rai Masir neꞌe. Dhèu aaꞌi-aaꞌi manganga ae titu kèna, ka ra bhèlu eele uru na dhu rèngu abhu le babècu pidhu tèu.   
\p
\v 32 De ladhe ama dhèu aae abhu nii dua hari, sasoa na, Ama Lamatua ka dhu ator tèke. Nèbhu heka, ngaa dhu Na ator ne, jꞌajꞌi kèna.   
\p
\v 33 Nèti èèna ka, jaꞌa manèngi sèmi neꞌe: beꞌa risi ama dhèu aae tenge dhèu dꞌèlu-mèu èci, dhu bisa tao ai-hèbꞌa laꞌa dènge beꞌa. Aa dedꞌe ne, ho ladhe-leru kabarai neꞌe dènge beꞌa.  
\v 34 Dꞌara pidhu tèu dhu bècu èèna, beꞌa risi ama dhèu aae dedꞌe hari dhèu, ho ra oru-pakaboko ngangaꞌa dhu risi eele. Ngangaꞌa dhu risi sèra, bagi mi lèmi ho tèke ca pala.  
\v 35 Ana kabarai neꞌe, hudꞌi madhutu dènge beꞌa paredha ama dhèu aae, ho pakaboko are-are dhu risi eele, nèti rae-rae ètu rai Masir neꞌe. Aa ra soli sa dꞌara soka ho jꞌaga paie.  
\v 36 Sèna ka pidhu tèu dhu manganga nèi mai te, èdhi dhu sadia le ngangaꞌa. Dènge jꞌara sèmi neꞌe, èci sa madhe boe manganga.”   
\s1 Dhèu aae dedꞌe Yusuf jꞌajꞌi ai gꞌana na ètu rai Masir  
\p
\v 37 Ropa tadèngi lii padhai lii Yusuf ne, dhèu aae dènge dhèu kapai sèra, sèmi ngaa dhu na peka dènge dhèu aae èèna.  
\v 38 Ka dhèu aae padhai lii, peka na, “Roh Ama Lamatua hia le koasa mi Yusuf neꞌe. Nèti èèna ka, èdhi abhu heka dhèu dhu risi nèti nèngu.”   
\p
\v 39 Èle èèna ka, dhèu aae padhai lii dènge Yusuf, peka na, “Ama Lamatua peka dènge èu, ngaa-ngaa seꞌe aaꞌi-aaꞌi. Nèti sèmi neꞌe ka, heka jiꞌi ngeꞌa kèna èu neꞌe tareꞌa-reꞌa dhèu mèu. Aa mamèu èu ne, risi eele dhèu ètu mia-mia.  
\v 40 Nèti èèna ka, deo neꞌe kahèi jaꞌa dedꞌe èu jꞌajꞌi ai gꞌana jaꞌa. Sèna ka èu jꞌajꞌi dhèu kapai ètu dꞌara èmu jaꞌa. Aa ana kabarai jaꞌa nanene lii paredha èu. Dhoka jaꞌa di dhu risi nèti èu.”   
\p
\v 41-42 Èle èèna ka, dhèu aae puru eele kadheli dhu dènge cap nèti ai na, ka na pasaluu mi ai Yusuf. Ka na padhai lii, aku nèngu na, “Dènge neꞌe ne, jaꞌa dedꞌe èu, jꞌajꞌi ai gꞌana jaꞌa ètu rai Masir.” Hèia na papake kodho madhera dhu milu èci mi Yusuf, aa na paꞌinu rate hualaa cakoko mi ladha-goro na.   
\p
\v 43 Èle èèna ka, dhèu aae hia hari Yusuf kareta ka dua nèngu. Ka na hia dhèu lasi uuru, ho paꞌoo peka na, “We! Patalele jꞌara oo! Pahaha iisi mliu!\f + \fr 41:43 \ft Lii Ibrani dhu asli, sasoa na bisa ‘pacudꞌu’, do ‘pakabua’ kahèi.\f* Dhèu kapai neo re neꞌe!” Dènge jꞌara neꞌe, dhèu aae dedꞌe le Yusuf, jꞌajꞌi ai gꞌana na ètu rai Masir.   
\p
\v 44 Hèia dhèu aae padhai lii dènge Yusuf, peka na, “Sèmi neꞌe. Èu dhu meꞌa le jaꞌa ne dhèu aae. Te ngaa jaꞌa peka le dènge ana kabarai Masir aaꞌi-aaꞌi, peka na, ladhe èu hia boe ijin, rèngu bisa boe tao ngaa èci sa.”   
\p
\v 45 Èle ka, dhèu aae pangare Yusuf madhutu ngara Masir, na \it Safnat Panea\it*. Aa, na hia Yusuf madhèdi dènge ana bhèni èci, ngara na Asnat. Ama dhèu èmu na, ngara na Potifera. Nèngu neꞌe ka dhu jꞌajꞌi ama agama ètu dꞌara kota On.\f + \fr 41:45 \ft Ngara kota On madhutu lii Yunani, ‘Heliopolis’.\f* Dènge jꞌara neꞌe, Yusuf jꞌajꞌi dhèu kapai ètu rai Masir.   
\p
\v 46 Lodꞌo na jꞌajꞌi dhèu kapai ètu rai Masir, umur nèngu 30 (tèlu nguru) tèu le. Hèia na kako palème rai Masir.  
\v 47 Ètu dꞌara pidhu tèu dhu bècu-manèsa neꞌe, oka-tedhe pènu dènge ngangaꞌa.  
\v 48 Hèia Yusuf kaboko ngangaꞌa dhu risi, ka na tèka paia si. Ètu era mia dhu na pakaboko ngangaꞌa, ètu èèna kahèi na soli asa dꞌara soka.  
\v 49 Are dhu pakaboko nare, ae titu kèna. Èci èèna ka, dènge salae ètu nebhe dhasi, ka dhèu uku rare heka.   
\p
\v 50 Dꞌai mèka tèu manganga, dhèu èmu Yusuf, Asnat nara iisi le ana mone dhèu dua.  
\v 51 Ka Yusuf padhai lii, peka na, “Ama Lamatua tao jꞌara neꞌe, sèna ka pabhèlu jaꞌa nèti jꞌajꞌèra dhu lodꞌo jaꞌa kalua nèti dꞌara èmu ama ku.” Nèti èèna ka, ana uuru, na pangare ne \it Manase\it* (dhu sasoa na ele boe ‘bhèlu’).   
\p
\v 52 Lodꞌo na abhu ana ka dua, na padhai lii hari, peka na, “Jaꞌa abhu jꞌajꞌèra ae dꞌai seli ètu era neꞌe. Te ngaa sasue dènge ladhe-leru Ama Lamatua ka, jaꞌa abhu ana ètu neꞌe.” Ka na pangare ana neꞌe \it Efraim\it*.\f + \fr 41:52 \ft Ètu dꞌara lii Ibrani, \ft \+it Efraim\+it* sasoa na ‘abhu ana’, do ‘rai hèu mèngi’, do ‘asa ae’.\f*   
\p
\v 53 Nèbhu boe ka, èle pidhu tèu dhu bècu-manèsa na.  
\v 54 Aa pidhu tèu manganga madèu dꞌai kèna, sama sèmi dhu uru èèna Yusuf peka le. Ètu era leo, dhèu manganga le. Te ngaa rae-rae ètu Masir ngangaꞌa ae era.  
\v 55 Te ngaa nèbhu-nèbhu, kabarai Masir manganga kahèi. Ka lasi asa dhèu aae ho ra manèngi ngangaꞌa. Aa dhèu aae pua si lasi asa Yusuf, sèna ka ra madhutu paredha Yusuf.   
\p
\v 56 Te ngaa rai manganga ètu mia-mia asa tabha, toke dꞌai rae-rae ètu rai Masir. Nèti èèna ka, Yusuf bhoke aaꞌi soka ngangaꞌa sèna ka pahie dènge dhèu Masir.  
\v 57 Lula manganga ae titu kèna, ka dhèu nèti mia-mia mai hèli ngangaꞌa ètu Yusuf ètu rai Masir.   
\c 42  
\s1 Aꞌa Yusuf lasi hèli ngangaꞌa asa Masir  
\p
\v 1 Tèu èèna, Yakob tadèngi dhèu palolo na abhu are ètu Masir. Ka na peka dènge ana na si, aku nèngu na, “Ana ee! Miu nga tao madhèdi mau-mau ka laa?  
\v 2 Jaꞌa tadèngi na ètu Masir pahia ngangaꞌa. Hua iia lami hèli, sèna ka èdhi baku madhe manganga.”   
\p
\v 3 Ka aꞌa Yusuf canguru dhèu seꞌe paꞌèra ka, lasi hèli ngangaꞌa asa Masir.  
\v 4 Te ngaa Yakob hia boe ari Yusuf dhu ngara na Benyamin, laꞌe dènge aꞌa na si. Te, na pangee, “Mage dhoka, ana neꞌe abhu hari jꞌajꞌèra ètu talora jꞌara.”  
\v 5 Lula dhèu ae nèti mia-mia tadèngi le abhu ngangaꞌa ètu Masir, ka ra lasi hèli asa nèi. Manganga ne dꞌai le rai Kanaꞌan kahèi. Ka ana-ana Yakob se,\f + \fr 42:5 \ft Sasuri madhutu lii Ibrani peka na, ‘ana-ana Israꞌel se’. Te ngaa Yakob dènge Israꞌel ne, ngara nèti ca dhèu.\f* lasi hèli kahèi asa Masir.   
\p
\v 6 Tèu èèna, Yusuf jꞌajꞌi ai gꞌana dhèu aae Masir. Ladhe dhèu nèti mia-mia mai hèli are, Yusuf ka dhu pahia. Nèti èèna ka, lodꞌo aꞌa na si dꞌai nèi, rèngu patitu kètu urutuu, ho tabꞌe Yusuf toke rèhu rèngu oe dꞌai rai.  
\v 7-8 Ropa Yusuf ladhe nèdhi aꞌa na si, na tadhe le èèna. Te ngaa Yusuf tao iisi sèmi dhèu Masir. Nèti èèna ka, rèngu tadhe boe ne hèi. Hèia na jèka si, aku nèngu na, “Ee! Miu se nèti mia?”  
\p Hèia ra dhaa, aku rèngu na, “Jiꞌi se nèti Kanaꞌan. Jiꞌi mai hèli ngangaꞌa sa ama wakil.”   
\p
\v 9 Hèia Yusuf sanèdꞌe lii nii na uru na. Ka na pamadhaꞌu si, aku nèngu na, “Jaꞌa lèka boe! Miu seꞌe dhèu mata-mata. Miu mai tenge rahasia rai Masir, ho èèna na mai musu rai jiꞌi!”   
\p
\v 10 Te ngaa ra dhaa peka na, “Aadꞌo, ama! Jiꞌi seꞌe dhoka ana pua-paleha nèti ama di. Tareꞌa-reꞌa jiꞌi mai sa neꞌe ne, neo hèli ngangaꞌa di. Leo nèti èèna, aadꞌo.  
\v 11 Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi seꞌe, ana nèti ca ama di. Jiꞌi mai mata-mata boe rai ama ku si neꞌe. Jiꞌi seꞌe dhèu beꞌa.”   
\p
\v 12 Te ngaa Yusuf jèka si dènge lii mèdhu hari, peka na, “He! Omo koso! Baku kapodꞌe-kabèli jaꞌa. Miu seꞌe tareꞌa-reꞌa dhèu bhelu. Miu mai tenge rahasia rai neꞌe!”   
\p
\v 13 Ka ra peka, “Aadꞌo ama! Jiꞌi seꞌe ana pua-paleha ama ku di. Jiꞌi mai nèti rai Kanaꞌan. Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi nèti ca ama, canguru dua dhèu. Ari jiꞌi dhu limuri tèka, pea dènge ama jiꞌi. Aa ari jiꞌi èci aadꞌo heka!”   
\p
\v 14 Hèia Yusuf dhaa, aku nèngu na, “Aadꞌo! Lèke sèmi lii jaꞌa deo na! Miu seꞌe dhèu mata-mata.  
\v 15 Na! Karèi sèmi èèna, na miu hia ku tadha èci, sèna ka jaꞌa keꞌa lii padhai lii miu deo sa, tareꞌa, do aadꞌo. Jaꞌa subha ee! Ladhe ari miu dhu limuri na, dꞌai boe neꞌe, miu èci sa bisa boe kalua nèti rai neꞌe!  
\v 16 De hua iia miu pua dhèu èci laꞌe, ho nèti ari miu dhu limuri èèna asa neꞌe mai. Aa miu dhu leo se, jaꞌa taha. Jaꞌa neo keꞌa miu seꞌe peka tareꞌa, do aadꞌo. Ladhe aadꞌo, miu seꞌe tareꞌa-reꞌa mata-mata.”  
\v 17 Ka Yusuf pua taha si dꞌara bèdho tèlu lodꞌo.   
\p
\v 18 Dꞌai lodꞌo ka tèlu, Yusuf laꞌe padhai lii dènge ra ètu dꞌara bèdho, peka na, “Jaꞌa neꞌe, ca dhèu dhu madhaꞌu dènge Lamatua. Aa jaꞌa madhutu dadꞌèi Na taruu. Sèna ka miu mamuri, jaꞌa neo patabuli miu. Te ngaa hudꞌi dènge ku lii pajaji.  
\v 19 Ladhe miu seꞌe tareꞌa padhai lii dhu mola, miu padꞌelo ku ngaa èci jꞌajꞌi mi tadha. Jꞌara na sèmi neꞌe: jaꞌa taha ca dhèu ètu dꞌara bèdho neꞌe. Dhèu leo lèpa ho mèti ngangaꞌa hia aꞌari miu, te ra tatae miu lami mèti ngangaꞌa.  
\v 20 Dꞌai nèi, miu mèti ari miu dhu limuri èèna mai asa neꞌe, ho jꞌajꞌi bukti, tareꞌa miu seꞌe dhèu beꞌa. Sèna ka jaꞌa baku huku pamadhe miu.”  
\p Ropa ra tadèngi rare neꞌe, ra dꞌèi kahèi sèmi èèna.  
\v 21 Ka ra padhue-padhai ka èci dènge èci, peka na, “Waa! Neꞌe ne, èdhi heka abhu bꞌala kèna, lula sala dhu èdhi adꞌu-ue mi dedha ari èdhi uru na. Èdhi ladhe tèdhi nèngu jꞌèra titu kèna, dꞌai na manèngi sasue èdhi, te ngaa èdhi pusi boe ne. Nèti èèna ka, èdhi abhu jꞌajꞌèra sèmi neꞌe ne.”   
\p
\v 22 Hèia Ruben pasanèdꞌe si, peka na, “We! Ari-ari jaꞌa, ee! Uru na jaꞌa kai le miu, ho baku pajꞌèra ana èèna, si? Te ngaa miu-miu seꞌe ka dhu moꞌo boe nanene lii jaꞌa. Nèti èèna ka, lodꞌo neꞌe èdhi dui tare raa ari èdhi Yusuf èèna.”  
\v 23 Rèngu padhai lii ae-ae sèmi èèna, reꞌa boe na Yusuf neꞌa lii rèngu kahèi. Lodꞌo Yusuf padhai lii dènge rèngu, na pake lii Masir, ho èèna na dhèu leo lole hari pake lii Ibrani.   
\p
\v 24 Tadèngi ra padhai lii sèmi èèna hèia, Yusuf kèdꞌi eele si, laꞌe tangi asa era leo. Tangi nare, laꞌe hari paꞌèci dènge si. Ka na pua dhèu èki Simeon ètu madha aꞌari na sèra.   
\s1 Aꞌa Yusuf sèra lèpa asa Kanaꞌan  
\p
\v 25 Èle èèna ka, Yusuf paredha dhèu sabꞌa sèra, ho soli are asa dꞌara karo aꞌa na si. Aa tao hari doi kabꞌua are sèra, asa dꞌara karo ra èci-èci. Ra tèke ètu hèbꞌa karo sèra. Na pua dhèu sabꞌa seꞌe, ho hia si dènge gee. Ka dhèu sabꞌa seꞌe lalau ka, madhutu ngaa dhu Yusuf paredha.  
\v 26 Èle ka, aꞌa na si hua karo ngangaꞌa sèra asa dedha badha keledꞌei. Ka ra pakèdꞌi dènge ka.   
\p
\v 27 Ropa dꞌai talora jꞌara, ra ae. Dhèu èci bhoke karo na, ho neo ani keledꞌei na. Na ladhe laꞌa na, doi na ètu dedha are, ètu dꞌara karo èèna.  
\v 28 Capa na cagꞌagꞌa! Hèia na paroa aꞌa na si, peka na, “Irii! Miu mai ladhe ku laa! Madhe èdhi kèna. Ra tao hari doi jaꞌa asa dꞌara karo ne.”  
\p Ladhe rèdhi èèna ka, ra ele ngangee, aa madhaꞌu bia. Ka ra papeka ka, aku rèngu na, “Ama Lamatua tao èdhi samia ka ne?”   
\p
\v 29 Hèia ra kako taruu ka, lasi dꞌai Kanaꞌan. Dꞌai nèi ka, ra lolo dènge ama ra, ngaa dhu rèngu paraga ètu rai Masir.  
\v 30 Ra lolo, peka na, “Ama, ee! Ai gꞌana dhèu aae Masir èèna, bhelu titu kèna. Na jèka taruu jiꞌi. Na peka na jiꞌi laꞌa jꞌajꞌi mata-mata ho neo paꞌele iie rai Masir.  
\v 31 Ka jiꞌi dhaa, peka na, ‘Aadꞌo! Jiꞌi seꞌe padhai lii mola-mola. Jiꞌi mata-mata boe.  
\v 32 Jiꞌi seꞌe, dhèu beꞌa-beꞌa. Jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi, jꞌajꞌi nèti ca ama, dhèu canguru dua. Te ngaa èci madhe le. Aa ari dhu limuri èèna, dènge ama jiꞌi ètu Kanaꞌan.’   
\p
\v 33 Na peka hari, aku nèngu na, ‘Jaꞌa neo kèdhi, na, miu seꞌe dhèu beꞌa, do aadꞌo! Miu èci, pea mi neꞌe. Aa leo lèpa mèti ngangaꞌa hia aꞌari miu, sèna ka ra baku madhe manganga.  
\v 34 Hudꞌi miu mèti ku ari miu èèna mai sa neꞌe, heka jaꞌa keꞌa kèna, tareꞌa-reꞌa miu seꞌe dhèu beꞌa, mata-mata boe. Èèna na, heka jaꞌa patabuli dhèu miu dhu jaꞌa taha ne. Aa dènge sèmi èèna, jaꞌa heka koꞌo kèna, miu kako palème dedha rai neꞌe.’ ”   
\p
\v 35 Lolo èle hèia, heka ra bhoke karo-karo rèngu dhu pènu dènge are sèra. Te ngaa ra cagꞌagꞌa ladhe laꞌa na doi rèngu sèra aaꞌi-aaꞌi ra, ètu hèbꞌa karo. Rèdhi sèmi èèna, Yakob dènge ana-ana na madhaꞌu titu kèna.   
\p
\v 36 Hèia Yakob padhai lii dènge si, peka na, “Miu se, paꞌele le ana-ana jaꞌa. Yusuf aadꞌo heka. Sèmi èèna kahèi, Simeon. Neꞌe miu neo mèti hari Benyamin kèna? Miu seꞌe, tareꞌa-reꞌa neo pajꞌèra jaꞌa!”   
\p
\v 37 Hèia Ruben peka dènge ama na, aku nèngu na, “Ama, ee! Pangèdꞌu laa Benyamin asa jaꞌa mai. Jaꞌa tago kore. Jaꞌa jaji kèna mi ama ku, èèna jaꞌa kèti hari na mai. Te ngaa ladhe aadꞌo, na jaꞌa hia ana jaꞌa, mone dhèu dua sèra ho ama pamadhe aaꞌi si.”   
\p
\v 38 Te ngaa Yakob dhaa hari, peka na, “Bisa boe! Miu bisa boe mèti Benyamin. Te aꞌa na Yusuf, madhe le. Neꞌe, di nèngu ka mesa na. Ladhe na abhu calaka ètu jꞌara, miu tabha babia mi jaꞌa, toke madhe kèti.”\f + \fr 42:38 \ft Sasuri lii Ibrani peka na, “toke dꞌai jaꞌa puru asa Sheol (èèna era dhèu madhe sèra)”.\f*   
\c 43  
\s1 Aꞌa Yusuf sèra lasi hari asa Masir, rèti dènge Benyamin  
\p
\v 1 Tèu èèna, ètu rai Kanaꞌan asa tabha manganga.  
\v 2 Isi èmu Yakob raꞌa aaꞌi le ngangaꞌa dhu ca hari na, ana na si lasi hèli ètu Masir. Ka na padhai lii dènge ana na si, “Beꞌa risi lami hari hèli ngangaꞌa asa rai Masir.”   
\p
\v 3 Te ngaa Yahuda bꞌala, peka na, “Ama, ca hari na ai gꞌana dhèu aae Masir dhu pasanèdꞌe le jiꞌi, aku nèngu na, jiꞌi bisa boe padꞌelo rèhu mi nèngu, ladhe jiꞌi ngèti boe ari jiꞌi dhu limuri, Benyamin èèna.  
\v 4 Nèti èèna ka, ama ku hudꞌi laa hia jiꞌi ngèti Benyamin. Heka jiꞌi bisa laꞌa hèli ngangaꞌa hia ama ku kèna.  
\v 5 Te ngaa ladhe ama patabuli boe nèngu, jiꞌi oo laꞌa boe kahèi. Lula dhèu Masir na peka le sèmi èèna.”   
\p
\v 6 Hèia Yakob jèke si, peka na, “Nga tao ka miu lolo dènge dhèu èèna, peka na, miu dènge ari èci era? Miu tenge jꞌara ho pajꞌèra tabha jaꞌa!”   
\p
\v 7 Ka ra dhaa, peka na, “Baku nasa ama, ee! Te lula dhèu ne, karèi taruu-taruu neo neꞌa aꞌari èdhi. Na karèi peka na, ‘Tasamia? Ama mi era, do? Miu dènge hari ari dhèu mone dhu leo, do?’ Sèmi èèna na, jiꞌi dhaa tasamia hari? Pakaseti ka jiꞌi dhaa ka laa, dènge mola-mola. Te pe, cee neꞌa na pua jiꞌi ngèti hari ari jiꞌi sa nèi?”   
\p
\v 8-9 Ka Yahuda padhai lii hari, aku nèngu na, “Ama hudꞌi patabuli ku Benyamin laꞌe dènge jiꞌi. Jaꞌa jaji mema, ladhe jꞌajꞌi ngaa-ngaa mi ngiꞌu ari jiꞌi neꞌe, jaꞌa ka dhu gati ne. Ladhe jaꞌa kèti heka nèngu mai asa dꞌara kacui-aai ama ku dènge mamuri, hudꞌi laa sasala na ama ku pasae mi dedha jaꞌa toke madhe. Nèti èèna ka, ama ku hia la, ho jiꞌi sama-sama laꞌa dènge ne, te jiꞌi neo pakèdꞌi kèna. De karohe mai lati ka, sèna ka cahagꞌe baku madhe manganga.  
\v 10 Ladhe sèmi èdhi mate boe panèbhu sèmi neꞌe, na, èdhi lati-mai dua hari le.”   
\p
\v 11 Hèia ama ra padhai lii, peka na, “Ladhe sèmi èèna, na, miu nanene! Lami mere isi rai èdhi dhu beꞌa risi, sèmi: dhua nasu oni, bubhu-bubhu, raa ajꞌu hèu mèngi, èi naꞌi salap, kanari\f + \fr 43:11 \ft Sasuri madhutu lii Ibrani peka na, \ft \+it ‘shaqed’\+it*. Isi na èci èèna ka dènge isi kanari.\f* dènge kabꞌui dhu leo sèra. Ho sèna ka mèti hia ai gꞌana dhèu aae Masir èèna. Aa peka dènge ne, neꞌe ne tadha mata.  
\v 12 Aa miu mèti doi risi eele nèti ca hari ni, sèna ka miu bisa hia hari doi kabꞌua are uru sèra laꞌa, dhu miu mèdhi ètu dꞌara karo miu sèra. Tao-tao dhèu sèra reꞌa boe, ka tèka sala.  
\v 13 Miu mèti ari mu. De èèna na lèpa hari lai-lai!  
\v 14 Jaꞌa sanao-maena, sèna ka, Ama Lamatua dhu dènge Koasa Kapai Risi Eele èèna, sabꞌa mi dꞌara ai gꞌana dhèu aae Masir èèna, sèna ka na sue miu. Aa na hia hari Benyamin dènge Simeon lèpa palere dènge miu. Te, ladhe ana jaꞌa se ele, hudꞌi laa jaꞌa pasae jꞌajꞌèra neꞌe taruu.”   
\p
\v 15 Hèia lasi pakaboko tadha mata sèra dènge doi, ka lasi asa Masir. Rèti kahèi dènge Benyamin. Dꞌai nèi ka lasi paraga dènge Yusuf.  
\v 16 Ropa Yusuf nèdhi Benyamin dènge aꞌa na si, na pua kapala urusan na, aku nèngu na, “Lere mèti dhèu seꞌe sa èmu jaꞌa! Ho èèna na, pare sapi ciꞌu, mi pananasu ngangaꞌa dhu beꞌa. Sèna ka lodꞌo nètu none, raꞌa dènge jaꞌa.”   
\p
\v 17 Hèia kapala urusan èèna, tao sama sèmi lii paredha Yusuf èèna. Na lere nèti dhèu sèra asa èmu Yusuf.   
\p
\v 18 Ropa ra kako lasi èmu èèna, aꞌa na sèra madhaꞌu bia. Ètu talora jꞌara, ra papeka, aku rèngu na, “We! Nga tao ka na pua rèti èdhi sa neꞌe? Mage dhoka na neo pasusa èdhi. Lula doi dhu ra tao hari asa dꞌara karo èdhi ca hari na. Ra sangaja rèti èdhi sa neꞌe, sèna ka ra kèpa èdhi jꞌajꞌi ènu nèngu. Ho èèna na, ra parama rara keledꞌei èdhi sèra.”   
\p
\v 19 Nèti èèna ka, ropa ra dètu èmu Yusuf na, ra padhai lii dènge kapala urusan èèna, peka na,  
\v 20 “Ama! Baku nasa dènge jiꞌi, te ca hari na dhu jiꞌi mai hèli ngangaꞌa ètu neꞌe.  
\v 21-22 Ropa jiꞌi lèpa dꞌai talora jꞌara, jiꞌi ae ngara iisi, ho bhèjꞌi ciki. Hèia jiꞌi bhoke karo ho neo pangaꞌa badha. Ladhe laꞌa na, doi babꞌae jiꞌi èci-èci ka ètu dꞌara karo sèra. Jiꞌi ngeꞌa boe cee ka dhu tao laꞌa! Nèti èèna ka, jiꞌi ngèti hari doi sèra ka seꞌe. Jiꞌi manèngi sèna ka ama ku baku nasa. Aa jiꞌi ngèti doi ka risi kahèi, neo hèli hari ngangaꞌa.”   
\p
\v 23 Hèia kapala urusan èèna dhaa, aku nèngu na, “Mau-mau, baku madhaꞌu! Ele boe Lamatua miu èèna ka dhu hia miu berkat ètu dꞌara karo sèra. Ca hari na, jaꞌa sèmi le doi miu aaꞌi-aaꞌi. Miu pakèlu boe!” Dꞌai èmu ka, na patalale Simeon paꞌèci dènge rèngu.   
\p
\v 24 Ka aaꞌi-aaꞌi ra lasi asa dꞌara èmu Yusuf. Hèia kapala urusan èèna hia èi ho ra rase haga ra. Aa na ani keledꞌei si hèi.  
\v 25 Ka na peka dènge si, aku nèngu na, “Ladhe èèna na, lodꞌo nètu miu miꞌa dènge ai gꞌana dhèu aae.” Dꞌara ra tatae Yusuf lèpa, rèngu lalau paie tadha mata ra sèra.   
\p
\v 26 Ropa Yusuf dꞌai èmu, aaꞌi-aaꞌi ra patitu kètu urutuu ètu madha na. Ka ra jꞌole tadha mata sa hia ne.  
\v 27 Hèia Yusuf karèi si, peka na, “Tasamia? Miu beꞌa-beꞌa, do? Tasamia dènge ama miu dhu heka èèna? Na beꞌa-beꞌa, do?”   
\p
\v 28 Ra dhaa, aku rèngu na, “Ènu ama dhu heka na, dhu ama matana jiꞌi, beꞌa-beꞌa.” Hèia ra patitu kètu urutuu pahaha iisi hari mi Yusuf.   
\p
\v 29 Hèia Yusuf ladhe palème, ka nèdhi ari na Benyamin. Rèngu dua ra se, ina-ama èci. Hèia, aku nèngu na, “Ooo! Neꞌe ne ka ari miu dhu limuri, dhu ca hari na miu lolo èèna, do?”  
\p Ka na lii dènge Benyamin, aku nèngu na, “Ana, ee! Jaꞌa sanao, sèna ka Ama Lamatua hia èu mamuri dènge mera-milu.”   
\p
\v 30 Ropa ladhe nèdhi Benyamin ne, dꞌara Yusuf karejꞌe bia, lula na sue ari na ae titu kèna. Na taha nare heka dꞌara na. Ka na kako eele si laꞌe sa dꞌara kama na. Ka na tangi ngobꞌi-ngobꞌi ètu èèna.  
\v 31 Tangi nare hèia, laꞌe riu katanga madha na. Èle èèna ka, na paꞌèra dꞌara na, ka laꞌe hari paraga dènge si. Hèia na pua dhèu sabꞌa sèra lasi lalau ngangaꞌa.   
\p
\v 32 Ra lalau ngangaꞌa hia Yusuf mei leo. Aa aꞌari na sèra raꞌa mei leo. Dhèu sabꞌa dhèu Masir sèra, raꞌa ètu mei rèngu mesa ra. Lula dhèu Masir sèra madenge ladhe madhèdi raꞌa paꞌèci dènge dhèu Ibrani.\f + \fr 43:32 \ft Dhèu Masir madenge dènge dhèu Israꞌel, lula dhèu Israꞌel dhèu jꞌaga kahibꞌi-kalèbho.\f*  
\v 33 Kapala urusan èèna ator sèna ka aꞌari Yusuf sèra, madhèdi patangara dènge Yusuf. Na ator hia si madhèdi mulai nèti aꞌa uru, padhutu-dhutu toke ari ra dhu limuri. Ropa ra ladhe rèdhi jꞌara madhèdi sèmi èèna, ra malaa.  
\v 34 Yusuf pua dhèu sabꞌa sèra, bagi ngangaꞌa nèti mei nèngu, hia aꞌari na sèra. Aaꞌi-aaꞌi ra abhu ngangaꞌa dhu ae sama. Dhoka Benyamin di abhu ae risi aꞌa na si lèmi hari. Ka raꞌa-rinu dꞌai bècu.   
\c 44  
\s1 Moo hualaa pudhi Yusuf ele  
\p
\v 1 Raꞌa-rinu rara hèia, Yusuf paholo dènge kapala urusan na, aku nèngu na, “Ssst! Èu lamu isi are asa dꞌara karo dhèu sèi, papènu dꞌai hèbꞌa. Èle èèna na, èu tao hari doi ra, asa dꞌara karo ra èci-èci.  
\v 2 Aa more moo hualaa pudhi jaꞌa èèna, ho tao asa dꞌara hèbꞌa karo ari ra dhu limuri èèna.” Ka na laꞌe tao madhutu lii paredha Yusuf.   
\p
\v 3 Asa bèli dꞌara cika lii sa, Yusuf hia si lèpa. Rèti ngangaꞌa dènge keledꞌei rèngu.  
\v 4 Ra lasi dhae kajꞌèu mèka nèti dꞌara kota, ka Yusuf paredha kapala urusan, peka na, “Èu karohe lamu magèla si. Ladhe paraga dènge si, èu peka sèmi neꞌe: ‘Nga tao ka miu pake dꞌara aapa sèmi èèna mi ai gꞌana dhèu aae? Miu bꞌala babeꞌa na dènge tatao karehe sèmi neꞌe!  
\v 5 Nga tao ka, miu manaꞌu mèti moo hualaa pudhi na? Miu meꞌa boe, do? Mèdha èèna na, na pake boe ho dhoka ninu di! Te ngaa biasa na pake ho neꞌa tasamia dènge mamuri dhèu. Èèna, mèdha sogo-tagu! Tatao miu ne, mema seli-kolane!’ ”   
\p
\v 6 Èle èèna ka, kapala urusan èèna laꞌe magèle si toke abhu. Ropa na raga si, hèia na peka sèmi ngaa dhu Yusuf moa èèna.   
\p
\v 7 Ka ra bari ne, aku rèngu na, “Ama peka ngaa èèna? Jiꞌi subha. Jiꞌi seꞌe bisa boe tao karehe sèmi èèna!  
\v 8 Ama, èu meꞌa era, si ma? Doi-doi ca hari sa, dhu ètu dꞌara karo jiꞌi sèra, jiꞌi hia hari le sa ama, to? Tasamia ka jiꞌi bisa manaꞌu hualaa iia do hualaa pudhi ètu dꞌara èmu dhèu kapai èèna! Bisa boe!  
\v 9 Ama parisa la! Ladhe abhu mèdha èèna ètu dꞌara karo cee, na huku pamadhe ne! Aa hudꞌi laa, jiꞌi dhu leo seꞌe, jꞌajꞌi ènu èu.”   
\p
\v 10 Hèia kapala urusan na dhaa, peka na, “Aadꞌo! Sèmi neꞌe. Ladhe abhu moo èèna ètu cee, na dhoka nèngu di jꞌajꞌi ènu jaꞌa. Miu dhu leo lèpa.”   
\p
\v 11 Ra papuru ka karo sèra. Ka ra bhoke dènge.  
\v 12 Hèia kapala urusan èèna parisa karo sèra èci-èci, mulai nèti karo unu aꞌa na, toke dꞌai ari limuri tèka. Ka nèdhi moo èèna, ètu dꞌara karo Benyamin.   
\p
\v 13 Rèdhi sèmi èèna hèia, dꞌara aꞌa na sèra jꞌèra maꞌète mae-mae sène. Hèia ra pacaꞌe hari ka karo deo sa asa dedha keledꞌei, ka ra lèpa hari asa dꞌara kota.   
\p
\v 14 Ropa ra dꞌai èmu Yusuf, na ètu èmu era. Hèia ra patitu kètu urutuu ètu madha na.  
\v 15 Yusuf jèka si, aku nèngu na, “He! Nga tao ka miu tao neꞌe mi jaꞌa! Miu meꞌa boe, jaꞌa ne dhèu kapai ètu neꞌe. Jaꞌa pake naꞌi dhu bisa keꞌa tatao dhèu, dhu dhèu leo reꞌa boe!”   
\p
\v 16 Hèia Yahuda dhaa, aku nèngu na, “Irii! Te Ama Lamatua pasabhoka kèna sasala èdhi. Pe jiꞌi peka lii mia hari, ama? Jiꞌi sili iisi sa mia hari? Ladhe ama neo taha ari jiꞌi neꞌe, na beꞌa risi, taha jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi. More jiꞌi aaꞌi-aaꞌi, jꞌajꞌi mi ènu ama ka laa.”   
\p
\v 17 Te ngaa Yusuf dhaa, aku nèngu na, “Aadꞌo! Abhu moo èèna ètu cee, na nèngu di dhu jꞌajꞌi ènu jaꞌa. Miu dhu leo, lèpa hari dènge mera-milu sa ama miu!”   
\s1 Yahuda manèngi sèna ka nèngu gati Benyamin  
\p
\v 18 Hèia Yahuda laꞌe padètu asa madha Yusuf, ka na padhai lii, aku nèngu na, “Ama wakil! Jaꞌa keꞌa koasa ama sama sèmi koasa dhèu aae! Uru nèti èèna, jaꞌa manèngi ama baku nasa dènge jaꞌa. Jaꞌa neo padhai lii ciki dènge ama.  
\v 19 Medꞌa na, ama karèi le jiꞌi, peka na, ‘Ama miu, dènge ari miu dhu èci na, era do?’   
\p
\v 20 Ka jiꞌi dhaa peka na, ‘Ama jiꞌi heka dꞌai seli le. Aa ari jiꞌi dhu limuri èci. Lodꞌo nara iisi ari jiꞌi neꞌe, ama jiꞌi na heka le. Ari jiꞌi dhu limuri neꞌe dènge aꞌa dꞌèlu na èci, te ngaa na aadꞌo heka. Ina ra madhe le. Ka di nèngu ka mesa na. Nèti èèna ka, ama jiꞌi ne sue ne titu kèna!’   
\p
\v 21 Ka ama pua ho jiꞌi ngèti ari jiꞌi na mai, sèna ka ama nèdhi ne.  
\v 22 Ka jiꞌi dhaa na, ‘Ana èèna, bisa boe tèke eele ama na mesa na. Ladhe na tèke eele, na ama jiꞌi na tatu madhe dènge kèna.’   
\p
\v 23 Hèia ama dhaa na, ‘Ladhe miu mèti boe ari miu na, baku mi padꞌelo hari rèhu mi sa neꞌe.’   
\p
\v 24 Èle èèna ka, jiꞌi lèpa. Dꞌai nèi ka, jiꞌi lolo lii dhu mu moa sèra dènge ama jiꞌi.  
\v 25 Nèbhu-nèbhu, ngangaꞌa jiꞌi èla. Hèia ama jiꞌi pua hari jiꞌi mai hèli ngangaꞌa sa Masir neꞌe.  
\v 26 Te ngaa jiꞌi dhaa na, ‘Ama, ee! Jiꞌi laꞌa heka sa nèi. Te ai gꞌana dhèu aae na dhu moa le, aku nèngu na, ladhe jiꞌi ngèti boe ari jiꞌi dhu limuri na, bisa heka jiꞌi padꞌelo rèhu sa nèi. De ladhe ari jiꞌi laꞌe hèi, na heka jiꞌi laꞌa kèna.’   
\p
\v 27 Ama jiꞌi peka hari, aku nèngu na, ‘Miu meꞌa kahèi, si ma? Dhèu èmu jaꞌa Rahel èèna, ana na dhoka dua di.  
\v 28 Ana uuru èèna, aadꞌo heka. Ele boe badha hui naꞌe aaꞌi le. Nèti èèna ka, jaꞌa kèdhi heka rèhu na toke dꞌai sange neꞌe.  
\v 29 Ladhe miu mèti hari ana limuri ne, ho sèmi na abhu jꞌajꞌèra, èèna miu pajꞌèra jaꞌa dhèu heka neꞌe. Ladhe sèmi èèna na, jaꞌa madhe dènge kèna.’   
\p
\v 30-31 Nèti èèna ka, ama, ladhe jaꞌa lèpa kèti boe dènge ari jiꞌi ne, ama jiꞌi madhe dènge kèna. Te samanga na dhu paꞌèki dènge ana neꞌe di. Dènge ètu dꞌara haheka na neꞌe, ladhe jiꞌi tao ne tabha jꞌèra, tatu na madhe dènge kèna.  
\v 32 Ngaa hari, jaꞌa moa le mi ama ku, peka na, ‘Jaꞌa ka dhu tago ana neꞌe. Ladhe jaꞌa kèti heka ana neꞌe mai sa madha ama, jaꞌa ka tago sasala na, toke dꞌai jaꞌa madhe.’   
\p
\v 33 Nèti èèna ka, jaꞌa manèngi sèmi neꞌe, ama wakil: hudꞌi laa jaꞌa ka pea mi neꞌe gati nèngu, sèna ka jaꞌa jꞌajꞌi ènu ama wakil. Hia ne lèpa dènge aꞌa na si.  
\v 34 Ladhe ana neꞌe laꞌe boe, jaꞌa bisa boe lèpa kahèi. Dꞌara jaꞌa laꞌe boe ladhe jꞌajꞌèra ama jiꞌi toke madhe.”   
\c 45  
\s1 Yusuf patadhe ngiꞌu mi aꞌari na, aa na manèngi sèna ka ama na si pidha asa Masir  
\p
\v 1 Ropa tadèngi nare lii Yahuda na, dꞌara Yusuf roe bhilu, toke taha nare boe ètu madha dhèu sabꞌa na sèra. Nèti èèna ka, na hia ra lasi asa liꞌu, sèna ka mesa na di, dènge aꞌari na ètu dꞌara èmu. Dènge jꞌara neꞌe, nèngu bisa patadhe iisi na, mi aꞌari na sèra.  
\v 2 Hèia dhèu sabꞌa seꞌe kalua asa liꞌu, ka Yusuf tangi dènge dꞌara pèdꞌa. Lii tangi na mèdhu, ka dhèu-dhèu Masir ètu liꞌu sèra tadèngi kahèi. Mesa boe dhèu ètu liꞌu sèra, te dhèu ètu èmu dhèu aae tadèngi kahèi.   
\p
\v 3 Ka Yusuf peka mola-mola dènge aꞌari na si, aku nèngu na, “Aꞌari, ee! Jaꞌa neꞌe ka Yusuf èèna! Ama ku mamuri era, do?”  
\p Ropa tadèngi rare, aꞌa na sèra madhaꞌu titu kèna. Ra bisa heka bhoke hèbꞌa padhai lii ngaa èci sa.   
\p
\v 4 Hèia Yusuf paroa si, peka na, “Mai ku padètu-dètu dènge jaꞌa.”  
\p Ka ara lasi padètu sa madha Yusuf. Ka na peka hari, “Jaꞌa ne, Yusuf, dhu uru èèna, miu pahia eele asa Masir neꞌe.  
\v 5 Miu se tareꞌa pahie eele jaꞌa. Te ngaa mage miu madhaꞌu, aa baku peka cee ka dhu sala. Lula Ama Lamatua ka dhu hia uuru jaꞌa mai sa neꞌe. Ho dènge jꞌara neꞌe, Na pake jaꞌa ho hia mamuri mi dhèu ae. Sèna ka baku madhe manganga.   
\p
\v 6 Rai manganga ne heka dua tèu kèna. Lèmi tèu era. Bèli-camèdꞌa dhèu tao heka oka-tedhe, sèla heka, aa abhu heka ngangaꞌa hèru èjꞌi lai.  
\v 7 Dènge jꞌara dhu èdhi teꞌa boe ne, Ama Lamatua hia jaꞌa mai asa neꞌe uru nèti miu. Sèna ka, miu dènge ana-èpu miu abhu mamuri.   
\p
\v 8 De dhu lèke, nèti boe tatao miu ka jaꞌa dꞌai era neꞌe, te ngaa tatao Ama Lamatua di. Nèngu ka dhu hia jaꞌa jꞌajꞌi ai gꞌana dhèu aae Masir. Ka jaꞌa jꞌajꞌi mi kapala urusan ètu dꞌara èmu dhèu aae. Abhu boe dhèu leo èci sa dhu kapai risi nèti jaꞌa.   
\p
\v 9 De miu lami ka lai-lai ne, ho peka lii padhai lii jaꞌa ne dènge ama ku, sèmi neꞌe: ‘Yusuf, ana ama ku, mamuri era! Nèngu jꞌajꞌi le dhèu kapai ètu rai Masir. Na manèngi ama ku laꞌe lai-lai asa nèi.  
\v 10 Ho èèna na, ama pea ètu rai Gosen padètu dènge nèngu. Era na beꞌa aa taleo. Sèna ka ama bisa piara kahibꞌi-kalèbho, kahibꞌi-kaꞌia dènge sapi aaꞌi-aaꞌi ra. Aa na manèngi kahèi ho ama laꞌe dènge ana-èpu, dènge isi èmu, dènge mèdha-panyau, ho pea taruu mi nèi.\f + \fr 45:10 \ft Rai Gosen èèna, ngara era èci ètu rai Masir.\f*  
\v 11 Ladhe ama pea ètu Gosen, nèngu ladhe-leru ama ètu nèi. Te rai manganga lèmi tèu era. Sèna ka na tenge jꞌara ho ama dènge ana-èpu, aa dènge badha-manu bisa mamuri dènge beꞌa.’ ”   
\p
\v 12 Yusuf peka nare hèia, na padhai lii hari, peka na, “Miu unu mi mèdhi le, si? Aa èu kahèi, Benyamin. Jaꞌa neꞌe, tareꞌa-reꞌa Yusuf.  
\v 13 De miu peka dènge ama èdhi, na, jaꞌa neꞌe dènge koasa kapai titu kèna, ètu kabarai Masir neꞌe. Aa lolo dènge ama, ngaa aaꞌi-aaꞌi dhu miu mèdhi le ètu neꞌe. Ho èèna na, karohe mèti ama sa neꞌe mai!”   
\p
\v 14 Èle èèna ka, liku nare ari na Benyamin, hèia dua ra tangi.  
\v 15 Sèmi èèna kahèi, na liku nare aꞌa na si èci-èci, ka na uu si. Ka heka ra bani padhai lii dènge ne kèna.   
\s1 Dhèu aae Masir sèmi nare aꞌari Yusuf sèra  
\p
\v 16 Ropa dhèu aae dènge dhèu-dhèu kapai na sèra, tadèngi rare aꞌari Yusuf mai asa Masir, ra karejꞌe kahèi.  
\v 17 Ka dhèu aae peka dènge Yusuf, aku nèngu na, “Ari! Peka dènge aꞌari èu sèra, ho hua ka ngangaꞌa asa dedha keledꞌei rèngu, sèna ka rèti sa Kanaꞌan.  
\v 18 Aa peka dènge si, rèti ama mu dènge ana-èpu aaꞌi-aaꞌi, mai pea sa neꞌe. Dꞌai neꞌe, pe jaꞌa hia rèngu rai, era dhu hèu mèngi risi, sèna ka rèngu bisa mamuri nèti isi rai èèna.  
\v 19 Aa hia rèti mema dènge kareta pèri-pèri nèti neꞌe, ho sèna ka hua ana iiki-ana iiki dènge ama mu.  
\v 20 Baku ra pangee mèdha-panyau dhu rèngu bisa boe nedhe rèti, te, ngaa-ngaa dhu beꞌa ètu rai Masir ne, èèna na jꞌajꞌi unu rèngu.”   
\p
\v 21 Tadèngi sèmi èèna, ka Yusuf hia si kareta pèri-pèri bua, dènge parèko raꞌa jꞌara, sama sèmi lii paredha dhèu aae. Aa aꞌari na\f + \fr 45:21 \ft Madhutu sasuri dhu uru-uru sèra, peka na “ana-ana nèti Israꞌel sèra madhutu lii paredha dhèu aae.” Israꞌel ne, ngara leo nèti Yakob.\f* paꞌèra ka, ho lèpa madhutu lii paredha dhèu aae.  
\v 22 Ka Yusuf hia si mèdha-papake dhu hiu, ca dhèu ca pasa. Te ngaa Benyamin, na hia doi iia tèlu ngasu, dènge mèdha-papake dhu hiu, lèmi pasa.  
\v 23 Yusuf paꞌadhu mèdha-panyau dhu beꞌa risi nèti Masir hia ama na. Rèngu hua mi dedha keledꞌei canguru ngiꞌu. Sèmi èèna kahèi, na hia are, roti, dènge ngangaꞌa ae-ae, dhu jꞌajꞌi parèko jꞌara, lodꞌo dhu rèngu mulai pakèdꞌi nèti Kanaꞌan asa Masir. Ngangaꞌa se, ra hua ètu dedha keledꞌei dhu leo hari canguru ngiꞌu.  
\v 24 Èle èèna ka, na hia si lèpa, aa na moa si, aku nèngu na, “Miu baku patao-palaha ètu talora jꞌara, ee!”   
\s1 Yakob tadèngi na Yusuf mamuri era  
\p
\v 25 Hèia ra pakèdꞌi ka lasi sa ama ra ètu Kanaꞌan.  
\v 26 Dꞌai nèi ka, ra lolo dènge ama ra, peka na, “Ama! Ana mu Yusuf na, dhu mamuri era di. Na jꞌajꞌi le dhèu kapai, ka na paredha ètu rai Masir!”  
\p Yakob tadèngi hiu-hiu na, loo-loo sène, te na lèka boe.  
\v 27 Te ngaa ropa na tadèngi nare lii lolo rèngu sèra, aa na ladhe nèdhi kareta dhu Yusuf paꞌadhu mai ho hua ne asa Masir, heka na lèka kèna.  
\v 28 Hèia na padhai lii, aku nèngu na, “Hea! De ana jaꞌa dhu mamuri era di! Jaꞌa heka karejꞌe kèna. Jaꞌa hudꞌi laku kèdhi ku ne, heka jaꞌa madhe dènge karejꞌe kèna.”   
\c 46  
\s1 Yakob dènge isi èmu na paꞌèra mèdha neo pakèdꞌi asa rai Masir  
\p
\v 1 Èle èèna ka, Yakob\f + \fr 46:1 \ft Sasuri lii Ibrani peka na, “Israꞌel paꞌèra ka mèdha ra, ka ra pakèdꞌi”.\f* si paꞌèra ka mèdha ra, ka ra pakèdꞌi nèti Kanaꞌan. Ropa ra dꞌai rae Barseba, ka na roro badha tao korban hia Lamatua, dhu uru na ama na Isak mangajꞌi.   
\p
\v 2 Mèda ca lodꞌo ka na nii. Ètu dꞌara nii neꞌe, na tadèngi na Ama Lamatua paroa ne, peka na, “Yakob! Yakob! Èu kèdꞌi ho nanene ku la!”  
\p Hèia na dhaa, peka na, “Nga tao, Ama?”   
\p
\v 3 Ka Lamatua peka na, “Jaꞌa ne, Ama Lamatua dhu ama mu mangajꞌi nèti uru ka. Mage èu madhaꞌu kahèi lamu Masir. Te èèna na, Jaꞌa tao ana-èpu èu jꞌajꞌi suku kapai ètu rai nèi.  
\v 4 Jaꞌa laku hèi Masir sama-sama dènge èu. Ho ladhe èèna na, Jaꞌa kahèi dhu kèti hari ana-èpu èu lèpa asa rai Kanaꞌan neꞌe. Ropa èu madhe, na, ana mu Yusuf madhèdi ètu baboa èu.”   
\p
\v 5 Èle èèna ka, Yakob dènge ana-ana na sèra,\f + \fr 46:5 \ft Sasuri lii Ibrani peka na, “Ana-ana Israꞌel rèti dènge ama ra Yakob.”\f* lasi taruu tèke eele rae Barseba. Ra pacaꞌe ne dènge bhèni-ana iiki na asa kareta sèra dhu dhèu aae Masir paꞌadhu hia si.  
\v 6-7 Rèti aaꞌi mèu-mèu mèdha-panyau dènge badha-manu dhu jꞌajꞌi kakaja rèngu ètu rai Kanaꞌan. Hèia Yakob dènge ana-èpu na, bhèni-mone aaꞌi-aaꞌi ra pakèdꞌi ka lasi rai Masir.   
\s1 Ana-èpu Yakob dhu madhutu lasi sa Masir  
\p
\v 8 Ana-èpu Yakob dhu madhutu lasi asa Masir, nuka seꞌe:\f + \fr 46:8 \ft Sasuri lii Ibrani peka na, “ana-èpu Israꞌel”.\f*  
\q1 Ruben, ana uuru na.  
\v 9 Ana-ana na ka: Henok, Palu, Hesron dènge Karmi.   
\q1
\v 10 Simeon, dènge ana-ana na: Yemuel, Yamin, Ohat, Yakin, dènge Sohar. Dènge Saul kahèi, ana na nèti dhèu èmu na bhèni Kanaꞌan.   
\q1
\v 11 Lewi, dènge ana-ana na: Gerson, Kehat, dènge Merari.   
\q1
\v 12 Yahuda, dènge ana-ana na: Sela, Peres, dènge Sera. Ana Yahuda dhu leo, Er dènge Onan, madhe le ètu Kanaꞌan. Na nèti dènge ana-ana Peres, Hesron dènge Hamul.   
\q1
\v 13 Isaskar, dènge ana-ana na: Tola, Pua, Ayub, dènge Simron.   
\q1
\v 14 Sebulon, dènge ana-ana na: Seret, Elon, dènge Jahleel.   
\p
\v 15 Rèngu seꞌe, ana-ana nèti Yakob dènge dhèu èmu na Lea, lodꞌo rèngu pea ètu Mesopotamia. Ana bhèni rèngu èci, ngara na Dina. Ana-èpu nèti Yakob dènge Lea, aaꞌi-aaꞌi ra 33 (tèlu nguru tèlu) dhèu.   
\q1
\v 16 Aa Yakob abhu ana-ana dènge dhèu èmu dhu leo hari. Nuka: Gad, dènge ana-ana na: Sifion, Hagi, Suni, Esbon, Eri, Arodi dènge Areli.   
\q1
\v 17 Aser, dènge ana-ana na: Yimna, Yiswa, Yiswi, Beria, dènge ana hèni ra èci, ngara na Sera.  
\q1 Beria, dènge ana le kahèi: Heber dènge Malkiel.   
\p
\v 18 Rèngu aaꞌi-aaꞌi ra, canguru èna dhèu. Ana-èpu nèti Yakob dènge dhèu èmu na Silpa. Silpa neꞌe ka dhu Laban hia jꞌajꞌi ènu nèti Lea, dhèu èmu uru Yakob na.   
\q1
\v 19 Aa ana-ana nèti Yakob dènge dhèu èmu na bhèni leo hari, ngara na Rahel, nuka: Yusuf dènge Benyamin.  
\v 20 Lodꞌo èèna, Yusuf leo le dènge Asnat ètu Masir. Ama Asnat èèna, ama agama ètu kota On. Ngara na, Potifera. Ana-ana Yusuf dènge Asnat: Efraim dènge Manase.   
\q1
\v 21 Benyamin madhutu hèi lasi Masir dènge ana-ana na: Bela, Beker, Asibel, Gera, Naaman, Ehi, Ros, Mupim, Hupim dènge Aret.   
\p
\v 22 Ana-èpu Yakob dènge dhèu èmu na Rahel, canguru èpa dhèu.   
\q1
\v 23 Dhèu èmu Yakob èci hari, ngara na Bilha. Ana-ana ra, Dan, dènge Naftali.  
\q1 Ana Dan, ngara na Husim.   
\q1
\v 24 Ana nèti Naftali: Yasel, Guni, Yeser dènge Silem.   
\p
\v 25 Yakob dènge dhèu èmu na Bilha, ana-èpu rèngu dhèu pidhu. Bilha ne, ènu nèti Rahel, dhu na abhu nèti ama na Laban.   
\p
\v 26 De ana-èpu Yakob dhu lasi Masir, aaꞌi-aaꞌi ra dhèu 66 (èna nguru èna) dhèu. Seꞌe se, ige mèka dènge dhèu èmu nèti ana-ana nèngu sèra.  
\v 27 Ladhe tabha dènge ana-ana Yusuf dhu ina na nara iisi ètu Masir dhèu dua, na Yakob dènge ana-èpu aaꞌi-aaꞌi ra si, 70 (pidhu nguru) dhèu.   
\s1 Yakob paraga hari dènge ana na Yusuf  
\p
\v 28 Ropa ra dètu dènge Masir, Yakob pua Yahuda laꞌe uuru, paroa Yusuf ho mai paraga dènge ne ètu Gosen. Ropa ra dꞌai Gosen,  
\v 29 Yusuf caꞌe nare kareta na, mai paraga dènge ama na. Ropa ra paraga, liku nare ama na, ka na tangi nèbhu bia.   
\p
\v 30 Hèia Yakob padhai lii dènge Yusuf, aku nèngu na, “Ana, ee! Jaꞌa unu ku kèdhi le èu. Aa jaꞌa keꞌa le èu mamuri era. De ladhe jaꞌa madhe èèna ka oo, ngaa-ngaa tao heka.”   
\p
\v 31 Ka Yusuf peka dènge aꞌari na aaꞌi-aaꞌi, peka na, “Jaꞌa laku peka ku dènge dhèu aae, sèna ka neꞌa na aꞌari jaꞌa mai le nèti Kanaꞌan.  
\v 32 Aa, pe jaꞌa peka kahèi dènge ne, miu biasa ani kahibꞌi-kalèbho dènge sapi. Nèti èèna ka, miu mèti dènge badha-manu dènge mèdha-panyau miu nèti Kanaꞌan.  
\v 33 De ladhe dhèu aae paroa miu, ho na karèi miu biasa sabꞌa ngaa,  
\v 34 na, miu dhaa ne peka na, miu se aaꞌi-aaꞌi mi nèti ana iiki ka mai piara badha, sama sèmi bèi-baki jiꞌi. Sèna ka na pua miu pea ètu rai Gosen.” Yusuf peka sèmi èèna, lula dhèu Masir madenge pea paꞌèci dènge ana madhutu badha.   
\c 47  
\s1 Dhèu aae hia aꞌari Yusuf era pea  
\p
\v 1-2 Èle èèna ka, Yusuf dènge aꞌari na dhèu lèmi, lasi paraga dènge dhèu aae. Dꞌai madha dhèu aae, ka Yusuf patadha si dènge dhèu aae, ka na peka na, “Ama dhèu aae! Ama ku dènge aꞌari ku mai le nèti Kanaꞌan. Rèngu mai dènge kahibꞌi-kalèbho, sapi, dènge mèdha-panyau aaꞌi-aaꞌi ra. Nuka ra ètu rai Gosen nèi.”   
\p
\v 3 Dhèu aae karèi si, aku nèngu na, “Sasabꞌa miu ngaa?”  
\p Ra dhaa, peka na, “Jiꞌi se, ana madhutu badha, sama sèmi bèi-baki jiꞌi sèra.  
\v 4 Limuri neꞌe, ètu rai jiꞌi Kanaꞌan, hèru hadhu madhera, ka ngangaꞌa dènge jꞌuꞌu tèdhi heka. Nèti èèna ka, jiꞌi mai taha asa kabarai neꞌe. Ngèti dènge badha-manu jiꞌi. De jiꞌi manèngi ama dhèu aae, ho hia jiꞌi pea ètu rai Gosen, sèna ka jiꞌi piara badha jiꞌi ètu nèi.”   
\p
\v 5 Hèia dhèu aae padhai lii dènge Yusuf sèmi neꞌe: “Ama mu dènge aꞌari mu ètu neꞌe le.  
\v 6 De hudꞌi laa rèngu tao kabarai neꞌe, sama sèmi kabarai rèngu. Madhutu kakeꞌa jaꞌa, Gosen èèna era dhu beꞌa risi nèti era leo ètu rai Masir neꞌe. De beꞌa risi rèngu pea ètu èèna ka la. Aa ladhe rèngu cee dhu ladhe-leru badha dènge hua iia, na jaꞌa hia badha jaꞌa ho na piara si ètu èèna.”   
\p
\v 7 Èle èèna hèia, Yusuf patadhe ama na dènge dhèu aae. Ka Yakob manèngi mi Ama Lamatua, sèna ka hia mèngi-nale mi dhèu aae.   
\p
\v 8 Dhèu aae karèi Yakob, aku nèngu na, “Ama umur pèri tèu kèna?”   
\p
\v 9 Yakob dhaa, “Umur jaꞌa cangasu tèlu nguru tèu kèna, te ngaa jaꞌa pea boe mi ca era sa. Bèi-baki jaꞌa sèmi èèna kahèi. Ladhe pakasame dènge rèngu, na umur jaꞌa kura nèti rèngu. Te ngaa mamuri jaꞌa pènu dènge jꞌajꞌèra.”  
\v 10 Hèia Yakob manèngi parmisi neo lèpa. Te ngaa kalua mèka nèti dꞌara èmu, na manèngi hari ca tèka mi Lamatua ho sèna ka hia berkat mi dhèu aae.   
\p
\v 11 Èle èèna ka, Yusuf padꞌelo era pea hia aꞌari na si ètu Gosen, madhutu lii pua dhèu aae deo na. Era èèna beꞌa titu kèna. (Ra pangare era èèna ‘Rameses’.) Ka ama na dènge aꞌari na sèra pea taruu ètu èèna.  
\v 12 Hèia Yusuf sadia ngangaꞌa hia ama na, aꞌari na, dènge ana dhèu èmu ra, aaꞌi-aaꞌi ra, nèti dhèu kapai toke dꞌai ana susu.   
\s1 Tèu manganga ètu rai Masir  
\p
\v 13 Taa èèna, rai manganga titu kèna, tèdhi boe ngangaꞌa ca lamusi sa ètu mia-mia. Nèti Masir toke Kanaꞌan, dhèu-dhèu manganga roe ca palèpa, taga nèti raꞌa-rinu heka. Dhèu bisa heka sabꞌa ngaa-ngaa, lula manganga titu kèna.  
\v 14 Dhèu-dhèu nèti dꞌara rae-rae ètu Masir, sèmi èèna kahèi dhèu-dhèu nèti dꞌara rae-rae ètu Kanaꞌan, mai hèli ngangaꞌa ètu Yusuf. Doi-doi dhu na sèmi sèra, na pakaboko aaꞌi ka, laꞌe tèke asa èmu dhèu aae.  
\v 15 Tèu èèna, èla aaꞌi doi dhèu Masir dènge dhèu Kanaꞌan ka ra bisa heka hèli ngangaꞌa. Hèia ra mai roma iisi mi Yusuf, aku rèngu na, “Ama wakil! Hia ku jiꞌi ngangaꞌa ciki la, sèna ka jiꞌi baku madhe manganga. Te doi jiꞌi, èla aaꞌi mèu-mèu le.”   
\p
\v 16 Hèia Yusuf dhaa, peka na, “Ladhe tareꞌa doi miu aadꞌo heka, na sèmi neꞌe ka la! Mèti badha miu, ho pasilu dènge ngangaꞌa.”  
\v 17 Ka dhèu seꞌe mai pasilu badha ra dènge ngangaꞌa. Badha-badha sèmi jara, kahibꞌi-kaꞌia, kahibꞌi-kalèbho, sapi, dènge keledꞌei. Lula tèu èèna, Yusuf dhu moa tèke le.   
\p
\v 18 Tèu mai na, rèngu mai hari sa madha Yusuf, ka ra peka, “Ama wakil, ee! Jiꞌi peka tareꞌa-reꞌa kèna. Doi jiꞌi dènge badha jiꞌi ama pasilu aaꞌi-aaꞌi le. Limuri neꞌe, jiꞌi dènge heka ngaa-ngaa. Dhu ètu jiꞌi dhodhoka ngiꞌu dènge rai jiꞌi di.  
\v 19 Baku tèke eele jiꞌi madhe manganga. Te ladhe jiꞌi madhe na, cee ka dhu sabꞌa oka-tedhe seꞌe? De hua iia, ama wakil more jiꞌi, ho jꞌajꞌi ènu mu. Aa more aaꞌi rai jiꞌi kahèi. Pe, èèna na, ama hia hini ho jiꞌi sèla hia ama. Gaji dènge kabꞌua rai jiꞌi, ama pasilu dènge ngangaꞌa. Sadꞌi jiꞌi baku madhe manganga.”   
\p
\v 20 Lula rai manganga ae, ka dhèu Masir pahie aaꞌi rai rèngu. Nèti èèna ka, Yusuf hèli nara aaꞌi rai ètu Masir jꞌajꞌi mi pusaka dhèu aae.  
\v 21 Dènge jꞌara sèmi èèna ka, dhèu Masir aaꞌi-aaꞌi ra jꞌajꞌi ènu nèti dhèu aae.\f + \fr 47:21 \ft Abhu sasuri lii Ibrani dhu peka kahèi na “Yusuf pidha eele dhèu aaꞌi-aaꞌi ra asa dꞌara kota.”\f*  
\v 22 Dhoka rai unu ama agama sèra di, Yusuf hèli nare boe, te dhèu aae hia taruu dhèu se ngangaꞌa na. Nèti èèna ka, dhèu se pahie boe rai rèngu.   
\p
\v 23 Lodꞌo èèna, Yusuf peka dènge ana kabarai sèra, aku nèngu na, “Naa! Miu jꞌajꞌi le ènu nèti dhèu aae. Jaꞌa hèli kore aaꞌi le, rai miu hia dhèu aae. De mere hini seꞌe ho lami sèla ka mi dedha rai sèra.  
\v 24 Ladhe miu puu-gꞌètu na, bagi mi lèmi. Ho ca pala hia dhèu aae. Aa èpa pala sèra, miu tao hini dènge mi pake miꞌa-minu dènge aꞌari miu.”   
\p
\v 25 Hèia ra dhaa, aku rèngu na, “Ama pamamuri jiꞌi le, de jiꞌi manèngi tarima kasi. Jiꞌi neo jꞌajꞌi ènu nèti dhèu aae.”   
\p
\v 26 Nèti èèna ka, Yusuf tao madha jꞌara neꞌe, jꞌajꞌi adꞌa kabarai ètu Masir. Ladhe ra puru rare are na, ra bagi mi lèmi pala. Ho ca pala rèngu hia mi dhèu aae. Aa èpa pala rèngu abhu. Te ngaa rai ama agama sèra, dhèu aae hèli boe. Adꞌa èèna, ra pake taruu.   
\s1 Yusuf jaji na nèngu padhane ama na Yakob ètu era roꞌa bèi-baki ra  
\p
\v 27 Karèi nèti lodꞌo èèna, dhèu Israꞌel pea taruu ka ètu Masir, ètu rai Gosen. Ra jꞌajꞌi dhèu kaja, aa ana-èpu rèngu asa tabha ae.   
\p
\v 28 Ètu Masir, Yakob mamuri hari 17 (canguru pidhu) tèu era. Jꞌajꞌi umur Yakob aaꞌi-aaꞌi ra, 147 (cangasu èpa nguru pidhu) tèu.  
\v 29 Lodꞌo dètu na madhe èèna, na paroa Yusuf, ka na padhai lii dènge ne, aku nèngu na, “Ana Yusuf! Jaꞌa rasa na, mamuri jaꞌa madhera heka. Nèbhu heka, Lamatua paroa jaꞌa lèpa kèna. Èèna ka jaꞌa manèngi sèna ka ladhe èu sue jaꞌa, èu subha sèna ka baku padhane jaꞌa ètu rai Masir neꞌe.  
\v 30 Èu hudꞌi mèti ngiꞌu aae jaꞌa, ho padhane asa era roꞌa bèi-baki èdhi. Ho èu padhane jaꞌa ètu èèna. Neꞌe ne, dadꞌèi dꞌara ama.”  
\p Ka Yusuf dhaa ne, aku nèngu na, “Beꞌa ama! Ladhe dadꞌèi ama ku kèna, na jaꞌa madhutu.”   
\p
\v 31 Ka Yakob padhai lii hari, peka na, “De ladhe sèmi èèna, èu hudꞌi subha uuru ku, ho keꞌa na èu madhutu dadꞌèi ama.”  
\p Hèia Yusuf subha madhutu dadꞌèi Yakob. Ka Yakob patitu kètu urutuu ètu dedha era jꞌunu na, ka na manèngi makasi mi Ama Lamatua.   
\c 48  
\s1 Yakob manèngi Lamatua ho hia mèngi-nale mi ana-ana Yusuf, Efraim dènge Manase  
\p
\v 1 Nèbhu boe ka, dhèu lasi peka dènge Yusuf na, ama na pèdꞌa aae. Hèia laꞌe nèti dènge ana na, Efraim dènge Manase, sèna ka lasi ladhe baki ra Yakob.  
\v 2 Ropa Yakob tadèngi Yusuf si mai le, ka na pakaseti madhèdi.   
\p
\v 3 Hèia na padhai lii dènge Yusuf, aku nèngu na, “Ana Yusuf, ee! Ama Lamatua dhu dènge Koasa Kapai Risi na, uru èèna, Na padꞌelo le iisi Na dènge jaꞌa ètu rae Lus, ètu rai Kanaꞌan. Ètu nèi, Na moa tèke mi jaꞌa.  
\v 4 Na padhai lii, peka na, ‘Bèli-camèdꞌa Jaꞌa hia ana-èpu èu jꞌajꞌi ae, ho rèngu jꞌajꞌi suku dhu kapai. Rai neꞌe ne, jaꞌa hia jꞌajꞌi unu rèngu, ho jꞌajꞌi pusaka ra toke dꞌai rai-haha èle.’   
\p
\v 5 Aa ana èu Efraim dènge Manase èèna, hak rèngu sèmi neꞌe ka: lodꞌo dhu jaꞌa dꞌai Masir na, mere iisi le rèngu dua ra. Masi ka sèmi èèna, jaꞌa tao rèngu sèmi ana dꞌèlu jaꞌa, sama sèmi Ruben dènge Simeon.  
\v 6 Aa ladhe bèli-camèdꞌa èu abhu hari ana, na èèna di unu èu kèna. Jaꞌa tao boe rèngu sèmi ana dꞌèlu jaꞌa. Pe pusaka ra, rèngu abhu nèti aꞌa ra, Efraim dènge Manase.  
\v 7 Jaꞌa tao sèmi èèna, sèna ka èdhi sanèdꞌe ina mu Rahel. Lodꞌo jiꞌi mai nèti Mesopotamia asa Kanaꞌan, dꞌai talora jꞌara, ina mu madhe ropa nara iisi aaꞌi. Èèna na, jiꞌi dètu rae Efrata ètu rai Kanaꞌan. Lodꞌo èèna, jaꞌa susa dꞌai seli. Ka jaꞌa padhane ne ètu sebhe jꞌara laꞌe asa rae Efrata.” (Limuri ne, rae èèna ra gati ngara na \it Betlehem\it*.)   
\p
\v 8 Ropa Yakob\f + \fr 48:8 \ft Sasuri lii Ibrani peka na “Israꞌel padhai lii”.\f* padhai lii nare sèmi èèna hèia, na boti kètu na, ladhe nèdhi ana-ana Yusuf ètu èèna. Hèia na karèi Yusuf, aku nèngu na, “Seꞌe se, ana cee?”   
\p
\v 9 Ka Yusuf dhaa, “Seꞌe, ana dhu Ama Lamatua hia jaꞌa ètu Masir.”  
\p Yakob peka hari, “Ladhe sèmi èèna, na hia ra mai padètu dènge jaꞌa, ho jaꞌa manèngi Ama Lamatua hia si mèngi-nale.”  
\v 10 Yakob heka le, aa musi madha na ahu le. Na ladhe nèdhi beꞌa heka. Hèia Yusuf nèti ana na sèra padètu asa madha Yakob, ka na liku nare si, aa na uu si dua ra.  
\v 11 Ka na peka dènge Yusuf, aku nèngu na, “Nèbhu nare sange neꞌe, jaꞌa pangee na, jaꞌa bisa heka kèdhi rèhu èu. Te ngaa Ama Lamatua, tao risi eele nèti ngaa dhu jaꞌa ngee, toke jaꞌa bisa kèdhi ana-ana èu kahèi.”   
\p
\v 12 Hèia Yusuf hari eele ana na dhèu dua sèra nèti madha Yakob,\f + \fr 48:12 \ft Sasuri lii Ibrani peka na, “Yusuf paꞌeso ana na nèti talora aae kètu urutuu Yakob.”\f* ka na patitu kètu urutuu na, aa na pacudꞌu rèhu na dꞌai rai, ètu madha ama na.  
\v 13 Èle èèna ka, Yusuf kèdꞌi. Na nare ana na dhèu dua sèra, ka na hia ra titu padètu-dètu dènge ama na. Na patitu ana uuru na Manase, re bèka gꞌana Yakob. Aa ana ka dua, Efraim, re bèka kariu Yakob.  
\v 14 Te ngaa ropa Yakob soro ai na neo manèngi mèngi-nale hia ana dua sèra, na soro ai gꞌana na mi kètu Efraim, aa ai kariu mi kètu Manase.  
\v 15 Ka na manèngi Ama Lamatua hia berkat mi Yusuf, peka na,  
\q1 “Baki mu Isak,  
\q2 dènge ama na Abraham,  
\q3 dua ra madhutu taruu dadꞌèi Ama Lamatua.  
\q1 Ama Lamatua ladhe-leru jaꞌa kahèi, nèti ana ngèru toke dꞌai deo neꞌe ne.   
\q2
\v 16 Na pakajꞌèu jaꞌa nèti rupa-rupa sasusa.\f + \fr 48:16 \ft Sasuri lii Ibrani peka na, “Jaꞌa manèngi sèna ka ana pajuu Ama Lamatua nèti sorga mai ho pakajꞌèu nèti jaꞌa rupa-rupa jꞌajꞌèra.” Te ngaa abhu kahèi dhèu dꞌèlu-mèu peka na, Ama Lamatua ka dhu padꞌelo iisi Na, ropa Na pake ana pajuu na nèti sorga mai ho patalale Yakob nèti rupa-rupa jꞌajꞌèra. Ladhe ètu \ft \+it Lii Lolo Uuru\+it* 16:7; 21:17; 22:11,15.\f*  
\q3 De jaꞌa manèngi sèna ka Na hia mèngi-nale mi ana èu seꞌe, dènge ana-èpu ra.  
\q1 Aa ladhe ra manèngi-mangajꞌi mi Ama Lamatua,  
\q2 ra bhèlu boe ale kolongara baki Abraham, kolongara Isak, aa kolongara jaꞌa,  
\q2 sèna ka ana-èpu rèngu asa bèba-kacanga,  
\q3 ho jꞌajꞌi kapai ètu rai-haha neꞌe.”   
\p
\v 17 Te ngaa ropa Yusuf ladhe nèdhi ama na tao ai gꞌana na mi kètu Efraim, hèia kèpe nare ai ama na, ho tao sa kètu aꞌa na Manase.  
\v 18 Ka na peka dènge ama na, “Ama, ee! Baku tao sèmi èèna. Nèngu ne, ari Efraim. Nèngu ana limuri. De ai gꞌana ama hudꞌi tao sa kètu aꞌa na Manase. Lula èèna hak ana uuru.”   
\p
\v 19 Te ngaa ama na Yakob dꞌèi boe. Ka na peka na, “Ana, ee! Jaꞌa keꞌa. Ladhe èèna na, Manase jꞌajꞌi èra, aa ana-èpu na tabha ae, ho jꞌajꞌi suku kapai. Te ngaa ari na Efraim èèna, bèli-camèdꞌa kapai risi hari nèti nèngu. Sèmi èèna kahèi ana-èpu na ae risi eele hari, ho ladhe èèna na, rèngu jꞌajꞌi suku-suku dhu kapai aae.”   
\p
\v 20 Ka na peka dènge ana se dua ra, “Ladhe dhèu Israꞌel manèngi Ama Lamatua ho hia mamèngi-nale mi dhèu, rèngu ale ngara miu dua mi hèi. Ladhe èèna na, ra peka sèmi neꞌe: ‘Jiꞌi sanao sèna ka Ama Lamatua hia mamèngi-nale mi èu, sama sèmi Na hia mi Efraim dènge Manase.’ ”  
\p Dènge jꞌara neꞌe, Yakob ale uuru ngara Efraim nèti ngara aꞌa na Manase.   
\p
\v 21 Èle èèna, hèia Yakob padhai lii dènge Yusuf, peka na, “Ana, ee! Jaꞌa nèbhu heka madhe. Te ngaa Ama Lamatua dènge miu, ho èèna na nèti hari miu asa era pea-paluꞌu bèi-baki miu.  
\v 22 Te ngaa neꞌe ne, jaꞌa hia èu risi eele nèti aꞌari èu. Aa jaꞌa hia tabha èu, ledhe ètu rai Kanaꞌan èèna, dhu uru na jaꞌa kore nèti dhèu Amori, lodꞌo jaꞌa segi rèngu ètu dꞌara pamusu.”   
\c 49  
\s1 Yakob peka tatao ana na si èci-èci, aa manèngi berkat nèti Lamatua  
\p
\v 1 Hèia Yakob pua ana na aaꞌi-aaꞌi ra pakaboko. Ropa ra kaboko aaꞌi, na peka dènge si, aku nèngu na, “Ana jaꞌa aaꞌi-aaꞌi! Mai padètu dènge jaꞌa. Te jaꞌa neo peka dènge miu jꞌara mamuri mi èci-èci lodꞌo limuri.”  
\v 2 Ka na peka mema dènge ana-ana na si, aku nèngu na,  
\q1 “Sèmi neꞌe, ana-ana Yakob! Mai titu lingu mere jaꞌa.  
\q1 Mi nanene, ama miu Israꞌel ne, neo padhai lii.   
\q1
\v 3 \it Ruben!\it* Èu ne, ana jaꞌa dhu uru tèka! Èu neꞌe tatea jaꞌa, dènge ai gꞌana jaꞌa. Dhèu pakabꞌua risi èu.  
\v 4 Te ngaa dꞌara èu èra boe, sama sèmi rii dhasi dhu laꞌe-mai laꞌe-mai. Cagꞌagꞌa laa, èu lamu jꞌunu dènge dhèu èmu jaꞌa, ka pakajꞌalu era jꞌunu ama èu. Tatao èu èèna ka, pamanahu eele kolongara ca dhèu aꞌa.   
\q1
\v 5 \it Simeon\it* dènge \it Lewi!\it* Miu dua mi ca rupa. Miu dua mi, malai titu kèna dedꞌe samala, ho pajꞌèra dhèu.  
\v 6 Ladhe miu pare pamaꞌète kalua haga sapi, ho ra kapodꞌe reo-reo ètu era, na lèke dadꞌèi miu kèna. Aa bhabhelu miu hari, ladhe miu kadhi ngutu, na mi pamadhe dhèu. Nèti èèna ka, jaꞌa pahae boe lii padhai lii miu. Aa jaꞌa dꞌèi boe tao madha-dhilu mi lii langu miu.  
\v 7 Nèti èèna ka, jaꞌa dhoo bhelu-katubꞌa miu ne, te seli-kolane nga! Dènge nanasa miu dhu dènge boe sasue ciki sa hèi. Ladhe èèna na, miu pasae unu mi, bhelu-katubꞌa miu sèra. Ho èèna na, Lamatua cebꞌe ana-èpu miu, asa gꞌana asa kariu. Ka ra pacebꞌa asa mia-mia, ètu dedha rai Israꞌel.   
\q1
\v 8 \it Yahuda!\it* Ngara èu ne, sasoa na, ‘koa-kio’. Aꞌari èu èèna na ra koa èu, aa ra pacudꞌu kètu ho pakabꞌua èu. Èu ne, jꞌèli musu èu, toke ra bisa heka doa kètu.  
\v 9 Èu ne, sama sèmi singa ngèru dhu èra, ho tenge ngangaꞌa unu mu. Aa èu ne, sama sèmi singa mone, dhu tèku iisi neo bhèjꞌi; èci sa bani boe pagagai dènge èu. Èu kahèi sèmi singa rena, dhu madhenge ana; èci sa bani boe gagu. Èci èèna ka dènge èu. Dhèu èci sa bani boe padadisi, aa bani boe tao macam-macam mi dedha èu.  
\v 10 Èèna na èu mèdꞌu paredha. Ana-èpu èu oo rèdꞌu paredha padhutu-dhutu, toke abhu èci dhu hak nèngu risi eele nèti cahagꞌe, ho nèdꞌu paredha na. Ka dhèu aaꞌi-aaꞌi ètu rai-haha neꞌe, pahaha iisi ho nanene lii paredha nèngu hèi.\x + \xo 49:10 \xt Mateos 1:3\x*  
\v 11 Èèna na, èu ne mamuri dènge karejꞌe-karae. Èu neo ngaa, na abhu. Èu neo tao ngaa, na jꞌajꞌi! Aa ladhe èèna na, badha-manu, dènge isi rai nèti oka-tedhe èu, asa ae dꞌai cebꞌe lebhe eele hèi.  
\v 12 Ngangaꞌa-nginu èu, dhu beꞌa hua, aa dhu èle boe.   
\q1
\v 13 \it Sebolon!\it* Rai pusaka dhu èu unu, kapai seli, nèti nebhe dhasi toke dꞌai too dènge kota Sidon. Kapa-kapa mai nèti mia-mia ho panahu dènge beꞌa ètu dꞌara hèbꞌa-namo dhasi èu.   
\q1
\v 14-15 \it Isaskar!\it* Èu ne, sama sèmi keledꞌei dhu èra, te ngaa èu kètu hadhu papake na aadꞌo. Ladhe èu jꞌunu ètu talora jꞌara,\f + \fr 49:14-15 \ft Madhutu lii Ibrani, pake dua sasoa: “bhèjꞌi ètu talora dua era” dènge “jꞌunu ètu talora dua mèdha pasaa”.\f* dhèu èci sa bisa boe pakèdꞌi èu ho kako taruu. Te ngaa ladhe èu mèdhi rae ètu ca bèka nèi beꞌa, èci sa dhae pua mèka èèna ka, mu pasae mèti le mèdha-panyau èu ho lamu. Tatu èu sama sèmi èèna ka!   
\q1
\v 16 \it Dan!\it* Ngara èu ne, sasoa na, ‘dhèu pamaꞌète lii’. Aa èu ne, dènge ana-èpu èu, ladhe bèli-camèdꞌa pamaꞌète lii nèti dhèu èu Israꞌel sèra, dènge boe bia ca bèka.  
\v 17 Aa èu ne, sama èci èèna ka dènge mege kaisao dhu jꞌunu ètu sebhe jꞌara. Dhèu caꞌe jara ho èèna na, èu kadhi haga jara èèna nèti kabodho, toke dhèu manahu sa rai.   
\p
\v 18 O LAMATUA! Jaꞌa keꞌa na Èu hia mamuri mi jiꞌi aaꞌi-aaꞌi mi.   
\q1
\v 19 \it Gad!\it* Ngara èu, lii na oe èci èèna ka dènge, ‘age’. Ladhe èèna na, dhèu parapo mai age èu, te ngaa èu kabèli hari age si, ka mu segi si.   
\q1
\v 20 \it Aser!\it* Ladhe èèna isi rai nèti oka-tedhe èu beꞌa risi, dꞌai èu tao koki dhu beꞌa bia, ka dhèu aae-dhèu kapai mai hèli ètu èu.   
\q1
\v 21 \it Naftali!\it* Èu ne sama sèmi rusa hui, dhu dhèu èci sa ator rare boe èu. Ana-ana matana èu, bhèni iia dènge mone iia.   
\q1
\v 22 \it Yusuf!\it* Èu ne, sama sèmi ajꞌu loro dhu dètu dènge madha èi. Dadana na loro asa tembok dhu dedha aae.\f + \fr 49:22 \ft Sasuri lii madhutu Ibrani ètu dꞌara ayat ne, mèu iia boe. Abhu dhèu mèu peka na, ‘ajꞌu dhu loro’, aa cahagꞌe hari na ‘badha keledꞌei’.\f*  
\v 23 Abhu kahèi dhèu tèka dꞌara dènge èu, sama èci èèna ka, dènge musu dhu neo kataki èu.  
\v 24 Te ngaa Ama Lamatua dhu jaꞌa mangajꞌi na, bera-bera dènge èu. Ho Na paꞌèra ai èu, ka èu kataki si hari, masi ka nèti kajꞌèu èèna ka. Èu segi si, lula Ama Lamatua dhu tolong èu. Mema koasa Na risi aaꞌi ngaa-ngaa! Nèti èèna ka, Nèngu jꞌajꞌi era sarai jaꞌa, lula Nèngu na ka dhu madhenge jaꞌa.  
\v 25 Aa Nèngu madhenge èu kahèi. Dènge Na pala-bagi hia èu mèngi-nale nèti dedha-liru, nèti rai-haha, dènge berkat ho matana ana ae-ae dhu ngiꞌu èra.  
\v 26 Ledhe-ledhe ra ele boe. Aa mamèngi-nale dhu jaꞌa peka mi èu ne, dedha risi nèti ledhe aaꞌi-aaꞌi ra. Sèna ka hudꞌi laa berkat se aaꞌi-aaꞌi sabhori asa èu, lula èu ne risi nèti aꞌari èu se aaꞌi-aaꞌi si.   
\q1
\v 27 \it Benyamin!\it* Babani èu sama sèmi busa hui dhu manganga. Madꞌae aae era, na kèdꞌi le èèna, ho bata-magèla badha hui, ho jꞌajꞌi mi ngangaꞌa na. Aa, ladhe dꞌai ka mèda, laꞌe papala dhu sisa hia mi ana-ana nèngu. Babeꞌa ana-èpu èu sèmi èèna kahèi.”   
\p
\v 28 Sange neꞌe ka, Yakob peka dènge ana-ana na, tasa mera mia mamuri rèngu pala lodꞌo limuri, èci-èci ka dènge ana-èpu rèngu. Rèngu aaꞌi-aaꞌi seꞌe ka, jꞌajꞌi mi bèi-baki nèti canguru dua suku dhèu Israꞌel.   
\s1 Yakob madhe  
\p
\v 29-30 Èle èèna ka, Yakob manèngi sèna ka ana-ana na pajaji mema, peka na, “Nèbhu heka, jaꞌa madhe. Ladhe bèli-camèdꞌa jaꞌa madhe, na miu hudꞌi padhane ku jaꞌa asa dꞌara roꞌa baki ku Abraham. Roꞌa ne, ètu dꞌara loe padètu dènge rae Makpela, dènge Mamre ètu rai Kanaꞌan. Uru na baki Abraham ka dhu hèli loe dènge oka na, ho jꞌajꞌi mi era roꞌa nèngu. Na hèli pamaꞌète nèti dhèu suku Het, ngara na Efron.  
\v 31 Ètu era èèna, ra padhane baki èdhi Abraham dènge bèi èdhi Sara; ama jaꞌa Isak dènge ina ku Ribka ètu èèna kahèi. De èèna na, miu hudꞌi padhane jaꞌa mi era èèna, ètu sebhe roꞌa dhèu èmu jaꞌa Lea.  
\v 32 De mage mi bhèlu, padhane jaꞌa ètu dꞌara loe dhu baki Abraham ku hèli nare èèna.”   
\p
\v 33 Yakob padhai lii nare sèmi èèna, na bhèjꞌi dènge ka ètu dedha koi na, hèia na madhe dènge ka.   
\c 50  
\p
\v 1 Hèia Yusuf liku nare ama na, ka na tangi. Na uu ama na pèri-pèri hari.  
\v 2 Ka na paredha dhèu dhu tuka urus dhèu madhe mai lalau ngiꞌu aae ama na dènge bubhu-bubhu, sèna ka baku ele iie.  
\v 3 Sasabꞌa tuka lalau ngiꞌu aae ama na, dꞌai èpa nguru lodꞌo, madhutu jꞌara sasabꞌa rèngu. Dhèu Masir aaꞌi-aaꞌi madhutu tangi kahèi mamadhe Yakob neꞌe. Ra beke pidhu nguru lodꞌo, tao sèmi dhèu kapai rèngu madhe.   
\p
\v 4 Èle beke pidhu nguru lodꞌo, hèia Yusuf peka dènge dhèu sabꞌa na sèra, “Mi nanene! Mèti ku lii jaꞌa ne asa dhèu aae, peka sèmi neꞌe:  
\v 5 ‘Lodꞌo ama ku oe madhe, na moa sèna ka jaꞌa laku padhane ne asa rai Kanaꞌan. De jaꞌa manèngi ho ama dhèu aae hia jaꞌa ijin laku padhane ama ku. Ladhe èle na, jaꞌa lèpa hari mai.’ ”   
\p
\v 6 Ropa tadèngi, hèia dhèu aae dhaa, peka na, “Ladhe èu dhu moa le mi ama mu sèmi èèna na, lamu ho padhane ne ètu nèi.”   
\p
\v 7 Ka Yusuf pakèdꞌi ka, laꞌe padhane ama na. Dhèu ae madhutu lasi dènge ne kahèi. Sèmi kapala urusan nèti dhèu aae, dènge dhèu kapai aaꞌi-aaꞌi nèti Masir.  
\v 8 Aꞌari Yusuf dènge dhèu-dhèu sabꞌa ra aaꞌi-aaꞌi, lasi padhane Yakob. Dhu ata ètu Gosen dhoka dhèu èmu ra, ana iiki, dènge badha-manu ra di.  
\v 9 Sordadꞌu ae madhutu kahèi. Cahagꞌe caꞌe kareta, aa cahagꞌe hari caꞌe jara. Taga dhèu dhu madhutu na, ae dꞌai seli, nèti èèna ka, rombongan dhu rèti dhèu madhe ne, madhera titu kèna.   
\p
\v 10 Rèngu lasi, ka ra pège loko Yarden ètu era èci, ngara na Atad. Era neꞌe, dhèu biasa mai jꞌèli are. Dꞌai era neꞌe, Yusuf si tangi mamadhe ama na. Aa ra beke hari pidhu mèda.   
\p
\v 11 Ropa dhèu Kanaꞌan ètu sèra, ladhe na ra jꞌèra ae titu kèna, hèia ra papeka, aku rèngu na, “We! Miu laladhe ku laa! Babeke mamadhe dhèu Masir se, ra susa bia nga! Jꞌara tatangi rèngu sèmi nèi ni ka.” Nèti èèna ka, ra pangare era èèna, ngara na \it Abel-Misraim\it*. Sasoa na, ‘sasusa dhèu Masir’.   
\p
\v 12 Hèia ana-ana Yakob se, tao madhutu sèmi lii moa rèngu uru na.  
\v 13 Ka nedhe rèti ngiꞌu aae Yakob na, lasi padhane asa dꞌara loe dhu padètu dènge rae Makpela dènge Mamre. Abraham hèli nare era neꞌe nèti dhèu suku Het, ngara na Efron, ho jꞌajꞌi mi era udhu rui rèngu.   
\s1 Yusuf paꞌèra dꞌara aꞌa na si  
\p
\v 14 Yusuf padhane nare ama na, hèia nèngu dènge aꞌari na lèpa hari asa Masir. Sama-sama dènge dhèu leo dhu madhutu sèra.   
\p
\v 15 Ropa rèngu dꞌai Masir, aꞌa Yusuf se mulai madhaꞌu. Lula ama rèngu aadꞌo heka, ka ra papeka, aku rèngu na, “We! Ta pangee ku la! Sèmi Yusuf tèka dꞌara dènge èdhi era, ho na bꞌala tatao karehe èdhi mi nèngu uru èèna, na èdhi tasamia?”  
\v 16 Hèia rare lii èci, ka ra hia lii laꞌe asa Yusuf, peka na, “Ama wakil. Jiꞌi sanèdꞌe era, lodꞌo ama èdhi mamuri era, na pua jiꞌi  
\v 17 ho padhai lii dènge ama wakil, peka na, ‘Yusuf hudꞌi bhabhèlu eele ka sasala aꞌa na si. Lula uru na ra pajꞌèra ne.’ Jiꞌi ngeꞌa kahèi ama èdhi ne, karèi nèti uru ka mai, na mangajꞌi dhoka mi Ama Lamatua di. Jiꞌi kahèi jꞌajꞌi ana pajuu Lamatua. Nèti èèna ka, jiꞌi mai manèngi abho, lula uru na jiꞌi pajꞌèra le, ama wakil.”  
\p Ropa tadèngi lii neꞌe, hèia Yusuf tangi.   
\p
\v 18 Èle èèna ka, aꞌa na si mai unu ra, ka patitu kètu urutuu ètu madha na. Hèia ra padhai lii, peka na, “Hudꞌi laa ama tao jiꞌi jꞌajꞌi ènu ama.”   
\p
\v 19 Te ngaa Yusuf padhai lii dènge ra, “Miu se aꞌa jaꞌa! Miu baku madhaꞌu ia ka! Dhoka Ama Lamatua di, dhu dènge hak hia huku mi dhèu. Te jaꞌa ne, aadꞌo.  
\v 20 Mema tareꞌa, uru na miu mere lii èci, ho neo pajꞌèra jaꞌa. Te ngaa Ama Lamatua ka dhu ubꞌa eele tatao miu dhu karehe èèna, jꞌajꞌi mi babeꞌa. Nèti èèna ka, Na dedꞌe jaꞌa jꞌajꞌi dhèu kapai ètu neꞌe, sèna ka dhèu ae abhu mamuri dènge karejꞌe.  
\v 21 Nèti èèna ka, jaꞌa peka dènge miu kèna! Baku madhaꞌu ia ka. Jaꞌa pamoa dènge miu se, èèna na, ladhe-leru miu, dènge ana-èpu miu aaꞌi-aaꞌi ra.”  
\p Dènge lii padhai lii sèmi neꞌe ne, Yusuf paꞌèra hari dꞌara aꞌa na si.   
\s1 Mamadhe Yusuf  
\p
\v 22 Èle èèna ka, Yusuf pea taruu ètu rai Masir, dènge aꞌari na si, aaꞌi-aaꞌi ra. Nèngu mamuri dꞌai 110 (cangasu canguru) tèu.  
\v 23 Nèngu dꞌai hari nèdhi ana-èpu Efraim kahèi. Aa na leru èpu Manase, nuka ana-ana nèti Makir.   
\p
\v 24 Yusuf peka mi aꞌa na si, aku nèngu na, “Aꞌa ku si ee! Jaꞌa rasa na mamadhe jaꞌa dètu le! Te ngaa jaꞌa parcaya, Ama Lamatua tatu ladhe-leru miu. Bèli-camèdꞌa Nèngu ka dhu lere miu kalua nèti rai neꞌe. Nèngu kahèi dhu nèti hari miu lèpa asa rai dhu Na padhadha le pake lii subha, ho hia mi baki èdhi Abraham, Isak dènge ama èdhi Yakob.”  
\v 25 Ka Yusuf manèngi mi aꞌari na si, sèna ka ra subha, peka na, “Miu hudꞌi jaji ku mi dedha jaꞌa. Ladhe lodꞌo dꞌai Ama Lamatua nèti hari miu asa rai Kanaꞌan, miu hudꞌi mèti ngiꞌu aae jaꞌa asa nèi.”   
\p
\v 26 Èle èèna ka, Yusuf madhe ètu Masir, dènge umur nèngu 110 (cangasu canguru) tèu. Hèia ra tao bubhu mi ngiꞌu aae na. Ka ra tao asa dꞌara kopa.