\id 1PE \h 1 Petrus \toc1 1 Petrus Sasuri Petrus ka èci dhu heka parcaya Yesus Kristus aa tèke eele agama bèi-baki ra \toc2 1 Petrus \toc3 1Pet \mt1 1 Petrus \mt2 Sasuri Petrus ka èci \c 1 \s1 Lii mahoꞌo \p \v 1-2 Sasuri ne, nèti jaꞌa, Petrus, dhèu pajuu-paleha Yesus Kristus. \p Jaꞌa suri sasuri neꞌe hia miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu Ama Lamatua hagꞌe nare le. Nuka miu dhu mamuri pahagꞌa palème era ètu propensi Pontus, propensi Galati, propensi Kapadokia, propensi Asia, dènge propensi Bitinia. \p Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi! Karèi nèti uru jꞌara ka, Ama Lamatua hagꞌe nare mema le miu ho jꞌajꞌi dhèu unu Na. Roh Na ka dhu pamèu miu jꞌajꞌi mola-mèci hia Nèngu, sèna ka miu bisa tao madhutu paredha aaꞌi-aaꞌi dhu Yesus Kristus hia miu. Aa ladhe miu madhutu aaꞌi paredha Na sèra, èèna nuka sèmi Lamatua pici miu dènge raa Yesus, sèna ka jꞌajꞌi tadha, peka na, miu jꞌajꞌi le dhèu unu Na dhu mola-mèci hia Nèngu. \p Jaꞌa sabajꞌa sèna ka Ama Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi dedha miu, ho mamuri miu asa tabha dame dènge mera-milu. \s1 Ladhe èdhi parcaya Lamatua, na, pasarai mamuri èdhi mi Nèngu \p \v 3 Koa-kio hia aaꞌi mi Ama Lamatua! Nèngu èèna, Ama nèti Kètu èdhi, Yesus Kristus. Lula dꞌara Lamatua hua iia titu kèna, nèti èèna ka Nèngu kasia èdhi seli eele. Yesus Kristus madhe, te ngaa Na mamuri hari. De ladhe Kristus pamamuri èdhi, Na hia èdhi mamuri hiu, nuka sèmi rara iisi hari èdhi. Nèti èèna ka, èdhi parcaya taruu Kristus, lula èdhi sanao dènge èra, bèli-camèdꞌa Nèngu ladhe-leru èdhi dènge beꞌa. \v 4 Sama sèmi èdhi dhèu rai-haha, ladhe ca dhèu ama madhe, tatu nèngu tèke eele mèdha-panyau na hia ana niki na. Sèmi èèna kahèi, Yesus dhu tèke le pusaka hia èdhi ètu sorga. Te ngaa pusaka se dhu ele iie boe, laho boe, aa ele boe. \v 5 Miu parcaya, na, Ama Lamatua dènge koasa ho soru-bara miu. Na piara dènge madhenga miu, sèna ka baku abhu dhu palaho miu. Aa ladhe èle ka rai-haha ne, Na neo padꞌelo dènge jꞌara tasamia Nèngu hia miu mamuri. \p \v 6 Nèti èèna ka, dꞌara miu karejꞌe, masi ka limuri ne miu rasa bia lula miu sili mere boe rupa-rupa sasusa. \v 7 Ama Lamatua soro tèke èdhi paraga dènge dadugu-rariu, sèna ka Na sèku neo neꞌa mèu parcaya èdhi mi Nèngu. Ladhe èdhi taha ètu dꞌara dadugu ne, èèna jꞌajꞌi mi tadha, peka na, parcaya èdhi lèke aa èra. Èdhi bisa pakasame dènge hualaa. Èdhi hudꞌi tunu pamèu hualaa ètu dꞌara ai karoo, sèna ka ai naꞌe aaꞌi kajꞌalu na, heka èdhi abhu hualaa isi adhu kèna. Aa te ngaa, madhutu ngangee Ama Lamatua, lalèka èdhi kabꞌua risi nèti hualaa. De ladhe parcaya èdhi taha ètu dꞌara dadugu-rariu sèmi èèna, bèli-camèdꞌa ropa Yesus Kristus lèpa hari mai, Ama Lamatua koa-kadꞌiri èdhi, hèia Na padꞌelo kolo-karisi èdhi, aa Na pakabꞌua èdhi kahèi. \p \v 8 Masi ka miu ladhe mèdhi mèka Yesus, te ngaa miu sue Ne. Masi ka limuri ne miu mèdhi mèka Nèngu, te ngaa miu parcaya Ne. Miu karejꞌe risi eele, masi ka abhu boe lii dhu pamèci, dhu bisa peka dènge dhèu lula-nèti dꞌara karejꞌe miu. \v 9 Lula miu parcaya Ne, ka upa miu, nuka Ama Lamatua patalale miu nèti koasa sasala-sasigo miu. \p \v 10 Dhèu rèti lii padhai Ama Lamatua uru-uru sèra, pakanucu ho neo reꞌa mèu, jꞌara tasa mera mia Lamatua patabuli dhèu nèti koasa sasala ra. Dhèu rèti lii padhai sèra dhu peka tèke le jꞌara-jꞌara Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi dedha miu, lula Nèngu dhu paꞌèra mema le, sèna ka Na hia miu mamuri. \v 11 Roh Kristus dhu sabꞌa ètu dꞌara rèngu, sèna ka peka mema, na, bèli-camèdꞌa Kristus hudꞌi pasae ku sasusa, aa dènge jꞌara tasamia Nèngu dui jꞌajꞌèra. Ladhe èle aaꞌi ku seꞌe, heka Ama Lamatua dedꞌe Ne padedha-dedha kèna. Nèti èèna ka, dhèu rèti lii padhai sèra neo reꞌa lodꞌo mia madha jꞌara seꞌe jꞌajꞌi. \v 12 Ka Roh Kristus èèna peka dènge dhèu rèti lii padhai se kahèi, na, rèngu rèdhi boe, te ngaa miu ka dhu mèdhi jꞌara se jꞌajꞌi. Aa miu tadèngi jꞌara se kahèi, lula Roh Lamatua dhu Mola-Mèci nèti sorga pua le dhèu leo ho lole dènge miu Lii Lolo Beꞌa Lamatua. Aa te ngaa, ana pajuu Ama Lamatua ètu sorga neo rèdhi jꞌara seꞌe se kahèi. \s1 Lamatua pua sèna ka èdhi mamuri mola-mèci \p \v 13 Nèti èèna ka, miu hudꞌi paꞌèra sèna ka meꞌa mèu jꞌara se aaꞌi-aaꞌi. Jꞌaga paie-iie sèna ka ngangee miu mola. Bori paꞌèra ho parcaya taruu Yesus Kristus toke Na lèpa hari mai. Lula lodꞌo èèna, Ama Lamatua neo padꞌelo dꞌara hua iia Na mi dedha miu. \v 14 Miu hudꞌi nanene paie-iie ku Ama Lamatua, sama sèmi ana-ana nanene lii ina-ama ra. Uru èèna, miu meꞌa iia mèka jꞌara mamuri Lamatua dhu mola. Te ngaa limuri ne meꞌa mèu le. De baku mamuri madhutu dadꞌèi miu dhu neo tao bhabhelu. Te èèna, jꞌara mamuri miu dhu dhui. \v 15 Nèti èèna ka, limuri ne miu hudꞌi mamuri mola-mèci. Te Ama Lamatua èèna, mola-mèci. Nèngu ka dhu paroa nare miu ho jꞌajꞌi ana-ana Na. Nèti èèna ka, mamuri miu kateme aae hudꞌi mola-mèci ku. \v 16 Te dhu suri tèke ètu dꞌara sasuri Lamatua, peka na, “Miu hudꞌi mola-mèci ku, lula Jaꞌa ne mola-mèci.”\x + \xo 1:16 \xt Atora nèti Ama-ama Agama 11:44-45, 19:2, 20:7\x* \p \v 17 Miu dꞌèi padhai lii dènge Ama Lamatua nuka sèmi Ama miu. Nèngu Dhèu Pamaꞌète Lii Langu kahèi, dhu parisa mamuri dhèu èci-èci. Te ngaa Nèngu baka-leo nèti dhèu pamaꞌète lii langu dhu leo sèra. Te Na pamaꞌète lii langu dhèu dènge mola, dhu dènge boe koe-kapengo. Nèti èèna ka, miu hudꞌi jꞌaga paie ku mamuri miu. Te miu nuka sèmi dhèu tao-mai dhu dhoka manubha ètu rai-haha ne. \p \v 18 Miu meꞌa kahèi, na, Kristus ka dhu tihe pamaꞌète le miu nèti mamuri miu dhu dènge boe kolo-kapua. Jꞌara mamuri rupa sèmi sèra ka dhu miu sèmi mere nèti bèi-baki miu, nuka sèmi pusaka. Te ngaa sanèdꞌe, te Kristus sui nare le miu, bꞌae boe pake doi pudhi do hualaa dhu ele bèli-camèdꞌa. \v 19 Te ngaa Na bꞌae-bajꞌa pake raa Nèngu unu Na. Neꞌe ne, kabꞌua titu kèna! Nèngu madhe nuka sèmi ana kahibꞌi-kalèbho dhu adꞌu-ue nèdhi boe sasala, dhu ra roro Ne tao jꞌajꞌi korban. \p \v 20 Lodꞌo Ama Lamatua pajꞌajꞌi mèka rai-haha ne, Nèngu neꞌa aaꞌi le aaꞌi-aaꞌi dhu èèna na Kristus tao. Te ngaa uru èèna, Ama Lamatua dhae patadhe mèka Kristus mi dhèu rai-haha. Limuri ku, heka Nèngu padꞌelo Kristus sèna ka jꞌajꞌi berkat hia miu. \v 21 Lula tatao Kristus, ka miu bisa parcaya Ama Lamatua. Te Nèngu pamamuri hari Kristus, aa dedꞌe Ne padedha-dedha. Ama Lamatua adꞌu-ue jꞌara sèmi èèna, sèna ka miu parcaya Ne, aa sanao ho Na tao madhutu ngaa dhu Nèngu padhadha tèke. \p \v 22 Miu tao madhutu jꞌara dhu lèke. De limuri ne miu bisa sabꞌa paꞌèra-èra hia Lamatua. Jꞌara èèna ka tao miu pasue dènge dꞌara kateme mi aꞌari miu dhu parcaya sèra. Sasue miu hudꞌi asa tabha èra, lula dꞌara miu mola-mèci. \v 23 Miu limuri ne, abhu le mamuri hiu. Te ngaa mamuri hiu ne, mai boe nèti ina-ama miu dhu bèli-camèdꞌa madhe ètu rai-haha ne, te ngaa miu abhu nèti Ama èdhi ètu sorga dhu madhe boe. Mamuri hiu unu mi ne, miu abhu re Lii Holo-Nori Ama Lamatua. Lii Holo-Nori Nèngu ne, nèti mamuri dhu lèke, aa taha taruu. \v 24 Ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua, dhu suri, peka na, \q1 “Dhèu rai-haha sama sèmi jꞌuꞌu, do hela-bunga. \q2 Te saraga ra taha nèbhu boe. \q1 Jꞌuꞌu kamale dhae-dhae. \q2 Hela-bunga kabhui eele kahèi. \q1 Nèbhu boe madhe, hèia ela aaꞌi si. \q1 \v 25 Te ngaa Lii Holo-Nori Lamatua èdhi, \q2 taha taruu, dhu bisa boe ele.” \p Lii Holo-Nori Lamatua èèna, nuka Lii Lolo Beꞌa dhu jiꞌi peka le dènge miu.\x + \xo 1:25 \xt Yesaya 40:6-8\x* \c 2 \s1 Èdhi jꞌajꞌi dhèu mola-mèci unu Ama Lamatua \p \v 1 De miu baku tao bhabhelu èci sa. Baku padhai-kakoli do kapodꞌe-kabèli dhèu. Baku padhai lii leo tao leo. Baku tèka dꞌara ladhe mamuri dhèu leo risi èu. Baku paꞌele iie kolongara dhèu. Core eele tatao seꞌe se! \v 2 Ana rara iisi hiu dꞌèi dhoka èi susu ina ra. Sèmi èèna kahèi dꞌara miu hudꞌi dꞌèi dhoka meꞌa mèu Lii Holo-Nori Ama Lamatua. Te neꞌe ne ka dhu asa paꞌèra parcaya miu nèti ca lodꞌo asa ca lodꞌo. Dènge jꞌara neꞌe, miu juu noo-noo jꞌajꞌi kapai, dhu mamuri madhutu dadꞌèi Lamatua. \v 3 Te miu dhu rasa mèdhi le dꞌara hua iia Lamatua èdhi.\x + \xo 2:3 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 34:10\x* \p \v 4 Paꞌèki ngiꞌu miu dènge Kristus. Te Nèngu nuka sèmi hadhu cue dhu mamuri. Tuka hadhu core eele ne, lula ra ngee, na, hadhu ne guna boe. Te ngaa madhutu ngangee Ama Lamatua, na, hadhu ne kabꞌua titu kèna, hèia Na pili nare ne, tao mi hadhu padhèdi dhu kabꞌua risi eele. \v 5 Miu hudꞌi paꞌèki ku dènge Kristus, sèna ka Ama Lamatua pake miu kahèi. Dènge jꞌara ne, miu sama sèmi hadhu dhu Ama Lamatua hagꞌe nare ho patitu èmu hia Roh Na. Miu nuka sèmi hadhu dhu mamuri kahèi, sama sèmi Kristus. Miu èci èèna ka dènge ama agama sèra, dhu mamuri mola-mèci hia mi Ama Lamatua. Èèna nuka sèmi miu mèti mèdha korban hia Ne. Mèdha korban dhu miu mèti ne pakarejꞌe dꞌara Ama Lamatua, lula Yesus Kristus madhe le hia miu aaꞌi-aaꞌi mi. \v 6 Te dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Lamatua, peka na, \q1 “Ladhe ku laa! Te Jaꞌa padhèdi le hadhu uuru, \q2 ètu kota Yerusalem neꞌe, \q3 dhu ra pangare, na, ‘kota Sion’. \q1 Jaꞌa pili kore hadhu ne kahèi. \q2 Madhutu Jaꞌa, nèngu kabꞌua bia. \q1 De dhèu dhu parcaya Ne, \q2 bèli-camèdꞌa raꞌe boe makae.”\x + \xo 2:6 \xt Yesaya 28:16\x* \p \v 7 Hadhu ne, nuka Yesus. Ka Nèngu kabꞌua titu kèna bagi mi dhèu dhu parcaya Ne. Te ngaa bagi mi dhèu dhu parcaya boe Yesus Kristus, Sasuri Mola-Mèci Ama Lamatua suri, peka na, \q1 “Hadhu dhu tuka sèra core eele, \q2 limuri ne jꞌajꞌi le hadhu uuru, \q3 dhu kabꞌua titu kèna.”\x + \xo 2:7 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 118:22\x* \p \v 8 Abhu dhu suri kahèi, peka na, \q1 “Abhu hadhu dhu pakadhunu dhèu. \q2 Abhu hadhu dhu pabèbhe dhèu.”\x + \xo 2:8 \xt Yesaya 8:14-15\x* \p Rèngu bèbha lula roꞌo boe tao madhutu Lii Holo-Nori Lamatua. Te Ama Lamatua dhu ator mema le, sèna ka ra bèbha. \p \v 9 Te ngaa miu aadꞌo sèmi èèna. Te miu jꞌajꞌi dhèu dhu Ama Lamatua hagꞌe unu Na. Miu jꞌajꞌi dhèu unu Nèngu. Miu sama sèmi ama agama dhu ladhe-leru dhèu aae. Miu èci èèna kahèi dènge dhèu ca suku dhu mamuri mola-mèci hia mi Ama Lamatua. Miu jꞌajꞌi sèmi èèna, sèna ka miu bisa lole dènge dhèu aaꞌi-aaꞌi lula-nèti dꞌara hua iia Ama Lamatua dhu Na pala-bagi hia miu. Te Lamatua pua le miu ho tèke eele bhabhelu-katubꞌa, sèna ka mamuri madhutu jꞌara dhu beꞌa. Seꞌe se nuka sèmi miu kalua nèti dꞌara maroga, ho mamuri ètu dꞌara saraa Na dhu beꞌa risi eele.\x + \xo 2:9 \xt Kalua nèti Masir 19:5-6, Yesaya 43:20,21, Lole Hari Jꞌara-jꞌara Mamuri 4:20, 7:6, 14:2, Titus 2:14, Yesaya 9:2\x* \v 10 Uru èèna, miu sama sèmi ca suku dhu dènge boe kolongara. Te ngaa limuri ne miu jꞌajꞌi le dhèu unu Ama Lamatua. Uru èèna, miu pahae boe rasa kasia Lamatua. Te ngaa limuri ne, miu sèmi mere le.\x + \xo 2:10 \xt Hosea 2:23\x* \s1 Jꞌaga paie-iie sèna ka èdhi mamuri mola \p \v 11 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi! Miu dhoka mai manubha ètu rai-haha ne. Te miu nuka sèmi dhèu tao-mai dhu mamuri ètu dedha rai dhèu. Nèti èèna ka, jaꞌa loe boe manèngi sèna ka miu baku mamuri sama sèmi dhèu leo ètu rai-haha ne, dhu adꞌu-ue bhabhelu-katubꞌa madhutu dadꞌèi dꞌara ra. Te ètu dꞌara miu nuka sèmi pamusu sa. Dꞌara dhu neo tao karehe labꞌa dènge dꞌara dhu neo tao beꞌa. De baku soro tèke dꞌara neo tao karehe èèna segi miu. Te ladhe jꞌajꞌi ka sèmi èèna, na, miu laho mae-mae! \v 12 Jꞌaga paie, sèna ka miu mamuri mola ètu madha dhèu dhu tadhe boe Lamatua. Dènge jꞌara ne, ladhe ra galaa leli miu, na, dhu rèngu rèdhi, dhoka babeꞌa miu di. Hèia ropa Yesus Kristus lèpa hari mai, rèngu unu ra ka dhu dedꞌe padedha-dedha Ama Lamatua, lula tatao miu dhu beꞌa sèra. \s1 Èdhi hudꞌi nanene ku dhèu dhu rèdꞌu paredha \p \v 13 Dadꞌèi Lamatua èdhi, sèna ka miu nanene dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu rèdꞌu paredha. Nuka sèmi: nanene mi dhèu aae, te nèngu ka ama paredha dedha. \v 14 Nanene mi gubernur, te dhèu aae ka dhu pua ne, ho huku dhèu dhu adꞌu-ue bhabhelu, aa na koa-kadꞌiri dhèu dhu tao jꞌara dhu lèke. \v 15 Nèti èèna ka, Ama Lamatua dꞌèi miu tao dhu lèke, sèna ka dhèu goa dhu reꞌa boe ngaa-ngaa sèra, abhu boe jꞌara ho galaa miu. \v 16 Masi ka miu dhèu bebas dhu dènge hak sèna ka madhutu dadꞌèi dꞌara mi, te ngaa miu baku tao leli hak ne ho adꞌu-ue bhabhelu. Pake hak ne sèna ka sabꞌa hia Ama Lamatua, te miu jꞌajꞌi le dhèu unu Na. \v 17 Miu hudꞌi pakabꞌua ku dhèu aaꞌi-aaꞌi. Miu hudꞌi sue ku dhèu aaꞌi-aaꞌi dhu parcaya Kristus. Miu hudꞌi mamuri dhu lèke ètu madha Lamatua, te Nèngu ka dhu pamaꞌète lii langu miu. Aa miu hudꞌi pakabꞌua ku rèngu aaꞌi-aaꞌi dhu rèdꞌu paredha. \s1 Èdhi hudꞌi taha ku ètu dꞌara sasusa madhutu jꞌara mamuri Kristus \p \v 18 Ana pua-paleha sèra! Nanene paie-iie lamatua miu sèra, aa pakabꞌua si. Mage nanene dhoka lamatua dhu dꞌara beꞌa aa lii mako di. Masi ka lamatua miu bhelu titu kèna, te ngaa miu hudꞌi nanene paie ne kahèi. \v 19 Ladhe nèti miu abhu huku dhu lèke boe jꞌara nèti lamatua miu masi ka miu sala boe ngaa-ngaa, aa ladhe miu taha ètu dꞌara sasusa èèna, lula miu ngee mèdhi dadꞌèi Lamatua, pe Ama Lamatua padꞌelo dꞌara hua iia Na mi dedha miu. \v 20 Ladhe sèmi miu tao sala, hèia abhu gama, na, aꞌoto na ngaa, ladhe miu taha ètu dꞌara jꞌajꞌèra èèna? Abhu boe, si? Te ngaa ladhe miu abhu susa lula tao dhu beꞌa, hèia miu taha mere dꞌara, na, Lamatua ladhe-leru miu. \v 21 Te Kristus neo kahèi sèna ka miu mamuri mola, masi ka miu abhu susa. Te Nèngu dui jꞌajꞌèra kahèi pala èdhi. Dènge sèmi èèna, Nèngu jꞌajꞌi mi conto, sèna ka èdhi madhutu Ne, èci èèna ka èdhi madhutu kabꞌa-jꞌèla Na. \v 22 Sasuri Mola-Mèci Lamatua, peka na, \q1 “Nèngu tao nèdhi boe sala. \q2 Abhu boe lii kapodꞌe-kabèli kalua nèti hèbꞌa Na.”\x + \xo 2:22 \xt Yesaya 53:9\x* \p \v 23 Lodꞌo ra padhai lii pa-aape Ne, Nèngu bhoka boe hèbꞌa. Ropa dhèu pasusa Nèngu, Na bꞌala boe. Te ngaa Na soro ngiꞌu Na asa dꞌara adhe-aai Ama Lamatua. Te neꞌa, na, Ama Lamatua èèna Dhèu Pamaꞌète Lii Langu dhu mola.\x + \xo 2:23 \xt Yesaya 53:7\x* \v 24 Kristus ka dhu pasae nare sasala èdhi ropa madhe ètu ajꞌu palolo-palèbha. Na adꞌu-ue jꞌara ne, ho patabuli èdhi nèti koasa sasala, sèna ka èdhi mamuri ia ka dènge tao sasala. Ka limuri ne èdhi mamuri heka tao sasala, dhoka mamuri dènge tao dhu lèke di. Te Nèngu gati èdhi, sèna ka pasae nare hahuku èdhi. Hahuku neꞌe ka dhu panuꞌa Nèngu toke madhe. Te nuꞌa dhu pamadhe Yesus èèna ka puri-paꞌèle miu.\x + \xo 2:24 \xt Yesaya 53:6\x* \v 25 Te miu nuka sèmi kahibꞌi-kalèbho dhu uru èèna sigo eele nèti jꞌara. Te ngaa limuri ne miu lèpa hari le asa jꞌara Lamatua dhu mola. Te Nèngu ka dhu madhenga dènge kabꞌoi miu, nuka sèmi dhèu madhenga badha dhu jꞌaga dènge ladhe-leru kahibꞌi-kalèbho na sèra. \c 3 \s1 Lii holo hia mi dhèu èmu-kamali \p \v 1 Bhèni aaꞌi-aaꞌi dhu leo le èmu! Deo na jaꞌa peka, na, èdhi hudꞌi nanene paie-iie ku dhèu dhu rèdꞌu koasa. De miu hudꞌi nanene ku dhèu èmu miu. Sanèdꞌe, te abhu dhèu mone cahagꞌe dhu leo le èmu, roꞌo boe tao madhutu Lii Holo-Nori Lamatua. Masi ka rèngu roꞌo boe nanene lii padhai miu, te ngaa èèna na, rèngu neo parcaya Lamatua, lula rèdhi jꞌara mamuri miu.\x + \xo 3:1 \xt Epesus 5:22, Kolose 3:18\x* \v 2 Te rèngu rèdhi miu sabꞌa aaꞌi-aaꞌi dènge dꞌara mola-mèci aa mamuri dhu pakabꞌua Ama Lamatua. \p \v 3 Bhèni dhu bhèni iia, mai boe nèti ngaa dhu tèdhi nèti liꞌu. Nuka sèmi: sageri kètu madhutu rupa-rupa modꞌe, do, pake mèdha hualaa dhu risi eele, do, pake mèdha-papake dhu kabꞌua aae dhu lèke boe jꞌara.\x + \xo 3:3 \xt 1 Timotius 2:9-10\x* \v 4 Te ngaa dhu tao bhèni iia dhu lèke, nuka: dꞌara dhu tèdhi boe nèti liꞌu. Conto sèmi: dꞌara hua iia, dènge lii mako. Te bhèni iia sèmi èèna ka dhu taha taruu, masi ka toke dꞌai heka bhora. Madhutu aꞌabhu Lamatua, bhèni iia sèmi èèna ka dhu kabꞌua risi. \v 5 Te uru-uru sèra, dhèu bhèni dhu dꞌara mola-mèci, dhu parcaya Ama Lamatua, rèngu sèra ka dhu bhèni iia. Rèngu nanene aa madhutu dhèu èmu ra dènge beꞌa. \v 6 Tare conto nèti Sara. Nèngu nanene mi dhèu èmu na Abraham. Nèngu soro iisi na, sèna ka dhèu èmu na ator nèngu. Miu bhèni aaꞌi-aaꞌi hudꞌi madhutu ku jꞌara nèti Sara ne. Ladhe miu tao dhu lèke, na, miu madhaꞌu boe.\x + \xo 3:6 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 18:12\x* \p \v 7 Mone aaꞌi-aaꞌi dhu leo le èmu! Mamuri dꞌara èci dènge dhèu èmu miu. Ngee paie-iie ngaa dhu beꞌa hia mi nèngu, aa tao madhutu. Pakabꞌua ne ètu jꞌara aaꞌi-aaꞌi, lula aꞌèra bhèni sama boe dènge aꞌèra dhèu mone. Te miu sama-sama abhu pusaka dhu Ama Lamatua neo hia miu. Nuka, mamuri hiu dhu Lamatua hia miu nèti dꞌara hua iia Na. Te ngaa miu mone dhu ngara na dhèu èmu-kamali, hudꞌi mamuri dꞌara èci dènge dhèu èmu miu, sèna ka ladhe miu dua mi sabajꞌa dꞌara èci manèngi ngaa èèna ka nèti Lamatua, na, Lamatua nanene lii manèngi miu.\x + \xo 3:7 \xt Epesus 5:25, Kolose 3:19\x* \s1 Masi ka miu tao dhu lèke, te ngaa bèli-camèdꞌa miu abhu sasusa kahèi \p \v 8 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi! Jaꞌa pabꞌabꞌe lii holo jaꞌa aaꞌi-aaꞌi sèra sèmi neꞌe ka: miu hudꞌi mamuri ku dꞌara èci. Ladhe ca dhèu abhu susa do karejꞌe, na, miu dhu leo hudꞌi rasa sèmi èèna kahèi. Sue dhèu dhu parcaya Kristus. Padꞌelo dꞌara hua iia èci dènge èci. Baku padedha iisi, te miu hudꞌi pahaha iisi ku. \v 9 Baku bꞌala bhabhelu dènge bhabhelu. Ladhe dhèu padhai lii padhèto dènge miu, baku bꞌala kahèi. Te ngaa manèngi sèna ka Lamatua hia dhu beꞌa mi nèngu. Te Lamatua dhu paroa nare le miu jꞌajꞌi mi dhèu unu Na, sèna ka miu bisa sèmi mere dhu hua iia nèti Nèngu. \v 10 Te dhu suri tèke ètu dꞌara Sasuri Mola-Mèci Lamatua, na, \q1 “Dhèu dhu tenge mamuri beꞌa, \q2 aa dhu tenge mamuri madhera, \q1 dhèu èèna hudꞌi jꞌaga hèbꞌa na sèna ka baku ore leli, \q2 aa baku pakapodꞌe dꞌara lii. \q1 \v 11 Nèngu hudꞌi ele-hoꞌa, sèna ka tao heka bhelu, \q2 te ngaa tao dhu lèke di. \q1 Nèngu hudꞌi patema mamuri padame dènge dhèu aaꞌi-aaꞌi, \q2 aa tenge jꞌara ho pabeꞌa taruu dènge ra. \q1 \v 12 Te Lamatua èdhi dhu haduli \q2 dhèu dhu mamuri mola. \q2 Aa Nèngu kahèi neo nanene lii manèngi-mangajꞌi rèngu. \q1 Te ngaa Lamatua èdhi loe boe labꞌa \q2 dhèu dhu adꞌu-ue taruu bhabhelu-katubꞌa.”\x + \xo 3:12 \xt Lii Sodꞌa Koa-Kio 34:12-17\x* \p \v 13 Ladhe miu dꞌèi tao dhu lèke, cee ka dhu neo pajꞌèra hari miu? Abhu boe, si? \v 14 Te ngaa masi ka miu tao dhu lèke, hèia abhu dhu pasusa miu, miu oto. Ladhe abhu dhèu dhu tadhe boe Kristus jꞌajꞌi madhaꞌu lula madha jꞌara èci, na, miu baku madhutu ho madhaꞌu sèmi èèna. Ngangee miu baku kahèlu, aa dꞌara miu baku susa èci èèna ka dènge rèngu.\x + \xo 3:14 \xt Mateos 5:10\x* \v 15 Pamau dꞌara miu, lula miu dhu dedꞌe le Kristus ètu dꞌara miu ho jꞌajꞌi Lamatua miu dhu mola-mèci. \p Ladhe sèmi dhèu manèngi sèna ka miu lole parcaya miu aa sanao-maena miu, dhu peka na, bèli-camèdꞌa Kristus tao aaꞌi jꞌajꞌi mi beꞌa, na, miu hudꞌi paꞌèra ku ho dhaa lii karèi rèngu sèra.\x + \xo 3:15 \xt Yesaya 8:12-13\x* \v 16 Te ngaa miu hudꞌi dhaa ku nèti dꞌara dhu hua iia, aa pakabꞌua si, sèna ka reꞌa, na, miu tao dhu lèke mai nèti dꞌara dhu mola. Masi ka miu tao dhu beꞌa sèmi èèna, te ngaa tatu abhu dhu padhai lii neo pamanahu miu, lula miu paꞌèki dènge Kristus. De ladhe miu tao taruu dhu beꞌa, na, rèngu dhu pa-aape miu èèna na raꞌe makae. \v 17 Ladhe èèna palèke dènge dadꞌèi Lamatua, na, baku bhèlu, te beꞌa risi miu abhu jꞌajꞌèra nèti tao jꞌara dhu lèke; baku nèti miu adꞌu-ue jꞌara karehe. \q1 \v 18 Te Kristus madhe ca tèka di, \q2 lula èdhi dhèu rai-haha tao sala. \q1 Nèngu dhu mamuri mola, \q2 madhe le pala èdhi dhu mamuri koe-kapengo. \q1 Nèngu madhe sèna ka miu bisa pabeꞌa hari dènge Ama Lamatua. \q1 Kristus èèna, dhèu rai-haha sama sèmi èdhi kahèi, \q2 Dhèu pamadhe Ne, \q2 te ngaa Roh Lamatua pamamuri hari Ne. \p \v 19 Roh èèna kahèi lere nèti Nèngu laꞌe ajꞌa-nori mi roh-roh dhu lèke bèdho ètu era èci, nuka sèmi dꞌara bui. \v 20 Roh se, nuka samanga nèti dhèu dhu uru-uru sèra roꞌo boe nanene Lamatua. Lodꞌo èèna, Noh tao kapa aae cue. Lamatua tatae sèna ka neo nèdhi dhèu sèra tao madhutu dadꞌèi Na, te ngaa rèngu pusi-pahae boe. Nèti èèna ka, abhu dhoka dhèu aru di, dhu mamuri nèti èi aae lala.\x + \xo 3:20 \xt Lii Lolo dhu Uru Tèka 6:1—7:24\x* \v 21 Èi aae lala ne jꞌajꞌi conto, nuka sèmi lodꞌo sarani miu. Sarani ne jꞌajꞌi tadha, peka na, Lamatua patabuli eele miu nèti koasa sasala-sasigo miu, lula Kristus mamuri hari le. Lodꞌo sarani miu, ra padiu boe miu, ho pamèu ngiꞌu mi. Te dhu lèke ka, nuka, miu padhadha mi Lamatua, ho neo tao pamèu dꞌara miu. Dènge sèmi èèna, na, miu bisa mamuri mola. \v 22 Limuri ne, Yesus lèpa hari le asa sorga. Ètu nèi, Na madhèdi ètu era dhu kabꞌua risi eele, re baboa gꞌana Ama Lamatua. Ka ana-ana pajuu ètu sorga, koasa aaꞌi-aaꞌi, dènge dhu rèdꞌu koasa, hudꞌi nanene ku Kristus. \c 4 \s1 Dhèu unu Kristus hudꞌi mamuri mèci ku \p \v 1 Kristus èèna, dhèu rai-haha èci èèna ka dènge èdhi. Lula Nèngu abhu le jꞌajꞌèra ae-ae, miu hudꞌi paꞌèra dui sasusa sama sèmi Nèngu kahèi. Te ngaa sanèdꞌe, te dhèu dhu abhu susa lula paꞌèki dènge Kristus, nèngu pamaꞌète nare le ho adꞌu-ue heka sasala. \v 2 Masi ka nèngu mamuri era ètu rai-haha ne, te ngaa nèngu mamuri heka ètu dꞌara sasala sama sèmi dhèu rai-haha leo sèra. Te nèngu mamuri madhutu dadꞌèi Ama Lamatua. \p \v 3 Uru èèna, lodꞌo ae le ka dhu miu bisa pake ho adꞌu-ue bhabhelu ngaa èèna ka, sama sèmi dhèu dhu tadhe boe Lamatua. Nuka sèmi: rèngu tao jꞌara dhu lèke boe. Tao jꞌara makae. Tao bhabhelu madhutu dadꞌèi dꞌara ra. Rinu mahu. Rèngu tao pesta liar. Rèngu tao pesta jꞌara makae rupa-rupa. Ra sogo-tagu nidhu dènge jꞌara dhu pamamuru iisi èdhi. \v 4 Rèngu padhai paꞌele iie kolongara miu, lula rèngu reꞌa boe, nga tao ka miu tao boe madhutu bhabhelu sèmi rèngu dhu seli-kolane èèna. \p \v 5 Te ngaa sanèdꞌe, bèli-camèdꞌa rèngu hudꞌi lasi ku asa madha Ama Lamatua, dhu jꞌajꞌi Dhèu Pamaꞌète Lii Langu. Rèngu hudꞌi lole dènge Ama Lamatua nga tao ka rèngu mamuri ètu dꞌara bhelu-katubꞌa sèmi sèra. Baku bhèlu, te dhèu aaꞌi-aaꞌi bèli-camèdꞌa hudꞌi lasi ku asa madha Nèngu. Dhèu dhu mamuri era, do dhu madhe le, aaꞌi-aaꞌi hudꞌi lasi ku asa madha Lamatua. \v 6 Lèke tareꞌa! Ama Lamatua neo parisa dhèu dhu madhe le, nuka sèmi dhu Nèngu parisa dhèu rai-haha leo sèra. Te Nèngu neo neꞌa jꞌara mamuri rèngu uru sèra. Nèti èèna ka, Yesus laꞌe le peka-padhai Lii Lolo Beꞌa Lamatua mi dedha rèngu, sèna ka rèngu kahèi bisa abhu mamuri dhu lèke ho tao madhutu dadꞌèi Lamatua. \s1 Èdhi hudꞌi haduli paie ku aaꞌi-aaꞌi dhu Lamatua pangèdꞌu le mi èdhi \p \v 7 Lodꞌo èle rai-haha ne oe dètu ae le. Nèti èèna ka, miu hudꞌi pajiko paie-iie dènge dꞌara dhu mau, sèna ka Lamatua sèmi nare lii manèngi miu. \v 8 Dhu lèke ka, miu hudꞌi mamuri pasue taruu èci dènge èci. Te masi ka dhèu leo tao sasala ae-ae, te ngaa miu bisa paꞌangalai era dènge ne, lula miu sue ne.\x + \xo 4:8 \xt Lii Hini 10:12, Yohanis 13:34-35\x* \v 9 Pakabhèle ai sèna ka sèmi mere dhèu tao-mai ho manubha ètu dꞌara èmu miu. Te ngaa sanèdꞌe, baku sèmi mere si dènge dꞌara kaꞌuu-kamuki. \p \v 10 Èdhi dhèu parcaya aaꞌi-aaꞌi abhu le karunya nèti Lamatua. De èdhi hudꞌi pake karunya ne ho lalau-laloꞌo aꞌari dhèu parcaya. Haduli aa pake pabeꞌa-beꞌa karunya èèna, te èèna ka dhu dènge guna hia mi Lamatua. \v 11 Nuka sèmi: ladhe abhu karunya ajꞌa-nori dhèu, na, sanèdꞌe te miu hudꞌi lole dènge dhèu aaꞌi-aaꞌi pake Lii Holo-Nori Ama Lamatua. Ladhe abhu karunya ho ladhe-leru dhèu, na, sabꞌa pake aꞌèra dhu Lamatua pala-bagi mi miu. Dènge jꞌara ne, dhèu aaꞌi-aaꞌi tadhe, na, miu dhèu unu Yesus Kristus. Dènge sèmi èèna, rèngu dedꞌe padedha-dedha Ama Lamatua. Te Nèngu èèna, kapai titu kèna! Aa koasa nèdꞌu paredha Na dhu dènge boe too-lane! Lèke tareꞌa-reꞌa sèmi èèna! \s1 Èdhi abhu jꞌajꞌèra lula jꞌajꞌi dhèu Kristen \p \v 12 Aꞌari pasue aaꞌi-aaꞌi! Mage malaa ladhe paraga dènge dadugu-rariu dhu bia. Te èèna neo uji parcaya miu. Baku pangee, na, dhoka èu di dhu abhu dadugu-rariu sèmi èèna. \v 13 Te ngaa dꞌara miu bisa karejꞌe-karae, lula miu abhu jꞌajꞌèra sama sèmi Kristus dhu abhu jꞌajꞌèra kahèi. Dènge jꞌara ne, èèna na dꞌara miu asa karejꞌe-karae ropa dhèu aaꞌi-aaꞌi ladhe rèdhi dadedha Kristus. \v 14 Ropa dhèu pahahe miu, lula paꞌèki dènge Kristus, miu oto, lula dadedha Roh Lamatua paꞌèra miu. \v 15 Te ngaa ladhe miu abhu jꞌajꞌèra, na, baku lula miu pamadhe dhèu, do, dhèu manaꞌu, dhèu bhelu-katubꞌa, do, dhèu dhu dꞌèi soro iisi asa lii langu dhèu. \v 16 Te ngaa ladhe dhèu pasae jꞌajꞌèra lula jꞌajꞌi dhèu unu Kristus, nèngu baku makae. Hua iia risi rèngu koa-kio Ama Lamatua, lula rèngu jꞌajꞌi dhèu Kristen. \p \v 17 Lodꞌo dꞌai le ho dhèu lasi asa madha Ama Lamatua. Na parisa uuru mamuri dhèu-dhèu unu Na. De pangee paie-iie! Ladhe Na mulai nèti èdhi dhèu Kristen, na, tasa mera mia dènge rèngu dhu roꞌo boe sèmi Lii Lolo Beꞌa Na? Tatu hahuku rèngu bia risi hari! \v 18 Te abhu dhu suri ètu Sasuri Mola-Mèci Lamatua, na, \q1 “Ladhe dhèu dhu mamuri mola oe abhu boe mamuri sa hèi, \q2 tasamia hari dènge rèngu dhu roꞌo boe pahae Lamatua? \q2 Aa tasamia hari dènge dhèu dhu mamuri ètu dꞌara sasala?”\x + \xo 4:18 \xt Lii Hini 11:31\x* \p \v 19 De ladhe Ama Lamatua soro tèke dhèu unu Na abhu susa madhutu dadꞌèi Lamatua, na, rèngu bisa lèka, peka na, èèna na Nèngu jꞌaga si kahèi. Te Nèngu ka pajꞌajꞌi si. Nèngu kahèi tao madhutu ngaa dhu Na peka le. Lula Nèngu jꞌaga si sèmi èèna, nèti èèna ka rèngu bisa tao taruu jꞌara dhu lèke. \c 5 \s1 Lii holo hia kètu jumaꞌat sèra \p \v 1 Jaꞌa ne, ca dhèu kètu kahèi. Uru èèna, lodꞌo Kristus pasae jꞌajꞌèra Na, jaꞌa kèdhi unu ku dènge musi madha jaꞌa. Aa bèli-camèdꞌa ladhe dhèu aaꞌi-aaꞌi laladhe rèdhi dadedha Ama Lamatua, jaꞌa kahèi neo kèdhi dènge musi madha ku. De jaꞌa neo holo kètu jumaꞌat dhu leo sèra, na: \v 2 miu nuka sèmi dhèu madhenga badha dhu ladhe-leru kahibꞌi-kalèbho ra. De miu hudꞌi leru paie-iie dhèu dhu Lamatua pangèdꞌu asa miu. Uri si paie-iie. Mage miu ladhe-leru si, lula dhoka sasabꞌa miu di, te ngaa lula miu dꞌèi tao sèmi èèna. Uli si madhutu dadꞌèi Lamatua. Baku dꞌèi tenge oto, te ngaa sabꞌa dènge karejꞌe ho soru-bara dhèu unu Lamatua.\x + \xo 5:2 \xt Yohanis 21:15-17\x* \v 3 Baku paredha leli, ho pabia dhèu dhu Lamatua hia miu ladhe-leru si. Te ngaa miu hudꞌi jꞌajꞌi conto dhu beꞌa, dhu bisa pajꞌujꞌu jꞌara hia rèngu. \v 4 Yesus, nuka sèmi Kètu nèti Dhèu Madhenga badha. Bèli-camèdꞌa ladhe Na lèpa hari mai, Ama Lamatua neo bꞌae rui-jꞌajꞌèra miu, lula miu uri dhèu miu dènge beꞌa. Upa ne, bisa boe ele iie, te ngaa taha taa-taa dꞌai mia-mia. \s1 Lii holo hia ana-ana ngèru \p \v 5 Ana ngèru aaꞌi-aaꞌi! Miu kahèi hudꞌi nanene ku kètu jumaꞌat sèra. Miu aaꞌi-aaꞌi mi baku padedha iisi. Te ètu Sasuri Mola-Mèci Lamatua, dhu suri, peka na, \q1 “Lamatua labꞌa dhèu dhu padedha iisi, \q2 te ngaa Nèngu dꞌèi padꞌelo dꞌara hua iia Na mi dhèu dhu pahaha iisi.”\x + \xo 5:5 \xt Lii Hini 3:34\x* \p \v 6 Nèti èèna ka, miu hudꞌi sanèdꞌe ku koasa Lamatua, sèna ka miu baku pamone-pabhèni. Hèia ropa dꞌai lodꞌo na, Lamatua koa-kadꞌiri miu.\x + \xo 5:6 \xt Mateos 23:12, Lukas 14:11, 18:14\x* \v 7 Pataleo dꞌara miu, sèna ka Lamatua uri jꞌara aaꞌi-aaꞌi dhu tao miu madhaꞌu. Te Nèngu ka dhu haduli miu. \p \v 8 Mage-mage! Pake ngangee madhera. Aa jꞌaga paie-iie, te musu èdhi, nuka dhèu aae nidhu, neo palaho miu. Neo dhèle aaꞌi miu, nuka sèmi singa dhu manganga, dhu patangi-tenge badha neo naꞌa. \v 9 Te ngaa baku madhaꞌu. Miu hudꞌi labꞌa dhèu aae nidhu èèna. Miu hudꞌi paꞌèra lalèka miu mi Lamatua kahèi. Te miu meꞌa le, na, aꞌari miu dhèu parcaya buli mia-mia ètu rai-haha ne, abhu sasusa sama sèmi miu kahèi. \v 10 Te ngaa sanèdꞌe, te Ama Lamatua dꞌèi padꞌelo dꞌara hua iia Na mi èdhi kahèi. Nèngu ka dhu paroa le miu, sèna ka jꞌajꞌi dhèu unu Na, lula miu sèmi mere le Kristus. Nèti èèna ka, Nèngu neo dedꞌe miu padedha-dedha, sèna ka miu bisa mamuri taruu dènge Nèngu. Te ngaa ladhe miu abhu le jꞌajꞌèra dhoka ètu dꞌara ciki ooꞌe di ètu rai-haha ne, Lamatua neo pabeꞌa hari miu. Na neo paꞌèra miu, aa tao miu bisa taha. Nèngu pamadhèdi miu kahèi mi dedha fanderen dhu èra. \v 11 Jiꞌi manèngi sèna ka Lamatua nèdꞌu koasa aaꞌi-aaꞌi toke dꞌai mia-mia. Lèke tareꞌa! \s1 Petrus suri paꞌèle sasuri na \p \v 12 Silas\f + \fr 5:12 \ft Ètu neꞌe, sasuri lii Yunani suri, \ft \+it Silvanus\+it*. Silvanus ne, ngara leo nèti Silas. Baca lii lolo na mulai nèti \+it Lii Lolo Dhèu Pajuu-Paleha\+it* 15:22, 40.\f* ka dhu soru-bara jaꞌa ho suri sasuri dhu babꞌa ne. Nèngu ne, aꞌari èdhi dhèu parcaya, aa ai gꞌana jaꞌa. Jaꞌa holo-nori miu sèna ka miu taha paꞌèra, te Lamatua dꞌèi padꞌelo dꞌara hua iia Na taruu mi èdhi. De miu hudꞌi èra ku, sèna ka baku hari kabodho. \p \v 13 Dhèu parcaya dhu pakaboko ètu kota Babel\f + \fr 5:13 \ft Dhèu dꞌèlu-mèu Alkitab, peka na, ngara Babel èèna, lii pacele nèti kota Roma.\f* hia miu lii mahoꞌo. Ama Lamatua hagꞌe nare le rèngu, sama sèmi Na pili miu. \p Ana jaꞌa Markus paꞌadhu lii mahoꞌo kahèi.\x + \xo 5:13 \xt Lii Lolo nèti Dhèu Pajuu-paleha 12:12, 25, 13:13, 15:37-39, Kolose 4:10, Pilmon 24\x* \p \v 14 Ladhe miu paraga, na, paꞌuu èci dènge èci ho padꞌelo pasue miu. \p Jaꞌa dꞌèi ladhe miu aaꞌi-aaꞌi mi dhu parcaya Kristus bisa mamuri dame dènge mera-milu. \q2 Saloom, \q2 Petrus