\id MRK Chumburung 
\h Maak 
\toc1 Maak Ke̱tɔ ne̱ Maak a kyo̱rɛɛ bo̱ le̱e̱ ase̱ŋ timaa‑o si‑o 
\toc2 Maak 
\toc3 Maak 
\mt1 Maak 
\mt2 Ke̱tɔ ne̱ Maak a kyo̱rɛɛ bo̱ le̱e̱ ase̱ŋ timaa‑o si‑o 
\c 1  
\s1 Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱ 
\r (Matiyo 3.1–12; Lukas 3.1–18; Yohanee 1.19–28) 
\p  
\v 1 Mfaanɛɛ ne̱ ase̱ŋ timaa ne̱ a le̱e̱ Yeesuu Kristoo, Wuribware̱ mò̱ gyi‑o, kuŋu si‑o du.  
\v 2 De̱daa‑ɔ Wuribware̱ kyaamɛɛ Isaya a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ne̱e̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 “Wuribware̱ yɛ, ‘Mo̱ i suŋ mo̱ kabɔɔ ko̱ a ɔ gye̱ fo̱ ŋkpɛɛ 
\q2 ya lɔŋŋɔ kpa bo̱ ye̱ra fo̱.’ ”\f * \fr 1:2 \ft Malakii 3.1. \f* 
\b  
\m Ne̱ Isaya a be̱e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1  
\v 3 “Ɔko̱ e̱ fɛɛ‑rɔ kimukee‑ro fe̱yɛ, 
\q2 ‘Mo̱nꞌ lɔŋŋɔ kpa nɛɛnɛɛ bo̱ be̱ya Wuribware̱. 
\q2 Mo̱nꞌ waa kpa kye̱rarasɛ sa mò̱ a ɔ bo̱rɔ se̱.’ ”\f * \fr 1:3 \ft Isaya 40.3 (LXX). \f* 
\b  
\p  
\v 4 To, ane̱ŋ a ɔnyare̱‑ɔ dɛɛ ɔ bo̱‑rɔ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yohanee ne̱ ɔɔ yɔ kimukee‑ro ɔ tɔwe̱ Wuribware̱ ase̱ŋ o gywii ase̱sɛ ne̱ ba bo̱rɔ mfe̱ŋ‑ɔ, na ɔ bɔ bamo̱ asuu. Ase̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ nu mo̱ne̱ e̱ye̱e̱, na mo̱nꞌ kiŋŋi le̱e̱ mo̱ne̱ e̱bɔye̱‑rɔ, na Wuribware̱ nya taa mo̱ne̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke mo̱ne̱.” 
\p  
\v 5 Ne̱ ase̱sɛ biribiri a le̱e̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ pɛɛɛ se̱ na Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ pɛɛɛ bo̱ nu Yohanee ase̱ŋ. Bamo̱ a nu mò̱ ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa nu bamo̱ e̱ye̱e̱, ne̱ baa tɔwe̱ bamo̱ e̱bɔye̱ gywii mò̱, ne̱ ɔɔ bɔ bamo̱ asuu Yo̱o̱daŋ bo̱ŋ‑nɔ.  
\v 6 Nyɔma ifwii ne̱ baa bo̱ waa Yohanee atɔ buŋsɛ, ne̱ kabo̱ wo̱re̱ ke̱re̱se̱sɛ da mò̱ laare̱‑rɔ. Mò̱ ateese e̱ gye̱ akyaŋkyaŋka na gyabwe̱e̱kyu.\fig nyɔma|src="HK00038c.tif" size="span" ref="Maak 1.6" \fig* 
\v 7 Yohanee ase̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ase̱sɛ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ, “Ɔko̱ saŋ ɔ ba na ɔ kyɔ mo̱, ne̱ mo̱ŋ fo̱ fe̱yɛ m buŋŋe lee mò̱ ase̱be̱ta gbaa na m fwe̱e̱ mò̱ ayaapapaa se̱.  
\v 8 Nkyu ne̱ n de mo̱ e̱ bɔ mo̱ne̱ asuu, amaa mò̱ fe̱raa, ɔ sa a Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ywe̱e̱ mo̱ne̱ se̱. Na mo̱nꞌ nya ke̱yaale̱ŋ fe̱yɛ de̱e̱kpa‑ɔ. Na ɔ ba Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o bo̱ gyee mo̱ne̱.” 
\s1 Yeesuu asuu ke̱bɔ na ko̱kyɔrɔke̱e̱ 
\r (Matiyo 3.13 – 4.11; Lukas 3.21–22; 4.1–13; Yohanee 1.32–34) 
\p  
\v 9 Ke̱tɔ mo̱ŋ kyee, ne̱ Yeesuu a le̱e̱ Nasarɛt maŋ ko̱ ne̱ ɔ bo̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ‑rɔ ba Yohanee ase̱. Ne̱ Yohanee a bɔ mò̱ asuu Yo̱o̱daŋ bo̱ŋ‑nɔ.  
\v 10 Yeesuu a de̱ŋ le̱e̱ nkyu‑o‑ro‑o, ne̱ oo ŋu awo̱re̱‑rɔ a buŋŋi‑ro. Ne̱ oo ŋu Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a le̱e̱ so̱so̱ mfe̱ŋ bo̱ ywe̱e̱ mò̱ se̱ fe̱yɛ kuwurele̱pɔ‑ɔ.  
\v 11 Ne̱ bo̱re̱ ko̱ a le̱e̱ Wuribware̱ se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ gye̱ mo̱ gyi timaa ne̱ mo̱ e̱ kpa fo̱ ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ‑ɔ, ne̱ mo̱ akatɔ a gyi fo̱ se̱.” 
\p  
\v 12 Amo̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a yaa Yeesuu kimukee‑ro.  
\v 13 Ne̱ Yeesuu a gyi ŋke aduna kimukee‑o‑ro. Amɔ e̱fa‑rɔ mbo̱ bo̱ kimukee‑o‑ro mfe̱ŋ. Ɔ bo̱ mfe̱ŋ, ne̱ Ɔbɔnsam a bo̱ kyɔ mò̱‑rɔ ke̱e̱ fe̱yɛ ɔ nya mò̱ bo̱ waa e̱bɔye̱‑rɔ aaa. Ne̱ Wuribware̱ a suŋ mò̱ mbɔɔ ko̱, ne̱ baa bo̱ kya Yeesuu‑ro. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a te̱e̱ ŋkiŋgyi akrapo̱ ana‑ɔ 
\r (Matiyo 4.12–22; Lukas 4.14–15; 5.1–11) 
\p  
\v 14 A mo̱ŋ kyee, ne̱ Hɛrɔd ne̱ ɔ gye̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ a owure‑o a tii Yohanee. Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ Yeesuu a yɔ Galile̱ya ɔ tɔwe̱ ase̱ŋ timaa fe̱yɛ,  
\v 15 “Saŋ a fo̱. Wuribware̱ a kuwure‑o e̱ kpa a ke̱ ba. Amo̱se̱ se̱‑ɔ ɔke̱maa nu mò̱ e̱ye̱e̱, na o kiŋŋi le̱e̱ mò̱ e̱bɔye̱‑rɔ, na ɔ kɔɔre̱ Wuribware̱ ase̱ŋ timaa‑o gyi.” 
\p  
\v 16 Ne̱ Yeesuu a bo̱rɔ Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱ a ke̱be̱gya‑ɔ. Mò̱ a naa nkyu‑o e̱kɛɛkɛɛ se̱‑ɔ, ne̱ oo ŋu ŋkiŋgyi akrapo̱ anyɔ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ bamo̱ ɛ Simɔŋ na mò̱ tire Andruu‑o, na ba twe̱e̱ kisawu ba kra ŋkiŋgyi.  
\v 17 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ ba a ane̱ yɔ. Mo̱ne̱ maa lɛɛ kra ŋkiŋgyi. Amaa mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱ ase̱sɛ kibuwi kpa, na mo̱nꞌ baa bamo̱ mo̱ ase̱.”  
\v 18 Mò̱ a de̱ŋ tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa yɔwe̱ bamo̱ asawu‑o bo̱ be̱ya, ne̱ baa gya Yeesuu si bo̱ yii. 
\p  
\v 19 Yeesuu a yɔ akatɔ se̱ kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ ŋu Sibidii mò̱ gyi‑ana ne̱ ba te̱e̱ bamo̱ ɛ Yakubu na Yohanee‑o, na bo̱ te bamo̱ ko̱re̱e̱‑rɔ ba waa bamo̱ asawu siraa.  
\v 20 Yeesuu a de̱ŋ ŋu bamo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ te̱e̱ bamo̱. Ne̱ baa yɔwe̱ bamo̱ se̱ na bamo̱ ne̱ baa suŋ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ baa gya Yeesuu si bo̱ yii. 
\s1 Ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ibrisi ko̱ te mò̱ se̱‑ɔ 
\r (Lukas 4.31–37) 
\p  
\v 21 Ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a ba Kapaaniyum maŋ‑nɔ. Kukyure kake a fo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑nɔ mfe̱ŋ ya kaapo̱ abware̱se̱ŋ. 
\p  
\v 22 Ne̱ ase̱sɛ ne̱ baa nu ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kaapo̱‑ɔ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ ke̱kaapo̱‑ɔ kwe̱e̱ Wuribware̱ mbraa a akaapo̱po̱‑ɔ lee‑ro. Ɔɔ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mò̱ a gye̱ mbraa ɔsapo̱‑ɔ.  
\v 23 Yeesuu a maa se̱ ɔ kaapo̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ibrisi ko̱ te mò̱ se̱‑ɔ a ba bo̱ faa‑rɔ keŋkeŋ fe̱yɛ,  
\v 24 “Aa! Yeesuu Nasarɛte̱nyi, nte̱tɔ ne̱ fo̱ e̱ kpa ane̱ ase̱ mfe̱e̱? Fo̱ a ba a fo̱ bo̱ mɔɔ ane̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Ŋ nyi fe̱yɛ fo̱ e̱ gye̱ ke̱yaafɔre̱ timaa ne̱ Wuribware̱ a lee suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ.”  
\v 25 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a faa ibrisi amo̱ se̱ ɛ, “Laatɔ, na fo̱ ko̱so̱ ɔnyare̱ amo̱ se̱.”  
\v 26 Yeesuu a faa ibrisi amo̱ se̱‑ɔ, ne̱ ibrisi‑o a le̱ŋkpaŋ ɔnyare̱‑ɔ‑rɔ keŋkeŋ, ne̱ ɔɔ faa‑rɔ. Ne̱ ibrisi amo̱ a ko̱so̱ mò̱ se̱. 
\p  
\v 27 Ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ pɛɛɛ, ne̱ baa bise abɛɛ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ase̱ŋ ne̱e̱? N gye̱ se̱ŋpwɛɛ ne̱ ɔ kaapo̱‑ɔ ɔɔɔ? O de ibrisi pɛɛɛ mɔ se̱ ke̱yaale̱ŋ, hare̱e̱ mò̱ ya tɔwe̱ ase̱ŋ, ii bu mò̱ ne̱e̱.” 
\p  
\v 28 Mfaanɛɛ se̱‑ɔ Yeesuu ase̱ŋ a saŋŋe̱‑rɔ me̱naŋ Galile̱ya swe̱e̱re̱ pɛɛɛ se̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya alɔpo̱ bwe̱e̱tɔ‑ɔ 
\r (Matiyo 8.14–17; Lukas 4.38–41) 
\p  
\v 29 Ne̱ Yeesuu na Yakubu na Yohanee na mò̱ agyase̱po̱ ne̱ bo̱ tii si‑o pɛɛɛ a le̱e̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ baa lwee Simɔŋ na Andruu lɔŋ‑nɔ.  
\v 30 Saŋ amo̱‑ɔ, Simɔŋ mò̱ saa kye̱e̱sɛ mɔ e̱ lɔ fekyu ɔ da lɔŋ‑ɔ‑rɔ mfe̱ŋ. Amo̱se̱ se̱‑ɔ Yeesuu a fo̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ ɔkye̱e̱ amo̱ a ko̱lɔ‑ɔ ase̱ŋ gywii mò̱.  
\v 31 Ne̱ ɔɔ yɔ ɔkye̱e̱ amo̱ ase̱ ya kra mò̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ bo̱ kyuwi‑ro, ne̱ puri amo̱‑rɔ ɔkye̱e̱‑ɔ a kpaare̱. Ne̱ ɔɔ ko̱so̱ waa ateese sa bamo̱. 
\p  
\v 32 Saŋ ne̱ kyɔwe̱ a twɛɛ‑ɔ, ne̱ baa taa maŋ‑ɔ‑rɔ alɔpo̱ pɛɛɛ na bamo̱ ne̱ ibrisi te bamo̱ se̱‑ɔ baa Yeesuu ase̱.  
\v 33 Ne̱ maŋ‑ɔ‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ mɔ a bo̱ gyaŋŋe̱ Simɔŋ na Andruu a lɔŋ‑ɔ akatɔ‑rɔ.  
\v 34 Ne̱ Yeesuu a kya alɔpo̱ ne̱ ba lɔ alɔgyi bwe̱e̱tɔ‑ɔ. Ne̱ ɔɔ gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ bamo̱ ne̱ i te te bamo̱ se̱‑ɔ se̱. Amaa ɔ mo̱ŋ sa a ibrisi‑o sa se̱ŋsa, a le̱e̱ fe̱yɛ i nyi se̱sɛ ne̱ Yeesuu gye̱‑ɔ. 
\s1 Yeesuu abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ 
\r (Lukas 4.42–44) 
\p  
\v 35 Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke gye̱gyaye̱ kese‑ro‑o, ne̱ Yeesuu a ko̱so̱ le̱e̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ le̱e̱ maŋ‑ɔ‑rɔ yɔ mfe̱ŋ ne̱ ɔko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ ne̱ a du diŋŋ‑o, ne̱ ɔɔ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱.  
\v 36 Yeesuu bo̱ mfe̱ŋ na Simɔŋ mò̱ aa mò̱ anare̱bɛɛpo̱ naa ba buwi ba kpa mò̱.  
\v 37 Saŋ ne̱ baa buwi ŋu mò̱‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ɔke̱maa gye̱ ne̱ o buwi ɔ kpa fo̱ ne̱e̱.” 
\p  
\v 38 Amaa Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ ne̱e̱ ɛ, “A tiri fe̱yɛ ane̱ yɔ e̱maŋ ne̱ e̱ bo̱ mfe̱e̱‑ɔ pɛɛɛ‑rɔ, na ŋ ya tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii bamo̱ gbaa bamo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ amo̱ se̱ ne̱ mo̱ a ba.”  
\v 39 Amo̱se̱ se̱‑ɔ Yeesuu a nare̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱‑ɔ pɛɛɛ se̱ ɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ, na ɔ gya ibrisi ɔ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya bwatɔpo̱ ko̱‑ɔ 
\r (Matiyo 8.1–4; Lukas 5.12–16) 
\p  
\v 40 Saŋ ko̱, ne̱ bwatɔpo̱ ko̱ a bo̱ kpuni aŋurii ko̱re̱ Yeesuu fe̱yɛ ɔ kya mò̱‑rɔ. Ke̱tɔ ne̱ bwatɔpo̱ amo̱ a tɔwe̱ gywii Yeesuu‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ kpa, fo̱ e̱ taare̱ a fo̱ kya mo̱ ko̱lɔ mɔ na ŋ nya lwee ase̱sɛ‑rɔ.” 
\p  
\v 41 Ne̱ Yeesuu a ŋu mò̱ e̱wɛɛ, ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ kpa.” Ne̱ ɔɔ ba ke̱sare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ ɔlɔpo̱‑ɔ se̱, ne̱ ɔ yɛ, “Mbe̱yɔmɔ fo̱ e̱ taare̱ a fo̱ lwee ase̱sɛ‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ a kpaare̱.”  
\v 42 Mfe̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔnyare̱ amo̱ a ke̱bwatɔ‑ɔ a lo̱we̱. 
\p  
\v 43-44 Kamɛɛ‑rɔ ne̱ Yeesuu a yii ɔnyare̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ, “De̱ŋ bo̱rɔ kpa kyɛye̱ se̱ yɔ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱‑ɔ ɔko̱ ase̱, na ɔ de̱e̱re̱ fo̱ na a kaapo̱ ɔke̱maa fe̱yɛ fo̱ a kpaare̱, na fo̱ bɔ alɔŋŋɔtɔ ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis a tɔwe̱ ɛ mò̱ ne̱ ɔɔ lɔ ko̱lɔ mɔ ne̱ ɔɔ kpaare̱‑ɔ bɔ, na ɔke̱maa ŋu fe̱yɛ ane̱ŋ a ko̱lɔ‑ɔ mo̱ŋ lɛɛ ki te mò̱ se̱‑ɔ. Fo̱ a maa se̱ fo̱ e̱ yɔ fo̱ bo̱ kpa‑rɔ‑ɔ, fo̱ ma kaŋ ye̱re̱ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ mo̱ a waa sa fo̱‑ɔ gywii ɔko̱.” 
\p  
\v 45 Amaa ɔnyare̱ amo̱ a le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ɔ naa ɔ tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya mò̱‑ɔ ɔ kaa ne̱e̱. Ɔɔ tɔwe̱ amo̱ ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ, hare̱e̱ gbaa Yeesuu mo̱ŋ lɛɛ taare̱ le̱e̱ gye̱maŋ‑nɔ. Ane̱ŋ se̱‑ɔ ne̱ ɔ naa o te mfe̱ŋ ne̱ a du diŋŋ‑o, ne̱ ŋkee ase̱sɛ e̱ le̱e̱ to̱ŋ ke̱maa bo̱ naa ba de̱e̱re̱ mò̱. 
\c 2  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya ke̱gyabɔɔ ko̱‑ɔ 
\r (Matiyo 9.1–8; Lukas 5.17–26) 
\p  
\v 1 Amo̱ a waa ŋke ŋnyɔ ko̱‑ɔ, Yeesuu a kiŋŋi yɔ Kapaaniyum maŋ‑nɔ mfe̱ŋ ne̱ o te‑o, ne̱ ɔke̱maa a kyɔ nu mò̱ se̱.\fig Ane̱ŋ ne̱ ke̱gyabɔɔ a nya fo̱ Yeesuu akatɔ‑rɔ|src="AB02864b.tif" size="span" ref="Maak 2.1–12" \fig* 
\v 2 Amo̱se̱‑ɔ ase̱sɛ a bo̱ bo̱rɔ mò̱ lɔŋ‑ɔ gya, hare̱e̱ kpa mo̱ŋ lɛɛ ɔ bo̱ kibunogyi‑ro gbaa pɛɛɛ. Ase̱sɛ‑ɔ bwe̱e̱tɔ a ba na bo̱ bo̱ nu ane̱ŋ ne̱ Yeesuu e̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ ne̱e̱.  
\v 3 Saŋ amo̱ abɛɛ ana ko̱ mɔ a so̱rɔ ke̱gyabɔɔ ko̱ baa Yeesuu ase̱ a ɔ kya mò̱.  
\v 4 Ase̱sɛ a bo̱rɔ lɔŋ‑ɔ se̱‑ɔ, bo̱ mo̱ŋ nya kpa baa ke̱gyabɔɔ‑ɔ bo̱ bo̱rɔ kibunogyi‑o‑ro yɔ mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu bo̱‑ɔ. Bamo̱ a tɛɛ ke̱kyaŋ ne̱ Yeesuu bo̱ ke̱mo̱‑rɔ so̱so̱‑ɔ se̱‑ɔ, ke̱tɔ ne̱ baa waa‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ baa de̱e̱ ne̱e̱, tuwi bɔ ke̱mo̱ so̱so̱. Ne̱ baa taa ke̱gyabɔɔ‑ɔ bo̱ dɔŋŋɔ mò̱ kraŋ se̱ ba ife bo̱ da‑rɔ, ne̱ baa kra ife‑o‑ro yɔwe̱ mò̱‑rɔ kafwe̱e̱ kafwe̱e̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ yaa bo̱ be̱ya Yeesuu akatɔ‑rɔ.  
\v 5 Ane̱ŋ ne̱ baa pee akatɔ baa ke̱gyabɔɔ‑ɔ se̱‑ɔ, Yeesuu a ŋu fe̱yɛ baa kɔɔre̱ mò̱ gyi bwe̱e̱tɔ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ke̱gyabɔɔ‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ nyare̱, mo̱ a taa fo̱ e̱bɔye̱‑ɔ bo̱ ke fo̱.” 
\p  
\v 6 Yeesuu a tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ ne̱ bo̱ te mfe̱ŋ‑ɔ i ŋwiini ba gywii abɛɛ fe̱yɛ,  
\v 7 “Ne̱e̱ Wuribware̱ wo̱re̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔ taare̱ a ɔ taa e̱bɔye̱ bo̱ ke ase̱sɛ ɛ? Ne̱ e̱me̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ sa se̱ŋsa ane̱ŋ fe̱yɛ mò̱ a gye̱ Wuribware̱‑ɔ ne̱e̱? Ɔnyare̱ mɔ a tɔwe̱ abuse̱ŋse̱ŋ.” 
\p  
\v 8-9 Amo̱ fe̱raa, Yeesuu a kyɔ pini ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ amo̱ e̱ tɔwe̱‑ɔ, ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ i de mo̱ne̱? Ke̱mo̱‑ɔ ke̱mo̱ e̱ bo̱ tɔwe̱ lɔ, fe̱yɛ mo̱ a tɔwe̱ gywii ke̱gyabɔɔ mɔ fe̱yɛ, ‘Mo̱ a taa fo̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke fo̱,’ bɛɛɛ fe̱yɛ mo̱ a tɔwe̱ gywii mò̱ ɛ, ‘Ko̱so̱, taa fo̱ kraŋ a fo̱ nare̱’?  
\v 10 To, mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, de ke̱yaale̱ŋ swe̱e̱re̱ mɔ se̱ a n taare̱ taa ɔke̱maa e̱bɔye̱ bo̱ ke mò̱.” Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ke̱gyabɔɔ‑ɔ fe̱yɛ,  
\v 11 “Ke̱e̱ ɛ, ko̱so̱, taa fo̱ kraŋ a fo̱ nare̱ yɔ pe̱.”  
\v 12 Mfe̱ŋ, na ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ ye̱re̱ ba de̱e̱re̱, ne̱ ke̱gyabɔɔ‑ɔ a ko̱so̱ taa mò̱ kraŋ nare̱ mò̱ ayaa anyɔ se̱ o yii pe̱. Ne̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ mò̱, ne̱ bo̱ yɛ, “Ane̱ mo̱ŋ tɛɛ ŋu faanɛɛ a atɔ‑ɔ ako̱ daa.” Ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a kyo̱rɔ Wuribware̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a te̱e̱ Lewii, ne̱ ɔɔ ba bo̱ gya mò̱ se̱‑ɔ 
\r (Matiyo 9.9–13; Lukas 5.27–32) 
\p  
\v 13 Ne̱ Yeesuu a kiŋŋi yɔ Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱‑ɔ kɛɛ. Ɔ bo̱ mfe̱ŋ, ne̱ ase̱sɛ biribiri a ba mò̱ ase̱, ne̱ ɔɔ kaapo̱ bamo̱ abware̱se̱ŋ.  
\v 14 Mò̱ a kyo̱ŋ ɔ yɔ‑ɔ, ne̱ oo ŋu Alafiyus mò̱ gyi leŋpoo ɔkɔɔre̱po̱ ne̱ ba tee mò̱ ɛ Lewii‑o (ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Matiyo‑o), na o te mò̱ leŋpoo kɔɔre̱kpa. Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ko̱so̱ gya mo̱ se̱.” Mfe̱ŋ ne̱ Lewii a ko̱so̱ me̱raa se̱ gya Yeesuu si. 
\p  
\v 15 Kamɛɛ‑rɔ ne̱ Yeesuu a yɔ Lewii aye̱ a ɔ ya gyi ateese, ne̱ leŋpoo akɔɔre̱po̱ bwe̱e̱tɔ na ase̱sɛ ne̱ Farisii awuye e̱ te̱e̱ bamo̱ ɛ e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ naa bo̱ gya Yeesuu si. Ne̱ bamo̱ bwe̱e̱tɔ a ba bo̱ gyi mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ ase̱.  
\v 16 Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ ne̱ bo̱ gye̱ Farisii awuye‑o a ŋu fe̱yɛ Yeesuu na leŋpoo akɔɔre̱po̱ na bamo̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ i gyi‑o, ne̱ baa bise Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ Yeesuu a sa ne̱ mò̱ aa ane̱ŋ a ase̱sɛ amo̱ i gyi abɛɛ ase̱?” 
\p  
\v 17 Yeesuu a nu ase̱ŋ ne̱ baa bise‑o, ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Ɔko̱ ne̱ ɔ lɔ‑ɔ ne̱ ba sa kadwii. N gye̱ ɔko̱ ne̱ ɔ bo̱ alaŋfiya‑o. Amo̱se̱‑ɔ, n gye̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ se̱ ne̱ mo̱ a ba, amaa bamo̱ ne̱ bo̱ gye̱ e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ se̱ ne̱ mo̱ a ba, na m bo̱ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ nu bamo̱ e̱ye̱e̱ kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ.” 
\s1 Ako̱ŋ ke̱kra ase̱ŋ 
\r (Matiyo 9.14–17; Lukas 5.33–39) 
\p  
\v 18 Saŋ ko̱ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱ a agyase̱po̱‑ɔ na Farisii awuye ko̱ e̱ kra ako̱ŋ, ne̱ ase̱sɛ ko̱ a bo̱ bise Yeesuu fe̱yɛ, “Ntɔ se̱ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱ a agyase̱po̱‑ɔ na Farisii awuye a agyase̱po̱‑ɔ e̱ kra ako̱ŋ, ne̱ fo̱ fe̱raa fo̱ bo̱mo̱‑ɔ maa kra ako̱ŋ?” 
\p  
\v 19 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ e̱ fa fe̱yɛ saŋ ne̱ ɔko̱ e̱ waare̱e̱‑ɔ, ɔko̱fɔ mò̱ kuri mò̱ nyare̱‑ana e̱ kye̱na ako̱ŋ na ɔ bo̱‑rɔ aaa? Mo̱ŋ kɔɔre̱ gyi.  
\v 20 N du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱fɔ mò̱ kuri‑o, ne̱ mo̱ agyase̱po̱‑ɔ mɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱fɔ mò̱ kuri mò̱ nyare̱‑ana‑ɔ. Ŋke ŋko̱ e̱ ba ne̱ ba lee mo̱ a bo̱ le̱e̱ bamo̱ ase̱, na ŋkee bo̱ kra ako̱ŋ. 
\p  
\v 21 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔko̱ maa kyaŋ waagya po̱pwɛɛ na ɔ bo̱ taa waagya de̱daa‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ maa kyee, na o ŋu fe̱yɛ mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ taa‑rɔ‑ɔ e̱kɛɛkɛɛ‑ɔ se̱ i wu, na a tuwi‑ro lee waagya po̱pwɛɛ‑ɔ be̱e̱ waa bɔ dabe̱ na ɔ kyɔ ɔgye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ.  
\v 22 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ bo̱ de nta ne̱e̱ ba waa praŋto̱wa ne̱ ba ba kabo̱ wo̱re̱ bo̱ waa‑ɔ‑rɔ. Bo̱ de nta po̱pwɛɛ ba waa praŋto̱wa po̱pwɛɛ‑rɔ. Nta po̱pwɛɛ ya lwee praŋto̱wa de̱daa‑rɔ, nta‑ɔ i fwii, na praŋto̱wa‑ɔ bwee nye̱ra, na nta‑ɔ twiiri we̱e̱. Amo̱se̱ se̱‑ɔ bo̱ de nta po̱pwɛɛ ba waa praŋto̱wa po̱pwɛɛ‑rɔ. Amo̱se̱ se̱‑ɔ mo̱ agyase̱po̱‑ɔ maa kra ako̱ŋ.” 
\s1 Kukyure ŋke ase̱ŋ 
\r (Matiyo 12.1–8; Lukas 6.1–5) 
\p  
\v 23 Kukyure kake ko̱, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ naa ba kyo̱ŋ abwaye adɔɔ ko̱‑rɔ. Bamo̱ a kyo̱ŋ‑ɔ, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a le̱e̱ kaase̱ ba gyɛɛ abwaye ako̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ako̱ŋ de bamo̱.  
\v 24 Ne̱ Farisii awuye ko̱ a bise Yeesuu fe̱yɛ, “Ke̱e̱ ɛ, nte̱tɔ se̱ ne̱ ba gyɛɛ abwaye‑o? Bo̱ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ ba waa‑ɔ gye̱ kusuŋ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Ne̱ a kye ane̱ Wuribware̱ mbraa fe̱yɛ ɔko̱ a waa kusuŋ ko̱ kukyure kake.” 
\p  
\v 25 Ne̱ Yeesuu mɔ a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ mo̱ŋ tɛɛ kare̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ ŋu ke̱tɔ ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Deefid a waa saŋ ne̱ Abiyatare̱ gye̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ ɔɔɔ?  
\v 26 Mo̱ne̱ mo̱ŋ tɛɛ kare̱ fe̱yɛ ako̱ŋ a de Deefid mò̱ aa mò̱ anare̱bɛɛpo̱‑ɔ, oo lwee Wuribware̱ suŋkpa, ne̱ baa sa mò̱ bodobodoo akuri ne̱ baa bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱‑ɔ, hare̱e̱ ɔɔ saŋ e̱ko̱ sa mò̱ anare̱bɛɛpo̱‑ɔ, na a mo̱ŋ gye̱ mbraa kikye aaa? A le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ mbraa yɛ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ wo̱re̱ e̱ gye̱ ne̱ bo̱ de kpa fe̱yɛ bo̱ gyi ane̱ŋ a bodobodoo‑o.” 
\p  
\v 27 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Nyiŋkpasɛ se̱ ne̱ Wuribware̱ a waa kukyure kake‑o, amaa n gye̱ kukyure kake‑o si ne̱ Wuribware̱ a twe̱e̱ nyiŋkpasɛ.  
\v 28 Amo̱se̱‑ɔ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, de kukyure kake‑o gbaa e̱le̱ŋ.” 
\c 3  
\s1 Ke̱sare̱e̱ wusɛ wuye ko̱ ase̱ŋ 
\r (Matiyo 12.9–14; Lukas 6.6–11) 
\p  
\v 1 Saŋ ko̱ Yeesuu a be̱e̱ yɔ ya lwee ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ ko̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ ya to̱ ke̱sare̱e̱ wusɛ wuye ko̱, na Farisii awuye ko̱ bo̱ mfe̱ŋ.  
\v 2 Farisii awuye‑o a kpa a bo̱ po̱rɔ Yeesuu si‑o, baa pee akatɔ a bo̱ de̱e̱re̱ ke̱e̱ fe̱yɛ ɔ kya ke̱sare̱e̱ wusɛ wuye‑o kukyure kake amo̱ aaa, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ maa waa kusuŋ ke̱maa kake amo̱.  
\v 3 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii ke̱sare̱e̱ wusɛ wuye‑o fe̱yɛ, “Ko̱so̱, ba akatɔ‑rɔ mfe̱e̱.” 
\p  
\v 4 Ne̱ Yeesuu a bise ase̱sɛ ne̱ baa gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ‑ɔ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱ ane̱ mbraa ne̱ Wuribware̱ a sa ane̱‑ɔ a sa kpa fe̱yɛ ane̱ waa kukyure kake‑o ne̱e̱? Mbraa‑ɔ yɛ ane̱ waa itimaa ne̱e̱ bɛɛɛ e̱bɔye̱ aaa? Ŋ yɛ ane̱ mo̱rɔwe̱ se̱sɛ ne̱e̱ e̱e̱e̱, bɛɛɛ ane̱ mɔɔ se̱sɛ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Mo̱nꞌ tɔwe̱ gywii mo̱.” Amaa ɔko̱ mo̱ŋ be̱ŋŋaa mò̱. 
\p  
\v 5 Amo̱se̱‑ɔ, Yeesuu a de̱e̱re̱ bamo̱ pɛɛɛ‑ɔ, ne̱ mò̱ duŋ a fwii, ne̱ bamo̱ ase̱ŋ a ko̱ŋ be̱e̱ waa mò̱ e̱wɛɛ, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ mo̱ŋ kpa kunu ane̱ŋ ne̱ ɔ tɔwe̱‑ɔ kaase̱. Ne̱ ŋkee Yeesuu a tɔwe̱ gywii ke̱sare̱e̱ wusɛ wuye‑o fe̱yɛ, “Teyi fo̱ ke̱sare̱e̱‑ɔ‑rɔ.” Mò̱ a teyi‑ro‑o, ne̱ kaa kpaare̱.  
\v 6 Mfaanɛɛ se̱‑ɔ, ne̱ Farisii awuye‑o a le̱e̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑nɔ mfe̱ŋ. Ne̱ bamo̱ aa Owure Hɛrɔd aye̱re̱rɔpo̱ ko̱ a gyaŋŋe̱ da Yeesuu kuŋu si kikpuni a bo̱ nya mɔɔ mò̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ ase̱sɛ biribiri a ba Yeesuu ase̱‑ɔ 
\p  
\v 7 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a yɔ Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱‑ɔ kɛɛ, ne̱ ase̱sɛ biribiri a gya mò̱ se̱ yɔ mfe̱ŋ. Bo̱ko̱ a le̱e̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ na Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱.  
\v 8 Bo̱ko̱ mɔ a le̱e̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ na Idume̱ya swe̱e̱re̱ se̱ na Yo̱o̱daŋ bo̱ŋ kyɔwe̱ le̱e̱kpa a keri‑o si na Tiro na Sidɔŋ ifuri si. Bamo̱ pɛɛɛ a nu ke̱tɔ ne̱ Yeesuu e̱ waa‑ɔ se̱ ne̱e̱, ne̱ baa ba mò̱ ase̱.  
\v 9 Ane̱ŋ ne̱ ase̱sɛ‑ɔ kyɔ bwe̱e̱tɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ bo̱ kpa ko̱re̱e̱ waa siraa sa mò̱ a ɔ nya bo̱ kye̱na‑rɔ nkyu kɛɛ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii ase̱sɛ‑ɔ. N gye̱ ane̱ŋ, ane̱ŋ ne̱ bo̱ kyɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ba buŋ mò̱ se̱ bwe̱e̱tɔ.  
\v 10 Ke̱tɔ se̱ ne̱ Yeesuu a waa ane̱ŋ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ ɔɔ kya alɔpo̱ bwe̱e̱tɔ mfe̱ŋ saŋ ko̱. Ŋkee bamo̱ ne̱ ba lɔ‑ɔ pɛɛɛ i neŋŋi ba yɔ akatɔ‑rɔ a bo̱ nya dabo̱rɔ Yeesuu.  
\v 11 Saŋ ke̱maa ne̱ ase̱sɛ ne̱ ibrisi te bamo̱ se̱‑ɔ i ŋu mò̱‑ɔ, amɔ ba kpuni aŋurii mò̱ ayaa‑rɔ na bo̱ faa‑rɔ fe̱yɛ, “Wuribware̱ mò̱ gyi‑o e̱ gye̱ fo̱.”  
\v 12 Ne̱ Yeesuu a yii ibrisi ne̱ i te bamo̱ se̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ bo̱ ma kaŋ tɔwe̱ gywii ɔko̱ se̱sɛ ne̱ ɔ gye̱‑ɔ. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a lee mò̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ 
\r (Matiyo 10.1–4; Lukas 6.12–16) 
\p  
\v 13 Saŋ ko̱, ne̱ Yeesuu a yɔ ke̱be̱e̱ ko̱ se̱, ne̱ ɔɔ te̱e̱ anyare̱ ko̱. Mò̱ a te̱e̱ bamo̱‑ɔ, ne̱ baa ba.  
\v 14 Mò̱ a de̱e̱re̱ bamo̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ oo lee bamo̱ ne̱ baa pre̱ mò̱‑ɔ kudu anyɔ fe̱yɛ bo̱ waa mò̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱. Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ a lee mo̱ne̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ ba a ane̱ kye̱na. Amaa m be̱e̱ mo̱ i suŋ mo̱ne̱ a m bo̱ kyo̱ŋwe̱ a mo̱nꞌ nare̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ,  
\v 15 na mo̱nꞌ nya e̱le̱ŋ bo̱ gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱.”  
\v 16 Anyare̱ kudu anyɔ ko̱ ne̱ Yeesuu a lee‑o e̱ gye̱ Simɔŋ (ne̱ Yeesuu a be̱e̱ sa mò̱ ke̱ŋasɛnyare̱ fe̱yɛ Peetroo‑o),  
\v 17 na Sibidii mò̱ gyi‑ana ne̱ ba te̱e̱ bamo̱ ɛ Yakubu na Yohanee (ne̱ Yeesuu a sa bamo̱ ke̱ŋasɛnyare̱ ɛ Bineregis, kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Ikii‑awuye‑o),  
\v 18 na Andruu na Filipo na Bar‑Tolomiyu na Matiyo na Tomas na Alafiyus mò̱ gyi Yakubu, na Tadiyus na Simɔŋ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Sɛlɔt (kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Ɔmaŋkpapo̱)  
\v 19 na Yudas ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kariyotinyi ne̱ ɔ ba a ɔ bo̱ gyi Yeesuu kidiburo‑o. 
\s1 Yeesuu na Biil-sibul 
\r (Matiyo 12.22–32; Lukas 11.14–23; 12.10) 
\p  
\v 20 Ne̱ Yeesuu a le̱e̱ ke̱be̱e̱‑ɔ se̱ lwee lɔŋ ko̱‑rɔ. Mò̱ a lweero‑o, ase̱sɛ biribiri a be̱e̱ bo̱ gyaŋŋe̱. Amo̱se̱ se̱‑ɔ, mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ mo̱ŋ nya bamo̱ e̱ye̱e̱, hare̱e̱ gbaa ba gyi ateese.  
\v 21 Yeesuu mò̱ ko̱we̱bɛɛ‑ana a nu ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa yɔ a bo̱ ya kra mò̱ yaa ɔpe̱, a le̱e̱ fe̱yɛ baa nu bo̱ko̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ɔ lɔ e̱bo̱ŋ ne̱e̱.” 
\p  
\v 22 Ŋkee Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ ko̱ ne̱ baa le̱e̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ ba‑ɔ e̱ tɔwe̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ gye̱ se̱sɛ bɔye̱ ne̱e̱. Ɔbɔnsam ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Biil-sibul‑o i te mò̱ se̱, ne̱ mò̱ e̱ gye̱ ne̱ o de ibrisi si ke̱yaale̱ŋ, ne̱ ɔ sa ɔnyare̱ mɔ e̱le̱ŋ fe̱yɛ ɔ gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱.” 
\p  
\v 23 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a te̱e̱ bamo̱, ne̱ ɔɔ da ke̱kpare̱ ko̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱ Ɔbɔnsam e̱ waa a o kine mò̱ e̱ye̱e̱?  
\v 24 E̱kɔ ya lwee maŋ‑nɔ, ne̱ maŋ‑ɔ ya ke‑ro, amɔ maŋ amo̱ i bwee.  
\v 25 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ kabuno ya ke‑ro, ka bwee‑o ne̱e̱.  
\v 26 Amo̱se̱‑ɔ, Ɔbɔnsam na mò̱ kamɛɛ‑rɔ awuye ya kɔ abɛɛ, mò̱ ke̱yaale̱ŋ ne̱ o de‑o maa kyee na ke̱ lo̱we̱. 
\p  
\v 27 M be̱e̱ taa fe̱yɛ Ɔbɔnsam du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔyaale̱ŋpo̱‑ɔ. Ɔke̱maa maa lwee ɔyaale̱ŋpo̱ amo̱ lɔŋ‑nɔ a ɔ ya be̱ra mò̱ kapo̱tɛɛ nare̱, amɔ o ŋure ɔyaale̱ŋpo̱‑ɔ pwɛɛ, na ɔ dɛɛ taare̱ lweero ya be̱ra mò̱ kapo̱tɛɛ‑ɔ bo̱ yɔ.  
\v 28 Mo̱ne̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ e̱le̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a sa mo̱‑ɔ a le̱e̱ Ɔbɔnsam ase̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱? To, mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ taare̱ a ɔ ba ase̱ŋ bɔye̱ ke̱maa ne̱ se̱sɛ e̱ tɔwe̱‑ɔ na atɔ bɔye̱ ne̱ ɔ waa‑ɔ a ɔ bo̱ ke mò̱.  
\v 29 Amaa ɔke̱maa ne̱ mò̱ ya tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ bo̱ kye Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o fe̱raa, Wuribware̱ maa taa bɔye̱ amo̱ a ɔ bo̱ ke mò̱ pɛɛɛ, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ se̱sɛ a bɔye̱ amo̱ a sii mò̱ se̱ ne̱e̱.”  
\v 30 Ke̱tɔ se̱ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ faanɛɛ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ bo̱ko̱ yɛ, “Ɔbɔnsam e̱ gye̱ ne̱ o te mò̱ se̱.” 
\s1 Yeesuu mò̱ nyi na mò̱ tire‑ana ase̱ŋ 
\r (Matiyo 12.46–50; Lukas 8.19–21) 
\p  
\v 31 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu mò̱ nyi na mò̱ tire‑ana a ba bo̱ ye̱re̱ lɔŋ ne̱ Yeesuu bo̱‑rɔ‑ɔ kawu si. Ne̱ baa suŋ ɔko̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ fe̱yɛ ba kpa a bo̱ ŋu mò̱.  
\v 32 Saŋ‑ɔ ase̱sɛ mɔ a de̱ŋ kye̱na muruwaa Yeesuu, ne̱ baa tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ke̱e̱ ɛ, fo̱ nyi na fo̱ tire‑ana e̱ ye̱re̱ kawu ba te̱e̱ fo̱‑ɔ.”  
\v 33 Ne̱ Yeesuu a ko̱ŋ be̱ŋŋaa ase̱sɛ‑ɔ ɛ, “Nsɛ e̱ gye̱ n na? Ne̱ nsɛ‑ana mɔ e̱ gye̱ mo̱ tire‑ana?”  
\v 34 Ne̱ ɔɔ de̱e̱re̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ te muruwaa mò̱‑ɔ, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ ke̱e̱, n na na mo̱ tire‑ana i te mo̱ ase̱ mfe̱e̱‑ɔ.  
\v 35 Amo̱se̱‑ɔ, ɔke̱maa ne̱ ɔ waa ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa‑ɔ ne̱ mo̱ e̱ te̱e̱ mò̱ ɛ mo̱ tire na mo̱ pe̱kye̱e̱ na n na.” 
\c 4  
\s1 Ɔdɔɔpo̱ kitee 
\r (Matiyo 13.1–9; Lukas 8.4–8) 
\p  
\v 1 Saŋ ko̱ ne̱ Yeesuu a be̱e̱ le̱e̱ ɔ kaapo̱ abware̱se̱ŋ Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱‑ɔ kɛɛ. Amaa ase̱sɛ ne̱ baa bo̱ gyaŋŋe̱ muruwaa mò̱ mfe̱ŋ‑ɔ a kyɔ bwe̱e̱tɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ oo buwi kpa ko̱re̱e̱, ne̱ oo neŋ ko̱re̱e̱‑ɔ bo̱ dɔŋŋɔ nkyu‑o si kafwe̱e̱. Ne̱ ɔɔ kye̱na‑rɔ kaapo̱ ase̱sɛ‑ɔ abware̱se̱ŋ. Na ase̱sɛ‑ɔ mɔ ye̱re̱ kyukɛɛ.  
\v 2 Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ ba itee na akpare̱ bo̱ kaapo̱ bamo̱ ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ. Ane̱ŋ a itee mɔ ko̱ko̱ŋko̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ,  
\v 3 “N gye̱ ɔdɔɔpo̱ ko̱ e̱ bo̱‑rɔ aaa? Ne̱ ɔɔ yɔ a ɔ ya ŋo̱nyaŋ mò̱ yaabraa.  
\v 4 Mò̱ a yɔ ɔ ŋo̱nyaŋ‑ɔ, ne̱ ayaabraagyi amo̱ ako̱ a le̱e̱ da kpa kɛɛ, ne̱ mbo̱gyii a bo̱ tesi gyi.  
\v 5 Ne̱ amo̱ ako̱ a le̱e̱ da kagyaase̱, mfe̱ŋ ne̱ swe̱e̱re̱‑ɔ mo̱ŋ bo̱ daŋ kyɛɛkyɛɛ‑ɔ. Swe̱e̱re̱‑ɔ a mo̱ŋ bo̱ keŋ‑o si‑o, aa kwɛɛ me̱naŋ.  
\v 6 Amo̱ a kwɛɛ‑ɔ, ne̱ kyɔwe̱ a bo̱ da amo̱‑ɔ, ne̱ amo̱ pɛɛɛ a wu, a le̱e̱ fe̱yɛ swe̱e̱re̱‑ɔ mo̱ŋ bo̱ keŋ a amo̱ ileŋ yɔ kaase̱.  
\v 7 Ayaabraagyi‑o ako̱ ne̱ aa le̱e̱ da e̱fa‑rɔ‑ɔ mɔ a ko̱so̱ daŋ. Amaa e̱fa a daŋ mwiire amo̱ se̱‑ɔ, a mo̱ŋ taare̱ waa.  
\v 8 Ne̱ ŋkee ayaabraagyi‑o ako̱ a le̱e̱ da swe̱e̱re̱ timaa si, ne̱ aa kwɛɛ nɛɛnɛɛ, ne̱ aa daŋ bo̱ ko̱we̱. Hare̱e̱ amo̱ ako̱ a waa aŋu ngyingyii na anyiiresɛ na adabe̱. Amo̱ e̱ gye̱ saase̱bɛɛ.  
\v 9 Amo̱se̱‑ɔ, ɔke̱maa ne̱ o de e̱se̱bɔ‑ɔ, o nu.” 
\s1 Ke̱tɔ se̱ ne̱ Yeesuu a ba itee na akpare̱ bo̱ kaapo̱ ase̱sɛ ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Matiyo 13.10–17; Lukas 8.9–10) 
\p  
\v 10 Saŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ kitee‑o lo̱we̱, ne̱ ase̱sɛ‑ɔ a brawe̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ na bamo̱ ne̱ bo̱ gya mò̱ se̱, ne̱ baa saŋ‑ɔ a ba mò̱ ase̱ fe̱yɛ ɔ kaapo̱ bamo̱ kitee‑o kaase̱.  
\v 11 Ne̱ ɔɔ kaapo̱ bamo̱‑rɔ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ wo̱re̱ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro du‑o mo̱ i gywii, amaa itee‑ro na akpare̱‑rɔ ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ tii mo̱ne̱ se̱‑ɔ i nu mo̱ ase̱ŋ. Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, 
\b  
\q1  
\v 12 ‘Na bo̱ de̱e̱re̱ ase̱ŋ‑ɔ‑rɔ, 
\q2 na bo̱ fa amo̱ mfɛɛre̱ kpo̱ne̱, 
\q2 na bo̱ ma nu kaase̱. 
\q1 Na bo̱ be̱e̱ nu ase̱ŋ kpo̱ra‑rɔ iluwi bwe̱e̱tɔ, 
\q2 na bamo̱ mɔ bo̱ ma nu kaase̱, 
\q1 a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ya nu kaase̱, 
\q2 ba nu bamo̱ e̱ye̱e̱, 
\q1 na bo̱ kyurowi bamo̱ mfɛɛre̱ bo̱ ba Wuribware̱ ase̱, 
\q2 na ɔ taa bamo̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱.’ ”\f * \fr 4:12 \ft Isaya 6.9-10 (LXX).\f* 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ ɔdɔɔpo̱ kitee a kaase̱‑ɔ 
\r (Matiyo 13.18–23; Lukas 8.11–15) 
\p  
\v 13 Ne̱ Yeesuu a bise bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ mo̱ŋ nu kitee‑o kaase̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Ne̱ e̱me̱ne̱ gbaa ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa a mo̱nꞌ nu ke̱ke̱maa kaase̱‑ɔ ne̱e̱?  
\v 14 To, mo̱nꞌ nu. Ɔdɔɔpo̱‑ɔ e̱ gye̱ mò̱ ne̱ ɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ o gywii ase̱sɛ‑ɔ, ne̱ ase̱sɛ ne̱ ba nu abware̱se̱ŋ‑ɔ mɔ du fe̱yɛ ayaabraagyi‑o.  
\v 15 Ase̱sɛ‑ɔ bo̱ko̱ ase̱ŋ du ne̱e̱ fe̱yɛ ayaabraagyi ne̱ aa le̱e̱ da kpa kɛɛ‑ɔ. Bamo̱ ya nu abware̱se̱ŋ‑ɔ, ne̱ ke̱tɔ ya waa kafwe̱e̱, amɔ Ɔbɔnsam e̱ ba a ɔ bo̱ lee amo̱ le̱e̱ bamo̱ mfɛɛre̱‑rɔ.  
\v 16 Bo̱ko̱ mɔ ase̱ŋ du ne̱e̱ fe̱yɛ ayaabraagyi ne̱ aa le̱e̱ da kagyaase̱. Bamo̱ fe̱raa bamo̱ ya nu abware̱se̱ŋ‑ɔ, amo̱‑ɔ a waa bamo̱ kɔne̱ na bo̱ kɔɔre̱ waa bamo̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ.  
\v 17 Amaa bamo̱ akatɔ a mo̱ŋ pee si‑o si‑o, ase̱ŋ kuŋu bɛɛɛ awo̱re̱fɔɔ ya to̱ bamo̱ bo̱ le̱e̱ abware̱se̱ŋ ne̱ baa kɔɔre̱ gyi‑o si, amɔ ba yɔwe̱ amo̱ se̱ ke̱gya.  
\v 18 Ase̱sɛ‑ɔ bo̱ko̱ ase̱ŋ du ne̱e̱ fe̱yɛ ayaabraagyi ne̱ aa le̱e̱ da e̱fa‑rɔ, ne̱ aa kwɛɛ, ne̱ e̱fa a daŋ mwiire si‑o. Mfaanɛɛ a ase̱sɛ‑ɔ i nu abware̱se̱ŋ‑ɔ.  
\v 19 Amaa kaye̱ mɔ‑rɔ atɔ tɔɔraasɛ, na katanne̱kpa ne̱ ka taare̱ a ka pe̱nna se̱sɛ‑ɔ, na atɔ biribiri ke̱kpa ya lwee bamo̱ mfɛɛre̱‑rɔ, amɔ aa waa ko̱kyɔ kyo̱ŋ abware̱se̱ŋ ne̱ a bo̱ bamo̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ‑ɔ. Amɔ bamo̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑o maa waa bamo̱ sɛye̱.  
\v 20 Amaa bo̱ko̱ mɔ ase̱ŋ du ne̱e̱ fe̱yɛ ayaabraagyi ne̱ aa le̱e̱ da swe̱e̱re̱ timaa‑o si‑o. Ane̱ŋ a ase̱sɛ‑ɔ i nu abware̱se̱ŋ nɛɛnɛɛ, na bo̱ kɔɔre̱ amo̱ waa bamo̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ. Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ayaabraagyi ne̱ aa le̱e̱ da swe̱e̱re̱ timaa‑o si‑o a waa aŋu ngyingyii na anyiiresɛ na adabe̱‑ɔ, mfaanɛɛ a ase̱sɛ‑ɔ e̱ waa ke̱dame̱naŋsɛ. Bo̱ko̱ e̱ waa ke̱dame̱naŋsɛ bwe̱e̱tɔ, ne̱ bo̱ko̱ mɔ e̱ waa ke̱dame̱naŋsɛ bwe̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ, ne̱ bo̱ko̱ mɔ be̱e̱ ba waa ke̱dame̱naŋsɛ bwe̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ.” 
\s1 Mo̱nꞌ nu ase̱ŋ ne̱ Yeesuu e̱ tɔwe̱‑ɔ dame̱naŋsɛ 
\r (Lukas 8.16–18) 
\p  
\v 21 Kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Yeesuu a bise fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ nsɛ e̱ gye̱ ne̱ ɔ kyaŋŋe̱ mò̱ fetiri si na ɔ ko̱ŋ be̱ra kike bo̱ buŋ si, bɛɛɛ ɔ taa fetiri‑o bo̱ kwe̱e̱rɔ mpaa kaase̱? N gye̱ kabuno ne̱ ɔ ba a ɔ bo̱ ye̱ra a ɔ laŋŋe̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ pɛɛɛ aaa?  
\v 22-23 Mo̱ne̱ i de e̱se̱bɔ, mo̱nꞌ nu. Sɛye̱ maa lɛɛ kwe̱e̱rɔ. Ke̱tɔ ke̱maa na ase̱ŋ ke̱maa e̱ le̱e̱ ifuri na ɔke̱maa ŋu.” 
\p  
\v 24 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ɔke̱maa fa ase̱ŋ ne̱ o nu‑o mfɛɛre̱ nɛɛnɛɛ. Amo̱se̱‑ɔ ɔke̱maa ne̱ o nu mo̱ ase̱ŋ timaa‑o ne̱ ɔ kɔɔre̱ a o gyi‑o, Wuribware̱ e̱ sa mò̱ kanyiase̱ŋ bwe̱e̱tɔ na ɔ bo̱ tii kamo̱ ne̱ o de‑o si.  
\v 25 A le̱e̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ o nu mo̱ ase̱ŋ timaa‑o ne̱ ɔ kɔɔre̱ a o gyi‑o e̱ nya kanyiase̱ŋ bwe̱e̱tɔ, ne̱ mò̱‑ɔ mò̱ ne̱ o kine amo̱‑ɔ e̱ paŋ mò̱ kanyiase̱ŋ kafwe̱e̱ ne̱ ɔ kyɔ o de‑o.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a kuwure‑o i tii si‑o 
\p  
\v 26 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “To, ne̱ e̱me̱ne̱ ne̱ Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro du‑o ne̱e̱? Ku du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔdɔɔpo̱ a dwii abwaye‑o.  
\v 27 Kake ke̱maa ne̱ o di ɔ ko̱so̱‑ɔ, a daŋ, na mò̱‑ɔ mò̱ mo̱ŋ nyi ane̱ŋ ne̱ a waa a daŋ‑ɔ.  
\v 28 A kaapo̱ fe̱yɛ swe̱e̱re̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ ɔ be̱ra abwaye‑o, na a kwɛɛ, na a bo̱ daŋ, na a powi, na a be̱re̱ waa ateese.  
\v 29 Amo̱ ya wo̱re̱ lo̱we̱‑ɔ, na ɔdɔɔpo̱‑ɔ ya gyɛɛ baa pe̱. Mfaanɛɛ dɛɛ ne̱ Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro du.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a ba kupurutugyi bo̱ da ke̱kpare̱‑ɔ 
\r (Matiyo 13.31–32; Lukas 13.18–19) 
\p  
\v 30 Saŋ amo̱ ne̱ Yeesuu a be̱e̱ da ke̱kpare̱ ko̱. Ne̱ oo bise ɛ, “Ntɔ gbaa ne̱ mo̱ e̱ ba a m bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro du‑o ne̱e̱? Ke̱kpare̱ mo̱ ne̱ mo̱ e̱ ba a m bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱ Wuribware̱ a kuwure‑o kaase̱‑ɔ ne̱e̱?  
\v 31 To, mfaanɛɛ ne̱ ku du. Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro du ne̱e̱ fe̱yɛ kupurutugyi‑o. Kigyi mɔ du kagyingyii.  
\v 32 Amaa se̱sɛ ya dwii ke̱mo̱, amɔ ke̱ e̱ kwɛɛ a ke̱ daŋ kii kikiree, ne̱ ke̱ bo̱ e̱swe̱e̱ ko̱ kyo̱ŋ ayii pɛɛɛ. Na mbo̱gyii bo̱ kye̱na ke̱mo̱ se̱ waa bamo̱ asaa.” 
\s1 Ke̱tɔ se̱ ne̱ Yeesuu a be̱e̱ ba itee na akpare̱ bo̱ kaapo̱ ase̱sɛ ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Matiyo 13.34–35) 
\p  
\v 33 Mfaanɛɛ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ abware̱se̱ŋ bwe̱e̱tɔ akpare̱‑rɔ na itee‑ro gywii ase̱sɛ. Ɔɔ tɔwe̱ ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ gywii bamo̱ ane̱ŋ ne̱ baa nya a bo̱ nu kaase̱‑ɔ.  
\v 34 Ɔ maa tɔwe̱ ase̱ŋ a o gywii ase̱sɛ na a mo̱ŋ gye̱ kitee bɛɛɛ ke̱kpare̱. Amaa amo̱ ya saŋ mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ wo̱re̱, ne̱ ase̱sɛ mo̱ŋ lɛɛ bo̱ bo̱‑rɔ‑ɔ, amɔ ɔ kaapo̱ bamo̱ itee na akpare̱‑ɔ kaase̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ afwii na alaŋkpare̱ a bu Yeesuu‑o 
\r (Matiyo 8.23–27; Lukas 8.22–25) 
\p  
\v 35 Ŋke nsi amo̱ ke̱de̱e̱pwɛta, ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa a ane̱ te̱ŋ Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱‑ɔ‑rɔ yɔ nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱.”  
\v 36 Ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a lwee ko̱re̱e̱ ne̱ Yeesuu te mò̱‑rɔ nkyu‑o kɛɛ ɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ baa me̱raa se̱ ba pare̱. Ne̱ baa yɔwe̱ ase̱sɛ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ bamo̱‑ɔ bo̱ sii nkyu‑o kɛɛ. E̱ko̱re̱e̱ ko̱ gbaa tii Yeesuu‑ana mmo̱‑ɔ se̱.  
\v 37 Nkyu si mfe̱ŋ ne̱ afwii dabe̱ ko̱ a kya, ne̱ alaŋkpare̱ a da nkyu bo̱ waa Yeesuu‑ana ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ ɔ kpa a ɔ bo̱rɔ.  
\v 38 Ade̱maŋte̱ mɔ ne̱ a su‑o pɛɛɛ na Yeesuu kuŋu dɔŋ kaputu si ɔ da ko̱re̱e̱‑ɔ kuŋu o di idi. Amo̱ fe̱raa ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a kyiŋŋi mò̱, ne̱ baa bise mò̱ fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, amɔ ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ a kpa a o buŋ ane̱‑ɔ, a mo̱ŋ tiri fo̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱?” 
\p  
\v 39 Mò̱ a ko̱so̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ yɛ, “Afwii, yɔwe̱.” Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Alaŋkpare̱, yɔwe̱.” Mfe̱ŋ ne̱ afwii‑o na alaŋkpare̱‑ɔ pɛɛɛ a waa surumm. 
\p  
\v 40 Ne̱ Yeesuu a bise mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Ntɔ se̱ ne̱ kufu de mo̱ne̱? Nte̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ maa kɔɔre̱ mo̱ mo̱ne̱ i gyi‑o ne̱e̱?” 
\p  
\v 41 Kufu a nya mò̱ agyase̱po̱‑ɔ bwe̱e̱tɔ, ne̱ ŋkee ba ŋwiini ba gywii abɛɛ ɛ, “Nte̱tɔ se̱sɛ e̱ gye̱ ɔnyare̱ mɔ? Mò̱ ya sa kanɔ, afwii na alaŋkpare̱ gya kamo̱ se̱‑ɔ ne̱e̱.” 
\c 5  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ibrisi bwe̱e̱tɔ te mò̱ se̱‑ɔ 
\r (Matiyo 8.28–34; Lukas 8.26–39) 
\p  
\v 1 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a kya se̱ pare̱ bamo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ bo̱ te̱ŋ‑nɔ ya bo̱ daŋ Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱ a nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ. Gadara ifuri si ne̱ baa fo̱‑ɔ.  
\v 2 Yeesuu a de̱ŋ le̱e̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ me̱raa se̱ ɔ yɔ‑ɔ, ne̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ibrisi te mò̱ se̱‑ɔ a le̱e̱ mfe̱ŋ ne̱ ba pure afuniŋ‑o gyaŋŋaa mò̱.  
\v 3 Oo tu le̱e̱ maŋ‑nɔ yɔ o te mfe̱ŋ ne̱ ba pure ase̱sɛ‑ɔ. Ɔko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ ne̱ ɔ taare̱ a o ŋure mò̱ bo̱ kye̱na to̱ŋ ko̱ŋko̱.  
\v 4 Saŋ ke̱maa ne̱ ba ba agbarabi a bo̱ bo̱ ŋure mò̱ ayaa‑rɔ na asare̱e̱‑rɔ‑ɔ, ɔ te̱ŋŋe̱ amo̱ pɛɛɛ‑rɔ. Amo̱se̱‑ɔ, ɔke̱maa mo̱ŋ de mò̱ e̱le̱ŋ ɔ kra mò̱.  
\v 5 Ɔnyare̱ amo̱ a waa ne̱e̱ fe̱yɛ ɔbo̱ŋlɔpo̱‑ɔ, ne̱ kanye na mpase̱ ɔ naa purekpa na abe̱e̱‑rɔ ɔ kaa, na ɔ fɛɛ‑rɔ, na o de afo̱re̱ ɔ te̱ŋŋe̱ mò̱ e̱ye̱e̱. 
\p  
\v 6-8 Ɔnyare̱ mɔ a bo̱ ke̱fɔ ne̱ oo ŋu Yeesuu‑o, ne̱ ɔɔ ŋwɛɛnaŋ bo̱ kpuni aŋurii Yeesuu akatɔ‑rɔ. Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ibrisi, ko̱so̱ ɔnyare̱ amo̱ se̱.” Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ faa‑rɔ keŋkeŋ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Yeesuu, Nyiŋkpe̱ŋ-kyo̱ŋ-atɔ‑pɛɛɛ-Bware̱ mò̱ gyi‑o. Nte̱tɔ ne̱ fo̱ e̱ kpa mo̱ ase̱ mfe̱e̱? Mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ na fo̱ de̱e̱re̱ Wuribware̱ se̱ na fo̱ ma tɔɔraa mo̱.” 
\p  
\v 9 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu a bise mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ e̱me̱ne̱?” 
\p Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ ‘Ane̱-kyɔ-mfe̱e̱,’ a le̱e̱ fe̱yɛ ibrisi bwe̱e̱tɔ te mfe̱e̱.”  
\v 10 Ne̱ ɔɔ me̱raa se̱ ɔ ko̱re̱ Yeesuu fe̱yɛ ɔ ma gya ibrisi amo̱ le̱e̱ ifuri amo̱ se̱. 
\p  
\v 11 Amɔ aprako biribiri ko̱ mɔ ye̱re̱ kabe̱e̱gyi ko̱ se̱ mfe̱ŋ ba gyi.  
\v 12 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ ibrisi amo̱ a ko̱re̱ Yeesuu fe̱yɛ, “Sa a ane̱ ya kye̱na aprako mɔ se̱.”  
\v 13 Yeesuu a sa e̱mo̱ kpa‑ɔ, ne̱ e̱ ya ko̱so̱ ɔnyare̱ amo̱ se̱ ya kye̱na aprako‑o si. Aprako‑o e̱ fo̱ ŋkpe̱ŋ ŋnyɔ. Ibrisi amo̱ a de̱ŋ kye̱na bamo̱ se̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a ŋwɛɛnaŋ kpo̱ro̱we̱ kabe̱e̱gyi‑o si ya le̱e̱ da nkyu‑ro wu wu. 
\p  
\v 14 Mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ ne̱ ba de̱e̱re̱ aprako amo̱ se̱‑ɔ a ŋwɛɛnaŋ yɔ maŋ‑nɔ na mmaŋgyii‑ro na adɔɔ‑rɔ ya da ase̱ŋ ne̱ aa ba‑ɔ kiboŋboŋ. Kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ ɔke̱maa a le̱e̱ ba a ɔ bo̱ ke̱e̱ ke̱tɔ ne̱ kaa waa‑ɔ.  
\v 15 Bamo̱ a ba Yeesuu ase̱‑ɔ, ne̱ baa ŋu ɔnyare̱ ne̱ ibrisi dɛɛ i te mò̱ se̱, ne̱ Yeesuu a kya mò̱‑ɔ te mfe̱ŋ o buŋ atɔ, ne̱ ŋkee fe̱raa mò̱ mfɛɛre̱ du mò̱ kyɛɛkyɛɛ. Ne̱ kufu a nya bamo̱ pɛɛɛ.  
\v 16 Ne̱ bamo̱ ne̱ amo̱‑ɔ pɛɛɛ a waa na bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ a tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ ɔnyare̱ amo̱ a kpaare̱‑ɔ, na ane̱ŋ ne̱ aprako amo̱ a wu‑o pɛɛɛ gywii bamo̱ ne̱ baa sii kamɛɛ ba‑ɔ.  
\v 17 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ baa ko̱re̱ Yeesuu fe̱yɛ ɔ le̱e̱ bamo̱ ifuri si nare̱. 
\p  
\v 18 Amo̱ fe̱raa Yeesuu a lwee ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ ɔ kpa a ɔ yɔ‑ɔ, ne̱ ɔnyare̱ ne̱ Yeesuu a gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ mò̱ se̱‑ɔ yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, sa a mo̱ aa fo̱ a yɔ.”  
\v 19 Amaa Yeesuu mo̱ŋ sure si. Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Kiŋŋi nare̱ pe̱ ya tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ mo̱, fo̱ nyaŋpe̱‑ɔ, a ŋu fo̱ e̱wɛɛ‑ɔ, na atɔ dabe̱ ne̱ mo̱ a waa sa fo̱‑ɔ, gywii fo̱ ko̱we̱bɛɛ‑ana.”  
\v 20 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ ɔnyare̱ amo̱ a me̱raa se̱ ya tɔwe̱ ase̱ŋ‑ɔ gywii ɔke̱maa ne̱ ɔ bo̱ ifuri ne̱ ba te̱e̱ ɛ Dekapolis‑o (kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ E̱maŋ-Kudu‑o) si. Ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱ pɛɛɛ. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kyiŋŋi kakye̱e̱sɛɛ le̱e̱ lowi‑ro, ne̱ ɔɔ be̱e̱ kya ɔkye̱e̱ ko̱‑ɔ 
\r (Matiyo 9.18–26; Lukas 8.40–56) 
\p  
\v 21 A mo̱ŋ kyee, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a be̱e̱ kiŋŋi ba Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱ a bo̱ŋbe̱ ne̱ baa le̱e̱ mò̱ se̱‑ɔ. Mfe̱ŋ ne̱ ase̱sɛ biribiri a kyɔ bo̱ muruwaa mò̱ nkyu amo̱ kɛɛ.  
\v 22 Ne̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ abre̱sɛ‑ɔ ɔko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yayerus‑o a fo̱ nkyu kɛɛ mfe̱ŋ ne̱ oo ŋu Yeesuu‑o, ne̱ oo kpuni aŋurii mò̱ ayaa‑rɔ.  
\v 23 Ne̱ ɔɔ ko̱re̱ Yeesuu fe̱yɛ, “Mo̱ kayaagyi kye̱e̱sɛ e̱ lɔ, hare̱e̱ ɔ kpa a o wu. Amo̱se̱‑ɔ, mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ bo̱ ba fo̱ asare̱e̱ bo̱ dabo̱rɔ mò̱ a ɔ nya kpaare̱.” 
\p  
\v 24 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu mò̱ aa ɔnyare̱‑ɔ a me̱raa se̱ ba yɔ. Bamo̱ a yɔ‑ɔ, ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a muruwaa Yeesuu ne̱e̱ bo̱ gya se̱.  
\v 25 Amɔ ɔkye̱e̱ ko̱ mɔ bo̱‑rɔ, ne̱ ɔ lɔ ke̱kye̱e̱tɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ kiferi ke̱maa‑rɔ ɔ taare̱ bwiino waa iluwi kanɔ ŋko̱. Waa nsu kudu ŋnyɔ ne̱e̱ fe̱yɛ mò̱ a lɔ ane̱ŋ a ko̱lɔ‑ɔ.  
\v 26 Ɔkye̱e̱ mɔ a ba mò̱ kapo̱tɛɛ pɛɛɛ ne̱ o de‑o bo̱ sa dɔkɔtaa awuye na bo̱ kya mò̱, bamo̱‑ɔ bo̱ mo̱ŋ taare̱, na ŋkee gbaa ne̱ baa sa ne̱ mò̱ ko̱lɔ amo̱ i tii si.  
\v 27 Mbe̱yɔmɔ ɔkye̱e̱ mɔ a nu ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya alɔpo̱‑ɔ se̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ oo lwee ase̱sɛ ne̱ bo̱ gya Yeesuu si‑o‑ro.  
\v 28 Ne̱ ɔɔ fa fe̱yɛ, “Mo̱ ya dabo̱rɔ mò̱ atɔ buŋsɛ gbaa, mo̱ e̱ kpaare̱.”  
\v 29 Kase̱ŋtiŋ, mò̱ a de̱ŋ dabo̱rɔ Yeesuu a atɔ buŋsɛ‑ɔ, ne̱ ɔɔ kpaare̱, a le̱e̱ fe̱yɛ aa waa mò̱ kayo̱wɔre̱‑rɔ fe̱yɛ ko̱lɔ amo̱ a lo̱we̱‑ɔ. 
\p  
\v 30 Mfe̱ŋ ne̱ aa kyɔ waa Yeesuu fe̱yɛ e̱le̱ŋ a le̱e̱ mò̱‑rɔ kya ɔko̱. Amo̱se̱‑ɔ, oo buruwaa de̱e̱re̱ ase̱sɛ ne̱ mò̱ aa bamo̱ naa‑ɔ‑rɔ, ne̱ oo bise fe̱yɛ, “Nsɛ ya dabo̱rɔ mo̱ atɔ buŋsɛ‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 31 Ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱e̱ ne̱ fo̱ i bise ane̱ŋ, na ase̱sɛ de̱maŋte̱ mɔ a muruwaa fo̱?” 
\p  
\v 32 Na Yeesuu mɔ saŋ ɔ de̱e̱re̱ ɔ kpa mò̱ ne̱ ɔɔ dabo̱rɔ mò̱‑ɔ.  
\v 33 Ne̱ kufu a nya ɔkye̱e̱‑ɔ, amaa bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ a kpaare̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ ba Yeesuu ase̱, ne̱ oo kpuni aŋurii tɔwe̱ mò̱ ko̱lɔ‑rɔ kase̱ŋtiŋ pɛɛɛ gywii mò̱.  
\v 34 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ɔpe̱kye̱e̱, bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ fo̱ a kɔɔre̱ mo̱ gyi‑o si, fo̱ a kpaare̱. Amo̱se̱‑ɔ, fo̱ ko̱lɔ‑ɔ maa lɛɛ ba pɛɛɛ. To, nare̱ dame̱naŋsɛ.” 
\p  
\v 35 Saŋ ne̱ Yeesuu e̱ tɔwe̱ amo̱‑ɔ, ne̱ mbɔɔ ko̱ a le̱e̱ Yayerus ne̱ mò̱ kayaagyi kye̱e̱sɛ e̱ lɔ‑ɔ aye̱ bo̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ gyi‑o a wu, amo̱se̱‑ɔ, fo̱ ma lɛɛ sa a ɔkaapo̱po̱‑ɔ kpo̱ne̱ mò̱ e̱ye̱e̱.” 
\p  
\v 36 Yeesuu a nu bamo̱ a tɔwe̱ ba gywii ɔnyare̱ amo̱ fe̱yɛ mò̱ gyi‑o a wu‑o, ɔ mo̱ŋ be̱ŋŋaa bamo̱. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii Yayerus fe̱yɛ, “Fo̱ ma sa a fo̱ duŋ te̱ŋ fo̱, fo̱ fe̱raa, kɔɔre̱ mo̱ gyi.” 
\p  
\v 37 Amo̱ fe̱raa Yeesuu mo̱ŋ lɛɛ sa a ɔko̱ gya mò̱ se̱, amɔ Peetroo na Yakubu na Yakubu mò̱ tire Yohanee.  
\v 38 Bamo̱ a fo̱ Yayerus aye̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu a ŋu ane̱ŋ ne̱ ase̱sɛ i su keŋkeŋ‑o.  
\v 39 Ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ kusu wo̱re̱ ne̱e̱? Kakye̱e̱sɛɛ‑ɔ mo̱ŋ wu, o di idi ne̱e̱.”  
\v 40 Mò̱ a tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa mɔse̱ mò̱. Ne̱ ɔɔ sa ne̱ ɔke̱maa a le̱e̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ. Ne̱ ŋkee mò̱ aa kakye̱e̱sɛɛ‑ɔ mò̱ se̱ na mò̱ nyi na mò̱ agyase̱po̱ asa‑ɔ a yɔ ke̱kyaŋ ne̱ kifuniŋ‑o da ke̱mo̱‑rɔ‑ɔ‑rɔ.  
\v 41 Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ kra kakye̱e̱sɛɛ‑ɔ ke̱sare̱e̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Taliita kum.” Bamo̱ Heebrii se̱ŋsa‑rɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱, ke̱mo̱ kaase̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ, “Kakye̱e̱sɛɛ, kyiŋŋi ko̱so̱.”  
\v 42 Mfe̱ŋ ne̱ kakye̱e̱sɛɛ‑ɔ a kyiŋŋi ko̱so̱ ɔ naa. Kakye̱e̱sɛɛ amo̱ a gyi nsu kudu ŋnyɔ. Mò̱ a kyiŋŋi ko̱so̱‑ɔ, aa kpe̱ŋ ɔke̱maa e̱ye̱e̱.  
\v 43 Amaa Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ma kaŋ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ gywii ɔko̱. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ sa kakye̱e̱sɛɛ‑ɔ ateese a o gyi. 
\c 6  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Nasarɛt awuye a kine Yeesuu‑o 
\r (Matiyo 13.53–58; Lukas 4.16–30) 
\p  
\v 1 Saŋ ne̱ Yeesuu a le̱e̱ Kapaaniyum maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a yɔ mò̱ aye̱ Nasarɛt.  
\v 2 Kukyure kake a fo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑nɔ ya kaapo̱ abware̱se̱ŋ. Ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ bo̱ ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ mfe̱ŋ. Bamo̱ a nu mò̱ ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ aa kpe̱ŋ bamo̱ e̱ye̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mfe̱ne̱ ne̱ ɔnyare̱ mɔ a nya mfɛɛre̱ mɔ le̱e̱? Nsɛ ya sa mò̱ kpa fe̱yɛ ɔ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ mɔ ne̱ ane̱ a nu amo̱ ase̱ŋ‑ɔ?  
\v 3 N gye̱ Mariya mò̱ gyi na Yakubu na Yo̱sɛf na Yudas na Simɔŋ bamo̱ daa kaape̱ŋtaa‑ɔ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Mò̱ pe̱kye̱e̱‑ana mo̱ŋ te mfe̱e̱ aaa?” Ne̱ baa kine mò̱. 
\p  
\v 4 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Ba bu Wuribware̱ kyaamɛɛ to̱ŋ ke̱maa, amaa mò̱ fɔŋfɔŋ aye̱ awuye na mò̱ ako̱we̱bɛɛ fe̱raa mɔ mo̱ŋ de mò̱ bo̱ te̱e̱ sɛye̱.”  
\v 5 Amo̱se̱‑ɔ, ɔ mo̱ŋ nya kya alɔpo̱ mò̱ maŋ‑ɔ‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ mò̱ gyi. Amaa oo teyi mò̱ ke̱sare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ alɔpo̱ kafwe̱e̱ ko̱ se̱ mfe̱ŋ, ne̱ baa kpaare̱.  
\v 6 Ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ Yeesuu fe̱yɛ mò̱ fɔŋfɔŋ ase̱sɛ a mo̱ŋ kɔɔre̱ mò̱ gyi.\fig Yudaa awuye maŋ ko̱|src="HK00357b.tif" size="span" ref="Maak 6.6" \fig* 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a suŋ mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ e̱maŋ se̱‑ɔ 
\r (Matiyo 10.5–15; 11.1; Lukas 9.1–6) 
\p Ne̱ Yeesuu a le̱e̱ mfe̱ŋ yɔ e̱maŋ ne̱ e̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ‑rɔ ya kaapo̱ abware̱se̱ŋ.  
\v 7 Nsaŋ amo̱, ne̱ ɔɔ sa ne̱ mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ a gyaŋŋe̱, ne̱ oo suŋ bamo̱ anyɔ anyɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ e̱maŋ se̱ fe̱yɛ bo̱ nare̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ. Ne̱ ɔɔ sa bamo̱ e̱le̱ŋ a bo̱ taare̱ kya alɔpo̱ ne̱ ibrisi te bamo̱ se̱‑ɔ.  
\v 8-9 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ a yɔ‑ɔ, ɔko̱ ma kaŋ taa bodobodoo bɛɛɛ ko̱re̱e̱ bɛɛɛ atanne̱ waa mò̱ gyife‑ro, bɛɛɛ e̱kaare̱ ko̱ bo̱ tii ɔko̱ ne̱ mo̱ne̱ ɔke̱maa mɔ buŋ‑o si, amɔ kayii nare̱se̱sɛ na ase̱be̱ta kpeŋ.”  
\v 10 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ a yɔ‑ɔ, mo̱nꞌ kye̱na lɔŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ so̱we̱ mò̱‑rɔ‑ɔ ne̱ ba kra mo̱ne̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ‑rɔ‑ɔ bo̱ fo̱ ŋke nsi ne̱ mo̱ne̱ e̱ le̱e̱ maŋ‑ɔ‑rɔ.  
\v 11 Amaa mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ ya yɔ to̱ŋ ko̱, ne̱ bamo̱ e̱ mo̱ŋ kra mo̱ne̱ dame̱naŋsɛ, bɛɛɛ bamo̱ e̱ ma kpa a bo̱ nu mo̱ne̱ ase̱ŋ timaa‑o fe̱raa, na mo̱nꞌ le̱e̱ maŋ‑ɔ‑rɔ gbaa pɛɛɛ, na mo̱nꞌ kpo̱ŋkpaŋ mo̱ne̱ ase̱be̱ta‑rɔ e̱se̱ bo̱ sii bamo̱ aye̱, bo̱ yii bamo̱ se̱ fe̱yɛ bamo̱ e̱bɔye̱ a sii bamo̱ se̱.” 
\p  
\v 12 Yeesuu a tɔwe̱ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa me̱raa se̱ anyɔ anyɔ yɔ ba tɔwe̱ abware̱se̱ŋ fe̱yɛ ɔke̱maa nu mò̱ e̱ye̱e̱ na ɔ le̱e̱ mò̱ e̱bɔye̱‑rɔ.  
\v 13 Ne̱ baa gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ se̱, ne̱ baa twiiri mfɔ bo̱ we̱e̱ alɔpo̱ bwe̱e̱tɔ aŋu‑ro, ne̱ baa kpaare̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a wu‑o 
\r (Matiyo 14.1–12; Lukas 3.19–20; 9.7–9) 
\p  
\v 14 Mbe̱yɔmɔ, Yeesuu ke̱nyare̱ a yɔ nde̱ pɛɛɛ se̱‑ɔ se̱‑ɔ, Hɛrɔd ne̱ ɔ gye̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ a owure‑o\f * \fr 6:14 \ft Mò̱ e̱ gye̱ Hɛrɔd Antipas ne̱e̱.\f* a nu Yeesuu ase̱ŋ. Ŋkee bo̱ko̱ e̱ tɔwe̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Ane̱ e̱ kɔɔre̱ a ane̱ gyi fe̱yɛ ɔnyare̱ amo̱ e̱ gye̱ Yohanee Osuubɔpo̱ ne̱ fo̱ a mɔɔ mò̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o. Amo̱ e̱ mo̱ŋ gye̱ ane̱ŋ fe̱raa, ɔ maa taare̱ a ɔ waa ane̱ŋ a akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ mɔ.”  
\v 15 Bo̱ko̱ mɔ yɛ, “Iliya ne̱e̱.” Ne̱ bo̱ko̱ mɔ yɛ, “Ɔ gye̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ ne̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ne̱ baa dɛɛ ba de̱daa‑ɔ.” 
\p  
\v 16 Owure Hɛrɔd a nu Yeesuu ase̱ŋ‑ɔ, mò̱ fe̱raa yɛ, “Yohanee Osuubɔpo̱ ne̱ mo̱ a sa ne̱ baa tuwi mò̱ kuŋu‑o ya be̱e̱ kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro.” 
\p  
\v 17-20 Mfaanɛɛ mɔ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a wu. Saŋ ko̱ Owure Hɛrɔd a kɔɔre̱ mò̱ tire Filipo mò̱ ka ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Hɛrɔde̱ya‑ɔ waare̱e̱. Ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ mɔ a yii owure‑o si iluwi bwe̱e̱tɔ fe̱yɛ, “A mo̱ŋ bware fe̱yɛ fo̱ a kɔɔre̱ fo̱ tire mò̱ ka waare̱e̱.” Mfaanɛɛ se̱‑ɔ, ne̱ ɔkye̱e̱ Hɛrɔde̱ya a taa Yohanee kikisi, hare̱e̱ ɔ kpa mò̱ a ɔ mɔɔ, amaa aa waa mò̱ lɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ Owure Hɛrɔd i bu Yohanee ne̱ o nyi fe̱yɛ ɔ gye̱ se̱sɛ timaa, ne̱ mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ mo̱ŋ de iyisi‑o. Amo̱ fe̱raa ke̱tɔ ne̱ Hɛrɔd a waa‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ ɔɔ sa ne̱ baa kra Yohanee, ne̱ baa ba agbarabi bo̱ ŋure mò̱, ne̱ baa tii mò̱. Mfaanɛɛ ne̱ ɔɔ bo̱ kuŋ Yohanee na mò̱ ka ma nya mɔɔ mò̱. Saŋ ko̱ na o lee Yohanee le̱e̱ mò̱ tiikpa‑ɔ na ɔ bo̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii mò̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔ kpa mò̱ se̱ŋsa sasɛ na o nu, amaa saŋ ke̱maa ne̱ oo nu ase̱ŋ amo̱‑ɔ, amɔ mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ a nye̱ra.  
\v 21 Owure Hɛrɔd ko̱ko̱we̱ kasu kanɔ a fo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ te̱e̱ mò̱ maŋ abre̱sɛ na asoogyaa abre̱sɛ na Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ abre̱sɛ bo̱ gyaŋŋe̱ fe̱yɛ bo̱ bo̱ gyi ateese na bo̱ gyi akatɔ. Saŋ amo̱ ne̱ Hɛrɔde̱ya a nya Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ ke̱mɔɔ.  
\v 22 Ngyaŋŋe̱ amo̱‑rɔ, ne̱ Hɛrɔde̱ya mò̱ gyi kabregyii a lwee bo̱ŋ‑nɔ kyaa. Mò̱ a kyaa‑ɔ, ne̱ aa gyi Owure Hɛrɔd na ɔke̱maa ne̱ ɔɔ gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ‑ɔ akatɔ bwe̱e̱tɔ. 
\p Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ owure a bise mò̱ fe̱yɛ, “Mo̱ gyi, nte̱tɔ ne̱ fo̱ e̱ kpa a ŋ ke fo̱‑ɔ ne̱e̱? Ke̱tɔ ke̱maa ne̱ fo̱ e̱ kpa‑ɔ, tɔwe̱ a n sa fo̱.”  
\v 23 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ waa e̱taŋ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ waa e̱taŋ fe̱yɛ mo̱ e̱ sa fo̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ fo̱ e̱ tɔwe̱ a fo̱ gywii mo̱ ɛ fo̱ e̱ kpa‑ɔ. Amo̱ e̱ gye̱ mo̱ swe̱e̱re̱‑ɔ ke̱be̱gya gbaa, mo̱ e̱ te̱ŋ a n sa fo̱.” 
\p  
\v 24 To, ne̱ kabregyii amo̱ a le̱e̱ mfe̱ŋ ya bise mò̱ nyi Hɛrɔde̱ya fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱ n tɔwe̱ ɛ mo̱ e̱ kpa‑ɔ ne̱e̱?” Ne̱ mò̱ nyi yɛ ɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ kuŋu.”  
\v 25 Mfe̱ŋ ne̱ kabregyii‑o a waa me̱naŋ ya tɔwe̱ gywii owure‑o fe̱yɛ, “Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ kuŋu ne̱ mo̱ e̱ kpa kyaŋse̱‑rɔ mbe̱yɔmɔ.” 
\p  
\v 26 A mo̱ŋ gyi owure‑o akatɔ pɛɛɛ, amaa ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kyɔ waa e̱taŋ gye̱maŋ‑ɔ‑rɔ se̱‑ɔ, ɔ mo̱ŋ taare̱ kine.  
\v 27 Mfe̱ŋ ne̱ oo suŋ asoogyaa ne̱ ba kuŋ mò̱‑ɔ ɔko̱ fe̱yɛ ɔ yɔ mfe̱ŋ ne̱ baa tii Yohanee‑o ya tuwi mò̱ kuŋu baa.  
\v 28 Ne̱ ɔɔ ya tuwi Yohanee Osuubɔpo̱ kuŋu bo̱ waa kyaŋse̱‑rɔ taa bo̱ sa kabregyii‑o, ne̱ mò̱‑ɔ mò̱ a taa yaa bo̱ sa mò̱ nyi. 
\p  
\v 29 Yohanee a agyase̱po̱‑ɔ bo̱ko̱ a nu mò̱ lowi amo̱‑ɔ, ne̱ baa ya taa mò̱ kifuniŋ yaa pure. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a sa ase̱sɛ ŋkpe̱ŋ nnuu ateese‑o 
\r (Matiyo 14.13–21; Lukas 9.10–17; Yohanee 6.1–14) 
\p  
\v 30 A mo̱ŋ kyee, ne̱ Yeesuu agyase̱po̱ ne̱ oo suŋ bamo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ e̱maŋ se̱ fe̱yɛ bo̱ ya tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ a kiŋŋi bo̱ to̱ mò̱, ne̱ baa tɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ baa waa‑ɔ, na atɔ ne̱ baa kaapo̱‑ɔ pɛɛɛ gywii mò̱.  
\v 31 Ane̱ŋ ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ e̱ ba Yeesuu ase̱‑ɔ se̱‑ɔ, mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ maa nya bamo̱ e̱ye̱e̱ a bo̱ gyi ateese. Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa a ane̱ yɔ mfe̱ŋ ne̱ a du diŋŋ‑o na mo̱nꞌ nya kyure kafwe̱e̱.” 
\p  
\v 32 Ne̱ mò̱ aa bamo̱ wo̱re̱ a lwee ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ ba kpa a bo̱ pare̱ yɔ mfe̱ŋ ne̱ a du diŋŋ‑o.  
\v 33 Ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ mɔ a ŋu saŋ ne̱ baa yɔ‑ɔ, ne̱ baa kyɔ pini fe̱yɛ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ ne̱e̱. Mfe̱ŋ ne̱ ase̱sɛ biribiri a le̱e̱ mfe̱ŋ a e̱maŋ‑ɔ pɛɛɛ‑rɔ me̱raa se̱ bo̱ bɔ nkyu‑o e̱kɛɛkɛɛ se̱ bo̱ gya mò̱ se̱. Ne̱ baa se̱re̱ gye̱ mò̱ ŋkpɛɛ ya fo̱ mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ e̱ kpa a bo̱ yɔ‑ɔ.  
\v 34 Ko̱re̱e̱‑ɔ a bo̱ daŋ, ne̱ Yeesuu a le̱e̱‑ɔ, ne̱ oo ŋu ase̱sɛ biribiri kyɔ bo̱ ye̱re̱ nkyu‑o kɛɛ bo̱ gywii mò̱. Ɔ mo̱ŋ lɛɛ kpa a ɔ kwaye̱ bamo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ oo ŋu ane̱ŋ ne̱ bo̱ ye̱re̱ bo̱ du fe̱yɛ e̱sanne̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ de ɔde̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ, bamo̱ ase̱ŋ a waa mò̱ e̱wɛɛ. Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ ɔ kaapo̱ bamo̱ abware̱se̱ŋ bwe̱e̱tɔ. 
\p  
\v 35-36 Saŋ ne̱ kyɔwe̱ e̱ kpa a ɔ twɛɛ‑ɔ, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a bo̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Kyɔwe̱ a lo̱we̱. Amo̱ a gye̱ e̱fa‑rɔ‑ɔ se̱‑ɔ, sa a ase̱sɛ‑ɔ yɔ mmaŋgyii na e̱maŋ ne̱ e̱ maa mfe̱e̱‑ɔ‑rɔ na bo̱ nya ya sɔɔ ko̱tɔko̱ gyi.” 
\p  
\v 37 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ sa bamo̱ ko̱tɔko̱ a bo̱ gyi.” 
\p Ne̱ baa be̱e̱ tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ kpa fe̱yɛ ane̱ nye̱ra siidii ŋkpe̱ŋ ŋnyɔ (GHC 2,000) bo̱ sɔɔ bodobodoo sa bamo̱ a bo̱ gyi ne̱e̱ e̱e̱e̱?” 
\p  
\v 38 To, ne̱ Yeesuu a bise mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Bodobodoo akuri afe̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ de? Mo̱nꞌ ya ke̱e̱.” 
\p Bamo̱ a ya de̱e̱re̱‑ɔ, ne̱ baa bo̱ tɔwe̱ gywii mò̱ yɛ, “Ane̱ de bodobodoo akuri anuu na ŋkiŋgyi ŋnyɔ.” 
\p  
\v 39 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu yɛ bo̱ ke ase̱sɛ‑ɔ‑rɔ bo̱ kye̱na e̱fa bo̱bwɛɛ ko̱ ne̱ e̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ se̱ ntuŋ si ntuŋ si.  
\v 40 Ne̱ ase̱sɛ‑ɔ a kye̱na ntuŋ si kya abɛɛ se̱. Ntuŋ‑o ŋko̱‑rɔ ase̱sɛ bo̱ ke̱lafa, ne̱ ŋko̱‑rɔ mɔ ase̱sɛ bo̱ adunuu.  
\v 41 Ne̱ Yeesuu a taa bodobodoo akuri anuu‑o na ŋkiŋgyi ŋnyɔ‑ɔ waa mò̱ asare̱e̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ de̱e̱re̱ Wuribware̱ se̱, ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ we̱e̱ se̱. Ne̱ ŋkee ɔɔ te̱ŋŋe̱‑rɔ pɛɛɛ bo̱ sa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ, ne̱ baa ke‑ro sa ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ.  
\v 42 Bamo̱ pɛɛɛ a gyi bodobodoo‑o kpo̱ne̱, ne̱ baa wo̱ ŋkiŋgyi‑o kpo̱ne̱.  
\v 43 Ne̱ ŋkee mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a taa ake kudu anyɔ swii bodobodoo na ŋkiŋgyi mpupuriase̱e̱ ne̱ ŋ ya saŋ‑ɔ bo̱ bo̱rɔ.  
\v 44 Bamo̱ ne̱ baa gyi ateese‑o, bamo̱ anyare̱‑ɔ wo̱re̱ bo̱ ŋkpe̱ŋ nnuu. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a nare̱ nkyu si‑o 
\r (Matiyo 14.22–33; Yohanee 6.16–21) 
\p  
\v 45 Amo̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a sa ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a lwee ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ gye̱ mò̱ ŋkpɛɛ yɔ Bɛtɛsaye̱da maŋ ko̱ ne̱ ɔ bo̱ Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱ a nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱‑ɔ. Ne̱ mò̱‑ɔ mò̱ a sii a ɔ sa lamaŋ kpa a bo̱ yɔ pe̱.  
\v 46 Mò̱ a brawe̱ ase̱sɛ‑ɔ‑rɔ pɛɛɛ bo̱ kyo̱ŋwe̱ bamo̱ e̱pe̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ ke̱be̱e̱ ko̱ se̱ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱. 
\p  
\v 47 Bo̱ fo̱ kanye‑o, Yeesuu agyase̱po̱ a ko̱re̱e̱‑ɔ a fo̱ nkyu nse̱na, na Yeesuu mɔ wo̱re̱ bo̱ bo̱ŋbe̱ ne̱ baa le̱e̱‑ɔ se̱.  
\v 48 Ɔ ye̱re̱ mfe̱ŋ na ɔ ke̱e̱ ane̱ŋ ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a pare̱ ko̱re̱e̱‑ɔ kpo̱ne̱‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ba pare̱ ba gyaŋŋaa afwii ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ, bo̱ fo̱ gye̱gyaye̱ kese‑ro, ne̱ Yeesuu a nare̱ nkyu‑o si fe̱yɛ mò̱ a naa swe̱e̱re̱‑ɔ ya to̱ bamo̱, ɔ kpa a ɔ kyo̱ŋ bamo̱ se̱.  
\v 49 Bamo̱ a ŋu mò̱ a naa nkyu‑o si‑o, bo̱ mo̱ŋ pini mò̱, amo̱se̱‑ɔ kufu a nya bamo̱ pɛɛɛ, ne̱ baa fɛɛ‑rɔ fe̱yɛ, “Kye̱ŋaŋpo̱ ne̱e̱!”  
\v 50 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a sa se̱ŋsa fe̱yɛ, “Mo̱ ne̱e̱! Mo̱nꞌ nya kakpo̱nɔ. Mo̱ne̱ ma sa a kufu nya mo̱ne̱.”  
\v 51 Ne̱ oo lwee bamo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ afwii‑o a yɔwe̱. 
\p Ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱,  
\v 52 a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ mo̱ŋ tɛɛ nu ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a waa sa ne̱ ase̱sɛ ŋkpe̱ŋ nnuu‑o a gyi ateese‑o kpo̱ne̱‑ɔ kaase̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya alɔpo̱ Ginɛsarɛt ifuri si‑o 
\r (Matiyo 14.34–36) 
\p  
\v 53 Ne̱ ŋkee baa me̱raa se̱ yɔ nkyu‑o si ya fo̱ Ginɛsarɛt ifuri si. Bamo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ a bo̱ daŋ‑ɔ, ne̱ baa ŋure mò̱ mfe̱ŋ.  
\v 54 Bamo̱ a le̱e̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ ase̱sɛ a kyɔ pini Yeesuu.  
\v 55 Amo̱se̱‑ɔ, ŋkee ase̱sɛ na bo̱ se̱re̱ ba kaa Ginɛsarɛt ifuri si ba kpa a bo̱ taa bamo̱ alɔpo̱ baa Yeesuu ase̱ ne̱e̱. Mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ ya nu fe̱yɛ ɔ bo̱‑ɔ, amɔ baa taa bamo̱ ne̱ ba lɔ bo̱ da bamo̱ e̱kraŋ se̱‑ɔ yaa mò̱ ase̱.  
\v 56 Yeesuu a yɔ mmaŋgyii‑ro na e̱maŋ se̱ to̱ŋ ke̱maa‑ɔ, ne̱ ase̱sɛ a baa alɔpo̱ mò̱ ase̱ ke̱gya‑rɔ na alɔŋde̱ se̱ bo̱ ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ sa alɔpo̱‑ɔ de̱ŋ dabo̱rɔ mò̱ atɔ buŋsɛ. Ɔke̱maa ne̱ ɔɔ dabo̱rɔ amo̱‑ɔ mɔ a kpaare̱. 
\c 7  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ ade̱daapo̱ a kaapo̱‑ɔ 
\r (Matiyo 15.1–9) 
\p  
\v 1 Saŋ ko̱, ne̱ Farisii awuye na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ ko̱ ne̱ baa le̱e̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ a bo̱ ye̱re̱ muruwaa Yeesuu.  
\v 2 Ne̱ baa ŋu fe̱yɛ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ de asare̱e̱ ne̱ Yudaa awuye ase̱ a waa iyisi‑o ba gyi, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ bo̱ mo̱ŋ fwe̱e̱ asare̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Farisii awuye‑o yɛ ase̱sɛ fwe̱e̱‑ɔ. 
\p  
\v 3-4 Farisii awuye e̱ gye̱ ne̱ bo̱ gye̱ Yudaa awuye ŋkpɛɛ na bamo̱ ade̱daapo̱ a e̱kpa‑ɔ ke̱gyase̱ se̱. Ne̱ bamo̱ e̱ mo̱ŋ fwe̱e̱ asare̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ bamo̱ ade̱daapo̱‑ɔ a kaapo̱ bamo̱‑ɔ, bo̱ maa gyi. Bo̱ maa gyi ke̱gya‑rɔ atɔ na bo̱ mo̱ŋ fwe̱e̱ se̱ pwɛɛ. Bo̱ be̱e̱ bo̱ gya bamo̱ ade̱daapo̱ a e̱kpa‑ɔ bwe̱e̱tɔ se̱. Mmo̱ ŋko̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ bo̱ de ane̱ŋ ne̱ ba fwe̱e̱ bamo̱ ato̱re̱nkyu‑ro na e̱gyare̱‑rɔ na nde̱ŋɛɛ‑rɔ na e̱dade̱sɛye̱‑rɔ‑ɔ. 
\p  
\v 5 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ Farisii awuye‑o na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ a bise Yeesuu fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ fo̱ agyase̱po̱‑ɔ maa gya e̱kpa ne̱ ane̱ ade̱daapo̱‑ɔ a kaapo̱ ane̱‑ɔ se̱, ne̱ bo̱ de iyisi asare̱e̱ ba gyi ateese?” 
\p  
\v 6 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye mɔ, saŋ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Isaya a kyo̱rɛɛ ase̱ŋ ko̱ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, mo̱ne̱ ase̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱‑ɔ, ɔ mo̱ŋ ba aye̱ba. Ɔɔ kyo̱rɛɛ ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ yɛ, 
\b  
\q1 ‘Ase̱sɛ mɔ de bamo̱ nnɔ kpaŋkpaŋ ne̱e̱ ba bo̱nyaa mo̱, 
\q2 amaa bamo̱ ŋkpo̱nɔ mo̱ŋ bo̱ mo̱ se̱. 
\q1  
\v 7 Bamo̱ kusuŋ mɔ ne̱ ba suŋ mo̱‑ɔ gye̱ kwaa, 
\q2 ke̱ e̱ gye̱ ke̱gya mbraa na amaŋbe̱re̱ 
\q2 ne̱ dimaadi a kaapo̱‑ɔ se̱ dooo.’ ”\f * \fr 7:7 \ft Isaya 29.13 (LXX). \f* 
\b  
\p  
\v 8 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ e̱kpa ne̱ mo̱ne̱ e̱ kaapo̱. A mo̱ŋ lɛɛ a gye̱ Wuribware̱ ase̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ gya se̱.” 
\p  
\v 9 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ e̱ fa fe̱yɛ mo̱ne̱ de kanyiase̱ŋ mo̱ne̱ i kine Wuribware̱ a mbraa‑ɔ na mo̱nꞌ nya gya mo̱ne̱ ase̱sɛ a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ, mo̱ne̱ e̱ waa nɛɛnɛɛ ne̱e̱ e̱e̱e̱?  
\v 10 Mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ ane̱ mbraa‑ɔ ɔsapo̱ Mosis a sa mbraa ne̱e̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Bu fo̱ se̱ na fo̱ nyi,’\f * \fr 7:10 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 20.12; Mbraa ke̱be̱e̱sa 5.16. \f* 
\q1 na ‘Ɔke̱maa ne̱ ɔɔ lo̱ŋ mò̱ se̱ bɛɛɛ mò̱ nyi‑o, bo̱ mɔɔ mò̱.’\f * \fr 7:10 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 21.17; Ko̱lɔŋŋɔ mbraa 20.9. \f* 
\b  
\m  
\v 11-12 Amaa mo̱ne̱ fe̱raa, mo̱ne̱ e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ i de atanne̱ bɛɛɛ ke̱tɔ timaa ko̱ a ɔ bo̱ kya mò̱ se̱ na mò̱ nyi‑ro, ne̱ mò̱ ya tɛɛ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Ke̱ gye̱ Ko̱re̱baŋ ne̱e̱’ (kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ ɔɔ kyɔ taa amo̱ sa Wuribware̱ na mò̱ kusuŋ, mbe̱yɔmɔ fe̱raa Wuribware̱ e̱ bo̱), mo̱ne̱ e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ se̱sɛ‑ɔ a nya mò̱ e̱ye̱e̱. Ne̱ mo̱ne̱ be̱e̱ mo̱ne̱ yɛ mò̱ se̱ na mò̱ nyi kitiri ne̱ ba wu‑o mo̱ŋ lɛɛ ke̱ gye̱ mò̱ ase̱ŋ ne̱e̱. Mò̱ ako̱we̱po̱‑ɔ atanne̱ ke̱sa maa kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ o bu bamo̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱?  
\v 13 Mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ a e̱kpa mɔ ne̱ mo̱ne̱ a kaapo̱‑ɔ se̱‑ɔ, Wuribware̱ a ase̱ŋ‑ɔ mo̱ŋ lɛɛ a gye̱ ko̱tɔko̱ mo̱ne̱ ase̱. Mfaanɛɛ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa atɔ bwe̱e̱tɔ ne̱ a mo̱ŋ bo̱ daŋ‑ɔ mo̱ne̱ i tii si.” 
\s1 Atɔ ne̱ a waa se̱sɛ iyisi‑o 
\r (Matiyo 15.10–20) 
\p  
\v 14 Yeesuu a tɔwe̱ ase̱ŋ gywii Farisii awuye‑o na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ te̱e̱ lamaŋ‑ɔ bo̱ gyaŋŋe̱ mò̱ ase̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ pɛɛɛ nu mo̱ ase̱ na mo̱nꞌ nu kaase̱ fe̱yɛ  
\v 15 n gye̱ ke̱tɔ ne̱ se̱sɛ i gyi ɔ waa kame‑ro‑o e̱ gye̱ ne̱ ke̱ e̱ sa a ɔ waa iyisi. Amaa ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ le̱e̱ mò̱ kanɔ‑rɔ‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ ke̱ e̱ sa a ɔ waa iyisi.” [  
\v 16 Amo̱se̱‑ɔ ɔke̱maa ne̱ o de e̱se̱bɔ‑ɔ, o nu.] 
\p  
\v 17 Mò̱ a tɔwe̱ ane̱ŋ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ ase̱sɛ amo̱ ase̱, ne̱ oo lwee lɔŋ‑nɔ. Ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ yɛ ɔ kaapo̱ bamo̱ ke̱kpare̱ ne̱ ɔɔ da bamo̱‑ɔ kaase̱.  
\v 18 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Ntɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ du fe̱yɛ ase̱sɛ amo̱‑ɔ ne̱e̱? Ntɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ nu ase̱ŋ amo̱ kaase̱‑ɔ ne̱e̱? Mo̱nꞌ nu fe̱yɛ n gye̱ se̱sɛ a ke̱tɔ ne̱ o gyi‑o e̱ gye̱ ne̱ ke̱ e̱ sa a ɔ waa iyisi,  
\v 19 a le̱e̱ fe̱yɛ n gye̱ kakpo̱nɔ‑rɔ ne̱ atɔ gyisɛ e̱ yɔ. Amaa a yɔ kame‑ro ne̱e̱, na ɔ kɔ bo̱ twe̱e̱.” Yeesuu a tɔwe̱ amo̱‑ɔ, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔ sa se̱sɛ kpa ne̱e̱ fe̱yɛ o gyi ke̱tɔ ke̱maa. 
\p  
\v 20 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya se̱ fe̱yɛ, “Se̱sɛ kakpo̱nɔ‑rɔ e̱ gye̱ ne̱ ka sa ne̱ ɔ waa iyisi.  
\v 21 A le̱e̱ fe̱yɛ se̱sɛ kakpo̱nɔ‑rɔ ne̱ mfɛɛre̱ bɔye̱ e̱ le̱e̱, ne̱ ka sa ne̱ ɔ waa kakye̱e̱kpa bɛɛɛ kanyare̱kpa, ne̱ o ywii, ne̱ ɔ mɔɔ mò̱ bɛɛko̱,  
\v 22 ne̱ o pee akatɔ ɔ kpa atɔ, ne̱ o kisi mò̱ bɛɛko̱, ne̱ ɔ pe̱nna mò̱ bɛɛko̱, ne̱ ɔ ka ko̱kwe̱e̱, ne̱ ɔ te̱ŋ mò̱ bɛɛko̱ kanɔ, ne̱ ɔ kaapo̱ mò̱ e̱ye̱e̱, ne̱ ɔ waa nsape̱nnase̱ŋ, ne̱ ɔ waa ase̱ŋ bɔye̱ ke̱maa.  
\v 23 Asuŋ bɔye̱ na ase̱ŋ bɔye̱ mɔ pɛɛɛ a le̱e̱ nyiŋkpasɛ kakpo̱nɔ‑rɔ ne̱e̱, ne̱ a sa ne̱ ɔ waa iyisi.” 
\s1 Ɔkye̱e̱ ko̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ gye̱ Yudaanyi‑o a ko̱kɔɔre̱gyi‑o 
\r (Matiyo 15.21–28) 
\p  
\v 24 Yeesuu a le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ oo ywii le̱e̱ bamo̱ fɔŋfɔŋ Isireelii swe̱e̱re̱ se̱ yɔ ifuri ko̱ ne̱ ɔ da ɔ maa Tiro maŋ‑ɔ se̱, ya kyure kafwe̱e̱. Mò̱ a fo̱ maŋ ko̱ se̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ oo lwee lɔŋ ko̱‑rɔ na ase̱sɛ ma nya ŋu fe̱yɛ ɔ bo̱ mfe̱ŋ. Amaa ɔ mo̱ŋ taare̱ kwe̱e̱rɔ mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ le̱e̱ ase̱sɛ kuŋu mò̱ se̱.  
\v 25-26 Ɔkye̱e̱ ko̱ a de̱ŋ ŋu mò̱ a ba‑ɔ, ne̱ ɔɔ ba mò̱ ase̱. Ɔkye̱e̱ mɔ mo̱ŋ gye̱ Yudaanyi, ɔ gye̱ Siriya-Fonikiyanyi. Ɔ sa Griiki‑ro ne̱e̱. Ibrisi ko̱ te ɔkye̱e̱‑ɔ mò̱ kayaagyi kye̱e̱sɛ se̱. Ne̱ ɔɔ ba Yeesuu ase̱ mfe̱ŋ bo̱ kpuni aŋurii, ne̱ ɔɔ ko̱re̱ Yeesuu fe̱yɛ ɔ gya ibrisi ne̱ i te mò̱ gyi‑o si‑o. 
\p  
\v 27 Amaa Yeesuu a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “N de ateese mo̱ e̱ sa Wuribware̱ mò̱ gyi‑ana. Ne̱ mo̱ ya taa ako̱ sa bamo̱ ne̱ ane̱ ase̱sɛ e̱ te̱e̱ fe̱yɛ igyono‑o, a bware aaa? Wuribware̱ mò̱ gyi‑ana i gyi pwɛɛ.” 
\p  
\v 28 Ne̱ ɔkye̱e̱ amo̱ yɛ, “To, mo̱ a nu, mo̱ nyaŋpe̱, amaa igyono maa kisi ŋyaagyi a nnɔwo̱re̱ ne̱ ŋ ya le̱e̱ da swe̱e̱re̱‑ɔ kigyi.” 
\p  
\v 29 Mò̱ a tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ Yeesuu mɔ a be̱e̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ane̱ŋ ne̱ fo̱ a be̱ŋŋaa mo̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ se̱‑ɔ, kiŋŋi nare̱ pe̱. Fo̱ e̱ ya to̱ fe̱yɛ ibrisi‑o a ko̱so̱ fo̱ gyi‑o si.” 
\p  
\v 30 Kase̱ŋtiŋ, ɔɔ ya to̱ fe̱yɛ mò̱ gyi‑o da mpaa se̱ na ibrisi‑o a ko̱so̱ mò̱ se̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya ɔko̱ ne̱ ɔ gye̱ kpawu na kamu‑o 
\p  
\v 31 Amo̱‑ɔ kamɛɛ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a le̱e̱ Tiro a ifuri‑o si bo̱rɔ Sidɔŋ maŋ ya kyo̱ŋ Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱‑ɔ se̱ ya yɔ Dekapolis ifuri si.  
\v 32 Mfe̱ŋ ne̱ ase̱sɛ ko̱ a baa ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ɔ gye̱ kpawu na kamu‑o bo̱ ko̱re̱ Yeesuu fe̱yɛ ɔ ba mò̱ ke̱sare̱e̱ bo̱ dabo̱rɔ mò̱ na ɔ kpaare̱. 
\p  
\v 33 Ne̱ Yeesuu a taa ɔlɔpo̱‑ɔ le̱e̱ lamaŋ‑ɔ‑rɔ yɔ keri si. Ne̱ ɔɔ ba mò̱ asare̱e̱gyi waa mò̱ e̱se̱bɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ twe̱e̱ ko̱kyɔne̱ we̱e̱ mò̱ fɔŋfɔŋ ke̱sare̱e̱gyi si, ne̱ ɔ bo̱ dabo̱rɔ ɔnyare̱‑ɔ gyeepu si.  
\v 34 Ne̱ Yeesuu a de̱e̱re̱ so̱so̱, ne̱ oo keŋŋi‑ro, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ɔnyare̱‑ɔ Heebrii se̱ŋsa‑rɔ fe̱yɛ, “Ifata.” Kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ, “Taye̱.”  
\v 35 Mfe̱ŋ ne̱ ɔnyare̱‑ɔ e̱se̱bɔ a taye̱, ne̱ oo nu ase̱ŋ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ le̱e̱ ɔ sa se̱ŋsa nɛɛnɛɛ. 
\p  
\v 36 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii ase̱sɛ ne̱ baa taa ɔlɔpo̱‑ɔ baa‑ɔ fe̱yɛ bo̱ ma kaŋ tɔwe̱ ase̱ŋ‑ɔ gywii ɔko̱. Amaa mò̱ a tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ gbaa, ne̱ baa le̱e̱ ba tɔwe̱ ba gywii ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ.  
\v 37 Ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱ ne̱ baa tɔwe̱ ase̱ŋ‑ɔ gywii bamo̱‑ɔ. Ne̱ bo̱ yɛ, “Ke̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔ waa mò̱ ke̱tɔ ke̱maa nɛɛnɛɛ‑ɔ. Ɔ taye̱ akpawu e̱se̱bɔ, ne̱ ɔ kya mmu, ne̱ ba sa se̱ŋsa nɛɛnɛɛ.” 
\c 8  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a sa ase̱sɛ ŋkpe̱ŋ nna ateese‑o 
\r (Matiyo 15.32–39) 
\p  
\v 1 Ke̱tɔ mo̱ŋ kyee, ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a be̱e̱ bo̱ gyaŋŋe̱ Yeesuu ase̱. Ase̱sɛ amo̱ a mo̱ŋ lɛɛ bo̱ de ateese gyisɛ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a te̱e̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ,  
\v 2 “Mo̱ne̱ ke̱e̱ ase̱sɛ de̱maŋte̱ mɔ aaa? Bamo̱ ase̱ŋ bo̱ mo̱ e̱wɛɛ, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a ba mo̱ ase̱ mfe̱e̱ bo̱ nu mo̱ atɔ ke̱kaapo̱‑ɔ, ŋke nsa ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ, bamo̱ ateese pɛɛɛ a lo̱we̱.  
\v 3 Ne̱ mo̱‑ɔ mo̱ ya sa ne̱ baa yɔ e̱pe̱ na mo̱ŋ sa bamo̱ ateese, ako̱ŋ e̱ mɔɔ bo̱ko̱ kpa‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ bwe̱e̱tɔ a le̱e̱ ke̱fɔ ke̱fɔ.” 
\p  
\v 4 Ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a bise mò̱ fe̱yɛ, “Kimukee mɔ‑rɔ mfe̱ne̱ ne̱ ɔko̱ e̱ waa a ɔ nya ase̱sɛ de̱maŋte̱ mɔ kanɔ se̱ ateese?” 
\p  
\v 5 To, ne̱ Yeesuu a bise bamo̱ fe̱yɛ, “Bodobodoo akuri afe̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ de?” Ne̱ agyase̱po̱‑ɔ a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Bodobodoo akuri asunoo.” 
\p  
\v 6 Amo̱ fe̱raa ne̱ ɔɔ sa ne̱ ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ mɔ a kye̱na swe̱e̱re̱. Ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ we̱e̱ bodobodoo akuri asunoo‑o si, ne̱ ɔɔ te̱ŋŋe̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ taa sa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ bo̱ ke‑ro sa bamo̱. Ne̱ baa ke‑ro sa ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ mɔ.  
\v 7 Bo̱ de ŋkiŋgyi ngyingyii kafwe̱e̱ ko̱, ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ we̱e̱ mmo̱ se̱, ne̱ ɔɔ sa ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a be̱e̱ ke‑ro sa ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ.  
\v 8-9 Ne̱ ɔke̱maa a gyi kpo̱ne̱. Ase̱sɛ‑ɔ bo̱ ŋkpe̱ŋ nna. 
\p Ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a swii ateese mpupuriase̱e̱‑ɔ bo̱ bo̱rɔ ake asunoo. Ne̱ ɔɔ sa ne̱ ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ mɔ a brawe̱‑rɔ yɔ e̱pe̱.  
\v 10 Ne̱ mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a lwee ko̱re̱e̱‑rɔ yɔ mfe̱ŋ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Dalamanuta‑o. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Farisii awuye yɛ Yeesuu kaapo̱ e̱le̱ŋ‑ɔ 
\r (Matiyo 16.1–12) 
\p  
\v 11 Bamo̱ a fo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ Farisii awuye ko̱ a ba Yeesuu ase̱ na bo̱ ŋu fe̱yɛ mò̱ ke̱yaale̱ŋ ne̱ o de ɔ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ‑ɔ a le̱e̱ Wuribware̱ ase̱ kase̱ŋtiŋ ne̱e̱ bɛɛɛ. Ne̱ bo̱ yɛ, “Sa a ko̱tɔko̱ le̱e̱ Wuribware̱ se̱ na ane̱ nya ŋu fe̱yɛ Wuribware̱ bo̱ fo̱ ase̱ ne̱e̱.”  
\v 12 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Abaa! Nte̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ ndɔɔ a kaye̱ a ase̱sɛ‑ɔ e̱ kpa fe̱yɛ ŋ waa ko̱tɔko̱ pwɛɛ na mo̱nꞌ dɛɛ ŋu fe̱yɛ mo̱ e̱le̱ŋ‑ɔ a le̱e̱ Wuribware̱ ase̱ ne̱e̱? Daabii! Mo̱ e̱ tɔwe̱ a n gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ ma waa ko̱tɔko̱ a m bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ e̱le̱ŋ‑ɔ a le̱e̱ Wuribware̱ ase̱ ne̱e̱.”  
\v 13 Ne̱ ɔɔ le̱e̱ bamo̱ ase̱ mfe̱ŋ ya lwee ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ yɔ ke̱pare̱ dabe̱‑ɔ nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱.  
\v 14 Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ mɔ a taŋ se̱ bo̱ mo̱ŋ baa bodobodoo ane̱ŋ ne̱ ɔ fo̱ bamo̱‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ, bodobodoo kukuri ko̱ŋko̱ wo̱re̱ e̱ bo̱ bamo̱ ase̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ mfe̱ŋ.  
\v 15 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a yii bamo̱ se̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa Farisii awuye na Owure Hɛrɔd se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ de yiisi ko̱ ba waa bodobodoo ne̱ o tiŋ‑o na ɔ mo̱ŋ bo̱ kɔne̱.” 
\p  
\v 16 To, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a le̱e̱ ba tɔwe̱ ba gywii abɛɛ fe̱yɛ, “Ane̱ŋ ne̱ ane̱ mo̱ŋ de bodobodoo‑o si ne̱ ɔɔ tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, bɛɛɛ?” 
\p  
\v 17 Yeesuu mɔ a nyi ke̱tɔ ne̱ ba tɔwe̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Ntɔ ne̱e̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ne̱ ke̱‑mo̱ŋ‑de bodobodoo ase̱ŋ? Mo̱ne̱ mo̱ŋ tɛɛ nu mo̱ ke̱kaapo̱‑ɔ kaase̱ ne̱e̱ bɛɛɛ? Mo̱ne̱ mfɛɛre̱ maa waa kusuŋ ne̱e̱ e̱e̱e̱?  
\v 18-19 Mo̱ne̱ de akatɔ, bɛɛɛ mo̱ne̱ mo̱ŋ ke̱e̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Mo̱ne̱ de e̱se̱bɔ, bɛɛɛ mo̱ne̱ maa nu ase̱ŋ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Mo̱ne̱ mo̱ŋ nyiŋŋi saŋ ne̱ mo̱ a te̱ŋŋe̱ bodobodoo akuri anuu‑o‑ro sa ase̱sɛ ŋkpe̱ŋ nnuu‑o si ne̱e̱ e̱e̱e̱? Ake afe̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ a swii mpupuriase̱e̱‑ɔ waa‑rɔ?” 
\p Ne̱ bo̱ yɛ, “Kudu anyɔ.” 
\p  
\v 20 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Ne̱ mo̱ a be̱e̱ te̱ŋŋe̱ bodobodoo akuri asunoo‑o‑ro sa ase̱sɛ ŋkpe̱ŋ nna‑ɔ, ake afe̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ a be̱e̱ swii mpupuriase̱e̱‑ɔ waa‑rɔ?” 
\p Ne̱ bo̱ yɛ, “Asunoo.” 
\p  
\v 21 Ne̱ Yeesuu a bise bamo̱ fe̱yɛ, “Ne̱ mo̱ne̱ saŋ mo̱ne̱ maa nu mo̱ kaase̱ aaa?” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya te̱napo̱ nyare̱ ko̱ Bɛtɛsaye̱da‑ɔ 
\p  
\v 22 Ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a yɔ maŋ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Bɛtɛsaye̱da‑ɔ‑rɔ. Mfe̱ŋ ne̱ ase̱sɛ ko̱ a taa te̱napo̱ nyare̱ ko̱ baa Yeesuu ase̱ fe̱yɛ ɔ dabo̱rɔ mò̱ na ɔ kpaare̱.  
\v 23 Ne̱ Yeesuu a kra te̱napo̱‑ɔ ke̱sare̱e̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ gye̱ mò̱ ŋkpɛɛ, ne̱ mò̱ aa mò̱ a le̱e̱ maŋ‑ɔ‑rɔ yɔ keri si. Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a twe̱e̱ ko̱kyɔne̱ waa te̱napo̱‑ɔ akatɔgyi‑ro. Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ ba asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ amo̱ se̱, ne̱ oo bise mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ ke̱e̱ ko̱tɔko̱ aaa?” 
\p  
\v 24 Amɔ te̱napo̱‑ɔ a yase̱ akatɔ, ne̱ ɔ yɛ, “Ɔɔŋ, ŋ ke̱e̱ ase̱sɛ, amaa bo̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ ayii‑o bo̱ naa.” 
\p  
\v 25 To, ne̱ Yeesuu a be̱e̱ ba asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ mò̱ akatɔgyi‑o si. Ŋkee fe̱raa ɔnyare̱‑ɔ a nyeyi akatɔ‑ɔ, ɔ ke̱e̱ ke̱tɔ ke̱maa dame̱naŋsɛ.  
\v 26 Ne̱ Yeesuu yɛ ɔ nare̱ pe̱, amaa ɔ ma kaŋ kiŋŋi yɔ maŋ‑ɔ‑rɔ ya tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ kaa waa mò̱‑ɔ. 
\s1 Mò̱ ne̱ Peetroo yɛ Yeesuu gye̱‑ɔ 
\r (Matiyo 16.13–20; Lukas 9.18–21) 
\p  
\v 27 Amo̱‑ɔ a kyo̱ŋ‑ɔ, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a yɔ mmaŋgyii ko̱ ne̱ m maa maŋ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Kaye̱sare̱ya Filipii‑o‑ro. Bamo̱ a naa ba yɔ‑ɔ, ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ ase̱sɛ e̱ te̱e̱ mo̱‑ɔ gywii mo̱.” 
\p  
\v 28 Ne̱ baa be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Bo̱ko̱ yɛ fo̱ gye̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ ne̱ baa dɛɛ kye̱na‑ɔ ɔko̱ ne̱ oo kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro, fe̱yɛ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ, bɛɛɛ Iliya‑o ne̱e̱.”  
\v 29 Ne̱ oo bise mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Ne̱ mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ yɛ nsɛ e̱ gye̱ mo̱‑ɔ ne̱e̱?” 
\p Ne̱ Peetroo a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ a suŋ ane̱ ase̱‑ɔ.” 
\p  
\v 30 Ne̱ Yeesuu a yii bamo̱ se̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ma kaŋ tɔwe̱ amo̱‑ɔ gywii ɔke̱maa.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ kuŋu na mò̱ lowi ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Matiyo 16.21–28; Lukas 9.22–27) 
\p  
\v 31 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Yeesuu a le̱e̱ ɔ kaapo̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ. Ɔ yɛ, “A tiri fe̱yɛ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, ŋu ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ, na maŋ abre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ pɛɛɛ kine mo̱, na bo̱ mɔɔ mo̱, amaa ke̱mo̱ ŋke nsa na n kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro.”  
\v 32 Ɔɔ kaapo̱ bamo̱ amo̱‑ɔ‑rɔ nɛɛnɛɛ. Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ Peetroo a lee mò̱ keri si, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ ɔ ma lɛɛ tɔwe̱ ane̱ŋ. 
\p  
\v 33 Amaa Yeesuu a buruwaa ne̱e̱ de̱e̱re̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii Peetroo fe̱yɛ, “Ɔbɔnsam, le̱e̱ mo̱ ase̱. Fo̱ mfɛɛre̱ mo̱ŋ le̱e̱ Wuribware̱ ase̱, se̱sɛ mfɛɛre̱ ne̱ fo̱ de.” 
\p  
\v 34 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a te̱e̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ na lamaŋ ne̱ bo̱ gya mò̱ se̱‑ɔ baa mò̱ ase̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ ɛ, “Ɔko̱ ne̱ ɔ kpa a ɔ gya mo̱ se̱‑ɔ, yɔwe̱ ko̱waa ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ pre̱ mò̱‑ɔ, na ɔ so̱rɔ mò̱ fɔŋfɔŋ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ gya mo̱ se̱.  
\v 35 A le̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ ne̱ ɔ kpa a ɔ nya mò̱ e̱ye̱e̱ le̱e̱ lowi ase̱‑ɔ, lowi e̱ nya mò̱ nsu pɛɛɛ. Ɔko̱ mɔ ne̱ o kperi mo̱ aa ase̱ŋ timaa ko̱tɔwe̱ se̱ na o wu‑o e̱ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ.  
\v 36 To̱nɔ mo̱ ne̱ se̱sɛ e̱ nya fe̱yɛ mò̱ a nya kaye̱‑rɔ atɔ pɛɛɛ, na bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ na ɔ paŋ kye̱nakpa Wuribware̱ ase̱? A mo̱ŋ de to̱nɔ.  
\v 37 Se̱sɛ ya paŋ kye̱nakpa Wuribware̱ ase̱, sɛye̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ ne̱ ɔ taare̱ a ɔ bo̱ sɔɔ kye̱nakpa amo̱.  
\v 38 Ɔko̱ ne̱ ɔ maa kpa fe̱yɛ ase̱sɛ pini fe̱yɛ ɔ gye̱ mo̱ ɔgyase̱po̱‑ɔ, ne̱ ɔ maa kpa a ɔ gya mo̱ ke̱kaapo̱ se̱ ndɔɔ a kaye̱ bɔye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ, amo̱ fe̱raa mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, gbaa mo̱ i kine mò̱ kipini saŋ ne̱ Wuribware̱ a ke̱laŋŋe̱rɔ‑ɔ e̱ le̱e̱ so̱so̱ a ko̱ we̱e̱ swe̱e̱re̱ se̱, na ase̱sɛ pɛɛɛ ŋu n se̱ Wuribware̱ a ke̱dabe̱ na wuraa‑o saŋ ne̱ mo̱ aa Wuribware̱ mbɔɔ‑ɔ e̱ ba‑ɔ.” 
\c 9  
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ a n gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ bo̱ko̱ bo̱ mfe̱e̱ na bo̱ ma wu, amɔ baa ŋu Wuribware̱ a kuwure‑o na ke̱mo̱ e̱le̱ŋ‑ɔ pwɛɛ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ bo̱ko̱ a ŋu Yeesuu ke̱dabe̱ na wuraa‑o 
\r (Matiyo 17.1–13; Lukas 9.28–36) 
\p  
\v 2 Ŋke nsiye a kyo̱ŋ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a lee Peetroo na Yakubu na Yohanee bo̱ tii mò̱ e̱ye̱e̱ se̱, ne̱ baa yɔ ke̱be̱e̱ ko̱ so̱so̱ bamo̱ wo̱re̱. Bamo̱ akatɔ‑rɔ mfe̱ŋ, ne̱ baa ŋu fe̱yɛ Yeesuu a kyurowi.  
\v 3 Ne̱ mò̱ atɔ buŋsɛ a kii afufuri pare̱pare̱pare̱ a to̱re̱ se̱. Ɔko̱ maa taare̱ a ɔ fwe̱e̱ atɔ kaye̱ mɔ‑rɔ na a waa pare̱pare̱ ane̱ŋ.  
\v 4 Puri amo̱‑rɔ ne̱ baa ŋu fe̱yɛ anyare̱ anyɔ na Yeesuu ye̱re̱ na ba sa se̱ŋsa. Ne̱ baa pini fe̱yɛ Wuribware̱ mbraa ɔsapo̱ Mosis na Wuribware̱ kyaamɛɛ Iliya ne̱e̱. 
\p  
\v 5-6 Kufu a nya agyase̱po̱ asa‑ɔ, ne̱ bo̱ mo̱ŋ lɛɛ bo̱ nyi ane̱ŋ ne̱ ba tɔwe̱‑ɔ. Ne̱ Peetroo a tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, a bware fe̱yɛ ane̱ a bo̱ mfe̱e̱. Ane̱ e̱ waa abwii asa, fo̱ ko̱ŋko̱, na Mosis ko̱ŋko̱, na Iliya ko̱ŋko̱.”  
\v 7 Mfe̱ŋ ne̱ ko̱wo̱re̱ a le̱e̱ bo̱ ba ke̱mo̱ kuyayu bo̱ dɔŋŋɔ bamo̱ se̱. Ne̱ bo̱re̱ ko̱ a le̱e̱ ko̱wo̱re̱‑ɔ‑rɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ ke̱e̱ mo̱ gyi timaa ne̱ mo̱ e̱ kpa mò̱ ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ‑ɔ. Mo̱nꞌ nu mò̱ ase̱ŋ.” 
\p  
\v 8 To, ne̱ mò̱ agyase̱po̱ asa‑ɔ a kii de̱e̱re̱ muruwaa bo̱ mo̱ŋ ŋu sɛye̱, amɔ Yeesuu wo̱re̱, ne̱ baa ŋu na ɔ ye̱re̱ bamo̱ ase̱. 
\p  
\v 9 Bamo̱ a kpo̱ro̱we̱ ke̱be̱e̱‑ɔ se̱ ba ba kaase̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu a yii bamo̱ se̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ma kaŋ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu‑o gywii ɔko̱, amɔ bo̱ fo̱ saŋ ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro.”  
\v 10 Baa nu mò̱ kanɔ‑ɔ, amaa bamo̱ wo̱re̱ wo̱re̱ a le̱e̱ ba tɔwe̱ amo̱ ase̱ŋ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱ ‘kikyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro’ mɔ e̱ kaapo̱‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 11 Ne̱ baa bise Yeesuu fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ Iliya amo̱ ne̱ ane̱ a ŋu‑o e̱ gye̱ ne̱ ɔ gye̱ Kristoo ŋkpɛɛ a ɔ ba‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 12 Mò̱ kanɔlee e̱ gye̱ fe̱yɛ, “Iliya e̱ gye̱ ne̱ ɔ gye̱ ŋkpɛɛ a ɔ ba na ɔ nya bo̱ lɔŋŋɔ e̱kpa‑ɔ‑rɔ. To, ne̱ ntɔ se̱ ne̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ yɛ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, i ŋu ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ na bo̱ kine mo̱‑ɔ ne̱e̱?  
\v 13 Amaa mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ Iliya a kyɔ ba, ne̱ ase̱sɛ a waa mò̱ ane̱ŋ ne̱ baa kpa‑ɔ, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ mò̱ ase̱ŋ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya kanyaŋsɛɛ ko̱ ne̱ ibrisi te mò̱ se̱‑ɔ 
\r (Matiyo 17.14–21; Lukas 9.37–43) 
\p  
\v 14 Saŋ ne̱ Yeesuu na Peetroo na Yakubu na Yohanee a kiŋŋi ya tii agyase̱po̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ baa ya to̱ fe̱yɛ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ ko̱ na bamo̱ i gyiiri ikii, ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ ye̱re̱ muruwaa bamo̱.  
\v 15 Aa kpe̱ŋ ase̱sɛ e̱ye̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a ŋu Yeesuu saŋ amo̱, amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa ŋwɛɛnaŋ ya ka mò̱ kanɔ. 
\p  
\v 16 Ne̱ Yeesuu a bise mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ aa bamo̱ i gyiiri ikii‑o ne̱e̱?” 
\p  
\v 17 Ne̱ ase̱sɛ‑ɔ‑rɔ ɔko̱ a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, mo̱ a baa mo̱ kagyinyaŋsɛɛ fo̱ ase̱ ne̱e̱. Ibrisi ko̱ te mò̱ se̱‑ɔ se̱‑ɔ, ɔ maa taare̱ a ɔ sa se̱ŋsa.  
\v 18 Saŋ ke̱maa ne̱ ibrisi amo̱ ya ba mò̱ se̱, e̱e̱ twe̱e̱ mò̱ ne̱e̱ a e̱ bo̱ da swe̱e̱re̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mò̱ a lɔ kigbuŋgbuŋ‑o na ɔ twe̱e̱ mò̱ asare̱e̱ na ayaa, na mò̱ kanɔ‑rɔ e̱ le̱e̱ afwii na o duŋ abwanɔ, amɔ mò̱ kayo̱wɔre̱ a wo̱re̱. Ŋ yɛ fo̱ agyase̱po̱‑ɔ gya ibrisi‑o bo̱ ko̱so̱ mò̱ se̱, bamo̱‑ɔ bo̱ mo̱ŋ taare̱.” 
\p  
\v 19 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Ke̱se̱bɔrɔle̱ŋ awuye mɔ, mo̱ne̱ maa kɔɔre̱ mo̱ mo̱ne̱ i gyi. Nsu mfe̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ mo̱ aa mo̱ne̱ a kye̱na? Bɛɛɛ nsu mfe̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ ŋ nyite mo̱ne̱ pwɛɛ na mo̱nꞌ dɛɛ kɔɔre̱ mo̱ gyi‑o ne̱e̱? Mo̱nꞌ taa kanyaŋsɛɛ‑ɔ baa mo̱ ase̱ mfe̱e̱.” 
\p  
\v 20 Ne̱ baa taa mò̱ baa Yeesuu ase̱. Ibrisi amo̱ a de̱ŋ ŋu Yeesuu‑o, ne̱ e̱ ya twe̱e̱ kanyaŋsɛɛ‑ɔ bo̱ da swe̱e̱re̱ fe̱yɛ mò̱ a lɔ kigbuŋgbuŋ‑o ɔ twe̱e̱ mò̱ asare̱e̱ na ayaa na ɔ da o kuroŋ, na mò̱ kanɔ‑rɔ e̱ le̱e̱ afwii. 
\p  
\v 21 Ne̱ Yeesuu a bise kanyaŋsɛɛ‑ɔ mò̱ se̱ fe̱yɛ, “Nsu mfe̱ne̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mò̱ a nya ko̱lɔ mɔ?” 
\p Ne̱ mò̱ se̱ yɛ, “Le̱e̱ saŋ ne̱ ɔ gye̱ kagyingyii‑o.  
\v 22 Iluwi bwe̱e̱tɔ ibrisi amo̱ a twe̱e̱ mò̱ waa de̱e̱kpa‑rɔ na nkyu‑ro e̱e̱ kpa a e̱ mɔɔ mò̱. Amo̱se̱‑ɔ ŋu ane̱ e̱wɛɛ na fo̱ e̱ taare̱ na fo̱ kya ane̱‑rɔ.” 
\p  
\v 23 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Nte̱tɔ ne̱ ‘ke̱taare̱ kya ane̱‑rɔ’ mɔ e̱ kaapo̱‑ɔ ne̱e̱? Fo̱ ya kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ mo̱ e̱ taare̱ a n kya mò̱ fe̱raa, mo̱ e̱ kya mò̱. A le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ke̱maa e̱ taare̱ a ko̱ waa sa bamo̱ ne̱ ba kɔɔre̱ ba gyi‑o.” 
\p  
\v 24 Amo̱ fe̱raa ne̱ mò̱ se̱ a faa‑rɔ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ kɔɔre̱ fo̱ mo̱ i gyi kafwe̱e̱. Kya mo̱‑rɔ na ŋ nya kɔɔre̱ fo̱ gyi bwe̱e̱tɔ.” 
\p  
\v 25 Yeesuu a ŋu fe̱yɛ ase̱sɛ e̱ kpɔwe̱ ba buŋ mò̱ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ibrisi ne̱ i te kanyaŋsɛɛ‑ɔ se̱‑ɔ fe̱yɛ, “Ibrisi, fo̱ ne̱ fo̱ a waa mò̱ kpawu na kamu‑o, ko̱so̱ kanyaŋsɛɛ amo̱ se̱ na fo̱ ma lɛɛ kye̱na mò̱ se̱ daa.” 
\p  
\v 26 Mfe̱ŋ ne̱ ibrisi ne̱ i te kanyaŋsɛɛ‑ɔ se̱‑ɔ a faa‑rɔ, ne̱ e̱ ya be̱e̱ sa ne̱ ɔɔ twe̱e̱ mò̱ asare̱e̱ na ayaa, ne̱ e̱ ya ko̱so̱ mò̱ se̱. Kanyaŋsɛɛ‑ɔ da swe̱e̱re̱ ne̱e̱ fe̱yɛ kifuniŋ‑o, ne̱ ŋkee ɔke̱maa yɛ, “Oo wu.”  
\v 27 Amaa Yeesuu a kra mò̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ ne̱e̱ bo̱ ko̱so̱, ne̱ ɔɔ ye̱re̱. 
\p  
\v 28 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ Yeesuu a yɔ ɔ bo̱ lɔŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a bise mò̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ ane̱ mo̱ŋ taare̱ gya ibrisi amo̱‑ɔ ne̱e̱?”  
\v 29 Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Sɛye̱ maa taare̱ a a gya ane̱ŋ a ibrisi‑o, amɔ mo̱ne̱ a ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ [ne̱ mo̱ne̱ a kra ako̱ŋ] pwɛɛ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱e̱ tɔwe̱ mò̱ lowi ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Matiyo 17.22–23; Lukas 9.43–45) 
\p  
\v 30-31 Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa bo̱rɔ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱. Ɔ mo̱ŋ kpa fe̱yɛ ɔko̱ ŋu mfe̱ŋ ne̱ ɔ yɔ‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔ kaapo̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Ba taa mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a bo̱ bo̱ waa swe̱e̱re̱ mɔ se̱ ayaale̱ŋpo̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ, na bo̱ mɔɔ mo̱. Amaa amo̱ ya fo̱ ŋke nsa‑ɔ, mo̱ i kyiŋŋi a n le̱e̱ lowi‑ro.”  
\v 32 Amaa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ mo̱ŋ nu ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kaapo̱‑ɔ kaase̱, bamo̱ mɔ kufu de bamo̱ a bo̱ bise mò̱. 
\s1 Agyase̱po̱‑ɔ‑rɔ nsɛ e̱ gye̱ bre̱sɛ? 
\r (Matiyo 18.1–5; Lukas 9.46–48) 
\p  
\v 33 Ne̱ baa ba Kapaaniyum maŋ‑nɔ. Bamo̱ a lwee Yeesuu lɔŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ oo bise mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Ntɔ ke̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ i gyiiri ikii kpa‑rɔ‑ɔ ne̱e̱?”  
\v 34 Amaa bo̱ mo̱ŋ be̱ŋŋaa Yeesuu, a le̱e̱ fe̱yɛ baa gyiiri ikii kpa‑ɔ‑rɔ ne̱e̱, baa kpa bamo̱‑rɔ mò̱ ne̱ ɔ gye̱ bre̱sɛ‑ɔ ne̱e̱. 
\p  
\v 35 Ne̱ Yeesuu a kye̱na, ne̱ ɔɔ te̱e̱ mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ baa mò̱ ase̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ɔko̱ ne̱ ɔ kpa fe̱yɛ o kii mo̱ne̱‑rɔ ɔbre̱sɛ‑ɔ waa mò̱ e̱ye̱e̱ mo̱ne̱ pɛɛɛ‑rɔ kayaagyi na o suŋ mo̱ne̱.” 
\p  
\v 36 Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ baa kayaagyi ko̱ baa bo̱ ye̱ra bamo̱ akatɔ‑rɔ, ne̱ oo powi mò̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ,  
\v 37 “Ɔke̱maa ne̱ mo̱ ke̱nyare̱‑rɔ ɔ kra ŋyaagyi mɔ ɔko̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ a kra mo̱ nɛɛnɛɛ ne̱e̱, ne̱ mò̱ ne̱ ɔ kra mo̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ mɔ a kra mò̱ ne̱ oo suŋ mo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ nɛɛnɛɛ dɛɛ ne̱e̱.” 
\s1 Ɔko̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ gye̱ ane̱ ɔdo̱ŋ‑ɔ bo̱ ane̱ ke̱be̱gya ne̱e̱ 
\r (Lukas 9.49–50) 
\p  
\v 38 Ne̱ Yohanee ne̱ ɔ gye̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ ɔko̱‑ɔ a tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, ane̱ a ŋu ɔko̱ de fo̱ ke̱nyare̱ ɔ gya ibrisi ɔ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱. Ne̱ ane̱ a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ ɔ yɔwe̱ ane̱ŋ ko̱waa, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ tii ane̱ se̱.” 
\p  
\v 39 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱ne̱ ma lɛɛ gya mò̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ ne̱ o de mo̱ ke̱nyare̱ ɔ waa atɔ dabe̱‑ɔ maa lɛɛ taare̱ a ɔ tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ bo̱ kye mo̱ puri amo̱‑rɔ.  
\v 40 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ ɔ mo̱ŋ gye̱ ane̱ ɔdo̱ŋ‑ɔ bo̱ ane̱ ke̱be̱gya ne̱e̱.  
\v 41 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ ɔko̱ ne̱ ɔ sa mo̱ne̱ nkyu a mo̱nꞌ nuu bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ a gye̱ Kristoo agyase̱po̱‑ɔ se̱‑ɔ e̱ nya ke̱dame̱naŋsɛ kakɔka.” 
\s1 Ko̱kyɔrɔke̱e̱ ne̱ ke̱ e̱ baa e̱bɔye̱ ko̱waa‑ɔ 
\r (Matiyo 18.6–9; Lukas 17.1–2) 
\p  
\v 42 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ɔko̱ ne̱ mò̱ ya sa ne̱ ŋyaagyi ngyingyii mɔ ne̱ ba kɔɔre̱ mo̱ ba gyi‑o ɔko̱ ya waa e̱bɔye̱, amo̱ fe̱raa bamo̱ ya ba kibu dabe̱ bo̱ da se̱sɛ‑ɔ ke̱bɔ‑rɔ, ne̱ baa twe̱e̱ mò̱ waa ɔpo̱o̱‑rɔ, a bɔ fe̱yɛ mò̱ a ŋu ke̱se̱bɔgyiiri ne̱ Wuribware̱ e̱ taa a ɔ bo̱ laye̱ ane̱ŋ a e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ.  
\v 43 Amo̱se̱‑ɔ, fo̱ ko̱ ne̱ fo̱ ke̱sare̱e̱ e̱ gye̱ ne̱ ke̱ e̱ sa ne̱ fo̱ e̱ waa bɔye̱, te̱ŋ ke̱mo̱ bo̱ twe̱e̱, a le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ ya kii ke̱sare̱e̱ ko̱ŋko̱ wuye, ne̱ fo̱ a nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ, a bɔ fe̱yɛ fo̱ a ba fo̱ asare̱e̱ anyɔ bo̱ waa asuŋ, na lalalo̱we̱‑ɔ fo̱ lwee awo̱re̱fɔɔ de̱e̱kpa ne̱ ɔ maa duŋ, ne̱ Wuribware̱ a kure bo̱ be̱ya na ɔ bo̱ gyiiri e̱bɔye̱ awaapo̱ e̱se̱bɔ‑rɔ‑ɔ‑rɔ‑ɔ. [  
\v 44 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Aso̱ŋsɔɔ ne̱ a wo̱ mfe̱ŋ a awuye‑o maa wu daa, 
\q2 ane̱ŋ dɛɛ mɔ ne̱ de̱e̱kpa ne̱ ɔ kywɛɛ bamo̱‑ɔ maa duŋ.’]\f * \fr 9:44 \ft Isaya 66.24. \f* 
\b  
\p  
\v 45 Ne̱ fo̱ ko̱ mɔ ne̱ fo̱ ke̱yaa e̱ sa ne̱ fo̱ e̱ waa bɔye̱‑ɔ, te̱ŋ fo̱ ke̱yaa amo̱ bo̱ twe̱e̱, a le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ ya kii ke̱yaa ko̱ŋko̱ wuye, ne̱ fo̱ a nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ, a bɔ fe̱yɛ fo̱ ke̱yaa a mo̱ŋ te̱ŋ, ne̱ fo̱ a lwee awo̱re̱fɔɔ de̱e̱kpa‑ɔ‑rɔ. [  
\v 46 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Aso̱ŋsɔɔ ne̱ a wo̱ mfe̱ŋ a awuye‑o maa wu daa, 
\q2 ane̱ŋ dɛɛ mɔ ne̱ de̱e̱kpa ne̱ ɔ kywɛɛ bamo̱‑ɔ maa duŋ.’] 
\b  
\p  
\v 47 Ne̱ fo̱ ko̱ mɔ ne̱ fo̱ ke̱katɔ ko̱ e̱ sa ne̱ fo̱ e̱ waa bɔye̱‑ɔ, lee ke̱mo̱ bo̱ twe̱e̱, a le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ ya kii ke̱katɔ ko̱ŋko̱ wuye, ne̱ fo̱ a nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ, a bɔ fe̱yɛ fo̱ akatɔ anyɔ a te fo̱ se̱, ne̱ fo̱ a bo̱ lwee awo̱re̱fɔɔ de̱e̱kpa‑ɔ‑rɔ.  
\v 48 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Aso̱ŋsɔɔ ne̱ a wo̱ mfe̱ŋ a awuye‑o maa wu daa, 
\q2 ane̱ŋ dɛɛ mɔ ne̱ de̱e̱kpa ne̱ ɔ kywɛɛ bamo̱‑ɔ maa duŋ.’ 
\b  
\p  
\v 49 Wuribware̱ e̱ ba awo̱re̱fɔɔ ne̱ a du fe̱yɛ de̱e̱kpa‑ɔ kaye̱ mɔ‑rɔ ne̱e̱ a ɔ bo̱ lɔŋŋɔ ɔke̱maa kakpo̱nɔ‑rɔ, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ de mfɔre̱ ba waa ayu mpu‑ro na a nya waa kɔne̱ pwɛɛ a bo̱ dɛɛ taa bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱‑ɔ. 
\p  
\v 50 Mfɔre̱ bo̱ kɔne̱, amaa mmo̱ kɔne̱‑ɔ ya le̱e̱ mmo̱‑rɔ, mmo̱ mo̱ŋ lɛɛ n gye̱ mfɔre̱. Kɔne̱ amo̱ a le̱e̱‑ɔ, ɔko̱ maa taare̱ a ɔ bo̱rɔ kpa ko̱ se̱ be̱e̱ sa a ŋ kii mfɔre̱. Amo̱se̱‑ɔ, mo̱nꞌ kye̱na kaye̱e̱yuri‑ro, a le̱e̱ fe̱yɛ kaye̱e̱yuri du ne̱e̱ fe̱yɛ mfɔre̱, ne̱ ŋ waa ateese kɔne̱‑ɔ.” 
\c 10  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ ko̱waare̱e̱te̱ŋ‑nɔ ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Matiyo 19.1–12; Lukas 16.18) 
\p  
\v 1 Saŋ ne̱ Yeesuu a le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱. Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ te̱ŋ Yo̱o̱daŋ bo̱ŋ‑ɔ‑rɔ yɔ nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱. Mfe̱ŋ ne̱ ase̱sɛ a le̱e̱ ba ba mò̱ ase̱. Ne̱ ɔɔ kaapo̱ abware̱se̱ŋ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kyɔ ɔ naa ɔ kaapo̱‑ɔ. 
\p  
\v 2 Ne̱ Farisii awuye ko̱ a ba mò̱ ase̱ mfe̱ŋ a bo̱ lɔɔre̱ mò̱ kanɔ‑rɔ. Ne̱ baa bise mò̱ fe̱yɛ, “To, tɔwe̱ gywii ane̱. Ane̱ mbraa‑ɔ e̱ sa kpa fe̱yɛ ɔko̱ kine mò̱ ka aaa?” 
\p  
\v 3 Ne̱ Yeesuu a ba se̱ŋbise bo̱ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mbraa mo̱ ne̱ Mosis a sa mo̱ne̱?” 
\p  
\v 4 Ne̱ bamo̱‑ɔ baa be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Mosis a sa mbraa fe̱yɛ, ɔnyare̱ ya kine mò̱ ka, ɔ kyo̱rɛɛ wo̱re̱ na ɔke̱maa nya ŋu fe̱yɛ oo yure mò̱ se̱\f * \fr 10:4 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 24.1. \f* pwɛɛ a ɔ dɛɛ gya mò̱ le̱e̱ mò̱ lɔŋ‑nɔ.” 
\p  
\v 5 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ke̱tɔ se̱ ne̱ Mosis a kyo̱rɛɛ mfaanɛɛ a mbraa mɔ sa mo̱ne̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ aŋu‑ro bo̱ le̱ŋ ne̱e̱ fɛɛ.  
\v 6 Amaa saŋ ne̱ Wuribware̱ a twe̱e̱ ke̱tɔ ke̱maa‑ɔ, ɔɔ twe̱e̱ ɔnyare̱ na ɔkye̱e̱ ne̱e̱,\f * \fr 10:6 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 1.27. \f* fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ a tɔwe̱‑ɔ.  
\v 7-8 Ne̱ a be̱e̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Amo̱se̱ ne̱ ɔnyare̱ e̱ le̱e̱ mò̱ se̱ na mò̱ nyi lɔŋ‑nɔ na ɔ waare̱e̱, 
\q2 na mò̱ aa mò̱ ka a waa kanɔ kye̱na kii ko̱ko̱ŋko̱.’\f * \fr 10:7-8 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 2.24. \f* 
\b  
\m Amo̱‑ɔ e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ bo̱ mo̱ŋ lɛɛ bo̱ gye̱ abɛɛ anyɔ, amaa Wuribware̱ a sa ne̱ baa kii se̱sɛ ko̱ŋko̱ ne̱e̱.  
\v 9 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, se̱sɛ mo̱ŋ de kpa fe̱yɛ mò̱ a brawe̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a bo̱ waa abɛɛ‑rɔ‑ɔ‑rɔ.” 
\p  
\v 10 Saŋ ne̱ baa kiŋŋi yɔ lɔŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a bise Yeesuu ase̱ŋ bo̱ le̱e̱ ke̱tɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱‑ɔ se̱.  
\v 11 Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Ɔnyare̱ ya kine mò̱ ka, ne̱ ɔɔ ya waare̱e̱ ɔkye̱e̱ baŋbaŋ, ɔɔ waa bɔye̱. Mò̱ ke̱be̱e̱ waare̱e̱ ɔkye̱e̱ baŋbaŋ‑ɔ a sa ne̱ ɔɔ waa kakye̱e̱kpa.  
\v 12 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔkye̱e̱ ya kine mò̱ kuri ya waare̱e̱ ɔnyare̱ baŋbaŋ, ne̱ ɔɔ waa kanyare̱kpa.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a yure ŋyaagyi‑o 
\r (Matiyo 19.13–15; Lukas 18.15–17) 
\p  
\v 13 Ne̱ ase̱sɛ ko̱ a baa bamo̱ ŋyaagyi Yeesuu ase̱ na ɔ ba mò̱ asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ bamo̱ se̱ yure bamo̱. Amɔ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ e̱ kpa a bo̱ gya bamo̱ bo̱ kiŋŋi.  
\v 14 Saŋ ne̱ Yeesuu a ŋu na ba waa ane̱ŋ‑ɔ, a mo̱ŋ waa mò̱ kɔne̱. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ma gya ŋyaagyi‑o. Mo̱nꞌ sa a bo̱ ba mo̱ ase̱, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ a ŋyaagyi mɔ na bamo̱ ne̱ bo̱ du fe̱yɛ bamo̱ mɔ‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ bo̱ tii Wuribware̱ a kuwure‑o si.  
\v 15 Na mo̱nꞌ nyiŋŋi si fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ ɔ maa sure si fe̱yɛ Wuribware̱ gyi kuwure fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ŋyaagyi mɔ a sure si‑o, maa tii Wuribware̱ a kuwure‑o si.”  
\v 16 Ne̱ Yeesuu a powi ŋyaagyi amo̱ ako̱ ako̱, ne̱ ɔɔ ba mò̱ asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ bamo̱ ɔke̱maa kuŋu si, ne̱ oo yure bamo̱. 
\s1 A waa le̱ŋ bwe̱e̱tɔ fe̱yɛ atɔ wuye a sure si fe̱yɛ Wuribware̱ gye̱ mò̱ owure 
\r (Matiyo 19.16–30; Lukas 18.18–30) 
\p  
\v 17 Yeesuu a me̱raa kpa se̱ ɔ be̱e̱ ɔ yɔ‑ɔ, ne̱ ɔnyare̱ ko̱ a ŋwɛɛnaŋ bo̱ kpuni aŋurii Yeesuu akatɔ‑rɔ, ne̱ ɔ yɛ, “Ɔkaapo̱po̱ timaa, e̱me̱ne̱ ne̱ mo̱ e̱ waa na ŋ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 18 Ne̱ Yeesuu a bise ɔnyare̱‑ɔ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ fo̱ e̱ te̱e̱ mo̱ fe̱yɛ otimaa‑o ne̱e̱? Ɔko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ ne̱ ɔ gye̱ otimaa be̱e̱ bo̱ tii Wuribware̱ se̱.  
\v 19 To, fo̱ nyi Wuribware̱ a mbraa‑ɔ pɛɛɛ mɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Ɔko̱ ma mɔɔ mò̱ bɛɛko̱, ɔko̱ ma waa kakye̱e̱kpa, 
\q1 ɔko̱ ma kaŋ ywii, ɔko̱ ma te̱ŋ mò̱ bɛɛko̱ kanɔ, 
\q1 ɔko̱ ma gyi mò̱ bɛɛko̱, na ɔke̱maa bu mò̱ se̱ na mò̱ nyi.’ ”\f * \fr 10:19 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 20.12; Mbraa ke̱be̱e̱sa 5.16-20.\f* 
\b  
\p  
\v 20 Ne̱ ɔnyare̱‑ɔ yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, de̱ŋ le̱e̱ mo̱ ŋyaagyi‑ro ne̱ mo̱ a le̱e̱ gya Wuribware̱ a mbraa mɔ pɛɛɛ se̱ ba bo̱ fo̱ ndɔɔ.” 
\p  
\v 21 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a de̱e̱re̱ ɔnyare̱ amo̱, ne̱ mò̱ ase̱ŋ a waa mò̱ kɔne̱, ne̱ ɔ yɛ, “Ke̱tɔ ko̱ŋko̱ ya saŋ fo̱ a fo̱ waa na fo̱ ya wu na fo̱ kii atɔ wuye Wuribware̱ se̱. Amo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ fo̱ ya fe fo̱ kapo̱tɛɛ pɛɛɛ, na fo̱ taa atanne̱‑ɔ sa atiripo̱, na fo̱ bo̱ gya mo̱ se̱.” 
\p  
\v 22 Ɔnyare̱ amo̱ a nu ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱‑ɔ, a mo̱ŋ waa mò̱ kɔne̱, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ o de kapo̱tɛɛ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ ɔɔ bo̱re̱ o yii mò̱ lɔŋ‑nɔ. 
\p  
\v 23 Ne̱ Yeesuu a kii de̱e̱re̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ, ne̱ ɔ yɛ, “A waa le̱ŋ fe̱yɛ atɔ wuye a sure si fe̱yɛ Wuribware̱ gye̱ mò̱ owure.” 
\p  
\v 24 Yeesuu a tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, aa waa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ ase̱ŋ dabe̱. Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ kya se̱ fe̱yɛ, “Mo̱ gyi‑ana, a waa le̱ŋ fɛɛ fe̱yɛ ɔko̱ a sure si fe̱yɛ Wuribware̱ gye̱ mò̱ owure.  
\v 25 Nyɔma e̱ taare̱ a o lwee basa bɔ‑rɔ dare̱e̱ aaa? Amaa atɔ wuye kusure si fe̱yɛ Wuribware̱ gye̱ mò̱ owure bo̱ le̱ŋ ko̱ kyɔ nyɔma kulwee basa bɔ‑rɔ dare̱e̱.” 
\p  
\v 26 Yeesuu a be̱e̱ tɔwe̱ faanɛɛ‑ɔ, aa be̱e̱ waa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ kanɔ ŋko̱, ne̱ baa bise abɛɛ fe̱yɛ, “Ne̱ ŋkee nsɛ gbaa e̱ gye̱ ne̱ o de kpa fe̱yɛ ɔ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 27 Ne̱ Yeesuu a de̱e̱re̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Se̱sɛ fe̱raa maa taare̱ a ɔ nya ane̱ŋ a ŋkpa‑ɔ, amɔ Wuribware̱ a sa mò̱ kpa. Ko̱tɔko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ na Wuribware̱ maa taare̱ a ɔ waa ke̱mo̱.” 
\p  
\v 28 Ne̱ Peetroo a tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ke̱e̱ ɛ, ane̱ a yɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱e̱ gya fo̱ se̱.” 
\p  
\v 29-30 Ne̱ Yeesuu a kpo̱ne̱ se̱ fe̱yɛ, “Ɔɔŋ, na mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ oo kperi mo̱ se̱ na ase̱ŋ timaa‑o si, ne̱ ɔɔ yɔwe̱ mò̱ pe̱ bɛɛɛ mò̱ daa‑ana bɛɛɛ mò̱ tire‑ana bɛɛɛ mò̱ pe̱kye̱e̱‑ana bɛɛɛ mò̱ nyi bɛɛɛ mò̱ se̱ bɛɛɛ mò̱ gyi‑ana bɛɛɛ mò̱ adɔɔ gya mo̱ se̱‑ɔ e̱ nya e̱lɔŋ na adaa na atire na ape̱kye̱e̱ na anyi na agyi na adɔɔ ne̱ ɔɔ yɔwe̱‑ɔ iluwi ke̱lafa a ɔ bo̱ teere kaye̱ mɔ‑rɔ, na ase̱sɛ kperi mo̱ se̱ waa mò̱ awo̱re̱fɔɔ na bo̱ tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ bo̱ kye mò̱, na ŋkee ɔ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ kaye̱ ne̱ ka ba a ka bo̱ ba‑ɔ‑rɔ.  
\v 31 Amaa ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ ne̱ bo̱ gye̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱ mbe̱yɔmɔ‑ɔ i kii nsii-amɛɛ, na bamo̱ ne̱ bo̱ gye̱ nsii-amɛɛ mbe̱yɔmɔ‑ɔ mɔ kii agye̱ŋkpɛɛpo̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ mò̱ lowi ase̱ŋ sase̱po̱‑ɔ 
\r (Matiyo 20.17–19; Lukas 18.31–34) 
\p  
\v 32 Kamɛɛ‑rɔ ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a me̱raa se̱ ba yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ, na Yeesuu gye̱ ŋkpɛɛ. Bamo̱ a yɔ‑ɔ, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ iduŋ saŋ e̱ te̱ŋŋe̱ bamo̱. Kufu gbaa a nya ase̱sɛ ne̱ bamo̱‑ɔ gbaa bo̱ gya bamo̱ se̱‑ɔ. Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱e̱ lee mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ keri si, ne̱ ɔɔ le̱e̱ ɔ tɔwe̱ ase̱ŋ ne̱ a ba a a bo̱ to̱ mò̱‑ɔ o gywii bamo̱.  
\v 33 Ɔɔ tɔwe̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱. Ane̱ e̱ yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ mfe̱ŋ ne̱ ba ba mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a bo̱ bo̱ waa Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ‑ɔ. Bamo̱ e̱ gye̱ ne̱ ba gyi mo̱ ase̱ŋ na bo̱ bu mo̱ ke̱pɔ, na ŋkee bo̱ taa mo̱ sa Roma awuye ne̱ baa kɔɔre̱ ane̱ maŋ‑ɔ, a bo̱ mɔɔ mo̱.  
\v 34 Roma awuye mɔ e̱ saare̱ mo̱, na bo̱ twe̱e̱ akyɔne̱ we̱e̱ mo̱ se̱, na bo̱ da mo̱ paara, na bo̱ mɔɔ mo̱. Amaa ke̱mo̱ ŋke nsa mo̱ i kyiŋŋi a n le̱e̱ lowi‑ro.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yakubu na Yohanee a bise ba kpa ko̱tɔko̱ Yeesuu ase̱‑ɔ 
\r (Matiyo 20.20–28) 
\p  
\v 35 To, ne̱ Yeesuu a agyase̱po̱‑ɔ anyɔ ko̱ a lee mò̱ keri si na bo̱ ko̱re̱ mò̱ ko̱tɔko̱. Bamo̱ e̱ gye̱ Sibidii mò̱ agyi nyaŋsɛ anyɔ‑ɔ, Yakubu na Yohanee. Ne̱ baa tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, ane̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ waa ko̱tɔko̱ sa ane̱.” 
\p  
\v 36 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Nte̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa a ŋ waa sa mo̱ne̱?” 
\p  
\v 37 Ne̱ bo̱ yɛ, “Fo̱ ya kye̱na fo̱ kuwure dabe̱‑ɔ se̱, na fo̱ sa a ane̱ kye̱na fo̱ ase̱, ɔko̱ kye̱na fo̱ kigyise si na ɔko̱ mɔ kye̱na fo̱ ke̱be̱na se̱.” 
\p  
\v 38 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi ane̱ŋ ne̱ ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ i bise mo̱ne̱ e̱ kpa‑ɔ du‑o. Mo̱ne̱ e̱ taare̱ a mo̱nꞌ gyi awo̱re̱fɔɔ ne̱ mo̱ e̱ ba a m bo̱ gyi‑o ooo, ne̱ mo̱ne̱ e̱ taare̱ a mo̱nꞌ nyite ase̱ŋ ne̱ ase̱sɛ e̱ taa a bo̱ bo̱ laye̱ mo̱‑ɔ ɔɔɔ?” 
\p  
\v 39 Ne̱ baa be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Ane̱ e̱ taare̱.” Ne̱ Yeesuu yɛ, “Ane̱ŋ ne̱ mo̱ i gyi awo̱re̱fɔɔ na ase̱sɛ taa ase̱ŋ bo̱ laye̱ mo̱‑ɔ, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ a waa mo̱ne̱‑ɔ.  
\v 40 Amaa n gye̱ mo̱ e̱ gye̱ ne̱ mo̱ i lee mò̱ ne̱ ɔ kye̱na mo̱ kigyise si‑o na mò̱‑ɔ mò̱ ne̱ ɔ kye̱na mo̱ ke̱be̱na se̱‑ɔ. Wuribware̱ e̱ gye̱ ne̱ o lee e̱kye̱nakpa amo̱ a ɔ bo̱ sa bamo̱ ne̱ ɔɔ lɔŋŋɔ mfe̱ŋ bo̱ ye̱ra bamo̱‑ɔ.” 
\p  
\v 41 Saŋ ne̱ Yeesuu agyase̱po̱ kudu ne̱ baa saŋ‑ɔ a nu ane̱ŋ ne̱ Yakubu na Yohanee e̱ kpa fe̱yɛ Yeesuu sa bamo̱ ke̱dabe̱ kyo̱ŋ bamo̱ pɛɛɛ‑ɔ, ne̱ bamo̱ iduŋ a fwii bamo̱ se̱.  
\v 42 Yeesuu a ŋu fe̱yɛ bamo̱ iduŋ a fwii‑o, ne̱ ɔɔ te̱e̱ bamo̱ pɛɛɛ bo̱ gyaŋŋe̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ne̱e̱ mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ kaye̱ mɔ‑rɔ ase̱sɛ‑rɔ fe̱raa, bamo̱ ne̱ bo̱ de maŋ‑ɔ na agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ bo̱ de ke̱yaale̱ŋ ba gyi ɔke̱maa se̱ ɛ?  
\v 43 Amaa mo̱ne̱‑rɔ fe̱raa n gye̱ ane̱ŋ ne̱ a du. Mò̱ ne̱ ɔ kpa a ɔ waa mo̱ne̱‑rɔ ɔbre̱sɛ‑ɔ bɛɛɛ se̱sɛ dabe̱‑ɔ waa asuŋ bo̱ suŋ mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ a saŋ‑ɔ.  
\v 44 Ne̱ mò̱‑ɔ mò̱ ne̱ ɔ kpa fe̱yɛ o kii mo̱ne̱‑rɔ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ waa mò̱ e̱ye̱e̱ mo̱ne̱ pɛɛɛ‑rɔ ke̱nya.  
\v 45 A le̱e̱ fe̱yɛ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, gbaa mo̱ŋ ba fe̱yɛ ɔko̱ waa asuŋ sa mo̱ ne̱e̱. Mo̱ a ba a m bo̱ waa asuŋ sa ase̱sɛ ne̱e̱, na ŋ wu bo̱ sa ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ, na ŋ ka ko̱kɔ sa bamo̱, na bo̱ nya nya bamo̱ e̱ye̱e̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a buŋŋi te̱napo̱ Bar‑Timiyus akatɔ‑ɔ 
\r (Matiyo 20.29–34; Lukas 18.35–43) 
\p  
\v 46 Ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a bo̱rɔ Yɛrikoo maŋ‑nɔ. Bamo̱ a le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a gya bamo̱ se̱. Timiyus mò̱ gyi te̱napo̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Bar‑Timiyus‑o mɔ bo̱ maŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ o te kabo̱re̱ kɛɛ saŋ ke̱maa ɔ ko̱re̱ atɔ.  
\v 47 Te̱napo̱ amo̱ a te kabo̱re̱ kɛɛ mfe̱ŋ ne̱ oo nu fe̱yɛ Yeesuu Nasarɛte̱nyi e̱ kyo̱ŋ kabo̱re̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ ɔ fɛɛ‑rɔ keŋkeŋ fe̱yɛ, “Yeesuu, Deefid mò̱ nana, ŋu mo̱ e̱wɛɛ.” 
\p  
\v 48 Ne̱ ase̱sɛ‑ɔ a fɛɛ mò̱ se̱ fe̱yɛ ɔ laatɔ. Amaa ŋkee gbaa ne̱ ɔɔ me̱raa se̱ ɔ fɛɛ‑rɔ keŋkeŋ‑o ne̱e̱ fe̱yɛ, “Deefid mò̱ nana, ŋu mo̱ e̱wɛɛ.” 
\p  
\v 49 Amo̱ fe̱raa ne̱ Yeesuu a ye̱re̱, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ te̱e̱ mò̱.” 
\p Ne̱ baa te̱e̱ te̱napo̱ amo̱, ne̱ baa tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ko̱so̱ na fo̱ sa a fo̱ akatɔ gyi, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔ yɛ fo̱ ba.” 
\p  
\v 50 Ne̱ oo buŋŋi mò̱ waagya, ne̱ oo fuwi ywe̱e̱, ne̱ ɔɔ yɔ Yeesuu ase̱. 
\p  
\v 51 Ne̱ Yeesuu a bise mò̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱ fo̱ e̱ kpa fe̱yɛ ŋ waa sa fo̱?” 
\p Ne̱ te̱napo̱‑ɔ yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, mo̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ buŋŋi mo̱ akatɔ ne̱e̱, na n de̱e̱ nya ŋu atɔ.” 
\p  
\v 52 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Fo̱ a kɔɔre̱ mo̱ gyi‑o si‑o, fo̱ a kpaare̱, amo̱se̱‑ɔ nare̱.” Puri amo̱‑rɔ ne̱ te̱napo̱ amo̱ akatɔ a buŋŋi, ne̱ ɔɔ gya Yeesuu si kabo̱re̱ amo̱ se̱. 
\c 11  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kye̱na kuruma si lwee Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ 
\r (Matiyo 21.1–11; Lukas 19.28–40; Yohanee 12.12–19) 
\p  
\v 1 Bamo̱ a kpa a bo̱ fo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ, ne̱ baa kyo̱ŋ kamaŋgyii ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Bɛtaniya‑o, ne̱ ba kpa a bo̱ fo̱ kamaŋgyii ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Bɛtɛfage̱, ne̱ ka maa Mfɔ-Ayii ke̱be̱e̱‑ɔ. Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a suŋ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ anyɔ bo̱ gye̱ ŋkpɛɛ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ,  
\v 2 “Mo̱nꞌ yɔ kamaŋgyii ne̱ ka bo̱ akatɔ‑rɔ‑ɔ‑rɔ. Mo̱ne̱ ya fo̱ mfe̱ŋ, mo̱ne̱ i ŋu bamo̱ a ŋure kuruma ko̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ tɛɛ daŋ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔko̱ mo̱ŋ tɛɛ de̱e̱‑ɔ ye̱re̱, na mo̱nꞌ saŋŋe̱ mò̱ baa mfe̱e̱.  
\v 3 Ne̱ ɔko̱ ya bise mo̱ne̱ ke̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ saŋŋe̱ kuruma‑o, mo̱nꞌ tɔwe̱ gywii se̱sɛ‑ɔ fe̱yɛ, ‘Ane̱ nyaŋpe̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔ kpa. Amaa ke̱tɔ maa kyee na ɔ be̱e̱ kiŋŋaa mò̱ baa.’ ” 
\p  
\v 4 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ baa yɔ mfe̱ŋ ya ŋu fe̱yɛ ɔko̱ a ŋure mò̱ kuruma kibunogyi ase̱ kabo̱re̱ se̱. Ne̱ baa me̱raa se̱ ba saŋŋe̱.  
\v 5 Saŋ ne̱ ba saŋŋe̱ kuruma‑o, ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ a bise Yeesuu agyase̱po̱ anyɔ amo̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa‑ɔ ne̱e̱, mo̱ne̱ e̱ saŋŋe̱ kuruma amo̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱?”  
\v 6 Ne̱ baa be̱ŋŋaa ane̱ŋ ne̱ Yeesuu yɛ bamo̱ ya bise a bo̱ be̱ŋŋaa‑ɔ. Ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ a yɔwe̱ bamo̱ fe̱yɛ bo̱ nare̱. 
\p  
\v 7 Ne̱ baa taa kuruma‑o baa Yeesuu ase̱. Ne̱ baa buŋŋi bamo̱ awaagya bo̱ buŋ kuruma‑o si, ne̱ Yeesuu a de̱e̱ kye̱na se̱.  
\v 8 Ne̱ baa me̱raa se̱ ba lweero Yɛro̱salɛm maŋ. Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a brawe̱ bamo̱ awaagya‑rɔ bo̱ be̱ya kpa‑ɔ se̱ sa mò̱, ne̱ ɔɔ nare̱ se̱ kyo̱ŋ. Bo̱ko̱ mɔ a ŋeri afe̱raa le̱e̱ adɔɔ ne̱ a maa kpa‑ɔ, ne̱ baa bo̱ dɔŋŋɔ kpa‑ɔ se̱ sa mò̱, ne̱ ɔɔ nare̱ se̱ kyo̱ŋ.  
\v 9-10 Ŋkee bamo̱ ne̱ bo̱ gye̱ mò̱ ŋkpɛɛ na bamo̱ ne̱ bo̱ gya mò̱ se̱‑ɔ a le̱e̱ ba fɛɛ‑rɔ ne̱e̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 “Mo̱nꞌ sa a ane̱ da Wuribware̱ kakyirele. 
\q2 Wuribware̱ yure mò̱ ne̱ ɔ ba mò̱ ke̱nyare̱‑rɔ‑ɔ.\f * \fr 11:9-10 \ft Kiliŋ 118.25-26. \f* 
\q1 Wuribware̱ yure kuwure ne̱ ɔ ba a ɔ bo̱ gyi 
\q2 fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ane̱ nana Owure Deefid a dɛɛ gyi‑o. 
\q1 Mo̱nꞌ sa a ane̱ da Wuribware̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ kakyirele.” 
\b  
\p  
\v 11 Yeesuu a kye̱na mò̱ kuruma‑o si ya ye̱re̱ kpo̱ro̱we̱ maŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ oo lwee Wuribware̱ suŋkpa mfe̱ŋ de̱e̱re̱ ane̱ŋ ne̱ baa waa kamo̱‑rɔ‑ɔ. Amaa kyɔwe̱ a kyɔ lo̱we̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ a kiŋŋi yɔ Bɛtaniya. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a daa figi kiyii ko̱ yii‑o 
\r (Matiyo 21.18–19) 
\p  
\v 12 Kake nyɔse̱po̱‑ɔ, bamo̱ a le̱e̱ Bɛtaniya ba ba‑ɔ, ne̱ ako̱ŋ de Yeesuu.  
\v 13 Mfe̱ŋ ne̱ oo ŋu fe̱yɛ figi kiyii ko̱ ne̱ ke̱ ye̱re̱ akatɔ se̱‑ɔ a pɔwe̱, ne̱ ɔɔ yɔ a ɔ ya ke̱e̱ ke̱mo̱ se̱ fe̱yɛ ɔ nya ke̱mo̱ agyi a o gyi aaa. Amaa mò̱ a yɔ ke̱mo̱ kaase̱‑ɔ, sɛye̱ mo̱ŋ te ke̱mo̱ se̱, amɔ afe̱raa wo̱re̱, a le̱e̱ fe̱yɛ saŋ amo̱ figi ayii maa swɛɛ.\fig figi kiyii agyi|src="HK00088b.tif" size="span" ref="Maak 11.13" \fig* 
\v 14 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii kiyii‑o fe̱yɛ, “Ɔko̱ ma lɛɛ gyi fo̱ agyi ŋke ŋko̱ se̱ daa.” Ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a nu ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱‑ɔ. 
\s1 Ke̱tɔ ne̱ Yeesuu a waa na ɔ bo̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ 
\r (Matiyo 21.12–17; Lukas 19.45–48) 
\p  
\v 15 Bamo̱ a be̱e̱ fo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a ya lwee Wuribware̱ suŋkpa kabuno. Mò̱ a fo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ oo ŋu fe̱yɛ ase̱sɛ te mfe̱ŋ ba fe atɔ, na bo̱ko̱ mɔ e̱ sɔɔ. Bo̱ko̱ mɔ te bamo̱ iteeburi ase̱ mfe̱ŋ ba kyeeri Roma swe̱e̱re̱ se̱ atanne̱ ba yaa Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ atanne̱‑rɔ. Ase̱sɛ‑ɔ mɔ bo̱ko̱ te kabuno‑o mfe̱ŋ ba fe awurele̱pɔ ne̱e̱. To, Yeesuu a ya to̱ bamo̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ ɔɔ gya bamo̱ pɛɛɛ le̱e̱ mfe̱ŋ. Ne̱ ɔɔ gye̱ra gye̱ra bamo̱ ne̱ ba kyeeri atanne̱‑ɔ iteeburi na bamo̱ ne̱ ba fe awurele̱pɔ a ngya‑ɔ bo̱ da.  
\v 16 Ne̱ ŋkee ɔ yɛ ɔke̱maa ma lɛɛ so̱rɔ tɔso̱rɔ bo̱ kyo̱ŋ kabuno‑o mfe̱ŋ. 
\p  
\v 17 Ne̱ ŋkee ɔɔ kaapo̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ suŋkpa a kabuno‑o mfe̱ŋ. Ne̱ ɔ yɛ, “Ne̱e̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ Wuribware̱ yɛ, 
\b  
\q1 ‘Mo̱ lɔŋ‑ɔ i kii ke̱kyaŋ ne̱ kaye̱ mɔ‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ 
\q2 e̱ ba a bo̱ bo̱ nya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱‑ɔ.’\f * \fr 11:17 \ft Isaya 56.7. \f* 
\q1 Amaa mo̱ne̱ a taa mfe̱ŋ bo̱ kii ‘ayu lɔŋ ne̱e̱,’\f * \fr 11:17 \ft Yɛrɛme̱ya 7.11. \f* bɛɛɛ?” 
\b  
\p  
\v 18 Amɔ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ a nu ke̱tɔ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱‑ɔ, ne̱ baa le̱e̱ ba buwi ba kpa e̱kpa ne̱ ba ye̱re̱ se̱ a bo̱ bo̱ mɔɔ mò̱‑ɔ. Amaa kufu de bamo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ ke̱kaapo̱‑ɔ a kpe̱ŋ lamaŋ ne̱ baa gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ‑ɔ e̱ye̱e̱.  
\v 19 Bo̱ fo̱ ke̱de̱e̱pwɛta‑ɔ, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a le̱e̱ maŋ‑ɔ‑rɔ. 
\s1 Figi kiyii‑o kuwu ase̱ŋ 
\r (Matiyo 21.20–22) 
\p  
\v 20 Kaye̱ ŋke gye̱gyaye̱ saŋ ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ naa kpa se̱‑ɔ, ne̱ baa ŋu figi kiyii ne̱ Yeesuu a daa yii‑o, na ke̱mo̱ pɛɛɛ a wu.  
\v 21 Mfe̱ŋ ne̱ Peetroo a nyiŋŋi ke̱tɔ ne̱ kaa waa ke̱mo̱‑ɔ se̱. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, ke̱e̱ kiyii ne̱ fo̱ a daa yii‑o a wu.” 
\p  
\v 22 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi.  
\v 23 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ mò̱ ya kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi kyɛɛkyɛɛ, ne̱ mò̱ ya kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱‑ɔ e̱ waa, ne̱ mò̱ ya tɔwe̱ gywii ke̱be̱e̱ mɔ fe̱yɛ ko̱ ko̱so̱ ya twe̱e̱ ke̱mo̱ e̱ye̱e̱ waa ɔpo̱o̱‑rɔ, Wuribware̱ e̱ waa ane̱ŋ a ɔ sa mò̱.  
\v 24 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ mò̱ e̱ ko̱re̱ Wuribware̱ ɔ kpa ko̱tɔko̱, ne̱ mò̱ ya kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ fe̱yɛ ɔɔ kyɔ nya ke̱tɔ‑ɔ, Wuribware̱ mɔ e̱ sa mò̱ ke̱mo̱.  
\v 25 Amaa mò̱ a ko̱re̱ Wuribware̱ ke̱tɔ‑ɔ, a tiri fe̱yɛ ɔ taa mò̱ bɛɛko̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke mò̱ pwɛɛ na Wuribware̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ dɛɛ kɔɔre̱ mò̱ se̱ na ɔ nya taa mò̱ lee bo̱ ke mò̱. [  
\v 26 Amaa fo̱ e̱ mo̱ŋ taa fo̱ bɛɛko̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke mò̱, Wuribware̱ gbaa maa taa fo̱ lee a ɔ bo̱ ke fo̱.]” 
\s1 Yudaa awuye agye̱ŋkpɛɛpo̱ a se̱ŋbise ko̱ ne̱ Yeesuu a kine kilee kanɔ‑ɔ 
\r (Matiyo 21.23–27; Lukas 20.1–8) 
\p  
\v 27 Ne̱ baa be̱e̱ kiŋŋi ya lwee Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ. Yeesuu a yɔ ɔ naa Wuribware̱ suŋkpa a kabuno‑o, ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ na maŋ‑ɔ abre̱sɛ‑ɔ a yɔ mò̱ ase̱.  
\v 28 Ne̱ baa bise mò̱ fe̱yɛ, “Nsɛ ya sa fo̱ kpa fe̱yɛ fo̱ gya ase̱sɛ le̱e̱ Wuribware̱ suŋkpa a kabuno‑o mfe̱e̱? Nsɛ ya sa fo̱ kpa fe̱yɛ fo̱ kaapo̱ atɔ mfe̱e̱?” 
\p  
\v 29 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “To, mo̱ i bise mo̱ne̱ ase̱ŋ ko̱ŋko̱ kpe̱ŋ, ne̱ mo̱ne̱ ya taare̱ be̱ŋŋaa mo̱ nɛɛnɛɛ fe̱raa, mo̱‑ɔ mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱ kpa ne̱ n de fe̱yɛ m bo̱ waa ane̱ŋ a atɔ‑ɔ.  
\v 30 Mo̱nꞌ kaapo̱ mo̱ mò̱ ne̱ ɔɔ sa Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ kpa fe̱yɛ ɔ bɔ asuu‑o. Wuribware̱ ya sa mò̱ bɛɛɛ dimaadi?” 
\p  
\v 31 Mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ wo̱re̱ wo̱re̱ a le̱e̱ ba gyiiri ikii fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱ ane̱ tɔwe̱‑ɔ ne̱e̱? Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ Wuribware̱ ya sa Yohanee kpa fe̱yɛ ɔ bɔ asuu, o bise ane̱ fe̱yɛ, ‘Nte̱tɔ se̱ ne̱e̱ ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ Yohanee gyi?’  
\v 32 Ne̱ ane̱ mɔ ane̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ dimaadi ya sa mò̱ kpa, e̱me̱ne̱ ne̱ ase̱sɛ mɔ e̱ waa ane̱?” Bo̱ se̱re̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ɔke̱maa a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ Yohanee gye̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ ne̱e̱.  
\v 33 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, baa be̱ŋŋaa Yeesuu ne̱e̱ fe̱yɛ, “Ane̱ mo̱ŋ nyi ɔko̱ ne̱ ɔɔ sa Yohanee kpa fe̱yɛ ɔ bɔ asuu‑o.” 
\p Ne̱ Yeesuu mɔ a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ane̱ŋ fe̱raa, ŋ gbaa ma tɔwe̱ ɔko̱ ne̱ ɔɔ sa mo̱ kpa fe̱yɛ ŋ waa ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ waa‑ɔ a n gywii mo̱ne̱.” 
\c 12  
\s1 Apafo̱wɔ bɔye̱ ko̱ kitee 
\r (Matiyo 21.33–46; Lukas 20.9–19) 
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ kitee mɔ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “N gye̱ ɔnyare̱ ko̱ e̱ bo̱‑rɔ aaa? Ne̱ oo dwii mò̱ bobe ayii ko̱, ne̱ amo̱ ya swɛɛ agyi ne̱ bo̱ de ba waa nta‑ɔ. Ne̱ oo gyi bane̱ dabe̱ bo̱ muruwaa, ne̱ oo kwii ke̱maŋtaŋ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ mfe̱ŋ na bo̱ taa ayii‑o agyi bo̱ waa‑rɔ a bo̱ kyikye si lee amo̱ nkyu. Ne̱ ɔɔ be̱e̱ waa ko̱tɔko̱ ne̱ ba ye̱re̱ ke̱mo̱ se̱ a bo̱ bo̱ de̱e̱re̱ ko̱dɔɔ‑ɔ se̱‑ɔ bo̱ ye̱ra ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ. Ne̱ ɔɔ taa sa apafo̱wɔ ko̱ fe̱yɛ bo̱ de̱e̱re̱ se̱ sa mò̱, ne̱ ɔɔ le̱e̱ pe̱ tu kpa yɔ ke̱fɔ.\fig bobe ayii ko̱dɔɔ|src="N11 LB00103b Vineyard.pdf" size="span" ref="Maak 12.1" \fig* 
\p  
\v 2 Saŋ ne̱ ayii agyi amo̱ a be̱re̱, ne̱ amo̱ kiteebe̱e̱ a fo̱‑ɔ, ne̱ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o a suŋ mò̱ ke̱yaafɔre̱ ko̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ apafo̱wɔ amo̱ ase̱ fe̱yɛ ɔ yɔ a bo̱ ke ke̱tɔ ne̱ baa nya le̱e̱ mò̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ, na bo̱ taa mò̱ lee bo̱ kyo̱ŋwe̱ mò̱.  
\v 3 Ke̱yaafɔre̱ amo̱ a yɔ bamo̱ ase̱‑ɔ, ne̱ apafo̱wɔ amo̱ a kra mò̱ da, ne̱ baa yɔwe̱ mò̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ mò̱ nyaŋpe̱ ase̱ asare̱e̱ kpaŋkpaŋ. 
\p  
\v 4 Ne̱ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o a be̱e̱ suŋ mò̱ ke̱yaafɔre̱ nyɔse̱po̱, ne̱ baa daye̱ mò̱ kuŋu‑ro, ne̱ baa saare̱ mò̱.  
\v 5 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ suŋ mò̱ ke̱yaafɔre̱ sase̱po̱, ne̱ apafo̱wɔ amo̱ a mɔɔ mò̱. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ase̱sɛ amo̱ a bii bo̱ko̱, ne̱ baa mɔɔ bo̱ko̱ ne̱ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye amo̱ a be̱e̱ suŋ bamo̱ ase̱‑ɔ. 
\p  
\v 6 Ŋkee mò̱ ne̱ mò̱ wo̱re̱ ya saŋ a ko̱dɔɔ‑ɔ wuye amo̱ suŋ‑o e̱ gye̱ mò̱ fɔŋfɔŋ mò̱ gyi ko̱ŋko̱ kpeŋ ne̱ o de, ne̱ ɔ kpa mò̱ ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ‑ɔ. Amo̱ fe̱raa lalalo̱we̱‑ɔ ne̱ oo suŋ mò̱ gyi amo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ apafo̱wɔ amo̱ ase̱. Ne̱ ɔɔ fa mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ e̱ kɔɔre̱ a n gyi fe̱yɛ ba bu mo̱ gyi‑o.’  
\v 7 Saŋ ne̱ apafo̱wɔ amo̱ a ŋu kayaagyi‑o e̱ ba‑ɔ, ne̱ ŋkee ba tɔwe̱ ba gywii abɛɛ ne̱e̱ fe̱yɛ, ‘Ke̱e̱ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o mò̱ gyi‑o ne̱ mò̱ se̱ ya wu o gyi mò̱ kapo̱tɛɛ‑ɔ e̱ ba‑ɔ. Mo̱nꞌ sa a ane̱ mɔɔ mò̱, na mò̱ se̱ a ko̱dɔɔ mɔ kii ane̱ lee.’  
\v 8 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa kra mò̱ gyi amo̱ mɔɔ, ne̱ baa lee mò̱ kifuniŋ le̱e̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ twe̱e̱ ke̱mo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ bobe ko̱dɔɔ amo̱ kamɛɛ.” 
\p  
\v 9 Ne̱ Yeesuu a bise bamo̱ fe̱yɛ, “To, mo̱ne̱ e̱ kɔɔre̱ mo̱ne̱ i gyi fe̱yɛ e̱me̱ne̱ ne̱ bobe ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o e̱ waa apafo̱wɔ amo̱‑ɔ ne̱e̱? Mo̱ e̱ fa fe̱yɛ mò̱ fɔŋfɔŋ e̱ yɔ ne̱e̱ na ɔ ya mɔɔ ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ na ɔ be̱e̱ taa ko̱dɔɔ‑ɔ sa ase̱sɛ baŋbaŋ na bo̱ de̱e̱re̱ se̱ sa mò̱. Amo̱ e̱ gye̱ saase̱bɛɛ.” 
\p  
\v 10 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ mo̱ne̱ a kare̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Ke̱fo̱re̱ serisɛ ko̱ ne̱ apwɛɛpo̱ de bo̱ pwɛɛ 
\q2 ne̱ baa kine ke̱mo̱ bo̱ twe̱e̱‑ɔ, 
\q2 ya ko̱ŋ bo̱ kii ke̱mo̱ ne̱ kaa le̱ŋ lɔŋ‑ɔ pɛɛɛ bo̱ ye̱ra‑ɔ. 
\q1  
\v 11 Wuribware̱ ya sa ne̱ aa ba ane̱ŋ, 
\q2 ne̱ aa kpe̱ŋ ane̱ e̱ye̱e̱ ke̱baŋse̱.’ ”\f * \fr 12:11 \ft Kiliŋ 118.22-23. \f* 
\b  
\p  
\v 12 Yeesuu a sa se̱ŋsa lo̱we̱‑ɔ, ne̱ Yudaa awuye agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ e̱ kpa a bo̱ kra mò̱, a le̱e̱ fe̱yɛ baa ŋu fe̱yɛ mò̱ apafo̱wɔ bɔye̱ ko̱ kitee‑o a kye bamo̱. Amaa bamo̱ a se̱re̱ lamaŋ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ baa nare̱ yɔwe̱ mò̱. 
\s1 Leŋpoo ke̱ka se̱ŋbise 
\r (Matiyo 22.15–22; Lukas 20.20–26) 
\p  
\v 13 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ baa suŋ Farisii awuye na Owure Hɛrɔd aye̱re̱rɔpo̱ fe̱yɛ bo̱ ya bise Yeesuu ase̱ŋ lɔɔre̱ mò̱ kanɔ‑rɔ, na ɔ tɔwe̱ ke̱bɔye̱ ko̱, na bo̱ nya kra mò̱.  
\v 14 Bamo̱ a yɔ Yeesuu ase̱‑ɔ, ne̱ baa bo̱ tɔwe̱ kɔne̱ kɔne̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, ane̱ nyi fe̱yɛ kase̱ŋtiŋ wuye e̱ gye̱ fo̱, na fo̱ maa pe̱nna ɔko̱, na kufu mo̱ŋ de fo̱ ase̱sɛ ko̱tɔwe̱ fo̱ ase̱ŋ se̱. Fo̱ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ se̱sɛ mɔ gye̱ se̱sɛ dabe̱ bɛɛɛ ɔ gye̱ kagyingyii, fo̱ fe̱raa fo̱ e̱ kaapo̱ atɔ kase̱ŋtiŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa fe̱yɛ se̱sɛ dimaadi ke̱maa waa‑ɔ. Roma awuye a kɔ ke̱naa gyi ane̱ se̱ kɔɔre̱ ane̱ maŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ane̱ ya ka leŋpoo sa bamo̱ owure dabe̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kaye̱saa‑ɔ, a kye ane̱ Wuribware̱ mbraa‑ɔ, bɛɛɛ a maa kye? Tɔwe̱ na ane̱ nu.” 
\p  
\v 15 Amaa Yeesuu mɔ a kyɔ ŋu fe̱yɛ bo̱ de se̱ŋbise mɔ ba kyɔ mò̱‑rɔ ke̱e̱ ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱e̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kyɔ mo̱‑rɔ mo̱ne̱ e̱ ke̱e̱‑ɔ ne̱e̱? Mo̱nꞌ taa atanne̱ fufuri kigyi ne̱ kaa fo̱ siidii kudu‑o, ne̱ mo̱ne̱ de mo̱ne̱ e̱ ka leŋpoo‑o baa mo̱ a ŋ ke̱e̱.”  
\v 16 Bamo̱ a taa baa‑ɔ, ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Nsɛ fotoo na ke̱nyare̱ e̱ dɔŋ atanne̱ mɔ se̱‑ɔ ne̱e̱?” 
\p Ne̱ baa be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Owure Kaye̱saa lee ne̱e̱.” 
\p  
\v 17 Ne̱ Yeesuu yɛ, “To, amo̱ fe̱raa, mo̱nꞌ ka ke̱tɔ ne̱ ke̱ gye̱ Kaye̱saa lee‑o sa Kaye̱saa, na mo̱nꞌ ka ke̱mo̱ ne̱ ke̱ gye̱ Wuribware̱ lee‑o sa Wuribware̱.” Ne̱ ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa‑ɔ a kpe̱ŋ bamo̱ e̱ye̱e̱. 
\s1 Kikyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro se̱ŋbise 
\r (Matiyo 22.23–33; Lukas 20.27–40) 
\p  
\v 18 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Sadukii awuye ko̱ a ba Yeesuu ase̱ ane̱ŋ dɛɛ, na bo̱ bo̱ bise mò̱ ase̱ŋ. Amɔ Sadukii awuye mɔ mɔ gye̱ Yudaa awuye ko̱ ne̱ ba kɔɔre̱ ba gyi fe̱yɛ se̱sɛ ya wu, mò̱ kayo̱wɔre̱ na mò̱ kra pɛɛɛ a wu, ne̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ ɔ maa lɛɛ taare̱ a o kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro pɛɛɛ‑ɔ ne̱e̱. To, ne̱ baa bise Yeesuu fe̱yɛ,  
\v 19 “Ɔkaapo̱po̱, ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis ya kyo̱rɛɛ mbraa mɔ sa ane̱ Yudaa awuye fe̱yɛ, ɔko̱ ya wu yɔwe̱ mò̱ ka na bo̱ mo̱ŋ ko̱we̱ agyi, se̱sɛ‑ɔ mò̱ tire taa kpenlekye̱e̱‑ɔ waare̱e̱, na bo̱ nya ko̱we̱ kayaagyi. Na bo̱ taa kamo̱ fe̱yɛ mò̱ daa ne̱ oo wu‑o mò̱ gyi ne̱e̱.  
\v 20 To, ɔnyare̱ ko̱ agyi nyaŋsɛ asunoo e̱ dɛɛ bo̱ bo̱‑rɔ. Ne̱ bamo̱‑rɔ ɔbre̱sɛ‑ɔ a waare̱e̱, ne̱ ɔɔ bo̱ wu yɔwe̱ ɔkye̱e̱‑ɔ na mò̱ aa mò̱ ka‑ɔ mo̱ŋ ko̱we̱.  
\v 21 Ne̱ ɔnyɔse̱po̱‑ɔ a bo̱ taa mò̱ be̱e̱ waare̱e̱. Amaa mò̱ aa mò̱ be̱e̱ bo̱ mo̱ŋ ko̱we̱, ne̱ ɔnyare̱‑ɔ a wu. Ɔsase̱po̱‑ɔ gbaa ane̱ŋ dɛɛ.  
\v 22 Bamo̱ asunoo pɛɛɛ a waare̱e̱ bamo̱ daa a kpenlekye̱e̱ amo̱ gyaŋŋe̱ se̱, ne̱ baa wu yɔwe̱ mò̱, na mò̱ aa bamo̱ ɔko̱ mo̱ŋ ko̱we̱ gyi ko̱ŋko̱ gbaa. A bo̱‑rɔ ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ mɔ a bo̱ wu gya bamo̱ se̱.  
\v 23 Ne̱ mbe̱yɔmɔ bo̱ yɛ ɔke̱maa i kyiŋŋi a ɔ le̱e̱ lowi‑ro‑o. Kake nsi amo̱ bamo̱‑rɔ nsɛ e̱ gye̱ ɔkye̱e̱‑ɔ mò̱ kuri? Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ pɛɛɛ mɔ a waare̱e̱ mò̱ bo̱ gyaŋŋe̱ se̱.” 
\p  
\v 24 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ a fo̱ kpa, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ase̱ŋ, ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ ke̱yaale̱ŋ du‑o, ane̱ŋ dɛɛ mo̱ne̱ maa nu ke̱mo̱ kaase̱.  
\v 25 A le̱e̱ fe̱yɛ se̱sɛ ya kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro, mò̱ kakye̱na‑rɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a mbɔɔ ne̱ bo̱ bo̱ so̱so̱‑ɔ lee‑o, amo̱se̱‑ɔ awaare̱yɛ mo̱ŋ lɛɛ a bo̱‑rɔ.  
\v 26 To, mo̱ne̱ fe̱raa, mo̱ne̱ yɛ alowipo̱‑ɔ maa lɛɛ kyiŋŋi a bo̱ le̱e̱ lowi‑ro. Amaa mo̱ i bise mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ mo̱ŋ kare̱ kiyii ko̱ ne̱ ke̱ e̱ kywɛɛ‑ɔ ase̱ŋ Mosis a wo̱re̱‑ɔ‑rɔ aaa? Mfe̱ŋ‑ɔ ɔɔ kyo̱rɛɛ ne̱e̱ fe̱yɛ, Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ e̱ gye̱ Wuribware̱, nyaŋpe̱ ne̱ fo̱ nana‑ana Abraham na Isak na Yakubu i suŋ‑o.’\f * \fr 12:26 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 3.6. \f* 
\p  
\v 27 Amo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ ane̱ ade̱daapo̱ amo̱ ne̱ baa wu‑o a saŋ ba suŋ Wuribware̱‑ɔ se̱‑ɔ, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a wu gbaa ooo, bamo̱ e̱kra saŋ i te. Amo̱se̱ se̱‑ɔ, mo̱ne̱ e̱ fo̱ kpa ase̱ŋ mɔ ke̱kaapo̱‑rɔ‑ɔ‑rɔ.” 
\s1 Mbraa‑ɔ pɛɛɛ‑rɔ mmo̱ ne̱ n tiri‑o 
\r (Matiyo 22.34–40) 
\p  
\v 28 Amɔ Wuribware̱ mbraa ɔkaapo̱po̱ ko̱ mɔ bo̱ mfe̱ŋ, ne̱ oo nu ke̱tɔ ne̱ Yeesuu na Sadukii awuye e̱ tɔwe̱ ke̱mo̱ ase̱ŋ‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ, mò̱ a ŋu fe̱yɛ Yeesuu a be̱ŋŋaa Sadukii awuye‑o nɛɛnɛɛ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ ba Yeesuu ase̱ bo̱ bise mò̱ fe̱yɛ, “Mbraa‑ɔ pɛɛɛ‑rɔ mmo̱ e̱ gye̱ ne̱ n tiri‑o ne̱e̱?” 
\p  
\v 29 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Mmo̱ ne̱ n tiri‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Isireelii awuye, mo̱nꞌ lɔŋ e̱se̱bɔ na mo̱nꞌ nu fe̱yɛ 
\q2 ane̱ mo̱ŋ de nyaŋpe̱ ko̱ bo̱ tii Wuribware̱ se̱. 
\q1  
\v 30 Lee fo̱ kame‑ro ba fo̱ kakpo̱nɔ na fo̱ mfɛɛre̱ na fo̱ ke̱yaale̱ŋ pɛɛɛ 
\q1 bo̱ kpa fo̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ ase̱ŋ.’\f * \fr 12:30 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 6.4-5.\f* 
\b  
\m  
\v 31 Mbraa ne̱ n tiri ne̱ n gya se̱ nyɔse̱po̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Kpa fo̱ bɛɛko̱ ase̱ŋ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ fo̱ e̱ kpa fo̱ e̱ye̱e̱‑ɔ.’\f * \fr 12:31 \ft Ko̱lɔŋŋɔ mbraa 19.18. \f* 
\b  
\m Amo̱se̱‑ɔ, mbraa ko̱ mo̱ŋ lɛɛ m bo̱‑rɔ ne̱ n tiri fe̱yɛ ŋnyɔ mɔ.” 
\p  
\v 32 Mfe̱ŋ ne̱ Wuribware̱ mbraa ɔkaapo̱po̱‑ɔ a tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Fo̱ a waa atɔ, ɔkaapo̱po̱. Na a gye̱ kase̱ŋtiŋ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ a tɔwe̱ ɛ ane̱ mo̱ŋ de nyaŋpe̱ ko̱ bo̱ tii Wuribware̱ se̱.  
\v 33 Na ane̱ lee ane̱ mme‑ro ba ane̱ ŋkpo̱nɔ na ane̱ mfɛɛre̱ na ane̱ ke̱yaale̱ŋ pɛɛɛ bo̱ kpa ane̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ ase̱ŋ, na ane̱ be̱e̱ kpa ane̱ abɛɛko̱ ase̱ŋ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ane̱ e̱ kpa ane̱ e̱ye̱e̱‑ɔ. A tiri fe̱yɛ ane̱ bu mbraa ŋnyɔ mɔ kyo̱ŋ ane̱ baa alɔŋŋɔtɔ bɛɛɛ ane̱ mɔɔ mbo̱ bo̱ kywɛɛ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱.” 
\p  
\v 34 Amo̱ fe̱raa Yeesuu a ŋu fe̱yɛ ɔɔ be̱ŋŋaa mò̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “A saŋ kafwe̱e̱ ne̱e̱ na fo̱ waa siraa lo̱we̱ na fo̱ tii Wuribware̱ a kuwure‑o si.” 
\p Amo̱ kamɛɛ‑rɔ ɔko̱ mo̱ŋ lɛɛ taare̱ bise Yeesuu ke̱se̱ŋ ko̱ mfe̱ŋ daa. 
\s1 Ɔko̱ ne̱ Wuribware̱ i suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ ase̱ŋ 
\r (Matiyo 22.41–46; Lukas 20.41–44) 
\p  
\v 35 Yeesuu a saŋ ɔ bo̱ Wuribware̱ suŋkpa a kabuno‑o ɔ kaapo̱ lamaŋ‑ɔ, ne̱ oo bise ase̱ŋ ko̱ bo̱ teere ase̱ŋ ne̱ baa bise mò̱‑ɔ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ se̱ ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ mò̱ ne̱ Wuribware̱ i suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Kristoo‑o e̱ le̱e̱ Owure Deefid a ke̱nana‑ɔ‑rɔ‑ɔ ne̱e̱?  
\v 36 Na Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o mɔ a sa ne̱ Deefid fɔŋfɔŋ gbaa a tɔwe̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii mo̱ nyaŋpe̱ ne̱e̱ ɛ, 
\q2 Kye̱na mo̱ kigyise si mfe̱e̱ 
\q2 na n sa a fo̱ ado̱ŋ pɛɛɛ mɔ ba fo̱ kaase̱.’\f * \fr 12:36 \ft Kiliŋ 110.1. \f* 
\b  
\m  
\v 37 To, Deefid a kyo̱rɛɛ ase̱ŋ amo̱ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii ɔko̱ ne̱ o te mò̱ ase̱‑ɔ, Kristoo ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii. Amo̱ a gye̱ ane̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ Deefid fɔŋfɔŋ a kyo̱rɛɛ te̱e̱ Kristoo fe̱yɛ mò̱ nyaŋpe̱, bamo̱ ya ko̱we̱ Kristoo ne̱ ɔɔ waa se̱sɛ dimaadi, e̱me̱ne̱ ne̱ ɔ waa a ɔ le̱e̱ Deefid a ke̱nana‑ɔ‑rɔ, na Deefid a kyɔ te̱e̱ Kristoo fe̱yɛ mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ?” 
\s1 Yeesuu yɛ ɔke̱maa sa Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ se̱ 
\r (Matiyo 23.1–36; Lukas 20.45–47) 
\p Ne̱ lamaŋ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ ba nu ase̱ŋ ne̱ Yeesuu e̱ tɔwe̱‑ɔ akatɔ a gyi amo̱ se̱.  
\v 38 Mò̱ a kaapo̱ bamo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ se̱. Bamo̱ e̱ gye̱ ne̱ bo̱ naa bo̱ buŋ akaare̱ so̱swe̱e̱ lamaŋ‑nɔ, ba kpa fe̱yɛ ase̱sɛ de̱e̱ nya gyɔŋŋɔ ka bamo̱ nnɔ,  
\v 39 ne̱ bo̱ te ngya dabe̱ se̱ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ na ateese gyikpa‑ɔ.  
\v 40 Bamo̱ e̱ gye̱ ne̱ ba puni akpenlekye̱e̱ ba kɔɔre̱ bamo̱ e̱lɔŋ, na ba ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ ane̱ŋ‑aaa, na ase̱sɛ nya ŋu saŋ amo̱ fe̱yɛ bo̱ tɛɛ bo̱ gya Wuribware̱ se̱ nɛɛnɛɛ. Mfaanɛɛ se̱‑ɔ, Wuribware̱ i gyiiri bamo̱ ke̱se̱bɔ bwe̱e̱tɔ.” 
\s1 Kpenlekye̱e̱ ko̱ a afɔre̱yɛ bɔsɛ‑ɔ 
\r (Lukas 21.1–4) 
\p  
\v 41 Amɔ Yeesuu te Wuribware̱ suŋkpa a kabuno‑o me̱ra mfe̱ŋ ne̱ bo̱ de bamo̱ atanne̱ ba waa ke̱dakaa‑rɔ‑ɔ, na ɔ de̱e̱re̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ de bamo̱ atanne̱ ba waa‑rɔ‑ɔ. Atɔ awuye bwe̱e̱tɔ e̱ waa‑rɔ atanne̱ dabe̱.  
\v 42 Ne̱ kpenlekye̱e̱ otiripo̱ ko̱ mɔ a bo̱ taa e̱paso̱wa adunyɔ kpeŋ waa‑rɔ.  
\v 43 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a te̱e̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ bo̱ gyaŋŋe̱, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ kpenlekye̱e̱ otiripo̱ mɔ a afɔre̱yɛ‑ɔ kyɔ ɔke̱maa lee‑o.  
\v 44 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ atɔ awuye‑o a lee bamo̱ atanne̱ ne̱ bo̱ de‑o si‑o kafwe̱e̱ ne̱e̱ baa bo̱ bɔ afɔre̱yɛ, amaa kpenlekye̱e̱ otiripo̱ mɔ fe̱raa, ke̱tɔ ne̱ o de‑o pɛɛɛ ne̱ ɔɔ taa bo̱ bɔ afɔre̱yɛ‑ɔ. Mò̱ kapo̱tɛɛ pɛɛɛ ne̱ o de‑o ne̱ ɔɔ taa baa‑ɔ.” 
\c 13  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ Wuribware̱ suŋkpa kibwee ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Matiyo 24.1–2; Lukas 21.5–6) 
\p  
\v 1 Saŋ ne̱ Yeesuu e̱ le̱e̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ ɔko̱ a tɔwe̱ ɛ, “Ɔkaapo̱po̱, ke̱e̱ ane̱ŋ ne̱ afo̱re̱ mɔ ne̱ baa bo̱ pwɛɛ Wuribware̱ suŋkpa mɔ‑ɔ a waa suŋkpa‑ɔ daŋ‑ɔ.” 
\p  
\v 2 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ a ŋu ane̱ŋ ne̱ akyaŋ dabe̱ amo̱ du‑o ooo? Saŋ ko̱ e̱ ba a ɔ bo̱ ba na afo̱re̱ amo̱ ne̱ baa bo̱ pwɛɛ akyaŋ amo̱‑ɔ ko̱ko̱ŋko̱ gbaa maa sii mfe̱ŋ ne̱ ke̱ ye̱re̱ mbe̱yɔmɔ‑ɔ. Ba gye̱ra amo̱ pɛɛɛ a bo̱ bo̱ da.” 
\s1 Ase̱ŋ ne̱ a ba pwɛɛ na kaye̱ dɛɛ gye̱ kɛɛ 
\r (Matiyo 24.3–14; Lukas 21.7–19) 
\p  
\v 3 Ke̱tɔ a waa kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu a yɔ o te Mfɔ-Ayii ke̱be̱e̱‑ɔ se̱, ne̱ mò̱ akatɔ ko̱re̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ se̱. Ne̱ Peetroo na Yakubu na Yohanee na Andruu abɛɛ ana wo̱re̱ a yɔ mò̱ ase̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ,  
\v 4 “Tɔwe̱ gywii ane̱, saŋ mo̱ ne̱ ase̱ŋ mɔ pɛɛɛ ne̱ fo̱ a tɔwe̱ bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ suŋkpa mɔ se̱‑ɔ e̱ ba? Ne̱ nte̱tɔ atɔ e̱ gye̱ ne̱ a waa pwɛɛ na ane̱ dɛɛ ŋu fe̱yɛ saŋ amo̱ a fo̱?” 
\p  
\v 5 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa se̱ na ɔko̱ ma pe̱nna mo̱ne̱.  
\v 6 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ e̱ ba na bo̱ bo̱ pe̱nna mo̱ne̱ ɛ, ‘Mo̱ e̱ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ a suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ’, na bo̱ de mo̱ ke̱nyare̱ ba tɔwe̱ ase̱ŋ na bo̱ pe̱nna ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ.  
\v 7 Saŋ amo̱ mo̱ne̱ ya nu e̱kɔ na anaa se̱ me̱ra mo̱ne̱ bɛɛɛ ke̱fɔ ke̱fɔ ooo, mo̱ne̱ ma sa amo̱ ase̱ŋ tiri mo̱ne̱, a le̱e̱ fe̱yɛ a waa kanɔ ŋke̱maa a ba ane̱ŋ pwɛɛ. Amaa n gye̱ amo̱ e̱ gye̱ ne̱ a kaapo̱ fe̱yɛ kaye̱ e̱ kpa a ka gye̱ kɛɛ.  
\v 8 Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ e̱maŋ e̱ kɔ abɛɛ, na swe̱e̱re̱ ko̱ se̱ ase̱sɛ kɔ swe̱e̱re̱ ko̱ mɔ se̱ ase̱sɛ. Na swe̱e̱re̱ le̱e̱ ɔ le̱ŋkpaŋ, na ako̱ŋ ba e̱swe̱e̱re̱ bwe̱e̱tɔ se̱. Amo̱‑ɔ pɛɛɛ du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔkye̱e̱ a duŋwi pwɛɛ ne̱ ɔ dɛɛ bo̱ ko̱we̱. 
\p  
\v 9 Mo̱nꞌ sa se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ba kperi ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ gye̱ mo̱ agyase̱po̱‑ɔ se̱ na bo̱ kra mo̱ne̱ yaa ane̱ Yudaa awuye maŋ abre̱sɛ ase̱. Na bo̱ be̱e̱ daye̱ mo̱ne̱ ane̱ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ abre̱sɛ akatɔ‑rɔ. Na mo̱nꞌ ye̱re̱ agominaa na awure akatɔ‑rɔ, na mo̱nꞌ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii bamo̱.  
\v 10 Amaa a tiri fe̱yɛ ase̱sɛ pɛɛɛ nu ase̱ŋ timaa pwɛɛ na kaye̱ dɛɛ gye̱ kɛɛ.  
\v 11 Saŋ ne̱ ba kra mo̱ne̱ a bo̱ yaa ane̱ŋ a e̱se̱ŋgyikpa‑ɔ, mo̱ne̱ ma kaŋ sa a ase̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ ya tɔwe̱ mfe̱ŋ‑ɔ mfɛɛre̱ tɔɔraa mo̱ne̱. Saŋ‑ɔ ya fo̱, mo̱nꞌ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ ke̱ bo̱ mo̱ne̱ mfɛɛre̱‑rɔ‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ mfe̱ŋ‑ɔ maa le̱e̱ mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ ase̱, ke̱ e̱ le̱e̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ase̱ ne̱e̱. 
\p  
\v 12 Saŋ amo̱ dɛɛ na se̱sɛ yaa mò̱ daa bɛɛɛ mò̱ tire na bo̱ mɔɔ mò̱. Na ase̱ mɔ yaa bamo̱ gyi‑ana a bo̱ mɔɔ bamo̱. Na ŋyaagyi mɔ ye̱re̱ bo̱ kye bamo̱ ase̱ na anyi ba kpa bamo̱ a bo̱ mɔɔ.  
\v 13 Ɔke̱maa i kperi mo̱ se̱, na o kisi mo̱ne̱. Amaa mo̱ e̱ mo̱rɔwe̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ taare̱ a ɔ ye̱re̱ keŋkeŋ bo̱ fo̱ ase̱ŋ amo̱ kɛɛ‑ɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu yɛ Yɛro̱salɛm maŋ i kpuri‑o 
\r (Matiyo 24.15–28; Lukas 21.20–24) 
\p  
\v 14 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Wuribware̱ kyaamɛɛ Daniyɛl a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ ‘Saŋ ko̱ e̱ ba a ɔ bo̱ ba ne̱ mo̱ne̱ ado̱ŋ e̱ ba iyisi atɔ ko̱ a bo̱ bo̱ ye̱ra mfe̱ŋ ne̱ a mo̱ŋ bware fe̱yɛ a ye̱re̱‑ɔ, na bo̱ bo̱ sa a Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ nye̱ra.’ ”\f * \fr 13:14 \ft Daniyɛl 9.27; 11.31; 12.11. \f* (Fo̱ ne̱ fo̱ e̱ kare̱ amo̱‑ɔ, fo̱ a nu kaase̱ aaa?) “Saŋ amo̱, bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ, se̱re̱ yɔ abe̱e̱‑rɔ.  
\v 15 Na bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ kawu‑o ma kpo̱ne̱ bamo̱ e̱ye̱e̱ kiŋŋi yɔ lɔŋ‑nɔ fe̱yɛ ba ya taa ko̱tɔko̱.  
\v 16 Na bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ ndɔɔ‑rɔ‑ɔ mɔ ma kiŋŋi ba pe̱ fe̱yɛ ba ba a bo̱ bo̱ taa bamo̱ awaagya.  
\v 17 Ŋke nsi amo̱ adaŋpo̱kye̱e̱ na atrapo̱ i ŋu ase̱ŋ ne̱e̱ fɛɛ.  
\v 18 Mo̱nꞌ ko̱re̱ Wuribware̱ fe̱yɛ amo̱‑ɔ ma waa saŋ ne̱ kpa kutu bo̱ le̱ŋ‑ɔ.  
\v 19 A le̱e̱ fe̱yɛ saŋ amo̱ a ase̱ŋ‑ɔ e̱ waa le̱ŋ bwe̱e̱tɔ a kyo̱ŋ ase̱ŋ ke̱maa ne̱ a kyɔ waa le̱e̱ hare̱e̱ saŋ ne̱ Wuribware̱ a twe̱e̱ kaye̱‑ɔ bo̱ fo̱ ndɔɔ‑ɔ. Ase̱ŋ ko̱ mɔ maa lɛɛ ba na a du fe̱yɛ amo̱ daa.  
\v 20 Amaa Wuribware̱ a te̱ŋ ŋke ne̱ weetee ase̱ŋ amo̱ e̱ waa‑ɔ se̱. Ɔ dɛɛ ɔ mo̱ŋ te̱ŋ se̱ fe̱raa ne̱e̱, weetee ɔko̱ maa saŋ kaye̱ mɔ‑rɔ. Bo̱ le̱e̱ bamo̱ ne̱ Wuribware̱ a lee sa mò̱ e̱ye̱e̱‑ɔ se̱ ne̱ ɔɔ te̱ŋ ŋke‑o si. 
\p  
\v 21 Saŋ amo̱ ɔko̱ ya tɔwe̱ gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ, ‘Ke̱e̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ a suŋ‑o e̱ ye̱re̱ mfe̱e̱‑ɔ,’ bɛɛɛ ‘Mò̱ e̱ ye̱re̱ nno̱ŋ‑ɔ,’ mo̱ne̱ ma kɔɔre̱ mò̱ gyi.  
\v 22 A le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ko̱ e̱ ba a bo̱ bo̱ pe̱nna mo̱ne̱ fe̱yɛ bamo̱ e̱ gye̱ Kristoo‑o, na bo̱ko̱ mɔ pe̱nna fe̱yɛ bamo̱ e̱ gye̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ bo̱ko̱. Ba ba a bo̱ bo̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ dabe̱ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ bamo̱ e̱le̱ŋ‑ɔ a le̱e̱ Wuribware̱ ase̱‑ɔ, na bo̱ nya pe̱nna bamo̱ gbaa ne̱ Wuribware̱ a lee sa mò̱ e̱ye̱e̱‑ɔ. Bamo̱ e̱ taare̱ fe̱raa de.  
\v 23 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱nꞌ sa se̱. Mo̱ a tɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa gywii mo̱ne̱ pwɛɛ a saŋ amo̱ dɛɛ fo̱.” 
\s1 Yeesuu, dimaadi mò̱ gyi‑o, a ke̱ba nyɔse̱po̱‑ɔ 
\r (Matiyo 24.29–35; Lukas 21.25–33) 
\p  
\v 24 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ŋke amo̱‑rɔ saŋ ne̱ ase̱ŋ dabe̱ amo̱ a kyo̱ŋ‑ɔ, 
\b  
\q1 ‘Kyɔwe̱ ya le̱e̱, ke̱tɔ e̱ gyase̱, 
\q2 na oferi mɔ ma lɛɛ laŋŋe̱‑rɔ.’ 
\q1  
\v 25 ‘Na akye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi kyuwi 
\q2 le̱e̱ daye̱ bwee‑ro pupuri, 
\q1 na ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ke̱ bo̱ awo̱re̱‑rɔ‑ɔ pɛɛɛ 
\q2 ma lɛɛ waa kyɛɛkyɛɛ.’\f * \fr 13:25 \ft Isaya 13.10; 34.4. \f* 
\b  
\p  
\v 26 Ŋkee na mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, le̱e̱ so̱so̱ n te awo̱re̱‑rɔ mo̱ e̱ ba ke̱yaale̱ŋ dabe̱‑rɔ na ke̱laŋŋe̱rɔ‑rɔ.  
\v 27 Na n suŋ mo̱ mbɔɔ le̱e̱ so̱so̱ ba swe̱e̱re̱ mɔ se̱ mfe̱e̱, na bo̱ yɔ ke̱bare̱ ke̱maa ya kpɔwe̱ ase̱sɛ ne̱ Wuribware̱ a lee sa mò̱ e̱ye̱e̱‑ɔ pɛɛɛ le̱e̱ swe̱e̱re̱ ke̱maa se̱ bo̱ gyaŋŋe̱ to̱ŋ ko̱ŋko̱.” 
\p  
\v 28 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa a figi kiyii kaapo̱ mo̱ne̱ kanyiase̱ŋ. Mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ ke̱mo̱ ya ba ke̱ e̱ kpa a ke̱ pɔwe̱, amɔ ke̱kyaare̱ e̱ kpa a ke̱ fo̱.  
\v 29 To, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ ya ŋu fe̱yɛ ase̱ŋ mɔ pɛɛɛ e̱ waa, amɔ mo̱nꞌ pini fe̱yɛ saŋ e̱ kpa a ɔ fo̱ fe̱yɛ m be̱e̱ kiŋŋi ba.  
\v 30 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ ndɔɔ a kaye̱ mɔ‑rɔ a ase̱sɛ‑ɔ bo̱ko̱ i ŋu saŋ ne̱ atɔ mɔ e̱ ba‑ɔ.  
\v 31 So̱so̱ na swe̱e̱re̱ pɛɛɛ ase̱ŋ e̱ kyo̱ŋ, amaa mo̱ ase̱ŋ‑ɔ fe̱raa maa kyo̱ŋ daa.” 
\s1 Ɔko̱ mo̱ŋ nyi kake nsi ne̱ Yeesuu i kiŋŋi a ɔ ba‑ɔ 
\r (Matiyo 24.36–44) 
\p  
\v 32 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Amaa ɔko̱ mo̱ŋ nyi kake nsi ne̱ mo̱ e̱ ba a m bo̱ kiŋŋi ba‑ɔ. Wuribware̱ mbɔɔ‑ɔ, bɛɛɛ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, gbaa, mo̱ŋ nyi kake suyo‑o. Amɔ ane̱ se̱ Wuribware̱ wo̱re̱ kpeŋ i nyi.  
\v 33 Amo̱se̱‑ɔ, ɔke̱maa sa se̱ na ɔ waa siraa, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ mo̱ŋ nyi saŋ amo̱.  
\v 34 A du ne̱e̱ fe̱yɛ kawurenyare̱ ko̱ a kpa a o tu kpa, ne̱ oo ke kusuŋ‑no sa mò̱ ayaafɔre̱ fe̱yɛ bo̱ waa, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ lɔŋ ɔde̱e̱re̱se̱po̱ fe̱yɛ ɔ de̱e̱re̱ mò̱ lɔŋ se̱ bo̱ fo̱ saŋ ne̱ ɔ ba‑ɔ.  
\v 35 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱nꞌ sa se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ mo̱ŋ nyi saŋ ne̱ lɔŋ wuye‑o de ɔ ba‑ɔ, nsaŋse̱ kade̱e̱pwɛta bɛɛɛ kanye bɛɛɛ kaye̱ nse̱na bɛɛɛ gye̱gyaye̱ kese‑ro ne̱ ɔ ba.  
\v 36 Mò̱ ya fu‑ro ba, mo̱ne̱ ma sa a ɔ bo̱ to̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ a di idi.  
\v 37 Ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱‑ɔ, ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ a n gywii ase̱sɛ pɛɛɛ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ sa se̱ na mo̱nꞌ kyiŋŋi kye̱na.” 
\c 14  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa da Yeesuu kuŋu si kikpuni‑o 
\r (Matiyo 26.1–5; Lukas 22.1–2; Yohanee 11.45–53) 
\p  
\v 1 Amo̱ a saŋ ŋke ŋnyɔ a Bodododoo ne̱ yiisi mo̱ŋ te‑ro‑o na Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o agyibe̱e̱ dɛɛ fo̱‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ a le̱e̱ ba kpa e̱kpa ne̱ ba bo̱rɔ se̱ a bo̱ kra Yeesuu na ɔko̱ mo̱ŋ ŋu‑o, na bo̱ mɔɔ mò̱.  
\v 2 Amaa bo̱ yɛ, “Ane̱ ma kra mò̱ Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a kigyi a ŋke‑o‑ro, a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ ya kra mò̱ ŋke amo̱‑rɔ, lamaŋ maa sure, na bamo̱ iduŋ fwii, na bo̱ baa e̱kɔ maŋ‑nɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ ɔkye̱e̱ ko̱ a twiiri laŋpe̱ŋtaa we̱e̱ Yeesuu kuŋu si Bɛtaniya‑o 
\r (Matiyo 26.6–13; Yohanee 12.1–8) 
\p  
\v 3 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ Yeesuu a yɔ ɔ bo̱ Bɛtaniya kamaŋgyii‑ro‑o, ne̱ ɔɔ yɔ o te Simɔŋ ne̱ ɔ dɛɛ ɔ gye̱ bwatɔpo̱‑ɔ aye̱ o gyi. Ne̱ ɔkye̱e̱ ko̱ a kra mò̱ laŋpe̱ŋtaa yawo̱ le̱ŋsɛ ko̱ lweero. Laŋpe̱ŋtaa mɔ bo̱ kalɔgyii dame̱naŋsɛ ko̱ ne̱ baa taa kibu ne̱ ba te̱e̱ ke̱mo̱ ɛ alabase̱taa‑ɔ bo̱ waa‑ɔ‑rɔ ne̱e̱. Ne̱ ɔɔ da kalɔgyii ne̱ laŋpe̱ŋtaa‑ɔ bo̱‑rɔ‑ɔ kanɔ bwee taye̱ se̱, ne̱ oo twiiri we̱e̱ Yeesuu kuŋu si. 
\p  
\v 4 Ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ bo̱ko̱ iduŋ a fwii, ne̱ bo̱ yɛ, “Nte̱tɔ e̱ gye̱ laŋpe̱ŋtaa amo̱ ke̱nye̱ra ane̱ŋ?  
\v 5 Oo fe laŋpe̱ŋtaa mɔ ne̱e̱, weetee ɔ nya a ɔ kyo̱ŋ siidii ŋkpe̱ŋ nna, na ɔ taa atanne̱‑ɔ bo̱ sa atiripo̱.” Ne̱ baa po̱rɔ ɔkye̱e̱ amo̱ bwe̱e̱tɔ. 
\p  
\v 6 Amaa Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ yɔwe̱ ɔkye̱e̱‑ɔ. Nte̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa mò̱ ane̱ŋ? M fe̱raa mo̱ ase̱, atɔ timaa na adame̱naŋsɛ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ.  
\v 7 Mo̱ne̱ de atiripo̱ mo̱ne̱ ase̱ saŋ ke̱maa, amo̱se̱‑ɔ saŋ ke̱maa ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa‑ɔ, mo̱ne̱ e̱ taare̱ a mo̱nꞌ kya bamo̱‑rɔ. Amaa m fe̱raa, mo̱ aa mo̱ne̱ maa kye̱na a ane̱ bo̱ yɔ.  
\v 8 Ke̱tɔ ne̱ ɔ taare̱‑ɔ ne̱ ɔɔ waa. Mò̱ a twiiri laŋpe̱ŋtaa‑ɔ we̱e̱ mo̱ se̱‑ɔ, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔ lɔŋŋɔ mo̱ kayo̱wɔre̱ o gywii saŋ ne̱ mo̱ i wu na bo̱ pure mo̱‑ɔ ne̱e̱.  
\v 9 Mbe̱yɔmɔ mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ kaye̱ mɔ pɛɛɛ‑rɔ to̱ŋ ke̱maa ne̱ ba tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ, bo̱ le̱e̱ ke̱tɔ ne̱ ɔkye̱e̱ mɔ a waa‑ɔ se̱‑ɔ, mò̱ ke̱nyare̱ maa muri amo̱‑rɔ daa.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yudas a sure si fe̱yɛ o gyi Yeesuu kidiburo‑o 
\r (Matiyo 26.14–16; Lukas 22.3–6) 
\p  
\v 10 Ne̱ Yudas Kariyotinyi ne̱ ɔ gye̱ Yeesuu agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ ɔko̱‑ɔ a yɔ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ ase̱ na ɔ ya gyi Yeesuu kidiburo gywii bamo̱.  
\v 11 Mò̱ a yɔ‑ɔ, bamo̱ akatɔ a gyi ke̱tɔ ne̱ o de ɔ tɔwe̱‑ɔ se̱, ne̱ bo̱ yɛ ba ba atanne̱ na bo̱ ka mò̱ ko̱kɔ. Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ Yudas a le̱e̱ ɔ kpa e̱kpa ne̱ ɔ bo̱rɔ se̱ a ɔ nya ba Yeesuu bo̱ waa bamo̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ‑ɔ. 
\s1 Siraa ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a waa na bo̱ gyi Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o 
\r (Matiyo 26.17–19; Lukas 22.7–13) 
\p  
\v 12 Kadawɔkywe̱e̱ a kake ne̱ ka gye̱ ŋkpɛɛ ne̱ ba gyi Bodobodoo-ne̱-yiisi-mo̱ŋ‑te‑ro‑o, na bo̱ mɔɔ nsanne̱gyii bo̱ gyi Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o, ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a bise mò̱ fe̱yɛ, “Mfe̱ne̱ ne̱ fo̱ e̱ kpa fe̱yɛ ane̱ ya lɔŋŋɔ sa fo̱ a fo̱ ya gyi Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o ne̱e̱?” 
\p  
\v 13 Ne̱ Yeesuu a suŋ bamo̱ abɛɛ anyɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ yɔ maŋ‑nɔ. Mo̱ne̱ ya yɔ, mo̱ne̱ e̱ gyaŋŋaa ɔnyare̱ ko̱ na ɔ so̱ kalɔ na nkyu.  
\v 14 Na mo̱nꞌ gya mò̱ se̱ ya lwee lɔŋ ne̱ o lweero‑o, na mo̱nꞌ tɔwe̱ gywii lɔŋ wuye‑o fe̱yɛ, ‘Ɔkaapo̱po̱‑ɔ yɛ, Ŋke̱e̱ ke̱kyaŋ ne̱ mo̱ aa mo̱ agyase̱po̱‑ɔ i gyi Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o ke̱mo̱‑rɔ‑ɔ?’  
\v 15 Mfe̱ŋ‑ɔ, na ɔ kaapo̱ mo̱ne̱ abaŋso̱ro̱o̱ ke̱kyaŋ dabe̱ ko̱ ne̱ ke̱ bo̱ so̱so̱‑ɔ‑rɔ na baa kyɔ lɔŋŋɔ ke̱mo̱‑rɔ waa ngya na iteeburi bo̱ ye̱ra‑rɔ. Na mo̱nꞌ waa ke̱tɔ ke̱maa siraa bo̱ ye̱ra ane̱.” 
\p  
\v 16 Ne̱ mò̱ agyase̱po̱ anyɔ amo̱ a me̱raa se̱ yɔ maŋ‑ɔ‑rɔ. Bamo̱ a yɔ‑ɔ, ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱‑ɔ dɛɛ ne̱ baa ŋu. Ne̱ baa waa Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o siraa mfe̱ŋ. 
\s1 Ane̱ nyaŋpe̱ a ateese‑o 
\r (Matiyo 26.20–30; Lukas 22.14–23; Yohanee 13.1–2, 21–30; 1 Korintoo awuye 11.23–25) 
\p  
\v 17 Kyɔwe̱ a lo̱we̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ a ba lɔŋ‑ɔ‑rɔ.  
\v 18 Bamo̱ a te ba gyi‑o, ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ ɔko̱ ne̱ mo̱ aa mò̱ i gyi gyare̱ ko̱ŋko̱‑rɔ‑ɔ i gyi mo̱ kidiburo.” 
\p  
\v 19 Mò̱ a tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ aa waa bamo̱ mfɛɛre̱ bwe̱e̱tɔ, ne̱ baa le̱e̱ ba bise mò̱ ke̱gyase̱ ke̱gyase̱ fe̱yɛ, “Kase̱ŋtiŋ ne̱e̱, mo̱ ne̱ fo̱ de, bɛɛɛ?” 
\p  
\v 20 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ kudu anyɔ‑ɔ‑rɔ ɔko̱ ne̱e̱, ɔko̱ ne̱ mo̱ aa mò̱ ke̱sare̱e̱ di gyare̱ ko̱ŋko̱‑rɔ ane̱ i gyi‑o.  
\v 21 Mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, i wu fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ mo̱ ase̱ŋ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ. Amaa ɔko̱ ne̱ o gyi mo̱ kidiburo‑o i ŋu ase̱ŋ ne̱e̱ fɛɛ. Bo̱ dɛɛ bo̱ mo̱ŋ ko̱we̱ ane̱ŋ a se̱sɛ‑ɔ ne̱e̱, weetee a bɔ.” 
\p  
\v 22 Saŋ ne̱ bo̱ maa se̱ ba gyi‑o, ne̱ Yeesuu a taa bodobodoo, ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ we̱e̱ se̱, ne̱ ɔɔ te̱ŋŋe̱‑rɔ sa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ. Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ kɔɔre̱ na mo̱nꞌ gyi. Mo̱ ko̱yo̱wɔre̱gyi ne̱e̱.” 
\p  
\v 23 Ne̱ ɔɔ taa nta ko̱to̱re̱nkyu bo̱rɔ, ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ we̱e̱ se̱, ne̱ ɔɔ taa sa bamo̱, ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a nuu ke̱mo̱‑rɔ.  
\v 24 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱ mbo̱gya ne̱ n twiiri a ŋ we̱e̱, na Wuribware̱ nya taa ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱‑ɔ ne̱e̱. Mo̱ mbo̱gya ne̱ n tii Wuribware̱ na ase̱sɛ mbo̱ŋtɔ‑rɔ a e̱taŋ po̱pwɛɛ a kanɔ‑ɔ ne̱e̱.  
\v 25 Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ, le̱e̱ mbe̱yɔmɔ bo̱ yɔ, ma lɛɛ nuu nta mɔ pɛɛɛ, amɔ ŋke nsi ne̱ mo̱ i nuu nta po̱pwɛɛ saŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ ba a ɔ bo̱ gyi mò̱ kuwure‑o.” 
\p  
\v 26 Ne̱ baa waa kiliŋ bo̱ kyo̱rɔ Wuribware̱ mfe̱ŋ, ne̱ baa le̱e̱ kawu yɔ Mfɔ-Ayii ke̱be̱e̱‑ɔ se̱.\fig Mfɔ‑Ayii ke̱be̱e̱‑ɔ|src="HK00351b.tif" size="span" ref="Maak 14.26" \fig* 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu yɛ Peetroo e̱ tɔwe̱ ɛ ɔ mo̱ŋ nyi mò̱‑ɔ 
\r (Matiyo 26.31–35; Lukas 22.31–34; Yohanee 13.36–38) 
\p  
\v 27 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ kya se̱ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ pɛɛɛ mɔ e̱ se̱re̱ a mo̱nꞌ yɔwe̱ mo̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ a tɔwe̱ ɛ, 
\b  
\q1 ‘Wuribware̱ e̱ mɔɔ e̱sanne̱ ɔde̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ, 
\q2 na e̱sanne̱‑ɔ pɛɛɛ mɔ brawe̱‑rɔ’‑ɔ.\f * \fr 14:27 \ft Sakariya 13.7. \f* 
\b  
\p  
\v 28 Amaa mo̱ ya bo̱ kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o, mo̱ e̱ gye̱ mo̱ne̱ ŋkpɛɛ a ŋ yɔ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱.” 
\p  
\v 29 Mfe̱ŋ ne̱ Peetroo a be̱ŋŋaa Yeesuu fe̱yɛ, “Hare̱e̱ mo̱ bɛɛko̱‑ana ya se̱re̱, m fe̱raa ma se̱re̱ a ŋ yɔwe̱ fo̱.” 
\p  
\v 30 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa Peetroo fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii fo̱ fe̱yɛ ndɔɔ a kanye mɔ fo̱ e̱ swe̱e̱ iluwi e̱sa fe̱yɛ fo̱ mo̱ŋ nyi mo̱ pwɛɛ na kyaŋare̱ dɛɛ fo̱re̱ iluwi e̱nyɔ.”  
\v 31 Ne̱ Peetroo a be̱e̱ be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Hare̱e̱ amo̱ e̱ gye̱ mo̱ aa fo̱ kuwu gbaa, ma tɔwe̱ fe̱yɛ mo̱ŋ nyi fo̱.” Ne̱ agyase̱po̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ pɛɛɛ mɔ a tɔwe̱ ane̱ŋ dɛɛ. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ Gɛte̱sɛmane̱e̱‑ɔ 
\r (Matiyo 26.36–46; Lukas 22.39–46) 
\p  
\v 32 Amo̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a ba bane̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Gɛte̱sɛmane̱e̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ kye̱na mfe̱e̱ na ŋ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱.”  
\v 33 Ne̱ ɔɔ te̱e̱ Peetroo na Yakubu na Yohanee bo̱ tii mò̱ e̱ye̱e̱ se̱, ne̱ baa yɔ. Mfe̱ŋ ne̱ mò̱ abaa‑rɔ a yɔre̱ mò̱, ne̱ mò̱ kayo̱wɔre̱‑rɔ a waa mò̱ yɔre̱yɔre̱.  
\v 34 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ bo̱re̱‑rɔ i duŋwi mo̱ bwe̱e̱tɔ, hare̱e̱ mo̱ e̱ kpa a ŋ wu. To, mo̱nꞌ kyiŋŋi kye̱na mfe̱e̱.” 
\p  
\v 35 Ne̱ ɔɔ nare̱ yɔ akatɔ‑rɔ kafwe̱e̱, ne̱ ɔɔ ya kyo̱ŋ di kame si swe̱e̱re̱, ne̱ ɔɔ ko̱re̱ Wuribware̱ fe̱yɛ ɔ ma kaŋ sa a o gyi awo̱re̱fɔɔ.  
\v 36 Ne̱ ɔɔ kya se̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ fe̱yɛ, “N se̱, n se̱, ŋ nyi fe̱yɛ fo̱ e̱ taare̱ a fo̱ waa ke̱tɔ ke̱maa. Mbe̱yɔmɔ mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ sa a mo̱ awo̱re̱fɔɔ ne̱ mo̱ i gyi mɔ‑ɔ gye̱ kɛɛ na m ma wu. Amaa kanɔ ŋke̱maa ne̱ fo̱ e̱ kpa‑ɔ bware sa mo̱.” 
\p  
\v 37 Ne̱ oo kiŋŋi ya to̱ fe̱yɛ mò̱ agyase̱po̱ asa‑ɔ pɛɛɛ a di idi. Ne̱ ɔɔ te̱e̱ Peetroo ɛ, “Simɔŋ, fo̱ a di idi ne̱e̱ e̱e̱e̱? Amɔ fo̱ mo̱ŋ taare̱ kye̱na dɔŋhwe̱re̱e̱ ko̱ŋko̱ na fo̱ mo̱ŋ di idi aaa?”  
\v 38 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “To, mo̱nꞌ kyiŋŋi kye̱na, na mo̱nꞌ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ fe̱yɛ Ɔbɔnsam ma kaŋ kyɔ mo̱ne̱‑rɔ ke̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ i kiŋŋi kamɛɛ aaa. Mo̱ne̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ mo̱ne̱ e̱ kpa kikyiŋŋi kye̱na, amaa mo̱ne̱ ŋyo̱wɔre̱‑rɔ mɔ a waa yɔre̱yɔre̱.” 
\p  
\v 39 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ kiŋŋi ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ ko̱re̱ ke̱gye̱ŋkpɛɛ‑ɔ.  
\v 40 Mò̱ a ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ kiŋŋi bo̱ to̱ fe̱yɛ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a be̱e̱ di idi. Bo̱ mo̱ŋ taare̱ kra idi. Ŋkee bo̱ mo̱ŋ nyi ane̱ŋ ne̱ ba tɔwe̱ a bo̱ gywii Yeesuu‑o. 
\p  
\v 41 Ne̱ ɔɔ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ sase̱po̱. Saŋ ne̱ oo kiŋŋi ba‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ saŋ mo̱ne̱ i di idi mo̱ne̱ i kyure ne̱e̱ e̱e̱e̱? To, aa baare ane̱ŋ. Saŋ a fo̱ mbe̱yɔmɔ. Mo̱nꞌ de̱e̱re̱, ba lee mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, ba sa e̱bɔye̱ awaapo̱ na bo̱ nya mo̱ se̱ ke̱yaale̱ŋ.  
\v 42 Mo̱nꞌ ke̱e̱, ɔko̱ ne̱ o gyi mo̱ kidiburo‑o e̱ ba‑ɔ. To, mo̱nꞌ ko̱so̱ na ane̱ yɔ ya gyaŋŋaa mò̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa kra Yeesuu‑o 
\r (Matiyo 26.47–56; Lukas 22.47–53; Yohanee 18.3–11) 
\p  
\v 43 Yeesuu saŋ ɔ sa se̱ŋsa, ne̱ Yudas ne̱ ɔ gye̱ Yeesuu agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ ɔko̱‑ɔ a fo̱. Mò̱ aa ase̱sɛ kukwii ko̱ na bamo̱ apaŋ na akyokuŋ ya ba. Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ ya suŋ bamo̱. 
\p  
\v 44 Amɔ odiburopo̱‑ɔ a kyɔ kaapo̱ bamo̱ ne̱ ba gya mò̱ se̱ ba‑ɔ fe̱yɛ, “Ɔko̱ ne̱ mo̱ e̱ yɔ a ŋ ya ka mò̱ kanɔ‑ɔ e̱ gye̱ mò̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa‑ɔ. Na mo̱nꞌ kra mò̱, na mo̱nꞌ taa mò̱ nare̱!”  
\v 45 Amo̱se̱‑ɔ, Yudas a de̱ŋ fo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ Yeesuu ase̱. Ne̱ ɔɔ te̱e̱ Yeesuu fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱,” ne̱ ɔɔ kyo̱kywe̱e̱ mò̱ ke̱daabɔŋ dame̱naŋsɛ ka mò̱ kanɔ, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Yudaa awuye e̱ ka abɛɛ kanɔ saŋ ke̱maa‑ɔ.  
\v 46 Ne̱ baa kra Yeesuu, ne̱ baa kra mò̱‑rɔ keŋkeŋ.  
\v 47 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ ɔko̱ a gyiiri ke̱paŋ lee, ne̱ oo ŋe Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ a anya‑ɔ ɔko̱ ke̱se̱bɔ te̱ŋ. 
\p  
\v 48 Ne̱ Yeesuu a bise ase̱sɛ‑ɔ fe̱yɛ, “Amɔ mo̱ne̱ a ba apaŋ na akyokuŋ a mo̱nꞌ bo̱ kra mo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ oyu‑o ooo?  
\v 49 Ŋke mfe̱ne̱ mɔ‑rɔ mo̱ aa mo̱ne̱ ne̱e̱ na mo̱ e̱ kaapo̱ abware̱se̱ŋ Wuribware̱ suŋkpa kabuno, na mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ mo̱ŋ kra mo̱? Amaa amo̱‑ɔ a ba ane̱ŋ ne̱e̱ na mo̱ awo̱re̱fɔɔ na lowi ne̱ mo̱ i wu‑o, ne̱ baa kyo̱rɛɛ amo̱ ase̱ŋ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, nya waa kase̱ŋtiŋ.” 
\p  
\v 50 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a agyase̱po̱‑ɔ pɛɛɛ a se̱re̱ yɔwe̱ mò̱.  
\v 51 Amaa ke̱yaafɔre̱ ko̱ mɔ a kpuriti waagya laare̱‑rɔ ɔ gya bamo̱ se̱. Ne̱ ba kpa a bo̱ kra mò̱ gbaa mò̱.  
\v 52 Ne̱ ɔɔ ŋwɛɛnaŋ, ne̱ mò̱ waagya‑ɔ a saŋŋe̱ le̱e̱ da, ne̱ ɔɔ se̱re̱ ke̱te̱bɔŋburoŋ yɔwe̱ mò̱ waagya‑ɔ bo̱ sii. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa yaa Yeesuu Yudaa awuye a iwurekpa‑ɔ 
\r (Matiyo 26.57–68; Lukas 22.54–55, 63–71; Yohanee 18.12–15, 24) 
\p  
\v 53 To, ne̱ baa taa Yeesuu yaa Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ lɔŋ‑nɔ, mfe̱ŋ ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ e̱ gyaŋŋe̱‑ɔ.\fig Yeesuu ye̱re̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ Kayafas akatɔ‑rɔ|src="CN01815b.tif" size="span" ref="Maak 14.53–65" \fig* 
\v 54 Ne̱ Peetroo a sii kamɛɛ ɔ gya bamo̱ se̱. Ɔɔ gya bamo̱ se̱ ane̱ŋ‑aaa ya bo̱ fo̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ a lɔŋ amo̱‑rɔ. Ne̱ mò̱ aa ade̱e̱re̱se̱po̱ ko̱ te lɔŋ‑ɔ kabuno ase̱ ba wo̱re̱ de̱e̱kpa. 
\p  
\v 55 Ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na agyaŋŋe̱po̱‑ɔ pɛɛɛ a buwi kpa kanɔte̱ŋ ne̱ ba ba a bo̱ bo̱ ye̱re̱ se̱ a Yeesuu gyi ke̱pɔ a bo̱ nya mɔɔ mò̱‑ɔ kpo̱ne̱.  
\v 56 Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a bo̱ ba bamo̱ aye̱ba bo̱ kye mò̱ a ɔ nya gyi ke̱pɔ. Amaa bamo̱ aye̱ba‑ɔ mo̱ŋ ye̱re̱ abɛɛ se̱. 
\p  
\v 57 Ne̱ ŋkee bo̱ko̱ a ko̱so̱ ba aye̱ba bo̱ po̱rɔ Yeesuu fe̱yɛ,  
\v 58 “Ane̱ a nu fe̱yɛ mò̱ a tɔwe̱ ɛ, ‘Mo̱ i bwee Wuribware̱ suŋkpa ne̱ ase̱sɛ a ba asare̱e̱ bo̱ pwɛɛ‑ɔ, na ŋke nsa kamɛɛ‑rɔ na m pwɛɛ ke̱mo̱ ne̱ se̱sɛ mo̱ŋ ba asare̱e̱ bo̱ pwɛɛ‑ɔ.’ ”  
\v 59 Amaa bamo̱ gbaa bamo̱ aye̱ba‑ɔ mo̱ŋ taare̱ ye̱re̱ abɛɛ se̱ ane̱ŋ ne̱ Yeesuu i gyi ke̱pɔ‑ɔ. 
\p  
\v 60 Ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ a ko̱so̱ ye̱re̱ bamo̱ pɛɛɛ akatɔ‑rɔ, ne̱ oo bise Yeesuu fe̱yɛ, “Amɔ fo̱ mo̱ŋ de ase̱ŋ mɔ pɛɛɛ ne̱ ba tɔwe̱ ba kye fo̱‑ɔ kanɔlee aaa?”  
\v 61 Ne̱ Yeesuu a laatɔ, kanɔ ɔ mo̱ŋ buŋŋi. 
\p Ne̱ ɔɔ be̱e̱ bise mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ gye̱ mò̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ mò̱ gyi Kristoo ne̱ oo suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ, bɛɛɛ fo̱ mo̱ŋ gye̱?” 
\p  
\v 62 Ŋkee fe̱raa ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Ɔɔŋ, mo̱ ne̱e̱, na mo̱ne̱ saŋ mo̱ne̱ i ŋu mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a te Bo̱-e̱le̱ŋ‑ɔ‑kyo̱ŋ‑ɔke̱maa-Bware̱ kigyise si, na mo̱ aa mò̱ gyi mò̱ kuwure dabe̱‑ɔ, na mo̱ a le̱e̱ awo̱re̱‑rɔ mo̱ e̱ ba.”\f * \fr 14:62 \ft Daniyɛl 7.13-14 \f* 
\p  
\v 63 Amo̱ fe̱raa ne̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ a ba kaduŋfwii bo̱ kyaŋ mò̱ fɔŋfɔŋ waagya‑rɔ, ne̱ ɔ yɛ, “Ane̱ maa lɛɛ kpa a ɔko̱ tɔwe̱ ko̱tɔko̱ pwɛɛ na ane̱ dɛɛ ŋu fe̱yɛ oo gyi ke̱pɔ.  
\v 64 Mo̱ne̱ a nu ase̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ kye Wuribware̱‑ɔ, ɔ yɛ mò̱ aa Wuribware̱ ta. Amo̱se̱‑ɔ, e̱me̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ fa fe̱yɛ ane̱ waa mò̱?” 
\p Ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a sure si fe̱yɛ oo gyi ke̱pɔ, amo̱se̱‑ɔ bo̱ mɔɔ mò̱.  
\v 65 Mfe̱ŋ dɛɛ ne̱ bo̱ko̱ a le̱e̱ ba twe̱e̱ akyɔne̱ ba we̱e̱ Yeesuu si. Ne̱ baa ba kaprakɛɛ bo̱ buŋ mò̱ akatɔ se̱, na ba da mò̱ akuŋtiŋ. Ŋkee bamo̱ ya da mò̱, na bo̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Nsɛ ya da fo̱‑ɔ ne̱e̱?” Ne̱ ade̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ a taa mò̱ yaa daye̱ mò̱ e̱se̱bɔ‑rɔ abaa. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Peetroo a swe̱e̱ fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ nyi Yeesuu‑o 
\r (Matiyo 26.69–75; Lukas 22.55–62; Yohanee 18.15–18, 25–27) 
\p  
\v 66 Bamo̱ a gyi Yeesuu ase̱ŋ ke̱kyaŋ‑nɔ‑ɔ, na Peetroo saŋ o te kabuno mfe̱ŋ. Ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ mò̱ kabre ko̱ a ba ɔ kyo̱ŋ.  
\v 67 Saŋ ne̱ oo ŋu Peetroo na ɔ wo̱re̱ de̱e̱kpa‑ɔ, ne̱ ɔɔ de̱e̱re̱ Peetroo akatɔ‑rɔ, ne̱ ɔ yɛ, “Fo̱ gbaa fo̱ aa Yeesuu Nasarɛte̱nyi mɔ e̱ gye̱ ne̱ mo̱ne̱ naa.”  
\v 68 Ne̱ Peetroo a swe̱e̱ fe̱yɛ, “Mo̱ŋ nyi ase̱ŋ ne̱ fo̱ e̱ tɔwe̱ amo̱‑ɔ kaase̱.” Ne̱ ɔɔ nare̱ ya ye̱re̱ lɔŋ‑ɔ kibunogyi‑ro. Puri amo̱‑rɔ ne̱ kyaŋare̱ a fo̱re̱. 
\p  
\v 69 Kibunogyi amo̱‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ kabre amo̱ a be̱e̱ ŋu Peetroo, ne̱ ɔɔ be̱e̱ le̱e̱ ɔ tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ dɛɛ tɔwe̱‑ɔ o gywii ase̱sɛ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ. Kabre‑o a tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Mò̱ gbaa gye̱ Yeesuu a ase̱sɛ‑ɔ ɔko̱ ne̱e̱.”  
\v 70 Amaa Peetroo a be̱e̱ swe̱e̱. 
\p Ke̱tɔ a be̱e̱ waa kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ a be̱e̱ tɔwe̱ gywii Peetroo fe̱yɛ, “Fo̱ maa taare̱ a fo̱ gyiiri ikii fe̱yɛ fo̱ mo̱ŋ gye̱ Yeesuu a ase̱sɛ‑ɔ ɔko̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ a ŋu fe̱yɛ fo̱ gbaa fo̱ gye̱ Galile̱yanyi ne̱e̱.”  
\v 71 Ne̱ Peetroo a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ ka ke̱yaa fe̱yɛ mo̱ŋ nyi ɔnyare̱ mɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ. Ne̱ ase̱ŋ mɔ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱‑ɔ e̱ mo̱ŋ gye̱ kase̱ŋtiŋ, amo̱ fe̱raa Wuribware̱ lo̱ŋ mo̱.” Ne̱ ɔɔ be̱e̱ ka ane̱ŋ a ke̱yaa‑ɔ iluwi bwe̱e̱tɔ. 
\p  
\v 72 Mò̱ ke̱de̱ŋ tɔwe̱ ane̱ŋ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ kyaŋare̱ a fo̱re̱ nyɔse̱po̱. Ne̱ oo nyiŋŋi ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ swe̱e̱ iluwi e̱sa fe̱yɛ fo̱ mo̱ŋ nyi mo̱ pwɛɛ na kyaŋare̱ dɛɛ fo̱re̱ iluwi e̱nyɔ.” Ne̱ ɔɔ ya su bwe̱e̱tɔ. 
\c 15  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa yaa Yeesuu Romanyi gominaa akatɔ‑rɔ‑ɔ 
\r (Matiyo 27.1–2, 11–14; Lukas 23.1–5; Yohanee 18.28–38) 
\p  
\v 1 Kaye̱ ŋke gye̱gyaye̱ tututu‑o, ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ pɛɛɛ a gyaŋŋe̱ kra ane̱ŋ ne̱ ba waa Yeesuu‑o. Ne̱ baa ba agbarabi bo̱ da mò̱ asare̱e̱‑rɔ, ne̱ baa yaa mò̱ Romanyi gominaa ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Pilat‑o akatɔ‑rɔ, na ɔ sa bamo̱ kpa fe̱yɛ bo̱ mɔɔ mò̱. 
\p  
\v 2 Ne̱ gominaa‑o a bise Yeesuu fe̱yɛ, “Baa po̱rɔ fo̱ fe̱yɛ fo̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ fo̱ e̱ gye̱ Yudaa awuye owure‑o. E̱me̱ne̱ ne̱ fo̱ i lee kanɔ?” 
\p Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Se̱ŋbise mɔ a le̱e̱ fo̱ ase̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱?” 
\p  
\v 3-4 Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ a po̱rɔ Yeesuu bwe̱e̱tɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ gominaa‑o a bise Yeesuu fe̱yɛ, “Fo̱ maa be̱ŋŋaa ne̱e̱ e̱e̱e̱? Nu ane̱ŋ ne̱ ba po̱rɔ fo̱‑ɔ wo̱re̱.”  
\v 5 Amaa kanɔ Yeesuu be̱e̱ ɔ mo̱ŋ buŋŋi. Ne̱ gominaa‑o e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ mò̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Romanyi gominaa‑o a sure si fe̱yɛ bo̱ mɔɔ Yeesuu‑o 
\r (Matiyo 27.15–26; Lukas 23.13–25; Yohanee 18.39–40; 19.4–16) 
\p  
\v 6 Amɔ saŋ ke̱maa mɔ, Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese kigyi‑o‑ro, Romanyi gominaa i lee bamo̱ ne̱ oo tii bamo̱ tiikpa‑ɔ ɔko̱ ne̱ lamaŋ e̱ kpa‑ɔ na ɔ nare̱ ya kyure.  
\v 7 Saŋ amo̱ oo tii ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Bar‑Abas‑ɔ na ase̱sɛ ko̱ tiikpa, a le̱e̱ fe̱yɛ baa ko̱so̱ kɔ bo̱ kye Roma abane̱ maŋ mɔ‑rɔ, ne̱ baa mɔɔ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ e̱kɔ‑ɔ‑rɔ.  
\v 8 Ne̱ lamaŋ a gyaŋŋe̱ gominaa‑o akatɔ‑rɔ, ne̱ baa le̱e̱ ba bise mò̱ fe̱yɛ o lee ase̱sɛ ne̱ oo tii‑o ɔko̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kyɔ waa nsu ne̱ ŋ ya kyo̱ŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ. 
\p  
\v 9 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ gominaa‑o a bise bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ n lee ɔnyare̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ te̱e̱ mò̱ ɛ mo̱ne̱ Yudaa awuye owure‑o ne̱e̱ bɛɛɛ?”  
\v 10 Gominaa‑o de̱ŋ o nyi fe̱yɛ ko̱kwe̱e̱ se̱ ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ a kra Yeesuu ba bo̱ sa mò̱.  
\v 11 Amo̱ fe̱raa ne̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ a da lamaŋ‑ɔ kanɔ se̱ fe̱yɛ bo̱ tɔwe̱ ɛ o lee Bar‑Abas. Ne̱ bo̱ yɛ, “Lee Bar‑Abas.” 
\p  
\v 12 Ne̱ gominaa‑o a be̱e̱ bise fe̱yɛ, “To, ne̱ nte̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ ŋ waa mò̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ te̱e̱ ɛ Yudaa awuye owure‑o ne̱e̱?” 
\p  
\v 13 Amo̱ fe̱raa ne̱ baa fɛɛ‑rɔ fe̱yɛ, “Da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱!” 
\p  
\v 14 Ne̱ gominaa‑o yɛ, “Nte̱tɔ bɔye̱ gbaa ne̱ ɔɔ waa?” 
\p Ne̱ baa be̱e̱ fɛɛ‑rɔ fe̱yɛ, “Da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱!” 
\p  
\v 15 Gominaa‑o a kpa a ɔ waa bamo̱ ke̱pre̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ oo lee Bar‑Abas bo̱ sa bamo̱. Ne̱ ɔɔ sa ne̱ mò̱ asoogyaa awuye‑o ɔko̱ a da Yeesuu paara, ne̱ ɔɔ taa mò̱ sa bamo̱ fe̱yɛ asoogyaa awuye ya da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ asoogyaa awuye a waa Yeesuu ŋwaagyise̱ŋŋe̱‑ɔ 
\r (Matiyo 27.27–31; Yohanee 19.2–3) 
\p  
\v 16 Ne̱ asoogyaa awuye‑o a taa Yeesuu yaa Gominaa Pilat a lɔŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ baa te̱e̱ bamo̱ bɛɛko̱‑ana bo̱ gyaŋŋe̱.  
\v 17 Ne̱ baa ba waagya pipee bo̱ buŋ mò̱ fe̱yɛ mò̱ a gye̱ owure‑o, ne̱ baa ba iwu bo̱ lo̱ kuwurepa bo̱ buŋ mò̱.  
\v 18 Ne̱ baa le̱e̱ ba waa mò̱ ŋwaagyise̱ŋŋe̱ fe̱yɛ, “Aŋsuma, nana, Yudaa awuye owure.”  
\v 19 Ne̱ baa ba kayii bo̱ daye̱ Yeesuu kuŋu‑ro ane̱ŋ‑aaa, ne̱ baa twe̱e̱ akyɔne̱ we̱e̱ mò̱ se̱, ne̱ baa tɛɛ gyɔŋŋɔ mò̱ ayaa‑rɔ fe̱yɛ bamo̱ a bu mò̱‑ɔ.  
\v 20 Saŋ ne̱ baa waa mò̱ ŋwaagyise̱ŋŋe̱ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa lee waagya pipee‑o, ne̱ baa ba mò̱ fɔŋfɔŋ atɔ bo̱ buŋ mò̱. Ne̱ baa taa mò̱ ba yɔ a bo̱ ya da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa da Yeesuu bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱‑ɔ 
\r (Matiyo 27.32–44; Lukas 23.26–43; Yohanee 19.17–27) 
\p  
\v 21 Saŋ ne̱ asoogyaa awuye‑o de Yeesuu ba yɔ‑ɔ, ne̱ baa gyaŋŋaa ɔnyare̱ ko̱ na ɔ kyo̱ŋ o lwee maŋ‑ɔ‑rɔ. Ɔɔ le̱e̱ Kireenee maŋ‑nɔ, ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Simɔŋ, ne̱ ɔ gye̱ Alɛsanda na Rufus bamo̱ se̱‑ɔ. Simɔŋ mɔ ne̱ asoogyaa awuye‑o a ye̱re̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ so̱rɔ Yeesuu a kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ.  
\v 22 Ne̱ baa yaa Yeesuu mfe̱ŋ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Gologotaa‑o (kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Ko̱lɔŋko̱rɔŋgyi-Swe̱e̱re̱.)  
\v 23 Ne̱ baa bo̱ sa Yeesuu nta ne̱ baa ba kadwii bo̱ waa‑rɔ‑ɔ, na mò̱ kayo̱wɔre̱‑rɔ ma lɛɛ duŋwi mò̱. Amaa Yeesuu a kine kunuu. 
\p  
\v 24 Ne̱ baa da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱. Mfe̱ŋ ne̱ baa waa mpini mpini bo̱ ke mò̱ atɔ buŋsɛ‑rɔ taa.  
\v 25 Saŋ ne̱ baa da Yeesuu bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱‑ɔ, saŋ‑ɔ na kyɔwe̱ a yase̱.  
\v 26 Ne̱ baa taa kawo̱re̱taa ko̱ bo̱ me̱ra Yeesuu aŋu si. Ne̱ gominaa‑o a kyo̱rɛɛ kamo̱ se̱ fe̱yɛ, “Yudaa awuye owure‑o.”  
\v 27 Ne̱ baa be̱e̱ da ayu anyɔ ko̱ bo̱ me̱ra ayii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱. Baa da ɔko̱ŋko̱ bo̱ me̱ra ko̱ko̱ se̱ Yeesuu kigyise si, ɔko̱ŋko̱ mɔ bo̱ me̱ra ko̱ko̱ se̱ mò̱ ke̱be̱na se̱. [  
\v 28 Mfaanɛɛ‑ɔ, ke̱tɔ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ a waa kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 “Baa waa mò̱ ke̱tɔ ne̱ ba waa abɔye̱waapo̱‑ɔ.”]\f * \fr 15:28 \ft Isaya 53.12. \f* 
\b  
\p  
\v 29 Ase̱sɛ ne̱ ba kyo̱ŋ mfe̱ŋ‑ɔ e̱ da abaa‑rɔ ne̱e̱, na ba saare̱ Yeesuu fe̱yɛ, “Mboo. Ne̱e̱ fo̱ yɛ fo̱ i bwee Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ, na ŋke nsa kamɛɛ fo̱ be̱e̱ pwɛɛ ke̱mo̱ bo̱ ye̱ra ɛ?  
\v 30 Mbe̱yɔmɔ kpo̱ro̱we̱ le̱e̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ mɔ se̱ ba swe̱e̱re̱, na fo̱ mo̱rɔwe̱ fo̱ e̱ye̱e̱.” 
\p  
\v 31 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ a mii nnɔ kyɔ mo̱, na ba mɔse̱ mò̱, na ba tɔwe̱ ba gywii abɛɛ fe̱yɛ, “Ɔɔ mo̱rɔwe̱ bo̱ko̱, amaa ɔ maa taare̱ a ɔ mo̱rɔwe̱ mò̱ e̱ye̱e̱.  
\v 32 Mo̱nꞌ sa a ane̱ ke̱e̱ fe̱yɛ mò̱ a tɔwe̱ ɛ ɔ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ ane̱‑ɔ, na ɔ gye̱ ane̱ Isireelii awuye owure‑o ne̱e̱‑ɔ, ɔ taare̱ a ɔ le̱e̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ mɔ se̱ ba swe̱e̱re̱ aaa. Ne̱ mò̱ ya taare̱ fe̱raa, ane̱ e̱ kɔɔre̱ mò̱ a ane̱ gyi.” Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ayu anyɔ ne̱ baa da bamo̱ gbaa bamo̱ bo̱ me̱ra ayii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱ Yeesuu ase̱‑ɔ a saare̱ mò̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a wu kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱‑ɔ 
\r (Matiyo 27.45–56; Lukas 23.44–49; Yohanee 19.28–30) 
\p  
\v 33 Saŋ ne̱ mpase̱ a fo̱‑ɔ, ne̱ kyɔwe̱ a yɔwe̱ ke̱da, ne̱ kibugyii a da swe̱e̱re̱ amo̱ se̱ pɛɛɛ. Ne̱ kaa gyi e̱dɔŋhwe̱re̱e̱ e̱sa.  
\v 34 Saŋ amo̱ a kpa a ɔ gye̱ kɛɛ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a faa‑rɔ keŋkeŋ bamo̱ aye̱‑rɔ Heebrii‑ro fe̱yɛ, “Ili, Ili, lama sabakatani.” Kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ, “O Wuribware̱, O Wuribware̱, nte̱tɔ se̱ ne̱ fo̱ a kine mo̱?”\f * \fr 15:34 \ft Kiliŋ 22.1. \f* 
\p  
\v 35 Ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ mo̱ŋ nu mò̱ ase̱ŋ‑ɔ kaase̱, ne̱ bo̱ko̱ yɛ, “Mo̱nꞌ nu, Wuribware̱ kyaamɛɛ Iliya ne̱ ɔ te̱e̱.” 
\p  
\v 36 Ne̱ bamo̱‑rɔ ɔko̱ a ŋwɛɛnaŋ ya ba ikyikyee bo̱ da nta‑rɔ, ne̱ ɔɔ taa bo̱ kye̱na kayii si. Ne̱ oo teyi bo̱ waa Yeesuu kanɔ‑rɔ na ɔ nya kyo̱kywe̱e̱, ne̱ ɔ yɛ, “To, mo̱nꞌ sa a ane̱ ye̱re̱ na ane̱ ke̱e̱ fe̱yɛ Iliya e̱ ba a ɔ bo̱ maye̱ mò̱ le̱e̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱ baa swe̱e̱re̱ aaa.” 
\p  
\v 37 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a faa‑rɔ keŋkeŋ, ne̱ oo kii E̱bware̱ lee. 
\p  
\v 38 Ne̱ waagya ne̱ baa bo̱ kuŋ Wuribware̱ suŋkpa a do̱dɔ‑rɔ a ke̱kyaŋ‑ɔ a kyaŋ‑nɔ ntuŋ ŋnyɔ le̱e̱ so̱so̱ ya bo̱ da kaase̱. 
\p  
\v 39 Soogyaa ɔbre̱sɛ ne̱ ɔ ye̱re̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ akatɔ‑rɔ ɔ de̱e̱re̱ Yeesuu si‑o a ŋu ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a wu‑o, ne̱ ɔ yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ gye̱ Wuribware̱ mò̱ gyi ne̱e̱ kase̱ŋtiŋ.” 
\p  
\v 40 Amɔ saŋ amo̱ akye̱e̱ ko̱ mɔ ye̱re̱ ke̱fɔ ba de̱e̱re̱ ba kyo̱ŋwe̱. Akye̱e̱ amo̱ bo̱ko̱ e̱ gye̱ Mariya Magadalanyi, na Mariya ne̱ ɔ gye̱ Yakubu Kagyingyii na Yo̱sɛf bamo̱ nyi‑o, na Salomee.  
\v 41 Akye̱e̱ amo̱ a gya Yeesuu si hare̱e̱ le̱e̱ saŋ ne̱ ɔ bo̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ ne̱e̱, bamo̱ ne̱ bo̱ dɛɛ ba de̱e̱re̱ mò̱ se̱‑ɔ. Akye̱e̱ bwe̱e̱tɔ ne̱ baa gya mò̱ se̱ lwee Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ gbaa tii bamo̱ se̱ mfe̱ŋ. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa pure Yeesuu‑o 
\r (Matiyo 27.57–61; Lukas 23.50–56; Yohanee 19.38–42) 
\p  
\v 42-43 Amɔ maŋ abre̱sɛ‑ɔ ɔko̱ bo̱‑rɔ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yo̱sɛf. Ne̱ ɔɔ le̱e̱ maŋ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Arimate̱ya‑ɔ. Ɔ gye̱ se̱sɛ timaa. Ne̱ o gywii saŋ ne̱ Wuribware̱ i gyi mò̱ kuwure swe̱e̱re̱ mɔ se̱‑ɔ. Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ i bu mò̱. Ke̱de̱e̱pwɛta a fo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ waa kakpo̱nɔ, ne̱ ɔɔ yɔ Gominaa Pilat ase̱ ya ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ taa Yeesuu kifuniŋ sa mò̱ a ɔ yaa pure. Ɔɔ yɔ me̱naŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ kake amo̱ gye̱ Ifiyara ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ, kyɔwe̱ ya lo̱we̱, amɔ kukyure kake a fo̱, na ɔke̱maa ma nya waa kusuŋ ke̱maa.  
\v 44 Ne̱ gominaa‑o e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ mò̱ fe̱yɛ Yeesuu a kyɔ wu. Ne̱ oo lee mò̱ soogyaa bre̱sɛ‑ɔ bise mò̱ fe̱yɛ Yeesuu a wu kyee aaa.  
\v 45 Mò̱ a nu Yeesuu a lowi‑o bo̱ le̱e̱ soogyaa bre̱sɛ amo̱ ase̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ sa Yo̱sɛf kpa fe̱yɛ ɔ ya taa kifuniŋ‑o yaa pure. 
\p  
\v 46 Ne̱ Yo̱sɛf a ya sɔɔ kyefuri po̱pwɛɛ. Ne̱ ɔɔ maye̱ Yeesuu kifuniŋ‑o le̱e̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱, taa kyefuri‑o bo̱ miri kifuniŋ‑o. Ne̱ ɔɔ taa kifuniŋ‑o waa ke̱gye̱raŋta ko̱ bɔ‑rɔ. (A le̱e̱ fe̱yɛ Yudaa awuye fe̱raa ke̱fo̱re̱ ne̱ ba ŋeri ba lee bɔ fe̱yɛ ke̱kyaŋ‑ɔ. Amɔ amo̱‑rɔ e̱ gye̱ bamo̱ agye̱raŋta.) Ne̱ oo kuroŋ ke̱fo̱re̱ ko̱ bo̱ kpuse ke̱gye̱raŋta‑ɔ kanɔ fe̱yɛ po̱ne̱‑ɔ.  
\v 47 Saŋ ne̱ Yo̱sɛf e̱ waa amo̱‑ɔ pɛɛɛ‑ɔ, na Mariya Magadalanyi na Yo̱sɛf mò̱ nyi Mariya mɔ ye̱re̱ to̱ŋ ko̱ ba de̱e̱re̱. Ne̱ baa ŋu mfe̱ŋ ne̱ oo pure Yeesuu‑o. 
\c 16  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o 
\r (Matiyo 28.1–8; Lukas 24.1–12; Yohanee 20.1–10) 
\p  
\v 1 Me̱me̱ne̱da, kake ne̱ Yudaa awuye‑o i kyure, ne̱ bo̱ maa waa kusuŋ ke̱maa‑ɔ a kyo̱ŋ‑ɔ, ne̱ Mariya Magadalanyi na Salomee na Yakubu mò̱ nyi Mariya a ya sɔɔ kadwii na kakyanne̱ na bo̱ yaa bo̱ kyiine Yeesuu kifuniŋ‑o.  
\v 2 Amo̱se̱‑ɔ, kaye̱ ŋke Kosiyara gye̱gyaye̱ kyɔwe̱ ke̱le̱e̱be̱e̱‑ɔ, ne̱ baa yɔ ke̱gye̱raŋta‑ɔ ase̱.  
\v 3-4 Saŋ ne̱ ba yɔ‑ɔ, ne̱ baa bise abɛɛ fe̱yɛ, “Nsɛ e̱ gye̱ ne̱ o kuroŋ ke̱fo̱re̱‑ɔ a ɔ le̱e̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ kanɔ se̱ a ɔ sa ane̱?” A le̱e̱ fe̱yɛ ke̱fo̱re̱‑ɔ bo̱ dwii. Amaa bamo̱ a de̱ŋ yase̱ akatɔ de̱e̱re̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ, ne̱ baa ŋu fe̱yɛ ke̱fo̱re̱‑ɔ a kyɔ kuroŋ le̱e̱‑rɔ. 
\p  
\v 5 Ne̱ baa lwee ke̱gye̱raŋta‑ɔ‑rɔ, ne̱ baa ŋu ke̱yaafɔre̱ ko̱ na o te ke̱gye̱raŋta‑ɔ‑rɔ kigyise si o buŋ kaare̱ so̱swe̱e̱ fufuri pare̱pare̱. Ne̱ kufu a nya bamo̱. 
\p  
\v 6 Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ne̱ ma sa a kufu nya mo̱ne̱, na ŋ nyi fe̱yɛ Yeesuu Nasarɛte̱nyi ne̱ baa da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱‑ɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa. Amaa ɔ mo̱ŋ bo̱ mfe̱e̱. Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro. Mo̱nꞌ ke̱e̱ mfe̱ŋ ne̱ baa baa mò̱ bo̱ be̱ya‑ɔ.  
\v 7 To, mbe̱yɔmɔ, mo̱nꞌ ya tɔwe̱ gywii Peetroo na Yeesuu agyase̱po̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ fe̱yɛ, ‘Ɔ gye̱ mo̱ne̱ ŋkpɛɛ o yii Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱. Mfe̱ŋ‑ɔ ne̱ mo̱ne̱ i ŋu mò̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kyɔ tɔwe̱ gywii mo̱ne̱‑ɔ.’ ” 
\p  
\v 8 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ baa ba kufu na kaye̱e̱yo̱ŋ bo̱ ŋwɛɛnaŋ le̱e̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ‑rɔ ba yɔ. Amaa bo̱ mo̱ŋ sa se̱ŋsa gywii ɔko̱, a le̱e̱ fe̱yɛ kufu de bamo̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ Mariya Magadalanyi‑o 
\r (Matiyo 28.9–10; Yohanee 20.11–18) 
\p [  
\v 9 Saŋ ne̱ Yeesuu a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro Kosiyara gye̱gyaye̱‑ɔ, Mariya Magadalanyi ne̱ Yeesuu a dɛɛ gya ibrisi isunoo bo̱ ko̱so̱ mò̱ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ daa se̱ ilee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱.  
\v 10 Ne̱ Mariya a ya tɔwe̱ gywii Yeesuu mò̱ nyare̱‑ana, na bo̱ waa mò̱ kale.  
\v 11 Amaa mò̱ a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ Yeesuu a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro hare̱e̱ oo ŋu mò̱‑ɔ, bo̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ mò̱ gyi. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ mò̱ nyare̱‑ana ko̱‑ɔ 
\r (Lukas 24.13–35) 
\p  
\v 12 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a be̱e̱ lee mò̱ e̱ye̱e̱ kpa po̱pwɛɛ ko̱‑rɔ bo̱ kaapo̱ mò̱ nyare̱‑ana anyɔ ko̱ na bo̱ naa bamo̱ kpa se̱ ba le̱e̱ maŋ‑nɔ.  
\v 13 Ne̱ baa kiŋŋi yɔ ya tɔwe̱ gywii Yeesuu mò̱ nyare̱‑ana ne̱ baa saŋ‑ɔ. Amaa bo̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ gyi. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ mò̱ agyase̱po̱ kudu kako̱‑ɔ 
\r (Lukas 24.36–49; Yohanee 20.19–23; Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ asuŋ 1.6–8) 
\p  
\v 14 Lalalo̱we̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu a lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ mò̱ agyase̱po̱ kudu kako̱‑ɔ na bo̱ te ba gyi ateese. Ne̱ ɔɔ po̱rɔ bamo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ baa kine ko̱kɔɔre̱ bamo̱ ne̱ baa ŋu fe̱yɛ oo kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o, ne̱ baa bo̱ tɔwe̱ gywii bamo̱‑ɔ gyi. 
\p  
\v 15 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ nare̱ kaye̱‑rɔ pɛɛɛ ya tɔwe̱ ase̱ŋ timaa‑o gywii se̱sɛ dimaadi pɛɛɛ.  
\v 16 Ɔke̱maa ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ mo̱ne̱ gyi, ne̱ ɔɔ bɔ asuu‑o, Wuribware̱ e̱ mo̱rɔwe̱ mò̱. Amaa mò̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ kɔɔre̱ mo̱ne̱ gyi‑o fe̱raa, Wuribware̱ i bu mò̱ ke̱pɔ.  
\v 17 Mo̱ e̱ sa ɔke̱maa ne̱ ɔ kɔɔre̱ ase̱ŋ timaa‑o a o gyi‑o e̱le̱ŋ na ɔ ba mo̱ ke̱nyare̱ bo̱ gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱, na ɔ sa e̱se̱ŋsa ne̱ ɔko̱ maa nu e̱mo̱‑rɔ‑ɔ.  
\v 18 Na ɔ kra awɔ‑rɔ bɛɛɛ o nuu kadwii mɔɔsɛ na ke̱tɔ ma waa mò̱ sɛye̱, na ɔ ba ke̱sare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ alɔpo̱ se̱ na bo̱ kpaare̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu yii so̱so̱‑ɔ 
\r (Lukas 24.50–53; Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ asuŋ 1.9–11) 
\p  
\v 19 Saŋ ne̱ Yeesuu a sa se̱ŋsa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ ase̱ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ a yaa Yeesuu so̱so̱ yaa ba mò̱ bo̱ kye̱na mò̱ Wuribware̱ kigyise si, na mò̱ aa mò̱ gyi kuwure.  
\v 20 Ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ mɔ a yɔ to̱ŋ ke̱maa ya tɔwe̱ abware̱se̱ŋ. Ne̱ Wuribware̱ a gya bamo̱ kamɛɛ, ne̱ ɔɔ sa bamo̱ ke̱yaale̱ŋ ne̱ baa bo̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ abware̱se̱ŋ ne̱ baa tɔwe̱‑ɔ gye̱ kase̱ŋtiŋ‑o.]