\id MAT Chumburung 
\h Matiyo 
\toc1 Matiyo Ke̱tɔ ne̱ Matiyo a kyo̱rɛɛ bo̱ le̱e̱ ase̱ŋ timaa‑o si‑o 
\toc2 Matiyo 
\toc3 Matiyo 
\mt1 Matiyo 
\mt2 Ke̱tɔ ne̱ Matiyo a kyo̱rɛɛ bo̱ le̱e̱ ase̱ŋ timaa‑o si‑o 
\c 1  
\s1 Yeesuu Kristoo mò̱ nana‑ana anyare̱ 
\r (Lukas 3.23–38) 
\p  
\v 1 Ke̱e̱ Yeesuu Kristoo mò̱ nana‑ana anyare̱, na ane̱ŋ ne̱ ɔɔ le̱e̱ Deefid a ke̱nana‑ɔ‑rɔ‑ɔ, na ane̱ŋ ne̱ Deefid mɔ a le̱e̱ Abraham a ke̱nana‑ɔ‑rɔ‑ɔ. Abraham mɔ gye̱ Isireelii awuye bamo̱ nana. 
\b  
\q1  
\v 2 To, Abraham mò̱ gyi e̱ gye̱ Isak, 
\q1 ne̱ Isak mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Yakubu, 
\q1 ne̱ Yakubu mɔ mò̱ gyi‑ana e̱ gye̱ Yudaa na mò̱ daa‑ana na mò̱ tire‑ana. 
\q1  
\v 3 Ne̱ Yudaa na ɔkye̱e̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Tamaa‑ɔ a ko̱we̱ Pɛrɛs na Sɛra, 
\q1 ne̱ Pɛrɛs mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Hisirɔŋ, 
\q1 ne̱ Hisirɔŋ mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Aram. 
\q1  
\v 4 Ne̱ Aram mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Aminadabi, 
\q1 ne̱ Aminadabi mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Naasɔŋ, 
\q1 ne̱ Naasɔŋ mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Salamɔŋ. 
\q1  
\v 5 Ne̱ Salamɔŋ mɔ na mò̱ ka Rahab a ko̱we̱ Bowas, 
\q1 ne̱ Bowas mɔ na mò̱ ka Rut a ko̱we̱ Obid, 
\q1 ne̱ Obid mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Yɛse̱e̱. 
\q1  
\v 6 Ne̱ Yɛse̱e̱ mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Owure Deefid. 
\b  
\p Ne̱ Owure Deefid na ɔkye̱e̱ ko̱ ne̱ ɔ dɛɛ ɔ gye̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Oriya mò̱ ka‑ɔ a ko̱we̱ Solomɔŋ.\f * \fr 1:6 \ft Ɔkye̱e̱‑ɔ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ Batesiiba. 2 Samuwɛl 12.24.\f* 
\q1  
\v 7 Ne̱ Solomɔŋ mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Rɛkabo̱wam, 
\q1 ne̱ Rɛkabo̱wam mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Abiya, 
\q1 ne̱ Abiya mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Asa. 
\q1  
\v 8 Ne̱ Asa mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Yɛhɔsafat, 
\q1 ne̱ Yɛhɔsafat mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Yɛhɔram, 
\q1 ne̱ Yɛhɔram mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Osiya. 
\q1  
\v 9 Ne̱ Osiya mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Yotam, 
\q1 ne̱ Yotam mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Ahas, 
\q1 ne̱ Ahas mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Hisikiya. 
\q1  
\v 10 Ne̱ Hisikiya mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Manasee, 
\q1 ne̱ Manasee mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Amɔŋ 
\q1 ne̱ Amɔŋ mɔ mò̱ gyi e̱ gye̱ Yosiya. 
\q1  
\v 11 Ne̱ Yosiya mɔ mò̱ gyi‑ana e̱ gye̱ Yikoniya na mò̱ tire‑ana. 
\m Saŋ amo̱‑rɔ ne̱ Isireelii awuye ado̱ŋ a yaa bamo̱ anya kusuŋ‑no Babilɔŋ swe̱e̱re̱ se̱. 
\b  
\q1  
\v 12 Bamo̱ ado̱ŋ a yaa bamo̱ Babilɔŋ‑ɔ, 
\q1 amo̱ kamɛɛ ne̱ Yikoniya a ko̱we̱ Salatiyɛl, 
\q1 ne̱ Salatiyɛl mɔ a ko̱we̱ Sirubabɛl. 
\q1  
\v 13 Ne̱ Sirubabɛl mɔ a ko̱we̱ Abiyud, 
\q1 ne̱ Abiyud mɔ a ko̱we̱ Iliyakim, 
\q1 ne̱ Iliyakim mɔ a ko̱we̱ Asɔɔ. 
\q1  
\v 14 Ne̱ Asɔɔ mɔ a ko̱we̱ Sadukii, 
\q1 ne̱ Sadukii mɔ a ko̱we̱ Akim, 
\q1 ne̱ Akim mɔ a ko̱we̱ Iliyud. 
\q1  
\v 15 Ne̱ Iliyud mɔ a ko̱we̱ Iliyasa, 
\q1 ne̱ Iliyasa mɔ a ko̱we̱ Mataŋ, 
\q1 ne̱ Mataŋ mɔ a ko̱we̱ Yakubu. 
\q1  
\v 16 Ne̱ Yakubu mɔ a ko̱we̱ Yo̱sɛf, 
\q1 ne̱ Yo̱sɛf mɔ a waare̱e̱ Mariya. 
\q1 Mariya ya ko̱we̱ Yeesuu ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kristoo 
\q1 ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ kaye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ. 
\b  
\p  
\v 17 Ŋko̱we̱kyase̱ ne̱ ŋ ya le̱e̱ Abraham se̱ ya bo̱ fo̱ Deefid si‑o gye̱ kudu nna, ne̱ le̱e̱ Deefid si ya bo̱ fo̱ saŋ ne̱ bamo̱ ado̱ŋ a yaa bamo̱ anya kusuŋ‑no Babilɔŋ swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ mɔ gye̱ kudu nna. Bo̱ le̱e̱ saŋ amo̱ ya bo̱ fo̱ Kristoo‑o kako̱we̱ se̱ mɔ gye̱ ŋko̱we̱kyase̱ ane̱ŋ kudu nna. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa ko̱we̱ Yeesuu‑o 
\r (Lukas 2.1–7) 
\p  
\v 18 Mfaanɛɛ ne̱ baa ko̱we̱ Yeesuu Kristoo. Kabregyii ko̱ ya kye̱na ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Mariya. Ne̱ baa ke̱re̱ mò̱ sa Yo̱sɛf. Yo̱sɛf na Mariya mo̱ŋ tɛɛ di, amaa Mariya a ŋu fe̱yɛ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a sa ne̱ ɔɔ nya kame.  
\v 19 ɔ Yo̱sɛf fe̱raa, ɔɔ fa fe̱yɛ mò̱ ke̱re̱kye̱e̱ Mariya mo̱ŋ de kase̱ŋtiŋ. Ne̱ ɔɔ kpa a o kine mò̱. Amaa mò̱ a gye̱ se̱sɛ timaa‑o si‑o, ɔ mo̱ŋ kpa fe̱yɛ ɔ nye̱ra Mariya ke̱nyare̱, ne̱ ɔɔ waa mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ o kine mò̱ na ɔko̱ mo̱ŋ nu. 
\p  
\v 20 Ane̱ŋ a ase̱ŋ‑ɔ a saŋ a bo̱ mò̱ mfɛɛre̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ kanye ko̱ Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a le̱e̱ mò̱ se̱ dee‑ro, ne̱ ɔ yɛ, “Yo̱sɛf, Deefid mò̱ ke̱nanagyi, fo̱ ma sa a Mariya ke̱taa baa fo̱ aye̱ waa fo̱ kufu, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ya sa mò̱ kame‑o.  
\v 21 Ɔ ko̱we̱ ɔnyare̱, na fo̱ sa mò̱ ke̱nyare̱ fe̱yɛ Yeesuu, kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Wuribware̱-e̱‑mo̱rɔwe̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ ne̱ o lee mò̱ ase̱sɛ na ɔ bo̱ le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ.” 
\p  
\v 22 Amo̱‑ɔ pɛɛɛ a waa ne̱e̱ na ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a sa ne̱ mò̱ akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ nya waa kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\b  
\q1  
\v 23 “Kabregyii ne̱ ɔ mo̱ŋ nyi anyare̱‑ɔ e̱ nya kame, 
\q2 na ɔ ko̱we̱ ɔnyare̱, na bo̱ te̱e̱ mò̱ ɛ Imanuwɛl, 
\q2 kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Wuribware̱-bo̱-ane̱‑ase̱.”\f * \fr 1:23 \ft Isaya 7.14 (LXX). \f* 
\b  
\p  
\v 24 Amo̱se̱ se̱‑ɔ Yo̱sɛf a ko̱so̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ gya Wuribware̱ kabɔɔ a kanɔ‑ɔ se̱, ne̱ ɔɔ waare̱e̱ Mariya taa mò̱ yaa mò̱ aye̱.  
\v 25 Amaa mò̱ aa mò̱ mo̱ŋ di ne̱ ɔɔ bo̱ ko̱we̱. Ne̱ ɔɔ ko̱we̱ ɔnyare̱, ne̱ Yo̱sɛf a sa kayaagyi‑o ke̱nyare̱ ɛ Yeesuu. 
\c 2  
\s1 Anyiase̱ŋpo̱‑ɔ ke̱ba 
\p  
\v 1 Maŋ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Bɛte̱lahɛm ne̱ ɔ bo̱ Yude̱ya† swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ‑rɔ ne̱ Mariya a ko̱we̱ Yeesuu. Saŋ amo̱‑ɔ Hɛrɔd e̱ gye̱ owure.† A mo̱ŋ kyee ne̱ afɔ ko̱ a le̱e̱ kyɔwe̱ le̱e̱kpa a ke̱be̱gya‑ɔ ba Yɛro̱salɛm. Afɔ mɔ gye̱ anyiase̱ŋpo̱ ko̱ ne̱ ba de̱e̱re̱ akye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi ba pini amo̱ ase̱ŋ‑ɔ.  
\v 2 Ne̱ baa bise Owure Hɛrɔd fe̱yɛ, “Ŋke̱e̱ kayaagyi ne̱ baa ko̱we̱ mò̱ na ɔ bo̱ gyi Yudaa awuye kuwure‑o. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ a ŋu ke̱kye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi ko̱ a le̱e̱ kyɔwe̱ le̱e̱kpa, ne̱ ke̱ e̱ kaapo̱ ane̱ fe̱yɛ baa ko̱we̱ owure. Ne̱ ane̱ a ba a ane̱ bo̱ suŋ mò̱.” 
\p  
\v 3 Owure Hɛrɔd a nu amo̱‑ɔ, ne̱ mò̱ aa Yɛro̱salɛm awuye pɛɛɛ iduŋ a te̱ŋ bamo̱.  
\v 4 Ne̱ ɔɔ te̱e̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ pɛɛɛ bo̱ gyaŋŋe̱. Bamo̱ a gyaŋŋe̱‑ɔ, ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ mfe̱ne̱ ne̱ ba ba a bo̱ bo̱ ko̱we̱ ɔko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kristoo ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ Yudaa awuye‑o.  
\v 5-6 Ne̱ baa lee kanɔ fe̱yɛ, “Bɛte̱lahɛm ne̱ ɔ bo̱ Yudaa swe̱e̱re̱ mɔ se̱‑ɔ‑rɔ ne̱ ba ko̱we̱ mò̱. A le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ kyaamɛɛ ko̱ a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Wuribware̱ yɛ, Bɛte̱lahɛm maŋ, 
\q2 hare̱e̱ fo̱ a gye̱ Yudaa swe̱e̱re̱ se̱ 
\q2 a e̱maŋ‑ɔ‑rɔ kagyingyii‑o gbaa ooo, 
\q1 Wuribware̱ i lee mo̱ne̱ ase̱sɛ‑ɔ‑rɔ ɔko̱ 
\q2 na o kii mò̱ ase̱sɛ Isireelii awuye pɛɛɛ 
\q2 ɔyaale̱ŋpo̱ na ɔde̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ.’ ”\f * \fr 2:5-6 \ft Miika 5.2. \f* 
\b  
\p  
\v 7 Owure‑o a nu amo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ te̱e̱ anyiase̱ŋpo̱‑ɔ lee keri si, ne̱ oo bise bamo̱ saŋ ko̱ŋko̱ ne̱ ke̱kye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi amo̱ a le̱e̱‑ɔ.  
\v 8 Ne̱ baa tɔwe̱ saŋ‑ɔ gywii mò̱. Mò̱ a nu bo̱ le̱e̱ bamo̱ ase̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ ya buwi kpa kayaagyi‑o Bɛte̱lahɛm maŋ‑nɔ. Mo̱ne̱ ya de̱ŋ ŋu mò̱, na mo̱nꞌ sa a n nu, na mo̱‑ɔ mɔ ŋ nya ya suŋ mò̱.” Ne̱ ɔɔ sa bamo̱ kpa a bo̱ yɔ. 
\p  
\v 9-10 Bamo̱ a me̱raa se̱ ba yɔ‑ɔ, puri‑ro ne̱ baa be̱e̱ ŋu ke̱kye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi ne̱ baa dɛɛ ŋu kyɔwe̱ le̱e̱kpa a ke̱be̱gya‑ɔ, ne̱ bamo̱ akatɔ a gyi bwe̱e̱tɔ. Ne̱ ke̱kye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi‑o a gye̱ bamo̱ ŋkpɛɛ ane̱ŋ‑aaa ya fo̱ lɔŋ ne̱ kayaagyi‑o bo̱ mò̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ kaa sii ye̱re̱ awo̱re̱‑rɔ lɔŋ amo̱ so̱so̱ kyɛɛkyɛɛ.  
\v 11 Bamo̱ a lwee lɔŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ baa ŋu kayaagyi‑o na mò̱ nyi Mariya. Ne̱ baa kpuni aŋurii suŋ kayaagyi‑o, ne̱ baa buŋŋi bamo̱ adakaa se̱, ne̱ baa lee atɔ dame̱naŋsɛ ne̱ amo̱ yawo̱ bo̱ le̱ŋ‑ɔ bo̱ ke mò̱. Amo̱ e̱ gye̱ atanne̱ pipee, na nyoŋku, na kakyanne̱‑ɔ. 
\p  
\v 12 Ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii bamo̱ dee‑ro fe̱yɛ bo̱ ma lɛɛ kiŋŋi yɔ Owure Hɛrɔd ase̱ ya tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ baa ŋu‑o gywii mò̱. Amo̱se̱ se̱‑ɔ, ne̱ baa kiŋŋi bo̱rɔ kpa baŋbaŋ se̱ yɔ bamo̱ aye̱. 
\s1 Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱ ko̱yɔ‑ɔ 
\p  
\v 13 Anyiase̱ŋpo̱‑ɔ a yii‑o, kamɛɛ‑rɔ ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a le̱e̱ Yo̱sɛf se̱ dee‑ro, ne̱ ɔ yɛ, “Ko̱so̱, taa kayaagyi‑o na mò̱ nyi na fo̱ se̱re̱ yɔ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱. Mo̱nꞌ kye̱na mfe̱ŋ ane̱ŋ‑aaa bo̱ fo̱ saŋ ne̱ m be̱e̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ Owure Hɛrɔd e̱ ba a ɔ bo̱ buwi kpa kayaagyi‑o na ɔ mɔɔ mò̱.” 
\p  
\v 14 Amo̱se̱‑ɔ, Yo̱sɛf a ko̱so̱ kanye amo̱, ne̱ mò̱ aa kayaagyi‑o na mò̱ nyi a yɔ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱ ya kye̱na.  
\v 15 Ne̱ baa kye̱na mfe̱ŋ ne̱ Hɛrɔd a bo̱ wu, na ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ mò̱ akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ se̱ tɔwe̱‑ɔ nya waa kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\q1 “Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱ ne̱ mo̱ a te̱e̱ mo̱ gyi‑o le̱e̱.”\f * \fr 2:15 \ft Hoseya 11.1. \f* 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa mɔɔ ŋnyaŋsɛɛ Bɛte̱lahɛm maŋ‑nɔ‑ɔ 
\p  
\v 16 Amɔ Yo̱sɛf na kayaagyi‑o na mò̱ nyi a yɔ Igyipiti pwɛɛ ne̱ Owure Hɛrɔd a dɛɛ ŋu fe̱yɛ anyiase̱ŋpo̱‑ɔ a pe̱nna mò̱. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ mò̱ duŋ a fwii bwe̱e̱tɔ, ne̱ ɔɔ sa kanɔ fe̱yɛ mò̱ asoogyaa awuye mɔɔ ŋnyaŋsɛɛ pɛɛɛ ne̱ bo̱ bo̱ Bɛte̱lahɛm maŋ‑nɔ na e̱maŋ ne̱ e̱ maa mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ bo̱ mo̱ŋ tɛɛ kyo̱ŋ nsu ŋnyɔ‑ɔ, nsu ne̱ ɔ fa fe̱yɛ kayaagyi‑o a gyi‑o, le̱e̱ saŋ ne̱ anyiase̱ŋpo̱ amo̱ a bo̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ baa ŋu ke̱kye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi‑o a le̱e̱‑ɔ.  
\v 17 Ne̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Yɛrɛme̱ya a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ a waa kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\b  
\q1  
\v 18 “Baa nu bo̱re̱ ko̱ a le̱e̱ Rama maŋ‑nɔ, 
\q2 bo̱re̱‑ɔ de e̱lawo̱ bwe̱e̱tɔ. 
\q1 Rakyɛl i su ɔ sa mò̱ gyi‑ana. 
\q2 O kine ke̱po̱pɔre̱, 
\q2 a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ mo̱ŋ lɛɛ bo̱ bo̱‑rɔ.”\f * \fr 2:18 \ft Yɛrɛme̱ya 31.15. \f* 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa kiŋŋi le̱e̱ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ 
\p  
\v 19 Ne̱ Owure Hɛrɔd a wu. Mò̱ a wu‑o, ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a be̱e̱ le̱e̱ Yo̱sɛf se̱ dee‑ro Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱.  
\v 20 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ko̱so̱, taa kayaagyi‑o na mò̱ nyi, na mo̱nꞌ kiŋŋi yɔ mo̱ne̱ aye̱ Isireelii swe̱e̱re̱ se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ ne̱ ɔɔ kpa kayaagyi‑o ke̱mɔɔ‑ɔ a wu.” 
\p  
\v 21 Ne̱ Yo̱sɛf a ko̱so̱ taa kayaagyi‑o na mò̱ nyi, ne̱ baa kiŋŋi yɔ Isireelii swe̱e̱re̱ se̱.  
\v 22 Bamo̱ a fo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ Yo̱sɛf a ŋu fe̱yɛ Aakilayus a gyi mò̱ se̱ Hɛrɔd a kuwure‑o mfe̱ŋ. Amo̱se̱ se̱‑ɔ kufu a nya mò̱ mfe̱ŋ ke̱kye̱na. Ne̱ Wuribware̱ a yii mò̱ se̱ dee‑ro fe̱yɛ bo̱ ma kye̱na Yude̱ya mfe̱ŋ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa kiŋŋi ya bo̱rɔ to̱ŋ ko̱ ya fo̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱.  
\v 23 Ne̱ baa ya kye̱na maŋ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Nasarɛt‑ɔ‑rɔ, na ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ ko̱ a tɔwe̱‑ɔ nya waa kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\q1 “Ba ba a bo̱ te̱e̱ mò̱ ɛ Nasarɛte̱nyi.” 
\c 3  
\s1 Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱ 
\r (Maak 1.1–8; Lukas 3.1–18; Yohanee 1.19–28) 
\p  
\v 1 Ne̱ ɔnyare̱ ko̱ bo̱‑rɔ. Ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yohanee, ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Osuubɔpo̱‑ɔ. Ne̱ ɔɔ yɔ Yude̱ya kimukee‑ro, ne̱ ɔɔ le̱e̱ ɔ tɔwe̱ Wuribware̱ ase̱ŋ o gywii ɔke̱maa ne̱ ɔ bo̱rɔ mfe̱ŋ‑ɔ fe̱yɛ,  
\v 2 “Mo̱nꞌ nu mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ na mo̱nꞌ kiŋŋi le̱e̱ mo̱ne̱ e̱bɔye̱‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o a tɔ‑rɔ.”  
\v 3 Yohanee e̱ gye̱ ɔko̱ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Isaya a tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 “Ɔko̱ e̱ fɛɛ‑rɔ kimukee‑ro fe̱yɛ, 
\q2 ‘Mo̱nꞌ lɔŋŋɔ kpa nɛɛnɛɛ bo̱ be̱ya Wuribware̱. 
\q2 Mo̱nꞌ waa kpa kye̱rarasɛ sa mò̱ a ɔ bo̱rɔ se̱.’ ”\f * \fr 3:3 \ft Isaya 40.3 (LXX). \f* 
\b  
\p  
\v 4 Nyɔma ifwii ne̱ baa bo̱ waa Yohanee atɔ buŋsɛ, ne̱ kabo̱ wo̱re̱ ke̱re̱se̱sɛ da mò̱ laare̱‑rɔ. Mò̱ ateese e̱ gye̱ akyaŋkyaŋka na gyabwe̱e̱kyu.  
\v 5 Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a ba mò̱ ase̱. Bo̱ko̱ a le̱e̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ, bo̱ko̱ mɔ a le̱e̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ abe̱gya ke̱maa se̱, ne̱ bo̱ko̱ mɔ a le̱e̱ e̱maŋ pɛɛɛ ne̱ e̱ maa Yo̱o̱daŋ bo̱ŋ‑ɔ se̱.  
\v 6 Ne̱ baa tɔwe̱ bamo̱ e̱bɔye̱ gywii mò̱, ne̱ ɔɔ bɔ bamo̱ asuu Yo̱o̱daŋ bo̱ŋ‑nɔ. 
\p  
\v 7 Ne̱ oo ŋu ase̱sɛ ne̱ ba te̱e̱ bamo̱ ɛ Farisii awuye na Sadukii awuye‑o e̱ ba a bo̱ bo̱ de̱e̱re̱ ane̱ŋ ne̱ ɔ bɔ asuu‑o. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ awɔ mɔ, e̱me̱ne̱ se̱ ne̱ mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ a ba mfe̱e̱? Ɔko̱ a kaapo̱ mo̱ne̱ fe̱yɛ a tiri fe̱yɛ mo̱ne̱ gbaa mo̱ŋ lee mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ bo̱ le̱e̱ e̱bɔye̱ a kakɔka ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa a ɔ ba bo̱ sa abɔye̱waapo̱‑ɔ‑rɔ aaa?  
\v 8 Ma kɔɔre̱ a n gyi. Amaa mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ, mo̱ne̱ akatɔ ya pee amo̱ se̱ fe̱raa, amɔ mo̱nꞌ waa atɔ ke̱maa ne̱ a kaapo̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ a nu mo̱ne̱ e̱ye̱e̱, ne̱ mo̱ne̱ a kiŋŋi le̱e̱ mo̱ne̱ e̱bɔye̱‑rɔ‑ɔ.  
\v 9 Mo̱ne̱ ma fa fe̱yɛ mo̱ne̱ a gye̱ ne̱ nana Abraham mò̱ ananagyi‑o si‑o, mo̱ne̱ mo̱ŋ tii kakɔka ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa a ɔ ba bo̱ sa abɔye̱waapo̱‑ɔ se̱. A le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ taare̱ a ɔ ba mfe̱e̱ a afo̱re̱ mɔ bo̱ buruwi ase̱sɛ na bo̱ kii Abraham mò̱ ananagyi.  
\v 10 Mo̱nꞌ sa se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a waa kakwii‑atɔ siraa, na ɔ ba bo̱ ŋe kiyii ke̱maa ne̱ ke̱ maa swɛɛ agyi timaa‑o ileŋ kaase̱, na ɔ bo̱ da na ɔ twe̱e̱ waa de̱e̱kpa‑rɔ.” 
\p  
\v 11 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ase̱sɛ pɛɛɛ ne̱ ba nu mò̱ ase̱‑ɔ fe̱yɛ, “Nkyu ne̱ n de mo̱ e̱ bɔ mo̱ne̱ asuu, na a kaapo̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ a nu mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ kiŋŋi le̱e̱ mo̱ne̱ e̱bɔye̱‑rɔ. Amaa ɔko̱ saŋ ɔ ba mo̱ kamɛɛ na ɔ kyɔ mo̱, ne̱ mo̱ŋ fo̱ fe̱yɛ n so̱rɔ mò̱ ase̱be̱ta gbaa. Mò̱ fe̱raa, ɔ sa a Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ywe̱e̱ mo̱ne̱ se̱ ne̱e̱, na mo̱nꞌ nya ke̱yaale̱ŋ fe̱yɛ de̱e̱kpa‑ɔ. Na ɔ ba Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o bo̱ gyee mo̱ne̱.  
\v 12 O de mò̱ kawo̱raa ne̱ ɔ ba a ɔ bo̱ kyaare̱ ayu na o swii waa mò̱ ke̱po̱re̱kye̱e̱‑rɔ. Na ŋkee ɔ kpane̱ afeŋfeŋtee‑o pɛɛɛ na ɔ kywɛɛ amo̱ de̱e̱kpa ne̱ ɔ maa duŋ‑o‑ro. Ane̱ŋ ne̱ o gyi ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ‑ɔ ne̱e̱.” 
\s1 Yohanee a bɔ Yeesuu asuu 
\r (Maak 1.9–11; Lukas 3.21–22; Yohanee 1.32–34) 
\p  
\v 13 Saŋ amo̱‑ɔ, Yeesuu a le̱e̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ ba Yo̱o̱daŋ bo̱ŋ‑nɔ na Yohanee bɔ mò̱ asuu.\fig Yohanee a bɔ Yeesuu asuu|src="IP01.tif" size="span" ref="Matiyo 3.13–17" \fig* 
\v 14 Amaa Yohanee a le̱ŋ e̱ye̱e̱ fe̱yɛ o kyurowi Yeesuu mfɛɛre̱. Ɔ yɛ, “Weetee a bware fe̱yɛ fo̱ e̱ gye̱ ne̱ fo̱ bɔ mo̱ asuu, amaa fo̱ ya ko̱ŋ ba mo̱ ase̱ fe̱yɛ m bɔ fo̱ asuu.” 
\p  
\v 15 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Mbe̱yɔmɔ fe̱raa, sa a a waa ane̱ŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ a bware fe̱yɛ ane̱ waa ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa‑ɔ.” 
\p Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ Yohanee a sure si, ne̱ ɔɔ bɔ Yeesuu asuu.  
\v 16 Yohanee a de̱ŋ bɔ mò̱ asuu, ne̱ Yeesuu a le̱e̱ nkyu‑ro‑o, puri amo̱‑rɔ ne̱ awo̱re̱‑rɔ a buŋŋi‑ro, ne̱ oo ŋu Wuribware̱ a kufwiiŋe‑o a bo̱ ywe̱e̱ mò̱ se̱ fe̱yɛ kuwurele̱pɔ‑ɔ.  
\v 17 Ne̱ bo̱re̱ ko̱ a le̱e̱ so̱so̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ke̱e̱ mo̱ gyi timaa ne̱ mo̱ e̱ kpa mò̱ ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ‑ɔ, ne̱ mo̱ akatɔ a gyi mò̱ se̱‑ɔ.” 
\c 4  
\s1 Yeesuu ko̱kyɔrɔke̱e̱ 
\r (Maak 1.12–13; Lukas 4.1–13) 
\p  
\v 1 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a sa ne̱ Yeesuu a yɔ ɔ naa o muruwi kimukee‑ro, na Ɔbɔnsam kyɔ mò̱‑rɔ ke̱e̱ fe̱yɛ ɔ nya mò̱ a ɔ bo̱ waa e̱bɔye̱‑rɔ aaa.  
\v 2 Ne̱ Yeesuu a gyi ŋke aduna mpase̱ na kanye kimukee‑ro mfe̱ŋ, na ɔ maa gyi ateese. Amo̱se̱‑ɔ saŋ ne̱ ŋke amo̱ a kyo̱ŋ‑ɔ, ako̱ŋ de mò̱.  
\v 3 Ne̱ Ɔbɔnsam ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Ɔkyɔrɔpo̱‑ɔ a ba mò̱ ase̱. Ne̱ ɔ yɛ, “Fo̱ i nyi fe̱yɛ Wuribware̱ mò̱ gyi‑o e̱ gye̱ fo̱ kase̱ŋtiŋ, amo̱ fe̱raa sa a abu mɔ buruwi bodobodoo sa fo̱ a fo̱ gyi.” 
\p  
\v 4 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Ateese wo̱re̱ maa sa se̱sɛ ŋkpa, amaa Wuribware̱ ase̱ŋ 
\q2 tɔwe̱sɛ ke̱maa mɔ mɔ be̱e̱ a tiri sa mò̱ ŋkpa.’ ”\f * \fr 4:4 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 8.3. \f* 
\b  
\p  
\v 5 Ne̱ Ɔbɔnsam a be̱e̱ yaa Yeesuu Yɛro̱salɛm ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ mfe̱ŋ ɛ maŋ kpe̱yaa‑ɔ, ne̱ ɔɔ taa mò̱ yaa bo̱ ye̱ra Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ katwe̱e̱‑rɔ.  
\v 6 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Fo̱ i nyi fe̱yɛ Wuribware̱ mò̱ gyi e̱ gye̱ fo̱ kase̱ŋtiŋ, amo̱ fe̱raa fuwi ywe̱e̱‑rɔ a ŋ ke̱e̱. A le̱e̱ fe̱yɛ baa be̱e̱ kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Wuribware̱ e̱ sa a mò̱ mbɔɔ‑ɔ bo̱ kuŋ fo̱, 
\q2 na bo̱ so̱rɔ fo̱ bamo̱ asare̱e̱ se̱, 
\q2 na fo̱ ma nya da ke̱yaa kibu si.’ ”\f * \fr 4:6 \ft Kiliŋ 91.11, 12. \f* 
\b  
\p  
\v 7 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Ne̱e̱ amo̱ mɔ a be̱e̱ a bo̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Mo̱ne̱ ma kaŋ kyɔ mo̱ne̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱‑rɔ ke̱e̱’ ɛ?”\f * \fr 4:7 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 6.16. \f* 
\b  
\p  
\v 8 Ne̱ ŋkee Ɔbɔnsam a taa Yeesuu yaa ke̱be̱e̱ so̱swe̱e̱ ko̱ se̱, ne̱ ɔɔ ba kaye̱‑rɔ e̱maŋ pɛɛɛ na e̱mo̱ ke̱dabe̱ bo̱ kaapo̱ mò̱.  
\v 9 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ ya kpuni aŋurii suŋ mo̱, n de e̱mo̱ pɛɛɛ mo̱ e̱ sa fo̱.” 
\p  
\v 10 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ɔbɔnsam, nare̱ le̱e̱‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ baa be̱e̱ kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Mo̱nꞌ suŋ mo̱ne̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ wo̱re̱ kpeŋ.’ ”\f * \fr 4:10 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 6.13. \f* 
\b  
\p  
\v 11 Ne̱ Ɔbɔnsam a le̱e̱ Yeesuu ase̱. Mò̱ a de̱ŋ o yii‑o, puri amo̱‑rɔ ne̱ Wuribware̱ mbɔɔ ko̱ a bo̱ kya Yeesuu‑ro. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a le̱e̱ mò̱ kusuŋ kaase̱ Galile̱ya‑ɔ 
\r (Maak 1.14–15; Lukas 4.14–15) 
\p  
\v 12-13 Saŋ ne̱ Yeesuu bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, Hɛrɔd† ne̱ ɔ gye̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ owure‑o a tii Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ. Yeesuu a nu amo̱‑ɔ, ne̱ oo kiŋŋi yɔ mò̱ aye̱ Nasarɛt ne̱ ɔ bo̱ Galile̱ya‑ɔ, ne̱ oo tu ya kye̱na Kapaaniyum ne̱ ɔ maa Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱ kɛɛ‑ɔ, ne̱ a gye̱ Saburɔŋ na Nafatalii ifuri si‑o.  
\v 14 Ɔɔ waa ane̱ŋ ne̱e̱ na Wuribware̱ kyaamɛɛ Isaya ke̱tɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱‑ɔ nya waa kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\b  
\q1  
\v 15 “Saburɔŋ ifuri si na Nafatalii ifuri si, 
\q2 mfe̱ŋ ne̱ kpa dabe̱ bo̱‑rɔ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Ɔpo̱o̱ a kpa‑ɔ, 
\q1 ne̱ ɔɔ le̱e̱ Yo̱o̱daŋ bo̱ŋ kyɔwe̱ le̱e̱kpa a ke̱be̱gya‑ɔ se̱, 
\q2 bo̱rɔ mfe̱ŋ taa yɔ kaase̱‑rɔ a ke̱bare̱‑ɔ, 
\q1 na Galile̱ya ifuri 
\q2 ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o te si‑o, 
\q1  
\v 16 mfe̱ŋ a ase̱sɛ mɔ ne̱ baa dɛɛ nare̱ kibugyii‑ro‑o 
\q2 a ŋu ke̱laŋŋe̱rɔ dabe̱. 
\q1 Bamo̱ ne̱ bo̱ se̱re̱ lowi‑o, 
\q2 ke̱laŋŋe̱rɔ a we̱e̱ bamo̱ se̱ mbe̱yɔmɔ.”\f * \fr 4:16 \ft Isaya 9.1-2.\f* 
\b  
\p  
\v 17 Le̱e̱ saŋ amo̱‑ɔ Yeesuu a le̱e̱ ɔ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ nu mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ na mo̱nꞌ kiŋŋi le̱e̱ mo̱ne̱ e̱bɔye̱‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o e̱ kpa a ke̱ ba.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a te̱e̱ ŋkiŋgyi akrapo̱ ana‑ɔ 
\r (Maak 1.16–20; Lukas 5.1–11) 
\p  
\v 18 Ne̱ Yeesuu a bo̱rɔ Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱ a ke̱be̱gya‑ɔ. Mò̱ a naa nkyu‑o e̱kɛɛkɛɛ se̱‑ɔ, ne̱ oo ŋu ŋkiŋgyi akrapo̱ anyɔ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ bamo̱ ɛ Simɔŋ ne̱ mò̱ ke̱ŋasɛnyare̱ e̱ gye̱ Peetroo‑o na mò̱ tire Andruu, na ba twe̱e̱ kisawu ba kra ŋkiŋgyi.  
\v 19 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ ba a ane̱ yɔ. Mo̱ne̱ ma lɛɛ kra ŋkiŋgyi. Amaa mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ i buwi ase̱sɛ na mo̱nꞌ baa bamo̱ mo̱ ase̱‑ɔ.”  
\v 20 Ne̱ baa yɔwe̱ bamo̱ asawu bo̱ be̱ya puri amo̱‑rɔ, ne̱ baa gya Yeesuu si bo̱ yii. 
\p  
\v 21 Ne̱ ɔɔ me̱raa se̱ yɔ ya to̱ anyare̱ anyɔ ko̱ be̱e̱, Yakubu na mò̱ tire Yohanee. Bamo̱ aa bamo̱ se̱ Sibidii e̱ bo̱ ko̱re̱e̱‑rɔ ba waa bamo̱ asawu siraa. Ne̱ Yeesuu a te̱e̱ bamo̱.  
\v 22 Puri amo̱‑rɔ ne̱ baa yɔwe̱ bamo̱ se̱ na ko̱re̱e̱‑ɔ, ne̱ baa gya Yeesuu si bo̱ yii. 
\s1 Yeesuu atɔ ke̱kaapo̱ na abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱ na alɔpo̱ ke̱kya 
\p  
\v 23 Amo̱ pɛɛɛ kamɛɛ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a muruwi Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ to̱ŋ ke̱maa ɔ kaapo̱ ase̱sɛ atɔ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ, na ɔ tɔwe̱ ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si, na ɔ kya alɔpo̱. Ne̱ ɔɔ taare̱ kya ase̱sɛ ne̱ baa baa mò̱ ase̱‑ɔ alɔgyi ke̱maa.  
\v 24 Mò̱ ase̱ŋ a saŋŋe̱‑rɔ bo̱rɔ Siriya e̱maŋ pɛɛɛ‑rɔ, ane̱ŋ se̱‑ɔ ase̱sɛ amo̱ a taa alɔpo̱ ne̱ ba lɔ alɔgyi ke̱maa‑ɔ baa mò̱ ase̱, ne̱ ɔɔ kya bamo̱ pɛɛɛ. Ase̱sɛ‑ɔ bo̱ko̱, ibrisi te bamo̱ se̱, ne̱ bo̱ko̱ gye̱ kigbuŋgbuŋ alɔpo̱, ne̱ bo̱ko̱ mɔ gye̱ agyabɔɔ.  
\v 25 Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ ne̱ baa le̱e̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ na Dekapolis (kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ E̱maŋ-Kudu) ifuri si na Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ na Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ na Yo̱o̱daŋ nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ a gya mò̱ se̱. 
\c 5  
\s1 Ke̱be̱e̱ se̱ abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱ 
\r (Lukas 6.20–23) 
\p  
\v 1 Yeesuu a ŋu ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ ne̱ baa ba mò̱ ase̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ de̱e̱ ke̱be̱e̱ ko̱ se̱ kafwe̱e̱ ya kye̱na na ɔ kaapo̱ atɔ, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a kyaa muruwaa mò̱.\fig Yeesuu e̱ kaapo̱ atɔ ke̱be̱e̱ ko̱ se̱|src="CN01700b.tif" size="span" ref="Matiyo 5 – 7" \fig* 
\v 2 Ne̱ ɔɔ le̱e̱ ɔ kaapo̱ bamo̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1  
\v 3 “Bamo̱ ne̱ bo̱ nyi fe̱yɛ Wuribware̱ ase̱ 
\q2 bo̱ mo̱ŋ de sɛye̱ a bo̱ sa mò̱‑ɔ de ŋyure, 
\q2 a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ tii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si. 
\q1  
\v 4 Bamo̱ ne̱ bamo̱ e̱bo̱re̱‑rɔ i duŋwi bamo̱‑ɔ de ŋyure, 
\q2 a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ i yuri bamo̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ. 
\q1  
\v 5 Bamo̱ ne̱ ba yuri bamo̱ e̱ye̱e̱‑ɔ de ŋyure, 
\q2 a le̱e̱ fe̱yɛ saŋ e̱ fo̱ fe̱yɛ kaye̱ pɛɛɛ i kii bamo̱ lee. 
\q1  
\v 6 Bamo̱ ne̱ wɔre̱ de bamo̱ itimaa ko̱waa‑ɔ de ŋyure, 
\q2 a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ sa a itimaa ko̱waa‑ɔ waa bamo̱ kɔne̱. 
\q1  
\v 7 Bamo̱ ne̱ ba ŋu bo̱ko̱ e̱wɛɛ‑ɔ de ŋyure, 
\q2 a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ i ŋu bamo̱ e̱wɛɛ ane̱ŋ dɛɛ. 
\q1  
\v 8 Bamo̱ ne̱ bamo̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ a fwiiri‑o de ŋyure, 
\q2 a le̱e̱ fe̱yɛ ba ŋu Wuribware̱. 
\q1  
\v 9 Bamo̱ ne̱ ba suŋ ba kpa kaye̱e̱yuri 
\q2 ba sa bamo̱ abɛɛko̱‑ɔ de ŋyure, 
\q2 a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ te̱e̱ bamo̱ fe̱yɛ mò̱ gyi‑ana. 
\q1  
\v 10 Bamo̱ ne̱ bo̱ko̱ e̱ sa ne̱ ba gyi awo̱re̱fɔɔ 
\q2 bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ba waa ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa‑ɔ de ŋyure, 
\q2 a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ tii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si. 
\b  
\p  
\v 11 Mo̱ne̱ ne̱ ase̱sɛ e̱ saare̱ mo̱ne̱ bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ gye̱ mo̱ agyase̱po̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ba sa ne̱ mo̱ne̱ i gyi awo̱re̱fɔɔ‑ɔ, ne̱ ba ba aye̱ba ke̱maa ba dɔŋŋɔ mo̱ne̱ se̱‑ɔ, mo̱ne̱ de ŋyure, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ko̱waa mo̱ne̱ ane̱ŋ‑ɔ e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ gye̱ mo̱ agyase̱po̱‑ɔ.  
\v 12 Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ sa a mo̱ne̱ akatɔ gyi bwe̱e̱tɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ kakɔka dabe̱ timaa ko̱ gywii mo̱ne̱ Wuribware̱ se̱. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ba waa mo̱ne̱‑ɔ dɛɛ ne̱ baa waa Wuribware̱ a akyaamɛɛ ne̱ baa gye̱ mo̱ne̱ ŋkpɛɛ ba‑ɔ.” 
\s1 Mfɔre̱ na ke̱laŋŋe̱rɔ 
\r (Maak 9.50; Lukas 14.34–35) 
\p  
\v 13 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ mfɔre̱‑ɔ bo̱ sa se̱sɛ dimaadi. Amaa mfɔre̱ kɔne̱ ya le̱e̱ fe̱raa, ɔko̱ maa lɛɛ taare̱ a ɔ bo̱rɔ kpa ke̱maa se̱ bo̱ sa a m be̱e̱ kii mfɔre̱ daa. M mo̱ŋ lɛɛ n de ke̱tɔ waasɛ, amo̱se̱‑ɔ ba taa a bo̱ bo̱ twe̱e̱ ne̱e̱ a ase̱sɛ kyikye mmo̱ se̱. 
\p  
\v 14 Mo̱ne̱ be̱e̱ mo̱ne̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ ke̱laŋŋe̱rɔ bo̱ sa kaye̱ pɛɛɛ. Maŋ ne̱ ɔ ye̱re̱ ke̱be̱e̱ se̱‑ɔ maa kwe̱e̱rɔ.  
\v 15 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔko̱ maa kyaŋŋe̱ mò̱ fetiri si na ɔ ko̱ŋ be̱ra kike bo̱ buŋ si. N gye̱ kabuno ne̱ ɔ taa a ɔ bo̱ ye̱ra aaa, na ɔ laŋŋe̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ pɛɛɛ?  
\v 16 Mfaanɛɛ dɛɛ ne̱ mo̱nꞌ laŋŋe̱‑rɔ ase̱sɛ akatɔ‑rɔ, na bo̱ nya ŋu atɔ timaa ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa‑ɔ, na bo̱ kyo̱rɔ Wuribware̱, mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ.” 
\s1 Mbraa‑ɔ ke̱kaapo̱ 
\p  
\v 17 Ne̱ Yeesuu a kya mò̱ atɔ ke̱kaapo̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ e̱ fa fe̱yɛ mo̱ a ba a m bo̱ gya ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis a mbraa‑ɔ na Wuribware̱ a akyaamɛɛ a abware̱se̱ŋ ke̱kaapo̱‑ɔ bo̱ twe̱e̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Daabii. Mo̱ŋ ba a m bo̱ gya mmo̱ bo̱ twe̱e̱ ne̱e̱, amaa mo̱ a ba a m bo̱ waa ke̱tɔ ke̱maa ne̱ baa kaapo̱‑ɔ kyɛɛkyɛɛ lo̱we̱.  
\v 18 Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ bo̱ fo̱ saŋ ne̱ so̱so̱ na swe̱e̱re̱ e̱ kyo̱ŋ‑ɔ, mbraa‑ɔ kabe̱gyɛɛ bɛɛɛ mmo̱ ase̱ŋ kagyingyii maa le̱e̱ se̱ daa, amɔ ke̱tɔ se̱ ne̱ Wuribware̱ a sa ne̱ ane̱ mbraa‑ɔ a ba‑rɔ.  
\v 19 Amo̱se̱‑ɔ ɔke̱maa ne̱ mò̱ ya fo̱ mbraa‑ɔ pɛɛɛ katɔgyingyii ke̱maa, ne̱ ɔɔ kaapo̱ bo̱ko̱ na bo̱ fo̱ mbraa‑ɔ ane̱ŋ dɛɛ‑ɔ, amo̱ fe̱raa, o kii kagyingyii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o‑ro. Amaa ɔke̱maa ne̱ mò̱ ya gya mbraa‑ɔ se̱, ne̱ ɔɔ kaapo̱ bo̱ko̱ a bo̱ gya mmo̱ se̱‑ɔ fe̱raa, ba te̱e̱ mò̱ ɛ se̱sɛ dabe̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o‑ro.  
\v 20 Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ itimaa na ke̱dame̱naŋsɛ e̱ mo̱ŋ kyɔ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ na Farisii awuye lee‑o, amo̱ fe̱raa mo̱ne̱ maa tii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si pɛɛɛ.” 
\s1 Atɔ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ bo̱ le̱e̱ kaduŋfwii si‑o 
\r (Lukas 12.57–59) 
\p  
\v 21 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ a nu fe̱yɛ de̱daa‑ɔ baa tɔwe̱ gywii ane̱ nana‑ana fe̱yɛ ɔko̱ ma kaŋ mɔɔ se̱sɛ.\f * \fr 5:21 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 20.13. \f* Ɔke̱maa ne̱ ɔɔ mɔɔ se̱sɛ‑ɔ, ba bu mò̱ ke̱pɔ na bo̱ mɔɔ mò̱.  
\v 22 Amaa mbe̱yɔmɔ, mo̱‑ɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ mò̱ duŋ ya fwii mò̱ bɛɛko̱ se̱‑ɔ, bo̱ bu mò̱ ke̱pɔ na bo̱ mɔɔ mò̱, ne̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ te̱e̱ mò̱ bɛɛko̱ fe̱yɛ mfɛɛre̱ ke̱‑mo̱ŋ‑de wuye‑o, bo̱ bu mò̱ ke̱pɔ abre̱sɛ akatɔ‑rɔ na bo̱ mɔɔ mò̱, ne̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ te̱e̱ mò̱ bɛɛko̱ fe̱yɛ ɔmaŋbweepo̱‑ɔ, a bware fe̱yɛ ɔ yɔ awo̱re̱fɔɔ de̱e̱kpa‑rɔ.  
\v 23-24 Amo̱se̱‑ɔ fo̱ ko̱ ya yɔ lɔŋŋɔkpa a fo̱ ya lɔŋŋɔ Wuribware̱, ne̱ fo̱ ya nyiŋŋi si fe̱yɛ ase̱ŋ ko̱ bo̱ fo̱ aa fo̱ bɛɛko̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ, yɔwe̱ atɔ ne̱ fo̱ e̱ yaa bo̱ lɔŋŋɔ mò̱‑ɔ bo̱ be̱ya lɔŋŋɔkpa akatɔ‑rɔ, na fo̱ kiŋŋi yɔ fo̱ bɛɛko̱‑ɔ ase̱ a mo̱nꞌ lɔŋŋɔ mo̱ne̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ, pwɛɛ na fo̱ dɛɛ kiŋŋi ba bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱.” 
\p  
\v 25 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ fo̱ aa ɔko̱ i de ase̱ŋ, ne̱ mò̱ e̱ kpa a ɔ yaa fo̱ se̱ŋgyikpa, fo̱ ne̱ fo̱ a waa ase̱ŋ‑ɔ na ase̱ŋ wuye‑o lɔŋŋɔ amo̱ pwɛɛ na mo̱nꞌ dɛɛ fo̱ se̱ŋgyikpa‑ɔ mfe̱ŋ. N gye̱ ane̱ŋ, o gyiiri fo̱ a ɔ yaa ɔse̱ŋgyipo̱‑ɔ ase̱, na mò̱ mɔ baa fo̱ bo̱ waa apurisii ke̱sare̱e̱‑rɔ na bo̱ tii fo̱.  
\v 26 Kase̱ŋtiŋ si mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii fo̱ fe̱yɛ fo̱ i di tiikpa mfe̱ŋ ane̱ŋ‑aaa bo̱ fo̱ saŋ ne̱ fo̱ e̱ ka fo̱ ko̱kɔ a fo̱ lo̱we̱ na paso̱wa gbaa mo̱ŋ saŋ‑ɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ kakye̱e̱kpa na kanyare̱kpa ase̱ŋ‑ɔ 
\p  
\v 27 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ a nu fe̱yɛ de̱daa‑ɔ baa tɔwe̱ fe̱yɛ ɔko̱ ma waa kakye̱e̱kpa na kanyare̱kpa.\f * \fr 5:27 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 20.14. \f* 
\v 28 Amaa mbe̱yɔmɔ mo̱‑ɔ mɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ ɔ de̱e̱re̱ ɔkye̱e̱, ne̱ ɔ yo̱rɔwe̱ fe̱yɛ o kii mò̱ lee‑o a kyɔ kpa mò̱ mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ kyee.  
\v 29 Amo̱se̱ se̱‑ɔ fo̱ kigyisekatɔ e̱ sa ne̱ fo̱ e̱ waa e̱bɔye̱, lee ke̱mo̱ bo̱ twe̱e̱. Fo̱ ya te̱ŋ fo̱ kayo̱wɔre̱ to̱ŋ ko̱ bo̱ twe̱e̱, ne̱ fo̱ ya nya ŋkpa, a bɔ fe̱yɛ bamo̱ a twe̱e̱ fo̱ kayo̱wɔre̱ pɛɛɛ bo̱ waa awo̱re̱fɔɔ de̱e̱kpa‑rɔ.  
\v 30 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ fo̱ kigyisesare̱e̱ e̱ gye̱ ne̱ ke̱ e̱ sa ne̱ fo̱ e̱ waa e̱bɔye̱, te̱ŋ ke̱mo̱ bo̱ twe̱e̱. Fo̱ ya te̱ŋ fo̱ kayo̱wɔre̱ ke̱be̱gya, a bɔ fe̱yɛ fo̱ kayo̱wɔre̱ pɛɛɛ a lwee awo̱re̱fɔɔ de̱e̱kpa‑rɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ ɔnyare̱ kikine mò̱ ka ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Matiyo 19.9; Maak 10.11–12; Lukas 16.18) 
\p  
\v 31 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱ne̱ a be̱e̱ nu fe̱yɛ de̱daa‑ɔ baa tɔwe̱ fe̱yɛ ɔnyare̱ ya kine mò̱ ka, ɔ kyo̱rɛɛ kikine wo̱re̱ sa mò̱ fe̱yɛ oo kine mò̱.\f * \fr 5:31 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 24.1. \f* 
\v 32 Amaa mbe̱yɔmɔ, mo̱‑ɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ ɔnyare̱ ya kine mò̱ ka, ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ ya waare̱e̱ ɔnyare̱ baŋbaŋ, mò̱ ne̱ oo kine mò̱ ka‑ɔ a sa ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ a waa kanyare̱kpa, amɔ ɔkye̱e̱‑ɔ a kyɔ le̱e̱ mò̱ kuri‑o kamɛɛ fe̱raa. Ne̱ ɔnyare̱ ne̱ mò̱‑ɔ mɔ a be̱e̱ waare̱e̱ ane̱ŋ a ɔkye̱e̱‑ɔ mɔ a waa kakye̱e̱kpa.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ e̱taŋ ko̱waa ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Yakubu 5.12) 
\p  
\v 33 Ne̱ Yeesuu a kya mò̱ atɔ ke̱kaapo̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ a be̱e̱ nu fe̱yɛ de̱daa‑ɔ baa tɔwe̱ fe̱yɛ ɔko̱ ma waa e̱taŋ na ɔ laŋŋe̱ mò̱ kanɔ. Ke̱tɔ ne̱ ɔko̱ e̱ waa e̱taŋ fe̱yɛ ɔ waa‑ɔ, ɔ waa.  
\v 34 Amaa mbe̱yɔmɔ, mo̱‑ɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ e̱ kpa a mo̱nꞌ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ mo̱ne̱ e̱ waa ko̱tɔko̱, mo̱ne̱ ma waa e̱taŋ bo̱ tɔwe̱. Mo̱ne̱ ma kaŋ ba Wuribware̱ se̱ bo̱ waa e̱taŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ mfe̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a kuwuregya‑ɔ bo̱.  
\v 35 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ ma ba swe̱e̱re̱ bo̱ waa e̱taŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ swe̱e̱re̱ se̱ ne̱ Wuribware̱ ayaapapaa ye̱re̱ a kyure. Mo̱ne̱ ma ba Yɛro̱salɛm bo̱ waa e̱taŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ mfe̱ŋ gye̱ Owure‑bo̱‑e̱le̱ŋ-Bware̱ maŋ ne̱e̱.  
\v 36 Mo̱ne̱ ma kaŋ ba mo̱ne̱ aŋu gbaa bo̱ waa e̱taŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ maa taare̱ a mo̱nꞌ waa kipwiigyi ko̱ŋko̱ kufufuri bɛɛɛ kigyigyii.  
\v 37 Amaa ke̱tɔ ne̱ mo̱nꞌ bo̱ tɔwe̱ ase̱ŋ bo̱ be̱ya bɛɛɛ mo̱nꞌ bo̱ be̱ŋŋaa ase̱ŋ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ, ‘Ɔɔŋ, ane̱ e̱ waa’, bɛɛɛ ‘Daabii, ane̱ maa waa.’ Ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ŋkee mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ a mo̱nꞌ bo̱ tii ɔɔŋ bɛɛɛ daabii si‑o a le̱e̱ Ɔbɔnsam ase̱ ne̱e̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ ane̱ kpa ane̱ ado̱ŋ ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Lukas 6.27–36) 
\p  
\v 38 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ a be̱e̱ nu fe̱yɛ baa tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Ɔko̱ ya bwee mò̱ bɛɛko̱ ke̱katɔ, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ bo̱ bwee mò̱ lee bo̱ teere. Ne̱ ɔko̱ ya kyuwi mò̱ bɛɛko̱ ke̱bwanɔ, bo̱ kyuwi mò̱ lee.’\f * \fr 5:38 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 21.24; Ko̱lɔŋŋɔ mbraa 24.20; Mbraa ke̱be̱e̱sa 19.21. \f* 
\v 39 Amaa mbe̱yɔmɔ mo̱‑ɔ mɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ ɔko̱ ya waa mo̱ne̱ bɔye̱, mo̱ne̱ ma ba bɔye̱ bo̱ ka mò̱ ko̱kɔ. Ɔko̱ ya da fo̱ kigyisese̱bɔ‑rɔ ke̱baa, be̱e̱ buruwaa ke̱be̱nase̱bɔ‑rɔ sa mò̱ a ɔ da.  
\v 40 Ne̱ ɔko̱ ya yaa fo̱ iwurekpa a ɔ ya gyi ase̱ŋ bo̱ da fo̱ na ɔ bɔ fo̱ ko̱kɔ, ne̱ mò̱ e̱ kpa fo̱ kaare̱ a ɔ kɔɔre̱, taa fo̱ waagya bo̱ tii mò̱ se̱ na ɔ taa nare̱.  
\v 41 Ne̱ ɔko̱ ya ye̱re̱ fo̱ fe̱yɛ fo̱ so̱rɔ mò̱ atɔ maye̱re̱ ko̱ŋko̱, so̱rɔ yaa mò̱ e̱maye̱re̱ e̱nyɔ.  
\v 42 Ɔke̱maa ne̱ ɔ ko̱re̱ fo̱ ko̱tɔko̱‑ɔ, fo̱ i de, sa mò̱ ke̱tɔ‑ɔ. Ɔko̱ e̱ kpa a ɔ para ko̱tɔko̱, bo̱ para mò̱. 
\p  
\v 43 Mo̱ne̱ a be̱e̱ nu fe̱yɛ baa tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Ɔke̱maa kpa mò̱ bɛɛko̱ ase̱ŋ,\f * \fr 5:43 \ft Ko̱lɔŋŋɔ mbraa 19.18. \f* na o kisi mò̱ do̱ŋ.’  
\v 44 Amaa mbe̱yɔmɔ, mo̱‑ɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ kpa mo̱ne̱ ado̱ŋ ase̱ŋ, na mo̱nꞌ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ sa bamo̱ ne̱ ba waa mo̱ne̱ bo̱rɔkraa‑ɔ,  
\v 45 na bo̱ ŋu fe̱yɛ kase̱ŋtiŋ si mo̱ne̱ gye̱ Wuribware̱, mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, mò̱ gyi‑ana. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔ sa ne̱ mò̱ kyɔwe̱ e̱ we̱e̱ ase̱sɛ bɔye̱ na atimaa si kyɛɛkyɛɛ. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ bware̱ e̱ ba ɔ we̱e̱ bamo̱ ne̱ ba waa itimaa‑o na bamo̱ ne̱ ba waa e̱bɔye̱‑ɔ atɔ se̱.  
\v 46 Mo̱ne̱ e̱ kpa bamo̱ ne̱ ba kpa mo̱ne̱‑ɔ wo̱re̱ ase̱ŋ, Wuribware̱ maa sa mo̱ne̱ amo̱ kakɔka. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ dɛɛ ne̱ leŋpoo akɔɔre̱po̱ gbaa e̱ kpa bamo̱ bɛɛko̱‑ana leŋpoo akɔɔre̱po̱ ase̱ŋ.  
\v 47 Ne̱ mo̱ne̱ e̱ ka mo̱ne̱ anyare̱ kanɔ, nte̱tɔ itimaa ne̱ mo̱ne̱ a waa kyo̱ŋ ɔko̱? Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ dɛɛ ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ maa suŋ Wuribware̱‑ɔ gbaa e̱ waa.  
\v 48 Amo̱se̱ se̱‑ɔ bɔye̱ ko̱ ma kye̱na mo̱ne̱ se̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ bɔye̱ ko̱ mo̱ŋ te Wuribware̱, mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, se̱‑ɔ.” 
\c 6  
\s1 Ane̱ ma waa itimaa lamaŋ‑nɔ na ɔke̱maa nya ŋu 
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu a kya mò̱ atɔ ke̱kaapo̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa se̱, mfe̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa itimaa‑o. Mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ mo̱nꞌ ke atiripo̱ atanne̱, bɛɛɛ mo̱nꞌ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱, bɛɛɛ mo̱nꞌ kra ako̱ŋ, mo̱ne̱ ma waa amo̱ lamaŋ akatɔ‑rɔ a bo̱ nya ŋu mo̱ne̱. Mo̱ne̱ ya waa amo̱ lamaŋ‑nɔ, mo̱ne̱ maa nya kakɔka a mo̱nꞌ le̱e̱ Wuribware̱, mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, ase̱.  
\v 2 Amo̱se̱ se̱‑ɔ mo̱ne̱ ɔke̱maa ya ke atiripo̱ atɔ, fo̱ ma sa a ɔke̱maa nu amo̱ se̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye e̱ waa ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ na mbo̱re̱ se̱‑ɔ. Saŋ ke̱maa ne̱ ba waa itimaa‑o ba fo̱re̱ mbe̱re̱ lamaŋ‑nɔ. Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ dimaadi nkyo̱rɔ e̱ gye̱ bamo̱ kakɔka. Bo̱ maa lɛɛ nya nkyo̱rɔ ko̱ a bo̱ bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ ase̱.  
\v 3-4 Mo̱ne̱ fe̱raa, mo̱ne̱ ko̱ ya ke otiripo̱ atɔ, ɔ waa bo̱ kwe̱e̱rɔ, na mò̱ ke̱be̱nasare̱e̱ gbaa ma nya pini ke̱tɔ ne̱ mò̱ kigyisesare̱e̱ e̱ waa‑ɔ. Fo̱ ko̱ ya ke otiripo̱‑ɔ ke̱tɔ na ɔko̱ mo̱ŋ ŋu, amo̱ fe̱raa fo̱ se̱ Wuribware̱ ne̱ o ŋu ke̱tɔ ke̱maa ne̱ se̱sɛ e̱ waa ɔ kwe̱e̱rɔ‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ ɔ ka fo̱ ko̱kɔ. 
\p  
\v 5 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ e̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱, mo̱ne̱ ma waa fe̱yɛ nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye‑o. Ba kpa ke̱ye̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ na e̱kpa gyaŋŋe̱kpa ba ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ na ɔke̱maa nya ŋu bamo̱. M be̱e̱ mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ dimaadi nkyo̱rɔ dooo e̱ gye̱ bamo̱ kakɔka.  
\v 6 Amaa fo̱ ko̱ e̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱, fo̱ yɔ fo̱ ke̱kyaŋ‑nɔ na fo̱ tii po̱ne̱, na fo̱ ko̱re̱ Wuribware̱ fo̱ se̱ ne̱ fo̱ mo̱ŋ ke̱e̱‑ɔ. Na mò̱‑ɔ mò̱ ne̱ o ŋu ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ɔke̱maa e̱ waa ɔ bo̱ kwe̱e̱rɔ‑ɔ sa fo̱ amo̱ kakɔka.  
\v 7 Ke̱tɔ ne̱ ko̱ kyɔ ne̱ ki tii si‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ e̱ ko̱re̱ Wuribware̱, mo̱ne̱ ma ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ so̱swe̱e̱ so̱swe̱e̱ so̱swe̱e̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ bamo̱ ne̱ ba suŋ ikisi‑o e̱ da laa‑ɔ, ne̱ ba fa fe̱yɛ bamo̱ nlaada so̱swe̱e̱ se̱‑ɔ, bamo̱ ikisi i nu a e̱ sa bamo̱‑ɔ.  
\v 8 Mo̱ne̱ ma waa fe̱yɛ bamo̱‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ se̱ Wuribware̱ kyɔ o nyi ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa‑ɔ pwɛɛ ne̱ mo̱ne̱ a dɛɛ ko̱re̱ mò̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ ane̱ ane̱ŋ ne̱ ane̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱‑ɔ 
\r (Lukas 11.2–4) 
\p  
\v 9 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Mfaanɛɛ ne̱ mo̱nꞌ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱. 
\b  
\q1 Ane̱ se̱ Wuribware̱ ne̱ fo̱ bo̱ so̱so̱‑ɔ, 
\q2 sa a bo̱ kyo̱rɔ fo̱ ke̱nyare̱ timaa. 
\q1  
\v 10 Na fo̱ baa fo̱ kuwure‑o bo̱ gyi mfe̱e̱. 
\q1 Na fo̱ sa a fo̱ ke̱pre̱ waa swe̱e̱re̱ se̱ mfe̱e̱, 
\q2 fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ke̱ e̱ waa so̱so̱‑ɔ. 
\q1  
\v 11 Sa ane̱ ateese ne̱ a tiri ane̱ 
\q2 ndɔɔ na kake ke̱maa‑ɔ. 
\q1  
\v 12 Na fo̱ taa ane̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke ane̱, 
\q2 fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ bo̱ko̱ a waa e̱bɔye̱ bo̱ kye ane̱, 
\q2 ne̱ ane̱ a taa bo̱ ke bamo̱‑ɔ. 
\q1  
\v 13 Na fo̱ ma sa kpa a Ɔbɔnsam kyɔ ane̱‑rɔ ke̱e̱ 
\q2 fe̱yɛ ane̱ e̱ waa e̱bɔye̱ aaa. 
\q2 Na fo̱ lee ane̱ le̱e̱ ɔkyɔrɔpo̱ a ke̱sare̱e̱‑ɔ‑rɔ. 
\b  
\m  
\v 14 Mo̱ne̱ ya ba bo̱ko̱ a e̱bɔye̱ ne̱ baa waa mo̱ne̱‑ɔ bo̱ ke bamo̱, Wuribware̱, mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, mɔ e̱ ba mo̱ne̱ lee a ɔ bo̱ ke mo̱ne̱.  
\v 15 Amaa mo̱ne̱ e̱ mo̱ŋ taa mo̱ne̱ bɛɛko̱‑ana e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱, amo̱ fe̱raa mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ gbaa maa taa mo̱ne̱ lee a ɔ bo̱ ke mo̱ne̱.” 
\s1 Ako̱ŋ ke̱kra ase̱ŋ 
\p  
\v 16 Ne̱ Yeesuu a kya mò̱ atɔ ke̱kaapo̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ, “To, mo̱ne̱ ya kra ako̱ŋ, mo̱ne̱ ma kaŋ ba nsɔ bo̱ bure mo̱ne̱ akatɔ‑rɔ, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye e̱ waa‑ɔ. Ba waa ane̱ŋ ne̱e̱ a ase̱sɛ nya ŋu fe̱yɛ ba kra ako̱ŋ. Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ dimaadi nkyo̱rɔ e̱ gye̱ bamo̱ kakɔka.  
\v 17-18 Mo̱ne̱ fe̱raa, mo̱ne̱ ko̱ e̱ kra ako̱ŋ, ɔ fwe̱e̱ mò̱ akatɔ‑rɔ na ɔ sɛɛ mò̱ kuŋu‑ro, na ɔko̱ ma nya ŋu fe̱yɛ ɔ kra ako̱ŋ ne̱e̱. Amɔ Wuribware̱, fo̱ se̱ ne̱ fo̱ mo̱ŋ ke̱e̱ mò̱‑ɔ, wo̱re̱ e̱ gye̱ ne̱ o ŋu. Na fo̱ se̱ ne̱ o ŋu ke̱tɔ ne̱ ɔke̱maa e̱ waa ɔ bo̱ kwe̱e̱rɔ‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ ɔ ka fo̱ ko̱kɔ.” 
\s1 Kapo̱tɛɛ ase̱ŋ 
\r (Lukas 12.33–34; 11.34–36; 16.13) 
\p  
\v 19 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱ne̱ ma kpa kapo̱tɛɛ bo̱ ye̱ra swe̱e̱re̱ se̱ mfe̱e̱ sa mo̱ne̱ e̱ye̱e̱. A le̱e̱ fe̱yɛ mfe̱e̱ a kapo̱tɛɛ‑ɔ fe̱raa igyeeri na nsekreeke na ŋkaŋte̱ne̱ e̱ nye̱ra kamo̱, ne̱ ayu e̱ gyaa fo̱ lɔŋ a bo̱ lweero ya ywii kamo̱.  
\v 20 Gya e̱kpa ne̱ e̱e̱ sa a Wuribware̱ kpa kapo̱tɛɛ bo̱ ye̱ra so̱so̱ sa fo̱‑ɔ se̱. A le̱e̱ fe̱yɛ so̱so̱ mfe̱ŋ fe̱raa igyeeri na nsekreeke na ŋkaŋte̱ne̱ maa nye̱ra kamo̱, ne̱ ayu maa taare̱ a bo̱ gyaa fo̱ lɔŋ lweero ya ywii kamo̱.  
\v 21 A le̱e̱ fe̱yɛ to̱ŋ ke̱maa ne̱ fo̱ kapo̱tɛɛ da‑ɔ, fo̱ mfɛɛre̱ e̱ ya dɔŋŋɔ kamo̱ se̱ mfe̱ŋ. 
\p  
\v 22-23 N taa fe̱yɛ fo̱ fetiri e̱ bo̱ daŋ. Ɔ laŋŋe̱‑rɔ lɔŋ‑nɔ pɛɛɛ. Ne̱ mò̱ ya nye̱ra fe̱raa, kibugyii e̱ da fo̱ lɔŋ‑nɔ. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ fo̱ akatɔ e̱ bo̱ daŋ, fo̱ ke̱e̱ nɛɛnɛɛ. Amaa amo̱ e̱ mo̱ŋ ke̱e̱ fe̱raa, a du ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ a te kibugyii‑ro‑o. Ke̱laŋŋe̱rɔ maa taare̱ a ki yii fo̱ akatɔ‑rɔ. Amo̱se̱ se̱‑ɔ fo̱ ayo̱rɔwe̱tɔ e̱ mo̱ŋ bo̱ daŋ, fo̱ kakpo̱nɔ‑rɔ maa fwiiri. Ne̱ kibugyii ne̱ fo̱ te‑ro‑o kyɔ bwe̱e̱tɔ. 
\p  
\v 24 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ se̱sɛ maa taare̱ a o suŋ anyaŋpe̱ anyɔ. Amo̱ ya ba ane̱ŋ, o kisi ɔko̱ na ɔ kpa ɔko̱ ase̱ŋ, na o suŋ ɔko̱ kyo̱ŋ ɔko̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱ne̱ maa taare̱ a mo̱nꞌ kpa Wuribware̱ na mo̱nꞌ be̱e̱ kpa atanne̱.” 
\s1 Kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi 
\r (Lukas 12.22–31) 
\p  
\v 25 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ fe̱yɛ, “Ane̱ŋ se̱‑ɔ, mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ ma sa a ateese ne̱ mo̱ne̱ i gyi‑o bɛɛɛ atɔ ne̱ mo̱ne̱ i buŋ‑o ase̱ŋ tɔɔraa mo̱ne̱. Ŋkpa ase̱ŋ tiri a kyɔ ateese bɛɛɛ? Ne̱ kayo̱wɔre̱ mɔ tiri ka kyɔ atɔ buŋsɛ.  
\v 26 Mo̱nꞌ ke̱e̱ mbo̱gyii. Bo̱ maa taare̱ a bo̱ dɔɔ nya ateese, hare̱e̱ ba swii amo̱ ako̱ a bo̱ bo̱ waa akyeŋkyeŋku‑ro. Amaa Wuribware̱, mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, e̱ gye̱ ne̱ ɔ be̱ra bamo̱ saŋ ke̱maa. Mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ kyɔ mbo̱gyii bɛɛɛ?  
\v 27 Kanɔ ŋke̱maa ne̱ mo̱ne̱ e̱ fa mo̱ne̱ ŋkpa ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ‑ɔ, mo̱ne̱ ɔko̱ maa taare̱ a ɔ sa kake ko̱ŋko̱ kpeŋ gbaa bo̱ tii mò̱ ŋke ne̱ Wuribware̱ a sa mò̱ fe̱yɛ ɔ bo̱ gyi kaye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ se̱. 
\p  
\v 28 Nte̱tɔ se̱ ne̱ atɔ buŋsɛ ase̱ŋ e̱ tɔɔraa mo̱ne̱? Mo̱nꞌ ke̱e̱ ane̱ŋ ne̱ afe̱raagyi e̱ daŋ‑ɔ. A maa suŋ, ne̱ a maa lo̱ atɔ buŋsɛ a sa amo̱ e̱ye̱e̱.  
\v 29 Amaa mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ Owure Solomɔŋ gbaa a dɛɛ kye̱na‑ɔ, na mò̱ aa mò̱ atɔ buŋsɛ dame̱naŋsɛ gbaa ooo, ɔ mo̱ŋ nya waagya timaa na ɔ bo̱ daŋ fe̱yɛ afe̱raagyi amo̱.  
\v 30 Mo̱ne̱ Wuribware̱ ko̱kɔɔre̱gyi mo̱ŋ kyɔ. Mo̱nꞌ ke̱e̱ ane̱ŋ ne̱ e̱fa gbaa ne̱ e̱ ye̱re̱ ndɔɔ, ne̱ bo̱ fo̱ nyaŋe̱‑ɔ na ase̱sɛ te̱ŋŋe̱ e̱mo̱ bo̱ kure de̱e̱kpa, ne̱ e̱mo̱ ase̱ŋ tiri‑o. Amɔ mo̱ne̱ fe̱raa ne̱ mo̱ne̱ gye̱ ase̱sɛ‑ɔ, Wuribware̱ ne̱ ɔ sa e̱mo̱ atɔ buŋsɛ‑ɔ maa pee akatɔ a ɔ sa mo̱ne̱ atɔ buŋsɛ aaa?  
\v 31 Amo̱se̱‑ɔ mo̱ne̱ ma sa a ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ i gyi‑o na ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ i nuu‑o na ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ i buŋ‑o ase̱ŋ tɔɔraa mo̱ne̱.  
\v 32 A le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ne̱ bo̱ maa suŋ Wuribware̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ ba tɔɔraa bamo̱ e̱ye̱e̱ mfaanɛɛ a atɔ‑ɔ se̱. Wuribware̱, mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, nyi fe̱yɛ atɔ mɔ pɛɛɛ tiri mo̱ne̱.  
\v 33 Amaa mo̱nꞌ sa a mo̱ne̱ mfɛɛre̱ yɔ Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro atɔ se̱, na ke̱tɔ ne̱ ɔ kpa fe̱yɛ mo̱ne̱ waa‑ɔ se̱. Mo̱ne̱ i buwi mo̱ne̱ e̱ kpa Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro atɔ fe̱raa, Wuribware̱ e̱ taa amo̱ a ɔ bo̱ sa mo̱ne̱, na ɔ be̱e̱ sa mo̱ne̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ki tiri mo̱ne̱‑ɔ bo̱ tii si.  
\v 34 Amo̱se̱‑ɔ mo̱ne̱ ma sa a nyaŋe̱ ase̱ŋ tɔɔraa mo̱ne̱. Nyaŋe̱ ase̱ŋ gye̱ nyaŋe̱ lee ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ a mo̱ŋ lɛɛ a tiri fe̱yɛ mo̱nꞌ tɔɔraa mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ bo̱ le̱e̱ kake ke̱maa a ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ ba‑ɔ se̱.” 
\c 7  
\s1 Mo̱ne̱ ma po̱rɔ mo̱ne̱ bɛɛko̱‑ana 
\r (Lukas 6.37–38, 41–42) 
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ya po̱rɔ mo̱ne̱ bɛɛko̱‑ana, Wuribware̱ mɔ e̱ po̱rɔ mo̱ne̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱ne̱ ma po̱rɔ mo̱ne̱ bɛɛko̱‑ana.  
\v 2 A le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa mo̱ne̱ bɛɛko̱‑ana‑ɔ dɛɛ ne̱ Wuribware̱ mɔ e̱ ba a ɔ bo̱ waa mo̱ne̱. Ɔ ba mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ ase̱ŋ tɔwe̱sɛ a ɔ bo̱ po̱rɔ mo̱ne̱ bu mo̱ne̱ ke̱pɔ.” 
\p  
\v 3 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ ke̱kpare̱ mɔ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ se̱ ne̱ kakpafɛɛ ne̱ ka dɔŋ fo̱ bɛɛko̱ ke̱katɔ se̱‑ɔ ne̱ fo̱ ke̱e̱, ne̱ fo̱ mo̱ŋ ke̱e̱ ke̱be̱ŋtiŋ dabe̱ ne̱ ke̱ dɔŋ fo̱ lee si‑o?  
\v 4 Bɛɛɛ e̱me̱ne̱ ne̱ fo̱ e̱ waa na fo̱ tɔwe̱ gywii fo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ɔ fe̱yɛ, ‘Mo̱ ko̱so̱bɛɛ, sa a n lee kakpafɛɛ ne̱ ka dɔŋ fo̱ ke̱katɔ se̱‑ɔ’, na fo̱ fe̱raa fo̱ de ke̱be̱ŋtiŋ dabe̱ na ke̱ dɔŋ fo̱ fɔŋfɔŋ ke̱katɔ se̱?  
\v 5 Fo̱ nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ wuye mɔ, lee ke̱be̱ŋtiŋ dabe̱ ne̱ ke̱ dɔŋ fo̱ fɔŋfɔŋ ke̱katɔ se̱‑ɔ pwɛɛ na fo̱ dɛɛ taare̱ ŋu dame̱naŋsɛ lee kakpafɛɛ ne̱ ka dɔŋ fo̱ bɛɛko̱ lee si‑o. 
\p  
\v 6 Amo̱se̱‑ɔ fo̱ ma taa fo̱ kabo̱ ne̱ fo̱ a bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱‑ɔ kiyee bo̱ sa igyono, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ya nya fo̱, ba duŋwi. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ fo̱ ma taa fo̱ atɔ timaa bo̱ sa prako na o gyi, a le̱e̱ fe̱yɛ o kyikye amo̱ se̱ a ɔ bo̱ waa e̱se̱‑rɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ ane̱ ko̱re̱ Wuribware̱‑ɔ 
\r (Lukas 11.9–13) 
\p  
\v 7 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱ne̱ ya ko̱re̱ Wuribware̱ atɔ, mo̱ne̱ e̱ nya ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa‑ɔ. Mo̱ne̱ ya buwi kpa Wuribware̱ a e̱kpa‑ɔ, mo̱ne̱ i ŋu ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa‑ɔ. Mo̱ne̱ ya ye̱re̱ kawu te̱e̱ mò̱, ɔ taye̱ po̱ne̱‑ɔ, na mo̱nꞌ nya lweero.  
\v 8 A le̱e̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ ɔ ko̱re̱ atɔ‑ɔ e̱ nya, ne̱ ɔke̱maa ne̱ o buwi a ɔ kpa Wuribware̱ a e̱kpa‑ɔ i ŋu, na po̱ne̱ buŋŋi bo̱ sa ɔke̱maa ne̱ ɔ ye̱re̱ kawu ɔ te̱e̱‑ɔ. 
\p  
\v 9 M be̱e̱ taa fe̱yɛ mo̱ne̱ nsɛ ne̱ mò̱ gyi e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ ɔ kpa bodobodoo a ɔ wo̱, ne̱ ɔ taa kibu a ɔ bo̱ sa mò̱?  
\v 10 Bɛɛɛ mò̱ ya ko̱re̱ kakiŋgyi a ɔ wo̱, fo̱ e̱ taa ko̱wɔ a fo̱ bo̱ sa mò̱ aaa?  
\v 11 Mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ gye̱ ase̱sɛ bɔye̱‑ɔ gbaa nyi e̱sa mo̱ne̱ gyi‑ana atɔ timaa, saŋbo̱to̱ Wuribware̱, mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, e̱ gye̱ ne̱ mo̱ne̱ ya ko̱re̱ mò̱ atɔ timaa, ne̱ ɔ maa taare̱ a ɔ sa mo̱ne̱ aaa? 
\p  
\v 12 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, katiŋ‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ mo̱ne̱ abɛɛko̱ waa mo̱ne̱‑ɔ, mo̱ne̱ mɔ mo̱nꞌ waa ane̱ŋ dɛɛ sa bamo̱. A le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ mbraa ne̱ Mosis a sa ane̱‑ɔ na ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ a kaapo̱‑ɔ kaase̱ ne̱e̱.” 
\s1 Kabunogyii bɔŋbɔŋsɛ‑ɔ 
\r (Lukas 13.24) 
\p  
\v 13 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱nꞌ bo̱rɔ kabunogyii bɔŋbɔŋsɛ‑ɔ‑rɔ lweero, a le̱e̱ fe̱yɛ mfe̱ŋ ne̱ ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ bo̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ le̱ŋ e̱ye̱e̱ bo̱rɔ mfe̱ŋ lweero. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ ya bo̱rɔ kabunogyii kpaŋŋe̱sɛ‑ɔ‑rɔ lweero, mo̱ne̱ i ŋu awo̱re̱fɔɔ ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ. Kpa ne̱ ɔ da bo̱ yɔ awo̱re̱fɔɔ ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ‑rɔ‑ɔ a kpaŋŋe̱, ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ bɔ mò̱ se̱ ba yɔ ba lwee kabunogyii kpaŋŋe̱sɛ‑ɔ‑rɔ.  
\v 14 Amaa mfe̱ŋ ne̱ ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ bo̱‑ɔ kabunogyii‑o du bɔŋbɔŋ. Ne̱ kpa ne̱ ɔ da bo̱ yɔ mfe̱ŋ‑ɔ bo̱rɔ se̱ bo̱ le̱ŋ. Amo̱se̱‑ɔ ase̱sɛ kafwe̱e̱ e̱ gye̱ ne̱ ba ŋu kpa amo̱ bo̱ bɔ se̱ ba yɔ ba lwee kabunogyii bɔŋbɔŋsɛ‑ɔ‑rɔ ba yɔ mfe̱ŋ ne̱ ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ bo̱‑ɔ.” 
\s1 Kiyii na ke̱mo̱ agyi 
\r (Lukas 6.43–44) 
\p  
\v 15 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱nꞌ sa mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ se̱ bo̱ le̱e̱ aye̱bapo̱ ne̱ bo̱ yɛ bo̱ gye̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ‑ɔ se̱. Ba lwee mo̱ne̱‑rɔ, na akatɔ se̱ bo̱ du fe̱yɛ e̱sanne̱ ne̱ bo̱ maa waa ɔko̱ bɔye̱‑ɔ. Amaa bamo̱ mme‑ro bo̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ ŋgboogboo‑o.  
\v 16 Bamo̱ awaasɛ se̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ ba a mo̱nꞌ bo̱ pini bamo̱. Mo̱ne̱ a tɛɛ ŋu fe̱yɛ le̱ŋkre̱ŋ a swɛɛ kimaŋgoo agyi aaa, ne̱ kuruŋbree mɔ a swɛɛ kukuti agyi aaa? Daabii.  
\v 17 Amo̱se̱‑ɔ kiyii timaa ke̱maa e̱ swɛɛ agyi timaa ne̱e̱. Ne̱ kiyii ne̱ ke̱ mo̱ŋ de alaŋfiya‑o mɔ e̱ swɛɛ agyi bɔye̱.  
\v 18 Kiyii timaa‑o maa swɛɛ agyi bɔye̱. Ne̱ kiyii ne̱ ke̱ mo̱ŋ de alaŋfiya‑o mɔ maa swɛɛ agyi timaa.  
\v 19 Kiyii ke̱maa ne̱ ke̱ maa swɛɛ agyi timaa‑o, ba ŋe ke̱mo̱ a bo̱ bo̱ da, na bo̱ twe̱e̱ ke̱mo̱ waa de̱e̱kpa‑rɔ.  
\v 20 Amo̱se̱‑ɔ, bamo̱ ne̱ ba ba aye̱ba fe̱yɛ bo̱ gye̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ‑ɔ awaasɛ ne̱ mo̱ne̱ e̱ ba a mo̱nꞌ bo̱ pini bamo̱.” 
\s1 E̱bɔye̱ awaapo̱ ne̱ baa ba Yeesuu ke̱nyare̱ bo̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ‑ɔ 
\r (Lukas 13.25–26) 
\p  
\v 21 Ne̱ Yeesuu a kya mò̱ ke̱kaapo̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ, “N gye̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ te̱e̱ mo̱ ɛ mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ o tii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si, amɔ bamo̱ ne̱ ba waa ke̱tɔ ne̱ n se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ e̱ kpa fe̱yɛ bo̱ waa‑ɔ.  
\v 22 Kake nsi ne̱ mo̱ e̱ ba a m bo̱ gyi kaye̱‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ‑ɔ, ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ e̱ ye̱re̱ mo̱ akatɔ‑rɔ, na bo̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘O ane̱ nyaŋpe̱, n gye̱ fo̱ ke̱nyare̱‑rɔ ne̱ ane̱ a tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ fo̱ a lee bo̱ kaapo̱‑ɔ gywii ase̱sɛ aaa? N gye̱ fo̱ ke̱nyare̱ ne̱ ane̱ a ba bo̱ gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ bo̱ko̱ se̱ aaa? Bɛɛɛ n gye̱ fo̱ ke̱nyare̱ ne̱ ane̱ a bo̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ aaa?’  
\v 23 Na mo̱‑ɔ m be̱e̱ be̱ŋŋaa bamo̱ lamaŋ‑nɔ mfe̱ŋ fe̱yɛ, ‘M fe̱raa n kyɔ mo̱ŋ nyi mo̱ne̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ gye̱ e̱bɔye̱ awaapo̱ ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ le̱e̱ mo̱ ase̱.’ ” 
\s1 E̱lɔŋ apwɛɛpo̱ anyɔ‑ɔ 
\r (Lukas 6.47–49) 
\p  
\v 24 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Amo̱se̱‑ɔ, mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ ane̱ŋ ne̱ ɔke̱maa ne̱ o nu mo̱ ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ ɔ gya amo̱ se̱‑ɔ du‑o. O du fe̱yɛ onyiase̱ŋpo̱ ko̱ ne̱ ɔɔ kye̱na‑ɔ. Ne̱ ɔ kpa a ɔ pwɛɛ mò̱ lɔŋ. Ne̱ ɔɔ ba afo̱re̱ bo̱ da talii pwɛɛ ne̱ ɔɔ dɛɛ pwɛɛ mò̱ lɔŋ‑ɔ bo̱ ye̱ra se̱.  
\v 25 Mò̱ a pwɛɛ mò̱ lɔŋ‑ɔ bo̱ ye̱ra lo̱we̱‑ɔ, bware̱ a ba bwe̱e̱tɔ. Ne̱ bo̱ŋ ko̱ a twe̱e̱ kufwiiri, ne̱ mò̱ nkyu a gyaa bo̱ to̱waa lɔŋ‑ɔ. Ne̱ afwii de̱maŋte̱ ko̱ a da bo̱ we̱e̱ lɔŋ‑ɔ se̱. Amo̱ pɛɛɛ gbaa ooo lɔŋ‑ɔ mo̱ŋ bwee, a le̱e̱ fe̱yɛ onyiase̱ŋpo̱ amo̱ a pwɛɛ mò̱ lɔŋ‑ɔ bo̱ ye̱ra afo̱re̱ se̱ ne̱e̱. 
\p  
\v 26 Amaa ɔke̱maa ne̱ o nu mo̱ ase̱ŋ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱‑ɔ ne̱ mò̱‑ɔ mo̱ŋ gya amo̱ se̱‑ɔ mɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ mfɛɛre̱ ke̱‑mo̱ŋ‑de wuye ko̱ ne̱ ɔ dɛɛ ɔ bo̱‑rɔ‑ɔ. Ne̱ ɔ kpa a ɔ pwɛɛ mò̱ lɔŋ. Ne̱ mò̱ fe̱raa ɔɔ pwɛɛ mò̱ lɔŋ‑ɔ bo̱ ye̱ra ke̱se̱pu si.  
\v 27 Ne̱ bware̱ a ba bwe̱e̱tɔ. Ne̱ bo̱ŋ ko̱ a twe̱e̱ kufwiiri, ne̱ mò̱ nkyu a gyaa bo̱ to̱waa lɔŋ‑ɔ. Ne̱ afwii de̱maŋte̱ a da bo̱ we̱e̱ lɔŋ‑ɔ se̱. Ne̱ lɔŋ amo̱ a bwee le̱e̱ da wuuruum. Amo̱ e̱ gye̱ saase̱bɛɛ.” 
\p  
\v 28 Yeesuu a sa se̱ŋsa lo̱we̱‑ɔ, ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ lamaŋ ne̱ baa nu mò̱ ase̱ŋ‑ɔ.  
\v 29 Ne̱ bo̱ yɛ, “Ɔ maa kaapo̱ abware̱se̱ŋ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ane̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ e̱ kaapo̱‑ɔ. Ɔ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mò̱ a gye̱ mbraa‑ɔ ɔsapo̱‑ɔ.” 
\c 8  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya bwatɔpo̱ ko̱‑ɔ 
\r (Maak 1.40–45; Lukas 5.12–16) 
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu a kpo̱ro̱we̱ le̱e̱ ke̱be̱e̱‑ɔ se̱ mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ de̱ŋ kaapo̱ abware̱se̱ŋ lo̱we̱‑ɔ. Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ gya mò̱ se̱.  
\v 2 Ne̱ bwatɔpo̱ ko̱ a bo̱ kpuni aŋurii Yeesuu ayaa‑rɔ. Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, fo̱ e̱ kpa, fo̱ e̱ taare̱ a fo̱ kya mo̱ ko̱lɔ mɔ na ŋ nya lwee ase̱sɛ‑rɔ.” 
\p  
\v 3 Ne̱ Yeesuu a teyi ke̱sare̱e̱ bo̱ dabo̱rɔ mò̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ kpa. Mbe̱yɔmɔ fo̱ e̱ taare̱ a fo̱ lwee ase̱sɛ‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ a kpaare̱.” Mfe̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔnyare̱ amo̱ a ke̱bwatɔ‑ɔ a lo̱we̱.  
\v 4 Kamɛɛ‑rɔ ne̱ Yeesuu a yii mò̱ se̱ fe̱yɛ, “De̱ŋ bo̱rɔ kpa kyɛye̱ se̱ yɔ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱‑ɔ ɔko̱ ase̱ na ɔ de̱e̱re̱ fo̱, na a bo̱ kaapo̱ ɔke̱maa fe̱yɛ fo̱ a kpaare̱. Na fo̱ bɔ alɔŋŋɔtɔ ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis a tɔwe̱ ɛ mò̱ ne̱ ɔɔ lɔ ko̱lɔ mɔ, ne̱ ɔɔ kpaare̱‑ɔ bɔ, na ɔke̱maa ŋu fe̱yɛ ane̱ŋ a ko̱lɔ‑ɔ mo̱ŋ lɛɛ ki te mò̱ se̱‑ɔ. Fo̱ a maa se̱ fo̱ e̱ yɔ fo̱ bo̱ kpa‑rɔ‑ɔ, fo̱ ma kaŋ ye̱re̱ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ mo̱ a waa sa fo̱‑ɔ gywii ɔko̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya Roma soogyaa ko̱ ke̱yaafɔre̱‑ɔ 
\r (Lukas 7.1–10) 
\p  
\v 5 Ne̱ Yeesuu a yɔ Kapaaniyum maŋ‑nɔ. Mfe̱ŋ ne̱ asoogyaa abre̱sɛ‑ɔ ɔko̱ a ba mò̱ ase̱ bo̱ ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ kya mò̱‑rɔ. Ɔ mo̱ŋ gye̱ Isireeliinyi fe̱yɛ Yeesuu‑o. Ɔ gye̱ Romanyi ne̱e̱.  
\v 6 Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, mo̱ ke̱yaafɔre̱ e̱ lɔ ɔ da lɔŋ‑nɔ, e̱ye̱e̱ bo̱ mò̱ gya bwe̱e̱tɔ, hare̱e̱ ɔ maa lɛɛ taare̱ a ɔ dabo̱rɔ e̱ye̱e̱ gbaa.” 
\p  
\v 7 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Yooo, mo̱ a nu. Mo̱ e̱ ba a m bo̱ kya mò̱.” 
\p  
\v 8 Ne̱ soogyaa‑o a lee kanɔ fe̱yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, mo̱ŋ bware fe̱yɛ fo̱ ba mo̱ lɔŋ‑nɔ‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ fo̱ ya de̱ŋ sa kanɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ gbaa, mo̱ ke̱yaafɔre̱‑ɔ e̱ kpaare̱.  
\v 9 Ŋ gbaa mo̱ ne̱ n gye̱ se̱sɛ laŋgyaŋ‑ɔ. N de abre̱sɛ ne̱ bo̱ kyɔ mo̱‑ɔ. N de asoogyaa awuye mo̱ kaase̱, ne̱ mo̱ ya tɔwe̱ gywii bamo̱‑rɔ ɔko̱‑ɔ fe̱yɛ ‘Nare̱,’ ɔ yɔ ne̱e̱. Ne̱ mo̱ ya tɔwe̱ gywii bamo̱‑rɔ ɔko̱ mɔ fe̱yɛ ‘Ba,’ puri amo̱‑rɔ amɔ ɔ ba. Ne̱ mo̱ ya tɔwe̱ gywii mo̱ ke̱yaafɔre̱ fe̱yɛ, ‘Waa ke̱mo̱‑ɔ,’ amɔ ɔ waa.” 
\p  
\v 10 Yeesuu a nu ase̱ŋ ne̱ ɔnyare̱ amo̱ a tɔwe̱‑ɔ, ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ mò̱. Ne̱ oo buruwaa tɔwe̱ gywii ase̱sɛ ne̱ bo̱ gya mò̱ se̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ŋ tɛɛ ŋu se̱sɛ ne̱ ɔ kɔɔre̱ mo̱ a o gyi mfaanɛɛ‑ɔ. Ane̱ Isireelii awuye‑ro gbaa, mo̱ŋ tɛɛ ŋu ɔko̱ ane̱ŋ. Ne̱ ɔnyare̱ mɔ mo̱ŋ gye̱ Isireeliinyi.  
\v 11 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ e̱ le̱e̱ swe̱e̱re̱ ke̱be̱gya ke̱maa se̱, na bamo̱ aa ane̱ nana‑ana Abraham na Isak na Yakubu kye̱na a bo̱ gyi ateese mfe̱ŋ ne̱ Wuribware̱ i gyi kuwure‑o.  
\v 12 Amaa bamo̱ ne̱ weetee Wuribware̱ a kyɔ nyiŋŋi bamo̱ fe̱yɛ bo̱ ba a bo̱ gyi ateese‑o fe̱raa (ane̱ Isireelii awuye ne̱ mo̱ e̱ kaapo̱‑ɔ), ɔ gya bamo̱ a ɔ le̱e̱ mò̱ ase̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ kibugyii‑ro. Mfe̱ŋ‑ɔ ba su, na ba duŋ nnɔ.” 
\p  
\v 13 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii soogyaa amo̱ fe̱yɛ, “Nare̱ pe̱, na ke̱tɔ ne̱ fo̱ a kɔɔre̱ gyi‑o e̱ waa a ke̱ sa fo̱.” 
\p Saŋ ko̱ŋko̱ amo̱‑rɔ dɛɛ ne̱ soogyaa amo̱ a ke̱yaafɔre̱‑ɔ a kpaare̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya alɔpo̱ bwe̱e̱tɔ‑ɔ 
\r (Maak 1.29–34; Lukas 4.38–41) 
\p  
\v 14 Ne̱ Yeesuu a lwee Peetroo a lɔŋ‑ɔ‑rɔ ya to̱ fe̱yɛ Peetroo mò̱ saa kye̱e̱sɛ e̱ lɔ fekyu ɔ da.  
\v 15 Ne̱ Yeesuu a dabo̱rɔ ɔkye̱e̱‑ɔ ke̱sare̱e̱. Mfe̱ŋ ne̱ fekyu‑o a yɔwe̱ mò̱, ne̱ ɔɔ ko̱so̱ puri amo̱‑rɔ waa ateese sa Yeesuu. 
\p  
\v 16 Saŋ ne̱ kyɔwe̱ a twɛɛ‑ɔ, ne̱ ase̱sɛ a baa bamo̱ anyipo̱ ne̱ ibrisi te bamo̱ se̱‑ɔ Yeesuu ase̱. Ne̱ ɔɔ sa ibrisi‑o kanɔ, ne̱ e̱ ya ko̱so̱ bamo̱ se̱. Ne̱ ɔɔ kya alɔpo̱ pɛɛɛ ne̱ baa baa bamo̱ mò̱ ase̱‑ɔ. 
\p  
\v 17 Amo̱se̱‑ɔ ke̱tɔ ne̱ Yeesuu a waa‑ɔ a sa ne̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Isaya a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ nya waa kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 “Kase̱ŋtiŋ si, mò̱ ya kɔɔre̱ ane̱ kaye̱e̱gya bo̱ waa mò̱ lee, 
\q2 ne̱ ɔɔ kya ane̱ alɔgyi.”\f * \fr 8:17 \ft Isaya 53.4. \f* 
\s1 Bamo̱ ne̱ ba kpa a bo̱ gya Yeesuu si‑o 
\r (Lukas 9.57–62) 
\p  
\v 18 Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ e̱ ba bo̱ kpɔwe̱ buŋ Yeesuu si saŋ ke̱maa. Ane̱ŋ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ bo̱ waa ko̱re̱e̱ siraa na mò̱ aa bamo̱ nya te̱ŋ ke̱pare̱ dabe̱‑ɔ‑rɔ yɔ nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱, na bo̱ nya kyure kafwe̱e̱. 
\p  
\v 19 Saŋ ne̱ ba yɔ‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ mbraa ɔkaapo̱po̱ ko̱ a te̱ŋ bamo̱ kpa ya tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, to̱ŋ ke̱maa ne̱ fo̱ e̱ yɔ‑ɔ, mo̱ e̱ gya fo̱ se̱.” 
\p  
\v 20 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Sabraŋ‑nɔ igyono de idikpa, ne̱ mbo̱gyii de asaa bo̱ da‑rɔ. Amaa mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, fe̱raa mo̱ŋ de mfe̱ŋ ne̱ mo̱ i di a n kyure‑o.” 
\p  
\v 21 Ne̱ ɔko̱ ne̱ o tii bamo̱ ne̱ bo̱ gya Yeesuu si bo̱ naa to̱ŋ ke̱maa ne̱ ɔ yɔ‑ɔ a bo̱ ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, sa a ŋ kiŋŋi yɔ pe̱ na ŋ ya pure n se̱ pwɛɛ na n dɛɛ be̱e̱ bo̱ gya fo̱ se̱.” 
\p  
\v 22 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ te kakye̱na po̱pwɛɛ‑rɔ‑ɔ, bamo̱ e̱ gye̱ ne̱ bo̱ pure bamo̱ ako̱we̱bɛɛ ne̱ ba ba a bo̱ bo̱ wu‑o. Na fo̱ fe̱raa fo̱ gya mo̱ se̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ afwii na alaŋkpare̱ a bu Yeesuu‑o 
\r (Maak 4.35–41; Lukas 8.22–25) 
\p  
\v 23 Ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a lwee ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ.  
\v 24 Bamo̱ a me̱raa se̱ ba yɔ‑ɔ, bo̱ bo̱ sa se̱‑ɔ, afwii dabe̱ ko̱ a kya nkyu si mfe̱ŋ, ne̱ alaŋkpare̱ a da nkyu bo̱ waa bamo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ. Ade̱maŋte̱ mɔ ne̱ a su‑o pɛɛɛ na Yeesuu da ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ o di idi.  
\v 25 Ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a yɔ mò̱ ase̱ ya kyiŋŋi mò̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ane̱ nyaŋpe̱, ane̱ e̱ kpa a ane̱ wu. Mo̱rɔwe̱ ane̱.” 
\p  
\v 26 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ maa kɔɔre̱ mo̱ mo̱ne̱ i gyi‑o ne̱e̱? Ntɔ se̱ ne̱ kufu de mo̱ne̱?” 
\p Ne̱ Yeesuu a ko̱so̱ sa kanɔ fe̱yɛ afwii‑o na alaŋkpare̱‑ɔ yɔwe̱, ne̱ ke̱tɔ a waa surumm. 
\p  
\v 27 Ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ, ne̱ ŋkee ba ŋwiini ba gywii abɛɛ ɛ, “Nte̱tɔ se̱sɛ e̱ gye̱ ɔnyare̱ mɔ? Ne̱ mò̱ ya sa kanɔ, ne̱ afwii na alaŋkpare̱ gya kamo̱ se̱‑ɔ ne̱e̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya anyare̱ anyɔ ko̱ ne̱ ibrisi bwe̱e̱tɔ te bamo̱ se̱‑ɔ 
\r (Maak 5.1–20; Lukas 8.26–39) 
\p  
\v 28 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a kya se̱ pare̱ bamo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ bo̱ te̱ŋ‑nɔ ya bo̱ daŋ Galile̱ya ke̱pare̱ dabe̱ a nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ. Gadara ifuri si ne̱ baa fo̱‑ɔ. Bamo̱ a fo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ anyare̱ anyɔ ko̱ a le̱e̱ mfe̱ŋ ne̱ ba pure ase̱sɛ‑ɔ bo̱ gyaŋŋaa bamo̱. Bo̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ mbo̱ kpe̱ŋsɛ‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ibrisi te bamo̱ se̱. Amo̱se̱‑ɔ ɔko̱ maa taare̱ a ɔ bo̱rɔ kpa amo̱ se̱.  
\v 29 Ne̱ baa faa Yeesuu si fe̱yɛ, “Wuribware̱ mò̱ gyi‑o, nte̱tɔ ne̱ fo̱ e̱ kpa ane̱ ase̱? Fo̱ a ba ne̱e̱ a fo̱ bo̱ gyiiri ane̱ ke̱se̱bɔ, na ke̱se̱bɔgyiiri saŋ mo̱ŋ tɛɛ fo̱ aaa?” 
\p  
\v 30 Amɔ aprako biribiri ko̱ mɔ ye̱re̱ kabe̱e̱gyi ko̱ se̱ me̱raa mfe̱ŋ ba gyi.  
\v 31 Ne̱ ibrisi amo̱ a ko̱re̱ Yeesuu fe̱yɛ, “To, amo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ fo̱ e̱ kaa a fo̱ gya ane̱ le̱e̱ ase̱sɛ mɔ se̱, amo̱ fe̱raa sa a ane̱ ya kye̱na aprako mɔ se̱.” 
\p  
\v 32 Ne̱ ɔ yɛ, “Kpa da fe̱yɛ mo̱nꞌ ya kye̱na bamo̱ se̱.” Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa ko̱so̱ le̱e̱ anyare̱‑ɔ se̱ ya kye̱na aprako amo̱ se̱. Ne̱ aprako amo̱ pɛɛɛ a ŋwɛɛnaŋ kpo̱ro̱we̱ kabe̱e̱gyi‑o‑ro ya le̱e̱ da nkyu‑ro wu wu. 
\p  
\v 33 Mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ ne̱ ba de̱e̱re̱ aprako amo̱ se̱‑ɔ a ŋwɛɛnaŋ yɔ maŋ‑nɔ ya da ke̱tɔ ne̱ kaa waa anyare̱ amo̱‑ɔ kiboŋboŋ.  
\v 34 Mfe̱ŋ ne̱ ɔke̱maa ne̱ o te maŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ a le̱e̱ ya gyaŋŋaa Yeesuu. Bamo̱ a ŋu mò̱‑ɔ, ne̱ baa ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ le̱e̱ bamo̱ ifuri si kiŋŋi yɔ mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ le̱e̱ ba‑ɔ. 
\c 9  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya ke̱gyabɔɔ ko̱‑ɔ 
\r (Maak 2.1–12; Lukas 5.17–26) 
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a lwee ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ kiŋŋi te̱ŋ ke̱pare̱ dabe̱‑ɔ‑rɔ yɔ nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱ yɔ mò̱ fɔŋfɔŋ aye̱. 
\p  
\v 2 Ne̱ ase̱sɛ ko̱ a baa ke̱gyabɔɔ ko̱ na ɔ da kraŋ se̱ ɔ maa taare̱ a ɔ dabo̱rɔ e̱ye̱e̱ Yeesuu ase̱. Ane̱ŋ ne̱ baa pee akatɔ baa ke̱gyabɔɔ‑ɔ se̱‑ɔ, Yeesuu a ŋu fe̱yɛ baa kɔɔre̱ mò̱ gyi bwe̱e̱tɔ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ke̱gyabɔɔ‑ɔ fe̱yɛ, “Sa a fo̱ akatɔ gyi, mo̱ nyare̱. Mo̱ a taa fo̱ e̱bɔye̱‑ɔ bo̱ ke fo̱.” 
\p  
\v 3 Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ ne̱ ba nu Yeesuu ase̱ŋ‑ɔ a nu ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱‑ɔ ne̱ ba ŋwiini ba gywii abɛɛ fe̱yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ a tɔwe̱ abuse̱ŋse̱ŋ. E̱me̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ sa se̱ŋsa ane̱ŋ fe̱yɛ mò̱ a gye̱ Wuribware̱‑ɔ?” 
\p  
\v 4 Amo̱ fe̱raa, Yeesuu a kyɔ ŋu mbraa akaapo̱po̱ amo̱ mfɛɛre̱, ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ se̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ fa mfɛɛre̱ bɔye̱ mɔ?  
\v 5 Ke̱mo̱‑ɔ ke̱mo̱ e̱ bo̱ tɔwe̱ lɔ, fe̱yɛ mo̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ a taa fo̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke fo̱’, bɛɛɛ ‘Ko̱so̱ nare̱’?  
\v 6 To, mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, de ke̱yaale̱ŋ kaye̱ mɔ‑rɔ, na n taare̱ taa ɔke̱maa e̱bɔye̱ bo̱ ke mò̱.” Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ke̱gyabɔɔ‑ɔ fe̱yɛ, “Ke̱e̱ ɛ, ko̱so̱, taa fo̱ kraŋ a fo̱ nare̱ pe̱.” 
\p  
\v 7 Mfe̱ŋ ne̱ ke̱gyabɔɔ‑ɔ a ko̱so̱ taa mò̱ kraŋ nare̱ mò̱ ayaa se̱ o yii pe̱.  
\v 8 Lamaŋ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ a ŋu amo̱‑ɔ, ne̱ kufu a nya bamo̱, ne̱ baa kyo̱rɔ Wuribware̱ fe̱yɛ mò̱ a sa se̱sɛ dimaadi ane̱ŋ a ke̱yaale̱ŋ‑ɔ. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a te̱e̱ Matiyo, ne̱ ɔɔ ba bo̱ gya mò̱ se̱‑ɔ 
\r (Maak 2.13–17; Lukas 5.27–32) 
\p  
\v 9 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Yeesuu a le̱e̱ ya ŋu leŋpoo ɔkɔɔre̱po̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Matiyo‑o (ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Lewii‑o) na o te mò̱ leŋpoo kɔɔre̱kpa. Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ko̱so̱, gya mo̱ se̱.” Mfe̱ŋ ne̱ Matiyo a ko̱so̱ gya Yeesuu si. 
\p  
\v 10 Ne̱ Matiyo a ya waa ateese mò̱ aye̱ sa Yeesuu a o gyi. Leŋpoo akɔɔre̱po̱ bwe̱e̱tɔ na ase̱sɛ ne̱ Farisii awuye e̱ te̱e̱ bamo̱ ɛ e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ a bo̱ gyi mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ ase̱.  
\v 11 Farisii awuye ko̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ a ŋu ane̱ŋ a ase̱sɛ amo̱ na ba gyi mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa bise Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ ɔkaapo̱po̱ na leŋpoo akɔɔre̱po̱ na e̱bɔye̱ awaapo̱ i gyi abɛɛ ase̱?” 
\p  
\v 12 Yeesuu a nu ase̱ŋ ne̱ baa bise‑o, ne̱ ɔ yɛ, “Ɔko̱ ne̱ ɔ lɔ‑ɔ ne̱ ba sa kadwii. N gye̱ ɔko̱ ne̱ ɔ bo̱ alaŋfiya‑o.  
\v 13 Mo̱ne̱ fe̱raa, mo̱nꞌ be̱e̱ yɔ ya kare̱ ane̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, na mo̱nꞌ nu amo̱ kaase̱. Baa kyo̱rɛɛ mfe̱ŋ ne̱e̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Wuribware̱ yɛ, N gye̱ mbo̱ ne̱ mo̱ e̱ kpa a mo̱nꞌ mɔɔ sa mo̱. 
\q1 Amaa ke̱dame̱naŋsɛ ne̱ mo̱ e̱ kpa a mo̱nꞌ waa mo̱ne̱ bɛɛko̱‑ana.’\f * \fr 9:13 \ft Hoseya 6.6. \f* 
\b  
\m M fe̱raa n gye̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ se̱ ne̱ mo̱ a ba, amaa bamo̱ ne̱ bo̱ gye̱ e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ se̱ ne̱ mo̱ a ba, na m bo̱ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ nu bamo̱ e̱ye̱e̱ kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ.” 
\s1 Ako̱ŋ ke̱kra ase̱ŋ 
\r (Maak 2.18–22; Lukas 5.33–39) 
\p  
\v 14 Ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱ a agyase̱po̱‑ɔ bo̱ko̱ a ba Yeesuu ase̱ bo̱ bise mò̱ fe̱yɛ, “Ntɔ se̱ ne̱ ane̱ aa Farisii awuye e̱ kra ako̱ŋ, ne̱ fo̱ fe̱raa fo̱ agyase̱po̱‑ɔ mɔ maa kra ako̱ŋ?” 
\p  
\v 15 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ e̱ fa fe̱yɛ saŋ ne̱ ɔko̱ e̱ kpa a ɔ waare̱e̱‑ɔ, ɔko̱fɔ mò̱ kuri mò̱ nyare̱‑ana e̱ kye̱na ako̱ŋ na ɔ bo̱‑rɔ aaa? Mo̱ŋ kɔɔre̱ gyi. N du fe̱yɛ ɔko̱fɔ mò̱ kuri‑o ne̱ mo̱ agyase̱po̱‑ɔ mɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱fɔ mò̱ kuri mò̱ nyare̱‑ana‑ɔ. Ŋke ŋko̱ e̱ ba ne̱ ba lee mo̱ a bo̱ le̱e̱ bamo̱ ase̱, na ŋkee bo̱ kra ako̱ŋ.” 
\p  
\v 16 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ tɔwe̱ ke̱kpare̱ mɔ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔko̱ maa kyaŋ waagya po̱pwɛɛ na ɔ bo̱ taa waagya de̱daa‑rɔ. A le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ maa kyee, na o ŋu fe̱yɛ mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ taa‑rɔ‑ɔ e̱kɛɛkɛɛ‑ɔ se̱ i wu, na a tuwi‑ro lee waagya po̱pwɛɛ‑ɔ, na a be̱e̱ waa bɔ dabe̱ na ɔ kyɔ ɔgye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ.  
\v 17 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ bo̱ de nta ba waa praŋto̱wa ne̱ baa ba kabo̱ wo̱re̱ bo̱ waa‑ɔ‑rɔ. Nta po̱pwɛɛ ya lwee praŋto̱wa de̱daa‑rɔ, nta‑ɔ i fwii na praŋto̱wa‑ɔ bwee nye̱ra, na nta‑ɔ twiiri we̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ bo̱ de nta po̱pwɛɛ ba waa praŋto̱wa po̱pwɛɛ‑rɔ, na nta‑ɔ na praŋto̱wa‑ɔ mpe̱pe̱yɔ nya waa dame̱naŋsɛ. Amo̱se̱‑ɔ mo̱ agyase̱po̱‑ɔ maa kra ako̱ŋ na mo̱ aa bamo̱ naa.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kyiŋŋi kakye̱e̱sɛɛ ko̱ le̱e̱ lowi‑ro, ne̱ ɔɔ be̱e̱ kya ɔkye̱e̱ ko̱‑ɔ 
\r (Maak 5.21–43; Lukas 8.40–56) 
\p  
\v 18 Saŋ ne̱ Yeesuu maa se̱ ɔ tɔwe̱ amo̱‑ɔ o gywii bamo̱‑ɔ, ne̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ abre̱sɛ‑ɔ ɔko̱ a ba Yeesuu ase̱ mfe̱ŋ bo̱ kpuni aŋurii mò̱ ayaa‑rɔ. Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ gyi kye̱e̱sɛ e̱ lɔ, hare̱e̱ ɔ kpa a ɔ wu. Amo̱se̱‑ɔ mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ bo̱ ba fo̱ asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ mò̱ se̱ a ɔ nya ŋkpa.”  
\v 19 Ne̱ Yeesuu a ko̱so̱, ne̱ mò̱ aa ɔnyare̱‑ɔ na Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a le̱e̱ ba yɔ. 
\p  
\v 20-21 Bamo̱ a maa se̱ ba yɔ‑ɔ, ne̱ ɔkye̱e̱ ko̱ a gya Yeesuu si. Ɔkye̱e̱ mɔ e̱ lɔ ke̱kye̱e̱tɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ kiferi ke̱maa‑rɔ ɔ taare̱ bwiino waa iluwi kanɔ ŋko̱. Waa nsu kudu ŋnyɔ ne̱e̱ fe̱yɛ mò̱ a lɔ ane̱ŋ a ko̱lɔ‑ɔ. Ne̱ ŋkee ɔ fa fe̱yɛ, “Mo̱ ya dabo̱rɔ mò̱ atɔ buŋsɛ gbaa, mo̱ e̱ kpaare̱.” Ne̱ ɔɔ yɔ Yeesuu kamɛɛ ya dabo̱rɔ mò̱ waagya kanɔ. 
\p  
\v 22 Mò̱ a de̱ŋ dabo̱rɔ Yeesuu a waagya‑ɔ, ne̱ ɔɔ kpaare̱. Ne̱ Yeesuu a buruwaa ŋu mò̱ mfe̱ŋ. Ne̱ ɔ yɛ, “Ɔpe̱kye̱e̱, sa a fo̱ akatɔ gyi. Bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ fo̱ a kɔɔre̱ mo̱ gyi‑o si‑o, fo̱ a kpaare̱.” 
\p  
\v 23 Ne̱ ŋkee Yeesuu a lwee ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ ɔbre̱sɛ amo̱ a lɔŋ‑ɔ‑rɔ. Ne̱ oo ŋu ba waa kakye̱e̱sɛɛ‑ɔ kale. Bo̱ko̱ e̱ fo̱re̱ mbe̱re̱, na bamo̱ bwe̱e̱tɔ mɔ i su keŋkeŋ.  
\v 24 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ le̱e̱ mfe̱ŋ. Kakye̱e̱sɛɛ‑ɔ mo̱ŋ wu, o di idi ne̱e̱.” Mò̱ a tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa mɔse̱ mò̱.  
\v 25 Mò̱ a sa ne̱ ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ a le̱e̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ oo lweero. Ne̱ ɔɔ ya kra kakye̱e̱sɛɛ‑ɔ ke̱sare̱e̱‑rɔ, ne̱ kakye̱e̱sɛɛ‑ɔ a ko̱so̱.  
\v 26 Ne̱ ase̱ŋ amo̱ pɛɛɛ a saŋŋe̱‑rɔ lwee ifuri amo̱ se̱ a e̱maŋ‑ɔ pɛɛɛ‑rɔ. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya ate̱napo̱ anyɔ ko̱‑ɔ 
\p  
\v 27 Yeesuu a le̱e̱ mfe̱ŋ ɔ naa ɔ yɔ‑ɔ, ne̱ ate̱napo̱ anyɔ ko̱ a le̱e̱ bo̱ gya mò̱ se̱, na ba te̱e̱ ba kyo̱ŋwe̱ mò̱ fe̱yɛ, “Deefid mò̱ nana, ŋu ane̱ e̱wɛɛ, na fo̱ kya ane̱.” 
\p  
\v 28 Ne̱ Yeesuu a lwee lɔŋ ko̱‑rɔ. Ne̱ ate̱napo̱ amo̱ a yɔ ya ŋu mò̱ mfe̱ŋ. Ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ e̱ kɔɔre̱ mo̱ne̱ i gyi fe̱yɛ mo̱ e̱ taare̱ a n kya mo̱ne̱ aaa?” 
\p Ne̱ baa be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Ɔɔŋ, ane̱ nyaŋpe̱, fo̱ e̱ taare̱.” 
\p  
\v 29 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ dabo̱rɔ bamo̱ akatɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ a kɔɔre̱ gyi‑o e̱ waa a ke̱ sa mo̱ne̱.”  
\v 30 Mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ akatɔ a buŋŋi. Ne̱ Yeesuu a yii bamo̱ se̱ fe̱yɛ bo̱ ma kaŋ boŋboŋ mò̱ ke̱nyare̱ to̱ŋ ko̱.  
\v 31 Amaa bamo̱ a le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa yaa Yeesuu ke̱nyare̱ timaa ifuri amo̱ a ke̱be̱gya‑ɔ pɛɛɛ se̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya kamunyare̱ ko̱‑ɔ 
\p  
\v 32 Ate̱napo̱ ne̱ Yeesuu a kya‑ɔ a le̱e̱ mfe̱ŋ ba yɔ‑ɔ, ne̱ ase̱sɛ ko̱ a taa ɔnyare̱ ko̱ baa mò̱ ase̱. Ibrisi a te ɔnyare̱‑ɔ se̱‑ɔ se̱‑ɔ, ɔ maa taare̱ a ɔ sa se̱ŋsa.  
\v 33 Yeesuu a de̱ŋ gya ibrisi‑o ko̱so̱ kamunyare̱ amo̱ se̱‑ɔ, ne̱ kamu‑o a le̱e̱ ɔ sa se̱ŋsa. Ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ lamaŋ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ bo̱ yɛ, “Ane̱ mo̱ŋ tɛɛ ŋu ane̱ŋ a akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ mɔ ane̱ Isireelii swe̱e̱re̱ mɔ se̱ mfe̱e̱, amɔ ndɔɔ.” 
\p  
\v 34 Amaa Farisii awuye ko̱ yɛ, “Ɔbɔnsam ne̱ o de ibrisi ke̱yaale̱ŋ‑ɔ ya sa Yeesuu e̱le̱ŋ mɔ ne̱ o de ɔ gya ibrisi ɔ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱‑ɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu kusuŋ a waa ko̱kyɔ‑ɔ 
\p  
\v 35 Ne̱ ŋkee Yeesuu a muruwi ifuri amo̱ mfe̱ŋ a e̱maŋ na mmaŋgyii‑o‑ro pɛɛɛ se̱, ɔ naa ɔ kaapo̱ abware̱se̱ŋ mfe̱ŋ a ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑ɔ‑rɔ ɔ tɔwe̱ ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si, na ɔ kya ase̱sɛ ko̱lɔgyi ke̱maa.  
\v 36 Mò̱ a ŋu ase̱sɛ de̱maŋte̱ ne̱ ba ba mò̱ ase̱ saŋ ke̱maa‑ɔ, ne̱ bamo̱ ase̱ŋ a waa mò̱ e̱wɛɛ, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ e̱sanne̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ de ɔde̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ. Bo̱ naa ba laye̱ ba lɔ ne̱e̱, ne̱ bo̱ mo̱ŋ lɛɛ bo̱ de ke̱yaale̱ŋ‑ɔ.  
\v 37 Ne̱ Yeesuu a da ke̱kpare̱ mɔ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ a ŋu ase̱sɛ de̱maŋte̱ mɔ aaa? Bo̱ du fe̱yɛ yaabraa‑ɔ. Yaabraa‑ɔ kyɔ bwe̱e̱tɔ, amaa mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ gye̱ ate̱ŋŋe̱po̱‑ɔ mɔ mo̱ŋ kyɔ.  
\v 38 Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ ko̱re̱ ko̱dɔɔ wuye ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ na ɔ kyo̱ŋwe̱ mo̱ne̱ ate̱ŋŋe̱po̱ bwe̱e̱tɔ, na mo̱ne̱ aa bamo̱ te̱ŋŋe̱ yaabraa mɔ kpɔwe̱ baa mò̱ lɔŋ‑nɔ.” 
\c 10  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a lee mò̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ 
\r (Maak 3.13–19; Lukas 6.12–16) 
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu a te̱e̱ mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ bo̱ gyaŋŋe̱, ne̱ ɔɔ sa bamo̱ ke̱yaale̱ŋ fe̱yɛ bo̱ bo̱ gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱, na bo̱ kya ase̱sɛ ko̱lɔgyi ke̱maa ne̱ ba lɔ‑ɔ. 
\p  
\v 2 Ne̱ ɔɔ te̱e̱ bamo̱ fe̱yɛ mò̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱. Bamo̱‑rɔ, mò̱ ne̱ ɔ gye̱ ŋkpɛɛ‑ɔ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ Simɔŋ. (Ɔɔ be̱e̱ sa mò̱ ke̱ŋasɛnyare̱ fe̱yɛ Peetroo.) Bamo̱ ne̱ bo̱ gya se̱‑ɔ anyare̱ e̱ gye̱ Simɔŋ mò̱ tire Andruu, na Sibidii mò̱ gyi‑ana Yakubu na Yohanee,  
\v 3 na Filipo na Bar‑Tolomiyu na Tomas na Matiyo leŋpoo ɔkɔɔre̱po̱‑ɔ, na Alafiyus mò̱ gyi Yakubu, na Tadiyus,  
\v 4 na Simɔŋ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kanane̱e̱‑ɔ, na ŋkee Yudas Kariyotinyi ne̱ ɔ ba a ɔ bo̱ gyi Yeesuu kidiburo‑o. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a suŋ mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ e̱maŋ se̱‑ɔ 
\r (Maak 6.7–13; Lukas 9.1–6) 
\p  
\v 5 Ne̱ Yeesuu a suŋ mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ ne̱ oo lee bamo̱‑ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ e̱maŋ se̱ fe̱yɛ bo̱ nare̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ma kaŋ bo̱rɔ kpa ke̱maa ne̱ ɔ yɔ bamo̱ ne̱ bo̱ maa suŋ Wuribware̱‑ɔ swe̱e̱re̱‑ɔ se̱. Mo̱ne̱ ma kaŋ be̱e̱ lwee Samariya awuye maŋ ke̱maa‑rɔ.  
\v 6 Amaa mo̱nꞌ yɔ ane̱ Isireelii awuye‑o ase̱, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ e̱sanne̱ ne̱ baa fo̱ e̱fa‑rɔ‑ɔ. Bamo̱ aa Wuribware̱ ase̱ bo̱ e̱fɔ.  
\v 7 Mo̱ne̱ a yɔ‑ɔ, na mo̱nꞌ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o a tɔ‑rɔ e̱ba.  
\v 8 Mo̱nꞌ kya alɔpo̱, na mo̱nꞌ kyiŋŋi alowipo̱ bo̱ le̱e̱ lowi‑ro, na mo̱nꞌ kya abwatɔpo̱ na bo̱ nya be̱e̱ lwee ase̱sɛ‑rɔ, na mo̱nꞌ gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱. Mo̱ne̱ a nya ke̱yaale̱ŋ mɔ pɛɛɛ, na mo̱ne̱ mo̱ŋ ka sɛye̱, amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ kya ase̱sɛ‑rɔ, na mo̱ne̱ ma kɔɔre̱ atanne̱ bamo̱ ase̱.  
\v 9 Mo̱ne̱ ma kaŋ taa atanne̱ pipee bɛɛɛ afufuri bɛɛɛ kɔɔbɔɔ gbaa bo̱ waa mo̱ne̱ igyife‑ro.  
\v 10 Mo̱ne̱ a yɔ‑ɔ, mo̱ne̱ ɔko̱ ma taa ko̱re̱e̱ na atɔ bo̱ tii mò̱ kaare̱ ne̱ oo buŋ‑o na ase̱be̱ta ne̱ ɔɔ naa se̱‑ɔ na kayii nare̱se̱sɛ ne̱ o de‑o si. A le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ne̱ ba suŋ kusuŋ ba sa Wuribware̱‑ɔ e̱ nya bamo̱ ateese gyisɛ a bo̱ le̱e̱ kusuŋ amo̱‑rɔ. 
\p  
\v 11 Mo̱ne̱ ya yɔ maŋ ko̱ se̱ bɛɛɛ kamaŋgyii ko̱ se̱, mo̱nꞌ lweero na mo̱nꞌ buwi kpa ɔko̱ ne̱ o sure a mo̱nꞌ so̱we̱ mò̱ lɔŋ‑nɔ‑ɔ. Na mo̱nꞌ kye̱na mfe̱ŋ bo̱ fo̱ ŋke nsi ne̱ mo̱ne̱ e̱ le̱e̱ maŋ amo̱‑rɔ‑ɔ.  
\v 12 Pwɛɛ ne̱ mo̱ne̱ i lwee lɔŋ ke̱maa‑rɔ, mo̱nꞌ gye̱ ŋkpɛɛ ka kanɔ, na mo̱nꞌ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Wuribware̱ yure lɔŋ mɔ‑rɔ ase̱sɛ!’  
\v 13 Ne̱ ase̱sɛ timaa e̱ bo̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ bamo̱ ya kɔɔre̱ mo̱ne̱ kanɔka fe̱raa, Wuribware̱ i yure lɔŋ amo̱ ase̱sɛ. Mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ e̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ mo̱ne̱ kanɔka‑ɔ fe̱raa, Wuribware̱ maa yure lɔŋ amo̱‑rɔ ase̱sɛ.  
\v 14 Lɔŋ‑nɔ awuye bɛɛɛ maŋ awuye e̱ mo̱ŋ kra mo̱ne̱ nɛɛnɛɛ, ne̱ bamo̱ e̱ mo̱ŋ nu mo̱ne̱ ase̱ŋ, amo̱ fe̱raa, mo̱ne̱ e̱ le̱e̱ mfe̱ŋ, bamo̱ maŋ‑nɔ e̱se̱ ne̱ e̱ ya sii mo̱ne̱ ase̱be̱ta kaase̱‑ɔ gbaa, mo̱nꞌ kpo̱ŋkpaŋ e̱mo̱ bo̱ sii bamo̱ aye̱ bo̱ yii bamo̱ se̱.  
\v 15 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ kake nsi ne̱ Wuribware̱ e̱ ba a ɔ bo̱ gyi kaye̱‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ‑ɔ, o gyiiri maŋ amo̱ ase̱sɛ ke̱se̱bɔ a ɔ kyo̱ŋ ane̱ŋ ne̱ o gyiiri Sɔdɔm na Gomora awuye ke̱se̱bɔ‑ɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Kristoo agyase̱po̱ i kperi mò̱ se̱ na bo̱ ŋu ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Maak 13.9–13; Lukas 12.11–12; 21.12–17) 
\p  
\v 16 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ laatɔ a mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱! Mo̱ i suŋ mo̱ne̱ mo̱ e̱ kyo̱ŋwe̱ ne̱e̱ fe̱yɛ nsanne̱gyii ne̱ ba ya lwee ngyaŋkɔre̱sɛ‑rɔ‑ɔ. Amo̱se̱ se̱‑ɔ, mo̱nꞌ buŋŋi mo̱ne̱ akatɔ fe̱yɛ awɔ, na mo̱nꞌ yuri mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ fe̱yɛ awurele̱pɔ.  
\v 17 Mo̱nꞌ sa mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ se̱, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ase̱sɛ ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ ba kra mo̱ne̱ a bo̱ yaa Yudaa awuye maŋ abre̱sɛ akatɔ‑rɔ, na bo̱ be̱e̱ daye̱ mo̱ne̱ ane̱ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ abre̱sɛ akatɔ‑rɔ.  
\v 18 Na bo̱ be̱e̱ kperi ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ gye̱ mo̱ agyase̱po̱‑ɔ se̱, na bo̱ kra mo̱ne̱ yaa agominaa na awure akatɔ‑rɔ. Na mo̱nꞌ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii bamo̱ aa bamo̱ ne̱ baa saŋ ne̱ bo̱ maa suŋ Wuribware̱‑ɔ.  
\v 19-20 Saŋ ne̱ ba kra mo̱ne̱ a bo̱ yaa ane̱ŋ a e̱se̱ŋgyikpa‑ɔ, mo̱ne̱ ma kaŋ sa a ase̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ ya tɔwe̱ mfe̱ŋ‑ɔ na ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kya kanɔ‑ɔ mfɛɛre̱ tɔɔraa mo̱ne̱. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ saŋ‑ɔ ya fo̱, mo̱nꞌ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ ke̱ bo̱ mo̱ne̱ mfɛɛre̱‑rɔ‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ mfe̱ŋ‑ɔ maa le̱e̱ mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ ase̱, ke̱ e̱ le̱e̱ mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ a kufwiiŋe‑o ase̱ ne̱e̱. 
\p  
\v 21 Saŋ amo̱ dɛɛ na se̱sɛ yaa mò̱ daa bɛɛɛ mò̱ tire maŋ ayaale̱ŋpo̱ akatɔ‑rɔ a bo̱ mɔɔ mò̱. Na se̱ mɔ yaa mò̱ gyi maŋ ayaale̱ŋpo̱ akatɔ‑rɔ na bo̱ mɔɔ mò̱. Na ŋyaagyi mɔ ye̱re̱ bo̱ kye bamo̱ ase̱ na anyi yaa bamo̱ maŋ ayaale̱ŋpo̱ akatɔ‑rɔ a bo̱ mɔɔ.  
\v 22 Ɔke̱maa i kperi mo̱ se̱, na o kisi mo̱ne̱. Amaa mo̱ e̱ mo̱rɔwe̱ ɔke̱maa ne̱ ɔɔ taare̱ ye̱re̱ keŋkeŋ bo̱ fo̱ ase̱ŋ amo̱ kɛɛ‑ɔ.  
\v 23 Bamo̱ ya waa mo̱ne̱ awo̱re̱fɔɔ maŋ ko̱ se̱, na mo̱nꞌ be̱e̱ se̱re̱ yɔ ɔko̱ se̱. Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ mo̱ne̱ maa lwee ane̱ Isireelii swe̱e̱re̱ se̱ e̱maŋ pɛɛɛ‑rɔ pwɛɛ na mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, dɛɛ ba. 
\p  
\v 24 N gye̱ mo̱ e̱ gye̱ mo̱ne̱ ɔkaapo̱po̱ aaa? Sukuu kigyi ko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ na ɔ kyɔ mò̱ ɔkaapo̱po̱, ne̱ ke̱nya ko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ na ɔ kyɔ mò̱ nyaŋpe̱.  
\v 25 Amo̱se̱‑ɔ sukuu kigyi ma tɛɛ fe̱yɛ o ŋu ase̱ŋ ane̱ŋ ne̱ mò̱ ɔkaapo̱po̱ i ŋu‑o dɛɛ. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ke̱nya i ŋu mò̱ nyaŋpe̱ lee‑o. 
\p M be̱e̱ taa fe̱yɛ mo̱ a gye̱ lɔŋ wuye‑o. Ba te̱e̱ lɔŋ wuye‑o ɛ Ɔbɔnsam, saŋbo̱to̱ mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ gye̱ mo̱ lɔŋ‑nɔ awuye‑o ne̱ bo̱ maa te̱e̱ ane̱ŋ aaa?” 
\s1 Mo̱ne̱ ma se̱re̱ ɔko̱ amɔ Wuribware̱ 
\r (Lukas 12.4–7) 
\p  
\v 26 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ kaapo̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Amo̱se̱ se̱‑ɔ mo̱ne̱ ma se̱re̱ ase̱sɛ, a le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ baa buŋ si‑o i buŋŋi si, na ke̱tɔ ke̱maa ne̱ baa taa bo̱ kwe̱e̱rɔ‑ɔ le̱e̱ ifuri.  
\v 27 Mo̱ne̱ fe̱raa, ase̱ŋ ke̱maa ne̱ mo̱ a tɔwe̱ keri si gywii mo̱ne̱‑ɔ, mo̱nꞌ ya tɔwe̱ lamaŋ‑nɔ. Ke̱tɔ ke̱maa ne̱ mo̱ a kuri waa mo̱ne̱ e̱se̱bɔ‑rɔ‑ɔ, na mo̱nꞌ ya tɔwe̱ alɔŋde̱ se̱. 
\p  
\v 28 Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ ma kaŋ se̱re̱ bamo̱ ne̱ ba kpa a bo̱ mɔɔ mo̱ne̱‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ya mɔɔ mo̱ne̱, bo̱ maa lɛɛ taare̱ a bo̱ waa mo̱ne̱ sɛye̱. Amaa mo̱nꞌ se̱re̱ Wuribware̱ ne̱ mò̱ ya mɔɔ mo̱ne̱, ne̱ ke̱mo̱ kamɛɛ‑rɔ o de e̱le̱ŋ fe̱yɛ ɔ be̱e̱ kywɛɛ mo̱ne̱ ŋyo̱wɔre̱ na mo̱ne̱ e̱kra de̱e̱kpa ne̱ oo kure bo̱ be̱ya sa e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ‑rɔ.  
\v 29 N gye̱ e̱paso̱wa adunyɔ ne̱ bo̱ de ba sɔɔ nte̱ye̱te̱ye̱ ŋnyɔ‑ɔ ɔɔɔ? Amaa mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ kako̱ŋko̱ gbaa maa wu na mo̱ne̱ se̱ Wuribware̱ mo̱ŋ sure.  
\v 30 Mo̱nꞌ nu fe̱yɛ mo̱ne̱ se̱ Wuribware̱ a kare̱ ipwii ne̱ i te mo̱ne̱ aŋu si‑o, ne̱ oo ŋu e̱mo̱ kanɔ.  
\v 31 Amo̱se̱‑ɔ mo̱ne̱ ma sa a kufu nya mo̱ne̱, a le̱e̱ fe̱yɛ nte̱ye̱te̱ye̱ ŋkpe̱ŋ ŋkpe̱ŋ mo̱ŋ fo̱ mo̱ne̱ ɔko̱.” 
\s1 Yeesuu kipini na Yeesuu kikine 
\r (Lukas 12.8–9) 
\p  
\v 32 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Ɔke̱maa ne̱ ɔ nya kakpo̱nɔ na ɔ tɔwe̱ lamaŋ‑nɔ fe̱yɛ o tii mo̱ se̱‑ɔ, ŋ gbaa mo̱ e̱ waa mò̱ ane̱ŋ dɛɛ Wuribware̱, n se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, akatɔ‑rɔ.  
\v 33 Ne̱ ɔko̱ ne̱ mò̱ ya kine mo̱ lamaŋ‑nɔ‑ɔ, ŋ gbaa mo̱ i kine mò̱ n se̱ Wuribware̱ akatɔ‑rɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu ke̱gyase̱ se̱, ase̱sɛ mbo̱ŋtɔ‑rɔ e̱ nye̱ra‑ɔ 
\r (Lukas 12.51–53; 14.26–27) 
\p  
\v 34 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ mo̱ a ba a m bo̱ baa kaye̱e̱yuri kaye̱ mɔ‑rɔ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Daabii! Mo̱ a baa kaye̱ be̱be̱re̱ ne̱e̱.  
\v 35-36 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, mo̱ a ba a m bo̱ brawe̱ ase̱sɛ‑rɔ na 
\b  
\q1 ‘Ɔnyare̱ na mò̱ se̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ e̱ te̱ŋ‑nɔ. 
\q2 Ɔkye̱e̱ na mò̱ nyi e̱ kɔ. 
\q1 Ɔkye̱e̱ na mò̱ saa kye̱e̱sɛ e̱ kɔ. 
\q2 Na se̱sɛ ako̱we̱bɛɛ fɔŋfɔŋ kii mò̱ ado̱ŋ.’\f * \fr 10:35-36 \ft Miika 7.6. \f* 
\b  
\p  
\v 37 Ɔke̱maa ne̱ ɔ kpa mò̱ se̱ bɛɛɛ mò̱ nyi ase̱ŋ a ɔ kyo̱ŋ mo̱‑ɔ mo̱ŋ fo̱ fe̱yɛ o kii mo̱ agyase̱po̱‑ɔ ɔko̱. Ɔke̱maa ne̱ ɔ be̱e̱ ɔ kpa mò̱ gyi‑ana ase̱ŋ a ɔ kyo̱ŋ mo̱‑ɔ, ane̱ŋ dɛɛ ne̱e̱.  
\v 38 Ɔke̱maa mɔ ne̱ ɔ maa taare̱ a ɔ so̱rɔ mò̱ fɔŋfɔŋ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ gya mo̱ se̱‑ɔ mo̱ŋ fo̱ fe̱yɛ o kii mo̱ agyase̱po̱‑ɔ ɔko̱. Ɔke̱maa ne̱ ɔ gya mo̱ se̱‑ɔ i gyi awo̱re̱fɔɔ.  
\v 39 A le̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ ne̱ ɔ maa kpa a ɔ yɔwe̱ mò̱ kakye̱na de̱daa‑ɔ maa nya ŋkpa. Amaa ɔko̱ ne̱ o kperi mo̱ se̱ na ɔ yɔwe̱ mò̱ kakye̱na de̱daa‑ɔ e̱ nya ŋkpa.” 
\s1 Ase̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ bo̱ gye̱ kɛɛ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ 
\r (Maak 9.41) 
\p  
\v 40 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ bo̱ gye̱ kɛɛ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Ɔke̱maa ne̱ ɔ kra mo̱ne̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ a kra mo̱‑ɔ mo̱ nɛɛnɛɛ ne̱e̱. Ne̱ mò̱ ne̱ ɔɔ kra mo̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ mɔ a kra mò̱ ne̱ oo suŋ mo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ dɛɛ ne̱e̱.  
\v 41 Ɔke̱maa ne̱ ɔ kra Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ fe̱yɛ mò̱ a gye̱ Wuribware̱ a kyaamɛɛ‑ɔ se̱‑ɔ, kakɔka ne̱ ɔ nya‑ɔ na Wuribware̱ a kyaamɛɛ‑ɔ lee‑o ta. Ne̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ kra se̱sɛ timaa nɛɛnɛɛ fe̱yɛ mò̱ a gye̱ se̱sɛ timaa‑o si‑o, Wuribware̱ e̱ ka mò̱ ko̱kɔ ko̱ŋko̱ dɛɛ ne̱ ɔ ka se̱sɛ timaa‑o.  
\v 42 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ ɔko̱ ne̱ ɔ sa mo̱ agyase̱po̱ mɔ‑rɔ kagyingyii gbaa akyuyuri na o nuu, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔ gye̱ mo̱ agyase̱po̱‑ɔ se̱‑ɔ, a da fe̱yɛ se̱sɛ amo̱ e̱ nya mò̱ kakɔka.” 
\c 11  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a suŋ mbɔɔ Yeesuu ase̱‑ɔ 
\r (Lukas 7.18–35) 
\p  
\v 1 Yeesuu a sa se̱ŋsa gywii mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ mfe̱ŋ yɔ e̱maŋ ne̱ e̱ maa mfe̱ŋ‑ɔ‑rɔ na ɔ ya kaapo̱ bamo̱ atɔ, na ɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii bamo̱.  
\v 2-3 Saŋ amo̱ Yohanee Osuubɔpo̱ da tiikpa. Owure Hɛrɔd ya tii mò̱. Ne̱ baa tɔwe̱ atɔ ne̱ Yeesuu Kristoo a waa‑ɔ pɛɛɛ gywii Yohanee. Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ te̱e̱ mò̱ fɔŋfɔŋ agyase̱po̱‑ɔ bo̱ko̱ suŋ bamo̱ Yeesuu ase̱ bise mò̱ fe̱yɛ, “Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ yɛ, fo̱ e̱ gye̱ Kristoo ne̱ Yohanee yɛ ɔ ba a ɔ bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ ase̱‑ɔ ɔɔɔ, bɛɛɛ se̱sɛ baŋbaŋ ko̱ be̱e̱ ɔ bo̱‑rɔ ne̱ ane̱ ke̱e̱ mò̱ kpa?” 
\p  
\v 4-5 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ kiŋŋi nare̱ ya tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ i nu mo̱ e̱ tɔwe̱‑ɔ, na ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ i ŋu mo̱ e̱ waa‑ɔ gywii Yohanee. Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ ko̱ a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ bo̱ le̱e̱ mò̱ ne̱ ɔ ba a ɔ bo̱ ba‑ɔ kuŋu si ase̱ŋ‑ɔ, amo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ mbe̱yɔmɔ ate̱napo̱ ke̱e̱, ne̱ agyabɔɔ naa, ne̱ abwatɔpo̱ ke̱bwatɔ a lo̱we̱, ne̱ akpawu i nu ase̱ŋ, ne̱ bamo̱ ne̱ baa wu‑o a kyiŋŋi, ne̱ atiripo̱ i nu ase̱ŋ timaa‑o.  
\v 6 Ɔko̱ ne̱ ɔ maa yɔwe̱ ko̱kɔɔre̱ mo̱ gyi‑o e̱ nya ŋyure.” 
\p  
\v 7 Saŋ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱ a mbɔɔ‑ɔ a kiŋŋi bo̱ yii‑o, ne̱ Yeesuu a le̱e̱ ɔ tɔwe̱ Yohanee ase̱ŋ o gywii lamaŋ‑ɔ. Ɔ yɛ, “Saŋ ne̱ mo̱ne̱ a yɔ Yohanee ase̱ kimukee‑ro‑o, nte̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ a yɔ a mo̱nꞌ ya de̱e̱re̱? Ɔko̱ ne̱ o kyurowi mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ e̱fa i kpeere e̱e̱ yɔ mfe̱e̱ na mfe̱e̱ saŋ ne̱ afwii e̱ da e̱mo̱‑ɔ ne̱ mo̱ne̱ a ya de̱e̱re̱ aaa?  
\v 8 Nte̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ a le̱e̱ ya de̱e̱re̱? Se̱sɛ ne̱ o buŋ waagya timaa‑o ne̱ mo̱ne̱ a yɔ ya de̱e̱re̱ aaa? Ase̱sɛ ne̱ bo̱ buŋ ane̱ŋ a atɔ‑ɔ, ne̱ bamo̱ kakye̱na‑rɔ bo̱ kɔne̱ ane̱ŋ‑ɔ e̱ gye̱ atɔ awuye ne̱ bo̱ te e̱lɔŋ dame̱naŋsɛ dabe̱ dabe̱‑rɔ‑ɔ.  
\v 9 Mo̱nꞌ tɔwe̱ gywii mo̱, nsɛ ne̱ mo̱ne̱ a yɔ a mo̱nꞌ ya de̱e̱re̱? Wuribware̱ kyaamɛɛ aaa? Kase̱ŋtiŋ ne̱e̱, amaa n gye̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ‑ɔ wo̱re̱ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu. Mo̱ne̱ a ŋu ɔko̱ na ɔ kyɔ bo̱ tii si.  
\v 10 A le̱e̱ fe̱yɛ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ ase̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ tɔwe̱ o gywii Kristoo fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Mo̱ i suŋ mo̱ kabɔɔ a m bo̱ gye̱ fo̱ ŋkpɛɛ, 
\q2 na ɔ ya lɔŋŋɔ kpa bo̱ ye̱ra fo̱.’ ”\f * \fr 11:10 \ft Malakii 3.1. \f* 
\b  
\p  
\v 11 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ bo̱ tii si fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ se̱sɛ ko̱ mo̱ŋ kye̱na swe̱e̱re̱ mɔ se̱ na ɔ kyɔ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ, amaa mò̱ ne̱ ɔ gye̱ kagyingyii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o‑ro‑o kyɔ Yohanee.  
\v 12 Le̱e̱ saŋ ne̱ Yohanee a tɔwe̱ abware̱se̱ŋ lo̱we̱‑ɔ bo̱ fo̱ ndɔɔ, Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o‑ro a ba ne̱ kaa daŋ waa ko̱kyɔ, ne̱ ɔke̱maa i neŋ mò̱ bɛɛko̱ ɔ le̱e̱‑rɔ, na ɔ nya nya kpa a ɔ bo̱ tii si.  
\v 13 Mbraa ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ Mosis si bo̱ sa ase̱sɛ‑ɔ na ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ pɛɛɛ a tɔwe̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o‑ro ase̱ŋ na ke̱mo̱ ke̱bo̱ ba. Yohanee mɔ bo̱ ba‑ɔ, ne̱ mò̱ gbaa a tɔwe̱ ke̱mo̱ ase̱ŋ.  
\v 14 Ne̱ mo̱ne̱ ya kɔɔre̱ ase̱ŋ ne̱ Mosis na akyaamɛɛ amo̱ a kyo̱rɛɛ bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱‑ɔ gyi, mo̱ e̱ kpa a m be̱e̱ bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱ ase̱ŋ ko̱ ne̱ a kyɔ‑ɔ. Amo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ Wuribware̱ kyaamɛɛ ko̱ a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ Wuribware̱ kyaamɛɛ Iliya be̱e̱ ɔ ba. Ne̱ mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱ fe̱yɛ Yohanee e̱ gye̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ amo̱ ne̱ ɔɔ be̱e̱ ba‑ɔ.  
\v 15 Amo̱se̱‑ɔ ɔke̱maa ne̱ o de e̱se̱bɔ‑ɔ, o nu. 
\p  
\v 16 Mbe̱yɔmɔ, nte̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ nya a m bo̱ biri ndɔɔ a ase̱sɛ‑ɔ ne̱e̱? E̱me̱ne̱ ne̱ bo̱ du? Bo̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ ŋyaagyi a te ba soori alɔŋde̱ se̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ katuŋ ko̱ e̱ fɛɛ‑rɔ ba kyo̱ŋwe̱ katuŋ ko̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1  
\v 17 ‘Ane̱ a da ko̱ko̱fɔ‑rɔ akɔye̱ sa mo̱ne̱, 
\q2 amaa mo̱ne̱ mo̱ŋ kyaa ooo. 
\q1 Ne̱ ane̱ a be̱e̱ waa kale, 
\q2 amaa mo̱ne̱ mo̱ŋ su ooo.’ 
\b  
\p  
\v 18 Bo̱ maa kɔɔre̱ ɔko̱ abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱ ba gyi. Yohanee a ke̱mo̱‑ɔ ooo, mo̱ lee ooo ne̱ bo̱ maa kpa. A le̱e̱ fe̱yɛ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a ba‑ɔ, ne̱ ɔɔ kra ako̱ŋ, ne̱ oo kisi nta kunuu, ne̱ bo̱ yɛ, ‘Ɔbɔnsam te mò̱ se̱.’  
\v 19 Amaa saŋ ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a ba‑ɔ, mo̱ a gyi, ne̱ mo̱ a nuu, ne̱ bo̱ be̱e̱ bo̱ yɛ, ‘Mo̱nꞌ ke̱e̱ ɔnyare̱ amo̱, ɔ gye̱ oteesekpapo̱, na ɔtanuupo̱, na leŋpoo akɔɔre̱po̱ bamo̱ nyare̱, na e̱bɔye̱ awaapo̱ bamo̱ nyare̱ ne̱e̱.’ Amaa fo̱ ya ŋu ɔko̱ ne̱ mò̱ e̱ gya Wuribware̱ a kanyiase̱ŋ a e̱kpa‑ɔ se̱, fo̱ i ŋu fe̱yɛ mò̱ kanyiase̱ŋ‑ɔ gye̱ kase̱ŋtiŋ.” 
\s1 Ke̱se̱bɔgyiiri ne̱ e̱maŋ awuye ne̱ baa kine Yeesuu‑o ye̱re̱ bo̱ sa‑ɔ 
\r (Lukas 10.13–15) 
\p  
\v 20 Ne̱ Yeesuu akatɔ mo̱ŋ gyi mò̱ fɔŋfɔŋ Isireelii awuye bo̱ko̱ se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔɔ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ bamo̱ e̱maŋ‑nɔ, ne̱ bo̱ mo̱ŋ tɛɛ nu bamo̱ e̱ye̱e̱ kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ.  
\v 21 Ɔ yɛ, “Mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ te Korasiŋ na Bɛtɛsaye̱da e̱maŋ‑nɔ i ŋu ase̱ŋ ne̱e̱ fɛɛ. Atɔ dabe̱ ne̱ mo̱ a waa mo̱ne̱ aye̱‑ɔ ne̱ mo̱ a dɛɛ waa amo̱ Tiro na Sidɔŋ e̱maŋ ne̱ e̱ mo̱ŋ bo̱ Isireelii‑ro‑o ne̱e̱, weetee mfe̱ŋ a awuye‑o a kyɔ waa ke̱mo̱ ne̱ ke̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ baa nu bamo̱ e̱ye̱e̱ kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ‑ɔ kyee.  
\v 22 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ kake ne̱ Wuribware̱ i gyi ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ‑ɔ, o gyiiri mo̱ne̱ ke̱se̱bɔ a ɔ kyo̱ŋ Tiro na Sidɔŋ awuye.  
\v 23 Mo̱ne̱ Isireelii awuye ne̱ mo̱ne̱ te Kapaaniyum maŋ‑nɔ‑ɔ mɔ, mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ mo̱nꞌ yase̱ mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ yaa Wuribware̱ se̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Wuribware̱ e̱ twe̱e̱ mo̱ne̱ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ mfe̱ŋ ne̱ o gyiiri e̱bɔye̱ awaapo̱ ke̱se̱bɔ‑ɔ. Mo̱ne̱ a kare̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ane̱ŋ ne̱ Sɔdɔm† maŋ awuye ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Isireelii awuye‑o a waa e̱bɔye̱ bwe̱e̱tɔ, ne̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ Wuribware̱ a sa ne̱ bamo̱ maŋ a kpuri‑o ooo? Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ atɔ dabe̱ ne̱ mo̱ a waa mo̱ne̱ aye̱‑ɔ ne̱ mo̱ a dɛɛ waa amo̱ Sɔdɔm ne̱e̱, weetee mfe̱ŋ a awuye‑o a kyɔ nu bamo̱ e̱ye̱e̱ kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ bamo̱ maŋ amo̱ mo̱ŋ kpuri.  
\v 24 Mo̱ i yii mo̱ne̱ se̱ fe̱yɛ kake ne̱ Wuribware̱ i gyi ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ‑ɔ, o gyiiri mo̱ne̱ Kapaaniyum awuye ke̱se̱bɔ a ɔ kyo̱ŋ Sɔdɔm awuye‑o.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ i yure awo̱rɔba na bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ nyi ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ‑ɔ 
\r (Lukas 10.21–22) 
\p  
\v 25 Saŋ amo̱‑ɔ, Yeesuu yɛ, “N se̱, Wuribware̱, so̱so̱ na swe̱e̱re̱ Owure, mo̱ e̱ sa fo̱ aŋsɛ fe̱yɛ fo̱ a taa fo̱ kase̱ŋtiŋ‑o bo̱ kwe̱e̱rɔ anyiase̱ŋpo̱ se̱, ne̱ fo̱ a taa bo̱ kaapo̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ nyi ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ‑ɔ.  
\v 26 N se̱, mo̱ a ŋu kase̱ŋtiŋ si ane̱ŋ ne̱ fo̱ a kpa fe̱yɛ fo̱ waa‑ɔ ne̱e̱.” 
\p  
\v 27 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “N se̱ a taa ke̱tɔ ke̱maa bo̱ waa mo̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ. Ɔke̱maa mɔ mo̱ŋ nyi ane̱ŋ ne̱ n du‑o, amɔ n se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ wo̱re̱, ne̱ ɔke̱maa mɔ mo̱ŋ nyi ane̱ŋ ne̱ n se̱ du‑o, amɔ mo̱ aa bamo̱ ne̱ bo̱ du fe̱yɛ mo̱ne̱‑ɔ, ne̱ mo̱ a lee fe̱yɛ bo̱ gyii mò̱‑ɔ wo̱re̱ kpeŋ.” 
\p  
\v 28 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “E̱kpa ne̱ mo̱ne̱ gya se̱ mbe̱yɔmɔ‑ɔ bo̱ le̱ŋ aaa? E̱kpa ne̱ mo̱ e̱ kaapo̱‑ɔ fe̱raa mo̱ŋ bo̱ le̱ŋ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ŋ yɛ mo̱ne̱ ɔke̱maa ne̱ ɔɔ kpo̱ne̱ ɔ so̱ tɔso̱rɔ dwiidwiisɛ‑ɔ ba mo̱ ase̱, na ɔ nya bo̱ so̱we̱ kyure.  
\v 29-30 Na ŋkee ŋ kaapo̱ mò̱ ane̱ŋ ne̱ ɔ so̱rɔ tɔso̱rɔ ne̱ mo̱ e̱ so̱rɔ mò̱‑ɔ. Ɔ mo̱ŋ bo̱ le̱ŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ ke̱kɛɛ ne̱ mo̱ e̱ sa mò̱‑ɔ bo̱ daŋ, ne̱ tɔso̱rɔ‑ɔ mɔ maa waa dwii. Na o ŋu fe̱yɛ nyaŋpe̱ wo̱rɔba na nyaŋpe̱ timaa e̱ gye̱ mo̱, na n sa a mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ yuri mò̱.” 
\c 12  
\s1 Kukyure ŋke ase̱ŋ 
\r (Maak 2.23–28; Lukas 6.1–5) 
\p  
\v 1 Kukyure kake ko̱, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ naa ba kyo̱ŋ abwaye adɔɔ ko̱‑rɔ. Ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a le̱e̱ ba gyɛɛ abwaye ne̱ ba kyo̱ŋ amo̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ baa fee ba wo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ako̱ŋ de bamo̱.  
\v 2 Farisii awuye ko̱ a ŋu amo̱‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Ke̱e̱ ɛ, fo̱ agyase̱po̱ a ke̱gyɛɛ abwaye fee‑o gye̱ kusuŋ. Ne̱ a kye ane̱ mbraa fe̱yɛ ɔko̱ a waa kusuŋ ko̱ kukyure kake.” 
\p  
\v 3 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ mo̱ŋ tɛɛ kare̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ ŋu ke̱tɔ ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Deefid a waa saŋ ne̱ ako̱ŋ de mò̱ aa mò̱ anare̱bɛɛpo̱‑ɔ ɔɔɔ?\f * \fr 12:3 \ft 1 Samuwɛl 21.1-6.\f* 
\v 4 Ke̱tɔ bo̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ oo lwee Wuribware̱ suŋkpa, ne̱ baa sa mò̱ aa mò̱ anare̱bɛɛpo̱‑ɔ bodobodoo akuri ne̱ baa bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱‑ɔ. Na a mo̱ŋ gye̱ mbraa kikye aaa? A le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ mbraa‑ɔ yɛ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ wo̱re̱ e̱ gye̱ ne̱ bo̱ de kpa fe̱yɛ bo̱ gyi ane̱ŋ a bodobodoo‑o.  
\v 5 Bɛɛɛ mo̱ne̱ mo̱ŋ kare̱ ane̱ mbraa a wo̱re̱‑ɔ fe̱yɛ kukyure kake ke̱maa Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ fɔŋfɔŋ i suŋ bamo̱ ke̱bware̱suŋ Wuribware̱ suŋkpa aaa? Ane̱ŋ se̱‑ɔ ba kye mbraa ne̱ ŋ yɛ ane̱ kyure kukyure kake‑o, bɛɛɛ? Na ɔko̱ ma taare̱ taa ke̱mo̱ fe̱yɛ ba waa bɔye̱, bɛɛɛ?  
\v 6 Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ ɔko̱ bo̱ mfe̱e̱ ne̱ mò̱ ke̱dabe̱ kyɔ Wuribware̱ suŋkpa lee‑o.  
\v 7 Mo̱nꞌ nyiŋŋi si ane̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Wuribware̱ yɛ, N gye̱ mbo̱ ne̱ mo̱ e̱ kpa a mo̱nꞌ mɔɔ sa mo̱. 
\q1 Amaa ke̱dame̱naŋsɛ ne̱ mo̱ e̱ kpa a mo̱nꞌ waa mo̱ne̱ bɛɛko̱‑ana.’\f * \fr 12:7 \ft Hoseya 6.6. \f* 
\b  
\m Mo̱ne̱ dɛɛ mo̱ne̱ i nu amo̱‑ɔ kaase̱ kyɛɛkyɛɛ ne̱e̱‑ɔ, weetee mo̱ne̱ maa po̱rɔ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ waa e̱bɔye̱‑ɔ.  
\v 8 A le̱e̱ fe̱yɛ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, de kukyure kake‑o gbaa e̱le̱ŋ.” 
\s1 Ke̱sare̱e̱ wusɛ wuye ko̱ ase̱ŋ 
\r (Maak 3.1–6; Lukas 6.6–11) 
\p  
\v 9 Ne̱ Yeesuu a le̱e̱ mfe̱ŋ ya lwee ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ ko̱ ne̱ ke̱ maa mfe̱ŋ‑ɔ.  
\v 10 Ne̱ ɔɔ ya to̱ ke̱sare̱e̱ wusɛ wuye ko̱. Na Farisii awuye‑o be̱e̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ. Bamo̱ a kpa a bo̱ po̱rɔ Yeesuu fe̱yɛ ɔ waa e̱bɔye̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ baa pee ke̱katɔ a bo̱ de̱e̱re̱ ke̱e̱ fe̱yɛ ɔ kya ke̱sare̱e̱ wusɛ wuye amo̱ kukyure kake amo̱ aaa, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ maa waa kusuŋ ke̱maa kake amo̱. Amo̱se̱ ne̱ baa bise mò̱ fe̱yɛ, “A mo̱ŋ kye ane̱ Wuribware̱ mbraa fe̱yɛ ɔko̱ kya ɔlɔpo̱ kukyure kake aaa?” 
\p  
\v 11 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “N taa fe̱yɛ mo̱ne̱ ɔko̱ de mò̱ sanne̱. Ne̱ sanne̱‑ɔ a le̱e̱ da ke̱maŋtaŋ keŋkeŋsɛ‑rɔ ɔ da, ne̱ ɔ maa taare̱ a ɔ le̱e̱. Ne̱ amo̱ e̱ gye̱ kukyure kake gbaa ooo, fo̱ e̱ ya a fo̱ ya lee mò̱, na fo̱ mo̱rɔwe̱ mò̱ bɛɛɛ fo̱ maa yɔ aaa?  
\v 12 Amaa sanne̱ mo̱ŋ fo̱ se̱sɛ. Dimaadi kyɔ kabo̱. Amo̱se̱ se̱‑ɔ ane̱ mbraa‑ɔ a sa kpa fe̱yɛ ane̱ waa ke̱dame̱naŋsɛ kukyure kake.” 
\p  
\v 13 Ne̱ ŋkee ɔɔ tɔwe̱ gywii ke̱sare̱e̱ wusɛ wuye‑o fe̱yɛ, “Teyi fo̱ ke̱sare̱e̱‑ɔ‑rɔ.” Mò̱ a teyi‑ro‑o, ne̱ kaa kpaare̱ nya ke̱yaale̱ŋ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ko̱ko̱‑ɔ du‑o.  
\v 14 Mfe̱ŋ ne̱ Farisii awuye amo̱ a le̱e̱ kawu ya da Yeesuu kuŋu si kikpuni a bo̱ nya mɔɔ mò̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu e̱ gye̱ Wuribware̱ ke̱yaafɔre̱ timaa‑o 
\p  
\v 15 Yeesuu a nu kikpuni ne̱ baa kpa a bo̱ da mò̱ kuŋu si‑o ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ mfe̱ŋ, ne̱ ɔɔ yɔ ɔ naa ifuri baŋbaŋ se̱. Ne̱ ase̱sɛ biribiri a gya mò̱ se̱, ne̱ ɔɔ kya bamo̱ alɔpo̱ pɛɛɛ.  
\v 16 Mò̱ a kya bamo̱‑ɔ, ne̱ oo yii bamo̱ se̱ fe̱yɛ bo̱ ma tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ ɔɔ waa sa bamo̱‑ɔ gywii ɔko̱.  
\v 17 Ɔɔ waa amo̱‑ɔ ne̱e̱ na ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ bo̱‑rɔ mò̱ kyaamɛɛ Isaya si‑o nya ba kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\b  
\q1  
\v 18 “Wuribware̱ yɛ, Mo̱nꞌ ke̱e̱ mo̱ ke̱yaafɔre̱ ne̱ mo̱ a lee‑o, 
\q2 mò̱ ne̱ mo̱ e̱ kpa mò̱ ase̱ŋ ne̱ mo̱ akatɔ a gyi mò̱ se̱‑ɔ. 
\q1 N de mo̱ kufwiiŋe‑o mo̱ e̱ waa mò̱‑rɔ. 
\q2 Mò̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔ baa kase̱ŋtiŋ kigyi nde̱ se̱ awuye pɛɛɛ se̱. 
\q1  
\v 19 Mò̱ aa bo̱ko̱ maa gyiiri ikii bɛɛɛ bo̱ fɛɛ abɛɛ se̱, 
\q2 ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔ maa ye̱re̱ mbo̱re̱ se̱ na ɔ fɛɛ sa mò̱ e̱se̱ŋsa. 
\q1  
\v 20 O yuri mò̱ e̱ye̱e̱ a ɔ sa bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ le̱ŋ‑ɔ, 
\q2 na ɔ ma duŋ bamo̱ ne̱ bamo̱ ko̱kɔɔre̱gyi mo̱ŋ kyɔ‑ɔ nnɔ, 
\q2 amɔ saŋ ne̱ mò̱ kase̱ŋtiŋ kigyi a gyi si to̱ŋ ke̱maa‑ɔ. 
\q1  
\v 21 Mò̱ ne̱ nde̱ se̱ awuye pɛɛɛ e̱ kɔɔre̱ a bo̱ gyi.”\f * \fr 12:21 \ft Isaya 42.1-4 (LXX). \f* 
\s1 Yeesuu na Biil-sibul 
\r (Maak 3.20–30; Lukas 11.14–23) 
\p  
\v 22 Ne̱ ase̱sɛ ko̱ a baa ɔnyare̱ ko̱ Yeesuu ase̱. Ɔnyare̱ amo̱ mɔ mo̱ŋ ke̱e̱, na ɔ be̱e̱ ɔ maa taare̱ a ɔ sa se̱ŋsa, a le̱e̱ fe̱yɛ ibrisi ko̱ te mò̱ se̱. Ne̱ Yeesuu a kya ɔnyare̱‑ɔ, ne̱ mò̱ akatɔ a buŋŋi, ne̱ mò̱ kanɔ a buŋŋi, ne̱ ɔ taare̱ a ɔ sa se̱ŋsa.  
\v 23 Lamaŋ‑ɔ a ŋu Yeesuu a waa ane̱ŋ a atɔ‑ɔ, ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱, ne̱ baa bise abɛɛ fe̱yɛ, “N gye̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Deefid mò̱ ke̱nanagyi ne̱ baa tɔwe̱ fe̱yɛ Wuribware̱ i suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ ane̱‑ɔ ne̱e̱ e̱e̱e̱?” 
\p  
\v 24 Amaa Farisii awuye ko̱ a nu ane̱ŋ ne̱ ba tɔwe̱‑ɔ, ne̱ bo̱ yɛ, “Daabii, ɔnyare̱ mɔ gye̱ se̱sɛ bɔye̱ ne̱e̱. Ɔbɔnsam, ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Biil-sibul‑o e̱ gye̱ ne̱ o de ibrisi si ke̱yaale̱ŋ, ne̱ ɔ sa ɔnyare̱ mɔ e̱le̱ŋ fe̱yɛ ɔ gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱‑ɔ.” 
\p  
\v 25 Amɔ Yeesuu a kyɔ ŋu ke̱tɔ ne̱ ba fa‑ɔ. Ne̱ ɔɔ da bamo̱ ke̱kpare̱ mɔ fe̱yɛ, “E̱kɔ ya lwee maŋ‑nɔ, ne̱ maŋ‑ɔ ya ke‑ro, amɔ maŋ amo̱ i bwee ne̱e̱, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ kasuro bɛɛɛ kabuno ya ke‑ro, ne̱ ka bwee.  
\v 26 Amo̱se̱‑ɔ amo̱ e̱ gye̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ Ɔbɔnsam e̱ gya ibrisi a ɔ bo̱ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ Ɔbɔnsam na mò̱ kamɛɛ‑rɔ awuye a ke‑ro. Na ke̱tɔ ma kyee, na mò̱ kuwure gye̱ kɛɛ.  
\v 27 Mo̱ne̱ yɛ n de Biil-sibul ne̱ ɔ gye̱ Ɔbɔnsam‑ɔ e̱le̱ŋ mo̱ e̱ gya ibrisi. Amaa ŋ nyi fe̱yɛ mo̱ne̱ agyase̱po̱‑ɔ bo̱ko̱ e̱ gya ibrisi ba ko̱so̱ ase̱sɛ se̱. Nte̱tɔ e̱le̱ŋ ne̱ bo̱ de? Ɔbɔnsam a e̱le̱ŋ‑ɔ bɛɛɛ Wuribware̱ lee‑o? A gye̱ Wuribware̱ a e̱le̱ŋ‑ɔ ne̱ bo̱ de, bɛɛɛ? To, mo̱ne̱ agyase̱po̱ amo̱ fɔŋfɔŋ gbaa a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ a fo̱ kpa.  
\v 28 Amaa amo̱ a gye̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe‑o ke̱yaale̱ŋ ne̱ n de mo̱ e̱ gya ibrisi‑o si‑o, a kaapo̱ mo̱ne̱ ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a kuwure‑o a kyɔ ba mo̱ne̱ ase̱. 
\p  
\v 29 M be̱e̱ taa fe̱yɛ Ɔbɔnsam du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔyaale̱ŋpo̱ ne̱ o de mò̱ lɔŋ‑ɔ. Ɔke̱maa maa lwee ɔyaale̱ŋpo̱ amo̱ lɔŋ‑nɔ, na ɔ ya be̱ra mò̱ kapo̱tɛɛ taa, amɔ o ŋure ɔyaale̱ŋpo̱‑ɔ pwɛɛ na ɔ dɛɛ taare̱ lweero ya be̱ra mò̱ kapo̱tɛɛ‑ɔ bo̱ yɔ.  
\v 30 Amo̱se̱‑ɔ mo̱ i yii mo̱ne̱ se̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ mo̱ŋ ye̱re̱ mo̱ kamɛɛ‑ɔ gye̱ mo̱ do̱ŋ ne̱e̱. Ne̱ ɔke̱maa mɔ ne̱ ɔ maa kya mo̱‑rɔ na ŋ kpɔwe̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ bo̱ tii mo̱ e̱ye̱e̱ se̱‑ɔ mɔ e̱ brawe̱ bamo̱‑rɔ ne̱e̱.  
\v 31 Mo̱ne̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ e̱le̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a sa mo̱‑ɔ a le̱e̱ Ɔbɔnsam ase̱ aaa? To, mo̱nꞌ nyiŋŋi si fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ taare̱ a ɔ taa se̱sɛ e̱bɔye̱ ke̱maa ne̱ ɔɔ waa‑ɔ na ase̱ŋ bɔye̱ ke̱maa ne̱ ɔɔ tɔwe̱‑ɔ na ɔ bo̱ ke mò̱, amɔ ase̱ŋ bɔye̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ kye Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o fe̱raa, Wuribware̱ maa taa bɔye̱ amo̱ a ɔ bo̱ ke mò̱ pɛɛɛ.  
\v 32 Ɔke̱maa ne̱ ɔ tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ ke̱maa a ɔ bo̱ kye mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, Wuribware̱ e̱ taare̱ a ɔ taa se̱sɛ‑ɔ bɔye̱ amo̱ bo̱ ke mò̱. Amaa ɔke̱maa mɔ ne̱ ɔ tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ ke̱maa a ɔ bo̱ kye Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o, Wuribware̱ maa taa se̱sɛ‑ɔ bɔye̱ amo̱ a ɔ bo̱ ke mò̱, mbe̱yɔmɔ a kaye̱ mɔ‑rɔ bɛɛɛ kaye̱ ne̱ ka ba a ka bo̱ ba‑ɔ‑rɔ. 
\p  
\v 33 Ŋ yɛ, fo̱ ya ŋu kiyii ko̱ a swɛɛ agyi timaa, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ kiyii‑o bo̱ daŋ. Ne̱ fo̱ ya ŋu kiyii suyo ko̱ mɔ a swɛɛ agyi preepreesɛ, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ kiyii amo̱ mo̱ŋ bo̱ daŋ. Kiyii agyi ne̱ bo̱ de ba pini kiyii suyo ne̱ ke̱ gye̱‑ɔ.  
\v 34 Ane̱ŋ se̱‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi ase̱ŋ kpe̱yaa e̱tɔwe̱. Mo̱ne̱ awɔ mɔ, e̱me̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa a mo̱nꞌ tɔwe̱ ase̱ŋ kpe̱yaa na ke̱bwɛɛ bo̱ mo̱ne̱ nnɔ‑rɔ? A le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ ke̱ bo̱ kakpo̱nɔ‑rɔ‑ɔ ne̱ kanɔ e̱ tɔwe̱.  
\v 35 Atɔ timaa a le̱e̱ kakpo̱nɔ timaa‑ro, ne̱ ase̱ŋ bɔye̱ a le̱e̱ kakpo̱nɔ bɔye̱‑rɔ.  
\v 36 Mo̱nꞌ nyiŋŋi si fe̱yɛ kake nsi ne̱ Wuribware̱ i gyi ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ‑ɔ, o bise ɔke̱maa ke̱se̱ŋkpare̱gyi ke̱maa ne̱ ɔɔ tɔwe̱, ne̱ ke̱ mo̱ŋ bo̱ daŋ‑ɔ ase̱ŋ, na ɔke̱maa lee mò̱ e̱ye̱e̱ kanɔ gywii Wuribware̱.  
\v 37 A le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ ase̱ŋkpare̱gyi ne̱ Wuribware̱ e̱ de̱e̱re̱‑rɔ a ɔ bo̱ gyi fo̱ ase̱ŋ na o bu fo̱ ke̱be̱ŋ bɛɛɛ ke̱pɔ.” 
\s1 Atɔ dabe̱ ko̱waa ase̱ŋ 
\r (Lukas 11.29–32) 
\p  
\v 38 Mfe̱ŋ ne̱ Farisii awuye ko̱ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ ko̱ a tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, ane̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ ko̱ na fo̱ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ Wuribware̱ bo̱ fo̱ ase̱.” 
\p  
\v 39 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ndɔɔ a kaye̱ mɔ‑rɔ ase̱sɛ‑ɔ gye̱ ase̱sɛ bɔye̱ ne̱ mo̱ne̱ maa kɔɔre̱ Wuribware̱ mo̱ne̱ i gyi‑o. Mo̱ne̱ yɛ ŋ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱. Amaa ma waa, amɔ Wuribware̱ kyaamɛɛ Yonaa a akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ‑ɔ wo̱re̱.  
\v 40 A bo̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ baa taa mò̱ bo̱ twe̱e̱ ɔpo̱o̱‑rɔ, ne̱ kakiŋgyi dabe̱ ko̱ a kra mò̱ mee, ne̱ oo sii kamo̱ kame‑ro ŋke nsa pwɛɛ ne̱ kakiŋgyi‑o a dɛɛ kpuu mò̱ bo̱ be̱ya nkyu kɛɛ na ɔ ke̱e̱. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, i gyi ŋke nsa e̱se̱‑rɔ.  
\v 41 Ke̱tɔ ne̱ ki tii si‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ kake nsi ne̱ Wuribware̱ i gyi ɔke̱maa ase̱ŋ‑ɔ, Niniwee awuye e̱ ko̱so̱ a bo̱ ye̱re̱ po̱rɔ mo̱ne̱ ndɔɔ a kaye̱ mɔ‑rɔ ase̱sɛ‑ɔ, na bo̱ bu mo̱ne̱ ke̱pɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ Yonaa a yɔ bamo̱ ase̱ ya tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa nu bamo̱ e̱ye̱e̱, ne̱ baa kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ. Ne̱ mbe̱yɔmɔ, n gye̱ ɔko̱ ne̱ ɔ kyɔ Yonaa‑o ya ba ɔ ye̱re̱ mo̱ne̱ akatɔ‑rɔ‑ɔ ɔɔɔ? Ne̱ mo̱ne̱ a kine mò̱ abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱‑ɔ.  
\v 42 Ŋke nsi amo̱ dɛɛ ne̱ owurekye̱e̱ ko̱ ne̱ ɔɔ le̱e̱ kyɔwe̱ le̱e̱kpa kigyise si a swe̱e̱re̱ ko̱ se̱‑ɔ e̱ ko̱so̱ a ɔ ye̱re̱ na ɔ po̱rɔ mo̱ne̱ ndɔɔ a kaye̱ mɔ‑rɔ ase̱sɛ‑ɔ, na o bu mo̱ne̱ ke̱pɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ oo tu kpa le̱e̱ hare̱e̱ mò̱ aye̱ ba ane̱ ɔde̱daapo̱ Owure Solomɔŋ ase̱ mfe̱e̱ bo̱ nu owure amo̱ a kanyiase̱ŋ ase̱ŋ‑ɔ. Ne̱ mbe̱yɔmɔ, mo̱ne̱ a ŋu ɔko̱ ne̱ ɔ kyɔ Owure Solomɔŋ‑ɔ a ba ɔ ye̱re̱ mo̱ne̱ akatɔ‑rɔ. Ne̱ mo̱ne̱ a kine kunu mò̱ kanyiase̱ŋse̱ŋ.” 
\s1 Ibrisi‑o ya kiŋŋi ba, ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ ba‑ɔ 
\r (Lukas 11.24–26) 
\p  
\v 43-44 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Ibrisi ya ko̱so̱ se̱sɛ se̱, amɔ e̱ naa e̱ kaa e̱fa‑rɔ e̱e̱ kpa to̱ŋ ko̱ a e̱ kye̱na kyure. E̱mo̱ e̱ mo̱ŋ nya to̱ŋ ko̱, amɔ e̱e̱ ya fa e̱mo̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ ii kiŋŋi a e̱ yɔ lɔŋ ne̱ baa gya e̱mo̱ le̱e̱ mò̱‑rɔ‑ɔ‑rɔ. Na i kiŋŋi ya to̱ fe̱yɛ lɔŋ amo̱‑rɔ bo̱ daŋ ɔ mo̱ŋ de iyisi, ne̱ ɔko̱ mo̱ŋ te mò̱‑rɔ.  
\v 45 Na e̱ le̱e̱ ya kpa ibrisi isunoo ne̱ e̱ bo̱ le̱ŋ e̱ kyɔ e̱mo̱ fɔŋfɔŋ‑ɔ, na e̱ bo̱ kye̱na mfe̱ŋ. Ibrisi lɔŋ e̱ gye̱ se̱sɛ. To, amɔ e̱mo̱ a waa isunoo i te se̱sɛ amo̱ se̱ se̱‑ɔ, amɔ se̱sɛ a ko̱lɔ‑ɔ a waa ko̱kyɔ ko̱ kyo̱ŋ saŋ ne̱ ibrisi ko̱ŋko̱ e̱ gye̱ ne̱ ki te mò̱ se̱‑ɔ. Mfaanɛɛ a ase̱ŋ‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ a ba ndɔɔ a kaye̱ mɔ‑rɔ a ase̱sɛ‑ɔ se̱ bo̱ le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱ se̱.” 
\s1 Yeesuu mò̱ nyi na mò̱ tire‑ana ase̱ŋ 
\r (Maak 3.31–35; Lukas 8.19–21) 
\p  
\v 46 Yeesuu saŋ ɔ sa se̱ŋsa o gywii lamaŋ amo̱, ne̱ mò̱ nyi na mò̱ tire‑ana a ba. Ne̱ baa ye̱re̱ kawu suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱ mò̱ fe̱yɛ ba kpa fe̱yɛ ɔ ba a mò̱ aa bamo̱ a sa se̱ŋsa.  
\v 47 Ne̱ ɔko̱ a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ke̱e̱ fo̱ nyi na fo̱ tire‑ana ye̱re̱ kawu ba te̱e̱ fo̱‑ɔ.” 
\p  
\v 48 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Nsɛ e̱ gye̱ n na? Ne̱ nsɛ‑ana mɔ e̱ gye̱ mo̱ tire‑ana?”  
\v 49 Ne̱ oo teyi mò̱ ke̱sare̱e̱ bo̱ kyɔ mò̱ agyase̱po̱, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ ke̱e̱, n na na mo̱ tire‑ana i te mo̱ ase̱ mfe̱e̱‑ɔ.  
\v 50 Amo̱se̱‑ɔ ɔke̱maa ne̱ ɔ waa ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱, n se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ e̱ kpa‑ɔ, ne̱ mo̱ e̱ te̱e̱ mò̱ ɛ mo̱ tire na mo̱ pe̱kye̱e̱ na n na.” 
\c 13  
\s1 Ɔdɔɔpo̱ kitee 
\r (Maak 4.1–9; Lukas 8.4–8) 
\p  
\v 1 Kake amo̱ dɛɛ ne̱ Yeesuu a le̱e̱ lɔŋ‑nɔ yɔ ke̱pare̱ dabe̱‑ɔ kɛɛ, mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ kye̱na kaapo̱ lamaŋ atɔ.  
\v 2 Amaa ase̱sɛ ne̱ baa bo̱ gyaŋŋe̱ muruwaa mò̱ mfe̱ŋ‑ɔ a kyɔ bwe̱e̱tɔ se̱‑ɔ, ne̱ oo buwi kpa ko̱re̱e̱. Mò̱ a nya‑ɔ, ne̱ oo neŋ ko̱re̱e̱‑ɔ bo̱ dɔŋŋɔ nkyu‑o si kafwe̱e̱. Ne̱ ɔɔ kye̱na‑rɔ ɔ kaapo̱ ase̱sɛ‑ɔ, na bamo̱ mɔ bo̱ ye̱re̱ nkyu kɛɛ ba nu mò̱ ase̱.  
\v 3 Ne̱ ɔɔ ba itee na akpare̱ bo̱ kaapo̱ bamo̱ ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ. 
\p Ane̱ŋ a itee mɔ ko̱ko̱ŋko̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ, “N gye̱ ɔdɔɔpo̱ ko̱ e̱ bo̱‑rɔ aaa? Ne̱ ɔɔ yɔ a ɔ ya ŋo̱nyaŋ mò̱ yaabraa.  
\v 4 Mò̱ a yɔ ɔ ŋo̱nyaŋ‑ɔ, ne̱ ayaabraagyi amo̱ ako̱ a le̱e̱ da kpa‑rɔ, ne̱ mbo̱gyii a bo̱ tesi gyi.  
\v 5 Ne̱ amo̱ ako̱ a le̱e̱ da kagyaase̱ mfe̱ŋ ne̱ swe̱e̱re̱‑ɔ mo̱ŋ bo̱ daŋ kyɛɛkyɛɛ‑ɔ. Swe̱e̱re̱‑ɔ a mo̱ŋ bo̱ keŋ‑o si‑o, ne̱ aa kwɛɛ me̱naŋ.  
\v 6 Amaa amo̱ a kwɛɛ‑ɔ, ne̱ kyɔwe̱ a bo̱ da yaabraa‑ɔ mɔɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ swe̱e̱re̱‑ɔ mo̱ŋ bo̱ keŋ a amo̱ ileŋ yɔ kaase̱.  
\v 7 Ayaabraagyi‑o ako̱ ne̱ aa le̱e̱ da e̱fa‑rɔ‑ɔ mɔ a ko̱so̱ daŋ. Amaa e̱fa a daŋ mwiire amo̱ se̱.  
\v 8 Ne̱ ŋkee ayaabraagyi amo̱ ako̱ a le̱e̱ da swe̱e̱re̱ timaa si. Ne̱ aa kwɛɛ nɛɛnɛɛ, ne̱ aa daŋ bo̱ ko̱we̱. Hare̱e̱ amo̱ ako̱ a waa aŋu adabe̱ adabe̱, ne̱ amo̱ ako̱ a waa aŋu nyiiresɛ, ne̱ amo̱ ako̱ mɔ a waa aŋu ngyingyii. Amo̱ e̱ gye̱ saase̱bɛɛ.  
\v 9 Amo̱se̱‑ɔ, ɔke̱maa ne̱ o de e̱se̱bɔ‑ɔ, o nu.” 
\s1 Ke̱tɔ se̱ ne̱ Yeesuu a ba itee na akpare̱ bo̱ kaapo̱ ase̱sɛ ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Maak 4.10–12; Lukas 8.9–10) 
\p  
\v 10 Ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a bo̱ bise mò̱ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ se̱ ne̱ fo̱ de itee na akpare̱ fo̱ e̱ tɔwe̱ ase̱ŋ fo̱ i gywii lamaŋ‑ɔ?” 
\p  
\v 11 Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ wo̱re̱ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o du‑o mo̱ i gywii, amaa ma kaapo̱ lamaŋ‑ɔ ane̱ŋ a atɔ‑ɔ.  
\v 12 A le̱e̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ o nu mo̱ ase̱ŋ timaa‑o, ne̱ ɔ kɔɔre̱ a o gyi‑o, Wuribware̱ e̱ sa mò̱ kanyiase̱ŋ bwe̱e̱tɔ na ɔ bo̱ tii kamo̱ ne̱ o de‑o si. Ne̱ mò̱‑ɔ mò̱ ne̱ o kine amo̱‑ɔ e̱ paŋ mò̱ kanyiase̱ŋ kafwe̱e̱ ne̱ ɔ kyɔ o de‑o.  
\v 13 Ke̱tɔ se̱ ne̱ n de itee na akpare̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ ase̱ŋ mo̱ i gywii lamaŋ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ bo̱ de akatɔ, amaa bo̱ mo̱ŋ ke̱e̱, ne̱ bo̱ de e̱se̱bɔ, amaa bo̱ maa nu ase̱ŋ.  
\v 14 Ane̱ŋ a ase̱sɛ‑ɔ se̱‑ɔ, ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Isaya a tɔwe̱‑ɔ a waa kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Mo̱ne̱ ya nu mo̱ ase̱ŋ kpo̱ra‑rɔ iluwi bwe̱e̱tɔ gbaa, 
\q2 mo̱ne̱ maa nu amo̱ kaase̱. 
\q1 Mo̱ne̱ be̱e̱ mo̱ne̱ e̱ de̱e̱re̱ ase̱ŋ‑ɔ‑rɔ 
\q2 na mo̱nꞌ fa amo̱ mfɛɛre̱ kpo̱ne̱, 
\q2 mo̱ne̱ maa nu kaase̱.’ 
\b  
\m  
\v 15 Ne̱ Isaya a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ Wuribware̱ yɛ amo̱ a waa ane̱ŋ, 
\b  
\q1 ‘A le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ aŋu‑ro a waa le̱ŋ, 
\q2 ne̱ baa tii bamo̱ e̱se̱bɔ, 
\q2 ne̱ baa buŋ bamo̱ akatɔ se̱. 
\q1 N gye̱ ane̱ŋ, bamo̱ akatɔ i buŋŋi a bo̱ ŋu atɔ, 
\q2 na bamo̱ e̱se̱bɔ mɔ taye̱ a bo̱ nu ase̱ŋ, 
\q1 na bo̱ nu ase̱ŋ kaase̱ 
\q2 na bo̱ nu bamo̱ e̱ye̱e̱, 
\q1 na ŋkee mo̱, Wuribware̱, 
\q2 ŋ nya taa bamo̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱.’\f * \fr 13:15 \ft Isaya 6.9-10 (LXX). \f* 
\b  
\m  
\v 16 Mo̱ agyase̱po̱‑ɔ, mo̱ne̱ fe̱raa, de ŋyure. Wuribware̱ akatɔ a gyi mo̱ne̱ se̱, amo̱se̱‑ɔ ɔɔ sa ne̱ mo̱ne̱ e̱ de̱e̱re̱ ase̱ŋ mɔ‑rɔ, ne̱ mo̱ne̱ i nu ase̱ŋ amo̱ kaase̱.  
\v 17 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ Wuribware̱ akyaamɛɛ na mò̱ ase̱sɛ ne̱ baa saŋ‑ɔ ne̱ baa dɛɛ kye̱na‑ɔ bwe̱e̱tɔ a yo̱rɔwe̱ fe̱yɛ bo̱ ŋu atɔ ne̱ mo̱ne̱ i ŋu ndɔɔ a kake mɔ‑ɔ, na bo̱ nu ase̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ i nu mbe̱yɔmɔ‑ɔ. Amaa ɔ mo̱ŋ sa bamo̱ kpa.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ ɔdɔɔpo̱ kitee a kaase̱‑ɔ 
\r (Maak 4.13–20; Lukas 8.11–15) 
\p  
\v 18 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “To, mbe̱yɔmɔ mo̱nꞌ sa a ŋ kaapo̱ mo̱ne̱ a mo̱nꞌ nu ɔdɔɔpo̱ a kitee‑o kaase̱.  
\v 19 Ayaabraagyi ne̱ aa le̱e̱ da kpa‑rɔ‑ɔ ye̱re̱ bo̱ sa se̱sɛ ne̱ o nu Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ mò̱‑ɔ mɔ maa nu amo̱ kaase̱‑ɔ. Mfe̱ŋ ne̱ Ɔbɔnsam e̱ ba a ɔ bo̱ lee amo̱ le̱e̱ mò̱ mfɛɛre̱‑rɔ.  
\v 20 Ayaabraagyi ne̱ aa le̱e̱ da kagyaase̱‑ɔ mɔ ye̱re̱ bo̱ sa se̱sɛ ne̱ o nu abware̱se̱ŋ‑ɔ, ne̱ mò̱ fe̱raa, mò̱ ya nu amo̱, amo̱‑ɔ a waa mò̱ kɔne̱, na ɔ kɔɔre̱ waa mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ.  
\v 21 Amaa mò̱ akatɔ a mo̱ŋ pee si‑o si‑o, mò̱ ko̱kɔɔre̱gyi maa kyee. Ase̱ŋ kuŋu bɛɛɛ awo̱re̱fɔɔ ya to̱ mò̱ bo̱ le̱e̱ abware̱se̱ŋ ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ gyi‑o si, amɔ ɔ yɔwe̱ amo̱ se̱ ke̱gya.  
\v 22 Ayaabraagyi amo̱ ne̱ aa le̱e̱ da e̱fa‑rɔ‑ɔ mɔ ye̱re̱ bo̱ sa se̱sɛ ne̱ o nu abware̱se̱ŋ‑ɔ, ne̱ kaye̱ mɔ‑rɔ atɔ tɔɔraasɛ, na katanne̱kpa ne̱ ka taare̱ a ka pe̱nna se̱sɛ‑ɔ, ya lwee mò̱ mfɛɛre̱‑rɔ, amɔ aa waa ko̱kyɔ kyo̱ŋ abware̱se̱ŋ ne̱ a bo̱ mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ‑ɔ. Amɔ mò̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑o maa waa mò̱ sɛye̱.  
\v 23 Lalalo̱we̱‑ɔ e̱ gye̱ ayaabraagyi ne̱ aa le̱e̱ da swe̱e̱re̱ timaa‑o si‑o. Amo̱ mɔ e̱ ye̱re̱ bo̱ sa ase̱sɛ ne̱ baa nu amo̱ kaase̱, ne̱ aa waa ko̱kyɔ bamo̱ ŋkpo̱nɔ‑ɔ‑rɔ. Ne̱ ŋkee ane̱ŋ a ase̱sɛ‑ɔ bo̱ko̱ a waa itimaa na ke̱dame̱naŋsɛ bwe̱e̱tɔ, ne̱ bamo̱ bo̱ko̱ mɔ a waa na a kyɔ, ne̱ bamo̱ bo̱ko̱ mɔ a waa nyiire.” 
\s1 E̱fa kitee 
\p  
\v 24 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ tɔwe̱ kitee ko̱ gywii bamo̱. Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ nu ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o du‑o. N gye̱ ɔdɔɔpo̱ ko̱ e̱ bo̱‑rɔ aaa? Ne̱ ɔɔ ŋo̱nyaŋ ayaabraagyi timaa ko̱ mò̱ ko̱dɔɔ‑rɔ.  
\v 25 Kanye ko̱ saŋ ne̱ ɔke̱maa a di idi‑o, ne̱ mò̱ do̱ŋ a ywii ya ŋo̱nyaŋ afagyi bɔye̱ ko̱ bo̱ waa mò̱ yaabraa ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ.  
\v 26 Ne̱ ayaabraagyi amo̱ a kwɛɛ, ne̱ aa bo̱ daŋ ko̱we̱, ne̱ ŋkee afagyi bɔye̱ amo̱ mɔ a bo̱ kwɛɛ lee amo̱ e̱ye̱e̱ ifuri. 
\p  
\v 27 Mfe̱ŋ‑ɔ ne̱ ɔdɔɔpo̱‑ɔ ayaafɔre̱ a bo̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, ‘Ane̱ nyaŋpe̱, ne̱e̱ fo̱ a ŋo̱nyaŋ ayaabraagyi timaa ne̱e̱ ɛ? Ne̱ mfe̱ne̱ ne̱ e̱fa bɔye̱ mɔ a le̱e̱?’ 
\p  
\v 28 Ne̱ oo lee kanɔ fe̱yɛ, ‘Ɔdo̱ŋ ko̱ ya waa amo̱‑ɔ.’ 
\p Ne̱ baa be̱e̱ bise mò̱ fe̱yɛ, ‘Amɔ fo̱ e̱ kpa fe̱yɛ ane̱ ya kyuwi e̱fa‑ɔ le̱e̱ yaabraa amo̱‑rɔ aaa?’ 
\p  
\v 29 Ne̱ oo lee kanɔ fe̱yɛ, ‘Mo̱nꞌ yɔwe̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ i kyuwi e̱fa‑ɔ, mo̱ne̱ i kyuwi yaabraa‑ɔ a mo̱nꞌ bo̱ tii si.  
\v 30 Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ sa a yaabraa‑ɔ na e̱fa‑ɔ pɛɛɛ daŋ bo̱ fo̱ ke̱te̱ŋŋe̱be̱e̱. Saŋ amo̱ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ a n gywii bamo̱ ne̱ ba te̱ŋŋe̱‑ɔ a bo̱ kyuwi e̱fa‑ɔ pwɛɛ. Na bo̱ ŋure e̱mo̱ bo̱ be̱ya apireŋ si apireŋ si na bo̱ kywɛɛ. Na bo̱ dɛɛ te̱ŋŋe̱ yaabraa‑ɔ bo̱ waa mo̱ akyeŋkyeŋku‑ro.’ ” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a ba kupurutugyi bo̱ da ke̱kpare̱‑ɔ 
\r (Maak 4.30–32; Lukas 13.18–19) 
\p  
\v 31-32 Ne̱ Yeesuu a da bamo̱ ke̱kpare̱ ko̱. Ɔ yɛ, “Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o du ne̱e̱ fe̱yɛ kupurutugyi‑o. Kigyi mɔ du kagyingyii, amaa se̱sɛ ya dwii ke̱mo̱, amɔ ke̱ e̱ kwɛɛ a ke̱ daŋ kii kikiree, ne̱ ke̱ bo̱ e̱swe̱e̱ ko̱ kyo̱ŋ ayii pɛɛɛ. Na mbo̱gyii bo̱ kye̱na ke̱mo̱ se̱ waa bamo̱ asaa.” 
\s1 Yiisi a ke̱kpare̱‑ɔ 
\r (Lukas 13.20–21) 
\p  
\v 33 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ da bamo̱ ke̱kpare̱ mɔ fe̱yɛ, “Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔkye̱e̱ a kpa a ɔ waa bodobodoo, ne̱ ɔɔ ba yiisi bo̱ waa e̱sam kyaŋse̱ bo̱rɔ‑rɔ, ne̱ oo nwiini, ne̱ e̱sam‑ɔ a tiŋ waa bwe̱e̱tɔ‑ɔ.” 
\s1 Ke̱tɔ ko̱ be̱e̱ se̱ ne̱ Yeesuu a ba itee na akpare̱ bo̱ kaapo̱ ase̱sɛ ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Maak 4.33–34) 
\p  
\v 34 Akpare̱ na itee ne̱ Yeesuu a bo̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii lamaŋ‑ɔ. Ɔ mo̱ŋ tɔwe̱ ke̱se̱ŋ ko̱ gywii bamo̱ na a mo̱ŋ gye̱ ke̱kpare̱ bɛɛɛ kitee.  
\v 35 Ɔɔ waa ane̱ŋ ne̱e̱ na ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ ko̱ a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ waa kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 “Akpare̱ ne̱ mo̱ e̱ da a m bo̱ sa se̱ŋsa gywii bamo̱, 
\q2 na m bo̱ kaapo̱ bamo̱ ase̱ŋ ne̱ aa kwe̱e̱rɔ 
\q2 pwɛɛ ne̱ Wuribware̱ a dɛɛ twe̱e̱ kaye̱‑ɔ.”\f * \fr 13:35 \ft Kiliŋ 78.2. \f* 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ e̱fa kitee‑o kaase̱‑ɔ 
\p  
\v 36 Ne̱ ŋkee Yeesuu a le̱e̱ lamaŋ‑ɔ‑rɔ lwee lɔŋ‑nɔ. Mfe̱ŋ ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a ba mò̱ ase̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Kaapo̱ ane̱ e̱fa kitee‑o kaase̱.” 
\p  
\v 37 Ne̱ ɔ yɛ, “Yooo. Ɔdɔɔpo̱ ne̱ ɔɔ ŋo̱nyaŋ ayaabraagyi timaa amo̱‑ɔ e̱ gye̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o.  
\v 38 Mò̱ ko̱dɔɔ‑ɔ mɔ e̱ gye̱ kaye̱ mɔ. Ne̱ ayaabraagyi‑o mɔ e̱ gye̱ bamo̱ ne̱ bo̱ tii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si‑o. E̱fa‑ɔ mɔ e̱ gye̱ bamo̱ ne̱ bo̱ gya Ɔbɔnsam a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ.  
\v 39 Ne̱ ɔdo̱ŋ ne̱ ɔɔ ŋo̱nyaŋ afagyi amo̱‑ɔ e̱ gye̱ Ɔbɔnsam fɔŋfɔŋ. Yaabraa ke̱te̱ŋŋe̱be̱e̱‑ɔ mɔ e̱ gye̱ saŋ ne̱ kaye̱ mɔ e̱ gye̱ kɛɛ‑ɔ, ne̱ bamo̱ ne̱ ba te̱ŋŋe̱ yaabraa‑ɔ mɔ e̱ gye̱ Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ. 
\p  
\v 40 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔdɔɔpo̱‑ɔ a sa ne̱ baa kyuwi e̱fa‑ɔ swii bo̱ be̱ya kywɛɛ‑ɔ, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, e̱ waa abɔye̱waapo̱ saŋ ne̱ kaye̱ mɔ e̱ gye̱ kɛɛ‑ɔ.  
\v 41 Mo̱ i suŋ mo̱ mbɔɔ a m bo̱ kyo̱ŋwe̱ kaye̱ mɔ‑rɔ na bo̱ ba bo̱ kpɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ke̱ gye̱ bɔye̱‑ɔ na abɔye̱waapo̱ pɛɛɛ.  
\v 42 Na mo̱ mbɔɔ‑ɔ lee bamo̱ le̱e̱ mo̱ kuwure‑o‑ro, na bo̱ twe̱e̱ bamo̱ waa ke̱de̱e̱kpɛɛtekii‑ro. Mfe̱ŋ‑ɔ ne̱ ba su, na ba duŋ nnɔ.  
\v 43 Na ŋkee a saŋ ase̱sɛ timaa‑o, na bamo̱ itimaa‑o sa a bo̱ laŋŋe̱‑rɔ fe̱yɛ kyɔwe̱‑ɔ bamo̱ se̱ Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro. Amo̱ e̱ gye̱ saase̱bɛɛ. Amo̱se̱‑ɔ ɔke̱maa ne̱ o de e̱se̱bɔ‑ɔ, o nu ase̱ŋ mɔ.” 
\s1 Kalɔgyii na atanne̱ kitee 
\p  
\v 44 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ kitee mɔ fe̱yɛ, “Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o be̱e̱ ku du ne̱e̱ fe̱yɛ kalɔgyii na atanne̱ ne̱ baa kwii bo̱ kwe̱e̱rɔ ko̱dɔɔ ko̱‑rɔ‑ɔ. Ne̱ ke̱paafo̱wɔ ko̱ a dɔɔ ya puruwi si. Ne̱ ɔɔ be̱e̱ lɔŋŋɔ e̱se̱ bo̱ buŋ si nɛɛnɛɛ. Ne̱ mò̱ akatɔ a gyi fɛɛ. Mò̱ a kpa atanne̱ amo̱ kyo̱ŋ ke̱tɔ ke̱maa‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ oo kiŋŋi yɔ pe̱ ya fe mò̱ kapo̱tɛɛ pɛɛɛ, ne̱ ɔɔ yɔ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye ase̱ ya sɔɔ ko̱dɔɔ amo̱ ne̱ atanne̱‑ɔ pure‑ro‑o.” 
\s1 Akukye‑ro a ke̱taŋgyi‑o kitee 
\p  
\v 45 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ ba kitee ko̱ bo̱ kaapo̱ bamo̱ ase̱ŋ. Ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ be̱e̱ nu ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o du‑o. N gye̱ yawo̱gyipo̱ ko̱ e̱ bo̱‑rɔ aaa? Mò̱ kusuŋ e̱ gye̱ ataŋgyi dame̱naŋsɛ ko̱ ne̱ a bo̱ akukye‑ro‑o ko̱sɔɔ.  
\v 46 Ne̱ kake ŋko̱ ɔɔ ya ŋu ɔko̱ de ane̱ŋ a ataŋgyi‑o ke̱dame̱naŋsɛ ko̱. Amaa ke̱mo̱ yawo̱ bo̱ le̱ŋ fɛɛ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ oo kperi ke̱mo̱ se̱ yɔ pe̱ ya fe mò̱ kapo̱tɛɛ pɛɛɛ ya sɔɔ ke̱taŋgyi amo̱.” 
\s1 Kisawu kitee 
\p  
\v 47 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ ba kitee ko̱ bo̱ kaapo̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o du‑o. Ne̱ ɔ yɛ, “Ŋ gye̱ ŋkiŋgyi akrapo̱ ko̱ e̱ bo̱‑rɔ aaa? Ne̱ baa yɔ kisawu‑ro, ne̱ baa ya twe̱e̱ kra ŋkiŋgyi bwe̱e̱tɔ.  
\v 48 Bamo̱ a nya ŋkiŋgyi bwe̱e̱tɔ‑ɔ, ne̱ baa de̱e̱ kideŋbe ya kye̱na tesi ŋkiŋgyi‑o‑ro. Ne̱ baa swii ntimaa‑o waa bamo̱ atwe̱e̱twe̱e̱‑rɔ. Ne̱ baa swii mmo̱ ne̱ ba kisi kigyi‑o bo̱ twe̱e̱.  
\v 49 Amo̱se̱‑ɔ kaye̱ bo̱ gye̱ kɛɛ‑ɔ, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ke̱tɔ e̱ ba. Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ e̱ ba a bo̱ bo̱ lee ase̱sɛ bɔye̱‑ɔ le̱e̱ atimaa‑o‑ro.  
\v 50 Na bo̱ taa abɔye̱‑ɔ twe̱e̱ waa ke̱de̱e̱kpɛɛtekii‑o‑ro. Mfe̱ŋ‑ɔ ne̱ ba di‑ro, na ba su, na ba duŋwi nnɔ.” 
\p  
\v 51 Yeesuu a tɔwe̱ itee na akpare̱ amo̱ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ oo bise mò̱ agyase̱po̱ fe̱yɛ, “Ne̱e̱ mo̱ne̱ a nu itee mɔ kaase̱ ɛ?” 
\p Ne̱ bo̱ yɛ, “Ɔɔŋ, ane̱ a nu kaase̱.” 
\p  
\v 52 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ kyɔ bo̱ nyi Wuribware̱ a atɔ‑ɔ ke̱kaapo̱. Amo̱se̱‑ɔ bamo̱ ɔko̱ ya be̱e̱ kii fe̱yɛ sukuu kigyi ne̱ oo suye Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o e̱kpa‑ɔ ke̱gya se̱‑ɔ le̱e̱ mo̱ ase̱, ɔ waa ne̱e̱ fe̱yɛ atɔ wuye ko̱ ne̱ o de atɔ dame̱naŋsɛ po̱pwɛɛ na ade̱daa mò̱ ke̱kyaŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ oo lee amo̱ pɛɛɛ bo̱ kaapo̱ ase̱sɛ‑ɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Nasarɛt awuye a kine Yeesuu‑o 
\r (Maak 6.1–6; Lukas 4.16–30) 
\p  
\v 53 Yeesuu a tɔwe̱ itee na akpare̱ amo̱ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ mfe̱ŋ.  
\v 54 Ne̱ ɔɔ yɔ mò̱ aye̱ Nasarɛt. Mò̱ a bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ ɔɔ kaapo̱ ase̱sɛ abware̱se̱ŋ maŋ amo̱ a ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ. Bamo̱ a nu mò̱ ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ aa kpe̱ŋ bamo̱ e̱ye̱e̱. Ne̱ baa tɔwe̱ bamo̱ wo̱re̱ wo̱re̱ fe̱yɛ, “Mfe̱ne̱ ne̱ ɔnyare̱ mɔ a nya mfɛɛre̱ mɔ le̱e̱? Ne̱ nsɛ ya sa mò̱ kpa fe̱yɛ ɔ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ mɔ ne̱ ane̱ a nu amo̱ ase̱ŋ‑ɔ?  
\v 55 Ane̱ aye̱po̱ fɔŋfɔŋ e̱ gye̱ mò̱. N gye̱ kaape̱ŋtaa‑ɔ mò̱ gyi‑o ne̱e̱ e̱e̱e̱? N gye̱ mò̱ nyi e̱ gye̱ Mariya aaa? N gye̱ mò̱ tire‑ana e̱ gye̱ Yakubu na Yo̱sɛf na Simɔŋ na Yudas aaa?  
\v 56 Mò̱ pe̱kye̱e̱‑ana mo̱ŋ te mfe̱e̱ aaa? Ne̱ ŋkee mfe̱ne̱ ne̱ ɔɔ nya amo̱‑ɔ pɛɛɛ le̱e̱?”  
\v 57 Ne̱ baa kine mò̱. 
\p Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ba bu Wuribware̱ kyaamɛɛ to̱ŋ ke̱maa, amaa mò̱ fɔŋfɔŋ aye̱ awuye na mò̱ lɔŋ‑nɔ awuye fe̱raa mɔ mo̱ŋ de mò̱ bo̱ te̱e̱ sɛye̱.” 
\p  
\v 58 Bamo̱ a mo̱ŋ kɔɔre̱ mò̱ gyi‑o si‑o, ɔ mo̱ŋ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ mfe̱ŋ. 
\c 14  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a wu‑o 
\r (Maak 6.14–29; Lukas 3.19–20; 9.7–9) 
\p  
\v 1 Saŋ amo̱‑ɔ, ne̱ Hɛrɔd ne̱ ɔ gye̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ owure‑o a nu Yeesuu ase̱ŋ na ane̱ŋ ne̱ ɔɔ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ‑ɔ.  
\v 2 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ ayaafɔre̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ kɔɔre̱ a n gyi fe̱yɛ ɔnyare̱ mɔ e̱ gye̱ Yohanee Osuubɔpo̱ ne̱ mo̱ a mɔɔ mò̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro. Amo̱ e̱ mo̱ŋ gye̱ ane̱ŋ fe̱raa, ɔ maa taare̱ a ɔ waa ane̱ŋ a akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ mɔ.” 
\p  
\v 3-4 Mfaanɛɛ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a wu. Saŋ ko̱, ne̱ Owure Hɛrɔd a kɔɔre̱ mò̱ tire Filipo mò̱ ka Hɛrɔde̱ya waare̱e̱. Ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ mɔ a yii owure‑o si iluwi bwe̱e̱tɔ fe̱yɛ, “A mo̱ŋ bware fe̱yɛ fo̱ a kɔɔre̱ fo̱ tire mò̱ ka waare̱e̱.”  
\v 5 Mfaanɛɛ se̱‑ɔ, ne̱ Hɛrɔd a yo̱rɔwe̱ fe̱yɛ ɔ mɔɔ Yohanee. Amaa ɔ se̱re̱ lamaŋ ne̱ bo̱ yɛ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ e̱ gye̱ Yohanee‑o. Amo̱ fe̱raa ke̱tɔ ne̱ owure‑o a waa‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ ɔɔ sa ne̱ baa kra Yohanee, ne̱ baa ba agbarabi bo̱ ŋure mò̱, ne̱ baa tii mò̱. 
\p  
\v 6 Owure‑o ko̱ko̱we̱ kasu kanɔ kigyi a fo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ te̱e̱ ase̱sɛ dabe̱ ko̱ bo̱ gyaŋŋe̱ fe̱yɛ bo̱ bo̱ gyi ateese mò̱ aye̱, na bo̱ gyi akatɔ. Ngyaŋŋe̱ amo̱‑rɔ, ne̱ owure‑o mò̱ ka Hɛrɔde̱ya mò̱ gyi kabregyii a lwee bo̱ŋ‑nɔ ɔ kyaa. Mò̱ a kyaa‑ɔ, ne̱ aa gyi owure‑o akatɔ bwe̱e̱tɔ.  
\v 7 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ waa e̱taŋ fe̱yɛ ɔ sa kabregyii‑o ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ɔ tɔwe̱ a o gywii mò̱ ɛ ɔ kpa‑ɔ.  
\v 8 Ne̱ kabregyii‑o a ya bise mò̱ nyi Hɛrɔde̱ya ke̱tɔ ne̱ ɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ ɔ kpa‑ɔ. Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa ɛ, “Tɔwe̱ gywii mò̱ ɛ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ kuŋu ne̱ fo̱ e̱ kpa kyaŋse̱‑rɔ mbe̱yɔmɔ.” Ne̱ kabregyii‑o a ya tɔwe̱ ane̱ŋ dɛɛ gywii owure‑o.  
\v 9-11 Owure‑o a nu ke̱tɔ ne̱ ɔ yɛ ɔ kpa‑ɔ, a mo̱ŋ waa mò̱ kɔne̱ pɛɛɛ. Amaa ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kyɔ waa e̱taŋ lamaŋ‑nɔ se̱‑ɔ, ɔɔ sa kanɔ fe̱yɛ soogyaa ko̱ yɔ mfe̱ŋ ne̱ baa tii Yohanee‑o ya tuwi mò̱ kuŋu baa. Ne̱ ɔɔ ya tuwi Yohanee kuŋu‑o bo̱ waa kyaŋse̱‑rɔ taa yaa bo̱ sa kabregyii‑o, ne̱ mò̱‑ɔ mò̱ a taa yaa bo̱ sa mò̱ nyi. 
\p  
\v 12 Ne̱ Yohanee a agyase̱po̱‑ɔ bo̱ko̱ a bo̱ so̱rɔ mò̱ kifuniŋ‑o yaa pure. Mfe̱ŋ ne̱ baa ya tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ kaa waa Yohanee‑o gywii Yeesuu. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a sa ase̱sɛ ŋkpe̱ŋ nnuu ateese‑o 
\r (Maak 6.30–44; Lukas 9.10–17; Yohanee 6.1–14) 
\p  
\v 13 Yeesuu a nu ane̱ŋ ne̱ baa mɔɔ Yohanee‑o, ne̱ ɔɔ fa mfɛɛre̱ fe̱yɛ mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ yɔ mfe̱ŋ ne̱ ase̱sɛ mo̱ŋ bo̱‑rɔ‑ɔ ya kyure kafwe̱e̱. Ne̱ mò̱ aa bamo̱ a lwee ko̱re̱e̱‑rɔ ba kpa a bo̱ pare̱ yɔ mfe̱ŋ ne̱ a du diŋŋ‑o. Amaa bo̱ko̱ a kyɔ ŋu mfe̱ŋ ne̱ ɔ kpa a ɔ yɔ‑ɔ, ne̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ ase̱sɛ biribiri a le̱e̱ mfe̱ŋ a e̱maŋ‑ɔ‑rɔ me̱raa se̱ bo̱ bo̱rɔ nkyu e̱kɛɛkɛɛ se̱ bo̱ gya mò̱ se̱. Ne̱ baa se̱re̱ gye̱ mò̱ ŋkpɛɛ ya fo̱ mfe̱ŋ ne̱ ɔ kpa a ɔ yɔ‑ɔ.  
\v 14 Ko̱re̱e̱‑ɔ a bo̱ daŋ, ne̱ Yeesuu a le̱e̱‑ɔ, ne̱ oo ŋu ase̱sɛ biribiri amo̱, na bo̱ gywii mò̱. Ɔ mo̱ŋ lɛɛ kpa a ɔ kwaye̱ bamo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ oo ŋu ane̱ŋ ne̱ baa pee akatɔ ba kpa a bo̱ ŋu mò̱‑ɔ. Ne̱ bamo̱ ase̱ŋ a waa mò̱ e̱wɛɛ. Ane̱ŋ se̱‑ɔ, alɔpo̱ ke̱maa ne̱ baa baa mò̱ ase̱‑ɔ, ɔɔ kya bamo̱. 
\p  
\v 15 Amɔ kyɔwe̱ a kpa a ɔ twɛɛ‑ɔ, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a bo̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Kyɔwe̱ a lo̱we̱. Amo̱ a gye̱ e̱fa‑rɔ se̱‑ɔ, sa a ase̱sɛ‑ɔ yɔ e̱maŋ ne̱ e̱ maa mfe̱e̱‑ɔ‑rɔ, na bo̱ nya ya sɔɔ ko̱tɔko̱ gyi.” 
\p  
\v 16 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “A mo̱ŋ bware fe̱yɛ bo̱ yɔ. Mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ, mo̱nꞌ sa bamo̱ ko̱tɔko̱ a bo̱ gyi.” 
\p  
\v 17 Ne̱ baa lee kanɔ fe̱yɛ, “Bodobodoo akuri anuu na ŋkiŋgyi ŋnyɔ wo̱re̱ kpeŋ ne̱ ane̱ de mfe̱e̱.” 
\p  
\v 18 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ taa baa mò̱ a ɔ ke̱e̱.  
\v 19 Ne̱ ɔ yɛ ase̱sɛ‑ɔ kye̱na e̱fa se̱ swe̱e̱re̱ mfe̱ŋ. Ne̱ ɔɔ taa bodobodoo akuri anuu‑o na ŋkiŋgyi ŋnyɔ‑ɔ waa mò̱ asare̱e̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ de̱e̱re̱ so̱so̱, ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ. Ne̱ ŋkee ɔɔ te̱ŋŋe̱‑rɔ bo̱ sa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ, ne̱ baa ke‑ro sa ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ.  
\v 20 Bamo̱ pɛɛɛ a gyi bodobodoo‑o kpo̱ne̱, ne̱ baa wo̱ ŋkiŋgyi‑o kpo̱ne̱. Ne̱ ŋkee mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a taa ake kudu anyɔ swii bodobodoo na ŋkiŋgyi mpupuriase̱e̱ ne̱ ŋ ya saŋ‑ɔ bo̱ bo̱rɔ.  
\v 21 Akye̱e̱ na ŋyaagyi ne̱ baa gyi ateese‑o e̱ mo̱ŋ tii si, anyare̱‑ɔ wo̱re̱ bo̱ ŋkpe̱ŋ nnuu. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a nare̱ nkyu si‑o 
\r (Maak 6.45–52; Yohanee 6.16–21) 
\p  
\v 22 Amo̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Yeesuu a sa ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a lwee ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ gye̱ mò̱ ŋkpɛɛ yɔ nkyu‑o nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱, ne̱ mò̱‑ɔ mò̱ a sii a ɔ sa lamaŋ‑ɔ kpa a bo̱ yɔ pe̱.  
\v 23 Mò̱ a brawe̱ bamo̱‑rɔ pɛɛɛ bo̱ kyo̱ŋwe̱ bamo̱ e̱pe̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ ke̱be̱e̱ ko̱ se̱ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ mò̱ wo̱re̱ kpeŋ. 
\p Bo̱ fo̱ kanye‑o, Yeesuu wo̱re̱ bo̱ ke̱be̱e̱‑ɔ se̱ mfe̱ŋ.  
\v 24 Na mò̱ agyase̱po̱ a ko̱re̱e̱‑ɔ a fo̱ ke̱fɔ. Amɔ bo̱ mo̱ŋ lɛɛ ba taare̱ bo̱ pare̱ yɔ akatɔ‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a pare̱ ba gyaŋŋaa afwii‑o si‑o, alaŋkpare̱ e̱ da bamo̱ a kiŋŋi. 
\p  
\v 25 Bo̱ fo̱ gye̱gyaye̱ kese‑ro, ne̱ Yeesuu a nare̱ nkyu‑o si fe̱yɛ mò̱ a naa swe̱e̱re̱‑ɔ ya to̱ bamo̱.  
\v 26 Mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a ŋu mò̱ a naa nkyu‑o si‑o, bo̱ mo̱ŋ pini mò̱, amo̱se̱‑ɔ kufu a nya bamo̱ pɛɛɛ, ne̱ baa fɛɛ‑rɔ fe̱yɛ, “Kye̱ŋaŋpo̱ ne̱e̱!” 
\p  
\v 27 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ ne̱e̱. Mo̱nꞌ nya kakpo̱nɔ. Mo̱ne̱ ma sa a kufu nya mo̱ne̱.” 
\p  
\v 28 Ne̱ Peetroo yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, amo̱ e̱ gye̱ fo̱ kase̱ŋtiŋ si, amo̱ fe̱raa sa kanɔ na n nare̱ nkyu‑o si ba fo̱ ase̱.” 
\p  
\v 29 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Ba!” 
\p Amo̱se̱‑ɔ ne̱ Peetroo a le̱e̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ le̱e̱ ɔ naa nkyu‑o si ɔ yɔ Yeesuu ase̱.  
\v 30 Amaa afwii‑o a da mò̱ nkyu si mfe̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, kufu a nya mò̱, ne̱ ɔɔ le̱e̱ o kirewi. Ne̱ ɔɔ faa‑rɔ tɔwe̱ ɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, mo̱rɔwe̱ mo̱!” 
\p  
\v 31 Puri amo̱‑rɔ, ne̱ Yeesuu a fo̱ mò̱ ase̱, ne̱ ɔɔ twe̱e̱ kra mò̱‑rɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Fo̱ ko̱kɔɔre̱gyi ne̱ fo̱ de‑o mo̱ŋ kyɔ pɛɛɛ! E̱me̱ne̱ se̱ ne̱ fo̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ gyi?” 
\p  
\v 32 Saŋ ne̱ Yeesuu na Peetroo a lwee ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ afwii‑o a yɔwe̱.  
\v 33 Ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a gyɔŋŋɔ suŋ mò̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ mfe̱ŋ. Ne̱ bo̱ yɛ, “Kase̱ŋtiŋ si, Wuribware̱ mò̱ gyi‑o e̱ gye̱ fo̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya alɔpo̱ Ginɛsarɛt ifuri si‑o 
\r (Maak 6.53–56) 
\p  
\v 34 Ne̱ baa me̱raa se̱ ba yɔ nkyu‑o si. Ne̱ ŋkee bamo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ a bo̱ daŋ Ginɛsarɛt ifuri si.  
\v 35 Mfe̱ŋ a ase̱sɛ‑ɔ a de̱ŋ ŋu Yeesuu‑o, ne̱ baa da kiboŋboŋ mmaŋgyii na e̱maŋ ne̱ e̱ maa mfe̱ŋ‑ɔ‑rɔ. Ne̱ ifuri‑o si a ase̱sɛ‑ɔ a taa bamo̱ alɔpo̱ pɛɛɛ baa Yeesuu ase̱.  
\v 36 Ne̱ baa ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ dabo̱rɔ bamo̱ na bo̱ kpaare̱, bɛɛɛ ɔ sa alɔpo̱‑ɔ kpa na bo̱ dabo̱rɔ mò̱ waagya kanɔ gbaa. Bamo̱ ne̱ baa dabo̱rɔ mò̱ waagya‑ɔ pɛɛɛ a kpaare̱. 
\c 15  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ ade̱daapo̱ a kaapo̱‑ɔ 
\r (Maak 7.1–13) 
\p  
\v 1 Saŋ ko̱ ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ na Farisii awuye ko̱ ne̱ baa le̱e̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ a ba Yeesuu ase̱ bo̱ bise mò̱ fe̱yɛ,  
\v 2 “Nte̱tɔ se̱ ne̱ fo̱ agyase̱po̱‑ɔ maa gya e̱kpa ne̱ ane̱ ade̱daapo̱ a kaapo̱ ane̱‑ɔ se̱? Ke̱tɔ se̱ ne̱ ane̱ a bise amo̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ bo̱ maa fwe̱e̱ asare̱e̱, pwɛɛ dɛɛ gyi ateese.” 
\p  
\v 3 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “To, nte̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ gbaa mo̱ne̱ maa gya Wuribware̱ fɔŋfɔŋ a mbraa‑ɔ se̱, ne̱ mo̱ne̱ gya mo̱ne̱ ase̱sɛ a e̱kpa‑ɔ se̱?  
\v 4 Mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ Wuribware̱ yɛ, 
\b  
\q1 ‘Bu fo̱ se̱ na fo̱ nyi’,\f * \fr 15:4 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 20.12; Mbraa ke̱be̱e̱sa 5.16. \f* 
\q1 na ‘Ɔke̱maa ne̱ ɔɔ lo̱ŋ mò̱ se̱ bɛɛɛ mò̱ nyi‑o, bo̱ mɔɔ mò̱.’\f * \fr 15:4 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 21.17; Ko̱lɔŋŋɔ mbraa 20.9. \f* 
\b  
\m  
\v 5-6 Amaa mo̱ne̱ fe̱raa, mo̱ne̱ e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ atanne̱ bɛɛɛ ke̱tɔ timaa ko̱ ne̱ ɔko̱ de a ɔ bo̱ kya mò̱ se̱ na mò̱ nyi‑ro‑o, mò̱ ya taa yaa bo̱ sa Wuribware̱ na mò̱ kusuŋ, amo̱ fe̱raa Wuribware̱ e̱ bo̱, a kaapo̱ fe̱yɛ se̱sɛ‑ɔ a nya mò̱ e̱ye̱e̱, ne̱ mo̱ne̱ be̱e̱ mo̱ne̱ yɛ mò̱ se̱ na mò̱ nyi kitiri ne̱ ba wu‑o mo̱ŋ lɛɛ a gye̱ mò̱ ase̱ŋ ne̱e̱. Mò̱ ako̱we̱po̱ atanne̱ ke̱sa maa kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ o bu bamo̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ a e̱kpa mɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kaapo̱. A mo̱ŋ lɛɛ a gye̱ Wuribware̱ ase̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ gya se̱. Ne̱ ŋkee mɔ Wuribware̱ ase̱ŋ mo̱ŋ lɛɛ a gye̱ ko̱tɔko̱ mo̱ne̱ ase̱.  
\v 7 Mo̱ne̱ nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye mɔ, saŋ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Isaya a kyo̱rɛɛ ase̱ŋ ko̱ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, mo̱ne̱ ase̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱, ɔ mo̱ŋ ba aye̱ba. Ɔɔ kyo̱rɛɛ ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ yɛ, 
\b  
\q1  
\v 8 ‘Ase̱sɛ mɔ de bamo̱ nnɔ kpaŋkpaŋ ne̱e̱ ba bo̱nyaa mo̱, 
\q2 amaa bamo̱ ŋkpo̱nɔ mo̱ŋ bo̱ mo̱ se̱. 
\q1  
\v 9 Bamo̱ kusuŋ mɔ ne̱ ba suŋ mo̱‑ɔ gye̱ kwaa, 
\q2 ke̱ e̱ gye̱ ke̱gya mbraa na amaŋbe̱re̱ 
\q2 ne̱ dimaadi a kaapo̱‑ɔ se̱ dooo.’ ”\f * \fr 15:9 \ft Isaya 29.13 (LXX). \f* 
\s1 Atɔ ne̱ a waa se̱sɛ iyisi‑o 
\r (Maak 7.14–23) 
\p  
\v 10-11 Yeesuu a tɔwe̱ ase̱ŋ gywii Farisii awuye‑o na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ te̱e̱ lamaŋ‑ɔ bo̱ gyaŋŋe̱ mò̱ ase̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ lɔŋ e̱se̱bɔ, na mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱, na mo̱nꞌ nu kaase̱ fe̱yɛ n gye̱ ke̱tɔ ne̱ se̱sɛ i gyi ɔ waa kame‑ro‑o e̱ gye̱ ne̱ ke̱ e̱ sa a ɔ waa iyisi. Amaa ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ le̱e̱ mò̱ kanɔ‑rɔ‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ ke̱ e̱ sa a ɔ waa iyisi.” 
\p  
\v 12 Ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a ba mò̱ ase̱ bo̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ ase̱ŋ ne̱ fo̱ a tɔwe̱‑ɔ se̱‑ɔ, Farisii awuye‑o iduŋ a fwii fo̱ se̱ aaa?” 
\p  
\v 13 Ne̱ Yeesuu a da ke̱kpare̱ mɔ bo̱ lee kanɔ fe̱yɛ, “Ke̱tɔdwii ke̱maa ne̱ Wuribware̱, n se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, mo̱ŋ dwii‑o o kyuwi.  
\v 14 Farisii awuye‑o fe̱raa, mo̱ne̱ ma kaŋ be̱ŋŋaa bamo̱. Bo̱ yɛ bo̱ gye̱ te̱napo̱ kayii‑ro akrapo̱ ne̱e̱. Amaa bamo̱ fɔŋfɔŋ mo̱ŋ ke̱e̱. Te̱napo̱ ya kra te̱napo̱ kiyii‑ro a ɔ gye̱ mò̱ ŋkpɛɛ, bamo̱ pɛɛɛ e̱ le̱e̱ a bo̱ le̱e̱ da ke̱maŋtaŋ‑nɔ.” 
\p  
\v 15 Ne̱ Peetroo yɛ, “Fo̱ yɛ n gye̱ ke̱tɔ ne̱ se̱sɛ i gyi ɔ waa kame‑ro‑o e̱ gye̱ ne̱ ke̱ e̱ sa a ɔ waa iyisi, kaapo̱ ane̱ ke̱mo̱ kaase̱.” 
\p  
\v 16 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Ntɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ du fe̱yɛ ase̱sɛ amo̱‑ɔ ne̱e̱?  
\v 17 Ntɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ nu ase̱ŋ amo̱ kaase̱‑ɔ ne̱e̱? Mo̱nꞌ nu fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ se̱sɛ i gyi‑o i lwee mò̱ kanɔ‑rɔ ne̱e̱ na ko̱ yɔ mò̱ kame‑ro na ŋkee ɔ kɔɔ bo̱ twe̱e̱.  
\v 18 Amaa ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ le̱e̱ mò̱ kanɔ‑rɔ‑ɔ fe̱raa a le̱e̱ mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ ne̱e̱. Ke̱mo̱ e̱ gye̱ ne̱ ke̱ e̱ sa ne̱ ɔ waa iyisi.  
\v 19 A le̱e̱ fe̱yɛ se̱sɛ kakpo̱nɔ‑rɔ ne̱ mfɛɛre̱ bɔye̱ e̱ le̱e̱, ne̱ ka sa ne̱ ɔ mɔɔ mò̱ bɛɛko̱, ne̱ ɔ waa kakye̱e̱kpa bɛɛɛ kanyare̱kpa, ne̱ o ywii, ne̱ ɔ te̱ŋ mò̱ bɛɛko̱ kanɔ, ne̱ ɔ tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ o kye mò̱ bɛɛko̱.  
\v 20 Ane̱ŋ a atɔ mɔ e̱ gye̱ ne̱ a sa ne̱ se̱sɛ e̱ waa iyisi. Amaa mò̱ ya gyi ateese na ɔ mo̱ŋ fwe̱e̱ asare̱e̱, a maa taare̱ a a sa a ɔ waa iyisi.” 
\s1 Ɔkye̱e̱ ko̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ gye̱ Yudaanyi‑o a ko̱kɔɔre̱gyi‑o 
\r (Maak 7.24–30) 
\p  
\v 21 Yeesuu a le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ oo ywii le̱e̱ bamo̱ fɔŋfɔŋ Isireelii awuye swe̱e̱re̱ se̱ yɔ ifuri ko̱ ne̱ ɔ da ɔ maa Tiro na Sidɔŋ e̱maŋ‑ɔ se̱, na ɔ ya kyure kafwe̱e̱.  
\v 22 Amaa ɔkye̱e̱ ko̱ a ŋu mò̱ a ba‑ɔ, ne̱ ɔɔ ba mò̱ ase̱. Ɔkye̱e̱ mɔ mo̱ŋ gye̱ Yudaanyi, ɔ gye̱ Kanaŋnyi, ne̱ o te ifuri amo̱ se̱‑ɔ. Ne̱ ɔɔ ko̱re̱ Yeesuu fe̱yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, Deefid mò̱ nana, ŋu mo̱ e̱wɛɛ na fo̱ kya mo̱‑rɔ. Ibrisi ko̱ te mo̱ kayaagyi kye̱e̱sɛ se̱, ne̱ e̱e̱ tɔɔraa mò̱ bwe̱e̱tɔ.” 
\p  
\v 23 Amaa Yeesuu mo̱ŋ be̱ŋŋaa mò̱. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ oo su ɔ ko̱re̱ mò̱ ane̱ŋ‑aaa. Ne̱ ŋkee Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a bo̱ ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ, “Ane̱ nyaŋpe̱, gya ɔkye̱e̱ amo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔ gya ane̱ se̱ ane̱ŋ‑aaa, na ɔ maa yɔwe̱ e̱lawo̱ mɔ ko̱waa.” 
\p  
\v 24 Ne̱ ŋkee Yeesuu a tɔwe̱ gywii ɔkye̱e̱‑ɔ fe̱yɛ, “Fo̱ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ mo̱ kusuŋ ne̱ Wuribware̱ a suŋ mo̱ a m bo̱ waa‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ ŋ yɔ mo̱ fɔŋfɔŋ Isireelii awuye ne̱ baa fo̱‑ɔ ase̱, na m bo̱ buwi bamo̱ kiŋŋaa baa Wuribware̱ ase̱ aaa?” 
\p  
\v 25 Mfe̱ŋ ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ a bo̱ kpuni aŋurii Yeesuu ayaa‑rɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ bo̱ kya mo̱‑rɔ.” 
\p  
\v 26 Ne̱ Yeesuu yɛ, “N de ateese mo̱ e̱ sa Wuribware̱ mò̱ gyi‑ana. Ne̱ mo̱ ya taa ako̱ sa bamo̱ ne̱ ane̱ ase̱sɛ e̱ te̱e̱ fe̱yɛ igyono‑o, a bware aaa?” 
\p  
\v 27 Ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ yɛ, “To, mo̱ a nu, mo̱ nyaŋpe̱, amaa igyono maa kisi bamo̱ anyaŋpe̱ a anɔwo̱re̱ ne̱ a le̱e̱ a da swe̱e̱re̱‑ɔ kigyi.” 
\p  
\v 28 Mò̱ a tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ Yeesuu mɔ a be̱e̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ɔpe̱kye̱e̱, fo̱ a kɔɔre̱ mo̱ gyi bwe̱e̱tɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ke̱tɔ ne̱ fo̱ a ko̱re̱ mo̱‑ɔ, fo̱ e̱ nya.” Puri amo̱‑rɔ ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ mò̱ gyi kye̱e̱sɛ‑ɔ a kpaare̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱e̱ kya alɔpo̱ bwe̱e̱tɔ‑ɔ 
\p  
\v 29 Ne̱ Yeesuu a le̱e̱ mfe̱ŋ kiŋŋi yɔ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ ɔ naa mfe̱ŋ a ke̱pare̱ dabe̱‑ɔ e̱kɛɛkɛɛ se̱. Ne̱ ɔɔ de̱e̱ ke̱be̱e̱ ko̱ kafwe̱e̱ ya kye̱na.  
\v 30 Mfe̱ŋ‑ɔ ne̱ ase̱sɛ biribiri a ba mò̱ ase̱. Bamo̱ bo̱ko̱ a baa agyabɔɔ na ate̱napo̱ na asare̱e̱ wusɛ awuye na mmu na bamo̱ ne̱ ba lɔ alɔgyi e̱wo̱re̱se̱ e̱wo̱re̱se̱‑ɔ mò̱ akatɔ‑rɔ. Ne̱ ɔɔ kya bamo̱.  
\v 31 Lamaŋ ne̱ baa ba Yeesuu ase̱‑ɔ a ŋu ane̱ŋ ne̱ puri amo̱‑rɔ mmu a sa se̱ŋsa, ne̱ asare̱e̱ wusɛ awuye a asare̱e̱‑ɔ a kpaare̱, ne̱ agyabɔɔ a ko̱so̱ nare̱ bamo̱ ayaa se̱, ne̱ ate̱napo̱ akatɔ a buŋŋi‑o, ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱, ne̱ baa kyo̱rɔ Wuribware̱, ne̱ bo̱ yɛ, “Ane̱ Isireelii awuye a nyaŋpe̱‑ɔ ke̱yaale̱ŋ kyɔ bwe̱e̱tɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a sa ase̱sɛ ŋkpe̱ŋ nna ateese‑o 
\r (Maak 8.1–10) 
\p  
\v 32 Ne̱ ŋkee Yeesuu a te̱e̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ baa mò̱ ase̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ase̱sɛ mɔ ase̱ŋ bo̱ mo̱ e̱wɛɛ, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a ba mo̱ ase̱ mfe̱e̱‑ɔ ŋke nsa ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ bamo̱ ateese pɛɛɛ a lo̱we̱. Ne̱ mo̱‑ɔ mo̱ ya sa ne̱ baa yɔ e̱pe̱ na mo̱ŋ sa bamo̱ ateese, ako̱ŋ e̱ mɔɔ bo̱ko̱ kpa‑rɔ.” 
\p  
\v 33 Ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Kimukee mɔ‑rɔ mfe̱ne̱ ne̱ ɔko̱ e̱ nya ase̱sɛ de̱maŋte̱ mɔ kanɔ se̱ ateese?” 
\p  
\v 34 To, ne̱ Yeesuu a bise bamo̱ fe̱yɛ, “Bodobodoo akuri afe̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ de?” 
\p Ne̱ bo̱ yɛ, “Ane̱ de bodobodoo akuri asunoo na ŋkiŋgyi ngyingyii kafwe̱e̱.” 
\p  
\v 35 Ne̱ Yeesuu a sa ne̱ lamaŋ‑ɔ a kye̱na swe̱e̱re̱.  
\v 36 Ne̱ ɔɔ taa bodobodoo akuri asunoo amo̱ na ŋkiŋgyi amo̱, ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ we̱e̱ se̱. Ne̱ ɔɔ te̱ŋŋe̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ taa sa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ bo̱ ke‑ro sa bamo̱. Ne̱ baa ke‑ro sa ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ.  
\v 37 Ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a gyi ateese amo̱ kpo̱ne̱. Ne̱ ŋkee mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a ya swii ateese mpupuriase̱e̱‑ɔ bo̱ bo̱rɔ ake adabe̱ asunoo.  
\v 38 Akye̱e̱ na ŋyaagyi e̱ mo̱ŋ tii si, anyare̱ ne̱ baa gyi ateese amo̱‑ɔ wo̱re̱ bo̱ ŋkpe̱ŋ nna. 
\p  
\v 39 Yeesuu a sa ne̱ ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ mɔ a brawe̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ oo lwee ko̱re̱e̱‑rɔ ya daŋ nkyu‑o nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱ me̱raa maŋ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Magadaŋ‑ɔ. 
\c 16  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Farisii awuye yɛ Yeesuu kaapo̱ e̱le̱ŋ‑ɔ 
\r (Maak 8.11–13; Lukas 12.54–56) 
\p  
\v 1 Ne̱ Farisii awuye‑o na Sadukii awuye‑o bo̱ko̱ a ba Yeesuu ase̱ na bo̱ bo̱ ŋu fe̱yɛ mò̱ ke̱yaale̱ŋ ne̱ o de ɔ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ‑ɔ a le̱e̱ Wuribware̱ ase̱ kase̱ŋtiŋ ne̱e̱ e̱e̱e̱. Ane̱ŋ se̱‑ɔ, baa tɔwe̱ gywii mò̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Sa a ko̱tɔko̱ le̱e̱ Wuribware̱ se̱ na ane̱ nya ŋu fe̱yɛ Wuribware̱ bo̱ fo̱ ase̱ ne̱e̱.” 
\p  
\v 2 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Kyɔwe̱ e̱ twɛɛ‑rɔ, ne̱ ke̱tɔ ya pee‑ro‑o, mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ ne̱e̱ fe̱yɛ nyaŋe̱ ane̱ e̱ nya kaye̱‑rɔ kaye̱e̱yuri.  
\v 3 Gye̱gyaye̱ tututu mɔ awo̱re̱ ya biri, mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ ne̱e̱ fe̱yɛ bware̱ e̱ kpa a ɔ ba. Mo̱ne̱ a taare̱ mo̱ne̱ e̱ de̱e̱re̱ so̱so̱ mo̱ne̱ i pini ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ ba kaye̱‑rɔ‑ɔ, e̱me̱ne̱ se̱ ne̱ mo̱ne̱ maa taare̱ a mo̱nꞌ kaapo̱ ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ waa kaye̱ mɔ‑rɔ mbe̱yɔmɔ‑ɔ kaase̱ fe̱raa?  
\v 4 Ndɔɔ a kaye̱ mɔ‑rɔ a ase̱sɛ‑ɔ gye̱ ase̱sɛ bɔye̱ ne̱ bo̱ maa kɔɔre̱ Wuribware̱ ba gyi‑o. Mo̱ne̱ yɛ ŋ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱. Amaa ma waa amo̱ a n sa mo̱ne̱, amɔ akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ ko̱ ne̱ aa waa Yonaa de̱daa‑ɔ se̱ wo̱re̱ ne̱ mo̱ e̱ waa a m bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱.” 
\p Ne̱ ɔɔ le̱e̱ bamo̱ ase̱ o yii. 
\p  
\v 5 Ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a be̱e̱ pare̱ nkyu si yɔ nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱. Amaa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a taŋ se̱ fe̱yɛ bo̱ sɔɔ bodobodoo pwɛɛ ne̱ baa dɛɛ ba.  
\v 6 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa Farisii awuye na Sadukii awuye amo̱ se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ de yiisi ko̱ ba waa bodobodoo ne̱ o tiŋ‑o na ɔ mo̱ŋ bo̱ kɔne̱.” 
\p  
\v 7 To, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a le̱e̱ ba tɔwe̱ ba gywii abɛɛ fe̱yɛ, “Ane̱ŋ ne̱ ane̱ mo̱ŋ de bodobodoo‑o si ne̱ ɔɔ tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, bɛɛɛ?” 
\p  
\v 8 Yeesuu mɔ a nyi ke̱tɔ ne̱ ba tɔwe̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱e̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ne̱ ke̱‑mo̱ŋ‑de bodobodoo ase̱ŋ? E̱me̱ne̱ se̱ ne̱ mo̱ne̱ ko̱kɔɔre̱gyi mo̱ŋ tɛɛ waa ko̱kyɔ?  
\v 9 Mo̱ne̱ mo̱ŋ tɛɛ nu mo̱ ke̱kaapo̱‑ɔ kaase̱ ne̱e̱ bɛɛɛ? Mo̱ne̱ a taŋ se̱ fe̱yɛ mo̱ a te̱ŋŋe̱ bodobodoo akuri anuu‑o‑ro sa ase̱sɛ ŋkpe̱ŋ nnuu‑o, ne̱ baa gyi kpo̱ne̱ aaa? Mo̱ne̱ a taŋ ake ne̱ mo̱ne̱ a swii mpupuriase̱e̱‑ɔ waa‑rɔ‑ɔ kanɔ se̱ aaa?  
\v 10 Mo̱ a be̱e̱ te̱ŋŋe̱ bodobodoo akuri asunoo‑o‑ro sa ase̱sɛ ŋkpe̱ŋ nna‑ɔ, ne̱ baa gyi kpo̱ne̱‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ nyiŋŋi ake ne̱ mo̱ne̱ a be̱e̱ swii mpupuriase̱e̱‑ɔ waa‑rɔ‑ɔ kanɔ ne̱e̱ bɛɛɛ?  
\v 11 Ne̱ e̱me̱ne̱ se̱ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ sa Farisii awuye na Sadukii awuye a yiisi‑o si, ne̱ mo̱ne̱ maa nu kaase̱ fe̱yɛ n gye̱ bodobodoo ase̱ŋ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱?” 
\p  
\v 12 Ne̱ ŋkee mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a nu kaase̱ fe̱yɛ n gye̱ yiisi ne̱ bo̱ de ba waa bodobodoo‑ro‑o ase̱ŋ ne̱ ɔ tɔwe̱. Amaa oo yii bamo̱ se̱ bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Farisii awuye‑o na Sadukii awuye‑o maa kaapo̱ ke̱bware̱suŋ kpa se̱‑ɔ se̱ ne̱e̱. 
\s1 Mò̱ ne̱ Peetroo yɛ Yeesuu gye̱‑ɔ 
\r (Maak 8.27–30; Lukas 9.18–21) 
\p  
\v 13 Saŋ ko̱ ne̱ Yeesuu a yɔ ifuri ko̱ ne̱ e̱ maa Kaye̱sare̱ya Filipii maŋ‑ɔ se̱‑ɔ. Bamo̱ a naa ba yɔ‑ɔ, ne̱ oo bise mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱ ase̱sɛ e̱ te̱e̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o?” 
\p  
\v 14 Ne̱ baa lee kanɔ fe̱yɛ, “Bo̱ko̱ yɛ fo̱ gye̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ ne̱ baa dɛɛ kye̱na‑ɔ ɔko̱ ne̱ oo kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro, fe̱yɛ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ, bɛɛɛ Iliya, bɛɛɛ Yɛrɛme̱ya, bɛɛɛ bamo̱‑rɔ ɔko̱‑ɔ.” 
\p  
\v 15 Ne̱ oo bise mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Ne̱ mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ yɛ nsɛ e̱ gye̱ mo̱‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 16 Ne̱ Simɔŋ Peetroo a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ gye̱ Kristoo, Wuribware̱ ne̱ mò̱ wo̱re̱ dooo i de ŋkpa‑ɔ mò̱ gyi ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ ane̱ ase̱‑ɔ.” 
\p  
\v 17 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Yohanee mò̱ gyi Simɔŋ mɔ, fo̱ de ŋyure, a le̱e̱ fe̱yɛ n gye̱ nyiŋkpasɛ ya tɔwe̱ kase̱ŋtiŋ mɔ gywii fo̱, amaa n se̱ Wuribware̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ ya tɔwe̱ gywii fo̱.  
\v 18 Fo̱ ke̱ŋasɛnyare̱ e̱ gye̱ Peetroo, ne̱ ke̱mo̱ kaase̱ e̱ gye̱ ke̱fo̱re̱‑ɔ bɛɛɛ? Fo̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ ke̱fo̱re̱‑ɔ. Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii fo̱ fe̱yɛ ke̱fo̱re̱ mɔ se̱ ne̱ mo̱ e̱ pwɛɛ mo̱ asɔre̱e̱ ke̱kyaŋ a m bo̱ ye̱ra, na Ɔbɔnsam na mò̱ kamɛɛ‑rɔ awuye ma taare̱ a bo̱ nye̱ra ke̱mo̱.  
\v 19 Fo̱ ne̱ mo̱ e̱ taa Wuribware̱ se̱ a e̱safo̱wa‑ɔ a n sa. Po̱ne̱ ke̱maa ne̱ fo̱ e̱ taye̱ swe̱e̱re̱ se̱ mfe̱e̱‑ɔ, Wuribware̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ a taye̱. Ne̱ po̱ne̱ ke̱maa ne̱ fo̱ e̱ twe̱e̱‑rɔ swe̱e̱re̱ se̱ mfe̱e̱‑ɔ, Wuribware̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ a twe̱e̱‑rɔ‑ɔ.” 
\p  
\v 20 Mfe̱ŋ ne̱ oo yii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ bo̱ ma kaŋ tɔwe̱ gywii ɔko̱ fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ kuŋu na mò̱ lowi ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Maak 8.31 – 9.1; Lukas 9.22–27) 
\p  
\v 21 Le̱e̱ kake amo̱ bo̱ yɔ, ne̱ Yeesuu a le̱e̱ ɔ kaapo̱‑rɔ ɔ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “A tiri fe̱yɛ ŋ yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ. Na mfe̱ŋ a maŋ abre̱sɛ na Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ sa a n gyi awo̱re̱fɔɔ bwe̱e̱tɔ. Na bo̱ mɔɔ mo̱. Amaa ke̱mo̱ ŋke nsa, Wuribware̱ i kyiŋŋi mo̱ a ɔ le̱e̱ lowi‑ro.” 
\p  
\v 22 Ne̱ Peetroo a lee mò̱ keri si, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Wuribware̱ sa a a ma ba ane̱ŋ. Amo̱‑ɔ ma ba fo̱ se̱ daa.” 
\p  
\v 23 Ne̱ Yeesuu a buruwaa tɔwe̱ gywii Peetroo fe̱yɛ, “Ɔbɔnsam, nare̱ le̱e̱ mo̱ ase̱. Peetroo, fo̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ ke̱fo̱re̱ ne̱ ki i tii mo̱ e̱kpa‑ɔ. Fo̱ mfɛɛre̱ mo̱ŋ le̱e̱ Wuribware̱ ase̱, Se̱sɛ mfɛɛre̱ ne̱ fo̱ de.” 
\p  
\v 24 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Ɔko̱ ne̱ ɔ kpa a ɔ gya mo̱ se̱‑ɔ yɔwe̱ ko̱waa ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ pre̱ mò̱‑ɔ, na ɔ so̱rɔ mò̱ fɔŋfɔŋ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ gya mo̱ se̱.  
\v 25 A le̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ ne̱ ɔ kpa a ɔ nya mò̱ e̱ye̱e̱ le̱e̱ lowi ase̱‑ɔ, lowi e̱ nya mò̱ nsu pɛɛɛ. Ɔko̱ mɔ ne̱ o kperi mo̱ se̱ na o wu‑o e̱ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ.  
\v 26 To̱nɔ mo̱ ne̱ se̱sɛ e̱ nya fe̱yɛ mò̱ a nya kaye̱‑rɔ atɔ pɛɛɛ, na bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ se̱ na ɔ paŋ kye̱nakpa Wuribware̱ ase̱? A mo̱ŋ de to̱nɔ. Sɛye̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ ne̱ ɔ taare̱ a ɔ bo̱ sɔɔ kye̱nakpa amo̱.  
\v 27 Mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱. Saŋ ko̱ e̱ ba a ɔ bo̱ ba ne̱ n se̱ Wuribware̱ a ke̱laŋŋe̱rɔ‑ɔ e̱ le̱e̱ so̱so̱ a ko̱ we̱e̱ swe̱e̱re̱ se̱, na mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, na n se̱ a mbɔɔ‑ɔ le̱e̱ ba. Na mo̱‑ɔ n gyi ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ Wuribware̱ ayaa‑rɔ, na ŋ ka ɔke̱maa e̱bɔye̱ bɛɛɛ itimaa ne̱ ɔɔ waa‑ɔ ko̱kɔ.  
\v 28 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ bo̱ko̱ bo̱ mfe̱e̱ na bo̱ ma wu, amɔ baa ŋu mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a ba fe̱yɛ owure‑o pwɛɛ.” 
\c 17  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ bo̱ko̱ a ŋu mò̱ ke̱dabe̱‑ɔ 
\r (Maak 9.2–13; Lukas 9.28–36) 
\p  
\v 1 Ŋke nsiye a kyo̱ŋ fe̱yɛ Yeesuu a tɔwe̱ ase̱ŋ mɔ‑ɔ, ne̱ oo lee Peetroo na Yakubu na Yakubu mò̱ tire Yohanee, ne̱ mò̱ aa bamo̱ wo̱re̱ a yɔ ke̱be̱e̱ so̱swe̱e̱ ko̱ so̱so̱.\fig Yeesuu na Mosis na Iliya e̱ sa se̱ŋsa|src="CN01728b.tif" size="span" ref="Matiyo 17.1–13" \fig* 
\v 2 Bamo̱ a bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa ŋu fe̱yɛ Yeesuu a kyurowi. Mò̱ akatɔ‑rɔ a to̱re̱ se̱ fe̱yɛ kyɔwe̱, ne̱ mò̱ atɔ buŋsɛ a fwiiri pare̱pare̱pare̱.  
\v 3 Puri amo̱‑rɔ ne̱ baa ŋu fe̱yɛ anyare̱ anyɔ ko̱ na Yeesuu ye̱re̱, na ba sa se̱ŋsa. Ne̱ baa pini fe̱yɛ Wuribware̱ mbraa ɔsapo̱ Mosis na Wuribware̱ akyaamɛɛ Iliya ne̱e̱. 
\p  
\v 4 Ne̱ Peetroo a tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, a bware fɛɛ fe̱yɛ ane̱ a bo̱ mfe̱e̱. Fo̱ e̱ kpa fe̱raa, mo̱ e̱ waa abwii asa, fo̱ ko̱ŋko̱, na Mosis ko̱ŋko̱, na Iliya ko̱ŋko̱.” 
\p  
\v 5 Peetroo a saŋ ɔ sa se̱ŋsa‑ɔ, ne̱ ko̱wo̱re̱ to̱re̱se̱sɛ kuyayu a le̱e̱ so̱so̱ bo̱ dɔŋŋɔ bamo̱ se̱. Ne̱ bo̱re̱ ko̱ a le̱e̱ ko̱wo̱re̱‑ɔ‑rɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ ke̱e̱ mo̱ gyi timaa ne̱ mo̱ e̱ kpa mò̱ ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ, ne̱ mo̱ akatɔ a gyi mò̱ se̱‑ɔ. Mo̱nꞌ nu mò̱ ase̱ŋ.” 
\p  
\v 6 Agyase̱po̱ asa amo̱ a nu bo̱re̱ amo̱‑ɔ, kufu a nya bamo̱ fɛɛ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa le̱e̱ da bamo̱ mme si, ne̱ baa be̱ra akatɔ bo̱ buŋ swe̱e̱re̱. 
\p  
\v 7 Ne̱ Yeesuu a bo̱ dabo̱rɔ bamo̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ ko̱so̱, mo̱ne̱ ma sa a kufu nya mo̱ne̱.”  
\v 8 Bamo̱ a yase̱ akatɔ de̱e̱re̱‑ɔ, bo̱ mo̱ŋ lɛɛ ŋu ɔko̱ bo̱ mfe̱ŋ, amɔ Yeesuu wo̱re̱ kpeŋ. 
\p  
\v 9 Bamo̱ a kpo̱ro̱we̱ ke̱be̱e̱‑ɔ se̱ ba ba kaase̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu a da bamo̱ nnɔ se̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ma kaŋ tɔwe̱ atɔ mɔ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu‑o gywii ɔko̱, amɔ bo̱ fo̱ saŋ ne̱ Wuribware̱ i kyiŋŋi mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a ɔ le̱e̱ lowi‑ro‑o.” 
\p  
\v 10 Ne̱ mò̱ agyase̱po̱ asa‑ɔ a bise mò̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ Iliya amo̱ ne̱ ane̱ a ŋu‑o e̱ gye̱ ne̱ ɔ gye̱ Kristoo ŋkpɛɛ a ɔ ba‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 11 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Kase̱ŋtiŋ si Iliya e̱ gye̱ ne̱ ɔ gye̱ ŋkpɛɛ a ɔ ba na ɔ nya bo̱ lɔŋŋɔ e̱kpa‑rɔ.  
\v 12 Amaa mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ Iliya a kyɔ ba, ne̱ ase̱sɛ mo̱ŋ pini mò̱. Ne̱ baa waa mò̱ ane̱ŋ ne̱ ba kpa‑ɔ. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ba waa mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, bo̱rɔkraa.”  
\v 13 Ne̱ ŋkee mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a pini fe̱yɛ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ ase̱ŋ ne̱ ɔ tɔwe̱ o gywii bamo̱‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ kyaamɛɛ kusuŋ ne̱ Yohanee a waa‑ɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ kyaamɛɛ kusuŋ ne̱ saŋ‑ɔ Iliya a waa‑ɔ. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kya kanyaŋsɛɛ ko̱ ne̱ ibrisi te mò̱ se̱‑ɔ 
\r (Maak 9.14–29; Lukas 9.37–42) 
\p  
\v 14 Ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱ asa‑ɔ a be̱e̱ kiŋŋi bo̱ to̱ mò̱ agyase̱po̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ na lamaŋ‑ɔ. Mfe̱ŋ ne̱ ɔnyare̱ ko̱ a bo̱ kpuni aŋurii Yeesuu ayaa‑rɔ tɔwe̱ fe̱yɛ,  
\v 15 “Mo̱ nyaŋpe̱, mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ ŋu mo̱ gyi nyaŋsɛ mɔ e̱wɛɛ na fo̱ kya mò̱. Ɔ lɔ kigbuŋgbuŋ ne̱e̱, ne̱ ke̱ e̱ tɔɔraa mò̱ bwe̱e̱tɔ. Saŋ ke̱maa, ke̱ e̱ twe̱e̱ mò̱ ke̱ e̱ da de̱e̱kpa‑rɔ bɛɛɛ nkyu‑ro.  
\v 16 Mbe̱yɔmɔ ne̱ mo̱ a taa mò̱ baa fo̱ agyase̱po̱‑ɔ ase̱ mfe̱e̱, amaa bo̱ mo̱ŋ taare̱ kya mò̱.” 
\p  
\v 17 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Ke̱se̱bɔrɔle̱ŋ awuye, mo̱ne̱ maa kɔɔre̱ mo̱ mo̱ne̱ i gyi. Nsu mfe̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ mo̱ aa mo̱ne̱ a kye̱na? Bɛɛɛ nsu mfe̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ ŋ nyite mo̱ne̱ pwɛɛ na mo̱nꞌ dɛɛ kɔɔre̱ mo̱ gyi‑o ne̱e̱? Mo̱nꞌ taa kayaagyi‑o baa mo̱ ase̱ mfe̱e̱.” 
\p  
\v 18 Bamo̱ a taa mò̱ baa‑ɔ, ne̱ Yeesuu a sa ibrisi ne̱ i te kayaagyi‑o si‑o kanɔ, ne̱ e̱ ya ko̱so̱ le̱e̱ mò̱ se̱. Puri amo̱‑rɔ ne̱ kanyaŋsɛɛ‑ɔ a kpaare̱. 
\p  
\v 19 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ‑ɔ, ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a ba mò̱ ase̱ keri si to̱ŋ ko̱ bo̱ bise mò̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ ane̱ mo̱ŋ taare̱ gya ibrisi amo̱‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 20 Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Ke̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ taare̱ gya ibrisi amo̱ bo̱ ko̱so̱ kayaagyi amo̱ se̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ ko̱kɔɔre̱gyi mo̱ŋ kyɔ. Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ mo̱ne̱ dɛɛ mo̱ne̱ de ko̱kɔɔre̱gyi na ke̱ ta fe̱yɛ kiyii kigyi kagyingyingyii gbaa ne̱e̱‑ɔ, weetee mo̱ne̱ e̱ taare̱ a mo̱nꞌ tɔwe̱ gywii ke̱be̱e̱ so̱swe̱e̱ mɔ mfe̱e̱ fe̱yɛ ‘Le̱e̱ mfe̱e̱ yɔ mfe̱ŋ,’ na ki bu mo̱ne̱. Na weetee mo̱nꞌ taare̱ waa ke̱tɔ ke̱maa. [  
\v 21 Amaa ane̱ŋ a ibrisi amo̱, mo̱ne̱ maa taare̱ a mo̱nꞌ gya bo̱ ko̱so̱ se̱sɛ se̱, amɔ mo̱ne̱ a ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ na mo̱ne̱ a kra ako̱ŋ pwɛɛ.]” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱e̱ tɔwe̱ mò̱ lowi ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Maak 9.30–32; Lukas 9.43–45) 
\p  
\v 22 Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ pɛɛɛ a naa ba muruwi Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ ba yɔ‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ lɔŋ e̱se̱bɔ na mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱. Ba taa mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a bo̱ waa swe̱e̱re̱ mɔ se̱ ayaale̱ŋpo̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ.  
\v 23 Ba mɔɔ mo̱, amaa ke̱mo̱ ŋke nsa, Wuribware̱ i kyiŋŋi mo̱ a ɔ le̱e̱ lowi‑ro.” Mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a nu amo̱‑ɔ, ne̱ bo̱re̱‑rɔ a duŋwi bamo̱. 
\s1 Wuribware̱ suŋkpa a twe̱e̱twe̱e̱‑ɔ ase̱ŋ 
\p  
\v 24 Ne̱ saŋ ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a fo̱ Kapaaniyum maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ twe̱e̱twe̱e̱ akɔɔre̱po̱ ko̱ a ba Peetroo ase̱ bo̱ bise mò̱ fe̱yɛ, “Ane̱ a ba a ane̱ bo̱ kɔɔre̱ atanne̱ le̱e̱ ane̱ Isireelii awuye ase̱ ne̱e̱, na bo̱ bo̱ taare̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱ suŋkpa akyaŋ‑ɔ. Fo̱ nyaŋpe̱ e̱ ka ane̱ŋ a twe̱e̱twe̱e̱ amo̱ aaa bɛɛɛ o kine?” 
\p  
\v 25 Ne̱ Peetroo yɛ, “Ɔ ka.” 
\p Peetroo a lwee lɔŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a gye̱ ŋkpɛɛ bise mò̱ fe̱yɛ, “Simɔŋ, e̱me̱ne̱ ne̱ fo̱ e̱ fa amo̱‑ɔ mfɛɛre̱? Kaye̱ mɔ‑rɔ awure ya sa kanɔ fe̱yɛ bo̱ ka twe̱e̱twe̱e̱ sa bamo̱, bamo̱ fɔŋfɔŋ ase̱sɛ ase̱ ne̱ ba kɔɔre̱ pwɛɛ, bɛɛɛ bamo̱ ado̱ŋ ne̱ baa kɔ ke̱naa gyi si‑o ase̱ ne̱ ba kɔɔre̱ a bo̱ le̱e̱ pwɛɛ?” 
\p  
\v 26 Ne̱ Peetroo a lee kanɔ fe̱yɛ, “Bamo̱ ado̱ŋ ase̱ ne̱ ba kɔɔre̱ a bo̱ le̱e̱ pwɛɛ.” 
\p Ne̱ Yeesuu yɛ, “Kase̱ŋtiŋ ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ ane̱ a gye̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o‑ro agyi‑o si‑o, ane̱ maa ka Wuribware̱ suŋkpa ko̱lɔŋŋɔ a twe̱e̱twe̱e̱ amo̱.  
\v 27 Amaa ma kpa fe̱yɛ twe̱e̱twe̱e̱ akɔɔre̱po̱ mɔ se̱, ase̱sɛ iduŋ fwii ane̱ se̱. Amo̱se̱‑ɔ, yɔ nkyu‑ro, ya twe̱e̱ drɔwa waa‑rɔ. Fo̱ ya yɔ, kakiŋgyi ne̱ fo̱ e̱ gye̱ ŋkpɛɛ a fo̱ kra‑ɔ kanɔ‑rɔ fo̱ i ŋu atanne̱ kigyi ne̱ kaa fo̱ siidii aduna‑ɔ, ne̱ ke̱ e̱ taare̱ a ke̱ ka mo̱ aa fo̱ kuŋu si twe̱e̱twe̱e̱ ne̱ ba kpa‑ɔ. Na fo̱ taa yaa bo̱ ka mo̱ aa fo̱ a Wuribware̱ suŋkpa a twe̱e̱twe̱e̱‑ɔ.” 
\c 18  
\s1 Nsɛ e̱ gye̱ bre̱sɛ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o‑ro? 
\r (Maak 9.33–37; Lukas 9.46–48) 
\p  
\v 1 Saŋ amo̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a ba mò̱ ase̱. Ne̱ baa bise mò̱ fe̱yɛ, “Nsɛ e̱ gye̱ bre̱sɛ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o‑ro?” 
\p  
\v 2 Ne̱ Yeesuu a te̱e̱ kayaagyi ko̱ baa bo̱ ye̱ra bamo̱ akatɔ‑rɔ.  
\v 3 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ ɔke̱maa kakpo̱nɔ‑rɔ e̱ mo̱ŋ waa fe̱yɛ kayaagyi lee‑o, mo̱ne̱ maa nya kpa a mo̱nꞌ tii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si.  
\v 4 Amo̱se̱‑ɔ ɔke̱maa ne̱ o yuri mò̱ e̱ye̱e̱, ne̱ ɔ waa fe̱yɛ kayaagyi mɔ ne̱ ɔ ye̱re̱ mfe̱e̱‑ɔ i kii bre̱sɛ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o‑ro.  
\v 5 Amo̱se̱‑ɔ, ɔko̱ ne̱ mò̱ ya kra ane̱ŋ a kayaagyi mɔ nɛɛnɛɛ mo̱ ke̱nyare̱‑rɔ‑ɔ, ɔɔ kra mo̱ nɛɛnɛɛ ne̱e̱.” 
\s1 Mo̱ne̱ ma kaapo̱ bo̱ko̱ e̱kpa bɔye̱ 
\r (Maak 9.42–48; Lukas 17.1–2) 
\p  
\v 6 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ɔko̱ ne̱ mò̱ ya sa ne̱ ŋyaagyi ngyingyii mɔ ne̱ ba kɔɔre̱ mo̱ ba gyi‑o ɔko̱ ya waa e̱bɔye̱, amo̱ fe̱raa bamo̱ ya ba kibu dabe̱ bo̱ da se̱sɛ‑ɔ ke̱bɔ‑rɔ, ne̱ baa twe̱e̱ mò̱ waa ɔpo̱o̱‑rɔ, a bɔ fe̱yɛ mò̱ a nya ke̱se̱bɔgyiiri ne̱ Wuribware̱ i gyiiri ane̱ŋ a e̱bɔye̱ awaapo̱ ke̱se̱bɔ‑ɔ. 
\p  
\v 7 A gye̱ afutɔ sa kaye̱‑rɔ ase̱sɛ fe̱yɛ bo̱ko̱ a bo̱‑rɔ ne̱ ba sa ne̱ bamo̱ bɛɛko̱‑ana e̱ waa e̱bɔye̱. Ane̱ŋ a ase̱ŋ‑ɔ e̱ de̱e̱ ba fe̱raa. Amaa bamo̱ ne̱ baa sa ne̱ bo̱ko̱ e̱ waa e̱bɔye̱ amo̱‑ɔ a ke̱se̱bɔgyiiri‑o e̱ waa ko̱kyɔ fɛɛ. 
\p  
\v 8 Amo̱se̱‑ɔ fo̱ ko̱ ne̱ fo̱ ke̱sare̱e̱ bɛɛɛ fo̱ ke̱yaa e̱ gye̱ ne̱ ke̱ e̱ sa ne̱ fo̱ e̱ waa e̱bɔye̱, te̱ŋ ke̱mo̱ bo̱ twe̱e̱. A le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ ya kii ke̱sare̱e̱ ko̱ŋko̱ wuye bɛɛɛ ke̱yaa ko̱ŋko̱ wuye, ne̱ fo̱ a nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ, a bɔ fe̱yɛ fo̱ kumumwii a lwee awo̱re̱fɔɔ de̱e̱kpa ne̱ ɔ maa duŋ, ne̱ Wuribware̱ a kure bo̱ be̱ya na ɔ bo̱ gyiiri e̱bɔye̱ awaapo̱ ke̱se̱bɔ‑rɔ‑ɔ‑rɔ.  
\v 9 Ne̱ fo̱ ne̱ fo̱ ke̱katɔ ko̱ e̱ sa ne̱ fo̱ e̱ waa e̱bɔye̱‑ɔ, fo̱ lee ke̱mo̱ bo̱ twe̱e̱. A le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ ya lee ke̱mo̱ bo̱ twe̱e̱, ne̱ fo̱ ya kii ke̱katɔ ko̱ŋko̱ wuye, ne̱ fo̱ a nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ, a bɔ fe̱yɛ fo̱ akatɔ anyɔ a te fo̱ se̱, ne̱ fo̱ a bo̱ lwee awo̱re̱fɔɔ de̱e̱kpa‑ɔ‑rɔ.” 
\s1 Sanne̱ ne̱ ɔɔ fo̱‑ɔ kitee 
\r (Lukas 15.3–7) 
\p  
\v 10 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ kaapo̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ma kaŋ fa fe̱yɛ ŋyaagyi ngyingyii mɔ mo̱ŋ gye̱ sɛye̱. A le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ Wuribware̱ a mbɔɔ ne̱ ba de̱e̱re̱ bamo̱ ɔke̱maa se̱‑ɔ ye̱re̱ Wuribware̱ ase̱ saŋ ke̱maa. [  
\v 11 Mo̱nꞌ lɔŋ e̱se̱bɔ. Mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a ba a m bo̱ de̱e̱re̱ kpa e̱bɔye̱ awaapo̱ ne̱e̱ na m mo̱rɔwe̱ bamo̱.] 
\p  
\v 12 N taa fe̱yɛ ɔko̱ de e̱sanne̱ ke̱lafa, ne̱ ɔ de̱e̱re̱ bamo̱ se̱ e̱fa‑rɔ, ne̱ bamo̱ ɔko̱ ya fo̱, e̱me̱ne̱ ne̱ se̱sɛ‑ɔ e̱ waa? Mo̱ e̱ kɔɔre̱ a n gyi fe̱yɛ ɔ yɔwe̱ e̱sanne̱ adukpanɔɔ na e̱kpanɔɔ ne̱ baa saŋ‑ɔ a bo̱ bo̱ sii bamo̱ gyirokpa ne̱e̱, na ɔ ya buwi kpa ɔko̱ŋko̱‑ɔ bo̱ fo̱ saŋ ne̱ o ŋu mò̱‑ɔ.  
\v 13 Kase̱ŋtiŋ si mò̱ ya ŋu mò̱, mò̱ akatɔ i gyi sanne̱ ko̱ŋko̱ amo̱ se̱, a kyo̱ŋ adukpanɔɔ na e̱kpanɔɔ ne̱ bo̱ mo̱ŋ fo̱‑ɔ. Bɛɛɛ mo̱ e̱ ba aye̱ba ne̱e̱ e̱e̱e̱? 
\p  
\v 14 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ Wuribware̱, mo̱ne̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, maa kpa fe̱yɛ ŋyaagyi ngyingyii mɔ ɔko̱ fo̱.” 
\s1 Fo̱ ko̱so̱bɛɛ ya waa fo̱ bɔye̱, ke̱tɔ ne̱ fo̱ waa‑ɔ 
\p  
\v 15 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ ɔ kaapo̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ yɛ ane̱ waa e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ. Ɔ yɛ, “Fo̱ ko̱so̱bɛɛ ɔkɔɔre̱gyipo̱ ya waa fo̱ bɔye̱, e̱me̱ne̱ ne̱ fo̱ waa? Ke̱tɔ ne̱ fo̱ waa‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ fo̱ yɔ mò̱ ase̱, na fo̱ te̱e̱ mò̱ keri si. Na fo̱ aa mò̱ abɛɛ anyɔ wo̱re̱, fo̱ tɔwe̱ bɔye̱ ne̱ ɔɔ waa fo̱‑ɔ gywii mò̱. Ne̱ mò̱ ya nu fo̱ kaase̱, ne̱ mò̱ ya ye̱re̱ gywii fo̱, amo̱ fe̱raa fo̱ a lɔŋŋɔ fo̱ aa mò̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ.  
\v 16 Amaa mò̱ e̱ mo̱ŋ nu fo̱ ase̱ŋ fe̱raa, te̱e̱ se̱sɛ ko̱ŋko̱ bɛɛɛ abɛɛ anyɔ bo̱ tii fo̱ e̱ye̱e̱ se̱ yaa mò̱ ase̱. A le̱e̱ fe̱yɛ baa kyo̱rɛɛ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, 
\b  
\pi1 ‘Abɛɛ anyɔ bɛɛɛ ŋkɔ asa ya ye̱re̱‑rɔ tɔwe̱ fe̱yɛ baa ŋu kase̱ŋtiŋ si fe̱yɛ se̱sɛ amo̱ a waa bɔye̱ ko̱ fe̱raa, abre̱sɛ e̱ taare̱ a bo̱ bu mò̱ ke̱pɔ.’\f * \fr 18:16 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 19.15. \f* 
\b  
\m  
\v 17 Ne̱ mò̱ ya saŋ kine kunu bamo̱ kaase̱ fe̱raa, mo̱nꞌ taa ase̱ŋ‑ɔ pɛɛɛ yaa asɔre̱e̱ agyi akatɔ‑rɔ. Ne̱ mò̱ e̱ ma nu asɔre̱e̱ agyi gbaa a nnɔ‑ɔ, amo̱ fe̱raa taa mò̱ fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ tii asɔre̱e̱‑ɔ se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ o du ne̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ne̱ bo̱ maa suŋ Wuribware̱‑ɔ ɔko̱ bɛɛɛ fe̱yɛ apoo leŋpoo ɔkɔɔre̱po̱‑ɔ. 
\p  
\v 18 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ ɔko̱ bɔye̱ ke̱maa ne̱ mo̱ne̱ e̱ taa a mo̱nꞌ bo̱ ke mò̱ swe̱e̱re̱ mɔ se̱‑ɔ, Wuribware̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ a taa bo̱ ke mò̱. Ne̱ mo̱ne̱ e̱ mo̱ŋ taa e̱mo̱ bo̱ ke mò̱ fe̱raa, Wuribware̱ mo̱ŋ taa bo̱ ke mò̱. 
\p  
\v 19 M be̱e̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ abɛɛ anyɔ ya waa kanɔ swe̱e̱re̱ mɔ se̱ mfe̱e̱ ko̱re̱ Wuribware̱, n se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, ko̱tɔko̱, ɔ sa mo̱ne̱.  
\v 20 A le̱e̱ fe̱yɛ mfe̱ŋ ne̱ abɛɛ anyɔ bɛɛɛ asa e̱ gyaŋŋe̱ mo̱ ke̱nyare̱‑rɔ‑ɔ, m bo̱ bamo̱ ase̱ mfe̱ŋ.” 
\s1 Ke̱yaafɔre̱ kuŋurole̱ŋ wuye‑o kitee 
\p  
\v 21 Ne̱ Peetroo a bo̱ bise Yeesuu fe̱yɛ, “To, mo̱ nyaŋpe̱. N taa fe̱yɛ mo̱ ko̱so̱bɛɛ e̱ waa mo̱ bɔye̱ saŋ ke̱maa, waa iluwi e̱fe̱ne̱ ne̱ n taa mò̱ e̱bɔye̱‑ɔ bo̱ ke mò̱ na ŋ yɔwe̱? Iluwi isunoo bɛɛɛ e̱fe̱ne̱?” 
\p  
\v 22 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Daabii. N gye̱ iluwi isunoo. Amaa ŋ yɛ iluwi adusunoo ane̱ŋ a ntuŋkare̱ nsunoo‑o. 
\p  
\v 23 Mo̱nꞌ nu ane̱ŋ ne̱ a du Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o‑ro‑o. N gye̱ owure ko̱ ya dɛɛ kye̱na aaa? Ne̱ mò̱ ayaafɔre̱‑ɔ bo̱ko̱ de mò̱ ko̱kɔ. Ne̱ ɔɔ waa mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ ɔ te̱e̱ bamo̱ pɛɛɛ a ɔ bo̱ gyaŋŋe̱ na ɔ nya ŋu mò̱ aa bamo̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ atanne̱ ne̱ a bo̱‑rɔ‑ɔ na ɔ kɔɔre̱ le̱e̱ bamo̱ ase̱.  
\v 24 Mò̱ a le̱e̱ kaase̱ ɔ waa amo̱‑ɔ, ne̱ baa baa mò̱ ayaafɔre̱‑ɔ ɔko̱ ne̱ o de mò̱ ko̱kɔ siidii ŋkpe̱ŋkɛɛ kakpe̱ŋ (GHC 1,000,000,000).  
\v 25 Owure a kpa a ɔ kɔɔre̱ atanne̱‑ɔ le̱e̱ mò̱ ase̱‑ɔ, ne̱ ɔ yɛ ɔ maa taare̱ a ɔ ka. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ owure‑o yɛ bo̱ taa mò̱ kapo̱tɛɛ pɛɛɛ na mò̱ ka na bamo̱ ŋyaagyi fe sa ɔko̱ na bo̱ kii se̱sɛ‑ɔ anya. Na bo̱ taa atanne̱ ne̱ baa nya‑ɔ baa bo̱ ka ko̱kɔ‑ɔ. 
\p  
\v 26 Mfe̱ŋ ne̱ ke̱yaafɔre̱ amo̱ a kpuni aŋurii owure‑o ayaa‑rɔ‑ɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ nyite mo̱, na mo̱ e̱ ka fo̱ ko̱kɔ‑ɔ pɛɛɛ.’  
\v 27 Ne̱ ŋkee owure‑o a ŋu fe̱yɛ mò̱ ke̱yaafɔre̱ amo̱ ase̱ŋ a waa e̱wɛɛ, ne̱ ɔɔ taa ko̱kɔ‑ɔ pɛɛɛ bo̱ ke mò̱, ne̱ ɔɔ sa mò̱ kpa fe̱yɛ ɔ nare̱. 
\p  
\v 28 Ke̱yaafɔre̱‑ɔ a le̱e̱ kawu ɔ yɔ‑ɔ, ne̱ ɔɔ ya gyaŋŋaa mò̱ ko̱so̱bɛɛ ke̱yaafɔre̱ ko̱ ne̱ o de mò̱ ko̱kɔ siidii kakpe̱ŋ. Ne̱ ɔɔ ya kra mò̱ bo̱re̱‑rɔ, ne̱ ɔ yɛ, ‘Ka mo̱ atanne̱ ne̱ mo̱ a bo̱ para fo̱‑ɔ sa mo̱ mbe̱mbe̱yɔmɔ.’ 
\p  
\v 29 Ne̱ mò̱ ko̱so̱bɛɛ‑ɔ a kpuni aŋurii mò̱ ayaa‑rɔ, ne̱ ɔ yɛ, ‘Mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ nyite mo̱, na mo̱ e̱ ka fo̱ ko̱kɔ‑ɔ pɛɛɛ.’ 
\p  
\v 30 Amaa ne̱ ɔ mo̱ŋ nu ko̱ko̱re̱ ne̱ mò̱ ko̱so̱bɛɛ‑ɔ a ko̱re̱ mò̱‑ɔ. Ne̱ ɔ yɛ bo̱ kra mò̱ tii tiikpa bo̱ fo̱ saŋ ne̱ ɔ ka atanne̱‑ɔ pɛɛɛ a ɔ bo̱ sa mò̱‑ɔ.  
\v 31 Mò̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana ayaafɔre̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ a ŋu ke̱tɔ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ, ne̱ bamo̱ iduŋ a fwii bwe̱e̱tɔ, ne̱ baa ya tɔwe̱ gywii owure‑o. 
\p  
\v 32 Amo̱se̱ ne̱ owure‑o a te̱e̱ ane̱ŋ a ke̱yaafɔre̱ amo̱. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, ‘Kuŋurole̱ŋ wuye ke̱yaafɔre̱ e̱ gye̱ fo̱. Ko̱kɔ ne̱ fo̱ de mo̱‑ɔ kyɔ bwe̱e̱tɔ bɛɛɛ? Amaa fo̱ a ko̱re̱ mo̱ fe̱yɛ ŋ nyite fo̱‑ɔ se̱‑ɔ, mo̱ a taa fo̱ ko̱kɔ amo̱ bo̱ ke fo̱.  
\v 33 Ne̱ e̱me̱ne̱ se̱ ne̱ fo̱ ko̱so̱bɛɛ ke̱yaafɔre̱‑ɔ a ko̱re̱ fo̱ fe̱yɛ fo̱ nyite mò̱‑ɔ, ne̱ fo̱ mo̱ŋ ŋu mò̱ e̱wɛɛ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱‑ɔ mo̱ a ŋu fo̱ e̱wɛɛ‑ɔ dɛɛ? Amo̱‑ɔ bware aaa?’  
\v 34 Ne̱ owure‑o duŋ a fwii mò̱ ke̱yaafɔre̱ amo̱ se̱ bwe̱e̱tɔ, ne̱ ɔɔ sa kanɔ fe̱yɛ bo̱ ya tii mò̱ tiikpa waa mò̱ bo̱rɔkraa bo̱ fo̱ saŋ ne̱ ɔ taare̱ a ɔ ka atanne̱‑ɔ pɛɛɛ‑ɔ. Amo̱ e̱ gye̱ saase̱bɛɛ. 
\p  
\v 35 Ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱, n se̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ, e̱ waa mo̱ne̱ ɔke̱maa‑ɔ ne̱e̱, amɔ fo̱ a lee fo̱ kame‑ro taa fo̱ bɛɛko̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke mò̱ fe̱raa.” 
\c 19  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kaapo̱ awaare̱yɛ ke̱te̱ŋ‑nɔ ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Maak 10.1–12) 
\p  
\v 1 Saŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ amo̱‑ɔ pɛɛɛ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ yɔ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ a ke̱be̱gya ne̱ ke̱ bo̱ Yo̱o̱daŋ bo̱ŋ nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱‑ɔ.  
\v 2 Ne̱ ase̱sɛ biribiri a gya mò̱ se̱. Ne̱ ɔɔ kya bamo̱ alɔpo̱‑ɔ mfe̱ŋ. 
\p  
\v 3 Mfe̱ŋ‑ɔ, Farisii awuye ko̱ a ba mò̱ ase̱ a bo̱ lɔɔre̱ mò̱ kanɔ‑rɔ. Ne̱ bo̱ yɛ, “Ane̱ mbraa‑ɔ e̱ sa kpa fe̱yɛ ɔko̱ kine mò̱ ka bo̱ le̱e̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ɔnyare̱‑ɔ e̱ fa fe̱yɛ ɔkye̱e̱‑ɔ a waa‑ɔ se̱ aaa?” 
\p  
\v 4 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ mo̱ŋ tɛɛ kare̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ saŋ ne̱ Wuribware̱ a twe̱e̱ kaye̱‑rɔ atɔ pɛɛɛ‑ɔ, ɔɔ twe̱e̱ ɔnyare̱ na ɔkye̱e̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱?\f * \fr 19:4 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 1.27. \f* 
\v 5 Ne̱ a be̱e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, 
\b  
\pi1 ‘Amo̱se̱ ne̱ ɔnyare̱ e̱ le̱e̱ mò̱ se̱ na mò̱ nyi lɔŋ‑nɔ na ɔ waare̱e̱, 
\q2 na mò̱ aa mò̱ ka a waa kanɔ kye̱na kii ko̱ko̱ŋko̱.’\f * \fr 19:5 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 2.24. \f* 
\b  
\m  
\v 6 Amo̱ e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ bo̱ mo̱ŋ lɛɛ bo̱ gye̱ abɛɛ anyɔ. Amaa Wuribware̱ a sa ne̱ baa kii se̱sɛ ko̱ŋko̱ ne̱e̱. Amo̱se̱ se̱‑ɔ se̱sɛ mo̱ŋ de kpa fe̱yɛ mò̱ a brawe̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a bo̱ waa abɛɛ‑rɔ‑ɔ‑rɔ.” 
\p  
\v 7 Ne̱ Farisii awuye‑o yɛ, “Ne̱ nte̱tɔ ne̱e̱ ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis a sa mbraa fe̱yɛ ɔnyare̱ e̱ kpa a o kine mò̱ ka, ɔ kyo̱rɛɛ wo̱re̱ na ɔke̱maa nya ŋu fe̱yɛ oo yure mò̱ se̱, pwɛɛ na ɔ dɛɛ gya mò̱ le̱e̱ mò̱ aye̱?” 
\p  
\v 8 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mosis a sa mo̱ne̱ kpa fe̱yɛ mo̱nꞌ kine mo̱ne̱ aka, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ aŋu‑ro bo̱ le̱ŋ ne̱e̱ fɛɛ. Amaa mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ hare̱e̱ le̱e̱ saŋ ne̱ Wuribware̱ a twe̱e̱ ke̱tɔ ke̱maa‑ɔ, a mo̱ŋ waa mò̱ kɔne̱ fe̱yɛ ɔnyare̱ a kine mò̱ ka.  
\v 9 Amo̱se̱‑ɔ, ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ ɔnyare̱ ma kine mò̱ ka ke̱tɔ ke̱maa se̱, amɔ ɔkye̱e̱‑ɔ a kyɔ le̱e̱ mò̱ kamɛɛ fe̱raa. Ne̱ n gye̱ ane̱ŋ, ɔnyare̱‑ɔ ya waare̱e̱ ɔkye̱e̱ baŋbaŋ, ɔ waa bɔye̱. Mò̱ ke̱be̱e̱ waare̱e̱ ɔkye̱e̱ baŋbaŋ‑ɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ mò̱ a waa kakye̱e̱kpa‑ɔ.” 
\p  
\v 10 Ne̱ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ɔnyare̱ na mò̱ ka mbo̱ŋtɔ‑rɔ e̱ gye̱ ane̱ŋ, amo̱ fe̱raa, a bware fe̱yɛ ɔko̱ ma waare̱e̱ daa aaa?” 
\p  
\v 11 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “N gye̱ ase̱sɛ pɛɛɛ e̱ gye̱ ne̱ ba taare̱ a bo̱ sure ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ a tɔwe̱‑ɔ se̱, amɔ bamo̱ ne̱ Wuribware̱ a sa bamo̱ ane̱ŋ a e̱ye̱e̱ ke̱kra‑ɔ.  
\v 12 Ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ kaapo̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ anyare̱ bo̱ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ baa ko̱we̱ bamo̱ na bo̱ maa taare̱ a bo̱ ko̱we̱ ŋyaagyi sa bamo̱ e̱ye̱e̱. Bo̱ko̱ mɔ bo̱‑rɔ ne̱ baa lee bamo̱ awɛɛ. Ne̱ bo̱ko̱ mɔ be̱e̱ bo̱ bo̱‑rɔ ne̱ bamo̱ a pee akatɔ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o e̱kpa se̱ ke̱gya‑ɔ se̱‑ɔ, bo̱ yɛ bo̱ maa waare̱e̱. Amo̱se̱ se̱‑ɔ ɔko̱ e̱ bo̱‑rɔ ne̱ mò̱ e̱ taare̱ a ɔ waa ane̱ŋ, mo̱nꞌ sa a ɔ waa.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a yure ŋyaagyi‑o 
\r (Maak 10.13–16; Lukas 18.15–17) 
\p  
\v 13 Ne̱ ase̱sɛ ko̱ a baa bamo̱ ŋyaagyi Yeesuu ase̱, na ɔ ba mò̱ asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ bamo̱ se̱, na ɔ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ sa bamo̱. Amaa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ yɛ bo̱ nare̱, na bo̱ ma lɛɛ tɔɔraa mò̱. 
\p  
\v 14 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ Yeesuu fe̱raa yɛ, “Mo̱ne̱ ma kaŋ gya ŋyaagyi mɔ le̱e̱ mo̱ ase̱. Mo̱nꞌ sa a bo̱ ba mo̱ ase̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ a ŋyaagyi mɔ na bamo̱ ne̱ bo̱ du fe̱yɛ ŋyaagyi mɔ‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ bo̱ tii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si.” 
\p  
\v 15 Mò̱ a ba mò̱ asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ bamo̱ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ mfe̱ŋ me̱raa mò̱ kpa se̱. 
\s1 A waa le̱ŋ bwe̱e̱tɔ fe̱yɛ atɔ wuye i sure si fe̱yɛ Wuribware̱ gye̱ mò̱ owure 
\r (Maak 10.17–31; Lukas 18.18–30) 
\p  
\v 16 Ne̱ ɔnyare̱ ko̱ a ba Yeesuu ase̱, ne̱ ɔ yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, nte̱tɔ ke̱tɔ timaa ne̱ ŋ waa na ŋ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ?” 
\p  
\v 17 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ fo̱ i bise mo̱ atɔ timaa si? Ɔko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ ne̱ ɔ gye̱ otimaa be̱e̱ bo̱ tii Wuribware̱ se̱. To, fo̱ e̱ kpa a fo̱ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ, gya Wuribware̱ a mbraa‑ɔ se̱.” 
\p  
\v 18 Ne̱ ɔnyare̱‑ɔ a bise mò̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ mbraa?” 
\p Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Mbraa ne̱ ŋ yɛ, 
\b  
\q1 ‘Ɔko̱ ma mɔɔ mò̱ bɛɛko̱, ɔko̱ ma waa kakye̱e̱kpa, 
\q1 ɔko̱ ma kaŋ ywii, ɔko̱ ma kaŋ te̱ŋ mò̱ bɛɛko̱ kanɔ, 
\q1  
\v 19 na ɔke̱maa bu mò̱ se̱ na mò̱ nyi,’\f * \fr 19:19 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 20.12-16; Mbraa ke̱be̱e̱sa 5.16-20. \f* 
\q1 na ‘Ɔke̱maa kpa mò̱ bɛɛko̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔ kpa mò̱ e̱ye̱e̱‑ɔ.’ ”\f * \fr 19:19 \ft Ko̱lɔŋŋɔ mbraa 19.18. \f* 
\b  
\p  
\v 20 Ne̱ ɔnyare̱ amo̱ a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Mo̱ a gya mbraa mɔ pɛɛɛ se̱. Nte̱tɔ ya saŋ ne̱ a bware fe̱yɛ m be̱e̱ waa?” 
\p  
\v 21 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ kii se̱sɛ timaa lo̱we̱, amo̱ fe̱raa, nare̱ ya fe ke̱tɔ ke̱maa ne̱ fo̱ de‑o, na fo̱ taa atanne̱‑ɔ pɛɛɛ bo̱ sa atiripo̱. Fo̱ ya waa ane̱ŋ fe̱raa, Wuribware̱ e̱ kpa kapo̱tɛɛ a ɔ bo̱ ye̱ra so̱so̱ sa fo̱. Na fo̱ bo̱ gya mo̱ se̱ mbe̱yɔmɔ.” 
\p  
\v 22 Ɔnyare̱ amo̱ a nu mfaanɛɛ‑ɔ, a mo̱ŋ waa mò̱ kɔne̱, a le̱e̱ fe̱yɛ o de kapo̱tɛɛ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ ɔɔ bo̱re̱ le̱e̱ mfe̱ŋ yɔ mò̱ lɔŋ‑nɔ. 
\p  
\v 23 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “A waa le̱ŋ fe̱yɛ atɔ wuye a sure si fe̱yɛ Wuribware̱ gye̱ mò̱ owure.  
\v 24 Nyɔma e̱ taare̱ a o lwee basa bɔ‑rɔ dare̱e̱ aaa? Amaa mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ atɔ wuye kusure si fe̱yɛ Wuribware̱ gye̱ mò̱ owure bo̱ le̱ŋ a kyɔ nyɔma kulwee basa bɔ‑rɔ dare̱e̱.” 
\p  
\v 25 Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a nu amo̱‑ɔ, ne̱ aa waa bamo̱ ase̱ŋ dabe̱. Ne̱ baa bise mò̱ fe̱yɛ, “Ne̱ ŋkee nsɛ gbaa e̱ gye̱ ne̱ o de kpa fe̱yɛ ɔ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 26 Ne̱ Yeesuu a de̱e̱re̱ bamo̱ diŋŋ, ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Se̱sɛ e̱ gye̱ ne̱ ɔ maa taare̱ a ɔ nya ane̱ŋ a ŋkpa‑ɔ, amɔ Wuribware̱ a sa mò̱ kpa fe̱raa. Ko̱tɔko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ ne̱ Wuribware̱ maa taare̱ a ɔ waa ke̱mo̱.” 
\p  
\v 27 Ne̱ Peetroo yɛ, “Ke̱e̱ ɛ, ane̱ a yɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa ane̱ gya fo̱ se̱‑ɔ, nte̱tɔ ne̱ ane̱ e̱ nya?” 
\p  
\v 28 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ saŋ ko̱ e̱ ba a ɔ bo̱ ba, na kaye̱ mɔ gye̱ kɛɛ, na kaye̱ po̱pwɛɛ ba. Na saŋ amo̱‑ɔ, mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, nya ke̱dabe̱ na wuraa na n kye̱na mo̱ kuwuregya se̱ gyi mo̱ kuwure. Na mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ ne̱ mo̱ne̱ a gya mo̱ se̱‑ɔ kye̱na ŋwuregya kudu ŋnyɔ se̱, na mo̱nꞌ gyi ane̱ Isireelii awuye a nsuro kudu ŋnyɔ‑ɔ kuwure.  
\v 29 Na ɔke̱maa ne̱ oo kperi mo̱ se̱, ne̱ ɔɔ yɔwe̱ mò̱ lɔŋ bɛɛɛ mò̱ daa‑ana bɛɛɛ mò̱ tire‑ana bɛɛɛ mò̱ pe̱kye̱e̱‑ana bɛɛɛ mò̱ se̱ bɛɛɛ mò̱ nyi bɛɛɛ mò̱ gyi‑ana bɛɛɛ mò̱ adɔɔ gya mo̱ se̱‑ɔ nya atɔ ke̱maa na ako̱we̱bɛɛ ke̱maa ne̱ ɔɔ yɔwe̱‑ɔ iluwi ke̱lafa a ɔ bo̱ teere swe̱e̱re̱ mɔ se̱ mfe̱e̱, na ŋkee ɔ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ.  
\v 30 Amaa ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ ne̱ bo̱ gye̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱ mbe̱yɔmɔ‑ɔ i kii nsii-amɛɛ, na bamo̱ ne̱ bo̱ gye̱ nsii-amɛɛ mbe̱yɔmɔ‑ɔ mɔ kii agye̱ŋkpɛɛpo̱.” 
\c 20  
\s1 Ko̱dɔɔ ko̱ apafo̱wɔ kitee 
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ be̱e̱ nu kitee mɔ ne̱ ke̱ e̱ kaapo̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o du‑o. N gye̱ ko̱dɔɔ wuye ko̱ ya kye̱na aaa? Ne̱ adɔɔteese ke̱kpabe̱e̱ a fo̱, ne̱ ɔ kpa apafo̱wɔ na bo̱ yɔ mò̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ ya kya mò̱‑rɔ. To, ne̱ gye̱gyaye̱ tututu ɔɔ yɔ kawu ya to̱ anyare̱ ko̱ ye̱re̱.  
\v 2 Ne̱ ɔ yɛ ɔ sa bamo̱ siidii kudu na bo̱ yɔ ya suŋ sa mò̱ kake amo̱ pɛɛɛ. Ne̱ baa sure si, ne̱ baa yɔ mò̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ ya suŋ. 
\p  
\v 3 Kyɔwe̱ a daŋ kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ yɔ kawu be̱e̱ ya to̱ anyare̱ ko̱ na bo̱ ye̱re̱ ko̱lɔŋde̱ se̱ bo̱ maa waa sɛye̱.  
\v 4 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ne̱ gbaa mo̱ne̱ ya suŋ mo̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ, mo̱ e̱ ka mo̱ne̱ ko̱kɔ ane̱ŋ ne̱ a bware‑o.’ Ne̱ baa sure si, ne̱ baa yɔ mò̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ ya suŋ. 
\p  
\v 5 Mpase̱ a fo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ yɔ kawu ya ŋu bo̱ko̱, ne̱ ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ ane̱ŋ dɛɛ gywii bamo̱, ne̱ baa sure si. Kyɔwe̱ kikpeerebe̱e̱ a fo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ ya ŋu bo̱ko̱, ne̱ ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ ane̱ŋ dɛɛ gywii bamo̱, ne̱ baa sure si. 
\p  
\v 6 Ke̱de̱e̱pwɛta a fo̱ ne̱ kyɔwe̱ e̱ kpa a ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ yɔ kawu be̱e̱ ya to̱ anyare̱ ko̱ ye̱re̱ na bo̱ maa waa sɛye̱. Ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, ‘E̱me̱ne̱ se̱ ne̱ mo̱ne̱ a ye̱re̱ mfe̱e̱ le̱e̱ gye̱gyaye̱ bo̱ fo̱ ke̱de̱e̱pwɛta na mo̱ne̱ mo̱ŋ waa sɛye̱?’ 
\p  
\v 7 Ne̱ baa be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, ‘Ɔko̱ mo̱ŋ taa ane̱ a ane̱ suŋ sa mò̱.’ 
\p Ne̱ ɔ yɛ, ‘To, mo̱ne̱ gbaa, mo̱nꞌ nare̱ mo̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ ya suŋ sa mo̱.’ Ne̱ baa yɔ. 
\p  
\v 8 Kyɔwe̱ a lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o a tɔwe̱ gywii mò̱ ke̱paafo̱wɔ bre̱sɛ fe̱yɛ, ‘Te̱e̱ mo̱ apafo̱wɔ‑ɔ pɛɛɛ bo̱ gyaŋŋe̱ na fo̱ ka bamo̱ ko̱kɔ. Na fo̱ ka bamo̱ ne̱ baa sii kamɛɛ yɔ mo̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ ko̱kɔ pwɛɛ na fo̱ dɛɛ ka bamo̱ ne̱ baa gye̱ ŋkpɛɛ yɔ‑ɔ.’ 
\p  
\v 9 Ne̱ apafo̱wɔ ne̱ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o a taa bamo̱ lalalo̱we̱ bo̱ suŋ mò̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ‑ɔ a ba akatɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ ka bamo̱ ɔke̱maa siidii kudu.  
\v 10 Ne̱ ɔɔ kya se̱ ka mò̱ apafo̱wɔ‑ɔ ke̱gyase̱ ke̱gyase̱ le̱e̱ nsii-amɛɛ‑ɔ ase̱ bo̱ yɔ agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ ase̱. Bamo̱ ne̱ baa suŋ le̱e̱ gye̱gyaye̱ tututu‑o bo̱ fo̱ ke̱de̱e̱pwɛta‑ɔ a ba akatɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ ba fa bamo̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ ba nya atanne̱ bwe̱e̱tɔ a bo̱ kyo̱ŋ nsii-amɛɛ‑ɔ. Amaa ɔɔ ka bamo̱ ɔke̱maa siidii kudu dɛɛ ne̱e̱.  
\v 11 Bamo̱ a ŋu atanne̱ ne̱ baa nya‑ɔ, ne̱ baa tɛɛ.  
\v 12 Ne̱ bo̱ yɛ, ‘Anyare̱ mɔ ne̱ baa ba fo̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ mfe̱e̱ saŋ ne̱ kyɔwe̱ e̱ kpa a ɔ lo̱we̱‑ɔ a suŋ kusuŋ dɔŋhwe̱re̱e̱ ko̱ŋko̱ ne̱e̱. Ne̱ ane̱ mɔ ane̱ a kpo̱ne̱ suŋ kusuŋ ibiri mɔ pɛɛɛ na kyɔwe̱ a da ane̱. Amo̱‑ɔ pɛɛɛ gbaa fo̱ a ka ane̱ aa bamo̱ atanne̱ ko̱ŋko̱ dɛɛ ne̱e̱.’ 
\p  
\v 13 Ne̱ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o a be̱ŋŋaa bamo̱ ɔko̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyare̱, nu mo̱ ase̱. Mo̱ŋ gyi fo̱ ne̱e̱. Fo̱ a kyɔ sure si fe̱yɛ fo̱ i suŋ kusuŋ kake mumwii‑o ne̱e̱ a fo̱ sa mo̱, na ŋ ka fo̱ siidii kudu. Mo̱ e̱ ba aye̱ba ne̱e̱ e̱e̱e̱?  
\v 14 To, taa fo̱ kakɔka a fo̱ nare̱ pe̱. Mo̱ ya ka fo̱ aa ɔnyare̱ mɔ ne̱ oo sii kamɛɛ bo̱ dɔɔ mo̱‑ɔ atanne̱ ko̱ŋko̱ gbaa ooo, a mo̱ŋ gye̱ fo̱ ase̱ŋ.  
\v 15 Mo̱ fɔŋfɔŋ atanne̱ ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ n de kpa fe̱yɛ m ba amo̱ bo̱ waa ane̱ŋ ne̱ mo̱ e̱ kpa‑ɔ. Bɛɛɛ a bo̱ fo̱ gya fe̱yɛ mo̱ a waa ke̱dame̱naŋsɛ ne̱e̱ e̱e̱e̱?’ ” 
\p  
\v 16 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Amo̱ e̱ gye̱ saase̱bɛɛ. Amo̱se̱ se̱‑ɔ nsii-amɛɛ i kii agye̱ŋkpɛɛpo̱, na agye̱ŋkpɛɛpo̱ mɔ kii nsii-amɛɛ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ mò̱ lowi ase̱ŋ sase̱po̱‑ɔ 
\r (Maak 10.32–34; Lukas 18.31–34) 
\p  
\v 17 Yeesuu a me̱raa se̱ ɔ yɔ Yɛro̱salɛm‑ɔ, ne̱ oo lee mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ keri si, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ,  
\v 18 “Mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱. Yɛro̱salɛm ne̱ ane̱ e̱ yɔ mɔ‑ɔ, ne̱ ba ba mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a bo̱ bo̱ waa Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ. Bamo̱ e̱ gye̱ ne̱ ba gyi mo̱ ase̱ŋ na bo̱ bu mo̱ ke̱pɔ.  
\v 19 Na ŋkee bo̱ taa mo̱ sa Roma awuye ne̱ baa kɔɔre̱ ane̱ maŋ‑ɔ na bo̱ mɔɔ mo̱. Roma awuye mɔ e̱ waa mo̱ ŋwaagyise̱ŋŋe̱, na bo̱ da mo̱ paara, na bo̱ da mo̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱. Amaa ke̱mo̱ ŋke nsa Wuribware̱ i kyiŋŋi mo̱ a ɔ le̱e̱ lowi‑ro.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yakubu na Yohanee‑ana bamo̱ nyi e̱ kpa ko̱tɔko̱ Yeesuu ase̱ a ɔ sa bamo̱‑ɔ 
\r (Maak 10.35–45) 
\p  
\v 20 To, ne̱ Yeesuu a agyase̱po̱‑ɔ anyɔ ko̱ a lee mò̱ keri si na bo̱ ko̱re̱ mò̱ ko̱tɔko̱. Bamo̱ e̱ gye̱ Sibidii mò̱ agyi nyaŋsɛ anyɔ‑ɔ Yakubu na Yohanee. Ne̱ baa yaa bamo̱ nyi Yeesuu ase̱ na ɔ tɔwe̱ bamo̱ kanɔ se̱ ase̱ŋ. Ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ a kpuni aŋurii Yeesuu ayaa‑rɔ, ne̱ ɔɔ ko̱re̱ mò̱ ko̱tɔko̱. 
\p  
\v 21 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ fo̱ e̱ kpa‑ɔ gywii mo̱.” 
\p Ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ yɛ, “Mo̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ ya kye̱na fo̱ kuwure‑o si, na fo̱ sa a mo̱ agyi nyaŋsɛ anyɔ mɔ kye̱na fo̱ ase̱, ɔko̱ŋko̱ kye̱na fo̱ kigyise si, na ɔko̱ŋko̱‑ɔ mɔ kye̱na fo̱ ke̱be̱na se̱.” 
\p  
\v 22 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi ane̱ŋ ne̱ ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ i bise mo̱ne̱ e̱ kpa‑ɔ du‑o. Mo̱ne̱ e̱ taare̱ a mo̱nꞌ gyi awo̱re̱fɔɔ ko̱ŋko̱ ne̱ mo̱ e̱ ba a m bo̱ gyi‑o ooo? Ne̱ mo̱ne̱ e̱ taare̱ a mo̱nꞌ nyite ase̱ŋ dɛɛ ne̱ ase̱sɛ e̱ taa a bo̱ bo̱ laye̱ mo̱‑ɔ ɔɔɔ?” 
\p Ne̱ baa be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Ane̱ e̱ taare̱.” 
\p  
\v 23 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱ i gyi awo̱re̱fɔɔ‑ɔ, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ i gyi. Amaa n gye̱ mo̱ e̱ gye̱ ne̱ mo̱ i lee mò̱ ne̱ ɔ kye̱na mo̱ kigyise si‑o na mò̱‑ɔ mò̱ ne̱ ɔ kye̱na mo̱ ke̱be̱na se̱‑ɔ. N se̱ Wuribware̱ e̱ gye̱ ne̱ o lee e̱kye̱nakpa amo̱ a ɔ bo̱ sa bamo̱ ne̱ ɔɔ lɔŋŋɔ mfe̱ŋ bo̱ ye̱ra bamo̱‑ɔ.” 
\p  
\v 24 Saŋ ne̱ Yeesuu agyase̱po̱ kudu ne̱ baa saŋ‑ɔ a nu ane̱ŋ ne̱ Yakubu na Yohanee e̱ kpa fe̱yɛ Yeesuu sa bamo̱ ke̱dabe̱ kyo̱ŋ bamo̱ pɛɛɛ‑ɔ, ne̱ bamo̱ iduŋ a fwii Yakubu na Yohanee si.  
\v 25 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a te̱e̱ bamo̱ pɛɛɛ bo̱ gyaŋŋe̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ne̱e̱ mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ kaye̱ mɔ‑rɔ ase̱sɛ‑rɔ fe̱raa, bamo̱ ne̱ bo̱ de maŋ‑ɔ na agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ bo̱ de ke̱yaale̱ŋ ba gyi ɔke̱maa se̱ ɛ?  
\v 26 Amaa mo̱ne̱‑rɔ fe̱raa n gye̱ ane̱ŋ ne̱ a du‑o ne̱e̱. Ɔko̱ ne̱ ɔ kpa fe̱yɛ ɔ waa mo̱ne̱‑rɔ ɔbre̱sɛ bɛɛɛ se̱sɛ dabe̱‑ɔ suŋ sa mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ a saŋ‑ɔ.  
\v 27 Ne̱ ɔko̱ ne̱ mò̱ e̱ kpa fe̱yɛ o kii mo̱ne̱‑rɔ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ, amo̱ fe̱raa se̱sɛ‑ɔ taa mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ waa mo̱ne̱ ke̱nya,  
\v 28 fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, mo̱ŋ ba fe̱yɛ ɔko̱ suŋ sa mo̱‑ɔ. Mo̱ a ba ne̱e̱ fe̱yɛ m bo̱ waa asuŋ bo̱ sa ase̱sɛ ne̱e̱, na ŋ wu bo̱ sa ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ, na ŋ ka ko̱kɔ sa bamo̱ a bo̱ be̱e̱ nya nya bamo̱ e̱ye̱e̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a buŋŋi ate̱napo̱ anyɔ ko̱ akatɔ‑ɔ 
\r (Maak 10.46–52; Lukas 18.35–43) 
\p  
\v 29 Ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a bo̱rɔ Yɛrikoo maŋ‑nɔ. Bamo̱ a le̱e̱ mfe̱ŋ ba yɔ‑ɔ, ne̱ ase̱sɛ biribiri a gya bamo̱ se̱.  
\v 30 Amɔ ate̱napo̱ anyɔ ko̱ i te kpa‑ɔ kɛɛ. Bamo̱ a nu fe̱yɛ Yeesuu e̱ gye̱ ne̱ ɔ kyo̱ŋ kpa amo̱ se̱‑ɔ, ne̱ baa le̱e̱ ba fɛɛ‑rɔ ba te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ, “Ane̱ nyaŋpe̱, Deefid mò̱ nana, ŋu ane̱ e̱wɛɛ.” 
\p  
\v 31 Ne̱ ase̱sɛ‑ɔ a fɛɛ bamo̱ se̱ fe̱yɛ bo̱ laatɔ. Amaa ŋkee gbaa ne̱ baa me̱raa se̱ ba fɛɛ‑rɔ keŋkeŋ‑o ne̱e̱ fe̱yɛ, “Ane̱ nyaŋpe̱, Deefid mò̱ nana, ŋu ane̱ e̱wɛɛ.” 
\p  
\v 32 Ne̱ Yeesuu a ye̱re̱. Ne̱ ɔɔ te̱e̱ bamo̱ baa mò̱ ase̱. Bamo̱ a ba‑ɔ, ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ ŋ waa sa mo̱ne̱?” 
\p  
\v 33 Ne̱ bo̱ yɛ, “Ane̱ nyaŋpe̱, ane̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ sa a ane̱ akatɔ buŋŋi ne̱e̱.” 
\p  
\v 34 Ne̱ Yeesuu a ŋu bamo̱ e̱wɛɛ, ne̱ ɔɔ dabo̱rɔ bamo̱ akatɔ. Puri amo̱‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ akatɔ a buŋŋi. Ne̱ baa gya mò̱ se̱. 
\c 21  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a de̱e̱ kye̱na kuruma si lwee Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ 
\r (Maak 11.1–11; Lukas 19.28–40; Yohanee 12.12–19) 
\p  
\v 1-2 Bamo̱ a kpa a bo̱ fo̱ Yɛro̱salɛm‑ɔ, ne̱ baa lwee kamaŋgyii ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Bɛtɛfage̱, ne̱ ka maa Mfɔ-Ayii ke̱be̱e̱‑ɔ‑rɔ. Mfe̱ŋ‑ɔ ne̱ Yeesuu a suŋ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ anyɔ bo̱ gye̱ ŋkpɛɛ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ yɔ kamaŋgyii ne̱ ka bo̱ akatɔ‑rɔ‑ɔ‑rɔ. Mo̱ne̱ ya de̱ŋ fo̱ mfe̱ŋ, mo̱ne̱ i ŋu bamo̱ a ŋure kukurumanyi ko̱ bo̱ ye̱ra na mò̱ gyi ye̱re̱ mò̱ ase̱. Na mo̱nꞌ saŋŋe̱ bamo̱ baa mo̱ ase̱.\fig Yeesuu i lwee Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ|src="CN01784b.tif" size="span" ref="Matiyo 21.1–11" \fig* 
\v 3 Ɔko̱ ya bise mo̱ne̱ ke̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ saŋŋe̱ bamo̱‑ɔ, na mo̱nꞌ tɔwe̱ gywii se̱sɛ‑ɔ fe̱yɛ mo̱ne̱ nyaŋpe̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔ kpa. Mo̱ne̱ ya tɔwe̱ ane̱ŋ, na ɔ sa mo̱ne̱ kpa fe̱yɛ mo̱nꞌ taa bamo̱ baa.” 
\p  
\v 4 Amo̱‑ɔ a ba ne̱e̱ a ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ ko̱ a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ nya waa kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, 
\b  
\q1  
\v 5 “Mo̱nꞌ tɔwe̱ gywii Yɛro̱salɛm maŋ awuye, fe̱yɛ, 
\q1 ‘Mo̱nꞌ ke̱e̱, mo̱ne̱ owure e̱ ba mo̱ne̱ ase̱‑ɔ. 
\q1 Ɔ gye̱ ɔwo̱rɔba, ne̱ ɔɔ de̱e̱ kakurumagyii ɔ ba.’ ”\f * \fr 21:5 \ft Sakariya 9.9. \f* 
\b  
\p  
\v 6 Ne̱ agyase̱po̱ anyɔ amo̱ a ya waa ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ waa‑ɔ.  
\v 7 Ne̱ baa baa kukurumanyi‑o na mò̱ gyi‑o. Ne̱ baa ba bamo̱ awaagya bo̱ dɔŋŋɔ mbo̱‑ɔ mmɛɛ. Ne̱ Yeesuu a de̱e̱ kye̱na kakurumagyii‑o si.  
\v 8 Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a brawe̱ bamo̱ awaagya‑rɔ bo̱ be̱ya kpa‑ɔ se̱ sa mò̱, ne̱ ɔɔ nare̱ se̱ kyo̱ŋ. Bo̱ko̱ mɔ a ŋeri afe̱raa le̱e̱ ayii ne̱ a maa kpa kɛɛ‑ɔ bo̱ dɔŋŋɔ kpa‑ɔ se̱ sa mò̱, ne̱ ɔɔ nare̱ se̱ kyo̱ŋ.  
\v 9 Ŋkee bamo̱ ne̱ bo̱ gye̱ mò̱ ŋkpɛɛ na bamo̱ ne̱ bo̱ gya mò̱ se̱‑ɔ a le̱e̱ ba fɛɛ‑rɔ ne̱e̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 “Mo̱nꞌ sa a ane̱ da Deefid mò̱ nana kakyirele. 
\q1 Wuribware̱ yure mò̱ ne̱ ɔ ba mò̱ ke̱nyare̱‑rɔ‑ɔ.\f * \fr 21:9 \ft Kiliŋ 118.26. \f* 
\q1 Mo̱nꞌ sa a ane̱ da Wuribware̱ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ kakyirele.” 
\b  
\p  
\v 10 Yeesuu a lwee Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ e̱lawo̱ a de̱e̱ maŋ‑ɔ‑rɔ to̱ŋ ke̱maa, ne̱ bo̱ yɛ, “Ne̱ nsɛ ne̱e̱?” 
\p  
\v 11 Ne̱ ase̱sɛ ne̱ bamo̱ aa Yeesuu a yɔ‑ɔ a lee kanɔ fe̱yɛ, “Wuribware̱ kyaamɛɛ Yeesuu‑o ne̱e̱. Ɔɔ le̱e̱ Nasarɛt maŋ ne̱ ɔ bo̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ ne̱e̱.” 
\s1 Ke̱tɔ ne̱ Yeesuu a waa na ɔ bo̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ 
\r (Maak 11.15–19; Lukas 19.45–48) 
\p  
\v 12 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a ya lwee Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ kabuno. Ne̱ oo ŋu ayawo̱gyipo̱ te mfe̱ŋ ba fe atɔ na bo̱ko̱ e̱ sɔɔ. Bo̱ko̱ mɔ te bamo̱ iteeburi ase̱ mfe̱ŋ ba kyeeri Roma swe̱e̱re̱ se̱ atanne̱ ba yaa Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ atanne̱‑rɔ. Ase̱sɛ mɔ‑rɔ bo̱ko̱ mɔ te bamo̱ ngya se̱ ba fe awurele̱pɔ ne̱e̱. To, Yeesuu a ya to̱ bamo̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ ɔɔ gye̱ra gye̱ra bamo̱ iteeburi‑o na bamo̱ ngya‑ɔ bo̱ da, ne̱ ɔɔ gya bamo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱.  
\v 13 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ne̱e̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ Wuribware̱ yɛ, 
\b  
\q1 ‘Mo̱ lɔŋ‑ɔ i kii ke̱kyaŋ ne̱ kaye̱ mɔ‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ 
\q2 e̱ ba a bo̱ bo̱ nya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱‑ɔ.’\f * \fr 21:13 \ft Isaya 56.7. \f* 
\q1 Amaa mo̱ne̱ a taa mfe̱ŋ bo̱ kii ‘ayu lɔŋ ne̱e̱’\f * \fr 21:13 \ft Yɛrɛme̱ya 7.11. \f* bɛɛɛ?” 
\b  
\p  
\v 14 Wuribware̱ suŋkpa a kabuno‑o mfe̱ŋ ne̱ ate̱napo̱ na agyabɔɔ a ba mò̱ ase̱, ne̱ ɔɔ kya bamo̱.  
\v 15 Ne̱ ŋyaagyi a fɛɛ‑rɔ ane̱ŋ‑aaa fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa a ane̱ da Deefid mò̱ nana kakyirele.” 
\p Ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ a ŋu akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ ne̱ Yeesuu a waa‑ɔ, ne̱ baa nu ane̱ŋ ne̱ ŋyaagyi‑o e̱ fɛɛ‑rɔ‑ɔ, ne̱ bamo̱ iduŋ a fwii Yeesuu si.  
\v 16 Ne̱ baa bise mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ a nu ane̱ŋ ne̱ ŋyaagyi mɔ e̱ tɔwe̱‑ɔ ɔɔɔ? Ke̱tɔ bware aaa?” 
\p Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “A bware. Ne̱e̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ tɛɛ kare̱ ke̱tɔ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ fe̱yɛ, 
\b  
\pi1 ‘Ane̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱, 
\q1 fo̱ a sa ne̱ e̱lawo̱ ne̱ ŋyaagyi ngyingyii e̱ waa mfe̱e̱‑ɔ 
\q2 a sa ne̱ fo̱ a nya ke̱dabe̱.’\f * \fr 21:16 \ft Kiliŋ 8.2 (LXX). \f* ɛ?” 
\b  
\p  
\v 17 Ne̱ Yeesuu a le̱e̱ bamo̱ ase̱ maŋ‑ɔ‑rɔ yɔ kamaŋgyii ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Bɛtaniya, ne̱ oo di mfe̱ŋ kraye̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a daa figi kiyii ko̱ yii‑o 
\r (Maak 11.12–14, 20–24) 
\p  
\v 18 Kaye̱ ŋke gye̱gyaye̱ tututu‑o, ne̱ Yeesuu a kiŋŋi ɔ yɔ maŋ‑ɔ‑rɔ. Ne̱ ako̱ŋ de mò̱.  
\v 19 Mfe̱ŋ ne̱ oo ŋu figi kiyii ko̱ ye̱re̱ kpa kɛɛ. Ne̱ ɔɔ yɔ a ɔ ya de̱e̱re̱ ke̱mo̱ se̱ fe̱yɛ ɔ nya ke̱mo̱ agyi a o gyi aaa. Amaa mò̱ a yɔ ke̱mo̱ kaase̱‑ɔ, sɛye̱ mo̱ŋ te ke̱mo̱ se̱, amɔ afe̱raa wo̱re̱. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii kiyii‑o fe̱yɛ, “Fo̱ mo̱ŋ lɛɛ fo̱ bo̱‑rɔ a fo̱ swɛɛ agyi daa.” Puri amo̱‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ kiyii amo̱ a wu. 
\p  
\v 20 Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a ŋu fe̱yɛ kiyii amo̱ a wu‑o, ne̱ aa kpe̱ŋ bamo̱ e̱ye̱e̱. Ne̱ bo̱ yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱ figi kiyii mɔ a waa wu puri mɔ‑rɔ ane̱ŋ?” 
\p  
\v 21 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ, mo̱ne̱ ya kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi, ne̱ mo̱ne̱ e̱ mo̱ŋ lwii kamɛɛ, amo̱ fe̱raa mo̱ne̱ e̱ taare̱ a mo̱nꞌ waa ane̱ŋ ne̱ mo̱ a waa kiyii mɔ mfe̱e̱‑ɔ. N gye̱ amo̱ wo̱re̱ gbaa, amaa mo̱ne̱ e̱ taare̱ a mo̱nꞌ tɔwe̱ gywii ke̱be̱e̱ mɔ fe̱yɛ, ‘Ko̱so̱ nare̱ ya twe̱e̱ fo̱ e̱ye̱e̱ waa ɔpo̱o̱‑rɔ.’ Na Wuribware̱ sa a ke̱tɔ waa ane̱ŋ sa mo̱ne̱.  
\v 22 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱ne̱ ya ko̱re̱ Wuribware̱ ko̱tɔko̱, ne̱ mo̱ne̱ a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ ɔ sa mo̱ne̱ ke̱tɔ amo̱, mo̱ne̱ e̱ nya.” 
\s1 Yudaa awuye agye̱ŋkpɛɛpo̱ a se̱ŋbise ko̱ ne̱ Yeesuu a kine kanɔlee‑o 
\r (Maak 11.27–33; Lukas 20.1–8) 
\p  
\v 23 Ne̱ Yeesuu a kiŋŋi ba Wuribware̱ suŋkpa a kabuno‑o. Ne̱ ɔɔ kaapo̱ lamaŋ abware̱se̱ŋ mfe̱ŋ. Mò̱ a maa se̱ ɔ kaapo̱‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ na maŋ‑ɔ abre̱sɛ a ba mò̱ ase̱. Ne̱ baa bise mò̱ fe̱yɛ, “Nsɛ ya sa fo̱ kpa fe̱yɛ fo̱ bo̱ gya ase̱sɛ bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ suŋkpa a kabuno‑o mfe̱e̱? Ne̱ nsɛ ya sa fo̱ kpa fe̱yɛ fo̱ kaapo̱ atɔ mfe̱e̱?” 
\p  
\v 24 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “To, mo̱‑ɔ mo̱ i bise mo̱ne̱ ase̱ŋ ko̱ŋko̱ kpeŋ, ne̱ mo̱ne̱ ya taare̱ be̱ŋŋaa mo̱ nɛɛnɛɛ fe̱raa, mo̱‑ɔ mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱ kpa ne̱ n de fe̱yɛ m bo̱ waa ane̱ŋ a atɔ mɔ.  
\v 25 Mo̱nꞌ kaapo̱ mo̱ mò̱ ne̱ ɔɔ sa Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ kpa fe̱yɛ ɔ bɔ asuu‑o? Wuribware̱ ya sa mò̱ bɛɛɛ dimaadi aaa?” 
\p Mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ wo̱re̱ wo̱re̱ a le̱e̱ ba gyiiri ikii fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱ ane̱ tɔwe̱‑ɔ ne̱e̱? Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ Wuribware̱ ya sa Yohanee kpa fe̱yɛ ɔ bɔ asuu, o bise ane̱ fe̱yɛ, ‘Nte̱tɔ se̱ ne̱e̱ ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ Yohanee gyi?’  
\v 26 Ne̱ ane̱ mɔ ane̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ dimaadi ya sa mò̱ kpa, e̱me̱ne̱ ne̱ lamaŋ mɔ e̱ waa ane̱? Ane̱ se̱re̱ bamo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ɔke̱maa a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ Yohanee gye̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ ne̱e̱.” 
\p  
\v 27 Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ baa be̱ŋŋaa Yeesuu fe̱yɛ, “Ane̱ mo̱ŋ nyi ɔko̱ ne̱ ɔɔ sa Yohanee kpa fe̱yɛ ɔ bɔ asuu‑o.” 
\p Ne̱ Yeesuu mɔ a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ane̱ŋ fe̱raa, ŋ gbaa ma tɔwe̱ ɔko̱ ne̱ ɔɔ sa mo̱ kpa fe̱yɛ ŋ waa ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ waa‑ɔ a n gywii mo̱ne̱.” 
\s1 Ɔnyare̱ ko̱ na mò̱ agyi nyaŋsɛ anyɔ kitee 
\p  
\v 28 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ fa fe̱yɛ kitee mɔ e̱ kaapo̱? N gye̱ ɔnyare̱ ko̱ e̱ bo̱‑rɔ aaa? Ne̱ o de mò̱ agyi nyaŋsɛ anyɔ. Kake ŋko̱ ne̱ ɔɔ ya ko̱re̱ mò̱ gyi bre̱sɛ‑ɔ to̱rɔɔ.  
\v 29 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ se̱ fe̱yɛ, ‘Ma yɔ.’ Amaa ke̱tɔ a waa kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ oo nu mò̱ e̱ye̱e̱, ne̱ ɔɔ yɔ mò̱ se̱ a ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ ya dɔɔ. 
\p  
\v 30 Saŋ amo̱ mò̱ se̱ kyɔ o yii mò̱ gyi nyɔse̱po̱‑ɔ ase̱ a ɔ ya ko̱re̱ mò̱ to̱rɔɔ ane̱ŋ dɛɛ. Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa mò̱ se̱ fe̱yɛ, ‘Yooo, n se̱, mo̱ a nu. Mo̱ e̱ yɔ.’ Amaa mò̱‑ɔ mɔ mo̱ŋ yɔ.” 
\p Ne̱ Yeesuu a bise bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ,  
\v 31 “Ŋnyaŋsɛɛ ŋnyɔ mɔ‑rɔ‑ɔ, bamo̱ mmo̱ ya waa mò̱ se̱ ke̱pre̱? Mo̱nꞌ lee kanɔ a n nu.” 
\p Ne̱ baa lee kanɔ fe̱yɛ, “Gyi bre̱sɛ‑ɔ.” 
\p Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Kase̱ŋtiŋ ne̱e̱. Ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ apoo leŋpoo akɔɔre̱po̱ na apurimakye̱e̱ e̱ gye̱ ne̱ ba gye̱ ŋkpɛɛ a bo̱ tii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si na mo̱ne̱ te.  
\v 32 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a ba mo̱ne̱ ase̱ ne̱e̱ a ɔ bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱ e̱kpa timaa na mo̱nꞌ bo̱rɔ se̱. Ne̱ mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ mò̱ gyi. Amaa leŋpoo akɔɔre̱po̱‑ɔ na apurimakye̱e̱‑ɔ fe̱raa a kɔɔre̱ mò̱ gyi. Mo̱ne̱ a ŋu amo̱‑ɔ gbaa ooo, mo̱ne̱ mo̱ŋ kyurowi mo̱ne̱ mfɛɛre̱ na mo̱nꞌ kɔɔre̱ mò̱ gyi.” 
\s1 Apafo̱wɔ bɔye̱ ko̱ kitee 
\r (Maak 12.1–12; Lukas 20.9–19) 
\p  
\v 33 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱, na m be̱e̱ tɔwe̱ kitee ko̱. N gye̱ ko̱dɔɔ wuye ko̱ ya dɛɛ kye̱na aaa? Ne̱ oo dwii bobe ayii ko̱, ne̱ amo̱ ya swɛɛ agyi ne̱ bo̱ de ba waa nta‑ɔ. Ne̱ oo gyi bane̱ dabe̱ bo̱ muruwaa, ne̱ oo kwii ke̱maŋtaŋ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ, na ɔ taa ayii‑o agyi bo̱ waa‑rɔ a bo̱ kyikye si lee amo̱ nkyu‑o. Ne̱ ɔɔ be̱e̱ waa ko̱tɔko̱ ne̱ ba de̱e̱ ye̱re̱ ke̱mo̱ se̱ a bo̱ de̱e̱re̱ ko̱dɔɔ‑ɔ se̱‑ɔ bo̱ ye̱ra ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ. Ne̱ ɔɔ taa sa apafo̱wɔ ko̱ fe̱yɛ bo̱ de̱e̱re̱ se̱ sa mò̱, ne̱ ɔɔ le̱e̱ pe̱ tu kpa yɔ ke̱fɔ. 
\p  
\v 34 Saŋ ne̱ ayii a agyi‑o a be̱re̱, ne̱ amo̱ kiteebe̱e̱ a fo̱‑ɔ, ne̱ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o a suŋ mò̱ ayaafɔre̱ ko̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ apafo̱wɔ amo̱ ase̱ fe̱yɛ bo̱ yɔ na apafo̱wɔ‑ɔ ke ke̱tɔ ne̱ baa nya le̱e̱ mò̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ‑ɔ‑rɔ, na bo̱ taa mò̱ lee bo̱ kyo̱ŋwe̱ mò̱.  
\v 35 Ayaafɔre̱ amo̱ a yɔ apafo̱wɔ‑ɔ ase̱‑ɔ, ne̱ apafo̱wɔ‑ɔ a kra bamo̱ ɔko̱ ne̱ baa da mò̱, ɔko̱ mɔ ne̱ baa mɔɔ, ne̱ ɔko̱ mɔ be̱e̱ baa twe̱e̱ abu bo̱ da mò̱ mɔɔ.  
\v 36 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o a be̱e̱ suŋ ayaafɔre̱ ko̱ na bo̱ kyɔ ke̱gye̱ŋkpɛɛ a bo̱mo̱‑ɔ. Amaa ane̱ŋ dɛɛ ne̱ apafo̱wɔ amo̱ a be̱e̱ waa bamo̱. 
\p  
\v 37 Lalalo̱we̱‑ɔ ne̱ oo suŋ mò̱ gyi bo̱ kyo̱ŋwe̱ apafo̱wɔ amo̱ ase̱. Ne̱ ɔɔ fa mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ e̱ kɔɔre̱ a n gyi fe̱yɛ ba bu mo̱ gyi‑o.’  
\v 38 Saŋ ne̱ apafo̱wɔ amo̱ a ŋu kayaagyi‑o e̱ ba‑ɔ, ne̱ ŋkee ba tɔwe̱ ba gywii abɛɛ fe̱yɛ, ‘Ke̱e̱ ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o mò̱ gyi‑o ne̱ mò̱ se̱ ya wu o gyi mò̱ kapo̱tɛɛ‑ɔ e̱ ba‑ɔ. Mo̱nꞌ sa a ane̱ mɔɔ mò̱, na mò̱ se̱ a ko̱dɔɔ mɔ kii ane̱ lee.’  
\v 39 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa kra mò̱ kayaagyi amo̱, ne̱ baa gyiiri mò̱ le̱e̱ ko̱dɔɔ‑ɔ‑rɔ, ne̱ baa mɔɔ mò̱. 
\p  
\v 40 To, mo̱ne̱ e̱ kɔɔre̱ mo̱ne̱ i gyi fe̱yɛ bobe ko̱dɔɔ‑ɔ wuye‑o fɔŋfɔŋ ya ba apafo̱wɔ amo̱ ase̱, e̱me̱ne̱ ne̱ ɔ waa bamo̱‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 41 Ne̱ baa lee kanɔ fe̱yɛ, “A waa kanɔ ŋke̱maa ɔ mɔɔ ase̱sɛ bɔye̱ amo̱. Na ɔ bo̱ taa ko̱dɔɔ‑ɔ sa ase̱sɛ baŋbaŋ na bo̱ de̱e̱re̱ se̱ sa mò̱. Na kiteebe̱e̱ ya fo̱, bo̱ ke ayii‑o agyi‑ro na bo̱ taa mò̱ lee bo̱ kyo̱ŋwe̱ mò̱.” 
\p  
\v 42 Ne̱ Yeesuu yɛ, “Kase̱ŋtiŋ ne̱e̱. Mo̱ a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ mo̱ne̱ a kare̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Ke̱fo̱re̱ serisɛ ko̱ ne̱ apwɛɛpo̱ de bo̱ pwɛɛ 
\q2 ne̱ baa kine ke̱mo̱ bo̱ twe̱e̱‑ɔ, 
\q2 ya ko̱ŋ bo̱ kii ke̱mo̱ ne̱ kaa le̱ŋ lɔŋ‑ɔ pɛɛɛ bo̱ ye̱ra‑ɔ. 
\q1 Wuribware̱ ya sa ne̱ aa ba ane̱ŋ, 
\q2 ne̱ aa kpe̱ŋ ane̱ e̱ye̱e̱ ke̱baŋse̱.’ ”\f * \fr 21:42 \ft Kiliŋ 118.22-23. \f* 
\b  
\p  
\v 43 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Amo̱se̱ se̱‑ɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ Wuribware̱ i lee mo̱ne̱ Isireelii awuye a ɔ bo̱ le̱e̱ mò̱ kuwure‑o‑ro, na ɔ be̱e̱ te̱e̱ ase̱sɛ baŋbaŋ baa bo̱ tii ke̱mo̱ se̱. Ane̱ŋ a ase̱sɛ mɔ e̱ gye̱ bamo̱ ne̱ bamo̱ awaasɛ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ baa fo̱ fe̱yɛ bo̱ tii kuwure‑o si‑o. [  
\v 44 Ɔke̱maa ne̱ mò̱ ya le̱e̱ da ke̱fo̱re̱ amo̱ se̱, ke̱ e̱ te̱ŋŋe̱ se̱sɛ‑ɔ‑rɔ kyikpuri kyikpuri. Ne̱ ke̱mo̱ ya le̱e̱ da ɔko̱ se̱, na ko̱ kwɛɛ mò̱ waa fe̱yɛ e̱se̱‑ɔ.]” 
\p  
\v 45 Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na Farisii awuye‑o a nu itee amo̱ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱‑ɔ, ne̱ baa pini fe̱yɛ ɔ kaapo̱ fe̱yɛ bo̱ du fe̱yɛ apafo̱wɔ bɔye̱ amo̱ na apwɛɛpo̱ ne̱ baa kine ke̱fo̱re̱ serisɛ‑ɔ ke̱bo̱ pwɛɛ‑ɔ.  
\v 46 Amo̱se̱‑ɔ ba kpa mò̱ a bo̱ kra. Amaa bamo̱ a se̱re̱ lamaŋ‑ɔ se̱‑ɔ, bo̱ mo̱ŋ taare̱, a le̱e̱ fe̱yɛ lamaŋ‑ɔ fe̱raa yɛ ɔ gye̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ ne̱e̱. 
\c 22  
\s1 Gyikpa dabe̱ ko̱ kitee 
\r (Lukas 14.15–24) 
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ ba kitee ko̱ bo̱ sa se̱ŋsa gywii ase̱sɛ ne̱ ba nu mò̱ ase̱‑ɔ.  
\v 2 Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ nu ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o du‑o. N gye̱ owure ko̱ e̱ dɛɛ ɔ bo̱‑rɔ aaa? Ne̱ mò̱ gyi nyaŋsɛ‑ɔ e̱ kpa a ɔ waare̱e̱ ɔkye̱e̱. Ne̱ owure‑o a waa ko̱ko̱fɔ‑rɔ ateese siraa sa mò̱ gyi‑o.  
\v 3 Ne̱ oo suŋ mò̱ ayaafɔre̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ ase̱sɛ ne̱ oo nyiŋŋi bamo̱‑ɔ ase̱, fe̱yɛ saŋ a fo̱ fe̱yɛ bo̱ ba na bo̱ gyi ateese bo̱ gyi akatɔ. Amaa bamo̱ ɔke̱maa a kine ke̱ba. 
\p  
\v 4 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ suŋ ayaafɔre̱ ko̱ bamo̱ ase̱ bo̱ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ a waa ko̱ko̱fɔ‑rɔ a ateese‑o lo̱we̱. Mo̱ a mɔɔ mo̱ e̱naate̱‑rɔ e̱dabe̱dabe̱‑ɔ, ne̱ mo̱ a waa ke̱tɔ ke̱maa siraa lo̱we̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ bo̱ gyi.’ 
\p  
\v 5 Amaa afɔ‑ɔ ɔke̱maa mo̱ŋ be̱ŋŋaa owure a ayaafɔre̱‑ɔ. Bamo̱‑rɔ ɔko̱ŋko̱ a yɔ mò̱ ndɔɔ‑rɔ, ne̱ ɔko̱ŋko̱ mɔ a yɔ mò̱ yawo̱gyikpa.  
\v 6 Bamo̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ mɔ a kra owure a ayaafɔre̱‑ɔ ne̱ baa da bamo̱ mɔɔ. 
\p  
\v 7 Ke̱mo̱ ne̱ owure‑o de? Mò̱ duŋ a fwii bwe̱e̱tɔ, ne̱ oo suŋ mò̱ asoogyaa awuye, ne̱ baa ya mɔɔ ane̱ŋ a ase̱sɛ bɔye̱‑ɔ kywɛɛ bamo̱ maŋ. 
\p  
\v 8 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ te̱e̱ mò̱ ayaafɔre̱‑ɔ bo̱ gyaŋŋe̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ a waa ko̱ko̱fɔ‑rɔ a ateese‑o siraa lo̱we̱, amaa bamo̱ ne̱ mo̱ a nyiŋŋi fe̱yɛ bo̱ ba‑ɔ a kine ke̱ba. Ane̱ŋ a ase̱sɛ‑ɔ mo̱ŋ fo̱ fe̱yɛ bo̱ bo̱ gyi mo̱ ateese‑o ne̱e̱.  
\v 9 Amo̱se̱‑ɔ mo̱ e̱ kpa a n te̱e̱ ase̱sɛ baŋbaŋ na bo̱ ba. Mo̱nꞌ nare̱ yɔ maŋ‑nɔ mbo̱re̱ se̱ ya te̱e̱ se̱sɛ ke̱maa ne̱ mo̱ne̱ i ŋu‑o na ɔ ba mfe̱e̱ bo̱ gyi mo̱ ateese‑o.’ 
\p  
\v 10 Ne̱ mò̱ ayaafɔre̱‑ɔ a yɔ maŋ‑nɔ a mbo̱re̱‑ɔ se̱ ya te̱e̱ ase̱sɛ timaa na abɔye̱ pɛɛɛ ne̱ baa ŋu mfe̱ŋ‑ɔ. Ne̱ baa ba ateese‑o gyikpa‑ɔ. Bamo̱ a ba‑ɔ, baa bo̱rɔ owure a gyikpa a ke̱kyaŋ‑ɔ. 
\p  
\v 11 Ne̱ owure‑o a lwee gyikpa a ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ ya sa mò̱ afɔ amo̱ aŋsɛ na ke̱ba. Mò̱ a bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ oo ŋu se̱sɛ ko̱ na ɔ mo̱ŋ buŋ ko̱ko̱fɔ‑rɔ‑ɔ waagya.  
\v 12 Ne̱ oo bise mò̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyare̱, e̱me̱ne̱ ne̱ fo̱ a waa ba mfe̱e̱ na fo̱ mo̱ŋ buŋ ko̱ko̱fɔ‑rɔ waagya‑ɔ ne̱e̱?’ Amaa se̱sɛ‑ɔ mo̱ŋ taare̱ lee kanɔ. 
\p  
\v 13 Ne̱ owure‑o a sa mò̱ ayaafɔre̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ kanɔ fe̱yɛ, ‘Mo̱nꞌ ŋure se̱sɛ‑ɔ asare̱e̱ na ayaa, na mo̱nꞌ taa mò̱ twe̱e̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ kawu kibugyii‑ro. Mfe̱ŋ ne̱ ase̱sɛ da ba su na ba duŋwi nnɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ maa taare̱ a bo̱ lweero ba gyikpa‑ɔ mfe̱e̱.’ 
\p Amo̱ e̱ gye̱ saase̱bɛɛ.  
\v 14 Amo̱se̱ se̱‑ɔ Wuribware̱ a te̱e̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ fe̱yɛ bo̱ bo̱ tii mò̱ kuwure‑o si. Amaa ase̱sɛ kafwe̱e̱ ne̱ Wuribware̱ i lee a bo̱ bo̱ kii mò̱ fɔŋfɔŋ ase̱sɛ.” 
\s1 Leŋpoo ke̱ka se̱ŋbise 
\r (Maak 12.13–17; Lukas 20.20–26) 
\p  
\v 15 Farisii awuye‑o a nu itee ne̱ Yeesuu a waa‑ɔ, ne̱ baa ya buwi e̱kpa na bo̱ bo̱rɔ se̱ bise mò̱ ase̱ŋ lɔɔre̱ mò̱ kanɔ‑rɔ. Na mò̱ ya tɔwe̱ ke̱bɔye̱ ko̱ a bo̱ nya kra mò̱.  
\v 16 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa suŋ bamo̱ fɔŋfɔŋ agyase̱po̱ ko̱ na Owure Hɛrɔd aye̱re̱rɔpo̱ ko̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ Yeesuu ase̱, ne̱ baa ba bo̱ tɔwe̱ kɔne̱ kɔne̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, ane̱ nyi fe̱yɛ kase̱ŋtiŋ wuye e̱ gye̱ fo̱, ne̱ fo̱ maa pe̱nna ɔko̱. Na kufu mo̱ŋ de fo̱ fe̱yɛ ase̱sɛ tɔwe̱ fo̱ ase̱ŋ. Fo̱ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ se̱sɛ mɔ gye̱ se̱sɛ dabe̱ bɛɛɛ ɔ gye̱ se̱sɛ kagyingyii. Fo̱ fe̱raa fo̱ e̱ kaapo̱ atɔ kase̱ŋtiŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa fe̱yɛ se̱sɛ dimaadi ke̱maa waa‑ɔ ne̱e̱.  
\v 17 Amo̱se̱‑ɔ ane̱ i bise fo̱ fe̱yɛ, Roma awuye a kɔ ke̱naa gyi ane̱ se̱ kɔɔre̱ ane̱ maŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ane̱ ya ka leŋpoo sa bamo̱ owure dabe̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kaye̱saa‑ɔ, a kye ane̱ Wuribware̱ mbraa‑ɔ bɛɛɛ a maa kye? Tɔwe̱ na ane̱ nu.” 
\p  
\v 18 Amaa Yeesuu a kyɔ pini bamo̱ mfɛɛre̱ bɔye̱‑ɔ. Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye mɔ. Nte̱tɔ ne̱e̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kyɔ mo̱‑rɔ mo̱ne̱ e̱ ke̱e̱‑ɔ ne̱e̱?  
\v 19-20 Mo̱nꞌ taa atanne̱ fufuri kigyi ne̱ kaa fo̱ siidii kudu‑o, ne̱ mo̱ne̱ de mo̱ne̱ e̱ ka leŋpoo‑o baa mo̱ a ŋ ke̱e̱.” Bamo̱ a taa baa‑ɔ, ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Nsɛ fotoo na ke̱nyare̱ e̱ dɔŋ atanne̱ mɔ se̱‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 21 Ne̱ baa be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Owure Kaye̱saa lee ne̱e̱.” 
\p Ne̱ Yeesuu yɛ, “To, amo̱ fe̱raa, mo̱nꞌ ka ke̱tɔ ne̱ ke̱ gye̱ Kaye̱saa lee‑o sa Kaye̱saa, na mo̱nꞌ ka ke̱mo̱ ne̱ ke̱ gye̱ Wuribware̱ lee‑o sa Wuribware̱.” 
\p  
\v 22 Ne̱ ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa‑ɔ a kpe̱ŋ bamo̱ e̱ye̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa yɔwe̱ mò̱ bo̱ yii. 
\s1 Kikyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro se̱ŋbise 
\r (Maak 12.18–27; Lukas 20.27–40) 
\p  
\v 23 Kake amo̱ dɛɛ ne̱ Sadukii awuye ko̱ a ba Yeesuu ase̱ ane̱ŋ dɛɛ na bo̱ bo̱ bise mò̱ ase̱ŋ. Amɔ Sadukii awuye mɔ gye̱ Yudaa awuye ko̱ ne̱ ba kɔɔre̱ ba gyi fe̱yɛ se̱sɛ ya wu, mò̱ kayo̱wɔre̱ na mò̱ kra pɛɛɛ a wu, ne̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ ɔ maa taare̱ a o kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro pɛɛɛ‑ɔ ne̱e̱.  
\v 24 To, ne̱ baa bise Yeesuu fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis ya kyo̱rɛɛ mbraa mɔ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ sa ane̱ fe̱yɛ, ɔko̱ ya wu yɔwe̱ mò̱ ka na bo̱ mo̱ŋ ko̱we̱ agyi, se̱sɛ‑ɔ mò̱ tire taa kpenlekye̱e̱‑ɔ waare̱e̱ na bo̱ nya ko̱we̱ kayaagyi. Na bo̱ taa kamo̱ fe̱yɛ mò̱ daa ne̱ oo wu‑o mò̱ gyi ne̱e̱.  
\v 25 To, ɔnyare̱ ko̱ agyi nyaŋsɛ asunoo e̱ dɛɛ bo̱ bo̱ ane̱‑rɔ mfe̱e̱. Ne̱ bamo̱‑rɔ ɔbre̱sɛ‑ɔ a waare̱e̱ ɔkye̱e̱, ne̱ ɔnyare̱‑ɔ a bo̱ wu na mò̱ ka mo̱ŋ ko̱we̱ agyi. Ne̱ ɔɔ yɔwe̱ mò̱ ka sa mò̱ tire ne̱ ɔ gya mò̱ se̱‑ɔ na ɔ waare̱e̱ mò̱.  
\v 26 Ne̱ mò̱ tire amo̱ a taa kpenlekye̱e̱‑ɔ waare̱e̱. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mò̱ aa mò̱ mo̱ŋ ko̱we̱, ne̱ ɔnyare̱‑ɔ a bo̱ wu. Ɔnyare̱ amo̱ mò̱ tire ne̱ ɔ gya mò̱ se̱‑ɔ ane̱ŋ dɛɛ. Bamo̱ pɛɛɛ a waare̱e̱ bamo̱ daa a kpenlekye̱e̱ amo̱ gyaŋŋe̱ se̱, ne̱ baa wu yɔwe̱ mò̱ na mò̱ aa bamo̱ ɔko̱ mo̱ŋ ko̱we̱ gyi ko̱ŋko̱ gbaa.  
\v 27 A bo̱‑rɔ ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ mɔ a bo̱ wu gya bamo̱ se̱.  
\v 28 Ne̱ mbe̱yɔmɔ, bo̱ yɛ ɔke̱maa i kyiŋŋi a ɔ le̱e̱ lowi‑ro. Kake nsi amo̱, bamo̱‑rɔ nsɛ e̱ gye̱ ɔkye̱e̱‑ɔ mò̱ kuri? Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ asunoo‑o pɛɛɛ mɔ a waare̱e̱ mò̱ bo̱ gyaŋŋe̱ se̱.” 
\p  
\v 29 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ a fo̱ kpa, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ase̱ŋ, ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ ke̱yaale̱ŋ‑ɔ du‑o, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ maa nu ke̱mo̱ kaase̱.  
\v 30 A le̱e̱ fe̱yɛ ase̱sɛ ya kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro, bamo̱ kakye̱na‑rɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a mbɔɔ ne̱ bo̱ bo̱ so̱so̱‑ɔ lee‑o. Amo̱se̱‑ɔ awaare̱yɛ mo̱ŋ lɛɛ a bo̱‑rɔ.  
\v 31 To, mo̱ne̱ fe̱raa mo̱ne̱ yɛ alowipo̱‑ɔ maa lɛɛ kyiŋŋi a bo̱ le̱e̱ lowi‑ro. Amaa mo̱ i bise mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ mo̱ŋ kare̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a kaapo̱ mo̱ne̱, ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ ɔɔɔ? Mfe̱ŋ‑ɔ ɔ yɛ,  
\v 32 ‘Mo̱ e̱ gye̱ Wuribware̱, nyaŋpe̱ ne̱ fo̱ nana‑ana Abraham na Isak na Yakubu i suŋ‑o.’\f * \fr 22:32 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 3.6. \f* Amo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ ane̱ ade̱daapo̱ amo̱ ne̱ baa wu‑o a saŋ ba suŋ Wuribware̱‑ɔ se̱‑ɔ, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a wu gbaa ooo, bamo̱ e̱kra saŋ i te.” 
\p  
\v 33 Lamaŋ ne̱ ba nu Yeesuu ase̱ mfe̱ŋ‑ɔ a nu mò̱ ke̱kaapo̱ amo̱‑ɔ, ne̱ aa kpe̱ŋ bamo̱ e̱ye̱e̱. 
\s1 Mbraa‑ɔ pɛɛɛ‑rɔ mmo̱ ne̱ n tiri‑o 
\r (Maak 12.28–34) 
\p  
\v 34 Ne̱ Farisii awuye ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ a nu ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a sa ne̱ Sadukii awuye‑o a waa diŋŋ‑o. Ne̱ baa gyaŋŋe̱ a bo̱ kpa ase̱ŋ ko̱ na bo̱ ya bise mò̱ lɔɔre̱ mò̱ kanɔ‑rɔ.  
\v 35 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ bamo̱‑rɔ ɔko̱ ne̱ ɔ gye̱ Wuribware̱ mbraa ɔkaapo̱po̱‑ɔ a bo̱ bise mò̱ fe̱yɛ,  
\v 36 “Ɔkaapo̱po̱, mbraa‑ɔ pɛɛɛ‑rɔ mmo̱ e̱ gye̱ ne̱ n tiri‑o ne̱e̱? Tɔwe̱ na ane̱ nu.” 
\p  
\v 37 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Mmo̱ ne̱ n tiri‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Lee fo̱ kame‑ro ba fo̱ kakpo̱nɔ na fo̱ mfɛɛre̱ pɛɛɛ 
\q1 bo̱ kpa fo̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ ase̱ŋ.’\f * \fr 22:37 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 6.5. \f* 
\b  
\m  
\v 38 Mmo̱‑ɔ e̱ gye̱ mbraa ne̱ n kyɔ mbraa‑ɔ pɛɛɛ‑ɔ.  
\v 39 Mbraa ne̱ n tiri, ne̱ n gya se̱ nyɔse̱po̱, ne̱ ŋ ya le̱e̱ ngye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Kpa fo̱ bɛɛko̱ ase̱ŋ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ fo̱ e̱ kpa fo̱ e̱ye̱e̱‑ɔ.’\f * \fr 22:39 \ft Ko̱lɔŋŋɔ mbraa 19.18. \f* 
\b  
\m  
\v 40 Wuribware̱ a mbraa ne̱ Mosis a kyo̱rɛɛ bo̱ be̱ya‑ɔ pɛɛɛ na Wuribware̱ akyaamɛɛ a ke̱kaapo̱‑ɔ pɛɛɛ ye̱re̱ ane̱ŋ a mbraa ŋnyɔ amo̱ se̱ ne̱e̱.” 
\s1 Ɔko̱ ne̱ Wuribware̱ i suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ ase̱ŋ 
\r (Maak 12.35–37; Lukas 20.41–44) 
\p  
\v 41 Farisii awuye‑o a saŋ bo̱ ye̱re̱ ba nu Yeesuu ase̱‑ɔ, ne̱ oo bise bamo̱ se̱ŋbise ko̱ bo̱ teere mò̱ ne̱ baa bise mò̱‑ɔ.  
\v 42 Ne̱ ɔ yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ fa Kristoo ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ ane̱‑ɔ ase̱ŋ? Nsɛ ke̱nana‑rɔ ne̱ ɔ le̱e̱?” 
\p Ne̱ baa lee kanɔ fe̱yɛ, “Ɔ le̱e̱ Owure Deefid a ke̱nana‑ɔ‑rɔ ne̱e̱.” 
\p  
\v 43 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ne̱ e̱me̱ne̱ se̱ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o mɔ a sa ne̱ Deefid fɔŋfɔŋ gbaa a te̱e̱ mò̱ mò̱ nyaŋpe̱? Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ Deefid a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, 
\b  
\q1  
\v 44 ‘Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii mo̱ nyaŋpe̱ ne̱e̱ ɛ, 
\q2 Kye̱na mo̱ kigyise si mfe̱e̱ 
\q2 na n sa a fo̱ ado̱ŋ pɛɛɛ mɔ ba fo̱ kaase̱.’\f * \fr 22:44 \ft Kiliŋ 110.1.\f* 
\b  
\m  
\v 45 To, Deefid a kyo̱rɛɛ ase̱ŋ amo̱ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii ɔko̱ ne̱ o te mò̱ ase̱‑ɔ, Kristoo ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii. Amo̱ a gye̱ ane̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ Deefid fɔŋfɔŋ gbaa a te̱e̱ Kristoo fe̱yɛ mò̱ nyaŋpe̱, bamo̱ ya ko̱we̱ Kristoo ne̱ ɔɔ waa se̱sɛ dimaadi, e̱me̱ne̱ ne̱ ɔ waa a ɔ le̱e̱ Deefid a ke̱nana‑ɔ‑rɔ, na Deefid a kyɔ te̱e̱ Kristoo fe̱yɛ mò̱ nyaŋpe̱?” 
\p  
\v 46 Bamo̱ ɔko̱ mo̱ŋ taare̱ sa Yeesuu kanɔlee ke̱maa. Amo̱se̱‑ɔ le̱e̱ kake amo̱ bo̱ yɔ‑ɔ kufu de bamo̱ pɛɛɛ fe̱yɛ bo̱ be̱e̱ bise mò̱ ase̱ŋ. 
\c 23  
\s1 Yeesuu yɛ ɔke̱maa sa Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ na Farisii awuye‑o si 
\r (Maak 12.38–40; Lukas 20.45–47) 
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu a sa se̱ŋsa gywii lamaŋ ne̱ ba nu mò̱ ase̱‑ɔ na mò̱ agyase̱po̱‑ɔ.  
\v 2 Ne̱ ɔ yɛ, “Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ na Farisii awuye‑o e̱ gye̱ ne̱ bo̱ de kpa fe̱yɛ bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱ Wuribware̱ mbraa ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis a kyo̱rɛɛ bo̱ be̱ya sa ane̱‑ɔ.  
\v 3 Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ bu bamo̱, na mo̱nꞌ gya ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ba kaapo̱ mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ waa‑ɔ se̱. Amaa fe̱raa mo̱ne̱ ma kaŋ gya bamo̱ ase̱ŋ waasɛ se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ ba tɔwe̱ ba gywii mo̱ne̱‑ɔ, bamo̱ fɔŋfɔŋ mo̱ŋ gya se̱.  
\v 4 Ne̱ bo̱ de bamo̱ fɔŋfɔŋ ananatɔ ba tii Mosis a mbraa‑ɔ se̱, na bo̱ nya sa a mmo̱ ke̱gyase̱ waa le̱ŋ sa mo̱ne̱. Amaa bamo̱ fɔŋfɔŋ fe̱raa maa kya mo̱ne̱‑rɔ na mo̱nꞌ gya mmo̱ se̱. A du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ a taa tɔso̱rɔ dwiidwiisɛ bo̱ so̱rɔ fo̱, ne̱ mò̱‑ɔ maa so̱rɔ a ɔ kya fo̱‑rɔ‑ɔ. 
\p  
\v 5 Ba waa ke̱tɔ ke̱maa akatɔ se̱ ne̱e̱ a ase̱sɛ nya ŋu. N taa fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ane̱ de ndakaagyii ane̱ da ane̱ nsɛkpe̱e̱nɔ na asare̱e̱‑rɔ‑ɔ. Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ na Farisii awuye‑o fe̱raa e̱ waa amo̱ adabe̱. M be̱e̱ taa fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ane̱ be̱e̱ ane̱ de awaagya ane̱ i buŋ aŋu si ane̱ e̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱‑ɔ, ne̱ ane̱ i ŋure ife apɔɔ ane̱ kya kya amo̱ nnɔ nna‑ɔ se̱. Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ na Farisii awuye‑o fe̱raa e̱ waa amo̱ aso̱swe̱e̱.\fig Farisiinyi na mò̱ ke̱dakaagyii na mò̱ waagya|src="IP02.tif" size="col" ref="Matiyo 23.5–36" \fig* 
\v 6 Ne̱ ɔko̱ ya nyiŋŋi bamo̱ fe̱yɛ bo̱ ya gyi ateese, amɔ ba kpa gyikpa‑rɔ a ngya dabe̱‑ɔ se̱ ne̱e̱ a bo̱ kye̱na. Ne̱ ba kpa ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ ngya dabe̱‑ɔ se̱ ke̱kye̱na.  
\v 7 Ne̱ bamo̱ a naa lamaŋ‑nɔ‑ɔ mɔ, ne̱ ba kpa fe̱yɛ ase̱sɛ gyɔŋŋɔ ka bamo̱ kanɔ te̱e̱ bamo̱ ɛ Akaapo̱po̱. 
\p  
\v 8 Amaa mo̱ne̱ fe̱raa, a mo̱ŋ bware fe̱yɛ bo̱ te̱e̱ mo̱ne̱ ɔko̱ ɛ Ɔkaapo̱po̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ pɛɛɛ gye̱ ko̱ko̱we̱bɛɛ ko̱ŋko̱ ne̱e̱, ne̱ mo̱ wo̱re̱ kpeŋ e̱ gye̱ mo̱ne̱ ɔkaapo̱po̱.  
\v 9 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ ma kaŋ te̱e̱ ɔko̱ swe̱e̱re̱ mɔ se̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ se̱ ko̱ŋko̱ wo̱re̱ kpeŋ ne̱ mo̱ne̱ de. Mò̱ e̱ gye̱ Wuribware̱.  
\v 10 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ ɔke̱maa ma sa a ɔko̱ te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ ne̱ ɔ gye̱ mo̱ne̱ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱ ko̱ŋko̱ kpeŋ‑o e̱ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ a suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱ kaye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ.  
\v 11 Mo̱ne̱‑rɔ ɔbre̱sɛ waa asuŋ bo̱ suŋ mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ a saŋ‑ɔ.  
\v 12 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ o bu mò̱ e̱ye̱e̱ ke̱dabe̱‑ɔ, mò̱ ne̱ Wuribware̱ e̱ baa kaase̱. Ne̱ ɔke̱maa mɔ ne̱ ɔ baa mò̱ e̱ye̱e̱ kaase̱‑ɔ, Wuribware̱ e̱ sa mò̱ ke̱dabe̱.” 
\p  
\v 13 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ gye̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ na Farisii awuye‑o, mo̱ne̱ i ŋu ase̱ŋ ŋke ŋko̱ fɛɛ. Nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye mɔ. Bamo̱ ne̱ ba kpa a bo̱ tii Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si‑o ne̱ mo̱ne̱ i tii bamo̱ kpa. Ne̱ mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ mɔ maa kpa a mo̱nꞌ tii kuwure‑o si. [  
\v 14 Mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ gye̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ na Farisii awuye‑o mɔ, ŋ yɛ ɛɛɛ, mo̱ne̱ i ŋu ase̱ŋ ŋke ŋko̱ fɛɛ. Nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye e̱ gye̱ mo̱ne̱. Mo̱ne̱ e̱ gye̱ ne̱ mo̱ne̱ i puni akpenlekye̱e̱ mo̱ne̱ e̱ kɔɔre̱ bamo̱ e̱lɔŋ, na mo̱ne̱ e̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ ane̱ŋ‑aaa, na ase̱sɛ nya ŋu saŋ amo̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ tɛɛ mo̱ne̱ gya Wuribware̱ se̱ nɛɛnɛɛ. Mfaanɛɛ se̱‑ɔ, Wuribware̱ i gyiiri mo̱ne̱ ke̱se̱bɔ bwe̱e̱tɔ.]  
\v 15 Mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ gye̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ na Farisii awuye‑o mɔ, ŋ yɛ ɛɛɛ, mo̱ne̱ i ŋu ase̱ŋ ŋke ŋko̱ fɛɛ. Nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye e̱ gye̱ mo̱ne̱. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ e̱ nare̱ ke̱fɔ ke̱fɔ a mo̱nꞌ ya fo̱ e̱maŋ se̱, na mo̱nꞌ be̱e̱ kye̱na ko̱re̱e̱‑rɔ te̱ŋ ɔpo̱o̱‑rɔ yɔ ke̱fɔ ke̱fɔ ya fo̱ e̱swe̱e̱re̱ ko̱ gbaa se̱, na mo̱nꞌ nya ɔko̱ ne̱ ɔ kɔɔre̱ mo̱ne̱ ke̱kaapo̱ a o gyi‑o. Na ŋkee mò̱ ya kii mo̱ne̱ ɔgyase̱po̱‑ɔ, na mo̱nꞌ sa a ɔ waa e̱bɔye̱ kyo̱ŋ mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ gbaa. 
\p  
\v 16 Ŋ yɛ ɛɛɛ, mo̱ne̱ e̱ ba a mo̱nꞌ bo̱ ŋu ase̱ŋ fɛɛ. Mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ te̱e̱ mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ fe̱yɛ ate̱napo̱ ŋyii‑ro akrapo̱ mɔ‑ɔ, mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ gbaa mo̱ŋ ke̱e̱. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ ke̱kaapo̱ mo̱ŋ gye̱ kase̱ŋtiŋ. Mo̱ne̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ ɔko̱ ya waa e̱taŋ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ waa ko̱tɔko̱, ne̱ mò̱ ya ko̱ŋ be̱e̱ ba Wuribware̱ suŋkpa bo̱ waa e̱taŋ, o de kpa fe̱yɛ ɔ laŋŋe̱ mò̱ kanɔ. Ne̱ mo̱ne̱ be̱e̱ mo̱ne̱ e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, mò̱ ya ba atanne̱ pipee ne̱ baa bo̱ waa Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ daŋ‑ɔ bo̱ waa e̱taŋ, amo̱ fe̱raa ɔ mo̱ŋ de kpa fe̱yɛ ɔ laŋŋe̱ mò̱ kanɔ.  
\v 17 Abaa! Mo̱ne̱ mfɛɛre̱ ke̱‑mo̱ŋ‑de awuye‑o mɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ ke̱e̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱? Wuribware̱ suŋkpa bɛɛɛ atanne̱ pipee ne̱ baa bo̱ waa suŋkpa amo̱ daŋ‑ɔ, ke̱mo̱ i tiri? N gye̱ suŋkpa‑ɔ ya sa ne̱ atanne̱ pipee‑o a kii atimaa aaa? 
\p  
\v 18 Ke̱tɔ ne̱ ki tii amo̱ se̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ yɛ, ɔko̱ ya ba lɔŋŋɔkpa ne̱ ɔ bo̱ suŋkpa‑ɔ mfe̱ŋ‑ɔ bo̱ waa e̱taŋ, ɔ taare̱ a ɔ laŋŋe̱ mò̱ kanɔ. Amaa mò̱ ya ba kabo̱ ne̱ baa taa bo̱ dɔŋŋɔ lɔŋŋɔkpa‑ɔ se̱‑ɔ bo̱ waa e̱taŋ, amo̱ fe̱raa mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ de kpa fe̱yɛ ɔ laŋŋe̱ mò̱ kanɔ.  
\v 19 Mo̱ne̱ mo̱ŋ ke̱e̱ ne̱e̱ bɛɛɛ? Lɔŋŋɔkpa‑ɔ na kabo̱ ne̱ ka dɔŋ mò̱ se̱‑ɔ, amo̱‑rɔ ke̱mo̱ i tiri? N gye̱ lɔŋŋɔkpa‑ɔ ya sa ne̱ kabo̱‑ɔ a kii katimaa aaa?  
\v 20 Amo̱se̱ se̱‑ɔ ŋ yɛ ɔko̱ ne̱ ɔ ba lɔŋŋɔkpa‑ɔ a ɔ bo̱ waa e̱taŋ‑ɔ a ba lɔŋŋɔkpa‑ɔ na kabo̱ ne̱ baa bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱ mfe̱ŋ‑ɔ ape̱pe̱yɔ bo̱ waa e̱taŋ ne̱e̱.  
\v 21 Ne̱ ɔko̱ ne̱ ɔ ba Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ a bo̱ waa e̱taŋ‑ɔ e̱ ba suŋkpa‑ɔ na Wuribware̱ fɔŋfɔŋ a ɔ bo̱ waa e̱taŋ ne̱e̱, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ te suŋkpa‑ɔ mfe̱ŋ.  
\v 22 Ne̱ ɔko̱ ne̱ ɔ ba Wuribware̱ se̱ a ɔ bo̱ waa e̱taŋ‑ɔ e̱ ba Wuribware̱ kuwuregya‑ɔ a ɔ bo̱ waa e̱taŋ ne̱e̱, ne̱ a kaapo̱ fe̱yɛ ɔ be̱e̱ ba Wuribware̱ ne̱ o te ke̱mo̱ se̱‑ɔ a ɔ bo̱ waa e̱taŋ ne̱e̱. 
\p  
\v 23 Mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ gye̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ na Farisii awuye‑o mɔ, m be̱e̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ i ŋu ase̱ŋ ooo. Nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye e̱ gye̱ mo̱ne̱. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ gya Wuribware̱ mbraa ne̱ ŋ yɛ mo̱nꞌ taa mo̱ne̱ adɔɔteese ke̱maa ntuŋkare̱ kudu ke̱maa‑rɔ katuŋ ko̱ŋko̱ na mo̱nꞌ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱ saŋ ke̱maa‑ɔ se̱. Ne̱ mo̱ne̱ de hare̱e̱ ko̱raa na akare̱ na alɛɛfo̱ ako̱ gbaa mo̱ne̱ e̱ sa Wuribware̱. Amaa mo̱ne̱ mo̱ŋ gya mbraa ne̱ n tiri n kyɔ mbraa amo̱‑ɔ se̱. Ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ kaapo̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ maa waa itimaa, mo̱ne̱ maa waa ke̱dame̱naŋsɛ, ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ de kase̱ŋtiŋ. Ane̱ŋ a atɔ mɔ e̱ gye̱ ne̱ a bware fe̱yɛ mo̱nꞌ waa, na mo̱ne̱ ma yɔwe̱ adɔɔteese a ntuŋkare̱ kudu ke̱maa‑rɔ katuŋ ko̱ŋko̱‑ɔ ke̱taa sa Wuribware̱.  
\v 24 Mo̱ne̱ mo̱ŋ ke̱e̱ ne̱e̱ bɛɛɛ? A le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa‑ɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ a ŋu kyɔse̱ŋ a le̱e̱ da mò̱ ko̱to̱wa na nkyu si, ne̱ oo lee mò̱ bo̱ twe̱e̱, ne̱ oo mee nyɔma dabe̱ ne̱ ɔ da ko̱to̱wa na nkyu‑o kaase̱ na ɔ mo̱ŋ ŋu‑o. 
\p  
\v 25 Mo̱ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ na Farisii awuye mɔ, mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye e̱ gye̱ mo̱ne̱. Mo̱ne̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ se̱sɛ a fwe̱e̱ mò̱ ato̱re̱nkyu na mò̱ e̱gyare̱ mmɛɛ, na ɔ maa fwe̱e̱ amo̱ mme‑ro‑o. Mo̱ne̱ e̱ lɔŋŋɔ mo̱ne̱ ŋyo̱wɔre̱, amaa apoo na gyikɔre̱ na gyimɔre̱ ya bo̱rɔ mo̱ne̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ.  
\v 26 Mo̱ne̱ Farisii awuye mɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ mo̱ne̱ ya lee e̱bɔye̱ le̱e̱ mo̱ne̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ, amɔ mo̱ne̱ ŋyo̱wɔre̱ mo̱ŋ lɛɛ n de iyisi aaa? 
\p  
\v 27 Mo̱ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ na Farisii awuye mɔ, m be̱e̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ gye̱ nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye ne̱e̱. Mo̱ne̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ ke̱gye̱raŋta‑ɔ. Ke̱mo̱ so̱so̱ ne̱ ba ba siimeetii bo̱ laa, ne̱ kaa waa daŋ. Amaa swe̱e̱re̱‑ɔ kaase̱ kifuniŋ da ki i gyo.  
\v 28 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ bware akatɔ se̱, amaa mo̱ne̱ bo̱ aye̱ba na bo̱ro̱kɔɔne̱. 
\p  
\v 29 Mo̱ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ na Farisii awuye mɔ bo̱ ase̱ŋ dabe̱‑rɔ. Nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye e̱ gye̱ mo̱ne̱. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ e̱ de̱e̱re̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ na ase̱sɛ timaa ko̱ ne̱ baa dɛɛ kye̱na‑ɔ ne̱ mo̱ne̱ nana‑ana a mɔɔ bamo̱‑ɔ agye̱raŋta se̱, ne̱ mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ de siimeetii mo̱ne̱ laa amo̱ nɛɛnɛɛ.  
\v 30 Ne̱ mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Ane̱ dɛɛ ane̱ te ane̱ ade̱daapo̱ a mbe̱e̱‑ɔ se̱ ne̱e̱, weetee ane̱ mo̱ŋ sure na bo̱ mɔɔ Wuribware̱ a akyaamɛɛ amo̱.’  
\v 31 Amaa mo̱ne̱ maa taare̱ a mo̱nꞌ gyiiri ikii fe̱yɛ bamo̱ ne̱ baa mɔɔ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ mo̱ŋ gye̱ mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ ade̱daapo̱ ne̱e̱ bɛɛɛ? Mo̱ne̱ gye̱ bamo̱ ananagyi kase̱ŋtiŋ ne̱e̱.  
\v 32 To, mo̱ne̱ mo̱ŋ tɛɛ waa mo̱ne̱ awaagyi bɔye̱‑ɔ lo̱we̱. Ŋ yɛ mo̱nꞌ kya se̱ mɔɔ ase̱sɛ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ ade̱daapo̱ a waa‑ɔ, bo̱ fo̱ saŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ mɔɔ Wuribware̱ akyaamɛɛ‑ɔ pɛɛɛ‑ɔ na mo̱nꞌ ŋu. 
\p  
\v 33 Mo̱ne̱ awɔ mɔ, mo̱ne̱ e̱ fa fe̱yɛ mo̱ne̱ e̱ taare̱ a mo̱nꞌ kwaye̱ awo̱re̱fɔɔ de̱e̱kpa ne̱ Wuribware̱ a kure bo̱ be̱ya na ɔ bo̱ gyiiri e̱bɔye̱ awaapo̱ ke̱se̱bɔ‑ɔ‑rɔ aaa? Mo̱ne̱ maa taare̱.  
\v 34 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ i suŋ akyaamɛɛ na anyiase̱ŋpo̱ na akaapo̱po̱ a m bo̱ kyo̱ŋwe̱ mo̱ne̱ ase̱. Bamo̱ bo̱ko̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ mɔɔ, bo̱ko̱ mɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ da a mo̱nꞌ bo̱ me̱ra ayii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱. Bamo̱ bo̱ko̱ mɔ mo̱ne̱ be̱e̱ mo̱ne̱ e̱ da bamo̱ akyo̱kywe̱e̱ mo̱ne̱ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ, na mo̱nꞌ gya bo̱ko̱ mɔ le̱e̱ maŋ‑nɔ yaa maŋ ko̱ se̱.  
\v 35 Ke̱tɔ ne̱ ke̱ bo̱‑rɔ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ ba bamo̱ ne̱ baa mɔɔ ase̱sɛ timaa ke̱maa swe̱e̱re̱ mɔ se̱ a ke̱se̱bɔgyiiri ne̱ ɔ kaa a ɔ bo̱ gyiiri bamo̱‑ɔ bo̱ gyiiri mo̱ne̱ ke̱se̱bɔ. Kase̱ŋtiŋ si, le̱e̱ saŋ ne̱ baa mɔɔ se̱sɛ timaa Abɛl‑ɔ\f * \fr 23:35 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 4.1-12.\f* bo̱ fo̱ saŋ ne̱ mo̱ne̱ a mɔɔ Barakiya mò̱ gyi Sakariya‑o\f * \fr 23:35 \ft 2 Ŋko̱we̱kyase̱ 24.20-22.\f* Wuribware̱ suŋkpa kanɔ na lɔŋŋɔkpa mbo̱ŋtɔ‑rɔ‑ɔ pɛɛɛ ke̱se̱bɔgyiiri dɔŋ mo̱ne̱ se̱.  
\v 36 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ Wuribware̱ i kperi bamo̱ ilowi mɔ pɛɛɛ se̱ na o gyiiri ndɔɔ a se̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ ke̱se̱bɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu e̱ kpa Yɛro̱salɛm awuye ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Lukas 13.31–35) 
\p  
\v 37 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ Yɛro̱salɛm awuye, saŋ ke̱maa ne̱ Wuribware̱ a suŋ mò̱ akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ mo̱ne̱ ase̱‑ɔ, mo̱ne̱ a daye̱ mò̱ abu mɔɔ. Saŋ ke̱maa ne̱ mo̱ a kpa fe̱yɛ ŋ kpɔwe̱ mo̱ne̱ bo̱ gyaŋŋe̱, na ŋ kuŋ mo̱ne̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ kyaase̱ i buŋ mò̱ agyi si‑o, mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ a kine.  
\v 38 To, Wuribware̱ e̱ kpa a ɔ yɔwe̱ mo̱ne̱ ase̱ŋ sa mo̱ne̱, na mo̱ne̱ maŋ mɔ kii ke̱taakpaŋ.  
\v 39 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ mo̱ne̱ maa lɛɛ ŋu mo̱ mfaanɛɛ, amɔ saŋ a fo̱ fe̱yɛ m ba, ne̱ mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, 
\b  
\q1 ‘Wuribware̱ yure mò̱ ne̱ ɔ ba mò̱ ke̱nyare̱‑rɔ‑ɔ.’\f * \fr 23:39 \ft Kiliŋ 118.26. \f* ” 
\c 24  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ Wuribware̱ suŋkpa kibwee ase̱ŋ‑ɔ 
\r (Maak 13.1–2; Lukas 21.5–6) 
\p  
\v 1 Yeesuu a kaapo̱ lamaŋ abware̱se̱ŋ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ mfe̱ŋ. Mò̱ a le̱e̱ mfe̱ŋ ɔ yɔ‑ɔ, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a ba mò̱ ase̱ fe̱yɛ bo̱ kaapo̱ mò̱ ane̱ŋ ne̱ suŋkpa a akyaŋ‑ɔ bo̱ daŋ‑ɔ.  
\v 2 Ne̱ ɔ yɛ, “Yooo. Mo̱ne̱ a ŋu ane̱ŋ ne̱ akyaŋ amo̱ du‑o ooo? Saŋ ko̱ e̱ ba a ɔ bo̱ ba na afo̱re̱ amo̱ ne̱ baa bo̱ pwɛɛ akyaŋ amo̱‑ɔ ko̱ko̱ŋko̱ gbaa maa sii mfe̱ŋ ne̱ ke̱ ye̱re̱ mbe̱yɔmɔ‑ɔ. Ba gye̱ra amo̱ pɛɛɛ a bo̱ bo̱ da.” 
\s1 Ase̱ŋ ne̱ a ba pwɛɛ na kaye̱ dɛɛ gye̱ kɛɛ 
\r (Maak 13.3–13; Lukas 21.7–19) 
\p  
\v 3 Ke̱tɔ a waa kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu a yɔ o te Mfɔ-Ayii ke̱be̱e̱‑ɔ se̱. Ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a ba mò̱ ase̱ bamo̱ wo̱re̱, na ɔko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ, ne̱ baa bise mò̱ fe̱yɛ, “Tɔwe̱ gywii ane̱. Saŋ mo̱ ne̱ ase̱ŋ mɔ pɛɛɛ ne̱ fo̱ a tɔwe̱ bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ suŋkpa amo̱ se̱‑ɔ e̱ ba? Ne̱ fo̱ ya yɔ Wuribware̱ ase̱, nte̱tɔ atɔ e̱ gye̱ ne̱ a waa na ane̱ dɛɛ ŋu fe̱yɛ fo̱ kikiŋŋi ba kaye̱ mɔ‑rɔ a tɔ‑rɔ na kaye̱ gye̱ kɛɛ?” 
\p  
\v 4 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa se̱ na ɔko̱ ma pe̱nna mo̱ne̱.  
\v 5 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ e̱ ba na bo̱ bo̱ pe̱nna mo̱ne̱ ɛ, ‘Mo̱ e̱ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ a suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ.’ Na bo̱ de mo̱ ke̱nyare̱ ba tɔwe̱ ase̱ŋ na bo̱ pe̱nna ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ.  
\v 6 Saŋ amo̱ mo̱ne̱ ya nu e̱kɔ na anaa se̱ me̱raa mo̱ne̱ bɛɛɛ ke̱fɔ ooo, mo̱ne̱ ma sa a amo̱ ase̱ŋ tiri mo̱ne̱, a le̱e̱ fe̱yɛ a waa kanɔ ŋke̱maa a ba ane̱ŋ pwɛɛ. Amaa n gye̱ amo̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ a kaapo̱ fe̱yɛ kaye̱ e̱ ba a ka gye̱ kɛɛ ne̱e̱.  
\v 7 Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ e̱maŋ e̱ kɔ abɛɛ, na swe̱e̱re̱ ko̱ se̱ ase̱sɛ kɔ swe̱e̱re̱ ko̱ mɔ se̱ ase̱sɛ. Na ako̱ŋ ba, na swe̱e̱re̱ le̱e̱ ɔ le̱ŋkpaŋ e̱swe̱e̱re̱ bwe̱e̱tɔ se̱.  
\v 8 Amo̱‑ɔ pɛɛɛ du ne̱e̱ fe̱yɛ ɔkye̱e̱ a duŋwi pwɛɛ ne̱ ɔɔ dɛɛ bo̱ ko̱we̱. 
\p  
\v 9 Saŋ amo̱‑ɔ ba kperi ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ gye̱ mo̱ agyase̱po̱‑ɔ se̱ na bo̱ kra mo̱ne̱, na bo̱ sa a bo̱ko̱ waa mo̱ne̱ bo̱rɔkraa mɔɔ. Kaye̱‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ i kperi mo̱ se̱ na bo̱ kisi mo̱ne̱.  
\v 10 Saŋ amo̱‑ɔ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ be̱e̱ ba kiŋŋi kamɛɛ, na bo̱ ma lɛɛ gya mo̱ e̱kpa‑ɔ se̱. Na bo̱ gyi abɛɛ kidiburo, na bo̱ kisi abɛɛ.  
\v 11 Na aye̱bapo̱ bwe̱e̱tɔ ba na bo̱ pe̱nna bo̱ko̱ tɔwe̱ fe̱yɛ bo̱ gye̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ.  
\v 12 Ane̱ŋ a atɔ‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ a sa a e̱bɔye̱ saŋŋe̱‑rɔ bo̱rɔ kaye̱, na bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ yɔwe̱ bamo̱ bɛɛko̱‑ana ase̱ŋ ke̱kpa.  
\v 13 Amaa mo̱ e̱ mo̱rɔwe̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ taare̱ a o nyite, na ɔ ye̱re̱ keŋkeŋ bo̱ fo̱ ase̱ŋ amo̱ kɛɛ‑ɔ.  
\v 14 Amaa pwɛɛ na kaye̱ dɛɛ gye̱ kɛɛɛ, ase̱sɛ pɛɛɛ i nu ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o si. Abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱ mɔ e̱ kaapo̱ bamo̱ fe̱yɛ kaye̱ e̱ kpa a ka fo̱ kamo̱ kɛɛ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu yɛ Yɛro̱salɛm maŋ i kpuri‑o 
\r (Maak 13.14–23; Lukas 21.20–24) 
\p  
\v 15 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Atɔ mɔ ne̱ mo̱ a de̱ŋ tɔwe̱ gywii mo̱ne̱‑ɔ pɛɛɛ se̱‑ɔ, mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱ nɛɛnɛɛ. Wuribware̱ kyaamɛɛ Daniyɛl a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, ‘Saŋ ko̱ e̱ ba a ɔ bo̱ ba ne̱ mo̱ne̱ ado̱ŋ e̱ ba iyisi atɔ ko̱ a bo̱ bo̱ ye̱ra Wuribware̱ suŋkpa‑rɔ na bo̱ bo̱ sa a suŋkpa‑ɔ nye̱ra.’ ”\f * \fr 24:15 \ft Daniyɛl 9.27; 11.31; 12.11.\f* (Fo̱ ne̱ fo̱ e̱ kare̱ amo̱‑ɔ, fo̱ a nu kaase̱ aaa?)  
\v 16 “Saŋ amo̱‑ɔ bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ, a tiri fe̱yɛ bo̱ se̱re̱ yɔ abe̱e̱‑rɔ.  
\v 17 Na bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ kawu‑o ma kpo̱ne̱ bamo̱ e̱ye̱e̱ kiŋŋi yɔ lɔŋ‑nɔ fe̱yɛ ba ya taa ko̱tɔko̱.  
\v 18 Na bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ ndɔɔ‑rɔ‑ɔ ma kiŋŋi ba pe̱ fe̱yɛ ba ba a bo̱ bo̱ taa bamo̱ awaagya.  
\v 19 Ŋke nsi amo̱ adaŋpo̱kye̱e̱ na atrapo̱ i ŋu ase̱ŋ ne̱e̱ fɛɛ.  
\v 20 Mo̱nꞌ ko̱re̱ Wuribware̱ fe̱yɛ saŋ ya fo̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ se̱re̱, amɔ a maa waa kukyure kake, bɛɛɛ saŋ ne̱ kpa kutu bo̱ le̱ŋ‑ɔ.  
\v 21 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ saŋ amo̱ a ase̱ŋ‑ɔ e̱ waa le̱ŋ bwe̱e̱tɔ a kyo̱ŋ ase̱ŋ ke̱maa ne̱ aa kyɔ waa le̱e̱ hare̱e̱ saŋ ne̱ Wuribware̱ a twe̱e̱ kaye̱‑ɔ bo̱ fo̱ ndɔɔ‑ɔ. Ase̱ŋ ko̱ mɔ maa lɛɛ ba na a du fe̱yɛ amo̱ daa.  
\v 22 Amaa Wuribware̱ a te̱ŋ ŋke ne̱ weetee ase̱ŋ amo̱ e̱ waa‑ɔ se̱. Ɔ dɛɛ ɔ mo̱ŋ te̱ŋ‑ɔ se̱ fe̱raa ne̱e̱, weetee ɔko̱ maa saŋ kaye̱ mɔ‑rɔ. Bo̱ le̱e̱ bamo̱ ne̱ Wuribware̱ a lee sa mò̱ e̱ye̱e̱‑ɔ se̱ ne̱ ɔɔ te̱ŋ ŋke‑o si. 
\p  
\v 23 Saŋ amo̱ ɔko̱ ya tɔwe̱ gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ, ‘Ke̱e̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ a suŋ‑o e̱ ye̱re̱ mfe̱e̱‑ɔ,’ bɛɛɛ ‘Mò̱ e̱ ye̱re̱ nno̱ŋ‑ɔ,’ mo̱ne̱ ma kɔɔre̱ mò̱ gyi.  
\v 24 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ko̱ e̱ ba a bo̱ bo̱ pe̱nna mo̱ne̱ fe̱yɛ bamo̱ e̱ gye̱ Kristoo‑o, na bo̱ko̱ mɔ pe̱nna fe̱yɛ bamo̱ e̱ gye̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ bo̱ko̱. Ba ba a bo̱ bo̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ dabe̱ dabe̱ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ bamo̱ e̱le̱ŋ‑ɔ a le̱e̱ Wuribware̱ ase̱‑ɔ, na bo̱ nya pe̱nna bamo̱ ne̱ Wuribware̱ a lee sa mò̱ e̱ye̱e̱‑ɔ gbaa. Bamo̱ e̱ taare̱ fe̱raa de.  
\v 25 To, mo̱ a tɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa gywii mo̱ne̱ pwɛɛ a saŋ amo̱ dɛɛ fo̱. Ne̱e̱ mo̱ne̱ a nu ɛ? 
\p  
\v 26 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, ɔko̱ ya tɔwe̱ gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ, ‘Ke̱e̱, Kristoo bo̱ kimukee‑ro nno̱ŋ,’ mo̱ne̱ ma kaŋ yɔ mfe̱ŋ ya de̱e̱re̱. Bɛɛɛ ɔko̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Ɔɔ kwe̱e̱rɔ ke̱kyaŋ mɔ‑rɔ mfe̱e̱,’ mo̱ne̱ ma kaŋ kɔɔre̱ mò̱ gyi.  
\v 27 Mo̱ e̱ tɔwe̱ a n gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ, ane̱ŋ ne̱ e̱lɛɛlɛɛ i gyi awo̱re̱‑rɔ le̱e̱ kyɔwe̱ le̱e̱kpa ya bo̱ fo̱ kyɔwe̱ twɛɛkpa‑ɔ, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, e̱ ba na ɔke̱maa ŋu mo̱.  
\v 28 Ŋ yɛ, mfe̱ŋ ne̱ fo̱ ya ŋu apate̱yɛ i fuwi ba muruwi‑ro, a kaapo̱ fe̱yɛ kifuniŋ da mfe̱ŋ.” 
\s1 Yeesuu, dimaadi mò̱ gyi‑o, a ke̱ba nyɔse̱po̱‑ɔ 
\r (Maak 13.24–31; Lukas 21.25–33) 
\p  
\v 29 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ŋke amo̱‑rɔ saŋ ne̱ ase̱ŋ dabe̱ amo̱ a kyo̱ŋ‑ɔ, 
\b  
\q1 ‘Kyɔwe̱ ya le̱e̱, ke̱tɔ e̱ gyase̱, 
\q2 na oferi mɔ ma lɛɛ laŋŋe̱‑rɔ.’ 
\q1 ‘Na akye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi kyuwi 
\q2 le̱e̱ daye̱ bwee‑ro pupuri, 
\q1 na ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ke̱ bo̱ awo̱re̱‑rɔ‑ɔ pɛɛɛ 
\q2 ma lɛɛ waa kyɛɛkyɛɛ.’\f * \fr 24:29 \ft Isaya 13.10; 34.4.\f* 
\b  
\m  
\v 30 Saŋ‑ɔ ba ŋu so̱so̱ afutɔ ko̱ ne̱ a kaapo̱ fe̱yɛ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, e̱ kpa a m ba swe̱e̱re̱ se̱. Na kaye̱‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ yo̱ŋ, na bo̱ su keŋkeŋ. Ŋkee ba ŋu mo̱ a le̱e̱ so̱so̱ m bo̱ awo̱re̱‑rɔ mo̱ e̱ ba ke̱yaale̱ŋ‑nɔ na ke̱laŋŋe̱rɔ dabe̱‑rɔ.  
\v 31 Na kabe̱re̱ dabe̱ su keŋkeŋ so̱so̱, na n suŋ mo̱ mbɔɔ le̱e̱ so̱so̱ ba swe̱e̱re̱ mɔ se̱ mfe̱e̱, na bo̱ yɔ ke̱bare̱ ke̱maa ya kpɔwe̱ ase̱sɛ ne̱ Wuribware̱ a lee sa mò̱ e̱ye̱e̱‑ɔ pɛɛɛ le̱e̱ swe̱e̱re̱ ke̱maa se̱ bo̱ gyaŋŋe̱ to̱ŋ ko̱.” 
\p  
\v 32 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ sa a figi kiyii kaapo̱ mo̱ne̱ kanyiase̱ŋ. Mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ ke̱mo̱ ya ba ke̱ e̱ kpa a ke̱ pɔwe̱, amɔ ke̱kyaare̱ e̱ kpa a ke̱ fo̱.  
\v 33 To, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ ya ŋu fe̱yɛ ase̱ŋ mɔ pɛɛɛ e̱ waa, amɔ mo̱nꞌ pini fe̱yɛ saŋ e̱ kpa a ɔ fo̱ fe̱yɛ m be̱e̱ kiŋŋi ba.  
\v 34 Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ ndɔɔ a kaye̱ mɔ‑rɔ a ase̱sɛ‑ɔ bo̱ko̱ i ŋu saŋ ne̱ atɔ mɔ e̱ ba‑ɔ.  
\v 35 So̱so̱ na swe̱e̱re̱ pɛɛɛ ase̱ŋ e̱ kyo̱ŋ, amaa mo̱ ase̱ŋ fe̱raa maa kyo̱ŋ daa.” 
\s1 Ɔko̱ mo̱ŋ nyi kake nsi ne̱ Yeesuu i kiŋŋi a ɔ ba‑ɔ 
\r (Maak 13.32–37; Lukas 17.26–27) 
\p  
\v 36 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ kaapo̱ mò̱ kikiŋŋi ba‑ɔ ase̱ŋ. Ne̱ ɔ yɛ, “Amaa ɔko̱ mo̱ŋ nyi kake nsi ne̱ mo̱ i kiŋŋi a m ba‑ɔ. Wuribware̱ mbɔɔ‑ɔ, bɛɛɛ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, gbaa mo̱ŋ nyi kake suyo‑o. Amɔ ane̱ se̱ Wuribware̱ wo̱re̱ kpeŋ i nyi.  
\v 37 Ane̱ŋ ne̱ aa dɛɛ waa ane̱ ɔde̱daapo̱ Nowaa mbe̱e̱ se̱‑ɔ, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, kikiŋŋi ba‑ɔ e̱ waa.  
\v 38-39 Nowaa mbe̱e̱ amo̱ se̱‑ɔ, ɔke̱maa maa se̱ o gyi ateese na o nuu nta, na anyare̱ na akye̱e̱ e̱ waare̱e̱ ane̱ŋ‑aaa, na bo̱ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ ase̱ŋ e̱ to̱ bamo̱ ya bo̱ fo̱ kake ne̱ Nowaa a lwee mò̱ ko̱re̱e̱ dabe̱ dabe̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ kufwiiri a bo̱ twe̱e̱ mɔɔ bamo̱ pɛɛɛ. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, i fu‑ro a m ba. 
\p  
\v 40 Kake nsi ne̱ mo̱ i kiŋŋi a m ba‑ɔ, mo̱ e̱ ba a m bo̱ to̱ anyare̱ anyɔ na ba dɔɔ ko̱dɔɔ‑rɔ. Na n lee ɔko̱ŋko̱ yaa mo̱ ase̱ yɔwe̱ ɔko̱ŋko̱ mɔ bo̱ sii.  
\v 41 Na akye̱e̱ anyɔ ko̱ mɔ bo̱ to̱ŋ ko̱ŋko̱ ba kwɛɛ abwaye, na m bo̱ lee ɔko̱ŋko̱ yɔwe̱ mò̱ bɛɛko̱‑ɔ bo̱ sii. 
\p  
\v 42 Amo̱se̱ se̱‑ɔ mo̱ne̱ ɔke̱maa sa mò̱ e̱ye̱e̱ se̱. Mo̱nꞌ waa siraa, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi saŋ ne̱ mo̱ne̱ nyaŋpe̱ e̱ ba‑ɔ.  
\v 43 Mo̱nꞌ nyiŋŋi si fe̱yɛ lɔŋ wuye dɛɛ o nyi saŋ ne̱ oyu de ɔ ba‑ɔ ne̱e̱, weetee ɔ maa di idi na ɔ yɔwe̱ mò̱ lɔŋ‑ɔ sa oyu‑o na ɔ bo̱ lweero ya ywii mò̱.  
\v 44 Amo̱se̱ se̱‑ɔ mo̱ne̱ gbaa, mo̱nꞌ waa siraa, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, bo̱ ba‑ɔ, mo̱ i fu‑ro a m ba ne̱e̱.” 
\s1 Ke̱yaafɔre̱ timaa na ke̱yaafɔre̱ bɔye̱ 
\r (Lukas 12.41–48) 
\p  
\v 45 Ne̱ Yeesuu a kya se̱ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ a fu‑ro a m ba se̱‑ɔ, mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱ ke̱yaafɔre̱ ne̱ mo̱ ase̱ o nyi ase̱ŋ, ne̱ o bware‑o. Mo̱nꞌ sa a ane̱ taa fe̱yɛ nyaŋpe̱ ko̱ e̱ kpa a o tu kpa, ne̱ ɔɔ taa ke̱yaafɔre̱ ko̱ fe̱yɛ ɔ bo̱ de̱e̱re̱ mò̱ lɔŋ na mò̱ ayaafɔre̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ se̱, na bo̱ nya nya ateese gyi saŋ ne̱ a bware fe̱yɛ bo̱ gyi‑o.  
\v 46 Mò̱ nyaŋpe̱ ya kiŋŋi ba pe̱ bo̱ to̱ fe̱yɛ ke̱yaafɔre̱ amo̱ e̱ waa ke̱tɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ ɔ waa‑ɔ, ane̱ŋ a ke̱yaafɔre̱‑ɔ akatɔ i gyi.  
\v 47 Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ a waa kanɔ ŋke̱maa mò̱ nyaŋpe̱ e̱ taa mò̱ kapo̱tɛɛ pɛɛɛ na ɔ bo̱ sa mò̱ ke̱yaafɔre̱ amo̱ a ɔ de̱e̱re̱ se̱ sa mò̱.  
\v 48-49 Amaa n taa fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ ke̱yaafɔre̱ bɔye̱, amo̱ fe̱raa ɔ tɔwe̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ a kyee na kikiŋŋi ba‑ɔ se̱‑ɔ, ɔ le̱e̱ kaase̱ a ɔ daye̱ mò̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana ayaafɔre̱ ne̱ bo̱ bo̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, na o gyi ateese ne̱ ɔ kpa‑ɔ, na mò̱ aa atabwe̱e̱po̱ kye̱na nuu nta ba bwe̱e̱.  
\v 50 Nte̱tɔ ne̱ mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ e̱ waa? Mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ i kiŋŋi a ɔ ba kake ne̱ ke̱yaafɔre̱‑ɔ maa de̱e̱re̱ mò̱ kpa‑ɔ na saŋ ne̱ ɔ mo̱ŋ nyi‑o.  
\v 51 Na mò̱ nyaŋpe̱ bo̱ da mò̱ bwe̱e̱tɔ gyiiri mò̱ ke̱se̱bɔ, na ɔ gya mò̱ yaa mfe̱ŋ ne̱ nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ awuye i ŋu ase̱ŋ‑ɔ. Mfe̱ŋ‑ɔ o su bwe̱e̱tɔ, na o duŋwi mò̱ kanɔ.” 
\c 25  
\s1 Mbregyii kudu kitee 
\p  
\v 1 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ tɔwe̱ kitee ko̱ ne̱ ke̱ e̱ kaapo̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ se̱ a kuwure‑o du saŋ ne̱ ɔ be̱e̱ o kiŋŋi a ɔ ba‑ɔ. Ɔ yɛ, “N gye̱ ɔnyare̱ ko̱ ya dɛɛ kye̱na aaa? Ne̱ ɔ kpa a ɔ waare̱e̱ ɔkye̱e̱. Ne̱ baa waa ko̱ko̱fɔ‑rɔ ateese siraa na bo̱ gyi. Ne̱ ɔko̱fɔ mò̱ kuri a kyee ateese‑o ke̱bo̱ gyi. Amɔ kibugyii a da na ɔ mo̱ŋ tɛɛ ba. Ne̱ mbregyii kudu ko̱ mɔ bo̱‑rɔ. Ne̱ bo̱ te kawu bo̱ gywii mò̱ ke̱ba.  
\v 2-4 Bamo̱‑rɔ anuu ko̱ mo̱ŋ bo̱ mfɛɛre̱, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ de ifetiri, ne̱ bo̱ mo̱ŋ sɔɔ mfɔ bo̱ tii mmo̱ ne̱ m bo̱ ifetiri‑o‑ro si baa. Bamo̱ anuu ne̱ baa saŋ‑ɔ mɔ gye̱ anyiase̱ŋpo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ baa kyɔ taa mfɔ bo̱ tii mmo̱ ne̱ m bo̱ bamo̱ ifetiri‑o‑ro si baa.  
\v 5 Ɔko̱fɔ mò̱ kuri a kyee na ke̱ba‑ɔ se̱‑ɔ, mbregyii‑o pɛɛɛ mo̱ŋ taare̱ kra idi. Ne̱ baa di idi. 
\p  
\v 6 Ye̱nse̱na a fo̱‑ɔ, ne̱ ɔko̱ a faa‑rɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Ɔko̱fɔ mò̱ kuri e̱ ba ooo. Mo̱nꞌ sa a ane̱ ya gyaŋŋaa mò̱.’  
\v 7 Ne̱ mbregyii‑o pɛɛɛ a te̱ŋ‑nɔ kyiŋŋi ko̱so̱ kye̱na. Ne̱ baa yo̱ŋyo̱ŋ bamo̱ ifetiri‑o‑ro.  
\v 8 Ne̱ mbregyii ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ mfɛɛre̱‑ɔ a tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Oo! Oo! Oo! Ane̱ ifetiri i duŋ ooo.’ Ne̱ baa ko̱re̱ mbregyii anyiase̱ŋpo̱‑ɔ fe̱yɛ bo̱ sa bamo̱ mfɔ‑ɔ ŋko̱.  
\v 9 Ne̱ baa be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, ‘Daabii. Ane̱ ya sa mo̱ne̱ ŋko̱, mfɔ ne̱ ane̱ aa mo̱ne̱ i ke‑ro‑o maa ke ane̱ aa mo̱ne̱ kaye̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ nare̱ mfɔ ofepo̱ a lɔŋ‑ɔ‑rɔ ya sɔɔ mo̱ne̱ lee.’ 
\p  
\v 10 Mbregyii ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ mfɛɛre̱‑ɔ a yii a bo̱ ya sɔɔ mfɔ‑ɔ, ne̱ ŋkee ɔko̱fɔ mò̱ kuri‑o a ba. Ne̱ mbregyii anyiase̱ŋpo̱‑ɔ, bamo̱ a kra siraa‑o si‑o, a ya gyaŋŋaa ɔko̱fɔ mò̱ kuri‑o. Ne̱ bamo̱ aa mò̱ a lwee lɔŋ‑nɔ na bo̱ ya gyi ko̱ko̱fɔ‑rɔ a ateese‑o. Bamo̱ a lweero‑o, ne̱ baa tii po̱ne̱‑ɔ twe̱e̱‑rɔ. 
\p  
\v 11 Ke̱tɔ bo̱ waa kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ mbregyii ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ mfɛɛre̱‑ɔ a kiŋŋi ba. Ne̱ baa bo̱ ye̱re̱ kawu po̱ne̱‑ɔ ase̱ te̱e̱ fe̱yɛ, ‘Ane̱ nyaŋpe̱, ane̱ nyaŋpe̱, taye̱ ane̱ a ane̱ lweero.’ 
\p  
\v 12 Ne̱ ɔko̱fɔ mò̱ kuri a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, ‘Daabii. Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ mo̱ŋ nyi mo̱ne̱.’ 
\p Amo̱ e̱ gye̱ saase̱bɛɛ.” 
\p  
\v 13 Ne̱ Yeesuu a baa amo̱ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ɔke̱maa sa mò̱ e̱ye̱e̱ se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi kake bɛɛɛ saŋ ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, e̱ ba‑ɔ.” 
\s1 Ayaafɔre̱ timaa anyɔ na ke̱yaafɔre̱ wo̱rɔgyapo̱ ko̱ kitee 
\r (Lukas 19.11–27) 
\p  
\v 14 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ ba kitee ko̱ bo̱ kaapo̱ ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ waa mò̱ ke̱ba be̱e̱‑ɔ. Ɔ yɛ, “N gye̱ atɔ wuye ko̱ ya dɛɛ kye̱na aaa? Ne̱ ɔ kpa a o tu kpa yɔ ke̱fɔ ya kye̱na kafwe̱e̱. Ne̱ ɔɔ te̱e̱ mò̱ ayaafɔre̱ bo̱ gyaŋŋe̱. Ne̱ ɔɔ taa mò̱ kapo̱tɛɛ waa bamo̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ na bo̱ de̱e̱re̱ se̱ gywii mò̱.  
\v 15 Ɔɔ sa bamo̱ ɔke̱maa ane̱ŋ ne̱ ɔ fa fe̱yɛ ɔ taare̱ a ɔ de̱e̱re̱ se̱‑ɔ. Ɔɔ sa ɔko̱ŋko̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu (GHC 500,000). Ɔko̱ŋko̱ mɔ ne̱ ɔɔ sa siidii ŋkpe̱ŋ alafa anyɔ (GHC 200,000). Ne̱ ɔko̱ŋko̱ mɔ be̱e̱ ɔɔ sa siidii ŋkpe̱ŋ ke̱lafa (GHC 100,000). Ne̱ ŋkee oo tu mò̱ kpa‑ɔ. 
\p  
\v 16 Mfe̱ŋ ne̱ ke̱yaafɔre̱ gye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ a yɔ ya taa mò̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu bo̱ kyurowi‑ro nya siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu bo̱ tii si.  
\v 17 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ke̱yaafɔre̱ nyɔse̱po̱‑ɔ a ya taa mò̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anyɔ bo̱ kyurowi‑ro nya siidii ŋkpe̱ŋ alafa anyɔ bo̱ tii si.  
\v 18 Amaa ke̱yaafɔre̱ sase̱po̱‑ɔ a taa mò̱ siidii ŋkpe̱ŋ ke̱lafa‑ɔ yaa kawu ya kwii bɔ, ne̱ ɔɔ taa mò̱ nyaŋpe̱ a atanne̱‑ɔ bo̱ waa‑rɔ pure. 
\p  
\v 19 Amo̱ a kyee‑o, ne̱ ayaafɔre̱‑ɔ bamo̱ nyaŋpe̱‑ɔ a kiŋŋi ba pe̱. Ne̱ ɔɔ te̱e̱ mò̱ ayaafɔre̱‑ɔ bo̱ gyaŋŋe̱ na ɔ nya ŋu mò̱ aa bamo̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ atanne̱ ne̱ a bo̱‑rɔ‑ɔ na ɔ kɔɔre̱ le̱e̱ bamo̱ ase̱.  
\v 20 Ke̱yaafɔre̱ gye̱ŋkpɛɛsɛ a ba mò̱ akatɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, ke̱e̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu ne̱ fo̱ a taa bo̱ sa mo̱‑ɔ. Ŋkee be̱e̱ ke̱e̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu ne̱ mo̱ a nya bo̱ tii si‑o.’ 
\p  
\v 21 Ne̱ mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ yɛ, ‘Fo̱ a waa atɔ. Ke̱yaafɔre̱ timaa na kase̱ŋtiŋ wuye e̱ gye̱ fo̱. Mbe̱yɔmɔ mo̱ a kɔɔre̱ fo̱ gyi atanne̱ ngyingyii‑ro ŋu fo̱ kase̱ŋtiŋ. Amo̱se̱‑ɔ mo̱ e̱ taa mo̱ atanne̱ dabe̱ na m bo̱ sa fo̱ a fo̱ de̱e̱re̱ se̱. Lweero ba mfe̱e̱ na mo̱ aa fo̱ gyi akatɔ.’ 
\p  
\v 22 Ne̱ ke̱yaafɔre̱ nyɔse̱po̱‑ɔ a ba mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ akatɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, ke̱e̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anyɔ ne̱ fo̱ a taa bo̱ sa mo̱‑ɔ. Ŋkee be̱e̱ ke̱e̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anyɔ ne̱ mo̱ a nya bo̱ tii si‑o.’ 
\p  
\v 23 Ne̱ mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ yɛ, ‘Fo̱ gbaa, fo̱ a waa atɔ fe̱yɛ fo̱ bɛɛko̱ ke̱yaafɔre̱ ko̱‑ɔ. Mo̱ a kɔɔre̱ fo̱ gyi atanne̱ ngyingyii‑ro ŋu fo̱ kase̱ŋtiŋ‑o si‑o, mo̱ e̱ taa atanne̱ dabe̱ na n sa fo̱ a fo̱ de̱e̱re̱ se̱. Lweero ba mfe̱e̱ na mo̱ aa fo̱ gyi akatɔ.’ 
\p  
\v 24-25 Ne̱ ŋkee ke̱yaafɔre̱ sase̱po̱‑ɔ a bo̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, n se̱re̱ fo̱, ne̱ ŋ nyi fe̱yɛ fo̱ ase̱ŋ bo̱ le̱ŋ, ne̱ fo̱ e̱ taa ke̱tɔ ne̱ ke̱ mo̱ŋ gye̱ fo̱ lee‑o, ne̱ fo̱ e̱ kɔɔre̱ adɔɔteese ne̱ fo̱ mo̱ŋ dwii‑o fo̱ i kii fo̱ lee‑o, amo̱ se̱‑ɔ ne̱ mo̱ a taa fo̱ siidii ŋkpe̱ŋ ke̱lafa‑ɔ yaa kawu. Ne̱ mo̱ a ya kwii bɔ taa bo̱ waa‑rɔ pure. Amo̱se̱‑ɔ mbe̱yɔmɔ ke̱e̱ fo̱ atanne̱‑ɔ pɛɛɛ. Fo̱ lee ne̱e̱, amo̱se̱‑ɔ kɔɔre̱ fo̱ atɔ.’ 
\p  
\v 26 Ne̱ mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ yɛ, ‘Ke̱yaafɔre̱ bɔye̱ na wo̱rɔgyapo̱ kase̱ŋtiŋ e̱ gye̱ fo̱. Fo̱ yɛ fo̱ nyi fe̱yɛ mo̱ e̱ taa ke̱tɔ ne̱ ke̱ mo̱ŋ gye̱ mo̱ lee‑o, ne̱ mo̱ e̱ kɔɔre̱ adɔɔteese ne̱ mo̱ŋ dwii‑o mo̱ i kii mo̱ lee.  
\v 27 Ne̱ e̱me̱ne̱ ya waa se̱ ne̱ fo̱ mo̱ŋ taa mo̱ atanne̱‑ɔ yaa bo̱ be̱ya baŋke̱‑rɔ, na mo̱ a kiŋŋi ba‑ɔ na ŋ nya atanne̱ be̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ se̱?’ 
\p  
\v 28 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ fe̱yɛ, ‘Mo̱nꞌ kɔɔre̱ siidii ŋkpe̱ŋ ke̱lafa ne̱ e̱ bo̱ ɔnyare̱ mɔ ase̱‑ɔ taa sa mò̱ ne̱ o de siidii kakpe̱ŋkɛɛ‑ɔ.  
\v 29 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ ne̱ o de ke̱tɔ‑ɔ, ba taa bwe̱e̱tɔ na bo̱ bo̱ tii mò̱ se̱. Na mò̱ lee nya waa ko̱kyɔ. Amaa ɔko̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ de‑o fe̱raa, ba kɔɔre̱ kafwe̱e̱ ne̱ o de‑o a bo̱ le̱e̱ mò̱ ase̱.  
\v 30 Na mo̱nꞌ taa ke̱yaafɔre̱ mɔ ne̱ ɔ maa lɔŋŋɔ sɛye̱‑ɔ twe̱e̱ mò̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ kawu kibugyii‑ro. Mfe̱ŋ ne̱ ba su, ne̱ ba duŋwi nnɔ‑ɔ.’ ” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu i gyi kaye̱‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ‑ɔ 
\p  
\v 31 Ne̱ Yeesuu a kaapo̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ atɔ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Kake nsi ne̱ mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, e̱ le̱e̱ so̱so̱ na m bo̱ gyi kuwure‑o, mo̱ aa Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ e̱ ba na n kye̱na mo̱ kuwuregya‑ɔ se̱.  
\v 32 Na kaye̱‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ gyaŋŋe̱ mo̱ akatɔ‑rɔ. Mfe̱ŋ ne̱ mo̱ i ke bamo̱‑rɔ ntuŋ ŋnyɔ, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mbo̱ ɔde̱e̱re̱se̱po̱ i lee e̱sanne̱ ko̱kwe̱e̱, ne̱ o lee e̱te̱e̱re̱ mɔ ko̱kwe̱e̱‑ɔ.  
\v 33 Bamo̱ ne̱ bo̱ gye̱ ase̱sɛ timaa‑o du ne̱e̱ fe̱yɛ e̱sanne̱‑ɔ. Bamo̱ ne̱ mo̱ e̱ sa a bo̱ ye̱re̱ mo̱ kigyisesare̱e̱ se̱. Bamo̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ e̱te̱e̱re̱‑ɔ. Bamo̱ mɔ ne̱ mo̱ e̱ sa a bo̱ ye̱re̱ mo̱ ke̱be̱nasare̱e̱ se̱. 
\p  
\v 34 Na n kye̱na mo̱ kuwure si. Na n tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mo̱ kigyise si‑o fe̱yɛ, ‘Mo̱nꞌ sa a mo̱ne̱ akatɔ gyi, a le̱e̱ fe̱yɛ n se̱ Wuribware̱ a yure mo̱ne̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ bo̱ gyi kuwure ne̱ ɔɔ bo̱ be̱ya sa mo̱ne̱ le̱e̱ hare̱e̱ saŋ ne̱ ɔɔ twe̱e̱ kaye̱‑ɔ.  
\v 35 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ saŋ ne̱ ako̱ŋ a nya mo̱‑ɔ, ne̱ mo̱ne̱ a sa mo̱ ateese, ne̱ mo̱ a gyi. Saŋ ne̱ burufo a nya mo̱‑ɔ, ne̱ mo̱ne̱ a sa mo̱ nkyu, ne̱ mo̱ a nuu. Saŋ ne̱ mo̱ a kii ɔfɔ‑ɔ, ne̱ mo̱ne̱ a kra mo̱ nɛɛnɛɛ mo̱ne̱ aye̱.  
\v 36 Saŋ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu fe̱yɛ m buŋ aprakɛɛ‑ɔ, ne̱ mo̱ne̱ a sa mo̱ atɔ, ne̱ mo̱ a buŋ. Saŋ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu mo̱ na mo̱ e̱ lɔ‑ɔ, ne̱ mo̱ne̱ a kya mo̱‑rɔ. Saŋ ne̱ baa tii mo̱ tiikpa‑ɔ ne̱ mo̱ne̱ a bo̱ laa mo̱.’ 
\p  
\v 37 Na ase̱sɛ timaa amo̱ bise mo̱ fe̱yɛ, ‘Ane̱ nyaŋpe̱, nsaŋ mo̱ ne̱ ako̱ŋ a nya fo̱, ne̱ ane̱ a sa fo̱ ateese, ne̱ fo̱ a gyi? Tɔwe̱ gywii ane̱. Bɛɛɛ nsaŋ mo̱ ne̱ burufo a nya fo̱, ne̱ ane̱ a sa fo̱ nkyu, ne̱ fo̱ a nuu?  
\v 38 Nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a be̱e̱ ŋu fo̱ na fo̱ gye̱ ɔfɔ, ne̱ ane̱ a kra fo̱ nɛɛnɛɛ ane̱ aye̱? Ne̱ nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fo̱, na fo̱ buŋ aprakɛɛ, ne̱ ane̱ a sa fo̱ atɔ, ne̱ fo̱ a buŋ?  
\v 39 Nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fe̱yɛ fo̱ e̱ lɔ, bɛɛɛ baa tii fo̱ tiikpa ne̱ ane̱ a bo̱ laa fo̱ kya fo̱‑rɔ?’ 
\p  
\v 40 Na m be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ, saŋ ke̱maa ne̱ mo̱ne̱ a waa mo̱ ko̱we̱bɛɛ‑ana ngyingyii mɔ ɔko̱ ke̱dame̱naŋsɛ‑ɔ, mo̱ne̱ a waa mo̱, Yeesuu, ke̱dame̱naŋsɛ ne̱e̱.’ 
\p  
\v 41 Na n tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mo̱ ke̱be̱na se̱‑ɔ fe̱yɛ, ‘Mo̱ne̱ fe̱raa, mo̱nꞌ le̱e̱ mo̱ ase̱. Wuribware̱ a lo̱ŋ mo̱ne̱. Mo̱nꞌ nare̱ ya lwee de̱e̱kpa ne̱ Wuribware̱ a kure bo̱ be̱ya Ɔbɔnsam na mò̱ kamɛɛ‑rɔ awuye‑o‑ro. Ane̱ŋ a de̱e̱kpa‑ɔ maa duŋ pɛɛɛ.  
\v 42 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ saŋ ne̱ ako̱ŋ a nya mo̱‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ sa mo̱ ateese a n gyi. Saŋ ne̱ burufo a nya mo̱‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ sa mo̱ nkyu a n nuu.  
\v 43 Saŋ ne̱ mo̱ a kii ɔfɔ‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ kra mo̱ nɛɛnɛɛ. Saŋ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu fe̱yɛ m buŋ aprakɛɛ‑ɔ, mo̱ne̱ be̱e̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ sa mo̱ atɔ buŋsɛ. Saŋ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu fe̱yɛ mo̱ e̱ lɔ, ne̱ n da tiikpa‑ɔ‑rɔ‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ bo̱ laa mo̱ na mo̱nꞌ kya mo̱‑rɔ!’ 
\p  
\v 44 Na ase̱sɛ bɔye̱ amo̱ be̱ŋŋaa mo̱ fe̱yɛ, ‘Ane̱ nyaŋpe̱, nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fo̱ na ako̱ŋ de fo̱, ne̱ ane̱ a kine ke̱sa fo̱ ateese? Tɔwe̱ gywii ane̱. Ne̱ nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fo̱ na burufo de fo̱, ne̱ ane̱ a kine ke̱sa fo̱ nkyu? Nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fo̱ fe̱yɛ ɔfɔ, ne̱ ane̱ a kine ke̱kra fo̱ nɛɛnɛɛ, bɛɛɛ ane̱ a ŋu fo̱ na fo̱ buŋ aprakɛɛ, ne̱ ane̱ a kine ke̱sa fo̱ atɔ buŋsɛ? Bɛɛɛ nsaŋ mo̱ ne̱ ane̱ a ŋu fo̱ na fo̱ e̱ lɔ bɛɛɛ fo̱ da tiikpa, ne̱ ane̱ a kine ke̱bo̱ kya fo̱‑rɔ?’ 
\p  
\v 45 Na m be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ saŋ ke̱maa ne̱ mo̱ne̱ a ŋu mo̱ ko̱we̱bɛɛ‑ana ngyingyii‑o mɔ ɔko̱ na o gyi awo̱re̱fɔɔ, ne̱ mo̱ne̱ a kine ko̱waa mò̱ ke̱dame̱naŋsɛ, saŋ amo̱‑ɔ mo̱, Yeesuu, ne̱ mo̱ne̱ a kine ko̱waa ke̱dame̱naŋsɛ.’ 
\p  
\v 46 Ane̱ŋ a ase̱sɛ bɔye̱‑ɔ ne̱ mo̱ e̱ gya a m bo̱ kyo̱ŋwe̱ mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ ke̱se̱bɔgyiiri maa lo̱we̱ pɛɛɛ‑ɔ. Ase̱sɛ timaa‑o fe̱raa e̱ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ.” 
\c 26  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa da Yeesuu kuŋu si kikpuni‑o 
\r (Maak 14.1–2; Lukas 22.1–2; Yohanee 11.45–53) 
\p  
\v 1 Yeesuu a kaapo̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ amo̱‑ɔ pɛɛɛ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ,  
\v 2 “Mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ ŋke ŋnyɔ bo̱ fo̱‑ɔ, Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o kigyibe̱e̱ e̱ fo̱. Saŋ‑ɔ na bo̱ taa mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, waa bo̱ko̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ na bo̱ da mo̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱ mɔɔ.” 
\p  
\v 3 Ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ na maŋ abre̱sɛ a gyaŋŋe̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kayafas‑ɔ lɔŋ‑nɔ.  
\v 4 Ne̱ baa le̱e̱ ba kpa e̱kpa ne̱ ba bo̱rɔ se̱ a bo̱ kra Yeesuu, na ɔko̱ mo̱ŋ ŋu‑o, na bo̱ mɔɔ.  
\v 5 Amaa bo̱ yɛ, “Ane̱ ma kra mò̱ Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese kigyi a ŋke‑o‑ro, a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ ya kra mò̱ ŋke amo̱‑rɔ, lamaŋ maa sure, na bamo̱ iduŋ fwii, na bo̱ baa e̱kɔ maŋ‑nɔ.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ ɔkye̱e̱ ko̱ a twiiri laŋpe̱ŋtaa we̱e̱ Yeesuu kuŋu si Bɛtaniya‑o 
\r (Maak 14.3–9; Yohanee 12.1–8) 
\p  
\v 6 Saŋ amo̱ ŋke ŋko̱ Yeesuu bo̱ Bɛtaniya kamaŋgyii‑ro. Ne̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Simɔŋ, ne̱ ɔ be̱e̱ ɔ dɛɛ ɔ gye̱ bwatɔpo̱‑ɔ a nyiŋŋi mò̱ fe̱yɛ ɔ bo̱ gyi ateese mò̱ lɔŋ‑nɔ.  
\v 7 Yeesuu a te o gyi ateese‑o, ne̱ ɔkye̱e̱ ko̱ a lweero ba mò̱ ase̱. Na o de mò̱ laŋpe̱ŋtaa yawo̱ le̱ŋsɛ ko̱. Laŋpe̱ŋtaa amo̱ bo̱ kalɔgyii dame̱naŋsɛ ko̱ ne̱ baa taa kibu ne̱ ba te̱e̱ ke̱mo̱ ɛ alabase̱taa‑ɔ bo̱ waa‑ɔ‑rɔ ne̱e̱. Ne̱ oo twiiri laŋpe̱ŋtaa‑ɔ we̱e̱ Yeesuu kuŋu si. 
\p  
\v 8 Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ a ŋu amo̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ iduŋ a fwii. Ne̱ bo̱ yɛ, “Nte̱tɔ e̱ gye̱ laŋpe̱ŋtaa amo̱ ke̱nye̱ra ane̱ŋ?  
\v 9 Ɔkye̱e̱ mɔ a fe laŋpe̱ŋtaa mɔ ne̱e̱, weetee ɔ nya atanne̱ bwe̱e̱tɔ, na ɔ nya taa atanne̱‑ɔ bo̱ sa atiripo̱.” 
\p  
\v 10 Yeesuu a nyi ke̱tɔ ne̱ ba tɔwe̱ ke̱mo̱ a ase̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa mò̱ ane̱ŋ? M fe̱raa mo̱ ase̱, atɔ timaa na ke̱dame̱naŋsɛ ne̱ ɔɔ waa.  
\v 11 Mo̱ne̱ de atiripo̱ mo̱ne̱ ase̱ saŋ ke̱maa, amaa m fe̱raa mo̱ aa mo̱ne̱ maa kye̱na a ane̱ bo̱ yɔ.  
\v 12 Ke̱tɔ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mò̱ a twiiri laŋpe̱ŋtaa‑ɔ we̱e̱ mo̱ se̱‑ɔ, ɔɔ ba a ɔ bo̱ lɔŋŋɔ mo̱ kayo̱wɔre̱ bo̱ sa mo̱ kipure‑o ne̱e̱.  
\v 13 Mbe̱yɔmɔ mo̱ i gyi mo̱ne̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ kaye̱ mɔ pɛɛɛ‑rɔ to̱ŋ ke̱maa ne̱ ba tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ, bo̱ le̱e̱ ke̱tɔ ne̱ ɔkye̱e̱ mɔ a waa‑ɔ se̱‑ɔ, mò̱ ke̱nyare̱ maa muri amo̱‑rɔ daa.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yudas a sure si fe̱yɛ o gyi Yeesuu kidiburo‑o 
\r (Maak 14.10–11; Lukas 22.3–6) 
\p  
\v 14 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ ɔko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yudas Kariyotinyi‑o a yɔ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ ase̱.  
\v 15 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ ya taa Yeesuu bo̱ waa mo̱ne̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ, atanne̱ afe̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ sa mo̱?” Ne̱ baa kare̱ atanne̱gyi fufuri adusa ne̱ ke̱ke̱maa a fo̱ siidii aduna‑ɔ sa mò̱ (GHC 1,200).  
\v 16 Le̱e̱ kake amo̱ bo̱ yɔ ne̱ Yudas a le̱e̱ ɔ kpa kpa ne̱ ɔ bo̱ lee Yeesuu bo̱ sa bamo̱‑ɔ. 
\s1 Siraa ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a waa na bo̱ gyi Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o 
\r (Maak 14.12–16; Lukas 22.7–13, 21–23) 
\p  
\v 17 Kadawɔkywe̱e̱ a kake ne̱ ka gye̱ ŋkpɛɛ ne̱ ba gyi bodobodoo ne̱ yiisi mo̱ŋ te‑ro‑o, ne̱ Yeesuu a agyase̱po̱‑ɔ bo̱ko̱ a ba mò̱ ase̱ bo̱ bise mò̱ fe̱yɛ, “Mfe̱ne̱ ne̱ fo̱ e̱ kpa fe̱yɛ ane̱ ya lɔŋŋɔ sa fo̱ a fo̱ ya gyi Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o?” 
\p  
\v 18 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ bo̱ yɔ ɔnyare̱ ko̱ ase̱ maŋ‑nɔ na bo̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱‑ɔ yɛ mò̱ saŋ‑ɔ a ba. Amo̱se̱‑ɔ ɔ kpa fe̱yɛ mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ gyi Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o fo̱ lɔŋ‑nɔ ne̱e̱.” 
\p  
\v 19 Ne̱ agyase̱po̱ amo̱ a waa ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱‑ɔ, ne̱ baa waa Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o siraa mfe̱ŋ. 
\s1 Ane̱ nyaŋpe̱ a ateese‑o 
\r (Maak 14.17–26; Lukas 22.14–23; Yohanee 13.1–2, 21–30; 1 Korintoo awuye 11.23–25) 
\p  
\v 20 Kyɔwe̱ a lo̱we̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ a kye̱na a bo̱ gyi Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o.  
\v 21 Bamo̱ a te ba gyi‑o, ne̱ Yeesuu yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱‑rɔ ɔko̱ i gyi mo̱ kidiburo.” 
\p  
\v 22 Mò̱ a tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ aa waa bamo̱ mfɛɛre̱ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ baa le̱e̱ ba bise mò̱ ke̱gyase̱ ke̱gyase̱ fe̱yɛ, “Kase̱ŋtiŋ ne̱e̱, mo̱ ne̱ fo̱ de, bɛɛɛ?” 
\p  
\v 23 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Ɔko̱ ne̱ mo̱ aa mò̱ ke̱sare̱e̱ i di gyare̱ ko̱ŋko̱‑rɔ ane̱ i gyi‑o e̱ gye̱ ne̱ o gyi mo̱ kidiburo.  
\v 24 Mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, i wu fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ mo̱ ase̱ŋ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ. Amaa ɔko̱ ne̱ o gyi mo̱ kidiburo‑o i ŋu ase̱ŋ ne̱e̱ fɛɛ. Bo̱ dɛɛ bo̱ mo̱ŋ ko̱we̱ ane̱ŋ a se̱sɛ‑ɔ ne̱e̱, weetee a bɔ.” 
\p  
\v 25 Ne̱ Yudas odiburopo̱‑ɔ yɛ, “Ɔkaapo̱po̱, mo̱ ne̱ fo̱ de, bɛɛɛ?” 
\p Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ nyi gbaa.” 
\p  
\v 26 Saŋ ne̱ bo̱ maa se̱ ba gyi‑o, ne̱ Yeesuu a taa bodobodoo, ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ we̱e̱ se̱, ne̱ ɔɔ te̱ŋŋe̱‑rɔ sa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ. Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ kɔɔre̱, na mo̱nꞌ gyi. Mo̱ ko̱yo̱wɔre̱gyi ne̱e̱.” 
\p  
\v 27 Ne̱ ɔɔ taa nta ko̱to̱re̱nkyu bo̱rɔ, ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ we̱e̱ se̱, ne̱ ɔɔ taa sa bamo̱. Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ne̱ pɛɛɛ, mo̱nꞌ kɔɔre̱ nuu.  
\v 28 Mo̱ mbo̱gya ne̱ n twiiri a ŋ we̱e̱, na Wuribware̱ nya taa ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱‑ɔ ne̱e̱. Mo̱ mbo̱gya ne̱ n tii Wuribware̱ na ase̱sɛ mbo̱ŋtɔ‑rɔ a e̱taŋ po̱pwɛɛ‑ɔ kanɔ‑ɔ ne̱e̱.  
\v 29 Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ le̱e̱ mbe̱yɔmɔ bo̱ yɔ, ma lɛɛ nuu nta mɔ pɛɛɛ, amɔ ŋke nsi ne̱ mo̱ aa mo̱ne̱ i nuu nta po̱pwɛɛ saŋ ne̱ n se̱ Wuribware̱ e̱ ba a ɔ bo̱ gyi mò̱ kuwure‑o.” 
\p  
\v 30 Ne̱ baa waa kiliŋ bo̱ kyo̱rɔ Wuribware̱ mfe̱ŋ, ne̱ baa le̱e̱ kawu yɔ Mfɔ-Ayii ke̱be̱e̱‑ɔ se̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu yɛ Peetroo e̱ tɔwe̱ ɛ ɔ mo̱ŋ nyi mò̱‑ɔ 
\r (Maak 14.27–31; Lukas 22.31–34; Yohanee 13.36–38) 
\p  
\v 31 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ kya se̱ tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ pɛɛɛ mɔ e̱ se̱re̱ a mo̱nꞌ yɔwe̱ mo̱ kanye mɔ, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ a tɔwe̱ ɛ, 
\b  
\q1 ‘Wuribware̱ e̱ mɔɔ e̱sanne̱ ɔde̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ, 
\q2 na e̱sanne̱‑ɔ pɛɛɛ mɔ brawe̱‑rɔ’‑ɔ.\f * \fr 26:31 \ft Sakariya 13.7. \f* 
\b  
\m  
\v 32 Amaa mo̱ ya bo̱ kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro, mo̱ e̱ gye̱ mo̱ne̱ ŋkpɛɛ a ŋ yɔ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱.” 
\p  
\v 33 Mfe̱ŋ ne̱ Peetroo a tɔwe̱ gywii Yeesuu fe̱yɛ, “Hare̱e̱ mo̱ bɛɛko̱‑ana mɔ ya se̱re̱, m fe̱raa ma se̱re̱ a ŋ yɔwe̱ fo̱.” 
\p  
\v 34 Ne̱ Yeesuu mɔ a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii fo̱ fe̱yɛ, fo̱ e̱ swe̱e̱ iluwi e̱sa kanye mɔ fe̱yɛ fo̱ mo̱ŋ nyi mo̱ pwɛɛ na kyaŋare̱ dɛɛ fo̱re̱.” 
\p  
\v 35 Ne̱ Peetroo a be̱e̱ be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Hare̱e̱ amo̱ e̱ gye̱ mo̱ aa fo̱ lowi gbaa, ma tɔwe̱ fe̱yɛ mo̱ŋ nyi fo̱.” Ne̱ agyase̱po̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ pɛɛɛ mɔ a tɔwe̱ ane̱ŋ dɛɛ. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ Gɛte̱sɛmane̱e̱‑ɔ 
\r (Maak 14.32–42; Lukas 22.39–46) 
\p  
\v 36 Amo̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Yeesuu mò̱ aa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a ba bane̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Gɛte̱sɛmane̱e̱‑ɔ‑rɔ. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ kye̱na mfe̱e̱, na ŋ yɔ nno̱ŋ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱.”  
\v 37 Ne̱ ɔɔ te̱e̱ Peetroo na Sibidii mò̱ gyi‑ana anyɔ‑ɔ, bamo̱ e̱ gye̱ Yakubu na Yohanee, bo̱ tii mò̱ e̱ye̱e̱ se̱, ne̱ baa yɔ. Mfe̱ŋ ne̱ mò̱ abaa‑rɔ a yɔre̱, ne̱ mò̱ kayo̱wɔre̱‑rɔ a waa mò̱ yɔre̱yɔre̱.  
\v 38 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ bo̱re̱‑rɔ i duŋwi mo̱ bwe̱e̱tɔ, hare̱e̱ mo̱ e̱ kpa a ŋ wu. To, mo̱nꞌ kyiŋŋi kye̱na mo̱ ase̱ mfe̱e̱.” 
\p  
\v 39 Ne̱ ɔɔ nare̱ yɔ akatɔ‑rɔ kafwe̱e̱, ne̱ ɔɔ ya kyo̱ŋ di kame si swe̱e̱re̱. Ne̱ ɔɔ ko̱re̱ Wuribware̱ fe̱yɛ, “N se̱ Wuribware̱, mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, amo̱ e̱ kaa a baare, fo̱ sa a mo̱ awo̱re̱fɔɔ ne̱ mo̱ i gyi‑o mɔ gye̱ kɛɛ, na m ma wu. Amaa kanɔ ŋke̱maa ne̱ fo̱ e̱ kpa‑ɔ bware sa mo̱.” 
\p  
\v 40 Ne̱ oo kiŋŋi ya to̱ fe̱yɛ mò̱ agyase̱po̱ asa amo̱ pɛɛɛ a di idi. Ne̱ oo bise Peetroo fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ se̱ ne̱ mo̱ne̱ abɛɛ asa mo̱ŋ taare̱ kye̱na mo̱ ase̱ dɔŋhwe̱re̱e̱ ko̱ŋko̱, na mo̱ne̱ mo̱ŋ di idi?  
\v 41 To, mo̱nꞌ kyiŋŋi kye̱na, na mo̱nꞌ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ fe̱yɛ Ɔbɔnsam ma kaŋ kyɔ mo̱ne̱‑rɔ ke̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ i kiŋŋi kamɛɛ aaa. Mo̱ne̱ ŋkpo̱nɔ e̱ kpa kikyiŋŋi kye̱na, amaa mo̱ne̱ ŋyo̱wɔre̱‑rɔ mɔ a waa yɔre̱yɔre̱.” 
\p  
\v 42 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ yɔ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱. Ne̱ ɔ yɛ, “N se̱, mo̱ awo̱re̱fɔɔ ne̱ mo̱ i gyi‑o e̱ ma gye̱ kɛɛ, na mo̱ŋ gyi amo̱ lo̱we̱ wu fe̱raa, ane̱ŋ ne̱ fo̱ e̱ kpa‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ a waa.” 
\p  
\v 43 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ kiŋŋi ya to̱ fe̱yɛ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ a be̱e̱ di idi. Bo̱ mo̱ŋ taare̱ kra idi.  
\v 44 Ne̱ Yeesuu a be̱e̱ yɔwe̱ bamo̱ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ sase̱po̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ ko̱re̱ nyɔse̱po̱‑ɔ. 
\p  
\v 45 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ kiŋŋi yɔ agyase̱po̱ amo̱ ase̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ saŋ mo̱ne̱ i di idi mo̱ne̱ i kyure ne̱e̱ e̱e̱e̱? To, saŋ a fo̱ mbe̱yɔmɔ. Mo̱nꞌ de̱e̱re̱, ba lee mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, ba sa e̱bɔye̱ awaapo̱, na bo̱ nya mo̱ se̱ ke̱yaale̱ŋ.  
\v 46 Mo̱nꞌ ke̱e̱, ɔko̱ ne̱ o gyi mò̱ kidiburo‑o e̱ ba‑ɔ. Mo̱nꞌ ko̱so̱ a ane̱ yɔ na ane̱ ya gyaŋŋaa mò̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa kra Yeesuu‑o 
\r (Maak 14.43–52; Lukas 22.47–53; Yohanee 18.2–12) 
\p  
\v 47 Yeesuu saŋ ɔ sa se̱ŋsa o gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ, ne̱ Yudas ne̱ ɔ gye̱ agyase̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ ɔko̱‑ɔ a fo̱. Mò̱ aa ase̱sɛ kukwii dabe̱ ko̱ na bamo̱ apaŋ na akyokuŋ ya ba. Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ ya suŋ bamo̱.  
\v 48 Amɔ odiburopo̱‑ɔ a kyɔ kaapo̱ ase̱sɛ amo̱ ne̱ bo̱ gya mò̱ se̱ ba ba‑ɔ kpa ne̱ ba bo̱rɔ se̱ a bo̱ kra Yeesuu‑o. Ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Ɔko̱ ne̱ mo̱ e̱ yɔ a ŋ ya ka mò̱ kanɔ‑ɔ e̱ gye̱ mò̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa‑ɔ. Mo̱nꞌ kra mò̱, na mo̱nꞌ taa mò̱ nare̱!”  
\v 49 Amo̱se̱‑ɔ Yudas a de̱ŋ fo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ Yeesuu ase̱ ya te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ, “Ɔkaapo̱po̱.” Ne̱ ɔɔ kyo̱kywe̱e̱ mò̱ ke̱daabɔŋ dame̱naŋsɛ ka mò̱ kanɔ, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Yudaa awuye e̱ ka abɛɛ kanɔ saŋ ke̱maa‑ɔ. 
\p  
\v 50 Ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Mo̱ nyare̱, waa ke̱tɔ ne̱ fo̱ a ba a fo̱ bo̱ waa‑ɔ lo̱we̱.” Ne̱ baa ba bo̱ kra Yeesuu. Ne̱ baa kra mò̱‑rɔ keŋkeŋ.  
\v 51 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a agyase̱po̱‑ɔ ɔko̱ a gyiiri mò̱ ke̱paŋ le̱e̱ ke̱mo̱ ke̱gyafo̱‑rɔ bo̱ ŋe Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ a anya‑ɔ ɔko̱ ke̱se̱bɔ te̱ŋ. 
\p  
\v 52 Amaa ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Yɔwe̱, na fo̱ taa fo̱ ke̱paŋ‑ɔ bo̱ waa ke̱mo̱ ke̱gyafo̱‑rɔ. Ɔke̱maa ne̱ ɔ taa ke̱paŋ a ɔ bo̱ kɔ‑ɔ, ba ba ke̱paŋ a bo̱ bo̱ mɔɔ mò̱.  
\v 53 Fo̱ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ mo̱ e̱ taare̱ a n te̱e̱ n se̱ Wuribware̱ a ɔ bo̱ kya mo̱‑rɔ aaa? Na puri‑ro ɔ ba mò̱ mbɔɔ anaapo̱‑ɔ ŋkpe̱ŋ ŋkpe̱ŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱ aaa?  
\v 54 Mò̱ ya sa ne̱ baa mo̱rɔwe̱ mo̱ le̱e̱ anyare̱ mɔ ke̱sare̱e̱‑rɔ fe̱raa, e̱me̱ne̱ ne̱ mo̱ i wu mo̱ lowi ne̱ baa kyo̱rɛɛ mo̱ ase̱ŋ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ ne̱e̱?” 
\p  
\v 55 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱ baa kra mò̱ bo̱ de‑ro‑o fe̱yɛ, “Amɔ mo̱ne̱ a ba apaŋ na akyokuŋ ne̱e̱ a mo̱nꞌ ba bo̱ kra mo̱ fe̱yɛ oyu‑o ooo? Ŋke mfe̱ne̱ mɔ‑rɔ mo̱ aa mo̱ne̱ ne̱e̱ na n te Wuribware̱ suŋkpa kabuno‑o mo̱ e̱ kaapo̱ abware̱se̱ŋ, na mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ mo̱ŋ kra mo̱?  
\v 56 Amaa amo̱‑ɔ a ba ane̱ŋ ne̱e̱ na ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ bo̱ko̱ a kyo̱rɛɛ mo̱ ase̱ŋ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ nya waa kase̱ŋtiŋ.” 
\p Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a agyase̱po̱‑ɔ pɛɛɛ a se̱re̱ yɔwe̱ mò̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa yaa Yeesuu Yudaa awuye a iwurekpa‑ɔ 
\r (Maak 14.53–65; Lukas 22.54–55, 63–71; Yohanee 18.13–14, 19–24) 
\p  
\v 57 To, ne̱ bamo̱ ne̱ baa kra Yeesuu‑o a taa mò̱ yaa Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ Kayafas a lɔŋ‑ɔ‑rɔ, mfe̱ŋ ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱ na maŋ abre̱sɛ e̱ gyaŋŋe̱‑ɔ. 
\p  
\v 58 Ne̱ Peetroo a sii kamɛɛ ɔ gya bamo̱ se̱. Ɔɔ gya bamo̱ se̱ ane̱ŋ‑aaa ya bo̱ fo̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ a lɔŋ amo̱ kanɔ, ne̱ oo lwee lɔŋ‑ɔ kabuno‑o‑ro. Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ kye̱na ade̱e̱re̱se̱po̱ ko̱ ase̱ na ɔ nya ŋu ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ yɔ se̱‑ɔ. 
\p  
\v 59 Ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na agyaŋŋe̱po̱‑ɔ pɛɛɛ a buwi kpa kanɔte̱ŋ ne̱ ba ye̱re̱ se̱ na Yeesuu gyi ke̱pɔ a bo̱ nya mɔɔ mò̱‑ɔ.  
\v 60 Ne̱ baa buwi kpa kpo̱ne̱. Ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a bo̱ ba bamo̱ aye̱ba bo̱ kye mò̱ gbaa ooo, ɔ mo̱ŋ gyi ke̱pɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ aye̱ba‑ɔ mo̱ŋ ye̱re̱ abɛɛ se̱. 
\p Ne̱ ŋkee abɛɛ anyɔ a ko̱so̱ ba aye̱ba bo̱ po̱rɔ Yeesuu fe̱yɛ,  
\v 61 “Ɔnyare̱ mɔ yɛ, ‘Mo̱ e̱ taare̱ a m bwee Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ, na ŋke nsa kamɛɛ‑rɔ na m pwɛɛ mò̱ bo̱ ye̱ra.’ ” 
\p  
\v 62 Ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ a kyuwi‑ro. Ne̱ oo bise Yeesuu fe̱yɛ, “Amɔ fo̱ mo̱ŋ de ase̱ŋ mɔ pɛɛɛ ne̱ ba tɔwe̱ ba kye fo̱‑ɔ kanɔlee aaa?”  
\v 63 Ne̱ Yeesuu a laatɔ. 
\p Ne̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ka Wuribware̱ ne̱ mò̱ wo̱re̱ dooo i de ŋkpa‑ɔ ke̱yaa, tɔwe̱ gywii ane̱ fe̱yɛ fo̱ e̱ gye̱ Kristoo, Wuribware̱ mò̱ gyi ne̱ oo suŋ mò̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ, bɛɛɛ n gye̱ fo̱ e̱ gye̱.” 
\p  
\v 64 Ŋkee fe̱raa ne̱ Yeesuu a lee kanɔ fe̱yɛ, “Ane̱ŋ ne̱ a du‑o dɛɛ ne̱ fo̱ a tɔwe̱‑ɔ. Ke̱tɔ ne̱ ki tii si‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ saŋ mo̱ne̱ i ŋu mo̱, dimaadi mò̱ gyi‑o, a te Bo̱-e̱le̱ŋ‑ɔ‑kyo̱ŋ‑ɔke̱maa-Bware̱ kigyise si, na mo̱ aa mò̱ a gyi mò̱ kuwure dabe̱‑ɔ, na mo̱ a le̱e̱ awo̱re̱‑rɔ mo̱ e̱ ba.”\f * \fr 26:64 \ft Daniyɛl 7.13-14. \f* 
\p  
\v 65 Amo̱ fe̱raa ne̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ a ba kaduŋfwii bo̱ kyaŋ mò̱ fɔŋfɔŋ waagya‑rɔ. Ne̱ ɔ yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ a tɔwe̱ abuse̱ŋse̱ŋ. Ane̱ maa lɛɛ kpa a ɔko̱ tɔwe̱ ko̱tɔko̱ pwɛɛ a ane̱ dɛɛ ŋu fe̱yɛ o gyi ke̱pɔ. Mo̱ne̱ a nu ase̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ kye Wuribware̱‑ɔ, ɔ yɛ mò̱ aa Wuribware̱ ta.  
\v 66 Amo̱se̱‑ɔ e̱me̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ fa fe̱yɛ ane̱ waa mò̱?” 
\p Ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a sure si fe̱yɛ o gyi ke̱pɔ, amo̱se̱‑ɔ bo̱ mɔɔ mò̱. 
\p  
\v 67 Mfe̱ŋ dɛɛ ne̱ bo̱ko̱ a le̱e̱ ba twe̱e̱ akyɔne̱ ba waa Yeesuu akatɔ‑rɔ, na ba da mò̱ akuŋtiŋ. Ne̱ bo̱ko̱ mɔ a da mò̱ abaa.  
\v 68 Ne̱ bo̱ yɛ, “Fo̱ i nyi fe̱yɛ fo̱ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ a suŋ‑o, tɔwe̱ mò̱ ne̱ ɔɔ da fo̱‑ɔ gywii ane̱.” 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Peetroo a swe̱e̱ fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ nyi Yeesuu‑o 
\r (Maak 14.66–72; Lukas 22.56–62; Yohanee 18.15–18, 25–27) 
\p  
\v 69 Bamo̱ a gyi Yeesuu ase̱ŋ ke̱kyaŋ‑nɔ‑ɔ na Peetroo saŋ o te kabuno mfe̱ŋ. Ne̱ kabre ko̱ a ba mò̱ ase̱ bo̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Fo̱ gbaa fo̱ aa Yeesuu Galile̱yanyi mɔ e̱ dɛɛ mo̱ne̱ naa.” 
\p  
\v 70 Ne̱ Peetroo a swe̱e̱ bamo̱ pɛɛɛ akatɔ‑rɔ fe̱yɛ, “Mo̱ŋ nu ase̱ŋ ne̱ fo̱ e̱ tɔwe̱ amo̱‑ɔ kaase̱.” Ne̱ ɔɔ nare̱ ya ye̱re̱ lɔŋ‑ɔ kibunogyi‑ro.  
\v 71 Mfe̱ŋ‑ɔ ne̱ kabre ko̱ mɔ a be̱e̱ ŋu mò̱. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ fe̱yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ na Yeesuu Nasarɛte̱nyi‑o e̱ gye̱ ne̱ bo̱ naa.” 
\p  
\v 72 Amaa Peetroo a be̱e̱ swe̱e̱ fe̱yɛ, “Kase̱ŋtiŋ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱, ma ba aye̱ba ne̱e̱. Mo̱ e̱ ka Wuribware̱ se̱ ke̱yaa fe̱yɛ mo̱ŋ nyi ɔnyare̱ amo̱.” 
\p  
\v 73 Ke̱tɔ a be̱e̱ waa kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ a tɔwe̱ gywii Peetroo fe̱yɛ, “Fo̱ maa taare̱ a fo̱ gyiiri ikii fe̱yɛ fo̱ mo̱ŋ gye̱ Yeesuu a ase̱sɛ‑ɔ ɔko̱, a le̱e̱ fe̱yɛ kpa ke̱maa se̱ fo̱ se̱ŋsa i lee fo̱ kawu.” 
\p  
\v 74 Ne̱ Peetroo a be̱e̱ be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ ka ke̱yaa fe̱yɛ n kyɔ mo̱ŋ nyi ɔnyare̱ mɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ. Ne̱ ase̱ŋ mɔ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱‑ɔ e̱ mo̱ŋ gye̱ kase̱ŋtiŋ, amo̱ fe̱raa Wuribware̱ lo̱ŋ mo̱.” Ne̱ ɔɔ be̱e̱ ka ane̱ŋ a ke̱yaa‑ɔ iluwi bwe̱e̱tɔ. 
\p Mò̱ ke̱de̱ŋ tɔwe̱ ane̱ŋ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ kyaŋare̱ a fo̱re̱.  
\v 75 Ne̱ oo nyiŋŋi ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ swe̱e̱ iluwi e̱sa fe̱yɛ fo̱ mo̱ŋ nyi mo̱ pwɛɛ na kyaŋare̱ dɛɛ fo̱re̱”‑ɔ. Ne̱ ɔɔ yɔ kawu ya su bwe̱e̱tɔ. 
\c 27  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa yaa Yeesuu Romanyi gominaa akatɔ‑rɔ‑ɔ 
\r (Maak 15.1; Lukas 23.1–2; Yohanee 18.28–32) 
\p  
\v 1 Kaye̱ ŋke gye̱gyaye̱ tututu‑o, ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ na maŋ abre̱sɛ pɛɛɛ a gyaŋŋe̱ da kikpuni fe̱yɛ bo̱ mɔɔ Yeesuu.  
\v 2 Ne̱ baa ba agbarabi bo̱ da mò̱ asare̱e̱‑rɔ, ne̱ baa yaa mò̱ Romanyi gominaa ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Pilat‑o akatɔ‑rɔ, na ɔ sa bamo̱ kpa fe̱yɛ bo̱ mɔɔ mò̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yudas odiburopo̱‑ɔ a nu mò̱ e̱ye̱e̱, ne̱ oo wu‑o 
\r (Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ asuŋ 1.18–19) 
\p  
\v 3 Amɔ Yudas odiburopo̱‑ɔ a ŋu fe̱yɛ baa bu Yeesuu ke̱pɔ tɔwe̱ fe̱yɛ ba mɔɔ mò̱‑ɔ, ne̱ oo nu mò̱ e̱ye̱e̱, ne̱ ɔɔ yɔ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ ase̱ ya kiŋŋaa atanne̱ fufuri agyi adusa ne̱ baa sa mò̱‑ɔ sa bamo̱.  
\v 4 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ a waa bɔye̱ fe̱yɛ mo̱ a gyi ɔnyare̱ timaa amo̱ kidiburo.” 
\p Ne̱ baa be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Amo̱‑ɔ tiri ane̱ aaa? Fo̱ wo̱re̱ fo̱ ase̱ŋ ne̱e̱.” 
\p  
\v 5 Ne̱ Yudas a ya twe̱e̱ atanne̱‑ɔ bo̱ be̱ya swe̱e̱re̱ Wuribware̱ suŋkpa. Ne̱ ɔɔ le̱e̱ mfe̱ŋ ya kya mò̱ e̱ye̱e̱ fe, ne̱ oo wu. 
\p  
\v 6 Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ a ŋu atanne̱‑ɔ da swe̱e̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ bo̱ yɛ, “Atanne̱ ne̱ ane̱ a bo̱ ka ɔnyare̱ ko̱ lowi ko̱kɔ‑ɔ ne̱e̱. Mbo̱gya atanne̱ ne̱e̱, ane̱ŋ se̱‑ɔ a de iyisi. Amo̱se̱‑ɔ a kye ane̱ mbraa fe̱yɛ ane̱ taa waa Wuribware̱ suŋkpa a atanne̱ ne̱ a da‑ɔ‑rɔ.”  
\v 7 Bamo̱ a fa atanne̱ amo̱ ase̱ŋ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa waa kanɔ ba atanne̱‑ɔ bo̱ sɔɔ swe̱e̱re̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Ɔpwɛɛpo̱ a swe̱e̱re̱‑ɔ, na bo̱ nya pure afɔ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ, ne̱ ba wu‑o swe̱e̱re̱ amo̱ se̱.  
\v 8 Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ ba te̱e̱ swe̱e̱re̱ amo̱ fe̱yɛ, “Mbo̱gya a swe̱e̱re̱‑ɔ” bo̱ fo̱ ndɔɔ.  
\v 9-10 Ane̱ŋ se̱‑ɔ, ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Yɛrɛme̱ya a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ a ba kase̱ŋtiŋ. Ɔɔ kyo̱rɛɛ fe̱yɛ, 
\b  
\pi1 “Ne̱ Isireelii awuye a sure si fe̱yɛ ba ka atanne̱ fufuri agyi‑ro adusa a bo̱ sa mò̱. Ne̱ baa ba atanne̱ mɔ bo̱ sɔɔ swe̱e̱re̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Ɔpwɛɛpo̱ a swe̱e̱re̱‑ɔ, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii mo̱ fe̱yɛ ŋ waa‑ɔ.”\f * \fr 27:9-10 \ft Sakariya 11.12-13; Yɛrɛme̱ya 19.1-13; 32.6-9.\f* 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Romanyi gominaa a sure si fe̱yɛ bo̱ mɔɔ Yeesuu‑o 
\r (Maak 15.2–15; Lukas 23.3–5, 13–25; Yohanee 18.33–38) 
\p  
\v 11 Bamo̱ a yaa Yeesuu Romanyi gominaa‑o akatɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ gominaa‑o a bise mò̱ fe̱yɛ, “Baa po̱rɔ fo̱ fe̱yɛ fo̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ fo̱ e̱ gye̱ Yudaa awuye owure‑o. E̱me̱ne̱ ne̱ fo̱ i lee kanɔ?” 
\p Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Se̱ŋbise mɔ a le̱e̱ fo̱ ase̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱?” 
\p  
\v 12 Amaa Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na maŋ abre̱sɛ a mpo̱rɔ‑ɔ, Yeesuu mo̱ŋ lee mmo̱ kanɔ.  
\v 13 Mfe̱ŋ ne̱ gominaa‑o a bise mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ maa nu ase̱ŋ mɔ ne̱ baa po̱rɔ fo̱ amo̱ se̱‑ɔ ɔɔɔ?”  
\v 14 Amaa Yeesuu mo̱ŋ be̱ŋŋaa mò̱. Ɔ mo̱ŋ lee mpo̱rɔ ne̱ baa po̱rɔ mò̱‑ɔ ŋko̱ŋko̱ gbaa kanɔ. Ane̱ŋ se̱‑ɔ ne̱ gominaa‑o e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ mò̱. 
\p  
\v 15 Amɔ saŋ ke̱maa mɔ, Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese kigyi‑o‑ro, Romanyi gominaa i lee bamo̱ ne̱ oo tii bamo̱ tiikpa‑ɔ ɔko̱ ne̱ lamaŋ e̱ kpa‑ɔ na ɔ nare̱ ya kyure.  
\v 16 Saŋ amo̱‑ɔ ne̱ oo tii ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Bar‑Abas‑ɔ ne̱ ɔke̱maa nyi mò̱ asuŋ bɔye̱ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ.  
\v 17 Amo̱se̱‑ɔ lamaŋ‑ɔ a gyaŋŋe̱ gominaa‑o akatɔ‑rɔ bo̱ ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ o lee bamo̱ ne̱ oo tii‑o ɔko̱ sa bamo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “To, mmo̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ n lee mò̱ le̱e̱ tiikpa sa mo̱ne̱, Bar‑Abas bɛɛɛ Yeesuu ne̱ bo̱ko̱ e̱ te̱e̱ mò̱ ɛ Kristoo ne̱ Wuribware̱ a suŋ‑o ooo?”  
\v 18 Amɔ gominaa‑o nyi dame̱naŋsɛ fe̱yɛ ko̱kwe̱e̱ se̱ ne̱ baa kra Yeesuu baa mò̱ ase̱. 
\p  
\v 19 Gominaa‑o a te mò̱ se̱ŋgyikpa a kagya‑ɔ se̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ mò̱ ka a kra bo̱ kyo̱ŋwe̱ mò̱ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ ma waa ɔnyare̱ timaa amo̱ sɛye̱. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ndee kanye mo̱ a ku mò̱ dee, ne̱ aa waa mo̱ gya bwe̱e̱tɔ.” 
\p  
\v 20 Ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ a da lamaŋ‑ɔ kanɔ se̱ fe̱yɛ bo̱ tɔwe̱ gywii gominaa‑o fe̱yɛ ɔ yɔwe̱ Bar‑Abas bo̱ sa bamo̱, na ɔ mɔɔ Yeesuu.  
\v 21 Amo̱se̱‑ɔ gominaa‑o a be̱e̱ bise bamo̱ fe̱yɛ, “Abɛɛ anyɔ mɔ‑rɔ, mmo̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱yɛ ŋ yɔwe̱ mò̱ a m bo̱ sa mo̱ne̱?” Ne̱ baa lee kanɔ fe̱yɛ, “Bar‑Abas.” 
\p  
\v 22 Ne̱ gominaa‑o yɛ, “Ne̱ nte̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ yɛ ŋ waa Yeesuu ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kristoo‑o?” 
\p Amo̱ fe̱raa ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a fɛɛ‑rɔ be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱!” 
\p  
\v 23 Ne̱ gominaa‑o yɛ, “Nte̱tɔ bɔye̱ gbaa ne̱ ɔɔ waa?” 
\p Ne̱ baa be̱e̱ fɛɛ‑rɔ keŋkeŋ fe̱yɛ, “Da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱!” 
\p  
\v 24 Ne̱ lamaŋ‑ɔ a le̱e̱ ba fɛɛ‑rɔ, ne̱ baa fɛɛ‑rɔ ane̱ŋ‑aaa. Gominaa‑o a ŋu fe̱yɛ ɔ maa lɛɛ taare̱ a ɔ waa sɛye̱ bo̱ kɔɔre̱ Yeesuu‑o, ne̱ ŋkee ase̱ŋ e̱ kpa a a be̱e̱ ba maŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ ɔɔ sa kanɔ, ne̱ baa baa mò̱ kyaŋse̱ na nkyu. Ne̱ ɔɔ fwe̱e̱ mò̱ asare̱e̱ lamaŋ‑ɔ akatɔ‑rɔ. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ŋ gye̱ mo̱ne̱ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱ ɔnyare̱ mɔ lowi‑ro. Mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ awaasɛ ne̱e̱.” 
\p  
\v 25 Ne̱ lamaŋ‑ɔ pɛɛɛ yɛ, “Sa a ɔnyare̱ mɔ ke̱se̱bɔgyiiri ne̱ ane̱ e̱ sa mò̱‑ɔ kiŋŋi gya ane̱ aa ane̱ agyi si.” 
\p  
\v 26 Mfe̱ŋ ne̱ gominaa‑o a yɔwe̱ Bar‑Abas bo̱ sa bamo̱. Ne̱ ɔɔ sa ne̱ mò̱ asoogyaa awuye‑o ɔko̱ a da Yeesuu paara, ne̱ ɔɔ taa mò̱ sa bamo̱ fe̱yɛ asoogyaa awuye‑o ya da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ asoogyaa awuye‑o a waa Yeesuu ŋwaagyise̱ŋŋe̱‑ɔ 
\r (Maak 15.16–20; Yohanee 19.2–3) 
\p  
\v 27 Ne̱ gominaa a asoogyaa awuye‑o a taa Yeesuu yaa gominaa a lɔŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ baa te̱e̱ bamo̱ bɛɛko̱‑ana bo̱ gyaŋŋe̱ ye̱re̱ muruwaa mò̱.  
\v 28 Ne̱ baa buŋŋi mò̱ atɔ buŋsɛ, ne̱ baa taa waagya pipee bo̱ buŋ mò̱ fe̱yɛ mò̱ a gye̱ owure‑o.  
\v 29 Ne̱ baa ba iwu bo̱ lo̱ kuwurepa bo̱ buŋ mò̱. Ne̱ baa taa kayii nare̱se̱sɛ bo̱ waa mò̱ kigyisesare̱e̱‑rɔ. Ne̱ baa le̱e̱ ba gyɔŋŋɔ mò̱ ayaa‑rɔ ba waa mò̱ ŋwaagyise̱ŋŋe̱ fe̱yɛ, “Aŋsuma, nana, Yudaa awuye owure.” 
\p  
\v 30 Ne̱ baa twe̱e̱ akyɔne̱ we̱e̱ mò̱ se̱, ne̱ baa ba kayii‑o bo̱ daye̱ mò̱ kuŋu‑ro ane̱ŋ‑aaa.  
\v 31 Saŋ ne̱ baa waa mò̱ ŋwaagyise̱ŋŋe̱ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa lee waagya‑ɔ, ne̱ baa ba mò̱ fɔŋfɔŋ atɔ bo̱ buŋ mò̱. Ne̱ baa taa mò̱ ba yɔ a bo̱ ya da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa da Yeesuu bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱‑ɔ 
\r (Maak 15.21–32; Lukas 23.26–43; Yohanee 19.17–27) 
\p  
\v 32 Saŋ ne̱ asoogyaa awuye‑o de Yeesuu ba yɔ‑ɔ, ne̱ baa gyaŋŋaa ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ɔɔ le̱e̱ Kireenee maŋ‑nɔ, ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Simɔŋ‑ɔ. Ne̱ asoogyaa awuye‑o a ye̱re̱ mò̱ waa‑rɔ fe̱yɛ ɔ so̱rɔ Yeesuu a kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ.  
\v 33 Ne̱ baa yaa Yeesuu mfe̱ŋ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Gologotaa‑o (kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Ko̱lɔŋko̱rɔŋgyi-Swe̱e̱re̱).  
\v 34 Ne̱ baa bo̱ sa Yeesuu nta ne̱ baa ba kadwii bo̱ waa‑rɔ‑ɔ na mò̱ kayo̱wɔre̱‑rɔ ma lɛɛ duŋwi mò̱. Mò̱ a da ke̱e̱‑ɔ, ne̱ oo kine kunuu.  
\v 35 Ne̱ asoogyaa awuye‑o a ba ndangyii bo̱ da mò̱ bo̱ me̱ra mò̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱. Mfe̱ŋ ne̱ baa waa mpini mpini bo̱ ke mò̱ atɔ buŋsɛ‑rɔ taa‑ɔ.\f * \fr 27:35 \ft Kiliŋ 22.18.\f* 
\v 36 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ ne̱ baa kye̱na mfe̱ŋ de̱e̱re̱ mò̱ se̱. 
\p  
\v 37 Ne̱ baa taa kawo̱re̱taa ko̱ bo̱ me̱ra Yeesuu aŋu si. Gominaa‑o a kyo̱rɛɛ kamo̱ se̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ ke̱e̱ Yeesuu, Yudaa awuye owure‑o.” 
\p  
\v 38 Ne̱ baa be̱e̱ da ayu ko̱, ɔko̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ ko̱ se̱ Yeesuu kigyise si, ne̱ baa be̱e̱ da ɔko̱‑ɔ bo̱ me̱ra ko̱ko̱ se̱ mò̱ ke̱be̱na se̱. 
\p  
\v 39 Ase̱sɛ ne̱ ba kyo̱ŋ mfe̱ŋ‑ɔ e̱ da abaa‑rɔ ne̱e̱,  
\v 40 na ba saare̱ Yeesuu fe̱yɛ, “Mboo. Ne̱e̱ fo̱ yɛ fo̱ i bwee Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ na ŋke nsa kamɛɛ fo̱ be̱e̱ pwɛɛ mo̱ bo̱ ye̱ra ɛ? Mbe̱yɔmɔ, fo̱ i nyi fe̱yɛ fo̱ gye̱ Wuribware̱ mò̱ gyi‑o, kpo̱ro̱we̱ le̱e̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ mɔ se̱ ba swe̱e̱re̱ bo̱ mo̱rɔwe̱ fo̱ e̱ye̱e̱.” 
\p  
\v 41 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ a mii nnɔ kyɔ mò̱, na ba mɔse̱ mò̱.  
\v 42 Na ba tɔwe̱ ba gywii abɛɛ fe̱yɛ, “Ɔɔ mo̱rɔwe̱ bo̱ko̱, amaa ɔ maa taare̱ a ɔ mo̱rɔwe̱ mò̱ e̱ye̱e̱. Mo̱nꞌ sa a ane̱ ke̱e̱ fe̱yɛ, mò̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ ɔ gye̱ ane̱ Isireelii awuye a owure‑o ne̱e̱‑ɔ, ɔ taare̱ a ɔ le̱e̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ mɔ se̱ ba swe̱e̱re̱ aaa. Ne̱ mò̱ ya taare̱ fe̱raa, ane̱ e̱ kɔɔre̱ mò̱ a ane̱ gyi.  
\v 43 Ɔ yɛ ɔɔ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi, ne̱ ɔ be̱e̱ ɔ yɛ ɔ gye̱ Wuribware̱ mò̱ gyi‑o ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ sa a ane̱ ke̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ kpa a ɔ mo̱rɔwe̱ mò̱ mbe̱yɔmɔ ne̱e̱ e̱e̱e̱.” 
\p  
\v 44 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ayu ne̱ baa da bamo̱ ayii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱ mò̱ ase̱ mfe̱ŋ‑ɔ a saare̱ mò̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a wu kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱‑ɔ 
\r (Maak 15.33–41; Lukas 23.44–49; Yohanee 19.28–30) 
\p  
\v 45 Saŋ ne̱ mpase̱ a fo̱‑ɔ, ne̱ kyɔwe̱ a yɔwe̱ ke̱da, ne̱ kibugyii a da swe̱e̱re̱ amo̱ se̱ pɛɛɛ. Ne̱ kaa gyi e̱dɔŋhwe̱re̱e̱ e̱sa.  
\v 46 Saŋ amo̱ a kpa a ɔ gye̱ kɛɛ‑ɔ, ne̱ Yeesuu a faa‑rɔ keŋkeŋ mò̱ aye̱‑rɔ Heebrii fe̱yɛ, “Ili, Ili, lama sabakatani,” kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ, “O Wuribware̱, O Wuribware̱, nte̱tɔ se̱ ne̱ fo̱ a kine mo̱?” 
\p  
\v 47 Ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ mo̱ŋ nu mò̱ ase̱ŋ‑ɔ kaase̱, ne̱ bo̱ko̱ yɛ, “Mo̱nꞌ nu, Wuribware̱ kyaamɛɛ Iliya, ne̱ ɔ te̱e̱.”  
\v 48 Ne̱ bamo̱‑rɔ ɔko̱ a ŋwɛɛnaŋ ya ba ikyikyee bo̱ da nta‑rɔ, ne̱ ɔɔ taa bo̱ kye̱na kayii si. Ne̱ oo teyi bo̱ waa Yeesuu kanɔ‑rɔ na ɔ nya kyo̱kywe̱e̱.  
\v 49 Bamo̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ yɛ, “Yɔwe̱. Mo̱nꞌ sa a ane̱ ye̱re̱ na ane̱ ke̱e̱ fe̱yɛ Iliya e̱ ba a ɔ bo̱ mo̱rɔwe̱ mò̱ aaa.” 
\p  
\v 50 Mfe̱ŋ ne̱ Yeesuu a faa‑rɔ keŋkeŋ, ne̱ oo kii E̱bware̱ lee. 
\p  
\v 51 Puri amo̱‑rɔ ne̱ waagya ne̱ baa bo̱ kuŋ Wuribware̱ suŋkpa a do̱dɔ‑rɔ a ke̱kyaŋ‑ɔ a kyaŋ‑nɔ le̱e̱ so̱so̱ ya bo̱ da kaase̱. Ne̱ swe̱e̱re̱ a le̱ŋkpaŋ, ne̱ afo̱re̱ a bweebwee‑ro.  
\v 52 Ne̱ agye̱raŋta ko̱ a gyɛɛ buŋŋi si, ne̱ Wuribware̱ ase̱sɛ timaa ne̱ baa wu‑o bwe̱e̱tɔ a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro.  
\v 53 Yeesuu a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o amo̱ kamɛɛ‑rɔ‑ɔ, ne̱ ase̱sɛ amo̱ a le̱e̱ bamo̱ agye̱raŋta‑ɔ‑rɔ lwee Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ, mfe̱ŋ ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a ŋu bamo̱. 
\p  
\v 54 Saŋ ne̱ soogyaa ɔbre̱sɛ na mò̱ asoogyaa awuye ne̱ ba de̱e̱re̱ Yeesuu si‑o a ŋu swe̱e̱re̱ ke̱le̱ŋkpaŋ‑ɔ na ke̱tɔ ke̱maa ne̱ kaa ba‑ɔ, ne̱ kufu a nya bamo̱ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ bo̱ yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ gye̱ Wuribware̱ mò̱ gyi ne̱e̱ kase̱ŋtiŋ.” 
\p  
\v 55 Amɔ saŋ amo̱ akye̱e̱ bwe̱e̱tɔ mɔ ye̱re̱ ke̱fɔ ba de̱e̱re̱ ba kyo̱ŋwe̱. Bamo̱ ne̱ baa gya Yeesuu si le̱e̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ yɔ Yɛro̱salɛm mfe̱ŋ‑ɔ gye̱ bamo̱ ne̱ bo̱ dɛɛ ba de̱e̱re̱ mò̱ se̱‑ɔ.  
\v 56 Akye̱e̱ amo̱ bo̱ko̱ e̱ gye̱ Mariya Magadalanyi, na Mariya ne̱ ɔ gye̱ Yakubu na Yo̱sɛf bamo̱ nyi‑o, na Sibidii agyi nyaŋsɛ anyɔ‑ɔ bamo̱ nyi. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ baa pure Yeesuu‑o 
\r (Maak 15.42–47; Lukas 23.50–56; Yohanee 19.38–42) 
\p  
\v 57-58 Amɔ atɔ wuye ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yo̱sɛf, ne̱ ɔɔ le̱e̱ Arimate̱ya maŋ‑nɔ‑ɔ. Mò̱‑ɔ mò̱ a bo̱ kii Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ ɔko̱ saŋ ko̱. Ke̱de̱e̱pwɛta a fo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ Gominaa Pilat ase̱ ya ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ taa Yeesuu kifuniŋ sa mò̱ a ɔ yaa pure. Ne̱ gominaa‑o a sa mò̱ kpa. 
\p  
\v 59 Ne̱ Yo̱sɛf a ya maye̱ Yeesuu kifuniŋ‑o le̱e̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱. Ne̱ ɔɔ ba kyefuri po̱pwɛɛ bo̱ miri mò̱.  
\v 60 Ne̱ ɔɔ taa mò̱ waa ke̱gye̱raŋta‑rɔ. Ke̱gye̱raŋta amo̱ ɔɔ kyɔ ŋeri ke̱fo̱re̱ ko̱ lee bɔ fe̱yɛ ke̱kyaŋ‑ɔ sa mò̱ e̱ye̱e̱, na mò̱ ya wu na bo̱ pure mò̱ mfe̱ŋ. Mò̱ a taa kifuniŋ‑o bo̱ waa‑rɔ‑ɔ, ne̱ oo kuroŋ ke̱fo̱re̱ dabe̱ ko̱ bo̱ kpuse tii ke̱gye̱raŋta‑ɔ kanɔ fe̱yɛ po̱ne̱‑ɔ. Ne̱ ɔɔ nare̱ o yii.  
\v 61 Mò̱ a waa amo̱‑ɔ pɛɛɛ‑ɔ, na Mariya Magadalanyi na Mariya ko̱‑ɔ te na bamo̱ akatɔ ko̱re̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ se̱ ba de̱e̱re̱ mò̱. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ asoogyaa awuye ko̱ a de̱e̱re̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ se̱‑ɔ 
\p  
\v 62 Amo̱ pɛɛɛ a waa Ifiyara, kake ne̱ baa waa Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o siraa‑o. Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na Farisii awuye‑o bo̱ko̱ a yɔ gominaa‑o ase̱.  
\v 63 Ne̱ bo̱ yɛ, “Ɔbre̱sɛ, ane̱ a nyiŋŋi si fe̱yɛ, saŋ ne̱ ɔpe̱nnapo̱ Yeesuu te‑o, ɔɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, mò̱ lowi kamɛɛ, amo̱ ya fo̱ ŋke nsa‑ɔ, o kyiŋŋi a ɔ ba ŋkpa‑rɔ.  
\v 64 Amo̱se̱‑ɔ ane̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ sa kanɔ na bo̱ de̱e̱re̱ mò̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ se̱ bo̱ fo̱ ŋke nsa. N gye̱ ane̱ŋ, ane̱ se̱re̱ kufu, ne̱ mò̱ agyase̱po̱‑ɔ e̱ yɔ a bo̱ ya ywii mò̱ kifuniŋ‑o taa yaa bo̱ kwe̱e̱rɔ, na ŋkee bo̱ tɔwe̱ gywii lamaŋ fe̱yɛ Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro. Amo̱ ya ba ane̱ŋ, kaye̱ba lalalo̱we̱ mɔ e̱ kyo̱ŋ ke̱gye̱ŋkpɛɛ lee‑o.” 
\p  
\v 65 Ne̱ gominaa‑o a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ de kpa fe̱yɛ mo̱nꞌ lee asoogyaa awuye na mo̱nꞌ sa a bo̱ ya de̱e̱re̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ se̱ nɛɛnɛɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ taare̱‑ɔ.” 
\p  
\v 66 Ne̱ baa taa asoogyaa awuye ko̱ yaa ke̱gye̱raŋta‑ɔ ase̱. Ne̱ baa kye̱ra ke̱fo̱re̱ dabe̱ ne̱ ki i tii ke̱gye̱raŋta‑ɔ kanɔ e̱kɛɛkɛɛ se̱, na ɔko̱ ma nya kuroŋ ke̱fo̱re̱‑ɔ le̱e̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ kanɔ se̱. Ne̱ baa yɔwe̱ asoogyaa awuye‑o wo̱re̱ fe̱yɛ bo̱ de̱e̱re̱ se̱. 
\c 28  
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o 
\r (Maak 16.1–11; Lukas 24.1–12; Yohanee 20.1–18) 
\p  
\v 1 Me̱me̱ne̱da, kake ne̱ Yudaa awuye‑o i kyure, ne̱ bo̱ maa waa kusuŋ ke̱maa‑ɔ a kyo̱ŋ‑ɔ, ne̱ Kosiyara gye̱gyaye̱ kese‑ro Mariya Magadalanyi na Mariya ko̱‑ɔ a yɔ a bo̱ ya de̱e̱re̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ.  
\v 2 Bamo̱ a yɔ ba tɔ‑rɔ‑ɔ, kaluwa ko̱ŋko̱ ne̱ swe̱e̱re̱ a le̱ŋkpaŋ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a le̱e̱ so̱so̱ ba swe̱e̱re̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ ase̱. Ne̱ oo kuroŋ ke̱fo̱re̱ dabe̱‑ɔ le̱e̱ ke̱mo̱ kanɔ se̱, ne̱ ɔɔ kye̱na se̱.  
\v 3 Ɔ to̱re̱ se̱ ne̱e̱ fe̱yɛ e̱lɛɛlɛɛ‑ɔ, ne̱ mò̱ atɔ buŋsɛ a fwiiri pare̱pare̱pare̱.  
\v 4 Ne̱ asoogyaa awuye ne̱ ba de̱e̱re̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ se̱‑ɔ, kufu a nya bamo̱ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ baa yo̱ŋ, ne̱ baa le̱e̱ le̱e̱ daye̱ bo̱ da fe̱yɛ bamo̱ a wu‑o. 
\p  
\v 5 Ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ‑ɔ a sa se̱ŋsa gywii akye̱e̱‑ɔ. Ɔ yɛ, “Mo̱ne̱ ma sa a kufu nya mo̱ne̱. Ŋ nyi fe̱yɛ mo̱ne̱ i buwi mo̱ne̱ e̱ kpa Yeesuu ne̱ baa da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱‑ɔ ne̱e̱.  
\v 6 Ɔ mo̱ŋ bo̱ mfe̱e̱, ɔɔ dare̱e̱, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kyɔ tɔwe̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ waa‑ɔ. Mo̱nꞌ bo̱ ke̱e̱ mfe̱ŋ ne̱ oo di‑o.  
\v 7 Amo̱se̱‑ɔ, mbe̱yɔmɔ, mo̱nꞌ nare̱ me̱naŋ me̱naŋ ya tɔwe̱ gywii mò̱ agyase̱po̱‑ɔ fe̱yɛ Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro, ne̱ mbe̱yɔmɔ ɔ gye̱ bamo̱ ŋkpɛɛ o yii Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱. Mfe̱ŋ‑ɔ ba ŋu mò̱. Mo̱ ase̱ŋ a lo̱we̱.” 
\p  
\v 8 Bamo̱ a nu mò̱ ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ aa waa bamo̱ kɔne̱ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ baa le̱e̱ mfe̱ŋ na kufu saŋ ki de bamo̱, ne̱ baa le̱e̱ ba ŋwɛɛnaŋ na bo̱ ya tɔwe̱ amo̱ ase̱ŋ gywii Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ. 
\p  
\v 9 Bo̱ bo̱ sa se̱‑ɔ Yeesuu fɔŋfɔŋ a te̱ŋ bamo̱ kpa, ne̱ ɔɔ ka bamo̱ kanɔ. Bamo̱ a de̱ŋ pini mò̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa yɔ ya kpuni aŋurii kra mò̱ ayaapapaa‑rɔ, ne̱ baa suŋ mò̱.  
\v 10 Ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ma sa a kufu nya mo̱ne̱. Mo̱nꞌ kya mo̱ne̱ kpa se̱ yɔ mo̱ ko̱we̱bɛɛ‑ana amo̱ ase̱ ya tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ yɔ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱. Mfe̱ŋ ne̱ ba ŋu mo̱.” 
\s1 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ, ke̱tɔ ne̱ asoogyaa awuye‑o a waa‑ɔ 
\p  
\v 11 Akye̱e̱ amo̱ a kiŋŋi ba yɔ maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ asoogyaa awuye ne̱ ba de̱e̱re̱ ke̱gye̱raŋta‑ɔ se̱‑ɔ bo̱ko̱ a yɔ maŋ‑nɔ ya tɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ kaa ba‑ɔ gywii Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ.  
\v 12 Alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ amo̱ a nu bamo̱ ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ bamo̱ aa maŋ abre̱sɛ‑ɔ a gyaŋŋe̱, ne̱ baa fa amo̱ mfɛɛre̱. Aŋurose̱ŋ ne̱ ŋkee baa kra‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ ba ba atanne̱ bwe̱e̱tɔ a bo̱ bo̱ sa asoogyaa awuye amo̱.  
\v 13 Ne̱ baa tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ke̱tɔ ne̱ mo̱nꞌ tɔwe̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Yeesuu agyase̱po̱‑ɔ ya bo̱ ywii mò̱ kifuniŋ taa nare̱ kanye na mo̱ne̱ a di idi.  
\v 14 Ne̱ gominaa‑o ya nu amo̱‑ɔ se̱, ane̱ fɔŋfɔŋ ane̱ e̱ po̱pɔre̱ mò̱ na ɔ ma taa mo̱ne̱ ke̱bɔye̱.” 
\p  
\v 15 Ne̱ asoogyaa awuye‑o a kɔɔre̱ atanne̱‑ɔ, ne̱ baa waa ane̱ŋ ne̱ baa tɔwe̱ gywii bamo̱‑ɔ. Amo̱se̱ se̱‑ɔ, ane̱ŋ a kaye̱ba mɔ a saŋŋe̱‑rɔ Yudaa awuye‑ro ya bo̱ fo̱ ndɔɔ a kake mɔ. 
\s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ mò̱ agyase̱po̱ kudu kako̱‑ɔ Galile̱ya‑ɔ 
\p  
\v 16 Ke̱tɔ a waa kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu agyase̱po̱ kudu kako̱‑ɔ a yɔ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱. Ne̱ baa yɔ ke̱be̱e̱ ne̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ yɔ‑ɔ se̱.  
\v 17 Ne̱ baa ŋu mò̱ mfe̱ŋ, ne̱ baa kpuni aŋurii suŋ mò̱. Amo̱‑ɔ pɛɛɛ gbaa bamo̱‑rɔ bo̱ko̱ mo̱ŋ taare̱ kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ mò̱ ne̱e̱. 
\p  
\v 18 Ne̱ Yeesuu a sɔŋ tɔ bamo̱‑rɔ, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ lɔŋ e̱se̱bɔ na mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱. 
\b  
\q1 Ke̱yaale̱ŋ ne̱ ke̱ bo̱ so̱so̱ na swe̱e̱re̱‑ɔ pɛɛɛ 
\q2 ne̱ Wuribware̱ a taa waa mo̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ. 
\q1  
\v 19 Amo̱se̱‑ɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ, 
\q1 mo̱nꞌ yɔ kaye̱ mɔ‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ to̱ŋ ke̱maa, 
\q2 na mo̱nꞌ sa a bo̱ waa mo̱ agyase̱po̱, 
\q2 na mo̱nꞌ bɔ bamo̱ asuu, 
\q1 Wuribware̱, n se̱, na mo̱, Wuribware̱ mò̱ gyi‑o, 
\q2 na Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ke̱nyare̱‑rɔ. 
\q1  
\v 20 Na mo̱nꞌ kaapo̱ bamo̱ a bo̱ gya ase̱ŋ ke̱maa 
\q2 ne̱ mo̱ a tɔwe̱ gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ gya se̱‑ɔ se̱. 
\q1 Na mo̱nꞌ nyiŋŋi si fe̱yɛ mo̱ e̱ kye̱na mo̱ne̱ ase̱ 
\q2 saŋ ke̱maa bo̱ fo̱ kaye̱ kɛɛ.”