\id HEB Chumburung \h Heebrii awuye \toc1 Heebrii awuye Wo̱re̱ ne̱ ɔko̱ a kyo̱rɛɛ bo̱ kyo̱ŋwe̱ Yudaa awuye ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ bamo̱ fe̱yɛ Heebrii awuye ne̱ baa bo̱ kii Kristoo awuye‑o \toc2 Heebrii awuye \toc3 Heebrii awuye \mt1 Heebrii awuye \mt2 Wo̱re̱ ne̱ ɔko̱ a kyo̱rɛɛ bo̱ kyo̱ŋwe̱ Yudaa awuye ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ bamo̱ fe̱yɛ Heebrii awuye ne̱ baa bo̱ kii Kristoo awuye‑o \c 1 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu kyɔ Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ \p \v 1 De̱daa‑ɔ, iluwi bwe̱e̱tɔ na e̱kpa bwe̱e̱tɔ se̱, ne̱ Wuribware̱ a sa se̱ŋsa gywii ane̱ ade̱daapo̱‑ɔ, mò̱ akyaamɛɛ‑ɔ se̱ ne̱ ɔɔ bo̱ bo̱rɔ. \v 2 Amaa ndɔɔ a ŋke mɔ‑rɔ ne̱ kaye̱ a tɔ‑rɔ e̱gye̱ kɛɛ‑ɔ fe̱raa, mò̱ gyi Yeesuu si ne̱ ɔɔ bo̱rɔ sa se̱ŋsa gywii ane̱. Ane̱ŋ se̱ ne̱ baa waa mò̱ gyi amo̱ kuŋu si kiliŋ ko̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Mò̱ ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ se̱ bo̱ twe̱e̱ kaye̱. \q2 Mò̱ ne̱ Wuribware̱ a lee fe̱yɛ lalalo̱we̱‑ɔ \q2 ɔ taa atɔ pɛɛɛ mɔ a ɔ bo̱ bɔɔrɔ. \q1 \v 3 Wuribware̱ a ke̱laŋŋe̱rɔ dabe̱‑ɔ \q2 bɔ mò̱ se̱ ne̱e̱ ke̱ e̱ laŋŋe̱‑rɔ. \q2 Ɔɔ le̱e̱ Wuribware̱ ke̱tɔ ke̱maa‑rɔ. \q1 Mò̱ ase̱ŋ dabe̱‑ɔ ne̱ o de ɔ sa \q2 ne̱ atɔ pɛɛɛ mɔ e̱ yɔ se̱ kyɛɛkyɛɛ. \q2 Ɔɔ kpɛɛ ase̱sɛ iyisi. \q1 Ne̱ ŋkee o yii so̱so̱, mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ kye̱na \q2 Nyiŋkpe̱ŋ‑ɔ‑kyɔ-bamo̱-pɛɛɛ-ke̱dabe̱ kigyisesare̱e̱ se̱, \q2 ne̱ mò̱ aa mò̱ i gyi kuwure.” \b \p \v 4 Amo̱se̱ ne̱ ane̱ i ŋu fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a sa mò̱ gyi‑o ke̱nyare̱ dabe̱ ne̱ ko̱ kyɔ mò̱ mbɔɔ‑ɔ lee‑o, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔɔ sa mò̱ gyi‑o ke̱dabe̱ kyo̱ŋ mò̱ mbɔɔ‑ɔ. \v 5 Amo̱se̱ ne̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ, Wuribware̱ a tɔwe̱ mò̱ gyi‑o wo̱re̱ kpeŋ kuŋu si ase̱ŋ fe̱yɛ, \b \q1 “Ndɔɔ mo̱ a lee fo̱ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ mo̱ gyi e̱ gye̱ fo̱. \q2 Ne̱ mo̱‑ɔ, fo̱ se̱ e̱ gye̱ mo̱.”\f * \fr 1:5 \ft Kiliŋ 2.7. \f* \b \m N gye̱ mò̱ mbɔɔ‑ɔ ɔko̱ ase̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ ane̱ŋ. Ne̱ ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ mò̱ fɔŋfɔŋ mò̱ gyi amo̱ kuŋu si ase̱ŋ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ to̱ŋ ko̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Ɔ te̱e̱ mo̱ fe̱yɛ mò̱ se̱, \q2 na mo̱‑ɔ mɔ te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ mo̱ gyi.”\f * \fr 1:5 \ft 2 Samuwɛl 7.14; 1 Ŋko̱we̱kyase̱ 17.13. \f* \b \m \v 6 Amaa saŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa fe̱yɛ ɔ baa mò̱ gyi‑o kaye̱‑rɔ‑ɔ, ɔ yɛ, \b \q1 “Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ, mo̱nꞌ bo̱ suŋ mò̱.”\f * \fr 1:6 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 32.43 (LXX). \f* \b \m \v 7 Amaa mò̱ mbɔɔ‑ɔ kuŋu si ase̱ŋ, ɔ yɛ, \b \q1 “Ɔ sa ne̱ mò̱ mbɔɔ‑ɔ i kii fe̱yɛ afwii, \q2 na mò̱ ayaafɔre̱ fe̱yɛ de̱e̱kpa agyabreŋ.”\f * \fr 1:7 \ft Kiliŋ 104.4 (LXX). \f* \b \m \v 8 Abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ, a bo̱‑rɔ fe̱yɛ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii mò̱ gyi‑o fe̱yɛ, \b \q1 “O Wuribware̱, kuwure ne̱ fo̱ i gyi‑o, \q2 ke̱ mo̱ŋ de kɛɛ. \q1 Fo̱ kuwureyii‑o e̱ kaapo̱ fe̱yɛ \q2 kase̱ŋtiŋ ne̱ fo̱ de fo̱ e̱ ke̱e̱ fo̱ ase̱sɛ se̱. \q1 \v 9 Fo̱ maa kpa e̱bɔye̱, amɔ itimaa wo̱re̱ dooo. \q2 Amo̱se̱ ne̱ fo̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ a sa ne̱ \q1 fo̱ kuwure‑o ke̱nyare̱ a de̱e̱ kyo̱ŋ fo̱ abɛɛko̱ lee‑o, \q2 ne̱ oo yure fo̱, sa ne̱ fo̱ akatɔ a gyi kyo̱ŋ bamo̱ pɛɛɛ.”\f * \fr 1:9 \ft Kiliŋ 45.6-7. \f* \b \m \v 10 Wuribware̱ a be̱e̱ tɔwe̱ gywii mò̱ gyi‑o waa mò̱ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, \b \q1 “Atɔ pɛɛɛ ke̱le̱e̱kaase̱‑ɔ, fo̱ ya twe̱e̱ kaye̱ na kamo̱‑rɔ ke̱tɔ ke̱maa. \q2 Fo̱ asare̱e̱ ne̱ fo̱ a bo̱ waa so̱so̱ na mò̱ ke̱tɔ ke̱maa. \q1 \v 11 Amo̱ pɛɛɛ mɔ i kpuri fo̱ŋfo̱ŋ fo̱ŋfo̱ŋ, amaa fo̱ fe̱raa fo̱ i sii. \q2 Amo̱ pɛɛɛ mɔ i wu a nye̱ra, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ waagya i wu‑o. \q1 \v 12 Fo̱ e̱ bɔɔ amo̱ pɛɛɛ fe̱yɛ waagya ne̱ fo̱ i kyurowi, na fo̱ be̱e̱ taa ɔko̱ buŋ‑o. \q2 Amaa fo̱ fe̱raa, fo̱ e̱ gye̱ fo̱. Ane̱ŋ ne̱ fo̱ du‑o dɛɛ ne̱ fo̱ du. \q2 Fo̱ maa kyurowi kake ŋko̱ se̱, fo̱ bo̱‑rɔ bo̱ yɔ nsu pɛɛɛ.”\f * \fr 1:12 \ft Kiliŋ 102.25-27 (LXX). \f* \b \m \v 13 Ne̱ baa be̱e̱ kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ Wuribware̱ yɛ, \b \q1 “Kye̱na mo̱ kigyise si mfe̱e̱ \q2 na n sa a fo̱ ado̱ŋ pɛɛɛ mɔ ba fo̱ kaase̱.”\f * \fr 1:13 \ft Kiliŋ 110.1. \f* \b \m Amo̱‑ɔ pɛɛɛ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱‑ɔ mo̱ŋ gye̱ mò̱ mbɔɔ‑ɔ kuŋu si ase̱ŋ, amaa mò̱ fɔŋfɔŋ mò̱ gyi‑o. \p \v 14 To, ne̱ ŋkee nsɛ‑ana e̱ gye̱ Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ ne̱e̱? Bo̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ afwii‑o, ne̱ bo̱ gye̱ Wuribware̱ ayaafɔre̱, ne̱ ba suŋ ba sa mò̱, ne̱ o suŋ bamo̱ fe̱yɛ bo̱ nare̱ kya bamo̱ ne̱ ɔ kpa a ɔ mo̱rɔwe̱ bamo̱‑ɔ‑rɔ. \c 2 \p \v 1 Amo̱se̱‑ɔ, Wuribware̱ mò̱ gyi‑o a tɛɛ ɔ kyɔ Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ se̱‑ɔ, amo̱ fe̱raa ane̱ pee akatɔ gya mò̱ ke̱kaapo̱ ne̱ ane̱ a nu‑o si dame̱naŋsɛ, na ane̱ ma nya fo̱ kpa. \v 2 De̱daa‑ɔ, Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ se̱ ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ bo̱ sa mò̱ mbraa‑ɔ, ne̱ m maa taare̱ a n kyurowi. Amo̱se̱‑ɔ, ɔke̱maa ne̱ ɔ mo̱ŋ gya mmo̱ se̱‑ɔ a nya mò̱ katɔmaabu‑o kakɔka. \v 3 Amo̱ a waa ane̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ane̱ ne̱ ane̱ te ndɔɔ‑ɔ ya kine ase̱ŋ timaa ne̱ a kaapo̱ ane̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ mo̱rɔwe̱ ane̱‑ɔ, e̱me̱ne̱ e̱ waa ne̱ ɔ maa gyiiri ane̱ ke̱se̱bɔ? Abware̱se̱ŋ mɔ ne̱ a kaapo̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa a ɔ mo̱rɔwe̱ ane̱‑ɔ ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a gye̱ ŋkpɛɛ tɔwe̱. Ne̱ bamo̱ ne̱ bamo̱ fɔŋfɔŋ a nu mò̱ a tɔwe̱‑ɔ a be̱e̱ tɔwe̱‑rɔ gywii ane̱. \v 4 Bamo̱ a tɔwe̱ ase̱ŋ timaa mɔ‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ a ye̱re̱ bamo̱‑rɔ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ e̱wo̱re̱se̱ e̱wo̱re̱se̱ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ bamo̱ ke̱kaapo̱‑ɔ e̱ gye̱ kase̱ŋtiŋ. Ŋkee ne̱ ɔɔ bo̱rɔ mò̱ kufwiiŋe timaa‑o si sa mò̱ se̱sɛ ke̱maa na mò̱ aketɔ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa‑ɔ. \s1 Ke̱tɔ se̱ ne̱ Yeesuu a kii se̱sɛ dimaadi‑o \p \v 5 Amaa kaye̱ mɔ ne̱ ka ba a ka bo̱ ba, ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ kamo̱ ase̱ŋ‑ɔ, n gye̱ mò̱ mbɔɔ‑ɔ ne̱ Wuribware̱ a taa kamo̱ bo̱ bɔɔrɔ fe̱yɛ bo̱ ke̱e̱ kamo̱ se̱. \v 6 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ to̱ŋ ko̱‑ɔ, \b \q1 “O Wuribware̱, nsɛ e̱ gye̱ dimaadi, ne̱ mò̱ ase̱ŋ tiri fo̱‑ɔ ne̱e̱? \q2 Dimaadi mò̱ gyi e̱ gye̱ nsɛ, ne̱ fo̱ ke̱e̱ mò̱ se̱? \q1 \v 7 Ne̱ fo̱ a kyo̱ŋ amo̱ se̱, sa ne̱ kafwe̱e̱ ne̱ fo̱ mbɔɔ‑ɔ kyɔ mò̱, \q2 ne̱ fo̱ a bo̱nyaa mò̱, sa mò̱ ke̱dabe̱ na wuraa. \q1 \v 8 Ne̱ fo̱ a sa ne̱ o gyi atɔ pɛɛɛ kuwure, \q2 ne̱ ke̱mo̱ ke̱ke̱maa bo̱ mò̱ kaase̱.”\f * \fr 2:8 \ft Kiliŋ 8.4-6 (LXX). \f* \b \m Mbe̱yɔmɔ, mò̱ a tɛɛ tɔwe̱ fe̱yɛ ɔɔ taa atɔ pɛɛɛ bo̱ waa se̱sɛ a kuwure‑o kaase̱‑ɔ, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ɔɔ taa bo̱ waa ke̱mo̱ kaase̱. Amaa ndɔɔ a kaye̱ mɔ fe̱raa, ane̱ mo̱ŋ lɛɛ ŋu ke̱tɔ ke̱maa fe̱yɛ ke̱ bo̱ se̱sɛ a kuwure‑o kaase̱. \v 9 Amaa ke̱tɔ ne̱ ane̱ a ŋu‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ Yeesuu kwe̱e̱ ane̱ dimaadi ne̱ baa saŋ‑ɔ‑rɔ, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a sa ne̱ saŋ kafwe̱e̱ ne̱ Yeesuu a kye̱na fe̱yɛ se̱sɛ dimaadi kaye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ, mò̱ mbɔɔ‑ɔ a kyo̱ŋ mò̱ ke̱dabe̱. Amaa kamɛɛ‑rɔ ne̱ ɔɔ sa mò̱ ke̱dabe̱ na wuraa na bo̱nyaa so̱so̱. Yeesuu a nya ane̱ŋ a ke̱dabe̱ na wuraa‑o, a le̱e̱ fe̱yɛ oo gyi awo̱re̱fɔɔ wu sa ɔke̱maa. Bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a su ase̱sɛ se̱‑ɔ, ne̱ Yeesuu a wu ane̱ŋ a lowi‑o. \p \v 10 Mbe̱yɔmɔ Nyiŋkpe̱ŋ-twe̱e̱-atɔ‑pɛɛɛ-Bware̱ a kpa fe̱yɛ se̱sɛ dimaadi ne̱ ɔɔ twe̱e̱‑ɔ bwe̱e̱tɔ nya ke̱dabe̱ na wuraa so̱so̱‑ɔ se̱‑ɔ, a bware fe̱yɛ ɔ bo̱rɔ awo̱re̱fɔɔ ne̱ Yeesuu a gyi‑o si sa ne̱ kpa ke̱maa se̱ Yeesuu a kii se̱sɛ dimaadi ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱ na ɔmo̱rɔwe̱po̱. \v 11 Yeesuu ne̱ ɔ gye̱ ɔkpe̱yaa‑ɔ na bamo̱ ne̱ ɔ sa ne̱ ba kii akpe̱yaa‑ɔ gye̱ se̱ ko̱ŋko̱ agyi ne̱e̱. Amo̱se̱ ne̱ ipeere mo̱ŋ de mò̱ ke̱te̱e̱ bamo̱ mò̱ ko̱we̱bɛɛ‑ana. \v 12 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, \b \q1 “Mo̱ i lee fo̱ ke̱nyare̱ a n gywii mo̱ aye̱ awuye. \q2 Na ŋ waa iliŋ bo̱ kyo̱rɔ fo̱ \q2 mfe̱ŋ ne̱ ase̱sɛ e̱ gyaŋŋe̱ ba suŋ fo̱‑ɔ.”\f * \fr 2:12 \ft Kiliŋ 22.22. \f* \b \m \v 13 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ to̱ŋ ko̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Mo̱ e̱ taa mo̱ e̱ye̱e̱ a m bo̱ dɔŋŋɔ mò̱ se̱.”\f * \fr 2:13 \ft Isaya 8.17. \f* \b \m Ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ to̱ŋ ko̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Ke̱e̱ ɛ, mo̱ aa agyi ne̱ Wuribware̱ a sa mo̱‑ɔ bo̱ mfe̱e̱.”\f * \fr 2:13 \ft Isaya 8.18. \f* \b \p \v 14 Agyi amo̱ a gye̱ ase̱sɛ dimaadi‑o si, Yeesuu gbaa a kii se̱sɛ dimaadi. Amo̱se̱‑ɔ aa sa ne̱ mò̱ lowi ne̱ oo wu‑o si, ɔɔ kɔ gya Ɔbɔnsam ne̱ o de ke̱yaale̱ŋ a ɔ mɔɔ‑ɔ. \v 15 Ne̱ ɔɔ sa ne̱ bamo̱ pɛɛɛ ne̱ lowi kufu dɛɛ ki de bamo̱ se̱ ke̱yaale̱ŋ le̱e̱ saŋ ne̱ baa ko̱we̱ bamo̱‑ɔ bo̱ fo̱ saŋ ne̱ baa le̱e̱ gya mò̱ se̱‑ɔ a nya bamo̱ e̱ye̱e̱. \v 16 Kase̱ŋtiŋ, n gye̱ Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ ne̱ ɔ mo̱rɔwe̱. Abraham a ananagyi‑o ne̱ ɔ mo̱rɔwe̱. \v 17-18 Amo̱se̱ ne̱ a tiri fe̱yɛ ɔɔ le̱e̱ mò̱ bɛɛko̱‑ana se̱sɛ dimaadi kpa ke̱maa se̱‑ɔ. Oo ŋu ase̱ŋ, ne̱ Ɔbɔnsam a kyɔ mò̱‑rɔ ke̱e̱ kpo̱ne̱‑ɔ se̱‑ɔ, mbe̱yɔmɔ mò̱ e̱ de̱ŋ ɔ taare̱ a ɔ kya bamo̱ ne̱ Ɔbɔnsam e̱ kyɔ bamo̱‑rɔ ɔ ke̱e̱‑ɔ‑rɔ. Bo̱ le̱e̱ awo̱re̱fɔɔ ne̱ oo gyi‑o si, mò̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔɔ fo̱ fe̱yɛ o kii kase̱ŋtiŋ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ne̱ o su mò̱ ase̱sɛ se̱‑ɔ, na ɔ nya ba mò̱ fɔŋfɔŋ mbo̱gya bo̱ kpɛɛ ane̱ e̱bɔye̱, na ɔ lɔŋŋɔ ane̱ aa Wuribware̱ ke̱bo̱ŋtɔ‑rɔ. \c 3 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu kyɔ Mosis‑o \p \v 1 Mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana ne̱ mo̱ne̱ gye̱ Wuribware̱ ase̱sɛ ne̱ ɔɔ te̱e̱ mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ bo̱ kɔɔre̱ mo̱ne̱ so̱so̱ a ŋyure‑o, mo̱nꞌ sa a ane̱ taa ane̱ mfɛɛre̱ bo̱ dɔŋŋɔ Yeesuu si. Mò̱ e̱ gye̱ ɔko̱ ne̱ Wuribware̱ a suŋ kaye̱ mɔ‑rɔ fe̱yɛ ɔ bo̱ ye̱re̱ mò̱ ayaa‑rɔ. Ne̱ Wuribware̱ a be̱e̱ suŋ mò̱ fe̱yɛ ɔ bo̱ kii ane̱ se̱sɛ dimaadi na Wuribware̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ. \v 2 Ɔɔ sa ne̱ Wuribware̱ ne̱ oo lee mò̱‑ɔ a kɔɔre̱ mò̱ gyi, fe̱yɛ ane̱ŋ dɛɛ ne̱ Mosis a sa ne̱ Wuribware̱ a kɔɔre̱ mò̱ gyi saŋ ne̱ ɔ de̱e̱re̱ Wuribware̱ ase̱sɛ se̱‑ɔ. \v 3 Amaa Yeesuu e̱ gye̱ ɔdabe̱, ne̱ a bware fe̱yɛ bo̱ bo̱nyaa mò̱, sa mò̱ wuraa kyo̱ŋ Mosis, fe̱yɛ ane̱ŋ dɛɛ ne̱ se̱sɛ ne̱ ɔɔ bo̱ne̱e̱ kabuno‑o de bo̱nyaa ɔ kyɔ kabuno‑o fɔŋfɔŋ‑ɔ. \v 4 Kabuno ke̱maa de ɔko̱ ne̱ ɔɔ bo̱ne̱e̱ kamo̱‑ɔ. Ɔko̱ ne̱ ɔɔ bo̱ne̱e̱ kabuno gye̱ŋkpɛɛsɛ, ne̱ ɔɔ twe̱e̱ ke̱tɔ ke̱maa bo̱ tii si‑o e̱ gye̱ Wuribware̱. \v 5 Wuribware̱ a taa Mosis ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ mò̱ gyi‑o fe̱yɛ ɔ de̱e̱re̱ mò̱ kabuno si. Mò̱ ase̱sɛ Isireelii awuye ne̱ n de. Mosis ne̱ ɔ gye̱ mò̱ ke̱yaafɔre̱‑ɔ kusuŋ e̱ gye̱ fe̱yɛ ɔ tɔwe̱ atɔ ne̱ Wuribware̱ i lee a ɔ bo̱ kaapo̱ ase̱sɛ saŋ ko̱‑ɔ ase̱ŋ. \v 6 Amaa Yeesuu fe̱raa mo̱ŋ gye̱ ke̱yaafɔre̱, ɔ gye̱ Wuribware̱ fɔŋfɔŋ mò̱ gyi kase̱ŋtiŋ ne̱e̱. Ne̱ Wuribware̱ ne̱ ɔ gye̱ kabuno ɔbre̱sɛ‑ɔ a taa mò̱ gyi‑o fe̱yɛ ɔ de̱e̱re̱ mò̱ kabuno‑o pɛɛɛ se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔɔ kɔɔre̱ mò̱ o gyi. Ane̱ fe̱raa ane̱‑ɔ, ane̱ ya gywii ane̱ ko̱yɔ Wuribware̱ se̱, ne̱ ane̱ de ke̱mo̱ te̱maa‑ɔ, ne̱ ane̱ e̱ mo̱ŋ yɔre̱ abaa‑rɔ, ne̱ ane̱ ya waa wɔre̱ ya bo̱ to̱ro̱we̱, amo̱ fe̱raa ane̱ gbaa ane̱ e̱ taare̱ a ane̱ te̱e̱ ane̱ e̱ye̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a kabuno amo̱ dɛɛ agyi. \v 7 Mo̱nꞌ nu ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a tɔwe̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ fe̱yɛ, \b \q1 \v 8 “Ndɔɔ, mo̱ne̱ ya nu mo̱, Wuribware̱, e̱ sa se̱ŋsa mo̱ i gywii mo̱ne̱, \q2 mo̱ne̱ ma waa ke̱se̱bɔrɔle̱ŋ kine mo̱ kanɔ se̱ ke̱gya, \q2 fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa waa kimukee‑ro \q1 mfe̱ŋ ne̱ ba te̱e̱ ɛ ‘Baa-kine-mo̱-ke̱gyase̱’‑ɔ, \q2 na mfe̱ŋ ne̱ ba te̱e̱ ɛ ‘Baa-kyɔ-mo̱‑rɔ-ke̱e̱’‑ɔ. \q1 \v 9 Mfe̱ŋ, nsu aduna mo̱ne̱ nana‑ana a kyɔ mo̱‑rɔ, \q2 ne̱ baa ŋu ke̱tɔ ne̱ mo̱ a waa‑ɔ. \q1 \v 10 Amo̱se̱ ne̱ mo̱ duŋ a fwii bamo̱ se̱, \q2 ne̱ mo̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Bamo̱ mfɛɛre̱ na ŋkpo̱nɔ a le̱e̱ mo̱ se̱, \q1 ne̱ baa kine kigyii mo̱ mbraa‑ɔ, yɔwe̱ mo̱ e̱kpa‑ɔ se̱ ke̱gya. \q1 \v 11 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ mo̱ a ba kaduŋfwii bo̱ waa e̱taŋ, \q2 fe̱yɛ bo̱ maa ba mo̱ kyurekpa‑ɔ daa.’ ”\f * \fr 3:11 \ft Kiliŋ 95.7-11 (LXX). \f* \b \p \v 12 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana, mo̱nꞌ sa se̱. Mo̱ne̱‑rɔ ɔko̱ ma kaŋ sa a e̱bɔye̱ bo̱rɔ mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ, na o kine ko̱kɔɔre̱gyi, na o kiŋŋi kamɛɛ, fe̱yɛ ɔ ma lɛɛ gya Wuribware̱ ne̱ mò̱ wo̱re̱ dooo i de ŋkpa‑ɔ se̱. \v 13 Amaa mo̱nꞌ de̱e̱ waa abɛɛ wɔre̱ kake ke̱maa, na e̱bɔye̱ ma nya sa a mo̱nꞌ waa ke̱se̱bɔrɔle̱ŋ. A le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ya nu Wuribware̱ e̱ sa se̱ŋsa o gywii mo̱ne̱ ndɔɔ,” ndɔɔ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ kaye̱ mɔ‑rɔ a ŋke‑o. Saŋ saŋ ɔ bo̱‑rɔ fe̱yɛ ane̱ gya Wuribware̱ kanɔ se̱. \v 14 Amaa ane̱ ya kya se̱ kɔɔre̱ ke̱tɔ ne̱ ane̱ a le̱e̱ kaase̱ ane̱ e̱ kɔɔre̱ ane̱ i gyi‑o wo̱re̱ gyi, amo̱ fe̱raa ane̱ kanɔ tii Kristoo ke̱tɔ ke̱maa si. \v 15 Mo̱nꞌ be̱e̱ nu abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Ndɔɔ, mo̱ne̱ ya nu mo̱, Wuribware̱, e̱ sa se̱ŋsa o gywii mo̱ne̱, \q2 mo̱ne̱ ma waa ke̱se̱bɔrɔle̱ŋ kine mo̱ kanɔ se̱ ke̱gya, \q2 fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa waa kimukee‑ro.”\f * \fr 3:15 \ft Kiliŋ 95.7-8 (LXX). \f* \b \p \v 16 Nte̱tɔ ase̱sɛ ya kine Wuribware̱ kanɔ se̱ ke̱gya‑ɔ ne̱e̱? Ase̱sɛ ko̱ŋko̱‑ɔ dɛɛ ne̱ Mosis a gye̱ bamo̱ ke̱gye̱ŋkpɛɛ le̱e̱ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ ne̱e̱. \v 17 Ne̱ nsɛ‑ana se̱ ne̱ Wuribware̱ duŋ a fwii nsu aduna‑ɔ ne̱e̱? Bamo̱ ne̱ baa waa bɔye̱, ne̱, bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ se̱, baa wu saŋ ne̱ bo̱ naa kimukee‑o‑ro‑o. \v 18 Ne̱ nsɛ‑ana ne̱ Wuribware̱ a waa e̱taŋ fe̱yɛ bo̱ maa ba mò̱ kyurekpa‑ɔ ne̱e̱? Bamo̱ ne̱ baa kine ke̱gya mò̱ se̱‑ɔ ne̱e̱. \v 19 Amo̱se̱‑ɔ ane̱ a ŋu fe̱yɛ bamo̱ a yɔwe̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑o si‑o, bo̱ mo̱ŋ taare̱ yɔ mò̱ kyurekpa‑ɔ. \c 4 \s1 Kukyure ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa mò̱ ase̱sɛ‑ɔ \p \v 1 Mbe̱yɔmɔ, kpa a saŋ ɔ da sa ane̱ fe̱yɛ ane̱ nya Wuribware̱ a kukyure ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa ane̱‑ɔ se̱‑ɔ, mo̱ne̱‑rɔ ɔko̱ ma waa paŋ ane̱ŋ a kukyure amo̱. \v 2 Ane̱ a nu ase̱ŋ timaa‑o ne̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ane̱ nana‑ana‑ɔ a nu amo̱‑ɔ. Amaa bamo̱ ase̱ŋ timaa ne̱ baa nu‑o mo̱ŋ baa bamo̱ kitimaa ko̱, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ mo̱ŋ kra‑rɔ nɛɛnɛɛ, kɔɔre̱ amo̱ gyi kase̱ŋtiŋ. \v 3 Amaa ane̱ fe̱raa, ane̱ ya kɔɔre̱ gyi, ane̱ e̱ yɔ kyurekpa ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ saŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Amo̱se̱‑ɔ ne̱ mo̱ a ba kaduŋfwii bo̱ waa e̱taŋ, \q2 fe̱yɛ bo̱ maa ba mo̱ kyurekpa‑ɔ daa”‑ɔ.\f * \fr 4:3 \ft Kiliŋ 95.11. \f* \b \m N gye̱ sa ne̱ ɔ mo̱ŋ tɛɛ lɔŋŋɔ kyurekpa amo̱ ne̱e̱ se̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ ane̱ŋ. Kase̱ŋtiŋ si fe̱raa hare̱e̱ le̱e̱ saŋ ne̱ ɔɔ twe̱e̱ kaye̱‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ kyɔ lɔŋŋɔ mfe̱ŋ bo̱ ye̱ra. \v 4 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ to̱ŋ ko̱ yɛ, \b \q1 “To, amɔ Wuribware̱ a kyɔ lo̱we̱ mò̱ kusuŋ‑o pɛɛɛ, \q2 amo̱se̱‑ɔ kake sunoose̱po̱, oo kyure.”\f * \fr 4:4 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 2.2. \f* \b \m \v 5 Mbe̱yɔmɔ, Wuribware̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Bo̱ maa ba mo̱ kyurekpa‑ɔ daa”‑ɔ, \b \m mò̱ so̱so̱ a kyurekpa‑ɔ ase̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱. \v 6 Bamo̱ ne̱ baa gye̱ ŋkpɛɛ nu ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ kyurekpa amo̱ se̱‑ɔ mo̱ŋ yɔ mfe̱ŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ baa kine bo̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ Wuribware̱ a ase̱ŋ‑ɔ gyi. Amaa Wuribware̱ a sa bo̱ko̱ ne̱ baa ba kamɛɛ‑rɔ‑ɔ kpa fe̱yɛ bo̱ yɔ kyurekpa amo̱. \v 7 Amo̱se̱ ne̱ ɔɔ be̱e̱ sa kake po̱pwɛɛ ne̱ ka gye̱ kaye̱ mɔ‑rɔ a ŋke‑o, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔɔ bo̱rɔ Deefid si tɔwe̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Ndɔɔ, mo̱ne̱ ya nu mo̱, Wuribware̱, e̱ sa se̱ŋsa mo̱ i gywii mo̱ne̱, \q2 mo̱ne̱ ma waa ke̱se̱bɔrɔle̱ŋ, kine mo̱ kanɔ se̱ ke̱gya.”\f * \fr 4:7 \ft Kiliŋ 95.7-8 (LXX). \f* \b \m Ne̱ le̱e̱ mbe̱e̱ ne̱ ane̱ Isireelii nana‑ana‑ɔ a kye̱na kimukee‑o‑ro‑o si bo̱ fo̱ Deefid a mbe̱e̱‑ɔ se̱, a gye̱ saŋ so̱swe̱e̱. \p \v 8 Mbe̱yɔmɔ, bamo̱ ne̱ baa kine Wuribware̱ ke̱gyase̱‑ɔ a wu kimukee‑o‑ro, ne̱ Yosuwa a gye̱ bamo̱ gyi‑ana ke̱gye̱ŋkpɛɛ ya bo̱ fo̱ swe̱e̱re̱ ne̱ Wuribware̱ a kine ke̱bo̱sa bamo̱ ne̱ baa kine mò̱‑ɔ se̱. Amaa swe̱e̱re̱ amo̱ dɛɛ ɔ gye̱ kyurekpa ne̱ Wuribware̱ a kine ke̱sa bamo̱‑ɔ ne̱e̱, weetee Wuribware̱ be̱e̱ ɔ mo̱ŋ lɛɛ bo̱rɔ Deefid si tɔwe̱ kake po̱pwɛɛ ko̱ ase̱ŋ kamɛɛ‑rɔ. \v 9 Amo̱‑ɔ e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ ase̱sɛ saŋ bo̱ de kukyure ko̱ ne̱ ku du fe̱yɛ, Wuribware̱ a twe̱e̱ kaye̱ mɔ ŋke nsiye‑ro‑o, kukyure ne̱ oo kyure ke̱mo̱ kake sunoose̱po̱‑ɔ. \v 10 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, ɔke̱maa ne̱ ɔ yɔ Wuribware̱ a kyurekpa‑ɔ i kyure a ɔ le̱e̱ mò̱ fɔŋfɔŋ kusuŋ si, fe̱yɛ ane̱ŋ dɛɛ ne̱ Wuribware̱ a kyure mò̱ lee si. \v 11 Ane̱ŋ se̱‑ɔ, mo̱nꞌ sa a ane̱ le̱ŋ e̱ye̱e̱ keŋkeŋ, na ane̱ nya taare̱ yɔ Wuribware̱ a kyurekpa amo̱. Mo̱nꞌ sa a ane̱ ɔko̱ ma kaŋ kine Wuribware̱ se̱ ke̱gya, na se̱sɛ‑ɔ fo̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ane̱ nana‑ana amo̱ a waa ke̱se̱bɔrɔle̱ŋ fo̱‑ɔ. \p \v 12 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ abware̱se̱ŋ‑ɔ bo̱‑rɔ ne̱ amo̱‑rɔ de ke̱yaale̱ŋ. Ne̱ amo̱ ase̱ŋ i lwee se̱sɛ‑rɔ a kyo̱ŋ ane̱ŋ ne̱ gyimbee̱nyɔ se̱kaŋ i furi lwee kiyeegyi‑ro. Abware̱se̱ŋ‑ɔ e̱ taare̱ a o lwee se̱sɛ mfɛɛre̱‑rɔ yɔ mò̱ kayo̱wɔre̱‑rɔ na abowii‑ro waa kusuŋ, sa a se̱sɛ amerose̱ŋ na kudugyi le̱e̱ ifuri. \v 13 Ko̱tɔko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ ne̱ Wuribware̱ a twe̱e̱, ne̱ ɔ mo̱ŋ ke̱e̱ ke̱mo̱‑rɔ. O ŋu ke̱tɔ ke̱maa, atɔ pɛɛɛ da ifuri si mò̱ ase̱ ne̱e̱. Mò̱‑ɔ mɔ akatɔ‑rɔ ne̱ ŋke ŋko̱ ane̱ pɛɛɛ i lee ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ane̱ a waa‑ɔ kanɔ. \s1 Yeesuu gye̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ dabe̱‑ɔ ne̱e̱ \p \v 14 Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ sa a ane̱ kra ane̱ ke̱bware̱suŋ‑o‑ro keŋkeŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ de Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ dabe̱ ne̱ ɔ gye̱ Wuribware̱ mò̱ gyi Yeesuu, ne̱ o yii so̱so̱ ɔ bo̱ Wuribware̱ ase̱ mbe̱yɔmɔ. \v 15 Ɔ gye̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ dabe̱, ne̱ o ŋu ane̱ e̱wɛɛ mfe̱ŋ ne̱ ane̱ mo̱ŋ bo̱ le̱ŋ ane̱ e̱ waa atɔ ane̱ ke̱bware̱suŋ‑o‑ro‑o. Kase̱ŋtiŋ si Yeesuu gye̱ se̱sɛ ne̱ Ɔbɔnsam a kyɔ‑rɔ ke̱e̱ e̱kpa ke̱maa se̱, fe̱yɛ ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔ kyɔ ane̱‑rɔ ɔ ke̱e̱‑ɔ ne̱e̱. Amaa ko̱kyɔrɔke̱e̱ de̱maŋte̱ pɛɛɛ‑ɔ ooo, ɔ mo̱ŋ waa bɔye̱, daa. \v 16 Bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Yeesuu e̱ gye̱ ane̱ŋ a ɔlɔŋŋɔpo̱ mɔ‑ɔ se̱, kufu mo̱ŋ de ane̱ fe̱yɛ ane̱ yɔ Nyiŋkpe̱ŋ-e̱wɛɛŋupo̱ ase̱. Mo̱nꞌ sa a ane̱ yɔ mò̱ ase̱, na o ŋu ane̱ e̱wɛɛ, kya ane̱‑rɔ, sa ane̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ki tiri ane̱‑ɔ. \c 5 \p \v 1 Amaa Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ke̱maa\f * \fr 5:1 \ft De̱e̱re̱ fotoo ne̱ ɔ bo̱ Ke̱le̱e̱ Igyipiti 39‑rɔ‑ɔ.\f* ne̱ ba de̱e̱re̱ anyiŋkpasɛ‑rɔ lee‑o fe̱raa, ba lee mò̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔ ye̱re̱ ase̱sɛ‑ɔ ayaa‑rɔ taa bamo̱ aketɔ na mbo̱ ne̱ ba baa‑ɔ sa Wuribware̱ bo̱ lɔŋŋɔ e̱bɔye̱ ke̱maa. \v 2 Ɔ taare̱ o nyite bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ nyi sɛye̱‑ɔ, ne̱ baa fo̱ kpa‑ɔ, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ fɔŋfɔŋ gbaa, n gye̱ e̱kpa ke̱maa‑rɔ ne̱ ɔ waa atɔ ke̱bware̱suŋ‑no. \v 3 Amo̱se̱ se̱ ne̱, mò̱ e̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱, a tiri fe̱yɛ ɔ lɔŋŋɔ e̱bɔye̱ ko̱lɔŋŋɔ ase̱sɛ‑ɔ kuŋu si, na mò̱ gbaa mò̱ lee‑o si bo̱ tii si. \p \v 4 Ɔke̱maa mo̱ŋ de kpa fe̱yɛ ɔ ye̱re̱ ane̱ŋ a ye̱re̱kpa dabe̱ amo̱ waa Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ mò̱ e̱ye̱e̱ se̱. Wuribware̱ e̱ gye̱ ne̱ o lee se̱sɛ fe̱yɛ ɔ bo̱ kii mò̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ oo lee Aarɔŋ‑ɔ dɛɛ. \v 5 Kristoo gbaa ane̱ŋ dɛɛ ne̱e̱. N gye̱ mò̱ fɔŋfɔŋ ya da mò̱ e̱ye̱e̱ se̱ ye̱re̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ye̱re̱kpa dabe̱ amo̱. Wuribware̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔɔ bo̱ sa mò̱. Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ mò̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, \b \q1 “Ndɔɔ mo̱ a lee fo̱ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ mo̱ gyi e̱ gye̱ fo̱. \q2 Ne̱ mo̱‑ɔ, fo̱ se̱ e̱ gye̱ mo̱.”\f * \fr 5:5 \ft Kiliŋ 2.7. \f* \b \m \v 6 Ne̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ to̱ŋ ko̱ ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Fo̱ i kii Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ nsu pɛɛɛ, \q2 fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Marikii-Sadukii a kii‑o dɛɛ.”\f * \fr 5:6 \ft Kiliŋ 110.4.\f* \b \p \v 7 Ke̱be̱e̱ ne̱ Yeesuu te kaye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ, akyukyu ne̱ ɔɔ bo̱ ko̱re̱ Wuribware̱ ne̱ o nyi fe̱yɛ ɔ taare̱ a o lee mò̱ le̱e̱ lowi‑ro‑o. Ne̱ ane̱ŋ ne̱ oo bu Wuribware̱‑ɔ se̱‑ɔ, Wuribware̱ mɔ a nu mò̱ ke̱bware̱ko̱re̱‑ɔ. \v 8 Amaa hare̱e̱ Yeesuu a gye̱ Wuribware̱ mò̱ gyi‑o gbaa ooo, ɔ mo̱ŋ kwaye̱ se̱sɛ dimaadi a awo̱re̱fɔɔ‑ɔ. Kase̱ŋtiŋ si, mò̱ a gye̱ se̱sɛ dimaadi‑o si‑o, mò̱ awo̱re̱fɔɔ gyisɛ‑ɔ‑rɔ ne̱ oo suye kibu Wuribware̱ kpa ke̱maa se̱. \v 9 Mfaanɛɛ ne̱ ɔɔ waa ke̱tɔ ke̱maa ne̱ a tiri fe̱yɛ ɔ waa, na o kii se̱sɛ ne̱ o bware fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔ mo̱rɔwe̱ bamo̱ ne̱ bo̱ gya mò̱ kanɔ se̱‑ɔ nsu pɛɛɛ‑ɔ. \v 10 Ne̱ Wuribware̱ mɔ a lee mò̱ fe̱yɛ o gyi Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ ke̱bre̱sɛ fe̱yɛ Marikii-Sadukii‑o dɛɛ.\f * \fr 5:10 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 14.18.\f* \s1 Mo̱nꞌ sa a ane̱ Kristoo awuye a ko̱kɔɔre̱gyi‑o tii si \p \v 11 Ane̱ de atɔ bwe̱e̱tɔ na ane̱ tɔwe̱ bo̱ le̱e̱ ase̱ŋ mɔ se̱, amaa ane̱ e̱ kaapo̱ mo̱ne̱‑rɔ, a bo̱ le̱ŋ sa mo̱ne̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ maa nu atɔ ke̱kaapo̱ kaase̱ me̱naŋ. \v 12 Mo̱ne̱ a kii Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱ kyee‑o si‑o, weetee mo̱ne̱ a kyɔ kii abware̱se̱ŋ akaapo̱po̱. Amaa a saŋ a tiri fe̱yɛ mo̱nꞌ nya ɔko̱ ne̱ ɔ kaapo̱ mo̱ne̱ abware̱se̱ŋ‑nɔ atɔ gye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ. Mo̱ne̱ ma kpa ateese, amɔ ke̱nyapo̱. \v 13 Ɔko̱ ne̱ ɔɔ taa ke̱nyapo̱ bo̱ kii mò̱ ateese‑o saŋ ɔ gye̱ keegyi ne̱e̱. Ne̱ se̱sɛ amo̱ be̱e̱ ɔ maa nu itimaa ase̱ŋ ke̱kaapo̱‑ɔ kaase̱. \v 14 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ bamo̱ ne̱ baa daŋ‑ɔ i gyi ateese‑o, ane̱ŋ dɛɛ ne̱ bamo̱ ne̱ baa daŋ bamo̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑ro‑o a suye kyee kipini ke̱tɔ bɔye̱ na kitimaa. \c 6 \s1 Bamo̱ ne̱ ba kiŋŋi kamɛɛ‑ɔ e̱ nya ke̱se̱bɔgyiiri \p \v 1 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, ane̱ yɔwe̱ Kristoo ase̱ŋ ke̱kaapo̱ ngyingyii ngyingyii‑o bo̱ sii kamɛɛ, na mo̱nꞌ sa a ane̱ de̱e̱ nu abre̱sɛtɔ ke̱kaapo̱. Atɔ mɔ a gye̱ atimaa gbaa ooo, a mo̱ŋ tiri fe̱yɛ ane̱ be̱e̱ suye amo̱ iluwi e̱nyɔ e̱nyɔ. Amo̱ ne̱ n de‑o e̱ gye̱ ase̱ŋ ne̱ a kaapo̱ fe̱yɛ ane̱ nu ane̱ e̱ye̱e̱, na ane̱ kiŋŋi le̱e̱ ke̱bo̱rɔgyi ne̱ ke̱ e̱ baa ke̱se̱bɔgyiiri nsu pɛɛɛ‑ɔ, na ane̱ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o. \v 2 A mo̱ŋ lɛɛ a tiri fe̱yɛ ane̱ de̱e̱ kaapo̱ asuu ke̱bɔ ase̱ŋ kpo̱ra‑rɔ, bɛɛɛ asare̱e̱ ke̱bo̱dɔŋŋɔ ɔko̱ kuŋu si yure mò̱ ase̱ŋ, bɛɛɛ kikyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro ase̱ŋ, bɛɛɛ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ i gyi ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ‑ɔ ase̱ŋ, bɛɛɛ ane̱ŋ ne̱ bamo̱ kakɔka i gyi nsu pɛɛɛ‑ɔ ase̱ŋ. \v 3 Mo̱nꞌ sa a ane̱ ne̱ ane̱ a daŋ ko̱kɔɔre̱gyi‑ro‑o yɔwe̱ amo̱‑ɔ kusuye, ne̱, Wuribware̱ ya sure, mo̱ e̱ nya a ŋ kaapo̱ mo̱ne̱ ane̱ŋ ne̱ ane̱ e̱ kya se̱ a ane̱ suye yɔ akatɔ‑rɔ‑ɔ. \p \v 4-5 Ke̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ amo̱‑ɔ pɛɛɛ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ a bo̱ le̱ŋ fɛɛ bo̱ sa bamo̱ ne̱ baa dɛɛ nu kaase̱ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi, ne̱ baa kiŋŋi kamɛɛ bo̱ maa lɛɛ kɔɔre̱ ba gyi‑o ke̱be̱e̱ bo̱ nyiŋŋi bamo̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑o‑ro. Ane̱ŋ a ase̱sɛ‑ɔ a dɛɛ nya Wuribware̱ a ŋyure‑o ŋko̱, ne̱ bamo̱ nnɔ dɛɛ n tii bamo̱ ne̱ baa nya ko̱tɔko̱ le̱e̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ase̱‑ɔ se̱. Aketɔ ne̱ baa nya‑ɔ se̱, ne̱ baa ŋu ane̱ŋ ne̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ ase̱ŋ bo̱ kɔne̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ akatɔ a gyi akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ ne̱ aa kaapo̱ fe̱yɛ saŋ po̱pwɛɛ e̱ kpa a ɔ ba‑ɔ se̱. \v 6 Bamo̱ ya kiŋŋi kamɛɛ, ɔko̱ kikiŋŋaa bamo̱ baa maa lɛɛ baare, a le̱e̱ fe̱yɛ amo̱ ya ba ane̱ŋ, a du ne̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a be̱e̱ mɔɔ Wuribware̱ mò̱ gyi‑o kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱, ne̱ baa waa mò̱ ipeere lamaŋ‑nɔ‑ɔ. \p \v 7 Swe̱e̱re̱ ya nuu mbware̱kyu ne̱ ŋ we̱e̱ mò̱ se̱ saŋ ke̱maa‑ɔ, ne̱ ɔɔ sa ne̱ adɔɔteese a baare sa adɔɔpo̱‑ɔ, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a yure swe̱e̱re̱ amo̱. \v 8 Amaa mò̱ ya kwɛɛ e̱fa na iwu fe̱raa, ɔ mo̱ŋ de to̱nɔ. Ne̱ a bware fe̱yɛ Wuribware̱ lo̱ŋ mò̱. Na lalalo̱we̱‑ɔ, de̱e̱kpa bo̱ kywɛɛ e̱fa na iwu amo̱. \p \v 9 Mo̱ anyare̱ timaa, hare̱e̱ ane̱ a tɔwe̱ bo̱ko̱ ase̱ŋ ane̱ŋ‑ɔ gbaa ooo, mo̱ne̱ fe̱raa, ane̱ e̱ kɔɔre̱ ane̱ i gyi fe̱yɛ Wuribware̱ a kaapo̱ fe̱yɛ oo yure mo̱ne̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ oo yure swe̱e̱re̱ timaa amo̱‑ɔ. Ane̱ e̱ kɔɔre̱ ane̱ i gyi fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa‑ɔ bware, ne̱ mo̱ne̱ kakye̱na‑rɔ be̱e̱ ka kaapo̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a kyɔ mo̱rɔwe̱ mo̱ne̱. \v 10 Wuribware̱ a de kase̱ŋtiŋ‑o si‑o, ɔ maa taŋ mo̱ne̱ se̱. O nyi ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ a suŋ sa mò̱‑ɔ na ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ a kpa mò̱‑ɔ se̱. Ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ a kya mo̱ne̱ abɛɛko̱ Kristoo awuye‑ro, ne̱ mo̱ne̱ saŋ mo̱ne̱ e̱ kya bamo̱‑rɔ‑ɔ se̱ ne̱ ɔɔ ye̱re̱ bo̱ ŋu ane̱ŋ a ke̱kpa‑ɔ. \v 11 Ane̱ e̱ kpa fe̱yɛ mo̱nꞌ kya se̱ pee akatɔ gya Wuribware̱ a e̱kpa‑ɔ se̱ ya bo̱ fo̱ saŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ nya so̱so̱ a kye̱nakpa ne̱ mo̱ne̱ te̱maa dɔŋ se̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ e̱ nya‑ɔ. \v 12 Mo̱ne̱ ma waa wo̱rɔgya. Mo̱nꞌ ko̱te̱ anyitepo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o, ne̱ mbe̱yɔmɔ baa nya ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa bamo̱‑ɔ. \s1 Mo̱nꞌ sa a ane̱ kra ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa ane̱‑ɔ‑rɔ keŋkeŋ \p \v 13 Saŋ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ o yure ane̱ nana Abraham‑ɔ, ne̱ ɔɔ waa e̱taŋ bo̱ dɔŋŋɔ ke̱mo̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya‑ɔ se̱. Ne̱ ɔko̱ a mo̱ŋ bo̱‑rɔ ne̱ ɔ kyɔ mò̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ ba mò̱ fɔŋfɔŋ ke̱nyare̱ bo̱ waa e̱taŋ amo̱. \v 14 Ke̱e̱ ke̱tɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Mo̱ i yure fo̱, na n sa a fo̱ ananagyi waa ko̱kyɔ.”\f * \fr 6:14 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 22.17. \f* \b \m \v 15 Abraham a waa kanyite‑o si‑o, ɔɔ nya ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa mò̱‑ɔ. \p \v 16 Ase̱sɛ e̱ kpa a bo̱ waa e̱taŋ, ɔko̱ ne̱ ɔ kyɔ bamo̱‑ɔ ke̱nyare̱ ne̱ ba ba a bo̱ bo̱ waa e̱taŋ‑ɔ, ne̱ e̱e̱ sa ne̱ ikii ke̱maa ne̱ e̱ bo̱‑rɔ‑ɔ e̱ lo̱we̱. \v 17 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ Wuribware̱ a kpa a ɔ kaapo̱ bamo̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa bamo̱ ko̱tɔko̱‑ɔ fe̱yɛ ɔ maa kyurowi mò̱ kanɔ‑ɔ, ɔɔ waa amo̱ se̱ e̱taŋ, na ikii pɛɛɛ lo̱we̱. \v 18 Atɔ anyɔ mɔ, abware̱se̱ŋ‑ɔ na mò̱ e̱taŋ‑ɔ, atɔ ne̱ a maa kyurowi‑o, e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ maa taare̱ a ɔ ba kaye̱ba. Amo̱ e̱ gye̱ ne̱ a sa ane̱ wɔre̱ bwe̱e̱tɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ e̱ se̱re̱ e̱naŋ ane̱ e̱ le̱e̱ kaye̱ mɔ‑rɔ ane̱ e̱ kpa a ane̱ nya ŋyure ne̱ n da ane̱ akatɔ‑rɔ‑ɔ ne̱e̱. \v 19 Ŋyure mɔ ne̱ m maa paŋ ane̱‑ɔ te̱maa se̱ ne̱ ane̱ ye̱re̱ keŋkeŋ, ne̱ n sa ane̱ kameroyuri. Ane̱ a bo̱rɔ kyo̱ŋ waagya kuŋsɛ‑ɔ ya lwee suŋkpa do̱dɔ‑rɔ a ke̱kyaŋ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ ane̱ a nya ane̱ŋ a ŋyure‑o. \v 20 Kase̱ŋtiŋ fe̱raa Yeesuu fɔŋfɔŋ e̱ gye̱ ne̱ oo lwee do̱dɔ‑rɔ a ke̱kyaŋ‑ɔ gye̱ ane̱ ŋkpɛɛ, ne̱ ɔ ye̱re̱ ane̱ ayaa‑rɔ ɔ ko̱re̱ Wuribware̱ ɔ sa ane̱, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ oo kii Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ nsu pɛɛɛ fe̱yɛ Marikii-Sadukii‑o dɛɛ. \c 7 \s1 Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ Marikii-Sadukii ase̱ŋ \p \v 1 Ane̱ a kare̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ de̱daa‑ɔ owure ko̱ e̱ dɛɛ ɔ bo̱‑rɔ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ Marikii-Sadukii.\f * \fr 7:1 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 14.18-20.\f* Ɔ gye̱ Salɛm maŋ owure ne̱e̱. Ne̱ ɔ be̱e̱ ɔ gye̱ Nyiŋkpe̱ŋ-kyo̱ŋ-atɔ‑pɛɛɛ-Bware̱‑ɔ ɔlɔŋŋɔpo̱. Amɔ saŋ amo̱ ane̱ nana Abraham a ya kɔ ke̱naa gya awure ana ko̱. Mò̱ a yɔ kiŋŋi ɔ ba‑ɔ, ne̱ Marikii-Sadukii a le̱e̱ bo̱ gyaŋŋaa mò̱ yure mò̱. \v 2 Ne̱ Abraham mɔ a ke atɔ pɛɛɛ ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ le̱e̱ ke̱naa‑ɔ‑rɔ‑ɔ‑rɔ kudu kudu, ne̱ ɔɔ taa ke̱ke̱maa‑rɔ kare̱ ko̱ŋko̱ sa Marikii-Sadukii. \p To, ke̱nyare̱ Marikii-Sadukii‑o kaase̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ “Mo̱‑owure‑gye̱-se̱sɛ-timaa.” Maŋ ne̱ ɔ gye̱ mò̱ se̱ owure‑o mɔ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ Salɛm. Ke̱nyare̱ amo̱ kaase̱ e̱ gye̱ “E̱ye̱e̱‑a‑yuri.” Amo̱se̱‑ɔ mò̱ kuwure ke̱nyare̱ e̱ gye̱ “Nana E̱ye̱e̱‑a‑yuri.” \v 3 Abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ane̱ mo̱ŋ kare̱ Marikii-Sadukii mò̱ se̱ bɛɛɛ mò̱ nyi bɛɛɛ mò̱ ananagyi bɛɛɛ mò̱ ko̱ko̱we̱ bɛɛɛ mò̱ lowi ase̱ŋ. O du ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ mò̱ gyi‑o, a le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ ke̱bre̱sɛ kigyi‑o mo̱ŋ de kɛɛ. \p \v 4 Ne̱ ŋkee mo̱ne̱ a ŋu ane̱ŋ ne̱ Marikii-Sadukii amo̱ gye̱ se̱sɛ dabe̱‑ɔ ɔɔɔ? A le̱e̱ fe̱yɛ Abraham ne̱ ɔ gye̱ ane̱ nana, ne̱ mò̱ ke̱nyare̱ bo̱ dwii‑o a sa mò̱ ke̱naa‑ɔ‑rɔ atɔ ntuŋkare̱ kudu‑ro katuŋkare̱ ko̱ŋko̱. \p \v 5 Mbe̱yɔmɔ ane̱ Isireelii awuye a nsuro‑o, kamo̱ ne̱ ba lee Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ ba le̱e̱ kamo̱‑rɔ‑ɔ e̱ gye̱ Lewii a kasuro‑o. Ne̱ Wuribware̱ mbraa da fe̱yɛ Lewii a kasuro awuye amo̱ kɔɔre̱ bamo̱ bɛɛko̱‑ana Isireelii awuye ase̱ ke̱tɔ ke̱maa ntuŋkare̱ kudu‑ro katuŋkare̱ ko̱ŋko̱, na bo̱ nya nya bamo̱ kusuŋ si ateese na nkyu, le̱e̱ nsuro pɛɛɛ awuye ne̱ bamo̱ nana gbaa mɔ gye̱ Abraham‑ɔ. \v 6 Amaa ɔnyare̱ mɔ fe̱raa mo̱ŋ le̱e̱ Lewii a kasuro‑o‑ro. Amaa mò̱‑ɔ mɔ a kɔɔre̱ atɔ ntuŋkare̱ kudu‑ro katuŋkare̱ ko̱ŋko̱ le̱e̱ Abraham ase̱ yure mò̱ ne̱ weetee Wuribware̱ a waa e̱taŋ tɔwe̱ ase̱ŋ bo̱ be̱ya sa mò̱‑ɔ. \v 7 Ikii kyɔ e̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ, ɔko̱ ne̱ o yure‑o kyɔ ɔko̱ ne̱ ɔ kɔɔre̱ ŋyure amo̱‑ɔ ke̱bre̱sɛ. \v 8 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ amo̱ a ke̱be̱gya‑ɔ se̱, bamo̱ ne̱ ba kɔɔre̱ atɔ ntuŋkare̱ kudu‑ro katuŋkare̱ ko̱ŋko̱‑ɔ gye̱ ase̱sɛ ne̱ ba wu‑o. Amaa Marikii-Sadukii fe̱raa a ke̱be̱gya‑ɔ se̱, se̱sɛ ne̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ e̱ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ fe̱yɛ a du fe̱yɛ ɔ saŋ o te‑o ya kɔɔre̱ atɔ amo̱ ntuŋkare̱ kudu‑ro katuŋkare̱ ko̱ŋko̱‑ɔ. \v 9-10 Mo̱ e̱ fa fe̱yɛ mo̱ e̱ taare̱ a n tɔwe̱ fe̱yɛ saŋ ne̱ Marikii-Sadukii a bo̱ gyaŋŋaa Abraham‑ɔ, Lewii amo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ tɛɛ ko̱we̱‑ɔ saŋ ɔ bo̱ mò̱ nana Abraham kame‑ro. Amo̱se̱‑ɔ, Lewii ne̱ weetee o de kpa fe̱yɛ ɔ kɔɔre̱ atɔ ntuŋkare̱ kudu‑ro katuŋkare̱ ko̱ŋko̱‑ɔ a be̱e̱ bo̱rɔ Abraham se̱ ka amo̱ sa Marikii-Sadukii. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu du fe̱yɛ Marikii-Sadukii‑o \p \v 11 To, saŋ‑ɔ ane̱ Isireelii awuye a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ ne̱ bo̱ gye̱ Lewii a kasuro awuye‑o e̱ taare̱ a bo̱ sa a ane̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ fwiiri Wuribware̱ ase̱. Amaa ane̱ a pe̱nna ane̱ e̱ye̱e̱, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ yɛ a tiri fe̱yɛ ɔlɔŋŋɔpo̱ baŋbaŋ ba. Ɔlɔŋŋɔpo̱ baŋbaŋ amo̱ maa le̱e̱ Lewii a kasuro‑o‑ro. Mò̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ ke̱bre̱sɛ mo̱ŋ le̱e̱ Aarɔŋ ne̱ ɔ gye̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ gye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ lee‑o, amaa ku du ne̱e̱ fe̱yɛ Marikii-Sadukii lee‑o. \v 12 Amo̱se̱‑ɔ, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ ya lee se̱sɛ baŋbaŋ fe̱yɛ ɔ bo̱ kii ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ, amo̱ fe̱raa ɔ be̱e̱ o kyurowi ko̱lɔŋŋɔ kusuŋ na ke̱mo̱ mbraa‑ɔ. \v 13 Ɔlɔŋŋɔpo̱ baŋbaŋ amo̱ ne̱ ane̱ a kare̱ mò̱ kuŋu si ase̱ŋ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ e̱ gye̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu. Ne̱ mò̱‑ɔ mɔ a le̱e̱ kasuro ne̱ kamo̱‑rɔ ɔko̱ mo̱ŋ tɛɛ kii ɔlɔŋŋɔpo̱ daa‑ɔ‑rɔ ne̱e̱. \v 14 Ɔke̱maa mɔ nyi fe̱yɛ Yeesuu a le̱e̱ Yudaa a kasuro‑o‑ro ne̱e̱. Amaa Mosis a kyo̱rɛɛ Mbraa a wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ fe̱yɛ Yudaa a kasuro‑o awuye mo̱ŋ de kpa fe̱yɛ bo̱ kii ane̱ŋ a alɔŋŋɔpo̱‑ɔ, amɔ Lewii awuye dooo. \p \v 15 Ane̱ ya de̱e̱re̱ Yeesuu ne̱ o du fe̱yɛ mò̱ a gye̱ Marikii-Sadukii nyɔse̱po̱‑ɔ, ane̱ i ŋu ke̱tɔ ne̱ ane̱ e̱ tɔwe̱ ke̱mo̱ ase̱ŋ‑ɔ‑rɔ nɛɛnɛɛ. Ɔ gye̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ ne̱e̱, amaa mò̱‑ɔ mò̱ kwe̱e̱ Lewii a bo̱mo̱‑ɔ‑rɔ. \v 16 To, e̱me̱ne̱ se̱ ne̱ Yeesuu de kpa fe̱yɛ o kii ane̱ŋ a ɔlɔŋŋɔpo̱‑ɔ, na ɔ mo̱ŋ le̱e̱ Lewii a ke̱nana‑ɔ‑rɔ‑ɔ ne̱e̱? Mò̱ ke̱yaale̱ŋ ne̱ o de‑o a le̱e̱ mò̱ fɔŋfɔŋ ŋkpa ne̱ m mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ ase̱. \v 17 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii mò̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, \b \q1 “Fo̱ i kii Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ nsu pɛɛɛ \q2 fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Marikii-Sadukii a kii‑o dɛɛ.”\f * \fr 7:17 \ft Kiliŋ 110.4. \f* \b \m \v 18 Mfe̱e̱ fe̱raa Wuribware̱ a yɔwe̱ ko̱lɔŋŋɔ mbraa de̱daa‑ɔ bo̱ be̱ya keri si. A le̱e̱ fe̱yɛ m mo̱ŋ lɔŋŋɔ sɛye̱. \v 19 Kase̱ŋtiŋ si fe̱raa, mbraa amo̱ maa taare̱ a n sa a ɔko̱ kakpo̱nɔ‑rɔ fwiiri lo̱we̱. Mbe̱yɔmɔ Wuribware̱ a sa ane̱ te̱maa timaa ne̱ ane̱ e̱ ba a ane̱ bo̱ sɔŋ tɔ mò̱‑rɔ‑ɔ. \p \v 20 Ke̱tɔ ne̱ ki tii si, ne̱ ko̱ kyɔ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ, saŋ ne̱ Wuribware̱ a waa Yeesuu ɔlɔŋŋɔpo̱‑ɔ, ɔɔ waa e̱taŋ. Amaa Lewii awuye‑o ɔko̱ a bo̱ kii ɔlɔŋŋɔpo̱‑ɔ fe̱raa, Wuribware̱ mo̱ŋ waa e̱taŋ bo̱ dɔŋŋɔ se̱. \v 21 Amaa e̱taŋ ne̱ Wuribware̱ a waa bo̱ taa Yeesuu bo̱ kii ɔlɔŋŋɔpo̱. Ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Ma kwaye̱ mo̱ e̱taŋ ne̱ mo̱ a waa‑ɔ, \q2 ma kyurowi mo̱ kanɔ ne̱ mo̱ a tɔwe̱‑ɔ, \q2 fe̱yɛ fo̱ i kii mo̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ nsu pɛɛɛ.”\f * \fr 7:21 \ft Kiliŋ 110.4. \f* \b \m \v 22 E̱taŋ mɔ ne̱ Wuribware̱ a waa sa Yeesuu‑o bɔ e̱taŋ ne̱ ɔɔ waa sa Mosis saŋ ne̱ ɔɔ sa Isireelii awuye mò̱ mbraa‑ɔ pɛɛɛ‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ e̱taŋ mɔ maa wu daa. \p \v 23 Ke̱tɔ baŋbaŋ ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ kaa be̱e̱ sa ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ de̱daa‑ɔ kwe̱e̱, ne̱ ɔpo̱pwɛɛ‑ɔ kwe̱e̱. Lewii a alɔŋŋɔpo̱‑ɔ gye̱ ase̱sɛ ne̱e̱, ne̱ bamo̱ ɔke̱maa i wu, ne̱ ɔ maa lɛɛ taare̱ a ɔ kya kusuŋ‑o si. Amo̱se̱ ne̱ bamo̱ bwe̱e̱tɔ a kii Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱‑ɔ. \v 24 Amaa Yeesuu a tɛɛ o te bo̱ yɔ nsu pɛɛɛ‑ɔ se̱‑ɔ, mò̱ ko̱lɔŋŋɔ kusuŋ‑o maa le̱e̱ mò̱ ase̱ a ke̱ be̱e̱ yɔ se̱sɛ baŋbaŋ ko̱ mɔ ase̱. \v 25 Ɔ taare̱ a ɔ mo̱rɔwe̱ bamo̱ ne̱ ba bo̱rɔ mò̱ se̱ ba ba Wuribware̱ ase̱‑ɔ, na bo̱ ma lɛɛ fo̱. A le̱e̱ fe̱yɛ o te saŋ ke̱maa ɔ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ ɔ sa bamo̱. \p \v 26 Ane̱ŋ a ɔlɔŋŋɔpo̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ o bware bo̱ sa ane̱. Mò̱ a bware‑o si‑o, mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ a fwiiri. Ɔko̱ maa taare̱ a o ŋu mò̱ bɔye̱ ko̱. Ne̱ ɔ kwe̱e̱ ane̱ ne̱ ane̱ gye̱ e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ‑rɔ. Ne̱ o yii so̱so̱ so̱so̱ Wuribware̱ se̱. \v 27 Ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ke̱maa ne̱ ɔ gye̱ Lewiinyi‑o e̱ gye̱ ŋkpɛɛ a ɔ lɔŋŋɔ Wuribware̱ bo̱ le̱e̱ mò̱ fɔŋfɔŋ e̱bɔye̱‑ɔ se̱ pwɛɛ na ɔ dɛɛ be̱e̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱ bo̱ le̱e̱ mò̱ ase̱sɛ mɔ lee‑o si. Yeesuu fe̱raa, ɔ mo̱ŋ du ane̱ŋ. Mò̱ e̱ye̱e̱ ne̱ ɔɔ bo̱ sa Wuribware̱ luwi ko̱ŋko̱, na Wuribware̱ lee ase̱sɛ pɛɛɛ e̱bɔye̱, na a lo̱we̱. \v 28 Katiŋ‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ mbraa‑ɔ e̱ kaapo̱ ane̱ŋ ne̱ ba lee ɔko̱, na ɔ bo̱ kii Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ. Amaa ane̱ŋ a ɔlɔŋŋɔpo̱‑ɔ mo̱ŋ bo̱ le̱ŋ, bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔ gye̱ se̱sɛ dimaadi‑o si. Amaa e̱taŋ ne̱ Wuribware̱ a waa kamɛɛ‑rɔ‑ɔ a kaapo̱ ane̱ŋ ne̱ oo lee mò̱ gyi Yeesuu bo̱ kii ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ ne̱e̱. Na bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ a fwiiri lo̱we̱‑ɔ se̱‑ɔ, mò̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ ke̱bre̱sɛ‑ɔ sii mò̱ se̱ nsu pɛɛɛ. \c 8 \s1 Yeesuu e̱ gye̱ e̱taŋ po̱pwɛɛ‑ɔ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ \p \v 1 Mbe̱yɔmɔ, amo̱ katiŋ e̱ gye̱ fe̱yɛ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ne̱ ane̱ e̱ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ e̱ gye̱ ɔko̱ ne̱ ane̱ kyɔ ane̱ de‑o. Mò̱ e̱ gye̱ Yeesuu. Mò̱ e̱ gye̱ ne̱ o te Nyiŋkpe̱ŋ‑ɔ‑kyɔ-bamo̱-pɛɛɛ-ke̱dabe̱ kigyise si so̱so̱ a kuwure‑o si‑o. \v 2 Ɔ gye̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ‑rɔ ne̱e̱. Mfe̱ŋ du ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ suŋkpa ne̱ Mosis a ba taŋte̱e̱ ke̱kyaŋ bo̱ waa, na bo̱ taare̱ so̱rɔ nare̱ kimukee‑ro‑o ne̱e̱. Amaa Wuribware̱ suŋkpa ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ e̱ gye̱ suŋkpa kase̱ŋtiŋ ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a pwɛɛ‑ɔ. \p \v 3 Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ke̱maa kusuŋ e̱ gye̱ fe̱yɛ ɔ ba ateese na mbo̱ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ a tiri fe̱yɛ ane̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ gbaa mɔ ba ko̱tɔko̱ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱. \v 4 Ɔ saŋ ɔ dɛɛ ɔ bo̱ swe̱e̱re̱ mɔ se̱ mbe̱yɔmɔ ne̱e̱, weetee ɔ maa waa ɔlɔŋŋɔpo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ alɔŋŋɔpo̱ saŋ bo̱ bo̱‑rɔ ba lɔŋŋɔ Wuribware̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mbraa‑ɔ e̱ kaapo̱‑ɔ. \v 5 Mbe̱yɔmɔ ba de̱e̱re̱ ane̱ŋ ne̱ ba suŋ Wuribware̱ mò̱ suŋkpa ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ se̱ ne̱e̱ ba suŋ mò̱ mfe̱e̱ a mmo̱‑ɔ‑rɔ. Amo̱se̱ ne̱ Wuribware̱ a yii Mosis si fe̱yɛ ɔ sa se̱ na ɔ ba taŋte̱e̱ ke̱kyaŋ‑ɔ bo̱ waa Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kaapo̱ mò̱ Sinaa ke̱be̱e̱‑ɔ se̱‑ɔ.\f * \fr 8:5 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 25.40. \f* \v 6 Mbe̱yɔmɔ, kusuŋ ne̱ Wuribware̱ a bo̱ sa Yeesuu‑o kyɔ ke̱mo̱ ne̱ ɔɔ bo̱ sa mò̱ alɔŋŋɔpo̱‑ɔ. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ e̱taŋ po̱pwɛɛ ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ Yeesuu si waa sa mò̱ ase̱sɛ‑ɔ gye̱ e̱taŋ dabe̱ e̱ kyo̱ŋ e̱de̱daa ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ Mosis si waa‑ɔ. Ke̱tɔ se̱ ne̱ e̱po̱pwɛɛ‑ɔ gye̱ e̱dabe̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Yeesuu ye̱re̱ ase̱sɛ na Wuribware̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ, ne̱ ŋkee mbe̱yɔmɔ atɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ waa a ɔ sa mò̱ ase̱sɛ‑ɔ be̱e̱ a gye̱ adabe̱ a kyo̱ŋ ade̱daa‑ɔ. \v 7 E̱taŋ gye̱ŋkpɛɛsɛ amo̱ a dɛɛ baare lo̱we̱ ne̱e̱, weetee a mo̱ŋ lɛɛ a tiri fe̱yɛ Wuribware̱ be̱e̱ ba e̱po̱pwɛɛ ko̱ bo̱ teere. \v 8 Amaa ane̱ a kare̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ Wuribware̱ a ŋu mò̱ ase̱sɛ ke̱bɔye̱ ko̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ a tɔwe̱‑ɔ, \b \q1 Wuribware̱ yɛ, \q1 “Saŋ ko̱ e̱ ba ne̱ mo̱ e̱ waa e̱taŋ po̱pwɛɛ \q2 na m bo̱ be̱ya mo̱ aa Isireelii a kasuro‑o awuye \q2 na Yudaa a kasuro‑o awuye mbo̱ŋtɔ‑rɔ. \q1 \v 9 E̱taŋ ne̱ mo̱ e̱ waa‑ɔ mo̱ŋ du fe̱yɛ \q2 e̱taŋ ne̱ mo̱ a waa sa bamo̱ nana‑ana, \q2 saŋ ne̱ mo̱ a kra bamo̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ \q2 lee bamo̱ le̱e̱ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. \q1 Baa yɔwe̱ e̱taŋ amo̱ ke̱gyase̱, \q2 amo̱se̱‑ɔ ne̱ mo̱ a yɔwe̱ bamo̱ ase̱ŋ sa bamo̱. \q1 \v 10 Saŋ amo̱ ya fo̱, e̱taŋ ne̱ mo̱ e̱ waa na m bo̱ be̱ya \q2 mo̱ aa Isireelii awuye pɛɛɛ mbo̱ŋtɔ‑rɔ‑ɔ, mfaanɛɛ ne̱ i du. \q1 Mo̱ e̱ taa mo̱ mbraa a m bo̱ waa bamo̱ mfɛɛre̱‑rɔ, \q2 na n kyo̱rɛɛ mmo̱ bo̱ waa bamo̱ aŋu‑ro, \q2 na ŋ kii bamo̱ nyaŋpe̱, na bo̱ kii mo̱ ase̱sɛ. \q1 \v 11 A maa lɛɛ ba fe̱yɛ ɔko̱ be̱e̱ ɔ lɛɛ kaapo̱ \q2 mò̱ ko̱so̱bɛɛ bɛɛɛ mò̱ ko̱we̱bɛɛ fe̱yɛ, \q1 ‘Kpa mɔ se̱ ne̱ fo̱ e̱ bo̱rɔ na fo̱ gyii Wuribware̱,’ \q2 a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ pɛɛɛ, \q2 abre̱sɛ ooo, ŋyaagyi ooo i gyii mo̱. \q1 \v 12 A le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ e̱ taa bamo̱ e̱bɔye̱ a m bo̱ ke bamo̱, \q2 na m ma lɛɛ nyiŋŋi bamo̱ ase̱ŋ bɔye̱‑ɔ se̱.”\f * \fr 8:12 \ft Yɛrɛme̱ya 31.31-34 (LXX). \f* \b \p \v 13 Wuribware̱ a tɛɛ tɔwe̱ fe̱yɛ ɔ waa e̱taŋ po̱pwɛɛ‑ɔ, amo̱ fe̱raa a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔ yɛ e̱gye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ a waa e̱de̱daa, ne̱ e̱ ya wu. Ke̱tɔ ke̱maa ne̱ kaa waa ke̱de̱daa, ne̱ kaa wu‑o mɔ maa kyee, na ke̱ fo̱ pɛɛɛ. \c 9 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ‑rɔ du‑o \p \v 1 Mo̱nꞌ sa a ane̱ de̱e̱re̱ e̱taŋ de̱daa a ke̱bware̱suŋ a mbraa‑ɔ. Saŋ amo̱‑ɔ se̱sɛ ya waa Wuribware̱ suŋkpa ne̱ bo̱ de‑o. \v 2 Ke̱tɔ ne̱ ke̱ gye̱ ŋkpɛɛ‑ɔ e̱ gye̱ taŋte̱e̱ ne̱ ba bo̱ waa kanɔ se̱ a ke̱kyaŋ ne̱ ba te̱e̱ mfe̱ŋ fe̱yɛ ke̱kyaŋ kpe̱yaa‑ɔ.\f * \fr 9:2 \ft De̱e̱re̱ fotoo ne̱ ɔ bo̱ Ke̱le̱e̱ Igyipiti 27‑ro‑o.\f* Ke̱kyaŋ amo̱‑rɔ mfe̱ŋ, ifetiri ye̱re̱se̱kpa ye̱re̱, ne̱ ifetiri isunoo ye̱re̱ ye̱re̱ se̱ e̱ kywɛɛ. Ne̱ teeburi ye̱re̱ mfe̱ŋ, ne̱ bodobodoo ne̱ bo̱ de ba be̱ya suŋkpa‑ɔ dɔŋ se̱. \v 3 Waagya ko̱ ne̱ baa bo̱ kuŋ do̱dɔ‑rɔ a ke̱kyaŋ‑ɔ. Do̱dɔ‑rɔ a ke̱kyaŋ amo̱ ne̱ ba te̱e̱ fe̱yɛ ke̱kyaŋ kpe̱yaa kpe̱yaa‑ɔ. \v 4 Ke̱mo̱‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ lɔŋŋɔkpa ne̱ baa ba atanne̱ pipee bo̱ me̱ra me̱ra se̱‑ɔ ne̱ ba kywɛɛ nyoŋku mò̱ se̱‑ɔ bo̱. Wuribware̱ e̱taŋ a ke̱dakaa‑ɔ ye̱re̱ mfe̱ŋ ne̱e̱, ne̱ baa ba atanne̱ pipee bo̱ me̱ra me̱ra ke̱mo̱ se̱. Ne̱ atanne̱ pipee kalɔ ko̱ ne̱ ka de gyaye̱‑ɔ ye̱re̱ ke̱dakaa‑ɔ‑rɔ. Ne̱ ateese ko̱ ne̱ ba te̱e̱ fe̱yɛ “Nte̱tɔ‑ne̱e̱?” bo̱ kalɔ‑ɔ‑rɔ. Ateese amo̱ ne̱ Wuribware̱ a sa bamo̱ le̱e̱ so̱so̱ kake ke̱maa kimukee‑ro. Ke̱dakaa amo̱‑rɔ dɛɛ ne̱ Aarɔŋ yii nare̱se̱sɛ ne̱ ɔɔ kwɛɛ‑ɔ daa‑rɔ.\f * \fr 9:4 \ft Anyare̱ ke̱kare̱ 17.1-10.\f* Ke̱dakaa amo̱‑rɔ dɛɛ ne̱ afo̱re̱ anyɔ ne̱ Wuribware̱ a kyo̱rɛɛ mbraa kudu‑o bo̱ dɔŋŋɔ se̱ Sinaa ke̱be̱e̱‑ɔ se̱ kimukee‑o‑ro mfe̱ŋ‑ɔ bo̱. \v 5 Ne̱ abaŋbaŋ awuye ko̱ ne̱ baa ba atanne̱ pipee bo̱ waa‑ɔ ye̱re̱ ke̱dakaa amo̱ aŋu anyɔ. Ne̱ baa ba bamo̱ abaŋbaŋ bo̱ buŋ Nyiŋkpe̱ŋ-e̱wɛɛŋupo̱ a ko̱to̱re̱se̱‑ɔ se̱, na o te mò̱ kuwuregya‑ɔ se̱ mfe̱ŋ.\f * \fr 9:5 \ft De̱e̱re̱ fotoo ne̱ ɔ bo̱ Ke̱le̱e̱ Igyipiti 25‑ro‑o.\f* Amaa ane̱ mo̱ŋ de saŋ na ane̱ bo̱ kaapo̱ atɔ mɔ‑rɔ ako̱ ako̱. \p \v 6 Bamo̱ a lɔŋŋɔ ke̱tɔ ke̱maa bo̱ ye̱re̱ ane̱ŋ‑ɔ, Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ e̱ taare̱ na bo̱ de̱e̱ nya lwee kanɔ se̱ a ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ kake ke̱maa waa bamo̱ asuŋ. \v 7 Amaa do̱dɔ‑rɔ a ke̱kyaŋ‑ɔ fe̱raa, Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ wo̱re̱ e̱ gye̱ ne̱ o de kpa fe̱yɛ o lwee ke̱mo̱‑rɔ, ne̱ o lwee ke̱mo̱‑rɔ luwi ko̱ŋko̱ kasu ke̱maa, ne̱ o de mò̱ fɔŋfɔŋ kuŋu si e̱bɔye̱ ko̱lɔŋŋɔ kabo̱ a mbo̱gya‑ɔ o lweero mfe̱ŋ. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔ waa ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ kuŋu si a e̱bɔye̱ ne̱ baa waa na bo̱ mo̱ŋ nyi‑o.\f * \fr 9:7 \ft Ko̱lɔŋŋɔ mbraa 16.11-17.\f* \v 8 Mbe̱yɔmɔ, Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o de amo̱‑ɔ pɛɛɛ ɔ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ kpa mo̱ŋ tɛɛ di bo̱ sa ase̱sɛ‑ɔ fe̱yɛ bo̱ lwee ke̱kyaŋ kpe̱yaa kpe̱yaa‑ɔ‑rɔ, na taŋte̱e̱ suŋkpa‑ɔ saŋ ɔ ye̱re̱. \v 9 Amo̱‑ɔ pɛɛɛ gye̱ ke̱kaapo̱ ne̱ a ye̱re̱ bo̱ sa ndɔɔ a mbe̱e̱ mɔ se̱‑ɔ ne̱e̱. Ase̱ŋ ne̱ ane̱ a tɔwe̱‑ɔ pɛɛɛ e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ateese ne̱ ane̱ de ane̱ i ke Wuribware̱, na mbo̱ ne̱ ane̱ de ane̱ e̱ lɔŋŋɔ mò̱‑ɔ maa taare̱ a a sa a ane̱ ne̱ ane̱ i suŋ mò̱‑ɔ ŋkpo̱nɔ‑rɔ fwiiri. \v 10 De̱daa‑rɔ a Wuribware̱ ko̱lɔŋŋɔ mɔ‑ɔ pɛɛɛ gye̱ kigyi na kunuu na ke̱fwe̱e̱ na kayo̱wɔre̱ se̱ atɔ ase̱ŋ ne̱e̱. Amo̱‑ɔ pɛɛɛ bware bo̱ fo̱ saŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ waa mbraa po̱pwɛɛ‑ɔ dooo ne̱e̱. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Kristoo kusuŋ fe̱yɛ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ kwe̱e̱‑ɔ \p \v 11 Amaa mbraa po̱pwɛɛ timaa mɔ a kyɔ ba. Kristoo e̱ gye̱ mmo̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ. Mò̱ e̱ gye̱ ne̱ oo lwee taŋte̱e̱ ke̱kyaŋ ne̱ ke̱ bo̱ so̱so̱, ne̱ ke̱ bo̱ daŋ ko̱ kyo̱ŋ swe̱e̱re̱ mɔ se̱ a ke̱mo̱‑ɔ‑rɔ. Ne̱ ke̱ bware ko̱ kyɔ ke̱mo̱ ne̱ ase̱sɛ a waa‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ke̱ mo̱ŋ tii atɔ ne̱ Wuribware̱ a twe̱e̱ kaye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ se̱. \v 12 Mò̱ kulweero mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ ɔɔ kyo̱ŋ lwee ke̱kyaŋ kpe̱yaa kpe̱yaa‑ɔ. Pwɛɛ ne̱ ɔɔ dɛɛ lweero, n gye̱ e̱te̱e̱re̱ na nnaate̱gyii mbo̱gya ya we̱e̱ swe̱e̱re̱. Amaa mò̱ fɔŋfɔŋ mbo̱gya ne̱ ŋ ya we̱e̱ swe̱e̱re̱ saŋ ne̱ baa da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱‑ɔ, ne̱ ŋ ya kpɛɛ ase̱sɛ ŋkpo̱nɔ‑rɔ iyisi. Mfaanɛɛ ne̱ ɔɔ bo̱rɔ se̱ luwi ko̱ŋko̱ dooo bo̱ mo̱rɔwe̱ ane̱ nsu pɛɛɛ. Ke̱tɔ ne̱ ko̱ kyɔ ne̱ ki tii si‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ, mò̱ a lweero‑o, a mo̱ŋ lɛɛ a tiri fe̱yɛ ɔ be̱e̱ waa. \v 13 Mbraa de̱daa a mbe̱e̱‑ɔ se̱‑ɔ, te̱e̱re̱ na kpe̱ŋnyare̱ mbo̱gya na kanaate̱bree ne̱ baa kywɛɛ‑ɔ nsɔ ne̱ ba bo̱ ŋo̱nyaŋ asuŋpo̱‑ɔ se̱ bo̱ kpɛɛ bamo̱ iyisi. Bamo̱ ya waa mfaanɛɛ‑ɔ, amɔ bamo̱ ŋyo̱wɔre̱ wo̱re̱ ne̱ baa lɔŋŋɔ. \v 14 Ke̱e̱ ke̱tɔ ne̱ amo̱‑ɔ e̱ waa‑ɔ, saŋbo̱to̱ Kristoo a mbo̱gya‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ mmo̱ fe̱raa n taare̱ a ŋ kpɛɛ ane̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ lee ane̱ asuŋ bɔye̱ ne̱ a yaa ane̱ mfe̱ŋ ne̱ ke̱se̱bɔgyiiri maa lo̱we̱‑ɔ, na ane̱ nya taare̱ bo̱ suŋ Wuribware̱ ne̱ mò̱ wo̱re̱ dooo i de ŋkpa‑ɔ. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ Kristoo, ɔko̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ de e̱bɔye̱‑ɔ, a bo̱rɔ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o, ne̱ mò̱ wo̱re̱ kpeŋ te nsu pɛɛɛ‑ɔ se̱ ne̱e̱, ba mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱. \p \v 15 Ane̱ŋ se̱‑ɔ, Kristoo e̱ gye̱ ane̱ aa Wuribware̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ ɔye̱re̱po̱ ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ mò̱ se̱ waa e̱taŋ po̱pwɛɛ‑ɔ bo̱ sa ase̱sɛ‑ɔ. Na bamo̱ ne̱ Wuribware̱ a te̱e̱ fe̱yɛ bo̱ bo̱ kye̱na mò̱ ase̱ nsu pɛɛɛ‑ɔ nya taare̱ nya kakye̱na po̱pwɛɛ mɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa bamo̱ a bo̱ kye̱na‑ɔ. Mò̱ fɔŋfɔŋ lowi ne̱ ɔɔ bo̱ kɔɔre̱ ase̱sɛ kiŋŋaa bamo̱ baa, ne̱ ɔɔ sa ne̱ baa nya bamo̱ e̱ye̱e̱, ne̱ baa le̱e̱ e̱bɔye̱ ne̱ baa waa saŋ ne̱ bo̱ bo̱ e̱taŋ de̱daa‑ɔ kaase̱‑ɔ‑rɔ. \p \v 16-17 To, mbe̱yɔmɔ, pwɛɛ na se̱sɛ dɛɛ wu‑o, ɔ kyo̱rɛɛ mò̱ kanɔ se̱ ase̱ŋ, na ɔko̱ ne̱ ɔ kaa o gyi mò̱ kapo̱tɛɛ‑ɔ ke̱nyare̱ a ɔ bo̱ waa wo̱re̱‑rɔ. Amaa a tiri fe̱yɛ bo̱ taare̱ kaapo̱ fe̱yɛ oo wu pwɛɛ na ane̱ŋ a wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ase̱ŋ dɛɛ taare̱ waa kusuŋ. Se̱sɛ‑ɔ e̱ saŋ o te, amɔ wo̱re̱‑ɔ gye̱ kwaa ne̱e̱. \v 18 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ e̱taŋ gye̱ŋkpɛɛsɛ ne̱ Wuribware̱ a waa sa se̱sɛ‑ɔ mo̱ŋ waa kusuŋ, amɔ baa mɔɔ mbo̱ na bo̱ ba mbo̱gya‑ɔ bo̱ tii e̱taŋ‑ɔ kanɔ pwɛɛ. \v 19 Saŋ ne̱ Mosis a kyo̱rɛɛ Wuribware̱ a mbraa‑ɔ pɛɛɛ waa wo̱re̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ kare̱ gywii ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ taa ko̱kyo̱yaa kapesii na kyipee. Ne̱ ŋkee ɔɔ ba nnaate̱gyii na e̱te̱e̱re̱ mbo̱gya bo̱ waa nkyu‑ro, ne̱ amo̱ pɛɛɛ a lwee abɛɛ‑rɔ. Ne̱ ɔɔ taa ko̱kyo̱yaa kapesii na kyipee bo̱ da mbo̱gya na nkyu‑o‑ro, ne̱ ɔɔ bo̱ ŋo̱nyaŋ mbraa wo̱re̱‑ɔ na ase̱sɛ‑ɔ se̱. \v 20 Ne̱ ɔ yɛ, “Mbo̱gya ne̱ n tii mo̱ne̱ aa Wuribware̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ a e̱taŋ‑ɔ kanɔ‑ɔ ne̱e̱. A kaapo̱ ne̱e̱ fɛɛ mo̱ne̱ a sure si fe̱yɛ mo̱ne̱ e̱ gya e̱taŋ‑ɔ mbraa se̱.”\f * \fr 9:20 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 24.8. \f* \v 21 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔɔ be̱e̱ ba mbo̱gya‑ɔ bo̱ ŋo̱nyaŋ Wuribware̱ a taŋte̱e̱ ke̱kyaŋ‑ɔ na ate̱tɔmo̱ŋta pɛɛɛ ne̱ ba ba bo̱ bo̱ suŋ bamo̱ ke̱bware̱suŋ‑o si. \v 22 Kase̱ŋtiŋ si fe̱raa mbraa amo̱‑rɔ, mbo̱gya ne̱ bo̱ de ba lɔŋŋɔ atɔ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ ane̱ŋ dɛɛ ne̱ kabo̱ mbo̱gya e̱ mo̱ŋ we̱e̱ swe̱e̱re̱, Wuribware̱ maa ba ɔko̱ e̱bɔye̱ a ɔ bo̱ ke mò̱. \p \v 23 N gye̱ Wuribware̱ suŋkpa ne̱ ɔ bo̱ swe̱e̱re̱ mɔ se̱‑ɔ ne̱ Kristoo a lweero. Amaa Wuribware̱ suŋkpa ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱‑ɔ ne̱ baa de̱e̱re̱ se̱ bo̱ waa mò̱ ne̱ ɔ bo̱ swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ bo̱ ye̱ra. Amo̱se̱‑ɔ, atɔ ne̱ a bo̱ so̱so̱‑ɔ fe̱raa e̱ kpa ko̱lɔŋŋɔ ne̱ ko̱ kyo̱ŋ swe̱e̱re̱ se̱ lee‑o. \v 24 N gye̱ Wuribware̱ suŋkpa ne̱ baa de̱e̱re̱ so̱so̱ a amo̱‑ɔ se̱ waa swe̱e̱re̱ se̱ ne̱ Kristoo a lweero. So̱so̱‑ɔ fɔŋfɔŋ ne̱ oo lweero. Mfe̱ŋ ne̱ ŋkee ɔ ye̱re̱ ane̱ ayaa‑rɔ ɔ sa ane̱ kanɔ se̱ se̱ŋsa o gywii Wuribware̱. \v 25 Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ e̱ taa kabo̱ mbo̱gya, ne̱ o lwee ke̱kyaŋ kpe̱yaa kpe̱yaa‑ɔ‑rɔ kasu kasu. Amaa Kristoo fe̱raa mo̱ŋ lweero ya ba mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱ iluwi bwe̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ ko̱. \v 26 A le̱e̱ fe̱yɛ, amo̱ ya ba ane̱ŋ, amɔ a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔɔ de̱ŋ wu iluwi bwe̱e̱tɔ le̱e̱ saŋ ne̱ Wuribware̱ a twe̱e̱ kaye̱ mɔ‑ɔ ne̱e̱. Amaa ane̱ŋ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mbe̱yɔmɔ ne̱ kaye̱ e̱ kpa a ka fo̱ kɛɛ‑ɔ, luwi ko̱ŋko̱ ne̱ oo lee mò̱ e̱ye̱e̱ ifuri bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱, na ɔ nya lee ase̱sɛ kuŋu si e̱bɔye̱ bo̱ twe̱e̱. \v 27-28 Ŋ yɛ, luwi ko̱ŋko̱ ne̱ Kristoo a taa mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱, na ɔ nya lee ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ kuŋu si e̱bɔye̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ se̱sɛ ke̱maa i wu luwi ko̱ŋko̱, na ke̱mo̱ kamɛɛ‑rɔ, ɔ ye̱re̱ Wuribware̱ akatɔ‑rɔ a o lee ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ɔɔ waa‑ɔ ase̱ŋ kanɔ‑ɔ. Ke̱tɔ ne̱ ko̱ kyɔ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Kristoo e̱ ba nyɔse̱po̱. Mò̱ ya ba, n gye̱ ase̱sɛ e̱bɔye̱ ne̱ ɔ ba na ɔ bo̱ lee. Amaa ɔ ba ne̱e̱ na ɔ bo̱ mo̱rɔwe̱ bamo̱ ne̱ bo̱ gywii mò̱ ke̱ba‑ɔ. \c 10 \s1 Yeesuu a taa mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱ luwi ko̱ŋko̱, ne̱ aa lo̱we̱ \p \v 1 Mbe̱yɔmɔ, mbraa ne̱ ŋ kaapo̱ Wuribware̱ ko̱lɔŋŋɔ ase̱ŋ‑ɔ e̱ kaapo̱ atɔ timaa ne̱ a ba a a bo̱ ba‑ɔ ne̱e̱. Mbraa‑ɔ du ne̱e̱ fe̱yɛ diki‑o. Ne̱ ane̱ ya de̱e̱re̱, ane̱ i ŋu fe̱yɛ ɔko̱ e̱ ba kamɛɛ. Bamo̱ a lɔŋŋɔ Wuribware̱ ane̱ŋ‑aaa nsu si nsu si, na a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ se̱‑ɔ, a maa taare̱ a a fwiiri bamo̱ ne̱ ba ba na bo̱ bo̱ suŋ Wuribware̱‑ɔ ŋkpo̱nɔ‑rɔ. \v 2 Ane̱ŋ a ko̱lɔŋŋɔ‑ɔ dɛɛ ke̱ e̱ taare̱ a ke̱ sa a asuŋpo̱‑ɔ ŋkpo̱nɔ‑rɔ fwiiri ne̱e̱, weetee bamo̱ mfɛɛre̱ maa waa bamo̱ fe̱yɛ bamo̱ e̱bɔye̱ a sii bamo̱ se̱. Na Wuribware̱ ko̱lɔŋŋɔ lo̱we̱. \v 3-4 Akpe̱ŋnyare̱ na e̱te̱e̱re̱ mbo̱gya a tɛɛ a maa taare̱ a a lee e̱bɔye̱‑ɔ se̱‑ɔ, kasu ke̱maa a ko̱lɔŋŋɔ‑ɔ i nyiŋŋi ase̱sɛ se̱ fe̱yɛ bamo̱ e̱bɔye̱ a sii bamo̱ se̱. \p \v 5-6 Amo̱se̱ ne̱ saŋ ne̱ Kristoo e̱ kpa a ɔ ba kaye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii Wuribware̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Fo̱ maa kpa ayu mpu ko̱lɔŋŋɔ le̱e̱ mo̱ ase̱, \q2 ne̱ fo̱ akatɔ mo̱ŋ gyi mbo̱ ko̱kywɛɛ bo̱ lɔŋŋɔ se̱. \q1 E̱bɔye̱ ko̱lɔŋŋɔ mo̱ŋ waa fo̱ kɔne̱. \q2 Amaa se̱sɛ dimaadi kayo̱wɔre̱ ne̱ fo̱ a sa mo̱, \q2 na m be̱e̱ bo̱ sa fo̱. \q1 \v 7 Ne̱ mo̱ a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, ‘O Wuribware̱, ke̱e̱ mo̱. \q2 Baa tɔwe̱ mo̱ ase̱ŋ fo̱ mbraa wo̱re̱‑ɔ‑rɔ. \q2 Mo̱ a ba a m bo̱ waa fo̱ ke̱pre̱.’ ”\f * \fr 10:7 \ft Kiliŋ 40.6-8 (LXX). \f* \b \m \v 8 Mo̱nꞌ ŋu fe̱yɛ ɔɔ gye̱ ŋkpɛɛ tɔwe̱ ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ maa kpa ayu mpu ko̱lɔŋŋɔ bɛɛɛ mbo̱ ko̱kywɛɛ ko̱lɔŋŋɔ bɛɛɛ e̱bɔye̱ ko̱lɔŋŋɔ. Hare̱e̱ mbraa‑ɔ a kaapo̱ fe̱yɛ bo̱ waa amo̱ ooo, ɔɔ tɔwe̱ amo̱‑ɔ pɛɛɛ. \v 9 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ bo̱ tii si fe̱yɛ, \b \q1 “O Wuribware̱, ke̱e̱ mo̱, \q2 mo̱ a ba a m bo̱ waa fo̱ ke̱pre̱.” \b \m Ke̱tɔ ne̱ ɔ kaapo̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ ɔ sa a bo̱ yɔwe̱ ko̱lɔŋŋɔ de̱daa‑ɔ, na ɔ waa ke̱tɔ po̱pwɛɛ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa fe̱yɛ ɔ waa‑ɔ. \v 10 Wuribware̱ ke̱pre̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ Yeesuu Kristoo a taa mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱ luwi ko̱ŋko̱, ne̱ aa lo̱we̱, na a lee ane̱ kuŋu si e̱bɔye̱. \p \v 11 Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ ke̱maa ye̱re̱ kake ke̱maa ne̱e̱ ɔ waa mò̱ ko̱lɔŋŋɔ kusuŋ. Na ɔ lɔŋŋɔ Wuribware̱ iluwi e̱nyɔ e̱nyɔ. Ane̱ŋ a ko̱lɔŋŋɔ‑ɔ maa taare̱ a ki lee e̱bɔye̱ bo̱ twe̱e̱ daa. \v 12 Amaa ane̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ Yeesuu mɔ fe̱raa, saŋ ne̱ ɔɔ lɔŋŋɔ Wuribware̱ luwi ko̱ŋko̱ amo̱ bo̱ lee e̱bɔye̱‑ɔ, ko̱lɔŋŋɔ ko̱ mo̱ŋ lɛɛ ke̱ be̱e̱ ki tiri bo̱ fo̱ ndɔɔ. Amo̱se̱ ne̱ ɔɔ ya kye̱na Wuribware̱ kigyisesare̱e̱ se̱. \v 13 Mfe̱ŋ ne̱ o te na Wuribware̱ baa Yeesuu Kristoo ado̱ŋ pɛɛɛ mò̱ kuwure‑o kaase̱. \v 14 Katiŋ e̱ gye̱ fe̱yɛ mò̱ a ba mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱ luwi ko̱ŋko̱ mɔ bo̱ sa ne̱ bamo̱ ne̱ ɔ maa se̱ ɔ waa bamo̱ akpe̱yaa‑ɔ ŋkpo̱nɔ‑rɔ a fwiiri. \p \v 15 Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o gbaa a sa ne̱ ane̱ a ŋu fe̱yɛ amo̱‑ɔ gye̱ kase̱ŋtiŋ. Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ane̱ a kyɔ tɔwe̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a bo̱rɔ mò̱ kufwiiŋe timaa‑o si sa ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, \b \q1 \v 16 “Saŋ amo̱ ya fo̱, e̱taŋ ne̱ mo̱ e̱ waa na m bo̱ be̱ya \q2 mo̱ aa bamo̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ‑ɔ, mfaanɛɛ ne̱ i du. \q1 Mo̱ e̱ taa mo̱ mbraa a m bo̱ waa bamo̱ mfɛɛre̱‑rɔ, \q2 na n kyo̱rɛɛ mmo̱ bo̱ waa bamo̱ aŋu‑ro.”\f * \fr 10:16 \ft Yɛrɛme̱ya 31.33. \f* \b \m \v 17 Ne̱ ɔɔ bo̱ kya se̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Ma lɛɛ nyiŋŋi bamo̱ ase̱ŋ bɔye̱ na bo̱ro̱kɔɔne̱‑ɔ se̱.”\f * \fr 10:17 \ft Yɛrɛme̱ya 31.34. \f* \b \m \v 18 Wuribware̱ a tɛɛ taa bamo̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱‑ɔ se̱‑ɔ, ko̱lɔŋŋɔ ne̱ ki lee e̱bɔye̱‑ɔ mo̱ŋ lɛɛ ki tiri. \s1 Mo̱nꞌ kra mo̱ne̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑o‑ro keŋkeŋ bo̱ yɔ \p \v 19 Ane̱ŋ se̱‑ɔ, mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana, Yeesuu mbo̱gya ne̱ ŋ ya we̱e̱ swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ se̱‑ɔ, ane̱ ma lɛɛ sa a kufu nya ane̱ Wuribware̱ ase̱ ke̱ba. Mo̱nꞌ sa a ane̱ lwee Wuribware̱ suŋkpa a ke̱kyaŋ kpe̱yaa kpe̱yaa‑ɔ‑rɔ. \v 20 A le̱e̱ fe̱yɛ waagya ne̱ baa bo̱ kuŋ ke̱kyaŋ kpe̱yaa kpe̱yaa‑ɔ‑rɔ ne̱ Yeesuu a kyaŋ‑nɔ, na ane̱ taare̱ lweero. Waagya amo̱ ye̱re̱ bo̱ sa Yeesuu fɔŋfɔŋ kayo̱wɔre̱ ne̱ baa te̱ŋŋe̱‑rɔ, ne̱ oo wu‑o. Mfaanɛɛ ne̱ Yeesuu a sa ane̱ kpa po̱pwɛɛ na ane̱ bo̱rɔ se̱ yɔ Wuribware̱ ase̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔɔ be̱e̱ ba ŋkpa‑rɔ o te nsu pɛɛɛ. \v 21-22 Mbe̱yɔmɔ, ane̱ Wuribware̱ ase̱sɛ‑ɔ a tɛɛ ane̱ de ɔlɔŋŋɔpo̱ dabe̱ ne̱ ɔ de̱e̱re̱ ane̱ se̱‑ɔ se̱‑ɔ, Yeesuu ne̱ oo wu, ne̱ ɔɔ be̱e̱ ba ŋkpa‑rɔ‑ɔ ne̱ n de‑o, mo̱nꞌ sa a ane̱ ba kase̱ŋtiŋ bo̱ sɔŋ tɔ Wuribware̱‑rɔ. Amaa ane̱ a yɔ mò̱ ase̱‑ɔ, mo̱nꞌ sa a ane̱ kpɛɛ iyisi ne̱ i te ane̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ‑ɔ, na mo̱nꞌ sa a ane̱ ye̱re̱ ane̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑o‑ro keŋkeŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a bɔ ane̱ asuu‑o, a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a kyɔ lee ane̱ e̱bɔye̱, ne̱ e̱ maa lɛɛ tɔɔraa ane̱ mfɛɛre̱. \v 23 Mo̱nꞌ sa a ane̱ ye̱re̱ ke̱yaa ko̱ŋko̱. Mo̱ne̱ a bɔ asuu‑o, te̱maa ne̱ mo̱ne̱ a nya fe̱yɛ mo̱ne̱ e̱ yɔ Wuribware̱ ase̱‑ɔ, mo̱nꞌ kra mò̱‑rɔ keŋkeŋkeŋ, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a tɛɛ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa ane̱ ko̱tɔko̱‑ɔ se̱‑ɔ, ɔ maa kyurowi mò̱ kanɔ. \v 24 Na mo̱nꞌ sa a ane̱ de̱e̱ kpa e̱kpa ne̱ ane̱ e̱ bo̱rɔ se̱, na ane̱ bo̱ waa abɛɛ wɔre̱, na ane̱ bo̱ kpa abɛɛ ase̱ŋ, na ane̱ bo̱ waa asuŋ timaa‑o. \v 25 Mo̱ne̱ ma sa a ane̱ yɔwe̱ ke̱gyaŋŋe̱ suŋ Wuribware̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ saŋ ke̱maa bo̱ko̱ e̱ waa‑ɔ. Amaa mo̱nꞌ sa a ane̱ de̱e̱ gyaŋŋe̱ sa abɛɛ wɔre̱. A tiri fe̱yɛ ane̱ de̱e̱re̱ se̱, na ane̱ pee akatɔ waa amo̱‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ kake ne̱ Kristoo i kiŋŋi a ɔ ba‑ɔ a tɔ‑rɔ. \p \v 26 Ane̱ ya bo̱ ŋu Wuribware̱ a kase̱ŋtiŋ‑o, ne̱ ane̱ e̱ saŋ ane̱ e̱ waa e̱bɔye̱ ane̱ ke̱pre̱ se̱, amo̱ fe̱raa, ko̱lɔŋŋɔ ko̱ mo̱ŋ lɛɛ ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ ke̱ e̱ taare̱ na ki lee ane̱ kuŋu si e̱bɔye̱ bo̱ twe̱e̱. \v 27 Amo̱ ya ba ane̱ŋ fe̱raa, amɔ kufu kakye̱na ne̱ ane̱ e̱ kye̱na ane̱ gywii Wuribware̱, na ɔ bo̱ bu ane̱ ke̱pɔ, na ɔ yaa ane̱ mò̱ ke̱de̱e̱kpɛɛtekii ne̱ ɔ ba a ɔ bo̱ kywɛɛ mò̱ ado̱ŋ‑ɔ‑rɔ. \v 28 Ɔko̱ ne̱ oo kine mbraa ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ Mosis si sa ane̱‑ɔ se̱ ke̱gya‑ɔ, ne̱ abɛɛ anyɔ bɛɛɛ asa ya ko̱so̱ ye̱re̱ se̱ŋgyikpa‑ɔ, ye̱re̱‑rɔ fe̱yɛ ɔɔ waa ane̱ŋ, a kyɔ baare fe̱yɛ se̱ŋgyipo̱‑ɔ bu mò̱ ke̱pɔ, na ɔ sa kanɔ fe̱yɛ bo̱ mɔɔ mò̱, na ɔ ma su mò̱ se̱. \v 29 Ane̱ŋ se̱‑ɔ, ɔko̱ ne̱ ɔ twe̱e̱ ke̱yaa a ɔ bo̱ kye Wuribware̱ mò̱ gyi‑o, ne̱ Wuribware̱ i gyiiri ke̱se̱bɔ bwe̱e̱tɔ. A le̱e̱ fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ de Yeesuu mbo̱gya ne̱ ɔɔ bo̱ tii e̱taŋ‑ɔ kanɔ, ne̱ ŋ ya lee mò̱ iyisi‑o, ɔ te̱e̱ sɛye̱, ne̱ ɔ be̱e̱ ɔ saare̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa ne̱ ɔɔ dɛɛ ŋu mò̱ e̱wɛɛ‑ɔ. \v 30 Ane̱ nyi ane̱ŋ ne̱ o du‑o, Wuribware̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Mo̱ e̱ gye̱ ne̱ mo̱ e̱ ba do̱ŋdaa na m bo̱ kɔ sa mo̱ne̱. \q2 Mo̱ e̱ gye̱ ne̱ mo̱ e̱ ka mo̱ne̱ ado̱ŋ ko̱kɔ a n sa mo̱ne̱.”\f * \fr 10:30 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 32.35. \f* \b \m Ne̱ ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Wuribware̱ i gyi mò̱ ase̱sɛ ase̱ŋ.”\f * \fr 10:30 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 32.36; Kiliŋ 135.14. \f* \b \m \v 31 A bo̱ kufu fe̱yɛ ɔko̱ a lwee ɔse̱ŋgyipo̱ Wuribware̱ ne̱ mò̱ wo̱re̱ dooo i de ŋkpa‑ɔ ase̱ŋ‑nɔ, ne̱ ɔ nya mò̱ kra ke̱sare̱e̱‑rɔ, gyiiri mò̱ ke̱se̱bɔ. \p \v 32 Ane̱ i nyiŋŋi mo̱ne̱ se̱ saŋ ne̱ mo̱ne̱ a le̱e̱ kaase̱ gyii Wuribware̱ a e̱kpa‑ɔ, ne̱ oo buŋŋi mo̱ne̱ akatɔ, ne̱ mo̱ne̱ a bo̱ gyii mò̱ e̱kpa‑ɔ. Mo̱nꞌ nyiŋŋi si fe̱yɛ bamo̱ ne̱ bo̱ maa bu Wuribware̱‑ɔ a tɔɔraa mo̱ne̱ bwe̱e̱tɔ‑ɔ gbaa ooo, mo̱ne̱ a ye̱re̱ keŋkeŋ. \v 33 Saŋ ko̱ baa saare̱ mo̱ne̱, waa mo̱ne̱ awo̱re̱fɔɔ lamaŋ‑nɔ. Saŋ ko̱ mɔ mo̱ne̱ a kya bamo̱ ne̱ baa ŋu ase̱ŋ fe̱yɛ mo̱ne̱‑ɔ‑rɔ. \v 34 Ne̱ mo̱ne̱ a kya bamo̱ ne̱ baa tii‑o‑ro. Bamo̱ a kɔɔre̱ mo̱ne̱ kapo̱tɛɛ‑ɔ, mo̱ne̱ mo̱ŋ sa ne̱ aa tɔɔraa mo̱ne̱, na mo̱nꞌ taa bo̱ waa ase̱ŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ mo̱ne̱ de atɔ Wuribware̱ se̱ na a kyɔ amo̱, ne̱ a be̱e̱ a gyi nsu pɛɛɛ. \p \v 35 Ane̱ŋ se̱‑ɔ, mo̱ne̱ ma sa a mo̱ne̱ abaa‑rɔ yɔre̱, a le̱e̱ fe̱yɛ wɔre̱ ko̱waa e̱ sa kakɔka dabe̱. \v 36 Mo̱nꞌ nya kanyite, na mo̱nꞌ nya waa ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa‑ɔ, na mo̱nꞌ nya nya ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa mo̱ne̱‑ɔ. \v 37 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ mò̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, \b \q1 “A saŋ kafwe̱e̱, ɔko̱ ne̱ ɔ ba‑ɔ e̱ ba, ɔ maa kyee. \q1 \v 38 Ɔko̱ ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o e̱ nya ŋkpa \q2 a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ se̱sɛ timaa. \q1 Amaa mò̱ ya kiŋŋi kamɛɛ fe̱raa, \q2 mo̱ akatɔ maa gyi mò̱ se̱.”\f * \fr 10:38 \ft Habakɔk 2.3-4 (LXX). \f* \b \m \v 39 Amaa ane̱ aa mo̱ne̱ fe̱raa, ane̱ mo̱ŋ gye̱ ase̱sɛ ne̱ ba kiŋŋi kamɛɛ, na bo̱ ya fo̱‑ɔ. Ane̱ gye̱ ase̱sɛ ne̱ ba kɔɔre̱ ba gyi fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ mo̱rɔwe̱ ane̱‑ɔ ne̱e̱. \c 11 \s1 Ade̱daapo̱ ko̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi keŋkeŋ‑o ase̱ŋ \p \v 1 To, ne̱ nte̱tɔ e̱ gye̱ ko̱kɔɔre̱gyi? Ko̱kɔɔre̱gyi e̱ gye̱ fe̱yɛ ane̱ a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ ane̱ e̱ nya atɔ ne̱ ane̱ de te̱maa fe̱yɛ ane̱ e̱ nya, ne̱ mbe̱yɔmɔ ane̱ akatɔ mo̱ŋ ke̱e̱ amo̱‑ɔ. \v 2 Ade̱daapo̱‑ɔ ko̱kɔɔre̱gyi si ne̱ bamo̱ ase̱ŋ a pre̱ Wuribware̱. \p \v 3 Ane̱ ko̱kɔɔre̱gyi ne̱e̱ se̱ ne̱ ane̱ a nu kaase̱ fe̱yɛ Wuribware̱ kanɔ‑rɔ ase̱ŋkpare̱gyi ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ twe̱e̱ kaye̱ pɛɛɛ, so̱so̱ na kaase̱. Ko̱kɔɔre̱gyi si ne̱ ane̱ nyi fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ aa ba. Amo̱se̱‑ɔ n gye̱ kaye̱ mɔ‑rɔ ke̱tɔ ne̱ ɔɔ bo̱ twe̱e̱ atɔ ne̱ ane̱ ke̱e̱ kaye̱‑rɔ pɛɛɛ‑ɔ. \p \v 4 Mo̱nꞌ sa a ane̱ taa Adam mò̱ gyi‑ana Abɛl na Kayiŋ bo̱ kaapo̱ ane̱ŋ ne̱ ko̱kɔɔre̱gyi du‑o.\f * \fr 11:4 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 4.1-5.\f* Nte̱tɔ se̱ ne̱ Abɛl a ko̱lɔŋŋɔ ne̱ ɔɔ lɔŋŋɔ Wuribware̱‑ɔ a baare yɔwe̱ Kayiŋ a ke̱mo̱‑ɔ? Ke̱tɔ se̱ ne̱ Abɛl a ko̱lɔŋŋɔ amo̱ a gyi Wuribware̱ akatɔ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Abɛl a kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi bwe̱e̱tɔ. Ne̱ Wuribware̱ yɛ ɔɔ waa atɔ. Amaa hare̱e̱ Abɛl a wu‑o gbaa ooo, ndɔɔ na ndɔɔ mò̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑o saŋ ke̱ e̱ kaapo̱ ane̱ fe̱yɛ ane̱ gbaa ane̱ nya ane̱ŋ a ko̱kɔɔre̱gyi‑o. \p \v 5 Nte̱tɔ se̱ ne̱ Inɔk mo̱ŋ wu, ne̱ Wuribware̱ a de̱ŋ yase̱ mò̱ yaa Wuribware̱ se̱‑ɔ ne̱e̱?\f * \fr 11:5 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 5.18-24.\f* Ne̱ ɔko̱ mo̱ŋ lɛɛ ŋu mò̱. A kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔɔ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi kase̱ŋtiŋ ne̱e̱. Ne̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ a tɔwe̱ fe̱yɛ Inɔk a waa Wuribware̱ ke̱pre̱, pwɛɛ ne̱ Wuribware̱ a dɛɛ yaa mò̱ so̱so̱. \v 6 Kase̱ŋtiŋ si fe̱raa ɔko̱ maa taare̱ a ɔ waa Wuribware̱ ke̱pre̱, amɔ se̱sɛ‑ɔ a kɔɔre̱ mò̱ gyi kase̱ŋtiŋ pwɛɛ. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔke̱maa ne̱ ɔ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱‑ɔ, a tiri fe̱yɛ ɔ gye̱ ŋkpɛɛ kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ Wuribware̱ bo̱‑rɔ, ne̱ ɔ be̱e̱ ɔ sa bamo̱ ne̱ ba pee akatɔ ba buwi ba kpa mò̱‑ɔ kakɔka dabe̱ timaa. \p \v 7 Mo̱nꞌ ke̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Nowaa ko̱kɔɔre̱gyi du‑o. Wuribware̱ a yii mò̱ se̱ fe̱yɛ ɔ sa a nkyu bo̱rɔ twe̱e̱ kufwiiri dabe̱ swe̱e̱re̱ mɔ se̱‑ɔ.\f * \fr 11:7 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 5.28-9.29.\f* Ne̱ Nowaa a nu sa mò̱, ne̱ ɔɔ gya mò̱ kanɔ‑ɔ se̱ baara ko̱re̱e̱ dabe̱ bo̱ mo̱rɔwe̱ mò̱ e̱ye̱e̱ na mò̱ ka na mò̱ gyi‑ana na bamo̱ aka. Mò̱ a waa amo̱‑ɔ, ne̱ kufwiiri‑o a twe̱e̱ kase̱ŋtiŋ si‑o, ne̱ ɔɔ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ kaye̱‑rɔ ase̱sɛ ne̱ baa saŋ, ne̱ bo̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o a waa bɔye̱. Amo̱se̱‑ɔ, kakɔka timaa ne̱ Nowaa a nya‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ se̱sɛ timaa, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔɔ kɔɔre̱ mò̱ gyi. \p \v 8 Ne̱ nte̱tɔ se̱ ne̱ saŋ ne̱ Wuribware̱ a te̱e̱ Abraham tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ ɔ yɔ swe̱e̱re̱ ko̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa mò̱ aa mò̱ ananagyi‑o si, ne̱ hare̱e̱ Abraham a mo̱ŋ nyi mfe̱ŋ ne̱ ɔ yɔ‑ɔ gbaa ooo, ne̱ ɔɔ gya Wuribware̱ a kanɔ‑ɔ se̱?\f * \fr 11:8 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 12.1-3.\f* Aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o si. \v 9 Nte̱tɔ se̱ ne̱ oo sure si fe̱yɛ ɔ ya kii ɔfɔ swe̱e̱re̱ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ o de ɔ sa mò̱‑ɔ se̱? Ne̱ ɔɔ ya kye̱na taŋte̱e̱ ke̱kyaŋ‑nɔ mfe̱ŋ. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ mò̱ gyi Isak na Isak mò̱ gyi Yakubu ne̱ bamo̱ gbaa Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ o de swe̱e̱re̱‑ɔ ɔ sa bamo̱‑ɔ gbaa a kye̱na ane̱ŋ a taŋte̱e̱ akyaŋ‑ɔ‑rɔ. Ane̱ŋ ne̱ Abraham a kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi kase̱ŋtiŋ‑o si ne̱ ɔɔ waa amo̱‑ɔ pɛɛɛ. \v 10 Ne̱ ŋkee oo nyite o gywii maŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ ba a ɔ bo̱ pwɛɛ so̱so̱, na ɔ lɔŋŋɔ mò̱ dame̱naŋsɛ, na maŋ amo̱ ye̱re̱ nsu pɛɛɛ‑ɔ. \p \v 11 E̱me̱ne̱ se̱ ne̱ saŋ ne̱ Abraham a be̱re̱‑ɔ, ne̱ mò̱ ka Sara ne̱ mò̱ gbaa a be̱re̱, ne̱ ɔ gye̱ ɔle̱ŋmaŋpo̱‑ɔ a taare̱ ko̱we̱ kayaagyi? Bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya gywii Abraham fe̱yɛ mò̱ ka e̱ ko̱we̱ kayaagyi, ne̱ Abraham a kɔɔre̱ ke̱tɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱‑ɔ gyi‑o si.\f * \fr 11:11 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 17.15-22; 18.10-15; 21.1-7.\f* \v 12 Amo̱se̱‑ɔ, ɔnyare̱ ko̱ŋko̱ mɔ ne̱ bo̱ yɛ ɔɔ tɔ‑rɔ iwu gbaa‑ɔ kayaagyi ya baa ke̱nana ne̱ ke̱mo̱‑rɔ ase̱sɛ kyɔ fe̱yɛ awo̱re̱‑rɔ akye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi na ɔpo̱o̱ kɛɛ a ke̱se̱pu‑o. \p \v 13 Abraham na mò̱ gyi‑ana a wu, na bo̱ mo̱ŋ tɛɛ nya swe̱e̱re̱ timaa ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa bamo̱‑ɔ. Amaa hare̱e̱ ane̱ŋ gbaa ooo, baa saŋ kɔɔre̱ Wuribware̱ a ase̱ŋ tɔwe̱sɛ‑ɔ gyi. A waa ne̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a nya swe̱e̱re̱ amo̱ ne̱ bo̱ ke̱e̱ mò̱ a da bamo̱ akatɔ‑rɔ‑ɔ. Bo̱ mo̱ŋ gyiiri ikii fe̱yɛ afɔ e̱ gye̱ bamo̱ kaye̱ mɔ‑rɔ. \v 14 Ane̱ŋ a ase̱sɛ‑ɔ e̱ kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ba buwi ba kpa swe̱e̱re̱ ne̱ o kii bamo̱ fɔŋfɔŋ lee‑o ne̱e̱. \v 15 N gye̱ swe̱e̱re̱ ne̱ baa ko̱so̱ mò̱ se̱‑ɔ se̱ ne̱ ba buwi ba kpa. A dɛɛ a gye̱ mò̱ ne̱e̱‑ɔ, weetee kpa saŋ ɔ da sa bamo̱ a bo̱ kiŋŋi yɔ. \v 16 Swe̱e̱re̱ ko̱ ne̱ ɔ kyɔ mmo̱‑ɔ ase̱ŋ ne̱ ba kaapo̱, ne̱ ba kpa mò̱ bwe̱e̱tɔ. Mò̱ e̱ gye̱ Wuribware̱ se̱ fɔŋfɔŋ‑ɔ. Amo̱se̱ ne̱ ipeere mo̱ŋ de Wuribware̱ kikii bamo̱ nyaŋpe̱, ne̱ ɔɔ lɔŋŋɔ kye̱nakpa so̱so̱ bo̱ ye̱ra bamo̱. \p \v 17-18 Nte̱tɔ ya waa se̱ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii Abraham fe̱yɛ ɔ taa mò̱ gyi Isak mɔ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱‑ɔ, ne̱ Abraham a waa siraa fe̱yɛ ɔ gya mò̱ kanɔ‑ɔ se̱?\f * \fr 11:17-18 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 22.1-19.\f* Wuribware̱ e̱ kyɔ mò̱‑rɔ ɔ ke̱e̱ ne̱e̱. Hare̱e̱ Isak a gye̱ mò̱ gyi ko̱ŋko̱ wo̱re̱ kpeŋ‑o, ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ fe̱yɛ, “Isak si ne̱ fo̱ e̱ bo̱rɔ a fo̱ bo̱ nya ananagyi‑o si‑o” gbaa ooo,\f * \fr 11:17-18 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 21.12. \f* Abraham a waa siraa fe̱yɛ ɔ gya Wuribware̱ a kanɔ‑ɔ se̱. Aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Abraham a kɔɔre̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ le̱e̱ mò̱ ananagyi‑o si‑o gyi‑o si. \v 19 O nyi fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ taare̱ na o kyiŋŋi Isak le̱e̱ lowi‑ro. Kase̱ŋtiŋ si, Wuribware̱ a kuŋ mò̱, na ɔ ma ba mò̱ se̱kaŋ bo̱ mɔɔ mò̱ gyi‑o, a du ne̱e̱ fe̱yɛ Abraham a kɔɔre̱ mò̱ le̱e̱ lowi ase̱‑ɔ. \p \v 20 E̱me̱ne̱ se̱ ne̱, saŋ ne̱ Isak amo̱ dɛɛ a be̱re̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ taare̱ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ mò̱ gyi‑ana Yakubu na Isawu e̱ nya ŋyure nyaŋe̱ ko̱?\f * \fr 11:20 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 27.27-40.\f* Aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱‑ɔ gyi‑o si. \p \v 21 Yakubu mɔ, mò̱ a yɔ ya kye̱na Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱ kyee, ne̱ ɔ kpa a o wu‑o, e̱me̱ne̱ ne̱ ɔɔ waa taare̱ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ mò̱ gyi Yo̱sɛf mò̱ gyi‑ana e̱ nya ŋyure?\f * \fr 11:21 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 47.29-31; 48.8-20.\f* Mò̱ gbaa, aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a dɛɛ tɔwe̱ bo̱ be̱ya bo̱ gywii mò̱ nana Abraham‑ɔ gyi‑o si. Ne̱ ɔɔ ba mò̱ kayii nare̱se̱sɛ bo̱ le̱ŋ e̱ye̱e̱ na o te, ne̱ ɔɔ gya kuŋu bo̱ twe̱e̱‑rɔ suŋ Wuribware̱. \p \v 22 Ne̱ saŋ ne̱ Yo̱sɛf mɔ e̱ kpa a o wu‑o, e̱me̱ne̱ ne̱ ɔɔ waa taare̱ tɔwe̱ saŋ ne̱ Isireelii awuye e̱ ba a bo̱ bo̱ le̱e̱ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ ase̱ŋ?\f * \fr 11:22 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 50.24-25.\f* Aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ mò̱ gbaa a kɔɔre̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya gywii mò̱ nana Abraham‑ɔ gyi‑o si. Ane̱ŋ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ fe̱yɛ saŋ amo̱ ya fo̱, na bo̱ taa mò̱ abowii yaa Kanaŋ, mò̱ fɔŋfɔŋ swe̱e̱re̱ se̱, ya pure. \p \v 23 Ne̱ Mosis ako̱we̱po̱ mɔ, nte̱tɔ se̱ ne̱, saŋ ne̱ baa ko̱we̱ mò̱‑ɔ, ne̱ baa taa mò̱ bo̱ kwe̱e̱rɔ Igyipiti awuye owure‑o si aferi asa?\f * \fr 11:23 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 2.1-10.\f* Bo̱ mo̱ŋ be̱ŋŋaa owure ne̱ ɔ yɛ bo̱ mɔɔ ŋyaagyi nyaŋsɛ po̱pwɛɛ pɛɛɛ‑ɔ. Aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ baa kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o si. Bamo̱ a ŋu fe̱yɛ ɔ gye̱ gyi ko̱ ne̱ o tiri‑o, ɔ bo̱ daŋ mò̱ mpo̱pwɛɛ‑rɔ‑ɔ, ne̱ baa taa mò̱ bo̱ kwe̱e̱rɔ owure‑o si. \p \v 24 Ne̱ owure amo̱ fɔŋfɔŋ mò̱ gyi kye̱e̱sɛ a bo̱ ŋu kayaagyi Mosis mfe̱ŋ ne̱ baa taa mò̱ bo̱ kwe̱e̱rɔ‑ɔ, ne̱ oo su mò̱ se̱, ne̱ ɔɔ be̱ra mò̱ fe̱yɛ mò̱ fɔŋfɔŋ mò̱ gyi‑o. Amo̱‑ɔ pɛɛɛ gbaa ooo, nte̱tɔ se̱ ne̱ Mosis mɔ, mò̱ a daŋ ke̱yaafɔre̱‑ɔ, ne̱ oo kine fe̱yɛ bo̱ te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ owure mò̱ gyi kye̱e̱sɛ mò̱ gyi‑o? Aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o si. \v 25 Ɔɔ waa mò̱ mfɛɛre̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, mò̱ ya gyi awo̱re̱fɔɔ ko̱ŋko̱ ne̱ Igyipiti owure‑o a taa bo̱ dɔŋŋɔ mò̱ fɔŋfɔŋ ase̱sɛ se̱‑ɔ, a bɔ fe̱yɛ mò̱ a kye̱na kɔne̱ ne̱ ɔ maa kyee‑o‑ro o gyi bɔye̱. \v 26 Ɔ yɛ, bamo̱ ya kperi Kristoo si saare̱ mò̱, a de ke̱nyare̱ a kyɔ mò̱ a nya Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱ a kapo̱tɛɛ‑ɔ pɛɛɛ. Mò̱ akatɔ dɔŋ nyaŋe̱ ko̱ a ke̱tɔ ne̱ ɔ ba a ɔ bo̱ nya‑ɔ se̱ ne̱e̱. \p \v 27 Nte̱tɔ se̱ gbaa ne̱ ɔɔ fa mfɛɛre̱ fe̱yɛ ɔ ko̱so̱ a ɔ le̱e̱ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱? N gye̱ owure a kaduŋfwii‑o ne̱ ɔ se̱re̱. Amaa aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o si.\f * \fr 11:27 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 12.31-51.\f* Ɔ maa se̱ ɔ yɔ akatɔ‑rɔ ne̱e̱ fe̱yɛ sabe̱e̱‑ooo mò̱ a taare̱ a ɔ ya ŋu Wuribware̱, Wuribware̱ ne̱ ɔ gye̱ ɔko̱ ne̱ ɔko̱ maa taare̱ a o ŋu mò̱‑ɔ. \v 28 Ke̱tɔ a kyee, ne̱ oo kiŋŋi yɔ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱, na ɔ nya lee Isireelii awuye le̱e̱ owure a ke̱sare̱e̱‑ɔ‑rɔ. Pwɛɛ ne̱ ɔɔ dɛɛ gye̱ bamo̱ ke̱gye̱ŋkpɛɛ le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, nte̱tɔ se̱ be̱e̱ ne̱ ɔɔ sa ne̱ Isireelii awuye a gyi Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o, ne̱ baa ba nsanne̱gyii mbo̱gya bo̱ ŋo̱nyaŋ bamo̱ mbunogyii si? Aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o si, Wuribware̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ mò̱ e̱ mo̱ŋ waa ane̱ŋ, kabɔɔ ne̱ o suŋ fe̱yɛ ɔ bo̱ mɔɔ swe̱e̱re̱ amo̱ se̱ a bregyi ke̱maa‑ɔ e̱ mɔɔ Isireelii awuye a bo̱mo̱‑ɔ a ɔ bo̱ tii si. \p \v 29 E̱me̱ne̱ ne̱ Isireelii awuye‑o amo̱ dɛɛ a waa nare̱ te̱ŋ Ɔpo̱o̱ Pipee‑o‑ro fe̱yɛ bamo̱ a naa swe̱e̱re̱ wo̱re̱sɛ se̱‑ɔ ne̱e̱? Aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ baa kɔɔre̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱‑ɔ gyi‑o si‑o, ne̱ Wuribware̱ a sa ne̱ afwii a le̱ŋ nkyu‑o bo̱ ye̱ra ke̱be̱na se̱ na kigyise si, ne̱ kpa a di, ne̱ baa taare̱ nare̱ swe̱e̱re̱ te̱ŋ‑nɔ kyo̱ŋ. Amaa Igyipiti awuye ne̱ baa se̱re̱ gya bamo̱ se̱ fe̱yɛ bo̱ kra bamo̱‑ɔ fe̱raa a kpa a bo̱ nare̱ te̱ŋ‑nɔ‑ɔ, nkyu‑o a kiŋŋi bo̱ mwiire bamo̱ se̱ mɔɔ.\f * \fr 11:29 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 13.17-22.\f* \p \v 30 Nte̱tɔ ya waa se̱ ne̱, saŋ ne̱ Isireelii awuye‑o a nare̱ muruwaa Yɛrikoo maŋ ŋke nsunoo‑o, ne̱ kideŋbee ne̱ maŋ‑ɔ awuye a pwɛɛ bo̱ muruwaa maŋ‑ɔ a le̱e̱ da?\f * \fr 11:30 \ft Yosuwa 6.\f* Aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ baa kɔɔre̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱‑ɔ gyi‑o si. \p \v 31 Ne̱ nte̱tɔ se̱ ne̱, saŋ ne̱ Isireelii awuye‑o a lwee Yɛrikoo‑ro ya mɔɔ mò̱‑rɔ ase̱sɛ‑ɔ, ne̱ baa mɔɔ ke̱se̱bɔrɔle̱ŋ awuye ne̱ baa kine Wuribware̱‑ɔ yɔwe̱ Rahab opurimakye̱e̱‑ɔ?\f * \fr 11:31 \ft Yosuwa 2; 6.22-25.\f* Aa le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔkye̱e̱ amo̱ a kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o si, ne̱ a be̱e̱ a le̱e̱ ane̱ŋ ne̱, saŋ ne̱ Isireelii akyɔŋŋɔpo̱ ko̱ a ywii lwee maŋ‑ɔ‑rɔ ya ŋu ane̱ŋ ne̱ ba taare̱ a bo̱ kɔ kɔɔre̱ maŋ‑ɔ, ne̱ ɔɔ kra bamo̱ nɛɛnɛɛ, ne̱ ɔɔ taa bamo̱ bo̱ kwe̱e̱rɔ maŋ‑ɔ owure si‑o. \p \v 32 N kya se̱ tɔwe̱ amo̱ ako̱ bwe̱e̱tɔ bo̱ tii si aaa? Saŋ mo̱ŋ kyɔ sa mo̱ na n tɔwe̱ Gidiyɔŋ na Barak na Samsɔŋ na Yifita na Deefid na Samuwɛl na Wuribware̱ akyaamɛɛ a ko̱kɔɔre̱gyi‑o ase̱ŋ. \v 33-34 Bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ase̱sɛ mɔ a kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o si‑o, baa taare̱ kɔ kɔɔre̱ e̱swe̱e̱re̱, ne̱ bo̱ko̱ mɔ a gyi ase̱sɛ ase̱ŋ kase̱ŋtiŋ, ne̱ bo̱ko̱ mɔ a nya atɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa bamo̱‑ɔ. Bamo̱ bo̱ko̱ mɔ a buŋ afaasɛ nnɔ se̱, ne̱ bo̱ko̱ mɔ a duŋ ade̱e̱kpɛɛtekii agyabreŋ, bo̱ko̱ mɔ a yɔ ke̱naa‑rɔ kɔ le̱e̱. Bo̱ mo̱ŋ bo̱ le̱ŋ, amaa baa nya ke̱yaale̱ŋ ke̱naa‑rɔ kɔ gya bamo̱ ado̱ŋ anaapo̱‑ɔ. \v 35 Akye̱e̱ ko̱ mɔ ako̱we̱bɛɛ a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro. \p Ase̱sɛ ko̱ mɔ, baa waa bamo̱ bo̱rɔkraa, amaa bamo̱‑ɔ bo̱ mo̱ŋ pɔɔ, na bamo̱ ne̱ ba waa bamo̱ bo̱rɔkraa‑ɔ nya yɔwe̱ bamo̱. Bo̱ yɛ, bamo̱ ya wu, ne̱ bamo̱ ya kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro nya ŋkpa ne̱ n kyɔ mmo̱‑ɔ, a bɔ. \v 36 Baa saare̱ bo̱ko̱ mɔ, ne̱ baa da bamo̱ e̱paara, ne̱ baa kra bamo̱ ya tii da bamo̱ e̱kpe̱e̱. \v 37 Ne̱ bo̱ko̱ mɔ, baa ba abu bɛɛɛ apaŋ bo̱ mɔɔ, hare̱e̱ baa ba sɔɔyaa bo̱ te̱ŋ bamo̱‑rɔ atiŋ anyɔ. Bo̱ko̱ mɔ a wu kitiri, ne̱ baa ŋu ase̱ŋ, ne̱ baa gyi tɔɔraa. Te̱e̱re̱ bɛɛɛ sanne̱ e̱wo̱re̱ e̱ gye̱ bamo̱ awaagya. \v 38 Ne̱ bo̱ko̱ mɔ a nare̱ kaa kimukee‑ro na abe̱e̱ se̱, ne̱ baa kye̱na e̱bɔ‑rɔ na amaŋtaŋ‑nɔ. Ane̱ŋ a ase̱sɛ‑ɔ dɛɛ bo̱ gye̱ ase̱sɛ timaa bo̱ kyo̱ŋ bamo̱ bɛɛko̱‑ana ase̱sɛ ne̱ bo̱ dɛɛ bo̱ bo̱ kaye̱‑rɔ saŋ amo̱‑ɔ. \p \v 39 Ase̱sɛ mɔ pɛɛɛ a nya ke̱nyare̱ dabe̱ sa bamo̱ e̱ye̱e̱, bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ baa kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o si ne̱e̱. Hare̱e̱ ane̱ŋ gbaa ooo, saŋ ne̱ bo̱ te kaye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ, bo̱ mo̱ŋ nya kye̱nakpa ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa Abraham na mo̱ ananagyi‑o. \v 40 Ke̱tɔ se̱ ne̱ aa ba ane̱ŋ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a kpa ke̱tɔ timaa ko̱ bo̱ ye̱ra bamo̱ so̱so̱. Ke̱mo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ ane̱ ne̱ ane̱ te ndɔɔ‑ɔ na bamo̱ ne̱ baa dɛɛ kye̱na saŋ‑ɔ pɛɛɛ tii abɛɛ se̱ ya kye̱na so̱so̱ a kye̱nakpa ne̱ o bware ɔ kyo̱ŋ kye̱nakpa ke̱maa‑ɔ. \c 12 \s1 Mo̱ne̱ i gyi awo̱re̱fɔɔ, amɔ a kaapo̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ be̱ra mo̱ne̱ ne̱e̱ \p \v 1 Ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ mɔ bo̱‑rɔ ne̱ baa ye̱re̱ bamo̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑o‑ro keŋkeŋ. Na ane̱ fe̱raa‑ɔ, ndɔɔ a du ne̱e̱ fe̱yɛ ase̱sɛ amo̱ a muruwaa ane̱ ba de̱e̱re̱ ane̱ŋ ne̱ ane̱ e̱ se̱re̱ e̱naŋ‑ɔ. Ane̱ŋ se̱‑ɔ, mo̱nꞌ sa a ane̱ lee atɔ na e̱bɔye̱ ne̱ e̱ sa ne̱ ane̱ maa taare̱ a ane̱ se̱re̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ, na ane̱ pee akatɔ se̱re̱ ane̱ e̱naŋ ne̱ Wuribware̱ a sa ane̱ fe̱yɛ ane̱ se̱re̱‑ɔ. \v 2 Mo̱nꞌ sa a ane̱ de̱e̱re̱ Yeesuu ne̱ mò̱ fe̱raa a kyɔ gye̱ ane̱ ŋkpɛɛ yɔ ɔ ye̱re̱ e̱naŋ‑ɔ kɛɛ‑ɔ o gywii ane̱‑ɔ. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔɔ de̱e̱re̱ akatɔ‑rɔ, ne̱ oo ŋu kɔne̱ ne̱ ɔ nya nyaŋe̱ ko̱‑ɔ. Oo gyi kanyite ŋu kaye̱e̱gya na lowi kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱, na a mo̱ŋ tiri mò̱ fe̱yɛ ane̱ŋ a lowi‑o de ipeere bɛɛɛ ɔ mo̱ŋ de. Amaa mbe̱yɔmɔ o te Wuribware̱ kigyisesare̱e̱ se̱, na mò̱ aa Wuribware̱ i gyi kuwure. \v 3 Mo̱nꞌ de̱ŋ de̱e̱re̱ ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a ŋu ase̱ŋ na kikisi le̱e̱ abɔye̱waapo̱ ase̱‑ɔ. Mo̱ne̱ ya taare̱ waa ane̱ŋ, mo̱ne̱ abaa‑rɔ maa yɔre̱, na mo̱ne̱ te̱maa lo̱we̱. \v 4 Mo̱ne̱ e̱ kɔ e̱bɔye̱, amaa mo̱ne̱ mo̱ŋ tɛɛ fo̱ mfe̱ŋ ne̱ a tiri fe̱yɛ mo̱nꞌ kɔ wu‑o. \v 5 Nsaŋse̱ mo̱ne̱ a taŋ ase̱ŋ ne̱ a bo̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ amo̱ gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mò̱ gyi‑ana‑ɔ se̱. Ɔ yɛ, \b \q1 “Mo̱ gyi, yuri e̱ye̱e̱ na fo̱ nu Wuribware̱ ke̱be̱ra, \q2 ne̱ mò̱ ya gyiiri fo̱ ke̱se̱bɔ, fo̱ ma sa a fo̱ abaa‑rɔ yɔre̱. \q1 \v 6 Ŋu fe̱yɛ bamo̱ ne̱ ɔ kpa ase̱ŋ‑ɔ ne̱ ɔ be̱ra, \q2 ɔko̱ ne̱ ɔ gye̱ mò̱ gyi‑o ne̱ o gyiiri ke̱se̱bɔ.”\f * \fr 12:6 \ft Aŋasɛ na akpare̱ 3.11-12 (LXX). \f* \b \p \v 7 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱nꞌ ŋu fe̱yɛ ase̱ŋ mɔ ne̱ mo̱ne̱ i ŋu mbe̱yɔmɔ‑ɔ, Wuribware̱ de ɔ be̱ra mo̱ne̱ ne̱e̱. Ɔ waa mo̱ne̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ a gye̱ mò̱ gyi‑ana‑ɔ. Kayaagyi ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ mò̱ se̱ maa gyiiri mò̱ ke̱se̱bɔ aaa? \v 8 Ɔke̱maa ne̱ Wuribware̱ e̱ be̱ra mò̱‑ɔ i ŋu ase̱ŋ. Amaa Wuribware̱ e̱ mo̱ŋ be̱ra fo̱, a kaapo̱ fe̱yɛ n gye̱ mò̱ gyi kase̱ŋtiŋ e̱ gye̱ fo̱, amɔ ke̱bawo̱re̱gyi dooo. \v 9 Ane̱ se̱‑ana ne̱ ane̱ de bamo̱ kaye̱ mɔ‑rɔ mfe̱e̱‑ɔ gbaa i gyiiri ane̱ ke̱se̱bɔ, ane̱ mɔ ane̱ i bu bamo̱, saŋbo̱to̱ Wuribware̱ ne̱ ɔ gye̱ ɔke̱maa mò̱ se̱‑ɔ, ne̱ ane̱ ma yuri e̱ye̱e̱ a ane̱ bo̱ sa, na ane̱ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ ɔɔɔ? \v 10 Ane̱ se̱‑ana e̱ be̱ra ane̱ kafwe̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ba fa fe̱yɛ a bware‑o. Amaa Wuribware̱ fe̱raa e̱ be̱ra ane̱ ane̱ kibaare si ne̱e̱, na ane̱ nya baare fe̱yɛ mò̱‑ɔ. \v 11 Bamo̱ e̱ be̱ra ane̱, a bo̱ gya. A mo̱ŋ bo̱ ane̱ kɔne̱. Amaa kamɛɛ‑rɔ ɔke̱maa ne̱ oo nu ane̱ŋ a ke̱be̱ra‑ɔ i baare, na o kii se̱sɛ timaa. \s1 Mo̱nꞌ sa se̱ na mo̱ne̱ ma lwii kamɛɛ \p \v 12 Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ le̱ŋ e̱ye̱e̱, na mo̱ne̱ ma lɛɛ sa a mo̱ne̱ abaa‑rɔ yɔre̱. \v 13 Mo̱nꞌ sa a mo̱ne̱ e̱kpa pɛɛɛ waa kyɛɛkyɛɛ, na bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ le̱ŋ bamo̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑o‑ro‑o nya ŋu taare̱ nare̱ se̱.\f * \fr 12:13 \ft Aŋasɛ na akpare̱ 4.26 (LXX). \f* \v 14 Mo̱nꞌ le̱ŋ e̱ye̱e̱ na bamo̱ ne̱ mo̱ne̱ aa bamo̱ te‑o kye̱na kaye̱e̱yuri‑ro. Na mo̱nꞌ kye̱na kakye̱na timaa, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ maa taare̱ a o ŋu Wuribware̱, amɔ mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ a fwiiri fe̱raa. \v 15 Mo̱ne̱ ɔko̱ ma waa paŋ Wuribware̱ a ŋyure‑o. Mo̱ne̱ ɔke̱maa ma sa a kikisi lwee mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ daŋ fe̱yɛ kiyii preepreesɛ ko̱ ne̱ ke̱ e̱ daŋ, ne̱ ki de ke̱mo̱ ke̱bwɛɛ‑ɔ ke̱ e̱ ba ase̱ŋ‑ɔ. N gye̱ ane̱ŋ, ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ i kii ase̱sɛ bɔye̱. \v 16 Mo̱ne̱ ma sa a mo̱ne̱ ɔko̱ waa kakye̱e̱kpa bɛɛɛ kanyare̱kpa. Mo̱ne̱ ma sa a ɔko̱ kine Wuribware̱ ŋyure, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Isawu a waa‑ɔ. Mo̱ne̱ i nyiŋŋi si fe̱yɛ kake ŋko̱, mò̱ a le̱e̱ e̱fa‑rɔ ba pe̱ na ako̱ŋ de mò̱‑ɔ, ɔɔ ba mò̱ ke̱bre̱sɛ‑ɔ bo̱ kyeeri e̱po̱ gyare̱ ko̱ŋko̱ mò̱ tire Yakubu ase̱ aaa?\f * \fr 12:16 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 25.29-34.\f* \v 17 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ ne̱e̱ mo̱ne̱ i nyiŋŋi si fe̱yɛ ɔɔ kpa fe̱yɛ mò̱ se̱ yure mò̱, ne̱ mò̱ se̱ a kine. Ne̱ hare̱e̱ mò̱ a nu mò̱ e̱ye̱e̱, ne̱ ɔɔ ba akyukyu bo̱ ko̱re̱ mò̱ se̱‑ɔ gbaa ooo, kpa mo̱ŋ lɛɛ ɔ bo̱‑rɔ, na ɔ bo̱ kyurowi ke̱tɔ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ. \p \v 18 Mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ te ndɔɔ a kake mɔ‑ɔ ya sɔŋ tɔ Wuribware̱‑rɔ, a mo̱ŋ bo̱ le̱ŋ sa mo̱ne̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ aa waa sa Isireelii awuye ne̱ baa kye̱na Mosis a mbe̱e̱‑ɔ se̱‑ɔ. Bamo̱ fe̱raa, Wuribware̱ a fuŋte bamo̱. Bamo̱ a sɔŋ bamo̱ e̱ye̱e̱ tɔ Wuribware̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ ɔ yɛ bo̱ ba Sinaa ke̱be̱e̱‑ɔ kaase̱. Ne̱ de̱e̱kpa agyabreŋ a le̱e̱ ke̱mo̱‑rɔ. Ne̱ kibugyii a da, ne̱ afwii dabe̱ a kya. \v 19 Ne̱ baa nu kabe̱re̱ dabe̱ ko̱ kusu, na bo̱re̱ ko̱ a sa se̱ŋsa. Ne̱ kufu a nya ase̱sɛ‑ɔ, ne̱ baa ko̱re̱ fe̱yɛ bo̱ ma lɛɛ nu bo̱re̱‑ɔ. \v 20 Bo̱ mo̱ŋ kpa kunu Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Ɔke̱maa ne̱ ɔ dabo̱rɔ ke̱be̱e̱ amo̱‑ɔ, hare̱e̱ amo̱ e̱ gye̱ kabo̱ gbaa ooo, mo̱nꞌ twe̱e̱ abu bo̱ daye̱ mò̱ mɔɔ.”\f * \fr 12:20 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 19.12-13. \f* Bo̱ yɛ amo̱‑ɔ bo̱ le̱ŋ sa bamo̱. \v 21 Atɔ amo̱ a waa kufu bwe̱e̱tɔ, hare̱e̱ gbaa Mosis yɛ e̱ye̱e̱ a yo̱ŋ mò̱.\f * \fr 12:21 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 9.19. \f* \p \v 22 Amaa mo̱ne̱ ndɔɔ a ase̱sɛ‑ɔ fe̱raa, mo̱ne̱ ke̱ba Wuribware̱ ase̱ bo̱ kɔne̱ fɛɛ. Siyɔŋ ke̱be̱e̱ ne̱ mo̱ne̱ a sɔŋ tɔ‑rɔ mbe̱yɔmɔ‑ɔ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Yɛro̱salɛm maŋ ne̱ ɔ bɔ so̱so̱‑ɔ na Wuribware̱ ne̱ mò̱ wo̱re̱ dooo i de ŋkpa‑ɔ aye̱. Mfe̱ŋ‑ɔ Wuribware̱ mbɔɔ ŋkpe̱ŋ ŋkpe̱ŋ a gyaŋŋe̱ ba gyi akatɔ. \v 23 Asɔre̱e̱ awuye a be̱e̱ gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ, bamo̱ ne̱ Wuribware̱ a kyo̱rɛɛ bamo̱ anyare̱ bo̱ be̱ya so̱so̱, ne̱ ɔ te̱e̱ bamo̱ ɔke̱maa mò̱ bregyi‑o ne̱ n de. Mo̱ne̱ a ba Ase̱sɛ-pɛɛɛ‑ɔse̱ŋgyipo̱-Bware̱ ase̱. Mo̱ne̱ a ba mfe̱ŋ ne̱ ase̱sɛ timaa e̱kra ne̱ Wuribware̱ a sa ne̱ bamo̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ a fwiiri lo̱we̱‑ɔ te‑o. \v 24 Ne̱ ŋkee mo̱ne̱ a be̱e̱ ba Yeesuu, ne̱ ɔ ye̱re̱ e̱taŋ po̱pwɛɛ ase̱sɛ na Wuribware̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ‑ɔ‑rɔ ase̱, e̱taŋ ne̱ ɔɔ ba mò̱ mbo̱gya ne̱ ŋ ya we̱e̱ swe̱e̱re̱‑ɔ bo̱ tii kanɔ‑ɔ. Yeesuu a mbo̱gya amo̱ a we̱e̱ swe̱e̱re̱‑ɔ, ŋ ya sa ne̱ ase̱sɛ a nya ŋyure. Amaa Abɛl ne̱ mò̱ daa Kayiŋ a mɔɔ‑ɔ a mbo̱gya ne̱ ŋ ya we̱e̱ swe̱e̱re̱‑ɔ a ba nlo̱ŋ. \p \v 25 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱nꞌ de̱e̱re̱ dame̱naŋsɛ. Mo̱ne̱ ma kine kunu mò̱ ne̱ ɔ sa se̱ŋsa o gywii mo̱ne̱‑ɔ. Bamo̱ ne̱ baa kye̱na nsaŋ‑ɔ a kine Wuribware̱ ne̱ ɔɔ sa se̱ŋsa gywii bamo̱ kaye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ kanɔ se̱ ke̱gya. Bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ, bo̱ mo̱ŋ taare̱ kwaye̱ ke̱se̱bɔgyiiri‑o. Amɔ ane̱ fe̱raa, ane̱ ya kine mò̱ ne̱ ɔ sa se̱ŋsa o gywii ane̱ ɔ le̱e̱ so̱so̱‑ɔ, ne̱ ane̱ e̱ taare̱ a ane̱ kwaye̱ ke̱se̱bɔgyiiri‑o ooo? \v 26 Saŋ amo̱ Wuribware̱ bo̱re̱‑ɔ a le̱ŋkpaŋ swe̱e̱re̱. Amaa ndɔɔ fe̱raa ɔɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ, \b \q1 “M be̱e̱ mo̱ e̱ le̱ŋkpaŋ swe̱e̱re̱ na so̱so̱ gbaa.”\f * \fr 12:26 \ft Hagayi 2.6 (LXX). \f* \b \m \v 27 Mò̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ “M be̱e̱ mo̱ e̱ le̱ŋkpaŋ”‑ɔ, ɔ kaapo̱ ane̱ dame̱naŋsɛ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔ le̱ŋkpaŋ atɔ ne̱ ɔɔ twe̱e̱‑ɔ, na o lee amo̱, na ke̱tɔ ne̱ ke̱ maa le̱ŋkpaŋ‑ɔ wo̱re̱ nya saŋ nsu pɛɛɛ. \p \v 28 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱nꞌ sa a ane̱ sa Wuribware̱ aŋsɛ fe̱yɛ ane̱ e̱ ya gyi Wuribware̱ a kuwure‑o so̱so̱, mfe̱ŋ ne̱ ane̱ e̱ nya ye̱re̱kpa ne̱ ɔ maa le̱ŋkpaŋ‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ de kɛɛ. Na mo̱nꞌ sa a ane̱ bu Wuribware̱, na ane̱ ba kufu bo̱ suŋ mò̱, ane̱ŋ ne̱ a gyi mò̱ akatɔ‑ɔ. \v 29 Mo̱ne̱ ma sa a ane̱ taŋ se̱ fe̱yɛ Wuribware̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ de̱e̱kpa agyabreŋ ne̱ a taare̱ a a kywɛɛ ke̱tɔ ke̱maa‑ɔ.\f * \fr 12:29 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 4.24. \f* \c 13 \s1 Ane̱ŋ ne̱ ke̱tɔ bware fe̱yɛ mo̱ne̱ Kristoo awuye‑o waa‑ɔ \p \v 1 Mo̱nꞌ de̱e̱ kpa abɛɛ fe̱yɛ se̱sɛ na mò̱ ko̱we̱bɛɛ‑ɔ. \v 2 Mo̱ne̱ ma yɔwe̱ afɔ ke̱kra nɛɛnɛɛ. Bo̱ko̱ ne̱ baa kra afɔ nɛɛnɛɛ‑ɔ a kra Wuribware̱ a mbɔɔ‑ɔ bo̱ko̱, na bo̱ mo̱ŋ nyi gbaa. \v 3 Mo̱nꞌ nyiŋŋi bamo̱ ne̱ baa tii‑o si fe̱yɛ sabe̱e̱‑ooo mo̱ne̱ aa bamo̱ ne̱ baa tii‑o. Mo̱nꞌ be̱e̱ nyiŋŋi bamo̱ ne̱ ba tɔɔraa bamo̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ sabe̱e̱‑ooo mo̱ne̱ aa bamo̱ ne̱ ba tɔɔraa‑ɔ. \p \v 4 Mo̱ne̱ ɔke̱maa de̱e̱ bu awaare̱yɛ. Na anyare̱ na bamo̱ ka‑ana ma kaŋ le̱e̱ abɛɛ kamɛɛ, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ i bu ɔko̱ ne̱ ɔɔ waa kakye̱e̱kpa na kanyare̱kpa‑ɔ ke̱pɔ. \p \v 5 Mo̱ne̱ ma waa katanne̱kpa bwe̱e̱tɔ. Amaa mo̱nꞌ sa a ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ de‑o pre̱ mo̱ne̱, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, \b \q1 “Ma yɔwe̱ mo̱ne̱‑rɔ, ane̱ŋ dɛɛ mɔ ne̱ ma kine mo̱ne̱.”\f * \fr 13:5 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 31.6. \f* \b \m \v 6 Mo̱nꞌ sa a ane̱ iduŋ waa se̱e̱, na ane̱ tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ a tɔwe̱‑ɔ fe̱yɛ, \b \q1 “Wuribware̱ e̱ gye̱ mo̱ ɔkyarɔpo̱, \q2 amo̱se̱‑ɔ kufu mo̱ŋ de mo̱ anyɔ se̱. \q1 Se̱sɛ dimaadi maa taare̱ a ɔ waa ke̱bɔye̱ ko̱ \q2 bo̱ kye mo̱, daa.”\f * \fr 13:6 \ft Kiliŋ 118.6-7 (LXX). \f* \b \p \v 7 Mo̱nꞌ nyiŋŋi mo̱ne̱ asɔre̱e̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱ ne̱ baa tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ gywii mo̱ne̱‑ɔ se̱. Mo̱nꞌ nyiŋŋi ane̱ŋ ne̱ baa kye̱na‑ɔ se̱ na ane̱ŋ ne̱ baa wu‑o si, na mo̱nꞌ ko̱te̱ ane̱ŋ ne̱ baa kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o. \v 8 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu Kristoo du ndee‑o dɛɛ ne̱ o du ndɔɔ de̱ŋ bo̱ yɔ nsu pɛɛɛ. \v 9 Amo̱se̱‑ɔ mo̱ne̱ ma sa a ɔko̱ ba mò̱ ke̱kaapo̱ ne̱ ke̱ gye̱ mo̱ne̱ ase̱ ɔfɔ‑ɔ bo̱ sa a mo̱nꞌ fo̱. Ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ kaapo̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ ateese ko̱ kikisi kigyi ke̱gyase̱ maa sa a ane̱ nya ke̱yaale̱ŋ ke̱bware̱suŋ‑no. Ane̱ŋ a mbraa‑ɔ maa kya bamo̱ ne̱ bo̱ gya mmo̱ se̱‑ɔ‑rɔ. Amaa a bware ne̱e̱ fe̱yɛ ane̱ taa mfɛɛre̱ bo̱ dɔŋŋɔ ŋyure ne̱ Wuribware̱ e̱ sa ane̱‑ɔ se̱. \p \v 10 Ane̱ de ane̱ fɔŋfɔŋ lɔŋŋɔkpa. Amo̱ e̱ gye̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ ne̱ Yeesuu a wu ke̱mo̱ se̱‑ɔ. Ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ saŋ ba lɔŋŋɔ Wuribware̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mbraa de̱daa‑ɔ a kaapo̱‑ɔ mo̱ŋ de kpa fe̱yɛ bo̱ nya ŋyure ne̱ ane̱ a nya bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a wu‑o si‑o ŋko̱. \v 11 Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ya mɔɔ mbo̱ bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱, na ɔ nya taa ase̱sɛ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱‑ɔ, o de mbo̱‑ɔ mbo̱gya wo̱re̱ ne̱e̱ ɔ yɔ Wuribware̱ suŋkpa a ke̱kyaŋ kpe̱yaa kpe̱yaa‑ɔ‑rɔ. Ne̱ ɔ taa mbo̱‑ɔ fɔŋfɔŋ ɔ yaa maŋ‑ɔ nlaŋbɛɛ ɔ ya kywɛɛ pɛɛɛ. \v 12 Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ baa mɔɔ Yeesuu Yɛro̱salɛm maŋ nlaŋbɛɛ. Ne̱ mò̱ mbo̱gya ne̱ ŋ ya we̱e̱ swe̱e̱re̱‑ɔ a kpɛɛ mò̱ ase̱sɛ e̱bɔye̱, ne̱ ŋ ya sa ne̱ baa kii akpe̱yaa. \v 13 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱nꞌ sa a ane̱ yɔwe̱ ane̱ kakye̱na de̱daa‑ɔ bo̱ sii, na ane̱ gya Yeesuu si, ya gyi ipeere ne̱ oo gyi saŋ ne̱ oo wu kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱‑ɔ ane̱ŋ dɛɛ. \v 14 A le̱e̱ fe̱yɛ swe̱e̱re̱ se̱ mfe̱e̱ ane̱ mo̱ŋ de maŋ ko̱, na ɔ ma gye̱ kɛɛ. Amaa ane̱ fe̱raa ane̱ e̱ de̱e̱re̱ saŋ ne̱ ane̱ i lwee maŋ ne̱ ɔ bo̱ so̱so̱, ne̱ ɔ maa gye̱ kɛɛ‑ɔ‑rɔ akatɔ‑rɔ ne̱e̱. \p \v 15 Amo̱se̱‑ɔ, Wuribware̱ ko̱lɔŋŋɔ mo̱ŋ lɛɛ ko̱ bo̱‑rɔ, amɔ saŋ ke̱maa ane̱ e̱ bo̱rɔ Yeesuu si kyo̱rɔ Wuribware̱, tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ mò̱ ke̱nyare̱ bo̱ dwii‑o. Ane̱ŋ a nkyo̱rɔ‑ɔ e̱ le̱e̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ nya kakpo̱nɔ, na ɔ tɔwe̱ lamaŋ‑nɔ fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ mò̱ nyaŋpe̱. \v 16 Mo̱ne̱ ma kaŋ yɔwe̱ ke̱dame̱naŋsɛ ko̱waa. Mo̱ne̱ aa mo̱ne̱ bɛɛko̱‑ana de̱e̱ ke ke̱tɔ ke̱maa ne̱ mo̱ne̱ de‑o‑ro. Ane̱ŋ a Wuribware̱ ko̱lɔŋŋɔ‑ɔ i gyi mò̱ akatɔ fɛɛ. \p \v 17 Mo̱ne̱ ma kaŋ waa mo̱ne̱ asɔre̱e̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ akatɔle̱ŋ, mo̱nꞌ bu bamo̱ ke̱bre̱sɛ‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ kake ŋko̱ ba lee ane̱ŋ ne̱ ba de̱e̱re̱ mo̱ne̱ se̱‑ɔ kanɔ Wuribware̱ ase̱. Mo̱ne̱ ya bu bamo̱ ane̱ŋ, bamo̱ akatɔ i gyi. Mo̱ne̱ e̱ mo̱ŋ waa ane̱ŋ fe̱raa, a maa waa bamo̱ kɔne̱, na a sa a mo̱nꞌ paŋ atɔ timaa ko̱ ne̱ a de to̱nɔ‑ɔ. \p \v 18 Ŋkee mo̱nꞌ be̱e̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ sa ane̱ saŋ ke̱maa, a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ e̱ kɔɔre̱ ane̱ i gyi fe̱yɛ ke̱tɔ ko̱ mo̱ŋ bo̱‑rɔ ne̱ ɔko̱ e̱ taare̱ a ɔ ye̱re̱ se̱ bo̱ po̱rɔ ane̱. Saŋ ke̱maa ke̱tɔ ne̱ ki bware‑o dooo ne̱ ane̱ e̱ kpa ko̱waa. \v 19 Ke̱tɔ ne̱ ke̱ be̱e̱ ki tiri‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ sa mo̱, na ŋ nya kiŋŋi ba mo̱ne̱ ase̱ ŋke mfe̱ne̱ mɔ‑rɔ. \s1 Wo̱re̱ mɔ ase̱ŋ ne̱ a tii te̱bɔ‑ɔ \p \v 20-21 Ŋkee ane̱ e̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ a ane̱ sa mo̱ne̱. Ke̱tɔ se̱ ne̱ ane̱ e̱ ko̱re̱ Wuribware̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔ sa kaye̱e̱yuri. Ane̱ŋ ne̱ oo kyiŋŋi ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu ne̱ ɔ gye̱ Wuribware̱ ase̱sɛ ɔde̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ le̱e̱ lowi‑ro si‑o ne̱ ane̱ e̱ ko̱re̱ mò̱. Ne̱ ɔɔ ba Yeesuu mbo̱gya bo̱ tii e̱taŋ ne̱ e̱ mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ kanɔ. Ane̱ e̱ ko̱re̱ mò̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔ sa mo̱ne̱ ke̱tɔ timaa ke̱maa ne̱ ki tiri mo̱ne̱‑ɔ, na mo̱nꞌ nya taare̱ waa mò̱ ke̱pre̱. Ane̱ fe̱raa, ane̱ e̱ ko̱re̱ mò̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔ bo̱rɔ Yeesuu Kristoo si ba ane̱ bo̱ waa ke̱tɔ ne̱ ɔ kpa‑ɔ. Na Yeesuu Kristoo nya nkyo̱rɔ nsu pɛɛɛ. Amɛye̱. \p \v 22 Mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana, mo̱ e̱ ko̱re̱ mo̱ne̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ ba kanyite bo̱ nu mo̱ wo̱re̱ mɔ‑rɔ ase̱ŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ wo̱re̱ mɔ ne̱ n de mo̱ e̱ kyo̱ŋwe̱ mo̱ne̱‑ɔ ase̱ŋ e̱ sa mo̱ne̱ wɔre̱, ɔ mo̱ŋ bo̱ e̱swe̱e̱ bwe̱e̱tɔ ko̱.\f * \fr 13:22 \ft Ane̱ mo̱ŋ nyi se̱sɛ ne̱ ɔɔ kyo̱rɛɛ wo̱re̱ mɔ‑ɔ ke̱nyare̱.\f* \p \v 23 Mo̱ e̱ kpa fe̱yɛ mo̱nꞌ nu fe̱yɛ baa lee ane̱ ko̱so̱bɛɛ Timotii le̱e̱ tiikpa. Mò̱ ya ba ŋke mfe̱ne̱ mɔ‑rɔ, mo̱ aa mò̱ e̱ ba na ane̱ bo̱ ka mo̱ne̱ kanɔ. \p \v 24 Mo̱nꞌ ka mo̱ne̱ asɔre̱e̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ na Wuribware̱ ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ mɔ kanɔ. Kristoo awuye ne̱ baa le̱e̱ Italiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ e̱ ka mo̱ne̱ kanɔ. \p \v 25 Wuribware̱ yure mo̱ne̱ pɛɛɛ.