\id ACT Chumburung \h Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ \toc1 Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ a yɔ to̱ŋ ke̱maa ya tɔwe̱ ase̱ŋ timaa‑o \toc2 Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ \toc3 Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ \mt1 Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ \mt2 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ a yɔ to̱ŋ ke̱maa ya tɔwe̱ ase̱ŋ timaa‑o \c 1 \p \v 1 Bre̱sɛ Tiyufilus, mo̱ a kyɔ kyo̱rɛɛ waa mo̱ wo̱re̱ gye̱ŋkpɛɛsɛ ne̱ mo̱ a kyo̱rɛɛ fo̱‑ɔ‑rɔ ke̱tɔ ne̱ Yeesuu a waa, na ase̱ŋ ne̱ ɔɔ kaapo̱‑ɔ, le̱e̱ hare̱e̱ saŋ ne̱ ɔɔ le̱e̱ mò̱ asuŋ kaase̱ bo̱ fo̱ ŋke nsi ne̱ Wuribware̱ a taa mò̱ yaa so̱so̱‑ɔ. \s1 Yeesuu a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o kamɛɛ‑rɔ a ke̱tɔ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ \p \v 2-3 Saŋ ne̱ Yeesuu a wu‑o bo̱ fo̱ saŋ ne̱ Wuribware̱ a taa mò̱ yaa so̱so̱‑ɔ gye̱ ŋke aduna. Saŋ amo̱, ɔɔ ba Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o e̱le̱ŋ ne̱e̱ bo̱ kaapo̱ mò̱ ase̱sɛ kudu anyɔ ne̱ oo lee, ne̱ ɔɔ te̱e̱ bamo̱ ɛ mò̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ ke̱tɔ ne̱ ɔɔ kpa fe̱yɛ bo̱ waa‑ɔ. Ne̱ oo lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ bamo̱, ne̱ ɔɔ be̱e̱ ŋaa, ne̱ ɔɔ be̱e̱ lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ bamo̱ iluwi bwe̱e̱tɔ na e̱kpa bwe̱e̱tɔ se̱, na bo̱ ŋu fe̱yɛ kase̱ŋtiŋ ne̱e̱ mò̱ a wu‑o, oo kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro. Ne̱ baa ŋu mò̱, ne̱ bamo̱ aa mò̱ a tɔwe̱ Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro ase̱ŋ. \v 4 Saŋ amo̱‑rɔ ne̱ mò̱ aa bamo̱ a be̱e̱ ba gyi ateese saŋ ko̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ma kaŋ le̱e̱ Yɛro̱salɛm mfe̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ bo̱‑ɔ. Amaa mo̱nꞌ gywii Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa ne̱ n se̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa mo̱ne̱‑ɔ. \v 5 Nkyu ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a bo̱ bɔ ase̱sɛ asuu. Amaa ŋke mfe̱ne̱ mɔ‑rɔ Wuribware̱ e̱ sa a mò̱ kufwiiŋe timaa‑o ywe̱e̱ mo̱ne̱ se̱, na ɔ ba kufwiiŋe timaa amo̱ bo̱ gyee mo̱ne̱.” \s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu yii so̱so̱‑ɔ \p \v 6 Saŋ ko̱, bamo̱ aa Yeesuu a be̱e̱ gyaŋŋe̱‑ɔ, ne̱ baa bise mò̱ fe̱yɛ, “Ane̱ nyaŋpe̱, amɔ saŋ mo̱ŋ tɛɛ fo̱ fe̱yɛ fo̱ kɔɔre̱ kuwure le̱e̱ Roma awuye ase̱ kiŋŋaa sa ane̱ Isireelii awuye aaa?” \v 7 Ne̱ Yeesuu a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Ke̱tɔ ke̱maa e̱le̱ŋ bo̱ n se̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ, a mo̱ŋ gye̱ mo̱ne̱ ase̱ŋ fe̱yɛ mo̱nꞌ pini nyaŋe̱ ko̱ a ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ waa‑ɔ. \v 8 Amaa ke̱tɔ ne̱ mo̱nꞌ pini‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ya lwee mo̱ne̱‑rɔ, ɔ sa mo̱ne̱ ke̱yaale̱ŋ na wɔre̱, na mo̱nꞌ nare̱ tɔwe̱ atɔ pɛɛɛ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu fe̱yɛ mo̱ a waa, na ase̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ a nu fe̱yɛ mo̱ a tɔwe̱ saŋ ne̱ m bo̱ mo̱ne̱ ase̱‑ɔ, Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ mfe̱e̱ na ane̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ na Samariya swe̱e̱re̱ se̱ na ŋkee kaye̱‑rɔ pɛɛɛ mɔ.” \p \v 9 Yeesuu a de̱ŋ tɔwe̱ ane̱ŋ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ o yii Wuribware̱ se̱, na mò̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ ye̱re̱ ba de̱e̱re̱, ne̱ ko̱wo̱re̱ ko̱ a bo̱ mwiire mò̱ se̱, ne̱ bo̱ mo̱ŋ lɛɛ bo̱ ke̱e̱ mò̱.\fig Yeesuu e̱ yɔ Wuribware̱ se̱ na mò̱ agyase̱po̱‑ɔ ye̱re̱ ba de̱e̱re̱ mò̱|src="CN01883b.tif" size="span" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 1.9" \fig* \v 10 Bamo̱ a saŋ bo̱ ye̱re̱ ba de̱e̱re̱ so̱so̱‑ɔ, na Yeesuu mɔ e̱ yɔ, ne̱ puri amo̱‑rɔ anyare̱ anyɔ ko̱ mɔ ne̱ bo̱ buŋ atɔ fufuri‑o a le̱e̱ bamo̱ se̱. \v 11 Ne̱ baa tɔwe̱ gywii ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ fe̱yɛ, “Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ awuye, nte̱tɔ ne̱e̱ ne̱ mo̱ne̱ ye̱re̱ mo̱ne̱ e̱ de̱e̱re̱ awo̱re̱‑rɔ? Yeesuu mɔ ne̱ ɔɔ le̱e̱ mo̱ne̱ ase̱ o yii Wuribware̱ ase̱‑ɔ e̱ be̱e̱ kiŋŋi a ɔ ba fe̱yɛ ane̱ŋ mɔ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu mò̱ na ɔ yɔ Wuribware̱ se̱‑ɔ mɔ dɛɛ.” \s1 Ɔko̱ ne̱ oo teere Yudas ayaa‑rɔ‑ɔ \p \v 12 Ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ a nare̱ maye̱re̱ ke̱be̱gya le̱e̱ Mfɔ-Ayii ke̱be̱e̱‑ɔ se̱ kiŋŋi yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ. \v 13 Bamo̱ pɛɛɛ, Peetroo, na Yohanee, na Yakubu, na Andruu, na Filipo, na Tomas, na Bar‑Tolomiyu, na Matiyo, na Alafiyus mò̱ gyi Yakubu, na Simɔŋ Sɛlɔt, na Yakubu mò̱ gyi Yudas, a fo̱ maŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ baa ya lwee bamo̱ abaŋso̱ro̱o̱‑ɔ‑rɔ. \v 14 Ke̱kyaŋ mɔ‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ aa akye̱e̱ ne̱ bo̱ dɛɛ bo̱ gya Yeesuu si‑o na Yeesuu mò̱ nyi Mariya na mò̱ tire‑ana e̱ gyaŋŋe̱ saŋ ke̱maa ba ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱. \p \v 15 Bo̱ fo̱ ŋke ŋnyɔ ko̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o a bo̱ gyaŋŋe̱. Ba waa ase̱sɛ ke̱lafa na adunyɔ. Ne̱ Peetroo a ko̱so̱ ye̱re̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, \v 16 “Mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana, mo̱ne̱ a nyiŋŋi si fe̱yɛ Yudas Kariyotinyi‑o ya kaapo̱ ane̱ŋ ne̱ baa kra Yeesuu‑o. Ke̱tɔ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ, Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a kyɔ kaapo̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Deefid ane̱ŋ ne̱ ke̱ e̱ ba a ke̱ bo̱ waa‑ɔ. \v 17 Yudas dɛɛ o tii ane̱ se̱ ne̱e̱, ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ a lee mò̱ fe̱yɛ ane̱ aa mò̱ kii mò̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ.” \p \v 18 (Fo̱ ne̱ fo̱ e̱ kare̱ wo̱re̱ mɔ‑ɔ, nyiŋŋi si fe̱yɛ Yudas a ba atanne̱ ne̱ oo gyi Yeesuu kidiburo‑o nya‑ɔ bo̱ sɔɔ swe̱e̱re̱ sa mò̱ e̱ye̱e̱. Swe̱e̱re̱ amo̱ se̱ dɛɛ ne̱ ɔɔ le̱e̱ da, ne̱ mò̱ amerotɔ pɛɛɛ a le̱e̱. \v 19 Ne̱ Yɛro̱salɛm awuye a nu ase̱ŋ amo̱‑ɔ, ne̱ baa sa swe̱e̱re̱ amo̱ mfe̱ŋ ke̱nyare̱ bamo̱ aye̱‑rɔ fe̱yɛ Akɛlɛdama, kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Mbo̱gya swe̱e̱re̱.) \p \v 20 To, ne̱ Peetroo a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “A bo̱ Deefid iliŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Mo̱nꞌ sa a mò̱ aye̱ kii ke̱taakpaŋ, na se̱sɛ ma kye̱na mfe̱ŋ.’\f * \fr 1:20 \ft Kiliŋ 69.25. \f* \b \m Ne̱ a be̱e̱ a bo̱‑rɔ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Mo̱nꞌ sa a ɔko̱ ye̱re̱ mò̱ ayaa‑rɔ, \q2 na se̱sɛ‑ɔ tii ane̱ se̱ waa ane̱ nyaŋpe̱ kusuŋ.’\f * \fr 1:20 \ft Kiliŋ 109.8. \f* \b \m \v 21-22 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱nꞌ sa a ane̱ lee ɔko̱ na ɔ bo̱ tii ane̱ se̱, na mò̱ gbaa tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o ase̱ŋ. Se̱sɛ amo̱ waa ɔko̱ ne̱ ɔɔ gya ane̱ aa ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu si saŋ ne̱ ɔ naa ɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ kaye̱‑rɔ, le̱e̱ hare̱e̱ saŋ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a bɔ ase̱sɛ asuu‑o bo̱ fo̱ kake ne̱ Yeesuu yii Wuribware̱ se̱‑ɔ.” \p \v 23 Peetroo a sa se̱ŋsa lo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa lee abɛɛ anyɔ. Bamo̱ e̱ gye̱ Yo̱sɛf ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Bar‑Sabas (ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yusutus‑o), na ɔko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Matiyas‑ɔ. \p \v 24-25 Ne̱ baa ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ fe̱yɛ, “Ane̱ nyaŋpe̱, fo̱ e̱ gye̱ ne̱ fo̱ nyi se̱sɛ ke̱maa mfɛɛre̱‑rɔ na kakpo̱nɔ‑rɔ. Amo̱se̱‑ɔ fo̱ e̱ gye̱ ne̱ fo̱ e̱ kaapo̱ ane̱ abɛɛ anyɔ mɔ‑rɔ mò̱ ne̱ fo̱ a lee fe̱yɛ o kii fo̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ ɔko̱ na o teere Yudas ayaa‑rɔ ne̱ mbe̱yɔmɔ mò̱ bo̱ro̱kɔɔne̱ na e̱bɔye̱ a yaa mò̱ mfe̱ŋ ne̱ ɔ nya mò̱ kakɔka‑ɔ.” \p \v 26 Ne̱ baa lee ŋyii na bo̱ lee abɛɛ anyɔ amo̱ ɔko̱. Mò̱ ne̱ baa lee‑o e̱ gye̱ Matiyas. Ne̱ oo tii ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ kudu kako̱‑ɔ se̱. \c 2 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a ba‑ɔ \p \v 1 Saŋ ko̱, ne̱ kasu kanɔ kake ne̱ ba te̱e̱ ɛ Pentikos‑o† a fo̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o a gyaŋŋe̱ to̱ŋ ko̱ŋko̱. \v 2 Mfe̱ŋ ne̱ baa nu e̱lawo̱ ko̱ a le̱e̱ so̱so̱ na i su fe̱yɛ afwii dabe̱‑ɔ, ne̱ e̱ ya bo̱rɔ lɔŋ ne̱ baa gyaŋŋe̱ bo̱ te mò̱‑rɔ‑ɔ‑rɔ. \v 3 Ne̱ baa ŋu atɔ ko̱ fe̱yɛ de̱e̱kpa‑ɔ a le̱e̱ so̱so̱, ne̱ oo ke‑ro waa agyabreŋ bwe̱e̱tɔ bo̱ ywe̱e̱ ɔke̱maa ne̱ o te ke̱kyaŋ amo̱‑rɔ‑ɔ kuŋu si.\fig Wuribware̱ kufwiiŋe timaa‑o a ywe̱e̱ ɔke̱maa kuŋu si|src="CN01890b.tif" size="span" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 2.3" \fig* \v 4 Ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a ywe̱e̱ ɔke̱maa se̱. Ne̱ ɔɔ sa ne̱ baa le̱e̱ ba sa e̱se̱ŋsa baŋbaŋ ne̱ e̱ mo̱ŋ gye̱ bamo̱ aye̱‑rɔ se̱ŋsa‑ɔ. \p \v 5 Saŋ‑ɔ mɔ, Yudaa awuye bwe̱e̱tɔ ko̱ mɔ ne̱ baa tu yɔ bo̱ te kaye̱‑rɔ swe̱e̱re̱ pɛɛɛ se̱‑ɔ a be̱e̱ ba bo̱ gyaŋŋe̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ. \v 6 Bamo̱ a nu e̱lawo̱ amo̱ a le̱e̱ Yeesuu a akɔɔre̱gyipo̱ a lɔŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ bamo̱‑rɔ bwe̱e̱tɔ a bo̱ gyaŋŋe̱ na bo̱ ŋu ke̱tɔ ne̱ ki de bamo̱‑ɔ. Ne̱ aa kpe̱ŋ bamo̱ e̱ye̱e̱, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a nu bamo̱ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a ywe̱e̱ bamo̱ se̱‑ɔ, ɔke̱maa e̱ sa bamo̱ aye̱‑rɔ se̱ŋsa. \v 7 Bo̱ mo̱ŋ nu ke̱tɔ ne̱ kaa ba‑ɔ kaase̱, ne̱ bo̱ yɛ, “Ne̱e̱ ase̱sɛ mɔ ne̱ ba sa se̱ŋsa mfaanɛɛ‑ɔ pɛɛɛ gye̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ awuye ne̱e̱ ɛ? \v 8 Ne̱ nte̱tɔ ya waa se̱ ne̱ ane̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ bo̱ mfe̱e̱‑ɔ i nu bamo̱ a sa ane̱ ɔke̱maa swe̱e̱re̱ se̱ a se̱ŋsa‑ɔ? \v 9 Ane̱ bo̱ko̱ a le̱e̱ Paatiya swe̱e̱re̱ se̱, bo̱ko̱ mɔ a le̱e̱ Mɛde̱ya, bo̱ko̱ mɔ Ilam. Ne̱ bo̱ko̱ mɔ a le̱e̱ Mesopotamiya, na Yude̱ya, na Kapadokiya, na Pontus, na Asiya e̱swe̱e̱re̱ se̱. \v 10 Ne̱ bo̱ko̱ a le̱e̱ Firigiya, bo̱ko̱ mɔ Pamfiliya, bo̱ko̱ mɔ Igyipiti, bo̱ko̱ a le̱e̱ Libiya swe̱e̱re̱ ne̱ ɔ maa Kireenee maŋ‑nɔ‑ɔ, na Roma maŋ‑nɔ. \v 11 Ane̱ pɛɛɛ gye̱ Yudaa awuye bɛɛɛ ase̱sɛ laŋgyaŋ ne̱ ane̱ gya Yudaa awuye ke̱bware̱suŋ a e̱kpa‑ɔ se̱. Ne̱ bo̱ko̱ mɔ a le̱e̱ Kriita kwii si na Arabiya e̱swe̱e̱re̱ se̱. Amaa ane̱ mɔ i nu bamo̱ a de ane̱ ɔke̱maa swe̱e̱re̱ se̱ a se̱ŋsa‑ɔ ba tɔwe̱ atɔ dabe̱ ne̱ Wuribware̱ a waa‑ɔ!” \p \v 12 Ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱, ne̱ bamo̱ mfɛɛre̱ a waa ko̱kyɔ, ne̱ baa bise abɛɛ fe̱yɛ, “Amo̱‑ɔ kaase̱ e̱ gye̱ e̱me̱ne̱?” \p \v 13 Amaa bo̱ko̱ fe̱raa e̱ mɔse̱ bamo̱ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o te bamo̱ se̱‑ɔ ne̱e̱, na ba tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ase̱sɛ mɔ pɛɛɛ a bwe̱e̱ ne̱e̱!” \s1 Peetroo abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱ \p \v 14 Ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ a ko̱so̱ ye̱re̱. Ne̱ Peetroo a le̱e̱ bamo̱ ya bo̱ ye̱re̱ akatɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ sa se̱ŋsa gywii ase̱sɛ ne̱ baa gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ‑ɔ. Ne̱ ɔɔ yase̱ mò̱ bo̱re̱‑ɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “M bɛɛko̱‑ana Yudaa awuye na ɔke̱maa ne̱ o te Yɛro̱salɛm mfe̱e̱‑ɔ, mo̱nꞌ lɔŋ e̱se̱bɔ na mo̱nꞌ nu ke̱tɔ ne̱ amo̱‑ɔ ne̱ aa ba‑ɔ e̱ kaapo̱‑ɔ. \v 15 Ase̱sɛ mɔ, n gye̱ sa ne̱ baa bwe̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ fa‑ɔ. Mbe̱yɔmɔ saŋ a gye̱ gye̱gyaye̱ ne̱e̱, kyɔwe̱ mo̱ŋ tɛɛ daŋ. \v 16 Na amo̱‑ɔ ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Yo̱wɛl a tɔwe̱ amo̱ ase̱ŋ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ne̱e̱. \v 17 Ɔ yɛ, \b \q1 ‘Wuribware̱ yɛ, \q1 Mfaanɛɛ ne̱ mo̱ e̱ waa ŋke lalalo̱we̱‑ɔ‑rɔ. \q2 Mo̱ e̱ sa a mo̱ kufwiiŋe‑o bo̱ ywe̱e̱ ɔke̱maa se̱. \q1 Mo̱ne̱ gyi‑ana, akye̱e̱ na anyare̱ pɛɛɛ, e̱ tɔwe̱ \q2 ke̱tɔ ne̱ mo̱ i lee a m bo̱ kaapo̱ bamo̱‑ɔ, \q1 na mo̱ne̱ ayaafɔre̱ ŋu mo̱ atɔ idee‑ro, \q2 na mo̱ne̱ anyaŋbre̱sɛ ku mo̱ ase̱ŋ‑ɔ idee. \q1 \v 18 Ŋ yɛ, ŋke lalalo̱we̱ amo̱‑rɔ ne̱ mo̱ e̱ sa \q2 a mo̱ kufwiiŋe‑o bo̱ ywe̱e̱ anya gbaa se̱, \q1 akye̱e̱ na anyare̱ pɛɛɛ, na bo̱ tɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa \q2 ne̱ mo̱ i lee a m bo̱ kaapo̱ bamo̱‑ɔ. \q1 \v 19 Mo̱ e̱ kaapo̱ mo̱ ke̱yaale̱ŋ awo̱re̱‑rɔ na swe̱e̱re̱ se̱. \q2 Mo̱ne̱ i ŋu mbo̱gya na de̱e̱kpa na e̱bɔɔre̱e̱ bwe̱e̱tɔ. \q1 \v 20 Kibugyii e̱ da mpase̱, na kiferi pee fe̱yɛ mbo̱gya‑ɔ, \q2 pwɛɛ na kake dabe̱ dabe̱ ne̱ mo̱ e̱ ba‑ɔ dɛɛ fo̱. \q1 \v 21 Na saŋ amo̱, m mo̱rɔwe̱ ɔke̱maa \q2 ne̱ o su a ɔ te̱e̱ mo̱‑ɔ.’\f * \fr 2:21 \ft Yo̱wɛl 2.28-32 (LXX). \f* ” \b \p \v 22 Ne̱ Peetroo a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Isireelii awuye, mo̱ne̱ pɛɛɛ a nu Yeesuu Nasarɛte̱nyi ase̱ŋ, bɛɛɛ? Mò̱ e̱ gye̱ ɔko̱ ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ mò̱ se̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ na atɔ dabe̱ dabe̱ bwe̱e̱tɔ mo̱ne̱ ase̱ mfe̱e̱. Mo̱ne̱ pɛɛɛ nyi amo̱‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ akatɔ‑rɔ ne̱ ɔɔ waa amo̱‑ɔ pɛɛɛ. Ne̱ ane̱ŋ a atɔ amo̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a lee mò̱ suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱ mo̱ne̱. \v 23 Ne̱ Wuribware̱ a kyɔ kra bo̱ ye̱re̱ kyee fe̱yɛ ba taa Yeesuu a bo̱ sa mo̱ne̱, ne̱ mo̱ne̱ a sa ne̱ abo̱ro̱kɔɔne̱po̱ a da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱ mɔɔ. \v 24 Amaa Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro, ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ mò̱ e̱ye̱e̱ le̱e̱ lowi a e̱le̱ŋ‑ɔ‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ mo̱ŋ sa lowi kpa fe̱yɛ ɔ nya mò̱ se̱ ke̱yaale̱ŋ. \v 25 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ ɔde̱daapo̱ Deefid a kyo̱rɛɛ mò̱ ase̱ŋ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Mo̱ nyaŋpe̱, mo̱ a ŋu fe̱yɛ fo̱ bo̱ mo̱ ase̱ saŋ ke̱maa. \q2 Ane̱ŋ ne̱ fo̱ bo̱ mo̱ kigyise si‑o si, sɛye̱ maa tɔɔraa mo̱. \q1 \v 26 Amo̱se̱ ne̱ mo̱ e̱ye̱e̱ a yuri mo̱, \q2 ne̱ mo̱ akatɔ a gyi mo̱ e̱ tɔwe̱ fo̱ kuŋu si ase̱ŋ. \q2 ne̱ n de te̱maa, a le̱e̱ fe̱yɛ ŋ nyi fe̱yɛ, \q1 \v 27 mo̱ a gye̱ fo̱ ke̱yaafɔre̱ timaa‑o si‑o, \q2 fo̱ maa yɔwe̱ mo̱ kra a o sii alowipo̱‑rɔ, \q2 fo̱ maa sa a mo̱ kayo̱wɔre̱ gyo ke̱gye̱raŋta‑rɔ. \q1 \v 28 Fo̱ a kaapo̱ mo̱ kpa ne̱ ɔ yaa mo̱ ŋkpa‑rɔ‑ɔ, \q2 na, mo̱ ya yɔ fo̱ ase̱, mo̱ akatɔ gyi bwe̱e̱tɔ.’\f * \fr 2:28 \ft Kiliŋ 16.8-11 (LXX). \f* \b \p \v 29 Mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana, mo̱nꞌ nu nɛɛnɛɛ fe̱yɛ Owure Deefid, ane̱ ɔde̱daapo̱ dabe̱, mɔ dɛɛ a wu, ne̱ baa pure mò̱‑ɔ, mò̱ ke̱gye̱raŋta saŋ ke̱ bo̱ mfe̱e̱ bo̱ fo̱ ndɔɔ. Amo̱se̱‑ɔ n gye̱ mò̱ e̱ye̱e̱ ase̱ŋ ne̱ ɔ dɛɛ ɔ tɔwe̱‑ɔ. \v 30 Deefid amo̱ dɛɛ ɔ gye̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ ne̱e̱, ne̱ o nyi dame̱naŋsɛ fe̱yɛ Wuribware̱ a waa e̱taŋ fe̱yɛ ɔ sa a mò̱ ananagyi‑o ɔko̱ gyi kuwure fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mò̱ fɔŋfɔŋ a gyi‑o dɛɛ. \v 31 Ke̱tɔ ne̱ ɔɔ kyɔ ŋu fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ ba a ɔ bo̱ waa, ne̱ ɔɔ kyo̱rɛɛ amo̱ ase̱ŋ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Wuribware̱ i kyiŋŋi Kristoo ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ o suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ le̱e̱ lowi‑ro. Kristoo amo̱ ne̱ Wuribware̱ mo̱ŋ sa a mò̱ kra sii alowipo̱‑rɔ. Ne̱ ɔ mo̱ŋ sa a mò̱ kayo̱wɔre̱ gyo ke̱gye̱raŋta‑rɔ‑ɔ. \v 32 Ane̱ pɛɛɛ a ŋu Yeesuu amo̱ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ mò̱ kikyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro kamɛɛ‑rɔ. \v 33 Mò̱ a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o, ne̱ ɔɔ yɔ so̱so̱ ya kye̱na Wuribware̱ kigyise si, na mò̱ aa mò̱ gyi kuwure. Ne̱ Wuribware̱ ne̱ ɔ gye̱ mò̱ se̱‑ɔ a sa mò̱ mò̱ kufwiiŋe timaa‑o ne̱ Yeesuu yɛ ɔ sa mò̱ agyase̱po̱‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu, ne̱ mo̱ne̱ a nu ndɔɔ‑ɔ e̱ gye̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ne̱ Yeesuu amo̱ a sa ne̱ ɔɔ bo̱ ywe̱e̱ ane̱ se̱‑ɔ. \p \v 34-35 Mò̱ ne̱ mbe̱yɔmɔ o yii so̱so̱, n gye̱ Deefid ya yɔ so̱so̱. Amaa Deefid e̱ gye̱ ne̱ ɔɔ kyo̱rɛɛ mò̱ ne̱ mbe̱yɔmɔ o yii so̱so̱‑ɔ kuŋu si ase̱ŋ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ to̱ŋ ko̱ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii mo̱ nyaŋpe̱ ne̱e̱ ɛ, \q2 Kye̱na mo̱ kigyise si mfe̱e̱ \q2 na n sa a fo̱ ado̱ŋ pɛɛɛ mɔ ba fo̱ kaase̱.’\f * \fr 2:34-35 \ft Kiliŋ 110.1. \f* ” \b \p \v 36 Ne̱ Peetroo a tɔwe̱ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Amo̱se̱ se̱‑ɔ, mo̱ne̱ Isireelii awuye nu fe̱yɛ Yeesuu mɔ ne̱ baa da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱‑ɔ e̱ gye̱ mò̱ ne̱ Wuribware̱ a lee fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ Kristoo, ne̱ o kii ɔke̱maa mò̱ nyaŋpe̱‑ɔ.” \p \v 37 Saŋ ne̱ ase̱sɛ pɛɛɛ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ a nu ase̱ŋ mɔ ne̱ Peetroo a tɔwe̱‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ aa tɔɔraa bamo̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ. Amo̱se̱ ne̱ baa tɔwe̱ gywii Peetroo na ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ ne̱ bo̱ tii si‑o fe̱yɛ, “Ane̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana, ne̱ e̱me̱ne̱ ne̱ ane̱ e̱ waa?” \p \v 38 Ne̱ Peetroo a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ɔke̱maa nu mò̱ e̱ye̱e̱ na o kiŋŋi le̱e̱ mò̱ e̱bɔye̱‑rɔ, na ɔ bɔ asuu Yeesuu Kristoo ke̱nyare̱‑rɔ, na Wuribware̱ taa mo̱ne̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke mo̱ne̱, na o ke mo̱ne̱ mò̱ kufwiiŋe timaa‑o. \v 39 A le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ Isireelii awuye na mo̱ne̱ gyi‑ana na bamo̱ ne̱ bo̱ te ke̱fɔ‑ɔ bo̱ tii si, ne̱ Wuribware̱ yɛ ɔ sa mo̱ne̱ mò̱ kufwiiŋe timaa‑o. Kase̱ŋtiŋ fe̱raa, ɔke̱maa ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ e̱ te̱e̱ a ɔ baa mò̱ ase̱‑ɔ ne̱ Wuribware̱ e̱ sa mò̱ mò̱ kufwiiŋe timaa‑o.” \p \v 40 Ne̱ Peetroo a tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii bamo̱ ane̱ŋ‑aaa. Ne̱ ŋkee ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ lee mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ bo̱ le̱e̱ ke̱se̱bɔgyiiri ne̱ ke̱ e̱ ba ndɔɔ a kaye̱ mɔ‑rɔ a abo̱ro̱kɔɔne̱po̱‑ɔ se̱‑ɔ‑rɔ.” \p \v 41 Ne̱ bamo̱ bwe̱e̱tɔ a kɔɔre̱ Peetroo ase̱ŋ‑ɔ gyi, ne̱ baa bɔ asuu mfe̱ŋ. Ŋke nsi amo̱, waa ase̱sɛ ŋkpe̱ŋ nsa ya tii bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu ba gyi‑o si. \s1 Kristoo akɔɔre̱gyipo̱ kakye̱na‑rɔ \p \v 42 Le̱e̱ ŋke nsi amo̱, ne̱ baa le̱e̱ ba suye abware̱se̱ŋ le̱e̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ ase̱. Ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a waa kanɔ ko̱ŋko̱ tii abɛɛ se̱. Ne̱ ŋkee ba gyaŋŋe̱ ba gyi ateese, na ba ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ saŋ ke̱maa. \v 43 Ne̱ Wuribware̱ a sa Yeesuu ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ ke̱yaale̱ŋ ne̱ baa bo̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ‑ɔ. Ane̱ŋ se̱‑ɔ, ne̱ kufu a nya ɔke̱maa, ne̱ bamo̱ ɔke̱maa a kyo̱rɔ Wuribware̱ a ke̱dabe̱‑ɔ. \v 44 Ne̱ akɔɔre̱gyipo̱ amo̱ pɛɛɛ a kya se̱ tii abɛɛ se̱, ne̱ ŋkee bamo̱ ɔko̱ ne̱ mò̱ i de ko̱tɔko̱, mò̱ bɛɛko̱ e̱ taare̱ kra‑rɔ. \v 45 Saŋ ko̱ na bo̱ fe bamo̱ mpo̱tɛɛ pɛɛɛ, na bo̱ taa atanne̱‑ɔ bo̱ tii abɛɛ se̱. Na bo̱ sa ɔke̱maa ke̱tɔ ne̱ ki tiri mò̱ ne̱ ɔ kpa‑ɔ. \v 46 Na ba gyaŋŋe̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ kabuno kake ke̱maa, na ba gyaŋŋe̱ ba gyi abɛɛ aye̱ kakatɔgyi‑ro na kakpo̱nɔyuri‑ro. \v 47 Na ba kyo̱rɔ Wuribware̱. Ne̱ maŋ‑ɔ‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ mɔ akatɔ a gyi bamo̱ se̱. Na Wuribware̱ e̱ sa ne̱ kake ke̱maa ba nya ase̱sɛ ne̱ Wuribware̱ e̱ mo̱rɔwe̱‑ɔ ba tii bamo̱ e̱ye̱e̱ se̱. \c 3 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Peetroo a kya ke̱gyabɔɔ ko̱‑ɔ \p \v 1 Kake ŋko̱ kyɔwe̱ kikpeerebe̱e̱, ne̱ ke̱bware̱ko̱re̱ saŋ a fo̱‑ɔ, ne̱ Peetroo na Yohanee e̱ yɔ Wuribware̱ suŋkpa kabuno na bo̱ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱. \v 2 Saŋ amo̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ hare̱e̱ le̱e̱ mò̱ ŋyaagyi‑ro oo kii ke̱gyabɔɔ‑ɔ mɔ te Wuribware̱ suŋkpa kibunogyi ne̱ ba te̱e̱ ke̱mo̱ ɛ “Kibunogyi dame̱naŋsɛ”‑ɔ kanɔ. Kake ke̱maa bo̱ so̱ mò̱ ba ba mfe̱ŋ, na o te ɔ ko̱re̱ bamo̱ ne̱ ba lwee suŋkpa kabuno a bo̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱‑ɔ atanne̱. \v 3 Amo̱se̱‑ɔ, saŋ ne̱ oo ŋu Peetroo na Yohanee i lweero‑o, ne̱ ɔɔ ko̱re̱ bamo̱ fe̱yɛ bo̱ sa mò̱ ko̱tɔko̱. \v 4 Ne̱ baa de̱e̱re̱ mò̱ akatɔ‑rɔ, ne̱ Peetroo a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “De̱e̱re̱ ane̱!” \v 5 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ de̱e̱re̱ bamo̱, na ɔ fa fe̱yɛ ɔ nya ko̱tɔko̱ a ɔ le̱e̱ bamo̱ ase̱. \v 6 Amaa Peetroo a tɔwe̱ gywii mò̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Mo̱ŋ de atanne̱, amaa mo̱ e̱ sa fo̱ ke̱tɔ ne̱ n de‑o. Yeesuu Kristoo Nasarɛte̱nyi‑o ke̱nyare̱‑rɔ, ŋ yɛ fo̱ ko̱so̱ nare̱!” \v 7 Ne̱ ɔɔ kra mò̱ kigyisesare̱e̱‑rɔ kya mò̱‑rɔ bo̱ kyuwi‑ro. Puri amo̱‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ ke̱gyabɔɔ amo̱ ayaa a waa le̱ŋ. \v 8 Ne̱ oo fuwi ywe̱e̱, ne̱ ɔɔ ye̱re̱ mò̱ ayaa se̱, ne̱ ɔɔ le̱e̱ ɔ naa. Ne̱ mò̱ aa bamo̱ a lwee Wuribware̱ suŋkpa kabuno, na ɔ naa na o fuwi ɔ ywe̱e̱, na ɔ kyo̱rɔ Wuribware̱. \p \v 9 Ase̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ pɛɛɛ a ŋu mò̱ a naa na ɔ kyo̱rɔ Wuribware̱. \v 10 Saŋ ne̱ baa pini fe̱yɛ ke̱gyabɔɔ ne̱ o te Kibunogyi dame̱naŋsɛ‑ɔ kanɔ ɔ ko̱re̱ atɔ‑ɔ, ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱ bo̱ le̱e̱ ke̱tɔ ne̱ kaa waa‑ɔ se̱. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Peetroo a tɔwe̱ abware̱se̱ŋ Wuribware̱ suŋkpa kabuno‑o \p \v 11 Amɔ ke̱gyabɔɔ ne̱ Peetroo a kya‑ɔ maa lɛɛ kpa fe̱yɛ ɔ maye̱ Peetroo na Yohanee. Amo̱se̱‑ɔ, ase̱sɛ a ŋu fe̱yɛ ŋkee ɔɔ kpaare̱, ne̱ mò̱ aa Peetroo na Yohanee bo̱ Wuribware̱ suŋkpa mfe̱ŋ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Solomɔŋ abraŋdaye̱‑ɔ, ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱, ne̱ baa ŋwɛɛnaŋ yɔ bamo̱ ase̱. \v 12 Saŋ ne̱ Peetroo a ŋu ase̱sɛ amo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “M bɛɛko̱‑ana Isireelii awuye, nte̱tɔ se̱ ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ mo̱ne̱, ne̱ mo̱ne̱ e̱ de̱e̱re̱ ane̱ ane̱ŋ? Mo̱ne̱ e̱ fa fe̱yɛ ane̱ fɔŋfɔŋ ke̱yaale̱ŋ bɛɛɛ itimaa ne̱ ane̱ a bo̱ sa ne̱ ke̱gyabɔɔ mɔ a ko̱so̱ nare̱ bɛɛɛ? Yeesuu ke̱yaale̱ŋ‑nɔ ne̱ ane̱ a taare̱ sa ne̱ ɔɔ ko̱so̱ nare̱. \v 13 Wuribware̱ ne̱ ane̱ i suŋ, ne̱ ane̱ ade̱daapo̱ Abraham na Isak na Yakubu a suŋ‑o dɛɛ ya taa mò̱ ke̱yaale̱ŋ bo̱ sa Yeesuu. Yeesuu mɔ dɛɛ ne̱ mo̱ne̱ a taa mò̱ bo̱ waa Gominaa Pilat ke̱sare̱e̱‑rɔ fe̱yɛ ɔ mɔɔ‑ɔ. Gominaa mɔ gbaa a kpa a ɔ yɔwe̱ mò̱ a ɔ nare̱ ya kyure. \v 14 Ŋ yɛ Yeesuu mɔ dɛɛ ne̱ Wuribware̱ a lee suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱ ane̱ Isireelii awuye ase̱. Mò̱ dɛɛ e̱ gye̱ Wuribware̱ ke̱yaafɔre̱ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ de e̱bɔye̱, ne̱ mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ a fwiiri‑o. Amaa mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ yɛ gominaa‑o sa a bo̱ mɔɔ mò̱, na ɔ yɔwe̱ ɔko̱ ne̱ ɔɔ waa ase̱ŋ bɔye̱, ne̱ ɔɔ mɔɔ ase̱sɛ, ne̱ baa tii mò̱‑ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ. \v 15 Ne̱ mo̱ne̱ a mɔɔ mò̱ ne̱ ɔɔ kaapo̱ ane̱ kpa ne̱ ane̱ e̱ gya se̱, na ane̱ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ. Amaa Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro, ne̱ ane̱ pɛɛɛ a ŋu. \v 16 Ane̱ŋ ne̱ ane̱ a kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o si, ne̱ ke̱gyabɔɔ mɔ ne̱ mo̱ne̱ ke̱e̱ mbe̱yɔmɔ‑ɔ e̱ taare̱ a ɔ nare̱. Yeesuu ke̱nyare̱ ne̱ ane̱ a bo̱ kya mò̱. Yeesuu ne̱ ane̱ a kɔɔre̱ mò̱ gyi‑o ke̱nyare̱ ne̱ ane̱ a bo̱ kya mò̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ a ŋu mò̱ a kpaare̱ lo̱we̱‑ɔ. \p \v 17 Mo̱ nyare̱‑ana, mbe̱yɔmɔ ŋ nyi fe̱yɛ mo̱ne̱ aa mo̱ne̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱ pɛɛɛ mo̱ŋ nyi ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa‑ɔ ne̱e̱ se̱ ne̱ mo̱ne̱ a waa Yeesuu ane̱ŋ. \v 18 Kase̱ŋtiŋ si, ke̱tɔ ne̱ kaa ba‑ɔ ne̱ Wuribware̱ a sa ne̱ mò̱ akyaamɛɛ pɛɛɛ a tɔwe̱ hare̱e̱ le̱e̱ de̱daa‑ɔ fe̱yɛ ke̱ e̱ waa. Amo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ ɔko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kristoo‑o (kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Wuribware̱ i suŋ mò̱ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ) e̱ ba kaye̱ mɔ‑rɔ, amaa kaye̱ mɔ‑rɔ a ase̱sɛ‑ɔ e̱ sa a o ŋu ase̱ŋ. Ne̱ ŋkee Wuribware̱ a sa ne̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ baa tɔwe̱‑ɔ a ba‑rɔ kase̱ŋtiŋ. \v 19 Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ nu mo̱ne̱ e̱ye̱e̱, na mo̱nꞌ kiŋŋi le̱e̱ mo̱ne̱ e̱bɔye̱‑rɔ, na mo̱nꞌ ba Wuribware̱ ase̱, na ɔ nya taa mo̱ne̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke mo̱ne̱. \v 20 Mo̱ne̱ ya waa amo̱‑ɔ, ane̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ e̱ sa a mo̱ne̱ ŋkpo̱nɔ yuri, na ɔ be̱e̱ suŋ Kristoo ne̱ oo lee fe̱yɛ ɔ ba mo̱ne̱ ase̱‑ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱. Kristoo mɔ e̱ gye̱ Yeesuu. \v 21 O sii so̱so̱ mfe̱ŋ ne̱ ɔ bo̱‑ɔ bo̱ fo̱ saŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ waa ke̱tɔ ke̱maa nɛɛnɛɛ, ane̱ŋ ne̱ mò̱ akyaamɛɛ timaa ne̱ baa dɛɛ kye̱na‑ɔ a tɔwe̱ hare̱e̱ le̱e̱ de̱daa‑ɔ. \v 22 A le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis a kyo̱rɛɛ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Mo̱ne̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ i lee se̱sɛ ko̱ \q2 a ɔ le̱e̱ mo̱ne̱ ako̱we̱bɛɛ‑rɔ, \q1 se̱sɛ ne̱ o du fe̱yɛ mo̱, Mosis‑o, \q2 fe̱yɛ ɔ waa mò̱ kyaamɛɛ sa mo̱ne̱, \q2 A bware fe̱yɛ mo̱nꞌ nu mò̱ ase̱ŋ tɔwe̱sɛ. \q1 \v 23 Amaa Wuribware̱ i lee ɔke̱maa ne̱ ɔ maa nu \q2 ane̱ŋ a kyaamɛɛ a kanɔ‑ɔ a ɔ le̱e̱ mò̱ ase̱sɛ‑rɔ, \q2 na ɔ gya mò̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱.’\f * \fr 3:23 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 18.15, 18-19 (LXX). \f* \b \p \v 24 Akyaamɛɛ‑ɔ pɛɛɛ bo̱ tii Samuwɛl se̱ na bamo̱ ne̱ baa sii kamɛɛ ne̱ baa tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ bo̱ tɔwe̱‑ɔ gbaa a tɔwe̱ atɔ ne̱ mbe̱yɔmɔ a waa mɔ‑ɔ pɛɛɛ ase̱ŋ. \p \v 25 Ase̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ bo̱rɔ mò̱ akyaamɛɛ‑ɔ se̱ na amo̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ane̱ ɔde̱daapo̱ Abraham‑ɔ gye̱ ko̱ko̱ŋko̱ ne̱e̱. Ke̱tɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii Abraham‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Mo̱ e̱ bo̱rɔ fo̱ ananagyi‑o si a ŋ yure ase̱sɛ pɛɛɛ \q2 ne̱ bo̱ bo̱ kaye̱‑rɔ‑ɔ.’\f * \fr 3:25 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 22.18; 26.4. \f* \b \m Ase̱ŋ mɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya‑ɔ pɛɛɛ gye̱ mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ te ndɔɔ‑ɔ lee ne̱e̱. \v 26 Ne̱ mbe̱yɔmɔ Wuribware̱ ke̱yaafɔre̱ Yeesuu mɔ ne̱ ɔɔ gye̱ ŋkpɛɛ suŋ mò̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ mo̱ne̱ Isireelii awuye ase̱, na ɔ bo̱ yure mo̱ne̱ ɔke̱maa, na mo̱nꞌ nya yɔwe̱ bo̱ro̱kɔɔne̱ ne̱ mo̱ne̱ de‑o.” \c 4 \s1 Ane̱ŋ ne̱ baa kra Peetroo na Yohanee‑o \p \v 1 Peetroo na Yohanee saŋ bo̱ ye̱re̱ ba tɔwe̱ abware̱se̱ŋ ba gywii ase̱sɛ‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ na Wuribware̱ suŋkpa ade̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ ɔbre̱sɛ‑ɔ na Sadukii awuye ko̱ a ba mfe̱ŋ. \v 2 Ne̱ bamo̱ iduŋ a fwii, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ abɛɛ anyɔ‑ɔ e̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ ne̱e̱ fe̱yɛ Yeesuu a kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro, ne̱ ke̱tɔ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ saŋ ko̱ e̱ ba ne̱ bamo̱ ne̱ baa wu‑o i kyiŋŋi a bo̱ le̱e̱ lowi‑ro. \v 3 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ baa kra bamo̱ ya tii, na kaye̱ ya ke‑o na bo̱ ŋu ane̱ŋ ne̱ ba waa bamo̱‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ saŋ ne̱ baa kra bamo̱‑ɔ, kyɔwe̱ a kyɔ lo̱we̱. \v 4 Amaa bamo̱ ne̱ baa nu Peetroo na Yohanee a atɔ ke̱kaapo̱‑ɔ a kɔɔre̱ Yeesuu gyi. Ne̱ mbe̱yɔmɔ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Kristoo gyi, ne̱ bo̱ gye̱ anyare̱‑ɔ kanɔ a waa ŋkpe̱ŋ nnuu. Akye̱e̱ na ŋyaagyi bwe̱e̱tɔ gbaa a kɔɔre̱ gyi. \p \v 5 Kaye̱ ŋke‑o, Yudaa awuye agye̱ŋkpɛɛpo̱ na abre̱sɛ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ pɛɛɛ a gyaŋŋe̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ mfe̱ŋ. \v 6 Bamo̱ aa Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Hanaa, na mò̱ ako̱we̱bɛɛ Kayafas, na Yohanee na Alɛsanda na bamo̱ bo̱ko̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ i tii bamo̱ ne̱ baa gyaŋŋe̱‑ɔ se̱. \v 7 Ne̱ baa sa ne̱ Peetroo na Yohanee a bo̱ ye̱re̱ bamo̱ akatɔ‑rɔ, ne̱ baa bise bamo̱ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ a waa kya ke̱gyabɔɔ‑ɔ? Nte̱tɔ e̱le̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ de, bɛɛɛ nsɛ e̱le̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ a bo̱ kya ɔnyare̱ amo̱‑ɔ ne̱e̱?” \p \v 8 Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a sa Peetroo ke̱yaale̱ŋ bwe̱e̱tɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Maŋ agye̱ŋkpɛɛpo̱ na abre̱sɛ, \v 9 ndɔɔ fe̱raa, mo̱ne̱ i bise ane̱ ke̱tɔ se̱ ne̱ ane̱ a waa ke̱gyabɔɔ ke̱dame̱naŋsɛ, na ane̱ŋ ne̱ ane̱ a waa kya mò̱‑ɔ bɛɛɛ? \v 10 To, mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ Isireelii awuye fe̱yɛ Yeesuu Kristoo Nasarɛte̱nyi e̱le̱ŋ‑nɔ na ke̱nyare̱‑rɔ ne̱ ane̱ a bo̱ kya ɔnyare̱ mɔ, ne̱ mbe̱yɔmɔ ɔɔ kpaare̱ pɛɛɛ, ɔ ye̱re̱ mo̱ne̱ akatɔ‑rɔ mfe̱e̱‑ɔ. Ŋ yɛ ɛɛɛ, Yeesuu mɔ ne̱ mo̱ne̱ a da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱, ne̱ Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro‑o e̱le̱ŋ‑nɔ na ke̱nyare̱‑rɔ ne̱ ane̱ a bo̱ kya ɔnyare̱ mɔ. \v 11 Yeesuu amo̱ kuŋu si ase̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Ke̱fo̱re̱ serisɛ ko̱ ne̱ apwɛɛpo̱ de bo̱ pwɛɛ \q2 ne̱ baa kine ke̱mo̱ bo̱ twe̱e̱‑ɔ, \q2 ya ko̱ŋ bo̱ kii ke̱mo̱ ne̱ kaa le̱ŋ lɔŋ‑ɔ pɛɛɛ bo̱ ye̱ra‑ɔ.’\f * \fr 4:11 \ft Kiliŋ 118.22. \f* \b \m \v 12 Ɔke̱maa mo̱ŋ bo̱ kaye̱ mɔ‑rɔ ne̱ Wuribware̱ a sa e̱le̱ŋ a ɔ taare̱ mo̱rɔwe̱ se̱sɛ, amɔ Yeesuu wo̱re̱ kpeŋ. Mò̱ wo̱re̱ e̱ gye̱ ane̱ pɛɛɛ mɔ ɔmo̱rɔwe̱po̱.” \p \v 13 Ne̱ e̱ye̱e̱ a ko̱ŋ kpe̱ŋ agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ na abre̱sɛ‑ɔ fe̱yɛ Peetroo na Yohanee a nya kakpo̱nɔ be̱ŋŋaa bamo̱ ane̱ŋ, na bamo̱ mɔ bo̱ mo̱ŋ suye wo̱re̱ akatɔ‑rɔ. Ŋkee ne̱ baa nyiŋŋi si fe̱yɛ abɛɛ anyɔ‑ɔ dɛɛ bo̱ gya Yeesuu si ne̱e̱. \v 14 Amaa bo̱ mo̱ŋ lɛɛ taare̱ bise bamo̱ sɛye̱, a le̱e̱ fe̱yɛ baa ŋu Peetroo na Yohanee na ɔnyare̱ ne̱ baa kya mò̱‑ɔ a ye̱re̱ mfe̱ŋ. \v 15 Ne̱ bo̱ yɛ Peetroo na Yohanee na ɔnyare̱‑ɔ le̱e̱ se̱ŋgyikpa a ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ. Bamo̱ a le̱e̱ kawu‑o, ne̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ na abre̱sɛ‑ɔ wo̱re̱ wo̱re̱ a le̱e̱ ba tɔwe̱ fe̱yɛ, \v 16 “E̱me̱ne̱ ne̱ ane̱ e̱ waa ase̱sɛ mɔ‑ɔ ne̱e̱? Yɛro̱salɛm awuye pɛɛɛ kyɔ bo̱ nyi fe̱yɛ bamo̱ a waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ mɔ, ne̱ ane̱ gbaa ane̱ maa taare̱ a ane̱ gyiiri amo̱ ikii. \v 17 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱nꞌ sa a ane̱ yii bamo̱ se̱ fe̱yɛ bo̱ ma lɛɛ tɔwe̱ ase̱ŋ Yeesuu ke̱nyare̱‑rɔ gywii ɔko̱. N gye̱ ane̱ŋ, ane̱ maa taare̱ a ane̱ kuŋ ɔke̱maa kunu ase̱ŋ‑ɔ.” \v 18 Ne̱ baa te̱e̱ bamo̱ lweero, ne̱ baa tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ ma lɛɛ kaapo̱ ase̱sɛ atɔ bɛɛɛ tɔwe̱ ase̱ŋ Yeesuu ke̱nyare̱‑rɔ ŋke ŋko̱ se̱. \p \v 19 Amaa Peetroo na Yohanee a be̱ŋŋaa bamo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “To, mbe̱yɔmɔ mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ lee ke̱mo̱ ne̱ ki bware Wuribware̱ ase̱‑ɔ, ane̱ bu mo̱ne̱, bɛɛɛ ane̱ bu Wuribware̱? \v 20 A le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ fe̱raa, ane̱ maa taare̱ a ane̱ yɔwe̱ ase̱ŋ ne̱ ane̱ a nu, ne̱ ane̱ a ŋu‑o ko̱tɔwe̱.” \p \v 21 Ne̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ na abre̱sɛ‑ɔ a be̱e̱ yii bamo̱ se̱ kyo̱ŋ ke̱gye̱ŋkpɛɛ‑ɔ, ne̱ ŋkee baa yɔwe̱ bamo̱. Bamo̱ gbaa baa ŋu fe̱yɛ bo̱ maa taare̱ a bo̱ gyiiri Peetroo na Yohanee ke̱se̱bɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ase̱sɛ pɛɛɛ a kyo̱rɔ Wuribware̱ bo̱ le̱e̱ ke̱tɔ ne̱ kaa waa ke̱gyabɔɔ‑ɔ se̱. \v 22 Ke̱gyabɔɔ ne̱ baa kya mò̱ mɔ‑ɔ a gyi kyo̱ŋ nsu aduna. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Kristoo akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ a ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ na bo̱ nya nya kakpo̱nɔ‑ɔ \p \v 23 Saŋ ne̱ baa de̱ŋ yɔwe̱ bamo̱‑ɔ, ne̱ Peetroo na Yohanee a kiŋŋi yɔ bamo̱ bɛɛko̱‑ana Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱ ase̱ ya tɔwe̱ gywii bamo̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ a tɔwe̱‑ɔ. \v 24 Bamo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana‑ɔ a nu‑o, ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a gyaŋŋe̱ kyo̱rɔ Wuribware̱ fe̱yɛ, “O Nyaŋpe̱ Wuribware̱, fo̱ ya twe̱e̱ so̱so̱ na kaase̱ na ɔpo̱o̱‑ɔ na ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ke̱ bo̱‑rɔ pɛɛɛ‑ɔ, \v 25 ane̱ nyi fe̱yɛ fo̱ a bo̱rɔ fo̱ kufwiiŋe timaa‑o si bo̱ sa ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Owure Deefid, fo̱ ke̱yaafɔre̱, a tɔwe̱ ɛ, \b \q1 ‘Nte̱tɔ se̱ ne̱ nde̱ se̱ awuye iduŋ a fwii, \q2 ne̱ ba da Wuribware̱ na owure ne̱ oo lee‑o kuŋu si kikpuni, \q2 na bamo̱ mɔ bo̱ maa taare̱ a bo̱ waa sɛye̱‑ɔ ne̱e̱? \q1 \v 26 Kaye̱ mɔ‑rɔ awure na agye̱ŋkpɛɛpo̱ a ke̱re̱ ke̱naa, \q2 na bo̱ waa kanɔ kɔ Wuribware̱ na mò̱ ne̱ oo lee‑o. \q2 Amaa bamo̱ mɔ, ba waa kwaa.’\f * \fr 4:26 \ft Kiliŋ 2.1-2 (LXX). \f* \b \m \v 27 Ne̱ amo̱‑ɔ a ba kase̱ŋtiŋ ane̱ŋ, fe̱yɛ Owure Hɛrɔd na Gominaa Pontiyus Pilat na Roma awuye na Yudaa awuye a gyaŋŋe̱ da fo̱ ke̱yaafɔre̱ timaa Yeesuu kuŋu si kikpuni bɔye̱. Baa tii abɛɛ se̱, ne̱ baa kra mò̱ ne̱ fo̱ a suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱ fe̱yɛ ɔ bo̱ mo̱rɔwe̱ ane̱‑ɔ. \v 28 Baa gyaŋŋe̱ waa ke̱tɔ ke̱maa ne̱ fo̱ e̱le̱ŋ‑nɔ fo̱ a kyɔ kra fo̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ ke̱ e̱ waa‑ɔ. \v 29 Wuribware̱, mbe̱yɔmɔ, ke̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ba fuŋte ane̱‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ, sa ane̱ ne̱ ane̱ gye̱ fo̱ ayaafɔre̱‑ɔ kakpo̱nɔ, na ane̱ taare̱ bo̱ tɔwe̱ fo̱ ase̱ŋ timaa‑o na kufu mo̱ŋ de ane̱. \v 30 Teyi fo̱ ke̱sare̱e̱ bo̱ kya alɔpo̱, na fo̱ sa a ane̱ waa atɔ ne̱ a kpe̱ŋ ase̱sɛ e̱ye̱e̱‑ɔ fo̱ ke̱yaafɔre̱ timaa Yeesuu ke̱nyare̱‑rɔ.” \p \v 31 Bamo̱ a ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ lo̱we̱‑ɔ, mfe̱ŋ ne̱ baa gyaŋŋe̱‑ɔ pɛɛɛ a le̱ŋkpaŋ ne̱e̱. Ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a ywe̱e̱ bamo̱ se̱, ne̱ baa nya ŋkpo̱nɔ ba tɔwe̱ abware̱se̱ŋ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ a ke bamo̱ mpo̱tɛɛ‑rɔ sa abɛɛ‑ɔ \p \v 32 Ne̱ Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ pɛɛɛ a waa ko̱ŋko̱. Bamo̱ mfɛɛre̱ na nnɔ pɛɛɛ a waa ŋko̱ŋko̱. Ɔko̱ maa tɔwe̱ fe̱yɛ atɔ ne̱ o de‑o gye̱ mò̱ wo̱re̱ mò̱ lee ne̱e̱. Amaa ɔko̱ ne̱ mò̱ i de ko̱tɔko̱‑ɔ, bamo̱ pɛɛɛ mɔ i ke‑ro ne̱e̱. \v 33 Ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ a nya Wuribware̱ e̱le̱ŋ bo̱ tɔwe̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu kikyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro ase̱ŋ gywii ase̱sɛ, ne̱ Wuribware̱ a sa bamo̱ pɛɛɛ ŋyure bwe̱e̱tɔ. \v 34 Ko̱tɔko̱ mo̱ŋ tiri ɔko̱ bamo̱‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ne̱ bo̱ de adɔɔ bɛɛɛ e̱lɔŋ‑ɔ i fe na bo̱ taa atanne̱ ne̱ baa fe nya‑ɔ baa. \v 35 Na bo̱ taa sa ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ na bamo̱‑ɔ bo̱ sa ɔke̱maa ane̱ŋ ne̱ o nyi fe̱yɛ ɔ kpa‑ɔ. \v 36 Bamo̱ ne̱ baa fe bamo̱ mpo̱tɛɛ na bamo̱ adɔɔ‑ɔ ɔko̱ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ Yo̱sɛf. Ɔɔ le̱e̱ Lewii a kasu‑o‑ro, ne̱ baa ko̱we̱ mò̱ Kiprus kwii si. Ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ a sa mò̱ ke̱ŋasɛnyare̱ fe̱yɛ Bar‑Nabas, kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Ɔko̱‑ne̱‑ɔ‑sa-wɔre̱‑ɔ. \v 37 Ne̱ oo fe mò̱ ko̱dɔɔ ne̱ o de‑o, ne̱ ɔɔ baa atanne̱ ne̱ ɔɔ nya‑ɔ baa bo̱ sa ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ fe̱yɛ bo̱ ke‑ro sa atiripo̱‑ɔ. \c 5 \s1 Ananiyas na Safiraa kaye̱ba ke̱ba kakɔka \p \v 1 Amaa saŋ ko̱, ne̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Ananiyas‑o na mò̱ ka Safiraa a fe bamo̱ ko̱dɔɔ ko̱. \v 2 Ne̱ mò̱ aa mò̱ ka a waa kanɔ, ne̱ ɔɔ te̱ŋ atanne̱‑ɔ kitiŋ lee, ne̱ ɔɔ taa amo̱ ne̱ aa saŋ‑ɔ yaa bo̱ sa ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ fe̱yɛ bo̱ ke‑ro sa atiripo̱‑ɔ, ne̱ baa waa fe̱yɛ atanne̱‑ɔ gye̱ amo̱ ne̱ baa fe bamo̱ ko̱dɔɔ‑ɔ nya‑ɔ pɛɛɛ ne̱e̱. \p \v 3 Mfe̱ŋ ne̱ Peetroo a bise mò̱ fe̱yɛ, “Ananiyas, nte̱tɔ se̱ ne̱ fo̱ a sa ne̱ Ɔbɔnsam a nya fo̱ hare̱e̱ ɔɔ sa ne̱ fo̱ a pe̱nna Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ a te̱ŋ atanne̱ ne̱ fo̱ a fe fo̱ ko̱dɔɔ‑ɔ nya‑ɔ kitiŋ taa‑ɔ ne̱e̱? \v 4 Fo̱ e̱ bo̱ ko̱dɔɔ‑ɔ pwɛɛ ne̱ fo̱ a dɛɛ fe, ne̱ fo̱ a be̱e̱ fe‑o atanne̱‑ɔ fo̱ dɛɛ fo̱ e̱ bo̱. Ne̱ nte̱tɔ ne̱e̱ ne̱ fo̱ a waa ane̱ŋ a ase̱ŋ‑ɔ? N gye̱ se̱sɛ ne̱ fo̱ a pe̱nna‑ɔ, Wuribware̱ ne̱ fo̱ a pe̱nna!” \p \v 5 Ananiyas a de̱ŋ nu ane̱ŋ ne̱ Peetroo a tɔwe̱‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, puri amo̱‑rɔ ne̱ ɔɔ le̱e̱ da wu. Ne̱ kufu a nya ɔke̱maa ne̱ oo nu ase̱ŋ mɔ‑ɔ. \v 6 Ne̱ ayaafɔre̱ ko̱ a lweero bo̱ ba atɔ bo̱ buŋ mò̱ se̱, ne̱ baa taa mò̱ yaa pure. \p \v 7 Bo̱ fo̱ dɔŋhwe̱re̱e̱ e̱sa‑ɔ, ne̱ mò̱ ka Safiraa mɔ a bo̱ lweero, na ɔ mo̱ŋ nyi ke̱tɔ ne̱ kaa waa mò̱ kuri‑o. \v 8 Ne̱ Peetroo a bise Safiraa fe̱yɛ, “Gyi kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ mo̱ne̱ a fe mo̱ne̱ ko̱dɔɔ‑ɔ, amɔ atanne̱ ne̱ mo̱ne̱ a nya pɛɛɛ‑ɔ e̱ gye̱ amo̱‑ɔ aaa?” Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa ɛ, “Ɔɔŋ, amo̱ pɛɛɛ ne̱e̱!” \v 9 Ne̱ Peetroo a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱e̱ ne̱ fo̱ aa fo̱ kuri a waa kanɔ mo̱ne̱ e̱ kyɔ Wuribware̱ a kufwiiŋe‑o‑ro mo̱ne̱ e̱ ke̱e̱? Ase̱sɛ ne̱ baa ya pure fo̱ kuri‑o i kiŋŋi ba ba bo̱ bo̱‑rɔ. Amaa bamo̱ dɛɛ bamo̱ e̱ gye̱ ne̱ ba so̱rɔ fo̱ a bo̱ be̱e̱ bo̱ le̱e̱!” \p \v 10 Puri amo̱‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ mò̱ gbaa a le̱e̱ da Peetroo ayaa‑rɔ mfe̱ŋ wu. Ayaafɔre̱ amo̱ a bo̱ lweero‑o, baa ŋu mò̱ a wu ɔ da, ne̱ baa so̱rɔ mò̱ le̱e̱, ne̱ baa ya pure mò̱ me̱raa mò̱ kuri. \v 11 Ne̱ kufu a nya asɔre̱e̱ awuye na ɔke̱maa ne̱ oo nu bamo̱ ilowi‑o si‑o. \s1 Ane̱ŋ ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ a waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ‑ɔ \p \v 12-14 Ne̱ akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ pɛɛɛ a gyaŋŋe̱ Wuribware̱ suŋkpa mfe̱ŋ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Solomɔŋ abraŋdaye̱‑ɔ. Hare̱e̱ ase̱sɛ pɛɛɛ ya bu bamo̱ gbaa ooo, ɔke̱maa ne̱ ɔ mo̱ŋ tii bamo̱ se̱‑ɔ, kufu de mò̱ kulwee bamo̱‑rɔ gyaŋŋe̱kpa mfe̱ŋ. Amaa ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ, akye̱e̱ na anyare̱ pɛɛɛ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o tii akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ se̱ saŋ ke̱maa. Ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ a waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ bo̱ kaapo̱ ase̱sɛ maŋ‑ɔ‑rɔ. \v 15 Bo̱ le̱e̱ ke̱tɔ ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ e̱ waa‑ɔ se̱‑ɔ, ase̱sɛ a so̱rɔ bamo̱ alɔpo̱ bwe̱e̱tɔ ya bo̱ be̱ya e̱kraŋ na e̱kyaakyaa na e̱bɛɛre̱ se̱ maŋ‑ɔ‑rɔ mbo̱re̱ se̱, na Peetroo ya kyo̱ŋ mfe̱ŋ a mò̱ kuyayu dɔŋŋɔ bamo̱ se̱ a bo̱ nya kpaare̱. \v 16 Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a le̱e̱ e̱maŋ ne̱ e̱ maa Yɛro̱salɛm‑ɔ se̱ so̱rɔ alɔpo̱ na bamo̱ ne̱ ibrisi te bamo̱ se̱‑ɔ baa ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ ase̱. Ne̱ baa kya bamo̱ pɛɛɛ. \s1 Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ ase̱ŋ kuŋu \p \v 17 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ na mò̱ ase̱sɛ ne̱ mò̱ aa bamo̱ mpe̱pe̱yɔ a tii katuŋ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Sadukii awuye‑o de ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ ko̱kwe̱e̱, ne̱ bamo̱ iduŋ a fwii bamo̱ se̱. \v 18 Ne̱ baa kra ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ pɛɛɛ yaa tii mfe̱ŋ ne̱ baa tii abo̱ro̱kɔɔne̱po̱‑ɔ. \v 19 Amaa ke̱mo̱ kanye ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a le̱e̱ so̱so̱ bo̱ taye̱ ke̱kyaŋ ne̱ baa tii bamo̱ ke̱mo̱‑rɔ‑ɔ a po̱ne̱‑ɔ, ne̱ oo lee ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, \v 20 “Mo̱nꞌ nare̱ ya ye̱re̱ Wuribware̱ suŋkpa kabuno, na mo̱nꞌ tɔwe̱ ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ ase̱ŋ mfe̱ŋ.” \v 21 Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ mo̱ŋ kine, ne̱ baa fo̱ Wuribware̱ suŋkpa kabuno gye̱gyaye̱ kese‑ro, ne̱ baa le̱e̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ ke̱kaapo̱. \p Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ na mò̱ ase̱sɛ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ a le̱e̱. Ne̱ baa te̱e̱ Yudaa awuye abre̱sɛ‑ɔ bo̱ gyaŋŋe̱. Ne̱ baa suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱ fe̱yɛ bo̱ lee ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ pɛɛɛ baa se̱ŋgyikpa mfe̱ŋ. \v 22 Amaa bamo̱ a yɔ‑ɔ, bo̱ mo̱ŋ ŋu bamo̱ tiikpa‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ baa kiŋŋi bo̱ tɔwe̱ gywii abre̱sɛ ne̱ baa gyaŋŋe̱‑ɔ fe̱yɛ, \v 23 “Saŋ ne̱ ane̱ a yɔ mfe̱ŋ‑ɔ ke̱kyaŋ‑ɔ a tii hare̱e̱ baa twe̱e̱‑rɔ, ne̱ asoogyaa awuye ye̱re̱ ba ke̱e̱ se̱. Amaa ane̱ a taye̱ lweero‑o, ane̱ mo̱ŋ ŋu ɔko̱ ke̱mo̱‑rɔ!” \v 24 Wuribware̱ suŋkpa ade̱e̱re̱se̱po̱ ɔbre̱sɛ‑ɔ na Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ a nu amo̱‑ɔ, ne̱ aa waa bamo̱ mfɛɛre̱, ne̱ kufu de bamo̱ fe̱yɛ ase̱ŋ e̱ ba. \p \v 25 Ne̱ ɔnyare̱ ko̱ a lweero bamo̱ ase̱ mfe̱ŋ, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ne̱ i nu aaa, ase̱sɛ ne̱ mo̱ne̱ a tii tiikpa‑ɔ ye̱re̱ ba kaapo̱ ase̱sɛ atɔ Wuribware̱ suŋkpa kabuno!” \v 26 Ne̱ Wuribware̱ suŋkpa ade̱e̱re̱se̱po̱ ko̱ na bamo̱ ɔbre̱sɛ a yɔ mfe̱ŋ ya baa ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ. Amaa ade̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ mo̱ŋ ye̱re̱ bamo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ kufu de bamo̱ fe̱yɛ bamo̱ ya ye̱re̱ bamo̱, ase̱sɛ ne̱ bo̱ ye̱re̱ ba nu ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ amo̱ ase̱ŋ mfe̱ŋ‑ɔ e̱ twe̱e̱ bamo̱ abu. \p \v 27 Ne̱ baa baa ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ baa bo̱ ye̱ra maŋ agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ na abre̱sɛ‑ɔ akatɔ‑rɔ. Ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, \v 28 “Ne̱e̱ ane̱ a sa mo̱ne̱ mbraa fe̱yɛ mo̱ne̱ ma lɛɛ kaapo̱ ase̱sɛ atɔ Yeesuu ke̱nyare̱‑rɔ, amaa mo̱nꞌ de̱e̱re̱ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ a waa‑ɔ! Mo̱ne̱ ke̱kaapo̱‑ɔ a saŋŋe̱‑rɔ lwee Yɛro̱salɛm maŋ pɛɛɛ‑rɔ, ne̱ ŋkee mo̱ne̱ e̱ kpa a mo̱nꞌ taa Yeesuu lowi bo̱ so̱rɔ ane̱.” \p \v 29 Ne̱ Peetroo na ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ ne̱ bo̱ tii si‑o pɛɛɛ a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Wuribware̱ ne̱ ane̱ i bu, n gye̱ se̱sɛ. \v 30 Wuribware̱ ne̱ ane̱ Isireelii awuye a suŋ hare̱e̱ le̱e̱ ane̱ ade̱daapo̱ mbe̱e̱ se̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ oo kyiŋŋi Yeesuu le̱e̱ lowi‑ro saŋ ne̱ mo̱ne̱ a da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱ mɔɔ‑ɔ kamɛɛ‑rɔ. \v 31 Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro yaa mò̱ ya bo̱ kye̱na mò̱ kigyise si fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ ane̱ owure na ane̱ ɔmo̱rɔwe̱po̱, na Isireelii awuye nya nu bamo̱ e̱ye̱e̱, na ɔ taa bamo̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱. \v 32 Amɔ ase̱ŋ ne̱ ane̱ a ye̱re̱ ayaa‑rɔ ane̱ e̱ tɔwe̱. Ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa ne̱ Wuribware̱ i ke bamo̱ ne̱ ba gya mò̱ kanɔ se̱‑ɔ, e̱ de̱ŋ ɔ be̱e̱ ɔ ye̱re̱ ase̱ŋ amo̱ ayaa‑rɔ.” \p \v 33 Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ a tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ na mò̱ ase̱sɛ‑ɔ iduŋ a fwii bamo̱ se̱, hare̱e̱ baa kpa fe̱yɛ bo̱ mɔɔ bamo̱. \v 34 Amaa bamo̱‑rɔ Farisiinyi ko̱ ne̱ ɔke̱maa i bu, ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Gamaliilii‑o a ko̱so̱ ye̱re̱ ne̱e̱, ne̱ ɔɔ sa ne̱ baa lee ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ le̱e̱ ngyaŋŋe̱‑ɔ‑rɔ kafwe̱e̱. \v 35 Ne̱ ɔɔ sa se̱ŋsa gywii bamo̱ ne̱ baa gyaŋŋe̱‑ɔ fe̱yɛ, “M bɛɛko̱‑ana Isireelii awuye, mo̱nꞌ sa ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa a mo̱nꞌ bo̱ waa ase̱sɛ mɔ‑ɔ se̱. \v 36 Ne̱ mo̱ne̱ a nyiŋŋi si fe̱yɛ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Tiyudas‑o a dɛɛ ba saŋ ko̱, ne̱ ɔ yɛ mò̱ fe̱raa gye̱ se̱sɛ dabe̱ ne̱e̱, ne̱ waa ase̱sɛ alafa ana a gya mò̱ se̱. Amaa Roma awuye asoogyaa ko̱ a mɔɔ mò̱, ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ gya mò̱ se̱‑ɔ a brawe̱‑rɔ, ne̱ mò̱ ase̱ŋ na ke̱tɔ ke̱maa a wu. \v 37 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ ne̱ Yudas Galile̱yanyi‑o a ba kasu ne̱ baa kare̱ ase̱sɛ kamo̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a gya mò̱ se̱, ne̱ baa kɔ Roma awuye‑o, ne̱ Roma awuye amo̱ a mɔɔ mò̱ gbaa mò̱, ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ gya mò̱ se̱‑ɔ pɛɛɛ a brawe̱‑rɔ. \v 38 Amo̱se̱‑ɔ mbe̱yɔmɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ ma waa ase̱sɛ mɔ sɛye̱. Mo̱nꞌ yɔwe̱ bamo̱! Ne̱ ke̱tɔ ne̱ baa waa mɔ‑ɔ e̱ gye̱ bamo̱ fɔŋfɔŋ e̱le̱ŋ ne̱ baa bo̱ waa, amo̱ fe̱raa a gye̱ kɛɛ. \v 39 Amaa ne̱ amo̱ ya le̱e̱ Wuribware̱ ase̱ fe̱raa, ane̱ maa taare̱ a ane̱ tii bamo̱ kpa, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ aa Wuribware̱ e̱ gye̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kɔ.” \p Ne̱ baa gya Gamaliilii a ase̱ŋ‑ɔ se̱. \v 40 Ne̱ baa te̱e̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ kiŋŋi baa ngyaŋŋe̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ baa sa ne̱ baa daye̱ bamo̱ ko̱kyo̱kywe̱e̱, ne̱ baa be̱e̱ yii bamo̱ se̱ fe̱yɛ bo̱ ma lɛɛ tɔwe̱ ase̱ŋ gywii ase̱sɛ Yeesuu ke̱nyare̱‑rɔ. Ne̱ ŋkee baa yɔwe̱ bamo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱. \p \v 41 Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ a le̱e̱ ngyaŋŋe̱‑ɔ‑rɔ na bamo̱ akatɔ a gyi, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a lee bamo̱ sa ne̱ baa kperi Yeesuu si gyi ipeere. \v 42 Ne̱ ŋkee kake ke̱maa bo̱ naa Wuribware̱ suŋkpa kabuno na ase̱sɛ e̱lɔŋ‑nɔ ba kya se̱ ba kaapo̱, na ba tɔwe̱ ase̱ŋ timaa fe̱yɛ Yeesuu e̱ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ a suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ ase̱ŋ ba gywii ase̱sɛ. \c 6 \s1 Akyarɔpo̱ asunoo ase̱ŋ \p \v 1 Saŋ ko̱ bo̱ fo̱‑ɔ, ase̱sɛ ne̱ bo̱ dɛɛ bo̱ gya Kristoo ase̱ŋ ke̱kaapo̱ se̱‑ɔ a waa ko̱kyɔ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ e̱kɔ a lwee Yudaa awuye ne̱ baa ko̱we̱ bamo̱ e̱maŋ ne̱ ba sa Griiki se̱ŋsa e̱mo̱‑ɔ‑rɔ na Yudaa awuye ne̱ baa ko̱we̱ bamo̱ bamo̱ fɔŋfɔŋ aye̱‑ɔ mbo̱ŋtɔ‑rɔ. Bamo̱ ne̱ ba sa Griiki‑ro‑o yɛ akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ i ke ateese‑ro kake ke̱maa, bamo̱ akpenlekye̱e̱‑ɔ mo̱ŋ nya. \v 2 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ a te̱e̱ Kristoo ase̱ŋ ke̱kaapo̱ agyase̱po̱‑ɔ pɛɛɛ bo̱ gyaŋŋe̱, ne̱ baa tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “A mo̱ŋ bware fe̱yɛ ane̱ a yɔwe̱ abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱, na ane̱ i gyi ateese na atanne̱ ase̱ŋ. \v 3 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, ane̱ ako̱so̱bɛɛ, mo̱nꞌ de̱e̱re̱ mo̱ne̱‑rɔ, na mo̱nꞌ lee abɛɛ asunoo ne̱ mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ bo̱ de Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o na kanyiase̱ŋ‑ɔ, na ane̱ sa a bamo̱ e̱ de̱ŋ bo̱ de̱e̱re̱ ase̱ŋ‑ɔ‑rɔ. \v 4 Na ane̱ fe̱raa ane̱ kusuŋ kii fe̱yɛ ane̱ de̱e̱ kya se̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱, ne̱ ane̱ e̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ.” \p \v 5 Ne̱ bamo̱ pɛɛɛ akatɔ a gyi mfɛɛre̱ timaa ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ a baa‑ɔ se̱. Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ baa lee Stifaŋ ne̱ mò̱ ko̱kɔɔre̱gyi‑ro bo̱ le̱ŋ‑ɔ, ne̱ o de Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o bwe̱e̱tɔ‑ɔ na Filipo na Prokorus na Nikanɔɔ na Timɔŋ na Paame̱nas na Nikolas ne̱ ɔ mo̱ŋ gye̱ Yudaanyi, ne̱ ɔɔ le̱e̱ Ante̱yɔke̱ya maŋ‑nɔ, ne̱ saŋ ko̱ ɔɔ ba o suŋ Wuribware̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Yudaa awuye i suŋ‑o. \v 6 Ne̱ akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ a taa bamo̱ ya bo̱ kaapo̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ. Ne̱ bamo̱‑ɔ baa ba asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ bamo̱ aŋu si, ne̱ baa ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ sa bamo̱. \p \v 7 Ane̱ŋ se̱‑ɔ, ne̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ a kya se̱ yɔ to̱ŋ ke̱maa. Ne̱ akɔɔre̱gyipo̱ ne̱ bo̱ bo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ a waa ko̱kyɔ. Ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ bwe̱e̱tɔ a bo̱ kɔɔre̱ Yeesuu gyi bo̱ tii bamo̱ se̱. \s1 Ane̱ŋ ne̱ baa kra Stifaŋ‑o \p \v 8 Ne̱ Stifaŋ ne̱ Wuribware̱ a sa ŋyure na e̱le̱ŋ‑ɔ a kya alɔpo̱, ne̱ ɔɔ waa atɔ dabe̱ bwe̱e̱tɔ, ne̱ ase̱sɛ ne̱ baa ŋu‑o e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱. \v 9 Amɔ Yudaa awuye ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ bo̱ dɛɛ bo̱ gye̱ anya, ne̱ mbe̱yɔmɔ bo̱ gye̱ agyi. Ne̱ bo̱ de bamo̱ fɔŋfɔŋ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ ba suŋ Wuribware̱ ke̱mo̱‑rɔ. Bamo̱‑ɔ‑rɔ bo̱ko̱ mo̱ŋ sure si, ne̱ baa gyiiri Stifaŋ ikii. Bamo̱ bo̱ko̱ gye̱ Yudaa awuye ne̱ baa le̱e̱ Kireenee na Alɛsandriya e̱maŋ‑nɔ na Kilikiya na Asiya e̱swe̱e̱re̱ se̱. \v 10 Amaa Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a sa Stifaŋ kanyiase̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, mò̱ a sa se̱ŋsa‑ɔ, bo̱ mo̱ŋ lɛɛ taare̱ tɔwe̱ sɛye̱ bo̱ gyiiri mò̱ ikii. \v 11 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ baa sa ase̱sɛ ko̱ atanne̱ na bo̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ane̱ a nu mò̱ a tɔwe̱ ase̱ŋ o kye Wuribware̱ na ane̱ mbraa ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ Mosis si bo̱ sa ane̱‑ɔ.” \v 12 Mfaanɛɛ ne̱ baa waa bo̱ fwii ase̱sɛ na abre̱sɛ na Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ iduŋ. Ne̱ baa kra Stifaŋ yaa maŋ agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ na abre̱sɛ‑ɔ akatɔ‑rɔ. \v 13 Ne̱ baa ba ase̱sɛ ko̱ ne̱ baa bo̱ ba aye̱ba bo̱ dɔŋŋɔ mò̱ se̱ fe̱yɛ, “Saŋ ke̱maa ɔnyare̱ mɔ e̱ tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ o kye Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ na Wuribware̱ mbraa ne̱ ane̱ a nya le̱e̱ Mosis ase̱‑ɔ. \v 14 Ane̱ a nu mò̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ Yeesuu Nasarɛte̱nyi‑o i bwee Wuribware̱ suŋkpa, na o kyurowi mbraa ne̱ Mosis a sa ane̱‑ɔ pɛɛɛ!” \v 15 Ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ te se̱ŋgyikpa mfe̱ŋ‑ɔ pɛɛɛ a kii bamo̱ akatɔ bo̱ ye̱ra Stifaŋ si ba de̱e̱re̱ mò̱. Ne̱ baa ŋu fe̱yɛ mò̱ akatɔ‑rɔ du fe̱yɛ Wuribware̱ kabɔɔ lee‑o. \c 7 \s1 Se̱ŋsa ne̱ Stifaŋ a sa se̱ŋgyikpa‑ɔ \p \v 1 Ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ a bise Stifaŋ ɛ, “Ke̱tɔ ne̱ ba po̱rɔ fo̱ ke̱mo̱ se̱‑ɔ gye̱ kase̱ŋtiŋ aaa?” \v 2 Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “N se̱‑ana na n daa‑ana na n tire‑ana, mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱! Pwɛɛ ne̱ ane̱ nana Abraham a dɛɛ tu ya kye̱na Haraŋ maŋ‑nɔ‑ɔ, Wuribware̱, owure dabe̱‑ɔ, a lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ mò̱ Mesopotamiya swe̱e̱re̱ se̱\f * \fr 7:2 \ft Kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Yufraatis na Tigris e̱bo̱ŋ mbo̱ŋtɔ‑rɔ.\f* mfe̱ŋ ne̱ Kalade̱ya awuye te‑o. \v 3 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Le̱e̱ swe̱e̱re̱ mɔ se̱ na fo̱ yɔwe̱ fo̱ ako̱we̱bɛɛ \q2 na fo̱ yɔ swe̱e̱re̱ ne̱ mo̱ e̱ kaapo̱ fo̱‑ɔ se̱.’\f * \fr 7:3 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 12.1-5. \f* \b \m \v 4 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ mò̱ swe̱e̱re̱‑ɔ se̱ ya kye̱na Haraŋ. Abraham mò̱ se̱ lowi kamɛɛ, ne̱ Wuribware̱ a sa ne̱ Abraham a be̱e̱ tu bo̱ kye̱na swe̱e̱re̱ mɔ mfe̱e̱ ne̱ mo̱ne̱ te mò̱ se̱‑ɔ. \v 5 Saŋ‑ɔ, Wuribware̱ mo̱ŋ tɛɛ taa hare̱e̱ swe̱e̱re̱‑ɔ kabe̱gyɛɛ gbaa sa Abraham, amaa ɔɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ saŋ ɔ taa a ɔ bo̱ sa mò̱ aa mò̱ ananagyi. Saŋ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ ase̱ŋ mɔ‑ɔ, na Abraham mo̱ŋ de agyi. \v 6 Ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii mò̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Fo̱ ananagyi e̱ ba a bo̱ bo̱ kii afɔ swe̱e̱re̱ baŋbaŋ ko̱ se̱, \q2 na bo̱ waa mfe̱ŋ awuye‑o anya kusuŋ, \q2 na bo̱ waa bamo̱ bo̱rɔkraa nsu alafa ana. \q1 \v 7 Amaa mo̱ i gyiiri bamo̱ anyaŋpe̱‑ɔ ke̱se̱bɔ, \q2 na ke̱mo̱ kamɛɛ‑rɔ na n lee bamo̱ le̱e̱ swe̱e̱re̱ amo̱ se̱,\f * \fr 7:7 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 15.13-14.\f* \q2 na bo̱ bo̱ suŋ mo̱ mfe̱e̱.’ \b \m \v 8 Amo̱ kamɛɛ‑rɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii Abraham fe̱yɛ saŋ ke̱maa ne̱ mò̱ aa mò̱ ananagyi ya ko̱we̱ gyi nyaŋsɛ, ne̱ mò̱ ya gyi ŋke mburuwa‑o, bo̱ te̱ŋ mò̱ ko̱twe̱e̱tu.\f * \fr 7:8 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 17.3-8.\f* Ɔ yɛ ɔ waa ane̱ŋ na a kaapo̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a waa e̱taŋ sa mò̱ aa mò̱ ananagyi. Amo̱se̱‑ɔ, Abraham a ko̱we̱ mò̱ gyi Isak, ne̱ oo gyi ŋke mburuwa‑o, ne̱ ɔɔ te̱ŋ mò̱ ko̱twe̱e̱tu, ne̱ Isak mɔ a te̱ŋ mò̱ gyi Yakubu lee, ne̱ Yakubu mɔ a te̱ŋ mò̱ agyi kudu anyɔ ne̱ bo̱ gye̱ ane̱ nana‑ana‑ɔ lee. \p \v 9 Yakubu mò̱ gyi‑ana a bo̱ waa ayaafɔre̱‑ɔ, ne̱ baa kisi bamo̱ tire Yo̱sɛf, ne̱ baa fe mò̱ sa akpakyo̱ŋpo̱ ko̱, ne̱ bamo̱‑ɔ a fe mò̱ sa Igyipiti awuye ko̱, ne̱ bamo̱‑ɔ baa ba mò̱ bo̱ kii ke̱nya.\f * \fr 7:9 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 37.\f* Amaa Wuribware̱ a gya mò̱ kamɛɛ. \v 10 Ne̱ oo lee mò̱ le̱e̱ ase̱ŋ‑nɔ. Saŋ ne̱ baa te̱e̱ mò̱ Igyipiti owure akatɔ‑rɔ‑ɔ, Wuribware̱ a sa ne̱ owure‑o akatɔ a gyi mò̱ se̱, ne̱ ɔɔ sa ne̱ owure‑o a pini Yo̱sɛf kanyiase̱ŋ, ne̱ ɔɔ waa Yo̱sɛf mò̱ lɔŋ‑nɔ ayaafɔre̱‑ɔ pɛɛɛ bre̱sɛ na Igyipiti swe̱e̱re̱ pɛɛɛ odikuroo.\f * \fr 7:10 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 41.41-57.\f* \p \v 11 Ne̱ ako̱ŋ a ba Igyipiti na Kanaŋ e̱swe̱e̱re̱ se̱, ne̱ baa ŋu ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ ane̱ ade̱daapo̱‑ɔ a kpa ateese kpo̱ne̱. \v 12 Saŋ ne̱ bamo̱ se̱ Yakubu a nu fe̱yɛ abwaye bo̱ Igyipiti‑o, ne̱ oo suŋ mò̱ gyi‑ana, ane̱ ade̱daapo̱‑ɔ, ne̱ baa yɔ mfe̱ŋ ke̱gye̱ŋkpɛɛsɛ, ne̱ baa ya nya abwaye. \v 13 Bamo̱ a yɔ mfe̱ŋ nyɔse̱po̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ tire Yo̱sɛf a lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ bamo̱ fe̱yɛ bamo̱ tire e̱ gye̱ mò̱, ne̱ Igyipiti owure mɔ a pini saŋ amo̱ fe̱yɛ Yo̱sɛf ako̱we̱bɛɛ ne̱e̱.\f * \fr 7:13 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 45.\f* \v 14 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ Yo̱sɛf a kra bo̱ kyo̱ŋwe̱ mò̱ se̱ Yakubu fe̱yɛ ɔ taa mò̱ ko̱we̱bɛɛ‑ana pɛɛɛ, na bo̱ ba Igyipiti mò̱ ase̱ mfe̱ŋ.\f * \fr 7:14 \ft Ke̱le̱e̱kaase̱ 46.\f* Bamo̱ pɛɛɛ bo̱ ase̱sɛ adusunoo na anuu. \v 15 Ne̱ Yakubu‑ana a ya kye̱na Igyipiti mfe̱ŋ ane̱ŋ‑aaa, ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a bo̱ wu. \v 16 Amo̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ baa taa bamo̱ abowii yaa Yakubu aye̱ Sikim mfe̱ŋ ne̱ ɔ dɛɛ o te‑o, ne̱ baa taa yaa bo̱ pure purekpa ne̱ Abraham a sɔɔ le̱e̱ Hamɔɔ mò̱ gyi‑ana ase̱‑ɔ. \v 17 Ane̱ ade̱daapo̱ a kye̱na Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱ mfe̱ŋ ane̱ŋ‑aaa, ne̱ baa waa ko̱kyɔ bwe̱e̱tɔ. Ne̱ ŋkee saŋ a fo̱ fe̱yɛ Wuribware̱ lee mò̱ ase̱sɛ le̱e̱ swe̱e̱re̱ amo̱ se̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kyɔ tɔwe̱ gywii Abraham bo̱ be̱ya‑ɔ. \v 18 Amo̱ lalalo̱we̱‑ɔ, ne̱ mò̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ nyi Yo̱sɛf ase̱ŋ‑ɔ a bo̱ gyi kuwure. \v 19 Ne̱ ɔɔ sa ne̱ baa kii mò̱ anya. Ne̱ ɔɔ pe̱nna bamo̱, ne̱ ɔɔ waa bamo̱ bo̱rɔkraa, ne̱ ɔɔ le̱ŋ bamo̱ fe̱yɛ bamo̱ ɔke̱maa ne̱ mò̱ ya ko̱we̱ gyi nyaŋsɛ‑ɔ, ɔ taa mò̱ yaa bo̱ twe̱e̱ na o wu, na bamo̱ ase̱sɛ ma lɛɛ nya waa ko̱kyɔ.\f * \fr 7:19 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 1.1-14.\f* \p \v 20 Saŋ mɔ‑rɔ, ne̱ baa ko̱we̱ Mosis, kayaagyi po̱pwɛɛ dame̱naŋsɛ. Aferi asa ne̱ baa be̱ra mò̱ lɔŋ‑nɔ. \v 21 Bamo̱ a lee mò̱ le̱e̱ lɔŋ‑nɔ taa yaa bo̱ kwe̱e̱rɔ owure‑o si‑o, ne̱ owure kagyikye̱e̱sɛɛ a ya ŋu mò̱ taa mò̱ yaa be̱ra fe̱yɛ mò̱ fɔŋfɔŋ mò̱ gyi‑o. \v 22 Ne̱ baa kaapo̱ mò̱ bamo̱ Igyipiti awuye kanyiase̱ŋ, ne̱ oo kii se̱sɛ dabe̱ mò̱ se̱ŋsa na asuŋ waasɛ‑rɔ.\f * \fr 7:22 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 2.1-10.\f* \p \v 23 Saŋ ne̱ Mosis a gyi nsu aduna‑ɔ, ne̱ ɔɔ waa mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ ɔ ya ke̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ba waa mò̱ aye̱ awuye, Isireelii awuye‑o. \v 24 Ne̱ ɔɔ ya to̱ fe̱yɛ Igyipitinyi ko̱ e̱ waa Isireeliinyi ko̱ bo̱rɔkraa. Mò̱ a yɔ mfe̱ŋ a ɔ ya kya mò̱ aye̱po̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ ɔɔ mɔɔ Igyipitinyi‑o bo̱ gyiiri mò̱ ke̱se̱bɔ. \v 25 Ɔɔ fa ne̱e̱ fe̱yɛ mò̱ aye̱ awuye‑o i nu kaase̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ ba mò̱ ne̱e̱ a ɔ bo̱ kɔɔre̱ bamo̱ na bo̱ nya bamo̱ e̱ye̱e̱, amaa bo̱ mo̱ŋ nu kaase̱ ane̱ŋ. \v 26 Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ ɔɔ be̱e̱ ya ŋu fe̱yɛ Isireelii awuye anyɔ wo̱re̱ wo̱re̱ e̱ kɔ, ne̱ ɔɔ ya to̱rɔwe̱ bamo̱ a ɔ lɔŋŋɔ bamo̱ mbo̱ŋtɔ‑rɔ. Mfe̱ŋ ne̱ ɔ yɛ, ‘E̱me̱ne̱ ne̱e̱ ne̱ fo̱ aa fo̱ ko̱we̱bɛɛ Heebriinyi e̱ kɔ?’ \v 27 Amaa mò̱ ne̱ ɔ waa mò̱ bɛɛko̱ bo̱rɔkraa‑ɔ a neŋ Mosis ne̱e̱ le̱e̱ keri si, ne̱ ɔ yɛ, ‘Nsɛ ya ba fo̱ bo̱ waa ane̱ ɔde̱e̱re̱se̱po̱ na ɔse̱ŋgyipo̱? \v 28 Fo̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ mɔɔ mo̱ fe̱yɛ ndee ane̱ŋ ne̱ fo̱ a mɔɔ Igyipitinyi‑o ne̱e̱ e̱e̱e̱?’ \v 29 Mosis a de̱ŋ nu ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ ɔɔ se̱re̱ le̱e̱ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱ ya kye̱na Midiyaŋ swe̱e̱re̱ se̱. Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ ko̱we̱ agyi anyɔ.\f * \fr 7:29 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 2.11-25.\f* \p \v 30 Nsu aduna kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a lee mò̱ e̱ye̱e̱ kiyii ko̱ ne̱ ke̱ e̱ kywɛɛ kimukee‑ro‑o‑ro, me̱raa Sinaa ke̱be̱e̱‑ɔ bo̱ kaapo̱ Mosis. \v 31 Mosis a ŋu ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ mò̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ mò̱, ne̱ ɔɔ sɔŋ tɔ kiyii‑o‑ro, na ɔ nya ŋu ane̱ŋ ne̱ ke̱ e̱ kywɛɛ‑ɔ nɛɛnɛɛ. Ne̱ oo nu Wuribware̱ bo̱re̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ, \v 32 ‘Mo̱ e̱ gye̱ Wuribware̱, nyaŋpe̱ ne̱ fo̱ nana‑ana Abraham na Isak na Yakubu i suŋ‑o.’ Ne̱ kufu a nya Mosis, ne̱ ɔɔ yo̱ŋ, ŋkee ɔ maa lɛɛ taare̱ a ɔ de̱e̱re̱ kiyii ne̱ ke̱ e̱ kywɛɛ‑ɔ. \v 33 Ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, ‘Ye̱re̱ mfe̱ŋ. Lee fo̱ ase̱be̱ta‑ɔ. Mfe̱ŋ ne̱ fo̱ ye̱re̱‑ɔ gye̱ swe̱e̱re̱ kpe̱yaa ne̱e̱. \v 34 Kase̱ŋtiŋ, mo̱ a ŋu awo̱re̱fɔɔ ne̱ mo̱ ase̱sɛ‑ɔ i gyi Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. Mo̱ a nu bamo̱ kusu bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ bamo̱ anya ade̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ e̱ waa bamo̱‑ɔ se̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱ a ba a m bo̱ kɔɔre̱ bamo̱ le̱e̱ Igyipiti awuye ke̱sare̱e̱‑rɔ, Amo̱se̱‑ɔ waa me̱naŋ, nare̱, mo̱ i suŋ fo̱ a m be̱e̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱.’\f * \fr 7:34 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 3. \f* \p \v 35 Amo̱se̱‑ɔ Mosis mɔ ne̱ Isireelii awuye‑o a kine, ne̱ baa tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, ‘Nsɛ ya waa fo̱ ane̱ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱ na ɔse̱ŋgyipo̱?’ ne̱ Wuribware̱ a lee fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ bamo̱ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱ na ɔmo̱rɔwe̱po̱‑ɔ. Ne̱ Wuribware̱ a suŋ mò̱ mbɔɔ‑ɔ ɔko̱ ne̱ ɔɔ le̱e̱ mò̱ se̱ kiyii ne̱ ke̱ e̱ kywɛɛ‑ɔ se̱. \v 36 Mosis mɔ dɛɛ ya waa afutɔ na akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱, ne̱ oo lee Isireelii awuye‑o le̱e̱ mfe̱ŋ yaa kimukee‑ro. Ne̱ ɔɔ be̱e̱ waa afutɔ na akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ Ɔpo̱o̱ Pipee‑o‑ro na kimukee‑ro mfe̱ŋ nsu aduna.\f * \fr 7:36 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 7.14 – 13.22.\f* \v 37 Mosis mɔ dɛɛ ya tɔwe̱ gywii Isireelii awuye fe̱yɛ, ‘Wuribware̱ i lee se̱sɛ ko̱ a ɔ le̱e̱ mo̱ne̱ ako̱we̱bɛɛ‑rɔ, se̱sɛ ne̱ o du fe̱yɛ mo̱ Mosis‑o, fe̱yɛ ɔ waa mò̱ kyaamɛɛ sa mo̱ne̱.’\f * \fr 7:37 \ft Mbraa ke̱be̱e̱sa 18.15. \f* \v 38 Mosis dɛɛ na Isireelii awuye ya kpɔwe̱ gyaŋŋe̱ kimukee‑o‑ro. Mosis wo̱re̱ ne̱ ane̱ ade̱daapo̱ a taare̱ bo̱rɔ se̱ sa se̱ŋsa gywii Wuribware̱ kabɔɔ ne̱ ɔɔ le̱e̱ mò̱ se̱ Sinaa ke̱be̱e̱‑ɔ se̱‑ɔ. Mosis mɔ dɛɛ ne̱ Wuribware̱ a be̱e̱ bo̱rɔ se̱ tɔwe̱ ase̱ŋ ne̱ a sa ŋkpa‑ɔ gywii ane̱ ade̱daapo̱ na ane̱. \p \v 39 Amaa ane̱ ade̱daapo̱‑ɔ a kine, bo̱ mo̱ŋ bu mò̱, ne̱ baa lee mò̱ keri si, ne̱ baa yo̱rɔwe̱ fe̱yɛ bo̱ kiŋŋi yɔ Igyipiti. \v 40 Saŋ ne̱ Mosis a be̱e̱ yɔ ke̱be̱e̱‑ɔ so̱so̱‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ gywii Mosis mò̱ daa Aarɔŋ fe̱yɛ, ‘Ko̱so̱, waa kisi sa ane̱ na ke̱ gye̱ ane̱ ŋkpɛɛ. Ɔnyare̱ Mosis mɔ ne̱ ɔɔ taa ane̱ bo̱ le̱e̱ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ fe̱raa, ane̱ mo̱ŋ nyi ke̱tɔ ne̱ ke̱ ya waa mò̱‑ɔ.’\f * \fr 7:40 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 32.1. \f* \v 41 Saŋ amo̱ ne̱ baa pwɛɛ bamo̱ kisi ko̱ fe̱yɛ kakpe̱ŋnyare̱e̱‑ɔ, ne̱ baa mɔɔ mbo̱ we̱e̱ se̱, ne̱ baa gyi ateese nuu nta, ne̱ baa kyaa bo̱ gyi akatɔ sa bamo̱ kisi amo̱ ne̱ baa waa‑ɔ. \v 42 Amo̱‑ɔ se̱‑ɔ ne̱ Wuribware̱ a yɔwe̱ bamo̱ ase̱ŋ sa bamo̱. Ne̱ baa suŋ akye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi na kiferi na kyɔwe̱ kyo̱ŋ Wuribware̱. Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ a kyo̱rɛɛ‑ɔ, \b \q1 ‘Isireelii awuye, saŋ ne̱ mo̱ne̱ a kaa kimukee‑o‑ro nsu aduna‑ɔ, \q2 n gye̱ mo̱, Wuribware̱, ne̱ mo̱ne̱ a mɔɔ mbo̱ bo̱ lɔŋŋɔ. \q1 \v 43 Kisi Mɔlɔk suŋkpa ne̱ mo̱ne̱ a so̱rɔ, \q2 na kisi Rifaŋ ne̱ ku du fe̱yɛ ke̱kye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi \q1 ne̱ mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ a ba mo̱ne̱ asare̱e̱ bo̱ waa‑ɔ, \q2 ne̱ mo̱ne̱ a suŋ. \q1 Amo̱se̱‑ɔ mo̱ e̱ gya mo̱ne̱ a ŋ yaa anya kusuŋ‑no \q2 swe̱e̱re̱ ne̱ ɔ bo̱ Babilɔŋ maŋ kamɛɛ ke̱fɔ ke̱fɔ‑ɔ se̱.’\f * \fr 7:43 \ft Amos 5.25 (LXX). \f* \b \p \v 44 Wuribware̱ ya kaapo̱ Mosis ane̱ŋ ne̱ ɔ waa Wuribware̱ kye̱nakpa, mfe̱ŋ ne̱ e̱taŋ a ke̱dakaa‑ɔ ye̱re̱‑rɔ‑ɔ. Ɔ yɛ ɔ waa mò̱ fe̱yɛ taŋte̱e̱ ke̱kyaŋ na bo̱ taare̱ so̱rɔ mò̱ to̱ŋ ke̱maa na ɔ gye̱ bamo̱ ke̱gye̱ŋkpɛɛ kimukee‑o‑ro‑o. \v 45 Saŋ ne̱ Mosis a wu‑o, ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱ ne̱ ɔ gya se̱ ɔnyɔse̱po̱‑ɔ, mò̱ e̱ gye̱ Yosuwa. Yosuwa mɔ a gye̱ bamo̱ ke̱gye̱ŋkpɛɛ yaa bamo̱ swe̱e̱re̱ po̱pwɛɛ se̱, ne̱ Wuribware̱ a kɔ gyi ase̱sɛ ne̱ bo̱ kyɔ bo̱ te mfe̱ŋ‑ɔ se̱, mɔɔ bamo̱ kpuri. Saŋ ke̱maa mɔ ne̱ ane̱ ade̱daapo̱ naa‑ɔ, bo̱ so̱ taŋte̱e̱ ke̱kyaŋ amo̱. Ne̱ kaa sii swe̱e̱re̱ amo̱ se̱ ane̱ŋ‑aaa bo̱ fo̱ Owure Deefid a mbe̱e̱‑ɔ se̱. \v 46 Wuribware̱ a kpa Deefid ase̱ŋ, ne̱ oo yure mò̱. Ne̱ Deefid a ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ sa a ɔ pwɛɛ kye̱nakpa ne̱ ba ba a bo̱ bo̱ te̱e̱ mò̱ ɛ ‘Suŋkpa ne̱ Yakubu nyaŋpe̱ Wuribware̱ te mò̱‑rɔ‑ɔ.’ \v 47 Amaa Wuribware̱ mo̱ŋ sure si ane̱ŋ. Amɔ Solomɔŋ, Deefid mò̱ gyi‑o, ya bo̱ pwɛɛ suŋkpa sa Wuribware̱. \p \v 48 Amaa Nyiŋkpe̱ŋ-kyo̱ŋ-atɔ‑pɛɛɛ-Bware̱ mo̱ŋ te lɔŋ ne̱ se̱sɛ a pwɛɛ‑ɔ‑rɔ. Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ a tɔwe̱‑ɔ, \b \q1 \v 49 ‘Wuribware̱ yɛ, So̱so̱ e̱ gye̱ mo̱ kuwuregya, \q2 ne̱ swe̱e̱re̱ se̱ gye̱ mo̱ ayaa ye̱re̱se̱kpa. \q1 Ne̱ nte̱tɔ lɔŋ ne̱ mo̱ne̱ e̱ pwɛɛ a mo̱nꞌ sa mo̱‑ɔ ne̱e̱? \q2 Mfe̱ne̱ e̱ gye̱ mo̱ kyurekpa? \q1 \v 50 N gye̱ mo̱ fɔŋfɔŋ ya twe̱e̱ atɔ mɔ pɛɛɛ aaa?’ ”\f * \fr 7:50 \ft Isaya 66.1-2. \f* \b \p \v 51 Ne̱ Stifaŋ a tɔwe̱ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Ke̱se̱bɔrɔle̱ŋ awuye, mo̱ne̱ gye̱ Yudaa awuye akatɔ se̱ ne̱e̱. Mo̱ne̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ fe̱raa, mo̱ne̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye. Mo̱ne̱ de̱ŋ mo̱ne̱ du ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ ade̱daapo̱‑ɔ dɛɛ. Fe̱yɛ bamo̱‑ɔ, mo̱ne̱ a kine Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o kanɔ. \v 52 Wuribware̱ kyaamɛɛ ko̱ bo̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ ba, ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ waa mò̱ awo̱re̱fɔɔ aaa? Bo̱ mo̱ŋ yɔwe̱ ke̱mɔɔ bamo̱ ne̱ baa tɔwe̱ fe̱yɛ Wuribware̱ i suŋ mò̱ ke̱yaafɔre̱ timaa Kristoo‑o gbaa. Ne̱ mbe̱yɔmɔ mo̱ne̱ a gyi mò̱ ne̱ oo suŋ mò̱‑ɔ kidiburo, ne̱ mo̱ne̱ a mɔɔ mò̱. \v 53 Mo̱ne̱ mɔ a nya Wuribware̱ a mbraa‑ɔ le̱e̱ ane̱ ade̱daapo̱ asare̱e̱‑rɔ, mbraa mɔ ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ mò̱ mbɔɔ‑ɔ se̱ taa bo̱ sa bamo̱‑ɔ. Hare̱e̱ a gye̱ Wuribware̱ a mbraa‑ɔ gbaa ooo, mo̱ne̱ mɔ mo̱ne̱ a kine ke̱gya mmo̱ se̱.” \s1 Ane̱ŋ ne̱ baa da Stifaŋ abu‑o \p \v 54 Amɔ bamo̱ ne̱ baa gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ‑ɔ a nu ke̱tɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ iduŋ a fwii, ne̱ baa duŋwi bamo̱ nnɔ. \v 55 Amaa Stifaŋ de Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o bwe̱e̱tɔ. Amo̱se̱‑ɔ mò̱ a de̱e̱re̱ so̱so̱‑ɔ, ne̱ oo ŋu Wuribware̱ se̱ a buŋŋi‑ro, ne̱ oo ŋu Wuribware̱ a ke̱dabe̱ na wuraa‑o, ne̱ oo ŋu fe̱yɛ Yeesuu a ye̱re̱ Wuribware̱ kigyise si. \v 56 Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ de̱e̱re̱! Ŋ ke̱e̱ so̱so̱ a buŋŋi‑ro, ne̱ ŋ ke̱e̱ dimaadi mò̱ gyi‑o na ɔ ye̱re̱ Wuribware̱ kigyise si!” \p \v 57 Ne̱ bamo̱ ne̱ baa gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ‑ɔ ɔke̱maa a ba mò̱ asare̱e̱gyi bo̱ tii mò̱ e̱se̱bɔ, ne̱ baa faa‑rɔ keŋkeŋ, ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a se̱re̱ ya buŋ Stifaŋ si. \v 58 Ne̱ baa lee mò̱ le̱e̱ maŋ‑ɔ‑rɔ yaa mò̱ nlaŋbɛɛ, ne̱ baa twe̱e̱ mò̱ abu. Ne̱ bamo̱ ne̱ baa twe̱e̱ Stifaŋ abu‑o a taa bamo̱ awaagya sa ke̱yaafɔre̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Sɔɔl‑ɔ a ɔ kra. \v 59 Ne̱ baa saŋ me̱raa se̱ ba twe̱e̱ Stifaŋ abu na ɔ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ ɔ te̱e̱ ane̱ nyaŋpe̱ fe̱yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱ Yeesuu, kɔɔre̱ mo̱ kra!” \v 60 Ne̱ oo kpuni aŋurii, ne̱ ɔɔ faa‑rɔ keŋkeŋ fe̱yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, fo̱ ma sa a ase̱sɛ mɔ a bɔye̱ mɔ sii bamo̱ se̱!” Mò̱ a tɔwe̱ amo̱‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ oo wu mfe̱ŋ. \c 8 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Sɔɔl a sa ne̱ asɔre̱e̱ awuye‑o a ŋu ase̱ŋ‑ɔ \p \v 1 Ne̱ aa waa Sɔɔl kɔne̱ fe̱yɛ Stifaŋ a wu. \p Le̱e̱ ŋke nsi ne̱ Stifaŋ a wu‑o, ne̱ baa le̱e̱ ba waa Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ a asɔre̱e̱ awuye‑o awo̱re̱fɔɔ na bo̱ro̱kɔɔne̱. Ne̱ Kristoo akɔɔre̱gyipo̱ ne̱ bo̱ bo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ pɛɛɛ a brawe̱‑rɔ yɔ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ na Samariya swe̱e̱re̱ se̱ saŋ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ kudu anyɔ‑ɔ wo̱re̱. \v 2 Ase̱sɛ timaa ko̱ ya taa Stifaŋ kifuniŋ‑o yaa pure. Ne̱ baa su kale sa mò̱. \v 3 Amaa Sɔɔl a pee ke̱katɔ we̱e̱ asɔre̱e̱ awuye‑o si ko̱tɔɔraa. Ne̱ ŋkee ɔɔ nare̱ bamo̱ e̱lɔŋ‑nɔ a ɔ bo̱ gyaŋŋe̱ se̱ o gyiiri bamo̱, hare̱e̱ ɔkye̱e̱ bɛɛɛ ɔnyare̱ ooo, o tii. \s1 Abware̱se̱ŋ ne̱ Filipo a tɔwe̱ Samariya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ \p \v 4 Ne̱ asɔre̱e̱ awuye ne̱ baa brawe̱‑rɔ‑ɔ a lweero yɔ to̱ŋ ke̱maa ba tɔwe̱ abware̱se̱ŋ. \v 5 Ne̱ Filipo a le̱e̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ yɔ Samariya maŋ ko̱ se̱ ɔ tɔwe̱ fe̱yɛ Yeesuu e̱ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ bamo̱‑ɔ o gywii bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ. \v 6 Ne̱ ɔɔ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bo̱ kaapo̱ bamo̱. Amo̱se̱ se̱ ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a gyaŋŋe̱ a bo̱ nu ase̱ŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱‑ɔ, ne̱ baa lɔŋ e̱se̱bɔ nu mò̱ ase̱ nɛɛnɛɛ. \v 7 Ne̱ ɔɔ gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ se̱ na e̱ fɛɛ‑rɔ. Ne̱ ɔɔ kya agyabɔɔ na bamo̱ ne̱ bamo̱ ke̱sare̱e̱ bɛɛɛ ke̱yaa a wu‑o bwe̱e̱tɔ. \v 8 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ kakatɔgyi a ba maŋ‑ɔ‑rɔ. \p \v 9 Saŋ‑ɔ mɔ, ɔnyare̱ ko̱ mɔ dɛɛ ɔ bo̱ maŋ‑ɔ‑rɔ mfe̱ŋ, ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Simɔŋ, na o de kisibeŋ ɔ waa atɔ ne̱ a kpe̱ŋ e̱ye̱e̱‑ɔ ɔ kaapo̱ maŋ awuye amo̱. Ɔ yɛ ɔ gye̱ se̱sɛ dabe̱ ne̱e̱. \v 10 Amo̱se̱‑ɔ pwɛɛ ne̱ Filipo a dɛɛ ba maŋ‑ɔ‑rɔ, le̱e̱ abre̱sɛ pɛɛɛ se̱ ya bo̱ fo̱ ŋyaagyi pɛɛɛ se̱ maŋ awuye amo̱ i nu Simɔŋ amo̱ ase̱ŋ nɛɛnɛɛ. Bo̱ yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ mo̱ŋ de Wuribware̱ a ke̱dabe̱‑ɔ ɔɔɔ? N gye̱ mò̱ ne̱ Wuribware̱ e̱ te̱e̱ fe̱yɛ Mo̱‑ɔdabe̱‑ɔ?” \v 11 Ke̱tɔ se̱ ne̱ baa nu mò̱ ase̱ŋ nɛɛnɛɛ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ ɔɔ ba mò̱ kisibeŋ‑o bo̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bo̱ kaapo̱ bamo̱ maŋ‑ɔ‑rɔ kyee. \v 12 Amaa bamo̱ a nu Filipo a tɔwe̱ Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro ase̱ŋ timaa na ane̱ŋ ne̱ Yeesuu Kristoo ke̱nyare̱ de ke̱yaale̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa kɔɔre̱ gyi, ne̱ bamo̱ akye̱e̱ na anyare̱ pɛɛɛ a bɔ asuu. \v 13 Ne̱ Simɔŋ fɔŋfɔŋ‑ɔ gbaa a kɔɔre̱ ase̱ŋ‑ɔ gyi. Ne̱ ɔɔ bɔ asuu, ne̱ ŋkee ɔ naa ɔ gya Filipo si, ne̱ akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ ne̱ Filipo a waa‑ɔ a kpe̱ŋ mò̱ e̱ye̱e̱. \p \v 14 Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ ne̱ bo̱ bo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ a nu fe̱yɛ Samariya awuye‑o a kɔɔre̱ Wuribware̱ a ase̱ŋ‑ɔ gyi‑o, ne̱ baa suŋ Peetroo na Yohanee bo̱ kyo̱ŋwe̱ bamo̱ ase̱. \v 15 Bamo̱ a fo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ sa bamo̱, na Wuribware̱ nya sa bamo̱ mò̱ kufwiiŋe timaa‑o. \v 16 A le̱e̱ fe̱yɛ hare̱e̱ Filipo a bɔ bamo̱ asuu Yeesuu ke̱nyare̱‑rɔ‑ɔ gbaa ooo, Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o mo̱ŋ tɛɛ ywe̱e̱ bamo̱ ɔko̱ se̱ daa. \v 17 Ne̱ Peetroo na Yohanee a teyi bamo̱ asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ bamo̱ se̱, ne̱ baa nya Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o. \p \v 18 Simɔŋ a ŋu fe̱yɛ Peetroo na Yohanee a ba bamo̱ asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ akɔɔre̱gyipo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ se̱, ne̱ baa nya Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o si‑o, ne̱ oo ke Peetroo na Yohanee atanne̱. \v 19 Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ sa ŋ gbaa mo̱ ane̱ŋ a ke̱yaale̱ŋ‑ɔ na ŋ gbaa, mo̱ ya ba ke̱sare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ ɔko̱ se̱, na se̱sɛ‑ɔ nya Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o.” \p \v 20 Amaa Peetroo a be̱ŋŋaa mò̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Wuribware̱ sa a fo̱ aa fo̱ atanne̱ lwee de̱e̱kpa ne̱ oo kure bo̱ be̱ya na ɔ bo̱ kywɛɛ e̱bɔye̱ awaapo̱‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ a fa fe̱yɛ fo̱ e̱ taare̱ a fo̱ sɔɔ Wuribware̱ aketɔ‑ɔ. \v 21 Fo̱ mo̱ŋ tii ane̱ se̱, ne̱ fo̱‑ɔ fo̱ be̱e̱ fo̱ maa taare̱ a fo̱ waa ane̱ kusuŋ mɔ, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ e̱bɔye̱ ne̱ e̱ bo̱ fo̱ kakpo̱nɔ‑rɔ kyɔ bwe̱e̱tɔ Wuribware̱ ase̱. \v 22 Amo̱se̱‑ɔ nu fo̱ e̱ye̱e̱ bo̱ le̱e̱ fo̱ ase̱ŋ bɔye̱ mɔ ne̱ fo̱ a fa‑ɔ se̱, na fo̱ ko̱re̱ Wuribware̱ fe̱yɛ ɔ taa fo̱ ase̱ŋ bɔye̱ mɔ bo̱ ke fo̱. \v 23 A le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ a ŋu fe̱yɛ fo̱ ko̱kwe̱e̱ ne̱ fo̱ de‑o kyɔ bwe̱e̱tɔ, ne̱ fo̱ e̱bɔye̱ ne̱ fo̱ de‑o mɔ kyɔ fo̱ se̱.” \p \v 24 Amo̱ fe̱raa, ne̱ Simɔŋ a tɔwe̱ gywii Peetroo na Yohanee fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ ko̱re̱ mo̱ne̱ ne̱e̱, mo̱nꞌ ko̱re̱ Wuribware̱ sa mo̱, na atɔ mɔ ne̱ fo̱ a tɔwe̱ amo̱ ase̱ŋ‑ɔ pɛɛɛ ma kaŋ waa mo̱.” \p \v 25 Peetroo na Yohanee a tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ Yeesuu a waa bamo̱ fɔŋfɔŋ akatɔ‑rɔ na abware̱se̱ŋ gywii ase̱sɛ‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa kiŋŋi yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ. Bamo̱ a kiŋŋi ba yɔ‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii Samariya e̱maŋ e̱maŋ‑nɔ awuye. \s1 Filipo na Itiyopiya krakye̱e̱ bre̱sɛ ko̱ ase̱ŋ \p \v 26 Ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a le̱e̱ so̱so̱ bo̱ tɔwe̱ gywii Filipo fe̱yɛ, “Waa siraa yɔ kyɔwe̱ twɛɛkpa ke̱be̱nasare̱e̱ se̱ ya bo̱rɔ kpa ne̱ ɔ le̱e̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ ɔ yɔ Gasa maŋ‑nɔ.” (Mbe̱yɔmɔ bo̱ mo̱ŋ lɛɛ bo̱ bɔ kpa amo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ mo̱ŋ lɛɛ o te ifuri amo̱ se̱.) \v 27 Ne̱ Filipo a waa siraa, ne̱ ɔɔ ywe̱e̱ kpa‑ɔ se̱. Amɔ swe̱e̱re̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Itiyopiya‑o krakye̱e̱ bre̱sɛ ko̱ ne̱ ɔ de̱e̱re̱ bamo̱ wurekye̱e̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kaŋdakee‑o atanne̱ se̱‑ɔ te mò̱ kpaŋa tireelaa ko̱‑rɔ. Mò̱ a kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi‑o si‑o ne̱ ɔɔ yɔ Yɛro̱salɛm maŋ a ɔ ya suŋ Wuribware̱ mò̱ suŋkpa‑ɔ mfe̱ŋ. Ne̱ mbe̱yɔmɔ o kiŋŋi ɔ yɔ pe̱. \v 28 Mò̱ a te‑ro‑o, na ɔ kare̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Isaya a ase̱ŋ ne̱ ɔɔ kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ keŋkeŋ ɔ yɔ.\fig Filipo a de̱e̱ lwee Itiyopiya krakye̱e̱ bre̱sɛ a kpaŋa tireelaa‑o‑ro ya kaapo̱ mò̱ abware̱se̱ŋ.|src="CN01932b.tif" size="span" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 8.28–38" \fig* \v 29 Mfe̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a tɔwe̱ gywii Filipo fe̱yɛ, “Yɔ tireelaa ne̱ ɔ gye̱ fo̱ ŋkpɛɛ‑ɔ amo̱ ase̱, na fo̱ ya nare̱ me̱raa mò̱.” \v 30 Ne̱ Filipo a yɔ mò̱ ase̱ ya nu fe̱yɛ ɔnyare̱ amo̱ e̱ kare̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ke̱be̱gya ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Isaya a kyo̱rɛɛ‑ɔ. Ne̱ oo bise mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ i nu ke̱tɔ ne̱ fo̱ e̱ kare̱‑ɔ kaase̱ aaa?” \v 31 Ne̱ Itiyopiya krakye̱e̱ bre̱sɛ amo̱ a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “E̱me̱ne̱ ne̱ mo̱ e̱ waa a n nu kaase̱ na ɔko̱ mo̱ŋ kaapo̱ mo̱?” Ne̱ ɔɔ sa ne̱ Filipo a de̱e̱ lweero kye̱na mò̱ ase̱, ne̱ baa kya se̱ ba yɔ. \v 32 Wo̱re̱ ne̱ ɔ kare̱‑ɔ‑rɔ, Isaya a kyo̱rɛɛ ne̱e̱ ɛ, \b \q1 “Ɔɔ waa diŋŋ fe̱yɛ kasanne̱gyii ne̱ bo̱ de a bo̱ ya mɔɔ‑ɔ, \q2 bɛɛɛ ŋkɔ sanne̱ ne̱ ba te̱ŋŋe̱ mò̱ ifwii si, \q2 na ɔ maa su‑o, ɔ mo̱ŋ tɔwe̱ sɛye̱. \q1 \v 33 Ne̱ baa waa mò̱ awo̱re̱fɔɔ na mò̱ ase̱ŋ de kpa \q2 ne̱ bamo̱ mɔ baa kine bo̱ mo̱ŋ taa kase̱ŋtiŋ sa mò̱. \q1 Ɔko̱ maa taare̱ a ɔ kaapo̱ mò̱ ananagyi, \q2 bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ baa te̱ŋ mò̱ ŋkpa se̱, lee mò̱ le̱e̱ kaye̱ mɔ‑rɔ.”\f * \fr 8:33 \ft Isaya 53.7-8 (LXX). \f* \b \m \v 34 To, ne̱ oo bise Filipo fe̱yɛ, “Tɔwe̱ se̱sɛ ne̱ kyaamɛɛ mɔ e̱ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ gywii mo̱, mò̱ e̱ye̱e̱ ne̱ o de bɛɛɛ ɔko̱ aaa?” \v 35 Ne̱ Filipo a kaapo̱ ɔnyare̱‑ɔ abware̱se̱ŋ‑ɔ‑rɔ le̱e̱ mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ kare̱‑ɔ tɔwe̱ Yeesuu kayo̱wɔre̱ se̱ ase̱ŋ gywii mò̱. \p \v 36 Bamo̱ a yɔ, ne̱ baa ya fo̱ bo̱ŋ ko̱ ase̱‑ɔ, ne̱ krakye̱e̱ amo̱ yɛ, “Ke̱e̱, nkyu ko̱ e̱ bo̱ mfe̱e̱‑ɔ. Ne̱ nte̱tɔ se̱ ne̱ ma bɔ asuu‑o ne̱e̱?” [ \v 37 Ne̱ Filipo a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ ya kɔɔre̱ gyi fo̱ kakpo̱nɔ‑rɔ fe̱raa, fo̱ e̱ taare̱ a fo̱ bɔ asuu.” Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Mo̱ a kɔɔre̱ gyi. Mo̱ a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ Wuribware̱ mò̱ gyi‑o e̱ gye̱ Yeesuu Kristoo.”] \v 38 Amo̱ fe̱raa ne̱ krakye̱e̱‑ɔ a sa ne̱ tireelaa ne̱ bo̱ te‑ro‑o a ye̱re̱, ne̱ mò̱ aa Filipo a le̱e̱ yɔ nkyu‑o‑ro, ne̱ Filipo a bɔ mò̱ asuu. \v 39 Bamo̱ ke̱de̱ŋ le̱e̱ nkyu‑o‑ro, ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe‑o a taa Filipo o de o yii. Amo̱se̱‑ɔ krakye̱e̱‑ɔ mo̱ŋ lɛɛ ŋu mò̱. Ne̱ ɔɔ kya mò̱ kpa se̱ yɔ pe̱ na mò̱ akatɔ a gyi. \v 40 Amaa Filipo bo̱ sa se̱ ɔ bo̱ Ase̱dɔd maŋ‑nɔ, ne̱ ɔɔ kya se̱ yɔ Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ ase̱ŋ timaa‑o kpa‑rɔ gywii maŋ ke̱maa se̱ awuye. \c 9 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Sɔɔl a kyurowi mò̱ mfɛɛre̱ bɔye̱‑ɔ \p \v 1-2 Bo̱ fo̱ mbe̱yɔmɔ‑ɔ, Sɔɔl saŋ ɔ ye̱re̱‑rɔ keŋkeŋ ɔ kpa e̱kpa ne̱ ɔ nya na ɔ bo̱ mɔɔ bamo̱ ne̱ bo̱ gya ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ yɔ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ ase̱ ya kpa e̱wo̱re̱ ne̱ e̱e̱ sa mò̱ kpa a ɔ yɔ Damasikus maŋ‑nɔ ya lwee ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ mfe̱ŋ‑ɔ. Saŋ‑ɔ, mò̱ ya lweero ya ŋu akye̱e̱ bɛɛɛ anyare̱ ne̱ bo̱ gya Yeesuu a e̱kpa‑ɔ se̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ɔ taare̱ a ɔ kra bamo̱ yaa Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ ya tii. \p \v 3 Sɔɔl a yɔ ɔ tɔ Damasikus maŋ‑nɔ‑ɔ, kaluwa ko̱ŋko̱ ne̱ ke̱laŋŋe̱rɔ ko̱ fe̱yɛ e̱lɛɛlɛɛ‑ɔ a le̱e̱ awo̱re̱‑rɔ bo̱ we̱e̱ mò̱ se̱. \v 4 Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ le̱e̱ da swe̱e̱re̱, ne̱ oo nu bo̱re̱ ko̱ a tɔwe̱ o gywii mò̱ fe̱yɛ, “Sɔɔl, nte̱tɔ ne̱e̱ ne̱ fo̱ e̱ tɔɔraa mo̱ ane̱ŋ?” \p \v 5 Ne̱ Sɔɔl a bise fe̱yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, fo̱ nsɛ ne̱e̱?” Ne̱ bo̱re̱ amo̱ a be̱ŋŋaa ɛ, “Mo̱ e̱ gye̱ Yeesuu ne̱ fo̱ e̱ tɔɔraa mo̱‑ɔ. \v 6 Amaa, ko̱so̱ yɔ maŋ‑ɔ‑rɔ na ɔko̱ kaapo̱ fo̱ ke̱tɔ ne̱ fo̱ waa mfe̱ŋ‑ɔ.” \p \v 7 Amaa, ase̱sɛ ne̱ bamo̱ aa mò̱ naa kpa‑ɔ‑rɔ mo̱ŋ buŋŋi kanɔ, ne̱ baa sii ye̱re̱. Baa nu bo̱re̱‑ɔ, bamo̱ mɔ bo̱ mo̱ŋ ŋu ɔko̱. \v 8 Ne̱ Sɔɔl a ko̱so̱ kyuwi‑ro, amaa mò̱ a buŋŋi akatɔ‑ɔ, ɔ mo̱ŋ lɛɛ ɔ ke̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ bamo̱ ne̱ mò̱ aa bamo̱ naa‑ɔ a kra mò̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ yaa bo̱ lwee Damasikus maŋ‑nɔ. \v 9 Amo̱ ŋke nsa na ɔ mo̱ŋ ke̱e̱, na ɔ mo̱ŋ gyi, ne̱ mò̱‑ɔ mò̱ mo̱ŋ nuu. \p \v 10 Saŋ amo̱, bamo̱ ɔko̱ ne̱ ɔ gya Yeesuu a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ mɔ bo̱ Damasikus mfe̱ŋ, ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Ananiyas. Ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a te̱e̱ mò̱ dee‑ro‑o fe̱yɛ, “Ananiyas!” Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa ɛ “Ke̱e̱ mo̱, mo̱ nyaŋpe̱.” \v 11 Ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Waa siraa na fo̱ yɔ kabo̱re̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ ‘Kabo̱re̱ kye̱rarasɛ’‑ɔ se̱ na fo̱ lwee ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yudas a lɔŋ‑ɔ‑rɔ bise ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ɔɔ le̱e̱ Taasus maŋ‑nɔ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Sɔɔl‑ɔ se̱. Ɔ bo̱ mfe̱ŋ ɔ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱. \v 12 Ne̱ oo ŋu dee‑ro fe̱yɛ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Ananiyas‑o a lweero bo̱ ba mò̱ ke̱sare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ mò̱ se̱ a mò̱ akatɔ nya be̱e̱ buŋŋi.” \p \v 13 Ne̱ Ananiyas a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a tɔwe̱ ɔnyare̱ mɔ ase̱ŋ gywii mo̱, ne̱ mo̱ a nu awo̱re̱fɔɔ ne̱ ɔɔ bo̱ waa fo̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ ase̱ŋ. \v 14 Ne̱ ɔɔ nya ke̱yaale̱ŋ bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ ase̱ fe̱yɛ ɔ ba Damasikus mfe̱e̱ bo̱ kra ase̱sɛ pɛɛɛ ne̱ ba suŋ fo̱‑ɔ.” \p \v 15 Ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Yɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ a lee mò̱ fe̱yɛ ɔ waa mo̱ kusuŋ‑o, na ɔ tɔwe̱ ase̱ŋ ne̱ n de‑o na mo̱ ke̱yaale̱ŋ gywii nde̱ se̱ awuye‑o na bamo̱ awure na Yudaa awuye‑o pɛɛɛ. \v 16 Na mo̱ fɔŋfɔŋ kaapo̱ mò̱ awo̱re̱fɔɔ ne̱ o kperi kusuŋ ne̱ ɔ waa a ɔ sa mo̱‑ɔ se̱ na o gyi‑o.” \p \v 17 Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ Ananiyas a yɔ ya lwee lɔŋ ne̱ Sɔɔl bo̱ mò̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ ɔɔ taa mò̱ asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ Sɔɔl se̱, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ ko̱so̱bɛɛ Sɔɔl, ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu fɔŋfɔŋ ne̱ oo lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ fo̱ saŋ ne̱ fo̱ bo̱ kpa‑rɔ fo̱ e̱ ba mfe̱e̱‑ɔ ya suŋ mo̱ fo̱ ase̱. Oo suŋ mo̱ fo̱ ase̱ ne̱e̱ a fo̱ akatɔ be̱e̱ nya buŋŋi fe̱yɛ saŋ‑ɔ ane̱ŋ ne̱ a du‑o, na Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ywe̱e̱ fo̱ se̱.” \p \v 18 Puri amo̱‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ atɔ ko̱ fe̱yɛ ŋkiŋgyi agyafo̱‑ɔ a le̱e̱ Sɔɔl akatɔgyi‑ro le̱e̱ da, ne̱ mò̱ akatɔ a buŋŋi waa fe̱yɛ saŋ‑ɔ ane̱ŋ ne̱ a ke̱e̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ ko̱so̱ ye̱re̱. Ne̱ ɔɔ bɔ asuu. \v 19 Mò̱ a gyi ateese‑o kamɛɛ‑rɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ waa ke̱yaale̱ŋ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Sɔɔl a tɔwe̱ abware̱se̱ŋ Damasikus maŋ‑nɔ‑ɔ \p Ne̱ Sɔɔl a gyi ŋke mfe̱ne̱ ko̱ Kristoo akɔɔre̱gyipo̱ ne̱ bo̱ bo̱ Damasikus maŋ‑nɔ‑ɔ ase̱. \v 20 Ne̱ ɔɔ yɔ mfe̱ŋ a ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑ɔ‑rɔ ya le̱e̱ ɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ fe̱yɛ Yeesuu gye̱ Wuribware̱ mò̱ gyi‑o ne̱e̱. \v 21 Ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ bamo̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ ase̱ŋ‑ɔ gywii bamo̱‑ɔ pɛɛɛ. Ne̱ bo̱ yɛ, “N gye̱ ɔnyare̱ ne̱ ɔ bo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ ɔ mɔɔ ase̱sɛ ne̱ ba suŋ Yeesuu‑o ne̱e̱ e̱e̱e̱? Ɔ mo̱ŋ ba mfe̱e̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ɔ ba ɔ bo̱ kra Yeesuu asuŋpo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱e̱‑ɔ na o kiŋŋaa bamo̱ yaa Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ ase̱ ne̱e̱ e̱e̱e̱?” \v 22 Amaa kake ke̱maa mɔ na Sɔɔl a ke̱kaapo̱‑ɔ‑rɔ e̱ waa le̱ŋ ki tii si. Mò̱ a kaapo̱‑rɔ nɛɛnɛɛ ke̱tɔ se̱ ne̱ Yeesuu e̱ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ a suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱ kaye̱‑rɔ a ase̱sɛ‑ɔ fe̱yɛ ɔ mo̱rɔwe̱ bamo̱‑ɔ, Yudaa awuye ne̱ bo̱ bo̱ Damasikus mfe̱ŋ‑ɔ mo̱ŋ taare̱ lee kanɔ ko̱. \p \v 23 Amo̱ a kyee, ne̱ Yudaa awuye‑o a gyaŋŋe̱ kra ane̱ŋ ne̱ ba waa a bo̱ mɔɔ Sɔɔl‑ɔ. \v 24 Amaa oo nu ke̱tɔ ne̱ Yudaa awuye‑o a kra‑ɔ. Ne̱ ŋkee mpase̱ na kanye bo̱ ye̱re̱ maŋ kideŋbee a abunogyi‑o‑ro ba kpa Sɔɔl a bo̱ mɔɔ. \v 25 Amaa ŋke ŋko̱ kanye ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ gya Sɔɔl se̱‑ɔ a taa mò̱ yaa ke̱baŋso̱ro̱o̱ ke̱kyaŋ ko̱ ne̱ baa pwɛɛ bo̱ me̱raa maŋ a kideŋbee‑o so̱so̱, ne̱ ɔɔ bo̱rɔ mfaŋse̱re̱e̱ ko̱‑rɔ ne̱ baa taa mò̱ waa kike dabe̱ ko̱‑rɔ, ne̱ baa ba ife bo̱ da‑rɔ, ne̱ baa kra ife‑o‑ro yɔwe̱ mò̱‑rɔ bɔye̱ baa bo̱ ywe̱e̱ swe̱e̱re̱. Ne̱ ɔɔ se̱re̱ le̱e̱ mfe̱ŋ be̱e̱ yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Sɔɔl a kiŋŋi yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ \p \v 26 Sɔɔl a fo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ ɔ kpa a o tii bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o si. Amaa bo̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ mò̱ gyi fe̱yɛ ŋkee o tii bamo̱ se̱, ne̱ kufu a nya bamo̱ pɛɛɛ. \v 27 Ne̱ Bar‑Nabas\f * \fr 9:27 \ft Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 4.36.\f* a ba bo̱ yaa mò̱ Yeesuu ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ ase̱. Ne̱ ɔɔ kaapo̱ bamo̱‑rɔ ane̱ŋ ne̱ Sɔɔl a ŋu ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu kpa‑rɔ‑ɔ na ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a sa se̱ŋsa gywii mò̱‑ɔ, na ane̱ŋ ne̱ Sɔɔl a nya kakpo̱nɔ kaapo̱ abware̱se̱ŋ Yeesuu ke̱nyare̱‑rɔ Damasikus maŋ‑nɔ‑ɔ. \v 28 Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ Sɔɔl a sii bamo̱ ase̱, ne̱ ɔɔ nya kakpo̱nɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ Yeesuu ke̱nyare̱‑rɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ pɛɛɛ. \v 29 Ne̱ ɔɔ be̱e̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii Yudaa awuye ne̱ ba sa Griiki se̱ŋsa‑ɔ, ne̱ mò̱ aa bamo̱ a gyiiri ikii bo̱ le̱e̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ se̱. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ba buwi ba kpa e̱kpa a bo̱ mɔɔ mò̱. \v 30 Saŋ ne̱ Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ a ŋu ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa yaa Sɔɔl Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ, ne̱ baa ya ba mò̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ mò̱ aye̱ Taasus ne̱ ɔ bo̱ e̱fɔ‑ɔ. \v 31 Ŋkee fe̱raa, bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Sɔɔl a kii Kristoo ɔkɔɔre̱gyipo̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ lɛɛ ɔ tɔɔraa Kristoo akɔɔre̱gyipo̱, asɔre̱e̱ awuye ne̱ bo̱ bo̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ na Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ na Samariya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ pɛɛɛ e̱ye̱e̱ a yuri bamo̱. Ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a sa asɔre̱e̱ awuye‑o ke̱yaale̱ŋ na wɔre̱, ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a bo̱ tii bamo̱ se̱, bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ baa bu ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu‑o si. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Peetroo a yɔ Lidaa na Yopaa e̱maŋ‑nɔ‑ɔ \p \v 32 Ne̱ Peetroo a nare̱ maŋ ke̱maa ne̱ Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ bo̱‑ɔ se̱ ɔ laa bamo̱. Ne̱ saŋ ko̱ ɔɔ yɔ bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ Lidaa maŋ‑nɔ‑ɔ ase̱ a ɔ ya laa bamo̱. \v 33 Mfe̱ŋ ne̱ ɔɔ yɔ ŋu ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Iniya, ne̱ mò̱ kayo̱wɔre̱ pɛɛɛ mɔ a wu, ne̱ ɔ maa taare̱ a ɔ ko̱so̱ le̱e̱ kraŋ se̱ nsu mburuwa‑o. \v 34 Mfe̱ŋ ne̱ Peetroo a te̱e̱ mò̱ ke̱nyare̱ ɛ, “Iniya, Yeesuu Kristoo e̱ gye̱ ne̱ ɔ sa a fo̱ kpaare̱. Ko̱so̱ bɔɔ fo̱ kraŋ.” Puri‑ro mfe̱ŋ ne̱ Iniya a ko̱so̱ kyuwi‑ro. \v 35 Ne̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ te Lidaa maŋ‑nɔ na Sarɔŋ ifuri si‑o pɛɛɛ a ŋu ɔnyare̱ amo̱ a kpaare̱‑ɔ, ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi, ne̱ baa bo̱ gya mò̱ e̱kpa‑ɔ se̱. \p \v 36 Amɔ ɔkye̱e̱ ko̱ mɔ bo̱ Yopaa maŋ ne̱ mò̱ aa Lidaa mo̱ŋ bo̱ e̱fɔ bwe̱e̱tɔ‑ɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ Yeesuu gyi bwe̱e̱tɔ. Mò̱ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ Tabitaa. (Amaa Griiki‑ro mò̱ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ Dɔɔkas, kaase̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ Kyaŋkpo̱raŋ.) Ɔkye̱e̱ mɔ fe̱raa atiripo̱‑rɔ ke̱kya na ke̱dame̱naŋsɛ wo̱re̱ dooo ne̱ ɔ naa ɔ waa. \v 37 Saŋ amo̱ mɔ, ɔɔ lɔ, ne̱ oo wu. Ne̱ baa gyee mò̱ taa mò̱ kifuniŋ‑o bo̱ be̱ya ke̱baŋso̱ro̱o̱ ke̱kyaŋ ko̱‑rɔ so̱so̱ na ba su kale. \v 38 Amo̱se̱‑ɔ Yopaa awuye ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o a nu Peetroo si fe̱yɛ ɔ bo̱ Lidaa maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ baa suŋ abɛɛ anyɔ ko̱ mò̱ ase̱ fe̱yɛ bo̱ ya tɔwe̱ gywii mò̱ ɛ, “Ane̱ e̱ ko̱re̱ fo̱, waa me̱naŋ ba ane̱ ase̱.” \p \v 39 Ne̱ Peetroo a waa siraa, ne̱ mò̱ aa abɛɛ anyɔ amo̱ a yɔ. Bamo̱ a fo̱‑ɔ, ne̱ baa yaa Peetroo ke̱baŋso̱ro̱o̱ ke̱kyaŋ ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ da ke̱mo̱‑rɔ‑ɔ. Ne̱ akpenlekye̱e̱ ye̱re̱ muruwaa kifuniŋ‑o na ba su. Ne̱ baa ba e̱kaare̱ ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ a baara sa atiripo̱ saŋ ne̱ o te‑o bo̱ kaapo̱ Peetroo ane̱ŋ ne̱ ɔkye̱e̱‑ɔ bware‑o. \p \v 40 Ne̱ Peetroo a sa ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a le̱e̱ ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ oo kpuni aŋurii, ne̱ ɔɔ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱, ne̱ oo kii ba kifuniŋ‑o ase̱, ne̱ ɔ yɛ, “Tabitaa, kyiŋŋi kye̱na.” Mfe̱ŋ ne̱ oo buŋŋi akatɔ. Mò̱ a ŋu Peetroo‑o, ne̱ oo kyiŋŋi kye̱na. \v 41 Ne̱ Peetroo a tɔ mò̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ kra mò̱‑rɔ kya mò̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ ko̱so̱ ye̱re̱. Ne̱ Peetroo a te̱e̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o pɛɛɛ na akpenlekye̱e̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ ba ɔkye̱e̱‑ɔ bo̱ kaapo̱ bamo̱. \v 42 Ɔke̱maa ne̱ ɔ bo̱ Yopaa maŋ‑nɔ‑ɔ a nu ase̱ŋ mɔ. Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a kɔɔre̱ Yeesuu gyi. \v 43 Ne̱ Peetroo a gyi ŋke kafwe̱e̱ ko̱ gbaŋse̱ba ne̱ ba te̱e̱ ɛ Simɔŋ‑ɔ ase̱ Yopaa mfe̱ŋ. \c 10 \s1 Peetroo na Kooniiliyus \p \v 1 Saŋ amo̱ mɔ, ɔnyare̱ ko̱ mɔ bo̱ Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ, ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kooniiliyus. Mò̱ e̱ gye̱ Roma awuye asoogyaa alafa asiye ne̱ ba te̱e̱ bamo̱ ɛ Italiya asoogyaa‑o‑ro ke̱lafa ɔbre̱sɛ.\fig Roma asoogyaa awuye|src="N32 HK00197b Soldiers.pdf" size="span" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 10.1" \fig* \v 2 Ɔ gye̱ se̱sɛ timaa ne̱e̱ fɛɛ. Ne̱ mò̱ aa mò̱ lɔŋ‑nɔ awuye pɛɛɛ mɔ a mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye gbaa ooo, ne̱ ba suŋ Wuribware̱. Ne̱ ɔ be̱e̱ ɔ kya Yudaa awuye atiripo̱‑rɔ, na ɔ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ saŋ ke̱maa. \v 3 Kake ŋko̱, kyɔwe̱ kikpeerebe̱e̱, ne̱ ɔnyare̱ mɔ a yɔ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱, ne̱ oo ŋu ko̱tɔko̱ fe̱yɛ dee‑ro‑o. Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ ne̱ oo ŋu nɛɛnɛɛ‑ɔ na oo lweero mò̱ ase̱ te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ “Kooniiliyus!” \p \v 4 Na kufu de mò̱, ne̱ ɔɔ de̱e̱re̱ Wuribware̱ kabɔɔ‑ɔ, ne̱ oo bise fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱e̱, mo̱ nyaŋpe̱?” \p Ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ amo̱ a be̱ŋŋaa mò̱ ɛ, “Wuribware̱ akatɔ a gyi fo̱ ke̱bware̱ko̱re̱ na ke̱dame̱naŋsɛ ne̱ fo̱ e̱ waa atiripo̱‑ɔ se̱, ne̱ ɔ kpa a ɔ be̱ŋŋaa fo̱. \v 5 Na mbe̱yɔmɔ suŋ ase̱sɛ bo̱ kyo̱ŋwe̱ Yopaa maŋ‑nɔ, na bo̱ ya te̱e̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Simɔŋ Peetroo‑o. \v 6 Ɔ gye̱ gbaŋse̱ba ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Simɔŋ, ne̱ o te ɔpo̱o̱ kɛɛ‑ɔ ɔfɔ ne̱e̱.” \p \v 7 Ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ‑ɔ a le̱e̱ mfe̱ŋ o yii, ne̱ Kooniiliyus a te̱e̱ mò̱ anya anyɔ na soogyaa ko̱ŋko̱ ne̱ ɔ waa kusuŋ ɔ sa mò̱ mò̱ lɔŋ‑nɔ, ne̱ o suŋ Wuribware̱‑ɔ. \v 8 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ kaa waa‑ɔ gywii bamo̱, ne̱ oo suŋ bamo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ Yopaa maŋ‑nɔ. \p \v 9 Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o ne̱ baa yɔ ba tɔ‑rɔ Yopaa‑o, ne̱ Peetroo a de̱e̱ bamo̱ akyaŋ tɛɛse̱sɛ amo̱ ko̱ko̱ mpase̱ amo̱ a ɔ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱.\fig Mfaanɛɛ Yudaa awuye e̱ tɛɛ bamo̱ akyaŋ so̱so̱|src="HK00232b.tif" size="span" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 10.9" \fig* \v 10 Saŋ‑ɔ ako̱ŋ de mò̱, ɔ kpa ateese a o gyi. Bamo̱ a maa se̱ ba waa ateese‑o, ne̱ oo ŋu ke̱tɔ ko̱ fe̱yɛ dee‑ro‑o. \v 11 Oo ŋu ne̱e̱ fe̱yɛ awo̱re̱‑rɔ a buŋŋi‑ro, ne̱ waagya dabe̱ ko̱ a le̱e̱ so̱so̱ ɔ ba‑rɔ fe̱yɛ bo̱ko̱ a de mò̱ aŋu ana‑ɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ bo̱ le̱e̱ da‑rɔ mò̱ ase̱. \v 12 Mbo̱ na awɔ na akeri na mbo̱gyii e̱wo̱re̱se̱ e̱wo̱re̱se̱ mɔ bo̱ waagya amo̱‑rɔ. \v 13 Ne̱ oo nu bo̱re̱ ko̱ a le̱e̱ so̱so̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Peetroo, ko̱so̱ na fo̱ mɔɔ wo̱!” \p \v 14 Amaa Peetroo a be̱ŋŋaa ne̱e̱ ɛ, “Mo̱ nyaŋpe̱, ma gyi mmo̱ daa, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ a ko̱so̱‑ɔ, mo̱ŋ tɛɛ gyi ke̱tɔ ne̱ ane̱ Yudaa awuye mbraa‑ɔ yɛ a gye̱ iyisi ne̱ ba kisi‑o.” \v 15 Ne̱ bo̱re̱‑ɔ a be̱e̱ tɔwe̱ nyɔse̱po̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Ke̱tɔ ne̱ mbe̱yɔmɔ Wuribware̱ yɛ ki bware kigyi‑o, fo̱‑ɔ fo̱ ma kisi kigyi!” \p \v 16 Ne̱ bo̱re̱ amo̱ a tɔwe̱ amo̱‑ɔ iluwi e̱sa gywii mò̱, ne̱ oo kine kigyi ane̱ŋ dɛɛ, ne̱ atɔ‑ɔ pɛɛɛ a be̱e̱ kiŋŋi yɔ so̱so̱. \p \v 17 Peetroo a saŋ ɔ fa ke̱tɔ ne̱ oo ŋu‑o mfɛɛre̱‑ɔ, na ŋkee ne̱ ase̱sɛ ne̱ Kooniiliyus a suŋ bamo̱‑ɔ a fo̱ Simɔŋ lɔŋ ba bo̱ ye̱re̱ mò̱ kabuno. \v 18 Ne̱ baa bise bo̱ kyo̱ŋwe̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, “Ɔfɔ ko̱ bo̱ lɔŋ mɔ‑rɔ mfe̱e̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Simɔŋ Peetroo aaa?” \v 19 Peetroo a saŋ ɔ bo̱ ke̱kyaŋ‑ɔ so̱so̱ mfe̱ŋ ɔ fa ke̱tɔ ne̱ oo ŋu‑o mfɛɛre̱‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe‑o a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Nu! Ase̱sɛ asa ko̱ bo̱ mfe̱e̱ ba kpa fo̱. \v 20 Amo̱se̱‑ɔ waa siraa na fo̱ kpo̱ro̱we̱ yɔ lɔŋ‑nɔ, na fo̱ aa bamo̱ yɔ bamo̱ aye̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ ya suŋ bamo̱. Fo̱ ma kine.” \v 21 Ne̱ Peetroo a kpo̱ro̱we̱ ya tɔwe̱ gywii ase̱sɛ asa amo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ ne̱ mo̱ne̱ i buwi mo̱ne̱ e̱ kpa ne̱e̱. Mo̱ne̱ kpa se̱?” \p \v 22 Ne̱ bo̱ yɛ, “To, ane̱ mo̱ŋ de bɔye̱ ko̱. Roma soogyaa bre̱sɛ Kooniiliyus ya suŋ ane̱ fo̱ ase̱. Ɔ gye̱ se̱sɛ timaa, ne̱ o suŋ Wuribware̱, ne̱ Yudaa awuye mɔ pɛɛɛ i bu mò̱. Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a ba mò̱ ase̱ bo̱ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ ɔ te̱e̱ fo̱ mò̱ aye̱, na o nu ke̱tɔ ne̱ fo̱ de a fo̱ tɔwe̱‑ɔ.” \p \v 23 Amo̱ fe̱raa, ne̱ Peetroo a sa ne̱ baa lwee lɔŋ‑nɔ, ne̱ ɔɔ po̱pɔre̱ bamo̱ na bo̱ di a kaye̱ ke. Kaye̱ a ke‑o, ne̱ ɔɔ waa siraa, ne̱ mò̱ aa bamo̱ na Yopaa awuye bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o bo̱ko̱ a yɔ. \p \v 24 Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o ne̱ baa fo̱ Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ kyɔ ya to̱ fe̱yɛ Kooniiliyus na mò̱ ko̱we̱bɛɛ‑ana na mò̱ nyare̱‑ana ne̱ ɔɔ te̱e̱‑ɔ a waa siraa bo̱ te bo̱ gywii mò̱. \v 25 Peetroo a de̱ŋ o lwee lɔŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ Kooniiliyus a le̱e̱ bo̱ gyaŋŋaa mò̱ buŋŋe kpuni aŋurii mò̱ akatɔ‑rɔ suŋ mò̱. \v 26 Ne̱ Peetroo a tɔwe̱ gywii mò̱ ɛ, “O daabii, ko̱so̱ ye̱re̱, mo̱ fɔŋfɔŋ gye̱ se̱sɛ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱‑ɔ dɛɛ.” \p \v 27 Bamo̱ a lwee lɔŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ na ɔ sa se̱ŋsa Kooniiliyus ase̱, ne̱ ɔɔ ya to̱ fe̱yɛ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ. \v 28 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ nyi fe̱yɛ ane̱ Yudaa awuye a mbraa‑ɔ mo̱ŋ sa kpa fe̱yɛ Yudaanyi na ɔko̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ gye̱ Yudaanyi nare̱ bɛɛɛ o lwee mò̱ lɔŋ‑nɔ. Amaa mbe̱yɔmɔ Wuribware̱ a kaapo̱ mo̱ fe̱yɛ m ma lɛɛ teŋŋi‑ro na m ma lɛɛ tɔwe̱ fe̱yɛ ɔko̱ de iyisi na ŋ kperi ane̱ŋ se̱ na mo̱ aa mò̱ ma nare̱. \v 29 Amo̱se̱ se̱ ne̱ mo̱ne̱ a suŋ te̱e̱ mo̱‑ɔ, ne̱ mo̱ŋ kine, ne̱ mo̱ a ba‑ɔ ne̱e̱. To, mo̱ i bise mo̱ne̱ fe̱yɛ ke̱mo̱ se̱ ne̱ mo̱ne̱ a te̱e̱ mo̱.” \p \v 30 Ne̱ Kooniiliyus yɛ, “To, mo̱ŋ de bɔye̱ ko̱. Ndɔɔ ŋke nna ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱ a yɔ a ŋ ya ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ mo̱ lɔŋ‑nɔ mpase̱, ne̱ mo̱ a ŋu ɔnyare̱ ko̱ fe̱yɛ dee‑ro‑o na ɔ ye̱re̱ mo̱ akatɔ‑rɔ o buŋ kaare̱ to̱re̱se̱sɛ. \v 31 Ne̱ ɔ yɛ, ‘Kooniiliyus, Wuribware̱ a nu fo̱ ke̱bware̱ko̱re̱, ne̱ oo ŋu ke̱dame̱naŋsɛ ne̱ fo̱ e̱ waa atiripo̱‑ɔ pɛɛɛ.’ \v 32 Ne̱ ɔ yɛ, ‘Mbe̱yɔmɔ suŋ ɔko̱ Yopaa maŋ‑nɔ na ɔ ya te̱e̱ ɔnyare̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Simɔŋ Peetroo‑o. Ɔ gye̱ ɔfɔ ɔ bo̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Simɔŋ Gbaŋse̱ba ne̱ o te ɔpo̱o̱ kɛɛ‑ɔ aye̱!’ \v 33 Amo̱se̱ ne̱ mo̱ a suŋ te̱e̱ fo̱. Fo̱ a ba‑ɔ, aa waa mo̱ kɔne̱ bwe̱e̱tɔ. Mbe̱yɔmɔ ane̱ pɛɛɛ a gyaŋŋe̱ ane̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ akatɔ‑rɔ ane̱ e̱ kpa a ane̱ nu ke̱tɔ ne̱ ɔ yɛ fo̱ tɔwe̱ gywii ane̱‑ɔ ne̱e̱.” \s1 Ke̱tɔ ne̱ Peetroo a tɔwe̱ gywii Kooniiliyus‑ana‑ɔ \p \v 34 Ne̱ Peetroo a le̱e̱ ɔ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ o de a ɔ tɔwe̱‑ɔ. Ɔ yɛ, “Mbe̱yɔmɔ fe̱raa, Wuribware̱ a kaapo̱ mo̱ fe̱yɛ bo̱ fo̱ ndɔɔ, mo̱ a waa bɔye̱ fe̱yɛ mo̱ a teŋŋi ase̱sɛ‑rɔ‑ɔ. Amaa Wuribware̱ ase̱ fe̱raa, ɔko̱ mo̱ŋ kwe̱e̱, ne̱ ɔ maa bu ɔko̱ ɔ kyo̱ŋ ɔko̱. \v 35 Na Wuribware̱ fe̱raa, kasuro ke̱maa ne̱ fo̱ a le̱e̱ kamo̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ fo̱ e̱ tɛɛ fo̱ i suŋ mò̱, ne̱ fo̱ e̱ waa ke̱tɔ ne̱ ɔ kpa‑ɔ, ɔ kpa fo̱ ase̱ŋ. \v 36 Amo̱‑ɔ pɛɛɛ gbaa Isireelii awuye ne̱ Wuribware̱ a taa mò̱ ase̱ŋ amo̱ bo̱ sa. Ne̱ ɔɔ bo̱rɔ Yeesuu Kristoo si tɔwe̱ abware̱se̱ŋ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ kpa a o yuri ane̱ ŋkpo̱nɔ. Amaa kase̱ŋtiŋ fe̱raa Yeesuu mo̱ŋ gye̱ ane̱ Yudaa awuye wo̱re̱ nyaŋpe̱ ne̱e̱. Ɔ gye̱ to̱ŋ ke̱maa awuye nyaŋpe̱ ne̱e̱. \v 37-38 Mo̱ e̱ kɔɔre̱ a n gyi fe̱yɛ mo̱ne̱ a nu ase̱ŋ ne̱ aa ba ane̱ aye̱ ŋke mfe̱ne̱ mɔ‑rɔ‑ɔ. Saŋ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ e̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ fe̱yɛ ase̱sɛ nu bamo̱ e̱ye̱e̱, na bo̱ le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ, na ɔ bɔ bamo̱ asuu‑o, ne̱ Wuribware̱ a sa Yeesuu Nasarɛte̱nyi‑o mò̱ ke̱yaale̱ŋ na mò̱ kufwiiŋe timaa‑o. M be̱e̱ mo̱ e̱ kɔɔre̱ a n gyi fe̱yɛ mo̱ne̱ a nu ane̱ŋ ne̱ Yeesuu a gye̱ ŋkpɛɛ waa mò̱ kusuŋ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱, ne̱ oo muruwi ane̱ swe̱e̱re̱ se̱ pɛɛɛ‑ɔ. Wuribware̱ a gya mò̱ kamɛɛ‑ɔ se̱‑ɔ, ɔɔ waa itimaa to̱ŋ ke̱maa ne̱ ɔɔ yɔ‑ɔ, ne̱ ɔɔ kya alɔpo̱ na bamo̱ ne̱ Ɔbɔnsam te bamo̱ se̱‑ɔ. \v 39 Ne̱ ane̱ pɛɛɛ a ŋu ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ɔɔ waa Yude̱ya swe̱e̱re̱ pɛɛɛ se̱ na Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ. Ne̱ baa ba ndangyii bo̱ da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱ mɔɔ. \v 40 Ne̱ ke̱mo̱ kake sase̱po̱‑ɔ ne̱ Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro, ne̱ oo lee mò̱ e̱ye̱e̱ ifuri. \v 41 Amaa n gye̱ ɔke̱maa ya ŋu mò̱. Ane̱ ne̱ ane̱ gye̱ bamo̱ ne̱ ɔɔ kyɔ lee‑o ya ŋu mò̱, ane̱ ne̱ ane̱ a ŋu ke̱tɔ ke̱maa ne̱ Yeesuu a waa‑ɔ, ne̱ ane̱ aa mò̱ a gyi ateese, ne̱ ane̱ a nuu nta saŋ ne̱ oo kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o kamɛɛ‑rɔ. \v 42 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ane̱ fe̱yɛ ane̱ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ gywii ase̱sɛ bo̱ kaapo̱ bamo̱ fe̱yɛ mò̱ ne̱ Wuribware̱ a lee fe̱yɛ ɔ waa bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ tɛɛ wu‑o na bamo̱ ne̱ baa wu‑o pɛɛɛ ɔse̱ŋgyipo̱. \v 43 Ne̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ pɛɛɛ ne̱ baa dɛɛ kye̱na‑ɔ a tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ taa ɔke̱maa mɔ ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ mò̱ gyi‑o e̱bɔye̱ a ɔ bo̱ ke mò̱. Wuribware̱ e̱ bo̱rɔ Yeesuu si na ɔ taa ɔke̱maa ne̱ ɔ kɔɔre̱ mò̱ a o gyi‑o e̱bɔye̱ bo̱ ke se̱sɛ‑ɔ.” \p \v 44 Na Peetroo saŋ ɔ sa se̱ŋsa, ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a bo̱ ywe̱e̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ bo̱ mfe̱ŋ o nu mò̱ ase̱ŋ‑ɔ se̱. \v 45 Ne̱ e̱ye̱e̱ a kpe̱ŋ Yudaa awuye ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi, ne̱ bamo̱ aa Peetroo pɛɛɛ a le̱e̱ Yopaa, ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ, bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a sa ne̱ mò̱ kufwiiŋe timaa‑o a ywe̱e̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o gbaa se̱‑ɔ. \v 46 A le̱e̱ fe̱yɛ baa nu bamo̱ a sa e̱se̱ŋsa ko̱ ne̱ bamo̱ aa ase̱sɛ‑ɔ fɔŋfɔŋ gbaa maa nu e̱mo̱‑rɔ‑ɔ, na ba kyo̱rɔ Wuribware̱ a ke̱dabe̱‑ɔ. \v 47 Ne̱ Peetroo yɛ, “Ase̱sɛ mɔ a nya Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ne̱e̱ fe̱yɛ ane̱‑ɔ dɛɛ. Amo̱se̱‑ɔ ɔko̱ e̱ taare̱ a o kuŋ bamo̱ fe̱yɛ ane̱ ma ba nkyu bo̱ bɔ bamo̱ asuu aaa?” \v 48 Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ sa ne̱ baa bɔ bamo̱ asuu Yeesuu Kristoo ke̱nyare̱‑rɔ. Ne̱ bo̱ yɛ Peetroo kye̱na bamo̱ ase̱ ŋke ŋnyɔ ko̱. \c 11 \s1 Peetroo kumuruwi‑ro a ke̱tɔ ne̱ ɔɔ bo̱ tɔwe̱ gywii Yɛro̱salɛm asɔre̱e̱ awuye‑o \p \v 1 Ne̱ Yeesuu ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ na Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ a bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o pɛɛɛ a nu fe̱yɛ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o gbaa a nu abware̱se̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa kɔɔre̱ amo̱ gyi. \v 2 Amo̱se̱‑ɔ saŋ ne̱ Peetroo a yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ, ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱‑rɔ fe̱yɛ bo̱ te̱ŋŋe̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o atwe̱e̱tu‑o pwɛɛ na bamo̱ aa bamo̱ dɛɛ taare̱ nare̱ na bo̱ gyi abɛɛ ase̱‑ɔ a po̱rɔ mò̱ fe̱yɛ, \v 3 “Fo̱ a waa ɔfɔ ya so̱we̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ te̱ŋŋe̱ atwe̱e̱tu‑o aye̱.” \p \v 4 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ Peetroo a tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ kaa waa‑ɔ pɛɛɛ ke̱gyase̱ ke̱gyase̱ gywii bamo̱. \v 5 Ɔɔ tɔwe̱ ne̱e̱ ɛ, “Saŋ ne̱ m bo̱ Yopaa maŋ‑nɔ mo̱ e̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱‑ɔ, ne̱ mo̱ a ŋu atɔ ko̱ fe̱yɛ dee‑ro‑o a le̱e̱ so̱so̱ a ba fe̱yɛ bamo̱ a kra waagya aŋu ana‑rɔ, ne̱ ba yɔwe̱‑rɔ ba le̱e̱ so̱so̱ ba‑rɔ‑ɔ. Ne̱ ɔɔ bo̱ le̱e̱ da mo̱ akatɔ‑rɔ. \v 6 Mo̱ a de̱e̱re̱ waagya‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ mo̱ a ŋu mbo̱ na awɔ na akeri na mbo̱gyii. \v 7 Ne̱ mo̱ a nu bo̱re̱ ko̱ a le̱e̱ so̱so̱ tɔwe̱ gywii mo̱ fe̱yɛ, ‘Peetroo, ko̱so̱ ye̱re̱ na fo̱ mɔɔ wo̱.’ \v 8 Amaa mo̱ a be̱ŋŋaa mò̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, ma gyi mmo̱ daa, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ a ko̱so̱‑ɔ, mo̱ŋ tɛɛ gyi ke̱tɔ ne̱ ane̱ Yudaa awuye mbraa‑ɔ yɛ a gye̱ iyisi ne̱ ba kisi‑o.’ \v 9 Ne̱ bo̱re̱ amo̱ a be̱e̱ tɔwe̱ ɛ, ‘Ke̱tɔ ne̱ mbe̱yɔmɔ Wuribware̱ yɛ ki bware kigyi‑o, fo̱‑ɔ fo̱ ma kisi kigyi.’ \v 10 Amo̱‑ɔ a waa iluwi e̱sa, ne̱ ŋkee amo̱ pɛɛɛ a be̱e̱ kiŋŋi yɔ so̱so̱. \v 11 Mfe̱ŋ ne̱ abɛɛ asa ko̱ ne̱ baa suŋ bamo̱ le̱e̱ Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ‑ɔ a fo̱ lɔŋ ne̱ n te mò̱‑rɔ‑ɔ. \v 12 Ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe‑o a tɔwe̱ gywii mo̱ fe̱yɛ mo̱ aa bamo̱ a yɔ na m ma kine. Abɛɛ asiye mɔ ne̱ baa le̱e̱ Yopaa maŋ‑nɔ, ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o ya yaa mo̱ Kaye̱sare̱ya mfe̱ŋ, ne̱ ane̱ pɛɛɛ a lwee ɔnyare̱ ne̱ oo suŋ te̱e̱ mo̱‑ɔ a lɔŋ‑ɔ‑rɔ. \v 13 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ane̱ ane̱ŋ ne̱ oo ŋu Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a bo̱ ye̱re̱ mò̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ. Na ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ amo̱ a tɔwe̱ gywii mò̱ ɛ, ‘Suŋ ɔko̱ Yopaa maŋ‑nɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Simɔŋ Peetroo‑o ase̱. \v 14 Mò̱‑ɔ mɔ e̱ tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ mo̱rɔwe̱ fo̱ aa fo̱ lɔŋ‑nɔ awuye‑o a o gywii fo̱.’ \v 15 Amo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱ a le̱e̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ ase̱ŋ mo̱ i gywii bamo̱‑ɔ, a mo̱ŋ kyee ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a bo̱ ywe̱e̱ bamo̱ se̱ fe̱yɛ ke̱gye̱ŋkpɛɛ‑ɔ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ ywe̱e̱ ane̱ se̱‑ɔ dɛɛ. \v 16 Ne̱ mo̱ a nyiŋŋi ke̱tɔ ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a tɔwe̱‑ɔ se̱ fe̱yɛ, ‘Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ de nkyu ɔ bɔ ase̱sɛ asuu, amaa mo̱ne̱ fe̱raa Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o e̱ ywe̱e̱ mo̱ne̱ se̱. Na Wuribware̱ ba mò̱ kufwiiŋe timaa amo̱ bo̱ gyee mo̱ne̱.’ \v 17 A bo̱‑rɔ ane̱ŋ fe̱yɛ Wuribware̱ a sa bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o mò̱ kufwiiŋe timaa‑o ne̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ sa ane̱ ne̱ ane̱ a kɔɔre̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu Kristoo gyi‑o dɛɛ. Amo̱se̱‑ɔ nsɛ e̱ gye̱ mo̱‑ɔ mo̱ ne̱ mo̱ e̱ taare̱ a n tii Wuribware̱ kusuŋ kpa?” \p \v 18 Bamo̱ a nu ase̱ŋ mɔ pɛɛɛ‑ɔ, ne̱ baa yɔwe̱ Peetroo ke̱po̱rɔ, ne̱ baa kyo̱rɔ Wuribware̱. Ne̱ bo̱ yɛ, “Amo̱ fe̱raa Wuribware̱ a sa bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o gbaa kpa fe̱yɛ bo̱ nu bamo̱ e̱ye̱e̱, na bo̱ le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ, na bo̱ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ.” \s1 Asɔre̱e̱ ne̱ a bo̱ Ante̱yɔke̱ya maŋ‑nɔ‑ɔ \p \v 19 Saŋ ne̱ Yudaa awuye‑o a mɔɔ Stifaŋ‑o, bamo̱ bɛɛko̱‑ana Yudaa awuye ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o a brawe̱‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ baa le̱e̱ ba waa bamo̱ awo̱re̱fɔɔ bwe̱e̱tɔ. Bamo̱ bo̱ko̱ a yɔ hare̱e̱ Fonikiya swe̱e̱re̱ se̱ na Kiprus kwii si na Ante̱yɔke̱ya maŋ‑nɔ ba tɔwe̱ ase̱ŋ timaa‑o ba gywii Yudaa awuye‑o wo̱re̱. \v 20 Amaa bamo̱ bo̱ko̱ ne̱ baa ko̱we̱ bamo̱ Kiprus kwii si na Kireenee maŋ‑nɔ‑ɔ a yɔ Ante̱yɔke̱ya, ne̱ baa tɔwe̱ ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu kuŋu si gywii bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o. \v 21 Bamo̱ a de ane̱ nyaŋpe̱ a ke̱yaale̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o bwe̱e̱tɔ a kɔɔre̱ ase̱ŋ timaa‑o gyi, ne̱ baa gya Yeesuu a ke̱bware̱suŋ‑o si. \p \v 22 Ne̱ asɔre̱e̱ awuye ne̱ bo̱ bo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ a nu amo̱ ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa suŋ Bar‑Nabas bo̱ kyo̱ŋwe̱ Ante̱yɔke̱ya mfe̱ŋ. \v 23-24 Mò̱ a fo̱, ne̱ oo ŋu ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a yure ase̱sɛ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ mò̱ akatɔ a gyi. Mò̱ a gye̱ se̱sɛ timaa, ne̱ ɔ be̱e̱ o de Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o bwe̱e̱tɔ, ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ Yeesuu gyi bwe̱e̱tɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ waa ase̱sɛ‑ɔ wɔre̱, ne̱ ɔɔ ye̱re̱ bamo̱ se̱ ko̱ko̱re̱ fe̱yɛ bo̱ kya se̱ gya ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu si kase̱ŋtiŋ‑no, na bo̱ ma kiŋŋi kamɛɛ. Ɔ saŋ ɔ bo̱ mfe̱ŋ, ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a bo̱ kɔɔre̱ Yeesuu gyi, ne̱ baa bo̱ tii akɔɔre̱gyipo̱ ne̱ bo̱ kyɔ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ se̱. \p \v 25 Ne̱ Bar‑Nabas a kya se̱ yɔ Taasus maŋ‑nɔ a ɔ ya buwi kpa Sɔɔl. \v 26 Mò̱ a ya kpa Sɔɔl ŋu‑o, ne̱ ɔɔ yaa mò̱ Ante̱yɔke̱ya. Abɛɛ anyɔ amo̱ a gyi kasu mfe̱ŋ, na bamo̱ aa mfe̱ŋ a asɔre̱e̱ awuye‑o e̱ gyaŋŋe̱, ne̱ baa kaapo̱ ase̱sɛ biribiri abware̱se̱ŋ. Ante̱yɔke̱ya mfe̱ŋ ne̱ baa gye̱ ŋkpɛɛ te̱e̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o ke̱nyare̱ fe̱yɛ Kristoo awuye. \p \v 27 Amɔ saŋ amo̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ ko̱ mɔ a le̱e̱ Yɛro̱salɛm yɔ Ante̱yɔke̱ya mfe̱ŋ. \v 28 Ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe‑o a sa ne̱ bamo̱‑rɔ ɔko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Agabus‑o a ko̱so̱ ye̱re̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ fe̱yɛ ako̱ŋ dabe̱ ko̱ e̱ kpa a a ba swe̱e̱re̱ pɛɛɛ se̱. (Ne̱ aa ba kase̱ŋtiŋ saŋ ne̱ Roma awuye a owure dabe̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kilawudiyus‑o a gyi kuwure‑o.) \v 29 Ne̱ Kristoo awuye ne̱ bo̱ te Ante̱yɔke̱ya‑ɔ a kra fe̱yɛ bamo̱ ɔke̱maa e̱ kyo̱ŋwe̱ bamo̱ bɛɛko̱‑ana ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi, ne̱ bo̱ bo̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ ke̱tɔ ne̱ baa taare̱‑ɔ. \v 30 Kase̱ŋtiŋ mɔ, ne̱ baa kpa atanne̱ bo̱ suŋ Bar‑Nabas na Sɔɔl, ne̱ baa taa yaa bo̱ sa mfe̱ŋ a asɔre̱e̱ abre̱sɛ‑ɔ. \c 12 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Owure Hɛrɔd a tii Peetroo tiikpa, ne̱ Wuribware̱ a kɔɔre̱ mò̱ le̱e̱ mò̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ‑ɔ \p \v 1 Amɔ saŋ mɔ Owure Hɛrɔd\f * \fr 12:1 \ft Mò̱ e̱ gye̱ Hɛrɔd Agripa gye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ ne̱e̱.\f* a le̱e̱ ɔ waa asɔre̱e̱ awuye ne̱ bo̱ bo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ bo̱ko̱ bo̱rɔkraa. \v 2 Ne̱ ɔɔ sa ne̱ mò̱ asoogyaa awuye a ba ke̱paŋ bo̱ mɔɔ Yohanee mò̱ daa Yakubu. \v 3 Mò̱ a ŋu fe̱yɛ Yakubu ke̱mɔɔ‑ɔ a waa Yudaa awuye kɔne̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ be̱e̱ kra Peetroo. Ɔɔ waa amo̱ ŋke ne̱ Yudaa awuye e̱ waa kasu kanɔ ngyaŋŋe̱ ko̱ ne̱ ba gyi Bodobodoo-ne̱-yiisi-mo̱ŋ‑te‑ro‑o. \v 4 Bamo̱ a kra mò̱‑ɔ, ne̱ baa tii mò̱ tiikpa, ne̱ baa sa ne̱ asoogyaa awuye ana ane̱ŋ ntuŋ nna a de̱e̱re̱ mò̱ se̱. Ne̱ Owure Hɛrɔd a waa mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ ɔ sa a bo̱ gyaŋŋe̱ gyi mò̱ ase̱ŋ saŋ ne̱ kasu kanɔ ngyaŋŋe̱ ko̱ ne̱ ba gyi Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o a lo̱we̱‑ɔ. \v 5 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa tii mò̱. Amaa asɔre̱e̱ awuye‑o a ye̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ se̱ kake ke̱maa fe̱yɛ Wuribware̱ lee mò̱ le̱e̱ owure‑o ke̱sare̱e̱‑rɔ. \v 6 Fe̱yɛ nyaŋe̱ ne̱ Owure Hɛrɔd yɛ ɔ gyaŋŋe̱ ase̱sɛ na o gyi Peetroo ase̱ŋ‑ɔ, ke̱mo̱ ndɔɔ kanye na Peetroo da asoogyaa awuye anyɔ mbo̱ŋtɔ‑rɔ, na baa ŋure mò̱ agbarabi anyɔ, na asoogyaa awuye ko̱ mɔ ye̱re̱ ke̱kyaŋ ne̱ baa tii Peetroo ke̱mo̱‑rɔ‑ɔ kibunogyi‑ro. \p \v 7 Mfe̱ŋ ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a bo̱ ye̱re̱ Peetroo ase̱ ke̱kyaŋ ne̱ ɔ bo̱ ke̱mo̱‑rɔ‑ɔ. Amo̱ a gye̱ kanye gbaa ooo, ne̱ ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ a laŋŋe̱‑rɔ. Ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ amo̱ a le̱ŋkpaŋ Peetroo ke̱baakpa, ne̱ oo kyiŋŋi. Ne̱ kabɔɔ‑ɔ yɛ, “Waa me̱naŋ ko̱so̱!” Puri amo̱‑rɔ ne̱ agbarabi ne̱ baa bo̱ da mò̱ asare̱e̱‑rɔ‑ɔ a saŋŋe̱ le̱e̱ da. \v 8 Ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ‑ɔ yɛ, “Ke̱re̱ se̱ na fo̱ waa‑rɔ fo̱ ase̱be̱ta na fo̱ buŋ fo̱ waagya.” Ne̱ Peetroo a waa ane̱ŋ. \v 9 Ne̱ Peetroo a gya mò̱ se̱ le̱e̱ ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ, na ɔ mo̱ŋ nyi ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ‑ɔ e̱ waa‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ aa waa mò̱ fe̱yɛ mò̱ a ku dee‑o ne̱e̱. \v 10 Ne̱ baa kyo̱ŋ asoogyaa awuye katuŋ gye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ na kanyɔse̱po̱‑ɔ se̱. Ne̱ ŋkee lalalo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa bo̱ fo̱ po̱ne̱ dabe̱ ne̱ baa ba ke̱gye̱re̱tɔ bo̱ waa, ne̱ o tii kabo̱re̱ ne̱ ka lwee maŋ‑nɔ‑ɔ. Mfe̱ŋ ne̱ po̱ne̱ amo̱ fɔŋfɔŋ a buŋŋi, ne̱ baa kyo̱ŋ le̱e̱, ne̱ baa bo̱rɔ kabo̱re̱ ko̱, ne̱ puri‑ro mfe̱ŋ Wuribware̱ kabɔɔ amo̱ a ŋaa yɔwe̱ Peetroo. \p \v 11 Ŋkee fe̱raa, ne̱ Peetroo a pini ke̱tɔ ne̱ kaa waa‑ɔ, ne̱ ɔ yɛ, “Mbe̱yɔmɔ fe̱raa, mo̱ a ŋu fe̱yɛ a gye̱ kase̱ŋtiŋ. Wuribware̱ ya suŋ mò̱ kabɔɔ‑ɔ fe̱yɛ ɔ bo̱ lee mo̱ le̱e̱ Owure Hɛrɔd ke̱sare̱e̱‑rɔ, na o lee mo̱ le̱e̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ Yudaa awuye e̱ kpa fe̱yɛ ko̱ waa mo̱‑ɔ‑rɔ.” \p \v 12 Mò̱ fɔŋfɔŋ a ŋu ane̱ŋ ne̱ a du bo̱ sa mò̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ Yohanee Maak mò̱ nyi Mariya aye̱, na ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ kanye amo̱ ba ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ ba sa Peetroo. \v 13 Ne̱ Peetroo a da lɔŋ a kanɔ a po̱ne̱‑ɔ se̱, ne̱ bamo̱ kabre ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Rosa‑o a le̱e̱ ya ke̱e̱. \v 14 Ne̱ oo pini Peetroo bo̱re̱, ne̱ mò̱ akatɔ a gyi bwe̱e̱tɔ hare̱e̱ ɔ taŋ se̱ a o buŋŋi po̱ne̱‑ɔ sa Peetroo, ne̱ oo kiŋŋi lweero ya tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ Peetroo ye̱re̱ kawu. \v 15 Ne̱ baa tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ lɔ e̱bo̱ŋ ne̱e̱ e̱e̱e̱?” Ne̱ ɔɔ ye̱re̱‑rɔ fe̱yɛ, “A gye̱ kase̱ŋtiŋ.” Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Wuribware̱ a kabɔɔ ne̱ Peetroo de, ne̱ ka kuŋ mò̱‑ɔ ne̱e̱.” \v 16 Saŋ mɔ pɛɛɛ na Peetroo saŋ ɔ da po̱ne̱‑ɔ se̱. Ne̱ ŋkee fe̱raa baa bo̱ buŋŋi, ne̱ bamo̱ a ŋu mò̱‑ɔ, ne̱ aa kpe̱ŋ bamo̱ e̱ye̱e̱. \v 17 Ne̱ ɔɔ ya mò̱ ke̱sare̱e̱ bo̱ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ laatɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a lee mò̱ le̱e̱ tiikpa‑ɔ pɛɛɛ gywii bamo̱. Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ ya tɔwe̱ amo̱ gywii Yakubu na Kristoo awuye ne̱ baa saŋ‑ɔ pɛɛɛ.” Ne̱ ɔɔ le̱e̱ bamo̱ ase̱ mfe̱ŋ be̱e̱ yɔ to̱ŋ ko̱. \p \v 18 Kaye̱ a ke‑o, ne̱ ase̱ŋ a to̱ asoogyaa awuye ne̱ ba de̱e̱re̱ tiikpa‑ɔ se̱‑ɔ. Nte̱tɔ ya waa Peetroo? \v 19 Ne̱ Owure Hɛrɔd yɛ bo̱ buwi kpa mò̱. Amaa baa kpa mò̱ kpo̱ne̱. Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ oo bise asoogyaa awuye‑o amo̱ ase̱ŋ, ne̱ ɔɔ sa kanɔ fe̱yɛ bo̱ mɔɔ bamo̱. \p Amo̱ kamɛɛ‑rɔ ne̱ owure‑o a le̱e̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ ya kye̱na Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ kafwe̱e̱. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Hɛrɔd a wu‑o \p \v 20 Ne̱ Owure Hɛrɔd duŋ a fwii Tiro na Sidɔŋ e̱maŋ awuye si. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa kpɔwe̱ abɛɛ yɔ a bo̱ ya ŋu mò̱, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ateese gyisɛ pɛɛɛ a le̱e̱ owure a swe̱e̱re̱‑ɔ se̱ ne̱e̱. Pwɛɛ ne̱ baa yɔ‑ɔ, baa tɔwe̱ gywii ɔnyare̱ ne̱ ɔ de̱e̱re̱ owure a lɔŋ‑ɔ‑rɔ a ayaafɔre̱‑ɔ se̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Balasitus‑o ne̱e̱, ne̱ oo sure si fe̱yɛ ɔ kya bamo̱‑rɔ. Ne̱ baa yɔ owure‑o ase̱ ya tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ ɔ sa a mò̱ duŋ yuri. \p \v 21 Ne̱ owure‑o a sa kake, ne̱ ɔɔ te̱e̱ ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ baa mò̱ akatɔ‑rɔ. Ne̱ oo buŋ mò̱ awuretɔ, ne̱ ɔɔ kye̱na mò̱ kawuregya se̱, ne̱ ɔɔ sa se̱ŋsa gywii ase̱sɛ‑ɔ. \v 22 Ne̱ ase̱sɛ‑ɔ a kyo̱rɔ mò̱ se̱ŋsa sasɛ fɛɛ‑rɔ fe̱yɛ, “N gye̱ se̱sɛ e̱ gye̱ ne̱ ɔ sa se̱ŋsa‑ɔ, kisi ko̱ ne̱e̱.” \v 23 Ne̱ Wuribware̱ kabɔɔ ko̱ a ba kame‑ro ko̱lɔ bo̱ da mò̱, ne̱ aso̱ŋsɔɔ a gyi mò̱ e̱kyo̱rɔwe̱, ne̱ oo wu, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ kyo̱rɔ Wuribware̱ fe̱yɛ mò̱ a sa mò̱ kuwure na ke̱dabe̱. \p \v 24 Saŋ amo̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ maa se̱ ba nu abware̱se̱ŋ, na ba kɔɔre̱ ba gyi. \v 25 Ne̱ Bar‑Nabas na Sɔɔl a lo̱we̱ ke̱tɔ ne̱ baa yɔ ke̱mo̱ se̱‑ɔ, ne̱ baa taa Yohanee Maak, ne̱ bamo̱ aa mò̱ a kiŋŋi yɔ Ante̱yɔke̱ya maŋ‑nɔ. \c 13 \s1 Ane̱ŋ ne̱ baa lee Bar‑Nabas na Sɔɔl suŋ‑o \p \v 1 Saŋ amo̱ Ante̱yɔke̱ya asɔre̱e̱ awuye‑o bo̱ko̱ gye̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ na abware̱se̱ŋ akaapo̱po̱. Bamo̱ anyare̱ e̱ gye̱ Bar‑Nabas, na Simeyɔŋ (ne̱ ba te̱e̱ ɛ Ogyigyii‑o) na Lukiyus (ne̱ ɔɔ le̱e̱ Kireenee maŋ‑nɔ‑ɔ) na Manaye̱ŋ (ne̱ baa be̱ra mò̱ aa Owure Hɛrɔd‑ɔ) na Sɔɔl. \v 2 Saŋ ko̱, ne̱ ba suŋ Wuribware̱ na ba kra ako̱ŋ, ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ lee Bar‑Nabas na Sɔɔl sa mo̱, na bo̱ ya suŋ mo̱ kusuŋ ne̱ mo̱ a te̱e̱ bamo̱ ke̱mo̱ se̱‑ɔ.” \v 3 Ne̱ baa me̱raa se̱ ba kra ako̱ŋ na ba ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱, ne̱ baa ba asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ bamo̱ aŋu si yure bamo̱, ne̱ baa suŋ bamo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Sɔɔl a yɔ mò̱ kpa gye̱ŋkpɛɛsɛ‑ɔ na ɔ ya tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ \p \v 4 Ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a kaapo̱ Bar‑Nabas na Sɔɔl, ne̱ baa yɔ Silukiya maŋ‑nɔ, ne̱ baa bo̱rɔ nkyu si yɔ Kiprus kwii si.\f * \fr 13:4 \ft De̱e̱re̱ ifotoo ne̱ e̱ bo̱ Abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ kɛɛ‑ɔ.\f* \v 5 Bamo̱ a fo̱ Salamis maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ abware̱se̱ŋ Yudaa awuye ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ a ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑ɔ‑rɔ gywii ase̱sɛ. Amɔ Yohanee Maak gbaa tii bamo̱ se̱ ɔ kya bamo̱‑rɔ. \v 6 Ne̱ baa ya fo̱ hare̱e̱ mfe̱ŋ ne̱ baa te̱e̱ ɛ Pafos maŋ‑nɔ‑ɔ. Ne̱ baa to̱ kisibeŋ wuye ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Bar‑Yeesuu‑o mfe̱ŋ. Griiki se̱ŋsa‑rɔ mò̱ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ Ilimas. Ɔ gye̱ Yudaanyi ne̱e̱, ne̱ ɔ yɛ mò̱ fe̱raa gye̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ ne̱e̱. \v 7 Kisibeŋ wuye amo̱ mò̱ nyare̱ e̱ gye̱ kwii amo̱ se̱ gominaa ne̱ ɔɔ ye̱re̱ Roma owure dabe̱‑ɔ ayaa‑rɔ, ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Sɛrɛgiyus Pɔɔl. Ne̱ gominaa‑o de kanyiase̱ŋ, ne̱ ɔɔ te̱e̱ Bar‑Nabas na Sɔɔl bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔ kpa a o nu abware̱se̱ŋ. \v 8 Amaa kisibeŋ wuye‑o mo̱ŋ sure si sa bamo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔ maa kpa fe̱yɛ gominaa‑o kɔɔre̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ gyi. \v 9 Ne̱ Sɔɔl (ne̱ mbe̱yɔmɔ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Pɔɔl‑ɔ) a de̱e̱re̱ kisibeŋ wuye amo̱, na Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o ke̱yaale̱ŋ bo̱ mò̱ ase̱. \v 10 Ne̱ ɔ yɛ, “Fo̱, Ɔbɔnsam mò̱ gyi! Fo̱ fe̱raa, ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ki bware‑o gye̱ fo̱ do̱ŋ ne̱e̱. Fo̱ e̱ pe̱nna ase̱sɛ ne̱e̱ saŋ ke̱maa, ne̱ ŋkee fo̱ i kyurowi Wuribware̱ a kase̱ŋtiŋ‑o fo̱ i kii kaye̱ba saŋ ke̱maa! \v 11 Wuribware̱ i gyiiri fo̱ ke̱se̱bɔ. Fo̱ akatɔ i bwee na fo̱ ma lɛɛ ŋu atɔ bo̱ fo̱ saŋ ko̱ pwɛɛ.” Puri‑ro mfe̱ŋ ne̱ aa waa Ilimas fe̱yɛ kibugyii a da mò̱ akatɔ se̱‑ɔ, ne̱ mò̱ akatɔ a bwee. Ne̱ ɔɔ le̱e̱ teyi asare̱e̱ o buwi ɔ kpa ɔko̱ ne̱ ɔ kra mò̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ na ɔ kaapo̱ mò̱ kpa‑ɔ. \v 12 Gominaa amo̱ a ŋu ke̱tɔ ne̱ kaa waa‑ɔ, ne̱ ɔɔ kɔɔre̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu gyi, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ Pɔɔl a abware̱se̱ŋ ke̱kaapo̱‑ɔ a tɔɔraa mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ. \s1 Pɔɔl ko̱yɔ Ante̱yɔke̱ya ne̱ a bo̱ Pisidiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ \p \v 13 Ne̱ Pɔɔl mò̱ aa mò̱ anare̱bɛɛpo̱ a bo̱rɔ ɔpo̱o̱ se̱ le̱e̱ Pafos yɔ Pɛɛga maŋ ne̱ ɔ bo̱ Pamfiliya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ‑rɔ. Mfe̱ŋ ne̱ Yohanee Maak a yɔwe̱ bamo̱ kiŋŋi yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ. \v 14 Ne̱ baa kya se̱ le̱e̱ Pɛɛga mfe̱ŋ ya fo̱ Ante̱yɔke̱ya ne̱ ɔ bo̱ Pisidiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. Kukyure kake a fo̱‑ɔ, ne̱ baa yɔ Yudaa awuye ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ a ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ ya kye̱na. \v 15 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ bo̱ kyɔ ba waa‑ɔ, ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ gye̱ ke̱bware̱suŋ‑o agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ a kare̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ. Mosis a mbraa a wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ne̱ baa gye̱ ŋkpɛɛ kare̱, ne̱ baa kare̱ akyaamɛɛ‑ɔ ɔko̱ a wo̱re̱‑ɔ‑rɔ bo̱ gya se̱. Saŋ ne̱ baa kare̱ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ abre̱sɛ‑ɔ a sa ne̱ baa tɔwe̱ gywii Pɔɔl‑ana fe̱yɛ, “Ane̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana, mo̱ne̱ i de Wuribware̱ ase̱ŋ ko̱ ne̱ a kaapo̱ ane̱ atɔ‑ɔ, ane̱ e̱ kpa fe̱yɛ mo̱nꞌ tɔwe̱ gywii ase̱sɛ mɔ pɛɛɛ na bo̱ nu.” \p \v 16 Ne̱ Pɔɔl a ko̱so̱ ye̱re̱, ne̱ ɔɔ ya ase̱sɛ‑ɔ ke̱sare̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ɔke̱maa laatɔ, ne̱ ɔɔ me̱raa mò̱ se̱ŋsa se̱ fe̱yɛ, “Mo̱ bɛɛko̱‑ana Isireelii awuye na ɔke̱maa ne̱ ɔ mo̱ŋ gye̱ Isireeliinyi, ne̱ ɔ bo̱ mfe̱e̱, ne̱ o suŋ Wuribware̱‑ɔ, nu mo̱ ase̱! \v 17 Wuribware̱ ne̱ Isireelii awuye i suŋ‑o a le̱e̱ ane̱ nana‑ana, ne̱ ɔɔ sa ne̱ baa waa ko̱kyɔ saŋ ne̱ bo̱ gye̱ anya, ne̱ bo̱ bo̱ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. Ne̱ Wuribware̱ a ba mò̱ ke̱yaale̱ŋ bo̱ lee bamo̱ le̱e̱ Igyipiti awuye a asare̱e̱‑ɔ‑rɔ. \v 18 Ne̱ ɔɔ gye̱ bamo̱ ke̱gye̱ŋkpɛɛ kimukee‑ro nsu aduna, na oo nyite bamo̱ atɔ waasɛ. \v 19 Ne̱ ɔɔ gye̱ bamo̱ ke̱gye̱ŋkpɛɛ yaa Kanaŋ swe̱e̱re̱ se̱, ne̱ oo kpuri nsuro nsunoo ase̱sɛ ne̱ bo̱ te mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ ɔɔ taa bamo̱ swe̱e̱re̱ bo̱ kii ane̱ ade̱daapo̱‑ɔ lee. \v 20 Nsu alafa ana na adunuu ne̱ ɔɔ bo̱ waa amo̱‑ɔ pɛɛɛ le̱e̱ saŋ ne̱ baa gye̱ ŋkpɛɛ yɔ Igyipiti swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. \p Amo̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ‑ɔ, saŋ ke̱maa ne̱ ase̱ŋ e̱ to̱ bamo̱, bɛɛɛ ado̱ŋ i tii bamo̱‑ɔ, amɔ Wuribware̱ a lee bamo̱ ne̱ ba waa agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ na bo̱ lee bamo̱ le̱e̱ ase̱ŋ amo̱‑rɔ ane̱ŋ‑aaa bo̱ fo̱ mò̱ kyaamɛɛ Samuwɛl a mbe̱e̱‑ɔ se̱. \v 21 Saŋ ne̱ bo̱ yɛ baa kpa owure‑o, ne̱ Wuribware̱ a lee ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Kis mò̱ gyi Sɔɔl le̱e̱ Bɛnyamiŋ a kasuro‑o‑ro fe̱yɛ o kii bamo̱ owure.\f * \fr 13:21 \ft 1 Samuwɛl 9-10.\f* Mò̱ a gyi kuwure nsu aduna‑ɔ kamɛɛ, \v 22 ne̱ Wuribware̱ a lee Sɔɔl le̱e̱ kuwure‑o si, ne̱ ɔɔ taa Deefid bo̱ kye̱na se̱. Mfaanɛɛ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ Deefid ase̱ŋ, ‘Mo̱ a ŋu fe̱yɛ Yɛse̱e̱ mò̱ gyi Deefid e̱ gye̱ se̱sɛ ne̱ ɔ pre̱ mo̱‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔ waa ke̱tɔ ke̱maa ne̱ mo̱ e̱ kpa fe̱yɛ ɔ waa‑ɔ.’\f * \fr 13:22 \ft 1 Samuwɛl 13.14.\f* \v 23 Deefid a ke̱nana‑ɔ‑rɔ ne̱ Wuribware̱ a lee ɔnyare̱ ko̱ fe̱yɛ o kii Isireelii ɔmo̱rɔwe̱po̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ kyɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ waa a ɔ sa bamo̱‑ɔ. Ɔmo̱rɔwe̱po̱ amo̱ e̱ gye̱ Yeesuu. \v 24 Pwɛɛ ne̱ Yeesuu a le̱e̱ mò̱ kusuŋ‑o kaase̱, Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii Isireelii awuye pɛɛɛ fe̱yɛ bo̱ nu bamo̱ e̱ye̱e̱ na bo̱ kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ na bo̱ bɔ asuu. \v 25 Na saŋ ne̱ Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ e̱ kpa a ɔ lo̱we̱ mò̱ kusuŋ‑o, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ase̱sɛ‑ɔ fe̱yɛ, ‘Mo̱ne̱ ya fa fe̱yɛ mo̱‑ɔ mo̱ e̱ gye̱ ɔmo̱rɔwe̱po̱ ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ mo̱ne̱‑ɔ, mo̱ne̱ e̱ fo̱ kpa. N gye̱ mo̱ e̱ gye̱ ɔnyare̱ amo̱. Amaa mo̱nꞌ nu fe̱yɛ ɔ bo̱ kamɛɛ ɔ ba na mo̱ŋ fo̱ fe̱yɛ m buŋŋe lee mò̱ ase̱be̱ta na m fwe̱e̱ mò̱ ayaa se̱ gbaa!’ \p \v 26 Mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana Isireelii awuye, Abraham ananagyi, na mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ gye̱ Isireelii awuye‑o pɛɛɛ, ne̱ mo̱ne̱ i suŋ Wuribware̱‑ɔ, ane̱ ne̱ Wuribware̱ a suŋ bo̱ tɔwe̱ ɔmo̱rɔwe̱po̱‑ɔ kuŋu si ase̱ŋ gywii! \v 27 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ase̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ na bamo̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ mo̱ŋ pini fe̱yɛ Yeesuu amo̱ e̱ gye̱ ɔmo̱rɔwe̱po̱ mɔ. Ne̱ bo̱ be̱e̱ bo̱ mo̱ŋ nu Wuribware̱ akyaamɛɛ a ase̱ŋ ne̱ ba kare̱ amo̱ kukyure kake ke̱maa bamo̱ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ‑ɔ fe̱yɛ ba waa Yeesuu bo̱rɔkraa na bo̱ mɔɔ mò̱‑ɔ kaase̱. Ne̱ bamo̱ mɔ baa bu Yeesuu ke̱pɔ, ne̱ baa mɔɔ mò̱, na bo̱ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ bamo̱ a waa ane̱ŋ‑ɔ, baa sa ne̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ a ase̱ŋ ne̱ baa tɔwe̱ bo̱ le̱e̱ Yeesuu kuŋu si‑o a waa kase̱ŋtiŋ ne̱e̱. \v 28 Hare̱e̱ gbaa bamo̱ a mo̱ŋ nya ke̱tɔ ne̱ ba ye̱re̱ se̱ a bo̱ bo̱ da mò̱ bo̱ me̱ra kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ se̱ mɔɔ‑ɔ, baa tɔwe̱ gywii Pilat ne̱ ɔ gye̱ gominaa saŋ amo̱‑ɔ fe̱yɛ ɔ sa bamo̱ kpa a bo̱ mɔɔ mò̱. \v 29 Bamo̱ a waa mò̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ yɛ ba waa mò̱‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa lee mò̱ le̱e̱ kiyii kpare̱-abɛɛ‑rɔ‑ɔ se̱, ne̱ baa pure mò̱ ke̱gye̱raŋta‑rɔ. \v 30 Amaa Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro. \v 31 Ne̱ oo lee mò̱ e̱ye̱e̱, ne̱ ɔɔ ŋaa, ne̱ ɔɔ be̱e̱ lee mò̱ e̱ye̱e̱ ŋke bwe̱e̱tɔ bo̱ kaapo̱ bamo̱ ne̱ bamo̱ aa mò̱ a le̱e̱ Galile̱ya swe̱e̱re̱ se̱ yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ. Bamo̱ e̱ gye̱ ne̱ mbe̱yɔmɔ ba tɔwe̱ mò̱ awaasɛ na ase̱ŋ ba gywii ane̱ Isireelii awuye ne̱ bo̱ saŋ bo̱ bo̱ bamo̱ aye̱‑ɔ. \p \v 32-33 Ane̱ mɔ ane̱ a ba mfe̱e̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ane̱ bo̱ tɔwe̱ ase̱ŋ timaa‑o gywii mo̱ne̱. Ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ gywii ane̱ ade̱daapo̱ fe̱yɛ ɔ waa‑ɔ, ne̱ ɔɔ waa sa ane̱ ne̱ ane̱ gye̱ bamo̱ ananagyi‑o. Ase̱ŋ timaa mɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ oo kyiŋŋi Yeesuu le̱e̱ lowi‑ro, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ Deefid a kiliŋ nyɔse̱po̱‑ɔ‑rɔ, \b \q1 ‘Ndɔɔ mo̱ a lee fo̱ bo̱ kaapo̱ kaye̱ fe̱yɛ mo̱ gyi e̱ gye̱ fo̱, \q2 ne̱ mo̱‑ɔ, fo̱ se̱ e̱ gye̱ mo̱.’\f * \fr 13:32-33 \ft Kiliŋ 2.7. \f* \b \p \v 34 Ne̱ Wuribware̱ a kaapo̱ ke̱tɔ ke̱maa‑rɔ fe̱yɛ o kyiŋŋi mò̱ a ɔ le̱e̱ lowi‑ro, na ɔ ma lɛɛ sa a o wu na o gyo ke̱gye̱raŋta‑rɔ saŋ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ bo̱rɔ mò̱ kyaamɛɛ ko̱ se̱ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Mo̱, Wuribware̱, e̱ sa mo̱ne̱ ŋyure kpe̱yaa \q2 ne̱ m maa lo̱we̱‑ɔ, ne̱ mo̱ a tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ \q2 n de bo̱ sa mo̱ne̱ ɔde̱daapo̱ Owure Deefid‑o.’\f * \fr 13:34 \ft Isaya 55.3 (LXX). \f* \b \m \v 35 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ a be̱e̱ a bo̱ Deefid a iliŋ‑o‑ro to̱ŋ ko̱ ɛ, \b \q1 ‘Mo̱ a gye̱ fo̱ ke̱yaafɔre̱ timaa‑o si‑o, \q2 fo̱ ma sa a mo̱ kayo̱wɔre̱ gyo ke̱gye̱raŋta‑rɔ.’\f * \fr 13:35 \ft Kiliŋ 16.10. \f* \b \m \v 36 Deefid a mbe̱e̱‑ɔ se̱, ɔɔ waa ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ e̱ kpa‑ɔ ne̱e̱, ne̱ ŋkee ɔɔ bo̱ wu, ne̱ baa pure mò̱ ade̱daapo̱‑ɔ ase̱, ne̱ oo gyo ke̱gye̱raŋta‑rɔ. \v 37 Amaa amo̱‑ɔ mo̱ŋ waa Yeesuu ne̱ Wuribware̱ a kyiŋŋi mò̱ le̱e̱ lowi‑ro‑o. \p \v 38-39 Mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana, mo̱ e̱ kpa fe̱yɛ mo̱ne̱ ɔke̱maa ŋu fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ e̱ kaapo̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Yeesuu mɔ se̱ dɛɛ ne̱ ɔ bo̱rɔ a ɔ bo̱ taa ase̱sɛ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱. Mbraa ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ Mosis si taa sa ane̱‑ɔ maa taare̱ a n lee ane̱ e̱ye̱e̱ le̱e̱ e̱bɔye̱‑rɔ, bɛɛɛ n sa a ane̱ ŋkpo̱nɔ fwiiri. Amaa mbe̱yɔmɔ, bo̱ le̱e̱ ke̱tɔ ne̱ Yeesuu mɔ a waa‑ɔ se̱‑ɔ, ɔke̱maa ne̱ ɔ kɔɔre̱ mò̱ a o gyi‑o, Wuribware̱ e̱ taa mò̱ e̱bɔye̱ pɛɛɛ a ɔ bo̱ ke mò̱, na ɔ te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ se̱sɛ timaa. \p \v 40 Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ sa se̱, na ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a akyaamɛɛ ne̱ baa dɛɛ kye̱na‑ɔ a tɔwe̱‑ɔ maa nya ba mo̱ne̱ se̱. \v 41 Bo̱ yɛ Wuribware̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ mɔse̱ mo̱ mbe̱yɔmɔ‑ɔ, \q2 mo̱nꞌ ŋu atɔ ne̱ a kpe̱ŋ mo̱ne̱ e̱ye̱e̱‑ɔ, na mo̱nꞌ wu. \q1 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ waa ndɔɔ‑ɔ \q2 gye̱ ke̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ maa kɔɔre̱ a mo̱nꞌ gyi‑o, \q2 hare̱e̱ ɔko̱ ya kaapo̱ mo̱ne̱‑rɔ gbaa.’\f * \fr 13:41 \ft Habakɔk 1.5 (LXX). \f* ” \b \p Ne̱ Pɔɔl a sa se̱ŋsa‑ɔ bo̱ gye̱ kɛɛ. \p \v 42 Amɔ saŋ ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas e̱ le̱e̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ase̱sɛ‑ɔ a tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ kukyure kake ne̱ ka ba‑ɔ, bo̱ be̱e̱ bo̱ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ baa tɔwe̱‑ɔ ase̱ŋ be̱e̱ gywii bamo̱. \v 43 Ase̱sɛ amo̱ a le̱e̱ ngyaŋŋe̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Yudaa awuye bwe̱e̱tɔ na bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye, ne̱ mbe̱yɔmɔ ba suŋ Wuribware̱‑ɔ, bwe̱e̱tɔ a yɔ bo̱ naa bo̱ gya Pɔɔl na Bar‑Nabas se̱. Ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ kya se̱ gya Wuribware̱ se̱ na bo̱ ma kine ŋyure ne̱ Wuribware̱ a sa bamo̱‑ɔ. \p \v 44 Kukyure kake ne̱ kaa gya se̱‑ɔ, ase̱sɛ kafwe̱e̱ ko̱ ya saŋ, weetee maŋ‑ɔ‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ a yɔ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ ya nu abware̱se̱ŋ. \v 45 Yudaa awuye‑o a ŋu fe̱yɛ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ a ba bamo̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ne̱ aa waa bamo̱ gya bwe̱e̱tɔ, ne̱ aa sa ne̱ bo̱ mo̱ŋ sure ke̱tɔ ne̱ Pɔɔl e̱ tɔwe̱‑ɔ se̱, ne̱ baa saare̱ mò̱, ne̱ bo̱ yɛ ɔ ba aye̱ba ne̱e̱. \v 46 Amaa ŋkee gbaa ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas a nya ŋkpo̱nɔ ba tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ ne̱e̱. Ne̱ Pɔɔl yɛ, “Weetee a tiri fe̱yɛ mo̱ne̱ Yudaa awuye ne̱ ane̱ a gye̱ ŋkpɛɛ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ gywii. Amaa mo̱ne̱ a tɛɛ kine ase̱ŋ mɔ‑ɔ fe̱raa, mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ a kaapo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ mo̱ŋ fo̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ a nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ ane̱ e̱ yɔwe̱ mo̱ne̱ na ane̱ yɔ nde̱ se̱ awuye‑o ase̱. \v 47 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ ane̱ waa‑ɔ ne̱e̱‑ɔ yɛ, \b \q1 ‘Mo̱ e̱ sa a fo̱ laŋŋe̱‑rɔ fe̱yɛ fetiri bo̱ sa nde̱ se̱ awuye, \q2 na fo̱ nya mo̱rɔwe̱ bamo̱.’\f * \fr 13:47 \ft Isaya 49.6. \f* ” \b \p \v 48 Amo̱ fe̱raa, bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o a nu ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa kyo̱rɔ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱‑ɔ. Ne̱ bamo̱ ne̱ Wuribware̱ a kyɔ lee fe̱yɛ bo̱ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ a kii Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱. \p \v 49 Ne̱ Yeesuu ase̱ŋ a saŋŋe̱‑rɔ swe̱e̱re̱ amo̱ pɛɛɛ se̱. \v 50 Ne̱ Yudaa awuye‑o a sa ne̱ akye̱e̱ abre̱sɛ ne̱ ba suŋ Wuribware̱‑ɔ na maŋ‑ɔ abre̱sɛ iduŋ a fwii Pɔɔl na Bar‑Nabas se̱, ne̱ baa le̱e̱ ba tɔɔraa bamo̱, ne̱ baa gya bamo̱ le̱e̱ swe̱e̱re̱ amo̱ se̱. \v 51 Saŋ ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas e̱ le̱e̱ maŋ amo̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ baa kpo̱ŋkpaŋ bamo̱ ase̱be̱ta‑rɔ e̱se̱ bo̱ sii mfe̱ŋ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ baa yɔwe̱ maŋ amo̱‑rɔ ase̱sɛ ase̱ŋ sa bamo̱. Ne̱ baa kyo̱ŋ yɔ Ikoniyum maŋ‑nɔ. \v 52 Amaa bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi, ne̱ bo̱ bo̱ Ante̱yɔke̱ya‑ɔ fe̱raa akatɔ a gyi ase̱ŋ timaa‑o si, ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a kye̱na bamo̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ. \c 14 \s1 Ke̱tɔ ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas a waa Ikoniyum‑o \p \v 1 Ane̱ŋ dɛɛ ya waa Ikoniyum maŋ‑nɔ. Pɔɔl na Bar‑Nabas a yɔ Yudaa awuye ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ mfe̱ŋ ya tɔwe̱ abware̱se̱ŋ. Bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ baa sa se̱ŋsa‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ Yudaa awuye na bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o bwe̱e̱tɔ a kii Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱. \v 2 Amaa Yudaa awuye ne̱ bo̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ ase̱ŋ timaa‑o gyi‑o a sa ne̱ maŋ awuye amo̱ a kisi bamo̱ ne̱ baa kii Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ. \v 3 Amaa hare̱e̱ amo̱‑ɔ pɛɛɛ ooo, Pɔɔl na Bar‑Nabas a kye̱na mfe̱ŋ kyee, ne̱ baa waa ŋkpo̱nɔ ba tɔwe̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu ase̱ŋ. Ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ a sa bamo̱ e̱le̱ŋ ne̱ baa bo̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa tɔwe̱ ɛ Yeesuu e̱ kpa fe̱yɛ ɔ mo̱rɔwe̱ ase̱sɛ‑ɔ gye̱ kase̱ŋtiŋ. \v 4 Ne̱ maŋ‑ɔ a ke‑ro. Bo̱ko̱ gya Yudaa awuye ne̱ bo̱ mo̱ŋ kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o si, ne̱ bo̱ko̱ mɔ gya Pɔɔl na Bar‑Nabas se̱. \v 5 Ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o bo̱ko̱ na Yudaa awuye‑o bo̱ko̱ na bamo̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱ a waa bamo̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ bo̱ waa Pɔɔl na Bar‑Nabas bo̱rɔkraa, na bo̱ twe̱e̱ bamo̱ abu. \v 6 Pɔɔl na Bar‑Nabas a nu amo̱ ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa se̱re̱ le̱e̱ mfe̱ŋ yɔ Lisitra na De̱re̱be̱e̱ e̱maŋ ne̱ e̱ bo̱ Likoniya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ na e̱maŋ ne̱ i muruwaa mfe̱ŋ‑ɔ se̱. \v 7 Ne̱ baa tɔwe̱ ase̱ŋ timaa‑o mfe̱ŋ pɛɛɛ. \s1 Ke̱tɔ ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas a waa Lisitra na De̱re̱be̱e̱‑ɔ \p \v 8 Saŋ amo̱, ɔnyare̱ ko̱ mɔ bo̱ Lisitra mfe̱ŋ, ne̱ baa ko̱we̱ mò̱ ke̱gyabɔɔ. Amo̱se̱‑ɔ ɔ mo̱ŋ nare̱ mò̱ ayaa se̱ ŋke ŋko̱ se̱.\fig kisi Siyus na mò̱ kyaamɛɛ Hɛɛmɛs|src="IP04.tif" size="span" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 14.8–20" \fig* \v 9 Ne̱ ɔɔ kye̱na swe̱e̱re̱ mfe̱ŋ nu ase̱ŋ ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱‑ɔ pɛɛɛ. Ne̱ Pɔɔl a ŋu fe̱yɛ ɔɔ kɔɔre̱ ase̱ŋ‑ɔ gyi, ne̱ ɔ kɔɔre̱ o gyi fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ taare̱ a ɔ kya mò̱. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ de̱e̱re̱ ke̱gyabɔɔ‑ɔ akatɔ‑rɔ diŋŋ. \v 10 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ keŋkeŋ fe̱yɛ, “Ko̱so̱ ye̱re̱ fo̱ ayaa se̱.” Mfe̱ŋ ne̱ ke̱gyabɔɔ amo̱ a ko̱so̱ fuwi ywe̱e̱, ne̱ ɔɔ nare̱ mò̱ ayaa se̱ ɔ kaa. \p \v 11 Amo̱ fe̱raa ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a ŋu ke̱tɔ ne̱ Pɔɔl a waa‑ɔ, ne̱ baa le̱e̱ ba fɛɛ‑rɔ bamo̱ Likoniya se̱ŋsa‑rɔ fe̱yɛ, “Ane̱ ikisi‑o a buruwi ase̱sɛ ba ane̱ ase̱!” \v 12 Ne̱ bo̱ yɛ Bar‑Nabas e̱ gye̱ kisi bre̱sɛ ne̱ ba te̱e̱ ke̱mo̱ ɛ Siyus, ne̱ bo̱ yɛ Pɔɔl mɔ e̱ gye̱ bamo̱ kisi ne̱ ba te̱e̱ ke̱mo̱ ɛ Hɛɛmɛs, Siyus kyaamɛɛ, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ ase̱ŋ‑ɔ ɔtɔwe̱po̱ ɔbre̱sɛ. \v 13 Ne̱ Siyus okisipo̱ ne̱ mò̱ kisi ke̱kyaŋ ye̱re̱ maŋ‑ɔ nlaŋbɛɛ‑ɔ a ya kpa mò̱ akpe̱ŋnyare̱ na afe̱raagyi ne̱ a de ato̱to̱o̱ dame̱naŋsɛ‑ɔ baa maŋ‑ɔ kibunogyi‑ro fe̱yɛ mò̱ aa mò̱ ase̱sɛ e̱ kpa a bo̱ ba a bo̱ lɔŋŋɔ Pɔɔl na Bar‑Nabas ne̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ikisi‑o. \v 14 Bar‑Nabas na Pɔɔl a nu ke̱tɔ ne̱ ase̱sɛ amo̱ e̱ kpa a bo̱ waa‑ɔ, ne̱ baa kyaŋŋe̱ bamo̱ atɔ buŋsɛ‑rɔ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ bo̱ maa kpa ke̱tɔ ne̱ ase̱sɛ e̱ kpa a bo̱ waa‑ɔ, ne̱ baa ŋwɛɛnaŋ ya ye̱re̱ ase̱sɛ‑ɔ nse̱na ba fɛɛ‑rɔ fe̱yɛ, \v 15 “Nte̱tɔ ne̱e̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa ane̱ŋ? Ane̱ mo̱ŋ gye̱ ikisi ne̱e̱. Ane̱ gbaa ane̱ gye̱ ase̱sɛ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱‑ɔ dɛɛ. Ane̱ a ba mfe̱e̱ ne̱e̱ fe̱yɛ ane̱ bo̱ tɔwe̱ ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ kuŋu si gywii mo̱ne̱. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ mò̱ wo̱re̱ dooo i de ŋkpa‑ɔ. Mò̱ ya twe̱e̱ so̱so̱ na kaase̱ na ɔpo̱o̱ na ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ke̱ bo̱ e̱mo̱‑rɔ. Ne̱ ikisi fe̱raa mo̱ŋ gye̱ sɛye̱, e̱ maa taare̱ a e̱ kya mo̱ne̱‑rɔ. Ne̱ mbe̱yɔmɔ Wuribware̱ yɛ mo̱nꞌ yɔwe̱ mo̱ne̱ ikisi mɔ kusuŋ, na mo̱nꞌ suŋ mò̱ wo̱re̱ kpeŋ. \v 16 De̱daa‑ɔ, Wuribware̱ a yɔwe̱ ase̱sɛ pɛɛɛ ne̱ baa bo̱rɔ e̱kpa ke̱maa ne̱ ba kpa‑ɔ se̱. \v 17 Amaa saŋ ke̱maa mɔ‑ɔ, mò̱ e̱ de̱ŋ ɔ kaapo̱ fe̱yɛ ɔ bo̱‑rɔ. Mo̱nꞌ ke̱e̱ ane̱ŋ ne̱ o bware‑o, a le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔ sa mo̱ne̱ bware̱ ɔ le̱e̱ so̱so̱, ne̱ ɔ sa ne̱ mo̱ne̱ adɔɔteese i baare a daŋ a waa ko̱kyɔ, ne̱ mo̱ne̱ akatɔ i gyi.” \v 18 Hare̱e̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas ase̱ŋ de̱maŋte̱ mɔ ne̱ baa tɔwe̱‑ɔ, aa waa le̱ŋ pwɛɛ ne̱ baa dɛɛ taare̱ kuŋ ase̱sɛ‑ɔ fe̱yɛ bo̱ ma mɔɔ akpe̱ŋnyare̱‑ɔ bo̱ lɔŋŋɔ bamo̱. \p \v 19 Ne̱ Yudaa awuye bo̱ko̱ a le̱e̱ Ante̱yɔke̱ya na Ikoniyum ba Lisitra mfe̱ŋ bo̱ sa ne̱ ase̱sɛ‑ɔ a kine Pɔɔl na Bar‑Nabas ase̱ŋ ne̱ baa gya bamo̱ lee‑o si. Ne̱ bamo̱ aa ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ a daye̱ Pɔɔl abu, ne̱ baa gyiiri mò̱ yaa bo̱ be̱ya maŋ‑ɔ kawu si. Ba fa fe̱yɛ oo wu ne̱e̱, ne̱ baa yɔwe̱ mò̱. \v 20 Amaa saŋ ne̱ bamo̱ ne̱ baa bo̱ kii Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱ maŋ amo̱‑rɔ‑ɔ a ya ye̱re̱ muruwaa mò̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ ko̱so̱ be̱e̱ kiŋŋi yɔ maŋ‑ɔ‑rɔ. Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ mò̱ aa Bar‑Nabas a yɔ De̱re̱be̱e̱ maŋ‑nɔ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas a kiŋŋi yɔ bamo̱ aye̱ asɔre̱e̱ awuye ase̱‑ɔ \p \v 21 Ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas a tɔwe̱ ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ Yeesuu kuŋu si De̱re̱be̱e̱ maŋ‑nɔ, ne̱ baa nya agyase̱po̱ bwe̱e̱tɔ mfe̱ŋ. Ne̱ baa kiŋŋi yɔ Lisitra na Ikoniyum na Ante̱yɔke̱ya ne̱ ɔ bo̱ Pisidiya‑o. \v 22 Ne̱ baa sa ne̱ Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ a nya bamo̱ ke̱bware̱suŋ‑o ke̱yaale̱ŋ, ne̱ baa sa bamo̱ wɔre̱ fe̱yɛ bo̱ kra bamo̱ ko̱kɔɔre̱gyi a kase̱ŋtiŋ‑o‑ro keŋkeŋ. Ne̱ baa tɔwe̱ fe̱yɛ, “A tiri fe̱yɛ ane̱ ŋu ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ pwɛɛ na ane̱ yɔ so̱so̱ mfe̱ŋ ne̱ Wuribware̱ i gyi kuwure‑o.” \v 23 Ne̱ baa kra ako̱ŋ, ne̱ baa ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱. Ne̱ baa taa asɔre̱e̱ awuye‑o bo̱ waa ane̱ nyaŋpe̱ Wuribware̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ fe̱yɛ ɔ de̱e̱re̱ bamo̱ se̱. A le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ ne̱ baa ba bamo̱ e̱ye̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ se̱. \v 24 Bamo̱ a muruwi Pisidiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ baa yɔ Pamfiliya swe̱e̱re̱ se̱. \v 25 Ne̱ baa tɔwe̱ abware̱se̱ŋ Pɛɛga maŋ‑nɔ bo̱ fo̱ Ataliya maŋ‑nɔ. \v 26 Le̱e̱ mfe̱ŋ ne̱ baa kiŋŋi bo̱rɔ nkyu si yɔ Ante̱yɔke̱ya ne̱ a bo̱ Siriya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ mfe̱ŋ ne̱ asɔre̱e̱ abre̱sɛ‑ɔ a dɛɛ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ taa bamo̱ bo̱ waa Wuribware̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ fe̱yɛ ɔ de̱e̱re̱ bamo̱ se̱, na o yure bamo̱, na bo̱ waa mò̱ kusuŋ ne̱ mbe̱yɔmɔ baa waa lo̱we̱‑ɔ. \v 27 Saŋ ne̱ baa fo̱ Ante̱yɔke̱ya mfe̱ŋ, ne̱ baa gyaŋŋe̱ asɔre̱e̱ awuye‑o pɛɛɛ‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ bamo̱ se̱ waa‑ɔ na ane̱ŋ ne̱ oo buŋŋi kpa sa nde̱ se̱ awuye‑o na bo̱ kɔɔre̱ mò̱ gyi‑o gywii bamo̱. \v 28 Ne̱ baa kye̱na mfe̱ŋ a Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ ase̱ kyee. \c 15 \s1 Yɛro̱salɛm a ngyaŋŋe̱‑ɔ \p \v 1 Ne̱ ase̱sɛ ko̱ a le̱e̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ ba Ante̱yɔke̱ya maŋ‑nɔ, na ba kaapo̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi mfe̱ŋ‑ɔ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ e̱ mo̱ŋ te̱ŋŋe̱ mo̱ne̱ atwe̱e̱tu fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mbraa ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis a bo̱ sa ane̱ Yudaa awuye‑o e̱ kaapo̱‑ɔ, na mo̱nꞌ kii fe̱yɛ ane̱ Yudaa awuye‑o pwɛɛ na mo̱nꞌ dɛɛ kii Kristoo awuye, Wuribware̱ maa mo̱rɔwe̱ mo̱ne̱.” \v 2 Ne̱ bamo̱ aa Pɔɔl na Bar‑Nabas a nya amo̱ ikii na a bo̱ le̱ŋ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa waa ke̱mo̱ fe̱yɛ Pɔɔl na Bar‑Nabas na Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱ ko̱ ne̱ bo̱ bo̱ Ante̱yɔke̱ya‑ɔ yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ na bo̱ ya ŋu Yeesuu a ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ na asɔre̱e̱ abre̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ amo̱ ase̱ŋ. \v 3 Ne̱ asɔre̱e̱ awuye‑o a suŋ bamo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱. \p Bamo̱ a yɔ bo̱ bo̱ kpa‑rɔ‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ nde̱ se̱ awuye bwe̱e̱tɔ a ba bo̱ gya Yeesuu a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ gywii Fonikiya na Samariya e̱swe̱e̱re̱ se̱ awuye. Ne̱ aa baa Kristoo akɔɔre̱gyipo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ kakatɔgyi. \p \v 4 Bamo̱ a fo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ asɔre̱e̱ awuye na ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ na asɔre̱e̱ abre̱sɛ‑ɔ a kra bamo̱ nɛɛnɛɛ. Ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas a tɔwe̱ asuŋ dabe̱ ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ bamo̱ se̱ waa bo̱ kaapo̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o gywii bamo̱. \v 5 Amaa bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o bo̱ko̱ ne̱ bo̱ gya Farisii awuye a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ a ko̱so̱ ye̱re̱, ne̱ bo̱ yɛ, “Bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o, ne̱ bamo̱ e̱ kpa a bo̱ gya Yeesuu a e̱kpa‑ɔ se̱, mo̱nꞌ sa a ane̱ kaapo̱ bamo̱ fe̱yɛ bo̱ te̱ŋŋe̱ bamo̱ atwe̱e̱tu, na bo̱ gya mbraa ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis a sa ane̱ Yudaa awuye‑o si, pwɛɛ na ane̱ sure si fe̱yɛ ane̱ e̱ kra bamo̱ fe̱yɛ bamo̱ a bo̱ kii Kristoo awuye‑o.” \v 6 Ne̱ ŋkee ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ na asɔre̱e̱ abre̱sɛ‑ɔ a gyaŋŋe̱ na bo̱ fa ase̱ŋ amo̱ mfɛɛre̱. \v 7 Ne̱ baa gyiiri ase̱ŋ‑ɔ ikii kyee. Ne̱ ŋkee Peetroo a ko̱so̱ ye̱re̱ tɔwe̱ fe̱yɛ “Mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana, mo̱nꞌ nyiŋŋi si fe̱yɛ saŋ‑ɔ Wuribware̱ a lee mo̱ le̱e̱ mo̱ne̱‑rɔ fe̱yɛ mo̱ ya gye̱ mo̱ne̱ ŋkpɛɛ ya tɔwe̱ ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ Yeesuu kuŋu si gywii ase̱sɛ ko̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o, ne̱ baa bo̱ kii Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱. \v 8 Ne̱ Wuribware̱ ne̱ o nyi ɔke̱maa mfɛɛre̱‑ɔ a sa bamo̱ mò̱ kufwiiŋe timaa‑o fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔɔ sa ane̱‑ɔ dɛɛ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ ɔ kpa bamo̱ ase̱ŋ. \v 9 Wuribware̱ mo̱ŋ tɔwe̱ fe̱yɛ bo̱ kwe̱e̱, ne̱ ane̱ mɔ ane̱ kwe̱e̱. Ne̱ ɔɔ taa bamo̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ a kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o si. Ne̱ bo̱ mo̱ŋ te̱ŋŋe̱ bamo̱ atwe̱e̱tu, ne̱ bo̱ mo̱ŋ gya ane̱ Yudaa awuye a mbraa‑ɔ se̱ pwɛɛ ne̱ Wuribware̱ a dɛɛ kɔɔre̱ bamo̱. \v 10 Ne̱ ŋkee nte̱tɔ se̱ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa a mo̱nꞌ kyɔ Wuribware̱‑rɔ ke̱e̱, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ de tɔso̱rɔ ne̱ ane̱ ade̱daapo̱ na ane̱ fɔŋfɔŋ mo̱ŋ taare̱ so̱rɔ‑ɔ mo̱ne̱ e̱ gya bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye, ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o aŋu si? \v 11 Daabii, a mo̱ŋ bware fe̱yɛ ane̱ sa bamo̱ ane̱ŋ a mbraa‑ɔ. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ a gye̱ ane̱ŋ ne̱ ane̱ a bo̱ kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o wo̱re̱ se̱ ne̱ Wuribware̱ a mo̱rɔwe̱ ane̱ Yudaa awuye. N gye̱ ane̱ŋ ne̱ ane̱ a gya mò̱ mbraa‑ɔ se̱‑ɔ se̱. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ ɔɔ mo̱rɔwe̱ bamo̱.” \p \v 12 Ne̱ ngyaŋŋe̱‑rɔ pɛɛɛ a waa diŋŋ ba nu ane̱ŋ ne̱ Bar‑Nabas na Pɔɔl e̱ tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a ba bamo̱ bo̱ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ bo̱ kaapo̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o. \v 13 Bamo̱ a sa bamo̱ se̱ŋsa lo̱we̱‑ɔ, ne̱ Yakubu mɔ yɛ, “Mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana, mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱! \v 14 Mbe̱yɔmɔ ne̱ Simɔŋ Peetroo a kaapo̱‑rɔ ane̱ŋ ne̱ saŋ‑ɔ Wuribware̱ a lee bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o bo̱ko̱ fe̱yɛ bo̱ kii mò̱ ase̱sɛ‑ɔ. Mfaanɛɛ ne̱ ɔɔ kaapo̱ fe̱yɛ ɔ de̱e̱re̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o si fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔ de̱e̱re̱ ane̱ se̱‑ɔ. \v 15 Wuribware̱ a akyaamɛɛ‑ɔ dɛɛ ase̱ŋ ne̱ baa tɔwe̱‑ɔ a waa ko̱ko̱ŋko̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ. \b \q1 \v 16 ‘Wuribware̱ yɛ, \q1 Amo̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ mo̱ i kiŋŋi a m ba \q2 na m bo̱ lɔŋŋɔ Deefid a kuwure ne̱ kaa ke‑ro‑o, \q1 na m be̱e̱ pwɛɛ mò̱ maŋ mfe̱ŋ ne̱ oo bwee kii ke̱taakpaŋ‑ɔ \q2 bo̱ ye̱ra fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ ɔ dɛɛ o du‑o, \q1 \v 17 na se̱sɛ dimaadi pɛɛɛ ne̱ baa saŋ‑ɔ \q2 na nde̱ se̱ awuye ne̱ mo̱ a te̱e̱ bamo̱ \q2 fe̱yɛ bo̱ bo̱ kii mo̱ ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ nya buwi kpa mo̱.\f * \fr 15:17 \ft Amos 9.11-12 (LXX). \f* \q1 \v 18 Mo̱, Wuribware̱, e̱ gye̱ ne̱ mo̱ e̱ waa atɔ mɔ \q2 ne̱ mo̱ a tɔwe̱ amo̱ de̱daa‑ɔ pɛɛɛ. Mo̱ ya tɔwe̱.’ ” \b \p \v 19 Ne̱ Yakubu a kya se̱ fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ fa ne̱e̱ fe̱yɛ ane̱ ma lɛɛ tɔɔraa ase̱sɛ mɔ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye, ne̱ ba ba Wuribware̱ ase̱‑ɔ. \v 20 Ke̱tɔ ne̱ ki tiri‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ ane̱ kyo̱rɛɛ wo̱re̱ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ ma gyi ateese bɛɛɛ wo̱ kiyee ne̱ ikisi asuŋpo̱ a bo̱ lɔŋŋɔ bamo̱ ikisi‑o, a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ŋ a ateese na kiyee‑o a waa iyisi. Na bo̱ ma waa kakye̱e̱kpa na kanyare̱kpa. Na bo̱ ma wo̱ kabo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ te̱ŋ kamo̱ ke̱bɔ‑rɔ‑ɔ, na bo̱ ma gyi mbo̱gya. \v 21 A le̱e̱ fe̱yɛ hare̱e̱ de̱daa‑ɔ swe̱e̱re̱ pɛɛɛ se̱ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ bo̱‑rɔ ne̱ ane̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana Yudaa awuye i suŋ Wuribware̱, ne̱ ba kaapo̱ mbraa ne̱ Mosis a sa ane̱‑ɔ kukyure kake ke̱maa amo̱‑rɔ. Ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o a nu bamo̱ a kaapo̱ ane̱ŋ a mbraa‑ɔ.” \p \v 22 Ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ na asɔre̱e̱ abre̱sɛ‑ɔ na asɔre̱e̱ awuye‑o pɛɛɛ a sure si, ne̱ baa lee bamo̱‑rɔ anyare̱ ko̱ ne̱ asɔre̱e̱ awuye‑o i bu‑o bo̱ tii Pɔɔl na Bar‑Nabas se̱ a bo̱ nya suŋ bamo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ Ante̱yɔke̱ya. Bamo̱ anyare̱ e̱ gye̱ Yudas ne̱ bo̱ be̱e̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Bar‑Sabas‑ɔ na Silas. \v 23 Ne̱ baa kyo̱rɛɛ wo̱re̱ bo̱ suŋ bamo̱ fe̱yɛ, \b \pi1 “Ane̱ ne̱ ane̱ gye̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱ na asɔre̱e̱ abre̱sɛ mfe̱e̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ ane̱ e̱ kyo̱rɛɛ wo̱re̱ mɔ ane̱ e̱ kyo̱ŋwe̱ mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ a kɔɔre̱ Yeesuu gyi, ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye, ne̱ mo̱ne̱ te Ante̱yɔke̱ya maŋ‑nɔ na Siriya na Kilikiya e̱swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. Mo̱ne̱ gye̱ ane̱ bɛɛko̱‑ana Kristoo awuye, ne̱ ane̱ e̱ ka mo̱ne̱ pɛɛɛ kanɔ dame̱naŋsɛ. \v 24 To, ane̱ a nu fe̱yɛ ane̱ ase̱sɛ ko̱ ne̱ baa le̱e̱ ane̱ ase̱ mfe̱e̱‑ɔ a ba mo̱ne̱ ase̱ a bo̱ ba ase̱ŋ ko̱ bo̱ nye̱ra mo̱ne̱ mfɛɛre̱ bo̱ tɔɔraa mo̱ne̱. Amaa n gye̱ ane̱ aa bamo̱ kanɔ. \v 25-26 Amo̱se̱ ne̱ ane̱ a gyaŋŋe̱, ne̱ ane̱ pɛɛɛ a sure si lee mbɔɔ mɔ suŋ mo̱ne̱ ase̱. Bamo̱ aa ane̱ anyare̱ timaa Bar‑Nabas na Pɔɔl ne̱ baa kperi ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu Kristoo si gyaŋŋaa lowi kake ke̱maa‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ ba ba. \v 27 Yudas na Silas ne̱ bo̱ tii si‑o e̱ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ ane̱ a kyo̱rɛɛ waa wo̱re̱ mɔ‑rɔ‑ɔ kanɔ‑rɔ a bo̱ be̱e̱ gywii mo̱ne̱. \v 28 Ane̱ aa Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a sure si fe̱yɛ ane̱ ma lɛɛ baa ase̱ŋ tɔɔraasɛ ko̱ a ane̱ bo̱ dɔŋŋɔ mo̱ne̱ se̱, amɔ mbraa mɔ wo̱re̱ kpeŋ. \v 29 Mo̱ne̱ ma kaŋ gyi ateese bɛɛɛ wo̱ kabo̱ ne̱ baa mɔɔ we̱e̱ ikisi si‑o, mo̱ne̱ ma kaŋ gyi mbo̱gya, mo̱ne̱ ma kaŋ wo̱ kabo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ te̱ŋ kamo̱ ke̱bɔ‑rɔ‑ɔ. Na mo̱ne̱ ma waa kakye̱e̱kpa na kanyare̱kpa. Mo̱ne̱ ya taare̱ gya mbraa mɔ se̱ fe̱raa, mo̱ne̱ a waa atɔ. Wuribware̱ ye̱re̱ mo̱ne̱ kamɛɛ.” \b \p \v 30 Ne̱ baa suŋ mbɔɔ‑ɔ bo̱ yɔ Ante̱yɔke̱ya. Bamo̱ a fo̱ mfe̱ŋ‑ɔ ne̱ baa gyaŋŋe̱ Kristoo awuye‑o pɛɛɛ, ne̱ baa taa wo̱re̱‑ɔ sa bamo̱. \v 31 Kristoo awuye‑o a kare̱ wo̱re̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ akatɔ a gyi bo̱ le̱e̱ ase̱ŋ‑ɔ se̱. \v 32 Ne̱ Yudas na Silas ne̱ bo̱ be̱e̱ bo̱ gye̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ‑ɔ a sa se̱ŋsa ne̱ ɔ sa kakpo̱nɔ na wɔre̱ bo̱ le̱e̱ ke̱bware̱suŋ si‑o bamo̱ ase̱ kyee. \v 33 Bamo̱ a kye̱na bamo̱ ase̱ mfe̱ŋ bo̱ fo̱ saŋ ko̱‑ɔ, ne̱ asɔre̱e̱ awuye a sa bamo̱ kpa fe̱yɛ bo̱ yɔ pe̱. Ne̱ Yudas a kiŋŋi yɔ bamo̱ ne̱ baa suŋ bamo̱‑ɔ ase̱. [ \v 34 Ne̱ Silas mɔ a waa mfɛɛre̱ fe̱yɛ o sii Ante̱yɔke̱ya mfe̱ŋ.] \v 35 Ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas a kye̱na Ante̱yɔke̱ya kafwe̱e̱, ne̱ bamo̱ aa ase̱sɛ‑ɔ bwe̱e̱tɔ a nare̱ tɔwe̱ ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu Kristoo si. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl na Bar‑Nabas a brawe̱ abɛɛ se̱‑ɔ \p \v 36 Amɔ bo̱ fo̱ saŋ ko̱‑ɔ, ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ gywii Bar‑Nabas fe̱yɛ, “Sa a ane̱ kiŋŋi ya ka ane̱ ako̱so̱bɛɛ ne̱ ane̱ a tɔwe̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu Kristoo ase̱ŋ gywii bamo̱‑ɔ kanɔ, na ane̱ nya ŋu ane̱ŋ ne̱ bo̱ te bo̱ du‑o.” \v 37 Ne̱ Bar‑Nabas yɛ, “Yooo,” ne̱ ɔ yɛ ɔ yo̱rɔwe̱ fe̱yɛ bamo̱ aa Yohanee Maak yɔ. \v 38 Amaa Pɔɔl mo̱ŋ fa fe̱yɛ a de kpa ane̱ŋ, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ kye̱na bamo̱ ase̱ bo̱ fo̱ bamo̱ kusuŋ‑o kɛɛ, ne̱ oo kiŋŋi yɔwe̱ bamo̱ bo̱ sii Pamfiliya swe̱e̱re̱ se̱. \v 39 Ne̱ baa gyiiri ikii, ne̱ baa brawe̱ abɛɛ se̱, ne̱ Bar‑Nabas a sa ne̱ mò̱ aa Maak a taa ko̱re̱e̱ kye̱na‑rɔ yɔ Kiprus kwii si. \v 40 Ne̱ Pɔɔl a lee Silas, ne̱ mò̱ aa mò̱ a yɔ. Ne̱ Kristoo awuye‑o a ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ na Wuribware̱ gya bamo̱ kamɛɛ yaa bamo̱. \v 41 Ne̱ baa yɔ Siriya na Kilikiya\f * \fr 15:41 \ft De̱e̱re̱ ifotoo ne e̱ bo̱ Abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ kɛɛ‑ɔ.\f* e̱swe̱e̱re̱ se̱ a asɔre̱e̱ awuye‑o ase̱ ya tɔwe̱ abware̱se̱ŋ bo̱ sa bamo̱ a bo̱ kra bamo̱ ke̱bware̱suŋ‑o‑ro keŋkeŋ. \c 16 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a yɔ mò̱ kpa nyɔse̱po̱‑ɔ na ɔ ya tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ \p \v 1 Ne̱ Pɔɔl a yɔ De̱re̱be̱e̱ maŋ‑nɔ kyo̱ŋ yɔ Lisitra maŋ‑nɔ, mfe̱ŋ ne̱ Kristoonyi ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Timotii‑o bo̱‑ɔ. Mò̱ nyi gbaa gye̱ Kristoonyi ne̱e̱, ne̱ ɔ be̱e̱ ɔ gye̱ Yudaanyi. Amaa Timotii mò̱ se̱ fe̱raa gye̱ Griikinyi ne̱e̱. \v 2 Timotii bware Kristoo akɔɔre̱gyipo̱ ne̱ bo̱ bo̱ Lisitra na Ikoniyum‑o pɛɛɛ ase̱. \v 3 Pɔɔl a kpa fe̱yɛ mò̱ aa Timotii yɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ te̱ŋ Timotii ko̱twe̱e̱tu. Ke̱tɔ se̱ ne̱ ɔɔ waa ane̱ŋ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Yudaa awuye ne̱ bo̱ te mfe̱ŋ‑ɔ nyi fe̱yɛ Timotii mò̱ se̱ gye̱ Griikinyi. Amo̱se̱‑ɔ bamo̱ ase̱ Timotii gbaa gye̱ Griikinyi ne̱e̱. \p \v 4 Bamo̱ a naa e̱maŋ amo̱ se̱‑ɔ na ba kaapo̱ Kristoo awuye‑o mbraa ne̱ ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ na asɔre̱e̱ abre̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ a kyo̱rɛɛ sa bamo̱‑ɔ. Ne̱ baa tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ gya ane̱ŋ a mbraa‑ɔ se̱. \v 5 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ asɔre̱e̱ awuye‑o pɛɛɛ ko̱kɔɔre̱gyi a waa ko̱kyɔ, ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a bo̱ tii bamo̱ se̱. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a kaapo̱ Pɔɔl dee‑ro ane̱ŋ ne̱ ɔ yɔ Makedoniya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ \p \v 6 Ne̱ baa bo̱rɔ kyo̱ŋ Firigiya na Galatiya e̱swe̱e̱re̱ se̱, a le̱e̱ fe̱yɛ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o mo̱ŋ sa bamo̱ kpa fe̱yɛ bo̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ swe̱e̱re̱ amo̱ pɛɛɛ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Asiya‑o si. \v 7 Saŋ ne̱ baa fo̱ Misiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ, ne̱ baa kpa fe̱yɛ bo̱ kii bo̱rɔ kigyise si yɔ Bitiniya swe̱e̱re̱ se̱, amaa Yeesuu a kufwiiŋe‑o mo̱ŋ sa bamo̱ kpa. \v 8 Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ baa kya se̱ bo̱rɔ Misiya swe̱e̱re̱ se̱ ane̱ŋ‑aaa, ne̱ baa bo̱ fo̱ ɔpo̱o̱ kɛɛ Trowas maŋ‑nɔ. \v 9 Ke̱mo̱ kanye, ne̱ Pɔɔl a ku dee fe̱yɛ ɔ de̱e̱re̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱ Makedoniya swe̱e̱re̱ se̱ ne̱ ɔ bo̱ ɔpo̱o̱ nno̱ŋ a bo̱ŋbe̱‑ɔ se̱, na ɔnyare̱ ko̱ ye̱re̱ ɔ te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ, “Ane̱ e̱ ko̱re̱ fo̱, ba mfe̱e̱ bo̱ kya ane̱‑rɔ.” \v 10 Pɔɔl a de̱ŋ ku dee amo̱‑ɔ, ne̱ ane̱ a waa siraa na ane̱ yɔ Makedoniya, a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ a fa mfɛɛre̱ fe̱yɛ Wuribware̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔɔ te̱e̱ ane̱ fe̱yɛ ane̱ yɔ mfe̱ŋ ya tɔwe̱ ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ Yeesuu kuŋu si gywii ase̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Lidiya a kii Kristoonyi Filipii‑o \p \v 11 Ne̱ ane̱ a taa ko̱re̱e̱ le̱e̱ Trowas yɔ Samotrakee kwii si. Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ ane̱ a yɔ Niyapolis maŋ‑nɔ. \v 12 Mfe̱ŋ ne̱ ane̱ a le̱e̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ ne̱ ane̱ a nare̱ ayaa‑rɔ yɔ Filipii ne̱ ɔ gye̱ Makedoniya swe̱e̱re̱ se̱ maŋ dabe̱‑ɔ se̱. Roma awuye ya pwɛɛ maŋ amo̱. Ne̱ bamo̱ pɛɛɛ gya Roma mbraa se̱. Ane̱ a gyi ŋke kafwe̱e̱ ko̱ mfe̱ŋ. \p \v 13 Ane̱ a fo̱ mfe̱ŋ‑ɔ, kukyure kake ne̱ ke̱ gya se̱‑ɔ, ne̱ ane̱ a yɔ bo̱ŋ kɛɛ ya buwi kpa Yudaa awuye ne̱ bo̱ te maŋ‑ɔ‑rɔ a mfe̱ŋ ne̱ ba gyaŋŋe̱ ba suŋ Wuribware̱‑ɔ. Ne̱ ane̱ a to̱ bamo̱ a ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ bo̱ŋ kɛɛ. Akye̱e̱ dooo e̱ bo̱ mfe̱ŋ. Ne̱ ane̱ a kye̱na, ne̱ ane̱ aa akye̱e̱‑ɔ a sa se̱ŋsa. \v 14 Akye̱e̱ amo̱ ne̱ ane̱ a sa se̱ŋsa gywii‑o ɔko̱ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ Lidiya. Ɔ gye̱ awaagya timaa ofepo̱ ne̱e̱, ne̱ ɔɔ le̱e̱ Tiyatira maŋ ne̱ ɔ bo̱ Asiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. Ɔkye̱e̱ amo̱ i suŋ Wuribware̱ nɛɛnɛɛ. Ne̱ Wuribware̱ a buŋŋi mò̱ mfɛɛre̱ na ɔ kɔɔre̱ ase̱ŋ ne̱ Pɔɔl e̱ tɔwe̱‑ɔ gyi. \v 15 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ Lidiya na mò̱ lɔŋ‑nɔ awuye pɛɛɛ a bɔ asuu. Amo̱ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii ane̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ ya fa fe̱yɛ mo̱ a kɔɔre̱ Yeesuu gyi kase̱ŋtiŋ fe̱raa, mo̱nꞌ bo̱ so̱we̱ mo̱ lɔŋ‑nɔ.” Ne̱ ɔɔ po̱pɔre̱ ane̱, ne̱ ane̱ a yɔ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ baa tii Pɔɔl na Silas tiikpa Filipii‑o \p \v 16 Ŋke ŋko̱ ane̱ a yɔ ke̱bware̱ko̱re̱kpa‑ɔ, ne̱ ke̱nya kakye̱e̱sɛɛ ko̱ ne̱ kagyaa te mò̱ se̱‑ɔ, ne̱ amo̱se̱‑ɔ ɔ taare̱ ɔ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ waa nyaŋe̱‑ɔ a gyaŋŋaa ane̱. Ɔɔ nya atanne̱ bwe̱e̱tɔ bo̱ le̱e̱ mò̱ ŋkperi amo̱‑rɔ sa mò̱ anyaŋpe̱. \v 17 Ne̱ ɔɔ gya ane̱ aa Pɔɔl se̱ ɔ fɛɛ‑rɔ ɔ gya se̱ fe̱yɛ, “Ase̱sɛ mɔ gye̱ Nyiŋkpe̱ŋ-kyo̱ŋ-atɔ‑pɛɛɛ-Bware̱ mò̱ ayaafɔre̱ ne̱e̱! Ba tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ ɔ taare̱ a ɔ mo̱rɔwe̱ mo̱ne̱‑ɔ ba gywii mo̱ne̱!” \v 18 Ɔɔ waa ane̱ŋ bo̱ gya ane̱ se̱ kyee. Ne̱ ŋkee Pɔɔl a nyite kpo̱ne̱, ne̱ oo buruwaa tɔwe̱ gywii kagyaa ne̱ ka te kakye̱e̱sɛɛ amo̱ se̱‑ɔ fe̱yɛ, “Yeesuu Kristoo ke̱nyare̱‑rɔ, ŋ yɛ fo̱ ko̱so̱ le̱e̱ kakye̱e̱sɛɛ amo̱ se̱!” Puri amo̱‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ kagyaa amo̱ a ko̱so̱ le̱e̱ kakye̱e̱sɛɛ amo̱ se̱. \p \v 19 Amɔ kakye̱e̱sɛɛ‑ɔ mò̱ anyaŋpe̱ a ŋu fe̱yɛ kpa ne̱ bo̱ ye̱re̱ se̱ ba nya atanne̱‑ɔ a lo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa kra Pɔɔl na Silas, ne̱ baa gyiiri bamo̱ yaa iwurekpa. \v 20 Ne̱ baa yaa bamo̱ Roma awuye ase̱ŋgyipo̱‑ɔ akatɔ‑rɔ, ne̱ bo̱ yɛ, “Ase̱sɛ mɔ gye̱ Yudaa awuye ne̱e̱, ne̱ ba waa ase̱ŋ bɔye̱ ane̱ maŋ‑ɔ‑rɔ. \v 21 E̱kpa ne̱ i kye ane̱ mbraa‑ɔ ne̱ ba kaapo̱. Ane̱ mɔ, ane̱ maa taare̱ a ane̱ gya bamo̱ e̱kpa‑ɔ se̱, na ane̱ waa ke̱tɔ ne̱ bamo̱ e̱kpa‑ɔ e̱ kaapo̱‑ɔ a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ gye̱ Roma awuye ne̱e̱.” \p \v 22 Amo̱ fe̱raa ne̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ pɛɛɛ a tii bamo̱ bɛɛko̱‑ana se̱, ne̱ baa waa Pɔɔl na Silas awo̱re̱fɔɔ. Ne̱ ase̱ŋgyipo̱‑ɔ a lee Pɔɔl na Silas awaagya na e̱kaare̱, ne̱ baa sa kpa fe̱yɛ bo̱ da bamo̱ ko̱kyo̱kywe̱e̱. \v 23 Bamo̱ a da bamo̱ ko̱kyo̱kywe̱e̱ bwe̱e̱tɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa taa bamo̱ yaa tii, ne̱ bo̱ yɛ mò̱ ne̱ ɔ de̱e̱re̱ tiikpa amo̱ se̱‑ɔ twe̱e̱ ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ nɛɛnɛɛ. \v 24 Bamo̱ a sa mò̱ kanɔ ane̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ taa Pɔɔl na Silas waa ke̱kyaŋ amo̱ ke̱mo̱ ne̱ ke̱ bo̱ do̱dɔ‑rɔ‑ɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ da bamo̱ paŋ na e̱kpe̱e̱ mfe̱ŋ. Ne̱ ŋkee ɔɔ twe̱e̱‑rɔ nɛɛnɛɛ.\fig Baa da Pɔɔl na Silas paŋ na e̱kpe̱e̱|src="IP05.tif" size="span" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 16.24–30" \fig* \p \v 25 Amɔ waa kaye̱ nse̱na‑ɔ, ne̱ Pɔɔl na Silas a kyɔ le̱e̱ ba ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ na ba waa asɔre̱e̱ iliŋ ba sa Wuribware̱. Na ase̱sɛ ne̱ bamo̱ gbaa baa tii bamo̱‑ɔ i nu bamo̱ ase̱. \v 26 Puri amo̱‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ swe̱e̱re̱ a le̱ŋkpaŋ keŋkeŋ, ne̱ aa le̱ŋkpaŋ akyaŋ ne̱ baa tii bamo̱ amo̱‑rɔ‑ɔ pɛɛɛ mɔ le̱e̱ amo̱ so̱so̱ yaa bo̱ fo̱ kaase̱. Mfe̱ŋ ne̱ akyaŋ amo̱ a e̱po̱ne̱‑ɔ pɛɛɛ a taye̱, ne̱ agbarabi ne̱ baa bo̱ ŋure ase̱sɛ ne̱ baa tii‑o bo̱ kya ke̱kyaŋ‑ɔ a saŋŋe̱ le̱e̱ ke̱kyaŋ‑ɔ se̱. \v 27 Ne̱ ɔde̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ a kyiŋŋi, ne̱ oo ŋu fe̱yɛ akyaŋ a e̱po̱ne̱‑ɔ a taye̱‑ɔ. Ne̱ ɔ fa ne̱e̱ fe̱yɛ ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ a se̱re̱ le̱e̱ ne̱e̱. Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ oo gyiiri mò̱ ke̱paŋ lee a ɔ bo̱ mɔɔ mò̱ e̱ye̱e̱. \v 28 Amaa Pɔɔl a faa‑rɔ keŋkeŋ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Fo̱ ma mɔɔ fo̱ e̱ye̱e̱! Ane̱ pɛɛɛ bo̱ mfe̱e̱!” \v 29 Ne̱ ɔde̱e̱re̱se̱po̱ amo̱ a sa ne̱ baa baa mò̱ fetiri, ne̱ ɔɔ waa me̱naŋ lwee ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ ya kpuni aŋurii Pɔɔl na Silas akatɔ‑rɔ na ɔ yo̱ŋ. \v 30 Ne̱ oo lee bamo̱ baa kawu, ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Abre̱sɛ, e̱me̱ne̱ ne̱ mo̱ e̱ waa a Wuribware̱ mo̱rɔwe̱ mo̱‑ɔ ne̱e̱?” \v 31 Ne̱ baa be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ aa fo̱ lɔŋ‑nɔ awuye ya kɔɔre̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu Kristoo gyi, Wuribware̱ e̱ mo̱rɔwe̱ mo̱ne̱.” \v 32 Ne̱ baa tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii mò̱ aa mò̱ lɔŋ‑nɔ awuye pɛɛɛ. \v 33 Ke̱mo̱ kanye amo̱ dɛɛ ne̱ ɔde̱e̱re̱se̱po̱ amo̱ a ya ba nkyu bo̱ kpɛɛ bamo̱ e̱lɔ ne̱ baa nya bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ maŋ ase̱ŋgyipo̱‑ɔ a da bamo̱ ko̱kyo̱kywe̱e̱‑ɔ se̱. Ne̱ baa bɔ mò̱ aa mò̱ lɔŋ‑nɔ awuye asuu puri amo̱‑rɔ. \v 34 Ne̱ ɔɔ yaa Pɔɔl na Silas mò̱ lɔŋ‑nɔ ya sa bamo̱ ateese, ne̱ baa gyi. Ne̱ mò̱ aa mò̱ lɔŋ‑nɔ awuye akatɔ a gyi, a le̱e̱ fe̱yɛ ŋkee fe̱raa baa kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi. \p \v 35 Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ Roma awuye ase̱ŋgyipo̱‑ɔ a suŋ purisii awuye ya tɔwe̱ gywii ɔde̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ ɛ, “Sa a anyare̱ amo̱ kpa a bo̱ nare̱.” \v 36 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, ne̱ ɔde̱e̱re̱se̱po̱ amo̱ a tɔwe̱ gywii Pɔɔl fe̱yɛ, “Ase̱ŋgyipo̱‑ɔ a suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱ fe̱yɛ n taye̱ mo̱ne̱. Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ nare̱, Wuribware̱ yaa mo̱ne̱ dame̱naŋsɛ.” \v 37 Ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ gywii purisii awuye‑o fe̱yɛ, “Ane̱ mo̱ŋ waa ke̱se̱ŋ bɔye̱ ko̱ hare̱e̱ baa bu ane̱ ke̱pɔ, amaa bamo̱ mɔ baa da ane̱ ko̱kyo̱kywe̱e̱ lamaŋ‑nɔ, na ane̱ mɔ ane̱ gbaa ane̱ gye̱ Roma maŋ agyi ne̱e̱. Ne̱ baa tii ane̱ tiikpa. Ne̱ mbe̱yɔmɔ ba kpa a bo̱ kwe̱e̱rɔ taye̱ ane̱. Ane̱ maa sure! Roma awuye ase̱ŋgyipo̱‑ɔ fɔŋfɔŋ ba mfe̱e̱ na bo̱ bo̱ lee ane̱.” \v 38 Ne̱ purisii awuye‑o a ya tɔwe̱ gywii Roma awuye ase̱ŋgyipo̱‑ɔ. Bamo̱ a nu fe̱yɛ Pɔɔl na Silas gye̱ Roma maŋ agyi ne̱e̱‑ɔ,† ne̱ kufu a nya bamo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ baa waa bamo̱ bo̱rɔkraa. \v 39 Amo̱se̱ se̱‑ɔ, ne̱ baa ya waa bamo̱ kisiri, ne̱ baa taye̱ bamo̱, ne̱ baa ko̱re̱ bamo̱ fe̱yɛ bo̱ le̱e̱ maŋ‑ɔ‑rɔ. \v 40 Ne̱ Pɔɔl na Silas a le̱e̱ tiikpa‑ɔ yɔ Lidiya lɔŋ‑nɔ. Mfe̱ŋ ne̱ bamo̱ aa bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o a gyaŋŋe̱, ne̱ baa tɔwe̱ ase̱ŋ ne̱ a sa wɔre̱‑ɔ gywii bamo̱, ne̱ baa nare̱ bo̱ yii. \c 17 \s1 Ke̱tɔ ne̱ Pɔɔl na Silas a waa Tisalonikaa maŋ‑nɔ‑ɔ \p \v 1 Ne̱ Pɔɔl na Silas a bo̱rɔ Amfipolis na Apoloniya e̱maŋ‑nɔ, ne̱ baa ba Tisalonikaa maŋ‑nɔ. \v 2 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl kyɔ ɔ waa saŋ ke̱maa‑ɔ, ɔɔ yɔ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ ne̱ Yudaa awuye ne̱ bo̱ te mfe̱ŋ‑ɔ de‑o‑ro. Ne̱ ɔɔ kaapo̱ bamo̱ abware̱se̱ŋ, na ɔ po̱pɔre̱ bamo̱ fe̱yɛ bo̱ kɔɔre̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ gyi. Ne̱ baa sa mò̱ kpa nkyureke nsa bo̱ gya abɛɛ se̱. \v 3 Ne̱ ɔɔ kaapo̱ bamo̱ fe̱yɛ baa kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ fe̱yɛ ɔko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Kristoo ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ Yudaa awuye ase̱‑ɔ tiri fe̱yɛ o gyi awo̱re̱fɔɔ, na o wu, na o kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ Yeesuu ase̱ŋ gywii bamo̱. Ne̱ ŋkee ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Yeesuu mɔ e̱ gye̱ Kristoo amo̱ ne̱ Wuribware̱ a suŋ ane̱ ase̱‑ɔ.” \p \v 4 Ne̱ Yudaa awuye bo̱ko̱ a kɔɔre̱ gyi, ne̱ baa tii Pɔɔl na Silas si. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ akye̱e̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱ bo̱ko̱ na Griiki awuye ne̱ ba suŋ Wuribware̱‑ɔ bwe̱e̱tɔ a tii Pɔɔl na Silas si. \v 5 Ne̱ Yudaa awuye‑o bo̱ko̱ mɔ a le̱e̱ ba ka Pɔɔl na Silas ko̱kwe̱e̱, ne̱ baa kpɔwe̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ naa mbo̱re̱ se̱, ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ ko̱ko̱rɔ‑ɔ bo̱ gyaŋŋe̱. Ne̱ baa le̱e̱ ba waa e̱lawo̱ na kusuŋ bɔye̱ maŋ‑ɔ‑rɔ. Bamo̱ a nyi fe̱yɛ Pɔɔl na Silas a bo̱ so̱we̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yasɔŋ a lɔŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ baa tii lɔŋ amo̱ ba kpa bamo̱, na bo̱ lee bamo̱ baa lamaŋ‑ɔ‑rɔ. \v 6 Amaa bamo̱ a mo̱ŋ ŋu bamo̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ baa gyiiri Yasɔŋ na bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o bo̱ko̱ yaa maŋ‑ɔ abre̱sɛ akatɔ‑rɔ, na ba fɛɛ‑rɔ fe̱yɛ, “Anyare̱ ko̱ a ba ane̱ maŋ mɔ‑rɔ, ne̱ baa waa ase̱ŋ bɔye̱ to̱ŋ ke̱maa ne̱ baa bo̱rɔ‑ɔ. \v 7 Ne̱ Yasɔŋ a kɔɔre̱ bamo̱ bo̱ waa mò̱ lɔŋ‑nɔ. Ba nye̱ra ane̱ mbraa ne̱ Roma owure dabe̱‑ɔ a sa ane̱‑ɔ ne̱e̱, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ yɛ owure ko̱ be̱e̱ ɔ bo̱‑rɔ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yeesuu.” \v 8 Bamo̱ a tɔwe̱ faanɛɛ‑ɔ, ne̱ aa tɔɔraa ase̱sɛ pɛɛɛ ne̱ baa gyaŋŋe̱ a bo̱ nu ase̱ŋ‑ɔ na maŋ‑ɔ abre̱sɛ‑ɔ, ne̱ baa le̱e̱ ba waa e̱lawo̱. \v 9 Ne̱ ŋkee maŋ‑ɔ abre̱sɛ‑ɔ a sa ne̱ Yasɔŋ na mò̱ bɛɛko̱‑ana a taa atanne̱ ko̱ bo̱ be̱ya bamo̱ ase̱ na ke̱tɔ kaapo̱ fe̱yɛ ase̱ŋ ya be̱e̱ ba, bo̱ ma lɛɛ nya bamo̱ atanne̱‑ɔ. Ne̱ baa yɔwe̱ bamo̱ bo̱ kyo̱ŋwe̱. \s1 Pɔɔl na Silas ko̱yɔ Beroya‑o \p \v 10 Kanye a de̱ŋ fo̱‑ɔ, ne̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o a ba Pɔɔl na Silas bo̱ kyo̱ŋwe̱ Beroya maŋ‑nɔ. Bamo̱ a fo̱‑ɔ, ne̱ baa yɔ Yudaa awuye a ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ. \v 11 Mfe̱ŋ a ase̱sɛ‑ɔ gye̱ ase̱sɛ timaa bo̱ kyɔ bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ Tisalonikaa maŋ‑nɔ‑ɔ. Bamo̱ a nu abware̱se̱ŋ bo̱ le̱e̱ Yeesuu kuŋu si‑o, ne̱ baa kpa ane̱ ase̱ŋ bwe̱e̱tɔ, ne̱ baa pee akatɔ suye abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ ase̱ŋ kake ke̱maa na bo̱ ke̱e̱ fe̱yɛ ase̱ŋ ne̱ Pɔɔl e̱ tɔwe̱‑ɔ gye̱ kase̱ŋtiŋ aaa! \v 12 Ne̱ Yudaa awuye bwe̱e̱tɔ na Griiki akye̱e̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱ ko̱ na Griiki anyare̱ bwe̱e̱tɔ a kɔɔre̱ ase̱ŋ‑ɔ gyi. \p \v 13 Amaa saŋ ne̱ Yudaa awuye ne̱ bo̱ bo̱ Tisalonikaa‑o a nu fe̱yɛ Pɔɔl a kaapo̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ Beroya gbaa‑ɔ, ne̱ baa sa ne̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ ko̱ko̱rɔ‑ɔ a baa ase̱ŋ maŋ‑ɔ‑rɔ bo̱ kye Pɔɔl. \v 14 Puri amo̱‑rɔ, ne̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o a yaa Pɔɔl ɔpo̱o̱ kɛɛ, amaa Silas na Timotii fe̱raa a sii Beroya mfe̱ŋ. \v 15 Ne̱ bamo̱ ne̱ baa yaa Pɔɔl ɔpo̱o̱ kɛɛ‑ɔ a yaa mò̱ ya bo̱ fo̱ hare̱e̱ Atɛnis maŋ‑nɔ,† ne̱ baa kiŋŋi ba Beroya, ne̱ baa taa ŋkra le̱e̱ Pɔɔl ase̱ baa Silas na Timotii fe̱yɛ bo̱ waa me̱naŋ ba mò̱ ase̱ mfe̱ŋ ne̱ ɔ bo̱‑ɔ. \s1 Ke̱tɔ ne̱ Pɔɔl a waa Atɛnis‑o \p \v 16 Pɔɔl saŋ o gywii Silas na Timotii Atɛnis maŋ‑nɔ‑ɔ, mò̱ kakpo̱nɔ‑rɔ a nye̱ra bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ oo ŋu ikisi bwe̱e̱tɔ maŋ amo̱‑rɔ‑ɔ se̱. \v 17 Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ mò̱ aa Yudaa awuye na bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye, ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ, ne̱ ba suŋ Wuribware̱‑ɔ e̱ gyaŋŋe̱ bamo̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ Pɔɔl e̱ kaapo̱ bamo̱ abware̱se̱ŋ ɔ po̱pɔre̱ bamo̱ na bo̱ kɔɔre̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ gyi. Ne̱ ŋkee kake ke̱maa ɔ naa ko̱lɔŋde̱ ne̱ ke̱ maa ke̱gya‑rɔ‑ɔ ɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ o gywii bamo̱ ne̱ ɔ to̱ mfe̱ŋ‑ɔ. \v 18 To, akaapo̱po̱ ko̱ mɔ bo̱ mfe̱ŋ. Bamo̱ bo̱ko̱ gye̱ Ipikurus‑o† awuye (ne̱ bo̱ gya ke̱tɔ ne̱ Ipikurus‑o, ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ɔɔ dɛɛ kye̱na‑ɔ, a kaapo̱‑ɔ se̱‑ɔ). Bo̱ko̱ mɔ gye̱ Stowaa awuye (ne̱ bo̱ gya ke̱tɔ ne̱ Senoo ne̱ mò̱ gbaa a dɛɛ kye̱na Ipikurus a mbe̱e̱‑ɔ se̱‑ɔ a kaapo̱‑ɔ se̱). Ne̱ baa le̱e̱ ba gyiiri Pɔɔl ikii, ne̱ bo̱ko̱ yɛ, “Nte̱tɔ ne̱ adabe̱dabe̱se̱ŋ wuye mɔ e̱ tɔwe̱ ne̱e̱?” Ne̱ bo̱ko̱ mɔ yɛ, “A waa to̱ŋ ko̱ ikisi po̱pwɛɛ ko̱ ase̱ŋ ne̱ ɔ tɔwe̱‑ɔ.” Ke̱tɔ se̱ ne̱ baa tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ Pɔɔl e̱ kaapo̱ Yeesuu ase̱ŋ, na ɔ kaapo̱ fe̱yɛ ase̱sɛ i kyiŋŋi a bo̱ le̱e̱ lowi‑ro. \v 19 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa yaa Pɔɔl bamo̱ se̱ŋgyikpa ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Ariyopagus‑o. Ne̱ bo̱ yɛ, “Ane̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ kaapo̱ ane̱‑rɔ ke̱kaapo̱ po̱pwɛɛ mɔ ne̱ fo̱ e̱ kaapo̱‑ɔ. \v 20 Ase̱ŋ amo̱ ako̱ ne̱ ane̱ i nu fe̱yɛ fo̱ e̱ tɔwe̱‑ɔ gye̱ ase̱ŋ po̱pwɛɛ ane̱ ase̱. Ane̱ mɔ ane̱ e̱ kpa fe̱yɛ ane̱ nu amo̱ kaase̱.” \p \v 21 Mbe̱yɔmɔ Atɛnis maŋ agyi‑o na afɔ ne̱ bo̱ te mfe̱ŋ‑ɔ, a mo̱ŋ tiri bamo̱ fe̱yɛ bo̱ ba bamo̱ saŋ pɛɛɛ ba tɔwe̱ ase̱ŋ, na ba nu ase̱ŋ po̱pwɛɛ ne̱ aa ba‑ɔ. \p \v 22 Ne̱ Pɔɔl a ko̱so̱ ye̱re̱ se̱ŋgyikpa‑ɔ mfe̱ŋ, ne̱ ɔ yɛ, “Abre̱sɛ, mo̱ a ŋu fe̱yɛ kpa ke̱maa se̱ mo̱ne̱ Atɛnis awuye mo̱ne̱ akatɔ i gyi ikisi bwe̱e̱tɔ kusuŋ si. \v 23 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ a nare̱ mo̱ne̱ maŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ mo̱ a de̱e̱re̱ mfe̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ i suŋ mo̱ne̱ ikisi‑o. Ne̱ mo̱ a ŋu fe̱yɛ bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ maa kpa fe̱yɛ mo̱nꞌ paŋ kisi ko̱ kusuŋ‑o si‑o, mo̱ne̱ a pwɛɛ lɔŋŋɔkpa ko̱ bo̱ ye̱ra. Ne̱ mo̱ne̱ a kyo̱rɛɛ bo̱ dɔŋŋɔ afo̱re̱ ne̱ mo̱ne̱ a bo̱ pwɛɛ mò̱ bo̱ ye̱ra‑ɔ se̱ fe̱yɛ, ‘Lɔŋŋɔkpa mɔ gye̱ ɔko̱ ne̱ ane̱ i suŋ, ne̱ ane̱ mo̱ŋ nyi mò̱ ke̱nyare̱‑ɔ lee‑o.’ To, mò̱ ne̱ mo̱ne̱ i suŋ mò̱, na mo̱ne̱ mo̱ŋ nyi mò̱‑ɔ, ne̱ mbe̱yɔmɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ a n gywii mo̱ne̱‑ɔ.\fig “Lɔŋŋɔkpa mɔ gye̱ ɔko̱ ne̱ ane̱ i suŋ, ne̱ ane̱ mo̱ŋ nyi mò̱ ke̱nyare̱‑ɔ lee‑o”|src="CN01998b.tif" size="span" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 17.23" \fig* \v 24 Mò̱ ke̱nyare̱ e̱ gye̱ Wuribware̱. Mò̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔɔ twe̱e̱ kaye̱ na ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ke̱ bo̱ kamo̱‑rɔ‑ɔ. Mò̱ e̱ gye̱ ke̱tɔ ke̱maa nyaŋpe̱, so̱so̱ na kaase̱. Amo̱se̱‑ɔ ɔ mo̱ŋ te isuŋkpa akyaŋ ne̱ ase̱sɛ a pwɛɛ‑ɔ‑rɔ. \v 25 Mò̱‑ɔ mò̱ maa kpa ko̱tɔko̱ bo̱ le̱e̱ ane̱ kusuŋ ne̱ ane̱ a waa‑ɔ‑rɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔ sa ɔke̱maa mɔ ŋkpa na ŋe na ke̱tɔ ke̱maa. \v 26 Ne̱ ɔɔ twe̱e̱ se̱sɛ dimaadi, ne̱ ɔɔ bo̱rɔ se̱sɛ ko̱ŋko̱ amo̱ se̱ bo̱ waa nsuro ase̱sɛ pɛɛɛ, ne̱ ɔɔ sa ne̱ baa kye̱na kaye̱‑rɔ pɛɛɛ. Na pwɛɛ ne̱ ɔɔ dɛɛ twe̱e̱ se̱sɛ‑ɔ, ɔɔ kyɔ tɔwe̱ saŋ na mfe̱ŋ ne̱ ɔke̱maa e̱ kye̱na‑ɔ. \v 27 Wuribware̱ a waa faanɛɛ ne̱e̱ a bo̱ nya buwi kpa mò̱, na saŋse̱ bo̱ ŋu mò̱ saŋ ne̱ ba buwi ba kpa mò̱‑ɔ. Kase̱ŋtiŋ mò̱ aa ɔke̱maa ase̱ mo̱ŋ bo̱ e̱fɔ. \v 28 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ aliŋwaapo̱‑ɔ ɔko̱ a kyo̱rɛɛ‑ɔ, \b \q1 ‘Mò̱ ya sa ne̱ ane̱ te, ne̱ ane̱ naa, \q2 ne̱ ɔɔ waa ane̱ ke̱tɔ ne̱ ane̱ gye̱‑ɔ.’ \b \m Ne̱ mo̱ne̱ aliŋwaapo̱‑ɔ bo̱ko̱ mɔ a kyo̱rɛɛ fe̱yɛ, \b \q1 ‘Ane̱ gbaa ane̱ gye̱ mò̱ gyi‑ana‑ɔ ne̱e̱.’ \b \p \v 29 Ane̱ a tɛɛ ane̱ gye̱ Wuribware̱ mò̱ gyi‑ana‑ɔ fe̱raa, ane̱ ma fa fe̱yɛ mò̱ kudugyi du ne̱e̱ fe̱yɛ kisi ne̱ nyiŋkpasɛ ne̱ o nyi‑ro‑o a ba atanne̱ pipee bɛɛɛ afufuri bɛɛɛ ke̱fo̱re̱ bo̱ waa‑ɔ. \v 30 Wuribware̱ a nyite ke̱tɔ ne̱ baa waa saŋ ne̱ bo̱ mo̱ŋ nyi Wuribware̱ na mò̱ e̱kpa‑ɔ. Amaa mbe̱yɔmɔ saŋ a fo̱ fe̱yɛ ɔ sa to̱ŋ ke̱maa ase̱sɛ kanɔ fe̱yɛ bo̱ nu bamo̱ e̱ye̱e̱, na bo̱ kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ. \v 31 A le̱e̱ fe̱yɛ ɔɔ sa kake na ɔnyare̱ ko̱ ne̱ oo lee‑o bo̱ gyi kaye̱‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ ase̱ŋ nɛɛnɛɛ‑ɔ. Ɔɔ ba ɔnyare̱ amo̱ a kikyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro‑o bo̱ kaapo̱ ɔke̱maa amo̱‑ɔ.” \p \v 32 Saŋ ne̱ baa nu Pɔɔl a tɔwe̱ kikyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ bamo̱ bo̱ko̱ a mɔse̱ mò̱, ne̱ bamo̱ bo̱ko̱ mɔ yɛ, “Ane̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ be̱e̱ tɔwe̱ amo̱ gywii ane̱ saŋ ko̱.” \v 33 Ne̱ Pɔɔl a le̱e̱ ngyaŋŋe̱ amo̱‑rɔ mfe̱ŋ. \v 34 Ne̱ bamo̱ bo̱ko̱ a bo̱ tii Pɔɔl si, ne̱ baa kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi. Bamo̱‑rɔ bo̱ko̱ e̱ gye̱ Diyonisiyus ne̱ ɔ gye̱ Ariyopagus ase̱ŋgyipo̱‑ɔ ɔko̱, ne̱ oo nu Pɔɔl ase̱ŋ‑ɔ, na ɔkye̱e̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Damaris‑o, na ase̱sɛ ko̱ be̱e̱. \c 18 \s1 Ke̱tɔ ne̱ Pɔɔl a waa Korintoo maŋ‑nɔ‑ɔ \p \v 1 Amo̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ‑ɔ, ne̱ Pɔɔl a le̱e̱ Atɛnis yɔ Korintoo maŋ‑nɔ. \v 2 Ne̱ Yudaanyi ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Akwila, ne̱ baa ko̱we̱ mò̱ Pontus swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. Mò̱ aa mò̱ ka ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Prisikila‑o a tu yɔ Italiya swe̱e̱re̱ ya kye̱na mfe̱ŋ a maŋ dabe̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Roma‑o. Amaa Roma owure dabe̱ Kilawudiyus a sa mbraa fe̱yɛ Yudaa awuye pɛɛɛ ne̱ bo̱ bo̱ Roma maŋ‑nɔ‑ɔ le̱e̱ Roma mfe̱ŋ. Amo̱se̱‑ɔ Akwila na Prisikila a tu yɔ Korintoo maŋ‑nɔ. Ke̱tɔ mo̱ŋ kyee, ne̱ Pɔɔl a ba bo̱ to̱ bamo̱ mfe̱ŋ. Ne̱ ɔɔ yɔ ya ka bamo̱ kanɔ. \v 3 Ne̱ ɔɔ kye̱na bamo̱ ase̱, ne̱ mò̱ aa bamo̱ a waa kusuŋ, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ aa bamo̱ e̱ waa kusuŋ ko̱ŋko̱ ne̱e̱. Taŋte̱e̱ akyaŋ kusuŋ ne̱ ba waa, amo̱ ne̱ Pɔɔl gbaa e̱ waa ne̱ ɔ nya atanne̱ o de ɔ sɔɔ ateese a o gyi. \v 4 Ŋkee kukyure kake ke̱maa, ɔ yɔ Yudaa awuye a ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ na ɔ ya tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii Yudaa awuye na bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye, ne̱ ba gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ‑ɔ o de ɔ po̱pɔre̱ bamo̱ na bo̱ kɔɔre̱ Kristoo gyi. \p \v 5 Saŋ ne̱ Silas na Timotii a le̱e̱ Makedoniya swe̱e̱re̱ se̱ bo̱ to̱ Pɔɔl‑ɔ, ne̱ ŋkee ɔɔ yɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa, ne̱ ɔ naa ɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ kake ke̱maa o gywii Yudaa awuye‑o ɔ kaapo̱ fe̱yɛ Yeesuu e̱ gye̱ Kristoo ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ a ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱‑ɔ. \v 6 Amaa bo̱ fo̱ saŋ ko̱‑ɔ, amɔ baa kine Pɔɔl ase̱ŋ‑ɔ kunu, na ba tɔwe̱ ase̱ŋ ba kye mò̱ ke̱kaapo̱‑ɔ, na ba saare̱ mò̱. Amɔ mò̱‑ɔ mò̱ a kpo̱ŋkpaŋ mò̱ waagya se̱ e̱se̱ bo̱ sii mfe̱ŋ bo̱ kaapo̱ bamo̱ fe̱yɛ ɔɔ yɔwe̱ bamo̱ ase̱ŋ sa bamo̱, na ɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Wuribware̱ ya gyiiri mo̱ne̱ ke̱se̱bɔ, amo̱ fe̱raa ke̱tɔ a le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ a kine mo̱ ase̱ŋ‑ɔ se̱! Mbe̱yɔmɔ a mo̱ŋ lɛɛ a gye̱ mo̱ ase̱ŋ fe̱yɛ n tɔwe̱ gywii mo̱ne̱. Le̱e̱ mbe̱yɔmɔ bo̱ yɔ, mo̱ e̱ tɔwe̱ ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ Yeesuu kuŋu si a n gywii nde̱ se̱ awuye‑o ne̱e̱.” \v 7 Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ yɔ ya kye̱na ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ɔ mo̱ŋ gye̱ Yudaanyi ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Tiitus Yusutus, ne̱ o suŋ Wuribware̱‑ɔ a lɔŋ‑ɔ‑rɔ. Mò̱ lɔŋ‑ɔ gye̱ ne̱ ɔ maa ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ ne̱e̱. \v 8 Amaa ase̱sɛ ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ baa kɔɔre̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu gyi. Bamo̱ ɔko̱ e̱ gye̱ Krisipus, ne̱ saŋ amo̱ ɔ dɛɛ ɔ gye̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ, na mò̱ lɔŋ‑nɔ awuye‑o. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ Korintoo awuye bwe̱e̱tɔ ne̱ baa nu Pɔɔl ase̱ŋ‑ɔ a kɔɔre̱ gyi, ne̱ baa bɔ asuu. \p \v 9 Ŋke ŋko̱ kanye, ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a tɔwe̱ dee‑ro gywii Pɔɔl fe̱yɛ, “Fo̱ ma se̱re̱ kufu, amaa kya se̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ, na fo̱ ma yɔwe̱. \v 10 A le̱e̱ fe̱yɛ n gya fo̱ kamɛɛ. Ɔko̱ maa taare̱ a ɔ waa fo̱ ke̱bɔye̱ ke̱maa, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ maŋ mɔ‑rɔ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ gye̱ mo̱ ase̱sɛ ne̱e̱.” \v 11 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ Pɔɔl a kye̱na mfe̱ŋ kaapo̱ ase̱sɛ‑ɔ abware̱se̱ŋ kasu na ke̱be̱gya. \p \v 12 Saŋ ne̱ Galiyo a gyi Akaya swe̱e̱re̱ se̱ mfe̱ŋ a Roma kigominaa‑o, ne̱ Yudaa awuye‑o pɛɛɛ a gyaŋŋe̱, ne̱ baa kra Pɔɔl, ne̱ baa yaa mò̱ iwurekpa. \v 13 Ne̱ bo̱ yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ e̱ kpa a ɔ po̱pɔre̱ ase̱sɛ ne̱e̱ a bo̱ suŋ Wuribware̱ ane̱ŋ ne̱ a kye ane̱ mbraa‑ɔ ne̱e̱!” \p \v 14 Mfe̱ŋ, ne̱ Pɔɔl e̱ kpa a o lee kanɔ, ne̱ Gominaa Galiyo a tɔwe̱ gywii Yudaa awuye‑o fe̱yɛ, “Amo̱‑ɔ dɛɛ a gye̱ kusuŋ bɔye̱ bɛɛɛ ase̱ŋ bɔye̱ ko̱ ne̱ ɔɔ waa ne̱e̱, weetee mo̱ i gyi kanyite na n nu mo̱ne̱ ase̱. \v 15 Amaa amo̱ a gye̱ ase̱ŋkpare̱gyi ko̱ na anyare̱ ko̱ kaase̱ na mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ ke̱bware̱suŋ mbraa‑ɔ fe̱raa, mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ e̱ gye̱ ne̱ mo̱nꞌ lɔŋŋɔ amo̱. Ma waa ane̱ŋ a ase̱ŋ‑ɔ se̱ŋgyipo̱!” \v 16 Ne̱ ɔɔ gya bamo̱ bo̱ le̱e̱ iwurekpa mfe̱ŋ. \v 17 Ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a kra Sɔste̱nɛs ne̱ mbe̱yɔmɔ ɔ gye̱ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ, ne̱ baa da mò̱ se̱ŋgyikpa akatɔ‑rɔ mfe̱ŋ. Amaa a mo̱ŋ tɔɔraa Galiyo kafo̱ŋfwe̱e̱ gbaa. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a kiŋŋi yɔ asɔre̱e̱ awuye ase̱ Ante̱yɔke̱ya‑ɔ \p \v 18 Ne̱ Pɔɔl a kye̱na Korintoo awuye ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o ase̱ ŋke bwe̱e̱tɔ. Ne̱ ɔɔ le̱e̱ mfe̱ŋ, ne̱ mò̱ aa Prisikila na Akwila a bo̱rɔ nkyu si ba yɔ mò̱ aye̱ Siriya swe̱e̱re̱ se̱. Pwɛɛ ne̱ baa dɛɛ le̱e̱ Ke̱ŋkre̱ya maŋ‑nɔ lwee ko̱re̱e̱‑rɔ‑ɔ, ɔɔ kpɛɛ mò̱ kuŋu bo̱ le̱e̱ e̱taŋ ko̱ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ se̱. \v 19 Ne̱ baa te̱ŋ ɔpo̱o̱‑rɔ, ne̱ baa fo̱ Ifisus maŋ‑nɔ. Ne̱ ɔɔ yɔ Yudaa awuye ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑nɔ, ne̱ ɔɔ ya kaapo̱ bamo̱ abware̱se̱ŋ na ɔ po̱pɔre̱ bamo̱ fe̱yɛ bo̱ kɔɔre̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ gyi. \v 20 Ne̱ ase̱sɛ amo̱ a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ ɔ kye̱na bamo̱ ase̱ kyee, amaa ɔ mo̱ŋ sure si sa bamo̱. \v 21 Amo̱se̱‑ɔ saŋ ne̱ ɔ yɔ‑ɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Wuribware̱ ya sure, m be̱e̱ mo̱ i kiŋŋi a m ba mo̱ne̱ ase̱.” Ne̱ ɔɔ le̱e̱ Ifisus mfe̱ŋ bo̱rɔ nkyu si o yii. Amaa Prisikila na Akwila a sii Ifisus maŋ‑nɔ. \p \v 22 Saŋ ne̱ ɔɔ fo̱ Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ ya ka asɔre̱e̱ awuye‑o kanɔ. Ne̱ ɔɔ yɔ Ante̱yɔke̱ya. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a yɔ mò̱ kpa sase̱po̱‑ɔ na ɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ \p \v 23 Mò̱ a kyee Ante̱yɔke̱ya maŋ‑nɔ kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ mfe̱ŋ bo̱rɔ Galatiya na Firigiya\f * \fr 18:23 \ft De̱e̱re̱ ifotoo ne e̱ bo̱ Abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ kɛɛ‑ɔ.\f* e̱swe̱e̱re̱ se̱ yɔ ɔ sa mfe̱ŋ a Kristoo awuye‑o wɔre̱. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Prisikila na Akwila a kaapo̱ Apolos Wuribware̱ a e̱kpa‑ɔ‑rɔ‑ɔ \p \v 24 Saŋ amo̱ Yudaanyi ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Apolos, ne̱ baa ko̱we̱ mò̱ Alɛsandriya maŋ‑nɔ‑ɔ a ba Ifisus mfe̱ŋ. Ɔ taare̱ ɔ sa se̱ŋsa nɛɛnɛɛ, ne̱ o nyi abware̱se̱ŋ nɛɛnɛɛ. \v 25 Oo suye ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a ase̱ŋ‑ɔ e̱kpa‑rɔ dame̱naŋsɛ, ne̱ ɔɔ le̱ŋ mò̱ e̱ye̱e̱ keŋkeŋ ɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ, na ɔ kaapo̱ Yeesuu ase̱ŋ kyɛɛkyɛɛ. Amaa ase̱ŋ‑ɔ mfe̱ŋ ne̱ oo nyi‑o e̱ gye̱ asuu suyo ne̱ Yohanee a bɔ‑ɔ. \v 26 Ne̱ ɔɔ waa kakpo̱nɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ mfe̱ŋ. Saŋ ne̱ Prisikila na Akwila a nu mò̱ ase̱ŋ ne̱ ɔ tɔwe̱‑ɔ, ne̱ baa yaa mò̱ bamo̱ lɔŋ‑nɔ ya kaapo̱ mò̱ Wuribware̱ a e̱kpa‑ɔ‑rɔ kyɛɛkyɛɛ. \p \v 27 Ne̱ Apolos a waa mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ ɔ yɔ Akaya swe̱e̱re̱ se̱. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi, ne̱ bo̱ bo̱ Ifisus‑o a sure mò̱ ko̱yɔ‑ɔ se̱, ne̱ baa kyo̱rɛɛ bo̱ kyo̱ŋwe̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi, ne̱ bo̱ bo̱ Akaya‑ɔ fe̱yɛ, mò̱ ya ba, bo̱ kra mò̱ nɛɛnɛɛ. Saŋ ne̱ ɔɔ yɔ mfe̱ŋ‑ɔ, ɔɔ kya bamo̱ ne̱ Wuribware̱ a ŋu bamo̱ e̱wɛɛ‑ɔ ne̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ baa bo̱ kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o‑ro bwe̱e̱tɔ. \v 28 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ɔɔ ba ikii le̱ŋle̱ŋsɛ bo̱ gyi Yudaa awuye a e̱mo̱‑ɔ se̱ lamaŋ‑nɔ, ne̱ ɔɔ ba abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ Kristoo ne̱ baa kyo̱rɛɛ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ e̱ gye̱ Yeesuu. \c 19 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a le̱e̱ ɔ waa mò̱ kusuŋ‑o Ifisus \p \v 1 Saŋ ne̱ Apolos a le̱e̱ Ifisus maŋ‑nɔ, ne̱ ɔɔ yɔ Akaya swe̱e̱re̱ se̱, ɔ bo̱ Korintoo maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ Pɔɔl a kya se̱ bo̱rɔ Asiya swe̱e̱re̱ se̱ ya fo̱ Ifisus. Ne̱ ɔɔ ya ŋu Yeesuu ase̱ŋ agyase̱po̱ bo̱ko̱. \v 2 Ne̱ oo bise bamo̱ fe̱yɛ, “Saŋ ne̱ mo̱ne̱ a kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o, Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a ywe̱e̱ mo̱ne̱ se̱ aaa?” \p Ne̱ baa be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “Ane̱ mo̱ŋ tɛɛ nu gbaa fe̱yɛ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o bo̱‑rɔ.” \p \v 3 Ne̱ Pɔɔl a be̱e̱ bise fe̱yɛ, “To, ne̱ ŋkee nte̱tɔ asuu ke̱bɔ ne̱ mo̱ne̱ a bɔ‑ɔ ne̱e̱.” Ne̱ bo̱ yɛ, “Asuu suyo ne̱ Yohanee a bɔ‑ɔ.” \p \v 4 Ne̱ Pɔɔl yɛ, “Yohanee Osuubɔpo̱‑ɔ a tɔwe̱ gywii ase̱sɛ fe̱yɛ bo̱ bɔ asuu bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ baa nu bamo̱ e̱ye̱e̱, ne̱ baa kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii Yudaa awuye‑o fe̱yɛ bo̱ kɔɔre̱ mò̱ ne̱ ɔ ba kamɛɛ‑rɔ‑ɔ gyi. Mò̱ e̱ gye̱ Yeesuu‑o.” \v 5 Saŋ ne̱ baa nu amo̱‑ɔ, ne̱ baa bɔ asuu ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu ke̱nyare̱‑rɔ. \v 6 Ne̱ Pɔɔl a ba mò̱ asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ bamo̱ se̱, ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a ywe̱e̱ bamo̱ se̱, ne̱ baa sa e̱se̱ŋsa ne̱ bamo̱ fɔŋfɔŋ maa nu e̱mo̱‑rɔ‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ ase̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a lee bo̱ kaapo̱ bamo̱‑ɔ. \v 7 Anyare̱ amo̱ e̱ waa fe̱yɛ kudu anyɔ. \p \v 8 Kukyure kake ke̱maa, ne̱ Pɔɔl a yɔ ke̱bware̱ko̱re̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ, na waa aferi asa na ɔ kaapo̱ abware̱se̱ŋ o gywii ase̱sɛ‑ɔ, ne̱ baa gyaŋŋe̱ mfe̱ŋ‑ɔ, na kufu mo̱ŋ de mò̱. Ne̱ ɔɔ le̱ŋ e̱ye̱e̱ ɔ po̱pɔre̱ bamo̱ fe̱yɛ bo̱ kɔɔre̱ ke̱tɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ a kuwure‑o si‑o gyi. \v 9 Amaa bamo̱ bo̱ko̱ a waa ke̱se̱bɔrɔle̱ŋ, ne̱ bo̱ mo̱ŋ sure si na bo̱ kɔɔre̱ ase̱ŋ‑ɔ gyi, ne̱ baa ye̱re̱ ngyaŋŋe̱ amo̱‑rɔ mfe̱ŋ tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ bo̱ kye ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a e̱kpa‑ɔ. Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ Pɔɔl a le̱e̱ mfe̱ŋ taa bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o yaa mò̱ ase̱. Na kake ke̱maa mò̱ aa bamo̱ e̱ gyaŋŋe̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Tiranus‑o sukuu‑ro, ne̱ ɔ kaapo̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ ɔ po̱pɔre̱ ase̱sɛ fe̱yɛ bo̱ kɔɔre̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ gyi. \v 10 Ɔɔ me̱raa se̱ waa mfaanɛɛ nsu ŋnyɔ, amo̱se̱‑ɔ ase̱sɛ pɛɛɛ ne̱ bo̱ bo̱ Asiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ, hare̱e̱ Yudaa awuye na Griiki awuye pɛɛɛ mɔ a nu ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu si. \s1 Ane̱ŋ ne̱ asibeŋ awuye bwe̱e̱tɔ a bo̱ kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o \p \v 11 Na Wuribware̱ bɔ Pɔɔl se̱ ɔ waa akpe̱ŋe̱ye̱e̱tɔ dabe̱. \v 12 Hare̱e̱ mò̱ aŋke̱te̱e̱ na mprakɛɛ ne̱ ɔ dɛɛ o de‑o gbaa, baa taa mmo̱ yaa bamo̱ ne̱ ba lɔ‑ɔ ase̱, ne̱ bamo̱ alɔ a lo̱we̱. Ne̱ ibrisi a ko̱so̱ bamo̱ ne̱ i te bamo̱ se̱‑ɔ se̱. \p \v 13-14 Amɔ Yudaa awuye ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ bamo̱ kusuŋ e̱ gye̱ fe̱yɛ bo̱ nare̱ de̱e̱ gya ibrisi bo̱ ko̱so̱ ase̱sɛ se̱. To, ase̱sɛ asunoo ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ bo̱ gye̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Sikeeba‑o mò̱ gyi‑ana, ne̱ ba waa ane̱ŋ a kusuŋ‑o. Bamo̱ a ŋu Pɔɔl e̱ gya ibrisi ɔ ko̱so̱ ase̱sɛ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ baa le̱ŋ e̱ye̱e̱ fe̱yɛ bo̱ ba ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu ke̱nyare̱ bo̱ waa ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl e̱ waa‑ɔ. Ne̱ baa tɔwe̱ gywii ibrisi ne̱ i te ɔnyare̱ ko̱ se̱‑ɔ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Mo̱ a sa fo̱ kanɔ Yeesuu ne̱ Pɔɔl e̱ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ‑ɔ ke̱nyare̱‑rɔ, ko̱so̱ ɔnyare̱ mɔ se̱.” \v 15 Amaa ibrisi‑o a tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Ŋ nyi Yeesuu, ne̱ ŋ nyi Pɔɔl ase̱ŋ, ne̱ mo̱ne̱ nsɛ‑ana e̱ gye̱ mo̱ne̱?” \v 16 Ne̱ ɔnyare̱ ne̱ ibrisi te mò̱ se̱‑ɔ a lwee bamo̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ da bamo̱ keŋkeŋ kyaŋŋe̱ bamo̱ atɔ buŋsɛ‑rɔ. Ne̱ baa se̱re̱ le̱e̱ mò̱ lɔŋ‑ɔ‑rɔ mfe̱ŋ, na bamo̱ ŋyo̱wɔre̱ se̱ a swɛɛ swɛɛ na n le̱e̱ mbo̱gya na bo̱ko̱ mɔ a le̱e̱ ke̱te̱bɔŋburoŋ. \p \v 17 Ne̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ Ifisus maŋ‑nɔ‑ɔ a nu amo̱‑ɔ, ne̱ kufu a nya bamo̱ pɛɛɛ, ne̱ baa bu ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu ke̱nyare̱ bwe̱e̱tɔ. \v 18 Ne̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o bwe̱e̱tɔ a ba lamaŋ‑nɔ bo̱ tɔwe̱ e̱bɔye̱ ne̱ baa waa bo̱ fo̱ kake amo̱‑ɔ. \v 19 Bamo̱ ne̱ bo̱ de asibeŋ ne̱ bo̱ de ba lee atɔ ba kaapo̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ‑ɔ a swii bamo̱ e̱wo̱re̱ ne̱ baa kyo̱rɛɛ asibeŋse̱ŋ waa‑rɔ, ne̱ bo̱ de ba kya ase̱sɛ‑ɔ. Ne̱ baa baa e̱mo̱, ne̱ baa kywɛɛ e̱mo̱ lamaŋ‑nɔ. Bamo̱ a taa e̱wo̱re̱‑ɔ yawo̱ bo̱ tii abɛɛ se̱‑ɔ a gye̱ siidii ŋkpe̱ŋ alafa anuu (GHC 500,000). \v 20 Bo̱ le̱e̱ mfaanɛɛ a atɔ dabe̱ mɔ se̱‑ɔ, ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu ase̱ŋ a ye̱re̱ keŋkeŋ, ne̱ aa saŋŋe̱‑rɔ yɔ to̱ŋ ke̱maa. \s1 Ase̱ŋ ne̱ aa ba Ifisus maŋ‑nɔ‑ɔ \p \v 21 Amo̱‑ɔ pɛɛɛ kamɛɛ‑rɔ‑ɔ, ne̱ Pɔɔl a waa mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ ɔ bo̱rɔ Makedoniya na Akaya e̱swe̱e̱re̱ se̱, na ɔ kyo̱ŋ yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ. Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ ya yɔ mfe̱ŋ, ke̱mo̱ kamɛɛ‑rɔ na ŋ yɔ Roma maŋ‑nɔ.” \v 22 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ oo suŋ mò̱ akyarɔpo̱ anyɔ Timotii na Irasitus bo̱ kyo̱ŋwe̱ Makedoniya, ne̱ mò̱‑ɔ mò̱ a sii Asiya swe̱e̱re̱‑ɔ se̱ kafwe̱e̱. \p \v 23 Saŋ mɔ dɛɛ ne̱ ase̱ŋ dabe̱ a ba Ifisus bo̱ le̱e̱ Yeesuu a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ se̱. \v 24 To, maŋ amo̱‑rɔ mɔ suŋkpa dabe̱ ko̱ bo̱‑rɔ, ne̱ ba suŋ kisikye̱e̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ke̱mo̱ ɛ Aatimis. Ne̱ ɔnyare̱ ko̱ bo̱‑rɔ ne̱ baa te̱e̱ ɛ Demeetriyus. Ɔ gye̱ bwaye̱po̱ ne̱e̱. Ne̱ mò̱ kusuŋ e̱ gye̱ fe̱yɛ ɔ de̱e̱re̱ kisikye̱e̱ a suŋkpa‑ɔ se̱ o de atanne̱ fufuri ɔ waa kisi akyaŋ ngyingyii o fe. Kusuŋ amo̱ a sa mò̱ aa mò̱ bɛɛko̱‑ana abwaye̱po̱ to̱nɔ bwe̱e̱tɔ.\fig kisikye̱e̱ Aatimis|src="HK00286b.tif" size="col" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 19.24–41" \fig* \v 25 Amo̱se̱ se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ te̱e̱ mò̱ bɛɛko̱‑ana abwaye̱po̱ na bamo̱ ne̱ bamo̱ kusuŋ du fe̱yɛ mò̱ lee‑o bo̱ gyaŋŋe̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ bɛɛko̱‑ana, mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ ane̱ kibaare a le̱e̱ kusuŋ mɔ‑rɔ ne̱e̱. \v 26 Mbe̱yɔmɔ, mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ a ŋu, ne̱ mo̱ne̱ a nu ke̱tɔ ne̱ Pɔɔl amo̱ e̱ waa‑ɔ. Ɔ yɛ ikisi ne̱ se̱sɛ fɔŋfɔŋ a waa‑ɔ mo̱ŋ de ke̱yaale̱ŋ pɛɛɛ. Ne̱ ɔɔ taare̱ kyurowi ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ mfɛɛre̱ Ifisus maŋ‑nɔ mfe̱e̱ na Asiya swe̱e̱re̱ se̱ pɛɛɛ. \v 27 Amo̱se̱‑ɔ kufu bo̱‑rɔ fe̱yɛ ane̱ kusuŋ mɔ e̱ nya ke̱nyare̱ bɔye̱. N gye̱ ane̱ŋ wo̱re̱, kufu be̱e̱ ko̱ bo̱‑rɔ fe̱yɛ ane̱ kisi dabe̱ Aatimis a suŋkpa dabe̱‑ɔ maa lɛɛ ba a ɔ bo̱ kii sɛye̱, na ane̱ kisi dabe̱ mɔ ne̱ ɔke̱maa ne̱ ɔ bo̱ Asiya swe̱e̱re̱ se̱ na kaye̱‑rɔ pɛɛɛ i suŋ‑o ma lɛɛ nya ke̱nyare̱!” \p \v 28 Ase̱sɛ amo̱ a nu ase̱ŋkpare̱gyi mɔ‑ɔ, ne̱ bamo̱ iduŋ a fwii, ne̱ baa le̱e̱ ba fɛɛ‑rɔ fe̱yɛ, “Ane̱ Ifisus kisi Aatimis gye̱ kisi dabe̱.” \v 29 Ne̱ e̱lawo̱ amo̱ a kɔɔre̱ se̱ maŋ amo̱ pɛɛɛ‑rɔ. Ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ naa ba waa ase̱ŋ amo̱‑ɔ a gyiiri Makedoniya awuye anyɔ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ bamo̱ ɛ Gayus na Aristaakus, ne̱ bamo̱ aa Pɔɔl naa‑ɔ, ne̱ baa yaa bamo̱ mfe̱ŋ ne̱ maŋ‑ɔ‑rɔ ase̱sɛ pɛɛɛ e̱ gyaŋŋe̱‑ɔ. \v 30 Ne̱ Pɔɔl fɔŋfɔŋ e̱ kpa fe̱yɛ ɔ yɔ lamaŋ amo̱ akatɔ‑rɔ mfe̱ŋ ya sa se̱ŋsa gywii ase̱sɛ‑ɔ, amaa bamo̱ ne̱ ba kɔɔre̱ Yeesuu ba gyi‑o mo̱ŋ sure. \v 31 Ne̱ swe̱e̱re̱ amo̱ se̱ a ayaale̱ŋpo̱‑ɔ bo̱ko̱ ne̱ bo̱ gye̱ mò̱ nyare̱‑ana‑ɔ a ba ŋkra bo̱ kyo̱ŋwe̱ mò̱, ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ ma kaŋ yɔ lamaŋ e̱gyaŋŋe̱kpa amo̱ mfe̱ŋ, a le̱e̱ fe̱yɛ kufu de bamo̱ fe̱yɛ bo̱ko̱ e̱ mɔɔ mò̱. \p \v 32 Na ngyaŋŋe̱‑ɔ‑rɔ pɛɛɛ de e̱lawo̱ bwe̱e̱tɔ. Bamo̱ bo̱ko̱ e̱ fɛɛ‑rɔ ba tɔwe̱ ase̱ŋ ko̱, ne̱ bo̱ko̱ mɔ e̱ fɛɛ‑rɔ ba tɔwe̱ bamo̱ lee, a le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ bo̱ko̱ gbaa mo̱ŋ nyi ke̱tɔ se̱ ne̱ baa gyaŋŋe̱‑ɔ. \v 33 Yudaa awuye ne̱ bo̱ te maŋ amo̱‑rɔ‑ɔ a lee bamo̱‑rɔ ɔko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Alɛsanda‑ɔ fe̱yɛ ɔ ye̱re̱ ase̱sɛ‑ɔ akatɔ‑rɔ sa se̱ŋsa. Ase̱sɛ amo̱ bo̱ko̱ a te̱e̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ ba‑ɔ, ne̱ ɔɔ ya bamo̱ ke̱sare̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ pɛɛɛ laatɔ. Ne̱ ɔɔ le̱e̱ ɔ sa se̱ŋsa o gywii lamaŋ‑ɔ na bo̱ nya ŋu fe̱yɛ mò̱ aa mò̱ bɛɛko̱‑ana Yudaa awuye mo̱ŋ gyi bɔye̱. \v 34 Amaa bamo̱ a pini fe̱yɛ ɔ gye̱ Yudaanyi‑o, ne̱ bamo̱ pɛɛɛ mɔ a kpo̱ra faa‑rɔ tɔwe̱ ase̱ŋ ko̱ŋko̱ dɔŋhwe̱re̱e̱ e̱nyɔ fe̱yɛ, “Ane̱ Ifisus kisi Aatimis gye̱ kisi dabe̱!” \p \v 35 Ne̱ ŋkee maŋ‑ɔ krakye̱e̱ bre̱sɛ a bo̱ yuri lamaŋ‑ɔ. Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ ko̱so̱bɛɛ‑ana Ifisus awuye, ɔke̱maa nyi fe̱yɛ ane̱ maŋ mɔ e̱ gye̱ kisi dabe̱ Aatimis na mò̱ suŋkpa dabe̱ a ɔde̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ, mò̱ aa mò̱ ke̱fo̱re̱ ne̱ kaa le̱e̱ so̱so̱ le̱e̱ da‑ɔ‑rɔ‑ɔ. \v 36 Ɔke̱maa maa taare̱ a o gyiiri amo̱‑ɔ ikii. Amo̱se̱ se̱‑ɔ mo̱nꞌ yuri e̱ye̱e̱, na mo̱ne̱ ma waa ke̱bɔye̱ ko̱. \v 37 Mo̱ne̱ a baa anyare̱ mɔ mfe̱e̱, a mo̱ŋ gye̱ fe̱yɛ baa ywii le̱e̱ ane̱ suŋkpa dabe̱‑ɔ‑rɔ ne̱e̱ bɛɛɛ baa tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ ko̱ bo̱ kye ane̱ kisi‑o ne̱e̱. \v 38 Amo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ Demeetriyus na mò̱ bɛɛko̱‑ana abwaye̱po̱ i de ɔko̱ ase̱ŋ, ane̱ de igominaa na ŋke ne̱ ane̱ de bo̱ gyi ase̱ŋ‑ɔ, amo̱se̱‑ɔ ase̱ŋ ke̱maa ne̱ bo̱ de‑o, bo̱ taa baa mfe̱ŋ. \v 39 Amaa ke̱tɔ ko̱ e̱ bo̱‑rɔ na ko̱ kyɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ kpa fe̱raa, amɔ mo̱nꞌ lɔŋŋɔ mfe̱ŋ ne̱ maŋ agyi e̱ gyaŋŋe̱ ba waa mbraa ba sa maŋ‑ɔ. \v 40 Bo̱ le̱e̱ ke̱tɔ ne̱ kaa waa ndɔɔ‑ɔ se̱‑ɔ, kufu bo̱‑rɔ fe̱yɛ ba tɔwe̱ fe̱yɛ ane̱ a baa ase̱ŋ maŋ‑nɔ. Na ane̱ mo̱ŋ de kpa fe̱yɛ ane̱ a waa ane̱ŋ a ase̱ŋ‑ɔ, na ane̱ mɔ ane̱ maa taare̱ a ane̱ tɔwe̱ ke̱tɔ se̱ ne̱ ane̱ a waa ane̱ŋ‑ɔ na ane̱ bo̱ kuŋ ane̱ e̱ye̱e̱.” \v 41 Mò̱ a tɔwe̱ amo̱‑ɔ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ sa ne̱ ase̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ mɔ a brawe̱‑rɔ.\fig kisikye̱e̱ Aatimis a suŋkpa‑ɔ|src="IP06.tif" size="span" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 19.24–41" \fig* \c 20 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a le̱e̱ Ifisus maŋ‑nɔ yɔ Makedoniya na Akaya e̱swe̱e̱re̱ se̱ nyɔse̱po̱‑ɔ \p \v 1 To, e̱lawo̱ amo̱ a yɔwe̱‑ɔ kamɛɛ‑rɔ, ne̱ Pɔɔl a te̱e̱ bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o pɛɛɛ bo̱ gyaŋŋe̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ ase̱ŋ bo̱ sa bamo̱ wɔre̱, ne̱ ɔɔ kra bamo̱ fe̱yɛ ɔ yɔ ne̱e̱. Ne̱ ɔɔ le̱e̱ mfe̱ŋ yɔ Makedoniya swe̱e̱re̱ se̱. \p \v 2 Ne̱ ɔɔ nare̱ swe̱e̱re̱ amo̱ se̱ e̱maŋ se̱ waa bamo̱ wɔre̱ bo̱ le̱e̱ abware̱se̱ŋ‑ɔ se̱. Ne̱ ɔɔ fo̱ Akaya swe̱e̱re̱ se̱. \v 3 Ne̱ ɔɔ kye̱na mfe̱ŋ aferi asa. Ɔɔ waa siraa fe̱yɛ ɔ taa ko̱re̱e̱ na o kiŋŋi yɔ Siriya swe̱e̱re̱ se̱, ne̱ oo ŋu fe̱yɛ Yudaa awuye‑o e̱ kpa a bo̱ baa mò̱ ase̱ŋ, amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ waa mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ o kiŋŋi a ɔ bo̱rɔ Makedoniya be̱e̱. \v 4 Mò̱ aa Pirus mò̱ gyi Sopata ne̱ ɔɔ le̱e̱ Beroya maŋ‑nɔ‑ɔ, na Aristaakus na Sikundus ne̱ baa le̱e̱ Tisalonikaa maŋ‑nɔ‑ɔ, na Gayus ne̱ ɔɔ le̱e̱ De̱re̱be̱e̱ maŋ‑nɔ‑ɔ, na Tikikus na Trofimus ne̱ baa le̱e̱ Asiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ, na Timotii ya yɔ. \v 5 Ne̱ baa gye̱ ane̱ ŋkpɛɛ ɔpo̱o̱ se̱ ya gywii ane̱ Trowas maŋ‑nɔ. \v 6 Wuribware̱-a‑kya-ane̱-yɔwe̱ a ateese‑o kigyi a kyo̱ŋ‑ɔ, ne̱ ane̱ a le̱e̱ Filipii maŋ‑nɔ bo̱rɔ nkyu si. Bo̱ fo̱ ŋke nnuu‑o, ne̱ ane̱ a to̱ bamo̱ Trowas, ne̱ ane̱ a gyi kadaawɔkywe̱e̱ ko̱ŋko̱ mfe̱ŋ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a yɔ Trowas lalalo̱we̱‑ɔ \p \v 7 To, Me̱me̱ne̱da amo̱ ke̱de̱e̱pwɛta‑ɔ, ne̱ ane̱ aa bamo̱ ne̱ ba kɔɔre̱ Yeesuu ba gyi mfe̱ŋ‑ɔ a gyaŋŋe̱ a ane̱ gyi ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a ateese‑o. Ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ abware̱se̱ŋ gywii bamo̱. Ne̱ ɔɔ sa se̱ŋsa gywii bamo̱ ane̱ŋ‑aaa bo̱ fo̱ kaye̱ nse̱na, a le̱e̱ fe̱yɛ ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ɔ yɔ a ɔ yɔwe̱ bamo̱. \v 8 Na ifetiri bwe̱e̱tɔ e̱ laŋŋe̱ ke̱baŋso̱ro̱o̱ ke̱kyaŋ ne̱ ane̱ te ke̱mo̱‑rɔ‑ɔ. \v 9 Ne̱ ke̱yaafɔre̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yutikus‑o te mfaŋse̱re̱e̱ se̱ saŋ ne̱ Pɔɔl e̱ sa se̱ŋsa‑ɔ, na idi de mò̱ kafwe̱e̱, ne̱ lalalo̱we̱‑ɔ ɔɔ bo̱ di idi. Ne̱ ɔɔ le̱e̱ akyaŋ asa ke̱baŋso̱ro̱o̱ lalalo̱we̱ a ke̱kyaŋ ne̱ ane̱ te ke̱mo̱‑rɔ‑ɔ a mfaŋse̱re̱e̱‑ɔ se̱ le̱e̱ da‑rɔ swe̱e̱re̱. Bamo̱ a ya yase̱ mò̱‑ɔ, ɔɔ kyɔ wu. \v 10 Amaa Pɔɔl a yɔ swe̱e̱re̱ mfe̱ŋ, ne̱ ɔɔ ya di ke̱yaafɔre̱ amo̱ se̱, ne̱ oo powi mò̱, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ne̱ ma sa a a tiri mo̱ne̱ na ɔ ke̱e̱!” \p \v 11 Ne̱ Pɔɔl a kiŋŋi yɔ so̱so̱ a ke̱kyaŋ ne̱ ane̱ te ke̱mo̱‑rɔ‑ɔ be̱e̱ ya gyi bodobodoo. Pɔɔl a sa se̱ŋsa gywii bamo̱ kyee bo̱ fo̱ kyɔwe̱ ke̱le̱e̱be̱e̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔwe̱ bamo̱ o yii. \v 12 Ne̱ baa taa ke̱yaafɔre̱ amo̱ yaa pe̱ na ɔ ke̱e̱, ne̱ bamo̱ ŋkpo̱nɔ‑rɔ a yuri bamo̱ bwe̱e̱tɔ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a le̱e̱ Trowas yɔ Mileetus‑o \p \v 13 Ne̱ ane̱ a yɔ akatɔ‑rɔ ya taa ko̱re̱e̱ bo̱rɔ nkyu si yɔ Asos maŋ‑nɔ, mfe̱ŋ ne̱ Pɔɔl e̱ ya lwee ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ. Mò̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ ane̱ waa ane̱ŋ, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mò̱ fe̱raa naa swe̱e̱re̱ ne̱e̱. \v 14 Saŋ ne̱ ane̱ a fo̱ Asos‑o, ne̱ ane̱ a taa Pɔɔl ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ ane̱ a yɔ Mitileenee maŋ‑nɔ. \v 15 Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ ane̱ a be̱e̱ bo̱rɔ nkyu si le̱e̱ mfe̱ŋ ya kyo̱ŋ Kiyos kwii si, ne̱ ane̱ a be̱e̱ bo̱rɔ nkyu si, ne̱ ane̱ a ya fo̱ Samus kwii si. Ne̱ ane̱ a bo̱ fo̱ Mileetus maŋ‑nɔ. \v 16 Ne̱ Pɔɔl a waa mò̱ mfɛɛre̱ fe̱yɛ ɔ bo̱rɔ nkyu si na ɔ kyo̱ŋ Ifisus si ane̱ŋ ne̱ ɔ maa nya a ɔ nye̱ra saŋ Asiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. Ɔɔ kpa me̱naŋ a ɔ fo̱ Yɛro̱salɛm, mò̱ e̱ taare̱ de, na ɔ fo̱ Yɛro̱salɛm pwɛɛ na Pentikos kake‑o dɛɛ fo̱. \s1 Ase̱ŋ ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ bo̱ kra Ifisus asɔre̱e̱ abre̱sɛ‑ɔ \p \v 17 Ne̱ Pɔɔl a sa ŋkra le̱e̱ Mileetus bo̱ kyo̱ŋwe̱ Ifisus asɔre̱e̱ abre̱sɛ‑ɔ fe̱yɛ bo̱ ba a bo̱ gyaŋŋaa mò̱. \v 18 Saŋ ne̱ baa fo̱ Mileetus‑o, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ne̱ nyi ke̱tɔ ke̱maa ne̱ mo̱ a waa ke̱mo̱ saŋ ne̱ m bo̱ mo̱ne̱ ase̱‑ɔ, hare̱e̱ le̱e̱ mo̱ kake gye̱ŋkpɛɛsɛ ne̱ mo̱ a ba Asiya swe̱e̱re̱ mɔ se̱‑ɔ. \v 19 Mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ hare̱e̱ Yudaa awuye a ye̱re̱ bo̱ kye mo̱, ne̱ baa sa ne̱ mo̱ a gyi awo̱re̱fɔɔ, ne̱ mo̱ a ba akyukyu bo̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ sa bamo̱ ooo, mo̱ŋ waa mo̱ e̱ye̱e̱ fe̱yɛ se̱sɛ dabe̱‑ɔ mo̱ne̱ ase̱. Amaa mo̱ a suŋ kusuŋ ne̱e̱ fe̱yɛ ke̱nya‑ɔ sa ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu. \v 20 Mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ mo̱ŋ ba ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ke̱ e̱ kya mo̱ne̱‑rɔ bo̱ kwe̱e̱rɔ mo̱ne̱ se̱ saŋ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ na mo̱ e̱ kaapo̱ abware̱se̱ŋ lamaŋ‑nɔ na mo̱ne̱ e̱lɔŋ‑nɔ‑ɔ. \v 21 Mo̱ a yii Yudaa awuye na bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o pɛɛɛ se̱ saŋ ke̱maa fe̱yɛ bo̱ nu bamo̱ e̱ye̱e̱, na bo̱ kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ, na bo̱ ba Wuribware̱ ase̱, na bo̱ kɔɔre̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu gyi. \v 22 Amaa mbe̱yɔmɔ, Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o e̱ tɔwe̱ o gywii mo̱ fe̱yɛ ŋ yɔ Yɛro̱salɛm, amaa mo̱ŋ nyi ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ ya waa mo̱ mfe̱ŋ‑ɔ. \v 23 Ke̱tɔ ne̱ ŋ nyi‑o e̱ gye̱ fe̱yɛ to̱ŋ ke̱maa ne̱ mo̱ e̱ yɔ‑ɔ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a yii mo̱ se̱ saŋ ke̱maa fe̱yɛ ba tii mo̱ Yɛro̱salɛm, na bo̱ sa a n gyi awo̱re̱fɔɔ. \v 24 Amaa ŋkpa bɛɛɛ lowi‑o, ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ kpa‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱ e̱ lo̱we̱ mo̱ kusuŋ ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a sa mo̱ fe̱yɛ n tɔwe̱ ase̱ŋ timaa‑o bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ a ŋu ane̱ e̱wɛɛ se̱‑ɔ. \v 25 Mo̱ a nare̱ laa mo̱ne̱ pɛɛɛ mɔ, na mo̱ e̱ tɔwe̱ Wuribware̱ a kuwure‑o‑ro ase̱ŋ mo̱ i gywii mo̱ne̱. Na mbe̱yɔmɔ ŋ nyi fe̱yɛ mo̱ne̱ ɔko̱ maa lɛɛ ŋu mo̱. \v 26 Amo̱se̱‑ɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ mo̱ i gywii mo̱ne̱ kakatɔpee‑ro fe̱yɛ ndɔɔ a kake mɔ mo̱ne̱‑rɔ ɔko̱ bo̱‑rɔ ne̱ mò̱ e̱ mo̱ŋ nya ŋkpa na kukyure ne̱ a mo̱ŋ de kɛɛ‑ɔ, a mo̱ŋ le̱e̱ mo̱ ase̱. \v 27 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ŋ ba ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ ɔɔ waa‑ɔ bo̱ kwe̱e̱rɔ mo̱ne̱ se̱. \v 28 Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ de̱e̱re̱ mo̱ne̱ e̱ye̱e̱ se̱ na ase̱sɛ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a taa bo̱ waa mo̱ne̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ se̱ nɛɛnɛɛ. Na mo̱nꞌ de̱e̱re̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu asɔre̱e̱ ase̱sɛ se̱, fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ e̱sanne̱ ɔde̱e̱re̱se̱po̱ e̱ de̱e̱re̱ mò̱ e̱sanne̱ se̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ. A le̱e̱ fe̱yɛ Yeesuu a ba mò̱ fɔŋfɔŋ lowi bo̱ lee bamo̱ le̱e̱ Ɔbɔnsam ke̱sare̱e̱‑rɔ sa ne̱ baa kii mò̱ fɔŋfɔŋ ase̱sɛ. \v 29 Ŋ nyi fe̱yɛ mo̱ a yɔwe̱ mo̱ne̱ mɔ‑ɔ, ase̱sɛ i lwee mo̱ne̱‑rɔ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ kwaare̱ i lwee e̱sanne̱‑rɔ, ne̱ mò̱ ya nya bamo̱, ne̱ ɔ mɔɔ a ɔ wo̱‑ɔ. \v 30 Saŋ ko̱ e̱ ba na mo̱ne̱‑rɔ bo̱ko̱ ba aye̱ba na a sa a bamo̱ bɛɛko̱‑ana ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o kii bo̱ gya bamo̱ se̱. \v 31 Amo̱se̱‑ɔ mo̱nꞌ sa se̱ na mo̱nꞌ nyiŋŋi si ane̱ŋ ne̱ mo̱ a kye̱na mo̱ne̱ ase̱ nsu nsa‑ɔ. Na mo̱nꞌ nyiŋŋi si fe̱yɛ kanye na mpase̱, mo̱ a ba akyukyu bo̱ nyiŋŋi mo̱ne̱ Wuribware̱ a e̱kpa‑ɔ se̱. \v 32 Na mbe̱yɔmɔ, n de mo̱ne̱ mo̱ e̱ waa Wuribware̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ. Ne̱ mo̱ne̱ ya kya se̱ gya Wuribware̱ ase̱ŋ‑ɔ se̱, ase̱ŋ amo̱ ne̱ a kaapo̱ mo̱ne̱ ane̱ŋ ne̱ ɔ kpa mo̱ne̱ bwe̱e̱tɔ‑ɔ e̱ taare̱ a a mo̱rɔwe̱ mo̱ne̱. Na a sa a mo̱nꞌ nya ke̱yaale̱ŋ na Wuribware̱ a ŋyure ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya fe̱yɛ ɔ sa mò̱ ase̱sɛ‑ɔ. \v 33 Saŋ ne̱ m bo̱ mo̱ne̱ ase̱‑ɔ, mo̱ŋ yo̱rɔwe̱ ko̱tɔko̱, hare̱e̱ atanne̱ pipee bɛɛɛ afufuri bɛɛɛ awaagya. \v 34 Mo̱ne̱ fɔŋfɔŋ nyi fe̱yɛ asare̱e̱ mɔ ne̱ mo̱ a bo̱ waa kusuŋ bo̱ nya ke̱tɔ ke̱maa ne̱ mo̱ aa mo̱ anare̱bɛɛpo̱ e̱ kpa‑ɔ. \v 35 Mo̱ a waa kusuŋ mɔ keŋkeŋ bo̱ kaapo̱ mo̱ne̱ ne̱e̱ fe̱yɛ a tiri fe̱yɛ ane̱ kya bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ bo̱ le̱ŋ‑ɔ‑rɔ, na ane̱ nyiŋŋi ase̱ŋ ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu fɔŋfɔŋ a tɔwe̱‑ɔ se̱, ɔ yɛ, ‘Ɔko̱ ne̱ o ke atɔ‑ɔ de ŋyure ɔ kyɔ ɔko̱ ne̱ ba ke mò̱‑ɔ.’ ” \p \v 36 Pɔɔl a sa se̱ŋsa gywii bamo̱ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ mò̱ aa bamo̱ a kpuni aŋurii, ne̱ baa ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱. \v 37 Ne̱ bamo̱ ɔke̱maa i su, na o powi mò̱, na ɔke̱maa e̱ kyo̱kywe̱e̱ mò̱ ke̱daabɔŋ o de ɔ waa mò̱ nare̱ dame̱naŋsɛ. \v 38 Ke̱tɔ se̱ ne̱ a mo̱ŋ waa bamo̱ kɔne̱ pɛɛɛ‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mò̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ bo̱ maa lɛɛ ŋu mò̱‑ɔ. Ne̱ baa yaa mò̱ ya bo̱ fo̱ mò̱ ko̱re̱e̱ ase̱. \c 21 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a yɔ Yɛro̱salɛm‑ɔ \p \v 1 Ne̱ ŋkee ane̱ aa bamo̱ a gyi ŋkra, na ane̱ i su akyukyu preepreesɛ. Ne̱ ane̱ a lwee ko̱re̱e̱ ko̱‑rɔ te̱ŋ ɔpo̱o̱‑rɔ yɔ Kos maŋ ne̱ ɔ bo̱ kwii ko̱ se̱‑ɔ. Le̱e̱ mfe̱ŋ ne̱ ane̱ a be̱e̱ yɔ ya fo̱ Rodos maŋ ne̱ ɔ bo̱ kwii ko̱ se̱‑ɔ. Ne̱ ane̱ a le̱e̱ mfe̱ŋ yɔ Patara maŋ ne̱ ɔ bo̱ Likiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ‑rɔ. \v 2 Mfe̱ŋ ne̱ ane̱ a nya ko̱re̱e̱ ne̱ ɔ yɔ Fonikiya swe̱e̱re̱ se̱ (ne̱ ɔ bo̱ Siriya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ), ne̱ ane̱ a lwee mò̱‑rɔ. \v 3 Ne̱ ane̱ a fo̱ mfe̱ŋ ne̱ ane̱ ke̱e̱ Kiprus kwii‑o, ne̱ ane̱ a bo̱rɔ kigyise si yɔ Siriya swe̱e̱re̱ se̱. Ne̱ ane̱ a ya daŋ Tiro maŋ‑nɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ mfe̱ŋ ne̱ ko̱re̱e̱ amo̱ i lee mò̱ tɔso̱rɔ. \v 4 Ne̱ ane̱ a ŋu bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o bo̱ko̱ mfe̱ŋ, ne̱ ane̱ a kye̱na bamo̱ ase̱ kadaawɔkywe̱e̱ ko̱ŋko̱. Ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a lee bo̱ kaapo̱ bamo̱ bo̱ko̱ fe̱yɛ Pɔɔl ya yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ, ɔ nya ase̱ŋ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ ɔ ma yɔ mfe̱ŋ. \v 5 Amaa ane̱ saŋ ne̱ ane̱ i gyi bamo̱ ase̱‑ɔ a fo̱‑ɔ, ne̱ ane̱ a be̱e̱ me̱raa ane̱ kpa se̱. Ne̱ bamo̱ aa bamo̱ aka na bamo̱ gyi‑ana pɛɛɛ mɔ a yaa ane̱ kpa‑rɔ ya bo̱ fo̱ nkyu‑o kanɔ, ne̱ ane̱ pɛɛɛ mɔ a kpuni aŋurii mfe̱ŋ, ne̱ ane̱ a ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱. \v 6 Ne̱ ane̱ aa bamo̱ a gyi ŋkra, ne̱ ane̱ a be̱e̱ ya lwee ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ bamo̱ mɔ baa kiŋŋi yɔ pe̱. \p \v 7 Ne̱ ane̱ a be̱e̱ kya ane̱ kpa‑ɔ se̱ bo̱rɔ nkyu si le̱e̱ Tiro ya fo̱ Tolomayis maŋ‑nɔ. Ne̱ ane̱ a ka bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi mfe̱ŋ‑ɔ kanɔ, ne̱ ane̱ a kye̱na bamo̱ ase̱ kake ko̱ŋko̱. \p \v 8 Ne̱ ŋkee lalalo̱we̱‑ɔ, ane̱ a be̱e̱ lwee ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ le̱e̱ mfe̱ŋ, ne̱ ane̱ a ya daŋ Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ, Samariya swe̱e̱re̱ se̱. Ne̱ ane̱ a kye̱na Yeesuu ase̱ŋ timaa‑o ɔtɔwe̱po̱ Filipo ase̱ mfe̱ŋ. Filipo gye̱ akyarɔpo̱ asunoo‑o ɔko̱ ne̱ saŋ‑ɔ baa lee bamo̱ Yɛro̱salɛm fe̱yɛ bo̱ de̱e̱re̱ ateese na atanne̱ kike‑ro si‑o. \v 9 O de mò̱ gyi‑ana mbregyii ana ne̱ Wuribware̱ a lee fe̱yɛ bo̱ kii mò̱ akyaamɛɛ bo̱ko̱, na bo̱ de̱e̱ tɔwe̱ ase̱ŋ ne̱ o lee ɔ kaapo̱ bamo̱‑ɔ gywii ase̱sɛ‑ɔ. \p \v 10 Ane̱ a gyi mfe̱ŋ ŋke bwe̱e̱tɔ‑ɔ, ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Agabus‑o a le̱e̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ ba. \v 11 Ne̱ ɔɔ ba ane̱ ase̱, ne̱ ɔɔ taa Pɔɔl a laare̱‑rɔ ke̱re̱se̱sɛ‑ɔ bo̱ ŋure mò̱ fɔŋfɔŋ ayaa na asare̱e̱ bo̱ kya abɛɛ, ne̱ ɔ yɛ, “Ke̱tɔ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a tɔwe̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mfaanɛɛ dɛɛ ne̱ Yudaa awuye i ŋure ke̱re̱se̱sɛ mɔ wuye Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ, na bo̱ taa mò̱ bo̱ waa Roma awuye‑o ke̱sare̱e̱‑rɔ.” \p \v 12 Saŋ ne̱ ane̱ a nu amo̱‑ɔ, ne̱ ane̱ aa bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ a ko̱re̱ Pɔɔl fe̱yɛ ɔ ma yɔ mfe̱ŋ. \v 13 Amaa ɔɔ be̱ŋŋaa ane̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱ mo̱ne̱ e̱ waa‑ɔ ne̱e̱, mo̱ne̱ i su mfaanɛɛ na mo̱ne̱ e̱ nye̱ra mo̱ kakpo̱nɔ‑rɔ ne̱e̱ e̱e̱e̱? N gye̱ bamo̱ kuŋure mo̱ wo̱re̱ siraa ne̱ mo̱ a waa a ŋ yɔ Yɛro̱salɛm, amo̱ aa lowi, na ŋ kperi ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu si, na ŋ wu mfe̱ŋ.” \v 14 Ane̱ mo̱ŋ taare̱ tɔwe̱ a o sure si fe̱yɛ ɔ ma yɔ Yɛro̱salɛm. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ane̱ a yɔwe̱ mò̱, ne̱ ane̱ yɛ, “Ane̱ nyaŋpe̱ a ke̱pre̱‑ɔ waa.” \p \v 15 Ane̱ a kye̱na mfe̱ŋ bo̱ fo̱ saŋ ko̱‑ɔ, ne̱ ane̱ a so̱rɔ ane̱ e̱tɔso̱rɔ, ne̱ ane̱ a kya ane̱ kpa se̱ yɔ Yɛro̱salɛm. \v 16 Ane̱ aa bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi, ne̱ baa le̱e̱ Kaye̱sare̱ya mfe̱ŋ‑ɔ bo̱ko̱ ya yɔ, ne̱ baa yaa ane̱ ɔnyare̱ ne̱ ane̱ e̱ ya so̱we̱ mò̱ lɔŋ‑nɔ‑ɔ aye̱. Ba te̱e̱ mò̱ ɛ Menasɔŋ. Ɔɔ le̱e̱ Kiprus kwii si ne̱e̱, ne̱ ɔ gye̱ bamo̱ ne̱ baa wuree kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o ɔko̱. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a ka Yɛro̱salɛm asɔre̱e̱ awuye kanɔ‑ɔ \p \v 17 Saŋ ne̱ ane̱ a fo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ, bamo̱ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o a sa ane̱ aŋsɛ dame̱naŋsɛ. \v 18 Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ ane̱ aa Pɔɔl a yɔ a ɔ ya ka Yakubu kanɔ. Mò̱ a yɔ‑ɔ, asɔre̱e̱ abre̱sɛ‑ɔ bo̱ mfe̱ŋ. \v 19 Ne̱ Pɔɔl a ka bamo̱ kanɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ Wuribware̱ a bo̱rɔ mò̱ se̱ waa sa nde̱ se̱ awuye bwe̱e̱tɔ‑ɔ gywii bamo̱. \p \v 20 Bamo̱ a nu mò̱ ase̱ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ baa kyo̱rɔ Wuribware̱. Ne̱ bo̱ yɛ, “Ane̱ ko̱so̱bɛɛ Pɔɔl, fo̱ a ŋu ane̱ŋ ne̱ ane̱ Yudaa awuye ŋkpe̱ŋ ŋkpe̱ŋ mfe̱e̱ a kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o, na ane̱ŋ ne̱ baa le̱ŋ bamo̱ e̱ye̱e̱ bo̱ gya ane̱ mbraa ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis a sa ane̱‑ɔ se̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ ɔɔɔ? \v 21 Baa nu fe̱yɛ fo̱ e̱ kaapo̱ Yudaa awuye ne̱ bo̱ te nde̱ se̱ awuye‑o‑ro ne̱e̱ fe̱yɛ bo̱ yɔwe̱ mbraa ne̱ Mosis a sa ane̱‑ɔ dɛɛ ke̱gya se̱, na fo̱ e̱ tɔwe̱ fo̱ i gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ ma lɛɛ te̱ŋŋe̱ bamo̱ gyi‑ana atwe̱e̱tu, na bo̱ ma lɛɛ gya ane̱ ade̱daase̱ŋ se̱. \v 22 A waa dɛɛ ba nu fe̱yɛ fo̱ a ba. Ne̱ e̱me̱ne̱ ne̱ ane̱ e̱ waa a ane̱ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ baa tɔwe̱ bo̱ le̱e̱ fo̱ kuŋu si‑o gye̱ aye̱ba‑ɔ ne̱e̱? \v 23-24 Ke̱tɔ ne̱ ane̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ waa‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ fo̱ kya anyare̱ ana ko̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱e̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ baa waa Wuribware̱ e̱taŋ fe̱yɛ bo̱ maa see bamo̱ ipwii‑o. Amaa baa ko̱ŋ waa atɔ ko̱ ne̱ a de iyisi‑o. Amo̱se̱‑ɔ a tiri fe̱yɛ bo̱ kpɛɛ bamo̱ iyisi‑o na bo̱ see bamo̱, na bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱, na bo̱ dɛɛ taare̱ lwee mò̱ suŋkpa‑ɔ‑rɔ. To, fo̱ aa bamo̱ yɔ a fo̱ ka atanne̱ ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ e̱ kɔɔre̱ a ɔ dɛɛ kpɛɛ bamo̱ iyisi‑o sa bamo̱‑ɔ. Amo̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ a sa na ɔke̱maa ŋu fe̱yɛ ase̱ŋ ne̱ baa tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ fo̱ a tɔwe̱‑ɔ mo̱ŋ gye̱ kase̱ŋtiŋ, na fo̱ fɔŋfɔŋ gbaa gya Mosis a mbraa‑ɔ se̱. \v 25 Amaa bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye, ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o fe̱raa, ane̱ a kyɔ kyo̱rɛɛ bo̱ kyo̱ŋwe̱ bamo̱‑ɔ fe̱yɛ bo̱ ma kaŋ gyi ateese bɛɛɛ wo̱ kabo̱ ne̱ baa mɔɔ we̱e̱ ikisi si‑o, na bo̱ ma kaŋ gyi mbo̱gya, na bo̱ ma kaŋ wo̱ kabo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ te̱ŋ kamo̱ ke̱bɔ‑rɔ, na bo̱ ma waa kakye̱e̱kpa na kanyare̱kpa. Ane̱ŋ a mbraa mɔ baare sa bamo̱.” \p \v 26 Amo̱se̱‑ɔ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ Pɔɔl a yaa anyare̱‑ɔ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ ase̱, ne̱ bamo̱ aa Pɔɔl a ya kpɛɛ bamo̱ iyisi, na bo̱ nya fo̱ Wuribware̱ suŋkpa kulweero. Ne̱ ɔɔ yɔ Wuribware̱ suŋkpa ya tɔwe̱ ŋke ne̱ e̱taŋ i gyi‑o, na saŋ ne̱ ba ba a bo̱ lɔŋŋɔ Wuribware̱‑ɔ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ baa kra Pɔɔl Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ \p \v 27 Amaa ŋke nsunoo amo̱ a kpa a m fo̱‑ɔ, ne̱ Yudaa awuye ko̱ ne̱ baa le̱e̱ Asiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ a ŋu Pɔɔl Wuribware̱ suŋkpa kabuno Yɛro̱salɛm mfe̱ŋ. Ne̱ baa wure ase̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ baa kra Pɔɔl. \v 28 Ne̱ baa faa‑rɔ fe̱yɛ, “Isireelii awuye, mo̱nꞌ kya ane̱‑rɔ! Ɔnyare̱ mɔ e̱ gye̱ ne̱ ɔ naa to̱ŋ ke̱maa ɔ kaapo̱ ase̱ŋ o kye ane̱ Isireelii awuye na ane̱ mbraa‑ɔ, na ɔ tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ suŋkpa mɔ se̱. Ne̱ mbe̱yɔmɔ ɔɔ baa bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o baa Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ‑rɔ mfe̱e̱ baa bo̱ waa mò̱ iyisi!” \v 29 Baa tɔwe̱ ane̱ŋ bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ baa ŋu Trofimus ne̱ ɔɔ le̱e̱ Ifisus maŋ‑nɔ‑ɔ na Pɔɔl a nare̱ maŋ‑nɔ, ne̱ baa fa fe̱yɛ Pɔɔl a yaa mò̱ Wuribware̱ suŋkpa mɔ‑rɔ ne̱e̱. \p \v 30 Ne̱ ase̱ŋ dabe̱ a ba maŋ‑ɔ‑rɔ, ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a ŋwɛɛnaŋ le̱e̱ to̱ŋ ke̱maa bo̱ gyaŋŋe̱, ne̱ baa ya kra Pɔɔl, ne̱ baa gyiiri mò̱ le̱e̱ Wuribware̱ suŋkpa a kabuno‑o. Puri amo̱‑rɔ, ne̱ Wuribware̱ suŋkpa ade̱e̱re̱se̱po̱‑ɔ a tii e̱po̱ne̱‑ɔ na ase̱sɛ‑ɔ ma be̱e̱ taa ase̱ŋ‑ɔ lweero mfe̱ŋ. \v 31 Ase̱sɛ‑ɔ a kpa a bo̱ mɔɔ Pɔɔl‑ɔ, ne̱ ɔko̱ a ya tɔwe̱ gywii Roma asoogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ fe̱yɛ Yɛro̱salɛm awuye pɛɛɛ a baa ase̱ŋ dabe̱ maŋ‑nɔ. \v 32 Puri amo̱‑rɔ mfe̱ŋ ne̱ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱ amo̱ a taa asoogyaa awuye ko̱ na bamo̱ abre̱sɛ, ne̱ baa waa me̱naŋ yɔ ase̱sɛ kukwii‑o amo̱ ase̱. Saŋ ne̱ baa ŋu asoogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ na asoogyaa awuye‑o, ne̱ baa yɔwe̱ Pɔɔl ke̱da. \v 33 Ne̱ asoogyaa bre̱sɛ‑ɔ a ya kra Pɔɔl, ne̱ ɔɔ sa kanɔ fe̱yɛ bo̱ ba agbarabi anyɔ bo̱ ŋure mò̱. Ne̱ ŋkee oo bise fe̱yɛ, “Nsɛ e̱ gye̱ ɔnyare̱ mɔ, ne̱ nte̱tɔ ne̱ ɔɔ waa?” \v 34 Ne̱ ase̱sɛ‑ɔ bo̱ko̱ a faa‑rɔ ba be̱ŋŋaa ase̱ŋ ko̱, na bo̱ko̱ mɔ e̱ be̱ŋŋaa ako̱, na a kwe̱e̱. Mfaanɛɛ se̱‑ɔ, asoogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ mo̱ŋ taare̱ ŋu ke̱tɔ ne̱ kaa baa ase̱ŋ‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ sa kanɔ fe̱yɛ bo̱ taa Pɔɔl de̱e̱ yaa bo̱ be̱ya asoogyaa awuye kwatase̱‑rɔ. \v 35 Ne̱ lamaŋ‑ɔ a gya asoogyaa awuye‑o si ya fo̱ abe̱ŋbe̱re̱e̱ ne̱ ba kyikye si baa lwee asoogyaa awuye kwatase̱‑ɔ‑rɔ ase̱, ne̱ asoogyaa awuye‑o a yase̱ Pɔɔl so̱rɔ so̱so̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ase̱sɛ‑ɔ iduŋ a fwii mò̱ se̱ bwe̱e̱tɔ. \v 36 Saŋ ne̱ bo̱ gya se̱‑ɔ, na ba fɛɛ‑rɔ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ mɔɔ mò̱.” \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ ase̱ŋ na ɔ bo̱ lee mò̱ e̱ye̱e̱‑ɔ \p \v 37 Saŋ ne̱ asoogyaa awuye‑o e̱ kpa a bo̱ taa Pɔɔl waa kwatase̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ oo bise asoogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ Griiki‑ro fe̱yɛ, “Ɔbre̱sɛ, mo̱ e̱ taare̱ a n sa se̱ŋsa gywii fo̱ aaa?” \p Ne̱ asoogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱ amo̱ yɛ, “Fo̱ kyɔ fo̱ i nu Griiki‑ro aaa? \v 38 Amo̱ fe̱raa n gye̱ fo̱ e̱ gye̱ Igyipitinyi ne̱ saŋ ko̱ ɔɔ dɛɛ baa ase̱ŋ maŋ‑nɔ, ne̱ ɔɔ gye̱ anaapo̱ ŋkpe̱ŋ nna ke̱gye̱ŋkpɛɛ yɔ kimukee‑ro‑o bɛɛɛ?” \p \v 39 Ne̱ Pɔɔl a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “N gye̱ Yudaanyi ne̱e̱. Baa ko̱we̱ mo̱ Taasus maŋ ne̱ ɔ bo̱ Kilikiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ‑rɔ ne̱e̱, n gye̱ maŋ dabe̱ kigyi ne̱e̱. Mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ a fo̱ sa a n sa se̱ŋsa gywii ase̱sɛ‑ɔ.” \p \v 40 Ne̱ asoogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ a sa mò̱ kpa. Ne̱ Pɔɔl a ye̱re̱ mfe̱ŋ ne̱ ba kyikye ba lwee kwatase̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ se̱, ne̱ ɔɔ ya mò̱ ke̱sare̱e̱ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ ase̱sɛ‑ɔ laatɔ. Saŋ ne̱ baa laatɔ‑ɔ, ne̱ Pɔɔl a sa bamo̱ aye̱‑rɔ Heebrii se̱ŋsa gywii bamo̱. \c 22 \p \v 1 Ɔɔ tɔwe̱ ne̱e̱ fe̱yɛ, “N se̱‑ana na n daa‑ana na n tire‑ana na m pe̱kye̱e‑ana, mo̱nꞌ nu mo̱ ase̱ fe̱yɛ mo̱ a ye̱re̱ mo̱ne̱ akatɔ‑rɔ mfe̱e̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ ase̱ŋ mo̱ i lee mo̱ e̱ye̱e̱‑ɔ.” \p \v 2 Bamo̱ a nu fe̱yɛ ɔ sa bamo̱ Heebrii se̱ŋsa‑rɔ bamo̱ ase̱‑ɔ, ne̱ baa waa diŋŋ diŋŋ diŋŋ, ne̱ Pɔɔl a kya se̱ fe̱yɛ, \v 3 “Yudaanyi e̱ gye̱ mo̱. Taasus maŋ‑nɔ Kilikiya swe̱e̱re̱ se̱ ne̱ baa ko̱we̱ mo̱. Amaa Yɛro̱salɛm mfe̱e̱ ne̱ baa be̱ra mo̱, ne̱ mo̱ a kye̱na ane̱ ɔkaapo̱po̱ dabe̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Gamaliilii‑o ayaa‑rɔ, ne̱ ɔɔ kaapo̱ mo̱ ane̱ŋ ne̱ n gya ane̱ ade̱daapo̱ a mbraa‑ɔ se̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ. Ne̱ mo̱ a le̱ŋ mo̱ e̱ye̱e̱ suŋ Wuribware̱ fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ mo̱ne̱ ne̱ mo̱ne̱ bo̱ mfe̱e̱ ndɔɔ‑ɔ i suŋ‑o. \v 4 N gye̱ amo̱ wo̱re̱, mo̱ a be̱e̱ waa bamo̱ ne̱ bo̱ gya Yeesuu a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ awo̱re̱fɔɔ, ne̱ mo̱ a sa ne̱ baa mɔɔ bamo̱ bo̱ko̱. Na mo̱ e̱ kra anyare̱ na akye̱e̱, ne̱ mo̱ a sa ne̱ baa tii bamo̱. \v 5 Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ na ane̱ abre̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ e̱ taare̱ a bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ ase̱ŋ mɔ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱‑ɔ gye̱ kase̱ŋtiŋ ne̱e̱. Baa kyo̱rɛɛ e̱wo̱re̱ sa mo̱ fe̱yɛ n taa sa ane̱ bɛɛko̱‑ana Yudaa awuye ne̱ bo̱ bo̱ Damasikus maŋ‑nɔ‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ mo̱ a yɔ mfe̱ŋ na ŋ nya kra ase̱sɛ mɔ ne̱ bo̱ gya Yeesuu a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ ŋure bamo̱ agbarabi, na ŋ kiŋŋaa bamo̱ baa Yɛro̱salɛm mfe̱e̱, na bo̱ gyiiri bamo̱ ke̱se̱bɔ.” \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ oo kii Kristoonyi‑o \p \v 6 Ne̱ Pɔɔl a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ŋke ŋko̱ mpase̱, mo̱ a yɔ mo̱ e̱ kpa a m fo̱ Damasikus‑o, ne̱ ke̱laŋŋe̱rɔ dabe̱ ko̱ ne̱ ku du fe̱yɛ e̱lɛɛlɛɛ‑ɔ a le̱e̱ so̱so̱ kaluwa ko̱ŋko̱ bo̱ muruwaa we̱e̱ mo̱ se̱. \v 7 Ne̱ mo̱ a le̱e̱ da swe̱e̱re̱, ne̱ mo̱ a nu bo̱re̱ ko̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Sɔɔl, Sɔɔl! Nte̱tɔ ne̱e̱, ne̱ fo̱ e̱ tɔɔraa mo̱ ane̱ŋ?’ \v 8 Ne̱ mo̱ a bise fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, fo̱ nsɛ ne̱e̱?’ Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mo̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱, Yeesuu Nasarɛte̱nyi‑o ne̱ fo̱ e̱ tɔɔraa‑ɔ ne̱e̱.’ \v 9 Ase̱sɛ ne̱ mo̱ aa bamo̱ naa‑ɔ a ŋu ke̱laŋŋe̱rɔ‑ɔ, amaa bo̱ mo̱ŋ nu bo̱re̱ ne̱ ɔɔ sa se̱ŋsa mo̱ ase̱‑ɔ. \v 10 Ne̱ mo̱ a bise mò̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, nte̱tɔ ne̱ fo̱ e̱ kpa fe̱yɛ ŋ waa?’ Ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ a tɔwe̱ gywii mo̱ fe̱yɛ, ‘Ko̱so̱ na fo̱ yɔ Damasikus. Ɔko̱ e̱ tɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa ne̱ mo̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ waa‑ɔ a o gywii fo̱ mfe̱ŋ.’ \p \v 11 Ne̱ ke̱laŋŋe̱rɔ amo̱ a sa ne̱ mo̱ akatɔ a bwee, amo̱se̱‑ɔ ne̱ mo̱ anare̱bɛɛpo̱‑ɔ a kra mo̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ yaa Damasikus maŋ‑nɔ. \p \v 12 Amɔ ane̱ bɛɛko̱ Yudaanyi ko̱ mɔ bo̱ maŋ‑ɔ‑rɔ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Ananiyas. Ɔ gye̱ se̱sɛ timaa, ne̱ ɔ gya ane̱ mbraa‑ɔ se̱ nɛɛnɛɛ, ne̱ Yudaa awuye ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ i bu mò̱ bwe̱e̱tɔ. \v 13 Ne̱ ɔɔ ba mo̱ ase̱, ne̱ ɔɔ ye̱re̱ me̱raa mo̱, ne̱ ɔ yɛ, ‘Mo̱ ko̱so̱bɛɛ Sɔɔl, be̱e̱ ŋu atɔ.’ Puri amo̱‑rɔ ne̱ mo̱ akatɔ a buŋŋi, ne̱ mo̱ a de̱e̱re̱ mò̱. \v 14 Ne̱ ɔ yɛ, ‘Wuribware̱ ne̱ ane̱ a suŋ le̱e̱ ane̱ ade̱daapo̱ a mbe̱e̱‑ɔ se̱‑ɔ a lee fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ pini mò̱ ke̱pre̱, na fo̱ gyii mò̱ ne̱ Wuribware̱ e̱ te̱e̱ mò̱ ɛ mò̱ ke̱yaafɔre̱ timaa, na fo̱ nu mò̱ bo̱re̱. \v 15 A le̱e̱ fe̱yɛ ke̱tɔ ne̱ fo̱ waa‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ fo̱ tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ fo̱ a ŋu‑o na ase̱ŋ ne̱ fo̱ a nu‑o gywii ɔke̱maa. \v 16 Ne̱ nte̱tɔ se̱ ne̱ fo̱ be̱e̱ fo̱ gywii? Ko̱so̱ na fo̱ bɔ asuu, na fo̱ ko̱re̱ Wuribware̱ fe̱yɛ Yeesuu ke̱nyare̱‑rɔ ɔ bo̱ kpɛɛ fo̱ e̱bɔye̱ bo̱ twe̱e̱.’ \p \v 17 Ne̱ mo̱ a kiŋŋi ba Yɛro̱salɛm mfe̱e̱. Saŋ ne̱ mo̱ e̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ, ne̱ aa waa fe̱yɛ mo̱ a ku dee‑o. \v 18 Dee amo̱‑rɔ mo̱ a ŋu ane̱ nyaŋpe̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mo̱ fe̱yɛ, ‘Waa me̱naŋ le̱e̱ Yɛro̱salɛm mfe̱e̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mfe̱e̱ a ase̱sɛ‑ɔ maa sure ase̱ŋ ne̱ fo̱ e̱ tɔwe̱ a fo̱ gywii bamo̱ bo̱ le̱e̱ mo̱ kuŋu si‑o si.’ \v 19 Ne̱ mo̱ a be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, bo̱ nyi dame̱naŋsɛ fe̱yɛ mo̱ a dɛɛ nare̱ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ kra ase̱sɛ ne̱ baa kɔɔre̱ fo̱ gyi‑o. Ne̱ mo̱ a tii bamo̱ tiikpa, ne̱ mo̱ a da bamo̱. \v 20 Na saŋ ne̱ baa mɔɔ Stifaŋ ne̱ kufu mo̱ŋ de mò̱ fe̱yɛ ɔ tɔwe̱ lamaŋ‑nɔ fe̱yɛ ɔ gya fo̱ e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ, na m bo̱ mfe̱ŋ, ne̱ mo̱ a sure si fe̱yɛ bo̱ mɔɔ mò̱, ne̱ mo̱ a be̱e̱ de̱e̱re̱ bamo̱ ne̱ baa ya mɔɔ mò̱‑ɔ awaagya se̱ sa bamo̱.’ \v 21 Ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ yɛ, ‘Nare̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ i suŋ fo̱ ke̱fɔ a m bo̱ kyo̱ŋwe̱ nde̱ se̱ awuye‑o ase̱.’ ” \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a lee bo̱ kaapo̱ bamo̱ fe̱yɛ ɔ gye̱ Roma maŋ kigyi‑o \p \v 22 Saŋ ne̱ Pɔɔl e̱ sa se̱ŋsa‑ɔ, ba laatɔ ba nu, amaa bamo̱ a nu fe̱yɛ Pɔɔl yɛ ane̱ nyaŋpe̱ yɛ ɔ yɔ bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o ase̱‑ɔ, ne̱ baa be̱e̱ le̱e̱ ba fɛɛ‑rɔ keŋkeŋ fe̱yɛ, “Mo̱nꞌ taa mò̱ nare̱. Mo̱nꞌ mɔɔ mò̱! A mo̱ŋ bware fe̱yɛ mò̱ a be̱e̱ lɛɛ kye̱na swe̱e̱re̱ mɔ se̱.” \v 23 Na ba fɛɛ‑rɔ, na ba le̱ŋkpaŋ bamo̱ awaagya‑rɔ, na ba twe̱e̱ e̱se̱ ba kyo̱ŋwe̱ so̱so̱ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ bamo̱ iduŋ a fwii Pɔɔl se̱ bwe̱e̱tɔ. \v 24 Ne̱ Roma soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ a sa kanɔ fe̱yɛ asoogyaa awuye‑o taa Pɔɔl yaa bamo̱ kwatase̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ da mò̱ ko̱kyo̱kywe̱e̱, na bo̱ nya ŋu ke̱tɔ se̱ ne̱ Yudaa awuye‑o e̱ fɛɛ‑rɔ ba kye mò̱‑ɔ. \v 25 Amaa bamo̱ a ŋure mò̱ bo̱ be̱ya swe̱e̱re̱, na bo̱ da mò̱‑ɔ, ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ gywii soogyaa bre̱sɛ ne̱ ɔ ye̱re̱ mfe̱ŋ‑ɔ fe̱yɛ, “N gye̱ Roma maŋ kigyi ne̱e̱. Ne̱ bo̱ mo̱ŋ tɛɛ gyi mo̱ ase̱ŋ fe̱yɛ mo̱ a waa bɔye̱ ko̱. A mo̱ŋ da mo̱ne̱ mbraa‑rɔ fe̱yɛ a gye̱ bɔye̱ fe̱yɛ mo̱ne̱ e̱ kpa a mo̱nꞌ da mo̱ ko̱kyo̱kywe̱e̱ aaa?” \p \v 26 Soogyaa bre̱sɛ amo̱ a nu ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ ɔɔ yɔ asoogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ ase̱ ya bise mò̱ fe̱yɛ, “Ke̱tɔ ne̱ fo̱ e̱ kpa a fo̱ waa ɔnyare̱ amo̱‑ɔ bware aaa? A le̱e̱ fe̱yɛ ɔ gye̱ Roma maŋ kigyi ne̱e̱!” \p \v 27 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱ amo̱ a yɔ Pɔɔl ase̱ ya bise mò̱ fe̱yɛ, “Tɔwe̱ gywii mo̱, a gye̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ Roma maŋ kigyi e̱ gye̱ fo̱ aaa?” \p Ne̱ Pɔɔl yɛ, “Ɔɔŋ.” \p \v 28 Ne̱ soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ yɛ, “Mo̱ a ka atanne̱ dabe̱ pwɛɛ ne̱ mo̱ a dɛɛ kii Roma maŋ kigyi.” \p Ne̱ Pɔɔl a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Amaa m fe̱raa Roma maŋ agyi a de̱ŋ ko̱we̱ mo̱‑ɔ se̱‑ɔ, n gye̱ Roma maŋ kigyi ne̱e̱.” \p \v 29 Puri amo̱‑rɔ, ne̱ bamo̱ ne̱ ba kpa kibise mò̱ ase̱ŋ‑ɔ pɛɛɛ a lwii kamɛɛ le̱e̱ Pɔɔl ase̱. Saŋ ne̱ soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ a pini fe̱yɛ Roma maŋ kigyi ne̱ oo ŋure agbarabi‑o, ne̱ kufu a nya mò̱. \s1 Ane̱ŋ ne̱ baa yaa Pɔɔl maŋ abre̱sɛ akatɔ‑rɔ‑ɔ \p \v 30 Amaa soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ e̱ kpa fe̱yɛ o ŋu ke̱tɔ se̱ ne̱ Yudaa awuye‑o e̱ po̱rɔ Pɔɔl‑ɔ. Amo̱se̱ ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ ɔɔ sa ne̱ baa saŋŋe̱ agbarabi ne̱ baa bo̱ ŋure Pɔɔl‑ɔ. Ne̱ ɔɔ te̱e̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱‑ɔ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ pɛɛɛ fe̱yɛ bo̱ gyaŋŋe̱. Ne̱ ɔɔ baa Pɔɔl baa bo̱ ye̱ra bamo̱ akatɔ‑rɔ. \c 23 \p \v 1 Ne̱ Pɔɔl a de̱e̱re̱ maŋ abre̱sɛ‑ɔ akatɔ‑rɔ, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ bɛɛko̱‑ana Isireelii awuye! Wuribware̱ ase̱ fe̱raa, ŋ nyi mo̱ kakpo̱nɔ‑rɔ fe̱yɛ mo̱ŋ de ke̱bɔye̱ bo̱ le̱e̱ mo̱ kakye̱na‑rɔ hare̱e̱ bo̱ fo̱ ndɔɔ!” \p \v 2 Ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Ananiyas‑o a sa bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ bo̱ me̱raa Pɔɔl‑ɔ kanɔ fe̱yɛ bo̱ daye̱ mò̱ kanɔ se̱ abaa. \p \v 3 Ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “A waa dɛɛ Wuribware̱ mɔ e̱ da fo̱, nnɔ ŋnyɔ ŋnyɔ wuye. Fo̱ te mfe̱ŋ fo̱ yɛ fo̱ de mbraa‑ɔ, ne̱ fo̱ i gyi mo̱ ase̱ŋ, na fo̱‑ɔ fo̱ be̱e̱ fo̱ e̱ waa ke̱tɔ ne̱ ki kye mbraa‑ɔ, a le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ yɛ bo̱ da mo̱!” \p \v 4 Ne̱ bamo̱ ne̱ bo̱ ye̱re̱ me̱raa Pɔɔl‑ɔ a tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ saare̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ ne̱e̱!” \p \v 5 Ne̱ Pɔɔl a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Mo̱ bɛɛko̱‑ana Isireelii awuye, mo̱ŋ nyi fe̱yɛ ɔ gye̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ‑ɔ ne̱e̱. A gye̱ kase̱ŋtiŋ fe̱yɛ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ yɛ, ‘Fo̱ ma tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ bo̱ kye fo̱ ase̱sɛ‑ɔ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱.’\f * \fr 23:5 \ft Ke̱le̱e̱ Igyipiti 22.28. \f* ” \p \v 6 Saŋ ne̱ Pɔɔl a ŋu fe̱yɛ bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ ngyaŋŋe̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ bo̱ko̱ gye̱ Sadukii awuye, ne̱ bo̱ko̱ mɔ gye̱ Farisii awuye‑o, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Mo̱ bɛɛko̱‑ana Isireelii awuye! N gye̱ Farisiinyi ne̱e̱, ne̱ n se̱ na n na gye̱ Farisii awuye ne̱e̱. Ane̱ŋ ne̱ mo̱ a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ bamo̱ ne̱ baa wu‑o i kyiŋŋi a bo̱ le̱e̱ lowi‑ro‑o si ne̱ ba gyi mo̱ ase̱ŋ mfe̱e̱‑ɔ!” \v 7 Mò̱ ke̱de̱ŋ tɔwe̱ ane̱ŋ‑ɔ, ne̱ Farisii awuye‑o na Sadukii awuye‑o a le̱e̱ ba kɔ, ne̱ baa ke‑ro, \v 8 a le̱e̱ fe̱yɛ Sadukii awuye‑o yɛ ase̱sɛ maa kyiŋŋi a bo̱ le̱e̱ lowi‑ro. Ne̱ bo̱ be̱e̱ bo̱ yɛ Wuribware̱ mbɔɔ mo̱ŋ bo̱‑rɔ, ne̱ se̱sɛ ya wu, mò̱ kayo̱wɔre̱ na mò̱ kra i wu pɛɛɛ. Amaa ne̱ Farisii awuye‑o mɔ e̱ kɔɔre̱ amo̱ asa pɛɛɛ ba gyi. \v 9 Ne̱ e̱lawo̱‑ɔ a be̱e̱ tii si, ne̱ Wuribware̱ mbraa akaapo̱po̱‑ɔ bo̱ko̱ ne̱ bo̱ bo̱ Farisii awuye a ke̱be̱gya‑ɔ a ko̱so̱ ye̱re̱‑rɔ keŋkeŋ fe̱yɛ bo̱ mo̱ŋ ŋu Pɔɔl ke̱bɔye̱ ko̱. Ne̱ bo̱ yɛ, “Ane̱ mo̱ŋ ŋu ɔnyare̱ mɔ ke̱bɔye̱ ko̱! Nsaŋse̱ a gye̱ kase̱ŋtiŋ ne̱e̱ fe̱yɛ kye̱ŋaŋpo̱ bɛɛɛ Wuribware̱ kabɔɔ a sa se̱ŋsa gywii mò̱!” \p \v 10 Ane̱ŋ ne̱ ikii‑o‑ro a waa le̱ŋ bwe̱e̱tɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ kufu a nya soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ fe̱yɛ baa kyaye̱ Pɔɔlo̱‑rɔ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ sa kanɔ fe̱yɛ soogyaa awuye‑o yɔ ase̱sɛ‑ɔ‑rɔ ya lee Pɔɔl le̱e̱ bamo̱ ase̱, na bo̱ be̱e̱ taa mò̱ yaa tii bamo̱ kwatase̱‑ɔ‑rɔ. \p \v 11 Kanye amo̱‑ɔ, ne̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu a lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ Pɔɔl dee‑ro, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Fo̱ ma sa a kufu nya fo̱! Fo̱ a ye̱re̱ bo̱ sa mo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ. Ane̱ŋ dɛɛ ne̱ fo̱ e̱ ye̱re̱ a fo̱ bo̱ sa mo̱ Roma maŋ‑nɔ.” \s1 Ane̱ŋ ne̱ baa da Pɔɔl kuŋu si kikpuni‑o \p \v 12 Ne̱ ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o gye̱gyaye̱, Yudaa awuye bo̱ko̱ a gyaŋŋe̱ kra ane̱ŋ ne̱ ba waa‑ɔ. Ne̱ baa waa e̱taŋ fe̱yɛ bamo̱ e̱ mo̱ŋ mɔɔ Pɔɔl, bo̱ maa gyi ateese, ane̱ŋ dɛɛ mɔ ne̱ bo̱ maa nuu nkyu. \v 13 Bamo̱ ne̱ baa kra ase̱ŋ mɔ‑ɔ kyɔ ase̱sɛ aduna. \v 14 Ne̱ baa yɔ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱‑ɔ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ ase̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ, “Ane̱ a gyaŋŋe̱ waa e̱taŋ fe̱yɛ ane̱ e̱ mo̱ŋ mɔɔ Pɔɔl, ane̱ maa gyi ateese. \v 15 Na mbe̱yɔmɔ mo̱nꞌ suŋ a bo̱ ya ko̱re̱ Roma soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ fe̱yɛ ɔ be̱e̱ baa Pɔɔl mo̱ne̱ akatɔ‑rɔ, na mo̱nꞌ waa fe̱yɛ mo̱ne̱ a kpa fe̱yɛ mo̱nꞌ be̱e̱ nu ase̱ŋ bo̱ le̱e̱ mò̱ kuŋu si nɛɛnɛɛ‑ɔ. Amaa ane̱ e̱ waa siraa, na ane̱ mɔɔ mò̱ pwɛɛ na ɔ dɛɛ fo̱ mfe̱e̱.” \p \v 16 Amaa Pɔɔl mò̱ pe̱kye̱e̱ mò̱ gyi ke̱yaafɔre̱ ko̱ a nu bamo̱ ase̱ŋ ne̱ ba kpa a bo̱ waa‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔɔ ko̱re̱ kpa yɔ mfe̱ŋ ne̱ baa tii Pɔɔl‑ɔ, ne̱ ɔɔ ya tɔwe̱ ke̱tɔ ne̱ oo nu‑o gywii Pɔɔl. \p \v 17 Ne̱ Pɔɔl a te̱e̱ soogyaa ɔbre̱sɛ ko̱, ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mò̱ fe̱yɛ, “Yaa ke̱yaafɔre̱ mɔ soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ ase̱. O de ase̱ŋ ko̱ a ɔ tɔwe̱ gywii mò̱.” \v 18 Ne̱ soogyaa bre̱sɛ‑ɔ a gye̱ mò̱ ke̱gye̱ŋkpɛɛ yaa mò̱ soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ ase̱ ya tɔwe̱ fe̱yɛ, “Pɔɔl ne̱ baa tii‑o ya te̱e̱ mo̱ tɔwe̱ gywii mo̱ fe̱yɛ m baa ke̱yaafɔre̱ mɔ fo̱ ase̱, a le̱e̱ fe̱yɛ o de ase̱ŋ ko̱ a ɔ tɔwe̱ gywii fo̱.” \p \v 19 Ne̱ soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ a kra ke̱yaafɔre̱‑ɔ ke̱sare̱e̱‑rɔ taa mò̱ yaa keri si ya bise mò̱ fe̱yɛ, “Nte̱tɔ ne̱ fo̱ de a fo̱ tɔwe̱ gywii mo̱?” \p \v 20 Ne̱ ɔ yɛ, “Yudaa awuye maŋ abre̱sɛ‑ɔ a waa kanɔ fe̱yɛ ba tɔwe̱ a bo̱ gywii fo̱ nyaŋe̱ fe̱yɛ fo̱ baa Pɔɔl bamo̱ akatɔ‑rɔ, na bo̱ waa fe̱yɛ bamo̱ a kpa a bo̱ nu ase̱ŋ nɛɛnɛɛ be̱e̱ bo̱ le̱e̱ Pɔɔl kuŋu si‑o. \v 21 Amaa fo̱ ma kɔɔre̱ bamo̱ gyi, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ kyɔ ase̱sɛ aduna, ne̱ ba kwe̱e̱rɔ a bo̱ gywii Pɔɔl. Baa waa e̱taŋ fe̱yɛ bo̱ maa gyi, ne̱ bo̱ maa nuu, amɔ baa mɔɔ Pɔɔl pwɛɛ. Baa waa siraa lo̱we̱ pɛɛɛ, na bo̱ gywii ane̱ŋ ne̱ fo̱‑ɔ fo̱ e̱ tɔwe̱‑ɔ ne̱e̱.” \p \v 22 Ne̱ soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ yɛ, “Mo̱ a nu. Mbe̱yɔmɔ fo̱ de kpa fe̱yɛ fo̱ nare̱, amaa fo̱ ma kaŋ tɔwe̱ gywii ɔko̱ fe̱yɛ fo̱ a tɔwe̱ ase̱ŋ‑ɔ gywii mo̱.” \s1 Ane̱ŋ ne̱ baa yaa Pɔɔl Gominaa Feelis ase̱‑ɔ \p \v 23 Ke̱yaafɔre̱ amo̱ a yii‑o, ne̱ soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ a te̱e̱ mò̱ abre̱sɛ anyɔ, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱nꞌ taa soogyaa awuye alafa anyɔ, na e̱kpaŋa ade̱e̱po̱ adusunoo na akpa awuye alafa anyɔ, na mo̱ne̱ aa bamo̱ waa siraa le̱e̱ mfe̱e̱ ndɔɔ kanye saŋ ne̱ ase̱sɛ e̱ kpa a bo̱ di‑o yɔ Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ. \v 24 Mo̱nꞌ kpa kpaŋa ko̱ sa Pɔɔl a ɔ de̱e̱, na mo̱nꞌ kuŋ mò̱ nɛɛnɛɛ yaa bo̱ fo̱ Gominaa Feelis ase̱.” \p \v 25 Ne̱ soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ a kyo̱rɛɛ wo̱re̱ sa bamo̱ a bo̱ yaa fe̱yɛ, \b \pi1 \v 26 “Mo̱, Kilawudiyus Lisiyas, e̱ gye̱ ne̱ n de wo̱re̱ mɔ mo̱ e̱ kyo̱ŋwe̱ Bre̱sɛ Gominaa Feelis. Mo̱ e̱ ka fo̱ kanɔ. \v 27 Yudaa awuye ya kra ɔnyare̱ mɔ ne̱ n de mo̱ e̱ kyo̱ŋwe̱ fo̱ ase̱‑ɔ fe̱yɛ ba kpa a bo̱ mɔɔ mò̱. Ne̱ mo̱ a nu fe̱yɛ ɔ gye̱ Roma maŋ kigyi ne̱e̱, amo̱se̱ ne̱ mo̱ aa mo̱ asoogyaa awuye a ya kɔɔre̱ mò̱. \v 28 Mo̱ a kpa fe̱yɛ n nu ke̱tɔ se̱ ne̱ ba po̱rɔ mò̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ mo̱ a taa mò̱ yaa bamo̱ maŋ abre̱sɛ‑ɔ ase̱. \v 29 Amaa mo̱ a ŋu fe̱yɛ ɔ mo̱ŋ waa ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ bo̱ mɔɔ mò̱ bɛɛɛ bo̱ tii mò̱‑ɔ. Bamo̱ fɔŋfɔŋ mbraa‑ɔ ase̱ŋ ne̱ bo̱ de ba po̱rɔ mò̱. \v 30 Ne̱ mo̱ a ŋu fe̱yɛ baa da mò̱ kuŋu si kikpuni. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ puri amo̱‑rɔ ne̱ mo̱ a fa mfɛɛre̱ fe̱yɛ mo̱ e̱ baa mò̱ a m bo̱ kyo̱ŋwe̱ fo̱ ase̱. Mo̱ a tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱ ba po̱rɔ mò̱‑ɔ fe̱yɛ bo̱ baa mò̱ ase̱ŋ ne̱ bo̱ de‑o fo̱ ase̱.” \b \p \v 31 Ne̱ asoogyaa awuye‑o a waa ke̱tɔ ne̱ bamo̱ ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ a tɔwe̱‑ɔ. Ne̱ baa me̱raa se̱ kanye amo̱, ne̱ baa taa Pɔɔl yaa fo̱ hare̱e̱ Antipatris maŋ‑nɔ. \v 32 Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o ne̱ asoogyaa awuye ne̱ bo̱ naa swe̱e̱re̱‑ɔ a kiŋŋi yɔ Yɛro̱salɛm yɔwe̱ bamo̱ ne̱ ba de̱e̱ e̱kpaŋa‑ɔ fe̱yɛ bamo̱ aa Pɔɔl a yɔ. \v 33 Ne̱ baa taa ane̱ŋ‑aaa ya lweero Kaye̱sare̱ya, ne̱ baa taa wo̱re̱‑ɔ sa gominaa‑o, ne̱ baa taa Pɔɔl bo̱ waa mò̱ ke̱sare̱e̱‑rɔ. \p \v 34-35 Ne̱ gominaa‑o a kare̱ wo̱re̱‑ɔ, ne̱ oo bise Pɔɔl swe̱e̱re̱ ke̱be̱gya ne̱ ɔɔ le̱e̱ ke̱mo̱ se̱‑ɔ. Mò̱ a ŋu fe̱yɛ ɔɔ le̱e̱ Kilikiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ, ne̱ ɔ yɛ, “Bamo̱ ne̱ fo̱ aa bamo̱ de ase̱ŋ‑ɔ ya ba, mo̱ i nu fo̱ ase̱.” Ne̱ ɔɔ sa kanɔ fe̱yɛ asoogyaa awuye taa Pɔɔl yaa gominaa a ko̱lɔŋ dabe̱ ne̱ Owure Hɛrɔd ko̱ ne̱ ɔɔ dɛɛ kye̱na‑ɔ† a pwɛɛ‑ɔ‑rɔ ya ye̱re̱ de̱e̱re̱ mò̱ se̱. \c 24 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Yudaa awuye‑o a po̱rɔ Pɔɔl gominaa‑o akatɔ‑rɔ‑ɔ \p \v 1 To, ke̱mo̱ ŋke nnuu kamɛɛ, ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ bre̱sɛ Ananiyas na maŋ abre̱sɛ ko̱ na lɔɔyaa ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Tɛrɛtulus‑o a le̱e̱ Yɛro̱salɛm ba Kaye̱sare̱ya mfe̱ŋ. Ne̱ baa yɔ gominaa‑o akatɔ‑rɔ ya tɔwe̱ bamo̱ kanɔ se̱ ase̱ŋ ne̱ bo̱ de bo̱ kye Pɔɔl‑ɔ. \v 2 Ne̱ gominaa‑o a te̱e̱ Pɔɔl mɔ baa, ne̱ Tɛrɛtulus a le̱e̱ ase̱ŋ ne̱ bamo̱ aa Pɔɔl de‑o ko̱tɔwe̱ kaase̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Bre̱sɛ Feelis, fo̱ kanyiase̱ŋ ne̱ fo̱ de fo̱ e̱ de̱e̱re̱ ane̱ se̱‑ɔ se̱, ane̱ a nya kaye̱e̱yuri kyee, ne̱ atɔ bwe̱e̱tɔ i kyurowi a baa atɔ timaa ane̱ swe̱e̱re̱ mɔ se̱. \v 3 Ane̱ a sure nkyurowi amo̱ se̱ to̱ŋ ke̱maa na saŋ ke̱maa, ne̱ aa waa ane̱ kɔne̱ bwe̱e̱tɔ bwe̱e̱tɔ. \v 4 To, ma kpa a ŋ kra mo̱ne̱ bo̱ kye̱na mfe̱e̱ kyee, amaa mo̱ e̱ ko̱re̱ mo̱ne̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ nu ane̱ ase̱ŋ katiŋ mɔ. \v 5 Ane̱ a ŋu ne̱e̱ fe̱yɛ ɔnyare̱ mɔ gye̱ se̱sɛ bɔye̱, ne̱ ɔɔ sa ne̱ aa fii ane̱‑ɔ. Ɔ naa ɔ baa Yudaa awuye wo̱re̱ wo̱re̱ ne̱ bo̱ bo̱ kaye̱ mɔ‑rɔ‑ɔ pɛɛɛ ase̱ŋ. Ne̱ ɔ be̱e̱ ɔ gye̱ bamo̱ ne̱ bo̱ gya Yeesuu Nasarɛte̱nyi a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ ɔko̱. \v 6 Ne̱ ɔɔ waa Wuribware̱ suŋkpa ne̱ ɔ bo̱ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ‑ɔ iyisi, [ne̱ ane̱ a kra mò̱, ne̱ ane̱ a kra fe̱yɛ ane̱ e̱ baa ane̱ mbraa‑ɔ a ane̱ bo̱ gyi mò̱ ase̱ŋ. \v 7 Amaa, ne̱ Lisiyas, soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ, a ba, ne̱ ɔɔ bo̱ taa mò̱ e̱le̱ŋ se̱ le̱e̱ ane̱ ase̱. Ne̱ Lisiyas a sa kanɔ fe̱yɛ bamo̱ ne̱ mò̱ aa bamo̱ de ase̱ŋ‑ɔ ba fo̱ ase̱.] \v 8 Fo̱ ya bise ɔnyare̱ mɔ, fo̱ fɔŋfɔŋ i nu a fo̱ bo̱ le̱e̱ mò̱ ase̱ ke̱tɔ se̱ ne̱ ane̱ aa mò̱ de ase̱ŋ ne̱ ane̱ e̱ po̱rɔ mò̱‑ɔ.” \v 9 Ne̱ Yudaa awuye ne̱ bamo̱ aa Tɛrɛtulus a ba‑ɔ a ba bamo̱ nnɔ bo̱ waa‑rɔ fe̱yɛ mpo̱rɔ‑ɔ pɛɛɛ gye̱ kase̱ŋtiŋ ne̱e̱. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a kya kanɔ gominaa‑o akatɔ‑rɔ‑ɔ \p \v 10 Ne̱ ŋkee gominaa‑o a sa Pɔɔl kpa fe̱yɛ ɔ tɔwe̱ mò̱ ase̱ŋ. Ne̱ Pɔɔl yɛ, “Ɔbre̱sɛ, ŋ nyi fe̱yɛ fo̱ a gyi ase̱ŋ swe̱e̱re̱ mɔ se̱ kyee. Amo̱se̱‑ɔ mo̱ akatɔ a gyi fe̱yɛ mo̱ a ye̱re̱ fo̱ akatɔ‑rɔ mfe̱e̱ mo̱ e̱ kya kanɔ. \v 11 Fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ fo̱ fɔŋfɔŋ a ŋu‑o, a mo̱ŋ kyɔ ŋke kudu ŋnyɔ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱ a yɔ Yɛro̱salɛm a ŋ ya suŋ Wuribware̱ mò̱ suŋkpa mfe̱ŋ. \v 12 Amaa mo̱ apo̱rɔpo̱‑ɔ mo̱ŋ ŋu mo̱ mfe̱ŋ na mo̱ aa ɔko̱ i gyiiri ikii, ne̱ bo̱ mo̱ŋ ŋu mo̱ a sa ne̱ ase̱sɛ a baa ase̱ŋ ko̱ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑ɔ‑rɔ bɛɛɛ maŋ‑ɔ‑rɔ to̱ŋ ko̱. \v 13 Ne̱ bamo̱ mɔ bo̱ maa taare̱ a bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ ase̱ŋ ne̱ bo̱ yɛ mo̱ a waa‑ɔ gye̱ kase̱ŋtiŋ. \v 14 Amaa mo̱ a sure si fo̱ akatɔ‑rɔ mfe̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ ne̱ bo̱ gya Yeesuu Nasarɛte̱nyi a e̱kpa‑ɔ se̱‑ɔ ɔko̱ e̱ gye̱ mo̱. Hare̱e̱ gbaa bamo̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ ane̱ŋ a e̱kpa‑ɔ gye̱ kaye̱ba ne̱e̱ ooo, mo̱‑ɔ mɔ, e̱kpa amo̱ dɛɛ se̱ ne̱ m bɔ mo̱ i suŋ Wuribware̱ ne̱ ane̱ Yudaa awuye a suŋ hare̱e̱ le̱e̱ de̱daa‑ɔ. Amaa ŋ gbaa mo̱ e̱ kɔɔre̱ mbraa ne̱ ane̱ ɔde̱daapo̱ Mosis a kyo̱rɛɛ na ke̱tɔ ke̱maa ne̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ‑ɔ a kyo̱rɛɛ waa abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ mo̱ i gyi. \v 15 Ke̱tɔ ne̱ mo̱ a kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi, ne̱ n gywii ke̱mo̱‑ɔ, ne̱ bo̱mo̱‑ɔ gbaa bo̱ gywii. Amo̱ e̱ gye̱ fe̱yɛ ase̱sɛ pɛɛɛ, atimaa na abɔye̱‑ɔ, i kyiŋŋi a bo̱ le̱e̱ lowi‑ro. \v 16 Amo̱se̱‑ɔ saŋ ke̱maa ŋ nyi mo̱ kakpo̱nɔ‑rɔ fe̱yɛ mo̱ŋ waa bɔye̱ ko̱ bo̱ kye Wuribware̱ bɛɛɛ se̱sɛ. \p \v 17 To, mo̱ a le̱e̱ Yɛro̱salɛm‑ɔ nsu kanɔ ŋko̱ ne̱e̱, ne̱ mo̱ a kiŋŋi yɔ mfe̱ŋ a ŋ ya taa atanne̱ sa mo̱ ase̱sɛ ne̱ ba wu kitiri‑o, na n lɔŋŋɔ Wuribware̱ mò̱ suŋkpa mfe̱ŋ. \v 18 Bamo̱ a ŋu mo̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ mfe̱ŋ‑ɔ, mo̱ŋ lɛɛ n de iyisi, a le̱e̱ fe̱yɛ saŋ amo̱ mo̱ a kyɔ sa ne̱ Wuribware̱ ɔlɔŋŋɔpo̱ a kpɛɛ mo̱ iyisi‑o, ne̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ mo̱ kayo̱wɔre̱ a te̱ŋ, ne̱ kpa da sa mo̱ fe̱yɛ ŋ yɔ mfe̱ŋ. Ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ gbaa mo̱ŋ bo̱ mo̱ ase̱ hare̱e̱ ba waa e̱lawo̱. \v 19 Mo̱ a bo̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ Yudaa awuye ko̱ ne̱ baa le̱e̱ Asiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ a ba. Bamo̱ e̱ gye̱ ne̱ weetee bo̱ ba fo̱ akatɔ‑rɔ mfe̱e̱, ne̱ mo̱ aa bamo̱ i de ase̱ŋ na bo̱ tɔwe̱. \v 20 Bɛɛɛ fo̱ sa a ase̱sɛ mɔ ne̱ bo̱ ye̱re̱ mfe̱e̱‑ɔ tɔwe̱ ke̱bɔye̱ ne̱ mo̱ a gyi ke̱mo̱ ke̱pɔ saŋ ne̱ baa yaa mo̱ maŋ abre̱sɛ‑ɔ akatɔ‑rɔ. \v 21 Amɔ ke̱se̱ŋ ko̱ŋko̱ kpeŋ ne̱ mo̱ a sure fe̱yɛ mo̱ a ye̱re̱ bamo̱ akatɔ‑rɔ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Ane̱ŋ ne̱ mo̱ a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ ase̱sɛ ne̱ baa wu‑o i kyiŋŋi a bo̱ le̱e̱ lowi‑ro si, ne̱ ba gyi mo̱ ase̱ŋ mfe̱e̱ ndɔɔ‑ɔ.’ ” \p \v 22 Ne̱ gominaa‑o ne̱ ɔɔ kyɔ nu Yeesuu a e̱kpa‑ɔ ke̱kaapo̱‑ɔ kaase̱ nɛɛnɛɛ‑ɔ a sa ne̱ baa yɔwe̱ ase̱ŋ‑ɔ kigyi. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Lisiyas, soogyaa ɔgye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ, ya ba, mo̱ e̱ fa mo̱ne̱ ase̱ŋ‑ɔ mfɛɛre̱.” \v 23 Ne̱ ɔɔ sa soogyaa bre̱sɛ ne̱ ɔ de̱e̱re̱ Pɔɔl se̱‑ɔ kanɔ fe̱yɛ ɔ taa mò̱ yaa de̱e̱re̱ mò̱ se̱ nɛɛnɛɛ, amaa ɔ sa a ɔ nya mò̱ e̱ye̱e̱ nare̱ kafwe̱e̱ fe̱yɛ se̱sɛ ne̱ bo̱ mo̱ŋ tii mò̱‑ɔ, na ɔ sa a mò̱ nyare̱‑ana sa mò̱ ke̱tɔ ne̱ ki tiri mò̱‑ɔ. \s1 Pɔɔl na Feelis na Durusiilaa ase̱ŋ \p \v 24 Ŋke mfe̱ne̱ ko̱ kamɛɛ, ne̱ Gominaa Feelis a te̱e̱ mò̱ ka ne̱ ɔ gye̱ Yudaanyi, ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Durusiilaa‑o fe̱yɛ ɔ bo̱ nu Pɔɔl ase̱ŋ. Ne̱ oo suŋ te̱e̱ Pɔɔl baa, ne̱ ɔɔ sa mò̱ kpa fe̱yɛ ɔ sa se̱ŋsa gywii bamo̱. Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii bamo̱ ke̱tɔ ne̱ Kristoo Yeesuu ko̱kɔɔre̱gyi gye̱‑ɔ. \v 25 Amaa Pɔɔl a maa se̱ ɔ tɔwe̱ ke̱dame̱naŋsɛ, na ane̱ŋ ne̱ se̱sɛ kra mò̱ e̱ye̱e̱, na ane̱ŋ ne̱ Wuribware̱ e̱ ba a ɔ bo̱ gyi ase̱sɛ ase̱ŋ ŋke ŋko̱‑ɔ ase̱ŋ‑ɔ, ne̱ kufu a nya gominaa‑o, ne̱ ɔ yɛ, “Mbe̱yɔmɔ fo̱ e̱ taare̱ a fo̱ yɔ. Mo̱ ya nya mo̱ e̱ye̱e̱, m be̱e̱ mo̱ i suŋ a n te̱e̱ fo̱.” \v 26 Amaa ɔ fa fe̱yɛ Pɔɔl e̱ sa mò̱ atanne̱ na ɔ nya mò̱ e̱ye̱e̱ le̱e̱ tiikpa. Bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ se̱‑ɔ, saŋ ke̱maa o suŋ ɔ te̱e̱ Pɔɔl na mò̱ aa mò̱ sa se̱ŋsa. \p \v 27 Amo̱ a fo̱ nsu ŋnyɔ‑ɔ, ne̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Prakiyus Feesitus‑o a bo̱ teere Feelis gyi kigominaa. Feelis a yɔ‑ɔ, bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔ kpa fe̱yɛ Yudaa awuye‑o kpa mò̱ ase̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ɔ mo̱ŋ sa a bo̱ lee Pɔɔl le̱e̱ mfe̱ŋ ne̱ baa tii mò̱‑ɔ. \c 25 \s1 Ane̱ŋ ne̱ gominaa po̱pwɛɛ‑ɔ a gyi Pɔɔl ase̱ŋ‑ɔ \p \v 1 Saŋ ne̱ Feesitus a ba Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ bo̱ gyi mfe̱ŋ a swe̱e̱re̱‑ɔ se̱ kigominaa‑o, ke̱mo̱ ŋke nsa ne̱ ɔɔ le̱e̱ mfe̱ŋ yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ na ɔ ya ka Yudaa awuye agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ kanɔ. \v 2-3 Mfe̱ŋ ne̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ na Yudaa awuye agye̱ŋkpɛɛpo̱‑ɔ a baa bamo̱ aa Pɔɔl a ase̱ŋ ne̱ bo̱ de‑o Feesitus ase̱, bo̱ ko̱re̱ mò̱ fe̱yɛ o lee Pɔɔl baa Yɛro̱salɛm, bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ baa kra fe̱yɛ bo̱ mɔɔ Pɔɔl kpa‑rɔ bo̱ kwe̱e̱rɔ. \v 4 Ne̱ gominaa‑o a be̱ŋŋaa bamo̱ fe̱yɛ, “Baa tii Pɔɔl Kaye̱sare̱ya na mo̱ fɔŋfɔŋ i kiŋŋi a ŋ yɔ mfe̱ŋ mbe̱yɔmɔ. \v 5 Mo̱nꞌ sa a mo̱ aa mo̱ne̱ agye̱ŋkpɛɛpo̱ yɔ Kaye̱sare̱ya, ne̱ ɔnyare̱ amo̱ ya waa mo̱ne̱ ke̱bɔye̱ ko̱, na mo̱nꞌ tɔwe̱.” \v 6 Ne̱ gominaa‑o a be̱e̱ gyi ŋke mburuwa bɛɛɛ kudu bamo̱ ase̱, ne̱ ɔɔ dɛɛ yɔ Kaye̱sare̱ya. \p Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ ɔɔ kye̱na mò̱ se̱ŋgyikpa a kye̱nakpa‑ɔ, ne̱ ɔɔ sa kanɔ fe̱yɛ bo̱ baa Pɔɔl. \v 7 Saŋ ne̱ Pɔɔl a ba‑ɔ, ne̱ Yudaa awuye ne̱ baa le̱e̱ Yɛro̱salɛm ba‑ɔ a ye̱re̱ muruwaa mò̱, ne̱ baa le̱e̱ ba po̱rɔ mò̱ fe̱yɛ ɔɔ waa ase̱ŋ bɔye̱ bwe̱e̱tɔ. Amaa bo̱ mo̱ŋ taare̱ nya ke̱se̱ŋ ko̱ bo̱ kaapo̱ fe̱yɛ a gye̱ kase̱ŋtiŋ. \p \v 8 Amaa Pɔɔl a kya kanɔ ne̱e̱ fe̱yɛ, “Mo̱ŋ waa ase̱ŋ bɔye̱ ko̱ bo̱ kye ane̱ Yudaa awuye a mbraa‑ɔ. Ne̱ mo̱ŋ sa ne̱ Wuribware̱ suŋkpa‑ɔ a waa iyisi, ne̱ mo̱ŋ tɔwe̱ ase̱ŋ bɔye̱ ko̱ mɔ bo̱ kye Roma awuye owure dabe̱‑ɔ na mò̱ ke̱yaale̱ŋ ne̱ o de‑o.” \p \v 9 Amaa gominaa‑o a kpa fe̱yɛ Yudaa awuye kpa mò̱ ase̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ oo bise Pɔɔl fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ kpa fe̱yɛ fo̱ yɔ Yɛro̱salɛm, na ase̱sɛ ya gyi fo̱ ase̱ŋ mo̱ akatɔ‑rɔ mfe̱ŋ aaa?” \p \v 10 Ne̱ Pɔɔl yɛ, “Roma ɔse̱ŋgyipo̱ ne̱ ɔ ye̱re̱ Roma owure dabe̱‑ɔ ayaa‑rɔ e̱ gye̱ fo̱, ne̱ fo̱ akatɔ‑rɔ ne̱ ŋ ye̱re̱. Mo̱ a gye̱ Roma maŋ kigyi‑o si‑o, kpa da fe̱yɛ fo̱ gyi mo̱ ase̱ŋ mfe̱e̱. Fo̱ fɔŋfɔŋ a ŋu fe̱yɛ mo̱ŋ waa Yudaa awuye‑o bɔye̱ ko̱. \v 11 Ne̱ mo̱ ya kye mbraa‑ɔ, ne̱ mo̱ ya waa ko̱tɔko̱ ne̱ a kaapo̱ fe̱yɛ bo̱ mɔɔ mo̱‑ɔ, ma tɔwe̱ fe̱yɛ bo̱ yɔwe̱ mo̱. Amaa ase̱ŋ ne̱ bo̱ yɛ mo̱ a waa bo̱ kye bamo̱‑ɔ a mo̱ŋ gye̱ kase̱ŋtiŋ‑o si‑o, fo̱ mo̱ŋ de kpa fe̱yɛ fo̱ taa mo̱ sa bamo̱, na bo̱ nya kpa fo̱ ase̱ŋ. Mo̱ e̱ kpa fe̱yɛ Roma owure dabe̱‑ɔ e̱ gye̱ ne̱ o gyi mo̱ ase̱ŋ.” \p \v 12 Ne̱ gominaa‑o na mò̱ kamɛɛ‑rɔ awuye a ya ba aŋu bo̱ suŋ abɛɛ, ne̱ baa sa mò̱ mfɛɛre̱‑ɔ pwɛɛ ne̱ ɔɔ bo̱ be̱ŋŋaa Pɔɔl fe̱yɛ, “Fo̱ yɛ ane̱ owure dabe̱‑ɔ ne̱ fo̱ e̱ kpa fe̱yɛ o gyi fo̱ ase̱ŋ. Amo̱se̱, mò̱ ase̱ ne̱ fo̱ e̱ yɔ.” \s1 Ane̱ŋ ne̱ Gominaa Feesitus a baa Pɔɔl Agripa na Beronikee ase̱‑ɔ \p \v 13 Ke̱tɔ mo̱ŋ kyee, ne̱ Yudaa awuye owure ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Agripa‑o\f * \fr 25:13 \ft Mo̱ e̱ gye̱ Hɛrɔd Agripa nyɔse̱po̱‑ɔ ne̱e̱.\f* na mò̱ pe̱kye̱e̱ Beronikee a ba Kaye̱sare̱ya maŋ‑nɔ a bo̱ bo̱ ka gominaa‑o kanɔ. \v 14 Bamo̱ a kyee mfe̱ŋ kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ gominaa‑o a kaapo̱ owure‑o Pɔɔl ase̱ŋ‑ɔ‑rɔ. Ɔ yɛ, “Ɔnyare̱ ko̱ bo̱ mfe̱e̱, ne̱ Feelis a tii mò̱ yɔwe̱ mò̱ bo̱ be̱ya‑rɔ bo̱ fo̱ mbe̱yɔmɔ. \v 15 Saŋ ne̱ mo̱ a yɔ Yɛro̱salɛm‑ɔ, Yudaa awuye a Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱‑ɔ na maŋ abre̱sɛ‑ɔ a baa mò̱ ase̱ŋ mo̱ ase̱, ne̱ bo̱ yɛ m bu mò̱ ke̱pɔ. \v 16 Amaa mo̱ a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ ane̱ Roma awuye fe̱raa ane̱ mo̱ŋ de se̱sɛ ne̱ baa baa mò̱ ase̱ŋ‑ɔ ane̱ e̱ sa bo̱ko̱ pwɛɛ na bamo̱ ne̱ mò̱ aa bamo̱ de ase̱ŋ‑ɔ dɛɛ gyaŋŋe̱ na ɔ kya kanɔ. \v 17 Saŋ ne̱ baa ba mfe̱e̱‑ɔ, mo̱ŋ lɛɛ gywii, amaa ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ mo̱ a kye̱na mo̱ se̱ŋgyikpa, ne̱ mo̱ a sa kanɔ fe̱yɛ bo̱ baa ɔnyare̱‑ɔ. \v 18 Ne̱ bamo̱ ne̱ mò̱ aa bamo̱ de ase̱ŋ‑ɔ a ko̱so̱ ye̱re̱, amaa bo̱ mo̱ŋ tɔwe̱ fe̱yɛ ɔɔ waa ase̱ŋ bɔye̱ ne̱ weetee mo̱ a fa fe̱yɛ ba tɔwe̱‑ɔ. \v 19 Ke̱tɔ ne̱ bamo̱ aa mò̱ de‑o pɛɛɛ e̱ gye̱ ikii ko̱ bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ bamo̱ fɔŋfɔŋ i suŋ Wuribware̱‑ɔ se̱, na bo̱ le̱e̱ ɔnyare̱ ko̱ ne̱ oo wu, ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yeesuu‑o si, amaa Pɔɔl fe̱raa ase̱, ɔ yɛ ɔ saŋ o te. \v 20 N de̱ŋ mo̱ŋ nyi ane̱ŋ ne̱ mo̱ e̱ waa, na ŋ nya ase̱ŋ amo̱‑rɔ nu‑o. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ mo̱ a bise Pɔɔl fe̱yɛ ɔ kpa a ɔ yɔ Yɛro̱salɛm, na bo̱ ya gyi ase̱ŋ aaa. \v 21 Amaa Pɔɔl mo̱ŋ sure. Ɔ yɛ mò̱ a gye̱ Roma maŋ kigyi‑o si‑o, o de kpa fe̱yɛ ɔ tɔwe̱ gywii mo̱ fe̱yɛ ŋ yaa mò̱ ane̱ owure dabe̱‑ɔ ase̱, na ɔ ya gyi mò̱ ase̱ŋ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ mo̱ a sa kanɔ fe̱yɛ bo̱ de̱e̱re̱ mò̱ se̱ bo̱ fo̱ saŋ ne̱ mo̱ e̱ nya a ŋ yaa mò̱ ane̱ owure dabe̱‑ɔ ase̱‑ɔ.” \p \v 22 Ne̱ Agripa a tɔwe̱ gywii gominaa‑o fe̱yɛ, “Mo̱ e̱ kpa fe̱yɛ mo̱ fɔŋfɔŋ nu ɔnyare̱ amo̱ kanɔ‑rɔ ase̱ŋ.” Ne̱ gominaa‑o a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Nyaŋe̱ fo̱ i nu mò̱ kanɔ‑rɔ ase̱ŋ.” \p \v 23 Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ gominaa‑o na Owure Agripa na mò̱ pe̱kye̱e̱‑ɔ na bamo̱ ne̱ ba da nkyirele bo̱ gya bamo̱ se̱‑ɔ na asoogyaa agye̱ŋkpɛɛpo̱ na maŋ agye̱ŋkpɛɛpo̱ a bo̱ lwee lamaŋ a ke̱kyaŋ dabe̱ ne̱ ba gyaŋŋe̱ ke̱mo̱‑rɔ‑ɔ‑rɔ. Ne̱ gominaa‑o a sa kanɔ, ne̱ soogyaa awuye a baa Pɔɔl mfe̱ŋ. \v 24 Ne̱ gominaa‑o yɛ, “Nana Agripa na bamo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱e̱‑ɔ, mo̱ne̱ a ŋu ɔnyare̱ ne̱ Yudaa awuye yɛ bamo̱ aa mò̱ de ase̱ŋ, ne̱ baa baa mò̱ ase̱ŋ mo̱ ase̱‑ɔ. Mfe̱e̱ na Yɛro̱salɛm ne̱ baa ko̱re̱ mo̱ fe̱yɛ n de̱e̱re̱ bamo̱ ase̱ŋ‑nɔ, na ba fɛɛ‑rɔ fe̱yɛ m mɔɔ mò̱. \v 25 Amaa mo̱ŋ taare̱ ŋu ke̱tɔ ne̱ ɔɔ waa ne̱ ke̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ n sa a bo̱ mɔɔ mò̱‑ɔ. Ne̱ mò̱ a tɔwe̱ fe̱yɛ o de kpa fe̱yɛ ɔ tɔwe̱ gywii mo̱ fe̱yɛ ŋ yaa mò̱ ane̱ owure dabe̱‑ɔ ase̱, na o gyi mò̱ ase̱ŋ‑ɔ se̱‑ɔ, mo̱ a fa fe̱yɛ mo̱ e̱ yaa mò̱ mò̱ ase̱. \v 26 Amaa mo̱ŋ de ke̱se̱ŋ ko̱ŋko̱ ne̱ mo̱ e̱ ye̱re̱ se̱ a m bo̱ kyo̱rɛɛ mò̱ ase̱ŋ yaa ane̱ owure dabe̱‑ɔ. Amo̱se̱ ne̱ mo̱ a baa mò̱ mo̱ne̱ ase̱, fo̱ fɔŋfɔŋ Nana Agripa ase̱, na ane̱ ya bise mò̱ ase̱ŋ‑ɔ‑rɔ lo̱we̱‑ɔ, na ŋ nya nya ko̱tɔko̱ kyo̱rɛɛ. \v 27 A le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ ase̱, a mo̱ŋ bware fe̱yɛ fo̱ a taa se̱sɛ ne̱ fo̱ a tii mò̱‑ɔ bo̱ kyo̱ŋwe̱ ane̱ owure dabe̱‑ɔ ase̱, na fo̱ mo̱ŋ taare̱ kaapo̱ ke̱tɔ suyo bɛɛɛ bɔye̱ suyo ne̱ bo̱ yɛ ɔɔ waa‑ɔ.” \c 26 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a kya kanɔ Agripa akatɔ‑rɔ‑ɔ \p \v 1 Ne̱ Owure Agripa a tɔwe̱ gywii Pɔɔl fe̱yɛ, “Mbe̱yɔmɔ fe̱raa, ane̱ a sa fo̱ kpa, tɔwe̱ fo̱ ase̱ŋ.” Ne̱ Pɔɔl a teyi ke̱sare̱e̱, ne̱ ɔ yɛ, \v 2 “Nana Agripa, mo̱ kuŋu bo̱ daŋ fe̱yɛ ndɔɔ mo̱ a ye̱re̱ fo̱ akatɔ‑rɔ mo̱ e̱ kya kanɔ bo̱ le̱e̱ ase̱ŋ pɛɛɛ ne̱ Yudaa awuye yɛ mo̱ a waa‑ɔ se̱. \v 3 Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ nyi Yudaa awuye ade̱daase̱ŋ‑ɔ na bamo̱ ikii‑ro dame̱naŋsɛ. Amo̱se̱‑ɔ mo̱ e̱ ko̱re̱ fo̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ gyi kanyite, na fo̱ nu mo̱ ase̱. \v 4 To, Yudaa awuye pɛɛɛ nyi mo̱ kakye̱na‑rɔ hare̱e̱ le̱e̱ mo̱ ŋyaagyi‑ro. Bo̱ nyi ane̱ŋ ne̱ mo̱ fɔŋfɔŋ aye̱ mo̱ a kye̱na bo̱rɔ‑ɔ, na ane̱ŋ ne̱ mo̱ a be̱e̱ bo̱ kye̱na Yɛro̱salɛm bo̱rɔ‑ɔ. \v 5 Bamo̱ e̱ kaa bo̱ gyi kase̱ŋtiŋ fe̱raa de, bo̱ nyi hare̱e̱ le̱e̱ saŋ‑ɔ fe̱yɛ mo̱ a gye̱ se̱sɛ ne̱ n dɛɛ n tii Farisii awuye‑o si. Ne̱ mo̱ne̱ nyi fe̱yɛ Farisii awuye‑o gye̱ ase̱sɛ ne̱ bo̱ gya ane̱ mbraa‑ɔ na ane̱ ananatɔ ke̱maa se̱‑ɔ ne̱e̱. \v 6 Ne̱ mbe̱yɔmɔ n gye̱ sa ne̱ mo̱ a waa bɔye̱ ne̱ ŋ ye̱re̱ fo̱ akatɔ‑rɔ mo̱ e̱ kya kanɔ. Amaa ke̱tɔ se̱ ne̱ ŋ ye̱re̱ mfe̱e̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱ a kɔɔre̱ mo̱ i gyi fe̱yɛ Wuribware̱ a suŋ ɔmo̱rɔwe̱po̱ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ bo̱ be̱ya gywii ane̱ ade̱daapo̱ fe̱yɛ o suŋ bo̱ kyo̱ŋwe̱ bamo̱‑ɔ. \v 7 Ke̱tɔ ko̱ŋko̱ ne̱ ane̱ ase̱sɛ a nsuro kudu ŋnyɔ‑ɔ a kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ ane̱ e̱ nya ne̱ a kperi amo̱ se̱ ane̱ i suŋ Wuribware̱ mpase̱ na kanye‑o. Na bo̱ le̱e̱ mo̱ ko̱kɔɔre̱gyi mɔ se̱ ne̱ Yudaa awuye e̱ po̱rɔ mo̱‑ɔ. \v 8 Nte̱tɔ se̱ ne̱e̱, ne̱ mo̱ne̱ Yudaa awuye ne̱ mo̱ne̱ bo̱ mfe̱e̱‑ɔ maa taare̱ a mo̱nꞌ kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ Wuribware̱ i kyiŋŋi alowipo̱ a ɔ le̱e̱ lowi‑ro‑o ne̱e̱? \v 9 Ŋ gbaa, mo̱ fɔŋfɔŋ a dɛɛ fa fe̱yɛ mo̱ e̱ gya e̱kpa ke̱maa ne̱ mo̱ e̱ taare̱‑ɔ se̱, na ŋ waa ase̱ŋ bo̱ nye̱ra Yeesuu Nasarɛte̱nyi a ke̱nyare̱‑ɔ. \v 10 Ane̱ŋ ne̱ mo̱ a waa Yɛro̱salɛm‑ɔ ne̱e̱. Mo̱ a nya ke̱yaale̱ŋ bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱‑ɔ ase̱, ne̱ mo̱ a tii Wuribware̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ, na saŋ ne̱ baa bu bamo̱ ke̱pɔ‑ɔ, mo̱ a sure si fe̱yɛ bo̱ mɔɔ bamo̱. \v 11 Iluwi bwe̱e̱tɔ mo̱ a nare̱ ke̱bware̱ko̱re̱ akyaŋ‑nɔ gyaŋŋe̱ se̱ mo̱ e̱ sa ne̱ amo̱ abre̱sɛ‑ɔ i gyiiri bamo̱ ne̱ bo̱ gya Yeesuu a e̱kpa‑ɔ se̱ ke̱se̱bɔ. Ne̱ mo̱ a le̱ŋ bamo̱, na bo̱ taa Yeesuu ke̱nyare̱ bo̱ da yii. Mo̱ duŋ a fwii bamo̱ se̱, hare̱e̱ gbaa mo̱ a yɔ ke̱fɔ ke̱fɔ e̱maŋ ko̱ se̱ ya waa bamo̱ awo̱re̱fɔɔ.” \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ oo kii Kristoonyi‑o \p \v 12 Ne̱ Pɔɔl a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “E̱maŋ amo̱ ɔko̱ e̱ gye̱ Damasikus. Ne̱ mo̱ a nya ke̱yaale̱ŋ le̱e̱ Wuribware̱ alɔŋŋɔpo̱ abre̱sɛ‑ɔ ase̱ yɔ mfe̱ŋ‑ɔ. Kase̱ŋtiŋ, bamo̱ fɔŋfɔŋ ya sa mo̱ kanɔ fe̱yɛ m baa Yeesuu akɔɔre̱gyipo̱‑ɔ Yɛro̱salɛm, na bo̱ gyiiri bamo̱ ke̱se̱bɔ. \v 13 Nana, mpase̱ ko̱ ne̱ mo̱ a ŋu ke̱laŋŋe̱rɔ ko̱ ne̱ ko̱ kyɔ kyɔwe̱ ke̱laŋŋe̱rɔ‑ɔ a le̱e̱ awo̱re̱‑rɔ bo̱ we̱e̱ muruwaa mo̱ aa ase̱sɛ ne̱ mo̱ aa bamo̱ naa‑ɔ se̱. \v 14 Ne̱ ane̱ pɛɛɛ a le̱e̱ da swe̱e̱re̱, ne̱ mo̱ a nu bo̱re̱ ko̱ ane̱ Heebrii se̱ŋsa‑rɔ fe̱yɛ, ‘Sɔɔl, Sɔɔl! Nte̱tɔ ne̱e̱ ne̱ fo̱ e̱ tɔɔraa mo̱ ane̱ŋ? Kayaagyi ne̱ ɔ yɛ ɔ maa nu mò̱ se̱ ase̱ŋ‑ɔ mo̱ŋ nyi fe̱yɛ ɔ waa mò̱ e̱ye̱e̱ ne̱e̱.’ \v 15 Ne̱ mo̱ a bise fe̱yɛ, ‘Mo̱ nyaŋpe̱, fo̱ nsɛ ne̱e̱?’ Ne̱ ɔɔ be̱ŋŋaa fe̱yɛ, ‘Mo̱ e̱ gye̱ Yeesuu ne̱ fo̱ e̱ tɔɔraa‑ɔ. \v 16 Mbe̱yɔmɔ ko̱so̱ ye̱re̱, a le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ a le̱e̱ fo̱ se̱ ne̱e̱ a n lee fo̱ a fo̱ suŋ kusuŋ sa mo̱. Na fo̱ ya tɔwe̱ ane̱ŋ ne̱ fo̱ a ŋu mo̱ ndɔɔ‑ɔ ase̱ŋ na ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ ba a m bo̱ kaapo̱ fo̱ nyaŋe̱ na kraye̱‑ɔ gywii ase̱sɛ pɛɛɛ. \v 17-18 Mo̱ne̱ aye̱ awuye bɛɛɛ bo̱ko̱ ya sa ne̱ ase̱ŋ a to̱ fo̱, mo̱ i lee fo̱ a n le̱e̱ ase̱ŋ‑ɔ‑rɔ. Mbe̱yɔmɔ nde̱ se̱ awuye‑o ase̱ ne̱ mo̱ i suŋ fo̱. Na fo̱ nya sa a bamo̱ akatɔ buŋŋi, na bo̱ nya nu mo̱ ase̱ŋ‑ɔ kaase̱, na bo̱ nya le̱e̱ Ɔbɔnsam a kuwure ne̱ ku du fe̱yɛ kibugyii‑o‑ro, na bo̱ bo̱ tii Wuribware̱ a ke̱mo̱ ne̱ kaa laŋŋe̱‑rɔ‑ɔ se̱. Na bamo̱ ya kɔɔre̱ mo̱ Yeesuu gyi, Wuribware̱ taa bamo̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱. Na bamo̱ gbaa bo̱ nya tii bamo̱ ne̱ bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ baa kɔɔre̱ mo̱ gyi‑o si‑o, Wuribware̱ a lee bamo̱ fe̱yɛ bo̱ kii mò̱ fɔŋfɔŋ ase̱sɛ‑ɔ se̱.’ ” \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ mò̱ kusuŋ ase̱ŋ‑ɔ \p \v 19 Ne̱ Pɔɔl a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, “Nana Agripa, mo̱ a gya mò̱ ne̱ ɔɔ le̱e̱ so̱so̱, ne̱ oo lee mò̱ e̱ye̱e̱ bo̱ kaapo̱ mo̱‑ɔ kanɔ se̱. \v 20 Ne̱ mo̱ a gye̱ ŋkpɛɛ yɔ Damasikus, ne̱ mo̱ a yɔ Yɛro̱salɛm maŋ‑nɔ na Yude̱ya swe̱e̱re̱ pɛɛɛ, na ŋkee nde̱ se̱ awuye‑o ase̱. Ne̱ mo̱ a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bamo̱ ɔke̱maa nu mò̱ e̱ye̱e̱, na bo̱ kiŋŋi le̱e̱ bamo̱ e̱bɔye̱‑rɔ, na bo̱ ba Wuribware̱ ase̱, na bo̱ waa ke̱dame̱naŋsɛ ne̱ ke̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ baa nu bamo̱ e̱ye̱e̱, ne̱ baa kiŋŋi le̱e̱ e̱bɔye̱‑rɔ‑ɔ. \p \v 21 Mo̱ abware̱se̱ŋ ko̱tɔwe̱ gywii bamo̱ ne̱ bo̱ mo̱ŋ gye̱ Yudaa awuye‑o si, ne̱ Yudaa awuye a kra mo̱ saŋ ne̱ m bo̱ Wuribware̱ suŋkpa kabuno Yɛro̱salɛm‑ɔ, ne̱ ba kpa a bo̱ mɔɔ mo̱. \v 22 Amaa Wuribware̱ a kya mo̱‑rɔ, ne̱ mo̱ a ye̱re̱ keŋkeŋ bo̱ fo̱ ndɔɔ mo̱ e̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ mo̱ i gywii ase̱sɛ pɛɛɛ hare̱e̱ awure na ase̱sɛ laŋgyaŋ. Ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱ fe̱yɛ ke̱ e̱ ba a ke̱ bo̱ waa‑ɔ dɛɛ ne̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ ne̱ baa dɛɛ kye̱na‑ɔ na ane̱ mbraa ɔsapo̱ Mosis a tɔwe̱ fe̱yɛ ke̱ e̱ waa‑ɔ. \v 23 Bo̱ yɛ, Kristoo ne̱ Wuribware̱ yɛ o suŋ‑o e̱ ba na mò̱ ase̱sɛ sa a o gyi awo̱re̱fɔɔ, na bo̱ mɔɔ mò̱, na mò̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔ gye̱ ŋkpɛɛ a o kyiŋŋi le̱e̱ lowi‑ro. Na mò̱‑ɔ mɔ tɔwe̱ ase̱ŋ timaa a ke̱laŋŋe̱rɔ mɔ gywii mò̱ fɔŋfɔŋ ase̱sɛ Yudaa awuye na nde̱ se̱ awuye‑o.” \p \v 24 Pɔɔl a maa se̱ ɔ kya kanɔ mfaanɛɛ‑ɔ, ne̱ gominaa‑o a faa mò̱ se̱ fe̱yɛ, “Pɔɔl, fo̱ e̱ lɔ e̱bo̱ŋ ne̱e̱. Fo̱ atɔ ne̱ fo̱ nyi bwe̱e̱tɔ‑ɔ a waa fo̱ e̱bo̱ŋ!” \p \v 25 Ne̱ Pɔɔl a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, “Ɔbre̱sɛ! Ma lɔ e̱bo̱ŋ ne̱e̱. Ke̱tɔ ne̱ mo̱ e̱ tɔwe̱‑ɔ gye̱ kase̱ŋtiŋ ne̱e̱. \v 26 Nana Agripa, mo̱ e̱ taare̱ a n sa se̱ŋsa fo̱ ase̱, na kufu mo̱ŋ de mo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ fo̱ nyi amo̱‑ɔ pɛɛɛ ase̱ŋ. Mo̱ e̱ kɔɔre̱ a n gyi fe̱yɛ fo̱ nyi ke̱tɔ ne̱ ke̱ e̱ yɔ se̱ ane̱ maŋ‑ɔ‑rɔ‑ɔ dame̱naŋsɛ, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔke̱maa a ŋu ase̱ŋ mɔ pɛɛɛ ne̱ aa ba‑ɔ. \v 27 Nana, fo̱ a kɔɔre̱ Wuribware̱ akyaamɛɛ ne̱ baa dɛɛ kye̱na‑ɔ gyi bɛɛɛ? Ŋ nyi fe̱yɛ fo̱ a kɔɔre̱ bamo̱ gyi!” \p \v 28 Ne̱ Agripa a tɔwe̱ gywii Pɔɔl fe̱yɛ, “Fo̱ e̱ fa fe̱yɛ saŋ kafwe̱e̱ mɔ ne̱ ane̱ a gyi mfe̱e̱‑ɔ‑rɔ, fo̱ e̱ taare̱ a fo̱ sa a ŋ kii Kristoonyi aaa?” \p Ne̱ Pɔɔl a be̱ŋŋaa fe̱yɛ, \v 29 “Hare̱e̱ ke̱tɔ a kyee, bɛɛɛ ke̱tɔ mo̱ŋ kyee ooo, mo̱ e̱ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱ ne̱e̱ fe̱yɛ fo̱ aa bamo̱ ne̱ mo̱ne̱ i nu mo̱ ase̱ ndɔɔ‑ɔ kii ke̱tɔ ne̱ n gye̱‑ɔ, amɔ e̱kpe̱e̱ mɔ ne̱ baa da mo̱‑ɔ.” \p \v 30 Ne̱ owure‑o na gominaa‑o na owure mò̱ pe̱kye̱e̱‑ɔ na bamo̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ pɛɛɛ a ko̱so̱ le̱e̱ ke̱kyaŋ‑ɔ‑rɔ. \v 31 Bamo̱ a le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ baa tɔwe̱ gywii abɛɛ fe̱yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ mo̱ŋ waa ke̱tɔ ke̱maa ne̱ ke̱ e̱ kaapo̱ fe̱yɛ bo̱ mɔɔ mò̱ bɛɛɛ bo̱ tii mò̱‑ɔ.” \v 32 Ne̱ owure‑o a tɔwe̱ gywii gominaa‑o fe̱yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ dɛɛ ɔ mo̱ŋ tɔwe̱ fe̱yɛ ɔ kpa fe̱yɛ owure dabe̱‑ɔ gyi mò̱ ase̱ŋ ne̱e̱, weetee ane̱ dee a ane̱ yɔwe̱ mò̱ a ɔ nare̱.” \c 27 \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a le̱e̱ ɔ yɔ Roma maŋ‑nɔ‑ɔ \p \v 1 Saŋ ne̱ baa fa mfɛɛre̱ fe̱yɛ ane̱ taa ko̱re̱e̱ bo̱rɔ nkyu si yɔ Italiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ, ne̱ baa baa Pɔɔl na ase̱sɛ ko̱ ne̱ bamo̱ gbaa baa tii‑o bo̱ waa soogyaa bre̱sɛ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Yuliyus ne̱ ɔ bo̱ asoogyaa katuŋ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ “owure asoogyaa katuŋ”‑o ke̱sare̱e̱‑rɔ.\fig e̱ko̱re̱e̱ dabe̱|src="CN02006b.tif" size="span" ref="Ayaa‑rɔ aye̱re̱po̱‑ɔ asuŋ 27.1–44" \fig* \v 2 Ne̱ ane̱ a lwee ko̱re̱e̱ ko̱ ne̱ ɔɔ le̱e̱ Adramitiyɔŋ maŋ‑nɔ, ne̱ ɔɔ waa siraa ɔ yɔ e̱daŋkpa ne̱ e̱ bo̱ Asiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. Ne̱ ane̱ a me̱raa se̱ ane̱ e̱ yɔ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ, ɔnyare̱ ko̱ ne̱ ɔɔ le̱e̱ Tisalonikaa maŋ‑nɔ ne̱ ɔ bo̱ Makedoniya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ, ne̱ ba te̱e̱ mò̱ ɛ Aristaakus tii ane̱ se̱. \v 3 Kaye̱ ŋke‑o, ne̱ ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ a ya daŋ Sidɔŋ maŋ se̱. Yuliyus a bware‑o si‑o, ne̱ ɔɔ sa Pɔɔl kpa mfe̱ŋ fe̱yɛ ɔ le̱e̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ ya ŋu mò̱ nyare̱‑ana, na bo̱ sa mò̱ ke̱tɔ ne̱ ki tiri mò̱‑ɔ. \p \v 4 Ne̱ ane̱ a be̱e̱ kya se̱ le̱e̱ mfe̱ŋ. Bo̱ le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ e̱ gyaŋŋaa afwii se̱‑ɔ, ne̱ ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ a kwaye̱ bo̱rɔ Kiprus kwii a keri‑o, na afwii maa nya da gyaŋŋaa ane̱‑ɔ. \v 5 Ne̱ ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ a bo̱rɔ ɔ yɔ kyɔwe̱ twɛɛkpa a keri‑o bɔye̱ na ɔ gyaŋŋaa afwii, ne̱ ŋkee Kilikiya na Pamfiliya e̱swe̱e̱re̱ bo̱ ane̱ kigyise si a keri‑o ane̱ŋ‑aaa bo̱ fo̱ Mira maŋ ne̱ ɔ bo̱ Likiya swe̱e̱re̱ se̱‑ɔ. \v 6 Ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ a fo̱ mfe̱ŋ ne̱ ɔ yɔ‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ soogyaa bre̱sɛ‑ɔ a taa ane̱ waa ko̱re̱e̱ baŋbaŋ‑nɔ. Ko̱re̱e̱ amo̱ a le̱e̱ Alɛsandriya maŋ‑nɔ ne̱e̱, ne̱ ɔɔ waa siraa ɔ kpa a ɔ yɔ Italiya swe̱e̱re̱ se̱. \v 7 Ne̱ ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ a nare̱ bɔye̱ bɔye̱ ŋke bwe̱e̱tɔ, ne̱ ane̱ a ba ke̱kpo̱ne̱ bo̱ fo̱ Kanidus maŋ se̱. Ne̱ ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ e̱ kpa a ɔ yɔ kyɔwe̱ twɛɛkpa a keri‑o. Amaa afwii a gyaŋŋaa ane̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ ane̱ a kii bo̱rɔ ke̱be̱na se̱ a keri‑o, ne̱ ane̱ a te̱ŋ ɔpo̱o̱‑rɔ yɔ ya fo̱ Kriita kwii. Ne̱ ane̱ a kyo̱ŋ Salamonee maŋ mfe̱ŋ ne̱ ane̱ e̱ yɔ kyɔwe̱ twɛɛkpa a keri‑o na swe̱e̱re̱ bo̱ ane̱ kigyise si, na afwii‑o ma nya da ane̱ bwe̱e̱tɔ. \v 8 Amo̱‑ɔ pɛɛɛ gbaa ooo, ane̱ a nare̱ bɔye̱, ne̱ aa waa le̱ŋ sa ane̱ pwɛɛ ne̱ ŋkee ane̱ dɛɛ ya daŋ daŋkpa ne̱ ba te̱e̱ ɛ “Mfe̱ŋ a e̱ko̱re̱e̱ daŋkpa timaa‑o” ne̱ ɔ maa maŋ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Lase̱ya‑ɔ. \p \v 9 Bo̱ fo̱ mbe̱yɔmɔ, ane̱ a kyɔ nye̱ra saŋ bwe̱e̱tɔ kpa‑rɔ se̱‑ɔ, ke̱tɔ a yuri‑ro, ne̱ afwii ke̱be̱e̱ a fo̱. Bɔɔ a kyɔ kyo̱ŋ ne̱ ane̱ a lwee Kabɔɔgyii‑ro. Ane̱ŋ se̱‑ɔ kufu de ane̱ fe̱yɛ ane̱ŋ a afwii‑o e̱ sa a ko̱re̱e̱ buŋ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ ase̱ŋ kpe̱yaa mɔ gywii bamo̱ fe̱yɛ, \v 10 “Mo̱ nyare̱‑ana, mo̱ a ŋu fe̱yɛ mbe̱yɔmɔ ane̱ ya kya ane̱ kpa‑ɔ se̱, ase̱ŋ bɔye̱ e̱ ba. Ko̱re̱e̱‑ɔ i buŋ na e̱tɔso̱rɔ ne̱ e̱ bo̱‑rɔ‑ɔ fo̱, na ase̱sɛ be̱e̱ wu amo̱ se̱.” \v 11 Amaa ɔko̱ ne̱ ɔ de̱e̱re̱ ko̱re̱e̱‑ɔ se̱‑ɔ na ko̱re̱e̱ wuye yɛ bo̱ kya bamo̱ kpa‑ɔ se̱. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ soogyaa bre̱sɛ‑ɔ a nu ke̱tɔ ne̱ baa tɔwe̱‑ɔ yɔwe̱ Pɔɔl lee‑o. \v 12 Daŋkpa amo̱ mfe̱ŋ mo̱ŋ bo̱ daŋ fe̱yɛ bo̱ kye̱na, a le̱e̱ fe̱yɛ saŋ amo̱ afwii e̱ da mfe̱ŋ bwe̱e̱tɔ. Amo̱se̱‑ɔ ase̱sɛ‑ɔ bwe̱e̱tɔ, a bware bamo̱ ase̱ fe̱yɛ bo̱ kya bamo̱ kpa‑ɔ se̱ nkyu‑o si, na bamo̱ e̱ taare̱ a bo̱ fo̱ daŋkpa ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Fonikii ne̱ ɔ bo̱ daŋ sa bamo̱ a bo̱ kye̱na aferi asa bɛɛɛ ana ne̱ afwii e̱ da bwe̱e̱tɔ‑ɔ. Fonikii gye̱ e̱ko̱re̱e̱ daŋkpa Kriita kwii si ne̱e̱, ne̱ a bo̱ kyɔwe̱ twɛɛkpa kigyise si a keri‑o na kyɔwe̱ twɛɛkpa ke̱be̱na se̱ a keri‑o. \s1 Ane̱ŋ ne̱ afwii a to̱ ane̱ ɔpo̱o̱‑ɔ se̱‑ɔ \p \v 13 Ne̱ afwii kafwe̱e̱ ko̱ a le̱e̱ kyɔwe̱ le̱e̱kpa kigyise si a keri‑o ba a kyaare̱, ne̱ ase̱sɛ‑ɔ a fa fe̱yɛ ba taare̱ a bo̱ waa ane̱ŋ ne̱ baa kra‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa saŋŋe̱ ko̱re̱e̱‑ɔ be̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ ɔpo̱o̱ se̱, ne̱ baa kya se̱ ba yɔ kyɔwe̱ twɛɛkpa a keri‑o, ne̱ Kriita kideŋbe si bo̱ bamo̱ kigyise si fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ bo̱ kyɔ bo̱ naa‑ɔ. \p \v 14 Amaa ke̱tɔ mo̱ŋ kyee, ne̱ afwii dabe̱ ko̱ ne̱ aa le̱e̱ kyɔwe̱ le̱e̱kpa ke̱be̱na‑ɔ se̱‑ɔ a da le̱e̱ kideŋbe si. \v 15 Ne̱ aa bo̱ da ko̱re̱e̱‑ɔ. Bamo̱ a ma taare̱ a bo̱ ba ko̱re̱e̱ bo̱ gyaŋŋaa afwii‑o na bo̱ yɔ akatɔ‑rɔ, amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa kii ko̱re̱e̱‑ɔ, na afwii‑o nya da le̱e̱ bamo̱ kamɛɛ na a neŋ ko̱re̱e̱‑ɔ, ne̱ a neŋ mò̱ le̱e̱ kideŋbe ase̱ ya ke̱fɔ ke̱fɔ, ne̱ baa yɔwe̱ ke̱tɔ ke̱maa, ne̱ afwii amo̱ de ko̱re̱e̱‑ɔ ɔ yɔ. \v 16 Ne̱ ane̱ a bo̱rɔ Kawuda kwii kamɛɛ, ne̱ ntɛɛrɛɛ a yase̱ kako̱re̱e̱gyii ne̱ ba gyiiri saŋ ke̱maa‑ɔ le̱e̱ nkyu‑ro bo̱ waa ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ a le̱e̱ fe̱yɛ alaŋkpare̱‑ɔ e̱ da kamo̱ bwe̱e̱tɔ. Baa kpo̱ne̱ pwɛɛ ne̱ baa dɛɛ waa amo̱. \v 17 Ne̱ baa ba ife dabe̱ so̱swe̱e̱ bo̱ ŋure muruwaa ko̱re̱e̱‑ɔ fɔŋfɔŋ na ɔ ma nya bwee‑ro. Ne̱ kufu de bamo̱ fe̱yɛ ba lwee apo̱rɔ ko̱ ne̱ a bo̱ nkyu‑o kaase̱‑ɔ‑rɔ, na bamo̱ ko̱re̱e̱ sii‑ro. Apo̱rɔ mɔ maa Libiya swe̱e̱re̱ se̱ a kideŋbe‑o ne̱e̱. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa lee waagya ne̱ ɔ kya ko̱re̱e̱ so̱so̱ ne̱ mò̱ afwii‑o a sa ne̱ ko̱re̱e̱ naa‑ɔ, na afwii‑o nya taa ko̱re̱e̱‑ɔ yaa to̱ŋ ko̱. \v 18 Afwii dabe̱ amo̱ mo̱ŋ yɔwe̱, amo̱se̱‑ɔ ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ baa le̱e̱ ba lee e̱tɔso̱rɔ ne̱ e̱ bo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ e̱ko̱ bo̱ twe̱e̱ nkyu‑o‑ro. \v 19 Ne̱ kake ne̱ ka be̱e̱ ka gya se̱‑ɔ, baa lee ko̱re̱e̱‑rɔ ate̱tɔmo̱ŋta‑ɔ ako̱ bo̱ twe̱e̱. \v 20 Ŋkee, waa ŋke kanɔ ŋko̱ na ane̱ maa ŋu kyɔwe̱ bɛɛɛ ke̱kye̱e̱‑e̱‑kpa‑agyi, na afwii maa se̱ a kya bwe̱e̱tɔ. Ŋkee fe̱raa, ne̱ ane̱ abaa‑rɔ a yɔre̱. Ane̱ mo̱ŋ lɛɛ kɔɔre̱ gyi fe̱yɛ sɛye̱ e̱ lɛɛ taare̱ a a mo̱rɔwe̱ ane̱. \p \v 21 Ke̱tɔ a kyee na ɔko̱ mo̱ŋ tɛɛ taare̱ gyi ateese, ne̱ Pɔɔl a ko̱so̱ ye̱re̱, ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ nyare̱‑ana, mo̱ne̱ a dɛɛ nu mo̱ ase̱ŋ ne̱e̱, ne̱ mo̱ne̱ mo̱ŋ baa ko̱re̱e̱‑ɔ le̱e̱ Kriita kwii ne̱e̱, weetee ase̱ŋ dabe̱ na ke̱nye̱ra mɔ be̱e̱ a mo̱ŋ to̱ ane̱. \v 22 Amaa mbe̱yɔmɔ fe̱raa mo̱ e̱ ko̱re̱ mo̱ne̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ waa kakpo̱nɔ! Mo̱ne̱ ɔko̱ maa wu daa, amɔ ko̱re̱e̱ wo̱re̱ e̱ gye̱ ne̱ ɔ fo̱. \v 23 A le̱e̱ fe̱yɛ ndee kanye Wuribware̱, nyaŋpe̱ ne̱ mo̱ i suŋ‑o, a suŋ mò̱ kabɔɔ ko̱ mo̱ ase̱. \v 24 Ne̱ ɔɔ bo̱ tɔwe̱ fe̱yɛ, ‘Pɔɔl! Fo̱ ma sa a kufu nya fo̱. Kanɔ ŋke̱maa, fo̱ e̱ fo̱ Roma awuye owure dabe̱‑ɔ akatɔ‑rɔ. Wuribware̱ bware, ne̱ ɔ kpa fo̱ ase̱ŋ, ne̱ oo nu fo̱ ke̱bware̱ko̱re̱‑ɔ. Amo̱se̱‑ɔ bamo̱ ne̱ fo̱ aa bamo̱ bo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ ɔko̱ maa wu.’ \v 25 Amo̱se̱‑ɔ, mo̱ nyare̱‑ana, mo̱nꞌ waa kakpo̱nɔ! A le̱e̱ fe̱yɛ mo̱ a kɔɔre̱ Wuribware̱ gyi fe̱yɛ ɔ waa ane̱ŋ mɔ ne̱ ɔɔ tɔwe̱ gywii mo̱‑ɔ. \v 26 Amaa ane̱ e̱ daŋ kwii si pwɛɛ.” \p \v 27 Ke̱mo̱ ŋke kudu nna‑ɔ kanye, ne̱ afwii a neŋ ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ yaa kyɔwe̱ twɛɛkpa a keri‑o bo̱ te̱ŋ Ɔpo̱o̱ Dabe̱‑ɔ‑rɔ. Kake kudu nnase̱po̱‑ɔ bo̱ fo̱ kaye̱ nse̱na‑ɔ, ne̱ aa waa ntɛɛrɛɛ‑ɔ fe̱yɛ ane̱ e̱ tɔ‑rɔ kideŋbe si‑o. \v 28 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ baa waa kidebu, ne̱ baa ba fe so̱swe̱e̱ bo̱ kya ke̱mo̱, ne̱ baa yɔwe̱‑rɔ waa nkyu‑o kaase̱, na bo̱ de fe‑o‑ro. Ne̱ baa ŋu fe̱yɛ amo̱ a nkyu‑o kaase̱ gye̱ ayaa ke̱lafa na adunyɔ keŋ. Amo̱ a be̱e̱ waa kafwe̱e̱‑ɔ, ne̱ baa be̱e̱ waa ane̱ŋ dɛɛ, ne̱ baa ŋu fe̱yɛ ŋkee fe̱raa a bo̱ keŋ ayaa adukpanɔɔ. \v 29 Ne̱ kufu de bamo̱ fe̱yɛ ko̱re̱e̱‑ɔ e̱ nare̱ afo̱re̱ se̱ na o bwee‑ro, amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa ba ko̱re̱e̱ amo̱ kamɛɛ adebu dabe̱ ana ne̱ baa ba agye̱re̱tɔ bo̱ waa, ne̱ a sa ne̱ ɔ ye̱re̱‑ɔ bo̱ waa mò̱ kaase̱, na ɔ nya ye̱re̱. Ne̱ baa ko̱re̱ bamo̱ ikisi fe̱yɛ kaye̱ ke me̱naŋ. \v 30 Ne̱ ntɛɛrɛɛ‑ɔ e̱ kpa fe̱yɛ bo̱ se̱re̱ le̱e̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa ba ife bo̱ kya kako̱re̱e̱gyii‑o, ne̱ baa yɔwe̱‑rɔ bo̱ dɔŋŋɔ nkyu si, ne̱ baa waa fe̱yɛ bamo̱ a kpa a bo̱ lweero ya waa akatɔ‑rɔ a adebu dabe̱ ne̱ a sa ne̱ ko̱re̱e̱‑ɔ e̱ ye̱re̱‑ɔ. \v 31 Amaa Pɔɔl a tɔwe̱ gywii asoogyaa bre̱sɛ na asoogyaa‑o ne̱e̱ fe̱yɛ, “Ntɛɛrɛɛ‑ɔ mɔ e̱ mo̱ŋ sii kye̱na ko̱re̱e̱ mɔ‑rɔ fe̱raa, ane̱ pɛɛɛ i wu.” \v 32 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ asoogyaa‑o a te̱ŋŋe̱ ife ne̱ kako̱re̱e̱gyii de‑ro‑o, ne̱ kako̱re̱e̱gyii‑o a se̱re̱ ka yii. \p \v 33 Bo̱ fo̱ gye̱gyaye̱ kese‑ro‑o, ne̱ Pɔɔl a ko̱re̱ bamo̱ ɔke̱maa fe̱yɛ bo̱ gyi ateese. Ɔ yɛ, “Mo̱ne̱ a gywii afwii na alaŋkpare̱‑ɔ na a yuri‑o, mo̱ne̱ mo̱ŋ gyi sɛye̱. \v 34 Amo̱se̱‑ɔ mo̱ e̱ ko̱re̱ mo̱ne̱ ne̱e̱ fe̱yɛ mo̱nꞌ gyi ateese. N gye̱ ane̱ŋ, mo̱ne̱ i wu. Mo̱ne̱ ɔko̱ kipwiigyi gbaa maa fo̱, saŋbo̱to̱ lowi ne̱ mo̱ne̱ i wu.” \v 35 Pɔɔl a tɔwe̱ ane̱ŋ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ taa bodobodoo, ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ bamo̱ akatɔ‑rɔ mfe̱ŋ we̱e̱ se̱, ne̱ ɔɔ te̱ŋŋe̱‑rɔ, ne̱ ɔɔ le̱e̱ o gyi. \v 36 Ne̱ bamo̱ pɛɛɛ a waa kakpo̱nɔ, ne̱ bamo̱ ɔke̱maa gbaa a gyi ateese. \v 37 Ane̱ ne̱ ane̱ bo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ bo̱ ase̱sɛ alafa anyɔ na adusunoo na asiye. \v 38 Ɔke̱maa mɔ a gyi kpo̱ne̱‑ɔ ne̱ baa lee e̱tɔso̱rɔ na ayu ne̱ a bo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ‑ɔ pɛɛɛ bo̱ twe̱e̱ nkyu‑o‑ro na ko̱re̱e̱‑ɔ ma lɛɛ nya waa dwii bwe̱e̱tɔ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ ko̱re̱e̱‑ɔ a bwee‑ro, ne̱ oo mwiire‑o \p \v 39 Kaye̱ ŋke‑o, ntɛɛrɛɛ‑ɔ a pini fe̱yɛ swe̱e̱re̱ mo̱ŋ bo̱ e̱fɔ, amaa bo̱ mo̱ŋ taare̱ pini mò̱ ke̱nyare̱. Baa ŋu fe̱yɛ ɔpo̱o e̱kɛɛke̱e̱ se̱ kisipu bo̱ mfe̱ŋ bwe̱e̱tɔ, amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa fa fe̱yɛ bamo̱ e̱ taare̱ ba ya daŋ mfe̱ŋ. \v 40 Amo̱se̱‑ɔ, ne̱ baa te̱ŋ ife ne̱ ii ŋure adebu dabe̱ ne̱ a sa ne̱ ko̱re̱e̱‑ɔ e̱ ye̱re̱‑ɔ, ne̱ aa lwee nkyu‑o kaase̱, ne̱ baa saŋŋe̱ ife ne̱ ii ŋure abaŋ dabe̱ ne̱ bo̱ de bo̱ le̱ŋ ko̱re̱e̱‑ɔ. Ne̱ baa yase̱ waagya kagyingyii ne̱ ɔ bo̱ ko̱re̱e̱‑ɔ akatɔ‑rɔ‑ɔ na afwii‑o nya neŋ ane̱ yaa akatɔ‑rɔ. Ne̱ ane̱ a waa fe̱yɛ ane̱ e̱ daŋ kideŋbe si. \v 41 Ne̱ ko̱re̱e̱‑ɔ a ya daŋ e̱se̱ kipireŋ ko̱ ne̱ ke̱ bo̱ nkyu‑o‑ro‑o si, ne̱ ko̱re̱e̱‑ɔ akatɔ‑rɔ a sii e̱se̱‑ɔ‑rɔ, ne̱ ŋkee ko̱re̱e̱‑ɔ maa lɛɛ yɔ akatɔ‑rɔ. Ne̱ alaŋkpare̱ dabe̱ a da ko̱re̱e̱‑ɔ kamɛɛ ane̱ŋ‑aaa, ne̱ ɔɔ bo̱ bwee‑ro kyikpuri kyikpuri. \p \v 42 Ne̱ asoogyaa awuye‑o a fa fe̱yɛ ba mɔɔ bamo̱ ne̱ baa tii bamo̱ ba yaa bamo̱ owure dabe̱‑ɔ ase̱‑ɔ, na bo̱ ma nya twɛɛ ya le̱e̱ kideŋbe si na bo̱ se̱re̱. \v 43 Amaa soogyaa bre̱sɛ‑ɔ e̱ kpa fe̱yɛ ɔ mo̱rɔwe̱ Pɔɔl. Amo̱se̱‑ɔ ne̱ ɔbre̱sɛ‑ɔ yɛ bo̱ yɔwe̱ ane̱ŋ ko̱waa. Ne̱ ɔ yɛ bamo̱ ne̱ bo̱ nyi e̱twɛɛ‑ɔ gye̱ ŋkpɛɛ fuwi ywe̱e̱ nkyu‑o‑ro, na bo̱ twɛɛ yɔ kideŋbe si. \v 44 Na bamo̱ ne̱ baa saŋ‑ɔ mɔ kra iyii baŋŋe̱sɛ na ko̱re̱e̱‑ɔ abweesɛ‑ɔ‑rɔ, na e̱ nya taa bamo̱ yaa kideŋbe si. Mfaanɛɛ ne̱ ane̱ pɛɛɛ a bo̱ mo̱rɔwe̱ ane̱ e̱ye̱e̱ ya fo̱ kideŋbe si. \c 28 \s1 Bamo̱ a fo̱ Mɛlita kwii‑o, ke̱tɔ ne̱ baa waa‑ɔ \p \v 1 Saŋ ne̱ ane̱ a fo̱ kideŋbe si ŋkpa na alaŋfiya‑o, ne̱ ane̱ a dɛɛ nu fe̱yɛ kwii ne̱ ane̱ bo̱ mò̱ se̱‑ɔ, ne̱ ba te̱e̱ ɛ Mɛlita. \v 2 Mfe̱ŋ a ase̱sɛ‑ɔ gye̱ ase̱sɛ timaa, ne̱ baa waa ane̱ ke̱dame̱naŋsɛ bwe̱e̱tɔ. Bware̱ a le̱e̱ ke̱ba‑ɔ, ne̱ afwii a kra ane̱, amo̱se̱‑ɔ ne̱ baa kure de̱e̱kpa, ne̱ bo̱ yɛ ane̱ bo̱ wo̱re̱. \v 3 Ne̱ Pɔɔl a kpa gyake̱e̱, ne̱ oo lee ngya‑ɔ ŋko̱ ako̱ ɔ waa de̱e̱kpa‑ɔ‑rɔ. Mò̱ a de ɔ waa‑rɔ‑ɔ, ne̱ de̱e̱kpa‑ɔ kipeŋpeŋ a lee ko̱wɔ kagyo̱saŋ‑ɔ kako̱‑rɔ, ne̱ kaa ba ke̱mo̱ e̱ye̱e̱ bo̱ ke̱e̱te̱ Pɔɔl ke̱sare̱e̱ duŋ. \v 4 Kwii amo̱ se̱ a ase̱sɛ‑ɔ a ŋu ko̱wɔ amo̱ Pɔɔl ke̱sare̱e̱ se̱‑ɔ, ne̱ baa le̱e̱ ba tɔwe̱ ba gywii abɛɛ fe̱yɛ, “Ɔnyare̱ mɔ a mɔɔ ase̱sɛ. Hare̱e̱ mò̱ a mo̱ŋ wu nkyu‑o‑ro gbaa ooo, mò̱ e̱bɔye̱ ne̱ ɔɔ waa‑ɔ e̱ mɔɔ mò̱ a e̱ bo̱ ka ko̱kɔ.” \v 5 Amaa Pɔɔl a kpo̱kpaa ke̱mo̱ ne̱e̱ bo̱ waa de̱e̱kpa‑ɔ‑rɔ, na ke̱ mo̱ŋ waa mò̱ sɛye̱. \v 6 Ŋkee bo̱ gywii ne̱e̱ a Pɔɔl puŋŋe bɛɛɛ ɔ te̱ŋ le̱e̱ da wu. Amaa baa gywii kpo̱ne̱ bo̱ mo̱ŋ ŋu sɛye̱ mò̱ e̱ye̱e̱ se̱, ne̱ baa kyurowi bamo̱ mfɛɛre̱, ne̱ bo̱ yɛ, “Ɔ gye̱ kisi ne̱e̱!” \p \v 7 Amɔ kwii amo̱ se̱ owure ne̱ ba te̱e̱ mò̱ Pubiliyus‑o de mò̱ swe̱e̱re̱ ko̱ me̱raa mfe̱ŋ ne̱ ane̱ e̱ wo̱re̱ de̱e̱kpa‑ɔ. Ne̱ ɔɔ yaa ane̱ mò̱ lɔŋ‑nɔ. Ŋke nsa ne̱ ane̱ a gyi mò̱ aye̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ɔɔ kra ane̱ dame̱naŋsɛ. \v 8 Saŋ amo̱ Pubiliyus mò̱ se̱ e̱ lɔ fekyu, na ɔ kɔɔ mò̱ kame‑ro. Ne̱ Pɔɔl a yɔ ɔnyare̱ amo̱ ase̱ mò̱ ke̱kyaŋ‑nɔ, ne̱ ɔɔ ko̱re̱ ke̱bware̱ko̱re̱, ne̱ ɔɔ ba mò̱ asare̱e̱ bo̱ dɔŋŋɔ mò̱ se̱, ne̱ ɔɔ kpaare̱. \v 9 Amo̱‑ɔ se̱‑ɔ, ne̱ alɔpo̱ ne̱ bo̱ bo̱ mfe̱ŋ‑ɔ pɛɛɛ a ba mò̱ ase̱, ne̱ ɔɔ kya bamo̱. \v 10-11 Amo̱se̱‑ɔ baa bu ane̱ bwe̱e̱tɔ baa ke ane̱ atɔ bwe̱e̱tɔ mfe̱ŋ. \s1 Ane̱ŋ ne̱ Pɔɔl a bo̱ fo̱ Roma maŋ‑nɔ‑ɔ \p Ne̱ ane̱ a gyi aferi asa kwii amo̱ se̱. Saŋ a fo̱ ne̱ ane̱ e̱ kpa a ane̱ kya ane̱ kpa se̱‑ɔ, ne̱ ane̱ a nya ko̱re̱e̱ baŋbaŋ ko̱. Ne̱ Mɛlita awuye‑o a taa atɔ bwe̱e̱tɔ ne̱ a tiri ane̱ kpa‑ɔ se̱‑ɔ bo̱ waa ane̱ ko̱re̱e̱‑ɔ‑rɔ. Ko̱re̱e̱ amo̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ “Bwaye na Ata”‑ɔ a le̱e̱ Alɛsandriya maŋ‑nɔ. Ne̱ ɔɔ bo̱ ye̱re̱ kwii amo̱ se̱ ke̱be̱e̱ ne̱ afwii bo̱‑rɔ, ne̱ a maa nya a a tu kpa nkyu si‑o. \v 12 Ne̱ ane̱ a me̱raa ane̱ kpa se̱. Ne̱ ane̱ a daŋ Siirakus maŋ se̱, Sikiliya kwii si. Ne̱ ane̱ a gyi ŋke nsa mfe̱ŋ. \v 13 Ane̱ a le̱e̱ mfe̱ŋ‑ɔ, ne̱ ane̱ a ya daŋ Rɛgiyum maŋ se̱, Italiya swe̱e̱re̱ se̱. Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ afwii ko̱ a le̱e̱ kyɔwe̱ le̱e̱kpa a keri‑o kigyise si ba a kyaare̱, ne̱ ane̱ a yɔ se̱. Ke̱mo̱ kaye̱ ŋke‑o, ne̱ ane̱ a daŋ Putiyoli maŋ se̱. \v 14 Ne̱ mfe̱ŋ a ase̱sɛ ne̱ baa kɔɔre̱ Yeesuu gyi‑o yɛ ane̱ kye̱na bamo̱ ase̱ kadaawɔkywe̱e̱ ko̱ŋko̱. Le̱e̱ mfe̱ŋ ne̱ ane̱ a kya ane̱ kpa‑ɔ se̱ bo̱rɔ ayaa‑rɔ yɔ Roma a keri‑o. \p \v 15 Ne̱ Kristoo awuye ne̱ bo̱ bo̱ Roma maŋ‑nɔ‑ɔ a nu fe̱yɛ ane̱ e̱ ba‑ɔ, ne̱ bamo̱ bo̱ko̱ a gyaŋŋaa ane̱ maŋ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Apiyus ke̱gya‑rɔ‑ɔ, ne̱ bo̱ko̱ mɔ a gyaŋŋaa ane̱ maŋ ko̱ ne̱ ba te̱e̱ ɛ Afɔ-e̱so̱we̱kpa-e̱sa se̱. Saŋ ne̱ Pɔɔl a ŋu bamo̱‑ɔ, ne̱ ɔɔ sa Wuribware̱ aŋsɛ, ne̱ ŋkee wɔre̱ a nya mò̱. \s1 Ke̱tɔ ne̱ Pɔɔl a waa Roma maŋ‑nɔ‑ɔ \p \v 16 Saŋ ne̱ ane̱ a fo̱ Roma maŋ‑nɔ‑ɔ, ne̱ baa sa Pɔɔl kpa fe̱yɛ ɔ ya kye̱na mfe̱ŋ ne̱ ɔ kpa‑ɔ, amaa baa lee soogyaanyi ko̱ ne̱ ɔ de̱e̱re̱ mò̱ se̱, na ɔ ma nya se̱re̱‑ɔ. \v 17 Amo̱ ŋke nsa kamɛɛ, ne̱ Pɔɔl a gyaŋŋe̱ Yudaa awuye abre̱sɛ ne̱ bo̱ bo̱ Roma‑o, na ɔ nya tɔwe̱ ke̱tɔ se̱ ne̱ ɔɔ ba‑ɔ gywii bamo̱. Ne̱ ɔ yɛ, “Mo̱ bɛɛko̱‑ana Isireelii awuye, mo̱ne̱ a nu ane̱ŋ ne̱ baa taa mo̱ le̱e̱ Yɛro̱salɛm bo̱ baa mfe̱e̱, na bo̱ gyi mo̱ ase̱ŋ‑ɔ. Mfe̱ŋ a awuye‑o a po̱rɔ mo̱ fe̱yɛ mo̱ a waa bɔye̱ bo̱ kye ane̱ Isireelii awuye na e̱kpa ne̱ ane̱ ade̱daapo̱ a kaapo̱ ane̱‑ɔ. Ne̱ baa tii mo̱, ne̱ baa taa mo̱ sa Roma agye̱ŋkpɛɛpo̱ ne̱ bo̱ bo̱ Yɛro̱salɛm mfe̱ŋ‑ɔ. Amaa mo̱ŋ waa bɔye̱ ko̱ daa. \v 18 Bamo̱ a bise mo̱ ase̱ŋ lo̱we̱‑ɔ, ne̱ ba kpa a bo̱ yɔwe̱ mo̱, a le̱e̱ fe̱yɛ bo̱ mo̱ŋ ŋu bɔye̱ ko̱ ne̱ mo̱ a waa, ne̱ a kaapo̱ fe̱yɛ bo̱ mɔɔ mo̱‑ɔ. Amaa Yudaa awuye mo̱ŋ sure fe̱yɛ bo̱ yɔwe̱ mo̱ a n nare̱. \v 19 Ŋkee kpa ke̱maa mo̱ŋ lɛɛ ɔ bo̱‑rɔ ne̱ mo̱ e̱ gya se̱, amɔ mo̱ ko̱tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ bo̱ yaa mo̱ Roma owure dabe̱‑ɔ ase̱, na ɔ ya nu mo̱ ase̱ŋ. Ane̱ŋ se̱ ne̱ baa baa mo̱ mfe̱e̱. Mo̱ŋ ba mfe̱e̱ a m bo̱ tɔwe̱ ke̱se̱ŋ ko̱ bo̱ kye ane̱ aye̱ awuye ne̱e̱. \v 20 Amo̱se̱ ne̱ ŋ yɛ ŋ ŋu mo̱ne̱, na mo̱ aa mo̱ne̱ a tɔwe̱ ke̱mo̱ ase̱ŋ. Kase̱ŋtiŋ si fe̱raa, ke̱tɔ se̱ ne̱ baa da mo̱ e̱kpe̱e̱‑ɔ e̱ gye̱ fe̱yɛ mo̱ a kɔɔre̱ Kristoo ne̱ ane̱ Isireelii awuye de mò̱ te̱maa fe̱yɛ Wuribware̱ i suŋ na ɔ bo̱ mo̱rɔwe̱ ane̱‑ɔ gyi ne̱e̱.” \p \v 21 Ne̱ baa be̱ŋŋaa mò̱ fe̱yɛ, “To, ane̱ mo̱ŋ nya e̱wo̱re̱ ko̱ bo̱ le̱e̱ Yude̱ya swe̱e̱re̱ se̱ bo̱ le̱e̱ fo̱ kuŋu si, ne̱ ane̱ se̱sɛ ko̱ mɔ mo̱ŋ le̱e̱ mfe̱ŋ bo̱ tɔwe̱ fo̱ kuŋu si ase̱ŋ bɛɛɛ ase̱ŋ bɔye̱ ko̱ gywii ane̱. \v 22 Amaa ane̱ e̱ kpa a ane̱ ŋu fo̱ mfɛɛre̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ane̱ nyi fe̱yɛ to̱ŋ ke̱maa ane̱ ase̱sɛ e̱ tɔwe̱ ase̱ŋ ba kye Yeesuu a e̱kpa mɔ ne̱ fo̱ gya se̱‑ɔ.” \p \v 23 Amo̱se̱‑ɔ ne̱ bamo̱ aa Pɔɔl a sa kake. Kake amo̱ a fo̱‑ɔ, ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ a ba mfe̱ŋ ne̱ Pɔɔl bo̱‑ɔ. Ne̱ ɔɔ kaapo̱ bamo̱ Wuribware̱ a kuwure‑o si ase̱ŋ le̱e̱ gye̱gyaye̱ ya bo̱ fo̱ kanye. Ne̱ ɔɔ kare̱ abware̱se̱ŋ wo̱re̱‑ɔ‑rɔ to̱ŋ ko̱ gywii bamo̱ bo̱ kaapo̱ ane̱ŋ ne̱ Mosis mbraa ɔsapo̱‑ɔ na Wuribware̱ akyaamɛɛ ne̱ baa dɛɛ kye̱na‑ɔ a tɔwe̱ Kristoo, ɔmo̱rɔwe̱po̱ ne̱ ɔ ba‑ɔ, ase̱ŋ‑ɔ. Ne̱ ɔɔ kaapo̱ bamo̱‑rɔ, na bo̱ nya nu kaase̱ fe̱yɛ Yeesuu amo̱ dɛɛ e̱ gye̱ Kristoo‑o. \v 24 Ɔɔ taare̱ kyurowi bamo̱ bo̱ko̱ mfɛɛre̱, amaa bamo̱ bo̱ko̱ mɔ mo̱ŋ kɔɔre̱ ase̱ŋ‑ɔ gyi. \v 25 Amaa saŋ ne̱ baa brawe̱‑rɔ ba yɔ, na bamo̱ wo̱re̱ wo̱re̱ i gyiiri ase̱ŋ ne̱ baa nu‑o ikii‑o, ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ gywii bamo̱ fe̱yɛ, “Kase̱ŋtiŋ ne̱ Wuribware̱ a kufwiiŋe timaa‑o a sa ne̱ Wuribware̱ kyaamɛɛ Isaya a tɔwe̱ gywii mo̱ne̱ ade̱daapo̱‑ɔ. \v 26 Ɔ yɛ, \b \q1 ‘Yɔ ya tɔwe̱ gywii ase̱sɛ amo̱ fe̱yɛ, \q1 Mo̱ne̱ ya nu mo̱ ase̱ŋ kpo̱ra‑rɔ iluwi bwe̱e̱tɔ gbaa, \q2 mo̱ne̱ maa nu amo̱ kaase̱. \q1 Mo̱ne̱ be̱e̱ mo̱ne̱ e̱ de̱e̱re̱ ase̱ŋ‑ɔ‑rɔ \q2 na mo̱nꞌ fa amo̱ mfɛɛre̱ kpo̱ne̱, \q2 mo̱ne̱ maa nu kaase̱.’\f * \fr 28:26 \ft Isaya 6.9 (LXX). \f* \b \m \v 27 Ne̱ Isaya a kya se̱ tɔwe̱ fe̱yɛ Wuribware̱ yɛ amo̱‑ɔ a waa ane̱ŋ, \b \q1 ‘A le̱e̱ fe̱yɛ bamo̱ aŋu‑ro bo̱ le̱ŋ, \q2 ne̱ baa tii bamo̱ e̱se̱bɔ, \q2 ne̱ baa buŋ bamo̱ akatɔ se̱. \q1 N gye̱ ane̱ŋ, bamo̱ akatɔ i buŋŋi a bo̱ ŋu atɔ, \q2 na bamo̱ e̱se̱bɔ mɔ taye̱ a bo̱ nu ase̱ŋ, \q2 na bo̱ nu amo̱ kaase̱, na bo̱ nu bamo̱ e̱ye̱e̱, \q1 na ŋkee mo̱, Wuribware̱, nya taa bamo̱ e̱bɔye̱ bo̱ ke bamo̱.’\f * \fr 28:27 \ft Isaya 6.10 (LXX). \f* ” \b \p \v 28 Ne̱ Pɔɔl a tɔwe̱ bo̱ gye̱ kɛɛ fe̱yɛ, “Amo̱se̱‑ɔ, mo̱ e̱ kpa a mo̱nꞌ ŋu fe̱yɛ ane̱ŋ ne̱ Yudaa awuye‑o mo̱ŋ nu‑o si, Wuribware̱ yɛ ane̱ tɔwe̱ ase̱ŋ timaa bo̱ le̱e̱ Yeesuu kuŋu si gywii nde̱ se̱ awuye‑o bo̱ le̱e̱ ane̱ŋ ne̱ ɔ mo̱rɔwe̱ bamo̱‑ɔ se̱. Mo̱ e̱ kɔɔre̱ a n gyi fe̱yɛ amo̱ kunu e̱ waa bamo̱ kɔne̱.” \p [ \v 29 Mò̱ a sa se̱ŋsa lo̱we̱‑ɔ, ne̱ Yudaa awuye‑o a brawe̱‑rɔ, na bamo̱ wo̱re̱ wo̱re̱ i gyiiri ase̱ŋ ne̱ baa nu‑o ikii, ne̱ aa waa le̱ŋ.] \p \v 30 Ne̱ Pɔɔl a kpa ke̱kyaŋ mfe̱ŋ kye̱na‑rɔ nsu ŋnyɔ, na ɔ ka ke̱mo̱ ko̱kɔ. Ne̱ ase̱sɛ bwe̱e̱tɔ naa mò̱ ase̱ ba ka mò̱ kanɔ mfe̱ŋ, ne̱ mò̱ akatɔ a gyi bamo̱ se̱. \v 31 Ne̱ ɔɔ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ bo̱ le̱e̱ Wuribware̱ a kuwure‑o si, na ɔ kaapo̱ ane̱ nyaŋpe̱ Yeesuu Kristoo ase̱ŋ. Ne̱ ɔɔ nya mò̱ e̱ye̱e̱ tɔwe̱ abware̱se̱ŋ ane̱ŋ ne̱ ɔ kpa‑ɔ gywii ɔke̱maa, na kufu mo̱ŋ de mò̱, a le̱e̱ fe̱yɛ ɔko̱ mo̱ŋ kuŋ mò̱ fe̱yɛ ɔ ma tɔwe̱.