\id HEB - Nchane \ide UTF-8 \h Ibulu \toc1 Ŋwa wù ba gɛ̀ saŋ fɛ Ba'ibulu le \toc2 Ibulu \toc3 Ibu \mt2 Ŋwa wù ba gɛ̀ saŋ fɛ \mt1 Ba'ibulu le \imt Fiɛɛ fì le a Ŋwa wu Ibulu wunɛ le \ip Gɛ besabɛŋ kee muh wù gɛ̀ saŋ ŋwa wunɛ gɛ, geenɛ besabɛŋ kee lɛ ba gɛ̀ saŋ fɛ bamii ba Kletu ba le Ba'ibulu le. Ba'ibulu le jee chi Bajuu chimi. Ba gɛ̀ saŋ ki ba gê lɛ Bajuu ba gɛ̀ leesɛ wa muntele yi Kletu le mɛ̂ gɛh bo lɛ̂me yi fi le, mo no baŋgɛ gɛ̀ too fɛ bo le jé le jé le. Gɛ̀ bee tɛ ki bo gê bo kɛ̂ɛ lɛ maŋkaŋ mà manfɛŋ mà Jiso gɛ̀ to bɛ mo kɛme bvuŋga mo fede mà kege. Ba gɛ̀ saŋ tɛ ki ba têefɛ bo lɛ bo kêe lɛ fiɛɛ fì Nyo le wu ka bamii yu, le no fi gɛ fe kuu gɛ. Bo le bo dunyɛ lɛ mwɛɛ mù Kletu wù Mwa Nyo to bɛ mu fede mù bamii ba ntuŋ wu Nyo ba fweele, nje muboo gɛ̀ bee gɛh lo binjiinyi, Kletu le wu to wa bɛ mwɛɛ mù le mù nchiɛɛŋ. \iot Bikwɛɛ bi mwɛɛ mù le a Ŋwa wunɛ le \io 1:1-3 Kletu le bvushi bvu Nyo kibɛɛ \io 1:4–2:18 Kletu fede banchɛndaa ba Nyo \io 3:1–4:13 Kletu fede Musɛ bɛ Joshwa \io 4:14–7:28 Kletu le chiji kintanyɛ wù fede bachiji bintanyɛ bachii \io 8:1–9:28 Maŋkaŋ mà Kletu gɛ̀ to bɛ mo fede mà kege \io 10:1-39 Kintanyɛ kì Kletu gɛ̀ ge fede bintanyɛ bichii \io 11:1–12:29 Kune ki ba lêesɛ fitele yi Nyo le \io 13:1-25 Ntefɛ yi fɛkimɛsɛ \c 1 \s1 Nyo le wu jɛmɛ wa besabɛŋ le nyume jwe wu Mwa ye le \p \v 1 Gɛ̀ shee nyume fweele Nyo jɛme bachiji chiji besa le de yi bamii be ba ntuŋ le chikɛ le wesee yi jé le yeye yeye. \v 2 Geenɛ, doo tu aju kanɛ a kimɛsɛ le, wu jɛme besabɛŋ le nyume yi jwe wu Mwa ye le. Le Mwa ye wunɛ wù wu le wu baa lɛ wu le wu nyûme nji bvushɛ wu fiɛɛ fichii. Le wu wù Nyo gɛ̀ fɛ woŋ bɛ fiɛɛ fichii fede chiaaŋ ye le. \v 3 N'yulɛ wu Nyo lale yi ye ye le, nyume wu wù le bvushi bvu Nyo kibɛɛ. Le wu wù gɛ̀ ge kibvulɛ bɛ nshɛŋ fɛ mu nyume yu. Wu gɛ̀ ge nyume bɛ jɛ ye yì kɛme bvuŋga. Wu gɛ̀ maaŋ bimbefɛ biɛsa besabɛŋ. No wu gɛ̀ manɛ noo wu mo wu bɛɛŋ we wu shii a kibo kinchiɛɛŋ ki Nyo wu Bvukugɛ le. \s1 Mwa Nyo kuge wu fede banchɛndaa ba Nyo \p \v 4 Fi mo fi nyume lɛ Nyo gɛ̀ fɛ Mwa ye wu kuge baaŋ wu fede banchɛndaa ba Nyo, gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no jee chi Nyo gɛ̀ nya wu le kuge tɛ baaŋ chi fede chiboo. \v 5 Besabɛŋ kee lɛ wu kuge lo nje gɛ nchɛndaa wu Nyo wumu nyume yu wù Nyo gɛ̀ yu wa wu jɛme wu le lɛ, \q1 “Wo le Mwa yaŋ, \q1 abɛŋ nle Chijo.” \m Gɛ muh nyume yu wù wu gɛ̀ yu wa wu jɛme kune wu lɛ, \q1 “Nlé ŋgê nyûme Chijo, \q1 wo nyûme Mwa yaŋ.” \m \v 6 Gɛ̀ bee kife kì Nyo gɛ̀ bee ki wu tûŋ Mwa ye wù ŋkuse wunɛ yi woŋ kfunɛ le, wu jɛmɛ lɛ, \q1 “Banchɛndaa be bachii ŋgvûune wu.” \m \v 7 Fiɛɛ fì Nyo gɛ̀ jɛme kune banchɛndaa be le finɛ fì lɛ, \q1 “Wu gee bo nyume njɛ fii, \q1 wu gee tɛ bo bò nyu bamii be ba lɛme \q1 bo nyume njɛ lɛmɛ chi ŋgu.” \m \v 8 Doo tu fɛ Mwa ye le, wu du lɛ, \q1 “O Nyo, wo lé wo gê wo shîi yi kala wo le wo sâge segechii, kage gɛ. \q1 Kinche kì chaaŋ lé ki gê ki nyûme kitoome ki bvunfoŋ bwuŋ. \q1 \v 9 Wo koŋe nyume fiɛɛ fì chaaŋ, wo bane fì befe. \q1 Noo mɛ wù Nyo wù nle Nyo wo, \q1 mɛ mo mbɛɛŋsɛ wo nfe ŋgoo yo, \q1 no nle n'yefɛ wo bɛ bee wu bvunfoŋ wù le wu bvujoŋɛ le.” \m \v 10 Wu ka wu jɛmɛ tɛ Mwa ye le lɛ, \q1 “Tada, le wo wù gɛ̀ fɛ nshɛŋ fɛŋkɛɛ, \q1 mwɛɛ munchii mù le fɛwe le lɛme chi kibo kuŋ. \q1 \v 11 Mwɛɛ munɛ lé mu gê mu kâ, geenɛ shɛ̂ɛ gɛh wo. \q1 Mu lé mu gê mu chvûufe njɛ nju. \q1 \v 12 Wo lé wo gê wo kɛ̂bɛ mu njɛ kiŋkuŋ. \q1 Wo lé wo kûsɛ mu njɛ nju sege yi juŋ. \q1 Geenɛ wo lé wo gê wo mɛ̂ gɛh wo nyûme no wo le. \q1 Gɛ biluŋ biuŋ nyume bi yu bi kâ gɛ.” \m \v 13 Le nchɛndaa wu Nyo wù la wù Nyo gɛ̀ yu wa wu du wu le lɛ, \q1 “Shîlɛ a kibo kaŋ kinchiɛɛŋ le, \q1 gɛ̂ɛŋ bû kife kì nlé ŋgê ŋgîiŋsɛ \q1 bamii buŋ ba kimbanɛ a wo jii \q1 njɛ kitege ki bikaa, \q1 wo tômɛ bikaa biuŋ yi bo le?” \m \v 14 Gɛ Banchɛndaa ba Nyo banɛ nyume gɛh lo biyo bì lɛne Nyo le, wu tune bi jiɛnyi bi fiih bamii ba lé bo gê bo kɛ̂me mbvusɛ gɛ? \c 2 \s1 Keefɛ besabɛŋ nôŋ mbvusɛ wù Jiso gɛ̀ jiɛnyi wu feeji kune wu gɛ \p \v 1 Fi mo fi nyume lɛ besabɛŋ kɛme ki bee gɛ̂ɛde bvufee chuule yi fiɛɛ fì besabɛŋ gɛ̀ yu le, wu lɛ keefɛ besabɛŋ ge be jâ be njîine lo gɛ. \v 2 Besabɛŋ kwaji lɛ, nɛ bantuŋ ba banchɛndaa ba Nyo gɛ̀ teede fweele gɛ̀ bee fiɛɛ fì tɛɛme lo baaŋ, nɛ muh ŋgode nchi wumu kɛnɛ wu faŋ ki wu gê no wu duu, mwɛdɛ kɛmɛ nlaŋɛ wuyu gɛh yɛɛŋyɛɛŋ, \v 3 lé gê la fɛ besabɛŋ nyûme njɛ bee yɛŋ ŋgɛ fɛ besabɛŋ jode mbvusɛ wù kuge wunɛ gɛh lo nɛ nchɛ? Mbvusɛ wunɛ gɛ̀ kɛ Tada Jiso wu feeji kune wu, bamii ba gɛ̀ yu no wu feeji gɛ̀ tooŋ tɛ nchiɛɛŋ wuyu no bo gɛ̀ feeji besabɛŋ le. \v 4 Nyo tɛ gɛ̀ tooŋ bɛ banjiŋɛ ba duunyi bvuŋga bvu mwɛɛ mo mwɛɛ mu jwe wù yunɛ bɛ biŋgha bi mwɛɛ lɛ mù gɛ̀ kooshi. Wu ka wu gajɛ nnya yi Kiyo ki Yuude no wu gɛ̀ goone ki wu tôoŋ yu. \s1 Jiso le muh wù gɛ̀ chɛlɛ je yi mbvusɛ fɛ besabɛŋ le \p \v 5 Nyo gɛ̀ baaŋ gɛɛ gɛ woŋ wù fwɛŋ wù too kfunɛ wù bee jɛme kune wu lɛ le ge sâge banchɛndaa be gɛ. \v 6 Ba le ba saŋ a kijusɛ kimi le a Ŋwa wu Nyo le kune saaka wunɛ lɛ, \q1 “Muh wu wuŋ le lo la wù wo kwaji kune wu? \q1 Mwa muh wu wuŋ le lo la wù wo kɛme ntaŋ we? \q1 \v 7 Yi kife le nɛ shige wo gɛ̀ ge wu nyûme yi kijusɛ kì le akuu a banchɛndaa buŋ le. \q1 Wo gɛ̀ ghaa wu, wu nyume wu wù kɛme bvukugɛ bɛ ŋgvunɛ. \q1 \v 8 Wo le wo gɛɛ mwɛɛ munchii a muh wu wuŋ kuu, wu tu wu sâge.” \m No Nyo gɛ̀ gɛlɛ mwɛɛ munchii a muh wu wuŋ kuu, gɛ fiɛɛ fimi ka nyume yu fì le njɛ fi le a wu kuu sɛŋ gɛ. Mo no fi le noo, gɛ besabɛŋ yɛde lɛ mwɛɛ munchii le a muh wu wuŋ kuu gɛ. \v 9 Besabɛŋ yɛde lɛ Nyo gɛ̀ ge Jiso wu nyume a banchɛndaa be kuu yi kife le nɛ shige. Geenɛ Nyo gɛ̀ bɛɛŋsɛ wu wù kɛme bvukugɛ bɛ ŋgvunɛ nje wu gɛ̀ yɛŋ ŋgɛ wu kwe, wu lɛ wu kwê kwe yi muh wuchii nje fitele fi Nyo fì joŋe fɛ bamii le. \v 10 Le Nyo wù fɛ mwɛɛ munchii, mwɛɛ munchii nyume mwe. No wu gɛ̀ goone lɛ wu jô bamii ba duude bo nyûme booŋ be, bo lêe bvukugɛ bwe le, fi mo fi nyume nchiɛɛŋ lɛ wu gê Jiso yɛ̂ŋ ŋgɛ wu lɛ wu nyûme muh wù kojɛ wu gɛɛŋ wu mɛsɛ muh wù lé wu chîɛɛ je yi mbvusɛ fɛ bo le. \v 11 Wu wù Jiso wù gee fɛ bamii yuude a Nyo jii, mo bamii bayu ba wu gee bo yuude, bo kɛme Chiji bo wu mumwaa. Le fiɛɛ fì gɛ wu kɛme bvuya ki wu tɛ̂ŋe bo lɛ booŋ ba bwee gɛ. \v 12 Wu gɛ̀ jɛme Nyo le kife kimi le lɛ, \q1 “Nlé ŋgê nchîaase jee chuŋ we a booŋ ba bwɛɛŋ ntɛnɛɛ. \q1 Nlé ŋgê n'yɛ̂ɛne mbɛ̂ɛŋse wo a kintaashɛ kiboo ntɛnɛɛ.” \m \v 13 Wu ka wu jɛmɛ lɛ, \q1 “Nlé ŋgê ŋgɛ̂ɛ bvufee bwaŋ yi Nyo le.” \m Wu ka wu kaasɛ wu jɛmɛ lɛ, \q1 “Nle fɛnɛ besa booŋ ba Nyo le wu nya mɛne.” \p \v 14 Noo booŋ ba wu duu banɛ le bamii ba kɛme nyaŋ yi ye bɛ kilɛmɛ, wu wù Jiso mo wu jo tɛ nyaŋ yi ye yi muh wu wuŋ, wu lɛ taŋlo wu kwê ki wu ŋgôdɛ debele wù kɛme bvuŋga bvu kwe. \v 15 Wu gɛ̀ ge noo wu mo wu bvusɛ bamii ba gɛ̀ chee yi bvunfa le yi kinche kiboo le kichii nje bo gɛ̀ faane kwe. \v 16 Fi yuude nɛ chuule, lɛ gɛ wu gɛ̀ kɛme ntaŋ nyume fɛ banchɛndaa ba Nyo le gɛ. Wu gɛ̀ kɛme nyu fɛ kfuu chi Ablaham le. \v 17 Le fiɛɛ fì gɛ̀ ge Jiso fɛ wu tu njɛ booŋ ba bwee yi fiɛɛ le fichii, wu lɛ wu nyûme kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ kiboo wu kôode yii fɛ bo le, a wu lee tɛ fitele yi lɛme chi Nyo le ki wu gê kimaaŋ Nyo lɛ̂ɛshɛ bimbefɛ biboo. \v 18 No wu gɛ̀ yɛŋ ŋgɛ, mmoŋ to fɛ wu le, wu mo wu kee no taŋlo wu fîih bamii ba mmoŋ too tɛ fɛ bo le. \c 3 \s1 Jiso kuge wu fede Musɛ \p \v 1 Noo, booŋ ba bwɛɛŋ ba yuude, ba ba le ba tɛɛŋ tɛ bo lɛ bo lé bo gê bo lêe woŋ wù fɛwe le, bɛŋ gɛ̂ɛ bvufee yi Jiso le. Wu le mwa ntuŋ wu Nyo wu ka nyume kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ ki mbɛmɛ wù besabɛŋ to bee sɛŋe bamii le lɛ le wu bee lɛme yu. \v 2 Wu gɛ̀ lɛne bɛ fitele fie fichii fɛ Nyo wù gɛ̀ gɛlɛ wu lɛ wu lɛ̂ne wu le, gɛh no Musɛ tɛ gɛ̀ lɛne bɛ fie fitele fichii yeh yi Nyo le. \v 3 Geenɛ, Jiso le muh wù ba bɛ̂ɛŋse chuule fede Musɛ, gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no muh to wu joone yeh ba tu ba shane wu fede yeh yiyu. \v 4 Gɛ yeh yimi nyume yu njɛ jonɛ muh sɛŋ gɛ. Geenɛ, Nyo le wu wù joone mwɛɛ munchii. \v 5 Musɛ gɛ̀ lɛne chuule bɛ fitele fie yeh yi Nyo le yichii njɛ mwa lɛme. Mwɛɛ munchii mù wu gɛ̀ gee, mu gɛ̀ toone nyume fiɛɛ fì Nyo gɛ̀ bee ki wu yû wu tô wu jɛ̂mɛ. \v 6 Geenɛ Kletu gɛ̀ to wu nyume a Nyo yeh wu kɛme bvuŋga njɛ mwa yeh. Yeh yi Nyo yinɛ le besabɛŋ, nɛ besabɛŋ lɛ̂me bee tɛ̂ɛme yi fiɛɛ fì besabɛŋ kaane shɛ́ŋ bee jiiŋe fwe yi fi le bɛ kinchiaasɛ ye. \s1 Keefɛ muh chîaasɛ fiɛɛ fi Nyo le gɛ \p \v 7 Noo, besabɛŋ yû la fiɛɛ fì Kiyo ki Yuude jɛme. Ki gɛ̀ jɛmɛ lɛ, \q1 “Nɛ bɛŋ yu Nyo jɛme bɛŋ le abɛŋ, \q1 \v 8 keefɛ bɛŋ tɛ̂mɛ bikwɛɛ, \q1 njɛ no bachiji bena gɛ̀ sɛɛne bɛ Nyo \q1 kife kì bo gɛ̀ mone Nyo nchvuuŋ gɛ. \q1 \v 9 Nyume yo a bachiji chiji bena gɛ̀ mone mɛ wù Nyo yo, \q1 bo yɛŋ biŋgha bi mwɛɛ bì ŋgɛ̀ ŋge yi biluŋ le mbaanyɛ. \q1 \v 10 Noo, ntoonyɛ shɛ́ŋ besa kiŋgogɛ ki bamii kiyu, mɛ mo njɛmɛ lɛ, \q1 ‘Gɛ muntele muboo to mu lɛme lo yi ye yaŋ le gɛ. \q1 Gɛ bo baaŋ bo kee jé yaŋ gɛ.’ \q1 \v 11 Shɛ́ŋ gɛ̀ toonyɛ mɛ nleh lo lɛ, \q1 ‘Gɛ bo nyume bo yu bo tô bo lêe kijusɛ kaŋ ki nfufɛ shɛ́ŋ le gɛ.’” \m \v 12 Booŋ ba bwɛɛŋ, bɛŋ mo bɛŋ yɛ̂ne lɛ keefɛ muh mu bɛŋ le nyûme yu wù kɛme fitele fì befe gɛ, fì faŋe ki wu bɛ̂ɛŋ Nyo le, taŋlo fi ge muh ja wu baa jiŋ a Nyo wù kɛme kinche le gɛ. \v 13 Fiɛɛ fì bɛŋ kɛme ki bɛŋ gêe le lɛ bɛŋ yûfe fitele fì muh lɛ muh aju achii, no fi le lɛ juu chiyu le, “Abɛŋ.” Bɛŋ gêe noo wu lɛ keefɛ fiɛɛ fì befe fimi ge fi jâ fi lɛ̂ɛ bɛ muh wu jâ wu tɛ̂ɛme kikwɛɛ gɛ. \v 14 Bɛŋ kêe lɛ besabɛŋ le wa fiɛɛ le fimimia besabɛŋ bɛ Kletu, nɛ besabɛŋ mɛ gɛh bee jiji fiɛɛ fì besabɛŋ gɛ̀ lɛmɛ wa yi fi le fweele gɛɛŋ mɛsɛ. \v 15 Bɛŋ tâne fiɛɛ fì le lɛ, \q1 “Nɛ bɛŋ yu lo Nyo jɛme bɛŋ le abɛŋ, \q1 keefɛ bɛŋ tɛ̂mɛ bikwɛɛ njɛ no bachiji bena gɛ̀ sɛɛne bɛ Nyo gɛ.” \m \v 16 Le baaŋ ba gɛ̀ yu wa Nyo jɛme bo le bo chiaasɛ lo bo tu bo sɛɛne bɛ wu? Gɛ nyume bamii bachii ba Musɛ gɛ̀ jo Ijib wu bu bɛ bo gɛ? \v 17 Le baaŋ bayu ba Nyo gɛ̀ toonyɛ shɛ́ŋ bɛ bo yi biluŋ le mbaanyɛ? Gɛ nyume gɛh bo baa ba gɛ̀ gee bimbefɛ, bo kweeyɛ nchvuuŋ ayu gɛ? \v 18 Ka nyume baaŋ ba Nyo gɛ̀ leh lɛ gɛ bo nyume bo yu bo lee kijusɛ ke ki nfufɛ shɛ́ŋ le gɛ? Gɛ nyume bo bayu ba gɛ̀ tɛɛme bikwɛɛ gɛ? \v 19 Noo, besabɛŋ le be yɛŋ lɛ gɛ bamii bayu gɛ̀ taŋlo bo gɛɛŋ bo lêe kijusɛ kiyu le gɛ, nje bo gɛ̀ baaŋ leesɛ gɛ fitele yi Nyo le gɛ. \c 4 \s1 Kune ki ba lêe nfufɛ shɛ́ŋ wu Nyo le \p \v 1 Fi mo fi nyu lɛ ŋka wù Nyo gɛ̀ gɛlɛ lɛ bamii lé bo gê bo lêe nfufɛ shɛ́ŋ we le wu baaŋ gɛh wu lɛme fo. Noo, besabɛŋ mo be yɛ̂ne lɛ keefɛ sege ba jiŋɛ, ba yɛ̂ŋ muh mu bɛŋ le baaŋ a kojɛ gɛ ki wu lêe wu le gɛ. \v 2 Njɛme nɛ, nje Saaka wù joŋe wunɛ le wu to wa fɛ besabɛŋ le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no wu gɛ̀ to fɛ bo le. Geenɛ, saaka wuyu wù bo gɛ̀ yu, wu gɛ baaŋ bo fi gɛ, nje wu gɛ̀ to fɛ bo le bo faŋ ki bo bɛ̂ɛŋ wu le. \v 3 Fɛ besabɛŋ ba bɛɛŋ wu le, besabɛŋ taŋlo bee ge be lêe nfufɛ shɛ́ŋ wuyu le. Bamii bamu baa le Nyo gɛ̀ jɛmɛ lɛ, \q1 “Shɛ́ŋ gɛ̀ toonyɛ mɛ, nleh lo lɛ, \q1 ‘Gɛ bo nyume bo yu bo tô bo lêe lo nfufɛ shɛ́ŋ waŋ le gɛ.’” \m Nyo gɛ̀ jɛme nɛ, fi nyume gɛ lɛ kijusɛ ki nfufɛ shɛ́ŋ gɛ̀ fuge lo gɛ kɛge no Nyo gɛ̀ fɛ woŋ. \v 4 Besabɛŋ kee lɛ ba le ba saŋ a Ŋwa wu Nyo le fɛ kijusɛ kimu le kune juu chi aju a bvusooshwi a yinɛ je le lɛ, \q1 “Nyo gɛ̀ bee wu lɛŋ lɛme che chichii, \q1 doo yisɛ aju bvusooshwi wu fufɛ shɛ́ŋ.” \m \v 5 Lɛ doo nyu kijusɛ kì bo be jɛme wa kɛɛ le, wu ka wu jɛmɛ lɛ, “Gɛ bo nyume bo yû bo lêe lo nfufɛ shɛ́ŋ waŋ le gɛ.” \v 6 Fi baaŋ fi lɛme gɛh lɛ bamii bamu le bo ge bo lêe nfufɛ shɛ́ŋ wuyu le. Bamii ba gɛ̀ yu saaka wù joŋe wunɛ gɛ̀ baaŋ lee gɛ nje bo gɛ̀ yu bo faŋ ki bo gê no Nyo jɛme. \v 7 Noo, Nyo mo wu kaasɛ wu gɛɛ juu chimi chì wu tɛŋe lɛ, “Abɛŋ.” No wu gɛ̀ gɛlɛ noo, wu mo wu jɛme fiɛɛ jwe wu Nfoŋ Dabi le a biluŋ fe wa wesee, no besabɛŋ be yu wa lɛ, \q1 “Nɛ bɛŋ yu lo Nyo jɛme bɛŋ le abɛŋ, \q1 keefɛ bɛŋ tɛ̂mɛ bikwɛɛ gɛ.” \m \v 8 Nɛ le lɛ kijusɛ ki Joshwa gɛ̀ jo bamii wu gɛɛŋ wu lee bɛ bo fo gɛ̀ bee wa kijusɛ ki nfufɛ shɛ́ŋ kiyu le, tu gɛ Nyo baaŋ wu ka wu jɛme kune juu chimi lɛ le chi nfufɛ shɛ́ŋ gɛ. \v 9 Fi mo fi nyu lɛ juu chi nfufɛ shɛ́ŋ baaŋ fwe fɛ bamii ba Nyo le, njɛ chì Nyo gɛ̀ fufɛ shɛ́ŋ chiɛɛ. \v 10 Fi nyu lɛ, nɛ muh lese yi nfufɛ shɛ́ŋ wunɛ le, tu mwɛdɛ fufɛ wa shɛ́ŋ yi lɛme che le chichii, yɛɛŋyɛɛŋ no Nyo gɛ̀ fufɛ shɛ́ŋ yi che lɛme le. \v 11 Noo, besabɛŋ mône chuule ki bee lêe nfufɛ shɛ́ŋ wunɛ le, wu lɛ keefɛ muh mu gê wu gwê lɛ baji kikwɛɛ kì tɛmɛ wu gɛ, njɛ bamii ba fweele baa gɛ. \v 12 Bɛŋ kêe lɛ jɛ yi Nyo kɛme kinche, yi lɛne. Yi koode yi fede mbiɛle wù ba le ba foŋ bimbe bichii. Yi to yi lese yi gɛɛne yi bude fɛ kinche bɛ kiyo ki muh taashi fo, yi lese tɛ yi gɛɛne yi bude fɛ bin'yuŋ bɛ asaa taashi fo. Yi to yi bwaashi baŋkwajɛ mo mwɛɛ mù le a fitele fì muh le. \v 13 Gɛ fiɛɛ nyu lo yu fi Nyo fɛ fì taŋlo fi nyilɛ a wu jii gɛ. Mwɛɛ munchii to mu gweenyi a wu jii mu dunyi nɛ waaŋ. Le wu wù besabɛŋ kɛme ki be gê be tânyɛ jwe a wu fwe. \s1 Jiso le kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ kì baaŋ \p \v 14 Noo, no besabɛŋ be jɛme wa lɛ besabɛŋ kɛme kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ kì baaŋ, kì le Jiso wù Mwa Nyo, wu gɛ̀ bɛɛŋ wa wu chiɛɛ kibvulɛ wu gɛɛŋ fɛwe, besabɛŋ mo be jîji mbɛmɛ wu besabɛŋ to be sɛŋe bamii le chuule. \v 15 Gɛ kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ kesa besabɛŋ kinɛ nyu muh wù taŋlo wu maŋe kiwɛɛyɛ kesa besabɛŋ wu lɛ wu kôode yii fɛ besabɛŋ le gɛ. Wu le muh mmoŋ gɛ̀ to wa tɛ fɛ wu le a jé le jé le no wu too fɛ besabɛŋ le, geenɛ wu gɛ̀ baaŋ ge gɛ kimbefɛ gɛ. \v 16 Noo, besabɛŋ mo be kɛ̂ɛŋse bee too besabɛŋ maŋe gɛ mbebe kala wu Nyo le fɛ wu to wu dunyi fitele fì joŋe, wu lɛ wu kôo yii fɛ besabɛŋ le, doo nyume kife kì fiɛɛ yage besabɛŋ wu dûnyɛ fitele fì joŋe fɛ besabɛŋ le wu fîh bee. \c 5 \p \v 1 Besabɛŋ kee lɛ ba to ba baade kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ a bamii ntɛnɛɛ ba gɛɛ lɛ wu lɛ̂ne Nyo le nje bamii, wu mo wu jode nnya yi bamii wu feese Nyo le, wu gee tɛ bintanyɛ fɛ bimbefɛ bi bamii le. \v 2 No wu wù chiji kintanyɛ tɛ wɛɛyi jé le wesee, wu mo kee ki wu nyû nyiɛgee bɛ bamii ba ya kee gɛ mwɛɛ gɛ bo jiine lo. \v 3 Nje kiwɛɛyɛ ke kinɛ, wu mo kɛme ki wu gêe bintanyɛ fɛ bie bimbefɛ le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no wu gee fɛ bi bamii bamu le. \v 4 Gɛ taŋlo muh bɛɛŋsɛ kikwɛɛ ke lɛ wu le kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ gɛ. To baa gɛh Nyo mwɛdɛ gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no wu gɛ̀ balɛ Aloŋ. \v 5 Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no Kletu gɛ̀ baaŋ bɛɛŋsɛ gɛ kikwɛɛ ke lɛ wu le kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ gɛ. Gɛ̀ gɛle Nyo wu, wu mo wu jɛmɛ lɛ, \q1 “Wo le Mwa yaŋ, \q1 abɛŋ nle Chijo.” \m \v 6 Wu ka wu jɛmɛ kijusɛ kimu le tɛ lɛ, \q1 “Wo le chiji kintanyɛ wù kage gɛ a je yì Mɛlkisɛdɛk le.” \p \v 7 Gɛ̀ bee sege Jiso gɛ̀ bee fɛkuu fɛnɛ, wu gɛ̀ buune wu lɛge Nyo, wu beede fɛwɛɛwe wu shiishi ajoo fɛ wu wù Nyo le wu taŋlo wu fîh wu chiaaŋ yi kwe le. No gɛ̀ bee muh wù faane wu ka ŋgvuune Nyo, Nyo mo wu yu buunɛ che. \v 8 Mo no Jiso gɛ̀ bee Mwa Nyo noo, baŋgɛ ba wu gɛ̀ yɛne gɛ̀ ge wu yɛyɛ ki wu yûge gɛh nyu Nyo le. \v 9 Fifiɛɛ fɛ wu nyume muh wù kooji wu gɛɛne wu mɛɛse, ki wu nyû je yi mbvusɛ fɛ bamii ba yuge wu le. Mbvusɛ wunɛ le wu kage gɛ. \v 10 Nyo gɛ̀ baa Jiso lɛ wu nyûme kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ a je yì Mɛlkisɛdɛk le. \s1 Keefɛ muh wu Kletu ka wu chii bikaa gɛ \p \v 11 Mwɛɛ le yu wesee mù bee baaŋ be kɛme ki bee jɛ̂mɛ kune saaka wunɛ. Geenɛ fi tɛɛme ki ba najɛ fi yuu fɛ bɛŋ le, nje bɛŋ le bɛŋ ja wa bɛŋ jiɛɛ ki bɛŋ yû fiɛɛ. \v 12 Nɛ be bee chuule, tu bɛŋ bee bɛŋ yɛyi wa lo bamii mɛɛse. Bɛŋ fe nɛɛ fɛ fi nyume lɛ ba kaasɛ ba yɛyɛ lo bɛŋ bɛ mwɛɛ mù kune jɛ yi Nyo, nyu mu mù ba to ba kɛ yi mu le. Bɛŋ baaŋ njɛ mumwone mu bwele mù baaŋ mu yaane nyu ambɛŋ a nyu jɛ yi Nyo, bo baaŋ a kɛ gɛ bo jîi mwɛɛ munjile mù tɛɛme gɛ. \v 13 Gɛ taŋlo muh wù baaŋ wu yaane nyu ambɛŋ a jɛ yi Nyo le nyu wu ta wa yi fiɛɛ fì chaaŋ yi jɛ Nyo le gɛ. Wuwɛɛ baaŋ njɛ fifione fi mwa. \v 14 Mwɛɛ munjile mù tɛɛme to jii gɛh nyu bamii ba ta wa. Bobanɛ le bamii ba yɛyɛ wa ki bo tâade mwɛɛ bo kee yeye yeye wu mù njoŋe bɛ mù mbefe. \c 6 \p \v 1 No fi le noo, besabɛŋ mo be chînɛ n'yɛyɛ wù kune Kletu, wù muh to wu kɛ wu yɛyi le, bee gɛ̂ɛne fwe nyu bɛ wù bamii ba le ba ta wa. Keefɛ besabɛŋ ka be kɛ̂ be lêese kichi ki n'yɛyɛ wu lɛ bamii kûsɛ muntele muboo yi gee chiboo chì taŋlo chi too bɛ kwe le, mo n'yɛyɛ wu lɛ bamii lêese fitele yi Nyo le gɛ. \v 2 Gɛ taŋlo besabɛŋ tɛ ka be kɛ̂ be yɛ̂yi lo kune no ba chuge bamii,\f + \fr 6:2 \fr*\ft Nchugɛ wunɛ le kune bamii bɛ mwɛɛ no Bajuu to bo gee ka nyu no nyume tɛ nlesɛajoo wu bamii ba Kletu.\ft*\f* bɛ ki ba gɛ̂ɛde chiaaŋ yi bamii le gɛ. Gɛ taŋlo besabɛŋ ka be kɛ be yɛ̂yi kune mbu yi kwe le bɛ kune nsa wù nsunɛ wuyu le kimaga gɛ. \v 3 Mwɛɛ munɛ, besabɛŋ taŋlo bee chinɛ yu bee gɛ̂ɛne fwe fɛ Nyo nɛ le wu bɛɛŋ. \v 4 Besabɛŋ chînɛ yu nje nɛ bamii gɛ̀ bee ba yuusɛ wa bo yi fiɛɛ fì Kletu le, bo moŋ wa nnya yì jade fɛwe, bo kɛmɛ tɛ Kiyo ki Yuude, bo ja bo kaasɛ bo chii bikaa, tu gɛ je ka nyu lo yu yì taŋlo bo ka bo gê bo kûsɛ muntele muboo mu kaasɛ mu tû jiŋ gɛ. \v 5 Bamii banɛ le bo moŋ wa bvujoŋɛ bvu jɛ yi Nyo bo yu, bo ka bo kɛɛ bvuŋga bvu kinche kì too le. \v 6 Nɛ bo lese wa mwɛɛ munɛ le, bo kaasɛ bo chii bikaa, tu gɛ je ka nyu yu ki bo gê bo kâasɛ bo kûsɛ muntele muboo bo tu jiŋ gɛ, nje fiɛɛ fì bo ge le lɛ bo le bo kaase bo jode nyu Mwa Nyo bo taa yi kintaaŋ le bɛ chiaaŋ yiboo, bo choose wu bwashaa. \v 7 Mwɛ wù jaŋ gwee yu segechii yi lese kuu, wu nyaa mwɛɛ bamii bà ba lɛŋ mwɛ wuyu le nje bo le, lɛ bo bône yi mu le, wu to wu kɛ̂me kimbonɛ ki Nyo. \v 8 Geenɛ, nɛ kuu bifafɛ bɛ mbíaŋ mwɛne kwɛɛ, tu wu le wu tu lo fiɛɛ fì achiji. Fi nɛ le noo, loŋ kôo wu, ba gê ba jâ ba tôŋ lo mwɛ wuyu. \p \v 9 Nsáa yese yi shɛ́ŋ, mo no bee jɛme nɛ, bee kee lɛ bɛŋ lɛme fiena gɛh nyu yi mwɛɛ mù joŋe le fede muboo, nyu mu mù too bɛ mbvusɛ fɛ bɛŋ le. \v 10 Gɛ Nyo nyu Nyo wu kinlo gɛ, gɛ taŋlo wu daayɛ lɛme chena chì bɛŋ lɛne mo kiŋkoŋɛ kì bɛŋ duunyi kɛge lo to bude mɛɛse fɛ bamii ba le be le nje wu gɛ. \v 11 Ntaŋ wese baaŋ le lɛ muh bɛ kikwɛɛ ke wu lɛ̂me gɛh yi fifiɛɛ fiɛɛ le noo gɛɛne mɛɛse, wu lɛ bɛŋ gê bɛŋ kɛ̂me fiɛɛ fì bɛŋ le bɛŋ leesɛ bvufee bvuchii yi fi le, bɛŋ tu bɛŋ jiiŋe fwe yi fi le. \v 12 Keefɛ bɛŋ gêe kiwɛɛyɛ gɛ. Bɛŋ bêge bɛ bamii ba gɛ̀ leesɛ fitele yi Nyo le, bo kaane shɛ́ŋ fɛ bo kɛ̂mɛ fiɛɛ fì Nyo gɛ̀ ka wa. \s1 Gɛ Nyo to wu kusɛ ŋka we gɛ \p \v 13 Bɛŋ kwâjɛ sege Nyo gɛ̀ ge ŋka fɛ Ablaham le. Sege wu gɛ̀ gee wu kaŋ nyu jee che chi wu wù Nyo, nje gɛ muh mu ka nyu yu wù kuge wu fede wu, ki wu kâŋ jee che gɛ. \v 14 Sege wu gɛ̀ kaŋ wu jɛmɛ lɛ, “Nchiɛɛŋ, nlé ŋgê mbûu wo, ŋgê booŋ buŋ lôone lo.” \v 15 No Ablaham yu noo, wu mo wu kaaŋ shɛ́ŋ wu chiɛɛne ki wu tô wu kɛ̂mɛ fiɛɛ fì Nyo gɛ̀ ka wu yu. \v 16 Le nchiɛɛŋ lɛ muh to wu jii leh wu kaŋ nyu jee chi muh wù kuge wu fede wu, leh wuyu mo wu suunɛ nsa. \v 17 Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no Nyo gɛ̀ doo wu ge ŋka wu tu wu goone ki wu gê lɛ bamii ba le ba kɛ̂mɛ fiɛɛ fì wu gɛ̀ ka finɛ, bo kɛɛ chuule lɛ gɛ wu to wu kuse fiɛɛ fì wu goone gɛ. Wu doo wu ka wu mo wu ji leh. \v 18 No Nyo gɛ̀ ka, wu kaasɛ wu ji leh noo, mwɛɛ munɛ mo mu bu munfɛɛ mù taŋlo ba gɛ ka ba kusɛ gɛ, nje mu gɛ̀ bu nyu jwe wu Nyo le, nyume gɛ no wu mbiaŋ chimbiaŋ gɛ. Noo besabɛŋ ba legɛ wa be bɛɛ a wu kuu bee mo be kɛ̂me muntele mù tɛɛme ki bee kâanyɛ fiɛɛ fì ba gɛle besabɛŋ le bee jiiŋe fwe yi fi le. \v 19 Fiɛɛ finɛ fì besabɛŋ jiiŋe fwe yi fi le, jiji muntele mwesa besabɛŋ le yi nchiɛɛŋ nchiɛɛŋ le, mu tɛɛme njɛ kinfaŋa lɛ keefɛ mu shîŋshi gɛ. Le fi fì lé fi gê besabɛŋ fê be lêe be gɛ̂ɛŋ antɛnɛɛ a kinche ki Nyo kì le ajiŋ a nju yì ba le ba shɛŋshɛ yi baŋe fo. \v 20 Le fo fɛ Jiso gɛ̀ lesɛ njɛ nsafwe wese besabɛŋ ki wu kɛ̂nyɛ kijusɛ fɛ besabɛŋ le. Wu le kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ kì kage gɛ a je yì Mɛlkisɛdɛk le. \c 7 \s1 Kune chiji kintanyɛ wù Mɛlkisɛdɛk \p \v 1 Mɛlkisɛdɛk wunɛ gɛ̀ bee Nfoŋ wu Salɛm, wu ka nyu chiji kintanyɛ ki Nyo wù le Kikwɛɛ ki Mwɛɛ Munchii. Lɛ to nyu kife kimu le, Ablaham la jɛŋ wu so banfoŋ bamu. Mɛlkisɛdɛk gɛ̀ tasɛ bɛ wu no wu gɛ̀ kwɛɛde, wu noŋ kimbonɛ yi ye ye le.\f + \fr 7:1 \fr*\ft Ablaham gɛ̀ gɛɛŋ ki wu sûuŋ Lod chiaaŋ yi banfoŋ baa le.\ft*\f* \v 2 Ablaham gadɛ mwɛɛ mù wu loh gwɛŋ wu jɛŋ le bimbe yuufe, wu nya kimbe kimimia ki mwɛɛ munchii Mɛlkisɛdɛk le. Chiji kintanyɛ wunɛ jee che duunyi mwɛɛ munfɛɛ. Fi fwe le lɛ wu le, “Nfoŋ wu Chaaŋ.” Jee che chimi nyu lɛ, “Nfoŋ wu Nyiɛgee” nje wù gɛ̀ bee Nfoŋ wu Salɛm.\f + \fr 7:2 \fr*\ft Salɛm le lɛ, “Nyiɛgee” le jee chi a kilaantɛŋ ki Yɛlusalɛm le, bo sunɛ lo chi.\ft*\f* \v 3 Gɛ muh kee chiji kɛnɛ bwee kɛnɛ kinyii ke gɛ. Gɛ kinche ke kɛme fɛŋkɛɛ kɛnɛ fɛkimɛsɛ gɛ. Wu le chiji kintanyɛ wù kage gɛ njɛ Mwa Nyo. \p \v 4 Bɛŋ jîŋɛ bɛŋ yɛ̂ŋ muh wù gɛ̀ bee wunɛ! Wu gɛ̀ bee muh wù kuge. Mo Ablaham wù gɛ̀ bee chiji kfuu chi bamii ba Ishwala, wù gɛ̀ loh mwɛɛ gwɛŋ wu jɛŋ le wu to bɛ mu wu gadɛ bimbe yuufe, wu nya kimimia wu le. \v 5 Fì kune booŋ ba Lɛwe ba to ba lɛne lɛme chi bachiji kintanyɛ, kijusɛ kimu jɛme a banchi ba Musɛ le lɛ bo fîi mwɛɛ a bamii ba Ishwala le kimbe kimimia antɛnɛɛ a bimbe yuufe, mo no bamii banɛ gɛ̀ bee booŋ ba bwee baboo, bo bachii nyu booŋ ba Ablaham. \v 6 Gɛ Mɛlkisɛdɛk wunɛ gɛ̀ bee muh wu a kinyi ki Lɛwe le gɛ. Geenɛ, gɛ̀ fi wu mwɛɛ a Ablaham le kimbe kimimia antɛnɛɛ a bimbe yuufe, wu noŋ kimbonɛ yi ye ye le, Ablaham nyu muh wù Nyo gɛ̀ ge ŋka fɛ wu le. \v 7 Gɛ nyu kimaŋe lɛ muh wù nooŋ kimbonɛ yi muh mu le, kuge wu fede muh wù wu nooŋ kimbonɛ yi ye ye le gɛ. \v 8 Bachiji kintanyɛ ba a kfuu chi Lɛwe le banɛ, fii mwɛɛ a bamii le kimbe kimimia antɛnɛɛ a bimbe yuufe, bo bayu bò fii nyu bamii ba taŋlo bo kwe. Geenɛ, Mɛlkisɛdɛk wù gɛ̀ fi mwɛɛ kimbe kimimia antɛnɛɛ a bimbe yuufe a Ablaham le, Ŋwa wu Nyo sɛŋe besabɛŋ le lɛ, wu baaŋ yu. \v 9 Taŋlo ba du lɛ Lɛwe kibɛɛ wù kfuu che fii mwɛɛ a bamii le kimbe kimimia antɛnɛɛ a bimbe yuufe wu gɛ̀ nya mwe mwɛɛ Mɛlkisɛdɛk le chiaaŋ yi Ablaham le. \v 10 Bo taŋlo bo duu noo nje sege Mɛlkisɛdɛk gɛ̀ tasɛ bɛ Ablaham, wu wù Lɛwe gɛ̀ bee wu baaŋ bvulɛ bvu Ablaham wù gɛ̀ bee chiji bachiji bo. \p \v 11 Nɛ bee lɛ lɛme chì kfuu chi Lɛwe gee njɛ bachiji kintanyɛ le chi kojɛ ki chi gê bamii nyûme chaaŋ a Nyo jii, tu ntaŋ wu chiji kintanyɛ wumu le la? Besabɛŋ kee lɛ Nyo gɛ̀ nya banchi bamii ba Ishwala le, wu bii lɛme chi bachiji kintanyɛ ba a kfuu chi Lɛwe le gee. Fi doo fi nyume noo, bo ka bo jɛmɛ lɛ wuwɛɛ chiji kintanyɛ kɛme ki wu nyûme a je yì Mɛlkisɛdɛk le, fede ki wu nyûme a je yì chiji kintanyɛ ki a kfuu chi Aloŋ le nɛɛ? \v 12 Fi le nchiɛɛŋ lɛ kfuu chi bachiji kintanyɛ kusɛ, fi nyû chuule lɛ ba kɛme ki ba kûsɛ tɛ banchi. \v 13 Muh wunɛ wù ba jɛme kune wu, wu gɛ̀ bu a kfuu chimi le yeye, muh gɛ̀ baaŋ a yu gɛ wu bu a kfuu chiyu le wù lɛ̂ne fɛ kitana ki kintanyɛ le gɛ. \v 14 Muh wunɛ le Tada wese besabɛŋ. Fi le nchiɛɛŋ lɛ wu gɛ̀ bu a kfuu chi Juda le. Musɛ gɛ̀ baaŋ a yugɛ wu jɛmɛ fiɛɛ kune kfuu chinɛ sege wu gɛ̀ jɛme kune bachiji kintanyɛ gɛ. \s1 Jiso le chiji kintanyɛ a je yi Mɛlkisɛdɛk le \p \v 15 Fiɛɛ finɛ fì ba jɛme kune fi, le fi dunyɛ ye chuule no chiji kintanyɛ wumu le wu bu wa njɛ Mɛlkisɛdɛk. \v 16 Wu le wu ja wu tu chiji kintanyɛ ya nyume gɛ a je yì nchi jɛme le lɛ muh kɛmɛ ki wu nyûme a kfuu chi bachiji kintanyɛ le gɛ. Wu le chiji kintanyɛ nyu yi bvuŋga bvu kinche kì kage gɛ le. \v 17 Le fiɛɛ fì ba le ba saŋ kune wu lɛ, \q1 “Wo le chiji kintanyɛ wù kage gɛ a je yì Mɛlkisɛdɛk le.” \m \v 18 Fi mo fi nyu lɛ, je yì kege yì bo gɛ̀ gee mwɛɛ yu ba le ba kɛŋsɛ wa yiyɛɛ, nje gɛ yi ka kɛme bvuŋga kɛnɛ lɛme gɛ. \v 19 Gɛ banchi ba Musɛ gɛ̀ to bo ge fiɛɛ fì joŋ fi gɛɛŋ fi mɛsɛ gɛ. Geenɛ mɛɛse Nyo le wu dunyɛ wa je yì joŋe chuule yì besabɛŋ le be gɛ̂ɛde bvufee yi le, fede yɛɛ. Le yi yì besabɛŋ fede yi le fɛ bee tôo mbebe yi Nyo le. \p \v 20 Ki ka ntaa fo, Nyo gɛ̀ doo wu gɛɛde chiji kintanyɛ wunɛ a je yì fiɛŋ yinɛ le, wu ji leh, gɛ wu gɛ̀ to wu ji leh sege wu gɛ̀ gɛɛde bamu baa gɛ. \v 21 Geenɛ, sege wu gɛ̀ gɛɛde wunɛ, wu ji leh kune wu, wu jɛmɛ lɛ, \q1 “Mɛ wù Tada nle nji leh, \q1 gɛ mɛ nyu nto ŋkusɛ jɛ yaŋ gɛ, \q1 ‘Wo le chiji kintanyɛ wù kage gɛ.’” \m \v 22 Leh wù Nyo gɛ̀ ji wunɛ gɛ̀ duunyi lɛ Jiso le muh wù ge maŋkaŋ mà manfɛŋ manɛ mo lɛme, mo tɛɛme mo fede mà kege. \p \v 23 Bachiji kintanyɛ ba gɛ̀ bee fweele bo gɛ̀ shee bo duude lo, nje gɛ kwe gɛ taŋlo yi chinɛ muh le wu mɛ gɛh wu gee lɛme che chi chiji kintanyɛ gɛ. \v 24 Geenɛ, Jiso le fie chiji kintanyɛ segechii, nje gɛ kinche ke nyu ki yu ki to ki ka gɛ. \v 25 Noo, taŋlo wu bvûuse bamii segechii ba kɛɛŋse ba too fɛ Nyo le, bo fede ye ye le. Wu bvuuse noo, nje wu le yu segechii ki wu lɛ̂ge Nyo fɛ bo le. \p \v 26 Fi le chuule lɛ besabɛŋ kɛ̂me kfuu chi kɛɛ kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ. Wu le fie muh wù yuude, gɛ wu kɛme jialɛ gɛ kɛnɛ ŋgilɛ ye ye le gɛ. Wu lɛme fie yeye fɛ bamii ba befe le. Nyo le wu bɛɛŋsɛ wa wu, wu bɛɛŋ wu fe kibvulɛ wu gɛɛŋ fɛwe. \v 27 Gɛ wu kɛme fie ntaŋ ki wu gêe kintanyɛ njɛ bikwɛɛ bi bachiji kintanyɛ, bò gee kintanyɛ aju achii. Bo doo bo gee bo ya bo ge fɛ bikwɛɛ biboo le, fɛ bo gêe fɛ bi bamii bamu le. Wu gɛ̀ ge fie ke kintanyɛ kimimia no wu gɛ̀ nya kikwɛɛ ke ki wu tânyɛ bamii yu. \v 28 Yi kife ki banchi ba Musɛ le, ba gɛ̀ baade bikwɛɛ bi bachiji kintanyɛ nyu bamii ba wɛɛyi yi nyaŋ yi ye le. Geenɛ, lɛ doo nyume a jiŋ a banchi banɛ, Nyo ge ŋka wu ji leh, wu mo wu baa wa nyu Mwa ye wù wu gɛ̀ ge wu kojɛ wu gɛɛŋ wu mɛsɛ wu kage gɛ. \c 8 \s1 Jiso le kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ ki maŋkaŋ mà manfɛŋ \p \v 1 Kikwɛɛ ki fiɛɛ fì besabɛŋ jɛme kune fi le gɛh lɛ, besabɛŋ kɛme kfuu chi kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ nyu muh wù le wu shii a kibo kinchiɛɛŋ ki kala wu Nyo wu Bvukugɛ le fɛwe. \v 2 Wu le muh wu lɛme wu Nyo, wu lɛne kinche ki Nyo kì ajiŋ kì nyu nchiɛɛŋ nchiɛɛŋ chuŋ yi wu wù Nyo, kɛnyi gɛ bamii gɛ. Kɛnyi wu wù Tada Nyo chuŋ yiyu. \v 3 Kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ kichii Nyo to wu baa, wu gɛɛ lɛ wu nyâa nnya wu ka gee bintanyɛ fɛ Nyo le. Noo, tu fi le fiɛɛ fi shaŋ fɛ wunɛ chiji kintanyɛ le ki wu kɛ̂me tɛ fiɛɛ fì taŋlo wu nyâ Nyo le. \v 4 Nɛ wu bee fɛkuu fɛnɛ, wu gɛ nyu lo chiji kintanyɛ gɛ, nje bachiji kintanyɛ le wa yu bò nyaa nnya bo bii no nchi wu Musɛ goone. \v 5 Lɛme chi bo lɛne fɛkuu fɛnɛ le gɛh lo nfiɛɛnɛ bɛ kinjiinyi ki kinche ki Nyo kì ajiŋ ki fɛwe. Le fiɛɛ fì gɛ̀ bee sege Musɛ gɛ̀ bee ki wu kɛ̂nyɛ chuŋ yi Nyo fɛkuu fɛnɛ, Nyo teefɛ wu, wu du lɛ, \q1 “Wo yɛ̂nɛ lɛ wo le wo kɛ̂nyɛ fiɛɛ fichii fi nyû yɛɛŋyɛɛŋ \q1 njɛ fi ŋgɛ̀ ndunyɛ wo le yi mbegɛ le.” \p \v 6 Geenɛ, Jiso le ba nya lɛme wu le chi kuge chi fede chi bachiji kintanyɛ ba fweele, gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no maŋkaŋ mà wu lɛme fwe yo antɛnɛɛ a Nyo bɛ muh wu wuŋ ma kuge tɛ ma fede mà kege. Mo fede nje mo manɛ bii nyu baŋka ba fede ba fweele le. \v 7 Nɛ maŋkaŋ ma fweele gɛ̀ kɛme gɛ jialɛ gɛ, tu gɛ ntaŋ wu mamu baaŋ yu gɛ. \v 8 Nyo gɛ̀ yɛŋ lɛ bamii kɛme jialɛ, wu mo wu jɛmɛ lɛ, \q1 “Mɛ wù Tada njɛme lɛ juu too lo, \q1 chì nlé ŋgê ŋgwô maŋkaŋ mà manfɛŋ, \q1 besa yeh yi Ishwala mo yeh yi Juda. \q1 \v 9 Gɛ maŋkaŋ manɛ nyu njɛ mà ŋgɛ̀ ŋgwo besa bachiji chiji bo, \q1 juu chì ŋgɛ̀ jijɛ bo le yi kibo le, \q1 njo mbu bɛ bo woŋ wu Ijib le gɛ. \q1 Maŋkaŋ mayu manɛ bo gɛ̀ baaŋ mɛ gɛ bo lɛme yi mo le gɛ. \q1 Noo, mɛ mo mbaa jiŋ bo le. Finɛ jɛme mɛ wù Tada. \q1 \v 10 Mɛ wù Tada ŋka njɛme lɛ, kife lé ki tô ki kôjɛ, \q1 mɛ mo ŋgwô mamu maŋkaŋ besa yeh yi Ishwala. \q1 Mo lé mo nyû lɛ, nlé ŋgê nlêesɛ lo banchi baŋ, \q1 a baŋkwajɛ baboo le, \q1 nsâŋ nyu a muntele muboo le. \q1 Nlé ŋgê nyû Nyo wuboo, bo nyûme bamii baŋ. \q1 \v 11 Gɛ muh baaŋ wu ka wu yɛyi lo muh we wu woŋ wumu, \q1 kɛnɛ mwa bwee wu duu lɛ wu kêe Tada Nyo gɛ, \q1 nje muh wuchii lé wu gê wu kêe mɛ, \q1 kɛge yi muh wu shige le gɛɛne bude yi wù kuge le. \q1 \v 12 Nlé ŋgê ŋkôo yii fɛ bo le, \q1 nlɛ̂ɛshɛ mwɛɛ muboo mù mbefe. \q1 Gɛ mbaaŋ ŋka ŋkwâji bimbefɛ biboo gɛ.” \m \v 13 No Nyo gɛ̀ jɛmɛ lɛ maŋkaŋ ma manfɛŋ lé mo nyûme, tu wu jode lɛ ma fweele maa le fiɛɛ fì kege. Fiɛɛ nɛ le fi kege kɛnɛ fi juŋ wa, tu shɛgɛ wa shige, fi lɛsɛ a bamii jii. \c 9 \s1 Je yi n'yuusɛ yì kege bɛ yì fiɛŋ \p \v 1 Fi le lɛ, maŋkaŋ mà fweele gɛ̀ kɛme banchi ba duunyi je yì bamii bûune Nyo yi le, bo ka kɛme kijusɛ ki bo gɛ̀ seesɛ lɛ le chuŋ yi Nyo yì fɛkuu fɛnɛ. \v 2 Bo gɛ̀ kɛnyɛ chuŋ bɛ nju ba suunɛ bimbe bifɛɛ, kimbe kì fwe antɛŋ ba tɛŋe lɛ Kijusɛ kì Yuude. Fɛnɛ le fɛ fiɛɛ fì ba gɛ̀ toome bin'yesɛ mo fɛ kidaŋ kì ba gɛ̀ gɛɛde blɛd wù ba le ba cha ba gɛɛ lɛ le wu Nyo. \v 3 Kimbe kì bii fo antɛŋ ba tɛŋe lɛ Kijuu kì Yuude chuule. Kijuu kinɛ gɛ̀ bee ajiŋ a nju yimi ba shɛŋshɛ yi suunɛ chuŋ yiyu antɛnɛɛ. \v 4 Kijusɛ kinɛ gɛ̀ bee fɛ kitana ki jiiŋ gɛ̀ bee fo, ba kɛnyɛ kitana kiyu bɛ kichwa ki bige kì yɛɛde. Ŋku wu maŋkaŋ mà Nyo gɛ̀ gwo bɛ bamii nyu tɛ fo, bo kɛnyɛ bo baŋe ye yiyu yichii bɛ kichwa ki bige kì yɛɛde. A ŋku wunɛ le kintee ki mana gɛ̀ bee yo, ba gɛ̀ kɛnyɛ tɛ bɛ kichwa ki bige kì yɛɛde. Kimbaŋ ki Aloŋ kɛɛ ki biŋkamɛ gɛ̀ chonɛ yu, nyu tɛ a ŋku wunɛ le. Bibɛse bi ata bi bo gɛ̀ saŋ banchi bɛ maŋkaŋ mayu nyu tɛ a ŋku wunɛ le. \v 5 Awe a ŋku wunɛ ba gɛ̀ leesɛ mwɛɛ mumu mu le njɛ banchɛndaa ba Nyo ba n'yuu, mu saŋsɛ ye awe a kala wù Nyo wu nlɛɛshɛ bimbefɛ. Mwɛɛ munɛ gɛ taŋlo besabɛŋ jɛ̂me bee gɛ̂ɛne antɛnɛɛ amu mɛɛse baaŋ gɛ. \p \v 6 No bo gɛ̀ seesɛ mwɛɛ munɛ a yinɛ je le nɛ, bachiji kintanyɛ mo bo gɛɛne bo lese a kimbe kì fwe kɛɛ le aju achii bo gee lɛme chiboo yu. \v 7 Geenɛ, muh wù gɛ̀ too wu lese a kimbe kì antɛŋ kɛɛ le, gɛ̀ bee gɛh kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ maa. Wu gɛ̀ lese yu gɛh kimimia yi kiluŋ le. Gɛ wu too ki wu lee yu wu ya kɛme gɛ kilɛmɛ ki nyaŋ ki wu gê kintanyɛ yu fɛ kikwɛɛ ke le mo fɛ bimbefɛ bì bamii gee bo kee gɛ le. \v 8 Noo, yinɛ le je yì Kiyo ki Yuude duunyi bamii le lɛ, je yì muh taŋlo wu lee wu gɛɛŋ fɛ Kijuu kì Yuude chuule gɛ̀ baaŋ a gwenyɛ gɛ ye gɛ, no chuŋ yi Nyo yi fwe yɛɛ gɛ̀ baaŋ yi lɛme fo. \v 9 Mwɛɛ munɛ munchii le njiŋɛ wu mwɛɛ mù kooshi yi kife kinɛ le mɛɛse. Finɛ duunyi lɛ gɛ mwɛɛ mù bo gɛ̀ nyaa Nyo le mo bintanyɛ bì bo gɛ̀ gee fɛ Nyo le taŋlo bi ge muntele mu bamii ba buune fɛ Nyo le nyûme mu yuude mu gɛɛne mu mɛɛse gɛ. \v 10 Mwɛɛ muyu kɛme gɛh nyu fiɛɛ maa ki mu gê bɛ mwɛɛ munjile mo mwɛɛ mù mule mo jé yì bamii chuge ye yu ki bo yûude a Nyo jii. Munɛ le mwɛɛ mù kune gɛh nyu nyaŋ yi ye, mù bo kɛme ki bo gêe gɛɛne bude kife ki ŋkusɛ lé wu gê wu tô le. \p \v 11 Geenɛ no Kletu wù le kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ le wu to wa, nyume wu wù to bɛ mwɛɛ mù njoŋe, wu mo wu lee chuŋ yì baaŋ yì yuude yi gɛɛne yi mɛɛse le. Gɛ yi yinɛ nyu yi jonɛ bamii gɛ. Fi le lɛ, gɛ nyu chuŋ yi yi nshɛŋ yinɛ le gɛ. \v 12 Fɛ wu gɛ̀ lese fo le Kijusɛ kì Yuude nɛ chuule. Wu gɛ̀ lee kimimia fi ka lo noo. Wu gɛ̀ baaŋ lee gɛ fo nyu bɛ kilɛmɛ ki bí kɛnɛ ki booŋ ba banaa gɛ. Wu gɛ̀ lese nyu bɛ kilɛmɛ ke. No wu ge noo, finɛ mo fi suuŋ besabɛŋ yi bimbefɛ le, nsunɛ wunɛ nyu wu kage gɛ. \v 13 Sege muh le bɛ ŋkfuŋ ye le, ba jo bilɛmɛ bi bí kɛnɛ bi booŋ ba banaa, kɛnɛ taaŋ chi kijunɛ ki naa ki ba le ba bvûushɛ ba toŋ ki fie, ba miasɛ kɛnɛ ba mwasɛ yi mwɛdɛ le, wu kaasɛ wu tu wu yuude. \v 14 Nɛ fi be bee noo, tu gɛ kilɛmɛ ki Kletu taŋlo ki gê fiɛɛ fì fede fifiɛɛ sɛŋ? Wu gɛ̀ bee wu nya kikwɛɛ ke wu nyû gɛ bɛ jialɛ gɛ fɛ Nyo le, fede yi Kiyo kì kage gɛ le. Wu gɛ̀ ge noo, wu mo wu chugɛ muntele mwesa besabɛŋ yi mwɛɛ mù too bɛ kwe le, wu lɛ besabɛŋ lɛ̂ne Nyo wù kɛme kinche le. \v 15 Nɛ fiɛɛ fì Kletu le muh wù lɛme fwe wu maŋkaŋ mà manfɛŋ manɛ antɛnɛɛ a Nyo bɛ muh wu wuŋ. Wu lɛme wu lɛ bamii ba Nyo le wu tɛɛŋ lɛ le be lé bo kɛ̂mɛ kijusɛ fɛ bvujoŋɛ bvu kage gɛ bvù Nyo le wu ka bo yu. Bo lé bo kɛ̂mɛ nje muh le wu kwe wa, kwe ye yinɛ suuŋ bo yi ŋgɛ wù gɛ̀ bee ki wu gê wu to nje bimbefɛ bì bo gɛ̀ shee bo gee fweele yi maŋkaŋ mà kege le. \v 16 Besabɛŋ kee lɛ muh teede kwe,\f + \fr 9:16 \fr*\ft Ntefɛ yi kwe bɛ maŋkaŋ le fiɛɛ fimimia a jɛ́ Glek le.\ft*\f* muh gɛ ka wu bii ntelɛ wu kwe yiyu le njɛ bo yɛŋ lɛ mwɛdɛ le wu kwe wa sɛŋ gɛ. \v 17 Fi le noo, nje gɛ ntelɛ wu kwe to wù kɛme bvuŋga njɛ muh kwe wa sɛŋ gɛ. Gɛ ba to ba bii ntelɛ wu kwe le, muh wù teede kwe baaŋ yu gɛ. \v 18 Nɛ fiɛɛ fì mo maŋkaŋ ma fwe gɛ̀ ya to taŋlo mo gɛ lɛɛŋ njɛ ba sɛɛ nyaŋ kilɛmɛ bu sɛŋ gɛ. \v 19 Gɛ̀ bee sege Musɛ gɛ̀ tɛŋɛ wa fiɛɛ fichii fi gɛ̀ bee a ŋwa wu banchi le fɛ bamii bachii le, wu mo wu jo chɛ yi kite ki isob a ba finyɛ yvú yi shoŋ yiyu le ba choŋ yi tu yi yɛɛde. No wu jo noo wu fuuŋ a kilɛmɛ ki booŋ ba banaa bɛ ki bí mo joo, wu miasɛ yi baŋwa ba banchi bayu le, wu miasɛ tɛ yi bamii le bachii. \v 20 Wu doo wu miaase wu jɛme lɛ, “Kilɛmɛ kinɛ le ki maŋkaŋ mà Nyo gwode bena bo, wu duu lɛ bɛŋ lɛ̂me yiyu le.” \v 21 Wu miasɛ tɛ kilɛmɛ kiyu yi chuŋ yi Nyo yɛɛ le, mo yi mwɛɛ mù le chuŋ kwɛɛ, mù bo gee buune yu. \v 22 Fi le lo nchiɛɛŋ lɛ mwɛɛ wesee gɛ̀ shee nyu nchi duunyi lɛ bo kɛme ki bo gêe gɛh nyu bɛ kilɛmɛ fɛ mu yûude. Gɛ̀ bee taŋlo ba gɛ lɛɛshɛ bimbefɛ bi muh njɛ bo sɛɛ fiɛɛ kilɛmɛ bu sɛŋ gɛ. \s1 Kintanyɛ kì Jiso gɛ̀ ge kimimia ki chugɛ bimbefɛ bi bamii. \p \v 23 Fi gɛ̀ bee fishaŋ lɛ ba chûgɛ mwɛɛ munɛ mu le gɛh lo mù nfiɛɛnɛ mwɛɛ mù fɛwe yinɛ je le. Geenɛ, ba chûgɛ mù nyu lo kibɛɛ mù fɛwe, bɛ bintanyɛ bì fede binɛ. \v 24 Fi le lɛ Kletu gɛ̀ lee kinche ki Nyo ki ajiŋ le nyu gɛ ki jone bamii bɛ chiaaŋ gɛ, ki nyu gɛh lo nfiɛɛnɛ yi kinche ki Nyo ki ajiŋ ki nchiɛɛŋ nchiɛɛŋ. Wu gɛ lese nyu fɛwe kibɛɛ. Le fɛ wu le fo mɛɛse a Nyo fwe wu lɛge Nyo fɛ besabɛŋ le. \v 25 Gɛ wu nyu fo noo ki wu ka wu gêe bintanyɛ bɛ kikwɛɛ ke fɛ Nyo le chikɛ le chikɛ le gɛ, njɛ no kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ gɛ̀ shee ki leese fɛ Kijuu kì Yuude nɛ chuule, lɛ kiluŋ lɛ kiluŋ, ki wu gêe kintanyɛ bɛ kilɛmɛ njɛ le ke sɛŋ gɛ. \v 26 Nɛ fi finɛ gɛ̀ bee fishaŋ, tu Kletu be kɛme ki wu kwêe wu jade we, wu kaase wu kwee kɛge no ba gɛ̀ fɛ woŋ. Geenɛ no fi le, wu le wu to wa kimimia fi ka lo noo. Wu to kife kinɛ kì woŋ ka wa le ki wu jô kikwɛɛ ke wu gê kintanyɛ yu, wu kwê ki wu chûgɛ bimbefɛ. \v 27 Gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no fi le lɛ muh kɛme ki wu kwê gɛh kimimia wu mo wu chîɛɛne wa nyu nsa, \v 28 le gɛh no Kletu gɛ̀ nya kikwɛɛ ke wu kwe fɛ bamii le kimimia ki wu tûu bimbefɛ bi bamii ba duude. Wu lé wu gê wu kâasɛ wu tô kiŋgane kì kinfɛɛ wu ka gee gɛ fiɛɛ bɛ bimbefɛ gɛ. Wu lé wu gê wu tô mɛɛse ki wu bvûsɛ bamii ba chiɛɛne wu je yì shaŋ le. \c 10 \s1 Kintanyɛ kì Jiso gɛ̀ ge le ki jo wa kijusɛ ki bintanyɛ bichii \p \v 1 Banchi ba Nyo gɛ̀ nya Musɛ le gɛ̀ bee kinjiinyi ki mwɛɛ mù njoŋe mù gɛ̀ bee ki mu tô mu nyûme. Gɛ bo gɛ̀ bee wa nchiɛɛŋ nchiɛɛŋ wu mwɛɛ mù gɛ̀ bee ki mu tô mu nyûme gɛ. Bo mo bo shee bo gee bintanyɛ bo kaase bo tuu fo biluŋ le biluŋ le, njɛ taŋlo bintanyɛ biyu gê bamii baa bò kɛɛŋse bo too fɛ Nyo le, ki bo yûude bo gɛɛne bo mɛɛse sɛŋ gɛ. \v 2 Nɛ gɛ̀ bee lɛ bintanyɛ biyu taŋlo bi ge bo yûude noo, tu gɛ bo gɛ̀ bee bo ka bo shee bo gee bintanyɛ bi le bi le gɛ, nje bamii ba buune Nyo gɛ̀ bee nyû ba chugɛ wa bimbefɛ biboo kimimia, muntele muboo ka sage gɛ bo yi bimbefɛ le gɛ. \v 3 Geenɛ, bintanyɛ binɛ bì bo gɛ̀ gee, gɛ̀ gee bamii kwaji lo bimbefɛ biboo biluŋ le biluŋ le. \v 4 Fi le noo, nje gɛ taŋlo bilɛmɛ bi banaa\f + \fr 10:4 \fr*\ft Banaa banɛ gɛ̀ bee banaa ba bilɛŋsɛ.\ft*\f* bɛ bi bí chûgɛ bimbefɛ bi muh gɛ. \v 5 Nɛ fiɛɛ fì gɛ̀ ge lɛ Kletu doo wu to fɛkuu fɛnɛ wu jɛmɛ Nyo le lɛ, \q1 “Gɛ wo kɛme ntaŋ fɛ bintanyɛ bì ba gee bɛ nyáŋ le gɛ, \q1 mo fɛ mwɛɛ mù ba nyaa wo le gɛ. \q1 Wo le wo seesɛ nyu ye yi muh wu wuŋ fɛ mɛne. \q1 \v 6 Gɛ nyáŋ yì ba nyaa ba tone ba gee bintanyɛ yu fɛ wo le, \q1 bɛ mwɛɛ mù ba nyaa ba gee bintanyɛ yu \q1 ki ba chûge bimbefɛ bi bamii yu to mu gee wo yûge gɛ njoŋ gɛ. \q1 \v 7 Mɛ mo njɛme lɛ, \q1 ‘O Nyo bîjɛ yɛ̂ŋ, nto ki ŋgê fiɛɛ fì wo goone, \q1 gɛh no ba saŋ kune mɛ a Ŋwa wo le.’” \m \v 8 Wu gɛ̀ ya wu jɛmɛ Nyo le lɛ, \q1 “Gɛ wo baaŋ wo kɛme ntaŋ kɛnɛ wo yuge njoŋ bɛ bintanyɛ, \q1 bɛ nnya yì ba nyaa wo le mo nyáŋ yì ba nyaa ba tonɛ ba gee bintanyɛ yu fɛ wo le, \q1 mo mwɛɛ mù ba nyaa ba gee bintanyɛ yu, \q1 ki ba chûge bimbefɛ bi bamii yu gɛ.” \m Mwɛɛ munɛ bo gee bo bii no nchi goone. \v 9 No wu jɛmɛ noo, wu mo wu taa fo wu jɛmɛ Nyo le lɛ, \q1 “Bîjɛ yɛ̂ŋ, nto ki ŋgê fiɛɛ fì wo goone.” \m Wu gɛ̀ jɛmɛ noo, wu mo wu lɛɛshɛ bintanyɛ bì kege ki wu gɛ̂ɛ bifɛŋ. \v 10 No Jiso Kletu gɛ̀ ge fiɛɛ fì Nyo gɛ̀ goone lɛ wu gê, ye ye yì wu gɛ̀ nya kimimia fi ka lo noo, yi ge besabɛŋ mo be yuude. \v 11 Chiji kintanyɛ wuchii to wu gɛɛne wu lɛme fɛ kijusɛ ke ki lɛme le aju achii wu gee bintanyɛ binɛ chikɛ le chikɛ le, njɛ bintanyɛ biyu taŋlo bi chîaasɛ bimbefɛ bi bamii lɛ sɛŋ. \v 12 Geenɛ Kletu gɛ̀ ge ke kintanyɛ kimimia ki mo ki kôjɛ ki chîaasɛ bimbefɛ bi bamii kimaga. No wu ge noo wu mo wu shii a kibo kinchiɛɛŋ ki Nyo le. \v 13 Wu le fo kɛge sege kɛɛ le, wu chiɛɛne gɛɛŋ bu sege Nyo lé wu gîŋsɛ bamii be ba kimbanɛ njɛ kitege ki bikaa bie wu tôme bikaa yi bo le. \v 14 Kintanyɛ ke kì kimimia kinɛ ki wu gê bamii ba wu gee bo yuude, bo mo bo yuude tɛ a Nyo jii gɛɛne mɛɛse segechii. \v 15 Kiyo ki Yuude jɛme tɛ besabɛŋ le ki toone fiɛɛ finɛ. Ki gɛ̀ ya ki jɛmɛ lɛ, \q1 \v 16 “Tada Nyo duu lɛ, nɛ maŋkaŋ manɛ mà nlé ŋgê ŋgwô besa bo, \q1 ajiŋ a aju ayu le: \q1 Nlé ŋgê ŋgɛ̂ɛ banchi baŋ a muntele muboo le, \q1 ŋka nsâŋ a baŋkwajɛ baboo le.” \m \v 17 No wu jɛmɛ noo wu ka wu taa fo lɛ, \q1 “Gɛ mbaaŋ ŋka ŋkwâji bimbefɛ biboo \q1 kɛnɛ gee chiboo chì befe gɛ.” \m \v 18 Fi mo fi nyume lɛ ba nɛ le ba lɛɛshɛ wa bimbefɛ bi bamii, tu gɛ ntaŋ wu mwɛɛ mù ba nyaa ba gee kintanyɛ ki ba chûge bimbefɛ bi bamii yu, ka baaŋ yu gɛ. \s1 Besabɛŋ kɛ̂ɛŋse bee tôo mbebe yi Nyo le \p \v 19 Booŋ ba bwɛɛŋ, fi mo fi nyume lɛ, kilɛmɛ ki Jiso le ki gwenyɛ wa je yì besabɛŋ taŋlo bee lee mɛɛse bee faane gɛ, bee gɛ̂ɛŋ fɛ Kijusɛ kɛɛ kì Yuude nɛ chuule le. \v 20 Besabɛŋ taŋlo bee fê a je yifiɛŋ yì nyaa kinche yì Jiso gɛ̀ gwenyi fɛ besabɛŋ le. Wu gɛ̀ gwenyi je yinɛ bɛ ye ye, fi mo fi nyu lɛ wu le wu chiaasɛ wa nju yì ba shɛŋshɛ ba baŋe kijusɛ kiyu yu. \v 21 Besabɛŋ kɛme wa chiji kintanyɛ wù baaŋ, wù lɛmɛ a yeh yi Nyo we. \v 22 No mwɛɛ munɛ le noo, besabɛŋ mo be kɛ̂ɛŋse bee tôo mbebe yi Nyo le bɛ fitele fimimia, besabɛŋ nyû be leesɛ fitele yi wu le fichii bee maŋe gɛ lo shige gɛ. Besabɛŋ kɛ̂ɛŋse nje ba le ba miasɛ wa muntele mwesa besabɛŋ bɛ kilɛmɛ ki Kletu mu tu mu yuude, mu ka sage gɛ besabɛŋ yi fiɛɛ le gɛ. Besabɛŋ ka nyu tɛ ba chugɛ wa ye yese besebɛŋ bɛ joo yì yuude. \v 23 Besabɛŋ lɛ̂me bee tɛɛme chuule yi fiɛɛ fì besabɛŋ jiiŋe fwe yi fi le, fì besabɛŋ to be jɛme bamii le kune fi. Keefɛ besabɛŋ jîine gɛ, nje muh wù gɛ̀ ka besabɛŋ lɛme yi jɛ ye le. \v 24 Besabɛŋ gôone tɛ je ki bee yûfe muntele mu muh lɛ muh ki bee kôŋe mo ki bee gêe mwɛɛ mù njoŋe. \v 25 Keefɛ besabɛŋ chînɛ ki bee tôo yi kintaashɛ le njɛ no bamii bamu le bo ja wa bo gee gɛ. Besabɛŋ yûfe lo muntele mwesa, fede munchii no besabɛŋ yɛde wa juu chì Tada wese besabɛŋ lé wu kâasɛ wu tô, le wa mbebe le. \p \v 26 Besabɛŋ kêe lɛ nɛ besabɛŋ ja bee ka gee bimbefɛ, bee gee bee kee, besabɛŋ nyu be fi wa je yì nchiɛɛŋ, besabɛŋ kêe lɛ gɛ kintanyɛ kimu ka nyume yu ki taŋlo ba ka ba gê fɛ bimbefɛ biɛsa besabɛŋ le gɛ. \v 27 Nɛ muh gee noo, wu chiɛɛne wa nyu nsa wu Nyo bɛ nfaaŋ, bɛ ŋgu wù befe wù lé wu gê wu yɛ̂ɛsɛ lo bamii ba kimbanɛ ba Nyo. \v 28 Sege muh ŋgodɛ nchi wu Musɛ, bamii lɛɛŋ bafɛɛ kɛnɛ batɛde bo tooŋ lɛ bo le bo yɛŋ fiɛɛ fì wu ge le, nsa mo wu koo mwɛdɛ, ba mo ba yuuyɛ lo wu ba koode gɛ yii gɛ. \v 29 Nɛ fi le noo, tu bɛŋ kwaji lɛ muh wù jode Mwa Nyo fɛkuu, wu jode tɛ kilɛmɛ ki maŋkaŋ mà Nyo gwo ki wu chûgɛ wu yu wu yûude lɛ ki le fiɛɛ fì achiji, wu naanyi tɛ Kiyo ki Yuude kì too bɛ nfih fɛ bamii le, kfuu chi ŋgɛ wù wɛɛ muh lé wu gê wu kɛ̂mɛ le wu nyûme nɛɛ? \v 30 We ŋgɛ le wu kuufe lo ye nje besabɛŋ kee muh wu gɛ̀ jɛmɛ lɛ, \q1 “Le mɛ wù lé ŋge nchvûu kichvusɛ, \q1 nyu mɛ wù nlé ŋgê nnyâ nlaŋɛ wuboo.” \m Wu ka wu jɛme lɛ, \q1 “Le mɛ wù Tada wù nlé ŋgè nsâ bamii baŋ.” \m \v 31 Le fiɛɛ fì kuufe ye baaŋ ki muh gwè chiaaŋ yi Nyo wù kɛme kinche le. \p \v 32 Bɛŋ tâne aju a fwe a ba gɛ̀ yuusɛ bɛŋ yi fiɛɛ fi Nyo le. Bɛŋ gɛ̀ kaaŋ shɛ́ŋ bɛŋ ju bɛ baŋgɛ ba gɛ̀ too fɛ bɛŋ le. \v 33 Kife kimi gɛ̀ bee bamii gɛ̀ naanyi bɛŋ bo ka nyiɛge bɛ bɛŋ fɛ waaŋ. Kife kimi gɛ̀ bee bɛŋ gɛ̀ taashɛ bɛ bamii ba ba gɛ̀ nyaa tɛ ŋgɛ bo le a yɛɛ je le. \v 34 Bɛŋ gɛ̀ shee bɛŋ koode yii bɛ bo baa bamii ba le yi ncha le, bɛŋ fii bo. Bo gɛ̀ shee bo lode mwɛɛ mwɛna, bɛŋ gɛ̀ chinɛ yu bɛŋ tu bɛŋ yuge gɛh nyu njoŋ, nje bɛŋ gɛ̀ kee lɛ bɛŋ kɛme mwɛɛ mumu mù fede mwɛɛ nyume mù le mu mɛ gɛh mu nyûme segechii. \v 35 Noo, keefɛ bɛŋ chînɛ fiɛɛ fì bɛŋ lɛme yu le gɛ, nje le fiɛɛ fì kɛme nlaŋɛ wù kuge. \v 36 Fiɛɛ fi fishaŋ fɛ bɛŋ le, le lɛ bɛŋ kâaŋ shɛ́ŋ, wu lɛ bɛŋ taŋlo bɛŋ gêe nyu fiɛɛ fì Nyo goone, bɛŋ mo bɛŋ kɛ̂mɛ fiɛɛ fì wu le wu ka besabɛŋ yu. \v 37 Ba le ba saŋ lɛ, \q1 “Shɛge wa shige muh wù lé ki wu tô mo wu fɛ̂sɛ. \q1 Gɛ wu nyu wu môjɛ gɛ. \q1 \v 38 Muh waŋ wù chaaŋ lé wu gê wu kɛ̂mɛ kinche, \q1 nje fitele fì wu lese yi ye yaŋ le. \q1 Geenɛ, wu ja lo wu faane wu chii bikaa, \q1 fitele fiaŋ gɛ ka fi jôŋe bɛ wu gɛ.” \m \v 39 Gɛ, besabɛŋ nyume bo baa bò chile bikaa bò lé bo gê bo lɛ̂sɛ gɛ. Besabɛŋ le bamii ba le ba leesɛ fitele yi Nyo le, ba biyo biboo lé bi gê bi bônɛ. \c 11 \s1 Kune ki ba lêese fitele yi Nyo le \p \v 1 Ki muh leesɛ fitele yi Nyo le, le ki wu jîiŋe fwe yi fiɛɛ fì Nyo le wu ka wu yu, wu kee chuule lɛ wu lé wu gê wu kɛ̂mɛ fi, wu kee tɛ lɛ fi le yu wu baaŋ a yɛŋ gɛ wa fi le gɛ. \v 2 Nyo gɛ̀ bɛɛŋse bamii ba fweele nje bo gɛ̀ leesɛ fitele yi wu le. \v 3 Ge tɛ fitele fì besabɛŋ leese yi Nyo le fɛ besabɛŋ kɛɛ chuule lɛ Nyo gɛ̀ fɛ woŋ kfunɛ nyu bɛ jɛ ye, fì le lɛ mwɛɛ mù besabɛŋ yɛde gɛ̀ bu yi mù ba yɛde gɛ mu le gɛ. \s2 Abɛ \p \v 4 Gɛ̀ ge fitele fì Abɛ gɛ̀ leesɛ yi Nyo le fɛ wu ge kintanyɛ kì kooji wu fe Kɛŋ. Nyo mo wu jo wu lɛ wu le muh wù chaaŋ, wu mo wu fi nnya ye ki wu tôoŋ lɛ wu le muh wù chaaŋ. Abɛ gɛ̀ kwe, geenɛ fitele fì wu gɛ̀ leesɛ yi Nyo le, fi ge besabɛŋ tu bee yuge wu jɛme besabɛŋ le too bude abɛŋ. \s2 Ɛnok \p \v 5 Gɛ̀ ge tɛ fitele fì Ɛnok gɛ̀ leesɛ yi Nyo le fɛ Nyo jô wu wu gɛɛŋ bɛ wu fɛwe wu wuŋe, kwe baaŋ wu le kuŋ gɛ. Bo gɛ̀ ja bo gɛ ka bo yɛŋ wu le gɛ, nje Nyo gɛ̀ jo wa wu fɛwe. Fɛ Nyo jô Ɛnok we gɛ̀ bee Ŋwa wu Nyo jɛme lɛ, wu gɛ̀ shee wù gee Nyo yuge njoŋ. \v 6 Noo, nɛ muh le yu njɛ wu le wu leesɛ fitele yi Nyo le sɛŋ, tu gɛ taŋlo wu gê Nyo yûge njoŋ bɛ wu gɛ, nje muh goone ki wu kɛ̂ɛŋse wu tôo mbebe yi Nyo le, tu wù kɛme ki wu bɛ̂ɛŋ lɛ Nyo le yu, mo lɛ wu maaji muh wuchii wù goone wu wesee. \s2 Nyua \p \v 7 Gɛ̀ ge tɛ fitele fì Nyua gɛ̀ leesɛ yi Nyo le, sege Nyo gɛ̀ doo wu tefɛ wu kune fiɛɛ fì lé fi gê fi kôoshɛ wu baaŋ a yɛŋ gɛ wa fi le gɛ, wu yu Nyo le wu mo wu fɛ ŋguh wù kuge, ki wu bvûsɛ yeh ye yu. No wu gɛ̀ leesɛ fitele noo wu mo wu dunyɛ lɛ bamii ba yi woŋ kfunɛ le, le ba befe a Nyo jii. Le wu wù Nyo gɛ̀ nya kijusɛ ki muh wù chaaŋ wu le, kì wu nyaa muh wù le wu leesɛ fitele yi wu le. \s2 Ablaham bɛ Sɛla \p \v 8 Gɛ̀ ge tɛ fitele fì Ablaham gɛ̀ leesɛ yi Nyo le, fɛ wu yu Nyo le sege wu gɛ̀ tɛŋɛ wu lɛ wu jâ woŋ wuboo le, wu gɛ̂ɛŋ wumu wù wu gɛ̀ bee ki wu gê wu kɛ̂mɛ njɛ woŋ we. No Ablaham gɛ̀ yu noo wu mo wu tu wu gɛɛne gɛh lo, wu kee gɛ fɛ wu gɛɛne fo gɛ. \v 9 Gɛ̀ ge fitele fì wu gɛ̀ leesɛ yi Nyo le fiyu, fɛ wu gɛɛŋ wu chêe woŋ wù Nyo gɛ̀ ka wu yu njɛ ntolo wù gɛɛŋ wu bɛɛ woŋ wu bamii bamu le. Wu gɛ̀ bee yo wu jiɛnyi wu chee chúŋ le bɛ booŋ be Asik bɛ Yakob ba Nyo gɛ̀ ka wa bo bachii ba woŋ wuyu le lɛ lé gê nyûme wuboo. \v 10 Wu gɛ̀ chee chúŋ le noo nje wu gɛ̀ jiiŋe fwe ki wu gê wu lêe a kilaantɛŋ kì kɛme kichi, gɛ̀ seese Nyo no kilaantɛŋ kiyu lé ki tô ki nyûme, wu mo wu jooŋ. \p \v 11 Gɛ̀ ge tɛ fitele fì Ablaham gɛ̀ leesɛ yi Nyo le fɛ wu kɛmɛ mwa no wù gɛ̀ bee wu juŋ wa wu fesɛ, Sɛla tɛ taŋlo wu gɛ ka wu boo gɛ. Fi gɛ̀ kooshi noo nje Ablaham gɛ̀ bɛɛŋ lɛ Nyo wù gɛ̀ ka wu to wu lɛme gɛh nyu yi jɛ ye le.\f + \fr 11:11 \fr*\ft Baŋwa ba kege bamu kɛme tɛ fɛnɛ lɛ, “Gɛ̀ ge tɛ fitele fì Sɛla gɛ leesɛ yi Nyo le, fɛ wu kɛmɛ bvuŋga ki wu fwɛ̂ɛ wù nyu wu juŋ wa wu fesɛ, taŋlo wu gɛ ka wu boo gɛ. Fi gɛ kooshi noo nje Sɛla gɛ̀ bɛɛŋ lɛ…”\ft*\f* \v 12 Fi mo fi nyu lɛ muh wu mumwaa wu Ablaham wù gɛ̀ bee wu nyu wu juŋ wa baaŋ, wu nyu wa jwe wu kwe le, gɛ̀ ja kiŋgoge ki muh ki bu yi ye le ki duude njɛ jóŋ yi we mo njɛ munshɛɛŋ mu ŋgɛɛme yi joo yì baaŋ le, mu taŋlo muh gɛ taŋ gɛ. \p \v 13 Bamii banɛ bachii gɛ̀ jiɛnyɛ bo gɛ̀ baaŋ kɛmɛ gɛ fiɛɛ fì Nyo gɛ̀ ka wa fiyu gɛ, bo gɛ̀ jiɛnyɛ bo to bo kweeyi bo nyu bo leese gɛ̀ fitele yi Nyo le. Bo gɛ̀ yɛŋ gɛh lo fi le fi baaŋ fi too je yì ndefe le, bo fi bɛ kilaŋye, bo jɛmɛ bɛ de yiboo lɛ, fɛ bo le bo kee lɛ bo le gɛ lo bantolo bo to bo bɛɛ yi nshɛŋ yinɛ le. \v 14 Nɛ bamii jɛme nɛ, fi mo fi dûunyi chuule lɛ bo baaŋ bo goone woŋ wù le wuboo. \v 15 Nɛ bo gɛ̀ baaŋ bo kwaji kune woŋ wù bo gɛ̀ ja yo, tu bo gɛ̀ bee bo kɛ̂me je yì bo kâasɛ bo tû jiŋ. \v 16 Geenɛ, no fi le, bo gɛ̀ goone nyu woŋ wù fede kwɛɛ, nyu woŋ wù fɛwe. Noo gɛ Nyo to wù kɛme bvuya sege ba tɛŋe wu lɛ Nyo wuboo gɛ, nje wu le wu seesɛ kilaantɛŋ wu gɛɛ bo le. \p \v 17 Gɛ̀ ge fitele fì Ablaham gɛ̀ leesɛ yi Nyo le fì gɛ̀ ge Nyo doo wu moŋ wu, wu bɛɛŋ ki wu jô mwa ye wu Asik wu gê kintanyɛ yu fɛ Nyo le. Le wu wù Ablaham wù Nyo gɛ̀ ka lɛ kiŋgogɛ ki muh lé ki bû a wu yeh. Wu bɛɛŋ ki wu jô mwa ye kagɛ wu, lɛ wu gê kintanyɛ yu. \v 18 Mwa ye wunɛ gɛ̀ bee wù Nyo gɛ̀ jɛmɛ wa Ablaham le lɛ, \q1 “Le yi Asik le wù booŋ bò lé bo gɛ̂ɛ jee chuŋ le bo bû yu.” \p \v 19 Ablaham gɛ̀ kee lɛ muh kwe lo, tu taŋlo Nyo kaasɛ wu ge wu tu yu. Noo a je yimi le taŋlo ba jo lɛ Asik gɛ̀ bee wu kwe, Nyo kaasɛ wu nya wu Ablaham le wu nyume wu wuŋe. \s2 Asik \p \v 20 Gɛ̀ ge fitele fì Asik gɛ̀ leesɛ tɛ yi Nyo le fɛ wu che booŋ be Yakob bɛ Esawu wu jɛmɛ bo le kune kimbonɛ kì gɛ̀ bee kì yu ki tô fɛ bo le. \s2 Yakob \p \v 21 Gɛ̀ ge tɛ fitele fì Yakob gɛ̀ leesɛ yi Nyo le wu gɛ̀ doo wu kwee, wu che booŋ ba Yosɛf wù mwa ye. Wu gɛ̀ chede noo wu ŋgvuumɛ yi kimbaŋ le wu tu wu nyaa ŋgvunɛ Nyo le. \s2 Yosɛf \p \v 22 Gɛ̀ ge fitele fì Yosɛf gɛ̀ leesɛ yi Nyo le fi gɛ̀ ge, wu gɛ̀ doo wu nyûme wa ki wu kwê wu mo wu têede kwe ye wu duunyi lɛ bamii ba Ishwala lé bo gê bo shɛ̂ɛ bo bû woŋ wu Ijib le. Wu mo wu du lɛ sege bo doo bo bude yo bo jô biŋkufɛ bie. \s2 Chiji Musɛ bɛ bwe Musɛ \p \v 23 Gɛ̀ bee fitele fì chiji Musɛ bɛ bwee gɛ̀ leesɛ yi Nyo le fì gɛ̀ ge fɛ bo nyilɛ Musɛ yi kii le yi tɛde lɛ keefɛ ba yûuyɛ wu sege ba gɛ̀ boyɛ wu gɛ. Bo gɛ̀ nyile wu noo nje bo gɛ̀ yɛŋ lɛ gɛ̀ bee mwa wù joŋe chuu baaŋ. Gɛ bo gɛ̀ faane ki bo ŋgôdɛ nchi wu Nfoŋ gɛ̀ bvusɛ gɛ. \s2 Musɛ \p \v 24 Gɛ̀ ge fitele fì Musɛ gɛ̀ leesɛ tɛ yi Nyo le sege wu gɛ̀ kojɛ wa jwɛŋsɛ fi gɛ̀ ge, wu faŋ lɛ keefɛ ba tɛ̂ŋe wu lɛ mwa mwa ŋgooŋ yi Nfoŋ Falawu gɛ. \v 25 Wu gɛ̀ be wu cha fie ki wu yɛ̂nɛ nyu ŋgɛ bɛ bamii ba le ba Nyo, fede ki wu yûge njoŋ bɛ mwɛɛ mù mbefe mù le yi kife le nɛ shige. \v 26 Wu gɛ̀ bee wu jo lɛ ba choose wu nje wu le muh Mbvusɛ wù Nyo gɛ̀ ka, tu fifiɛɛ kɛme maajɛ fede ki wu kɛ̂me kwa wu Ijib wuchii. Wu gɛ̀ jo noo nje wu gɛ̀ jiiŋe maajɛ wù lé wu gê wu tô fɛ wu le. \v 27 Gɛ̀ ge fitele fì wu gɛ̀ leesɛ yi Nyo le fɛ wu ja Ijib wu ya faane gɛ̀ shɛ́ŋ yì toonyi yi Nfoŋ lɛ taŋlo wu gê fiɛɛ bɛ wu gɛ. Wu gɛ̀ kaaŋ shɛ́ŋ wu ja wu tu wu gɛɛne nje wu gɛ̀ jiiŋe fie nyu fwe, njɛ wu gɛ̀ yɛde Nyo wù ba yɛde gɛ wu le bɛ ajii gɛ. \v 28 Gɛ̀ ge tɛ fitele fì wu gɛ̀ leesɛ yi Nyo le fɛ wu gɛɛ Ŋka wu Ndaŋfe, wu fɛ ba jo kilɛmɛ ba yefɛ yi fese le, wu lɛ Nchɛndaa wu Kwe wù gɛ̀ yuuyi booŋ ba bilɛŋsɛ ba fwe yi kfuu le doo wu too wu fɛsɛ fɛ jwe wu fwese wu bamii ba Ishwala le wu mo wu daŋ wu fe. \s2 Bamii ba Ishwala \p \v 29 Gɛ̀ ge tɛ fitele fì bamii ba Ishwala gɛ̀ leesɛ yi Nyo le, fɛ bo gɛɛŋ bo daŋ Joo yì Baaŋ yì Yɛɛde fɛkuu njɛ bo fede nyu kwa. Bamii ba Ijib gɛ̀ doo bo to tɛ bo bu fɛ joo yiyu le bo tu bo mone ki bo fe tɛ noo yi kudɛ bo bachii yi gɛɛŋ bɛ bo. \v 30 Gɛ̀ ge tɛ fitele fì bamii bayu gɛ̀ leesɛ fì gɛ̀ ge bo doo bo gɛɛŋ bo bu Jɛliku, fi ge bo jiɛnyɛ bo kɛnɛ kilaantɛŋ kiyu, bo gɛ̀ doo bo kɛnɛ noo lɛ bu aju bvusooshwi bimbe bi kilaantɛŋ kiyu kɛsɛ bichii. \s2 Lahab \p \v 31 Gɛ̀ ge fitele fì Lahab wù gɛ̀ bee kinjikuu kimi gɛ̀ leesɛ tɛ yi Nyo le, wu gɛ̀ baaŋ kwe gɛ bɛ ŋgoo yi bamii baboo ba woŋ gɛ ba gɛ̀ tɛɛme bikwɛɛ Nyo le gɛ. Wu gɛ̀ baaŋ kwe gɛ, nje bamii ba Ishwala gɛ̀ tuŋ bamii lɛ bo tô bo jîɛnyɛ bo kêeyɛ woŋ wuyu, kwɛse wuyu fi bo a wu yeh. \s2 Gidioŋ, Balak, Samsɛŋ, Jɛfta, Dabi bɛ Samwe // mo bamii ba ntuŋ wu Nyo bamu \p \v 32 Nɛ le lɛ ntâŋe bamii ba gɛ̀ leesɛ fitele yi Nyo le, ntâŋ ŋgɛ̂ɛŋ mbû faaŋ? Gɛh kife nyu yu ki taŋlo ŋkɛ̂ naji mwɛɛ mu bamii, njɛ Gidioŋ, Balak, Samsɛŋ, Jɛfta kɛnɛ Dabi bɛ Samwe mo bamii ba ntuŋ ba Nyo bamu le gɛ. \v 33 Bamii banɛ bachii le ba gɛ̀ leesɛ fitele yi Nyo le. Bamu gɛ̀ yage bituŋ yi jɛŋ le, bamu sage bvunfoŋ a je yì kooji le, bamu kɛme mwɛɛ mù Nyo gɛ̀ ka bo yu, bamu kɛme bvuŋga ki bo baŋ de yi babvule lɛ keefɛ bo ŋgêjɛ bo gɛ. \v 34 Bamu gɛ̀ kɛme bvuŋga ki bo ge ŋgu wù gɛ̀ bɛɛde wu kuufe ye wu jimɛ. Bamu kɛme bvuŋga ki bo bû chiaaŋ yi bamii ba goone ki bo gwôojɛ bo bɛ nyó yi jɛŋ le. Bamu ba gɛ̀ yɛne lɛ bo wɛɛyi lo, gɛ̀ ja bo tu bamii ba kɛme bvuŋga. Bamu tu bamii ba jɛŋ ba tɛɛme, bamu kuŋ bamii ba jɛŋ ba bituŋ bimi le bo fɛɛ lo. \v 35 Bamu gɛ̀ bee bikɛse ba gɛ̀ leesɛ tɛ fitele yi Nyo le. Nyo ge bamii baboo bamu ba gɛ̀ bee bo kweeyɛ wa kaasɛ bo tu yu bo tu bo nyume bɛ bo. Bamu bamii gɛ̀ bee ba bo gɛ̀ kolɛ bo nyiɛge bɛ bo, bo faŋ bo ka goone gɛ ki bo chinɛ bo le gɛ, nje bo gɛ̀ yɛde lɛ bo kwe lo, bo kaasɛ bo bu yi kwe le bo kɛmɛ kinche ki joŋe ki fede kinɛ. \v 36 Bamu nyu ba gɛ̀ buu bo ba taane bo bɛ baŋgwaŋ ye chiaafe bo, bo kaane bamu bɛ bancha bo faade bo yeh yi ncha le. \v 37 Bamu nyu ba bo gɛ̀ tume bo bɛ ata bo kweeyi, bo ka baaji bamu bɛ nyó yi ba baaji bite yu, bo bude bimbe bifɛɛ bifɛɛ, bo gwode bamu bɛ nyó yi jɛŋ bo kweeyi. Bamu gɛ̀ jiɛnyi bo jiide nyu jé yi shóŋ bɛ yi bí. Bo gɛ̀ bee bamii ba kifufe, bamii fiine bɛ bo bo ka nyiɛge bɛ bo. \v 38 Bo gɛ̀ jiɛnyi bo chee kwa, mo yi bambegɛ le, bɛ a manta le, mo a bintuge le. Le bamii ba woŋ kfunɛ gɛ̀ baaŋ kojɛ gɛ ki bo chêe wu le gɛ. \p \v 39 Bamii banɛ bachii le ba gɛ̀ leesɛ fitele yi Nyo le, Nyo bɛɛŋsɛ lo bo wesee. Geenɛ muh mu bo le gɛ̀ baaŋ kɛmɛ gɛ fiɛɛ fì Nyo gɛ̀ ka wa gɛ. \v 40 Bo gɛ̀ baaŋ kɛmɛ gɛ nje Nyo gɛ̀ kɛme ntaŋ wù joŋe chuule fɛ besabɛŋ le fede wuboo, wu lɛ lé gê nyû gɛh sege ba taashɛ besa bo, fɛ bo nyume tɛ bo kôjɛ a Nyo jii gɛɛne mɛɛse. \c 12 \s1 Nyo naji booŋ ba le be \p \v 1 No besabɛŋ le wa kinchvu ki bamii ba gɛ̀ leesɛ fitele yi Nyo le banɛ ba le ba gɛŋ besabɛŋ ba tasɛ, besabɛŋ mo be bû akuu a bvujijɛ bvuchii bvù jeese besabɛŋ, mo bimbefɛ bì to bi nyu chige ki bi dîiŋ besabɛŋ, bee mo be kâaŋ shɛ́ŋ bee lêge kinlegɛ kì Nyo le wu gɛɛ a besabɛŋ fwe. \v 2 Besabɛŋ doo bee lege bee gɛɛ ajii yi Jiso le. Le wu wù gɛ̀ gwenyɛ je fɛ besabɛŋ le ki bee lêesɛ fitele yi Nyo le, nyu wu wù gee fitele fì besabɛŋ leese yi Nyo le fi kooji fi gɛɛne fi mɛɛse. Wu gɛ̀ kaaŋ shɛ́ŋ ki wu kwê kwe yi kintaaŋ le. Wu gɛ̀ baaŋ jiŋɛ gɛ kinchoosɛ ki kfuu chi yiyɛɛ kwe gɛ, nje wu gɛ̀ jiiŋe fwe nyume yi bvujoŋɛ bvù le a wu fwe le. Mɛɛse le wu nyu wu shii a kibo kinchiɛɛŋ ki kala wu Nyo le. \v 3 Bɛŋ kwâji kune wuwɛɛ muh wù gɛ̀ fi kfuu chi wɛɛ ŋgɛ wù bamii ba befe gɛ̀ nyaa wu le, wu lɛ keefɛ fifiɛɛ gê lɛ muntele mwɛna ka mu wɛ̂ɛyi mu tô mu fwɛ̂ɛŋ a je gɛ. \v 4 Jɛŋ yi bɛŋ tune bɛ kimbefɛ bɛŋ baaŋ a tuŋ gɛ wa bɛŋ gɛɛŋ bɛŋ bu yi gvunɛ chi muh le, chi giiŋ lo gɛ. \v 5 Ŋkwaji lɛ bɛŋ baaŋ daayɛ gɛ ntefɛ yì Nyo nyaa bɛŋ le njɛ booŋ be gɛ? Wu jɛme lɛ, \q1 “Mwa yaŋ, sege Tada naji wo, keefɛ wo jôde fɛkuu gɛ. \q1 Nɛ wu doo wu sage wo yi fiɛɛ le, keefɛ shɛ́ŋ kwêe wo gɛ. \q1 \v 6 Wo kêe lɛ Tada to wu naji nyu muh wu wù koŋe, \q1 wu taane nyu mwa wuchii wù wu jode lɛ le we.” \p \v 7 Bɛŋ mo bɛŋ kâane shɛ́ŋ yi baŋgɛ ba bɛŋ yɛne le, bɛŋ kêe lɛ Nyo naji lo bɛŋ njɛ booŋ be. Mwa wumu nɛ le yu wù chiji naji gɛ wu gɛ? \v 8 Nɛ Nyo chinɛ bɛŋ le njɛ wu naji bɛŋ no wu to wu naji booŋ be bachii sɛŋ, tu gɛ bɛŋ nyu booŋ be gɛ, tu bɛŋ le bikolɛ. \v 9 Besabɛŋ kɛme tɛ bachiji besa ba fɛkuu fɛnɛ ba gɛ̀ shee bo naji besabɛŋ, besabɛŋ ŋgvuune bo. Nɛ besabɛŋ gɛ̀ ŋgvuune bo noo, tu gɛ taŋlo besabɛŋ nyâ bikwɛɛ Chiji biyo biɛsa besabɛŋ fe lo noo gɛ, ki be kɛme kinche kì kage gɛ? \v 10 Bachiji besa bayu gɛ̀ naji besabɛŋ yi kife le nɛ shige no bo gɛ̀ yɛnɛ lɛ fi le chuule fɛ bo le. Geenɛ Nyo to wu naji besabɛŋ maajɛ wuyu nyu wese besabɛŋ wu lɛ besabɛŋ yûude no wu yuude. \v 11 Sege doo nyume kife ki ba tâane muh ki ba nâji wu, wu yuge nyu nlujɛ kife kɛɛ le, nyume gɛ njoŋ gɛ. Sege doo nyume ajiŋ a kife kiyu, fifiɛɛ to nyu bɛ nyiɛgee mo kinche kì chaaŋ fɛ wuwɛɛ muh wù ba le ba yɛyɛ wu a yinɛ je le. \p \v 12 Noo bɛŋ gê chiaaŋ yɛne yi wooŋ wa kaasɛ yi tɛmɛ, bɛŋ gê tɛ anyuu a wene a koge kaasɛ wo tɛmɛ. \v 13 Bɛŋ gɛɛne nyu a je yì chaaŋ, wu lɛ keefɛ bikaa bì sɛɛŋe mɛsɛ bi logɛ gɛ, bi tɛmɛ lo. \s1 Ntefɛ kune ki ba yûge Nyo le chuule \p \v 14 Bɛŋ mône chuule ki bɛŋ chêe yi nyiɛgee le bena bamii bachii, bɛŋ ka mone tɛ chuule ki bɛŋ chêe kinche kì yuude. Nɛ muh chee gɛ kinche kì yuude gɛ, tu gɛ taŋlo wu to wu yɛŋ Tada le gɛ. \v 15 Bɛŋ yɛ̂ne lɛ keefɛ muh mu ge wu fu ki wu kɛ̂me nfih wu Nyo gɛ, bɛŋ ka bɛŋ yɛ̂ne tɛ lɛ keefɛ ŋgo yimi yì befe ge yi ja yi bu a bɛŋ ntɛnɛɛ yi gê yi tô bɛ ŋgɛ yi njîŋ bamii ba duude gɛ. \v 16 Bɛŋ yɛ̂ne tɛ lɛ keefɛ muh mu bɛŋ le kɛ̂me kinche kinyiɛŋ yi kinjaŋ gɛ. Keefɛ muh tɛ fâŋe lo fiɛɛ fì kune Nyo njɛ Esawu wù gɛ̀ gesɛ kijusɛ ke kì wu gɛ̀ bee ki wu gê wu kɛ̂me njɛ mwa wù ŋgamu yi mwɛɛ munjile mù kimimia le maa gɛ. \v 17 Gɛ bɛŋ kee lɛ ajiŋ ayu wu gɛ̀ ja wu ka wu goone ki wu kɛ̂mɛ bvushɛ chiaaŋ yi chiji le, chiji faŋ lo gɛ? Gɛ je yì wu kusɛ gɛ̀ baaŋ yu gɛ mo no wu gɛ goone bɛ ajoo ajii ki wu ka wu kɛ̂me bvushɛ bvuyu. \p \v 18 Bɛŋ kêe lɛ fɛ bɛŋ lɛme fo mɛɛse gɛ nyume njɛ kijusɛ ki fɛkuu kì bamii ba Ishwala gɛ̀ lɛme fo bvù taŋlo muh kuŋ yu. Bo gɛ̀ lɛme,\f + \fr 12:18 \fr*\ft Fɛ bo gɛ̀ lɛme fo gɛ̀ bee kinyi ki Mbegɛ wu Sina le.\ft*\f* ŋgu bɛɛne nɛ lululu, akfuuŋ jime nɛ tititi, nfuŋ jume tɛ nɛ kekeke. \v 19 Bo yuge tɛ no soŋ toŋe, jɛ yimi jɛme. Mwɛɛ mù jɛ yiyu gɛ̀ jɛme fuuŋsɛ bo, bo tu bo lɛge lo lɛ keefɛ jɛ yiyu ka yi jɛme bo le gɛ. \v 20 Bo gɛ̀ lɛge noo nje fiɛɛ fì jɛ yiyu gɛ̀ jɛme gɛ̀ yage bvuŋga bvuboo. Jɛ yiyu gɛ̀ chiisɛ lo bo le lɛ, \q1 “Keefɛ fiɛɛ bɛ̂ɛŋ lo mbebe yi mbegɛ wunɛ le gɛ. \q1 Mo nyu nyaŋ, ba tumɛ lo bɛ ata yi kwe.” \m \v 21 Nchiɛɛŋ, mwɛɛ mu bo gɛ̀ yɛde fo, gɛ̀ kuufe ye baaŋ. Musɛ kibɛɛ jɛmɛ lɛ, “Nfaaŋ wù baaŋ le wu ge ye ja yi tu yi shiŋshi lo mɛ.” \p \v 22 Bɛŋ le fiena bɛŋ lɛme nyu yi Mbegɛ wu Sayoŋ le, nyu kilaantɛŋ kì le ki Nyo wù kɛme kinche, ka nyu Yɛlusalɛm wù fɛwe. Le fo fɛ banchɛndaa ba Nyo le ba taŋlo muh gɛ taŋ gɛ, bo too bo laŋeye yi kintaashɛ le. \v 23 Bɛŋ le bɛŋ to wa a kintaashɛ ki bamii ba Nyo le, ba le booŋ be ba fwe, wu saŋ ajee aboo a ŋwa we le fɛwe. Bɛŋ le bɛŋ to wa a Nyo fwe wù suune bansa ba bamii bachii. Bɛŋ le bɛŋ to wa tɛ fwe a biyo bi bamii ba gɛ̀ bee chaaŋ, bì Nyo le wu ge wa bi yuude bi gɛɛne bi mɛɛse. \v 24 Bɛŋ le bɛŋ to wa tɛ fɛ Jiso wù lɛme fwe wu maŋkaŋ mà manfɛŋ ntɛnɛɛ a Nyo bɛ bamii, bɛŋ to tɛ fwe a kilɛmɛ ki Jiso kì bo gɛ̀ miasɛ yi besabɛŋ le. Kilɛmɛ kinɛ jɛme fiɛɛ fì joŋe fi fede fi kilɛmɛ ki Abɛ. \p \v 25 Bɛŋ yɛ̂ne keefɛ bɛŋ fâŋe ki bɛŋ bɛ̂ɛŋ muh wù jɛme bɛŋ le gɛ. Bamii ba Ishwala gɛ̀ baaŋ bonɛ gɛ chiaaŋ yi ŋgɛ wu gɛ̀ to fɛ bo le gɛ nje bo gɛ̀ faŋ ki bo bɛ̂ɛŋ muh wù Nyo gɛ̀ cha lɛ wu jɛ̂me bo le fɛkuu fɛnɛ fede jwe we le. No fi le noo tu gɛ je nyu yu fɛ besabɛŋ le ki be gê be bônɛ gɛ, nɛ besabɛŋ le be faŋ ki bee bɛɛŋ muh wù jɛme besabɛŋ le fɛwe. \v 26 Gɛ̀ bee sege kɛɛ wu jɛmɛ nshɛŋ shiŋshɛ. Mɛɛse wu le wu ka lɛ, \q1 “Sege nlé ŋkâ nshîŋshɛ, \q1 gɛ nyume nshîŋshɛ gɛh nshɛŋ maa gɛ. \q1 Kibvulɛ tɛ lé ki shîŋshɛ fo.” \p \v 27 Njɛmɛ wù lɛ, “Sege nlé ŋkâ nshîŋshɛ”, duunyi lɛ Nyo lé wu gê wu chîaasɛ lo mwɛɛ munchii mù wu gɛ̀ jonɛ mù taŋlo ba shiŋshɛ, wu lɛ shɛɛ gɛh mwɛɛ mù taŋlo ba gɛ shiŋshɛ gɛ. \v 28 Fi mo fi nyu lɛ besabɛŋ nyâa kiyone Nyo le lɛ bvunfoŋ bvù besabɛŋ fii, le bvù taŋlo ba gɛ shiŋshɛ bvu gɛ. Noo besabɛŋ mo be yûuse Nyo a je yì wu le wu bɛɛŋ le, bee nyâa ŋgvunɛ wu le, bee fâane wu. \v 29 Besabɛŋ nyâa noo nje, “Nyo wese besabɛŋ le njɛ ŋgu wù taŋlo wu fieesɛ lo fiɛɛ.” \c 13 \s1 Ntefɛ yi fɛkimɛsɛ \p \v 1 Bɛŋ kôŋe bɛŋ gɛ̂ɛne fwe njɛ booŋ ba bwe mwa. \v 2 Keefɛ bɛŋ chînɛ ki bɛŋ fîi bantolo ala a wene le gɛ. Bɛŋ kêe lɛ bamii bamu le bo fi wa noo bo fii nyume banchɛndaa ba Nyo bo ya kee gɛ. \v 3 Bɛŋ kwâji bamii ba le yeh yi ncha le, bɛŋ nyûme gɛh njɛ bena bo bachii le yeh yi ncha le. Bɛŋ kwâji tɛ bamii ba bo nyiɛge bɛ bo, nje bɛŋ tɛ kɛme ye. \p \v 4 Muh wuchii nyâa ŋgvunɛ a kintaashɛ ki muh bɛ kwɛɛ le, kwɛse bɛ jwɛŋsɛ yɛ̂ne lɛ keefɛ muh ka wu bû akfuuŋ wu chɛ̂ŋe bɛ kinta kiboo gɛ. Bɛŋ kêe lɛ Nyo le wu gê wu sâ bamii bachii ba chee kinche ki nyiɛŋ yi kinjaŋ mo ba chine kintaashɛ ki muh bɛ kwɛɛ le bo bude akfuuŋ. \p \v 5 Keefɛ bɛŋ lêesɛ bvufee bwena yi bige le yi kinche kena le gɛ. Muh yûge njoŋ bɛ fiɛɛ fì wu kɛme, nje Nyo le wu jɛmɛ lɛ, \q1 “Gɛ mɛ nyu ŋgê n'yu chînɛ wo le gɛ, \q1 gɛ mɛ nyu ŋgê n'yu nôŋ wo gɛ.” \p \v 6 Finɛ mo fi ge besabɛŋ ki taŋlo be jɛme bee maŋe gɛ no muh gɛ̀ jɛmɛ lɛ, \q1 “Tada le nfih waŋ. \q1 Gɛ taŋlo nfâane fiɛɛ gɛ. \q1 Taŋlo muh ge la bɛ mɛ?” \p \v 7 Bɛŋ kwâji bamii ba gɛ̀ bee bikwɛɛ biɛna ba gɛ̀ ya fejɛ jɛ yi Nyo bɛŋ le. Bɛŋ kwâjɛ no kinche kiboo gɛ̀ bee bo gɛɛŋ bo mɛsɛ, bɛŋ mo bɛŋ bêge je yì bo gɛ̀ leesɛ fitele yi Nyo le yu. \v 8 Gɛ Jiso Kletu to wu kuse gɛ. No wu chi bee ŋguufɛ, le no wu le abɛŋ, nyu no wu lé wu nyû segechii. \p \v 9 Keefɛ bɛŋ chînɛ bamii tô bɛ kfuu chi ban'yɛyɛ ba bo kee gɛ a bo bu yo gɛ, bo chiide bɛŋ yu gɛ. Fi joŋe lɛ muntele mwesa besabɛŋ tɛɛme nje nfih wu Nyo fɛ bee le, nyume gɛ nje banchi ba kune mwɛɛ munjile gɛ. Gɛ banchi banɛ fiih bamii ba bii bo le gɛ. \v 10 Besabɛŋ kɛme kitana ki kintanyɛ, bachiji kintanyɛ ba lɛne fɛ kitana ki chuŋ yi Nyo yi fɛkuu fɛnɛ le, gɛ bo kɛme bvuŋga ki bo jî fiɛɛ fì jade fɛ kinɛ kitana le gɛ. \v 11 Bɛŋ kêe lɛ kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ to ki jo kilɛmɛ ki nyáŋ wu gɛɛŋ bɛ ki fɛ Kijusɛ ki Yuude nɛ chuule le, ki wu gê kintanyɛ yu fɛ bimbefɛ bi bamii le, geenɛ bo jo nyáŋ yiyu lɛyilɛyi bo bu bɛ yi a ntɛ wuyu le bo toŋ yi fie. \v 12 Jiso gɛ̀ kwe tɛ akfuuŋ a kilaantɛŋ, wu lɛ wu chûgɛ bimbefɛ bi bamii bɛ kilɛmɛ ke. \v 13 Noo besabɛŋ mo be bû tɛ bee bî wu le akfuuŋ a ntɛ wuyu, bee kɛ̂mɛ tɛ banchuŋ ba wu gɛ̀ kɛmɛ. \v 14 Besabɛŋ kee lɛ gɛ la chinɛ chi besabɛŋ le fo fɛnɛ nyu besabɛŋ mɛ gɛh be nyume fo segechii gɛ. Besabɛŋ jiiŋe fwe nyu yi la chì baaŋ chì too le. \v 15 Noo besabɛŋ mo be bɛ̂ɛ yi Jiso le bee gêe kintanyɛ ki mbɛɛŋsɛ fɛ Nyo le segechii nyu fiɛɛ fì bude a bee mu fi jɛme kune jee che. \v 16 Keefɛ bɛŋ dâayɛ ki bɛŋ gêe gee chi joŋe mo ki bɛŋ gâde mwɛɛ mwɛna mù bɛŋ kɛme bena bamii bamu gɛ. Nɛ bɛŋ ge noo, tu le kintanyɛ kì joŋe fɛ Nyo le. \p \v 17 Bɛŋ yûge bamii ba le bikwɛɛ biɛna le, bɛŋ gêe no bo goone, nje bo jiiŋe fɛ biyo biɛna le njɛ bamii ba kee lɛ bo lé bo tânyɛ jwe kune lɛme chiboo, Nyo le. Bɛŋ gêe noo, wu lɛ bo gee lɛme chiboo bɛ kinlaŋye, bo ya nyume gɛ yii yii gɛ. Nɛ bo gee yii yii, fifiɛɛ gɛ fi bɛŋ gɛ. \p \v 18 Bɛŋ bûune fɛ bee le. Bee kee nchiɛɛŋ lɛ gɛ fitele sage bee yi fiɛɛ fimi le gɛ, nje bee to be goone ki bee gêe fiɛɛ fichii bɛ ŋgvunɛ. \v 19 Nlɛge baaŋ lɛ bɛŋ bûune, wu lɛ taŋlo n'yaaŋsɛ ŋkaasɛ ntô fɛ bɛŋ le. \s1 Buunɛ bɛ n'yɛsɛ \p \v 20 Nyo wù le Nyo wu kimbonɛ le wu wù gɛ̀ kaasɛ wu bvusɛ Jiso wù Tada wese besabɛŋ wù le Nchiɛnɛ Shóŋ wù baaŋ yi kwe le. Wu gɛ̀ bvuse fede yi bvuŋga bvu kilɛmɛ ki maŋkaŋ mà kage gɛ le. \v 21 Nlɛge lɛ wu nyâ bɛŋ bɛ mwɛɛ mù njoŋe munchii, wu lɛ bɛŋ gêe fiɛɛ fichii fì wu goone. Nlɛge tɛ lɛ wu lɛ̂ne fiɛɛ fichii yi ye yese besabɛŋ le fede yi Jiso Kletu le, fì wu yɛde lɛ fi joŋe wu le. Besabɛŋ tûme maŋkuŋ ma Jiso Kletu wunɛ segechii mo kage gɛ. Fi nyûme noo. \p \v 22 Booŋ ba bwɛɛŋ, nlɛge lɛ bɛŋ kâaŋ shɛ́ŋ bɛŋ yù jɛ yi ntefɛ yì nsaŋ fɛ bɛŋ le yinɛ. Fiɛɛ fì nsaŋ le gɛh nɛ fi kfufe. \v 23 Ŋgoone lɛ bɛŋ kɛɛ lɛ mwa bwe wese besabɛŋ wù Timoti le ba bvusɛ wa wu yeh yi ncha le. Wu nɛ yaŋse lo wu to, besa wu jiɛnyɛ kikaa kimimia bee to bee yɛŋ bɛŋ le. \v 24 Bɛŋ yɛ̂sɛ bamii ba le bikwɛɛ biɛna le bachii mo bamii ba le ba Nyo bachii bɛŋ nyâ mɛne. Booŋ ba bwee wese besabɛŋ ba Itali bo chiiŋse tɛ n'yɛsɛ bɛŋ le. \v 25 Tada dûnyɛ fitele fì joŋe fɛ bɛŋ le bachii.