\id ACT - \ide UTF-8 \h Lɛme \toc1 Ŋwa wu Lɛme chi booŋ ba ntuŋ ba Jiso \toc2 Lɛme \toc3 Lɛm \mt1 Ŋwa wu Lɛme \mt2 chi booŋ ba ntuŋ ba Jiso \imt Fiɛɛ fì le a Ŋwa wu Lɛme wunɛ le \ip Ŋwa wu lɛme chi booŋ ba ntuŋ ba Jiso wunɛ gɛ̀ saŋ Luka, taade bɛ saaka wù joŋe wu kune Jiso wu wù gɛ̀ ya wa wu saŋ a Ŋwa wu Luka le. Saaka wù joŋe wunɛ le lɛ Jiso gɛ̀ bee wu kwe yi kintaaŋ le fɛ bimbefɛ biɛsa le, ba gɛ̀ jiiyɛ wu, Nyo kaasɛ wu bvusɛ wu yi kwe le. \ip Fishaŋ fi a ŋwa wunɛ le lɛ Kiyo ki Yuude gɛ̀ ge booŋ ba ŋgoo ba Jiso ge saaka wù joŋe wu kune Jiso wunɛ saaŋe, wu gɛɛŋ Yɛlusalɛm mo mbibe bi Judia bɛ Samaliya le bichii, gɛɛŋ bu abu a woŋ a ana le (1:8). Ŋwa wunɛ le fintedɛ no ŋgoo yi bamii ba Kletu gɛ̀ kɛ antɛnɛɛ a Bajuu. Ŋgoo yiyu leesɛ fitele yi Jiso le, fi mo fi ja fi tu fiɛɛ fì kikwɛɛ ki nshɛŋ le kichii. \iot Bikwɛɛ bi mwɛɛ bi a ŋwa wunɛ le \io 1:1-26 Nyo seesɛ bamii ba nfejɛ \io 1:1-14 Jiso nya ntefɛ wù fɛkimɛsɛ bɛ ŋka \io 1:15-26 Muh jo kijusɛ ki Juda \io 2:1–8:3 Bo fejɛ saaka wu Jiso Yɛlusalɛm \io 8:4–12:25 Bo fejɛ saaka wu Jiso Judia bɛ Samaliya \io 13:1–28:31 Lɛme chi Bol \io 13:1–14:28 Njiɛnyɛ wu Bol wù fwe \io 15:1-35 Nshilɛ wu Yɛlusalɛm \io 15:36–18:22 Njiɛnyɛ wu Bol wù kiŋgane kifɛɛ \io 18:23–21:16 Njiɛnyɛ wu Bol wù kiŋgane kintɛde \io 21:17–28:31 Bol tu wù nyu muh wu ncha wu feeji gɛ̀ jɛ yi Nyo Yɛlusalɛm bɛ Kasalia mo Lum \c 1 \p \v 1 Chɛla Teofilus, a ŋwa wù fwe wu ŋgɛ̀ nsaŋ fɛ wo le, ŋgɛ̀ nsaŋ kune mwɛɛ munchii mù Jiso gɛ̀ gee mo mù wu gɛ̀ yɛyi bamii yu, kɛge no wu gɛ̀ kɛ lɛme che, \v 2 gɛɛŋ bu juu chì Nyo gɛ̀ jo wu wu bɛɛŋ we. Fɛ Nyo jo wu wu bɛɛŋ we, wu gɛ̀ bee wu fe yi bvuŋga bvu Kiyo ki Yuude le ki wu têefe booŋ be ba ntuŋ ba wu gɛ̀ cha. \v 3 Sege wu gɛ̀ bu yi kwe le, wu gɛ̀ bee wu dunyɛ ye ye bo le yi aju le mbaanyɛ jé yì duude le yì duunyi lɛ wu le yu. Wu ka wu jɛmɛ bo le kune bvunfoŋ bvu Nyo. \v 4 No bɛ bo gɛ̀ bee noo, wu jɛmɛ, bo le lɛ, \wj “Keefɛ bɛŋ jâ Yɛlusalɛm gɛ. Bɛŋ chîɛɛne nnya yì Chii gɛ̀ ka bɛŋ yu yì bɛŋ gɛ̀ yu wa njɛme kune yi.\wj* \v 5 \wj Bɛŋ kêe lɛ Joŋ gɛ̀ leese bamii a joo, geenɛ ajiŋ aju shige Nyo lé wu gê wu lêesɛ bɛŋ nyu yi Kiyo ki Yuude le.”\wj* \s1 Jiso bɛɛŋ we \p \v 6 Jiso bɛ booŋ be ba ntuŋ gɛ̀ bee kife kimi le, bo biih wu le lɛ, “Tada, kife le ki kojɛ ka kì wo lé wo gê bamii besa ba Ishwala kaasɛ bo sâge bvunfoŋ bvuboo lɛ?” \p \v 7 Wu chvuu bo le lɛ, \wj “Kife kɛnɛ juu chì fi lé fi kôoshɛ noo le nyu seesɛ Chii bɛ bvuŋga bwe, gɛ nyu kijusɛ kena ki bɛŋ kɛ̂ɛ gɛ.\wj* \v 8 \wj Fi bɛŋ kɛme ki bɛŋ kêe le lɛ Kiyo ki Yuude lé ki tô ki yisɛ yi ye yene le, bɛŋ mo bɛŋ kɛmɛ bvuŋga, bɛŋ kɛ bɛŋ sɛ̂ŋe kune mɛ Yɛlusalɛm mo bimbe bi Judia bɛ Samaliya le bichii, gɛɛŋ bu abu a woŋ le ana.”\wj* \v 9 Gɛh no wu gɛ̀ baaŋ wu jɛme noo, Nyo jo wu wu tu wu bɛɛne we bo jiiŋe no wu bɛɛne, wu bɛɛŋ kimbɛ baŋe wu, wu lɛsɛ a bo jii. \p \v 10 No bo gɛ̀ nooŋ aji kibvulɛ le bo jiiŋe no wu bɛɛne, fi kooshɛ lɛ bilɛŋsɛ bafɛɛ gɛ̀ ja bo bu gɛh nɛ fɛ bo le bo noŋ njú yì baaŋ ye le, bo lɛɛŋ mbebe yiboo le, \v 11 bo biih bo le lɛ, “Bilɛŋsɛ ba Galalee, bɛŋ lɛme bɛŋ jiiŋe la kibvulɛ le? Jiso wunɛ wù Nyo jo a bɛŋ ntɛnɛɛ wu bɛɛne we wu lé wu gê wu kâasɛ wu tô gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no bɛŋ yɛŋ wu bɛɛne we nɛ.” \fig Jiso bɛɛŋ we|alt="Ascension" src="CN01883C.TIF" size="col" loc="Lɛm 1:9-11" copy="David C. Cook" ref="1:11"\fig* \s1 Ba baa Matia ki wu jô kijusɛ ki Juda lɛ \p \v 12 Booŋ ba ntuŋ ba Jiso, mo bo ja fɛ Mbegɛ wù ba tɛŋe lɛ wu Bite bi Olif le, bo ja bo tuu jiŋ Yɛlusalɛm, gɛ̀ bee njɛ kiŋgadɛ ki ma ki ba gɛɛŋ ba bu yo.\f + \fr 1:12 \fr*\ft Kiŋgadɛ ki ma gɛ̀ bee no taŋlo muh jiɛnyɛ juu chi yuuŋ.\ft*\f* \v 13 No bo lese yo, bo mo bo bɛɛŋ bo gɛɛŋ a kibuu ki yeh yi awe le fɛ bo gɛ̀ gɛɛne bo bɛɛde fo. Bamii banɛ gɛ̀ bee Bita, Joŋ, Jɛm mo Andulu, Filib bɛ Toma, Batolomiu bɛ Macho, Jɛm wù mwa Alfayu, Samoŋ wù gɛ̀ bee muh ŋgoo yi Salot,\f + \fr 1:13 \fr*\ft Salot gɛ̀ bee Bajuu ba gɛ̀ toone woŋ, bo juu ki bo bvusɛ bo yi ŋgɛ le chiaaŋ yi bamii ba Lum le.\ft*\f* mo Juda wù mwa Jɛm. \v 14 Bɛ bikɛse bamu mo Mɛɛle wù bwe Jiso bɛ booŋ ba bwe Jiso to bo taashi yi fiɛɛ le fimimia ki bo buune segechii. \p \v 15 Gɛ̀ bee aju ayu le, booŋ ba ŋgoo ba Jiso taashɛ. Bo to fo njɛ muh gwii kicho mbaanfiɛɛ (120). Bita ja we wu jɛmɛ bo le lɛ, \v 16 “Booŋ ba bwɛɛŋ, fiɛɛ fì Ŋwa wu Nyo jɛme gɛ̀ kɛme ki fi kôoshɛ. Gɛ̀ bee fiɛɛ fì Kiyo ki Yuude gɛ̀ ge Dabi jɛmɛ baaŋ lo kune Juda wu gɛ̀ lɛme fwe fɛ ba koo Jiso. \v 17 Bɛŋ kee lɛ Juda wunɛ gɛ̀ bee muh mu ŋgoo yese le, wù kɛme che lɛme a bee ntɛnɛɛ.” \p \v 18 (Fɛ Bita jɛme noo, Juda gɛ̀ bee wu jo wa bige bì ba gɛ̀ nya wu le yi fiɛɛ fì wu gɛ̀ moŋ le, wu gu kijusɛ yu. Kijusɛ kinɛ le fɛ wu gɛ̀ gwe fo bɛ kikwɛɛ tee badɛ antɛnɛɛ, bvulɛ bu akfuuŋ bvuchii. \v 19 Bamii ba Yɛlusalɛm bachii yu, bo mo bo tɛŋe kijusɛ kiyu a jɛ yiboo le lɛ Akeldama, fì le lɛ, “Gwɛŋ wu Kilɛmɛ.”) \p \v 20 Bita ka wu jɛmɛ lɛ, “Dabi gɛ̀ saŋ a Ŋwa wu N'yuusɛ le lɛ, \q1 ‘Ba chînɛ la che tû binfu, \q1 muh gɛ ka wu chêe fo gɛ.’ \p Fi ka nyu wu saŋ lɛ, \q1 ‘Muh mu kɛme ki wu jô kijusɛ ke ki lɛme lɛ.’ \p \v 21-22 No fi le noo, muh mu kɛme ki wu tâa fɛ bee le, besa bo feeji lɛ Tada Jiso gɛ̀ bu yi kwe le. Kfuu chi wuwɛɛ muh kɛme ki wu nyûme muh wu gɛ̀ jiɛnyi besa bo segechii no Jiso gɛ̀ jiɛnyi besa bo kɛge yi kife ki Joŋ gɛ̀ leese bamii a joo le, gɛɛŋ bu juu chi Nyo gɛ̀ jo Jiso a bee ntɛnɛɛ wu bɛɛŋ we.” \p \v 23 No wu jɛme noo, ba baa bamii bafɛɛ, muh mu gɛ̀ bee Yosɛf wù ba gɛ̀ tɛŋe lɛ Basaba ba ka tɛŋe lɛ Justu, wumu nyu Matia. \v 24 No bo bale noo, bo mo bo buunɛ lɛ, “Tada, wo kee muntele mu bamii bachii. Noo, dunyɛ bee muh wù wo le wo cha antɛnɛɛ a bamii bafɛɛ banɛ, \v 25 lɛ wu nyû mwa ntuŋ wu Jiso wù jo kijusɛ ki Juda ki lɛme lɛ, kì wu gɛ̀ ja wu chinɛ wu gɛɛŋ fɛ ke kijusɛ le.” \v 26 No bo buunɛ noo, bo mo bo saŋ ajee aboo, bo shiŋshɛ, chi Matia bu chi gwe. Bo mo bo taa wu fɛ ŋgoo yi booŋ ba ntuŋ ba Jiso le ba yuufe ncho wu mumwaa le. \c 2 \s1 Kiyo ki Yuude to \p \v 1 Juu chi Ŋka wumu wù ba gɛ̀ tɛŋe lɛ Bɛntɛko gɛ̀ to chi kojɛ, bamii bachii ba gɛ̀ leesɛ fitele yi Jiso le, bo taashɛ kijusɛ kimimia. \v 2 Bo gɛ̀ ja bo jaŋe bo yu no fiɛɛ fuune fi shiide we njɛ mwacha. Fi shii fi lee fi yisɛ yeh yichii yì bo gɛ̀ bee yu. \v 3 Bo doo bo bijɛ, bo yɛŋ fiɛɛ fimi fi nyu njɛ chilɛme chiŋgu, fi mo fi saaŋe fi gɛɛŋ yi bo le muh wu mumwaa wu mumwaa. \v 4 Kiyo ki Yuude mo ki yisɛ yi bo le bachii, ki ge bo tu bo jɛme jɛ́ yi bituŋ yeye yeye. \v 5 Gɛ̀ bee kife kɛɛ le, Bajuu ba gɛ̀ leesɛ muntele yi Nyo le gɛ̀ bee Yɛlusalɛm, bo ja bituŋ le bichii bi yi kikwɛɛ ki nshɛŋ le. \v 6 No bo yu noo, bo mo bo taashɛ bo to wesee fɛ bamii ba gɛ̀ leesɛ muntele yi Jiso le. Bamii ba gɛ̀ leesɛ muntele yi Jiso le bayu mo bo jɛme, muh wu mumwaa wu mumwaa bo le yuge a jɛ́ yiboo le. Fi fuuŋsɛ bo. \v 7 Jwe yuŋ bo, bo tu bo ghaade, bo duu lɛ, “Gɛ bamii ba jɛme banɛ bachii nyu bamii ba Galalee gɛ? \v 8 Fi jiɛnyi nɛɛ fɛ bee yuge muh wu mumwaa wu mumwaa bo le jɛme a jɛ́ yi bituŋ biɛsa le? \v 9 Bee bamu ja Batia, bamu ja Mɛde bɛ Ɛlaŋ, bamu ja Misobotɛmia bɛ Judia mo Kafadosia, bamu ja Bontu bɛ Ɛsia. \v 10 Bee bamu ja Fligia bɛ Banfilia, bamu Ijib bɛ bimbe bi Libia le, bì le mbebe a kilaantɛŋ kì Sɛliŋ le. Bee bamu ja Lum, nyu Bajuu bɛ bamii bo kaase lo bo tu bamii ba mbɛmɛ wu Bajuu le. \v 11 Bee bamu ja Klɛt bɛ Alɛbia. Bee tu yuge a jɛ́ yi bituŋ biɛsa le yeye yeye no bamii banɛ jɛme biŋgha bi mwɛɛ bì Nyo gee.” \v 12 Jwe yuŋ bo, bo tu bo maŋe lɛbolɛbo laa finɛ fiɛɛ duunyi lɛ la lɛ. \v 13 Bamii bamu tu bo keede lo fiboo bo duu lɛ, “Bamii banɛ le mbvuuŋ koo wa bo.” \s1 Bita jɛme bamii le \p \v 14 Noo, Bita bɛ kimbɛge ki booŋ ba ntuŋ ba Jiso ba yuufe ncho wu mumwaa mo bo lɛɛŋ fo. Bita mo wu kɛ wu tu wu jɛme kinchvu ki bamii le fɛwɛɛwe lɛ, “Bɛŋ Bajuu mo bamii bachii ba chee Yɛlusalɛm, ŋgoone lɛ bɛŋ kɛ̂ɛ finɛ. Bɛŋ nyâ bintuŋ chuule yi fiɛɛ fì nlé njɛmɛ bɛŋ le. \v 15 Mbvuuŋ baaŋ koo gɛ bamii banɛ no bɛŋ kwaji gɛ. Mɛɛse baaŋ gɛh lo juu bikaa bvuugɛ antaana. \v 16 Fiɛɛ fì kooshi finɛ mɛɛse le fì Juɛl wù muh wu ntuŋ wu Nyo gɛ̀ jɛmɛ wa lɛ, \q1 \v 17 ‘Nyo duu lɛ, lé doo nyûme yi aju a kimɛsɛ le, \q1 wu chvû Kiyo ke yi bamii le bachii. \q1 Noo booŋ bena ba bilɛŋsɛ mo ba bikɛse, \q1 bo yûge mwɛɛ mù wu jɛme, bo sɛŋe bamii le, \q1 mwɛɛ njɛ bifilɛ too fɛ chuu yi bamii bena le, \q1 bifilɛ laane ŋgaamii bena. \q1 \v 18 Lé ge doo nyûme aju ayu le, \q1 wu chvû Kiyo ke yi bamii ba lɛme be le bachii, \q1 bilɛŋsɛ bɛ bikɛse, \q1 bo yûge mwɛɛ mù wu jɛme, bo sɛŋe bamii le. \q1 \v 19 Fi le lɛ wu gee mwɛɛ mu jwe wu yune le fɛwe, \q1 wu ka wu gee mwɛɛ mù duunyi bvuŋga bwe yi nshɛŋ le. \q1 Kilɛmɛ bɛ ŋgu mo chinjige chì kuufe ye le chi nyûme. \q1 \v 20 Juu lé chi gê chi jîmɛ, \q1 kwii jâ wu yɛ̂ɛde njɛ kilɛmɛ, \q1 fɛ juu chi baaŋ chi Tada chi kiŋgha ge chi to. \q1 \v 21 Noo, le yɛɛŋ wù lé wu gê wu lɛ̂ge Tada, wu lé wu gê wu bvûsɛ wu.’” \p \v 22 Bita ka wu jɛmɛ lɛ, “Bamii ba Ishwala, bɛŋ yêgɛ bɛŋ yû chuule fiɛɛ fì njɛme. Jiso wu Nasalɛ gɛ̀ bee muh wù Nyo gɛ̀ dunyɛ bɛŋ le chuule lɛ le wu wù tuŋ wu no wu gɛ̀ ge Jiso gee mwɛɛ mù duunyi bvuŋga bvu Nyo, bɛ mwɛɛ mu de yì yunɛ, bɛ biŋgha bi mwɛɛ a bɛŋ ntɛnɛɛ. Bɛŋ kee mwɛɛ munɛ chuule. \v 23 Jiso wunɛ le muh wù ba gɛ̀ nya bɛŋ le, gɛ̀ seese Nyo fi ge fi kooshi wu gɛ̀ kee wa. Bɛŋ mo bɛŋ yuuyɛ wu no bɛŋ gɛ̀ nya wu chiaaŋ yi bamii ba befe le, ba ta wu yi kintaaŋ le. \v 24 Geenɛ, Nyo kaasɛ wu bvusɛ wu yi kwe le, wu bonɛ chiaaŋ yi kwe le nje gɛ kwe gɛ̀ taŋlo yi mɛ yi jiji wu le gɛ. \v 25 Dabi gɛ̀ bee wu jɛmɛ wa kune Jiso wunɛ wu duu lɛ, \q1 ‘N'yɛde Tada le wu nyu besa wu segechiikibo kaŋ kinchiɛɛŋ le, \q1 gɛ taŋlo fiɛɛ shîŋshɛ mɛ gɛ. \q1 \v 26 Noo, fitele fiaŋ mo fi yuge njoŋ, \q1 njɛme bɛ kinlaŋye. \q1 Nle muh nyu ŋge ŋkwe gɛh lo, \q1 geenɛ njiiŋe gɛh nyu fwe, \q1 \v 27 nje gɛ wo wù Nyo nyu wo ge wo chinɛ kiyo kaŋ woŋ wu baŋkfu le gɛ. \q1 Gɛ wo nyu wo ge wo chinɛ Mwa yo wu lɛme wù Yuude wu fo a jɛŋ gɛ. \q1 \v 28 Wo le wo dunyɛ wa mɛ je yì taŋlo nfê yu fɛ mbonɛ. \q1 Nlé ŋgê nlaŋeye, no nlé ŋgê nyume a wo fwe.’” \p \v 29 Bita ka wu jɛmɛ lɛ, “Booŋ ba bwɛɛŋ, taŋlo njɛme bɛŋ le n'ya maŋe gɛ lɛ chiji chiji wese wu Nfoŋ Dabi gɛ̀ kwe, ba jiiyɛ wu, jɛŋ ye le fɛnɛ too bude abɛŋ. \v 30 Wu gɛ̀ bee muh wu ntuŋ wu Nyo, wu ka kee ŋka wù Nyo gɛ̀ ka wa wu yu, wu ji leh lɛ wu lé wu gê wu gɛɛ mwa wu a kfuu che le yi kala we le. \v 31 Wu mo wu yaŋsɛ wu yɛŋ fiɛɛ fì Nyo gɛ̀ bee ki wu gê le, wu jɛmɛ lɛ Mbvusɛ wù Nyo gɛ̀ ka lé wu gê wu bû yi kwe le. Le fiɛɛ fì wu gɛ̀ jɛmɛ lɛ, \q1 ‘Wu gɛ̀ baaŋ mɛ gɛh woŋ wu baŋkfu le gɛ, \q1 ye ye gɛ̀ baaŋ fo gɛ a jɛŋ gɛ.’ \m \v 32 Jiso wunɛ Nyo gɛ̀ bvusɛ wu yi kwe le, bee bachii be le bamii be ba ŋgoo bee gɛ yɛŋ wu le. \v 33 Nyo le wu bɛɛŋsɛ wa wu, wu shiishɛ wu a kibo ke kinchiɛɛŋ le, wu nya wu Kiyo ki Yuude no wu gɛ̀ ka. Fiɛɛ fì bɛŋ yɛde bɛŋ ka yuge mɛɛse le Kiyo kiyu kì Jiso nya bee le. \v 34 Gɛ nyu Dabi wù gɛ̀ bɛnɛ we gɛ. Dabi kibɛɛ gɛ̀ jɛmɛ fie lɛ, \q1 ‘Tada Nyo gɛ̀ jɛmɛ Tada waŋ le lɛ, \q1 “shilɛ a kibo kaŋ kinchiɛɛŋ le, \q1 \v 35 gɛɛŋ bu sege nlé ŋgê ŋgîiŋsɛ bamii buŋ ba kimbanɛ, \q1 wo tomɛ bikaa biuŋ yi bo le njɛ kitege ki bikaa.”’ \p \v 36 Noo, bamii bachii ba Ishwala mo bo kêe chuule lɛ Jiso wunɛ wù bɛŋ gɛ̀ ta yi kintaaŋ le, le wu wù Nyo le wu gɛɛ wa lɛ le Tada ka nyu Mbvusɛ wù wu gɛ̀ ka.” \v 37 No bamii bayu yu noo, njɛme wɛɛ koo bo. Bo mo bo biih Bita bɛ kimbɛge ki booŋ ba ntuŋ ba Jiso le lɛ, “Booŋ ba bwɛɛŋ, bee lé be gê nɛɛ mɛɛse?” \v 38 Bita chvuu bo le lɛ, “Muh wu mumwaa wu mumwaa kûsɛ fitele fie, ba lêesɛ wu a joo a jee chi Jiso Kletu le lɛ Nyo lɛ̂ɛshɛ bimbefɛ bie wu ka wu nyâ wu bɛ nnya yi Kiyo ki Yuude. \v 39 Ŋka wuyu wunɛ le fɛ bɛŋ le, bɛ fɛ booŋ bena le, ka nyume fɛ bamii bachii ba le yaga le. Fi le lɛ wu fɛ bamii bachii ba Tada Nyo wese tɛŋe lɛ bo too fɛ wu le.” \v 40 Bita ka wu jɛme mwɛɛ wesee, wu teefe bo, wu chiisɛ lɛ bo fîh bikwɛɛ biboo yi ŋgɛ wù lé wu gê wu tô yi kiŋgogɛ kì befe kinɛ le. \v 41 Bamii yu njɛmɛ wu Bita wunɛ, ba duude bɛɛŋ, ba mo ba leesɛ bo a joo. Juu chiyu bamii taa fɛ ŋgoo yi bamii ba Jiso le njɛ banchvuge batɛde (3,000). \v 42 Bo mo bo nya bikwɛɛ biboo, bo yuge mwɛɛ nyu mù booŋ ba ntuŋ ba Jiso gɛ yɛyi. Bɛ bo mo bo nyu yi kintaashɛ le, bo bwɛɛyi blɛd, bo ka bo buune yi kintaashɛ le. \s1 Kinche ki ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ \p \v 43 Booŋ ba ntuŋ ba Jiso tu bo gêe mwɛɛ mu de yì yunɛ bɛ mwɛɛ wesee mù duunyi bvuŋga bvu Nyo, bamii yɛde, fi ghage lo bo. \v 44 Ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ bachii tu bo nyu yi muh le wu mumwaa, bo kɛme fiɛɛ fiboo fimimia. \v 45 Bo gɛ̀ ja bo gese manjuu maboo bɛ mwɛɛ muboo, bo gade bige biyu lɛbolɛbo no ŋgɛ wu muh gɛ̀ bee. \v 46 Bo mo bo shee bo taashi fɛ yeh yi kintanyɛ le aju achii, bo jii mwɛɛ yi kintaashɛ le, a la le bɛ kinlaŋye fɛ muntele muboo le, bo yɛɛde gɛ ajii gɛ, \v 47 bo yuusɛ Nyo. Bamii bachii koŋe bo. Tada tu wu fii bamii aju achii, wu taade yi ŋgoo yiboo le. \c 3 \s1 Bita bɛ Joŋ fɛ kiŋkɛlɛ \p \v 1 Gɛ̀ bee juu chimi, Bita bɛ Joŋ ja bo bɛɛne fɛ yeh yi kintanyɛ le juu bikaa bitɛde fɛnshɛ, gɛ̀ bee kife ki buunɛ. \v 2 Gɛh kife kiyu le, bamii tuu muh mu bo too bɛ wu, bo shiishɛ wu fɛ jwe wu kitaŋ wù ba gɛ̀ tɛŋe lɛ wù Joŋe wù gɛ̀ leese fɛ yeh yi kintanyɛ le. Muh wuyu ba gɛ̀ boyi wu, wù nyu kiŋkɛlɛ, bamii gɛ̀ tuude wu aju achii bo too bo shiishi fɛ wu lɛgɛ bige fo a bamii ba fede bo leese yeh yi kintanyɛ le. \v 3 Wu yɛŋ Bita bɛ Joŋ bo fede ki bo lee yu, wu mo wu tu wu lɛgɛ bige a bo le. \v 4 Bita bɛ Joŋ noŋ ajii yi ye ye le. Bita jɛmɛ wu le lɛ, “Bîjɛ bee!” \v 5 Wu mo wu bijɛ bo, wu kwaji lɛ bo le bo nyâ wu fiɛɛ. \v 6 Bita jɛmɛ wu le lɛ, “Gɛ ŋkɛme bige gɛ mbɛŋ, geenɛ, fiɛɛ fì ŋkɛme nlé nnyâ wo le. Njɛme wo le a jee chi Jiso Kletu wu Nasalɛ le lɛ, jâ we wo jîɛnyi!” \v 7 No wu jɛmɛ noo, wu mo wu jijɛ wu yi kibo kinchiɛɛŋ le, wu chiaasɛ wu we. Kimimia, bikaa bɛ muŋgolo bi muh wuyu mo bi tɛmɛ. \v 8 Wu selɛ we wu lɛɛŋ, wu mo wu kɛ wu tu wu jiɛnyi. Bɛ bo gɛɛŋ bo lee fɛ yeh yi kintanyɛ le, wu tu wu jiɛnyi fo wu seele we, wu yuuse Nyo. \v 9 Bamii bachii ba gɛ̀ yɛde no wu jiɛnyi wu yuuse Nyo, \v 10 bo kɛɛ lɛ le muh wù gɛ̀ shee wu lɛgɛ kilɛgɛ jwe wu kitaŋ wù Joŋe wù leese fɛ yeh yi kintanyɛ le. Ajii jiiŋ bo, bo kɛme kiŋgha yi fiɛɛ fì kooshi bɛ wu le. \s1 Bita jɛmɛ bamii le fɛ yeh yi kintanyɛ le \p \v 11 Muh wuyu ŋɛɛŋ lo yi Bita bɛ Joŋ le. Bamii yɛŋ de yuŋ bo, bo tu bo lege bachii bo gɛɛne bo taade bo le fɛ kijusɛ kì ba gɛ̀ tɛŋe lɛ Ŋgaa yi Salamoŋ le. \v 12 Bita yɛŋ no bamii taashɛ bo too, wu mo wu jɛmɛ bo le lɛ, “Bamii ba Ishwala, le nje la wu jwe yune bɛŋ kune fiɛɛ finɛ, fɛ bɛŋ jiiŋe bee nɛ? Bɛŋ kwaji fiena lɛ ge bvuŋga bwesa muh wunɛ fɛ wu jiɛnyi? Noo bɛŋ kwaji tɛ lɛ ge kinche kesa kì yuude le? Gɛ nyu noo gɛ. \v 13 Fi le lɛ Nyo wu Ablaham bɛ wu Asik mo wu Yakob, wu le Nyo wu bachiji chiji besa bachii gɛ̀ bɛɛŋsɛ wa Jiso muh we wu lɛme le wu gɛɛ wu mbebe ye le. Jiso wunɛ le wu wù bɛŋ gɛ̀ faŋ, bɛŋ jo bɛŋ nya bamii ba sage le, Balɛt tu wu goone ki wu chînɛ wu le, bɛŋ faŋ. \v 14 Jiso gɛ̀ bee muh wu yuude, wù nyu chaaŋ, bɛŋ faŋ wu, bɛŋ jɛmɛ lɛ ba bvusɛ nyu muh wù gɛ̀ yuuyi bamii, ba nya bɛŋ le. \v 15 Bɛŋ gɛ̀ ge noo bɛŋ mo bɛŋ yuuyɛ muh wù nyaa kinche bamii le. Geenɛ, Nyo kaasɛ wu bvusɛ wu yi kwe le, bee yɛŋ wu le bee mo be sɛŋe kune wu. \v 16 Ge jee chi Jiso wuyu fɛ kiŋkɛlɛ kinɛ kì bɛŋ yɛde, bɛŋ kee, fɛ ki ja ki jiɛnyi. Fi kooshi noo nje bee le bee lee fitele yi Jiso le, fitele fì bee leese yi ye ye le mo fi ge muh wunɛ mo wu tɛmɛ chuule nɛ no bɛŋ yɛde. \p \v 17 Mɛɛse booŋ ba bwɛɛŋ, ŋkêe lɛ fiɛɛ fì bɛŋ bɛ bikwɛɛ biɛna bi woŋ gɛ̀ ge bɛ Jiso le bɛŋ gɛ̀ ge bɛŋ kee gɛ. \v 18 Fi gɛ̀ kooshɛ yinɛ je le ki fi gê fi to fi kojɛ no Nyo gɛ̀ ge wa bamii be ba ntuŋ le bachii wu gɛ̀ jɛmɛ baaŋ lo lɛ Mbvusɛ we, wu wù gɛ̀ ka lé wu gê wu yɛ̂ŋ ŋgɛ. \v 19 Noo, bɛŋ kusɛ muntele mwɛna bɛŋ kaasɛ bɛŋ tu jiŋ fɛ wu le, fi le lɛ wu chiijɛ bimbefɛ biɛna, \v 20 wu mo wu ge shɛ́ŋ jɛde bɛŋ, wu chiiŋsɛ Jiso wù Mbvusɛ wù wu gɛ̀ balɛ fɛ bɛŋ le. \v 21 Jiso wunɛ kɛme ki wu mɛ̂ fɛwe gɛɛŋ bu kife kì Nyo lé wu gê wu sêesɛ mwɛɛ munchii mu kaasɛ mu tu munfɛŋ, no wu gɛ̀ jɛme de yi bamii be ba ntuŋ ba yuude le baaŋ lo nchensɛŋ. \v 22 Musɛ gɛ̀ jɛmɛ lɛ, \q1 ‘Tada Nyo lé wu gê wu bvûsɛ muh we wu ntuŋ wumu a booŋ ba bwe wene ntɛnɛɛ, \q1 wu chîiŋsɛ fɛ bɛŋ le gɛh no wu gɛ̀ bvusɛ mɛ, \q1 bɛŋ kɛme ki bɛŋ yûge fiɛɛ fì wu jɛme bɛŋ le. \q1 \v 23 Muh wu le njɛ wu yuge muh wu ntuŋ wuyu le sɛŋ, \q1 le ba nyu ba bvûsɛ wu ŋgoo yi bamii ba Nyo le, ba lɛ̂ɛshɛ lo wu.’ \p \v 24 Le gɛh tɛ no bamii ba ntuŋ wu Nyo bachii kɛge yi Samwe le bɛ baa ba gɛ̀ to a wu jiŋ gɛ̀ jɛmɛ wa kune mwɛɛ mù kooshi aju kanɛ le. \v 25 Mwɛɛ munchii mù Nyo gɛ̀ ka de yi bamii be ba ntuŋ banɛ le le mwɛna, leh wù Nyo gɛ̀ ji bɛ bachiji chiji bena, le tɛ fɛ bɛŋ le. Le no Nyo gɛ̀ jɛmɛ Ablaham le lɛ, \q1 ‘Nlé ŋgê nôŋ kimbonɛ yi bamii bachii le yi kikwɛɛ ki nshɛŋ le, \q1 fede yi mwa wu a wo yeh le.’ \p \v 26 Nyo mo wu cha muh we wu lɛme wu ya wu tuŋ nyu fɛ bɛŋ le lɛ wu tô wu nôŋ kimbonɛ yi ye yene le, wu gê bɛŋ chinɛ jé yene yì befe le.” \c 4 \s1 Bita bɛ Joŋ tanyɛ jwe \p \v 1 Gɛ̀ no Bita bɛ Joŋ gɛ̀ baaŋ bo jɛme bamii le noo, bachiji kintanyɛ bamu bɛ bikwɛɛ bi bamii ba nchi bo gɛ̀ chiɛɛne yeh yi kintanyɛ mo Basadushii bamu selɛ fo. \v 2 Bo gɛ̀ toonyi shɛ́ŋ nje Bita bɛ Joŋ gɛ̀ yɛyi bamii, bo feeji lɛ no Jiso gɛ̀ bu yi kwe le, le no baŋkfu lé bo gê bo bû tɛ yi kwe le. \v 3 Bo mo bo koo bo ba gɛɛŋ ba faa no gɛ̀ bee wa fɛnfu, lɛ bvu doo bvuyuu, fɛ bo tû bo yûge. \v 4 Geenɛ, bamii ba duude bo gɛ̀ yu wa n'yɛyɛ wu Bita bɛ Joŋ, bo gɛ̀ bɛɛŋ, ŋgoo yiboo duu, bilɛŋsɛ mo bo nyume wa njɛ banchvuge batɛŋ (5,000). \p \v 5 Bvu gɛ̀ bu bvuyuu, bachiji woŋ bɛ bamii ba sage woŋ mo bamii ba gɛ̀ duunyi banchi ba Nyo, taashɛ kijusɛ ki mumwaa Yɛlusalɛm. \v 6 Anas wù kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ bɛ Kayfa mo Joŋ bɛ Alɛksanda mo bamii bamu ba gɛ̀ bee tɛ kfuu chi kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ nyu fo. \v 7 Bo mo bo leesɛ Bita bɛ Joŋ a bo jii, bo biih bo le lɛ, “Bɛŋ chi jo faaŋ bvuŋga fɛ bɛŋ fɛ muh wunɛ? Bɛŋ chi fɛ a jee chi yɛɛŋ le?” \v 8 Kiyo ki Yuude yisɛ yi Bita le, ki ge wu chvuu bo le lɛ, “Chiji woŋ bɛ bamii ba sage woŋ, \v 9 bee lɛme fɛnɛ abɛŋ ki bee tanyɛ jwe kune lɛme chì joŋe chì bee chi ge fɛ kiŋkɛlɛ kinɛ le, fɛ wu jîɛnyi. No bɛŋ goone ki bɛŋ kɛ̂ɛ no fi chi jiɛnyɛ, \v 10 bɛŋ mo bamii bachii ba Ishwala kêe lɛ muh wunɛ lɛme a bɛŋ jii mɛɛse wù nyu wu tɛmɛ nɛ, nje jee chi Jiso Kletu wu Nasalɛ. Jiso wunɛ le wù bɛŋ gɛ̀ jo bɛŋ ta yi kintaaŋ le wu kwe, geenɛ Nyo kaasɛ wu bvusɛ wu yi kwe le. \v 11 Wu le tɛdɛ chi Ŋwa wu Nyo jɛmɛ kune chi lɛ, \q1 ‘Tɛdɛ chì bamii ba njonɛ gɛ̀ faŋ \q1 lé chi jâ chi tû tɛdɛ chi buu chi yeh.’ \m \v 12 Le gɛh Jiso maa wù bvuuse bamii. Gɛ jee chi muh mu ka nyume yu fɛkuu fɛnɛ chi Nyo le wu gɛɛ lɛ taŋlo chi bvuuse bamii gɛ.” \p \v 13 Bamii ba gɛ̀ sage baa, yu no Bita bɛ Joŋ jɛme bo ya faane gɛ, bo ka bo yɛŋ lɛ le bamii ba nchɛ, bo kee gɛ ŋwa chuule gɛ, de yuŋ lo bo. Bo mo bo kɛɛ lɛ fi le noo, nje le bamii ba gɛ̀ jiɛnyi bɛ Jiso. \v 14 Bo gɛ ka bo kɛme fiɛɛ fì bo tɛɛnyi Bita bɛ Joŋ yi fi le gɛ, nje bo gɛ̀ yɛde muh wù ba gɛ̀ fɛ le, wu lɛme bɛ bo. \v 15 Bamii ba gɛ̀ sage bayu ja bo bvusɛ bo akfuuŋ, bo mo bo shɛɛ bo tu bo chude bantaŋ lɛbolɛbo bo duu lɛ, \v 16 “Bee lé be gê nɛɛ bɛ bamii banɛ? Bamii bachii ba Yɛlusalɛm le bo kɛɛ wa kune fiɛɛ fì duunyi bvuŋga bvu Nyo bwanyi le finɛ fi bo ge, gɛ taŋlo bee faŋ gɛ. \v 17 Geenɛ, ki bee ge lɛ keefɛ saaka wuyu wunɛ ka wu sâaŋe wu gɛ̂ɛne fwe gɛ, bee kâjɛ bamii banɛ lɛ keefɛ bo ka bo môŋ lo bo jɛ̂mɛ fiɛɛ muh le kune jee chi Jiso wunɛ gɛ.” \p \v 18 Bo tɛɛŋ Bita bɛ Joŋ bo kaasɛ bo lee. Bo lejɛ lo bo le lɛ keefɛ bo ka bo môŋ lo bo jɛme, kɛnɛ bo yɛyi muh kune jee chi Jiso gɛ. \v 19 Bita bɛ Joŋ chvuu fiboo lɛ, “Bɛŋ kwâjɛ laa fiɛɛ fì le chuule fɛ Nyo le, le lɛ bee yû nyu bɛŋ le noo, wu wù Nyo le la? \v 20 Gɛ taŋlo bee lu ki be jɛ̂me kune mwɛɛ mù bee le be yɛŋ bee ka be yu gɛ.” \v 21 Bamii ba gɛ̀ sage bayu bo ka bo lejɛ lo fi tɛmɛ, bo mo bo chinɛ bo le bo ja bo gɛɛne. Bo gɛ̀ fu fiɛɛ fì bo leesɛ bo yi ŋgɛ le, nje bamii bachii gɛ̀ yuuse Nyo yi fiɛɛ fì gɛ̀ kooshɛ le, \v 22 fi ka fi ge muh wuyu wù ba gɛ̀ ge fiɛɛ fì duunyi bvuŋga bvu Nyo finɛ ki ba fɛ wu wù tɛmɛ gɛ̀ bee wu fede wa biluŋ mbaanyɛ. \s1 Bamii ba mbɛmɛ lɛgɛ bvuŋga a Nyo le \p \v 23 No bo chinɛ Bita bɛ Joŋ le noo, bo kaasɛ bo tu jiŋ fɛ bamii baboo ba ŋgoo le, bo sɛɛŋ bo fiɛɛ fì bachiji kintanyɛ ba baaŋ baaŋ bɛ bamii ba sage woŋ be jɛmɛ. \v 24 Bo yu, bo mo bo banyɛ ye bo lɛgɛ Nyo yi muh le wu mumwaa lɛ, “Tada, Chiji Kikwɛɛ wù gɛ̀ fɛ kibvulɛ bɛ nshɛŋ bɛ jóo mo mwɛɛ munchii mù le manjuu manɛ le. \v 25 Wo wù gɛ̀ ge chiji bachiji besa wù Dabi wù gɛ̀ bee mwa yo wu lɛme, wu jɛmɛ bɛ bvuŋga bvu Kiyo ki Yuude le lɛ, \q1 ‘Le nje la wù bamii ba le gɛ Bajuu gɛ fuge bɛ fiɛɛ shɛ́ŋ le, \q1 bamii chude bantaŋ njɛ bo lé bo lɛ̂ɛŋ sɛŋ? \q1 \v 26 Banfoŋ ba fɛkuu fɛnɛ seese jɛŋ, \q1 bamii ba sage woŋ taashi \q1 ki bo juu bɛ Tada bɛ muh we wù wu le wu yefɛ lɛ le Mbvusɛ.’ \m \v 27 Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ bɛ fiɛɛ fì gɛ̀ kooshɛ alaantɛŋ yanɛ. Nfoŋ Hɛlod bɛ Bontu Balɛt gɛ̀ taashɛ bɛ bamii ba le gɛ Bajuu gɛ mo bamii ba Ishwala bo ji nchvuuŋ yi Jiso wu le mwa yo wu lɛme wù yuude wù wo gɛ̀ yefɛ lɛ wu le Mbvusɛ. \v 28 Bo gɛ̀ taashɛ ki bo ge nyu mwɛɛ mù wo gɛ̀ bee wo seesɛ wa je yì ndefe le bɛ bvuŋga bwuŋ no wo koŋe lɛ mu gê mu kôoshɛ. \v 29 Noo, yi mɛɛse le Tada, bîjɛ wo yɛ̂ŋ je yì bamii banɛ nyuse bɛ bee. Nya bee bamii buŋ ba lɛme bɛ muntele mù tɛɛme ki bee feeji jɛ yo bee faane gɛ. \v 30 Nya bee bɛ bvuŋga bwuŋ bee fɛde bamii bee ka gee mwɛɛ mù duunyi bvuŋga bwuŋ bɛ mwɛɛ mu de yì yunɛ a jee chi Jiso wù Mwa yo wu lɛme wù yuude le.” \v 31 No bo mɛse bo buunɛ, nshɛŋ shiŋshɛ fɛ bo gɛ̀ bee fo. Kiyo ki Yuude yisɛ yi bo le, bo mo bo tu bo feeji jɛ yi Nyo bo faane gɛ. \s1 Ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ kɛme fiɛɛ fiboo fimimia \p \v 32 Ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ gɛ̀ bee fitele fimimia, bo nyu yi muh le wu mumwaa, muh tɛŋe gɛ fiɛɛ fimi lɛ le fie wumaa gɛ. Fiɛɛ fi muh gɛ̀ bee fi bamii bachii. \v 33 Nyo nya bvuŋga bvù baaŋ booŋ ba ntuŋ ba Jiso le, bo tu bo feeji bamii le fi tɛɛme lo lɛ Tada Jiso gɛ̀ bu yi kwe le. Nfii wu Nyo nyume yi bo le bachii wesee. \v 34 Gɛ muh gɛ̀ nyu yu wu fuude a bo ntɛnɛɛ gɛ, nje bamii ba gɛ̀ kɛme ŋɛɛ kɛnɛ yéh, bo gɛ̀ gese bo too bɛ bige biyu, \v 35 bo nyaa chiaaŋ yi booŋ ba ntuŋ ba Jiso le, bo mo bo gade bamii le bachii no ŋgɛ wu muh gɛ̀ bee. \p \v 36 Muh mu gɛ̀ bee ba tɛŋe lɛ Yosɛf, booŋ ba ntuŋ ba Jiso chu jee che chimi lɛ Banaba, (Chì le lɛ, Muh N'yufɛ Muntele). Wu gɛ̀ bee muh wu a kfuu chi Lɛwe le, ba gɛ̀ boyi wu Sablu. \v 37 Wu mo wu gɛɛŋ tɛ wu gesɛ we mwɛ, wu to wu nya bige biyu chiaaŋ yi booŋ ba ntuŋ ba Jiso le. \c 5 \s1 Anania bɛ Safɛla \p \v 1 Muh mu wù ba gɛ̀ tɛŋe lɛ Anania bɛ kwɛɛ wu Safɛla gɛ̀ gesɛ tɛ kijusɛ. \v 2 Bɛ kwɛɛ seesɛ bo gade bige biyu, wu mo wu jo kimbɛge wu gɛɛŋ wu nya chiaaŋ yi booŋ ba ntuŋ ba Jiso le. \v 3 No wu nya noo, Bita biih wu le lɛ, “Anania, ge la fɛ wo chinɛ Sataŋ lee a fitele fiuŋ le wu gê lɛ wo mbîaŋ chimbiaŋ fɛ Kiyo ki Yuude le, wo mo wo gade bige bì wo gese kijusɛ yu? \v 4 Fɛ wo chi bee ki wo gêsɛ kijusɛ kinɛ gɛ chi bee kuŋ gɛ? Wo doo wo gesɛ bige nyume tɛ biuŋ gɛ? Wo ge nɛɛ fɛ wo ge kfuu chi finɛ fiɛɛ? Wo baaŋ mbiaŋ gɛ nyu bɛ bamii gɛ, wo mbiane nyu fɛ Nyo le.” \v 5 Kimimia no Anania yu jɛmɛ wunɛ noo, wu mo wu gwe wu kwe. Bamii bachii bo gɛ̀ yu saaka wuyu faaŋ baaŋ. \v 6 Chuu yi bamii to yi banyɛ wu a nju le, bo jo wu bo bu bɛ wu bo gɛɛŋ bo jiiyɛ. \p \v 7 Ajiŋ njɛ juu bataŋ batɛde, kwɛɛ lee, wu kee gɛ̀ fiɛɛ fì be kooshɛ bɛ jwɛɛŋ gɛ. \v 8 Bita biih wu le lɛ, “Gɛh sɛ̂ɛŋ mɛ, binɛ le bige bichii bì bena jwɛɛŋ be gesɛ kijusɛ kɛɛ yu?” Wu chvuu lɛ, “Ɛɛŋ, le bi nɛ bichii.” \v 9 Bita ka wu biih wu le lɛ, “Bena jwɛɛŋ ge nɛɛ fɛ bɛŋ seesɛ ki bɛŋ môŋ Kiyo ki Tada lɛ? Yêgɛ yû, mɛɛse nchiŋ yi bamii ba gɛnɛ ki bo jiiyɛ jwɛɛŋ le wa a yeh fwɛɛŋ, bo lé bo lêe bo tûu tɛ wo bo bû bɛ wo bo gɛ̂ɛŋ bo jîiyɛ.” \v 10 No Bita jɛmɛ noo, kimimia Safɛla mo wu gwe a wu jii wu kwe. Chuu yi bamii baa doo bo lee bo yɛŋ wù nyu wu kwe wa, bo mo bo tuu wu bo bu bɛ wu bo gɛɛŋ bo jiiyɛ mbebe jwɛɛŋ le. \v 11 Kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ kichii mo bamii bachii ba gɛ̀ yu saaka wuyu faaŋ baaŋ. \s1 Mwɛɛ mù duunyi bvuŋga bvu Nyo // bɛ mwɛɛ mu de yì yunɛ \p \v 12 Booŋ ba ntuŋ ba Jiso tu bo gee mwɛɛ mù duunyi bvuŋga bvu Nyo bɛ mwɛɛ mù duude mu de yì yunɛ a bamii ntɛnɛɛ. Bamii ba mbɛmɛ bachii gɛ̀ taashi fɛ Kibuu ki Salamoŋ le fɛ yeh yi kintanyɛ le. \v 13 Gɛ muh wu nchɛ gɛ̀ mone ki wu tâashi bɛ bo gɛ. Geenɛ bamii tu bo bɛɛŋse bo chuule. \v 14 Bilɛŋsɛ bɛ bikɛse ba duude ba gɛ̀ leesɛ muntele yi Tada le, tu bo taade fɛ ŋgoo yiboo le. \v 15 Mwɛɛ mù booŋ ba ntuŋ ba Jiso gɛ̀ gee, ge bamii tuude bamii ba binchɛŋ bo giŋse mbebe jé le yi binta le mo yi bijinɛ le, lɛ sege Bita doo wu fede, mo nyu gɛh kinjiinyi ke ki gwe yi muh le. \v 16 Binchvu bi bamii jade bilaantɛŋ bi mbebe Yɛlusalɛm le bi too bɛ bamii ba binchɛŋ mo ba kɛme biyo bì yiide ye yi boo le, ba fɛde bo bachii bo tɛɛme. \s1 Ba ghɛge booŋ ba ntuŋ ba Jiso \p \v 17 Kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ bɛ ŋgoo ye yì gɛ̀ bee Basadushii gɛ̀ ja bo kɛ bo tu bo ghɛge booŋ ba ntuŋ ba Jiso, \v 18 bo mo bo tuŋ bamii bo gɛɛŋ bo koo bo, ba faa yeh yi ncha le. \v 19 Geenɛ, antaŋ nchɛndaa wu Tada gɛ̀ gwenyɛ de yi fwese yi yeh yi ncha wu bvusɛ bo. No wu bvuse bo, wu mo wu jɛmɛ lɛ, \v 20 “Bɛŋ gɛ̂ɛŋ yeh yi kintanyɛ le kibɛɛ, bɛŋ gɛ̂ɛŋ bɛŋ lɛ̂ɛŋ bɛŋ fêeji fiɛɛ fichii bamii le kune kinche kifɛŋ kinɛ.” \v 21 No bo yu noo, bo mo bo gɛɛŋ. Akfuuŋ gɛ̀ doo a yuude, bo lee fɛ yeh yi kintanyɛ le, bo mo bo kɛ bo tu bo yɛyi bamii. \p Gɛh kife kiyu le, kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ bɛ bamii be ba ŋgoo, bo kuŋ bamii ba Ishwala ba sage woŋ bachii bɛ bo shii, bo mo bo tuŋ bamii ba nchi ki bo gɛɛŋ yeh yi ncha le, bo gɛɛŋ bo to bɛ booŋ ba ntuŋ ba Jiso. \v 22 Bo gɛɛŋ bo bu fo bo gooŋ bo sɛŋ bo mo bo tu jiŋ bo sɛɛŋ lɛ, \v 23 “Bee le be gɛɛŋ be bu fɛ yeh yi ncha le, bee yɛŋ de yi fwese nyu ba faa chuule bamii ba nchi lɛme fo bo chiɛɛne. Bee doo be gwenyɛ yeh bee lee bee baaŋ yɛŋ gɛ muh le yu gɛ.” \v 24 Kikwɛɛ ki bamii ba nchi ba gɛ̀ chiɛɛne yeh yi kintanyɛ bɛ bachiji kintanyɛ ba baaŋ baaŋ yu noo, fi fuuŋsɛ bo, bo tu bo ghaade laa bo lé bo gê bo tû faaŋ bɛ finɛ fiɛɛ lɛ. \v 25 Muh ja wu lee wu jɛmɛ bo le lɛ, “Bɛŋ yû, bamii baa ba bɛŋ chi baŋ yeh yi ncha le, bo lɛme wa fɛ yeh yi kintanyɛ le bo yɛyi bamii.” \v 26 No bo yu noo, kikwɛɛ ki bamii ba nchi, bɛ ŋgoo ye mo bo bu bo gɛɛŋ bo jo bo, bo tu bo too bɛ bo. Geenɛ, bo gɛ̀ baaŋ jo gɛ bo bo kaaŋ lo bo gɛ, nje bo, bamii ba nchi baa gɛ̀ faane lɛ bamii baa le bo tûmɛ bo bɛ ata. \p \v 27 Bo to bɛ booŋ ba ntuŋ ba Jiso, bo lee bɛ bo, bo lɛɛŋ fwe a bamii ba sage woŋ. Kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ biide bo mwɛɛ wu duu lɛ, \v 28 “Bee le be moŋ wa ki be lejɛ lo lɛ keefɛ bɛŋ ka bɛŋ môŋ bɛŋ yɛ̂yɛ muh kune jee chi muh wunɛ gɛ. Geenɛ, bɛŋ yɛ̂ŋ fiɛɛ fì bɛŋ moŋ! Bɛŋ le bɛŋ ge wa n'yɛyɛ wene saaŋe Yɛlusalɛm achii. Bɛŋ goone ki bɛŋ gê fi dûunyi lɛ bee kee fiɛɛ fɛ kwe ye le.” \v 29 Bita bɛ ŋgoo yi booŋ ba ntuŋ ba Jiso chvuu lɛ, “Bee kɛme ki be yû nyu Nyo le, nyume gɛ a muh le gɛ. \v 30 Bɛŋ gɛ̀ ta Jiso yi kintaaŋ le wu kwe. Nyo wu bachiji chiji wese bvusɛ wu yi kwe le, \v 31 wu bɛɛŋsɛ wu, wu shiishɛ wu a kibo ke kinchiɛɛŋ le, lɛ wu nyûme Chiji kikwɛɛ mo Mbvusɛ, fi le lɛ bamii ba Ishwala kûsɛ muntele muboo, wu wù Nyo lɛ̂ɛshɛ bimbefɛ biboo. \v 32 Bee le be yɛŋ mwɛɛ munɛ le, bee mo be tu be sɛŋe bamii le, Kiyo ki Yuude kì Nyo nyaa bamii ba yuge wu le ki toone tɛ lɛ mwɛɛ munɛ le nchiɛɛŋ.” \p \v 33 No bamii ba gɛ̀ sage woŋ yu njɛmɛ wunɛ noo, muntele bɛde lo bo. Bo mo bo goone ki bo yuuyɛ booŋ ba ntuŋ ba Jiso. \v 34 Geenɛ, muh mu ŋgoo yi bamii ba gɛ̀ sage woŋ le, wù jee che gɛ̀ bee Gamala, nyu muh wu Bafalashii ka nyu muh wù duunyi banchi ba Nyo, bamii bachii ŋgvuune wu chuule wu ja we. No wu ja we, wu jɛmɛ bo le lɛ bo ya bo bvusɛ booŋ ba ntuŋ ba Jiso akfuuŋ. \v 35 Wu shɛɛ wu jɛmɛ bamii ba gɛ̀ sage woŋ le lɛ, “Bamii ba Ishwala, bɛŋ jô wɛɛ bɛ fiɛɛ fì bɛŋ goone ki bɛŋ gê bɛ bamii banɛ. \v 36 Bɛŋ kwâjɛ lɛ gɛ̀ bee kife kimi le, muh mu ja fɛnɛ ba tɛŋe lɛ Tioda, wu tu wu duunyi lɛ wu le muh wù baaŋ. Bamii banyɛ a wu jiŋ njɛ gii yinɛh. Ba gɛ̀ yuuyɛ wu ŋgoo ye saaŋe, fiɛɛ fì wu gɛ̀ too bɛ fi laayɛ achiji. \v 37 Ajiŋ ayu, muh mu ka wu ja kife kì ba gɛ̀ taŋe bamii ba tɛŋe lɛ Juda, nyu muh wu Galalee. Wu chii bamii wesee a wu jiŋ. Ba gɛ̀ yuuyɛ tɛ wu, ŋgoo ye saaŋe. \v 38 Yi finɛ le, ntêefe bɛŋ lɛ keefɛ bɛŋ gê fiɛɛ bɛ bamii banɛ gɛ. Bɛŋ chînɛ je yiboo le! Finɛ le lɛ fiɛɛ fì bo too bɛ fi finɛ bo ka yɛyi bamii yu finɛ nɛ kɛ muh wu wuŋ, tu fi le fi laayɛ achiji. \v 39 Nɛ fi le lɛ fiɛɛ fiyu kɛ Nyo, tu gɛ taŋlo bɛŋ ge bɛŋ so bo gɛ. Bɛŋ yɛ̂nɛ, keefɛ fi jâ fi bû lɛ bɛŋ juu nyu bɛ Nyo.” \p \v 40 No Gamala jɛmɛ noo, bamii ba gɛ̀ sage woŋ bo yu nteefe ye, bo kaasɛ bo tɛɛŋ booŋ ba ntuŋ ba Jiso bo lee. No bo lese noo, bo taaŋ bo, bo chiisɛ lo lɛ keefɛ bo ka bo môŋ lo bo yɛ̂yɛ muh kune jee chi Jiso gɛ, bo mo bo chinɛ bo le lɛ bo gɛ̂ɛne. \v 41 No bo bu yu bo ja bo gɛɛne fiboo bo yuge nyu njoŋ lɛ bo le bo kojɛ bamii ba, ba choose bo nje jee chi Jiso. \v 42 Lɛ bo gɛɛŋ noo, bo ka bo tu bo yɛyi bamii aju achii fɛ yeh yi kintanyɛ le mo ala le, bo feeji saaka wù joŋe wu Jiso, lɛ Jiso le Mbvusɛ wù Nyo gɛ̀ ka. \c 6 \s1 Bo baayɛ bamii ba lɛme bvusooshwi \p \v 1 Lɛ nyu kife kimi le, no ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ gɛ̀ kuu yi gɛɛne fwe Bajuu ba gɛ̀ jɛme nyu jɛ́ yi Glek bo ja bo kɛ bo tu bo shuŋshi Bajuu ba gɛ̀ jɛme jɛ́ yi woŋ, lɛ bo gaji mwɛɛ ba kwɛŋkfu le aju achii bo yɛde gɛ ba kwɛŋkfu baboo le gɛ. \v 2 Noo, booŋ ba ntuŋ ba Jiso ba yuufe ncho bafɛɛ mo bo kuŋ ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ bachii bo jɛmɛ bo le lɛ, “Gɛ fi kooji lɛ bee chînɛ ki be fêeji jɛ yi Nyo bee gɛ̂ɛŋ be shîi yi gabe le gɛ. \v 3 Booŋ ba bwe wese, fi joŋe lɛ bɛŋ bâayɛ bamii bvusooshwi a bɛŋ ntɛnɛɛ, bee nyâ lɛme chinɛ chiaaŋ yiboo le. Bɛŋ doo bɛŋ baayi bɛŋ bijɛ nyu bamii ba kɛme kinche kì joŋe, bo yisɛ bɛ Kiyo ki Yuude bo ka kɛme bvufee. \v 4 Noo, bee mo be nyâ bikwɛɛ biɛsa nyu yi buunɛ le bɛ yi lɛme chi jɛ yi Nyo le.” \v 5 Bamii bachii yu ntaŋ wɛɛ, wu joŋ bo le. Bo mo bo baa Tifiŋ wu nyume muh wù mbɛmɛ we le wu yisɛ chuule wu nyu wu yisɛ tɛ bɛ Kiyo ki Yuude. Bamu nyu Filib bɛ Blukolu, Nikano bɛ Timoŋ, Balmɛna bɛ Nikola wù gɛ̀ bee muh wu Antiok wù gɛ̀ kaasɛ lo wu tu muh wu mbɛmɛ wu Bajuu. \v 6 Bo mo bo jo bamii banɛ bo leesɛ fwe a booŋ ba ntuŋ ba Jiso le, bo gɛɛ chiaaŋ yi bo le, bo buunɛ fɛ bo le. \v 7 Jɛ yi Nyo mo yi saaŋe yi gɛɛne lo. Ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ yi Yɛlusalɛm tu yi kuu yi gɛɛne fwe chuule Bachiji kintanyɛ ba duude lee tɛ muntele yi Jiso le. \s1 Bo tu bo kooyi mwɛɛ yi Tifiŋ le \p \v 8 Tifiŋ gɛ̀ bee wu yisɛ bɛ nfii wu Nyo bɛ bvuŋga, wu gee mwɛɛ mù jwe wù yunɛ, bɛ mwɛɛ mù duunyi bvuŋga bvu Nyo a bamii ntɛnɛɛ. \v 9 Bamii bamu gɛ̀ ja bo kɛ bo tɛɛnyi bɛ ba Tifiŋ. Bamii baa gɛ̀ bee Bajuu ba gɛ̀ ja Sɛliŋ bɛ Alɛksanda mo Silisia bɛ Ɛsia. Gɛ̀ bee bamii ba yeh yi buunɛ yi ba gɛ̀ tɛŋe lɛ yi Nfa ba bu wa yi Bvunfa le. \v 10 No bo gɛ̀ tɛɛnyi noo, Kiyo ki Yuude nya Tifiŋ bɛ bvufee, muh nyume gɛ yu wu le no wu so wu gɛ. \p \v 11 Bo mo bo ja bo bɛɛse bamii bamu ajiŋ ajiŋ ki bo mbîane lɛ, bo le bo yu Tifiŋ jɛme jɛ́ yì befe kune Musɛ bɛ Nyo. \v 12 No bo ge noo, bo mo bo shiŋshɛ muntele mu bamii, bɛ mu bamii ba sage woŋ, mo mu bamii ba duunyi banchi ba Nyo. Bo mo bo lee yi Tifiŋ le, bo jo wu bo gɛɛŋ bɛ wù fwe a bamii ba woŋ ba gɛ̀ sage bansa. \v 13 Bamii baa ka bo to bɛ bamii bamu bo lɛme jiŋ yi nsa wu chimbiaŋ, bo tu bo kooyi mwɛɛ yi Tifiŋ le bo duu lɛ, “Gɛ muh wunɛ to wù nyu njɛ wu jɛme jɛ́ yì befe kune yeh kintanyɛ yinɛ bɛ banchi ba Musɛ lɛ sɛŋ gɛ. \v 14 Bee le be yu wa wu jɛme lɛ Jiso wu Nasalɛ wɛɛ le wu sa yeh yi kintanyɛ yinɛ, wu ka wu kusɛ kinche kesa ki woŋ kì Musɛ gɛ̀ yɛyɛ bee yu.” \v 15 Bamii bachii ba gɛ̀ bee yeh yi nsa le noŋ ajii yi Tifiŋ le, bo ja bo yɛŋ bvushi bwe kaasɛ wa ye bvu tu bvu fiɛɛnɛ bvu nchɛndaa wu Nyo. \c 7 \s1 Tifiŋ tanyɛ jwe fwe a bamii ba sage woŋ \p \v 1 Kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ biih Tifiŋ le lɛ, “Mwɛɛ mù ba jɛme munɛ le nchiɛɛŋ?” \v 2 Tifiŋ chvuu lɛ, “Bachii bɛ booŋ ba bwɛɛŋ, bɛŋ yêgɛ bɛŋ yû. Nyo wu bvukugɛ gɛ̀ bunɛ fɛ chiji wese wù Ablaham le wu baaŋ wu chee Misobotɛmia, fɛ wu ja wu gɛɛŋ wu tu wu chee Alaŋ, \v 3 wu jɛmɛ wu le lɛ, \q1 ‘Chînɛ kfuu chuŋ le, wo bû woŋ wene le, \q1 wo gɛɛŋ woŋ wu nlé ndûnyɛ wo le.’ \p \v 4 Noo, wu mo wu ja Chadia ayu, wu gɛɛŋ wu tu wu chee Alaŋ. Chiji gɛ̀ doo wu kwe, Nyo ge wu ja wu to yanɛ a bɛŋ chee yo mɛɛse. \v 5 Wu tu wù nyu yanɛ, Nyo gɛ̀ baaŋ nya gɛ wu mo bɛ gwɛŋ gɛ, geenɛ, wu ka lɛ wu lé wu gê wu nyâ wu woŋ kfunɛ nyû we bɛ kiŋgogɛ ke. Nyo gɛ̀ ka noo, Ablaham baaŋ a kɛme gɛ mwa gɛ. \v 6 Nyo ka wu jɛmɛ wu le lɛ, \q1 ‘Kiŋgogɛ kuŋ lé ki gê ki nyû bantolo woŋ wumu le, \q1 ki lɛne bvunfa yo, \q1 ba nyuse bɛ bo yi biluŋ le gii yinɛh (400). \q1 \v 7 Nlé ŋgê nôŋ ŋgɛ yi woŋ wuyu le, \q1 kiŋgogɛ kuŋ lé ki gê ki bû yo ki tô ki bûunɛ Nyo yanɛ.’ \p \v 8 Nyo ka wu ji leh bɛ Ablaham, njiŋɛ wu leh wunɛ le lɛ Ablaham lé wu gê wu chvûse booŋ be yeh. Ablaham gɛ̀ boo Asik, lɛ doo nyume aju nyaaŋ wu chvuu wu yeh. Asik gɛ̀ boo Yakob wu chvuu tɛ wu yeh. Yakob gɛ̀ chvûu tɛ booŋ be ba yuufe ncho bafɛɛ yeh ba le bachiji chiji besa fɛ kfuu chesa besabɛŋ to chi saane. \p \v 9 Bachiji chiji besa baa gɛ̀ ja bo tu bo bɛɛne kindoŋ bɛ Yosɛf wù mwa bwe bo, bo mo bo gesɛ wu, wu gɛɛŋ wu tu wù nyu nfwa woŋ wu Ijib le. Geenɛ, Nyo tu wu jiiŋe gɛh fɛ wu le, \v 10 wu fii wu yi baŋgɛ be le bachii. Nyo ka wu nya wu bɛ bvufee, wu fɛ Falawu, Nfoŋ wu Ijib tu wu koŋe wu, wu mo wu gɛɛ wu lɛ wù nyû ŋkfuŋ we wù baaŋ, wu ka nyu muh wù jîiŋe fɛ kfuu che le. \p \v 11 Jɛŋ gɛ̀ ja yi koo Ijib aju achii mo Kanan, bamii yɛŋ ŋgɛ baaŋ. Bachiji chiji besa gɛ̀ kɛme gɛh fiɛɛ fijile gɛ. \v 12 Yakob gɛ̀ yu lɛ mwɛɛ munjile le Ijib, wu mo wu tuŋ booŋ be ba le bachiji chiji besa, bo gɛɛŋ yo ŋgɛnɛ wu fweele le. \v 13 Bo gɛ̀ doo bo kaasɛ bo gɛɛŋ yo ŋgɛnɛ wu kinfɛɛ le, Yosɛf mo wu ge booŋ ba bwee kɛɛ wu. Wu mo wu dunyɛ tɛ bo Falawu le. \v 14 Yosɛf mo wu chiiŋsɛ ntuŋ fɛ Yakob wu chiji le, lɛ wu bɛ kfuu che chichii tò Ijib. Kfuu chi Yakob gɛ̀ bee kife kiyu le muh mbaŋbvusooshwi ncho batɛŋ (75). \v 15 Yakob yu noo, wu mo wu jo kfuu che chichii bo boh Ijib. Wu bɛ bachiji chiji besa gɛ̀ kweeyɛ yo bachii. \v 16 Bo gɛ̀ tuu agvuŋ aboo bo kaasɛ bo to, bo jiiyɛ Shɛkem a jɛŋ yi Ablaham gɛ̀ gu a booŋ ba Amo le. \p \v 17 Kife gɛ̀ doo ki kojɛ ki Nyo lé wu gê fiɛɛ fì wu gɛ̀ ka wa Ablaham yu, bamii besa duu wa Ijib baaŋ. \v 18 Bamii ba Ijib gɛ̀ ghaa nfoŋ wumu wu ya kee gɛ Yosɛf gɛ. \v 19 Nfoŋ wuyu mo wu wɛɛne, wu ghɛge bamii besa, wu tooŋse lɛ bachiji chiji besa nôoŋe mu mwonɛ mu booŋ akfuuŋ bo kweeyi. \v 20 Le kife kinɛ kì ba gɛ̀ boyɛ Musɛ, nyu mwa wù joŋe baaŋ fɛ Nyo le. Bo kɛmɛ wu yeh yi kii le yi tɛde, \v 21 bo mo bo jo wu bo gɛɛŋ bo gɛɛ akfuuŋ. Mwa Nfoŋ Falawu wù kwɛse gɛ̀ gɛɛŋ wu boŋ wu, wu lɛyɛ wu njɛ mwa ye. \v 22 Bo mo bo yɛyɛ Musɛ bɛ bvufee bvu bamii ba Ijib bvuchii, wù nyu muh wù kee njɛmɛ bɛ ki wu gêe mwɛɛ chuule. \p \v 23 Wu gɛ̀ doo wu bu biluŋ mbaanyɛ, wu ja wu kwajɛ lɛ wu lé wu gɛ̂ɛŋ wu yɛ̂ŋ no booŋ ba bwee ba le bamii ba Ishwala nyume. \v 24 Wu doo wu gɛɛne, wu yɛŋ muh wu Ijib nyuse muh wu Ishwala wumu. Wu lee fo lɛ wu chvuu kichvusɛ, wu mo wu yuuyɛ lo muh wu Ijib wɛɛ. \v 25 Wu gɛ̀ kwaji lɛ booŋ ba bwee le bo kɛɛ lɛ tuŋ Nyo wu lɛ wu tô wu bvûsɛ bo yi ŋgɛ le. Geenɛ, bo gɛ̀ baaŋ kɛɛ gɛ. \v 26 Bvu gɛ̀ bu bvu yuu, Musɛ ka wu gɛɛne, wu bu yi bamii ba Ishwala le bafɛɛ bo ja bo juu lɛbolɛbo. Wu lee fo ki wu gâde bvuju bvuyu, wu biih bo le lɛ, ‘Booŋ ba bwɛɛŋ, bɛŋ le muh bɛ mwa bwee, ge la bɛŋ fɛ bɛŋ juu lɛbɛŋlɛbɛŋ?’ \v 27 Muh wù gɛ̀ nyuse mwa bwee wɛɛ ka wu tooŋsɛ lo Musɛ, wu biih wu le lɛ, ‘Gɛle yɛɛŋ wo lɛ wo sâge bee, wo suunɛ bansa besa? \v 28 Wo fɛnɛ ka goone ki wo yûuyɛ mɛ gɛh no wo chi yuuyɛ muh wu Ijib wɛɛ ŋguufɛ?’ \v 29 Musɛ yu noo, wu mo wu faaŋ wu ja woŋ wu Ijib le, wu fɛɛ lo wu gɛɛŋ wù nyu woŋ wu Midian le, wu gɛ̀ boo booŋ ba bilɛŋsɛ bafɛɛ yo. \p \v 30 Lɛ nyume ajiŋ a biluŋ mbaanyɛ, nchɛndaa wu Nyo bunɛ fɛ Musɛ le, yi ŋgu le wu bɛde yi kite ki mbiaŋ le nchvuuŋ mbebe Mbegɛ wù Sina le. \v 31 Musɛ yɛŋ fi gha wu, wu kɛŋsɛ mbebe le ki wu bîjɛ chuule no wu kɛŋse, wu yu Tada Nyo jɛmɛ wu le lɛ, \q1 \v 32 ‘Le mɛ wù Nyo wu bachiji chiji bena, \q1 Nyo wu Ablaham bɛ wu Asik mo wu Yakob.’ \p Musɛ yu noo, wu tu wu koge bɛ nfaaŋ baaŋ, wu gɛ ka wu moŋ lo wu jiŋɛ gɛ. \v 33 Tada Nyo ka wu jɛmɛ wu le lɛ, \q1 ‘Bâayɛ balaba buŋ, nje fɛnɛ fɛ wo lɛme fo le kijusɛ kì yuude. \q1 \v 34 Nle n'yɛŋ wa chuule no ba nyiɛge bɛ bamii baŋ Ijib, \q1 ŋka n'yu no bo tune, \q1 mɛ mo nshii nto ki mbvûsɛ bo yi ŋgɛ wuyu le. \q1 Yêgɛ yû, nlé ntûŋ wo Ijib mɛɛse.’ \p \v 35 Musɛ wunɛ le wu wù bo gɛ̀ faŋ wa, bo biih wu le lɛ, ‘Gɛle yɛɛŋ wo lɛ wo sâge bee, wo suunɛ bansa besa?’ Le wu wù Nyo gɛ̀ tuŋ lɛ wu gɛɛŋ wù nyu muh wu ge wu sage bo, wu ge wu bvusɛ bo yi ŋgɛ le. Nyo gɛ̀ tuŋ nyu nchɛndaa we wu to yi kite ki mbiaŋ kì gɛ̀ bɛde kɛɛ le wu fejɛ ntuŋ wɛɛ wu le. \v 36 Musɛ mo wu gɛɛŋ Ijib, wu ge mwɛɛ mu de yì yunɛ bɛ biŋgha bi mwɛɛ, wu bvusɛ bo yo. Wu ge mumu nyu fɛ joo yì Baaŋ yì Yɛɛde le, wu ka wu ge mumu nchvuuŋ a bo gɛ̀ jiɛnyi yo yi biluŋ le mbaanyɛ. \v 37 Le Musɛ wuyu wu gɛ̀ jɛmɛ bamii ba Ishwala le lɛ, \q1 ‘Nyo lé wu gê wu bvûsɛ muh we wu ntuŋ wumu a booŋ ba bwe wene ntɛnɛɛ, \q1 wu chîiŋsɛ fɛ bɛŋ le, gɛh no wu gɛ̀ bvusɛ mɛ.’ \p \v 38 Ka nyume gɛh wu wù Musɛ wù nchɛndaa wu Nyo gɛ̀ jɛmɛ wu le yi mbegɛ wu Sina le kife kì kintaashɛ ki bamii ba Ishwala gɛ̀ bee nchvuuŋ bɛ bachiji chiji besa, Nyo nya jɛ yì nyaa kinche lɛ wu feesɛ bee le. \v 39 Geenɛ, bachiji chiji besa ka bo faŋ ki bo yu fiɛɛ fì Musɛ jɛme, bo baa lo jiŋ wu le, bo tu bo koŋe ki bɛ bo kaase bo tuu lo fiboo jiŋ Ijib. \v 40 Bo mo bo jɛmɛ Aloŋ le lɛ, ‘Maa banyo bo lé bo sâa bee fwe, nje bee baaŋ ka kɛɛ gɛ fiɛɛ fì kooshi bɛ Musɛ wɛɛ wu gɛ̀ bvusɛ bee woŋ wu Ijib le gɛ.’ \v 41 Bo mo bo kɛnyɛ fimooso fi fiɛɛnɛ mwa naa, bo sɛɛyi nyáŋ bo ge kintanyɛ yu fi le, bo tu bo laŋeye yi fiɛɛ fì kɛnyɛ bo bɛ chiaaŋ yiboo le. \v 42 No bo ge noo, Nyo mo wu baa jiŋ bo le, bo tu bo buune wa nyu fɛ juu bɛ kwii le mo jóŋ. Nyu gɛh no ba gɛ̀ saŋ a ŋwa wu bamii ba ntuŋ wu Nyo le lɛ, Nyo jɛme lɛ, \q1 ‘Bamii ba Ishwala, bɛŋ gɛ̀ sɛɛyi nyáŋ nchvuuŋ yi biluŋ le mbaanyɛ, \q1 bɛŋ tuufe nyu mɛ yu? \q1 \v 43 Bɛŋ gɛ̀ jiɛnyi bɛŋ tuude nyu chuŋ yi nyo wù bo tɛŋe lɛ Molok, \q1 bɛŋ ka tuude joŋ yì ba kɛnyɛ lɛ le nyo wù jee le Lefaŋ, \q1 nyu mumooso mù bɛŋ gɛ̀ kɛnyɛ ki bɛŋ bûune mu. \q1 Nje finɛ, nlé ŋgê mbvûsɛ bɛŋ, bɛŋ bû bɛŋ gɛ̂ɛŋ bɛŋ fê lo Babiloŋ.’ \p \v 44 Bachiji chiji besa gɛ̀ jiɛnyi nchvuuŋ bo kɛme chuŋ yì duunyi lɛ Nyo le bɛ bo, bo gɛ̀ fɛ chuŋ yɛɛ bii yɛɛŋyɛɛŋ no yi Nyo gɛh chunyɛ Musɛ le gɛ̀ bee.\fig Chuŋ yi Nyo|alt="Tabernacle" src="lb00259c.tif" size="span" loc="Lɛm 7:44" copy="Louise Bass" ref="7:44"\fig* \v 45 Booŋ ba bachiji chiji besa gɛ̀ fi, bo tuu bo to yû yanɛ kife kì bɛ ba Joshwa gɛ̀ lode nshɛŋ yi bituŋ bì gɛ̀ bee yanɛ le, nyu Nyo wu gɛ̀ gɛɛne fwe wu kuŋe bituŋ biyu. Chuŋ yiyu mo yi nyu yanɛ too bude kife kì Nfoŋ Dabi gɛ̀ sage woŋ kfunɛ. \v 46 Wu yɛŋ lɛ Nyo koŋe wu chuule wu mo wu lɛgɛ lɛ Nyo bɛ̂ɛŋ wu jooŋ yeh wu nyâ wu wù Nyo wu Yakob chêe yu. \v 47 Gɛ̀ jiɛnyi Salamoŋ wu jôoŋ yeh yi Nyo yɛɛ. \v 48 Geenɛ, Tada Nyo wu le kikwɛɛ ki mwɛɛ munchii, to gɛ wu chee yeh yi jonɛ bamii le gɛ. Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no muh wu ntuŋ wu Nyo wumu gɛ̀ saŋ wa lɛ Nyo jɛme lɛ, \q1 \v 49 ‘Fɛwe le kala waŋ, \q1 nshɛŋ yinɛ le kitege ki bikaa biaŋ. \q1 Tada jɛmɛ lɛ yeh yi taŋlo muh jooŋ lɛ le nyume yaŋ taŋlo yi nyu nɛɛ? \q1 Noo, kijusɛ le yu kì taŋlo nshii fo le? \q1 \v 50 Gɛ fɛ mɛ mwɛɛ munɛ munchii gɛ?’” \p \v 51 Tifiŋ mo wu ja wu jɛmɛ lɛ, “Bɛŋ tɛɛme bikwɛɛ baaŋ, muntele mwɛna bɛ bintuŋ biɛna le lo binshushu. Bena bachiji chiji bena le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ. Bɛŋ faŋe segechii ki bɛŋ yûge Kiyo ki Yuude le. \v 52 Muh wu ntuŋ wu Nyo wumu le yu wù bachiji chiji bena gɛ̀ baaŋ booŋ gɛ bikaa a wu jiŋ gɛ? Ba gɛ̀ yuuyɛ bamii ba ntuŋ ba Nyo ba gɛ̀ jɛmɛ wa lɛ Muh wu Lɛme wù Nyo wù Chaaŋ lé wu gê wu tô. Wu gɛ̀ to, bɛŋ gesɛ wu, bɛŋ ka bɛŋ yuuyɛ wu. \v 53 Ka nyume gɛh bɛŋ ba Nyo gɛ tuŋ banchɛndaa be bo nya banchi be bɛŋ le bɛŋ faŋ ki bɛŋ bîi bo le.” \s1 Ba tumɛ Tifiŋ bɛ ata \p \v 54 No bamii ba gɛ̀ sage woŋ yu fiɛɛ fì Tifiŋ jɛmɛ, muntele bɛde lo bo, bo tu bo ŋgeji bige. \v 55 Kiyo ki Yuude yisɛ yi Tifiŋ le, wu tu wu jiiŋe fie nyume we, wu ja wu yɛŋ n'yuu wu le wù Nyo le, wu ka wu yɛŋ Jiso wu lɛɛŋ a kibo kinchiɛɛŋ ki Nyo le. \v 56 Tifiŋ ja wu jɛmɛ lɛ, “Bɛŋ jîŋɛ bɛŋ yɛ̂ŋ, nle n'yɛŋ fɛwe gwenyɛ, muh wù jee che le Mwamuh lɛme a kibo kinchiɛɛŋ ki Nyo le.” \v 57 Bo yu fiɛɛ fiyu, bo mo bo baŋ bintuŋ bɛ chiaaŋ, bo wanɛ fɛwɛɛwe, bo mo bo saa bachii bo gwe yi Tifiŋ le, \v 58 bo chii wu bo bu bɛ wu a kilaantɛŋ kɛɛ le, bo gɛɛŋ bo tumɛ wu bɛ ata. Bamii ba gɛ̀ bɛɛyi jiŋ yi nsa we baayɛ bikuŋ biboo, bo nya chumu wumu wu ba gɛ̀ tɛŋe lɛ Sol le, fɛ bo tume wu. \v 59 No ba gɛ̀ tume Tifiŋ bɛ ata noo, wu buunɛ lɛ, “Tada Jiso, fîh kiyo kaŋ.” \v 60 Wu mo wu ja wu tuŋ anyuu fɛkuu, wu jaŋ fɛwɛɛwe lɛ, “Tada, keefɛ wo jîŋɛ fiɛɛ fì befe finɛ fì bamii banɛ gee gɛ.” No wu jɛmɛ noo, wu mo wu kwe. \c 8 \nb \v 1 No ba yuuyi Tifiŋ, Sol tooŋ. \s1 Sol nya ŋgɛ kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ le \p Gɛh abvu, bo kɛ bo nyaa ŋgɛ wu tɛɛme kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ba Yɛlusalɛm le. Ki saaŋe kichii ki bu yo, ki gɛɛŋ bimbe bi Judia bɛ Samaliya le, shɛɛ gɛh booŋ ba ntuŋ ba Jiso. \v 2 Bilɛŋsɛ bamu ba gɛ̀ leesɛ muntele yi Nyo le chuule to bo jo gvunɛ chi Tifiŋ bo jiiyɛ, bo bee wu wesee. \v 3 Geenɛ, Sol nyu fie wu gɛɛne lo bɛ kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ, wu kooyi bamii ba mbɛmɛ, lɛ yeh lɛ yeh, ba bilɛŋsɛ bɛ bikɛse wu tunɛ yeh yi ncha le. \s1 Filib fejɛ jɛ yi Nyo Samaliya \p \v 4 Bamii ba gɛ̀ saaŋe baa tu bo gɛɛne manjuu le manchii bo feeji jɛ yi Nyo. \v 5 Filib bu fie wu gɛɛŋ nyu a kilaantɛŋ ki Samaliya le, wu tu wu feeji saaka yo kune Mbvusɛ wù Nyo gɛ̀ ka. \v 6 Bamii ba duude yuge bo ka yɛnɛ mwɛɛ mù duunyi bvuŋga bvu Nyo mù wu gɛ̀ gee le, bo mo bo nya bintuŋ wu le chuule. \v 7 Biyo bì yiide gɛ̀ bude yi bamii le, bi wanɛ fɛwɛɛwe, bamii ba duude ba gɛ̀ kwe kimbe kimimia mo batɛŋɛlase bo ja we tɛ. \v 8 Noo, kinlaŋye kì baaŋ tu ki nyu a kilaantɛŋ kiyu le. \p \v 9 Muh mu gɛ̀ bee a kilaantɛŋ kiyu le jee che nyu lɛ Samoŋ, wu gɛ̀ shɛɛ gɛh wu duunyi nfiŋ ye kɛge lo, bamii ba Samaliya bachii yɛde jwe yune bo. Wu ka duu lɛ wu le muh wù baaŋ. \v 10 Bamii bachii ba a kilaantɛŋ kiyu le kɛge ba shige shige le gɛɛne ba baaŋ baaŋ le bo nya bintuŋ wu le, bo duu lɛ, “Muh wunɛ le bvuŋga bvu Nyo bvù ba tɛŋe lɛ le Bvuŋga bvù Baaŋ.” \v 11 Bo gɛ̀ nyaa bintuŋ wu le noo, nje wu gɛ̀ shee wu duunyi nfiŋ ye kɛge lo je yì ndefe le bamii yɛde jwe yune bo. \v 12 Geenɛ, Filib gɛ̀ doo wu to wu feeji saaka wù joŋe kune bvunfoŋ bvu Nyo mo kune jee chi Jiso Kletu, bikɛse bɛ bilɛŋsɛ bɛɛŋ saaka wuyu le wu mo leesɛ bo a joo. \v 13 Samoŋ wɛɛ kibɛɛ bɛɛŋ tɛ ba leesɛ wu a joo. Wu mo wu mɛ gɛh wù nyu mbebe yi Filib le wu yɛde biŋgha bi mwɛɛ bì baaŋ baaŋ bɛ mwɛɛ mù duunyi bvuŋga bvu Nyo mù wu gɛ̀ gee jwe yune wu. \p \v 14 Booŋ ba ntuŋ ba Jiso gɛ̀ yu Yɛlusalɛm lɛ bamii ba Samaliya le bo fi wa jɛ yi Nyo, bo mo bo tuŋ Bita bɛ Joŋ fɛ bo le. \v 15 Bo gɛɛŋ bo bu yo, bo buunɛ fɛ bamii ba mbɛmɛ ba yo le lɛ bo kɛmɛ Kiyo ki Yuude, \v 16 nje Kiyo ki Yuude gɛ̀ baaŋ a to gɛ fɛ muh lɛ bo le gɛ. Ba gɛ̀ leesɛ bo nyu a joo maa a jee chi Tada Jiso le. \v 17 Bita bɛ Joŋ buunɛ, bo gɛɛ chiaaŋ yi bo le, bo mo bo kɛmɛ Kiyo ki Yuude. \v 18 Samoŋ doo wu yɛŋ no booŋ ba ntuŋ ba Jiso gɛɛde chiaaŋ yi bamii le Kiyo ki Yuude too yi bo le, wu nya bige Bita bɛ Joŋ le, \v 19 wu du lɛ, “Bɛŋ nya mɛ bɛ bvuŋga bvunɛ tɛ, fi le lɛ mo nyu yɛɛŋ wù nle ŋgɛɛ chiaaŋ yaŋ yi ye ye le, wu kɛmɛ Kiyo ki Yuude.” \v 20 Bita chvuu wu le lɛ, “Wo bɛ bige biuŋ biyu bɛŋ lé bɛŋ lɛ̂sɛ lo. Wo jiɛnyi nɛɛ fɛ wo kwaji lɛ taŋlo ba gu nyaa yi le yi Nyo bɛ bige? \v 21 Gɛ wo kɛme lo kijusɛ antɛnɛɛ a lɛme chinɛ gɛ, nje gɛ fitele fiuŋ yuude fɛ Nyo le gɛ. \v 22 Kaasɛ fitele fiuŋ yi fiɛɛ fì befe fì wo goone ki wo gê finɛ le, wo buunɛ laa taŋlo Tada Nyo lɛɛshɛ baŋkwajɛ ba befe banɛ ba wo kɛme fɛ fitele le la. \v 23 N'yɛde lɛ wo le wo yisɛ wa bɛ n'yɛlɛ ajii, wo tu nfwa wu kimbefɛ.” \v 24 Samoŋ chooŋɛ Bita bɛ Joŋ lɛ, “Kii, bɛŋ buunɛ fɛ Tada le lɛ keefɛ fiɛɛ fimi antɛnɛɛ a mwɛɛ mu bɛŋ jɛme munɛ kooshɛ bɛ mɛ gɛ.” \p \v 25 Bita bɛ Joŋ gɛ̀ mɛsɛ bo fejɛ jɛ yi Tada, bo sɛɛŋ mwɛɛ mù bo kee kune Jiso, bo ja bo tuu jiŋ Yɛlusalɛm. No bo gɛ̀ tuu jiŋ noo, bo fede bantɛ ba duude ba Samaliya le, bo feeji saaka wù joŋe wu le wù Nyo yo. \s1 Filib leesɛ muh wu Itobia a joo \p \v 26 Nchɛndaa Tada gɛ̀ ja wu jɛmɛ Filib le lɛ, “Ja wo boh je akuu akuu, wo gɛɛŋ a je yì jade Yɛlusalɛm yi fede nchvuuŋ yi gɛɛne Gasa le.” \v 27 Filib ja wu boge. Muh wù baaŋ wumu wu Itobia gɛ̀ bee yo a je. Wu gɛ̀ bee muh wù ba bvuushɛ, nyu muh wù gɛ̀ jiiŋe fɛ kwa wu Yaa Kanda wù gɛ̀ sage woŋ wu Itobia le. Muh wɛɛ gɛ̀ ja Yɛlusalɛm a wu gɛ gɛnɛ ki wu bûunɛ Nyo yo, \v 28 wu tu wu tuu jiŋ woŋ we le a koto kimu ki nyáŋ gɛ̀ chiide le, wù nyu wu shii yo, wu tɛŋe fiɛɛ a Ŋwa wù Yosaya wù muh wu ntuŋ wu Nyo gɛ̀ saŋ le. \v 29 Kiyo ki Yuude jɛmɛ Filib le lɛ, “Kɛŋsɛ wo gɛɛŋ mbebe koto kege le.” \v 30 Filib legɛ wu gɛɛŋ mbebe ki le, wu yu muh wɛɛ tɛŋe a ŋwa wu Yosaya le. Wu bii wu le lɛ, “Wo tɛŋe nɛ wo yuge fiɛɛ fì wu jɛme?”\fig Filib bɛ muh wu Etobia|alt="Philip and the Ethiopian Eunuch" src="lb00331c.tif" size="col" loc="Lɛm 8:30" copy="Louise Bass" ref="8:30"\fig* \v 31 Wu chvuu lɛ, “Taŋlo n'yu nɛɛ njɛ muh najɛ mɛne sɛŋ?” Wu jɛmɛ lɛ Filib bɛɛŋ bo shii a koto le. \q1 \v 32 Kijusɛ kì wu gɛ̀ tɛŋe fo a Ŋwa wɛɛ le gɛ̀ jɛme lɛ, \q1 “Wu gɛ̀ bee njɛ shoŋ yì ba gɛɛne ki ba sɛɛ, \q1 ka nyu njɛ mwa shoŋ sege ba muu yvú ye ye le, \q1 yi beede gɛ. \q1 Le gɛh tɛ noo no wù gɛ̀ bee jwe wu chile. \q1 \v 33 Ba gɛ̀ choosɛ wu, ba faŋ ki ba sa nsa we chuule. \q1 Le yɛɛŋ wu yu wu to wu jɛme kune booŋ be, \q1 a ba suuŋ wa kinche ke fɛkuu fɛnɛ?” \p \v 34 Muh wù baaŋ wɛɛ mo wu lɛgɛ Filib wu jɛmɛ lɛ, “Kii wo, gɛ̀ sɛɛŋ mɛ, muh wu ntuŋ wu Nyo wunɛ, wu jɛme nyu kune yɛɛŋ? Wu jɛme kune kikwɛɛ ke noo kune muh mu le?” \v 35 Filib mo wu kɛ gɛh bɛ kijusɛ kiyu a Ŋwa wɛɛ le, wu tu wu naji saaka wù joŋe wu kune Jiso. \p \v 36 Bɛ wu tu bo gɛɛne gɛh a je, bo gɛɛŋ bo bu fɛ kijusɛ kimi le joo nyu fo. Muh wù baaŋ wɛɛ jɛmɛ lɛ, “Bîjɛ yɛ̂ŋ, yinɛ le joo fɛnɛ, taŋlo ŋka nfaŋ la lɛ, keefɛ wo lêe mɛ a joo?” [ \v 37 Filib chvuu wu le lɛ, “Wo fɛnɛ le wo bɛɛŋ Jiso Kletu le bɛ fitele fiuŋ fichii, tu nle nlee wo a joo.” Wu chvuu lɛ, “Nle mbɛɛŋ lɛ Jiso Kletu le Mwa Nyo.”]\f + \fr 8:37\fr*\ft Baŋwa ba kege bamu kɛme kinchiŋ kinɛ nyu fɛ chiŋ fɛ kimba kinɛ.\ft*\f* \p \v 38 Muh wù baaŋ wɛɛ mo wu du lɛ bo lɛɛŋ bɛ koto. Bɛ Filib shii, bo lee bo gɛɛŋ a joo, Filib leesɛ wu a joo. \v 39 No bo gɛ̀ bude a joo, Kiyo ki Tada chufɛ Filib fo, muh wù baaŋ wɛɛ gɛ ka wu yɛŋ wu le gɛ. Geenɛ, wu tu wu gɛɛne gɛh fie wu laŋeye. \v 40 Filib ja wu bunɛ nyu wa Asotu, wu ja wu tu wu gɛɛne, wu fede a bilaantɛŋ le bichii, wu feeji saaka wù joŋe wu Nyo, wu gɛɛŋ wu bu a kilaantɛŋ ki Kasalia le. \c 9 \s1 Sol kusɛ wu lee fitele yi Jiso le \p \v 1 Gɛ̀ bee kife kɛɛ le, Sol baaŋ gɛh wu fuge, wu kaji bamii ba ŋgoo ba Tada lɛ wu lé wu yûuyɛ bo. Wu mo wu gɛɛŋ fɛ kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ le, \v 2 wu lɛgɛ lɛ wu nya wu baŋwa wu gɛɛŋ bɛ bo yéh yi buunɛ yi Damasku le, ba duunyi lɛ wu yɛŋ lo, no bamii ba yo bo bii Je yi Tada le mo nyu bikɛse, mo nyu bilɛŋsɛ, wu kooyɛ bo wu kaaŋ, wu to bɛ bo Yɛlusalɛm. \p \v 3 Wu nya, Sol ja wu gɛɛne Damasku, wu doo wu fɛɛse a kilaantɛŋ kɛɛ le, n'yuu wumu ja wu lalɛ fɛwe, wu shii ye ye le. \v 4 Wu gwe fɛkuu, wu yu jɛ jɛmɛ wu le lɛ, \wj “Sol, Sol, wo boone bikaa a mɛ jiŋ nɛ nje la?”\wj* \p \v 5 Wu biih lɛ, “Tada, le wo wù yɛɛŋ?” Jɛ yiyu chvuu lɛ, \wj “Le mɛ wù Jiso, le mɛ wù wo boone bikaa a mɛ jiŋ.\wj* \v 6 \wj Yi mɛɛse le, ja we, wo lee wo gɛɛŋ a laantɛŋ, ba sɛɛŋ wo fiɛɛ fì wo kɛme ki wo gêe.”\wj* \v 7 Bamii ba gɛ̀ jiɛnyi bɛ ba Sol lɛɛŋ fo bo ŋgɛsɛ, no bo gɛ̀ yuge jɛ yiyu bo yɛde gɛ muh le gɛ. \p \v 8 Sol gɛ̀ ja we fɛkuu fɛɛ, lɛ wu doo wu gwenyɛ ajii, wu ka yɛde gɛ mwɛɛ le gɛ. Bo jijɛ wu yi kibo le, bo tu bo chiɛɛji wu bo gɛɛne bɛ wu Damasku. \v 9 Wu gɛɛŋ wu tu wù nyu yi aju le atade wu yɛde gɛ mwɛɛ le gɛ. Wu gɛ̀ bee noo, wu jii gɛ fiɛɛ gɛ, wu muu gɛ tɛ fiɛɛ gɛ. \p \v 10 Muh mbɛmɛ wumu gɛ̀ bee Damasku ayu jee che nyu lɛ Anania. Tada Jiso ja wu tɛɛŋ wu a fiɛɛ le njɛ kifilɛ le lɛ, \wj “Anania.”\wj* Wu bɛɛŋ lɛ, “Tada, nɛ mɛ wunɛ fɛnɛ.” \p \v 11 Tada jɛmɛ wu le lɛ, \wj “Ja, wo gɛ̂ɛne a je yì ba tɛŋe lɛ Chaaŋ le, wo doo wo bu fɛ yeh yi Juda le, wo bii muh mu wu Tasu wu ba tɛŋe lɛ Sol. Yegɛ yu, wu le fo wu buune,\wj* \v 12 \wj wu be wu yɛŋ wa muh mu a fiɛɛ le njɛ kifilɛ ba tɛŋe lɛ Anania, wu to wu gɛɛ chiaaŋ ye ye le, lɛ wu kaasɛ wu yɛde mwɛɛ le.”\wj* \p \v 13 Geenɛ, Anania jɛmɛ lɛ, “Tada, nle n'yu wa a bamii ba duude le kune muh wunɛ, no wù gee mwɛɛ mù mbefe fɛ bamii ba le ba Nyo le, ba Yɛlusalɛm le. \v 14 Wu too nɛ, wù nyu wu fi bvuŋga a bachiji bintanyɛ ba baaŋ baaŋ le, lɛ wu to wu kooyɛ bamii bachii yanɛ bo buunɛ bo tɛŋe jee chuŋ.” \p \v 15 Tada chvuu wu le lɛ, \wj “Gɛnɛ gɛh lo. Nle ncha wa muh wunɛ, muh waŋ wu lɛme le, lɛ wu fêeji jee chaŋ bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ, bɛ banfoŋ baboo, mo bamii ba Ishwala le.\wj* \v 16 \wj Mɛ kibɛɛ nlé ndunyɛ wu no wù kɛme ki wu yɛ̂ŋ ŋgɛ nje jee chaŋ.”\wj* \p \v 17 Noo, Anania mo wu gɛɛŋ, wu lee yeh yɛɛ le, wu gɛɛ chiaaŋ ye yi Sol le, wu tɛɛŋ lɛ, “Sol mwa bwaaŋ, tuŋ Tada Jiso mɛ. Le wu wù Jiso wù wo chi yɛŋ a je sege wo chi too yanɛ. Wu tuŋ mɛ lɛ, nto ŋge wo kaasɛ wo yɛ̂de mwɛɛ le, lɛ Kiyo ki Yuude to ki yisɛ ye yo le.” \v 18 Gɛh no wu jɛmɛ noo, fiɛɛ fimi njɛ bibagɛ mo bi bu a Sol jii bi gwe fɛkuu, wu mo wu tu wu yɛde mwɛɛ le. Wu ja we, bo mo bo leesɛ wu a joo. \v 19 Wu gɛ̀ ji mwɛɛ, bvuŋga kaasɛ bvu tu ye ye le. \s1 Sol fejɛ saaka wu Jiso Damasku \p Sol gɛ̀ che Damasku bɛ ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ, yi aju le shige, \v 20 wu mo wu kɛ lo kimimia wu tu wu jiɛnyi yéh yi buunɛ le, wu feeji lɛ, “Jiso le Mwa Nyo.” \v 21 Bamii bachii ba gɛ̀ yuge bo tu bo maŋe lɛ, “Wunɛ le gɛ muh wù chi jiɛnyi wu gɛɛne lo bɛ bamii ba buune bo tɛŋe jee chinɛ Yɛlusalɛm gɛ? Gɛ̀ wu to yanɛ nɛ ki wu kôoyi ba le yanɛ wu kaasɛ wu gɛɛne bɛ bo, wu nyaa chiaaŋ yi bachiji kintanyɛ ba baaŋ baaŋ le gɛ?” \p \v 22 Sol tu wu feeji gɛh fiɛɛ kune Jiso fi tɛɛme lo, wu duunyi lɛ Jiso le Mbvusɛ wù Nyo gɛ̀ ka. Bajuu ba gɛ̀ bee Damasku bo ma lo fiɛɛ fì taŋlo bo chvuu wu le. \p \v 23 Aju gɛ̀ doo wo fe wesee, Bajuu bayu shii, bo chu ntaŋ ki bo yuuyɛ Sol. \v 24 Bo tu bo shiide, bo chiɛɛne wu jwe wu kitaŋ ki Damasku le, lɛ wu doo wu fede, kɛnɛ nyu antaŋ kɛnɛ nyu fɛnshɛ, ki bo yuuyɛ wu. Geenɛ, Sol kɛɛ ntaŋ wuboo. \v 25 Bamii be ba ŋgoo gɛ̀ jo wu antaŋ, bo leesɛ a ŋkaa le, bo bvusɛ wu fɛ nto wu kitaŋ le, bo shiishɛ wu fɛkuu wa akfuuŋ.\fig Ba bvusɛ Bol fɛ nto le|alt="Paul removed through an opening" src="lb00333c.tif" size="col" loc="Lɛm 9:25" copy="Louise Bass" ref="9:25"\fig* \s1 Sol gɛɛŋ Yɛlusalɛm \p \v 26 Sol tu jiŋ Yɛlusalɛm, wu doo wu goone ki wu tâashɛ bɛ ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ, bo tu bo faane lo wu, nje gɛ bo gɛ̀ bɛmɛ chuule lɛ wu le muh wuboo wu ŋgoo gɛ. \v 27 Geenɛ, Banaba jo wu, bɛ wu gɛɛŋ fɛ booŋ ba ntuŋ ba Jiso le. Wu sɛɛŋ bo le no Sol gɛ̀ yɛŋ Tada le a je Tada jɛmɛ wu le, wu mo wu sɛɛŋ bo no wu gɛ̀ feeji kune Jiso Damasku wu faane gɛ. \v 28 Noo, Sol mo wu tu wù nyu bɛ bo wu jiɛnyi manjuu le manchii Yɛlusalɛm, wu feeji kune Jiso, wu faane gɛ. \v 29 Wu gɛ̀ jɛme tɛ Bajuu ba gɛ̀ jɛme jɛ yi Glek le, wu tɛɛnyi kintɛɛnyɛ bɛ bo, bo ja bo goone ki bo yuuyɛ wu. \v 30 Bamii ba mbɛmɛ kɛɛ lɛ bo goone ki bo yuuyɛ wu, bo mo bo jo wu bo boh bɛ wu a kilaantɛŋ ki Kasalia le, bo chiiŋsɛ wu gɛɛŋ Tasu. \p \v 31 Yi kife kinɛ le, kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ fufɛ shɛ́ŋ yi ŋgɛ le a bimbe bi woŋ wu Judia bɛ Galalee mo Samaliya le. Kiyo ki Yuude ge kintaashɛ kiyu ki tɛmɛ, ki mo ki tôone ŋgoo yɛɛ yi kuu. Bo tu bo chee, bo ŋgvuune gɛh nyu Tada. \s1 Bita gɛɛŋ ntɛ wu Lida bɛ wu Joba le \p \v 32 Bita tu wu jiɛnyi, wu gɛɛne fɛ bamii ba le ba Nyo le manjuu le manchii, wu jiɛnyɛ wu gɛɛŋ wu bu fɛ bamii ba Lida le. \v 33 No wù gɛ̀ bee yo, wu yɛŋ muh mu le wu kwe kimbe kimimia, jee che nyu Ania wù nyu wu ge wa fɛnta biluŋ nyaaŋ. \v 34 No Bita yɛŋ wu le, wu tɛɛŋ lɛ, “Ania, Jiso Kletu fɛ wa wo. Ja we wo kɛnyɛ kinta kuŋ.” Kimimia Ania mo wu ja we. \v 35 Bamii ba Lida, mo ba yi bale yi Shaloŋ le, yichii mo bo yɛŋ no muh wuyu le wu tɛmɛ wa, bo leesɛ muntele yi Tada Jiso le. \p \v 36 Gɛ bee kwɛse wumu nyu a kilaantɛŋ ki Joba le, nyu muh wu mbɛmɛ, jee che nyume Tabita, chì le a jɛ yi Glek le lɛ Doka.\f + \fr 9:36 \fr*\ft Jee chi Tabita bɛ chi Doka le a jɛ yi Glek le nyu nyaŋ yi ba tɛŋe lɛ fikuna.\ft*\f* Wu gɛ̀ gee mwɛɛ mù njoŋe segechii, wu fii bamii ba fuude. \v 37 Lɛ nyume aju ayu le, kwɛse wuyu gwe kinchɛŋ, wu mo wu kwe. Bo chugɛ gvunɛ che, bo bɛɛŋ bo gɛɛ kimbe ki yeh ki awe le. \v 38 No Joba gɛ̀ bee mbebe yi Lida le, ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ yu lɛ Bita le Lida, bo mo bo tuŋ bilɛŋsɛ bafɛɛ fɛ wu le. Bo gɛɛŋ bo lɛgɛ wu, lɛ kii wu, lɛ wu to gɛh bikaa le. \p \v 39 Bita mo wu ja gɛh noo bɛ bo gɛɛne. Wu gɛɛŋ wu bu fo, bo jo wu bo bɛɛŋ bɛ wu kimbe ki yeh yi awe kɛɛ le. Bakwɛŋkfu ba yo bachii tuŋ kiŋgaŋ fo bo tu bo beede, bo duunyi njú yì Doka gɛ̀ fɛde sege wu gɛ̀ baaŋ yu. \v 40 Bita bvusɛ bo akfuuŋ bachii, wu tuŋ anyuu fɛkuu wu buunɛ, wu kaasɛ ye wu jɛmɛ gvunɛ chiyu le lɛ, “Tabita ja we.” Wu mo wu gwenyɛ ajii, wu bijɛ Bita, wu mo wu ja wu shii we. \v 41 Bita jijɛ wu yi kibo le, wu lɛɛŋ we. Wu kaasɛ wu tɛɛŋ bamii ba le ba Nyo bɛ bakwɛŋkfu baa, wu dunyɛ wu bo le, a wu kaasɛ wa wu tu yu. \v 42 Saaka wuyu saaŋe wu gɛɛŋ Joba achii. Bamii ba duude leesɛ muntele yi Tada le. \v 43 Bita tu wù nyu Joba yi aju a duude le, wu chee bɛ muh mu wù gɛ̀ kɛɛnyi jé, jee che nyu lɛ Samoŋ. \c 10 \s1 Fiɛɛ njɛ kifilɛ to fɛ Konɛyu le \p \v 1 Muh mu gɛ̀ bee a kilaantɛŋ ki Kasalia le ba tɛŋe wu lɛ Konɛyu, nyu kikwɛɛ ki ŋgoo yimi yi bamii ba nchi ba Lum, yì ba gɛ̀ tɛŋe lɛ yi Itali. \v 2 Wu gɛ̀ bee muh wù bamii bachii ba a wu yeh gɛ̀ bee bo leesɛ muntele yi Nyo le chuule. Wu ŋgvuune, wu buune Nyo segechii, wu nyaa nnya ye chuule. Bajuu ba gɛ̀ fuude le. \v 3 Gɛ̀ bee juu chimi njɛ juu bikaa bitɛde fɛnshɛ, fiɛɛ, njɛ kifilɛ ja fi to fɛ wu le, wu jagɛ wu yɛŋ nchɛndaa wu Nyo le chuule a fiɛɛ fiyu le. Nchɛndaa wɛɛ gɛ̀ to wu lee wu tɛɛŋ wu lɛ, “Konɛyu.” \v 4 Konɛyu faaŋ, wu noŋ ajii ye ye le wu biih wu le lɛ, “Chiji kikwɛɛ, le la?” Nchɛndaa wɛɛ chvuu lɛ, “Nyo le wu yu wa buunɛ chuŋ, wu ka wu yɛŋ nnya yi wo nyaa bamii ba fuude le, wu kwajɛ wo. \v 5 Yi mɛɛse le, tuŋ bamii Joba bo gɛɛŋ bo tɛɛŋ muh mu wù jee che le Samoŋ, chimi lɛ Bita. \v 6 Wu chee bɛ Samoŋ wu kɛɛnyi jé wu la che le mbebe joo yì baaŋ le.” \v 7 No nchɛndaa wu Nyo wɛɛ jɛme noo wu mo wu ja. Konɛyu shɛɛ wu tɛɛŋ bamii be ba lɛme bafɛɛ, wu tɛɛŋ tɛ muh nchi wumu wù gɛ̀ chiɛɛne wu, gɛ̀ bee muh wù gɛ̀ leesɛ tɛ fitele yi Nyo le. \v 8 Lɛ bo to, wu sɛɛŋ fiɛɛ fichii fì be kooshɛ bɛ wu bo le, wu mo wu tuŋ bo Joba. \s1 Nyo dunyɛ kiŋgha ki fiɛɛ Bita le \p \v 9 Akfuuŋ bu ayuu, gɛ̀ bee njɛ fɛnshɛ antɛnɛɛ, bo fɛɛse wa a kilaantɛŋ kiyu le. Bita ja wu bɛɛŋ a yeh we ki wu bûunɛ. \v 10 Jɛŋ kɛ yi yuu wu, wu mo wu goone ki wu jî mwɛɛ, ba baaŋ ba dɛɛde lo mwɛɛ munjile. Fiɛɛ njɛ kifilɛ ja fi to fɛ wu le. \v 11 Wu yɛŋ a fiɛɛ fiyu le, kibvulɛ gwenyɛ, fiɛɛ fimi shiide fɛwe njɛ kikwɛɛ ki nju, ba jiji yi abu le ana. \v 12 Chikfuu chi nyáŋ yichii, yì jiɛnyi nshɛŋ le, bɛ yì loone, mo munyii mù fuune we, nyu yi nju yiyu le. \v 13 Jɛ ja yi jɛmɛ wu le lɛ, \wj “Bita, ja we wo yuuyɛ wo ji.”\wj* \v 14 Bita chvuu lɛ, “Tada, gɛ taŋlo mɛ moŋ gɛ, nje ŋgɛ mbaaŋ aji gɛ wa fiɛɛ fì nchɛ kɛnɛ fiɛɛ fì le njɛ fi yuude gɛ sɛŋ.” \v 15 Jɛ yiyu ka yi jɛmɛ wu le lɛ, \wj “Keefɛ wo nyîɛŋse fiɛɛ fì Nyo le wu fɛ wa fi yuude gɛ.”\wj* \v 16 Fi kooshɛ noo bu kiŋgane kintɛde, bo mo bo kaasɛ bo bɛɛŋsɛ fiɛɛ fiyu we. \p \v 17 Fiɛɛ fiyu fì gɛ̀ to njɛ kifilɛ fi fuuŋsɛ Bita wu tu wu maŋe laa fi duunyi nyu la lɛ. Gɛh segeyu bamii ba Konɛyu gɛ̀ tuŋ baa to wa bo biide fɛ la chi Samoŋ wù gɛ̀ kɛɛnyi jé le fo, bo tu bo lɛme jwe wu kitaŋ le, \v 18 bo tɛŋe, bo biide lɛ, “Muh wu jiɛnyɛ wumu le fɛnɛ jee che nyu lɛ Samoŋ Bita?” \v 19 No Bita gɛ̀ baaŋ wu kwaji kune fiɛɛ fiyu fì gɛ̀ to fɛ wu le, Kiyo ki Yuude ja ki jɛmɛ wu le lɛ, “Bîjɛ yɛ̂ŋ, bamii batɛde goone wo. \v 20 Ja we wo boh bena bo gɛɛne kikaa kimimia. Keefɛ wo chîide lo ye gɛ, tuŋ mɛ bo.” \v 21 Noo, Bita mo wu ja wu boh, wu jɛmɛ bamii bayu le lɛ, “Le mɛ wù bɛŋ goone. Bɛŋ to lɛ la?” \v 22 Bo chvuu lɛ, “Konɛyu wu le kikwɛɛ ki ŋgoo yimi yi bamii ba nchi ba Lum le wu tuŋ bee. Wu le muh wù chaaŋ, wu faane Nyo, Bajuu bachii ŋgvuune wu. Nchɛndaa wu Nyo wù yuude wumu chi wu jɛmɛ wu le lɛ wu chiiŋsɛ ntuŋ lɛ wo to a wu yeh, wu yu fiɛɛ fì wo lé wo jɛ̂me wu le.” \v 23 No bo chvuse noo, Bita mo wu jɛmɛ bo lee bɛ bo che. \s1 Bita gɛɛŋ ntuŋ wu Nyo a Konɛyu ye \p Akfuuŋ bu ayuu, wu ja bɛ bo mo bo gɛɛne. Bamii ba mbɛmɛ bamu ba Joba bi wu le. \v 24 Bo jiɛnyɛ bo che, bvu bu bvu yuu bo fɛsɛ Kasalia. Konɛyu bɛ bamii be ba kfuu mo nsáa ye yi shɛ́ŋ yi wu gɛ̀ tɛŋɛ gɛ̀ bee bo chiɛɛne wa bo. \v 25 No Bita gɛ̀ lese wu gɛɛne yeh, bɛ Konɛyu tasɛ. Konɛyu gwe a wu jii wu ŋgvuuŋ wu. \v 26 Geenɛ, Bita chiaasɛ wu we wu jɛmɛ lɛ, “Ja we, nle gɛh tɛ fiaŋ muh wu wuŋ njɛ wo.” \v 27 Wu tu wu jɛme bɛ Konɛyu bo lese bo gɛɛne yeh, bo doo bo lee, bo yɛŋ bamii so lo yu. \v 28 Wu jɛmɛ bo le lɛ, “Bɛŋ kee chuule lɛ nchi wese baaŋ bɛɛŋ gɛ lɛ muh wu Bajuu lade jigɛ wu ka taashi nsaŋ bɛ muh wu le gɛ muh wu Bajuu gɛ. Geenɛ, Nyo le wu dunyɛ mɛne lɛ gɛ ŋkɛme ki ntɛŋe muh mu nduu lɛ wu le muh wù nchɛ kɛnɛ lɛ gɛ wu yuude gɛ. \v 29 Noo, bɛŋ chi doo bɛŋ chiiŋsɛ ntuŋ lɛ nto, mɛ mo nto, mbaaŋ tɛɛnyɛ gɛ. Mɛ mo mbiide bɛŋ le laa bɛŋ tɛŋe mɛ lɛ la lɛ?” \p \v 30 Konɛyu chvuu lɛ, “Abɛŋ le wa aju ana no nchi mbee a mɛ yeh njɛ kife ki mɛɛse le juu bikaa bitɛde fɛnshɛ mbuune. Muh mu jagɛ wu bu a mɛ fwe wù nyu wu noŋ njú yi lale ye le. \v 31 Wu jɛmɛ mɛne lɛ, ‘Konɛyu, Nyo le wu yu wa buunɛ chuŋ wu ka wu yɛŋ nnya yi wo nyaa bamii ba fuude le, wu kwajɛ wo. \v 32 Noo, tuŋ bamii Joba bo gɛɛŋ bo tɛɛŋ muh mu wù jee che le Samoŋ, chimi lɛ Bita. Wu chee bɛ Samoŋ wù kɛɛnyi jé wù la che le mbebe joo yì baaŋ le.’ \v 33 Kimimia noo, nchi mo nchiiŋsɛ ntuŋ lɛ wo to. Wo to nɛ, fi joŋ baaŋ. Bee mo be nyume fɛnɛ a Nyo jii ki bee yu fiɛɛ fì Tada tuŋ wo lɛ wo to wo jɛmɛ bee le.” \s1 Bita jɛmɛ bamii ba gɛ̀ bee gɛ Bajuu le gɛ kune Jiso Kletu \p \v 34 Bita mo wu kɛ wu tu wu jɛme wu duu lɛ, “Yi nchiɛɛŋ le, nle n'yɛŋ lɛ gɛh Nyo duunyi yeye yeye gɛ. \v 35 Muh wuchii wù faane wu, wu ka gee fiɛɛ fì chuule le, wu fii wu wu jiiŋe gɛ laa mwɛdɛ bu faane la. \v 36 Bɛŋ kee ntuŋ wu Nyo gɛ̀ chiiŋsɛ fɛ bamii ba Ishwala le, wu feeji saaka wù joŋe lɛ Jiso Kletu gɛ̀ to wu lɛ nyiɛgee taŋlo wù nyu antɛnɛɛ a Nyo bɛ bamii. Jiso Kletu wunɛ le Kikwɛɛ ki bamii bachii. \v 37 Bɛŋ kee fiɛɛ fì gɛ̀ kooshɛ woŋ wu Judia le wuchii, fi gɛ̀ kɛ Galalee ajiŋ a kife kì Joŋ gɛ̀ feeji wu leese bamii a joo. \v 38 Bɛŋ kee tɛ no Nyo gɛ̀ chvu lo Kiyo ki Yuude yi Jiso wu Nasalɛ le, wu ka wu nya bvuŋga wu le, wu tu wu nyume bɛ wu. No Nyo gɛ̀ bee bɛ wu, wu tu wu jiɛnyi manjuu le manchii wù gee lɛme chì joŋe wu ka fɛde bamii ba debele nyuse. \v 39 Le bee ba gɛ̀ yɛŋ mwɛɛ mù wu gɛ̀ gee woŋ wu Bajuu le wuchii, bɛ mù wu gɛ̀ gee a kilaantɛŋ ki Yɛlusalɛm le. Ba gɛ̀ ta wu yi kintaaŋ le wu kwe. \v 40 Geenɛ, lɛ doo nyu aju atade, Nyo bvusɛ wu yi kwe le, wu ge bamii yɛŋ wu le. \v 41 Gɛ nyu bamii bachii ba gɛ̀ yɛŋ wu le gɛ. Gɛ̀ yɛŋ gɛh bee ba Nyo gɛ̀ cha lɛ bee feeji kune Jiso. Bee gɛ̀ jii mwɛɛ bee ka muu besa ba Jiso sege wu gɛ̀ bu yi kwe le. \v 42 Wu jɛmɛ lɛ bee lé be gê be fêeji jɛ yi Nyo bamii le, bee ka sɛŋe bo le lɛ le wu wù Nyo le wu baa lɛ le wu wù ge wu sa bamii ba baaŋ yu mo ba kweeyɛ wa. \v 43 Jiso wunɛ le wu wù bamii ba ntuŋ wu Nyo bachii gɛ̀ jɛme kune wu lɛ le yɛɛŋ wu lé wu gɛ̂ɛ fitele fie yi ye ye le, Nyo le wu lɛɛshɛ bimbefɛ bie fede yi jee che le.” \s1 Kiyo ki Yuude to yi bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ \p \v 44 Gɛh no Bita gɛ̀ baaŋ wu jɛme mwɛɛ munɛ, Kiyo ki Yuude ja ki shii, ki to yi muh le wuchii wù gɛ yuge njɛmɛ wɛɛ le. \v 45 De yuŋ bamii ba mbɛmɛ ba le Bajuu ba gɛ̀ bi Bita le, no bo gɛ̀ yɛŋ Nyo nya tɛ nnya ye yì le Kiyo ki Yuude bamii ba le gɛ Bajuu gɛ. \v 46 Bajuu baa tu bo yuge no bo jɛme jɛ́ yì bo kee gɛ, bo yuuse Nyo. Bita mo wu biih lɛ, \v 47 “No Kiyo ki Yuude le ki to wa yi bamii banɛ le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no ki gɛ̀ to yi ye yese besabɛŋ le, taŋlo muh ka wu faŋ lɛ keefɛ ba lêesɛ bo a joo gɛ?” \v 48 No Bita bile noo, wu mo wu jɛmɛ lɛ ba leesɛ bo a joo a jee chi Jiso Kletu le. Ajiŋ ayu le, bamii bayu lɛgɛ lɛ wu che bɛ bo yi aju le shige fɛ wu ja. \c 11 \s1 Bita sɛɛŋ fiɛɛ fì gɛ̀ kooshɛ a Konɛyu yeh \p \v 1 Booŋ ba ntuŋ ba Jiso mo bamii ba mbɛmɛ ba Judia bachii gɛ̀ yu lɛ bamii ba le gɛ Bajuu gɛ le bo fi wa tɛ jɛ yi Nyo. \v 2 Bita gɛ̀ doo wu kaasɛ wu bɛɛŋ Yɛlusalɛm, bamii ba mbɛmɛ bamu tu bo sage wu. Bamii banɛ le ba gɛ̀ lɛme gɛh lɛ ba kɛme ki ba chvuu muh wu le gɛ muh Bajuu gɛ yeh, fɛ mwɛdɛ nyu muh wu Nyo. \v 3 Bo tu bo sage wu bo biide lɛ, “Wo chi jiɛnyi nɛɛ fɛ wo la jigɛ a bamii ba baaŋ binshushu le, wo ka jii mwɛɛ bena bo?” \p \v 4 Bita mo wu najɛ chuule fiɛɛ fichii fì gɛ̀ kooshɛ, wu jɛmɛ bo le lɛ, \v 5 “Ŋgɛ mbee a kilaantɛŋ kì Joba le mbuune, fiɛɛ njɛ kifilɛ ja fi to fɛ mɛne. N'yɛŋ a fiɛɛ fiyu le, fiɛɛ fimi shiide fɛwe njɛ kikwɛɛ ki nju, ba jiji yi abu le ana. Fi shii, fi lɛɛŋ a mɛ jii. \v 6 Ndoo mbijɛ yo, n'yɛŋ nyáŋ le chikfuu le chikfuu le, yimi nyume yi fɛ yeh le, yimi nyume yi nchvuuŋ bɛ yì loone, mo munyii mù fuune we. \v 7 Nja n'yu jɛ jɛmɛ mɛne lɛ, \wj ‘Bita, ja we wo yuuyɛ wo ji.’\wj* \v 8 Nchvuu lɛ, ‘Tada, gɛ taŋlo mɛ moŋ gɛ. Gɛ fiɛɛ fì nchɛ kɛnɛ fi yuude gɛ, gɛ lee wa a mɛ mu gɛ.’ \v 9 Jɛ yiyu ka yi jɛmɛ we lɛ, \wj ‘Keefɛ wo nyîɛŋse fiɛɛ fì Nyo le wu fɛ wa fi yuude gɛ.’\wj* \v 10 Fi kooshɛ noo bu kiŋgane kintɛde bo mo bo kaasɛ bo chii fiɛɛ fiyu fichii fi bɛɛŋ we. \p \v 11 Gɛh segeyu, bamii batɛde fɛsɛ fɛ yeh yì ŋgɛ̀ nchee fo, bo ja Kasalia, ba tuŋ lɛ bo to bo tɛɛŋ mɛ. \v 12 Kiyo ki Yuude jɛmɛ mɛne lɛ keefɛ mɛ nyiɛŋse ki ŋgɛɛŋ besa bamii bayu gɛ. Booŋ ba bwee besa ba Joba ba bvusoo banɛ bi mɛne, besa bo bachii gɛɛŋ be lee a muh wuyu yeh. \v 13 No bee lese, wu sɛɛŋ bee no wu gɛ̀ yɛŋ nchɛndaa wu Nyo le a wu yeh, wu jɛmɛ lɛ ntuŋ muh Joba wu gɛɛŋ wu tɛɛŋ muh mu wù ba tɛŋe lɛ Samoŋ Bita. \v 14 Muh wɛɛ lé wu gê wu tô bɛ saaka wu bamii bachii ba le a wu yeh lé bo gê bo bônɛ yu. \v 15 Ndoo ŋkɛ lɛ njɛme, Kiyo ki Yuude ja ki shii yi bamii bayu le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no ki gɛ̀ to yi ye yese besabɛŋ le fɛŋkɛɛ. \v 16 N'yɛŋ noo, mɛ mo ŋkwajɛ fiɛɛ fì Tada gɛ̀ jɛmɛ lɛ, \wj ‘Joŋ gɛ leese bamii a joo, geenɛ, Nyo lé wu gê wu lêesɛ bɛŋ nyu yi Kiyo ki Yuude le.’\wj* \v 17 No Nyo gɛ̀ nya bamii bayu bɛ nnya nyu gɛh yì wu gɛ̀ nya besabɛŋ le sege besabɛŋ gɛ̀ leesɛ muntele yi Tada Jiso Kletu le, nle yɛɛŋ wù nfaŋ fiɛɛ fì gee Nyo?” \p \v 18 Bamii bayu yu no Bita jɛme noo, bo gɛ ka bo sage wu gɛ. Bo mo bo ja bo tumɛ nyu maŋkuŋ ma Nyo bo duu lɛ, “Finɛ le noo, tu Nyo le wu nya wa tɛ je bamii ba le gɛ Bajuu gɛ, lɛ bo kusɛ muntele muboo ki bo kɛme kinche kì kage gɛ.” \s1 Bamii ba duude ba le gɛ Bajuu gɛ leesɛ muntele yi Tada Jiso le Antiok \p \v 19 Bamii ba gɛ̀ saaŋe no ŋgɛ kɛ, sege ba gɛ̀ yuuyɛ Tifiŋ bo gɛɛŋ manjuu le manjuu le, bo gɛɛŋ bo bu Fonishia, bamu gɛɛŋ Sablu, bamu Antiok. No bo gɛnɛ noo, bo tu bo feeji jɛ yi Nyo nyu gɛh Bajuu le maa. \v 20 Geenɛ, bamii ba mbɛmɛ bamu ba gɛ̀ ja Sablu bɛ Sɛliŋ, bo gɛɛŋ Antiok bo tu bo feeji tɛ saaka wù joŋe wù kune Tada Jiso fɛ bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ. \v 21 Yi bvuŋga bvu Tada Nyo le, bo ge bamii ba duude leesɛ muntele yi Tada Jiso le, bo kusɛ bo tu bɛ wu. \p \v 22 Saaka wuyu wunɛ lee bintuŋ bi kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ le Yɛlusalɛm. Bo mo bo tuŋ Banaba Antiok ayu. \v 23 Wu gɛɛŋ wu bu yo, wu yɛŋ no Nyo le wu dunyɛ fitele fì joŋe fɛ bo le, wu yu njoŋ, wu mo wu teefe bo no bo bîi Tada le bɛ muntele muboo munchii. \v 24 Banaba wunɛ gɛ̀ bee muh wù joŋe, wu yisɛ bɛ Kiyo ki Yuude wu ka kɛme mbɛmɛ chuule. Noo, wu ge bamii ba duude ba yo lee muntele yi Tada le. \p \v 25 Banaba gɛ̀ ja wu gɛɛŋ Tasu ki wu gôoŋ Sol. \v 26 Wu gɛ̀ gooŋ wu yɛŋ wu le, wu jo wu bɛ wu tu jiŋ Antiok. Bɛ wu tu bo nyume yo yi kiluŋ le kichile bɛ kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ, bo yɛyi bamii ba duude. Le Antiok ayu a ba gɛ̀ kɛ ba tɛŋe ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ lɛ bamii ba Kletu. \p \v 27 Lɛ nyume gɛh kife kiyu le, bamii bamu ba gɛ̀ sɛŋe mwɛɛ mù bo yuge Nyo jɛme, ja Yɛlusalɛm bo boh bo gɛɛŋ Antiok ayu. \v 28 Kiyo ki Yuude ge muh mu bo le wù jee che gɛ̀ bee Agabu ki wu jâ wu lɛɛŋ we, wu tee lɛ jɛŋ yì tɛɛme lé yi gê yi kôo bituŋ bichii. Jɛŋ yiyu gɛ̀ bee yi jiɛnyɛ yi koo kife kì Klawdiu gɛ̀ bee Nfoŋ wu Lum. \v 29 Ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ ba Antiok yu noo, bo seesɛ lɛ muh wuchii su bige no wù kɛme, bo fih booŋ ba bwe bo ba le Judia yu. \v 30 Bo mo bo su, bo tuŋ Banaba bɛ Sol bɛ bige biyu lɛ bo gɛɛŋ bo nya bachiji kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ le. \c 12 \s1 Nfoŋ Hɛlod nya ŋgɛ bamii ba mbɛmɛ le \p \v 1 Gɛ̀ bee kife kiyu le, Nfoŋ Hɛlod kɛ wu nyaa ŋgɛ bamii bamu ba kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ le. \v 2 Wu jɛmɛ ba gwoojɛ Jɛm wù mwa bwe Joŋ wu kwe. \v 3 Wu gɛ̀ doo wu yɛŋ lɛ fi le fi joŋ Bajuu le, wu mo wu gɛɛŋ fwe wu jɛmɛ ba koo tɛ Bita. Ba gɛ̀ kole wu yi aju a Ŋka wu Blɛd wù ba baaŋ gɛɛ gɛ Kishilɛ yo gɛ. \v 4 No bo kole wu, bo faa wu yeh yi ncha le, bo gɛɛ ŋgoo yi bamii ba nchi yeye yeye lɛ bo chiɛɛne wu banɛh banɛh. Hɛlod gɛ̀ gɛle Bita noo lɛ Ŋka wu Ndaŋfe ge doo wu fe, wu bvusɛ wu wù leesɛ a bamii fwe ba sa wu. \v 5 Bita tu wù nyu gɛh yeh yi ncha le. Geenɛ, kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ tu ki buune Nyo fɛ wu le wesee. \s1 Nchɛndaa wu Nyo bvusɛ Bita yeh yi ncha le \p \v 6 Lɛ doo nyume kintaŋ kì akfuuŋ bude ayuu Hɛlod bvusɛ Bita lɛ ba sa wu, Bita lefe antɛnɛɛ a bamii ba nchi bafɛɛ ba kaaŋ wu bɛ bancha bafɛɛ, bo tu bo chiɛɛne wu. Bamii ba nchi bamu chiɛɛne a yeh yi ncha fwe. \v 7 Fi kooshɛ lɛ nchɛndaa Tada gɛ̀ ja wu jagɛ nɛ wu bu, n'yuu baaŋ yeh yi ncha yiyu le. Nchɛndaa wɛɛ kuŋ Bita yi kibɛne le, wu kaŋsɛ. Wu jɛmɛ wu le lɛ, “Ja we chige.” No wu jɛmɛ noo, bancha baa mo bo faanyɛ chiaaŋ yi Bita le bo gwe fɛkuu. \v 8 Wu ka wu jɛmɛ wu le lɛ, “Jilɛ nju yo, wo lee jé yo.” Bita ge noo. Nchɛndaa wɛɛ ka wu jɛmɛ lɛ, “Buu nju yo ye le wo bîi mɛne.” \v 9 Bita buu, wu bii wu le akfuuŋ. Gɛ wu gɛ̀ kee lɛ fiɛɛ fì nchɛndaa wɛɛ gee le nchiɛɛŋ gɛ. Wu gɛ̀ kwaji lɛ le fiɛɛ njɛ kifilɛ fi too fɛ wu le. \v 10 Bɛ wu jiɛnyɛ bo fe kijusɛ ki fwe fɛ bamii ba nchi gɛ̀ chiɛɛne fo, bo fe bvu ajiŋ, bo fɛsɛ jwe wu kitaŋ wù bude wu gɛɛne a kilaantɛŋ le, ba fɛ bɛ kinchvu. Jwe wu kitaŋ kiyu gwenyɛ lɛwulɛwu, bo bu. No bo bu noo, bo tu bo jiɛnyi bo boge gɛh a je, nchɛndaa Tada Nyo wɛɛ mo wu ja wu lɛsɛ a wu jii. \p \v 11 Bita shɛɛ, bvufee to wu fo, wu jɛmɛ lɛ, “Mɛɛse nle ŋkɛɛ wa lɛ le nchiɛɛŋ lɛ be tuŋ Tada Nchɛndaa we lɛ wu to wu bvusɛ mɛ chiaaŋ yi Hɛlod le, mbu yi ŋgɛ wù Bajuu chi chiɛɛne lɛ bo lé bo gê bo nyâ mɛne.” \p \v 12 No wu kɛle noo, wu mo wu ja wu gɛɛne fɛ yeh yi Mɛɛle wù bwe Joŋ Maliku le, bamii ba duude nyu bo taashɛ fo bo buune. \v 13 Wu gɛɛŋ wu bu fo, wu kuŋ jwe wu kitaŋ, mwa wù kwɛse wumu jee che nyu lɛ Loda wù gɛ̀ lɛne fɛ yeh yiyu le to ki wu gwênyɛ. \v 14 Wu doo wu yu lɛ le jɛ yi Bita, njoŋ yuuyɛ lo wu, wu baaŋ a gwenyɛ gɛ kitaŋ gɛ, wu ka wu ja wu legɛ wu kaasɛ wu lee wu gɛɛŋ yeh, wu sɛɛŋ bamii le lɛ, “Bita le jwe wu kitaŋ le.” \v 15 Bo chvuu wu le lɛ, “Wo jede lo.” Wu tu wu tɛɛnyi gɛh lɛ le Bita. Bo ja bo jɛmɛ lɛ “Taŋlo nyu Nchɛndaa wu Nyo we.” \v 16 No bo gɛ̀ jɛme noo, Bita mɛ gɛh wu kune. Bo doo bo gwenyɛ, bo yɛŋ nyu nchiɛɛŋ lɛ le wu, jwe yuŋ bo. \v 17 Wu fe bɛ chiaaŋ lɛ bo lu bɛ jwe, wu mo wu sɛɛŋ bo no Tada be bvusɛ wu yeh yi ncha le, wu ka wu jɛmɛ lɛ bo sɛɛŋ Jɛm le mo bamii ba mbɛmɛ le bachii. No wu jɛmɛ noo, wu mo wu ja wu gɛɛŋ kimbe kimi le. \p \v 18 Akfuuŋ bu ayuu, bvufee chɛŋe lo bamii ba nchi laa tu kooshi la bɛ Bita la. \v 19 Hɛlod bvusɛ bamii lɛ bo jiɛnyɛ bo gooŋ wu. Bo gooŋ, bo gooŋ sɛŋ. Wu mo wu tɛɛŋ bamii ba nchi ba gɛ̀ chiɛɛne Bita baa, wu biih mwɛɛ bo le, wu jɛmɛ lɛ ba jo bo ba gɛɛŋ ba lɛɛshɛ lo bo. Ajiŋ ayu, Hɛlod ja kimbe ki woŋ wu Judia le, wu boh wu gɛɛŋ wu tu wù nyu a kilaantɛŋ kì Kasalia le. \s1 Kwe yi Nfoŋ Hɛlod \p \v 20 Gɛ̀ bee kife kiyu le Nfoŋ Hɛlod toonyi shɛ́ŋ bɛ bamii ba Taya mo ba Sidoŋ. Bamii bayu mo bo banyɛ ye ki bo gɛɛŋ bo ku chiaaŋ lɛ nyiɛgee nyume yu, nje woŋ wuboo gɛ̀ kɛme mwɛɛ munjile nyu woŋ we le. Bo gɛɛŋ, bo ya bo koo nsaŋ bɛ Blastu wù gɛ̀ bee chɛfoŋ. \p \v 21 Juu gɛ̀ to chi kojɛ, Nfoŋ Hɛlod noŋ njú ye yi woŋ, wu shii yi kala le, wu tu wu nyaa njɛme bamii bayu le. \v 22 Bo ja bo wuule lo, bo yuuse wu bo duu lɛ, “Wunɛ njɛmɛ le wu nyo, gɛ nyu wu muh wu wuŋ gɛ.” \v 23 Kimimia, nchɛndaa Tada mo wu tuŋ kinchɛŋ yi Nfoŋ Hɛlod le, nje wu gɛ̀ baaŋ feesɛ gɛ mbɛɛŋsɛ wuyu Nyo le gɛ. Baŋgvule mo bo ji wu, wu kwe. \p \v 24 Geenɛ, jɛ yi Nyo tu yi leese a muntele mu bamii le, yi saaŋe yi gɛɛne lo fwe fwe. \p \v 25 Banaba bɛ Sol gɛ̀ mɛsɛ fiɛɛ fì ba gɛ̀ tuŋ bo yu Yɛlusalɛm, bo mo bo kaasɛ bo tu jiŋ Antiok. Bo doo bo tuu jiŋ, bo jo Joŋ Maliku. \c 13 \s1 Ba tuŋ Banaba bɛ Sol \p \v 1 Bamii bamu gɛ̀ bee a kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ le Antiok, nyu ba sɛŋe mwɛɛ mù bo gɛ̀ yuge Nyo jɛme, bo ka yɛyi bamii. Bamii bayu gɛ̀ bee Banaba bɛ Simuŋ wù ba gɛ̀ tɛŋe lɛ wù Yiide, mo Lusu wu Sɛliŋ bɛ Sol mo Manɛŋ wù ba gɛ̀ lɛyɛ wu bɛ Hɛlod wù muh wu nsa. \v 2 Gɛ̀ bee bo bane mwɛɛ munjile bo buune Nyo, Kiyo ki Yuude ja ki jɛmɛ bo le lɛ, “Bɛŋ baa Banaba bɛ Sol bɛŋ gɛɛ yeye, bo lɛ̂ne lɛme chì nle ntɛɛŋ bo lɛ bo lɛ̂ne.” \v 3 Bo yu noo, bo ka bo bane gɛh mwɛɛ munjile bo buune, bo gɛ̀ ja bo gɛɛ chiaaŋ yi bo le, bo mo bo chiiŋsɛ bo, bo tu bo gɛɛne. \s1 Banaba bɛ Sol gɛɛŋ Sablu \p \v 4 Banaba bɛ Sol mo bo gɛɛne gɛh no Kiyo ki Yuude gɛ̀ tuŋ bo. Bo ja bo boh a kilaantɛŋ kì Sɛlusia le, bo lee a ŋguh wu a joo le, bo daŋsɛ, bo gɛɛne woŋ wù Sablu le. \v 5 No bo daŋ, bo bu a kilaantɛŋ kì Salami le, bo tu bo jiɛnyi bo feeji jɛ yi Nyo yéh yi buunɛ yi Bajuu le, Joŋ Maliku jiɛnyi bɛ bo, wu fii bo. \p \v 6 Bo jiɛnyɛ yi woŋ wu a joo ntɛnɛɛ wuyu le, bo daŋsɛ bo gɛɛŋ bo bu mo a kilaantɛŋ kì Bafo le. Lɛ bo gɛɛŋ bo bu yi muh wu Bajuu wumu le yo, nyu muh wu nfiŋ jee che nyu lɛ Bal Jiso, wu gɛ̀ mbiane lɛ wu le muh wù sɛŋe mwɛɛ mù wu gɛ̀ yuge Nyo jɛme. \v 7 Wu to wu shee bɛ Sɛgu Bawolu wù muh wù sage woŋ wuyu. Muh wù sage wuyu gɛ̀ kɛme bvufee baaŋ. Wu tɛɛŋ Banaba bɛ Sol nje wu gɛ̀ goone ki wu yû jɛ yi Nyo. \v 8 Bo to, geenɛ Ɛlima wù muh nfiŋ wɛɛ no jee che le a jɛ yi Glek le, wu mo wu tɛɛnyi bɛ bo, wu mone ki wu gê lɛ keefɛ muh wù sage wɛɛ lee fitele yi Jiso le gɛ. \v 9 Kiyo ki Yuude yisɛ yi Sol le, wù jee che chimi gɛ̀ bee lɛ Bol, wu noŋ ajii yi muh nfiŋ wɛɛ le, \v 10 wu jɛmɛ wu le lɛ, “Wo le mwa debele, wo le muh wù banɛ fiɛɛ fichii fì le chuule. Kilɛlɛ bɛ chimbiaŋ le mu chiiŋ fɛ fitele fiuŋ le. Gɛ taŋlo wo nyu nɛ njɛ wo kuse nchiɛɛŋ wù Nyo tûu chimbiaŋ sɛŋ gɛ? \v 11 Yegɛ yu, mɛɛse kibo ki Nyo le ki gwe ye yo le wo feeŋ, fi lé fi jô kife fɛ wo ka wo yɛŋ juu le.” Kimimia noo, fiɛɛ fimi shii gɛ̀ njɛ kimbɛ, fi baŋe ajii a Ɛlima. Wu mo wu ja wu tu wu monyi lo manjuu, wu goone muh wù chiɛɛji wu. \v 12 Muh wù sage wɛɛ yɛŋ noo, wu mo wu lee fitele yi Jiso le, no wu gɛ̀ kɛme kiŋgha yi mwɛɛ mù bo gɛ̀ yɛyi kune Tada Jiso. \s1 Bol bɛ Banaba gɛɛŋ Antiok wu Bisidia le \p \v 13 Bol bɛ ŋgoo ye lee a ŋguh le Bafo, bo daŋ joo yì baaŋ bo bu a kilaantɛŋ kì Bɛlga le woŋ wù Banfilia le. No bo bu yo, Joŋ Maliku chinɛ bo le, wu tu jiŋ Yɛlusalɛm. \v 14 Bo ja yo, bo fe bo gɛɛŋ a kilaantɛŋ kì Antiok wu Bisidia le. Lɛ to nyu juu chi yuuŋ, bo gɛɛŋ bo lee bo shii yeh yi buunɛ le. \v 15 Bamii gɛ̀ ja bo tɛɛŋ a Ŋwa wu banchi ba Musɛ le bɛ wu bamii ba ntuŋ wu Nyo bo mɛsɛ, bachiji kikwɛɛ ki yeh yi buunɛ yiyu le mo bo tuŋ ntuŋ fɛ ba Bol le lɛ, “Booŋ ba bwe wese, bɛŋ nɛ kɛme fiɛɛ fì bɛŋ tefɛ bamii yu, bɛŋ jɛmɛ.” \p \v 16 Bol mo wu ja we, wu chi bamii bɛ kibo wu mo wu kɛ wu jɛme lɛ, “Bamii ba Ishwala bɛ bamii ba le gɛ Bajuu gɛ ba ŋgvuune tɛ Nyo, bɛŋ yêgɛ bɛŋ yû. \v 17 Nyo wu bamii ba Ishwala gɛ̀ cha bachiji chiji besa, wu ge kfuu chiboo tu chi kuu sege bo gɛ̀ bee bantolo woŋ wù Ijib le. Wu mo wu bvusɛ bo yo bɛ bvuŋga bwe, \v 18 wu koo yii bɛ bo, wu tu wu jiiŋe fɛ bo le nchvuuŋ yi biluŋ le mbaanyɛ. \v 19 Wu gɛ̀ ge ba shiiŋshɛ bituŋ bvusooshwi woŋ wù Kanan le, wu mo wu nya woŋ kwɛɛ tu wuboo. \v 20 Mwɛɛ munɛ munchii gɛ̀ jo njɛ biluŋ gii yinɛh kicho mbaanshɛŋ (450). No wu nya woŋ kwɛɛ bo le, wu mo wu gɛɛ bamii ba sâge bo. Bo sa bo gɛɛŋ bo bu yi kife kì muh we wu ntuŋ wù Samwe gɛ̀ sage le. \v 21 Gɛh yi kife kɛɛ le bo gɛ̀ ja bo lɛgɛ ki bo kɛme nyu nfoŋ, Nyo mo wu nya Sol, mwa Kish wu kfuu chi Bɛnjamɛ le. Wu sa bvunfoŋ yi biluŋ le mbaanyɛ. \v 22 Nyo gɛ̀ shwa wu, wu gɛɛ Dabi Nfoŋ wuboo le. Nyo gɛ̀ bee wu jɛmɛ kune Dabi wunɛ lɛ, \q1 ‘Nle n'yɛŋ Dabi wù mwa Jɛsi le nyu fitele fiaŋ. \q1 Wu lé wu gee fiɛɛ fichii fì ŋgoone.’ \p \v 23 Gɛ̀ bee a kfuu chi Nfoŋ Dabi wunɛ le wù Nyo gɛ̀ bvusɛ Mbvusɛ, wu nya bamii ba Ishwala le no wu gɛ̀ ka wa. Mbvusɛ wunɛ nyu Jiso. \v 24 Fɛ Jiso wunɛ kɛ lɛme che gɛ̀ bee Joŋ feeji wa bamii bachii ba Ishwala le lɛ bo kusɛ muntele muboo wu leesɛ bo a joo. \v 25 Joŋ gɛ̀ bee wa ki wu mɛ̂sɛ lɛme che, wu gɛ̀ ja wu biih bamii le lɛ, ‘Bɛŋ kwaji lɛ nle yɛɛŋ? Gɛ n'ya nyume muh wù bɛŋ chiɛɛne gɛ. Muh wu too a mɛ jiŋ, mbaaŋ ŋkojɛ gɛ muh wu le no ŋgvuumɛ nfaanyɛ jé ye gɛ.’” \p \v 26 Bol gɛɛŋ fwe wu jɛmɛ lɛ, “Booŋ bwɛɛŋ ba le a kfuu chi Ablaham le mo bɛŋ bamii bachii ba le gɛ Bajuu gɛ ba ŋgvuune tɛ Nyo, Nyo gɛ̀ chiiŋsɛ ntuŋ wunɛ wu taŋlo wu bvusɛ bamii yu nyu besabɛŋ. \v 27 Geenɛ, bamii ba Yɛlusalɛm bɛ bamii baboo bo sage woŋ, bo faŋ ki bo jo Jiso njɛ Mbvusɛ. Bo ka bo faŋ ki bo kɛɛ kinyi ki mwɛɛ mù bamii ba ntuŋ wu Nyo gɛ̀ saŋ kune wu. Nyu gɛ mu mù bo gɛ̀ shee bo tɛŋe aju a yuuŋ le achii. Bo gɛ̀ doo bo jɛme lɛ ba yuuyɛ wu noo, finɛ fiɛɛ mo fi ge fi to fi kojɛ no bamii ba ntuŋ wu Nyo gɛ̀ jɛmɛ. \v 28 No bo gɛ̀ baaŋ yɛŋ gɛ jialɛ chì taŋlo bo yuuyɛ wu yu gɛ, bo gɛɛŋ fwe bo jɛmɛ Balɛt le lɛ ba yuuyɛ wu. \v 29 Bo gɛ̀ ge fiɛɛ fichii no Ŋwa wu Nyo gɛ̀ jɛme kune Jiso, bo shiishɛ wu yi kintaaŋ le bo gɛɛŋ bo leesɛ wu a jɛŋ. \v 30 Geenɛ, Nyo kaasɛ wu bvusɛ wu yi kwe le. \v 31 Wu dunyɛ kikwɛɛ ke yi aju a duude le, bamii ba bɛ bo gɛ̀ ja Galalee bo gɛɛŋ Yɛlusalɛm. Le bo ba feeji kune wu mɛɛse bamii ba Ishwala le. \p \v 32 Noo, bee tu be nyu tɛ fɛnɛ mɛɛse ki be feeji saaka wù joŋe wunɛ bɛŋ le. Saaka wunɛ le lɛ, fiɛɛ fì Nyo gɛ̀ ka wa bachiji chiji bamii ba Ishwala yu, \v 33 le wu ge wa fi to fi kojɛ mɛɛse kife kesa besabɛŋ le, besabɛŋ ba le booŋ baboo. Finɛ kooji no Nyo gɛ̀ bvusɛ Jiso yi kwe le. Ba le ba saŋ wa kune fiɛɛ finɛ a Ŋwa wu N'yuusɛ le bimbe bifɛɛ, Nyo jɛme lɛ, \q1 ‘Wo le mwa yaŋ, \q1 abɛŋ nle chijo.’ \m \v 34 Kune mbvusɛ wù Nyo gɛ̀ bvusɛ Jiso yi kwe le lɛ keefɛ wu fo gɛ, Nyo gɛ̀ jɛme a yinɛ je le lɛ, \q1 ‘Nlé ŋgê nnyâ bɛŋ kimbonɛ kì le kaŋ, \q1 ki ŋgɛ ŋkawa Dabi yu, wu lee.’ \m \v 35 Fi le ba ka ba saŋ a kijusɛ kimi le a Ŋwa wu N'yuusɛ le Dabi jɛme lɛ, \q1 ‘Gɛ wo nyu wo ge wo chinɛ Mwa yo wu lɛme wù Yuude le, \q1 wu fo a jɛŋ gɛ.’ \m \v 36 Fi kune Dabi le lɛ wu gɛ̀ lɛŋ lɛme che chì Nyo gɛ̀ nya wu le yi kife ke le, wu ge wu kwe ba jiiyɛ wu mbebe bachiji le, wu fo. \v 37 Geenɛ, muh wunɛ wù Nyo gɛ̀ bvusɛ yi kwe le gɛ̀ baaŋ fo gɛ a jɛŋ gɛ. \p \v 38 Noo, booŋ ba bwɛɛŋ, bɛŋ mo bɛŋ kêe chuule lɛ saaka wunɛ wù ba feeji lɛ Nyo lɛɛshi bimbefɛ bi bamii wu lɛɛshi nje Jiso wunɛ. \v 39 Muh wù leese fitele fie yi Jiso le, le wu bonɛ wa yi bimbefɛ bie le bichii, le fiɛɛ fì taŋlo nchi wu Musɛ gɛ ge gɛ. \v 40 Noo, bɛŋ yɛ̂ne lɛ keefɛ fiɛɛ fì ba saŋ a ŋwa wu bamii ba ntuŋ wu Nyo le fi koo bɛŋ gɛ. Ba jɛme yo lɛ, \q1 \v 41 ‘Bɛŋ yêgɛ bɛŋ yû bɛŋ ba chwɛɛse Nyo. \q1 De lé yi gê yi yûŋ bɛŋ, bɛŋ kweeyɛ. \q1 Nlé ŋgê môŋ fiɛɛ yi kife kena le, \q1 nyu fi muh be jɛme lo bɛŋ le, bɛŋ gɛ bɛɛŋ gɛ.’” \p \v 42 Bol bɛ Banaba gɛ̀ doo bo bude yeh yi buunɛ yiyu le, bamii bayu tu bo lɛgɛ lɛ bo ka bo to gɛh juu chi yuuŋ chì too le bo ka bo jɛme mwɛɛ munɛ. \v 43 Bamii gɛ̀ doo bo bu yeh yi buunɛ le, bamii ba duude ba gɛ̀ bee Bajuu bɛ bamii ba gɛ̀ kusɛ bo tu bamii ba mbɛmɛ ba Bajuu le, tu bo bii Bol bɛ Banaba le. Bo tu bo jɛme bo teede bamii bayu le lɛ bo yûge gɛh nyu Nyo le, lɛ bo mɛ gɛh bo nyu yi nfii wù Nyo le. \p \v 44 Lɛ to nyu juu chi yuuŋ chì bii chiɛɛ le, gɛ̀ shɛɛ gɛh shige kilaantɛŋ kichii gɛ̀ bu ki to ki yu jɛ yi Nyo. \v 45 Bajuu yɛŋ no kinchvu ki bamii taashɛ noo, bo tu bo bɛɛnɛ kindoŋ, bo tɛɛnyi fiɛɛ fì Bol be jɛme le, bo naanyi wu. \v 46 Bol bɛ Banaba tu bo jɛme lo bo faane gɛ, bo duu lɛ, “Fi le chuule lɛ bee ya be fejɛ jɛ yi Nyo nyu bɛŋ Bajuu le. No bɛŋ le bɛŋ laasɛ lo, bɛŋ jo bikwɛɛ biɛna lɛ bɛŋ baaŋ kojɛ gɛ ki bɛŋ kɛ̂me kinche kì kage gɛ, tu bee lé be fîisɛ fiesa be feeji nyu bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ. \v 47 Le no Nyo le wu jɛme bee le, wu gɛ̀ duu lɛ, \q1 ‘Nle ntomɛ wo lɛ wo nyume kin'yesɛ yi bamii ba le gɛ Bajuu gɛ, \q1 wo lé wo gê wo bvûsɛ bamii ba le abu a woŋ le achii bo bonɛ.’” \p \v 48 Bamii ba le gɛ Bajuu gɛ yu noo, bo tu bo yuge njoŋ, bo bɛɛŋse jɛ yi Tada. Bamii ba duude bɛɛŋ saaka wɛɛ le, nyu ba Nyo gɛ̀ cha wa lɛ bo lé bo kɛ̂me kinche kì kage gɛ. \p \v 49 Jɛ yi Tada mo yi jiɛnyɛ woŋ kwɛɛ le wuchii. \v 50 Geenɛ, Bajuu mo bo ja bo bɛɛse bachiji ntɛ bɛ bikɛse ba baaŋ baaŋ, bikɛse banɛ nyu bo, bo gɛ̀ bee bo too yeh yi buunɛ le, bo tu bo banɛ Bol bɛ Banaba, bo mo bo kuŋ bo lɛ bo ja yo. \v 51 Bo doo bo jade noo, bo kaajɛ bibvunɛ yi bikaa biboo le lɛ le njiŋɛ wu fiɛɛ fì bo moŋ, bo mo bo gɛɛŋ a kilaantɛŋ kì Ikoniuŋ le. \v 52 Ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ lɛ shɛɛ yi tu yi nyu fiboo yi yuge njoŋ baaŋ, Kiyo ki Yuude nyu ki yisɛ ye yiboo le. \c 14 \s1 Bol bɛ Banaba fejɛ saaka wù joŋe kune Jiso Ikoniuŋ \p \v 1 No Bol bɛ Banaba gɛ̀ gɛnɛ Ikoniuŋ, bo ka bo ge gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no bo gɛ̀ ge Antiok, ki bo lee yeh yi buunɛ yi Bajuu yi yo le, bo feeji saaka wù joŋe yu. Bo fejɛ chuule Bajuu mo bamii ba le gɛ Bajuu gɛ bɛɛŋ wesee. \v 2 Geenɛ, Bajuu ba gɛ̀ faŋ ki bo bɛɛŋ bo ja bo bɛɛse bamii bamu ba le gɛ Bajuu gɛ, bo chɛŋe bɛ muntele muboo, bo tôonyi shɛ́ŋ bɛ bamii ba mbɛmɛ. \v 3 Bol bɛ Banaba mɛ gɛh yo kife ki ndefe le, bo tu bo feeji kune Tada bo faane gɛ. Tada nya bo bɛ bvuŋga ki bo gee mwɛɛ mù duunyi bvuŋga bvu Nyo bɛ mwɛɛ mu jwe wu yunɛ mù duunyi lɛ fiɛɛ fì bo feeji kune Tada no wu le wu dunyɛ fitele fì joŋe fɛ bamii le, le nchiɛɛŋ. \v 4 Bamii ba a kilaantɛŋ kiyu le gadɛ. Bamu tu kimbe ki Bajuu ba gɛ̀ faŋe ki bo bɛɛŋ baa le, bamu tu kimbe ki booŋ ba ntuŋ ba Jiso le. \p \v 5 Bajuu baa bɛ bamii ba le gɛ Bajuu gɛ mo bikwɛɛ bi woŋ taashɛ, bo chu ntaŋ ki bo nyiɛ bɛ booŋ ba ntuŋ ba Jiso, ki bo tumɛ bo bɛ ata bo kweeyɛ. \v 6 Bo kɛɛ ntaŋ wɛɛ, bo mo bo legɛ bo gɛɛŋ woŋ wù Likonia le, bo tu bo jiɛnyi bilaantɛŋ bì Lista bɛ Dɛbi le mo bantɛ ba mbebe yo le, \v 7 Bo feeji saaka wù joŋe yo. \s1 Bol bɛ Banaba fɛ kiŋkɛlɛ Lista \p \v 8 Muh mu gɛ̀ bee Lista, wu gɛ̀ bee wu shee gɛ fɛkuu, taŋlo wu gɛ jiɛnyɛ gɛ, nje ba gɛ̀ boyi wu, wù nyu kiŋkɛlɛ. Lɛ to nyu juu chimi, \v 9 wu shii wu yege fiɛɛ fì Bol gɛ yɛyi. Bol noŋ ajii ye ye le, wu yɛŋ muh wɛɛ kɛme mbɛmɛ lɛ Nyo taŋlo wu fɛ wu, wu tɛmɛ, \v 10 wu mo wu jɛmɛ wu le fɛwɛɛwe lɛ, “Ja lɛɛŋ we.” Wu mo wu selɛ we, wu kɛ wu tu wu jiɛnyi. \p \v 11 Kinchvu ki bamii yɛŋ fiɛɛ fì Bol ge le, bo mo bo tuŋ kitada, bo jɛmɛ a jɛ́ yi Likonia le lɛ, “Banyo le bo tu bamii bo shii bo to fɛ bee le.” \v 12 Bo tu bo tɛŋe Banaba lɛ Siyu, bo mo bo tɛŋe Bol lɛ Ɛmi\f + \fr 14:12 \fr*\ft Siyu gɛ̀ bee nyo wu Baglek wù baaŋ, Ɛmi nyu wu gɛɛne bantuŋ be.\ft*\f* lɛ le gɛh wu wù to wu jɛme segechii. \v 13 Gɛ̀ bee yeh yi kintanyɛ yi nyo wù bo tɛŋe lɛ Siyu wunɛ le nyu mbebe kilaantɛŋ kiyu le. Chiji kintanyɛ wu fo mo wu jo banaa ba bilɛŋsɛ bɛ nfude wu mo wu too bɛ bo jwe wu kitaŋ le lɛ bɛ bamii ge kintanyɛ yu fɛ Banaba bɛ Bol le. \p \v 14 Booŋ ba ntuŋ ba Jiso banɛ kɛɛ fiɛɛ fì bɛ bamii bayu gɛ̀ goone ki bo ge, bo saayɛ njú ye yiboo le, bo \f + \fr 14:14 \fr*\ft Bo gɛ̀ saayi njú ki bo chunyɛ lɛ fiɛɛ fì bo goone ki bo ge fi lujɛ bo.\ft*\f* legɛ bo lee a bamii bayu ntɛnɛɛ, bo tu bo ghaade lɛ, \v 15 “Bamii banɛ, bɛŋ gee nyu la finɛ? Bee le gɛh bamii yɛɛŋyɛɛŋ njɛ bɛŋ, bee to fɛnɛ ki bee fejɛ saaka wù joŋe wù jade fɛ Nyo le lɛ bɛŋ chinɛ banyo ba achiji banɛ le, bɛŋ bîi nyu Nyo wu le Nyo le. Wu gɛ̀ fɛ kibvulɛ bɛ nshɛŋ bɛ jóo mo mwɛɛ munchii mù le manjuu manɛ le. \v 16 Gɛ̀ bee fweele, wu chinɛ bamii le bituŋ le bichii, bo gee no bo koŋe. \v 17 Geenɛ, wu tu wù gee gɛh mwɛɛ mù njoŋe fɛ bamii le ki fi dûunyi lɛ wu le yu. Wu tu wu nyaa bo bɛ jaŋ, bo kɛme ŋgu kife kì kooji le, bo jii bo yuge njoŋ.” \v 18 No Banaba bɛ Bol jɛmɛ mwɛɛ munɛ bo le nɛ, bo ge lo nɛ cho, fɛ bo lu ki bo ge kintanyɛ fɛ bo le. \p \v 19 Bajuu bamu gɛ̀ ja bo to yo, bo ja Antiok bɛ Ikoniuŋ, bo bɛɛse bamii ba duude lɛ bo tumɛ Bol bɛ ata. No bo tumɛ noo, bo mo bo chii wu bo bu bɛ wu a kilaantɛŋ le bo kwaji lɛ wu le wu kwe wa. \v 20 Geenɛ, ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ gɛ̀ to bo taashɛ a wu we, wu kaasɛ wu ja we, wu tu a kilaantɛŋ kiyu le. Bvu gɛ̀ bu bvu yuu, wu bɛ Banaba mo bo ja yo, bo gɛɛne a kilaantɛŋ kì Dɛbi le. \p \v 21 No Bol bɛ Banaba leese Dɛbi, bo fejɛ saaka wù joŋe kune Jiso, bo kɛme bamii ba mbɛmɛ yo wesee. Bo gɛ̀ ja yo bo tu bo kaase bo tuu jiŋ, bo fede a bilaantɛŋ bì Lista bɛ Ikoniuŋ le mo Antiok wu Bisidia le. \v 22 No bo fede noo, bo chiaase muntele mu bamii ba mbɛmɛ, bo teede bo le lɛ bo mɛ gɛh bo lɛ̂me chuule yi mbɛmɛ wuboo le, bo kêe lɛ bɛ bo kɛme ki bo yɛŋ baŋgɛ ba duude fɛ bo ge bo lee bvunfoŋ bvu Nyo le. \v 23 Bo tu bo baayi bachiji bintaashɛ bi bamii ba mbɛmɛ, bo gɛɛde bintaashɛ bi bamii ba mbɛmɛ le bichii. No bo gɛ̀ gɛɛde noo bo banɛ mwɛɛ munjile bo buune bo mo bo nya bo chiaaŋ yi Tada Jiso wù bo bɛmɛ wu le. \s1 Bol bɛ Banaba tu jiŋ Antiok wu Silia le \p \v 24 Bol bɛ Banaba gɛ̀ fe woŋ wù Bisidia le, bo daŋsɛ bo gɛɛŋ wù Banfilia le, \v 25 bo fejɛ jɛ yi Nyo a kilaantɛŋ kì Bɛlga le, bo boh bo gɛɛŋ a kilaantɛŋ kì Atalia le. \v 26 No bo boh yo, bo lee a ŋguh wu a joo le, bo tu bo kaase bo tuu jiŋ Antiok. Antiok yanɛ nyu yo a ba gɛ̀ nya bo chiaaŋ yi Nyo le wu nya bo bɛ nfii we, bo tu bo jiɛnyi bo gee lɛme chinɛ chì bo gɛ̀ mɛsɛ. \v 27 No bo fɛse yo, bo baanyɛ kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ, bo sɛɛŋ fiɛɛ fichii bo le no Nyo chi lɛŋ bɛ bo, bɛ no wu chi gwenyɛ muntele mu bamii ba le gɛ Bajuu gɛ, bo lee muntele yi Jiso le. \v 28 Bol bɛ Banaba che bɛ ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ bayu kife ndefɛ. \c 15 \s1 Bamii ba mbɛmɛ shii nshilɛ Yɛlusalɛm \p \v 1 Bamii bamu gɛ̀ ja Judia, bo boh bo to Antiok, bo tu bo yɛyi bamii ba mbɛmɛ, lɛ gɛ taŋlo Nyo bvusɛ muh njɛ ba chvuu mwɛdɛ yeh no nchi wu Musɛ duunyi sɛŋ gɛ. \v 2 Bol bɛ Banaba kajɛ lo n'yɛyɛ wuyu, bɛ bamii bayu she bo tɛɛnyi kintɛɛnyɛ yu we nyu gɛ kì wɛɛ gɛ. Fi gɛ̀ ya, kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ki Antiok bo baa Bol bɛ Banaba mo bamii ba mbɛmɛ bamu, bo tuŋ lɛ bo bɛɛŋ Yɛlusalɛm bo yɛŋ booŋ ba ntuŋ ba Jiso bɛ bikwɛɛ bi kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ki yo le, lɛ bo lee jwe fɛ fiɛɛ fiyu le. \p \v 3 Noo, kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ki Antiok mo ki chiiŋsɛ bo, bo tu bo gɛɛne bo fede bimbe bì Fonishia bɛ bì Samaliya le bo sɛŋe bamii ba mbɛmɛ ba yo le, lɛ bamii ba le gɛ Bajuu gɛ le bo kusɛ wa. Bamii bachii ba gɛ̀ yuge noo, bo tu bo laŋeye baaŋ. \v 4 Bo bɛɛŋ bo gɛɛŋ bo fɛsɛ Yɛlusalɛm, kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ bɛ booŋ ba ntuŋ ba Jiso mo bachiji kintaashɛ ki yo fi bo. Bo sɛɛŋ fiɛɛ fichii bo le no Nyo chi lɛŋ chiaaŋ yiboo le. \v 5 Geenɛ, bamii ba mbɛmɛ bamu bo gɛ̀ bee tɛ a ŋgoo yi Bafalashii le, ja we bo jɛmɛ lɛ, “Ba kɛme gɛh ki ba chvûuse bamii ba le gɛ Bajuu gɛ yeh, bo jɛ̂mɛ bo le lɛ bo bii banchi ba Musɛ le.” \p \v 6 No bo jɛmɛ noo, booŋ ba ntuŋ ba Jiso bɛ bachiji kintaashɛ ka bo shii ki bo lee antɛnɛɛ a fiɛɛ fiyu. \v 7 Bo gɛ̀ she bo jɛme bo gɛɛŋ je yì ndefɛ le, Bita ja wu lɛɛŋ we wu jɛmɛ lɛ, “Booŋ ba bwɛɛŋ, bɛŋ kee lɛ gɛ̀ bee fweele Nyo baa mɛ a bɛŋ ntɛnɛɛ lɛ le yi jwe waŋ le wù bamii ba le gɛ Bajuu gɛ le bo yuge saaka wù joŋe bo bɛmɛ wu le. \v 8 Nyo wù kee muntele mu bamii, wu dunyɛ lɛ wu lé wu fi bamii ba le gɛ Bajuu gɛ, wu nya bo bɛ Kiyo ki Yuude yɛɛŋyɛɛŋ no wu gɛh nya besabɛŋ le. \v 9 Wu gɛ̀ baaŋ dunyɛ gɛ yeye besabɛŋ le bɛ bamii bayu le gɛ. Wu gɛ̀ ge muntele muboo tu mu yuude njɛ bo gɛ̀ bee bo leesɛ muntele yi Jiso le. \v 10 No fi le noo, bɛŋ jiɛnyi nɛɛ fɛ bɛŋ goone ki bɛŋ shîŋshi fitele fì Nyo, bɛŋ jode bvujijɛ bɛŋ gɛɛde yi ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ le, bvujijɛ bvunɛ gɛ̀ ya wa bee mo bachiji chiji besa? \v 11 Gɛ fi nyume chuule gɛ. Besabɛŋ le be bɛɛŋ lɛ Nyo bvuuse besabɛŋ nje fitele fì joŋe fì Tada Jiso le wu dunyɛ fɛ besabɛŋ le. Nyu gɛh tɛ yɛɛŋyɛɛŋ no wu bvuuse bamii ba le gɛ Bajuu gɛ.” \p \v 12 No Bita jɛme wu mɛsɛ, bamii bachii chiifɛ, bo tu bo yege no Banaba bɛ Bol jɛme no bo gɛ̀ jiɛnyi bo gɛɛne fɛ bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ, Nyo nyaa bo bɛ bvuŋga lɛ bo gêe mwɛɛ mù duunyi bvuŋga bvu Nyo bɛ mwɛɛ mu de yì yunɛ. \v 13 Bo jɛmɛ bo mɛsɛ, Jɛm mo wu jɛmɛ lɛ, “Booŋ ba bwɛɛŋ, bɛŋ yêgɛ bɛŋ yû fiɛɛ fì nle njɛmɛ. \v 14 Samoŋ be wu sɛɛŋ wa besabɛŋ le no Nyo gɛ̀ kɛ wu dunyɛ tɛ kiŋkoŋɛ ke fɛ bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ, wu cha bamu a bo ntɛnɛɛ lɛ le bamii be. \v 15 Fiɛɛ fì bamii ba ntuŋ wu Nyo gɛ̀ saŋ jiɛnyi gɛh kikaa kimimia bɛ fì Nyo gɛ̀ ge. Ba gɛ̀ saŋ lɛ, \q1 \v 16 ‘Kife too lo kì nlé ŋgê ŋkâasɛ ntô, \q1 ŋkɛnyɛ yeh yi Dabi yì le yi gwe wa. \q1 Nlé ŋgê njôoŋ bifu biyu, \q1 bi kaasɛ bi lɛɛŋ we. \q1 \v 17 Noo, kimbɛge ki bamii mo ki goone Tada, \q1 bamii banɛ bachii nyu bamii ba le gɛ Bajuu gɛ ba nle ncha, \q1 lɛ le bamii baŋ. \q1 \v 18 Finɛ jɛmɛ Nyo, \q1 wu gɛ̀ ge wa bamii kɛɛ baaŋ lo nchensɛŋ.’ \p \v 19 N'yɛnɛ fiaŋ lɛ keefɛ besabɛŋ nyâa ŋgɛ bamii ba le gɛ Bajuu bò le bo leesɛ fitele yi Nyo le gɛ. \v 20 Besabɛŋ saŋ gɛh nyu ŋwa fɛ bo le, lɛ keefɛ bo jîi mwɛɛ mù ba le ba ge bintanyɛ yu fɛ banyo le gɛ, nje le mwɛɛ mu nyiɛnɛ. Keefɛ bo kɛ̂me fiɛɛ fì bo gee bɛ kinjaŋ gɛ. Keefɛ bo jîi nyáŋ njɛ ba sɛɛ kilɛmɛ bu sɛŋ gɛ. Keefɛ bo jîi kilɛmɛ ki nyaŋ gɛ. \v 21 Ba saŋ noo, nje banchi ba Musɛ banɛ ba gɛ̀ yɛyɛ wa nchensɛŋ manjuu le manchii bamii yuge, le gɛh bo ba bo tɛŋe abɛŋ yéh yi buunɛ le aju a yuuŋ le achii.” \s1 Bo saŋ ŋwa fɛ bamii ba mbɛmɛ ba le gɛ Bajuu le gɛ \p \v 22 Noo, booŋ ba ntuŋ ba Jiso bɛ bachiji kintaashɛ mo kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ kichii bɛɛŋ fiɛɛ fiyu, bo mo bo yɛŋ lɛ fi joŋe lɛ bo baa bamii a bo ntɛnɛɛ bo tuŋ bɛ ba Banaba mo Bol bo gɛɛŋ Antiok. Bo mo bo baa Juda wù jee che chimi gɛ̀ bee lɛ Basaba, bo ka bo baa tɛ Sila. Bamii bafɛɛ banɛ gɛ̀ bee bikwɛɛ antɛnɛɛ a bamii ba mbɛmɛ. \v 23 Bo saŋ ŋwa wù ba lé ba tûŋ bo yu wu le lɛ, “Bee booŋ ba bwe wene ba le booŋ ba ntuŋ ba Jiso bɛ bachiji kintaashɛ yɛɛse bɛŋ bamii ba mbɛmɛ bachii ba le gɛ Bajuu gɛ, ba le a kilaantɛŋ kì Antiok le bɛ ba le kimbe kì Silia le mo ba le a kì Silisia le. \v 24 Bee le be yu lɛ bamii bamu le bo bu a bee ntɛnɛɛ bo to bo tu bo nyaa ŋgɛ, bo chɛŋe bɛ bvufee bwena bɛ n'yɛyɛ wumu njɛ le bee be tuŋ bo sɛŋ. \v 25 Noo, bee mo be shii bachii bee bɛɛŋ lɛ ba baa bamii bamu ba tuŋ fɛ bɛŋ le, bo tôo bɛ ba Banaba mo Bol bo le nsáa yese yi shɛ́ŋ. \v 26 Bamii banɛ le bo nya wa kinche kiboo nje lɛme chi Tada wese besabɛŋ wù Jiso Kletu le. \v 27 Bee mo be tuŋ Juda bɛ Sila lɛ bo to bo jɛmɛ tɛ bɛ jwe fiɛɛ fì le a ŋwa wunɛ le. \v 28 Besa ba Kiyo ki Yuude le be yɛŋ lɛ fi baaŋ joŋ gɛ ki bee yigɛ bɛŋ bɛ bvujijɛ bvumu fede banchi ba shaŋ banɛ ba le lɛ: \v 29 Keefɛ bɛŋ jîi mwɛɛ munjile mù ba le ba ge bintanyɛ yu fɛ banyo le gɛ. Keefɛ bɛŋ jîi kilɛmɛ ki nyaŋ gɛ. Keefɛ bɛŋ jîi nyaŋ njɛ ba sɛɛ kilɛmɛ bu sɛŋ gɛ. Keefɛ bɛŋ kɛ̂me fiɛɛ fì bɛŋ gee bɛ kinjaŋ gɛ. Bɛŋ nɛ lege mwɛɛ munɛ, tu bɛŋ gee chuule. Ba shɛɛ wa.” \p \v 30 Bo gɛ̀ saŋ noo bo mo bo tuŋ bamii baa yu bo boh Antiok. Bo gɛɛŋ, bo kuŋ kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ki yo kichii, bo nya ŋwa wɛɛ bo le. \v 31 Bo tɛɛŋ ŋwa wɛɛ, saaka wuyu jiɛɛsɛ muntele muboo, bo yu njoŋ baaŋ. \v 32 Juda bɛ Sila gɛ̀ bee bamii ba gɛ̀ sɛŋe mwɛɛ mù bo gɛ̀ yuge Nyo jɛmɛ, bo nya nteefe yì duude bamii ba mbɛmɛ le, bo tu bo kɛme bvuŋga a muntele le. \v 33 Bo che yo yi kife kimu le. Bamii ba mbɛmɛ gɛ̀ chiiŋsɛ bo, bo tu bo kaase bɛ kimbonɛ bo tuu jiŋ fɛ bamii ba gɛ̀ tuŋ bo le. \v 34 \f + \fr 15:34 \fr*\ft Baŋwa ba kege bamu kɛme kinchiŋ kinɛ ki 34, ki le lɛ, “Geenɛ, Sila mɛ gɛh fie Antiok.”\ft*\f* \v 35 Bol bɛ Banaba mɛ gɛh Antiok, bɛ bamii bamu yɛyi bo ka feeji jɛ yi Tada. \s1 Bol bɛ Banaba gasɛ \p \v 36 Kife gɛ̀ doo ki kɛŋsɛ, Bol jɛmɛ Banaba le lɛ, “Besa wo kaasɛ be tu jiŋ be jiɛnyɛ bilaantɛŋ bi besa wo chi feeji jɛ yi Tada bi le, be yɛŋ laa bamii ba mbɛmɛ ba yo gee nɛɛ la.” \v 37 Banaba mo wu goone ki wu jô Joŋ Maliku lɛ bɛ bo jiɛnyɛ. \v 38 Geenɛ, Bol faŋ wu koŋe gɛ lɛ bo jo wu gɛ, nje wù gɛ̀ bee wu chinɛ bo le Banfilia wu faŋ ki wu mɛ̂sɛ njiɛnyɛ wu bɛ bo gɛ kɛmɛ. \v 39 Bol bɛ Banaba gɛ̀ she bo kɛmɛ kintɛɛnyɛ baaŋ, bo mo bo gasɛ. Banaba jo Maliku, bɛ wu lee a ŋguh wu a joo le, bo gɛɛŋ Sablu. \v 40 Bol cha fie nyu Sila. Bɛ wu doo bo jade, bamii ba mbɛmɛ nya bo chiaaŋ yi nfii wu Tada le. \v 41 Bo gɛɛŋ je bimbe bi Silia bɛ bì Silisia le, bo tu bo jiɛnyi bo chiaase muntele mu kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ. \c 16 \s1 Timoti lee ŋgoo yi Bol bɛ Sila le \p \v 1 Bol jiɛnyɛ wu gɛɛŋ wu bu a kilaantɛŋ kì Dɛbi le, wu gɛ̀ ja wu gɛɛŋ kì Lista le. Muh wu ŋgoo wu Jiso wumu gɛ̀ bee Lista ayu jee che nyu lɛ Timoti, bwee nyu muh wu Bajuu, wù nyu tɛ muh wu mbɛmɛ, geenɛ chiji gɛ̀ bee muh wu Baglek. \v 2 Timoti wunɛ gɛ̀ bee muh, bamii ba mbɛmɛ bachii ba Lista mo ba Ikoniuŋ bɛɛŋse wu. \v 3 Bol tu wu goone ki wu jô wu lɛ bɛ wu jiɛnyi, wu mo wu chvuu wu yeh.\f + \fr 16:3 \fr*\ft Ba gɛ̀ chvuse Timoti yeh fi le lɛ taŋlo wu fêeji jɛ yi Nyo Bajuu le bo nyiɛŋse gɛ wu gɛ, no chiji gɛ̀ bee gɛ muh Bajuu gɛ.\ft*\f* Wu gɛ̀ chvuse wu yeh noo, nje Bajuu bachii ba gɛ̀ chee bimbe biyu le gɛ kee lo lɛ chiji Timoti gɛ̀ bee muh Baglek. \v 4 Bo tu bo jiɛnyi bo gɛɛne a bilaantɛŋ le, bo doo bo gɛɛne noo bo sɛŋe bamii ba mbɛmɛ, banchi ba booŋ ba ntuŋ ba Jiso mo bachiji kintaashɛ ki Yɛlusalɛm gɛ̀ shilɛ bo bɛɛŋ lɛ ba gɛɛde. \v 5 Noo, bintaashɛ bi bamii ba mbɛmɛ biyu tu bi tɛɛme bi gɛɛne fwe fwe yi mbɛmɛ le. Bamii tu bo taade fɛ bo le aju achii. \s1 Fiɛɛ njɛ kifilɛ to fɛ Bol le Towa \p \v 6 Bol bɛ ŋgoo ye ja ki bo gɛɛŋ bo fejɛ jɛ yi Nyo woŋ wu Ɛsia le, Kiyo ki Yuude faŋ. Bo mo bo jiɛnyɛ bo fe nyu je kimbe ki Fligia bɛ ki Galɛshiaŋ le. \v 7 Bo gɛ̀ doo bo gɛɛŋ bo bu mbebe woŋ wù Misia le bo goone ki bo lee bo gɛɛŋ kimbe kì Bitinia le, Kiyo ki Jiso ka ki faŋ. \v 8 Noo, bo mo bo fe woŋ wù Misia, bo daŋsɛ bo gɛɛŋ a kilaantɛŋ kì Towa le. \v 9 Lɛ to nyu antaŋ, fiɛɛ njɛ kifilɛ ja fi to fɛ Bol le. Wu yɛŋ a fiɛɛ fiyu le muh mu wu Masɛdonia lɛme wu lɛge wu lɛ, “Kii wo, daŋ gɛh wo to Masɛdonia yanɛ wo fih bee.” \v 10 No fiɛɛ fiyu gɛ to fɛ Bol le noo, besa bo \f + \fr 16:10 \fr*\ft Luka wù gɛ̀ saŋ ŋwa wunɛ gɛ̀ lee ŋgoo yi ba Bol le Towa, bɛ bo tu bo jiɛnyi.\ft*\f* mo be yɛŋ lɛ Nyo le wu dunyɛ lɛ bee gɛɛŋ be fejɛ saaka we wù joŋe woŋ wù Masɛdonia le. Kimimia, bee mo be seesɛ ki bee gɛɛŋ yo. \s1 Lidia leesɛ fitele yi Jiso le woŋ wu Filibi le \p \v 11 Bee ja Towa, bee daŋ chaaŋ a ŋguh wu a joo le, bee bu Samotɛ. Bvu bu bvu yuu bee gɛɛŋ fwe bee bu Niaboli. \v 12 Bee gɛ̀ ja fo bee jiɛnyɛ be gɛɛŋ Filibi, nyu kilaantɛŋ ki kimbe ki fwe le Masɛdonia.\f + \fr 16:12 \fr*\ft Masɛdonia le ba gɛ̀ ga bimbe binɛh, kinɛ gɛ̀ bee kì fwe.\ft*\f* Kilaantɛŋ kiyu gɛ̀ bee ki bala wu Lum. Bee che yo yi aju le. \v 13 Lɛ doo nyu juu chi yuuŋ, bee bu a kilaantɛŋ kiyu le, bee gɛɛŋ jwe wu joo le, fɛ bee gɛ̀ kwaji lɛ le kijusɛ ki Bajuu ki buunɛ. No bee gɛnɛ, bikɛse bamu gɛ̀ taashɛ wa fo, bee mo be shii bee tu be jɛme bo le. \v 14 Kwɛse wumu gɛ̀ bee fo wu yuge tɛ, jee che nyu lɛ Lidia, wù gɛ̀ bee wu ŋgvuune Nyo. Wu bu a kilaantɛŋ kì Tayatila le, wu gese kfuu chi njú yimi, yi nyu njɛ yi yɛɛde lo, yi tɛɛme kwa. Tada gwenyɛ fitele fie, wu bɛɛŋ fiɛɛ fì Bol gɛ̀ jɛme le. \v 15 Bo gɛ̀ leesɛ wu bɛ bamii ba a wu yeh a joo, wu mo wu lɛgɛ bee wu jɛmɛ lɛ, “Kii bɛŋ, bɛŋ nɛ le bɛŋ yɛŋ lɛ nle nleesɛ fitele fiaŋ fichii yi Tada le, bɛŋ to gɛ, bɛŋ gɛɛŋ bɛŋ che a mɛ yeh.” Wu mɛ gɛh wu tu wu dode, bee ja be bɛɛŋ, bee gɛɛŋ. \s1 Ba faa Bol bɛ Sila yeh yi ncha le Filibi \p \v 16 Lɛ to nyume juu chimi no bee gɛ̀ gɛɛne fɛ kijusɛ ki buunɛ le, bee tasɛ bɛ mwa wù kwɛse wumu wù nyu nfwa. Wu gɛ̀ kɛme kiyo kimu yi ye ye le, kì ge muh tu muh jiaaŋ. Bamii ba gɛ̀ kɛme mwa wù kwɛse wɛɛ gɛ̀ kade bige ye ye le chuule nje wu gɛ̀ sɛŋe mwɛɛ mù gɛ̀ bee ki mu kôoshi. \v 17 Mwa wù kwɛse wuyu doo wu yɛŋ besa Bol le, wu mo wu bii bee le wu wanɛ, wu duu lɛ, “Bamii banɛ le bamii ba lɛme ba Nyo wu le kikwɛɛ ki mwɛɛ munchii, bo duunyi je yì taŋlo bɛŋ jiɛnyɛ yu fɛ bɛŋ bonɛ.” \v 18 Wu gɛ̀ ge noo bu aju a duude le, fi gɛ̀ ja fi toonyɛ Bol, wu kaasɛ ye wu waŋ kiyo kiyu wu jɛmɛ lɛ, “Njɛme wo le, a jee chi Jiso Kletu le, lɛ wo bu ye yi mwa wunɛ le.” Ki mo ki bû yi ye ye le fo ki sege. \p \v 19 Bamii ba gɛ̀ kɛme nfwa wɛɛ yɛŋ lɛ je yiboo yi bige le yi ka wa, bo mo bo koo Bol bɛ Sila bo chii bo, bo gɛɛŋ bɛ bo fwe a bachiji woŋ le fɛ waaŋ. \v 20 No bo gɛnɛ bɛ bo, bo leesɛ bo fwe a bala wu Lum wù gɛ̀ sage bansa bo jɛmɛ lɛ, “Bamii banɛ le Bajuu, bo nyaa ŋgɛ a kilaantɛŋ kesa le. \v 21 Bo yɛyi bamii bɛ kinche kì nchi wese baaŋ bɛɛŋ gɛ. Bee le bamii ba Lum, gɛ taŋlo bee bîi kinche kiyu le gɛ.” \v 22 Kinchvu ki bamii kì gɛ̀ bee fo mo ki tooŋ bo, bo gwe yi Bol bɛ Sila le. Bamii ba gɛ̀ sage bansa baa mo bo saayɛ njú yi Bol bɛ Sila, bo jɛmɛ lɛ ba taaŋ bo. \v 23 Bo suŋ bo wesee, bo jo bo bo gɛɛŋ bo leesɛ yeh yi ncha le, bo jɛmɛ lɛ muh wù to wu chiɛɛne yeh yi ncha wu chîɛɛne bo chuule. \v 24 No wu yu noo, wu mo wu jo bo wu gɛɛŋ wu faa bo a kibuu ki yeh yi ncha ki antɛŋ le, wu kaaŋ bikaa biboo yi kinfaŋa le.\fig Bol bɛ Sila yi kinfaŋa le|alt="Paul and Silas in fetters" src="lb00337c.tif" size="col" loc="Lɛm 16:24" copy="Louise Bass" ref="16:24"\fig* \p \v 25 Lɛ to nyume njɛ antaŋ antɛnɛɛ, Bol bɛ Sila buune bo yɛɛnɛ bo yuuse Nyo, bamii bancha yege, \v 26 nshɛŋ ja yi shiŋshɛ bɛ bvuŋga, yeh yi ncha shiŋshɛ yi gɛɛŋ yi bu yi kichi le. Kimimia, de yi fese yichii gwenyɛ, bancha faanyɛ yi bamii bancha le bachii. \v 27 Muh wù gɛ̀ chiɛɛne yeh yi ncha yiyu kaŋsɛ, wu doo wu yɛŋ lɛ de yi fese le yi gwenyɛ wa, wu mo wu tu wu kwaji lɛ bamii bancha baa le bo legɛ wa. Wu mo wu baa nyo a ŋku le lɛ wu yuuyɛ kikwɛɛ ke yu. \v 28 Bol waŋ fɛwɛɛwe wu jɛmɛ lɛ, “Keefɛ wo yûuyɛ kikwɛɛ kuŋ gɛ. Bee le fɛnɛ bee bachii.” \p \v 29 Muh wù gɛ̀ chiɛɛne yeh yi ncha yɛɛ tɛɛŋ muh, wu to bɛ kin'yesɛ, wu legɛ wu lee yeh, wu gɛɛŋ wu tuŋ anyuu a Bol bɛ Sila fwe wu koge bɛ nfaaŋ. \v 30 Wu ja wu jo bo, bɛ bo bu akfuuŋ, wu biih bo le lɛ, “Ba chii, taŋlo ŋge nɛɛ fɛ mbonɛ.” \v 31 Bo chvuu wu le lɛ, “Leesɛ fitele yi Tada Jiso le, bena bamii ba le a wo yeh bɛŋ ge bɛŋ bonɛ.” \v 32 Bo mo bo fejɛ saaka wu kune Tada fɛ bamii ba a wu yeh le. \v 33 Wu jo bo gɛh kitaŋ kiyu le, wu chugɛ banfu baboo. Kimimia, bo mo bo leesɛ wu bɛ bamii be bachii ba a wu yeh a joo. \v 34 Wu mo wu jo bo, bɛ bo bɛɛŋ a wu yeh, wu nya mwɛɛ munjile bo ji. Bɛ bamii bachii ba a wu yeh mo bo tu bo laŋeye lɛ bo le bo lee wa muntele yi Nyo le. \p \v 35 Akfuuŋ bu ayuu, bala wu Lum wɛɛ wu gɛ̀ sage bansa tuŋ bamii ba nchi lɛ bo gɛɛŋ bo du muh wù chiɛɛne yeh yi ncha yɛɛ le lɛ wu bvusɛ bamii baa bo gɛ̂ɛne. \v 36 Muh wù gɛ̀ chiɛɛne yeh yi ncha yiyu mo wu gɛɛŋ wu yɛŋ Bol le, wu jɛmɛ wu le lɛ, “Bala le wu tuŋ ntuŋ lɛ ba bvusɛ bɛŋ, bɛŋ gɛ̂ɛne yi kimbonɛ le.” \v 37 Geenɛ, Bol jɛmɛ bamii ba nchi baa le lɛ, “Ba chi ba suŋ bee fɛ waaŋ, ba baaŋ sagɛ nsa wese gɛ, bee nyu tɛ bamii ba Lum, ba ka ba faa bee yeh, bo jɛme mɛɛse lɛ ba bvusɛ bee ajiŋ ajiŋ nɛ nɛɛ? Gɛ taŋlo fi kooshɛ noo gɛ. Le ge to gɛh bala wuyu fɛnɛ fɛ wu bvusɛ bee.” \p \v 38 Bamii ba nchi baa kaasɛ bo tu jiŋ, bo gɛɛŋ bo sɛɛŋ bala wu Lum wɛɛ le no Bol jɛmɛ. Bo yu lɛ Bol bɛ Sila le tɛ bamii ba Lum, bo mo bo tu bo faane. \v 39 Bo mo bo to bo ku chiaaŋ bo le, bo bvusɛ bo yeh yi ncha le, bo chiiŋsɛ bo, bo lɛgɛ bo lɛ bo ja a kilaantɛŋ kɛɛ le. \v 40 Bol bɛ Sila bu yeh yi ncha le, bo gɛɛŋ a Lidia yeh, bamii ba mbɛmɛ nyu yu. Bo teefe bo, bo mo bo ja yo. \c 17 \s1 Bol bɛ Sila gɛɛŋ Tɛsalonika \p \v 1 Bol bɛ Sila mo bo ja bo gɛɛne, bo fe a bilaantɛŋ bì Anfiboli bɛ Abolonia le, bo daŋsɛ bo gɛɛŋ bo bu Tɛsalonika, fɛ yeh yi buunɛ yi Bajuu gɛ̀ bee fo. \v 2 Bol mo wu gɛɛŋ wu lee yeh yi buunɛ le, gɛh no kinche ke gɛ̀ bee, wu tu wu too wu jɛme bamii le yu, yi aju a yuuŋ le atade, wu duunyi fiɛɛ fichii a Ŋwa wu Nyo le. \v 3 Wu tu wu naji yo, wu chiɛɛyi lɛ Mbvusɛ wù Nyo gɛ̀ ka gɛ̀ kɛme ki wu yɛ̂ŋ ŋgɛ, wu kaasɛ wu bu yi kwe le. Jiso wunɛ wù wu feeji kune wu, le Mbvusɛ wɛɛ. \v 4 Lɛ bamii bamu yu noo, bo taa fɛ Bol bɛ Sila le. Baglek bamu ba gɛ̀ ŋgvuune Nyo mo bikɛse ba baaŋ baaŋ bamu gɛ̀ bɛɛŋ tɛ bo duude. \v 5 Geenɛ, Bajuu bamu mo bo tu bo bɛɛne kindoŋ Bol bɛ Sila le, bo kuŋ bamii bamu bo shee gɛh nɛ achiji bɛ bo taashɛ yi kinchvu le, bo kɛ jwe alaantɛŋ. Bo mo bo ja bo gɛɛŋ bo ŋgodɛ yeh yi Jasoŋ bo goone Bol bɛ Sila ki bo bvusɛ bo, bo nya bamii le akfuuŋ. \v 6 Bo doo bo gooŋ sɛŋ, bo mo bo chii Jasoŋ bɛ bamii ba mbɛmɛ bamu bo gɛɛŋ bɛ bo fwe fɛ bachiji ntɛ le, bo tu bo wanɛ bo duu lɛ, “Bamii banɛ le bo jiɛnyi bo fiise woŋ tuu anfisɛ, bo to wa bo bu yanɛ, \v 7 Jasoŋ fi bo, wu gɛɛ a wu yeh. Bo bachii ŋgode banchi ba Nfoŋ wu Lum, bo duu lɛ Nfoŋ wumu le yu jee che nyu lɛ Jiso.” \v 8 Bachiji ntɛ bɛ bamii yu noo, bo ja bo tu bo wɛɛse lo. \v 9 Bo mo bo kaaŋ Jasoŋ bɛ bamii ba mbɛmɛ bo nya bige lɛ, fi ka kooshɛ lo, bo gɛ ka bo kaasɛ bo chvuu bige biyu bo le gɛ. Bo mo bo chinɛ bo le lɛ bo gɛɛne. \s1 Bol bɛ Sila gɛɛŋ Bɛlia \p \v 10 Akfuuŋ gɛ̀ doo ajiiŋ, bamii ba mbɛmɛ jo Bol bɛ Sila bo chiiŋsɛ bo tu bo gɛɛne a kilaantɛŋ kì Bɛlia le. No bo lese yo, bo gɛɛŋ yeh yi buunɛ yi Bajuu le. \v 11 Bajuu ba yo gɛ̀ bee bamii ba gɛ̀ kee fiɛɛ bo fede ba Tɛsalonika, nje bo gɛ̀ fi n'yɛyɛ chuule bɛ kiŋkoŋɛ, bo tu bo taade a Ŋwa wu Nyo le aju achii ki bo yɛŋ laa mwɛɛ mù Bol yɛyi bo yu le nchiɛɛŋ lɛ. \v 12 Bo mo bo bɛɛŋ jɛ yi Nyo le wesee. Bikɛse ba baaŋ baaŋ ba duude ba gɛ̀ bee Baglek mo bilɛŋsɛ ba duude ba gɛ̀ bee tɛ Baglek bo bɛɛŋ tɛ. \v 13 Geenɛ, Bajuu ba Tɛsalonika gɛ̀ yu lɛ Bol le wu gɛɛŋ wa wu tu wu feeji jɛ yi Nyo Bɛlia, bo mo bo gɛɛŋ tɛ yo, bo bɛɛse kinchvu ki bamii bo kɛ jwe. \v 14 Bamii ba mbɛmɛ mo bo jɛmɛ lo Bol le kimimia wu gɛɛŋ june wu joo yì baaŋ le. Geenɛ, Sila bɛ Timoti shɛɛ Bɛlia. \v 15 Bamii ba gɛ̀ gɛnɛ ki bo chiiŋsɛ Bol, bo gɛɛŋ bo bu Atɛŋ bo mo bo chinɛ wu le. Bo doo bo tuu jiŋ, Bol tuŋ bo lɛ bo gɛɛŋ bo fejɛ Sila bɛ Timoti le lɛ bo moŋ ki bo bi wu le chige. \s1 Bol tu wù nyu Atɛŋ \p \v 16 Bol mo wu chiɛɛne Sila bɛ Timoti Atɛŋ. Wu gɛ̀ doo wu jiɛnyi yo, wu yɛŋ kilaantɛŋ kiyu ki yisɛ bɛ mumooso. Fi shiŋshɛ fitele fie. \v 17 Wu mo wu gɛɛŋ yeh yi buunɛ yi Bajuu le, wu jɛme bɛ bo mo bamii ba gɛ̀ bee gɛ Bajuu gɛ ba gɛ̀ buunɛ tɛ Nyo fo. Wu ka wu jɛme aju achii fɛ waaŋ bamii ba gɛ̀ jade bo too fo le. \v 18 Bamii ba n'yɛyɛ bamu ba bo gɛ tɛŋe lɛ Ɛbikoliaŋ mo ba bo gɛ̀ tɛŋe lɛ Sitok bo ja bo tu bo tɛɛnyi tɛ kintɛɛnyɛ bɛ ba Bol. No Bol gɛ̀ feeji kune Jiso bɛ bu yi kwe le, bamu mo bo tu bo biide lɛ, “Kiyuŋ kinɛ kune jwe yi la le?” Bamu tu bo duu fiboo lɛ, “Fi yɛnɛ gɛh njɛ wu feeji kune banyo ba bamii bamu.” \v 19 Noo, bo mo bo jo Bol bɛ bo gɛɛŋ fɛ kinshilɛ kì ba gɛ̀ tɛŋe lɛ Aleobagu,\f + \fr 17:19 \fr*\ft Nshilɛ wunɛ le fɛ bo gɛ̀ seese mwɛɛ mu a kilaantɛŋ ki Atɛŋ le fo, bo ka sage bansa fo.\ft*\f* Bo du wu le lɛ, “Bee goone ki bee ka be yu kune n'yɛyɛ wu fwɛŋ wunɛ wù wo too bɛ wu laa wu duu lɛ la lɛ. \v 20 Wo jɛmɛ mwɛɛ mu bee gɛ̀ baaŋ a yu gɛ. Noo, bee goone ki be kɛɛ kinyi kiyu.” \v 21 (Bamii ba Atɛŋ mo bantolo ba yo bo tu bo nyu fiboo ki bo shee bo yuge nyu mwɛɛ mu munfɛŋ, mu bo jɛme kune mu.) \p \v 22 Bol mo wu lɛɛŋ fwe a kinshilɛ kì Aleobagu kɛɛ le, wu jɛmɛ lɛ, “Bamii ba Atɛŋ, n'yɛnɛ lɛ a jé le yichii bɛŋ ŋgvuune banyo baŋaa. \v 23 Njɛme nɛ, nje nchi njiɛnyi a kilaantɛŋ kena le, ndoo njiŋɛ manjuu mà bɛŋ buune banyo mo le, n'yɛŋ kitana ki kintanyɛ kimi le ba saŋ yi yu le lɛ, ‘Fɛ nyo wù ba kee gɛ le.’ Nyo wuyu wù bɛŋ buunɛ, bɛŋ kee gɛ, le wu wù nlé nfêjɛ bɛŋ le mɛ̂ɛse. \v 24 Nyo wuyu le wu wù gɛ̀ fɛ woŋ kfunɛ bɛ mwɛɛ munchii mù le yi wu le. Le wu wu le Nfoŋ wu kibvulɛ bɛ nshɛŋ, gɛ wu chee yéh yi kintanyɛ yì jonɛ bamii le gɛ. \v 25 Gɛ wu fuge fiɛɛ fimi fì wu jiiŋe lɛ muh lɛŋ fɛ wu le gɛ, nje le wu wù gee bamii bachii bo yɛneh, bo nyu yu, bo kɛme fiɛɛ fichii fì bo goone. \v 26 Wu gɛ̀ bee wu ge chikfuu chi bamii chichii bu yi muh le wu mumwaa bo tu bo nyu yi kikwɛɛ ki nshɛŋ le. Fɛ wu ge noo, gɛ̀ bee wu seesɛ wa kife kì bo lé bo gê bo nyûme yu, mo bijwii bi manjuu ma bo lé bo gê bo chêe mo le. \v 27 Wu gɛ̀ ge noo, lɛ bamii ge bo ghaade laa bo lé bo gê bo yû bo yɛ̂ŋ wu le lɛ. Geenɛ, gɛ Nyo nyu je yì ndefe le fɛ muh lɛ bɛŋ le gɛ. \v 28 Finɛ le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no muh mu gɛ̀ jɛmɛ wa lɛ, \q1 ‘Le wu wù gee fɛ besabɛŋ chee, bee ka jiɛnyi, \q1 bee ka nyume no besabɛŋ le.’ \m Muh wene wu binfɛ wumu gɛ̀ jɛmɛ wa tɛ lɛ, \q1 ‘Besabɛŋ le booŋ be.’ \m \v 29 No besabɛŋ le booŋ ba Nyo noo, keefɛ besabɛŋ kwaji lɛ Nyo fiɛɛnɛ fiɛɛ fì seese muh bɛ bvufee bwe gɛ, fì ba suŋ bɛ kichwa ki bige gɛ, kɛnɛ ba kɛnyɛ lo bɛ tɛdɛ gɛ. \v 30 Gɛ̀ bee kife kì bamii gɛ̀ baaŋ kijibɛ le, bo gee mwɛɛ mù mbefe munɛ, Nyo nchînɛ yu. Geenɛ, mɛɛse wu duu lɛ bamii bachii kusɛ muntele muboo. \v 31 Bo kûsɛ nje wu le wu gɛɛ juu chì wu lé wu gê wu sâ woŋ wuchii wu bii nchiɛɛŋ le. Wu le wu cha wa muh we wù lé wu gê wu sâge. Finɛ le wu dunyɛ wa bamii le bachii lɛ le nchiɛɛŋ no wu gɛ̀ bvusɛ muh wɛɛ yi kwe le.” \p \v 32 No Bol jɛmɛ noo, bo yu, wu bɛɛŋ kune mbu yi kwe le, bamii bamu ja bo tu bo keede lo wu. Bamu jɛmɛ fiboo lɛ, “Bee goone ki be ka be yu kune fiɛɛ fì wo jɛme finɛ.” \v 33 Noo, Bol mo wu bu wu chinɛ bo le. \v 34 Geenɛ, bamii bamu bɛɛŋ fiɛɛ fì wu gɛ̀ jɛme le, bo taa fɛ wu le. Muh mu bo le gɛ̀ bee Dionisiu wù gɛ̀ bee muh wu kinshilɛ ki Aleobagu, wumu nyu kwɛse jee che nyu lɛ Damale mo bamii bamu tɛ. \c 18 \s1 Bol gɛɛŋ Kolɛŋ \p \v 1 Ajiŋ ayu, Bol ja Atɛŋ wu gɛɛŋ a kilaantɛŋ kì Kolɛŋ le. \v 2 No wu gɛ̀ gɛnɛ yo, bɛ muh wu Bajuu wumu tasɛ jee che nyu lɛ Akwela, ba gɛ̀ boyi wu Bontu. Akwela bɛ Blisila wù kwɛɛ baaŋ gɛh no bo ja Itali, nje Klawdiu wù Nfoŋ wu Lum gɛ̀ bee wu bvusɛ nchi lɛ Bajuu bachii bu yo. Bol gɛ̀ la jigɛ a bo le, \v 3 Wu doo wu yɛŋ lɛ bo kɛɛnyi jé yì bo saŋe chúŋ yu, gɛ̀ bee tɛ lɛme chì wu wù Bol gɛ̀ chee nje chi, wu mo wu tu wu chee fo, bɛ bo lɛne. \v 4 Lɛ to nyume aju a yuuŋ le achii, wu gɛɛne yeh yi buunɛ le, wu jɛme bɛ Bajuu mo Baglek bo gɛ̀ bee yu, wu mone ki wu gê bo bɛ̂ɛŋ fiɛɛ fì wu yɛyi le. \p \v 5 Sila bɛ Timoti gɛ̀ doo bo ja Masɛdonia bo to, Bol mo wu jo kife ke kichii wu tu wu feeji nyu jɛ yi Nyo, wu duunyi Bajuu le, lɛ Mbvusɛ wù Nyo gɛ̀ ka le Jiso. \v 6 Geenɛ, Bajuu bayu gɛ̀ ja bo tɛɛnyi fiɛɛ fì wu gɛ̀ jɛme le, bo tu bo naanyi wu. Wu mo wu sɛsɛ njú ye wu jɛmɛ bo le lɛ, “Kwe yene nyûme chiaaŋ yene le. Gɛ chiaaŋ yaŋ nyu fo gɛ. Kɛge yi mɛɛse le, nlé ŋgɛ̂ɛne wa nyu a bamii ba le gɛ Bajuu gɛ.” \v 7 Wu mo wu chinɛ bo le, wu bu wu gɛɛŋ wu tu wu chee wa nyu bɛ muh mu wu le gɛ muh wu Bajuu gɛ, muh wɛɛ gɛ̀ ŋgvuune Nyo. Jee che gɛ̀ bee lɛ Titiu Justu, la che nyu mbebe yeh yi buunɛ le. \v 8 Klisbu wù kikwɛɛ ki yeh yi buunɛ, bɛ bamii bachii ba a wu yeh gɛ̀ leesɛ muntele yi Tada le. Bamii ba Kolɛŋ ba duude tu bo yuge no Bol feeji kune Jiso, bo bɛmɛ, ba leese bo a joo. \p \v 9 Lɛ to nyu kitaŋ kimi le, Tada jɛme Bol le a fiɛɛ le njɛ kifilɛ le lɛ, \wj “Keefɛ wo fâane gɛ, wo fêeji gɛh jɛ yaŋ wo gɛɛne bɛ yi. Keefɛ wo lû gɛ,\wj* \v 10 \wj nje nle besa wo, gɛ muh nyu yu wù taŋlo wu gê fiɛɛ bɛ wo gɛ. Bamii baŋ le a kilaantɛŋ kinɛ le wesee.”\wj* \v 11 Noo, Bol tu wù nyu yo yi kiluŋ le bɛ kimbɛge, wu yɛyi bamii bɛ jɛ yi Nyo. \p \v 12 No Bol gɛ̀ bee yo, Galio gɛ̀ doo wù nyu muh wù sage kimbe kì Akɛya le, Bajuu banyɛ ye bo koo wu bo gɛɛŋ bɛ wu yeh yi nsa le, \v 13 bo jɛmɛ Galio le lɛ, “Muh wunɛ mone ki wu fîise bamii lɛ bo bûunɛ Nyo a je yimi le yeye nyu gɛ no nchi goone gɛ.” \v 14 Bol ja lɛ wu jɛmɛ, Galio ja wu jɛmɛ Bajuu baa le lɛ, “Bajuu bɛŋ yu, fiɛɛ finɛ be bee fiɛɛ fimi fì befe fì muh wunɛ le wu ge, kɛnɛ le nchi wumu wù wu ŋgode, tu mbe ŋkaaŋ shɛ́ŋ n'yegɛ fiɛɛ fì bɛŋ jɛme le. \v 15 Geenɛ, no fiɛɛ finɛ le gɛ kintɛɛnyɛ kune jɛ́ bɛ ajee no banchi bena le, bɛŋ sêesɛ lɛbɛŋlɛbɛŋ. Gɛ taŋlo nsâ finɛ fiɛɛ gɛ.” \v 16 No wu jɛmɛ noo, wu mo wu kuŋ bo, bo bu yeh yi nsa le. \v 17 Bo bachii mo bo ja bo lee yi Sostɛne wù gɛ̀ bee kikwɛɛ ki yeh yi buunɛ le, bo mo bo suŋ wu a yeh yi nsa fwe. Galio gɛ kwe lo fie fiɛɛ fo gɛ. \s1 Bol tu jiŋ Antiok \p \v 18 Ajiŋ ayu, Bol ka wu che Kolɛŋ bɛ bamii ba mbɛmɛ yi aju le wesee, wu mo wu ja wu chinɛ bo le bɛ ba Blisila mo Akwela bo lee a ŋguh wu a joo le ki bo gɛɛŋ Silia. Fɛ bo ja Sɛŋkliya fɛ bo gɛ̀ lɛsɛ a ŋguh le fo, Bol mu kikwɛɛ nje ŋka wù wu gɛ̀ ge fɛ Nyo le. \v 19 Bo mo bo gɛɛne, lɛ bo gɛɛŋ bo bu Ɛfɛsu, Bol chinɛ Blisila bɛ Akwela le yo, wu ja wu gɛɛŋ fie nyu yeh yi buunɛ yi Bajuu le, wu jɛmɛ Bajuu le yu. \v 20 Bo lɛgɛ lɛ wu ka wu che gɛh bɛ bo aju a duude le, wu faŋ. \v 21 Geenɛ, wu gɛ̀ doo wu jade, wu jɛmɛ bo le lɛ, “Nlé ŋgê ŋkâasɛ nto fɛ bɛŋ le fɛ Nyo nɛ le wu bɛɛŋ.” No wu jɛmɛ noo, wu mo wu lee a ŋguh le wu ja Ɛfɛsu. \p \v 22 Ŋguh gɛ̀ gɛɛŋ wu bu Kasalia, Bol bu, wu bɛɛŋ wu gɛɛŋ wu yɛsɛ kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ le Yɛlusalɛm, wu mo wu ja wu boh Antiok. \v 23 Wu gɛ̀ che yo kife kɛŋsɛ, wu mo wu kaasɛ wu ja wu jiɛnyi wu fede a bimbe bì Galɛshiaŋ bɛ Fligia le, wu kaŋse muntele mu bamii ba mbɛmɛ ba yo. \s1 Abolo fejɛ jɛ yi Nyo Ɛfɛsu \p \v 24 Muh wu Bajuu wumu gɛ̀ ja wu to Ɛfɛsu jee che nyu lɛ Abolo, ba gɛ̀ boyi wu Alɛksanda. Gɛ̀ bee muh wù kee njɛmɛ, wu kee tɛ Ŋwa wu Nyo chuule. \v 25 Ba gɛ̀ yɛyɛ wa wu bɛ Je yì Tada duunyi, wu mo wu fiee lo bɛ n'yɛyɛ kune Jiso, wu yɛyi bamii chuule. Geenɛ, wu gɛ̀ kee gɛh nyu fiɛɛ fì Joŋ gɛ̀ feeji wu leese bamii a joo. \v 26 No wu gɛ̀ to Ɛfɛsu, wu mo wu kɛ wu yɛyi bamii yeh yi buunɛ le wu faane gɛ. Blisila bɛ Akwela gɛ̀ yu no wu yɛyi noo, bo mo bo jo wu, bo gɛɛŋ bo ka bo yuusɛ wu wesee kune Je yì Nyo duunyi. \p \v 27 Abolo gɛ̀ ja wu kwaji lɛ wu lé wu dâŋ wu gɛ̂ɛŋ kimbe kì Akɛya le. Bamii ba mbɛmɛ ba Ɛfɛsu mo bo fih wu, bo saŋ ŋwa fɛ ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ ba Akɛya le, bo toone lɛ wu doo wu fɛsɛ bo fîh wu. No wu gɛ̀ gɛnɛ yo, wu fih bamii ba mbɛmɛ chuule, bamii banɛ le bo ba Nyo gɛ̀ dunyɛ fitele fì joŋe, wu fɛ bo leesɛ muntele yi Jiso Kletu le. \v 28 Wu tu wu tɛɛnyi kintɛɛnyɛ bɛ Bajuu nɛ waaŋ nyume gɛ kì shige shige gɛ, wu soo bo, wu duunyi a Ŋwa wu Nyo le lɛ Jiso le Mbvusɛ wù Nyo gɛ̀ ka. \c 19 \s1 Bol gɛɛŋ Ɛfɛsu \p \v 1 Gɛ̀ bee sege Abolo gɛ̀ bee Kolɛŋ, Bol gɛ̀ jo je yì antɛŋ antɛŋ a bimbe bì wu gɛ̀ jiɛnyi yo le, wu fɛsɛ Ɛfɛsu. No wu fɛse yo, wu yɛŋ ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ bamu le, \v 2 wu biih bo le lɛ, “Kiyo ki Yuude gɛ̀ bee ki to yi bɛŋ le sege bɛŋ gɛ̀ lesɛ muntele yi Jiso le?” Bo chvuu lɛ, “Bee gɛ̀ baaŋ a yugɛ mbɛŋ lɛ fiɛɛ fimi le Kiyo ki Yuude gɛ.” \v 3 Bol biih lɛ, “Finɛ le noo, ba gɛ̀ leese bɛŋ a joo nje la?” Bo chvuu lɛ, “Ba gɛ̀ leese bee a joo ba bii no Joŋ gɛh feeji.” \v 4 Bol mo wu jɛmɛ bo le lɛ, “Joŋ gɛ̀ leese bamii a joo, ki wu dûnyɛ lɛ bo le bo kusɛ muntele muboo, wu gɛ̀ duu lɛ bo bɛ̂ɛŋ nyu muh wù too a wu jiŋ le, muh wù wu gɛ̀ duu gɛ̀ bee Jiso.” \v 5 Bamii bayu yu no Bol jɛme noo, ba mo ba leesɛ bo a joo nyu wa a jee chi Tada Jiso le. \v 6 Bol gɛɛ chiaaŋ yi bo le, Kiyo ki Yuude mo ki to yi bo le. Bo mo bo ja bo tu bo jɛme jɛ́ yì bo kee gɛ, bo mo bo sɛŋe bamii mwɛɛ mù bo yuge Nyo jɛme. \v 7 Bamii bayu gɛ̀ bee njɛ muh yuufe ncho bafɛɛ. \p \v 8 Bol mo wù nyu gɛh Ɛfɛsu, wu gɛɛne yeh yi buunɛ le yi kii le yi tɛde, wu jɛme bamii bayu le wu faane gɛ. Bɛ bo tu bo tɛɛnyi kintɛɛnyɛ, wu mone ki wu gê lɛ bo bɛ̂ɛŋ fiɛɛ fì wu jɛme kune bvunfoŋ bvu Nyo. \v 9 Bamii bamu tɛmɛ bikwɛɛ bo faŋ ki bo bɛɛŋ, bo mo bo tu bo jɛme jɛ́ yì befe a bamii jii kune Je yi Tada. Bol mo wu chinɛ bo le, wu jo ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ, bɛ bo gɛɛŋ nyu yeh yi n'yɛyɛ yi Talanu le, wu tu wu jɛme bo le yu aju achii. \v 10 Bol ge noo yi biluŋ le bifɛɛ. Noo, Bajuu mo Baglek bachii ba woŋ wù Ɛsia wuyu le yu jɛ yi Tada. \s1 Booŋ ba Sikɛfa tu bo beji bɛ Bol \p \v 11 Bol tu wù nyu, Nyo gee, wu fɛde biŋgha bi mwɛɛ nyu lo mu de yì yunɛ. \v 12 Bo gɛ̀ jode fiɛɛ fie fi ye le njɛ finchaŋa fi nju, kɛnɛ nju ye yi lɛme, bo gɛɛŋ bo kuŋ muh wu kinchɛŋ yu, wu mo wu tɛmɛ lo, nɛ le wù kɛme kiyo kì befe yi ye ye le, ki mo ki bû. \p \v 13 Bajuu bamu bo gɛ̀ bee bo jiɛnyi bo bvuuse biyo bì befe yi bamii le, bo mo bo ja bo tu bo mone ki bo tɛŋe jee chi Tada Jiso, fɛ bo bvuuse biyo biyu. Muh gɛ̀ jade wu mo wu jɛmɛ kiyo kì befe le lɛ, “Mbvuuse wo a jee chi Jiso wù Bol feeji le.” \v 14 Bamii ba gɛ̀ mone fiɛɛ fiyu gɛ̀ bee bvusooshwi, gɛ̀ bee booŋ ba Sikɛfa wù kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ ki Bajuu. \v 15 Kiyo kì befe gɛ̀ biih bo le lɛ, “Ŋkee Jiso, ŋkee tɛ Bol, bɛŋ le fiena baaŋ?” \v 16 Muh wu kiyo kì befe kiyu gɛ̀ bee yi ye ye le mo wu gwe lo yi bamii bayu le, wu gosɛ bo kuu, bo fɛɛ lo bo bu a muh wuyu yeh bo nyu wa bichinɛ biyɛse bɛ banfu ye le. \p \v 17 Bajuu bɛ Baglek bachii bo gɛ̀ chee Ɛfɛsu yu kune fiɛɛ fiyu, bo tu bo faane. Bamii mo bo ŋgvuune jee chi Tada Jiso fede lo. \v 18 Bamii ba duude ba gɛ̀ bee wa bamii ba mbɛmɛ tu bo too bo sɛŋe bo ka bwaashi mwɛɛ mu kijibɛ le mù ba gɛ̀ gee. \v 19 Bamu wesee bò gɛ̀ fɛde ŋgaŋ, bo baanyɛ baŋwa baboo ba ŋgaŋ, bo to bɛ bo, bo toŋ a bamii jii. Bo taŋ kwa wu baŋwa bayu bachii, wu bu njɛ ajii a bige banchvuge mbaanshɛŋ (50,000).\f + \fr 19:19 \fr*\ft Bige binɛ gɛ̀ bee jise chimimia nyu nlaŋɛ wu muh wu lɛme yi juu le.\ft*\f* \v 20 Noo, mwɛɛ munɛ, ge jɛ yi Tada tu yi leese a muntele mu bamii le bɛ bvuŋga, yi saaŋe yi gɛɛne lo fwe fwe. \s1 Bamii kɛ ŋgɛ Ɛfɛsu \p \v 21 Lɛ tu nyume ajiŋ ayu, Bol yɛŋ lɛ wu lé wu gɛ̂ɛŋ Yɛlusalɛm, fi le lɛ wu doo wu gɛɛne, wu fe je bimbe bì Masɛdonia bɛ Akɛya le. Wu ka wu du lɛ, “Ndoo ŋgɛɛŋ mbu Yɛlusalɛm, ŋkɛme ki ŋgɛ̂ɛŋ tɛ mbû Lum.” \v 22 Wu ya wu tuŋ bamii bafɛɛ, Timoti bɛ Ɛlastu ba gɛ̀ fii wu, bo gɛɛŋ fwe Masɛdonia. Wu shɛɛ wu ka wu che Ɛsia shige. \p \v 23 Lɛ nyu gɛh kife kiyu le, ŋgɛ ja wu kɛ Ɛfɛsu kune Je yi Tada, nyume gɛ wù shige gɛ. \v 24 Chiji kilamɛ wumu gɛ̀ bee yo, jee che nyu lɛ Dɛmitiyu, wu suŋe mwɛɛ mù fiɛɛnɛ yeh yi kintanyɛ yi nyo wù ba tɛŋe lɛ Atɛmi.\f + \fr 19:24 \fr*\ft Atɛmi gɛ̀ bee nyo wu ŋgu fɛ Baglek le.\ft*\f* Lɛme chiyu chinɛ chi too bɛ bige fɛ bamii ba tonɛ kilamɛ le nyume gɛ bi wɛɛ gɛ. \v 25 Dɛmitiyu mo wu kuŋ bamii ba gɛ̀ tonɛ kilamɛ baa bachii mo bamii ba gɛ̀ lɛne kfuu chi lɛme chiɛɛ, bo taashɛ. Wu jɛmɛ bo le lɛ, “Booŋ ba bwɛɛŋ, bɛŋ kee lɛ lɛme chinɛ le besabɛŋ ŋode lo bige yi chi le. \v 26 Bɛŋ yɛne bɛŋ ka yuge fiɛɛ fì fimbwɛ fì Bol finɛ gee. Wu jiɛnyi wu duu lɛ gɛ banyo ba bo kɛnyi lo bɛ chiaaŋ nyu banyo gɛ. Wu le wu ge wa noo, wu kaase bvufee bvu bamii wesee Ɛfɛsu yanɛ, wu tu fiise wa tɛ bvu bamii ba Ɛsia bachii ba bɛme wu le. \v 27 N'yɛde lɛ lɛme chesa chinɛ le chi kɛme jee chì befe. Gɛ mɛ gɛh noo gɛ, yeh yi kintanyɛ yi nyo wù baaŋ wù kwɛse wu Atɛmi le tu fiɛɛ fì achiji. Fi kooshi lo noo, tu bo choosɛ wa nyo wu baaŋ wunɛ wu bo ŋgvuune Ɛsia achii, kikwɛɛ ki nshɛŋ kichii ŋgvuune tɛ.” \p \v 28 No bamii bayu yu noo, muntele bɛde lo bo. Bo mo bo kɛ bo tu bo wanɛ, bo duu lɛ, “Atɛmi wu Ɛfɛsu le nyo wu baaŋ.” \v 29 Kilaantɛŋ kiyu kichii mo ki saa. Kinchvu ki bamii kì to ki taashɛ ki mo ki lêe yi Gayu bɛ Alistaku le, gɛ̀ bee bamii ba Masɛdonia ba gɛ̀ jiɛnyi bɛ ba Bol, ki chii bo ki gɛɛŋ bɛ bo yeh yi nshilɛ le bɛ ŋgvunɛ. \v 30 Bol goone ki wu lêe wu gɛɛŋ fwe a kinchvu kiyu, bamii ba mbɛmɛ lɛ faŋ. \v 31 Bamii bamu ba baaŋ baaŋ ba yo ba kɛme woŋ bo gɛ̀ bee nsáa ye, bo ka bo chiiŋsɛ ntuŋ fɛ wu le bo lɛgɛ lɛ keefɛ wu môŋ lo wu tômɛ kikaa yu gɛ. \v 32 Kinchvu kì gɛ̀ taashɛ kiyu mo ki ja ki saa ki tu ki wanɛ gɛh lo nchɛ nchɛ. Banɛ wanɛ finɛ, baga wanɛ fiege. Gɛ̀ bamii ba duude gɛ̀ kee lo fiɛɛ fì bo gɛ taashɛ fo nje fi gɛ. \v 33 Bajuu mo bo jo Alɛksanda bo feesɛ wu fwe a kinchvu ki bamii, bamii bamu yɛŋ bo tu bo kwaji lɛ wu kee fiɛɛ fo. Wu tu wu chide bamii bɛ kibo ki wu tânyɛ jwe we. \v 34 Bamii bayu gɛ̀ doo bo kɛɛ lɛ Alɛksanda le muh wu Bajuu, bo ka bo mɛɛse bo wanɛ lo bo gɛɛne fwe fwe yi muh le wu mumwaa, bo duu lɛ, “Atɛmi wu Ɛfɛsu le nyo wù baaŋ.” Bo gɛ̀ waŋ noo, gɛɛŋ bu bantaŋ ba kife lɛ bafɛɛ. \p \v 35 Muh wu saŋe wu a kilaantɛŋ kiyu le gɛ̀ ja wu chi bo, bo lu bɛ jwe. Wu biih bo le lɛ, “Bamii ba Ɛfɛsu, muh le yu wù maŋe lɛ gɛ̀ kɛme bee ba Ɛfɛsu banɛ yeh yi kintanyɛ yi nyo wù Atɛmi mo tɛdɛ chi nyo chì gɛ gwe fɛwe le gɛ? \v 36 No muh ya yu wù taŋlo wu tɛɛnyɛ finɛ fiɛɛ gɛ, tu bɛŋ bee bɛŋ laame, bɛŋ gɛ ya bɛŋ yufe nɛ gɛ. \v 37 Bɛŋ to bɛ bamii banɛ fɛnɛ njɛ bo le bo choŋ fiɛɛ yeh yi banyo le sɛŋ, kɛnɛ njɛ bo le bo jɛmɛ jɛ́ yì befe kune nyo wese wù kwɛse wunɛ sɛŋ. \v 38 Dɛmitiyu bɛ bamii be nɛ kɛme nsa bɛ muh, tu aju a nsa le yu, taŋlo bo gɛɛŋ bo yɛŋ bamii ba sage bansa le, bɛ bo sa. \v 39 Fiɛɛ fimi nɛ ka nyume yu fì fede finɛ fì bɛŋ goone, tu ba lé ba jîŋɛ antɛnɛɛ ayu fɛ nshilɛ wu bachiji ntɛ le. \v 40 Njɛme nɛ, nje n'yɛde lɛ fiɛɛ fì abɛŋ finɛ lé fi lêe bee jwe le, lɛ bee le be kɛ ŋgɛ. Fi kooshi lo noo, bee gɛ ka be kɛme fiɛɛ fì kooji fì be chvûu gɛ.” \v 41 No wu jɛmɛ noo, wu mo wu jɛmɛ kinchvu kiyu saaŋɛ. \c 20 \s1 Bol gɛɛŋ Masɛdonia bɛ Glee \p \v 1 Ŋgɛ wù gɛ̀ bee Ɛfɛsu ka, Bol tɛɛŋ ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ, wu teefe bo wu mo wu yɛsɛ bo le, wu tu wu gɛɛne masɛdonia. \v 2 Wu gɛɛŋ, wu jiɛnyɛ bimbe bi yo le, wu kaŋse muntele mu bamii ba mbɛmɛ chuule wu mo wu daŋsɛ wu gɛɛŋ Glee, \v 3 wu che yo kii yi tɛde. Wu gɛ̀ ja fi nyu lɛ wu lé wu gɛ̂ɛŋ wu lêe a ŋguh wu a joo le wu gɛɛŋ Silia, wu mo wu yu lɛ Bajuu weede wu a je. Wu mo wu yɛŋ lɛ joŋe lɛ wu kâasɛ wu tû jiŋ je yi Masɛdonia le. \v 4 Wu gɛ̀ jiɛnyi bɛ ba Sobata mwa Bilu wù Bɛlia, mo Alistaku bɛ Sɛkundu ba Tɛsalonika, mo Gayu wu Dɛbi, mo Timoti, mo Tichiku bɛ Tofimu ba gɛ̀ bee bamii ba Ɛsia. \v 5 Bamii banɛ mo bo gɛɛŋ fwe bo tu bo chiɛɛne besa ba Bol Towa. \v 6 Ŋka wu Blɛd wù ba baaŋ gɛɛ gɛ Kinshilɛ yo gɛ fe, bee lee a ŋguh le Filibi, bee jo aju atɛŋ bee taa bo le Towa, besa bo che yo aju bvusooshwi. \s1 Bol ka wu la jigɛ a kintaashɛ ki Towa le \p \v 7 Lɛ to nyu juu chi fwe yi kimaa le, bee tasɛ yi kintaashɛ le fɛnfu ki bee bwɛɛyɛ blɛd. No Bol gɛ̀ bee ki wu bû wu ja sege bvu yuu, wu mo wu kɛ wu jɛme bo le, wu jɛme shwaa gɛɛŋ bu antaŋ antɛnɛɛ. \v 8 Besa bo gɛ̀ bee nyu a kibuu ki yeh yi awe le, bin'yesɛ baaŋ yu wesee. \v 9 Chumu wumu wù jee che gɛ̀ bee Yutiku shii yi nto wu yeh yɛɛ le. Wu ja wu kɛ wu tu wu lefe, no Bol gɛ̀ jɛme wu gɛɛne gɛh lo. Lefe doo chi goge wa lo wu, wu mo wu ja fo wu gwe achiŋ, fo gɛ̀ bee yeh yi fɛwe yi shɛde kɛge fɛkuu. Ba gɛɛŋ ba jo wu a wu kwe wa. \v 10 Bol shii wu gɛɛŋ wu ŋgvuumɛ a wu we, wu kfugɛ wu, wu jɛmɛ bamii le lɛ, “Kiyo ke baaŋ yu, keefɛ bɛŋ bûge gɛ.” \v 11 Bol ja wu kaasɛ wu bɛɛŋ a kibuu ki awe kɛɛ le, wu bwɛɛde blɛd wu ji, fɛ wu ka wu kɛ wu tu wu jɛme, wu tu wu jɛme bvuchvuu bu bvu yuu wu mo wu ja. \v 12 Bamii gɛ̀ jo chumu wɛɛ bo kwɛɛ bɛ wu fɛ wu yeh le wù nyu wu tu wa wu wuŋe, muntele jɛde bo. \s1 Bol nya ntefɛ bachiji kintaashɛ ki Ɛfɛsu le \p \v 13 Bee gɛ̀ lee a ŋguh wu a joo le, bee gɛɛŋ Aso, no Bol gɛ̀ seesɛ wa lɛ le yo a bee lé be jô wu yo. Wu gɛ̀ jɛme noo, nje wu gɛ̀ goone ki wu jîɛnyɛ bɛ bikaa. \v 14 Wu taa bee le Aso, bee mo be jo wu a ŋguh le, besa bo gɛɛŋ bee bu Mitiliŋ. \v 15 Bee ja fo a ŋguh le, bvu bu bvu yuu, bee fɛsɛ mbebe Kio le, bee fe, bvu ka bvu yuu, bee fɛsɛ Samo, bee mo bee fe, bvu ka bvu yuu, bee lee Miletu. \v 16 Bee gɛ̀ jiɛnyi noo, bee wɛɛne lo Ɛfɛsu nje gɛ Bol gɛ goone ki wu fêesɛ kife Ɛsia gɛ. Wu gɛh gɛɛne chige chige laa taŋlo wù nyû Yɛlusalɛm juu chi Ŋka wu Bɛntɛko le lɛ. \p \v 17 Lɛ bee lee Miletu, Bol chiiŋsɛ ntuŋ fɛ bachiji kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ le Ɛfɛsu lɛ bo tô bo yɛ̂ŋ wu le. \v 18 Bo gɛ̀ to, wu jɛmɛ bo le lɛ, “Bɛŋ kee no kinche kaŋ gɛ̀ bee besabɛŋ kɛge yi juu chi fwe chì ŋgɛ̀ ntomɛ kikaa yi nshɛŋ yi Ɛsia yinɛ le. \v 19 Ŋgɛ̀ mbee nshiishɛ kikwɛɛ kaŋ, ntu nlɛne fɛ Nyo le bɛ joo ajii le. Ŋka n'yɛŋ baŋgɛ jé le wesee no Bajuu gɛ̀ boone bikaa a mɛ jiŋ. \v 20 Bɛŋ ka kee no ŋgɛ̀ n'yɛyi bɛŋ fɛ waaŋ, ŋka njiɛnyi n'yɛyi yéh le. Ŋgɛ mbaaŋ nyilɛ gɛ fiɛɛ fimi fì taŋlo fi fii bɛŋ gɛ. \v 21 Ŋgɛ̀ nfeeji gɛh nyu fiɛɛ fimimia Bajuu le mo bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ, nduu lɛ bo kûsɛ muntele muboo, bo tû bɛ Nyo, bo lêe fitele yi Tada wese bɛsabɛŋ wu Jiso Kletu le. \v 22 Mɛɛse, bɛŋ yêgɛ bɛŋ yû, ŋgɛɛne Yɛlusalɛm nyu no Kiyo ki Yuude jɛmɛ mɛne, ŋkee gɛ laa gɛɛne kooshɛ la bɛ mɛ yo la. \v 23 Fiɛɛ fì ŋkee le gɛh lɛ manjuu manchii ma nfede mo le, le Kiyo ki Yuude sɛŋe mɛne lɛ ncha bɛ ŋgɛ chiɛɛne mɛ fwe. \v 24 Geenɛ, gɛ n'yɛde kinche kaŋ lɛ le fiɛɛ gɛ, fede lɛ mɛ mɛ̂sɛ lɛme chì Tada Jiso le wu nya mɛne chì le lɛ nfêeji saaka wù joŋe wù kune no Nyo le wu ndunyɛ fitele fì joŋe fɛ bamii be le. \p \v 25 Yi mɛɛse le, bɛŋ yêgɛ bɛŋ yû, ŋkee lɛ gɛ muh mu bɛŋ le wù besabɛŋ bɛ bo chi bee, nfeeji kune bvunfoŋ bvu Nyo wu baaŋ wu ka wu yɛ̂ŋ bvushi bwaŋ le gɛ. \v 26 Mɛ mo njɛme bɛŋ le chuule abɛŋ lɛ nɛ muh mu bɛŋ le lɛse lo mɛɛse, tu gɛ ŋkɛme kibo fo gɛ, \v 27 nje nchi mbaaŋ nyilɛ gɛ ki nsɛɛŋ bɛŋ fiɛɛ fichii fì Nyo goone gɛ. \v 28 Bɛŋ doo bɛŋ shɛɛ, bɛŋ bîji fɛ bikwɛɛ biɛna le mo fɛ ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ le bo le njɛ shóŋ, yi Kiyo ki Yuude le ki gɛɛ bɛŋ a bo we. Bɛŋ nyûme banchiɛnɛ shóŋ ba kintaashɛ ki bamii ba Nyo kì wu gɛ̀ gu bɛ kilɛmɛ ki Mwa ye. \v 29 Ŋkee lo lɛ ŋge ndoo mbaa kikaa, bakfuula tô bo lêe ŋgoo yɛnɛ le, bo gɛ ya bo châge lo muh wù bo koo gɛ. \v 30 Bamii bamu, le bo bu mo a bɛŋ ntɛnɛɛ bo lɛ̂ɛde bɛ ŋgoo yi bamii ba mbɛmɛ, bo chiide bo tuu a ŋgoo yiboo le. \v 31 Noo, bɛŋ yɛ̂ne, bɛŋ kwâji lɛ yi biluŋ le bitɛde nle n'yɛyɛ wa bɛŋ bachii antaŋ bɛ fɛnshɛ bɛ joo ajii le. \p \v 32 Mɛ mo nyâa bɛŋ mɛɛse chiaaŋ yi Nyo le mo yi jɛ ye yì le kune nfii wù Nyo fɛ bamii le. Jɛ yinɛ le yì taŋlo yi gê bɛŋ kûu, fi le lɛ bɛŋ tô bɛŋ kɛ̂mɛ kijuu fɛ kijusɛ ki Nyo le wu gɛɛ bamii ba wu le wu ge lɛ bo nyûme be. \v 33 Ŋgɛ̀ mbaaŋ a booŋ gɛ ajii yi bige bi muh le kɛnɛ yi njú yi muh le gɛ. \v 34 Bɛŋ kee chuule lɛ le chiaaŋ yaŋ chinɛ yì gɛ̀ lɛne fiɛɛ fichii fì besa ŋgoo yaŋ gɛ̀ goone. \v 35 Yi mwɛɛ munchii le, ŋgɛ̀ nduunyi bɛŋ le lɛ muh kɛme ki wu lɛ̂ne chuule ki wu fîih bamii baŋgɛ, kwaji no Tada Jiso gɛ̀ jɛmɛ lɛ, \wj ‘Kinlaŋye kì baaŋ le ki muh wù nyaa lo, fede muh wù fii lo le.’”\wj* \p \v 36 No Bol mɛse jɛmɛ noo, bɛ bo mo bo tuŋ anyuu fɛkuu bachii, bo buunɛ. \v 37 Bo ja bo kesɛ bɛ kwe bo tu bo beede, bo kfugɛ Bol bo shiiŋe wu, lɛ ba shɛɛ wa. \v 38 Fiɛɛ fì gɛ̀ ge fɛ bo tu bo beede baaŋ nɛ, le jɛ yì Bol gɛ̀ jɛmɛ lɛ gɛ bo baaŋ bo ka bo yɛŋ bvushi bweŋ le gɛ. Bo mo bo chiiŋsɛ wu bo gɛɛŋ bo bu fɛ wù gɛ̀ bee ki wu lêe ŋguh wu a joo fo. \c 21 \s1 Bol gɛɛŋ Yɛlusalɛm \p \v 1 Besa ba Bol yɛsɛ bo le, bee mo be ja fo bee daŋ a ŋguh le njilele, bee fɛsɛ Ko. Bvu bu bvu yuu, bee gɛɛŋ Lodɛ, bee gɛ̀ ja fo, bee gɛɛŋ Batala. \v 2 No bee bu yo, bee yɛŋ ŋguh wumu wu a joo le wù gɛ̀ gɛɛne Fonishia, bee mo bee lee yo bee gɛɛne. \v 3 Bee gɛ̀ yɛŋ Sablu le, bee chinɛ kibo kiŋkoŋo le, bee mo be fe bee gɛɛŋ bee bu Taya, woŋ wù Silia le fɛ ŋguh gɛ̀ bee ki wu bvûsɛ mwɛɛ fo. \v 4 Bee gooŋ bamii ba mbɛmɛ, besa bo che aju bvusooshwi, Kiyo ki Yuude ge, bo teefɛ Bol lɛ keefɛ wu môŋ lo wu gɛ̂ɛŋ Yɛlusalɛm gɛ. \v 5 Besa bo gɛ̀ che, juu gɛ̀ doo chi to chi kojɛ chì bee ja, bee mo be jo je. Bo bachii mo bikɛɛ baboo mo booŋ, bo chiiŋsɛ bee bo bu a kilaantɛŋ kɛɛ le bo gɛɛŋ bo bu jwe wu joo yì baaŋ le, besa bo tuŋ anyuu fɛkuu, bee buunɛ bee mo be yɛsɛ. \v 6 Bee lee a ŋguh le, bo tu bo tuu jiŋ fɛ yeh le. \p \v 7 Bee mo be ja Taya, bee jo je, bee gɛɛŋ bee bu Tolɛmaŋ. Besa booŋ ba bwee besa ba mbɛmɛ yɛsɛ, bee che juu chimimia. \v 8 Bvu bu bvu yuu, bee ja, bee gɛɛŋ bee fɛsɛ Kasalia, bee gɛɛŋ a Filib yeh, wu gɛ̀ jiɛnyi wu feeji jɛ yi Nyo, besa bo che. Filib wunɛ gɛ̀ bee muh wu mumwaa a ŋgoo yi bamii ba bvusooshwi ba bo gɛ̀ baayɛ baa le. \v 9 Wu gɛ̀ kɛme booŋ ba bikɛse banɛh, bo baaŋ a kɛɛ gɛ bilɛŋsɛ gɛ, bo gɛ̀ sɛŋe bamii mwɛɛ mù bo gɛ yuge Nyo jɛme. \v 10 Bee tu be nyu yo yi aju a duude le, muh mu gɛ̀ sɛŋe mwɛɛ mù wu gɛ̀ yuge Nyo jɛme, wu gɛ̀ ja Judia wu boh wu to yo, jee che nyu lɛ Agabu. \v 11 Wu to wu yɛŋ bee le, wu jo kicha ki Bol, wu kaaŋ bikaa bie bi wu wù Agabu mo chiaaŋ ye yu, wu mo wu fejɛ lɛ, “Kiyo ki Yuude duu lɛ le nɛ no Bajuu ba Yɛlusalɛm lé bo gê bo kâaŋ muh wù kɛme kicha kinɛ nɛ, bo nya wu chiaaŋ yi bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ.” \v 12 No bee yu noo, besa bamii bachii ba gɛ̀ bee fo bee tu bee lɛge Bol lɛ keefɛ wu gɛ̂ɛŋ Yɛlusalɛm gɛ. \v 13 Wu chvuu lɛ, “Bɛŋ gee nyu la finɛ nɛ? Bɛŋ kee gɛ lɛ bɛŋ beede nɛ bɛŋ shiŋshi fitele fiaŋ? Nle nseesɛ wa lɛ gɛ nyu nlee gɛh nyu ncha maa Yɛlusalɛm gɛ. Nle nseesɛ tɛ ki ŋkwê lo yo nje jee chi Tada Jiso.” \v 14 No je gɛ̀ baaŋ nyu gɛ yu ki bee ge wu kusɛ ŋkwajɛ we gɛ, bee mo be lu, bee jɛmɛ gɛh wa lɛ, “Fi nyûme gɛh no Tada goone.” \p \v 15 Aju fe, bee banyɛ mwɛɛ mwesa, bee mo be bɛɛne Yɛlusalɛm. \v 16 Bamii ba mbɛmɛ bamu ba Kasalia bɛɛŋ besa bo, bee gɛɛŋ a Mɛnasoŋ yeh a bee gɛ̀ bee ki be chee yu. Mɛnasoŋ wunɛ gɛ̀ bee muh wu Sablu, gɛ̀ bee muh mu antɛnɛɛ a bamii ba gɛ̀ ya leesɛ muntele yi Jiso le. \s1 Bol la jigɛ a Jɛm bɛ bachiji kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ le \p \v 17 No bee gɛ̀ fɛsɛ Yɛlusalɛm, bamii ba mbɛmɛ ba yo fi bee chuule. \v 18 Akfuuŋ bu a yuu, besa ba Bol la jigɛ a Jɛm le, bachiji kintaashɛ gɛ̀ bee tɛ fo bachii. \v 19 Bol yɛsɛ bo le, wu mo wu nyiɛlɛ bo fiɛɛ fichii fì Nyo gɛ̀ ge fɛ bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ, fede yi lɛme chì wu gɛ̀ lɛne le. \v 20 Lɛ bo yu noo, bo mo bo kɛ bo tumɛ maŋkuŋ ma Nyo. Geenɛ, bo gɛ̀ ja bo du Bol le lɛ, “Mwa bwe wese, bîjɛ wo yɛ̂ŋ no Bajuu le bo leesɛ wa fitele yi Jiso le banchvuge le banchvuge le. Geenɛ, bo le noo bo baaŋ gɛh bo lɛme yi banchi ba Musɛ le bo tɛɛme, \v 21 ba gɛ̀ sɛɛŋ wa bo le kune wo lɛ wo jiɛnyi wo yɛyi Bajuu ba chee bituŋ bimi le lɛ bo chinɛ banchi ba Musɛ le, wo jɛme lɛ keefɛ ba chvûuse booŋ yeh gɛ, bɛ lɛ keefɛ bo bîi kinche ki woŋ le gɛ. \v 22 No fi le ba lé ba kɛ̂ɛ gɛh lɛ wo le wo to, taŋlo besabɛŋ ge nɛɛ mɛɛse? \v 23 Bee lé be sɛ̂ɛŋ wo fiɛɛ fì wo lé wo gê. Bee kɛme bamii fɛnɛ banɛh bo le bo ge ŋka fɛ Nyo le. \v 24 Jôo bo, bena bo gɛ̂ɛŋ bɛŋ kfûŋ bikwɛɛ biɛna, wo lâŋɛ fiɛɛ fichii fì bo kɛme ki bo laŋɛ, fi le lɛ bo gɛ̂ɛŋ bo mû bikwɛɛ biboo. Wo ge noo, bamii bachii mo bo kee lɛ wo gɛɛde tɛ banchi ba Musɛ, mwɛɛ munchii mù bo jɛme kune wo gɛ nyu mù nchiɛɛŋ gɛ. \v 25 Fi kune bamii ba mbɛmɛ ba le gɛ Bajuu gɛ, bee gɛ̀ jo wa ntaŋ bee saŋ ŋwa bee chiiŋsɛ fɛ bo le lɛ keefɛ bo jîi mwɛɛ munjile mù ba le ba ge kintanyɛ yu fɛ banyo le gɛ. Keefɛ bo jîi kilɛmɛ ki nyaŋ gɛ. Keefɛ bo jîi nyaŋ yì le njɛ ba sɛɛ kilɛmɛ bu sɛŋ gɛ. Keefɛ bo kɛ̂me fiɛɛ ki bo ge bɛ kinjaŋ gɛ.” \v 26 Noo, Bol mo wu jo bamii bayu, akfuuŋ gɛ̀ bu a yuu bɛ bo gɛɛŋ bo kfuŋ bikwɛɛ biboo. Bol mo wu gɛɛŋ yeh yi kintanyɛ le, wu sɛɛŋ juu chì aju a kfuŋ doo wo kage, bo mo bo ge kintanyɛ fɛ bo le, muh wu mumwaa wu mumwaa. \s1 Bo fajɛ Bol fɛ yeh yi kintanyɛ le \p \v 27 Aju ayu gɛ̀ doo aka, a gɛ̀ bee bvusooshwi, Bajuu bamu bo gɛ̀ ja Ɛsia bo yɛŋ Bol fɛ yeh yi kintanyɛ le, bo bɛɛsɛ kinchvu ki bamii, bo koo wu, \v 28 bo tu bo chinɛ bitada bo duu lɛ, “Bamii ba Ishwala, bɛŋ fîh bee! Le muh wunɛ wù jiɛnyi wu yɛyi mwɛɛ mù mbefe bamii le manjuu le manchii kune woŋ wese besabɛŋ kfunɛ le bɛ banchi ba Musɛ mo kune yeh yi kintanyɛ yinɛ. Wu le wu mɛsɛ wa wu jo bamii ba le gɛ Bajuu gɛ, wu to bɛ bo fɛnɛ fɛ yeh yi kintanyɛ yinɛ le, wu chɛŋe bɛ kijusɛ kì yuude kinɛ.” \v 29 Bo gɛ̀ jɛme noo, nje bo gɛ̀ yɛŋ Bol jiɛnyi a kilaantɛŋ kɛɛ le bɛ Tofimu muh wu Ɛfɛsu. Bo mo bo kwaji lɛ Bol le wu lee bɛ wu fɛ yeh yi kintanyɛ le. \v 30 Kitada kiyu, ge kilaantɛŋ kɛɛ kichii shiŋshɛ, bamii tu bo lege bo too fo. Bo fajɛ Bol le, bo chii wu bo bu bɛ wu yeh yi kintanyɛ le, kimimia, bo mo bo faa de yi fese. \v 31 Bo tu bo goone ki bo yuuyɛ Bol, saaka wuyu lee bintuŋ bi chiji kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi bamii ba nchi ba Lum le, lɛ Yɛlusalɛm achii juune lo. \v 32 Wu mo wu ja lo kimimia, wu jo bamii ba nchi bɛ bikwɛɛ bimi bi ŋgoo yi bamii ba nchi, bɛ bo legɛ bo boh fo. Bamii doo bo yɛŋ bamii ba nchi le, chiji kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi nchi nyume fo, bo mo bo lu ki bo suŋe Bol. \v 33 Chiji kikwɛɛ ki nchi kɛɛ mo ki to ki koo Bol, wu jɛmɛ bo kaaŋ wu bɛ bancha bafɛɛ. Wu biih bo le lɛ, “Wunɛ le yɛɛŋ? Wu jiale nyu la?” \v 34 Fo ja fo tu fo yode lo, banɛ wanɛ finɛ, baga wanɛ fiege. Wu baaŋ a yugɛ chuule laa be kooshi nyu la lɛ. Wu mo wu ja wu jɛmɛ lɛ ba jo Bol ba bɛɛŋ bɛ wu fɛ la chi bamii ba nchi le. \v 35 Bamii ba nchi mo bo jo wu, bo gɛ̀ doo bo bɛɛne bo too bo bu fɛ bikaa bi je bì ba sɛle lo le, bo mo bo ja bo tuu lo Bol, no kinchvu gɛ̀ fuge gɛh ki bii a wu jiŋ. \v 36 Ki gɛ̀ bii noo ki wanɛ, ki duu lɛ, “Ba lɛ̂ɛshɛ lo wu!” \s1 Bol tanyɛ jwe \p \v 37 Bo gɛ̀ doo bo lese wa bɛ Bol fɛ la chi bamii ba nchi le, wu lɛgɛ chiji kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi nchi wu du lɛ, “Taŋlo njɛmɛ fiɛɛ wo le?” Wu yu noo, wu biih Bol le lɛ, “Fi le lɛ wo kee jɛ́ yi Glek? \v 38 Gɛ wo nyume muh wu Ijib wɛɛ wù gɛ̀ kɛ ŋgɛ bɛ bikwɛɛ bi woŋ kife kimi le, wu chii ŋgoo yi bamii banchvuge banɛh (4,000) ba gɛ̀ yuuyi bamii, bɛ bo gɛɛŋ bo tu bo nyume nchvuuŋ gɛ?” \v 39 Bol chvuu lɛ, “Nle muh wu Bajuu, ba gɛ̀ boyi mɛ Tasu woŋ wù Silisia le, gɛ Tasu nyu kilaantɛŋ ki nchɛ gɛ. Kii wo, nyâ gɛh mɛ je njɛ̂mɛ bamii banɛ le.” \v 40 Chiji Kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi nchi kɛɛ mo ki nya wu je lɛ wu jɛ̂mɛ. Bol mo wu lɛɛŋ fo, fɛ bikaa bi je bì ba sɛle lo bie le, wu chi bamii bɛ kibo. Bo lu bɛ jwe, wu jɛmɛ bo le a jɛ́ yi Ibulu le lɛ, \c 22 \p \v 1 “Bachii bɛ booŋ ba bwɛɛŋ, bɛŋ yêgɛ ntanyɛ jwe waŋ a bɛŋ fwe.” \v 2 Bo doo bo yu no wu jɛme nyu a jɛ́ yiboo yi Ibulu le, bo mɛsɛ bo chii nɛ nshiiŋ. Bol jɛmɛ lɛ, \v 3 “Nle muh wu Bajuu, ba gɛ̀ boyi mɛ Tasu woŋ wù Silisia le, geenɛ ba lɛyɛ mɛ Yɛlusalɛm yanɛ, ŋgɛ n'yɛyi ŋwa chiaaŋ yi Gamala le. Wu yɛyɛ mɛ bɛ banchi ba bachiji besa lɛ chuule mɛ mo nlɛme yi fiɛɛ fì Nyo le ntɛɛme chuule gɛ njɛ bɛŋ bachii ba le fɛnɛ abɛŋ. \v 4 Ŋgɛ̀ mboone bikaa a bamii jiŋ ba gɛ̀ bii Jɛ yi Tada le, ŋgee ba yuuyi bo, ŋkoode bilɛŋsɛ bɛ bikɛse ntune yeh yi ncha le. \v 5 Finɛ le fiɛɛ, kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ bɛ bamii ba sage woŋ kee chuule. Le bo ba gɛ̀ nya baŋwa lɛ ŋgɛ̂ɛŋ bɛ bo fɛ booŋ ba bwe besa ba Damasku le. Mɛ mo ntu njiɛnyi ŋgɛɛne ki ŋkooyɛ bamii ba bii Je yi Tada le, ŋkaaŋ, nto bɛ bo Yɛlusalɛm ba nya bo ŋgɛ le. \s1 Bol sɛɛŋ no fi gɛ̀ jiɛnyɛ fɛ wu leesɛ fitele yi Jiso le \p \v 6 Ŋgɛ̀ ndoo nfɛɛse Damasku njɛ fɛnshɛ ŋgaaŋ, n'yuu wumu ja wu lalɛ fɛwe, wu shii ye yaŋ le. \v 7 Ŋgwe fɛkuu, n'yu jɛ jɛmɛ mɛne lɛ, \wj ‘Sol, Sol, wo boone bikaa a mɛ jiŋ nɛ nje la?’\wj* \v 8 Mbiih lɛ, ‘Tada, le wo wù yɛɛŋ?’ Jɛ yiyu chvuu lɛ, \wj ‘Le mɛ wù Jiso wu Nasalɛ, le mɛ wù wo boone bikaa a mɛ jiŋ.’\wj* \v 9 Bamii ba gɛ̀ bee besa bo gɛ̀ yɛŋ n'yulɛ wuyu le, geenɛ bo gɛ̀ baaŋ yugɛ jɛ yi muh wù gɛ̀ jɛme besa wu le gɛ. \v 10 Ŋka biih lɛ, ‘Tada, taŋlo ŋge nɛɛ?’ Wu chvuu mɛne lɛ, \wj ‘Jâ we, wo lêe wo gɛ̂ɛŋ Damasku, ba lé ba sɛ̂ɛŋ wo lɛme chichii chì Nyo le wu seesɛ lɛ wo lé wo lɛ̂ŋ.’\wj* \v 11 Ŋgɛ ja fo, n'yulɛ wɛɛ ge wa nfeeŋ, bamii ba besa bo gɛ̀ jiɛnyi mo bo chiɛɛji wa lo mɛ, bo lee bo gɛɛŋ bɛ mɛ Damasku. \p \v 12 Muh mu gɛ̀ bee Damasku ayu, jee che nyu lɛ Anania, wu gɛ̀ ŋgvuune Nyo chuule wu gɛɛde banchi besa, Bajuu bachii ba gɛ̀ bee yo bo bɛɛŋse wu. \v 13 Wu gɛ̀ ja wu to wu yɛŋ mɛne, wu lɛɛŋ mbebe yaŋ le wu jɛmɛ mɛne lɛ, ‘Sol mwa bwaaŋ, wo kâasɛ wu yɛ̂de mwɛɛ le!’ Gɛh segeyu le noo, mɛ mo ŋkaasɛ ntu n'yɛde mwɛɛ le, mɛ mo n'yɛŋ tɛ wu wù Anania le. \v 14 Wu jɛmɛ mɛne lɛ, ‘Nyo wu bachiji besa le wu baa wa wo lɛ wo kɛ̂ɛ fiɛɛ fì wu goone, bɛ lɛ wo yɛ̂ŋ Muh we wu Lɛme wu Chaaŋ le, wo yu njɛmɛ wù bude jwe we le. \v 15 Wo lé wo gê wo nyû muh wù fêeji kune wu, wo sɛ̂ŋe bamii bachii fiɛɛ fì wo yɛŋ bɛ fì wo yu. \v 16 No fi le noo mɛɛse, wo ka chiɛɛne la? Jâ we ba lêesɛ wo a joo, ki ba chûgɛ bimbefɛ biuŋ, no wo lɛge fɛ Tada le.’ \s1 Bol sɛɛŋ no Jiso gɛ̀ tuŋ wu fɛ bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ \p \v 17 Sege ŋgɛ̀ ntu jiŋ Yɛlusalɛm, ndoo mbuune yeh yi kintanyɛ le, fiɛɛ njɛ kifilɛ ja fi to fɛ mɛne. \v 18 N'yɛŋ Tada le a fiɛɛ fiyu le, wu jɛmɛ mɛne lɛ, \wj ‘Yâŋsɛ wo jâ Yɛlusalɛm yanɛ chige nje gɛ bamii ba yanɛ nyume bo ge bo bɛɛŋ fiɛɛ fì wo feeji kune mɛ gɛ.’\wj* \v 19 Nchvuu wu le lɛ, ‘Tada, bo kee chuule lɛ ŋgɛ̀ leese yeh yi buunɛ le, ŋkoode bamii ba le bo leesɛ muntele yi ye yo le, nsuŋe. \v 20 Sege ba gɛ̀ yuuyɛ Tifiŋ wù gɛ̀ feeji bamii le kune wo, ŋgɛ̀ bee fo, ntoone. Le mɛ wù bamii ba gɛ̀ yuuyɛ wu, bo gɛ̀ baayɛ njú yiboo, bo nya lɛ ŋkɛme.’ \v 21 Tada ka wu jɛmɛ mɛne lɛ, \wj ‘Jâ yanɛ, nje nlé ntûŋ wo je yì ndefɛ le fɛ bamii ba le gɛ Bajuu le gɛ.’”\wj* \p \v 22 No Bol gɛ̀ jɛme bamii yege, wunɛ jɛmɛ gɛ̀ doo wu bu jwe we le, bo kɛ bo tu bo wanɛ lo fɛwɛɛwe, bo duu lɛ, “Ba lɛ̂ɛshɛ lo kfuu chi wunɛ muh yi nshɛŋ le. Gɛ nyu muh wù nyume yu gɛ.” \v 23 Bo tu bo wanɛ noo, bo sɛɛse njú yiboo we, bo nooŋ kibvunɛ we. \v 24 Chiji kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi bamii ba nchi mo ki ja ki jɛmɛ lɛ nchi jo Bol wu gɛɛŋ bɛ wu fɛ la chiboo le, lɛ bo doo bo gɛɛŋ bɛ wu bo tâaŋ wu, bo bîih mwɛɛ wu le, wu sɛ̂ɛŋ fiɛɛ fì ge Bajuu fɛ bo tu bo wanɛ nɛ. \v 25 Bo mo bo gɛɛŋ bɛ wu bo kaaŋ, bo ja lɛ bo tâane, Bol biih kikwɛɛ ki ŋgoo yi bamii ba nchi kimi kì gɛ̀ lɛme fo le lɛ, “Nchi le wu bɛɛŋ lɛ ba taaŋ muh wu Lum njɛ ba sa nsa we sɛŋ?” \v 26 Kikwɛɛ ki ŋgoo yi bamii ba nchi kiyu yu noo, ki mo ki gɛ̂ɛŋ ki yɛŋ kikwɛɛ kiboo le, ki jɛmɛ wu le lɛ, “Wo goone ki wo môŋ nyu la? Wo kêe lɛ muh wunɛ le muh wu Lum.” \v 27 Chiji kikwɛɛ kiyu yu noo, wu mo wu gɛɛŋ wu yɛŋ Bol le wu biih wu le lɛ, “Gɛh sɛɛŋ mɛ, wo le muh wu Lum?” Wu bɛɛŋ. \v 28 Chiji kikwɛɛ kiyu jɛmɛ wu le lɛ, “Ŋgɛ̀ ŋgu bɛ bige bì duude, fɛ ntu nyû muh wu Lum.” Bol chvuu wu le lɛ, “Nle fiaŋ muh wu Lum, mboyɛ le.” \v 29 Bamii baa bo gɛ̀ bee ki bo biide mwɛɛ wu le mo bo chii bikaa fo ki sege, chiji kikwɛɛ kiboo tu wu faane tɛ, nje wu gɛ̀ jɛmɛ bo le lɛ bo kaaŋ Bol nyu muh wu Lum. \s1 Bol tanyɛ jwe fwe a bamii ba sage woŋ wu Bajuu \p \v 30 Chiji kikwɛɛ kiyu tu wu goone gɛ̀ ki wu ghedɛ wu kɛ̂ɛ chuule fiɛɛ fì Bajuu gɛ̀ fiɛge yi Bol le. Bvu bu bvu yuu, wu jɛmɛ bo faanyɛ Bol, bo tɛɛŋ bachiji kintanyɛ ba baaŋ baaŋ mo bamii bachii ba sage woŋ, lɛ bo to, wu leesɛ Bol a bo fwe. \c 23 \p \v 1 Bol noŋ ajii yi bamii ba sage woŋ le, wu jɛmɛ lɛ, “Booŋ ba bwɛɛŋ, yi kinche kaŋ le too bude abɛŋ, nto ŋgee nyu mwɛɛ mu ŋkee lɛ mu le chuule a Nyo jii, gɛ fiɛɛ nyu yu fì sage mɛ fɛ fitele fiaŋ le gɛ.” \v 2 Anania wù gɛ̀ bee kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ jɛmɛ bamii ba gɛ̀ lɛme mbebe Bol le lɛ bo kfûuŋ jwe we. \v 3 Bol chvuu wu le lɛ, “Nyo lé wu gê wu kfûuŋ tɛ wo. Wo fiɛɛnɛ kimbe ki ba le ba yefɛ ki tu ki baaŋ gɛ nyu ye le. Wo shile fɛɛ lɛ wo sage wo bii nchi le, wo ka ŋgode nchi wuyu wo duu lɛ ba kfuuŋ lo mɛ?” \v 4 Bamii ba gɛ̀ lɛme mbebe yi Bol le bo biih wu le lɛ, “Wo naanyi kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ ki Nyo?” \v 5 Wu chvuu lɛ, “Booŋ ba bwɛɛŋ, gɛ mɛ be ŋkee lɛ le kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ gɛ. Ba le ba saŋ lɛ, \q1 ‘Keefɛ muh jɛ̂me jɛ́ yì befe kune muh wù sage bamii le gɛ.’” \p \v 6 Bol gɛ̀ doo wu bijɛ wu yɛŋ lɛ bamii ba gɛ̀ bee fo bamu le Basadushii, bamu nyu Bafalashii, wu mo wu jɛmɛ bɛ jɛ yì tɛɛme antɛnɛɛ a bamii ba sage woŋ baa le lɛ, “Booŋ ba bwɛɛŋ, nle muh wu Bafalashii, nyu mwa muh wu Bafalashii. Nle fɛnɛ yi nsa le nje njiiŋe fwe, ŋkee lɛ baŋkfusa lé bo gê bo bû yi kwe le.” \v 7 No wu jɛmɛ noo, Basadushii bɛ Bafalashii mo bo ja bo kɛ waa, nshilɛ wuyu mo wu ga ye. \v 8 Bo gɛ̀ waade noo, nje Basadushii gɛ̀ duu lɛ gɛ baŋkfusa nyu bo ge bo bu yi kwe le gɛ, bo ka duu lɛ gɛ fiɛɛ fimi nyu yu njɛ banchɛndaa ba Nyo kɛnɛ biyo gɛ. Geenɛ, Bafalashii bɛmɛ lɛ mwɛɛ munɛ munchii le lo. \v 9 Waa ja wu tɛmɛ lo fo, bamii bamu ba gɛ̀ duunyi banchi ba gɛ̀ bee yi ŋgoo yi Bafalashii le, lɛɛŋ fo bo jɛmɛ fi tɛmɛ lo, bo du lɛ, “Bee baaŋ yɛŋ gɛ fiɛɛ fì muh wunɛ jiale le gɛ. Taŋlo nyu kiyo kimi kɛnɛ Nchɛndaa wu Nyo wu jɛme wu le.” \v 10 Waa wuyu mo wu ja wu goone ki wu tû nyu bvuju, kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi bamii ba nchi tu ki faane lɛ segemu bo lé bo jâ bo sâayɛ lo Bol fo yi bimbe le. Wu mo wu jɛmɛ lɛ nchi boh fo, bo lô Bol chiaaŋ yiboo le, bo kâasɛ bo bɛ̂ɛŋ bɛ wu fɛ la chi nchi le. \p \v 11 Lɛ nyu antaŋ, Tada to wu lɛɛŋ mbebe yi Bol le, wù jɛmɛ wu le lɛ, \wj “Kânɛ shɛ́ŋ. No wo le wo sɛɛŋ wa bamii le kune mɛ Yɛlusalɛm, le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no wo lé wo gê wo sɛ̂ɛŋ tɛ Lum.”\wj* \s1 Bamii bamu yo kaŋ ki bo yuuyɛ Bol \p \v 12 Akfuuŋ bu a yuu, Bajuu bamu koo nchvuuŋ, bo ji leh lɛ gɛ bo nyu bo ji fiɛɛ gɛ kɛnɛ bo mu fiɛɛ gɛ, gɛ fɛ bo yu Bol. \v 13 Bamii baa ba gɛ̀ kolɛ nchvuuŋ, bo gɛ̀ ji leh fede bamii mbaanyɛ. \v 14 Bo mo bo gɛɛŋ fɛ bachiji kintanyɛ ba baaŋ baaŋ le, mo bamii ba sage woŋ, bo jɛmɛ bo le lɛ, “Bee le be ji wa lo leh lɛ gɛ̀ bee nyu be lee lo fiɛɛ amu gɛ njɛ bee yuuyɛ Bol sɛŋ gɛ. \v 15 Yi mɛɛse le, bɛŋ bamii ba nchi ba sage woŋ bɛŋ chiiŋsɛ ntuŋ fɛ kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi bamii ba nchi le, bo bvûsɛ wu lɛ wu ka wu bôosɛ Bol wu tô a bɛŋ fwe, lɛ bɛŋ goone ki bɛŋ ka bɛŋ tâa nsa we chuule. Noo, bee mo be wêedɛ wu a je, bo doo bo boge bɛ wu, bee mo be yûuyɛ wu baaŋ a je.” \p \v 16 No bo gɛ̀ kolɛ nchvuuŋ yɛɛ noo, mwa jɛme Bol wù jwɛŋsɛ yu, wu mo wu gɛɛŋ fɛ la chi bamii ba nchi le, wu sɛɛŋ Bol le. \v 17 Wu mo wu tɛɛŋ kikwɛɛ ki ŋgoo yi bamii ba nchi kimi wu jɛmɛ ki le lɛ, “Jôo chumu wunɛ wo gɛ̂ɛŋ bɛ wu fɛ kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi bamii ba nchi le, wù kɛme fiɛɛ ki wu sɛ̂ɛŋ wu le.” \v 18 Wu mo wu jo wu, wu gɛɛŋ bɛ wu fɛ chiji kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi nchi le, wu jɛmɛ wu le lɛ, “Bol wu muh ncha le wu tɛɛŋ mɛ, wu jɛmɛ lɛ njô chumu wunɛ ntô bɛ wu fɛ wo le, lɛ wù kɛme fiɛɛ fì wu sɛ̂ɛŋ wo le.” \v 19 Chiji kikwɛɛ kɛɛ mo ki jijɛ wu yi kibo le, bɛ wu lee yeh, wu biih wu le lɛ, “Le la fì wo goone ki wo sɛ̂ɛŋ mɛne?” \v 20 Chumu wɛɛ chvuu lɛ, “Bajuu bamu le bo jo ntaŋ lɛ bo lé bo dû wo le lɛ wo shîishɛ Bol wu to fwe a bamii ba sage woŋ le fɛwɛge, lɛ bo gôone ki bo tâa nsa we chuule, bo gee noo bo buuse lo. \v 21 Keefɛ wo gê wo bɛ̂ɛŋ gɛ, nje bamii le yu, fede muh mbaanyɛ bo weede a je, bo ji leh lɛ gɛ bo nyu bo jî fiɛɛ gɛ, mo ki bo mû fiɛɛ gɛ njɛ bo yuuyɛ Bol sɛŋ gɛ. Bo le mɛɛse bo seesɛ wa ye, bo tu bo chiɛɛne gɛh nyu fiɛɛ fì wo lé wo jɛ̂mɛ.” \v 22 Chiji kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi bamii ba nchi kɛɛ mo ki jɛmɛ lɛ chumu wɛɛ gɛ̂ɛne, wu chiisɛ wu le lɛ keefɛ wu doo wu gɛɛne wu gê muh kɛ̂ɛ lɛ wu le wu sɛɛŋ fiɛɛ fiyu gɛ. \s1 Ba chiiŋsɛ Bol Kasalia fɛ Fɛli muh wù sage le \p \v 23 Chiji kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi bamii ba nchi kɛɛ mo ki tɛɛŋ bikwɛɛ bi ŋgóo yi bamii ba nchi lɛ bifɛɛ, wu jɛmɛ bi le lɛ, “Bɛŋ sêesɛ bamii ba nchi gii yifɛɛ (200) bɛ nyámbala mbambvusooshwi (70) bɛ ba agóŋ gii yifɛɛ (200), doo nyume njɛ juu bikaa bvuugɛ antaŋ, bo gɛ̂ɛŋ Kasalia. \v 24 Bɛŋ sêesɛ tɛ nyambala Bol le, bɛŋ jô wu bɛŋ gɛ̂ɛŋ bɛ wu fɛ Fɛli wù muh wù sage le, keefɛ fiɛɛ kôoshɛ bɛ wu a je gɛ.” \v 25 No wu jɛmɛ noo, wu mo bo saŋ ŋwa wu duu lɛ, \v 26 “Le mɛ wù Klawdiu Lisia. Nsaŋe ŋwa wunɛ fɛ wo le muh wù baaŋ wù Fɛli wù muh wù sage. N'yɛɛse wo le. \v 27 Bajuu chi bo koo muh wunɛ bo goone ki bo yuuyɛ. N'yu lɛ le muh wu Lum, besa bamii baŋ banchi chi be gɛɛŋ bee mo be lee fo bee lo wu chiaaŋ yiboo le. \v 28 Nchi ŋgoone ki n'yu fiɛɛ fì bo fiege wu yu, nchi mo mboh bɛ wu fɛ bamii baboo ba sage woŋ le. \v 29 Bo doo bo taa, nchi n'yɛŋ lɛ mwɛɛ mù bo fiege wu yu le gɛ kintɛɛnyɛ kune banchi baboo lɛ, wu baaŋ ge gɛ̀ fiɛɛ fì ba yuuyɛ lo wu gɛ kɛnɛ lɛ ba lee wu yeh yi ncha le gɛ. \v 30 Muh chi doo wu sɛɛŋ mɛne lɛ Bajuu bamu le bo koo nchvuuŋ ki bo yuuyɛ muh wunɛ, mɛ mo nchiiŋsɛ wu fɛ wo le, kimimia. Nle njɛmɛ tɛ bamii ba fiege mwɛɛ yi ye ye le lɛ bo tô bo yɛ̂ŋ nyu wo le, bo sɛ̂ɛŋ fiɛɛ fì bɛ bo kɛme.” \p \v 31 Bamii ba nchi mo bo ja bo ge gɛh no kikwɛɛ kiboo gɛ̀ jɛmɛ, bo jo Bol antaŋ, bɛ bo gɛɛŋ bo bu Antibati. \v 32 Akfuuŋ bu a yuu, bamii ba nchi ba gɛ̀ jiɛnyi bɛ bikaa chinɛ Bol chiaaŋ yi baa bo gɛ̀ jiɛnyi yi nyámbala le, lɛ bo gɛ̂ɛne bɛ wu fwe, bo mo bo kaasɛ bo tu jiŋ fɛ la chiboo le. \v 33 Bo gɛ̀ gɛɛŋ bo fɛsɛ Kasalia, bo nya ŋwa wɛɛ muh wù sage le, bo mo bo nya tɛ Bol chiaaŋ ye le. \v 34 Wu fi ŋwa wɛɛ wu tɛɛŋ, wu biih laa Bol bu kimbe ki la le lɛ. Wu doo wu yu lɛ Bol le muh wu Silisia, \v 35 wu mo wu jɛmɛ wu le lɛ, “Nlè ŋge n'yêgɛ nsa wo sege bamii ba bena bo kɛme nsa fɛsɛ fɛnɛ.” Wu mo wu jɛmɛ lɛ ba jo Bol ba gɛ̂ɛŋ ba gɛ̂ɛ wu a nto wu Hɛlod le, bo chîɛɛne wu. \c 24 \s1 Bo giŋsɛ nsa wu Bol bvushi bvu Fɛli le \p \v 1 Aju gɛ̀ bu atɛŋ, Anania wù kikwɛɛ ki bachiji kintanyɛ, bɛ bamii bamu ba sage woŋ, mo Tɛtulu wù gɛ̀ kee nchi chuule bo boh bo gɛɛŋ Kasalia. Bo mo bo gɛɛŋ bo yɛŋ Fɛli muh wù sage le, bo giŋsɛ nsa wuboo wù kune Bol a wu fwe. \v 2 Bo tɛɛŋ Bol, Tɛtulu mo wu kɛ wu teede mwɛɛ yi ye ye le, wu jɛmɛ Fɛli le lɛ, “Muh wù baaŋ, kimbonɛ le yi woŋ kfunɛ le too bude yi mɛɛse le, nyu nje je yì joŋe yi wo sage yu, baŋkusɛ ba joŋe le yu wesee woŋ kfunɛ le, chiaaŋ yo le. \v 3 Bamii bachii yuge njoŋ baaŋ fede je yì wo sage yu manjuu le manchii, segechii. \v 4 Gɛ ŋkoŋe ki njeese kife kuŋ baaŋ gɛ, nlɛge lɛ wo yêgɛ gɛh shige, wo yû fiɛɛ fì bee le be jɛ̂mɛ. \v 5 Bee le be yɛŋ lɛ muh wunɛ le muh wu fiɛɛ. Wu jiɛnyi wu shiŋshi ŋgɛ antɛnɛɛ a Bajuu yi kikwɛɛ ki nshɛŋ le kichii. Ka nyu wu wu le kikwɛɛ ki ŋgoo yi ba tɛŋe lɛ yi Nasalɛ. \v 6-7 Wu gɛ̀ goone tɛ ki wu chɛ̂ŋe bɛ yeh yi kintanyɛ bee koo wu.\f + \fr 24:6-7 \fr*\ft Baŋwa ba kege bamu kɛme 6b-8a ba saŋ lɛ, “Bee gɛ̀ goone ki be sa bii no nchi wese le, Lisia wu chiji kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi bamii ba nchi lee fo, wu lo wu chiaaŋ yese le wu jɛme lɛ bee to be yɛŋ wo le, bee sa nsa we a wo jii.”\ft*\f* \v 8 Wo bile lo mwɛɛ muh wunɛ le, wo yu a wu le mwɛɛ munɛ munchii mù bee jɛme kune wu.” \v 9 No Tɛtulu jɛmɛ noo, Bajuu tooŋ, bo bɛɛsɛ lɛ mwɛɛ munɛ munchii le nchiɛɛŋ. \s1 Bol tanyɛ jwe bvushi bvu Fɛli le \p \v 10 Muh wù sage wɛɛ fe lɛ Bol jɛme. Wu mo wu jɛmɛ lɛ, “Ŋkee lɛ wo le wo sa wa bansa woŋ kfunɛ le yi biluŋ le wesee. Mɛ mo n'yuge njoŋ ki nlɛ̂ɛŋ ntânyɛ jwe waŋ a wo jii. \v 11 Wo nɛ ja lo wo biide, wo yu lɛ aju baaŋ a fe gɛ wa yuufe ncho afaa no nchi mbɛnɛ Yɛlusalɛm ki mbuunɛ Nyo gɛ. \v 12 Bajuu gɛ̀ baaŋ yɛŋ gɛ ntɛɛnyi kintɛɛnyɛ besa muh gɛ, bo gɛ̀ baaŋ yɛŋ gɛ tɛ mbɛɛse bamii yeh yi kintanyɛ le kɛnɛ yéh yi buunɛ le, kɛnɛ kijusɛ kimu le a kilaantɛŋ le gɛ. \v 13 Gɛ bo kɛme lo fiɛɛ fì duunyi lɛ nle ŋge mwɛɛ munɛ mù bo kooyi yi ye yaŋ le gɛ. \v 14 Nle mbɛɛŋ finɛ a wo fwe, lɛ mbuune Nyo wu bachiji besa mbii Je yì bo tɛŋe lɛ le yì befe. Mbɛmɛ nyu mwɛɛ munchii mù le a Ŋwa wu banchi ba Musɛ le bɛ mù le a Baŋwa ba bamii ba ntuŋ wu Nyo le. \v 15 Njiiŋe fwe yi Nyo le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no bamii banɛ tɛ jiiŋe, lɛ bamii bachii ba joŋe bɛ bamii ba befe lé bo gê bo bu yi kwe le. \v 16 Noo, mɛ mo ghede chuule segechii nchee kinche ki kooji a Nyo fwe bɛ bamii, fi le lɛ keefɛ fiɛɛ nyû yu fì sâge mɛ fɛ fitele le gɛ. \p \v 17 Le wa biluŋ bì duude le no ŋgɛ ja Yɛlusalɛm, nchi ŋkaasɛ ŋgɛɛŋ yo ki nya bige bamii baŋ ba woŋ le, mo ŋge kintanyɛ. \v 18 Le fiɛɛ finɛ fì bo gɛ̀ yɛŋ mɛne yeh yi kintanyɛ le ŋgee, nyu ŋkfuŋ wa kikwɛɛ kaŋ. Gɛ bamii kɛnɛ jwe wu waa gɛ̀ bee fo gɛ. \v 19 Bajuu bamu ba Ɛsia gɛ̀ bee fo, bo be kɛme ki bo nyu fɛnɛ ki bo sɛɛŋ wo fiɛɛ fì bo kɛme kune mɛ, fɛnɛ le lɛ fiɛɛ le yu. \v 20 Baaŋ noo nyu gɛ, bamii banɛ sɛɛŋ la fiɛɛ fì bo gɛ̀ yɛŋ lɛ nle njiaa sege nchi nlɛme fwe a bamii ba sage woŋ, \v 21 fede fiɛɛ fichii fì ŋgɛ̀ njɛmɛ bɛ jɛ yì tɛɛme bo le lɛ, nle a bo fwe yi kife kɛɛ le yi nsa le nje nle mbɛɛŋ lɛ baŋkfusa lé bo gê bo bû yi kwe le.” \p \v 22 Lɛ Bol jɛmɛ noo, Fɛli yegɛ nɛɛ, nyu muh wù kee wa kune Je yi Tada chuule, wu mo wu sheeshɛ nsa wu jɛmɛ lɛ, “Sege Lisia wù chiji kikwɛɛ ki bikwɛɛ bi bamii ba nchi lé wu bôh wu tô, fɛ nsuunɛ nsa wunɛ.” \v 23 Wu mo wu jɛmɛ lɛ kikwɛɛ ki ŋgoo yimi yi bamii ba nchi jo Bol yi gɛɛŋ yi leesɛ yeh, bo chîɛɛne. Geenɛ, lɛ bo nyâ gɛh wu bɛ je, bo chînɛ nsáa ye too yi fii wu. \s1 Fɛli sheeshɛ nsa wu Bol yi biluŋ le bifɛɛ \p \v 24 Aju gɛ̀ doo wo kɛŋsɛ, Fɛli bɛ Dusila wù kwɛɛ wù gɛ̀ bee muh wu Bajuu bo to. Fɛli gɛɛŋ wu tɛɛŋ Bol wu to, bo tu bo yege fiɛɛ fì wu jɛme kune ki muh leesɛ fitele yi Kletu Jiso le. \v 25 Wu doo wu jɛme kune no taŋlo muh nyume muh wù joŋe, bɛ no taŋlo muh shee bɛ kikwɛɛ ke, bɛ no Nyo lé wu gê wu sâ bamii, Fɛli yu noo, ye kuufɛ wu. Wu mo wu jɛmɛ Bol le lɛ, “Taŋlo wo gɛ̂ɛne mɛɛse, ŋge ndoo ŋkɛme kife fɛ ŋka ntɛ̂ɛŋ wo.” \v 26 Wu gɛ̀ jɛme noo, wù kɛme ŋkwajɛ lɛ segemu Bol lé wu kê wu bɛ kwa. Wu tu wu tɛŋe Bol lɛfolɛfo bɛ wu fɛde kinfɛ. \v 27 Gɛh noo, gɛh noo, biluŋ kuŋ bifɛɛ. Ba gɛ̀ doo ba gɛɛ Bolsiu Fɛstu yi kinta ki Fɛli le, Fɛli tu wu goone lɛ wu gê Bajuu kôŋe wu, wu mo wu chinɛ Bol le yeh ncha le. \c 25 \s1 Bol jo nsa we ki wu gɛ̂ɛŋ yu fwe fɛ Nfoŋ wu Lum le \p \v 1 Gɛ doo nyu aju atade no Fɛstu gɛ̀ kɛ wu sage kimbe ki woŋ kì Judia le, wu ja Kasalia wu bɛɛŋ Yɛlusalɛm. \v 2 Bachiji kintanyɛ ba baaŋ baaŋ bɛ bikwɛɛ bi Bajuu bi woŋ mo bo to bo yɛŋ wu le, bo giŋsɛ nsa wù bo kɛme bɛ Bol a wu jii, bo tu bo lɛge wu, \v 3 lɛ wu dûnyɛ gɛh nyu kiŋkoŋɛ fɛ bo le, wu gê bo chîiŋsɛ Bol wu tô Yɛlusalɛm. Bo gɛ̀ gee noo, bo seesɛ wa lɛ bo lé bo wêede bo yûuyɛ wu a je. \v 4 Fɛstu chvuu bo le lɛ, “Bol le yeh yi ncha le Kasalia, mɛ kibɛɛ nlé ŋkâase ntûu yo aju kane le. \v 5 Bamii bamu ba le bikwɛɛ biɛna, bî mɛne Kasalia, bo tô bo jɛ̂me fiɛɛ fì wu jiale nyu yo nɛ fiɛɛ le yu.” \p \v 6 Fɛstu gɛ̀ che bɛ bo gɛɛŋ bu njɛ aju nyaaŋ kɛnɛ yuufe, wu mo wu kaasɛ wu tu jiŋ Kasalia. Akfuuŋ bu ayuu, wu gɛɛŋ wu shii yeh yi nsa le, wu jɛmɛ lɛ bo to bɛ Bol. \v 7 No Bol fɛɛse, Bajuu ba gɛ̀ ja Yɛlusalɛm bo boh yo, bo mo bo lɛɛmɛ bo kɛnɛ wu, bo tu bo kooyi mwɛɛ ye ye le wesee fì shige nyume gɛ yu gɛ. Geenɛ, fiɛɛ nyu gɛ yu fì bo taŋlo bo sɛɛŋ fì duunyi lɛ wu le wu ge fimi gɛ. \v 8 Bol tanyɛ jwe we wu jɛmɛ lɛ, “Mbaaŋ njiaa gɛ lo nchi wu Bajuu, kɛnɛ wu yeh yi kintanyɛ le, kɛnɛ wu Nfoŋ wu Lum gɛ.” \v 9 Geenɛ, Fɛstu tu wu goone lɛ wu ge Bajuu kôŋe wu, wu mo wu biih Bol le lɛ, “Wo koŋe ki wo bɛ̂ɛŋ Yɛlusalɛm mɛ kibɛɛ nsâ sa wo yo yi mwɛɛ munɛ le?” \v 10 Bol chvuu lɛ, “Nlɛme wa fɛnɛ nyu a ŋku wu nsa le, nyu wu Nfoŋ wu Lum. Le nyu fɛnɛ fɛ ba be ba sa nsa waŋ fo. Wo kibɛɛ kee chuule lɛ mbaaŋ njiaa gɛ fiɛɛ besa Bajuu gɛ. \v 11 Finɛ nyume lɛ nle ŋgode nchi, njiaa fiɛɛ fì taŋlo ba yuuyɛ lo mɛ, ŋgɛ nfaŋ kwe gɛ. Geenɛ, nɛ le lɛ mwɛɛ mù bo kooyi ye yaŋ le le chimbiaŋ, tu gɛ muh nyu yu wù taŋlo wu nya mɛ chiaaŋ yi Bajuu banɛ le gɛ. Nlé nlɛ̂gɛ lɛ nsa waŋ gɛ̂ɛŋ fwe fɛ Nfoŋ wu Lum le.” \v 12 Fɛstu yu noo, bɛ bamii be ba bɛ bo gɛ̀ sage bansa chvuuŋ chvuuŋ. Wu mo wu jɛmɛ Bol le lɛ, “No wo le wo lɛgɛ wa lɛ nsa wo lé wu gɛ̂ɛŋ fɛ Nfoŋ wu Lum le, tu wu lé wu gɛ̂ɛŋ fo.” \s1 Fɛstu be Nfoŋ Agliba bɛ sa wu Bol \p \v 13 Gɛ̀ bee kife kimi le ajiŋ ayu, Nfoŋ Agliba bɛ Bɛni\f + \fr 25:13 \fr*\ft Bɛni gɛ̀ bee jɛme yi Agliba.\ft*\f* la jigɛ a Fɛstu le Kasalia ki bo yɛsɛ wu le. \v 14 Bo gɛ̀ doo bo nyu yo yi aju a duude le, Fɛstu ja wu be Nfoŋ bɛ nsa wu Bol wu jɛmɛ lɛ, “Muh mu le fɛnɛ wù Fɛli gɛ̀ chinɛ yeh yi ncha le, \v 15 ŋgɛ̀ ndoo ŋgɛɛŋ Yɛlusalɛm, bachiji kintanyɛ ba baaŋ baaŋ bɛ bamii ba sage woŋ wu Bajuu giŋsɛ nsa we a mɛ jii lɛ ndu lɛ wu le wu gwe nsa. \v 16 Njɛmɛ bo le lɛ, gɛ nchi wu bamii ba Lum nyu wu bɛɛŋ lɛ ba suunɛ lɛ muh le wu gwe nsa njɛ ba le ba nya wa muh wɛɛ je wu lɛɛŋ a ŋku wu nsa le fwe a bamii ba bɛ bo kɛme nsa ki wu tânyɛ jwe we yi mwɛɛ mù bo kooyi ye ye le sɛŋ gɛ. \v 17 Bo gɛ̀ doo bo to fɛnɛ, ŋgɛ̀ mbaaŋ ndɛdɛ gɛ. Akfuuŋ bu a yuu, ŋgɛɛŋ nshii yeh yi nsa le njɛmɛ lɛ ba to bɛ muh wɛɛ. \v 18 Bamii ba bɛ bo gɛ̀ kɛme nsa gɛ̀ doo bo lɛɛŋ we, bo gɛ dunyɛ jialɛ chì ŋgɛ̀ ŋkwaji lɛ taŋlo bo sɛɛŋ ye ye le gɛ. \v 19 Bo tu bo jɛme nyu mwɛɛ mu mbejɛ ye ye le kune je yì bo buune Nyo yu yo, mo kune muh mu wù ba tɛŋe lɛ Jiso wu gɛ̀ kwe wa, geenɛ Bol lɛme gɛh lɛ wu le yu. \v 20 No ŋgɛ mbaaŋ ŋkɛɛ gɛ no ntaŋlo nlee antɛnɛɛ a mwɛɛ munɛ gɛ, mɛ mo mbiih Bol le laa wu koŋe ki wu bɛ̂ɛŋ Yɛlusalɛm ba sa nsa we yo kune mwɛɛ munɛ lɛ. \v 21 Wu chvuu lɛ wu le wu mɛ gɛh yeh yi ncha le, le gɛh Nfoŋ wu Lum wu lé wu gê wu sûunɛ nsa we. Mɛ mo ndu lɛ ba gɛ̂ɛ wu yeh, ba chîɛɛne gɛɛŋ bu no nlé ŋgê nchîiŋsɛ wu fɛ Nfoŋ wu Lum le.” \v 22 Agliba yege nɛɛ, wu jɛmɛ Fɛstu le lɛ, “Mɛ kibɛɛ ŋkoŋe ki n'yû mwɛɛ munɛ jwe wu muh wu yu le.” Fɛstu chvuu lɛ, “Wo lé wo bû, wo yû nyu fɛwɛge.” \p \v 23 Akfuuŋ bu a yuu, Agliba bɛ Bɛni tu bo jiɛnyi bo too bo ŋage lo baaŋ. Bɛ bachiji bikwɛɛ bi bamii ba nchi mo bamii ba baaŋ baaŋ ba a laantɛŋ, bo jiɛnyɛ bo to bo lee ŋgaa. Fɛstu mo wu jɛmɛ bo to bɛ Bol. \v 24 No bo to bɛ wu, Fɛstu jɛmɛ lɛ, “Nfoŋ Agliba bɛ bamii bachii ba le fɛnɛ, bɛŋ yɛŋ muh wunɛ le. Le muh wù Bajuu bachii too bo dode mɛne yanɛ mo Yɛlusalɛm kune wu, bo wanɛ, bo duu lɛ gɛ nyu muh wù nyûme yu gɛ. \v 25 Mbaaŋ n'yɛŋ gɛ lɛ wu le wu ge fiɛɛ fì ba yuuyɛ wu yu gɛ. No wu chi lɛgɛ wa lɛ nsa we gɛ̂ɛŋ fwe nyu fɛ Nfoŋ wu Lum le, mɛ mo n'yɛŋ lɛ nlé nchîiŋsɛ wu fɛ wu le. \v 26 Geenɛ, ŋgɛ ŋkee lo chuule fiɛɛ fì taŋlo nsâŋ fɛ Nfoŋ wu le chiji kikwɛɛ kaŋ le kune wu gɛ. Noo, mɛ mo nleesɛ wu a bɛŋ jii mɛɛse, nchensɛŋ fɛ wo wu Nfoŋ Agliba le, lɛ bɛŋ ntâa nsa we, laa ŋkɛ̂me fiɛɛ fì taŋlo nsâŋ la. \v 27 N'yɛde lɛ fi baaŋ nyu gɛ chuule lɛ nchîiŋsɛ muh wu ncha fɛ Nfoŋ le njɛ ndunyɛ fiɛɛ fì bo duu lɛ wu le wu jiaa sɛŋ gɛ.” \c 26 \s1 Bol tanyɛ jwe fwe a Nfoŋ Agliba \p \v 1 Nfoŋ Agliba mo wu jɛmɛ Bol le lɛ, “Le kijusɛ kuŋ mɛɛse ki wo jɛ̂mɛ bɛ jwe wo.” Bol mo wu chiaasɛ kibo we, wu kɛ ki wu tânyɛ jwe we, wu duu lɛ, \v 2 “Mbɛɛ, n'yɛde lɛ kishi kaŋ le ki joŋ lɛ mbaaŋ ki nlɛɛŋ ntanyɛ jwe waŋ abɛŋ fwe yi mwɛɛ munchii mù Bajuu kooyi ye yaŋ le. \v 3 Njɛme nɛ, nje ba kee chuule kinche ki woŋ wu Bajuu mo bintɛɛnyɛ bì bo to bo kɛme. Noo, nlé nlɛ̂gɛ lɛ bo yêgɛ bɛ nyiɛgee bo yû fiɛɛ fì nlé njɛ̂mɛ. \p \v 4 Bajuu bachii kee kinche kaŋ baaŋ lo. Bo kee no ŋgɛ̀ nchee woŋ wese le mo Yɛlusalɛm. \v 5 Bo kee kɛge lo je yì ndefe le lɛ nle muh wu Bafalashii, nyume ŋgoo yì tɛɛme chuule yi fiɛɛ fì Nyo le fede yimi yichii. Finɛ le fiɛɛ nɛ le lɛ bo koŋe ki bo jɛmɛ, bo lé bo bɛ̂ɛŋ lɛ le nchiɛɛŋ. \v 6 Nlɛme fɛnɛ mɛɛse yi nsa le nje njiiŋe fwe, ŋkee ŋka wù Nyo gɛ̀ ka wa bachiji besa yu. \v 7 Ŋka wunɛ le lɛ chikfuu chesa chì yuufe ncho chifɛɛ, chi chiɛɛne no ba buune Nyo bɛ kiŋkoŋɛ antaŋ bɛ fɛnshɛ. Mbɛɛ, le lɛ nje ŋka wɛɛ wù Bajuu kɛme nsa yu besa bo. \v 8 Mbiide bo le mo bamii bachii le laa, ge la fì bɛŋ yɛne fi tɛɛme ki bɛŋ bɛ̂ɛŋ lɛ taŋlo Nyo bvusɛ muh yi kwe le la? \p \v 9 Mɛ kibɛɛ ŋgɛ̀ ŋkwaji lɛ ŋkɛme ki ŋgê fiɛɛ fichii ki nchîijɛ jee chi Jiso wu Nasalɛ. \v 10 Finɛ le lo fiɛɛ fì ŋgɛ̀ ŋge Yɛlusalɛm. Ŋgɛ̀ nfi bvuŋga a bachiji kintanyɛ ba baaŋ baaŋ le ŋkoo bamii ba Nyo wesee, nfaa yeh yi ncha le. Gɛ kagɛ finɛ gɛ. Ba gɛ̀ bee ki ba yuuyɛ bo, mɛ tɛ ntooŋ. \v 11 Ŋgɛ̀ nyaa ŋgɛ bo le lɛfolɛfo yéh yi buunɛ le yichii, ŋkane lɛ bo jɛ̂me jɛ́ yì befe kune muh wù Jiso. Shɛ́ŋ bɛɛne mɛ bɛ bo baaŋ, mboone bikaa a bo jiŋ, gɛɛne bude bilaantɛŋ bi bituŋ bimi le. \s1 Bol ka wu jɛmɛ no wu gɛ̀ kusɛ wù nyu muh wu Kletu \p \v 12 Mo nja ŋgɛɛne Damasku, a bachiji kintanyɛ ba baaŋ baaŋ nyu bo saŋ ŋwa, bo nya mɛ bvuŋga. \v 13 Mbɛɛ, ŋgɛ̀ ndoo ŋgɛɛne nyu juu leesɛ cha, nja n'yɛŋ n'yuu wumu ja gɛh wu lalɛ fɛwe wu baaŋ wu fede juu, wu shii wu to yi besa bamii ba besa bo gɛ̀ jiɛnyi le. \v 14 Bee bachii ja be gwe fɛkuu, n'yu jɛ biih mɛne a jɛ́ yi Ibulu le lɛ, \wj ‘Sol, Sol, wo boone bikaa a mɛ jiŋ nɛ nje la? Wo gee nɛ, wo kfuunɛ nyu ye yo, njɛ fɛ naa lɛme wu boone ye ye yi kimbaŋ ki chiji le.’\wj* \v 15 Mbiih lɛ, ‘le wo wù yɛɛŋ Tada?’ Wu chvuu lɛ, \wj ‘Le mɛ wù Jiso, le mɛ wù wo boone bikaa a mɛ jiŋ.\wj* \v 16 \wj Jâ lɛ̂ɛŋ we. Fiɛɛ fì ge lɛ mbunɛ fɛ wo le, le ki mbâa wo muh waŋ wu lɛme le, wo fêeji mwɛɛ mù wo yɛŋ abɛŋ bɛ mù mbaaŋ ki ndûnyɛ wo le.\wj* \v 17 \wj Nlé nfî wo chiaaŋ yi Bajuu le mo bamii ba le gɛ Bajuu gɛ, nyu bo ba nlé ntûŋ wo fɛ bo le.\wj* \v 18 \wj Wo lé wo gɛ̂ɛŋ wo gwênyɛ ajii aboo, wo bvûsɛ bo kijibɛ le, wo lêesɛ bo nyu yi n'yuu le, bo bû chiaaŋ yi Sataŋ le, bo nyû bɛ Nyo, bo lêe fitele ye yaŋ le, Nyo lɛ̂ɛshɛ bimbefɛ biboo. Bo mo bo kɛ̂me kijuu fɛ kijusɛ ki bamii ba wu le wu ge lɛ bo nyû be le.’\wj* \p \v 19 Mbɛɛ, no fi gɛ̀ kooshɛ noo, mɛ mo ŋge gɛh no wu jɛme mɛne fɛwe \v 20 Mɛ mo n'ya ŋkɛ ntu nfeeji Damasku, fɛ ŋge ŋgɛɛŋ Yɛlusalɛm. Ntu njiɛnyi woŋ wù Judia le wuchii mo bituŋ le bichii bì le gɛ bi Bajuu gɛ, nfeeji bo le lɛ bo kûsɛ muntele muboo, bo tu bɛ Nyo, bo gêe nyu mwɛɛ mù duunyi lɛ bo le bo kusɛ wa. \v 21 Nɛ la fiɛɛ fì gɛ̀ ge fɛ Bajuu koo mɛ yeh yi kintanyɛ le bo goone ki bo yuuyɛ mɛ. \v 22 Geenɛ, Nyo tu wu fiih mɛ too bude abɛŋ. Mɛ mo ntu nlɛme fɛnɛ nfeeji tɛ bamii ba baaŋ baaŋ le mo ba shige shige le. Fiɛɛ fì nfeeji le gɛh fi fì Musɛ bɛ bamii ba ntuŋ wu Nyo gɛ̀ teede lɛ fi lé fi gê fi kôoshɛ. \v 23 Bo gɛ̀ duu lɛ Mbvusɛ wù Nyo gɛ̀ ka kɛme ki wu gê wu yɛŋ ŋgɛ, nyû muh wù fwe ki wu bû yi kwe le, wu dûnyɛ n'yuu fɛ Bajuu le mo bamii ba le gɛ Bajuu gɛ.” \p \v 24 No Bol gɛ̀ taanyi jwe we wu gɛɛne, Fɛstu ja wu waŋ lo wu jɛmɛ lɛ, “Bol wo jede wa lo. N'yɛyɛ wo wù baaŋ le wu ge wa wo ja wo jede lo.” \v 25 Bol chvuu Fɛstu le lɛ, “Gɛ njede gɛ muh wù baaŋ. Fiɛɛ fì njɛme le nchiɛɛŋ, njɛme bɛ bvufee bwaŋ fo. \v 26 Njɛme Nfoŋ le nɛ adaŋadaŋ, nje bo kee mwɛɛ munɛ, gɛ mu gɛ kooshi kijibɛ le gɛ, gɛ fimi nyu yu njɛ bo kee lo sɛŋ gɛ. \v 27 Mbɛɛ, bo le bo bɛɛŋ gɛ fiɛɛ fì Baŋwa ba bamii ba ntuŋ wu Nyo jɛme le? Ŋkee lɛ bo le bo bɛɛŋ.” \v 28 Nfoŋ Agliba biih Bol le lɛ, “Wo kwaji lɛ taŋlo wo fîisɛ mɛ ntû muh wu Kletu gɛh yi kife ki shige le nɛ?” \v 29 Bol chvuu lɛ, “Kɛnɛ ki le shige, kɛnɛ kì ndefe, buunɛ chaŋ fɛ Nyo le gɛh lɛ keefɛ ka wo maa gɛ. Muh wuchii wu le fɛnɛ abɛŋ wu yuge no njɛmɛ, wu fîisɛ tɛ wù nyû njɛ no nle, geenɛ fuge gɛh bancha banɛ.” \p \v 30 Nfoŋ ja we, muh wù sage bɛ Bɛni mo bamii ba bɛ bo gɛ̀ shilɛ ja tɛ we. \v 31 Bo bu, bo tu bo jɛme lɛbolɛbo lɛ, “Muh wunɛ baaŋ ge gɛ fiɛɛ fì ba yuuyɛ lo wu gɛ kɛnɛ ki ba leesɛ wu yeh yi ncha le gɛ.” \v 32 Nfoŋ Agliba jɛmɛ Fɛstu le lɛ, “Be baaŋ nyu gɛ lɛ muh wunɛ le wu lɛgɛ wa lɛ nsa we gɛ̂ɛŋ fɛ Nfoŋ wu Lum le gɛ, tu ba be ba chinɛ wu le.” \c 27 \s1 Ba chiiŋsɛ Bol Lum \p \v 1 Bo gɛ̀ doo bo seesɛ lɛ besa ba Bol lee a fitima fi a joo le be gɛɛŋ woŋ wù Itali le, bo mo bo nya Bol bɛ bamii bancha bamu chiaaŋ yi Juliu wù gɛ̀ bee kikwɛɛ ki ŋgoo yimi yi bamii ba nchi ba Nfoŋ wu Lum le. \v 2 Besa bo lee a ŋguh wù gɛ̀ ja Adamitiu le wù gɛ̀ bee ki wu gɛ̂ɛne wu lɛme manjuu ma yi ŋgɛɛme yi joo le, kimbe kì Ɛsia le. Alistaku muh wù Tɛsalonika, woŋ wù Masɛdonia le gɛ̀ bee tɛ besa bo. Besa bo mo be gɛɛne. \v 3 Akfuuŋ bu a yuu, bee fɛsɛ Sidoŋ, Juliu dunyɛ kiŋkoŋɛ fɛ Bol le, wu chinɛ wu le lɛ wu gɛɛŋ fɛ nsáa ye le a kilaantɛŋ le lɛ bo fi wu bɛ fiɛɛ fì wu goone. \v 4 Bee gɛ̀ kaasɛ be lee a fitima le fo, bee gɛ̀ doo be gɛɛne, fii tu yi too yi chidɛ bee fwe, bee mo be wɛɛne wa woŋ wù Sablu wu a joo ntɛnɛɛ le, wu tu wu chide fii. \v 5 Bee gɛ̀ gɛɛŋ be daŋ joo yì baaŋ yì le mbebe woŋ wù Silisia le bee ka bee daŋ yi mbebe yi woŋ wù Banfilia le, bee mo be fɛsɛ a kilaantɛŋ kì Mila le, woŋ wu Lisia le. \v 6 Kikwɛɛ ki ŋgoo yi bamii ba nchi kɛɛ gɛ̀ yɛŋ fitima fi a joo le yo fì gɛ̀ ja Alɛksanda fi gɛɛne Itali le, wu mo wu bvusɛ bee, be lee nyu a fifiɛɛ le. \v 7 Bee gɛ̀ ja fo, bee jiɛnyi gɛh nɛ wɛɛ wɛɛ yi aju a duude le, be gɛ̀ luŋ lo fɛ be fɛsɛ mbebe kilaantɛŋ kì Sinidu le. No fii gɛ̀ baaŋ bɛɛŋ gɛ lɛ be gɛɛŋ fwe chaaŋ gɛ, bee mo be mɛ be wɛɛne wa lo Klɛt woŋ wu fɛ joo ntɛnɛɛ le, wu chide fii, bee mo be fe Salmoni kijusɛ ki leese ki gɛɛne a joo yi woŋ wuyu le. \v 8 Bee mɛ gɛh be tu be wɛɛne be tuu ŋgɛɛme yi joo le, bee gɛ̀ luŋ lo fɛ be gɛɛŋ be bu kijusɛ kì ba tɛŋe lɛ Jwe wu Joo wù Nyiɛgee le, wù gɛ̀ bee mbebe kilaantɛŋ kì Lasia le. \p \v 9 No bee gɛ̀ lɛsɛ wa kife a je wesee, Juu chi Baaŋ chi Nlɛɛshɛ Bimbefɛ gɛ̀ fe wa, nyu wa kife ki nfuŋ wù tɛɛme, Bol mo wu nya ntefɛ bamii ba a fitima le lɛ, \v 10 “Bachii, n'yɛde lɛ kɛge fɛnɛ gɛɛne fwe njiɛnyɛ wese lé wu gê wu chɛ̂ŋɛ, kinla lé ki nyume yu, nyume gɛ ki mwɛɛ bɛ fitima maa gɛ, bamii lé bo gê bo kwêeyɛ tɛ.” \v 11 Geenɛ, kikwɛɛ ki bamii ba nchi faŋ ki bo yu jɛmɛ wu Bol, bo yu nyu fi chiji kikwɛɛ ki fitima bɛ chiji fitima. \v 12 No jwe wu joo wuyu gɛ̀ baaŋ joŋ gɛ ki bee nyu fo yi kife ki nfuŋ wù tɛɛme le gɛ, bamii ba duude tu bo toone lɛ joŋe lɛ bo gɛ̂ɛne fwe, bo mone laa taŋlo bo fɛsɛ jwe wu joo wu Fonik le, wu le woŋ wù Klɛt ayu le, bo feesɛ kife kiyu fo. Jwe wu joo wuyu kwɛɛ gɛ̀ jiiŋe je awe awe wu ka jiiŋe tɛ je akuu akuu a juu seele yo. \s1 Nfuŋ tuu fitima \p \v 13 Fii yimi gɛh ja yi tu yi bɛɛne je akuu akuu nɛ wɛɛ, bamii ba a fitima le tu bo kwaji lɛ bo kɛme wa fiɛɛ fì bo be goone. Bo mo bo baa kifase ki fitima, bo tu bo gɛɛne a joo, bo tuu gɛh ŋgɛɛme le ŋgɛɛme le Klɛt ayu. \v 14 Nfuŋ wù tɛɛme wu ba tɛŋe lɛ, “Wù je a kibo kiŋkoŋo le a juu saane yo”, gɛ̀ ja wu jaŋɛ gɛh nɛ woŋ wuyu le, wu shii a joo. \v 15 No wu shile, wu kfuŋ fitima je gɛ ka yi nyu yu yi fi gɛɛne gɛ, bo mo bo chinɛ fitima le, nfuŋ tu wu tuude wu gɛɛne bɛ fi. \v 16 Bee tu be gɛɛne gɛ lo, be gɛɛŋ be fe akuu akuu a woŋ wumu wu shige le a joo ntɛnɛɛ ba tɛŋe lɛ Kawda. Woŋ wuyu tu wu chide fii, bee tu be lune ki be bɛɛŋsɛ ŋguh a fitima le. \v 17 Bee gɛ̀ bɛɛŋsɛ, be mo be kaaŋ fitima bɛ bakfuu lɛ keefɛ fi sâayɛ gɛ, bee doo be gɛɛne bee tu be faane lɛ fitima le fi gɛɛŋ fi kfuŋ ye mbebe woŋ wù Libia le yi biji bi munshɛɛŋ bì gɛ̀ bee a joo. Bo mo bo shiishɛ nju yi fii, bo chinɛ fitima tu fi gɛɛne lɛfilɛfi. \v 18 No nfuŋ wuyu gɛ̀ tɛɛme gɛh wu gɛɛne lo, akfuuŋ bu a yuu, bo mo bo kɛ bo tu bo bvuuse mwɛɛ a fitima le, bo nooŋe a joo. \v 19 Bvu gɛ̀ bu bvu ka bvu yuu, bamii ba a fitima le bvusɛ mwɛɛ mu a fitima le, bo noŋ a joo bɛ chiaaŋ yiboo. \v 20 Aju gɛ̀ fe wesee bee baaŋ yɛŋ gɛ juu le gɛ kɛnɛ jóŋ, nfuŋ kfuune gɛh lo nyu gɛ wu wɛɛ gɛ, bee mo be kɛɛ lɛ fiesa le fi ka wa. \p \v 21 No bamii gɛ̀ che wa aju a duude le bo baaŋ a ji gɛ fiɛɛ gɛ, Bol ja wu kɛŋsɛ wu lɛɛŋ fwe wu jɛmɛ lɛ, “Bachii, chi bee bɛŋ yu mɛne bee mɛ Klɛt, tu besabɛŋ baaŋ kɛmɛ gɛ ŋgɛ wunɛ bɛ kinla kinɛ gɛ. \v 22 Geenɛ, nlɛge lɛ bɛŋ kaaŋ shɛ́ŋ, nje gɛ muh mu bɛŋ le nyume wu lɛsɛ gɛ, lé lɛ̂sɛ gɛh nyu fitima maa. \v 23 Njɛme nɛ nje Nyo wù kɛme mɛ, wù mbuune, chi wu tuŋ nchɛndaa we abɛŋ antaŋ wu to wu lɛɛŋ mbebe yaŋ le, \v 24 wu jɛmɛ mɛne lɛ, ‘Bol, keefɛ wo fâane gɛ. Wo kɛme ki wo tô wo lɛ̂ɛŋ a Nfoŋ wu Lum fwe. Bîjɛ yɛ̂ŋ, Nyo le wu dunyɛ wa kiŋkoŋɛ fɛ wo le wu ge lɛ gɛ muh mu ŋgoo yi bamii ba bena bo le a fitima le nyu wu ge wu lɛsɛ gɛ.’ \v 25 Noo, bachii, bɛŋ kâaŋ shɛ́ŋ. Nle nleesɛ fitele yi Nyo le lɛ fiɛɛ fì wu jɛme mɛne ge fi kooshɛ gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no wu jɛme. \v 26 No fi le noo, fitima kɛme ki fi kfûŋ ye yi woŋ wumu le a joo ntɛnɛɛ.” \p \v 27 Lɛ to nyu aju ncho ana yuufe le nfuŋ baaŋ gɛh wu kɛde bɛ bee a joo yì baaŋ yi Adia le.\f + \fr 27:27 \fr*\ft Baŋwa bamu tɛŋe joo yì baaŋ yinɛ lɛ Meditɛlinia.\ft*\f* Lɛ tu nyu gɛh njɛ antaŋ antɛnɛɛ, bamii ba lɛne a fitima le ja bo kwaji lɛ segemu bo bude wa mbebe yi nshɛŋ le. \v 28 Bo mo bo fe joo no yi juume bɛ kfuu ba nyu ba shɛŋshɛ fiɛɛ yu, bo yɛŋ lɛ yi le ŋkeŋe mbaaŋfiɛɛ. Bo kɛŋsɛ fwe, bo ka bo fe, bo yɛŋ yi kɛme wa nyu yuufe ncho yishɛŋ. \v 29 Bo tu bo faane lɛ taŋlo fitima gɛɛŋ fi kfuŋ ye yi bimbaaŋ le, bo mo bo shiishɛ bifase binɛh a joo a fitima jiŋ, bo tu bo buune laa akfuuŋ le a yuu gɛh lo la. \v 30 Bamii ba gɛ̀ lɛne a fitima le gɛ̀ ja bo goone ki bo legɛ bo bu a fitima le, bo mo bo shiishɛ ŋguh a joo, bo tu bo buuse lɛ bo goone ki bo shiishɛ bifase bi fitima bi fwe a joo. \v 31 Bol jɛmɛ kikwɛɛ ki bamii ba nchi le bɛ bamii be le lɛ, “Bamii banɛ moŋ lo bo bu a fitima le, muh mu bɛŋ le gɛ luŋ lo gɛ.” \v 32 Bamii ba nchi mo bo suume bakfuu ba bo gɛ̀ shuuyɛ ŋguh yu, bo mo bo chinɛ ki wu lɛ̂ŋɛ wu gɛɛne. \p \v 33 No bvu gɛ̀ doo bvu saaŋe, Bol lɛgɛ bamii bachii lɛ bo ji mwɛɛ, wu du lɛ, “Abɛŋ le wa aju yuufe ncho ana no bɛŋ le yi nfaaŋ le, fiɛɛ baaŋ a lee gɛ a bɛŋ mu gɛ. \v 34 Mɛ mo ntu nlɛge lɛ bɛŋ jî gɛh fiɛɛ, ye tû bɛŋ fo. Gɛ yvu yimimia nyu yi ge yi lɛsɛ lo a muh fwa gɛ.” \v 35 No wu jɛmɛ noo, wu mo wu jo blɛd, wu nya kiyone Nyo le, wu bwɛɛdɛ wu tu wu jii a bamii bachii jii. \v 36 Bo mo bo kaaŋ shɛ́ŋ bachii bo ji mwɛɛ. \v 37 Bee bachii ba gɛ̀ bee a fitima le gɛ̀ bee muh gii yifɛɛ kicho mbaŋbvusooshwi ncho bvusoo (276). \v 38 Bamii bachii gɛ̀ ji mwɛɛ bo fuu, bo mo bo bvusɛ agiŋ a gɛ̀ bee a fitima le, bo noŋ a joo ki bo ge lɛ fi yâafɛ. \s1 Fitima saayɛ \p \v 39 Akfuuŋ gɛ̀ yuu, kwa yɛnɛ, bamii ba lɛne a fitima le gɛ kɛɛ kijusɛ kiyu gɛ. Geenɛ, bo yɛŋ kiwuu le, ki gɛɛŋ ki bu yi munshɛɛŋ le, bo mo bo yɛŋ lɛ bo moŋ no fitima lee fi gɛɛŋ fi faaŋɛ yi ŋgɛɛme yi joo le. \v 40 Bo mo bo suumɛ bifase bie bi shii bi gɛɛŋ a joo, bo mo bo kaasɛ bo faanyɛ bakfuu ba bo gɛ̀ shuuyɛ bite bì ba fiise fitima yu, bo mo bo bɛɛŋsɛ tɛ nju yi fii yi fwe, fii lee yo yi tu yi doone fitima fi gɛɛne a kiwuu kiyu le. \v 41 Geenɛ, fi doo fi gɛɛne, fi kfuŋ ye yi kiji ki munshɛɛŋ le a joo. Kimbe ki fitima ki fwe lee ki chi yi ki le, ki faŋ fɛ ki ka ki shiŋshi. Joo mo yi tu yi kfuune kimbe ki ajiŋ ki saayi. \p \v 42 Bamii ba nchi mo bo ja bo tu bo goone lɛ bo yuuyɛ bamii bancha bachii lɛ keefɛ muh lɛ bo le ge wu ja wu tiigɛ joo wu bu wu legɛ gɛ. \v 43 Geenɛ, kikwɛɛ ki bamii ba nchi tu ki goone lɛ ki fi Bol, ki mo ki kâŋ lɛ keefɛ bo gê noo gɛ, wu jɛmɛ fie lɛ bamii ba kee ki bo tiigɛ joo, bo ya bo selɛ a joo, bo tiigɛ bo bu kwa, \v 44 kimbɛge ki bamii bîi yi bite bì badaa le mo yi bimbwɛɛyɛ bi fitima le. Le nɛ no bee gɛ̀ jiɛnyɛ bee fɛsɛ kwa bee bachii chuule. \c 28 \s1 Ba Bol fɛsɛ Malta \p \v 1 No bee gɛ̀ fɛsɛ kwa ayu chuule noo, bee mo be yu lɛ ba tɛŋe kijusɛ kiyu lɛ Malta, gɛ̀ bee woŋ wu fɛ joo ntɛnɛɛ. \v 2 Bamii ba woŋ kwɛɛ le dunyɛ kiŋkoŋɛ fɛ bee le ki duude wesee, bo fi bee, bo fwɛɛ ŋgu bee tu be yɛse, nje jaŋ gɛ̀ kɛ wa yi too fii gude bee. \v 3 Bol ja wu banyɛ ŋgaaŋ wu gɛɛŋ lɛ wu fwɛɛ, kifaa gɛ̀ bee ŋgaaŋ yiyu le, ŋgu yufɛ wu ge ki mo ki bû, ki luŋ kibo ke ki tu ki shiɛɛne yi ki le. \v 4 Bamii ba woŋ kwɛɛ le doo bo yɛŋ no ki shiɛɛne yi kibo ke le, bo mo bo tu bo jɛme lɛbolɛbo lɛ, “Muh wunɛ gɛ̀ bee wu yu wa muh. Wu bee wu bonɛ ki wu kwê a joo, geenɛ loŋ le wu koo wu wù nyu wu kwê.” \v 5 Geenɛ, Bol sɛsɛ lo kifaa kiyu ki gwe yi ŋgu le, fiɛɛ gɛ ge wu gɛ. \v 6 Bamii bayu mo bo tu bo chiɛɛne, bo kwaji lɛ ye yi Bol lé yi kɛ̂ yi bɛ̂ɛnyi, kɛnɛ lɛ wu lé wu jâ wu jâgɛ wu gwê nɛ wu kwê. Bo gɛ̀ chiɛɛŋ bo chiɛɛŋ sɛŋ, bo doo bo yɛŋ lɛ fiɛɛ baaŋ wu ge gɛ, bo mo bo kusɛ ŋkwajɛ wuboo, bo ja bo tu bo duu lɛ, “Muh wunɛ le nyo wumu.” \p \v 7 Muh wu sage yo gɛ̀ kɛme ŋɛɛ ye mbebe fɛ bee gɛ̀ bee fo. Jee chi muh wɛɛ nyu lɛ Bubliu. Wu fi bee, besa bo che aju atade wu jiiŋe fɛ bee le chuule. \v 8 Fi kooshɛ lɛ chiji Bubliu gɛ̀ gime wu chɛne bɛ kin'ya wu nyii wu fiiŋse. Bol mo wu gɛɛŋ fɛ wu gɛ̀ gime fo, wu buunɛ, wu gɛɛ chiaaŋ ye ye le, wu fɛ wu. \v 9 No fi gɛ̀ kooshɛ noo, bamii ba woŋ kwɛɛ le bachii bo gɛ̀ kɛme binchɛŋ bo tu bo too Bol fɛde tɛ bo. \v 10 Bo tu bo nyaa bee bɛ mwɛɛ wesee. Bee gɛ̀ doo be jade yo, bo ka bo to bɛ mwɛɛ munchii mù bee gɛ̀ goone ba gɛɛ a fitima le. \s1 Ba Bol ja Malta bo gɛɛŋ Lum \p \v 11 Bee lee a fitima le bee tu be gɛɛne bee nyu be che wa Malta woŋ wu fɛ joo ntɛnɛɛ kwɛɛ le yi kii le yi tɛde. Fitima fiɛɛ gɛ̀ bee fi Alɛksanda ba tɛŋe lɛ Banyo ba le Amaŋ,\f + \fr 28:11 \fr*\ft Banyo banɛ le ba bo tɛŋe lɛ Kasto bɛ Bulok.\ft*\f* Wu gɛ̀ bee woŋ kwɛɛ le wu chiɛɛne lɛ kife ki nfuŋ wù tɛɛme fe. \v 12 Bee gɛ̀ gɛɛŋ be bu jwe wu joo wu a kilaantɛŋ kì Silaku le, bee che yo aju atade, \v 13 bee gɛ̀ ja yo, be gɛɛŋ be fɛsɛ jwe wu joo wu a kilaantɛŋ kì Lɛgium le bee che yo. Akfuuŋ bu a yuu, fii kɛ yi tu yi bɛɛne je akuu akuu, bee tu be gɛɛne, gɛ̀ bee yi aju le afaa, bee fɛsɛ jwe wu joo wù Butiole le. \v 14 No bee fɛɛse yo, bee yɛŋ bamii ba mbɛmɛ ba yo le, bo lɛgɛ lɛ bee gɛɛŋ gɛh besa bo che aju bvusooshwi. Besa bo gɛ̀ che, fɛ bee gɛɛŋ be fɛsɛ Lum. \p \v 15 No bee gɛ̀ gɛɛne, bamii ba mbɛmɛ ba Lum gɛ̀ doo bo yu lɛ bee too lo, bo bu bo tu bo jiɛnyi bo too lɛ besa bo tasɛ. Bo to bo bu mo fɛ Waaŋ wu Abiyu le, bɛ fɛ Yéh yi Bamii ba Njiɛnyɛ le Yishɛde. Bol yɛŋ bo le, fitele fie jiɛde, wu nya kiyone Nyo le. \v 16 Bee gɛ̀ fɛsɛ Lum, ba chinɛ Bol le wu tu wu chee fie wumaa, muh wu nchi chiɛɛne wu. \s1 Bol nyu muh ncha Lum wu feeji jɛ yi Nyo \p \v 17 Aju gɛ̀ fe atade, Bol tɛɛŋ bikwɛɛ bi Bajuu bi yo. Bi to, wu jɛmɛ bo le lɛ, “Booŋ ba bwɛɛŋ, nle yi ncha le nɛ ba gɛ̀ kole mɛ nyu Yɛlusalɛm, ba nya mɛ chiaaŋ yi bamii ba Lum le, mbaaŋ njiaa gɛ lo fiɛɛ gɛ, bamii besa le, kɛnɛ kinche ki bachiji besa kimu le gɛ. \v 18 Bamii ba Lum baa gɛ̀ doo bo taa nsa waŋ, bo baaŋ yɛŋ gɛ fiɛɛ fì taŋlo bo yuuyɛ mɛ yi fi le gɛ. Bo mo bo tu bo goone ki bo chinɛ mɛne, \v 19 geenɛ, Bajuu faŋ lo. Mɛ mo ntu nlɛgɛ lɛ nsa waŋ gɛɛŋ fwe fɛ Nfoŋ wu Lum le. Gɛ ŋgɛ̀ ŋgee noo, lɛ ŋkɛme fiɛɛ fì ŋkooyɛ yi bamii baŋ le gɛ. \v 20 Nɛ fiɛɛ fì ge mɛ fɛ ntɛɛŋ bɛŋ lɛ be jɛmɛ. Nle yi bancha banɛ le nɛ nyu nje muh wù besabɛŋ bamii ba Ishwala chi chiɛɛne.” \p \v 21 Bamii baa chvuu wu le lɛ, “Bee kɛmɛ gɛ ŋwa wù ja Judia kune wo gɛ, muh mu booŋ ba bwe wese ba jade yo bo too yanɛ bo baaŋ somɛ gɛ wo gɛ kɛnɛ bo jɛme fiɛɛ fì befe kune wo gɛ. \v 22 Geenɛ, bee lé be kôŋ ki be yû fiɛɛ fì wo kwaji. Fì bee kee le gɛh lɛ ŋgoo yinɛ yì wo le yi le bamii kaji gɛh lo yi manjuu le manchii.” \p \v 23 Bo mo bo gɛɛ juu chì bo lé bo tô Bol jɛ̂mɛ bo le. Lɛ to nyume abvu bwɛɛ, bamii taashɛ wesee fɛ wu gɛ̀ chee fo, wu kɛ ataana gɛɛne bude fɛnfu, wu naji fiɛɛ fichii bo le, wu feeji kune bvunfoŋ bvu Nyo. Wu ka wu jɛme wu duunyi mwɛɛ mu le a Ŋwa wu banchi ba Musɛ le bɛ a Baŋwa ba bamii ba ntuŋ wu Nyo le kune Jiso, wu mone ki wu gê bo bɛ̂ɛŋ lɛ fiɛɛ fì wu jɛme le nchiɛɛŋ. \v 24 Bamii bamu bɛɛŋ fiɛɛ fì wu gɛ̀ jɛme le, Bamu faŋ ki bo bɛɛŋ. \v 25 Bo ja bo saa lɛbolɛbo bo mo bo tu bo bude no Bol noŋ jɛ lɛ, “Fiɛɛ fì Kiyo ki Yuude gɛ̀ jɛmɛ bachiji bena le jwe wu muh wu ntuŋ wu Nyo wù Yosaya le, le nchiɛɛŋ. \v 26 Ki gɛ̀ jɛmɛ lɛ, \q1 ‘Gɛnɛ du bamii bayu le lɛ, \q1 bɛŋ lé bɛŋ gê bɛŋ yêge mwɛɛ chuule geenɛ bɛŋ yuge gɛ, \q1 bɛŋ jîiŋe mwɛɛ chuule geenɛ bɛŋ yɛne gɛ. \q1 \v 27 Fi le noo nje muntele mu bamii bayu le mu wɛɛ wa. \q1 Bo le bo baŋ wa bintuŋ biboo, \q1 bo kfugɛ ajii aboo. \q1 Bo ge noo lɛ keefɛ ajii aboo yɛ̂ne mwɛɛ le gɛ, \q1 keefɛ bintuŋ biboo yûge mwɛɛ gɛ, \q1 muntele muboo yûge gɛ, \q1 lɛ bo tu jiŋ fɛ mɛne, nfɛ bo.’” \p \v 28 Bol mo wu mɛsɛ lɛ, “Bɛŋ kêe lɛ saaka wunɛ wu kune no Nyo bvuuse bamii, le wu chiiŋsɛ wa fɛ bamii ba le gɛ Bajuu gɛ, bo nyu bo yu.” \v 29 \f + \fr 28:29 \fr*\ft Gɛ baŋwa ba kege bamu kɛme kinchiŋ kinɛ gɛ.\ft*\f* [No wu jɛmɛ noo, Bajuu bayu mo bo ja bo bude, bo tɛɛnyi kintɛɛnyɛ yi njɛmɛ wuyu le, nyu gɛ ki wɛɛ gɛ.] \p \v 30 Bol tu wu chee gɛh yeh yì wu gɛ̀ laaŋe lo le yi biluŋ le bifɛɛ, wu fii bamii bachii ba gɛ̀ too a wu le. \v 31 Wu tu wu feeji kune bvunfoŋ bvu Nyo, wu ka yɛyi bamii kune Tada Jiso Kletu, wu jɛme wu faane gɛ, muh jeese gɛ wu gɛ.