\id 1CO - Nchane \ide UTF-8 \h 1 Kolɛŋ \toc1 Ŋwa wù fwe wu Bol gɛ̀ saŋ fɛ kintaashɛ ki Kolɛŋ le \toc2 1 Kolɛŋ \toc3 1Ko \mt2 Ŋwa wù fwe wù Bol gɛ̀ saŋ fɛ kintaashɛ ki \mt1 Kolɛŋ le \imt Fiɛɛ fì le a Ŋwa wu Kolɛŋ wù fwe wunɛ le \ip Kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ki Kolɛŋ gɛ̀ kɛ Bol. Wu gɛ̀ saŋ ŋwa wù fwe wunɛ ki wu têfɛ bo kune fitele fì bo leese yi Kletu le mo mwɛɛ mumu kune Kletu. Kolɛŋ yanɛ gɛ̀ bee kijusɛ ki waaŋ gɛ̀ juune lo yo, bamii ba yo chiaase ye kune kinche ki woŋ wuboo, fiɛɛ fì kune nyiɛŋ yi kinjaŋ nyume tɛ yo baaŋ, bo tɛ buune banyo ba duude. Bol jɛme wu chiise a ŋwa wunɛ le kune mwɛɛ mù mbefe mù gɛ̀ kooshi antɛnɛɛ a bamii ba mbɛmɛ. Baŋwa ba 13 a ŋwa wunɛ le duunyi lɛ kiŋkoŋɛ le nnya yi Nyo yì fede lo nnya yichii. Baŋwa ba 13 bayu duunyi lɛ le kimbe ki bamii kee ki baaŋ a ŋwa wuyu wunɛ le. \iot Bikwɛɛ bi mwɛɛ mù le a Ŋwa wunɛ le \io 1:1-9 Fɛŋkɛɛ \io 1:10–4:21 Kiŋgaye antɛnɛɛ a kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ \io 5:1–7:40 Kune kinche ki nyiɛŋ yi kinjaŋ mo ki kwɛse bɛ jwɛŋsɛ \io 8:1–11:1 Kune bamii ba Kletu bɛ ba le gɛ bamii ba Kletu gɛ \io 11:2–14:40 No taŋlo kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ gêe mwɛɛ bɛ je yì bo bûune yu \io 15:1-58 Bamii ba mbɛmɛ lé bo gê bo bû yi kwe le no Jiso gɛ̀ bu \io 16:1-4 Nnya yi bo gɛ̀ nyaa ki bo fî bamii ba Kletu ba Judia yu \io 16:5-24 Nseesɛ wù Bol gɛ̀ gee mo kimɛsɛ ki mwɛɛ \c 1 \p \v 1 Le mɛ wù Bol wù Nyo gɛ̀ balɛ no wu gɛ̀ goone, lɛ mɛ nyûme mwa ntuŋ wu Kletu Jiso. Nle bɛ Sostɛne wù mwa bwe wese besabɛŋ. \v 2 Ŋwa wunɛ gɛɛne fɛ kintaashɛ ki bamii ba Nyo ba Kolɛŋ ba wu le wu baa wu taashɛ wu gɛɛ yeye bɛ Kletu Jiso. Nyo gɛ̀ bee wu baa bɛŋ lɛ bɛŋ nyûme bamii be ba mbɛmɛ, mo bamii bachii ba tɛŋe jee chi Tada Jiso Kletu manjuu le manchii. Wu le Tada wuboo yɛɛŋyɛɛŋ no wu le wese besabɛŋ. \v 3 Nyo wù Chiji wese besabɛŋ bɛ Tada Jiso Kletu dûnyɛ fitele fì joŋe fɛ bɛŋ le, bo ka bo nyâ bɛŋ bɛ muntele mù nyiɛgee. \s1 Bol nya kiyone no Nyo le wu buu bamii ba Kolɛŋ \p \v 4 Nto nnyaa kiyone Nyo waŋ le segechii nje bɛŋ, nje nfii wù Nyo nya fɛ bɛŋ le, no bɛŋ le bɛŋ taashɛ bena ba Kletu Jiso. \v 5 No bɛŋ le bɛŋ taashɛ bena ba wu noo, Nyo mo wu chvu lo nnya ye yi bɛŋ le jé le yichii, bɛŋ ka kee ki bɛŋ jɛ̂me fiɛɛ fichii chuule bɛ ki bɛŋ kêe fiɛɛ fichii. \v 6 Nnya yinɛ fɛ bɛŋ le, yi toone saaka wù bɛŋ gɛ̀ yu wa kune Kletu no bɛŋ gɛ fi. \v 7 Noo, mɛɛse gɛ bɛŋ fuge nnya yi Nyo yimi gɛ, no bɛŋ chiɛɛne kife kì Tada wese besabɛŋ wù Jiso Kletu lé wu gê wu kâasɛ wu to bɛŋ yɛ̂ŋ wu le. \v 8 Wu wù Tada wese besabɛŋ wù Jiso Kletu, lé wu gê bɛŋ lɛ̂me bɛŋ tɛ̂ɛme gɛɛne mɛɛse, bɛŋ gɛ to bɛŋ kɛme jialɛ yi juu che chiyu le gɛ. \v 9 Nyo le Nyo wù to wu lɛme gɛh yi jɛ ye le. Le wu wù gɛ̀ balɛ bɛŋ, bɛŋ bɛ Mwa ye wù Jiso Kletu wù le Tada wese besabɛŋ le bɛŋ taashɛ bɛŋ tu yi fiɛɛ le fimimia. \s1 Nteefɛ kune kiŋgaye \p \v 10 Booŋ ba bwɛɛŋ, nlɛge bɛŋ a jee chi Tada wese besabɛŋ wù Jiso Kletu le lɛ bɛŋ bachii tâashɛ bɛŋ nyûme jwe wu mumwaa. Keefɛ kiŋgaye nyûme a bɛŋ ntɛnɛɛ gɛ. Bɛŋ nyûme yi muh le wu mumwaa, bɛŋ kɛ̂me ŋkwajɛ wu mumwaa, bɛŋ lɛ̂ne yi fiɛɛ le fimimia. \v 11 Njɛme nɛ booŋ ba bwɛɛŋ, nje bamii ba a Kloy yeh le bo sɛɛŋ wa mɛ lɛ bɛŋ kɛme waa a bɛŋ ntɛnɛɛ. \v 12 Fiɛɛ fì njɛme le lɛ, muh jade wu mo wu duu lɛ wu bii fie nyu Bol le, muh mu duu lɛ wu bii nyume Abolo le, muh mu lɛ wu bii Sɛfa le,\f + \fr 1:12 \fr*\ft Jee chi Sɛfa chinɛ le tɛ lɛ Bita.\ft*\f* muh mu lɛ wu bii gɛh fie nyume Kletu le. \v 13 Fi le lɛ ba le ba ga wa Kletu bimbe le bimbe le? Le Bol wu ba gɛ̀ ta yi kintaaŋ le nje bɛŋ? Noo ba gɛ̀ leese bɛŋ a joo a jee chi Bol le le? \v 14 Nnyaa kiyone Nyo le baaŋ lɛ ŋgɛ̀ mbaaŋ nleesɛ gɛ muh mu bɛŋ le a joo gɛ fede Klisbu bɛ Gayu gɛ, \v 15 wu lɛ keefɛ muh ja wu dûu lɛ ba gɛ leese wu a joo a jee chaŋ le gɛ. \v 16 Ɛhɛɛŋ, ŋgɛ nleesɛ tɛ Tɛfina bɛ bamii ba a wu yeh a joo. Fede noo sɛŋ, mbaaŋ ka kɛɛ gɛ muh mu wù ŋgɛ̀ nleesɛ a joo gɛ. \v 17 Bɛŋ kêe lɛ gɛ Kletu gɛ ntuŋ mɛ lɛ ntô nlêese bamii a joo gɛ. Wu gɛ ntuŋ lɛ ntô nfêeji nyume saaka we wù joŋe. Gɛ nfeeji bɛ jɛ yi bvufee bvu muh wu wuŋ lɛ gɛ, wu lɛ keefɛ bvuŋga bvu kwe yi Kletu gɛ̀ kwe yi kintaaŋ le ja tû fiɛɛ fì achiji gɛ. \s1 Kletu le bvuŋga bɛ bvufee bvu Nyo \p \v 18 Fi le lɛ saaka wù lɛ Kletu gɛ̀ kwe yi kintaaŋ le, le kiyuŋ fɛ bamii ba lɛɛse achiji le. Geenɛ, saaka wunɛ le bvuŋga bvu Nyo fɛ besabɛŋ ba wu bvuuse le. \v 19 Fi le ba gɛ̀ saŋ lɛ, \q1 “Nlé ŋgê nchîijɛ bvufee bvu bamii ba duunyi bvufee, \q1 nchɛ̂ŋɛ bɛ baŋkwajɛ ba bamii ba feefe.” \m \v 20 No fi le noo, bamii ba taŋlo bo ka bo dûunyi bvufee mɛɛse le faaŋ? Bamii ba duunyi banchi ba Nyo le faaŋ? Bamii ba tɛɛnyi kintɛɛnyi kife kinɛ le, le faaŋ? Gɛ Nyo nyu wu dunyɛ wa lɛ bvufee bvu fɛkuu fɛnɛ le kiyuŋ gɛ? \v 21 Le fiɛɛ fì Nyo wù kɛme bvufee bvuchii gɛ̀ ge lɛ gɛ taŋlo bamii ba yi woŋ kfunɛ le kɛɛ wu bɛ bvuboo bvufee gɛ. Wu gɛ̀ seesɛ lɛ wu taŋlo wu bvusɛ nyume bamii ba bɛɛŋ saaka wù bee feeji wunɛ bamii yɛde lɛ le kiyuŋ. \v 22 Bajuu goone ki bo yɛ̂ŋ fiɛɛ fì duunyi bvuŋga bvu Nyo le fɛ bo bɛ̂ɛŋ, Baglek goone bvufee bvu fiɛɛ lɛ fɛ bo bɛ̂ɛŋ. \v 23 Geenɛ, bee feeji fiesa kune no ba gɛ̀ ta Kletu yi kintaaŋ le, fi ka fi nyu lo kinjeesɛ fɛ Bajuu le. Bamii ba le gɛ Bajuu gɛ yɛde lɛ le kiyuŋ. \v 24 Geenɛ, fɛ bamii ba Nyo le wu cha le, kɛnɛ le Bajuu, kɛnɛ le Baglek, le saaka wù kune Kletu wunɛ le bvuŋga bvu Nyo bɛ bvufee bvu Nyo bvù baaŋ. \v 25 Fi le noo, nje fiɛɛ fì yɛne lɛ le kiyuŋ ki Nyo, le bvufee bvù fede lo bvu muh wu wuŋ lɛ bvuchii. Fiɛɛ fi yɛne lɛ le kiwɛɛyɛ ki Nyo, le bvuŋga bvù fede lo bvu muh wu wuŋ bvuchii. \p \v 26 Booŋ ba bwɛɛŋ, bɛŋ ka bɛŋ kwâjɛ kfuu chi bamii ba bɛŋ gɛ̀ shee bɛŋ nyume sege Nyo gɛ̀ cha bɛŋ. Gɛ bɛŋ ba duude gɛ̀ bee bamii ba bvufee no bamii ba fɛkuu fɛnɛ goone gɛ. Gɛ bɛŋ ba duude gɛ̀ bee bako gɛ. Gɛ bɛŋ ba duude gɛ̀ bu a chikfuu chi bamii ba baaŋ baaŋ le gɛ. \v 27 Geenɛ, Nyo gɛ̀ cha biyuŋ bi yi nshɛŋ le fɛnɛ ki wu gê lɛ ba bvufee nyûme bɛ bvuya, wu cha ba wɛɛyi yi nshɛŋ le fɛnɛ ki wu gê lɛ ba tɛ̂ɛme nyu bɛ bvuya. \v 28 Nyo gɛ̀ bee wu cha mwɛɛ mù bamii jode fɛkuu yi woŋ kfunɛ le, mo mwɛɛ mù bamii nyiɛŋse, wu cha mo mwɛɛ mù ya le gɛ mwɛɛ gɛ, ki wu gê lɛ mwɛɛ mù bamii yɛde lɛ le mwɛɛ tû mù achiji. \v 29 Wu gɛ̀ ge noo, wu lɛ keefɛ muh wu wuŋ chîaase ye a Nyo jii gɛ. \v 30 Le wu wù Nyo wu gɛ̀ taashɛ bɛŋ bɛ Kletu Jiso. Wu gɛ̀ ge Kletu nyu je yì bvufee bvu baaŋ fɛ besabɛŋ le, wu gɛ̀ leesɛ tɛ besabɛŋ chaaŋ a wu jii, wu seesɛ besabɛŋ wu gɛɛ bamii be le, wu suuŋ besabɛŋ chiaaŋ yi ŋgɛ le. \v 31 Fi mo fi nyume no ba saŋ a Ŋwa wu Nyo le lɛ, \q1 “Muh doo wu chiaase ye, \q1 wu chiaase nyume yi fiɛɛ fì ge Tada le.” \c 2 \s1 Saaka wù le lɛ ba gɛ̀ ta Kletu yi kintaaŋ le \p \v 1 Booŋ ba bwɛɛŋ, bɛŋ kwâjɛ sege ŋgɛ̀ nto fɛ bɛŋ le ki nfejɛ saaka wù Nyo bɛŋ le wù gɛ̀ shee wu nyume nyilɛ le. Ŋgɛ̀ mbaaŋ nto gɛ fiaŋ ki nfêjɛ bɛ jɛ yi yege kɛnɛ bvufee bwaŋ gɛ, \v 2 nje ŋgɛ̀ faŋ lo sege ŋgɛ̀ bee a bɛŋ ntɛnɛɛ lɛ gɛ mɛ nyume ŋgɛ̂ɛ bvufee yi fiɛɛ fimi le gɛ fede ki nfêeji gɛ nyume kune Jiso Kletu maa, fede munchii, no ba gɛ̀ ta wu yi kintaaŋ le. \v 3 No ŋgɛ̀ bee besabɛŋ, ŋgɛ̀ wɛɛyi lo, nfaane wesee, ŋkoge. \v 4 Sege ŋgɛ̀ njɛme nfeeji saaka wù joŋe bɛŋ le, ŋgɛ̀ mbaaŋ njɛme gɛ nyu bɛ jɛ́ yi bvufee yi yege gɛ. Ŋgɛ̀ njɛme no bvuŋga bvu Kiyo ki Yuude nduunyi. \v 5 Ŋgɛ̀ gee noo, wu lɛ keefɛ bɛŋ lêesɛ fitele yi bvufee bvu muh wu wuŋ le gɛ, geenɛ lɛ bɛŋ lêesɛ nyume yi bvuŋga bvu Nyo le. \s1 Bvufee bvu Nyo \p \v 6 Bamii ba lɛme wa bɛ Nyo bo tɛɛme, bee to be nyaa bvufee bo le. Gɛ bvufee bvunɛ nyume bvu fɛkuu fɛnɛ kɛnɛ mo bvu yɛɛŋ wù sage fɛkuu fɛnɛ mɛɛse. Bobaa le bamii ba bvuŋga bvuboo lé bvu gê bvu lɛ̂sɛ achiji. \v 7 Bvufee bvu Nyo bvu baaŋ bvù bee feeji bvunɛ le fiɛɛ fì gɛ̀ shee fi nyume nyilɛ le bamii kee gɛ. Bvufee bvuyu gɛ̀ seese Nyo baaŋ lo fɛ woŋ kɛ, ki fi yû fi tô bɛ bvukugɛ fɛ besabɛŋ le. \v 8 Gɛ bvufee bvunɛ nyu muh mu ŋgoo yi bamii ba sage kife kinɛ le, gɛ bo kee kinyi kiyu gɛ, nje gɛ̀ bee bo kee tu bo gɛ̀ baaŋ ta gɛ Tada wù kɛme bvukugɛ bvuchii yi kintaaŋ le gɛ. \v 9 Geenɛ, fɛ besabɛŋ le no ba gɛ̀ saŋ lɛ, \q1 “Mwɛɛ mù ajii gɛ̀ baaŋ a yɛŋ gɛ, \q1 mù kintuŋ gɛ̀ baaŋ a yu gɛ, \q1 mù muh gɛ̀ baaŋ a kwajɛ gɛ, \q1 mu munɛ le mù Nyo gɛ̀ seesɛ fɛ bamii ba koŋe wu le.” \m \v 10 Nyo le wu ge Kiyo ke dunyɛ mwɛɛ munɛ besabɛŋ le. Kiyo ki Nyo to ki taade mwɛɛ munchii, ki taade mo kinyilɛ ki Nyo, \v 11 nje gɛ taŋlo muh mu kɛɛ fiɛɛ fì muh mu kwaji fɛ fitele fie le fede kiyo ki mwɛdɛ kì le yi ye ye le gɛ. Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no gɛ taŋlo muh kɛ̂ɛ fiɛɛ fì Nyo kwaji fede Kiyo ki Nyo gɛ. \v 12 Gɛ Kiyo ki Nyo gɛ nya besabɛŋ le nyume ki yi woŋ kfunɛ le gɛ. Kiyo kinɛ gɛ ja fɛ Nyo le, ki ge besabɛŋ kêe nya yichii yi Nyo le wu buu besabɛŋ yu. \p \v 13 Bee mo be feeji mwɛɛ munɛ nyume gɛ, bɛ jɛ́ yi ba yɛyi bɛ bvufee bvu muh wu wuŋ gɛ. Bee feeji nyume bɛ jɛ́ yì yɛyi Kiyo ki Yuude bee yu, bee naji mwɛɛ mù nchiɛɛŋ mu Kiyo ki Yuude, fɛ bamii ba kɛme Kiyo ki Yuude le. \v 14 Gɛ muh wù baaŋ a kɛmɛ gɛ Kiyo ki Yuude yi ye ye le gɛ, to wu fii mwɛɛ mu Kiyo ki Nyo gɛ. Wu jade fie wu tu wu yɛde lɛ le mwɛɛ mu kiyuŋ. Gɛ taŋlo wu kɛɛ no mu le gɛ, nje le mwɛɛ taŋlo ge gɛh nyume Kiyo ki Yuude fɛ muh kɛɛ. \v 15 Geenɛ, muh wù Kiyo ki Yuude le yi ye ye le taŋlo wu taa fiɛɛ fichii chuule wu kɛɛ kinyi kiyu, gɛ muh nyume yu wù taŋlo wu taa mwɛɛ mu wɛɛ muh gɛ. \v 16 Fi le ba saŋ lɛ, \q1 “Gɛ muh nyume yu wù kee fiɛɛ fì Tada kwaji, \q2 wu lɛ wu têfɛ Tada gɛ.” \m Geenɛ, besabɛŋ kɛmɛ nyume baŋkwajɛ ba Kletu. \c 3 \s1 Bamii ba Kletu nyûme jwe wu mumwaa \p \v 1 Booŋ ba bwɛɛŋ, sege besabɛŋ gɛ̀ bee, gɛ ŋgɛ̀ taŋlo njɛme bɛŋ le njɛ bamii ba yuge wa nyume Kiyo ki Yuude le gɛ. Ŋgɛ̀ njɛme bɛŋ le njɛ bamii ba baaŋ bo bii nyume mwɛɛ mù nyaŋ yi ye goone le, mo ba baaŋ njɛ mumwone mu mbwele yi Kletu le. \v 2 Ŋgɛ̀ nnyaa nyume ambɛŋ bɛŋ le. Ŋgɛ̀ baaŋ nnya gɛ mwɛɛ munjile mù tɛɛme gɛ, nje bɛŋ gɛ̀ baaŋ a ta gɛ. Mo too bude mɛɛse bɛŋ baaŋ a ta gɛ. \v 3 Bɛŋ baaŋ bɛŋ bii gɛh nyume mwɛɛ mù nyaŋ yi ye goone le. No bɛŋ baaŋ bɛŋ ghɛge kiŋghɛ, bɛŋ waade waa a bɛŋ ntɛnɛɛ, tu gɛ finɛ fiɛɛ duunyi lɛ bɛŋ bii nyume nyaŋ yi ye le gɛ? Gɛ finɛ fiɛɛ duunyi lɛ bɛŋ baaŋ bɛŋ kɛme gee chi bamii ba fɛkuu fɛnɛ gɛ? \v 4 Muh jade wu duu lɛ wu bii nyume Bol le, muh mu lɛ wu bii fie nyume Abolo le, tu gɛ finɛ fiɛɛ duunyi lɛ bɛŋ gee nyume gee chi bamii ba fɛkuu fɛnɛ gɛ? \v 5 Abolo le yɛɛŋ, Bol nyume yɛɛŋ? Bee bachii le gɛh lo booŋ ba lɛme ba Tada ba gɛ̀ fɛ, fɛ bɛŋ leesɛ fitele yi ye ye le, muh lɛne che lɛme no Tada nya wu le. \v 6 Chaŋ lɛme gɛ̀ bee lɛ mbooŋ nyume ŋgo, chi Abolo le, nfuushɛ joo, geenɛ, gee Nyo fɛ yi kûu. \v 7 Noo, gɛ muh wù boone ŋgo bɛ muh wù fuushi joo kooji fiɛɛ gɛ. Le gɛh Nyo maa wù gee fɛ yi kûu. \v 8 Muh wù mbonɛ bɛ wù nfuushɛ joo le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ, Nyo lé wu gê wu mâajɛ muh wuchii bii yi lɛme che le. \v 9 Bee le be taashɛ bee lɛne lɛme chi Nyo. Bɛŋ mo bɛŋ nyume mwɛ wù Nyo bɛŋ ka nyume yeh ye. \v 10 Mo no ŋgɛ̀ nleesɛ kichi ki yeh yiyu njɛ muh wù njonɛ wù kee lɛme che chuule mbii nfii wù Nyo gɛ̀ nya mɛne. No ŋgɛ̀ nleesɛ noo, muh mu mo wu joone yeh yiyu. Noo sege muh joone yi kichi kinɛ le, wu mo wu kêe no wu joone. \v 11 Bɛŋ kêe lɛ kichi mɛ gɛh kì ba gɛ̀ leesɛ wa kì le Jiso Kletu, gɛ taŋlo muh ka wu leesɛ kimi gɛ. \v 12 Bamii mo bo tu bo joone yi kichi kiyu le bɛ mwɛɛ yeye yeye. Muh mu ja wu jo nyume kichwa kì yɛɛde, muh mu jo kì baaŋ, muh mu jo ata a tɛɛme fɛ wu joone yu. Muh mu jo nyume bite, muh mu agaaŋ, muh mu jégɛ fɛ wu jôone yu. \v 13 Bo nɛ joone nɛɛ, tu juu too lo chì bo lé bo gê bo yɛ̂ŋ no lɛme chi muh le, sege chi bu fɛ waaŋ Juu chì Kletu lé wu gê wu tôo bɛ ŋgu, ŋgu wuyu lé wu gê wu mône lɛme chi muh, ba yɛde no chi le. \v 14 Nɛ fiɛɛ fì muh wu joone yi kichi kiyu le mɛ gɛh njɛ fi fie sɛŋ, mwɛdɛ mo wu kɛ̂mɛ maajɛ. \v 15 Nɛ fi fie lo, mwɛdɛ lɛ̂sɛ maajɛ we, wu bɛ kikwɛɛ ke bônɛ, geenɛ gɛh njɛ muh wù fe yi ŋgu le. \s1 Bamii ba Kletu le yeh yi kintanyɛ yi Nyo \p \v 16 Gɛ bɛŋ kee lɛ bɛŋ le yeh yi kintanyɛ yi Nyo, Kiyo ke ki wu wù Nyo chêe yi ye yene le gɛ? \v 17 Nɛ muh chɛŋe bɛ yeh yiyu, tu Nyo le wu lɛ̂ɛshɛ lo mwɛdɛ, nje yeh yi kintanyɛ yi Nyo yuude lo, bɛŋ nyume yeh yiyu. \v 18 Keefɛ muh lɛ̂ɛde bɛ kikwɛɛ ke gɛ. Nɛ muh mu bɛŋ le kwaji lɛ wu kɛme bvufee yi woŋ kfunɛ le, wu tu kiyuŋ wu lɛ wu kɛ̂me bvufee bvù bvufee. \v 19 Njɛme nɛ nje mwɛɛ mù bamii ba fɛkuu fɛnɛ yɛde lɛ le bvufee, Nyo yɛde lɛ le kiyuŋ. Le fi fì ba gɛ̀ saŋ lɛ, \q1 “Nyo jode gɛh nyume bvufee bvu bamii ba feefe, \q1 wu koode bo yu.” \p \v 20 Fi ka nyume ba saŋ lɛ, \q1 “Tada kee lɛ mwɛɛ mù bamii ba bvufee kwaji, \q1 nyume lo mù achiji.” \m \v 21 Fi tu fi nyume lɛ, keefɛ muh chîaase ye lɛ muh mu le we gɛ, nje mwɛɛ munchii le mwɛna. \v 22 Bol kɛnɛ Abolo kɛnɛ Sɛfa kɛnɛ woŋ kfunɛ kɛnɛ kinche kɛnɛ kwe kɛnɛ mwɛɛ mu mɛɛse kɛnɛ mu baaŋ ki mu gê mu nyume, le mwɛna munchii, \v 23 bɛŋ le ba Kletu, Kletu nyume wu Nyo. \c 4 \s1 Keefɛ bamii ba Kletu chîaase ye bɛ muh gɛ \p \v 1 Fi joŋe lɛ bɛŋ jôde lɛ bee le booŋ ba lɛme ba Kletu ba Nyo le wu nya lɛme che chi saaka wù gɛ̀ shee wu nyume yi nyilɛ le chiaaŋ yiboo le. \v 2 Fi to fi nyume lɛ, muh wù ba le ba nya lɛme chiaaŋ ye le kɛme ki wu gêe no chiji kikwɛɛ we goone. \v 3 Fɛ mɛne, gɛ bɛŋ, kɛnɛ yeh yi nsa yimi sage mɛ, n'yɛ̂ne lɛ le fiɛɛ gɛ. Gɛ taŋlo nsâ mo kikwɛɛ kaŋ gɛ. \v 4 Gɛ fiɛɛ nyume yu fɛ fitele fiaŋ le fì sage mɛ gɛ. Geenɛ, gɛ fifiɛɛ mo duunyi lɛ n'yuude lo gɛ. Le gɛh Tada wu lé wu gê wu sâ mɛ. \v 5 Noo, keefɛ bɛŋ sûune nsa njɛ kife kojɛ ka sɛŋ gɛ. Bɛŋ chîɛɛŋ Tada to. Le wu wù lé wu gê wu bvûsɛ mwɛɛ fɛ waaŋ mù le kijibɛ le mɛɛse mù ba gɛ̀ nyilɛ, wu bwaashɛ mwɛɛ mù bamii kɛme shɛ́ŋ yiboo le. Noo, Nyo mo wu bɛɛŋsɛ muh wuchii wu ba kɛme ki ba bɛ̂ɛŋsɛ. \p \v 6 Booŋ ba bwɛɛŋ, mwɛɛ munɛ mu njɛme kune besa Abolo le ki mu fî bɛŋ, wu lɛ bɛŋ yɛ̂yɛ a bee le lɛ bɛŋ gêe mwɛɛ bɛŋ bii gɛh nyume no ba saŋ. Noo, bɛŋ gɛ ka bɛŋ chîaase ye bɛ muh mu bɛŋ jode muh mu fɛ kuu gɛ. \v 7 Ge yɛɛŋ lɛ bɛŋ nyume yeye fɛ muh mu le? Le la fì bɛŋ kɛme fì le njɛ ba nya lo bɛŋ le sɛŋ? No fi le noo, bɛŋ jiɛnyi nɛɛ fɛ bɛŋ tu bɛŋ chiaase ye njɛ ba nya lo bɛŋ le gɛ? \v 8 Gɛ bɛŋ fɛnɛ jode lɛ bɛŋ kɛme wa fiɛɛ fichii, bɛŋ le wa bamii ba bvukugɛ, bɛŋ sage wa njɛ banfoŋ bee fo sɛŋ? Muh jô lɛ bɛŋ be bee wa banfoŋ wu lɛ bee bôŋ a bɛŋ le, bee sâge bachii. \v 9 N'yɛde lɛ Nyo le wu tu wu gɛɛ bee ba le booŋ ba ntuŋ ba Jiso bakijimɛ. Bee le njɛ bamii ba ba gɛɛne ki ba yuuyɛ lakfulɛ. Bee le be tu wa kinjiinyi yi woŋ kfunɛ le kì bamii bɛ banchɛndaa ba Nyo jîiŋe. \v 10 Bee le be tu wa biyuŋ nje Kletu, geenɛ bɛŋ le bamii ba Kletu ba feefe. Bee le bamii ba wɛɛyi, bɛŋ nyu ba tɛɛme. Bamii ŋgvuune bɛŋ, bo jode bee fɛkuu \v 11 Kɛge lo to bu mɛɛse, bee le jɛŋ, kindoŋ yune bee. Bee jiide nyume munchaŋa mu njú, bamii nyiɛge bɛ bee, bee kɛme gɛ fɛ bee chee fo gɛ. \v 12 Bee lune bee lɛne bɛ chiaaŋ yese fɛ bee jîi. Sege bamii naanyi bee, bee tu bee lɛge gɛh nyume kimbonɛ fɛ bo le. Bo doo bo boone bikaa a bee jiŋ, bee kaane gɛh nyume shɛ́ŋ. \v 13 Sege bo jɛme jɛ́ yi befe bee le, bee chvuse gɛh nyume bɛ yi jiɛɛ. Too bude mɛɛse, bee le njɛ mwɛɛ mu ba noŋ a kiŋkoŋ le. Bee le be tu wa chvunɛ wu mwɛɛ yi woŋ kfunɛ le. \p \v 14 Gɛ nsaŋe mwɛɛ munɛ fɛ bɛŋ le nɛ lɛ ŋgoone lɛ ŋgê bɛŋ kɛ̂me bvuya gɛ. Nteefe lo bɛŋ njɛ booŋ baŋ ba le fitele fiaŋ. \v 15 Mo bɛŋ kɛme bamii njɛ taŋlo ba taŋ sɛŋ, ba yɛyi bɛŋ kune Kletu, gɛ bɛŋ kɛme bachiji bena wesee gɛ. Le mɛ wù chiji wene, nje gɛ̀ ge mɛ fɛ bɛŋ taashɛ bɛ Kletu Jiso sege ŋgɛ̀ nfejɛ saaka we wù joŋe bɛŋ le. \v 16 Noo, ntu nlɛge lɛ bɛŋ tôome kikaa kena gɛh no ntoome kaŋ. \v 17 Le fiɛɛ fì ntune Timoti fɛ bɛŋ le wù le mwa yaŋ yi Tada le. Wu le fitele fiaŋ, wu lɛme tɛ yi saaka wunɛ le bɛ fitele fimimia. Wu lé wu tô wu ka wu tâŋ bɛŋ no kinche kaŋ le njɛ muh wu Kletu. Fiɛɛ fì wu lé wu gê wu sɛ̂ɛŋ le gɛh fi fì njiɛnyi n'yɛyi bintaashɛ bi bamii ba mbɛmɛ yu bichii manjuu le manchii. \v 18 Bamii bamu le wa bo ŋage lo ye nje bo kwaji lɛ gɛ mbaaŋ ŋka nto fɛ bɛŋ le gɛ. \v 19 Geenɛ, Tada nɛ bɛmɛ lo, tu shɛshi shige ŋka nto. Ndoo nto, fɛ n'yɛŋ laa bamii ba ŋage bayu kune nyume jwe noo bo kɛme kfuu chi bvuŋga bvù la lɛ, \v 20 nje gɛ bvunfoŋ bvu Nyo nyume fiɛɛ fì ba kune nyume jwe gɛ, le fi bvuŋga bvù jade fɛ Nyo le. \v 21 Bɛŋ koŋe lɛ ŋge ntoo nɛɛ? Bɛŋ koŋe lɛ ŋge ntoo bɛ ŋgwaŋ noo, kiŋkoŋɛ, bɛ fitele fì nyiɛgee le? \c 5 \s1 Ba bvûsɛ muh wu nyiɛŋ yi kinjaŋ a bamii ba Kletu ntɛnɛɛ \p \v 1 Ba le ba tee mɛne lɛ muh mu a bɛŋ ntɛnɛɛ le wu kɛ wa kinche ki nyiɛŋ yi kinjaŋ. Nyiɛŋ yi kinjaŋ yinɛ le yì taŋlo bamii ba le gɛ Bajuu gɛ, gɛ moŋ gɛ. N'yuge lɛ muh mu a bɛŋ ntɛnɛɛ jode kwɛ chiji. \v 2 Bɛŋ yɛŋ kfuu chi yinɛ nyiɛŋ le nɛ, fɛ bɛŋ bêede lo sɛŋ, bɛŋ tu bɛŋ chiaase lo ye? Bɛŋ kɛme ki bɛŋ bvûsɛ lo kfuu chi wuwɛɛ muh wù mone fiɛɛ fiyu a bɛŋ ntɛnɛɛ. \p \v 3 Mo no mɛ nyume gɛ a bɛŋ jii gɛ, nle besabɛŋ a kiyo le. Nle nsuunɛ wa nsa gɛh njɛ nle besabɛŋ kune muh wù moŋ kfuu chi fifiɛɛ fiɛɛ. \v 4 A jee chi Tada wese besabɛŋ wu Jiso le bɛŋ doo bɛŋ shii, mɛ nyume besabɛŋ a kiyo le, bvuŋga bvu Tada wese besabɛŋ wù Jiso nyume tɛ fo, \v 5 bɛŋ jô wuwɛɛ muh, bɛŋ nyâ chiaaŋ yi Sataŋ le, wu chɛ̂ŋe bɛ nyaŋ yi ye ye, kiyo ke gê ki bonɛ juu chì Tada le wu kaasɛ wu to. \p \v 6 Bɛŋ chiaase ye nɛ, fi joŋe gɛ. Gɛ bɛŋ kee lɛ ba jode kinshilɛ nɛ shige ba tojɛ a mune le, ki mo ki fɛ̂ mune chiyu chichii bɛɛnyɛ gɛ? \v 7 Bɛŋ bvûsɛ kinshilɛ kì le kinche kì kege a bɛŋ ntɛnɛɛ, bɛŋ mo bɛŋ nyume bamii ba, ba fɛ njɛ chefe yì ba baaŋ gɛɛ gɛ kinshilɛ yo gɛ, le no bɛŋ le. Gɛ bɛŋ kee lɛ Kletu le Mwa Shoŋ wù Nyo gɛ̀ ge kintanyɛ yu fɛ besabɛŋ le njɛ wù ba to ba sɛɛyi sege Ŋka wu Ndaŋfe gɛ? \v 8 Noo, besabɛŋ le njɛ bamii ba jii Ŋka wu Ndaŋfe nyume bɛ blɛd wù ba baaŋ gɛɛ gɛ kinshilɛ yo wù le muntele mù yuude mo nchiɛɛŋ. Keefɛ besabɛŋ nyûme njɛ bamii ba jii Ŋka wunɛ nyume bɛ blɛd wù kege wù ba le ba gɛɛ kinshilɛ yo ki le kinche kì befe mo kiŋge kì befe gɛ. \p \v 9 A ŋwa wu ŋgɛ̀ nsaŋ fɛ bɛŋ le, ŋgɛ̀ nsaŋ lɛ keefɛ bɛŋ tâashi bɛ bamii ba gee nyiɛŋ yi kinjaŋ gɛ. \v 10 Gɛ ŋgɛ̀ njɛme nyume kune bamii ba yi woŋ kfunɛ le bò gee nyiɛŋ yi kinjaŋ, kɛnɛ ba yɛɛde ajii yi mwɛɛ le, kɛnɛ ba ŋgode manjuu ba jode mwɛɛ mu bamii, kɛnɛ ba buune banyo ba achiji gɛ. Nɛ le bo baa, tu bɛŋ kɛme ki bɛŋ jâ lo yi woŋ kfunɛ le. \v 11 Ŋgɛ̀ njɛme nyume lɛ keefɛ bɛŋ tâashi bɛ muh wù tɛŋe kikwɛɛ ke lɛ wu le mwa bwe wese besabɛŋ yi Kletu le, wu ka jaŋe kinjaŋ, kɛnɛ wu yɛɛde ajii yi mwɛɛ le, kɛnɛ wu buune banyo ba achiji, kɛnɛ wu naanyi bamii, kɛnɛ wu muu mbvuuŋ mo koode, kɛnɛ wu ŋgode manjuu wu jode mwɛɛ mu bamii gɛ. Keefɛ muh môŋ lo wu jî mwɛɛ bɛ kfuu chi wɛɛ muh gɛ. \v 12 Gɛ nyume kijusɛ kaŋ ki nsage bamii ba le gɛ a kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ntɛnɛɛ gɛ. Bamii ba taŋlo bɛŋ sage le bò le a kintaashɛ ntɛnɛɛ. \v 13 Le to sa Nyo bamii ba le gɛ a kintaashɛ le gɛ. Fi le ba saŋ a Ŋwa wu Nyo le lɛ, \q1 “Bɛŋ bvûsɛ muh wù kɛme kiŋge kì befe a bɛŋ ntɛnɛɛ.” \c 6 \s1 Keefɛ muh wu mbɛmɛ gɛ̂ɛŋ wu sômɛ muh // fɛ bamii ba le gɛ ba mbɛmɛ le gɛ \p \v 1 Nɛ muh a bɛŋ ntɛnɛɛ kɛme fiɛɛ bɛ mwa bwee, ki wu gɛ̂ɛŋ wu sômɛ fwe a bamii ba mbɛmɛ le sɛŋ, wu tu wu jo wu gɛɛŋ yu fwe a bamii ba gee gɛ mwɛɛ mù chaaŋ gɛ nɛ nɛɛ? \v 2 Gɛ bɛŋ kee lɛ bamii ba le ba Nyo le bo ge bo sa bamii ba yi woŋ kfunɛ le gɛ? No le ge sa bɛŋ bo, tu gɛ taŋlo bɛŋ sâ mwɛɛ mù chwa chwa a bɛŋ ntɛnɛɛ gɛ? \v 3 Gɛ bɛŋ kee lɛ besabɛŋ lé be gê be sâ banchɛndaa ba Nyo gɛ? No fi le noo, tu taŋlo bɛŋ kee chuule ki bɛŋ sâ mwɛɛ mu kooshi yi kinche ki mɛɛse le. \v 4 Mwɛɛ njɛ mumwɛɛ doo mu kooshi, bɛŋ jiɛnyi nɛɛ fɛ bɛŋ jôde bɛŋ gɛɛne bɛ mu nyume fwe a bamii ba kɛme gɛ kijusɛ antɛnɛɛ a kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ le gɛ? \v 5 Njɛme nɛ lɛ bvuya kôo bɛŋ. Nɛ fi fɛnɛ le lɛ gɛ muh nyu yu gɛ mbɛŋ a bɛŋ ntɛnɛɛ wù kɛme bvufee ki wu sûunɛ nsa wu muh bɛ muh gɛ? \v 6 Bɛŋ ka jade muh jo mwa bwee wu gɛɛŋ wu somɛ, wu somɛ nyume fɛ bamii ba le gɛ ba mbɛmɛ le gɛ. \v 7 Bɛŋ nɛ kɛme bansa a bɛŋ ntɛnɛɛ tu fi duunyi lɛ bɛŋ le bɛŋ gwe wa. Gɛ taŋlo bɛŋ chinɛ gee bamii bamu mwɛɛ mù mbefe fɛ bɛŋ le gɛ? Gɛ taŋlo bɛŋ chinɛ tɛ fîge bamii bamu bɛŋ gɛ? \v 8 Geenɛ, ka jade bɛŋ kibɛɛ bɛŋ gee mwɛɛ mù mbefe bɛŋ ka fige kinfi, fede munchii, muh tu gee munɛ mwɛɛ nyume bɛ mwa bwee. \v 9 Gɛ bɛŋ kee lɛ bamii ba gee gɛ mwɛɛ mu chaaŋ gɛ bo kɛme gɛ kijusɛ antɛnɛɛ a bvunfoŋ bvu Nyo le gɛ? Keefɛ bɛŋ lɛ̂ɛde bɛ bikwɛɛ biɛna gɛ. Gɛ bamii ba gee nyiɛŋ yi kinjaŋ, kɛnɛ ba buune banyo ba achiji, kɛnɛ ba jaŋe bikɛɛ ba bamii bamu, kɛnɛ bilɛŋsɛ kaase bo jode bamu, kɛnɛ bikɛse kaase bo jode bamu, \v 10 kɛnɛ bachoŋ, kɛnɛ bamii ba yɛɛde ajii yi mwɛɛ le, kɛnɛ ba muu mbvuuŋ mo koode, kɛnɛ ba naanyi bamii, kɛnɛ ba ŋgode manjuu bo jode mwɛɛ mu bamii, gɛ nyu bo ge bo to bo kɛ̂mɛ kijusɛ antɛnɛɛ a bvunfoŋ bvu Nyo gɛ. \v 11 Mwɛɛ munɛ le mù bɛŋ bamu gɛ̀ gee fweele. Geenɛ, Nyo gɛ̀ chugɛ bɛŋ, wu cha wu gɛɛ yeye, bɛŋ nyume chaaŋ a wu jii. Wu gɛ̀ ge mwɛɛ munɛ a jee chi Tada Jiso Kletu bɛ chi Kiyo ki Nyo wese besabɛŋ le. \s1 Fiɛɛ fì taŋlo muh gêe bɛ ye ye \p \v 12 Muh taŋlo wu dûu lɛ wu kɛme bvuŋga ki wu gê fiɛɛ fichii fì wu koŋe. Geenɛ, ntu njɛmɛ lɛ gɛ nyume fiɛɛ fichii fì taŋlo fi fî muh gɛ. Muh taŋlo wu duu gɛh lɛ wu kɛme bvuŋga ki wu gê fiɛɛ fichii fì wu koŋe. Geenɛ ntu njɛmɛ lɛ, gɛ taŋlo nchînɛ fiɛɛ fimi fi jo mɛ fi chvûu ntû nfwa wu fi gɛ. \v 13 Muh mu tɛ taŋlo wu dûu lɛ, “Mwɛɛ munjile le nje tee, tee nyume nje mwɛɛ munjile.” Geenɛ bɛŋ kêe lɛ Nyo lé wu yu wu tô wu chɛ̂ŋɛ bɛ mu munchii. Gɛ ye yi muh nyume yì ba gêe nyu nyiɛŋ yi kinjaŋ yu gɛ. Ye yi muh le ki wu lɛ̂ne yu nyu fɛ Tada le, le wu wù Tada wù kɛme ye yiyu. \v 14 No Nyo gɛ̀ bvusɛ Tada wese besabɛŋ yi kwe le, le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no wu lé wu bvûsɛ besabɛŋ bɛ bvuŋga bwe bvuyu yi kwe le. \v 15 Gɛ bɛŋ kee lɛ ye yene le bimbe bi ye yi Kletu lɛ gɛ? Taŋlo muh ka wu ge nɛɛ fɛ wu jô kimbe ki ye yi Kletu wu gɛ̂ɛŋ wu tâashɛ bɛ kwɛse wù jii kuu? Gɛ taŋlo fi nyû noo gɛ. \v 16 Gɛ bɛŋ kee lɛ muh wu taashɛ wa ye ye bɛ kwɛse wù jii kuu tu bɛ wu le wa ye yimimia gɛ? Fi le ba saŋ lɛ, “Kwɛse bɛ jwɛŋsɛ to bo taashɛ tu bo tu wa muh wu mumwaa.” \v 17 Geenɛ, muh wù taashi bɛ Tada bɛ wu le wa fiɛɛ le fimimia a kiyo le. \v 18 Bɛŋ lêge kinche ki nyiɛŋ yi kinjaŋ. Mwɛɛ mù mbefe mumu mù muh gee, le wu gee gɛh nyu ye ye le. Geenɛ, muh wù gee nyiɛŋ yi kinjaŋ, le wu gee kimbefɛ nyume bɛ ye ye. \v 19 Gɛ bɛŋ kee lɛ ye yene le yeh yi Kiyo ki Yuude kì Nyo nya bɛŋ le lɛ ki chee yu. Gɛ kɛme bɛŋ bikwɛɛ biɛna gɛ. \v 20 Ba gɛ̀ gu lo bɛŋ kinluŋ le. Noo, bɛŋ gêe mwɛɛ bɛ ye yene nyume mù tôo bɛ mbɛɛŋsɛ fɛ Nyo le. \c 7 \s1 Saaka kune kwɛse bɛ jwɛŋsɛ \p \v 1 Nlé nnyâ nchvûsɛ mɛ̂ɛse kune mwɛɛ mù bɛŋ gɛ̀ saŋ fɛ mɛne. Fi joŋe lɛ keefɛ muh kuŋ kwɛse le gɛ.\f + \fr 7:1 \fr*\ft Bamii ba Kolɛŋ bamu gɛ̀ yɛŋ lɛ gɛ fi joŋe lɛ muh fɛ bvuguu gɛ.\ft*\f* \v 2 Geenɛ, no moŋ kune kinjaŋ le akfuuŋ, fi joŋe lɛ jwɛŋsɛ kɛ̂me we kwɛse, kwɛse kɛme we jwɛŋsɛ. \v 3 Jwɛŋsɛ kɛme ki wu gêe che lɛme chi jwɛŋsɛ fɛ kwɛɛ le, kwɛɛ kɛme ki wu gêe tɛ che lɛme chi kwɛse fɛ jwɛŋsɛ le. \v 4 Gɛ ka kɛme kwɛse bvuŋga fɛ kikwɛɛ ke le gɛ, kɛme jwɛŋsɛ. Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no gɛ ka kɛme jwɛŋsɛ bvuŋga fɛ kikwɛɛ ke le gɛ, kɛme kwɛɛ. \v 5 Keefɛ muh bâa jiŋ muh le gɛ, gɛ fɛ seese bɛŋ bachii bɛŋ bɛɛŋ, bɛŋ ge noo gɛh yi kife le, wu lɛ bɛŋ taŋlo bɛŋ mô bɛŋ nyâ bikwɛɛ biɛna sege kɛɛ yi buunɛ le. Nɛ bɛŋ doo bɛŋ ge noo, bɛŋ mo bɛŋ kâasɛ bɛŋ tû yi kintaashɛ kena le no bɛŋ chi shee bɛŋ nyume, wu lɛ keefɛ Sataŋ gê wu jâ wu têlɛ bɛŋ nje gɛ bɛŋ kee ki bɛŋ shê bɛ bikwɛɛ biɛna gɛ. \v 6 Njɛme finɛ njɛ ntefɛ, gɛ nyume nchi nnyaa bɛŋ le gɛ. \v 7 Nɛ bee njɛ mɛ, ŋgôone lɛ muh wuchii nyûme kwɛse sɛŋ njɛ no mɛ tɛ nyume. Tu ge nɛɛ, muh wuchii kɛme gɛ ye nnya no Nyo nya wu le. Muh kɛme yinɛ nnya muh kɛme yege. \p \v 8 Mɛɛse, fɛ bamii ba baaŋ bo maa mo ba kwɛŋkfu, njɛme lɛ, fi joŋe fɛ bo le, lɛ bo mɛ̂ gɛh bo maa njɛ no nle. \v 9 Geenɛ, nɛ bo le njɛ taŋlo bo kaaŋ shɛ́ŋ bɛ ye yiboo sɛŋ, muh gooŋ kwɛse kɛnɛ jwɛŋsɛ bɛ wu tâashɛ bo nyume, nje fi joŋe ki bo tâashɛ bo nyume noo, fede ki muh kwêe bɛ ye yi ŋwɛɛŋe wu. \p \v 10 Fɛ bamii ba taashɛ wa yéh le, ntu njɛmɛ lɛ kwɛse yɛ̂ne keefɛ wu gâsɛ bɛ jwɛŋsɛ gɛ. Gɛ wunɛ nyume nchi wu bu a mɛne gɛ. Wu bu nyu fɛ Tada le. \v 11 Geenɛ, wu gase lo, tu wu kɛme ki wu mɛ̂ gɛh wu nyûme wumaa. Nɛ baaŋ nyu gɛ noo gɛ, wu kaasɛ wu tu a jwɛɛŋ yeh lɛ bɛ wu sêesɛ mwɛɛ bo tû bo nyûme. Le gɛh tɛ fiɛɛ fì njɛme bilɛŋsɛ le lɛ gɛ jwɛŋsɛ kɛme ki wu kûŋ bɛ kwɛɛ gɛ. \p \v 12 Fɛ bamii bamu le njɛme bo le lɛ, muh wù le muh wu mbɛmɛ wu kɛme kwɛse, kwɛse wuyu nyume gɛ muh mbɛmɛ gɛ, kwɛse wuyu koŋe lɛ bɛ wu nyûme, keefɛ jwɛŋsɛ wuyu bvûsɛ wu gɛ. Fiɛɛ finɛ jɛme mɛ. Gɛ jɛme Tada gɛ. \v 13 Kwɛse wù kɛme jwɛŋsɛ, jwɛŋsɛ wuyu nyume gɛ muh wu mbɛmɛ gɛ, wu koŋe lɛ bɛ wu nyûme, keefɛ kwɛse wuyu bû tɛ gɛ. \v 14 Njɛme noo, nje jwɛŋsɛ wù le gɛ muh wu mbɛmɛ gɛ wu kɛme kwɛɛ nyume muh wu mbɛmɛ, tu Nyo jode wa wu njɛ muh we nje kwɛɛ wɛɛ. Kwɛse tɛ wu le gɛ muh mbɛmɛ gɛ, wù kɛme jwɛŋsɛ nyume muh mbɛmɛ, tu Nyo jode wa wu gɛh njɛ muh we nje jwɛŋsɛ wɛɛ. Nɛ baaŋ nyu gɛ noo gɛ, tu gɛ booŋ baboo yuude gɛ. Geenɛ, no fi le, bo yuude lo. \v 15 Nɛ muh wù le gɛ muh wu mbɛmɛ gɛ ja wu tu wu goone ki wu gâsɛ, ba chinɛ. Nɛ fi kooshi noo fɛ jwɛŋsɛ kɛnɛ kwɛse wù le muh wu mbɛmɛ wu kwâji lɛ wu kɛme gɛh ki wu nyû bɛ wu gɛ. Nyo gɛ̀ tɛŋe besabɛŋ lɛ besabɛŋ chêe nyume yi nyiɛgee le. \v 16 Wo wù kwɛse, wo kee la le lɛ taŋlo wo gê wo bvûsɛ jwooŋ? Mo wo wù jwɛŋsɛ wo kee la le tɛ lɛ taŋlo wo gê wo bvûsɛ kwoo? \s1 Muh mɛ gɛh wu nyûme no Nyo gɛ̀ tɛŋe wu wu nyume \p \v 17 Fiɛɛ fi le, le gɛh lɛ muh chêe kinche nyu kì Tada nya wu le. Wu nyûme gɛh no Nyo gɛ̀ tɛŋɛ wu wu nyu. Finɛ le fiɛɛ fì nteefe bintaashɛ bi bamii ba mbɛmɛ yu manjuu le manchii. \v 18 Muh nɛ le ba gɛ̀ tɛŋɛ wu ba chvuu wa wu yeh, keefɛ wu gôone ki wu nyûme njɛ muh wù baaŋ kinshushu gɛ. Nɛ muh le yu wù ba gɛ̀ tɛŋɛ wu, wu baaŋ kinshushu, keefɛ wu gôone lɛ ba chvuu wu yeh mɛɛse gɛ, \v 19 nje muh le ba chvuu wu yeh kɛnɛ ba baaŋ chvuu gɛ, tu gɛ fifiɛɛ kɛme fiɛɛ ki fi gê gɛ. Fiɛɛ fì le fiɛɛ le lɛ muh gɛ̂ɛde banchi ba Nyo. \v 20 Muh wuchii mɛ̂ gɛh wu nyûme no Nyo gɛ̀ tɛŋɛ wu wu nyu. \v 21 Nɛ ba gɛ̀ tɛŋɛ wo, wo nyume nfwa, keefɛ wo bûge gɛ. Geenɛ, nɛ wo kɛme je yì wo bû yi bvunfa le, wo bu fiuŋ. \v 22 Bɛŋ kêe lɛ muh wù Tada gɛ̀ tɛŋɛ wù nyu nfwa le wu bu wa yi bvunfa le fɛ Tada le. Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ tɛ no muh wu ba gɛ̀ tɛŋɛ wu, wu nyume gɛ nfwa gɛ, le wa mɛɛse nfwa wu Kletu. \v 23 Ba gɛ̀ gu lo bɛŋ kinluŋ le. Keefɛ bɛŋ nyûme nfa yi bamii gɛ. \v 24 Noo, booŋ ba bwɛɛŋ, muh mɛ̂ gɛh wu nyûme bɛ Nyo a je yì wu gɛ̀ tɛŋɛ wu wu nyu yi le. \s1 Nteefɛ fɛ bakwɛlɛ le mo bikɛse ba le bakwɛŋkfu \p \v 25 Mɛɛse, kune fi bikɛse kɛnɛ bilɛŋsɛ ba baaŋ bakwɛlɛ, gɛ Tada nyu wu sɛɛŋ fiɛɛ fì njɛ̂me gɛ. Geenɛ, nlé nnyâ waŋ ŋkwajɛ njɛ muh wù Tada le wu koo yii fɛ wu le, wu lɛ muh taŋlo wu bɛ̂ɛŋ fiɛɛ fì wu jɛme le. \v 26 Ŋkwaji lɛ nje baŋgɛ ba le mɛɛse, fi joŋe lɛ muh mɛ̂ gɛh wu nyume no wu le. \v 27 Nɛ muh kɛme wa kwɛse, keefɛ wu ka wu gôone ki wu kûŋ bɛ wu gɛ. Muh nɛ le kwɛse sɛŋ, keefɛ wu ka wu gôone kwɛse gɛ. \v 28 Geenɛ, nɛ jwɛŋsɛ yɛŋ lɛ wu lé wu tâashɛ bvuguu bɛ kwɛse, tu wu baaŋ ge gɛ kimbefɛ gɛ. Ŋgooŋ kwɛse taashɛ tɛ bvuguu bɛ jwɛŋsɛ, tu wu baaŋ ge gɛ tɛ kimbefɛ gɛ. Geenɛ, bɛŋ kêe lɛ bamii bò le bo taashɛ bvuguu bo lé bo gê bo kɛ̂me baŋgɛ yi woŋ kfunɛ le, fɛ mɛne ŋgoone ki mbaŋ bɛŋ yi finɛ fiɛɛ le. \p \v 29 Booŋ ba bwɛɛŋ, fiɛɛ fì njɛme le lɛ kife kfufɛ wa baaŋ ki jêese yi mwɛɛ mu yi nshɛŋ le fɛnɛ. Kɛge yi mɛɛse le gɛɛne lo, bamii ba kɛme wa bikɛse nyûme njɛ gɛ bo kɛme gɛ. \v 30 Bamii ba beede kwe nyûme njɛ gɛ bo beede gɛ, bo laŋeye nyûme njɛ gɛ fiɛɛ joŋe bo le gɛ, bo gude mwɛɛ nyûme njɛ bo kɛme gɛ lo fiɛɛ gɛ. \v 31 Bamii ba gee mwɛɛ yi woŋ kfunɛ le, bo nyûme njɛ gɛ bo kɛme fiɛɛ fì bo ge bɛ woŋ kfunɛ gɛ. Njɛme nɛ, nje no woŋ kfunɛ le mɛɛse nɛ, le wu fede lo. \p \v 32 Ŋgoone lɛ bɛŋ nyûme fiɛɛ jeese gɛ bɛŋ gɛ. Muh wù le kwɛse sɛŋ to wu gɛɛde bvufee yi saaka wù kune Tada le, no taŋlo wu gêe gɛh nyume fiɛɛ fì Tada yûge njoŋ bɛ wu. \v 33 Muh wù kɛme kwɛse to wu gɛɛde bvufee gɛh nyu yi mwɛɛ mu yi woŋ kfunɛ le, no taŋlo wu gêe fiɛɛ fì ye jôŋe kwɛɛ. \v 34 Wu mo wu nyume bvufee bwe ga. Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no fi kwɛse kɛnɛ ŋgooŋ kwɛse wù kɛme gɛ jwɛŋsɛ gɛ le. Wu to wu gɛɛde bvufee yi saaka wù kune Tada le, no taŋlo wu nyâ kikwɛɛ ke bɛ fitele fie fichii wu le. Wù kɛme jwɛŋsɛ to wu gɛɛde bvufee nyu yi mwɛɛ mu yi woŋ kfunɛ le, no taŋlo wu gêe fiɛɛ fì ye jôŋe jwɛɛŋ. \v 35 Njɛme nɛ gɛ ki nfîh lo bɛŋ. Gɛ nyume lɛ ŋgoone ki mbâŋ je fɛ muh mu le gɛ. Ŋgoone nyume lɛ muh kɛɛ fiɛɛ fì le chuule, wu lɛ wu taŋlo wu lɛ̂ne fɛ Tada le bɛ fitele fimimia bvufee bwe baaŋ ga gɛ. \p \v 36 Nɛ jwɛŋsɛ lese mwa wù kwɛse, wu ja wu yɛŋ lɛ gee che fɛ mwa wù kwɛse wuyu le baaŋ kojɛ gɛ, ye ŋwɛɛŋe wu baaŋ, fi nyume gɛh lɛ bo taashɛ bvuguu, wu ge no wu koŋe, wu taashɛ bɛ kwɛse wuyu. Tu wu baaŋ ge gɛ kimbefɛ gɛ. \v 37 Geenɛ, jwɛŋsɛ wù le wu lejɛ lo fɛ fitele fie le lɛ gɛ wu nyu wu tâashɛ bvuguu bɛ kwɛse wù wu lese gɛ, muh kaane gɛ lɛ bɛ wu tâashɛ gɛ, wu shee tɛ bɛ ye ye, wu lejɛ lo fɛ fitele fie le lɛ gɛ bɛ wu nyume bo taashɛ gɛ, tu wu le wu ge tɛ chuule. \f + \fr 7:37 \fr*\ft Kɛnɛ lɛ, “Ki wu kɛ̂me gɛh lo wu njɛ kwɛɛ wù wu lese”.\ft*\f* \v 38 Fi tu nyume lɛ, muh wu le wu taashɛ bvuguu wù nyu bɛ kwɛɛ wu wù lese tu wu le wu ge chuule. Geenɛ, muh wù baaŋ taashɛ gɛ bɛ kwɛse gɛ tu wu le wu ge chuule baaŋ.\f + \fr 7:38 \fr*\ft Kɛnɛ lɛ, “Nɛ muh kɛme mwa ye wu ja wu yɛŋ lɛ gɛ wu gee bɛ mwa ye a je yì kooji le gɛ, mwa wuyu ta wa wu yɛŋ lɛ taŋlo mwa wuyu nyu bɛ jwɛŋsɛ, wu ge no wu yɛde, wu chinɛ mwa ye taashɛ bvuguu bɛ jwɛŋsɛ, tu wu baaŋ ge gɛ kimbefɛ gɛ. 37 Geenɛ, muh wù le wu lejɛ lo fɛ fitele fie le lɛ gɛ wu nyu wu nyâ mwa ye jwɛŋsɛ le gɛ, muh tooŋse gɛ lo wu ki wu nyâ gɛ, wu kɛme tɛ bvuŋga ki wu gê fiɛɛ fì wu koŋe, wu lejɛ lo fɛ fitele fie le lɛ gɛ wu nyu wu nyâ mwa ye jwɛŋsɛ le gɛ, tu wu le wu ge chuule. 38 Fi mo fi nyu lɛ, muh wù le wu nya mwa ye jwɛŋsɛ le, le wu ge chuule. Geenɛ, muh wù baaŋ nya gɛ we jwɛŋsɛ le gɛ le wu ge chuule baaŋ.”\ft*\f* \v 39 Kwɛse to wu nyume kwɛ muh sege jwɛɛŋ baaŋ yu. Geenɛ, nɛ jwɛɛŋ ja lo wu kwe, tu taŋlo wu gɛɛŋ a jwɛŋsɛ wumu wù wu koŋe lɛ bɛ wu tâashɛ bo nyume, wuwɛɛ muh kɛme ki wu nyûme muh wu Tada. \v 40 Geenɛ, no n'yɛnɛ fiaŋ le lɛ nɛ kwɛse wuyu mɛ gɛh noo, wu yûge lo njoŋ baaŋ. Njɛme nɛ, ŋkee lɛ ŋkɛme tɛ Kiyo ki Nyo. \c 8 \s1 Saaka kune mwɛɛ munjile mù ba ge // kintanyɛ yu fɛ banyo le \p \v 1 Nlé njɛ̂mɛ mɛɛse kune mwɛɛ munjile mù bamii le bo ge bintanyɛ yu fɛ banyo le. Le nchiɛɛŋ no ba duu lɛ besabɛŋ bachii kɛme bvufee. Bvunɛ bvufee taŋlo bvu ge muh bɛ̂ɛŋse nyu ye. Geenɛ, kiŋkoŋɛ to ki joone lo. \v 2 Nɛ muh ja wu kwaji lɛ wu kee mwɛɛ, tu gɛ wu kee no wu be kɛme ki wu kêe gɛ. \v 3 Geenɛ, muh nɛ koŋe Nyo, Nyo kêe wu. \p \v 4 Noo, fi kune mwɛɛ munjile mù ba ge kintanyɛ yu fɛ banyo le, besabɛŋ kee lɛ gɛ banyo banɛ nyume lo fiɛɛ gɛ. Nyo le gɛh wu mumwaa, gɛ wumu ka nyume yu gɛ. \v 5 Bamii bamu jode lɛ banyo bamu le yu fɛwe kɛnɛ fɛkuu fɛnɛ. Le nchiɛɛŋ lɛ bamii jode lɛ banyo le wesee, bachiji kikwɛɛ nyume tɛ wesee. \v 6 Mo no bo jode noo fɛ besabɛŋ le Nyo mɛ gɛh wumaa. Le wu wù le Chiji wese besabɛŋ wù gɛ̀ fɛ mwɛɛ munchii. Besabɛŋ chee nyu njɛ wu. Chiji Kikwɛɛ mɛ gɛh tɛ wumaa wù le Jiso Kletu. Le wu wù ba gɛ̀ fɛ mwɛɛ munchii fede yi chiaaŋ ye le, besabɛŋ kɛme tɛ kinche fede yi ye ye le. \p \v 7 Finɛ le fiɛɛ gɛ nyu bamii bachii a besabɛŋ ntɛnɛɛ ba kee gɛ. Bamii bamu ba gɛ̀ shee bo gee bintanyɛ fɛ banyo bayu le bo jade bo doo bo jii kfuu chi mumwɛɛ mwɛɛ munjile mɛɛse bo kwaji gɛ lɛ bo baaŋ bo jii nyume mwɛɛ mù ba le ba ge kintanyɛ yu fɛ banyo bayu le. Muntele muboo mù wɛɛyi mo mu sage bo lɛ mwɛɛ munjile muyu le mu chɛŋɛ bɛ bo. \v 8 Geenɛ bɛŋ kêe lɛ gɛ taŋlo mwɛɛ munjile to bɛ besabɛŋ mbebe Nyo le gɛ. Besabɛŋ baaŋ ji gɛ, fifiɛɛ kɛme gɛ fiɛɛ ki fi gê gɛ. Besabɛŋ ji, yeye gɛ nyû yu gɛ. \v 9 Fiɛɛ fi le, le gɛh lɛ bɛŋ ba kee mwɛɛ munɛ yɛ̂ne keefɛ muh jâ wu jo bvuŋga bvù wu kɛme ki wu gê fiɛɛ fì wu koŋe yu, wu ge nyume fiɛɛ fì mwa bwee wù wɛɛyi baŋsɛ yu wu gwe lo gɛ. \v 10 Nɛ wuwɛɛ muh wù fitele wɛɛyi yɛŋ wo wù kee mwɛɛ, jii mwɛɛ kijusɛ kì ba gee bintanyɛ fɛ banyo le, wu gɛ koŋ tɛ ki wu jî mwɛɛ munjile mù bo gee bintanyɛ yu fɛ banyo le gɛ? \v 11 Nɛ wu ge noo, tu wo wù kee mwɛɛ le wo chɛŋɛ wa bɛ mwa bwoo wù wɛɛyi wunɛ wù Kletu gɛ̀ kwe nje wu. \v 12 Fiɛɛ fì wo ge finɛ mo nyume kimbefɛ wo ge, wo chɛŋɛ bɛ fitele fi mwa bwoo wù wɛɛyi, kimbefɛ kiyu kinɛ le wo ge nyu fɛ Kletu le. \v 13 Noo, nɛ fi le lɛ fiɛɛ fì njii, fi chɛŋe bɛ mwa bwɛɛŋ, ŋgɛ ŋka n'yu ŋkûŋ nyaŋ le gɛ, wu lɛ keefɛ wu gwê gɛ. \c 9 \s1 Bvuŋga bvu mwa ntuŋ wu Jiso kɛme \p \v 1 Gɛ taŋlo ŋgêe fiɛɛ fì ŋkoŋe gɛ? Gɛ mɛ nyume mwa ntuŋ wu Jiso gɛ? Gɛ ŋgɛ̀ n'yɛŋ Tada wese besabɛŋ wu Jiso le gɛ? Gɛ bɛŋ banɛ nyume maajɛ wu lɛme chaŋ fɛ Tada le gɛ? \v 2 Nɛ bamii bamu tɛɛnyi lɛ gɛ mɛ nyûme mwa ntuŋ wu Jiso gɛ, tu gɛ taŋlo bɛŋ tɛ tɛɛnyi gɛ. Bɛŋ le njiŋɛ wù duunyi nchiɛɛŋ lɛ nle mwa ntuŋ wu Tada Jiso. \p \v 3 Njɛme finɛ bamii ba soge kinyi kaŋ le. \v 4 Gɛ bee kɛme ki bee jîi bee ka muu nje lɛme chinɛ gɛ? \v 5 Gɛ bee tɛ taŋlo bee jô besa bikɛse ba le bamii ba mbɛmɛ bee jîɛnyi bɛ bo gɛh yɛɛŋyɛɛŋ njɛ no Bita\f + \fr 9:5 \fr*\ft Jee chinɛ le a baŋwa ba jɛ yi Nyo ba duude le lɛ Sɛfa.\ft*\f* bɛ booŋ ba ntuŋ ba Jiso bamu mo ba mwa bwee Tada Jiso gɛ? \v 6 Fi le lɛ mɛ gɛh besa Banaba be kɛme ki be lɛ̂ne bɛ chiaaŋ yese fɛ bee jîi mwɛɛ? \v 7 Le muh wu nchi wù la wù lɛne wu laaŋe kikwɛɛ ke? Nɛ muh lɛŋ mwɛ wu muntaŋ, wu nyume njɛ wu jii muntaŋ mù bude mwɛne kwɛɛ sɛŋ? Muh wù chiɛɛne tɛ nyáŋ, le wu nyume njɛ wu kanɛ ambɛŋ ayu wu muu sɛŋ? \p \v 8 Mwɛɛ munɛ mù njɛme munɛ le ŋkwajɛ wu muh wu wuŋ maa? Gɛ fi nyume tɛ a banchi ba Nyo le gɛ? \v 9 Musɛ gɛ̀ bee wu saŋ a ŋwa wu banchi le lɛ, \q1 “Nɛ muh jo nyaŋ lɛ yi jîɛɛ agiŋ, \q1 keefɛ wu shûudɛ jwe wu nyaŋ yiyu gɛ.” \p Bɛŋ kwaji lɛ Nyo gɛ̀ jɛme noo, nyume kune nyáŋ?\fig Nyáŋ jiɛɛ agiŋ|alt="Animals threshing grains" src="hk00096c.tif" size="col" loc="1Kol 9:9" copy="Horace Knowles" ref="9:9"\fig* \v 10 Wu gɛ̀ jɛme nyume kune besabɛŋ, ba gɛ̀ saŋ fɛ besabɛŋ le nje muh wù lɛne mwɛ kɛnɛ wù gweji lo wu kɛme ki wu gêe noo wu jiiŋe fwe wu kee lɛ wu lé wu gê wu kɛ̂me fiɛɛ mwɛne kwɛɛ. \v 11 Nɛ bee fɛnɛ le bee booŋ ŋgo yi kiyo a muntele mwɛna le, fi nyu baŋaa fɛ bee le ki bee kɛme mwɛɛ mu yi nshɛŋ le a bɛŋ le? \v 12 Nɛ bamii bamu kɛme bvuŋga ki bo jɛme lɛ bɛŋ nya mwɛɛ bo le, tu gɛ taŋlo bee kɛ̂me bvuŋga be fesɛ lo gɛ? \s1 Bol gɛ̀ baaŋ jo gɛ̀ bvuŋga bwe bvu mwa ntuŋ wu Jiso // ki wu fîi mwɛɛ a bamii le gɛ \p Geenɛ, bee baaŋ jo gɛ bvunɛ bvuŋga gɛ. Bee kaane nyume shɛ́ŋ yi fiɛɛ le fichii, fede fɛ fiɛɛ nyû yu fi jeese lɛ keefɛ saaka wù joŋe wù kune Kletu gɛ̂ɛne fwe gɛ. \v 13 Gɛ bɛŋ kee lɛ bamii ba lɛne yeh yi kintanyɛ le, mwɛɛ munjile muboo to mu bude nyume yu, bamii ba lɛne fɛ kitana ki kintanyɛ le to bo kɛme tɛ fiɛɛ fɛ mwɛɛ mù ba too bɛ mu fo gɛ? \v 14 Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no Tada le wu jɛmɛ lɛ bamii ba feeji saaka wù joŋe kɛme ki bo chêe nyume yiyu le. \p \v 15 Mo no fi le noo, mbaaŋ njo gɛ bvunɛ bvuŋga gɛ, gɛ nsaŋe nɛ lɛ njiiŋe lɛ bɛŋ kɛ̂ bɛŋ gêe fiɛɛ fimi fɛ mɛne gɛ. Nɛ fɛnɛ le lɛ muh fɛ̂ lɛ ye yi nchiaase nje jɛ yi Nyo yì nfeeji achiji nyûme lɛ nfii mwɛɛ a bo le, fi jôŋe lɛ ŋkwe lo. \v 16 Gɛ nchiaase ye lɛ nfeeji saaka wù joŋe wù kune Jiso Kletu gɛ. Fi le a kindoŋ kaŋ le ki nfêeji. Nɛ nfaŋ lo ki nfêeji, ŋgɛ ge wu tô ye yaŋ le. \v 17 Nɛ fɛnɛ le lɛ ŋgee lɛme chinɛ nyume a ŋkwajɛ waŋ le, tu nle ŋkɛ̂mɛ nlaŋe. Geenɛ, gɛ gɛ̀ seese mɛ gɛ. Gɛ̀ seese Nyo wu nya chiaaŋ yaŋ le. \v 18 Noo kfuu chi maajɛ wù taŋlo ŋkɛ̂me nje lɛme chinɛ le la? Maajɛ waŋ le gɛh lɛ nfêeji saaka wù joŋe achiji, n'ya nlɛme gɛ lɛ bɛŋ lâaŋe mɛ no nfeeji saaka wuyu gɛ. \v 19 Bɛŋ kêe lɛ gɛ mɛ nyume a muh kuu gɛ. Geenɛ, nle ŋkusɛ kikwɛɛ kaŋ lɛ mɛ nyûme nfwa wu bamii bachii wu lɛ nsô bo wesee, bo nyûme ba Kletu. \v 20 Ndoo nyume besa Bajuu, ntu gɛh njɛ bo, wu lɛ nsô bo, bo tu bamii ba Kletu. Ndoo nyume besa bo, no bo bii banchi ba Musɛ le, ntu gɛh njɛ bo. Geenɛ, n'ya nyume gɛ a banchi kuu gɛ, wu lɛ nsô bamii a bo ntɛnɛɛ. \v 21 Ndoo nyume besa bamii baa bò le gɛ a banchi kuu gɛ, ntu njɛ muh wù ya nyu gɛ a banchi kuu gɛ. Ŋgee noo, wu lɛ nsô tɛ bamii baa bo nyume ba Kletu. Gɛ nyu lɛ mbaaŋ nyume a nchi wu Nyo kuu gɛ. Nle a nchi wu Kletu kuu. \v 22 Ndoo nyume tɛ besa bamii ba wɛɛyi yi mbɛmɛ le, ntu tɛ njɛ bo wu lɛ nsô tɛ bo. Nle ntu wa lo fiɛɛ fichii fɛ bamii le bachii, wu lɛ taŋlo ŋgê mo nyume la fì taŋlo ŋge bamu a bo ntɛnɛɛ bo to bo bonɛ. \v 23 Ŋgee mwɛɛ munɛ munchii nɛ nje saaka wù joŋe wù kune Kletu, wu lɛ ŋge ŋkɛ̂me tɛ bvujoŋɛ bvù saaka wuyu nyaa bamii le. \p \v 24 Gɛ bɛŋ kee lɛ yi kinlegɛ le sege bamii to bo lege wesee to so gɛh muh wu mumwaa wu kɛmɛ maajɛ gɛ? Noo, bɛŋ tɛ lêge a je yì bɛŋ lé bɛŋ gê bɛŋ kɛ̂mɛ maajɛ yi le. \v 25 Bamii ba sɛji bachii kɛnɛ le nsɛjɛ wu kinlegɛ, kɛnɛ le kfuu chi wù nɛɛ, bo to bo yɛyɛ chuule, bo to bo yɛyi noo, ki bo gê bo kɛ̂me maajɛ, maajɛ wunɛ le wù kage lo. Geenɛ, maajɛ wese besabɛŋ le wù kage gɛ. \v 26 Le fiɛɛ fì nlege kaŋ kinlegɛ ŋgɛɛne chaaŋ nyu fɛ ba koode fo. Gɛ mɛ nyu njɛ muh wu muŋko wù nooŋ gɛh lo muŋko nchɛ nchɛ gɛ. \v 27 Nyiɛge bɛ ye yaŋ, mɛ mone lɛ mbîi nyu fiɛɛ fì kooji le, wu lɛ keefɛ ŋge ndoo nfejɛ wa jɛ yi Nyo bamii bamu le, Nyo tu wu bvûsɛ lo mɛ ŋgoo yi bamii ba le bo kojɛ bamii be le gɛ. \c 10 \s1 Besabɛŋ yɛ̂ne lɛ keefɛ fiɛɛ fì gɛ kooshɛ bɛ bamii ba Ishwala // kôoshɛ bɛ besabɛŋ gɛ \p \v 1 Booŋ ba bwɛɛŋ, ŋgoone lɛ bɛŋ kwâjɛ chuule fiɛɛ fì gɛ̀ kooshɛ bɛ bachiji chiji besa sege bo gɛ̀ jiɛnyi nchvuuŋ. Bo bachii gɛ̀ jiɛnyi akuu a kimbɛ, bo gɛɛŋ bo daŋ joo yì baaŋ kuu.\f + \fr 10:1 \fr*\ft Kinɛ le kife kì Musɛ gɛ̀ saa fwe ki wu bvûsɛ bo Ijib a Joo yì baaŋ yinɛ le yì ba tɛŋe lɛ yì Yɛɛde (Kinsaŋ 14:21-22).\ft*\f* \v 2 No fi gɛ̀ kooshɛ noo, fi mo fi nyu njɛ a kimbɛ kɛɛ le bɛ a joo yɛɛ le bo gɛ̀ kɛmɛ nleesɛ a joo ki bo nyû bamii ba Musɛ. \v 3 Bo bachii gɛ̀ jii mwɛɛ munjile mù gɛ̀ nyaa Nyo, \v 4 bo muu tɛ joo yì gɛ̀ nyaa Nyo, wu gɛ̀ gee yi bude yi kimbaaŋ le. Kimbaaŋ kiyu gɛ̀ bee Kletu wù gɛ̀ jiɛnyi bɛ bo. \v 5 Mo no bo gɛ̀ yɛde mwɛɛ munɛ le nɛ, ba duude bo le tu bo gee gɛh mwɛɛ mù fitele befe Nyo. Wu mo wu yuuyɛ bobaa bamii, agvuŋ aboo giimɛ nchvuuŋ. \p \v 6 Mwɛɛ munɛ gɛ̀ kooshi bɛ bo nyu nteefɛ fɛ besabɛŋ le lɛ keefɛ besabɛŋ gɛ̂ɛ shɛ́ŋ yese yi mwɛɛ mù mbefe le njɛ bo gɛ. \v 7 Keefɛ besabɛŋ bûune banyo ba achiji no bamu gɛ̀ buune gɛ. Ba le ba saŋ kune bo lɛ, \q1 “Bamii gɛ̀ shii, bo ji mwɛɛ, bo mu, \q1 bo ja we bo mo bo lee bine le bo tu bo bine fɛ fimooso le.” \m \v 8 Keefɛ besabɛŋ gêe nyiɛŋ yi kinjaŋ no bamu gɛ̀ gee gɛ, Nyo gɛ̀ ge bo kwe banchvuge mbanfiɛɛ ncho batɛde (23,000) yi juu le chimimia. \v 9 Keefɛ besabɛŋ mône Tada no bo gɛ̀ mone gɛ, Nyo ge yó taayɛ bo bo kweeyɛ. \v 10 Keefɛ besabɛŋ shûŋshi no bamu gɛ̀ shuŋshi, Nchɛndaa wu Kwe yuuyɛ bo gɛ. \p \v 11 Mwɛɛ munɛ munchii mù gɛ̀ kooshi bɛ bo nyu nteefɛ fɛ bamii le. Ba gɛ̀ saŋ nɛ lɛ besabɛŋ banɛ ba chee gɛh nyu yi kife kì woŋ kage wa le, be jôde wɛɛ. \v 12 Noo, muh wù kwaji lɛ wu lɛme wu tɛɛme chuule, wu yɛ̂ne lɛ keefɛ wu gê wu gwê gɛ. \v 13 Bɛŋ kêe lɛ mmoŋ wuchii wu too fɛ bɛŋ le, le no wu to wu too tɛ fɛ bamii bamu le. Nyo le Nyo wù to wu lɛme gɛh yi jɛ ye le, gɛ taŋlo wu chînɛ lɛ mmoŋ to fɛ bɛŋ le wu fe bvuŋga bwena gɛ. Nɛ mmoŋ too fɛ bɛŋ le, wu dûnyɛ gɛh nyu je yì bɛŋ fê yu bɛŋ so mmoŋ wuyu. \p \v 14 Noo nsáa yaŋ yi shɛ́ŋ, nto sɛŋe bɛŋ le lɛ bɛŋ lêge mwɛɛ mu kune banyo ba achiji. \v 15 Njɛme bɛŋ le nɛ njɛ bamii ba kɛme bvufee. Bɛŋ taa fɛ bikwɛɛ biɛna le chuule laa fiɛɛ fì njɛme bɛŋ le finɛ le nchiɛɛŋ. \v 16 Gɛ besabɛŋ to bee jo fiŋkoo fi ntɛ, bee nya kiyone Nyo le, bee mu yi kintaashɛ le, tu besabɛŋ le be taashɛ yi kilɛmɛ ki Kletu le gɛ? Nɛ besabɛŋ doo be jo blɛd wu yi kife kɛɛ le bee bwɛɛyɛ bee ji yi kintaashɛ le, tu gɛ besabɛŋ taashɛ nyu yi ye yi Kletu le gɛ? \v 17 No besabɛŋ jii blɛd wunɛ nɛ nyu bamii ba duude chefe nyu gɛh yimimia, tu fi duunyi lɛ besabɛŋ le ye yimimia, nje besabɛŋ jii gɛh nyu chefe yimimia. \v 18 Bɛŋ jo mbejɛ fɛ bamii ba Ishwala le. Muh wuchii wù jii fiɛɛ fɛ kitana ki kintanyɛ le wu taashɛ wa bɛ Nyo yi kintanyɛ kiyu le. \v 19 Fiɛɛ fì njɛme finɛ le lɛ la? Fi le lɛ mwɛɛ mù ba gee bintanyɛ yu fɛ banyo le kɛme fiɛɛ ki fi gê kɛnɛ lɛ banyo bayu tɛ kɛme fiɛɛ fì bo ge? \v 20 Gɛ nyu noo gɛ. Fiɛɛ fì njɛme le lɛ bintanyɛ bì bamii ba kee gɛ Nyo gɛ gee, bo gee nyu fɛ banchɛndaa ba debele le. Gɛ bo gee nyu fɛ Nyo le gɛ. Mo ntu jɛme lɛ keefɛ bɛŋ tâashi bena banchɛndaa ba debele gɛ. \v 21 Gɛ taŋlo bɛŋ mûu a fiŋkoo fi kintaashɛ fi le fi Tada le, bɛŋ ka bɛŋ mûu a fiŋkoo fi Sataŋ le gɛ. Gɛ taŋlo tɛ bɛŋ jîi mwɛɛ munjile mu Tada bɛŋ ka bɛŋ jîi mu Sataŋ gɛ. \v 22 Keefɛ besabɛŋ gêe fiɛɛ fì shɛ́ŋ biinyi Tada gɛ. Besabɛŋ goone ki bee dûnyɛ lɛ bee tɛɛme bee fede wu? \s1 Muh gêe fiɛɛ nyu fì taŋlo fi fî tɛ mwa bwee \p \v 23 Besabɛŋ bamu jade bo tu bo duu lɛ bo kɛme bvuŋga ki bo ge fiɛɛ fichii. Geenɛ, bo kêe lɛ gɛ nyu fiɛɛ fichii fì taŋlo fi fî muh gɛ. Lɛ besabɛŋ bamu jade bo tu bo duu gɛh lɛ bo kɛme bvuŋga ki bo gê mo fiɛɛ fichii. Gɛ nyu tɛ fiɛɛ fichii fì taŋlo fi gê muh lɛ̂me wu tɛɛme yi mbɛmɛ we le gɛ. \v 24 Keefɛ muh gêe fiɛɛ wu kwaji gɛ no fi kooji fɛ kikwɛɛ ke le gɛ. Muh kwâji tɛ no fi kooji fɛ mwa bwee le. \v 25 Bɛŋ jîi nyaŋ yichii yi ba gese fɛ waaŋ, bɛŋ soose gɛ laa yi ja faaŋ la, wu lɛ keefɛ muntele mwɛna sâge bɛŋ yi fifiɛɛ fiɛɛ le gɛ. \v 26 Njɛme noo, nje ba le saŋ a Ŋwa Nyo le lɛ, \q1 “Kɛme Tada woŋ kfunɛ mo mwɛɛ munchii mù le yi wu le.” \p \v 27 Nɛ muh wù le gɛ muh wu mbɛmɛ gɛ tɛŋe bɛŋ lɛ bɛŋ tô bɛŋ jii mwɛɛ, bɛŋ bɛɛŋ bɛŋ gɛɛŋ, bɛŋ jîi fiɛɛ fichii fì ba nya bɛŋ le keefɛ bɛŋ sôose gɛ. Keefɛ fitele sâge bɛŋ yi fifiɛɛ fiɛɛ le gɛ. \v 28 Geenɛ, muh mu nɛ ja lo wu sɛɛŋ bɛŋ le lɛ mwɛɛ munjile muyu le ba ge kintanyɛ yu fɛ banyo le, keefɛ bɛŋ jî gɛ wu lɛ keefɛ muh wù be sɛŋe bɛŋ yɛ̂ŋ lɛ bɛŋ gee fiɛɛ fì befe, mo fɛ fitele sâge muh. \v 29 Njɛme fitele finɛ nyu fi muh wù be sɛŋe bɛŋ le. Gɛ njɛme nyu fiena gɛ. Geenɛ, taŋlo muh mu biih lɛ laa taŋlo wu lu ki wù gêe fiɛɛ fì wu koŋe nje fi le fi sâge fitele fì muh mu la? \v 30 Nɛ njii fiɛɛ nnya kiyone kiyu Nyo le, muh ka wu nâanyi mɛ nje la? \v 31 Mɛ mo nduu fiaŋ lɛ fiɛɛ fichii fì muh gee, kɛnɛ wu jii nyu fijile, kɛnɛ wu muu nyu fimule, wu gêe je yì muh mu yɛŋ lo, wu nyâa mbɛɛŋsɛ Nyo le. \v 32 Keefɛ bɛŋ gêe fiɛɛ fì taŋlo fi chɛŋe bɛ muntele mu bamii gɛ, kɛnɛ nyu Bajuu, kɛnɛ nyu bamii ba le gɛ Bajuu gɛ, kɛnɛ kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ba Nyo. \v 33 Mɛ mone fiaŋ kiŋgee fiɛɛ fichii nyu fì muh wuchii yûge njoŋ. Gɛ ŋkwaji gɛh nyu fiɛɛ fì kune kikwɛɛ kaŋ maa gɛ. Ŋkwaji kune bamii bachii, lɛ ŋgê bo ki bo gê bo bônɛ. \c 11 \s1 No taŋlo muh nyume sege wu buune \p \v 1 Bɛŋ bîi kiŋge kaŋ le, gɛh no mbii ki Kletu le. \v 2 Mbɛɛŋse bɛŋ no bɛŋ kwaji mɛ yi fiɛɛ le fichii bɛ no bɛŋ bii mwɛɛ mù ŋgɛ̀ n'yɛyɛ bɛŋ yu. \v 3 Geenɛ, ŋgoone lɛ bɛŋ kɛ̂ɛ chuule lɛ kikwɛɛ ki jwɛŋsɛ wuchii le Kletu, kikwɛɛ ki kwɛse le jwɛɛŋ, kikwɛɛ ki Kletu nyume Nyo. \v 4 Jwɛŋsɛ wuchii wù buune, kɛnɛ wu teede ntuŋ wu Nyo wu nyu baŋɛ kikwɛɛ, tu wu choose Kletu wù le kikwɛɛ ke. \v 5 Geenɛ, kwɛse wuchii wù buune, kɛnɛ wu teede nyu ntuŋ wu Nyo njɛ wu baŋɛ kikwɛɛ sɛŋ, tu wu choose nyu jwɛɛŋ wù le kikwɛɛ ke. Gɛ yeye nyu yu bɛ kwɛse wù ba kwaa kikwɛɛ ke gɛ. \v 6 Nɛ wu le wu yɛŋ lɛ gɛ wu nyu wu baŋɛ kikwɛɛ ke gɛ, wu mo kwaa lo. Geenɛ, no le bvuya fɛ kwɛse le ki wu nyû bɛ kikwɛɛ ba kwaa, wu mo wu baŋɛ la kikwɛɛ kiyu. \v 7 Gɛ jwɛŋsɛ kɛme ki wu bâŋɛ kikwɛɛ ke sege wu buune gɛ, nje wu le nfiɛɛnɛ yi Nyo wu ka nyu bvujoŋɛ bvu Nyo. Geenɛ, kwɛse le bvujoŋɛ bvu jwɛŋsɛ. \v 8 Gɛ jwɛŋsɛ gɛ̀ bu yi kwɛse le gɛ, gɛ̀ bu kwɛse yi jwɛŋsɛ le. \v 9 Gɛ Nyo gɛ̀ fɛ tɛ jwɛŋsɛ nje kwɛse gɛ. Wu gɛ̀ fɛ nyu kwɛse nje jwɛŋsɛ. \v 10 Le nje fifiɛɛ bɛ nje banchɛndaa ba Nyo wù kwɛse kɛme ki wu kɛ̂me fiɛɛ fimi kikwɛɛ ke le fì chuunyi lɛ wu le a bvuŋga bvu muh kuu. \v 11 No fi le noo, fɛ besabɛŋ ba taashɛ wa besa ba Tada, gɛh kwɛse nyu bɛ kikwɛɛ ke wu maa jwɛŋsɛ sɛŋ gɛ, gɛh jwɛŋsɛ nyu tɛ bɛ kikwɛɛ ke wu maa kwɛse sɛŋ gɛ. \v 12 Fi le noo, nje no kwɛse gɛ̀ bu yi jwɛŋsɛ le, mɛɛse le kwɛse wu boyi jwɛŋsɛ, geenɛ fiɛɛ fichii jade nyu fɛ Nyo le. \v 13 Bɛŋ tɛ bîjɛ antɛnɛɛ ayu. Fi le chuule lɛ kwɛse bûune Nyo njɛ wu baŋɛ kikwɛɛ ke sɛŋ? \v 14 Mo no bɛŋ yɛde mwɛɛ le, gɛ bɛŋ kee lɛ fɛ jwɛŋsɛ gɛɛ kikwɛɛ ki chi baaŋ le nyû kinchoosɛ fɛ wu le gɛ? \v 15 Geenɛ, kwɛse nɛ kɛme yvu yì ndefe tu gɛ nyu ŋgone fɛ wu le gɛ? Nyo gɛ̀ nya yvu yì ndefe kwɛse le lɛ yi baŋe kikwɛɛ ke. \v 16 Nɛ muh le yu wu goone ki wu tɛ̂ɛnyi fiɛɛ finɛ, wu kee lɛ gɛ besabɛŋ kɛnɛ bintaashɛ bi bamii ba Nyo ka kɛme je yimi yi bo gee mwɛɛ yu gɛ. \s1 Nteefɛ kune ntɛ wu Tada Jiso \r (Macho 26:26-29; Maliku 14:22-25; Luka 22:14-20) \p \v 17 Geenɛ, fiɛɛ fimi le yu fì ŋgoone ki ntefɛ bɛŋ yu, nyume fì bɛŋ gee, mbɛɛŋse gɛ bɛŋ yu gɛ. Bɛŋ too bɛŋ shii yi kintaashɛ le tu bu fiɛɛ fì befe fede fì joŋe. \v 18 Fiɛɛ fi ŋgoone n'ya ndu le lɛ, n'yuge lɛ bɛŋ to bɛŋ taashɛ njɛ kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ, bɛŋ tu bɛŋ nyume de yeye yeye. N'yɛnɛ lɛ taŋlo nyume nchiɛɛŋ. \v 19 Fi joŋe lo lɛ kiŋgaye nyûme a bɛŋ ntɛnɛɛ wu lɛ bo mo bo kêe bamii ba kooji abɛŋ ntɛnɛɛ. \v 20 N'yɛde lɛ sege bɛŋ too yi kintaashɛ le ki bɛŋ jî mwɛɛ munjile mu Tada, bɛŋ jii gɛh nyume mu gɛ. \v 21 Njɛme nɛ nje sege bɛŋ doo bɛŋ jii mwɛɛ, bɛŋ bamu tu bɛŋ jii gɛh nyume mwɛna mwɛɛ munjile bɛŋ gɛɛne fwe, bamu mo bo mɛ jɛŋ, bamu muu mbvuuŋ mo koode lo bo. \v 22 Le la noo? Gɛ bɛŋ kɛme yéh yì bɛŋ jîi yu, bɛŋ muu yu gɛ? Noo lɛ bɛŋ goone ki bɛŋ jôde kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ki Nyo fɛkuu, bɛŋ gee bamii ba fuude kɛme bvuya le? Taŋlo njɛme bɛŋ le lɛ la? Taŋlo mbɛɛŋse bɛŋ yi finɛ le? Gɛ, taŋlo mbɛɛŋsɛ gɛ. \v 23 Ŋgɛ̀ n'yɛyɛ bɛŋ nyu bɛ fiɛɛ fì Tada gɛ̀ yɛyɛ mɛ yu, lɛ gɛ̀ bee kintaŋ ki ba le ba gesɛ Tada wese besabɛŋ wu Jiso, wu jo chefe yi blɛd, \v 24 wu nya kiyone Nyo le, wu bwɛɛyɛ wu jɛmɛ lɛ, \wj “Finɛ le ye yaŋ yi nnya nje bɛŋ. Bɛŋ gêe finɛ ki bɛŋ kwâji mɛ.”\wj* \v 25 Lɛ bo ji mwɛɛ bo mɛsɛ, wu jo fiŋkoo wu ge gɛh yɛɛŋyɛɛŋ njɛ fweele, wu jɛmɛ lɛ, \wj “Fiŋkoo finɛ le maŋkaŋ mà manfɛŋ ma Nyo gwo bɛ kilɛmɛ kaŋ. Bɛŋ gêe finɛ segechii bɛŋ muu ki bɛŋ kwâji mɛ.”\wj* \v 26 Fi mo fi nyume lɛ segechii kì bɛŋ jii blɛd wunɛ bɛŋ ka bɛŋ muu fiŋkoo finɛ bɛŋ feeji nyu kune kwe yi Tada gɛɛne bude sege wu lé wu gê wu kâasɛ wu tô. \v 27 Noo, mo nyu yɛɛŋ wu jii blɛd wuyu kɛnɛ wu muu fiŋkoo fi Tada fiyu a je yì joŋe gɛ le, tu mwɛdɛ gee nyu kimbefɛ nje wu baaŋ ŋgvuuŋ gɛ ye bɛ kilɛmɛ ki Tada gɛ. \v 28 Sege muh doo wu jii blɛd wunɛ wu ka muu fiŋkoo finɛ, wu ya wu taa kikwɛɛ ke fɛ wu ge noo, \v 29 nje muh wu la wu jii blɛd wunɛ wu muu fiŋkoo finɛ wu kee gɛ fiɛɛ fì le ye yi Tada le gɛ, tu mwɛdɛ jii wu ka muu, wu jôde nyu nsa fɛ kikwɛɛ ke le. \v 30 Le fiɛɛ fì bamii ba duude a bɛŋ ntɛnɛɛ wɛɛyi, bamu chɛne, bamu kweeyɛ wa. \v 31 Geenɛ, nɛ besabɛŋ le be taa bikwɛɛ biɛsa chuule fɛ be jii bee ka muu, Tada gɛ ka wu sa besabɛŋ gɛ. \v 32 Nɛ Tada sage besabɛŋ, tu wu naji lo besabɛŋ wu lɛ keefɛ wu gê wu tâashɛ besabɛŋ bɛ bamii ba yi woŋ kfunɛ le lɛ besabɛŋ le be gwe nsa gɛ. \v 33 Booŋ ba bwɛɛŋ, fi mo fi nyume lɛ sege bɛŋ taashɛ ki bɛŋ jî mwɛɛ munjile mu Tada lɛ, bɛŋ chiɛɛŋ muh wuchii to. \v 34 Nɛ jɛŋ yuu muh, mwɛdɛ ji mwɛɛ a wu yeh, wu lɛ keefɛ bɛŋ gê bɛŋ tô kintaashɛ le wu gê fiɛɛ fì to nyume bɛ nsa fɛ kikwɛɛ ke le gɛ. Fi kune mwɛɛ mumu, nlé ŋgê ntêfɛ bɛŋ sege nto. \c 12 \s1 Nnya yi Kiyo ki Yuude \p \v 1 Booŋ ba bwɛɛŋ, nlé njɛ̂mɛ mɛɛse kune nnya yì Kiyo ki Yuude nyaa bamii le. Gɛ ŋgoone lɛ bɛŋ nyû yi kijibɛ le gɛ. \v 2 Bɛŋ kee lɛ sege bɛŋ gɛ̀ baaŋ bamii ba kee gɛ Nyo gɛ, ba gɛ̀ lɛɛde bɛ bɛŋ kɛnɛ a jé yi la le, bɛŋ tu bɛŋ njiine, bɛŋ mo bɛŋ ŋgvuune banyo ba achiji bò le njɛ taŋlo bo jɛme sɛŋ. \v 3 Mɛ mo njɛme lɛ bɛŋ kɛ̂ɛ chuule lɛ muh wù Kiyo ki Nyo le yi ye ye le, wu gɛ ka wu du lɛ, “Loŋ kôo Jiso” gɛ. Gɛ muh taŋlo wu du tɛ lɛ, “Jiso le Tada” njɛ fi Kiyo ki Yuude wu sɛŋ gɛ. \p \v 4 Doo tu fɛ nnya le, bamii kɛme nnya yeye yeye, nya gɛh Kiyo kimimia bo le. \v 5 Bamii lɛne chilɛme yeye yeye a kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ntɛnɛɛ, geenɛ Tada wuboo nyu gɛh wu mumwaa. \v 6 Jé le gɛh yeye yeye yì bamii lɛne yo, gee gɛh Nyo wu mumwaa lɛ bamii gêe chilɛme chiyu chinɛ jé yiyu le. \v 7 Ba le ba nya gɛh muh wu mumwaa wu mumwaa bɛ ye nnya yi Kiyo ki Yuude ki wu lɛ̂ne fɛ muh wuchii le. \v 8 Muh kɛme gɛh ye nnya yi Kiyo ki Yuude nya wu le nyu ki wu jɛ̂me njɛ muh wù kɛme bvufee, nnya yi muh mu le ki wu jɛ̂me njɛ muh wù kee mwɛɛ. Fichii gee gɛh Kiyo kimimia. \v 9 Kiyo nya muh mu nyu fitele fì wu leesɛ yi Nyo le chuule, nnya yi muh mu nyu ki wu fɛ̂de binchɛŋ. Fichii gee gɛh Kiyo kimimia. \v 10 Kiyo nya muh mu nnya nyu ki wu gêe biŋgha bi mwɛɛ, nnya yi muh mu nyu ki wu têede bantuŋ ba Nyo, nnya yi muh mu nyu bvufee ki wu kêe yeye yeye wu mwɛɛ mù jade fɛ Kiyo ki Nyo le bɛ mù jade gɛ fɛ Kiyo ki Nyo le gɛ, nnya yi muh mu nyu bvuŋga ki wu jɛ̂me jɛ́ yì ba kee gɛ, nnya yi muh mu nyu nchiɛɛyɛ wu mwɛɛ mù muh wuyu jɛme bamii le. \v 11 Bo gee mwɛɛ munɛ munchii nya gɛh Kiyo kimimia nnya yiyu bo le, ki gaji muh wuchii le no ki goone. \s1 Kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ lɛ le njɛ ye yi muh \p \v 12 Besabɛŋ kee lɛ ye yi muh le gɛh yimimia, geenɛ yi kɛme bimbe wesee. No bimbe biyu le wesee nɛ bi taashi gɛh yi fiɛɛ le fimimia. Le gɛh tɛ no Kletu bɛ bamii be le. \v 13 Besabɛŋ le bamii yeye yeye, bamu le Bajuu, bamu Baglek, bamu nyu nfa, bamu nyume gɛ nfa gɛ. Le gɛh a Kiyo le kimimia kì ba gɛ̀ leesɛ besabɛŋ a joo ki be nyû ye yimimia. Nyo gɛ̀ gɛle gɛh nyu Kiyo kiyu kimimia fɛ muntele mwesa besabɛŋ le.\f + \fr 12:13 \fr*\ft Kɛnɛ lɛ nyu gɛ nfa gɛ. Le a kiyo kimimia kɛɛ ntɛnɛɛ ki ba gɛ̀ leesɛ bee bachii a joo lɛ be nyûme ye yimimia, le kiyo kiyu kimimia kì ba gɛ̀ nya bee be mu.\ft*\f* \p \v 14 Gɛ ye yi muh lɛ nyu gɛh kimbe kimimia gɛ. Le bimbe bì duude. \v 15 Nɛ kikaa ja ki jɛmɛ lɛ, “No gɛ mɛ nyu kibo gɛ, tu gɛ mɛ mbaaŋ kimbe ki ye le gɛ”, fifiɛɛ gɛ ya fi ge lɛ ki mo ki nyû njɛ ki le kimbe ki ye le sɛŋ gɛ. \v 16 Kintuŋ ja tɛ ki jɛmɛ lɛ, “No gɛ mɛ nyu jise gɛ, tu gɛ mɛ mbaaŋ kimbe ki ye le gɛ”, fifiɛɛ gɛ ya fi ge lɛ ki mo ki nyû njɛ ki le kimbe ki ye le sɛŋ gɛ. \v 17 Nɛ ye yi muh yichii bee mɛ gɛh jise, wu yûge mwɛɛ bɛ la? Ye yichii nɛ be mɛ gɛh kintuŋ, wu yûge nsanɛ wu fiɛɛ bɛ la \v 18 Fiɛɛ fì le, le lɛ Nyo gɛ̀ bee wu fɛ muh wu seesɛ bimbe bie bi ye lɛ yeye yeye no wu koŋe lɛ bi nyûme. \v 19 Nɛ ye yi muh be mɛ gɛh kimbe kimimia, yi nyu nɛɛ? \v 20 No fi le, bimbe bi ye le wesee. Geenɛ bi taashɛ bi fɛ ye yimimia. \v 21 Gɛ taŋlo jise du kibo le lɛ, “Gɛ ŋgoone wo gɛ.” Gɛ kikwɛɛ taŋlo ki du tɛ bikaa le lɛ, “Gɛ ŋgoone bɛŋ gɛ.” \v 22 Fiɛɛ fì nyume le lɛ, bimbe bi ye lɛ bì yɛne lɛ bi wɛɛyi lo, le bì taŋlo ye yi muh nyu njɛ bi le lo sɛŋ gɛ. \v 23 Bimbe bi ye bì besabɛŋ jode lɛ bi le nchɛ, le bi, bì besabɛŋ jiiŋe fo chuule. Bimbe bi besabɛŋ to be kɛme bvuya ki bee duunyi bamii le, le bi, bì besabɛŋ to be baŋe. \v 24 Bimbe bì bamii yɛde, le bì goone gɛ lɛ ba jiiŋe fo noo gɛ. Nyo le wu seesɛ wa ye yi muh je yì le lɛ ba ŋgvûune bimbe bì yɛne lɛ bi le nchɛ. \v 25 Wu gɛ̀ gee noo wu lɛ keefɛ kiŋgaye nyu yi ye le gɛ, lɛ kimbe tôone kimi, kimi toone kimi. \v 26 Nɛ kimbe ki ye kimi ja ki tu ki yuge nsasɛ, tu bimbe biyu bichii le bi yûge nsasɛ. Nɛ ba nya ŋgvunɛ kimbe ki ye le kimimia, tu bi bichii lé bi lâŋeye bɛ ki. \v 27 Lɛ doo tu fɛ Kletu le nyu bɛŋ bachii bɛŋ nyu ye ye, muh wu mumwaa wu mumwaa bɛŋ le le kimbe ki ye yiyu. \v 28 Nyo le wu gɛɛ bamii ba lɛne chilɛme yeye yeye yi kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ le. Ba fwe nyu booŋ ba ntuŋ ba Jiso, bò bii bo le nyu bamii ba teede bantuŋ ba Nyo, bò ka bii bo le nyu bamii ba yɛyi bamii. Wu gɛɛ bamu nyu bamii ba gêe biŋgha bi mwɛɛ, bamu bò fɛ̂de binchɛŋ, bamu bò fîih bamii. Wu gɛɛ bamu nyu ba seese no chilɛme gɛ̂ɛne, bamu nyu ba kee ki bo jɛ̂me jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ. \v 29 Gɛ nyu bamii bachii ba le booŋ ba ntuŋ ba Jiso gɛ. Gɛ nyu bachii ba teede bantuŋ ba Nyo gɛ. Gɛ nyu bamii bachii ba yɛyi bamii gɛ, gɛ nyu bachii ba gee biŋgha bi mwɛɛ gɛ. \v 30 Gɛ bamii bachii nyu ba kɛme nnya yi fɛde binchɛŋ gɛ. Gɛ nyu bachii ba taŋlo bo jɛme jɛ́ yi bo kee gɛ. Gɛ nyu tɛ bamii bachii bo taŋlo bo chiɛɛyi mwɛɛ mu bamii jɛme a jɛ́ yimi yi bamii le gɛ. \v 31 No nnya yinɛ yichii le nɛ, bɛŋ kôŋe chuule ki bɛŋ kɛ̂me nnya gɛh nyu yi kuge yi fede yichii. Geenɛ, nlé ndûnyɛ bɛŋ fiɛɛ fì fede mwɛɛ munɛ munchii. \c 13 \s1 Kiŋkoŋɛ fede mwɛɛ munchii \p \v 1 Nɛ ŋkee ki njɛ̂mɛ jɛ́ yi bituŋ bichii mo jɛ́ yi banchɛndaa ba Nyo, njɛ ŋkɛme kiŋkoŋɛ fɛ bamii le sɛŋ, tu ŋkune gɛh nyu jwe njɛ ŋgɛŋ wù baajɛ, kɛnɛ bichwa bì muh suŋe. \v 2 Nɛ ŋkɛme bvuŋga ki ntêede bantuŋ ba Nyo, ŋkee mwɛɛ mu nyilɛ le, mo mwɛɛ munchii, nleesɛ fitele yi Nyo le chuule wu taŋlo mɛ muushɛ ba mbegɛ, geenɛ njɛ ŋkɛme kiŋkoŋɛ fɛ bamii le sɛŋ, tu nle gɛh lo fiɛɛ fì achiji. \v 3 Nɛ njo mwɛɛ mwaŋ munchii ŋga bamii le, nnya tɛ ye yaŋ lɛ ba tôŋ, \f + \fr 13:3 \fr*\ft Baŋwa ba kege bamu kɛme fɛnɛ lɛ, “Nnya tɛ ye yaŋ lɛ nchiaase ye.”\ft*\f*geenɛ njɛ ŋkɛme kiŋkoŋɛ fɛ bamii le sɛŋ maajɛ nyû la. \v 4 Muh wù kɛme kiŋkoŋɛ fɛ bamii le to wu kaane shɛ́ŋ, wu ka gee kiŋge ki joŋe fɛ bamii le. Gɛ wu wɛɛ muh to wu bɛɛne kindoŋ gɛ. Gɛ wu to wu chiaase ye kɛnɛ wu yuge ye gɛ. \v 5 Gɛ wu to wu ŋase bɛ bamii gɛ. Gɛ wu to wu kwaji gɛ nyu kikwɛɛ ke gɛ. Gɛ wu to wu toonyi shɛ́ŋ chige gɛ. Gɛ wu to wu ŋgode finte fi kimbefɛ gɛ. \v 6 Gɛ wu to wu yuge njoŋ bɛ fiɛɛ fì befe gɛ. Wu to wu yuge njoŋ nyu bɛ fiɛɛ fì le nchiɛɛŋ. \v 7 Muh wù kɛme kiŋkoŋɛ to wu fii mwɛɛ munchii, wu jiiŋe gɛh fwe yi fiɛɛ le fichii, wu ka kaane shɛ́ŋ yi fiɛɛ le fichii. \v 8 Gɛ kiŋkoŋɛ to ki ka gɛ. Geenɛ kife lé ki yû ki tô kì bvuŋga bvu Nyo gɛ̀ nya lɛ bamii têede bantuŋ be yu lé ki kâ, jɛ́ yì bamii jɛme bo kee gɛ yi ka, bvuŋga ki bo kee mwɛɛ chuule ka tɛ. \v 9 Mu le mu ka noo nje besabɛŋ kee mwɛɛ mɛɛse gɛh lo kimbɛge kimbɛge, bee teede bantuŋ ba Nyo gɛh kimbɛge kimbɛge. \v 10 Geenɛ sege fiɛɛ fì kooji gɛɛne mɛɛse to, mwɛɛ mù kimbɛge kimbɛge mo mu kâ. \v 11 Gɛ̀ bee sege ŋgɛ̀ baaŋ mwa wù shige, ŋgɛ̀ jɛme njɛ mwa, ŋkwaji mwɛɛ njɛ mwa, n'yɛde mwɛɛ le njɛ mwa. Ndoo nta wa mo nchinɛ kinche ki booŋ le. \v 12 Mɛɛse besabɛŋ yɛde mwɛɛ le jibejibe njɛ a mijoo le. Geenɛ lé gê nyû kife kikɛɛ le mu yuu a besabɛŋ jii. Mɛɛse ŋkee mwɛɛ kimbɛge kimbɛge, lé gê nyû sege kɛɛ, mɛ mo mɛsɛ ŋkɛ̂ɛ mwɛɛ munchii gɛh no Nyo kee mɛ. \v 13 Mwɛɛ le muntɛde mù lé mu mɛ̂ gɛh mu lɛme fo. Mwɛɛ muyu munɛ le: Ki muh lêesɛ fitele yi Nyo le, bɛ ki muh jîiŋe fwe yi ŋka wu Nyo le, mo ki muh kɛ̂me kiŋkoŋɛ. Geenɛ kiŋkoŋɛ le fiɛɛ fì kuge fi fede mu munchii. \c 14 \s1 Ki ŋka njɛmɛ kune nnya yi Kiyo ki Yuude \p \v 1 Bɛŋ gɛ̂ɛde kiŋkoŋɛ fwe a mwɛɛ munchii, geenɛ bɛŋ kôŋe tɛ chuule nnya yì Kiyo ki Yuude nyaa bamii le, fede munchii, nnya ki ba têede bantuŋ ba Nyo. \v 2 Nɛ muh jɛme nyu a jɛ́ yì ba kee gɛ yi le gɛ, tu gɛ wu jɛme nyu bamii le gɛ, wu jɛme nyu Nyo le, nje gɛ muh yuge fiɛɛ fì wu jɛme gɛ. Wu jɛme nyu mwɛɛ mu nyilɛ le a bvuŋga bvu Kiyo ki Yuude le. \v 3 Geenɛ, muh wù teede bantuŋ ba Nyo to wu jɛme nyu bamii le, wu gee bamii kuu yi mbɛmɛ le, wu ka yufe muntele muboo, wu ka gee tɛ muntele mu bamii jiɛɛ. \v 4 Muh wù jɛme jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ, to wu fii gɛh nyu kikwɛɛ ke maa. Geenɛ, muh wù teede bantuŋ ba Nyo, to wu fii nyu kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ lɛ kichii. \v 5 Nto koŋe lɛ bɛŋ jɛ̂me jɛ́ yi bamii kee gɛ yi gɛ. Geenɛ, fiɛɛ fì ŋkoŋe baaŋ le lɛ bɛŋ têede nyu bantuŋ ba Nyo bamii le. Muh wù teede bantuŋ ba Nyo kuge wu fede muh wù jɛme jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ. Nɛ finɛ baaŋ nyu gɛ lɛ muh le yu wu fiise jɛ́ yiyu wu lɛ kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ yu chuule ki yi fî bo bo kuu. \p \v 6 Booŋ ba bwɛɛŋ, nja mɛɛse nto fɛ bɛŋ le, ntu njɛme jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ, fifiɛɛ fî bɛŋ yi la le? Fiɛɛ fì taŋlo fi fi bɛŋ le gɛh sege nle nto bɛ fiɛɛ fì fɛŋ fì Nyo le wu dunyɛ mɛne, kɛnɛ fiɛɛ fimi fì wu goone lɛ ŋgê bɛŋ kɛɛ, kɛnɛ ntuŋ we wumu lɛ ntêe bɛŋ le, kɛnɛ fiɛɛ fimi lɛ n'yɛ̂yɛ bɛŋ yu. \v 7 Bee jo gɛh mwɛɛ njɛ ndoŋ kɛnɛ kome mù ya kɛme gɛ kinche gɛ. Taŋlo muh ge nɛɛ fɛ wu kɛɛ fiɛɛ fì mu jɛme njɛ bo toŋ kɛnɛ bo ku a je yì kooji le sɛŋ? \v 8 Nɛ muh ja lɛ wu toŋ soŋ yi jɛŋ, wu baaŋ toŋ gɛ a je yì kooji le gɛ, bamii gê nɛɛ fɛ bo bu jɛŋ? \v 9 Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no nɛ bɛŋ jɛme bamii le njɛ bo yuge lo sɛŋ, bo ge nɛɛ fɛ bo kɛ̂ɛ fiɛɛ fì bɛŋ jɛme? Tu bɛŋ jɛme gɛh nyume fii le. \v 10 Gɛ nyu kimaŋɛ lɛ chikfuu chi jɛ́ le yu yeye yeye yi nshɛŋ yinɛ le gɛ. Gɛ yimi nyu yu yi le nje ba kee kinyi kiyu sɛŋ gɛ. \v 11 Geenɛ, muh nɛ ja wu tu wu jɛme mɛne a jɛ́ yi n'yuge gɛ le, tu wu lé wu nyûme njɛ muh wu kituŋ fɛ mɛne, mɛ nyu tɛ njɛ muh wu kituŋ fɛ wu le. \v 12 Ntu njɛme bɛŋ le lɛ no bɛŋ goone lɛ bvuŋga bvu Kiyo ki Yuude dûunyi a bɛŋ ntɛnɛɛ, bɛŋ mo mɛ môŋ chuule ki bɛŋ kɛ̂me nnya yiyɛɛ yi taŋlo yi gê kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ kûu lo. \p \v 13 Fi tu fi nyu lɛ, muh wù jɛme jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ, wu bûune lɛ taŋlo wu kɛɛ ki wu chîɛɛyi mwɛɛ muyu mù wu jɛme bamii le. \v 14 Nɛ nja ntu mbuune a jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ, tu mbuune a kiyo kaŋ le, geenɛ n'ya mbuune gɛ bɛ bvufee bwaŋ gɛ. \v 15 No fi le noo, nlé ŋgê nɛɛ? Nlé mbûune a kiyo kaŋ le, mbuune tɛ bɛ bvufee bwaŋ, n'yɛɛne a kiyo kaŋ le, n'yɛɛne tɛ bɛ bvufee bwaŋ. \v 16 Fuge noo sɛŋ, wo nɛ ja wo yuuse Nyo a kiyo kuŋ le, muh mu wù be bee fo wu yege gɛh lo wu ge nɛɛ fɛ wu bɛɛŋ lɛ, “Fi nyûme noo” yi kiyone kì wo be nya le njɛ wu be yuge jɛ́ yì wo jɛme sɛŋ? \v 17 Nɛ wo nya kiyone noo, wo nyaa chuule nɛɛ, tu gɛ taŋlo fi fi muh mu wɛɛ gɛ. \v 18 Nnyaa kiyone Nyo le lɛ ŋkee ki njɛme jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ nfede bɛŋ bachii. \v 19 Geenɛ, mo no ŋkee ki njɛme noo ndoo nyume a kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ntɛnɛɛ, ntu ŋkoŋe ki njɛme mo nyu jɛ́ yishɛŋ, yi kɛme bvufee wu lɛ n'yɛ̂yɛ bamii bamu yu, fede ki njɛ̂me jɛ́ banchvuge yuufe (10,000) njɛ ba kee yi sɛŋ. \p \v 20 Booŋ ba bwɛɛŋ, keefɛ bɛŋ kɛ̂me baŋkwajɛ ba booŋ ba shige shige gɛ. Bɛŋ nyûme gɛh njɛ mumwone mu bwele mu kee gɛ wa fiɛɛ kune kimbefɛ gɛ. Geenɛ, bɛŋ kɛ̂me baŋkwajɛ nyu ba ŋgaamii. \v 21 Ba le ba saŋ a Ŋwa wu banchi le lɛ, \q1 “Mɛ wù Tada Nyo njɛme lɛ nlé ŋgê njɛ̂me, \q1 bamii banɛ le de yi bantolo le, \q1 a jɛ́ yì ba kee gɛ yi le gɛ. \q1 Geenɛ, gɛ fifiɛɛ nyu fi ge bamii banɛ mo bo yûge mɛne gɛ.” \m \v 22 Fi tu fi nyu lɛ, ki jɛmɛ jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ, le njiŋɛ fɛ bamii ba le gɛ ba mbɛmɛ le gɛ, gɛ nyu njiŋɛ fɛ bamii ba mbɛmɛ le gɛ. Geenɛ, nnya ki teede bantuŋ ba Nyo le njiŋɛ fɛ bamii ba le ba mbɛmɛ le, gɛ nyu fɛ ba le gɛ ba mbɛmɛ le gɛ. \v 23 Nɛ bɛŋ, kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ lɛ kichii nɛ le ki to yi kintaashɛ le, muh wuchii mo wu kɛ wu jɛme gɛh nyu jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ, bamii ba nchɛ kɛnɛ bamii ba le gɛ ba mbɛmɛ le gɛ, bo ja bo lee, bo yu no bɛŋ jɛme, bo gɛ kwajɛ lɛ bɛŋ ghaane lo gɛ? \v 24 Geenɛ, nɛ muh wuchii teede nyu ntuŋ wu Nyo, muh wu nchɛ kɛnɛ wu le gɛ muh mbɛmɛ gɛ lee, fiɛɛ fì bɛŋ jɛme fi ge wu kɛɛ lɛ wu le muh wù befe, fi sâge wu fɛ fitele fie le, \v 25 mwɛɛ mu nyile fɛ fitele fie le, gwenyɛ waaŋ. Noo, wu mo wu tuŋ anyuu fɛkuu, wu nyaa n'yuusɛ wu baaŋ Nyo le wu duu lɛ, “Nyo le bɛ bɛŋ nchiɛɛŋ.” \s1 No taŋlo kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ bûune // ki gee mwɛɛ mù kooji \p \v 26 Booŋ ba bwɛɛŋ, fiɛɛ fichii fì njɛme le lɛ la? Fi le lɛ, sege bɛŋ to yi kintaashɛ le, muh wù kɛme ŋkee ki wu yɛ̂ɛŋ wu yɛɛŋ, muh wù kɛme n'yɛyɛ wu yɛyɛ, wù kɛme fiɛɛ fì Nyo le wu dunyɛ wu le wu jɛmɛ, wù kee ki wu jɛ̂mɛ jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ wu jɛmɛ, wù kee ki wu chîɛɛyi jɛ́ yiyu bamii yuge wu chiɛɛyɛ. Bɛŋ kɛme ki bɛŋ gêe mwɛɛ munchii a je yì kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ kuu lo. \v 27 Nɛ bamii le ki bo jɛme jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ, bo jɛmɛ gɛh bafɛɛ kɛnɛ batɛde maa. Nɛ bo doo bo jɛme bo jɛme wu mumwaa wu mumwaa, muh mu nyume wu chiɛɛyi mwɛɛ mù bo jɛme bamii le. \v 28 Nɛ muh baaŋ nyu gɛ yu wù chiɛɛyi mwɛɛ mù bo jɛme gɛ, bo mɛ gɛh jwe wuchile a kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ntɛnɛɛ, muh jɛme gɛh nyu a shɛŋ a shɛŋ fɛ kikwɛɛ ke le bɛ Nyo. \v 29 Nɛ bamii ba teede bantuŋ ba Nyo le yu, bafɛɛ kɛnɛ batɛde bo jɛme bamii le. Bo doo bo jɛme bamu chɛge fiɛɛ fì bo jɛme chuule. \v 30 Nɛ Nyo ja wu dunyɛ fiɛɛ muh mu wù be shilɛ lo le, muh wù be jɛme wa wɛɛ chii, wu nya je wɛɛ muh jɛmɛ. \v 31 Bɛŋ kêe lɛ bɛŋ bachii taŋlo bɛŋ têede bantuŋ ba Nyo. Nɛ bɛŋ doo bɛŋ teede, bɛŋ teede muh wu mumwaa wu mumwaa wu lɛ bamii bachii yɛ̂yi mwɛɛ muntele muboo yufe tɛ. \v 32 Bamii ba Nyo le wu nya yiboo nnya nyu ki bo teede bantuŋ be, bo kɛme bvuŋga awe a nnya yiyu, \v 33 nje gɛ Nyo nyu Nyo wù kɛŋse gɛ, Nyo le Nyo wu nyiɛgee. \p No fi le a bintaashɛ bi bamii ba mbɛmɛ ba le ba Nyo le bachii, \v 34 sege bikɛse le a kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ntɛnɛɛ, bo nyû jwe wuchile. Gɛ ba nya bo bɛ bvuŋga ki bo jɛ̂me gɛ. Bo kɛme ki bo yûge lo a bilɛŋsɛ le, nyu no nchi jɛme. \v 35 Nɛ fiɛɛ le yu fì bo goone ki bo kɛɛ, bo bii bilɛɛŋ baboo le sege bo tu jiŋ yeh, nje le kinchoosɛ fɛ kwɛse jɛ̂me a kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ntɛnɛɛ. \v 36 Bɛŋ kêe lɛ gɛ gɛ̀ kɛ bɛŋ jɛ yi Nyo gɛ. Noo gɛ̀ kɛ bɛŋ le? Gɛ ka bɛŋ ba jɛ yi Nyo le yi gɛɛŋ fo gɛ. Noo ka gɛh bɛŋ le? \v 37 Muh wù kee lɛ wu le muh wù teede bantuŋ ba Nyo, kɛnɛ wù kee lɛ Nyo le wu nya wu bɛ nya ye yi Kiyo ki Yuude, wu kɛme ki wu bɛ̂ɛŋ lɛ fiɛɛ finɛ fì nsaŋ fɛ bɛŋ le, le nchi wu nya Tada lɛ nsaŋ. \v 38 Nɛ muh baaŋ bɛɛŋ gɛ fi gɛ, tu ba lé ba fâŋ tɛ wu bɛ fie fiɛɛ. \p \v 39 Booŋ ba bwɛɛŋ, fi mo fi nyu lɛ, bɛŋ gɛ̂ɛ shɛ́ŋ chuule ki bɛŋ têede nyu bantuŋ ba Nyo. Geenɛ, keefɛ bɛŋ fâŋ lɛ keefɛ bamii jɛ̂me jɛ́ yì ba kee gɛ yi gɛ. \v 40 Bɛŋ doo bɛŋ gee mwɛɛ munɛ munchii, bɛŋ kɛnyɛ chuule bɛŋ gêe a je yì joŋe le. \c 15 \s1 Jiso Kletu gɛ̀ bu yi kwe le \p \v 1 Booŋ ba bwɛɛŋ, ŋgoone mɛɛse ki ntâŋ bɛŋ kune saaka wù joŋe wù ŋge nfejɛ bɛŋ le, bɛŋ fi bɛŋ lɛme yiyu le mɛɛse. \v 2 Le saaka wuyu wunɛ wù bvûuse bɛŋ nɛ bɛŋ jiji chuule yi fiɛɛ fì ŋgɛ nfejɛ bɛŋ le. Nɛ fuge noo sɛŋ, tu bɛŋ gɛ̀ bɛme gɛh achiji. \v 3 Bɛŋ kêe lɛ ŋgɛ̀ nya fiɛɛ bɛŋ le nyu fishaŋ a mwɛɛ le munchii, nyume gɛh fi fì bo gɛ̀ nya mɛne. Fiɛɛ fiyu le lɛ Kletu gɛ̀ be wu kwe fɛ bimbefɛ biɛsa besabɛŋ le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no ba gɛ̀ saŋ a Ŋwa wu Nyo le, \v 4 ba jiiyɛ wu, lɛ bu aju atade Nyo bvusɛ wu yi kwe le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no ba gɛ̀ saŋ a Ŋwa wu Nyo le, \v 5 bɛ lɛ wu gɛ̀ dunyɛ kikwɛɛ ke Bita le,\f + \fr 15:5 \fr*\ft Jee chi Bita chinɛ le a jɛ yi Glek le lɛ Sɛfa.\ft*\f* wu ka wu dunyɛ tɛ booŋ be ba ntuŋ ba yuufe ncho bafɛɛ le. \v 6 Wu to wu dunyɛ tɛ kikwɛɛ ke bamii ba mbɛmɛ ba le kijusɛ kimimia fede muh gii yitɛŋ. Bamii ba duude ŋgoo yinɛ le baaŋ gɛh yu, bamu kweeyɛ wa. \v 7 Wu to wu ka wu dunyɛ kikwɛɛ ke Jɛm le, wu mo wu ka wu dunyɛ tɛ booŋ be ba ntuŋ le bachii. \v 8 Doo nyume ajiŋ, wu dunyɛ tɛ kikwɛɛ ke mɛ wunɛ wu le njɛ mwa wù boyɛ che gɛ̀ bee gɛ aje aje gɛ. \v 9 Njɛme noo nje nle lo njɛ muh wù ajiŋ antɛnɛɛ a booŋ ba ntuŋ ba Jiso le bachii. Mbaaŋ mo ŋkojɛ gɛ wù ba tɛ̂ŋe mɛ lɛ mwa wu ntuŋ wu Jiso gɛ, nje ŋgɛ̀ mboone bikaa a kintaashɛ ki bamii ba Nyo le. \v 10 Geenɛ, le nfii wu Nyo, wù ge fɛ mɛ nyume fiɛɛ fì nle mɛɛse. Gɛ nfii wunɛ wù Nyo gɛ̀ nya mɛne gɛ̀ lɛsɛ achiji gɛ. Ŋgɛ̀ bee nlɛŋ nfe lo booŋ ba ntuŋ ba Jiso bachii. Geenɛ, gɛ ŋgɛ̀ lɛne bɛ bvuŋga bwaŋ gɛ. Gɛ̀ bee nfii wu Nyo wunɛ wù gɛ̀ lɛne yi ye yaŋ le. \v 11 Fi mo fi nyu lɛ kɛnɛ gɛ̀ bee mɛ wù gɛ̀ nfeeji saaka wunɛ bɛŋ le, kɛnɛ gɛ̀ feeji bo, tu le gɛh fiɛɛ fimimia fì besa bo feeji, bɛŋ gɛ̀ bɛɛŋ fi le. \s1 Besabɛŋ lé be bû tɛ yi kwe le \p \v 12 Mɛɛse no bee feeji lɛ Kletu gɛ̀ be wu bu yi kwe le, bɛŋ bamu ge nɛɛ fɛ bɛŋ tu bɛŋ duu lɛ gɛ̀ bamii ba kweeyɛ wa nyu bo ge bo bû yi kwe le gɛ? \v 13 Nɛ fi le lɛ gɛ̀ bamii ba kweeyɛ wa nyu bo ge bû yi kwe le gɛ, tu gɛ Kletu gɛ̀ bu tɛ yi kwe le gɛ. \v 14 Nɛ le lɛ Kletu gɛ̀ baaŋ bu gɛ yi kwe le gɛ, tu fiɛɛ fì bee feeji le achiji, shɛ́ŋ yì bɛŋ gɛle wu le le achiji. \v 15 Nɛ finɛ le noo, tu bee lɛme jiŋ yi nsa wu Nyo yi achiji le, nje bee jiɛnyi bee feeji lɛ wu gɛ̀ bee wu bvusɛ Kletu yi kwe le njɛ wu gɛ̀ bee wu bvusɛ sɛŋ, nɛ fi le nchiɛɛŋ lɛ gɛ bamii ba kweeyɛ wa nyu bo ge bo bû yi kwe le gɛ. \v 16 Nɛ finɛ le lɛ gɛ bamii nyu bo ge bo bu yi kwe le gɛ, tu gɛ Kletu gɛ̀ bu tɛ yi kwe le gɛ. \v 17 Fi tu nyu lɛ nɛ Kletu gɛ̀ baaŋ bu gɛ yi kwe le gɛ, mbɛmɛ wene le achiji, tu bimbefɛ biɛna baaŋ gɛh yi ye yene le. \v 18 Fi mo fi nyume tɛ lɛ bamii ba gɛ̀ kweeyɛ a bo taashɛ wa bɛ ba Kletu le bo lɛsɛ wa achiji. \v 19 Nɛ besabɛŋ jiiŋe fwe yi Kletu le jiiŋe lɛ wu fîi besabɛŋ nyu gɛh yi kinche kinɛ le maa, tu besabɛŋ le bamii ba bamii ba yi woŋ kfunɛ le bo kôode yii fɛ besabɛŋ le fede lo bamii bachii. \p \v 20 Geenɛ, nchiɛɛŋ wuyu le lɛ Nyo gɛ̀ bvusɛ Kletu yi kwe le. Kletu le muh wù fwe wù chɛle je fɛ bamii ba kweeyɛ wa le. \v 21 No muh wu mumwaa gɛ̀ ge kwe to fɛ bamii le bachii, le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no muh wu mumwaa lé wu gê lɛ bamii tô bo bû yi kwe le. \v 22 Fi tu nyu lɛ no bamii bachii kwee nje bo le kfuu chi Adam le, le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no bo lé bo gê bamii bachii nyû yu nje bo le bamii ba Kletu. \v 23 Geenɛ, muh lé wu gê wu bûde gɛh ke kife le. Kletu le muh wù gɛ̀ chɛlɛ je wu bu. Sege wu ge doo wu kaasɛ wu to, bamii ba le be mo bo bû tɛ. \v 24 Fi ge doo fi kooshɛ noo, mo nyu kife kì woŋ lé wu kâ. Kletu lé wu gê wu chîijɛ bvunfoŋ bɛ bvuŋga mo bvukugɛ bvuchii bvù sage mɛɛse, wu mo wu chvûu bvunfoŋ bwe Nyo wù le Chiji le. \v 25 Kletu kɛme gɛh ki wu sâge gɛɛŋ bu sege Nyo lé wu gê wu gɛ̂ɛ bamii be ba kimbanɛ bachii a wu kuu wu tôme bikaa yi bo le. \v 26 Muh wu kimbanɛ wù ajiŋ wù wu lé wu gê wu mɛ̂sɛ wu chîijɛ le kwe. \v 27 Le fiɛɛ fì ba gɛ̀ saŋ a ŋwa wu Nyo le lɛ, \q1 “Nyo le wu gɛɛ wa mwɛɛ munchii a wu kuu, \q1 wu tu wu sage.” \p Geenɛ, ki njɛme lɛ mwɛɛ munchii le a wu kuu gɛ mo nyu lɛ Nyo wù le wu gɛɛ mwɛɛ munchii a wu kuu nyu tɛ a wu kuu gɛ. \v 28 Lé gê nyûme sege mwɛɛ munchii le wa a Kletu kuu wu sage, wu wù Mwa Nyo mo wu gɛ̂ɛ kikwɛɛ ke a Chiji kuu wù gɛle mwɛɛ munchii a wu kuu, wu lɛ Nyo mo wu nyu awe a fiɛɛ fichii manjuu le manchii wu sage. \p \v 29 Baaŋ nyu gɛ lɛ bamii ba kweeyɛ wa lé bo gê bo kâasɛ bo bû yi kwe le, bo tu bo leese bamii a joo yi kijusɛ ki bamii ba kweeyɛ wa le nje la? Bamii ba bo leese a joo noo, maajɛ wuyu nyûme la fɛ bo le? \v 30 Bee tɛ bee jiɛnyi bee yuu ye kife kichii nɛ nje la? \v 31 Booŋ ba bwɛɛŋ, nle jwe wu kwe le aju achii. Njɛme mwɛɛ munɛ nɛ nje n'yûge ye yi fiɛɛ fì Kletu Jiso wù Tada wese besabɛŋ le wu fɛ fɛ bɛŋ le fede chiaaŋ yaŋ le. \v 32 Nɛ baaŋ nyu gɛ lɛ bamii ba kweeyɛ wa lé bo gê bo bû yi kwe le, no bamii to bo jɛme mwɛɛ, ŋgɛ ŋgɛɛŋ Ɛfɛsu, bamii ba ŋage njɛ nyáŋ yi nchvuuŋ tu bo juu besa bo, bo goone ki bo sâayɛ lo mɛ, lɛ maajɛ wuyu le la? Nɛ nfaŋ nlu lo, ndû lɛ fi nyume no bo to bo jɛme lɛ, “Besabɛŋ jîi mwɛɛ, bee mûu nje fɛwɛge bee bude be kweeyɛ” gɛ? \v 33 Keefɛ muh lɛ̂ɛde bɛ bɛŋ gɛ. Bɛŋ kêe lɛ, “Nɛ muh wù kiŋge ke joŋe jiɛnyi bɛ ŋgoo yì befe, ŋgoo yiyu chɛŋɛ bɛ wu.” \v 34 Bɛŋ tɛɛŋ bvufee bwena jiŋ, bɛŋ chinɛ kimbefɛ le. N'yɛde lɛ gɛ bɛŋ bamu kee Nyo gɛ. Njɛme nɛ ki ŋgê lɛ bɛŋ kɛme bvuya. \s1 Ye yi bamii le bo ge bo bû yu kwe le \p \v 35 Taŋlo muh mu ja wu biide lɛ laa bamii lé bo gê bo bûde yi kwe le nɛɛ la? Bo lé bo gê bo kɛ̂me nyume kfuu chi ye yi nɛɛ la? \v 36 Wɛɛ muh wu biide noo le kiyuŋ. Gɛ wu kee lɛ ba to ba booŋ fiɛɛ fi kwe fɛ fi buujɛ gɛ? \v 37 Gɛ ye yi fiɛɛ fì ba bonɛ nyume yi to yi buujɛ yi tu yi kuu gɛ. Ba bonɛ gɛh nyume ŋgo lɛyilɛyi, kɛnɛ nyume ŋgo yi agiŋ, kɛnɛ nyume yi la, \v 38 Nyo mo wu nyâ ŋgo yiyu bɛ ye yi wu koŋe. Wu nyaa ye yeye yeye bii no kfuu chi ŋgo yiyu le. \v 39 Gɛ mwɛɛ munchii kɛme nyaŋ yi ye yɛɛŋyɛɛŋ gɛ. Bamii kɛme yiboo nyaŋ yi ye yeye, nyáŋ kɛme yiboo, munyii kɛme yiboo, bíɛŋ kɛme tɛ yiboo ye. \v 40 Mwɛɛ mu we le a yiboo je le, mu fɛkuu le a yiboo je le. Mwɛɛ mu we kɛme bvuboo bvujoŋɛ, mu fɛkuu kɛme bvuboo bvujoŋɛ. \v 41 Juu kɛme bwɛ bvujoŋɛ, kwii kɛme bwe bvujoŋɛ, jóŋ kɛme tɛ bvuboo bvujoŋɛ. Gɛ joŋ yimi bɛ yimi mo kɛme bvujoŋɛ yɛɛŋyɛɛŋ gɛ. \p \v 42 Le gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no ye yi bamii lé yi gê yi nyûme sege bo bude yi kwe le. Ba to ba jiiyɛ muh ye ye fo, geenɛ gɛ ye yì wu lé wu bû yu yi kwe le baaŋ yi fo gɛ. \v 43 Ba jiiyi muh bɛ ye yi chuunyi gɛ chuule gɛ, yi kɛme gɛ bvuŋga gɛ. Geenɛ, wu lé wu tô wu bûde yi kwe le bɛ ye yi kɛme bvujoŋɛ, yi kɛme bvuŋga. \v 44 Ba jiiyi muh ye ye nyu yi muh wu wuŋ. Geenɛ, wu lé wu tô wu bûde yi kwe le bɛ ye yi nyume wa yi kiyo. Nɛ ye yi muh wu wuŋ le lo, tu ye yi kiyo le tɛ lo. \v 45 Noo ba le ba saŋ lɛ, “Adam wù fwe gɛ̀ bee yu wu yɛne.” Lɛ tu fɛ Adam wù ajiŋ le, wu tu nyume fie kiyo ki nyaa kinche bamii le. \v 46 Gɛ muh to wu ya wu kɛme ye nyu yi kiyo gɛ. Wu to wu ya wu kɛme nyume ye yi muh wu wuŋ fɛ wu kɛme yi kiyo. \v 47 Adam wù fwe ba gɛ̀ fɛ wu bɛ kibvunɛ. Adam wù ajiŋ gɛ̀ ja fie fɛwe \v 48 Bamii ba fɛkuu fɛnɛ le njɛ muh wù fwe wù ba gɛ̀ fɛ bɛ nshɛŋ, bamii ba fɛwe le njɛ muh wù gɛ̀ ja fɛwe. \v 49 No besabɛŋ le bee jo nfiɛɛnɛ yi muh wù ba gɛ̀ fɛ bɛ nshɛŋ, le gɛh no besabɛŋ le bee jo yi muh wù gɛ̀ ja fɛwe. \p \v 50 Booŋ ba bwɛɛŋ, nsɛŋe bɛŋ lɛ gɛ taŋlo ye chinɛ yì le nyaŋ bɛ kilɛmɛ to ki kɛ̂mɛ kijusɛ antɛnɛɛ a bvunfoŋ bvu Nyo gɛ. Gɛ taŋlo tɛ fiɛɛ fì taŋlo fi fô to fi kɛmɛ kijusɛ fɛ fiɛɛ foo gɛ fo gɛ. \v 51 Bɛŋ yêgɛ bɛŋ yû nsɛɛŋ bɛŋ kinyilɛ ki fiɛɛ. Gɛ besabɛŋ bachii nyu be ge be kwêeyɛ gɛ. Geenɛ ye yese besebɛŋ bachii le yi jâ yi kûsɛ. \v 52 Ba doo ba toŋ soŋ yì fɛkimɛsɛ, ye yese besebɛŋ mo yi kûsɛ nɛ mwaŋŋ no muh to wu babe jise. Soŋ ge doo chi jɛme bamii ba kweeyɛ wa mo bo bû yi kwe le, bɛ ye yì baaŋ gɛ yi fo gɛ, besabɛŋ ba baaŋ yu mo be kusɛ lo. \v 53 Ye chinɛ yì taŋlo yi fô kɛme ki yi kûsɛ yi tu wa nyu yì taŋlo yi gɛ fo gɛ. Ye yì taŋlo yi kwê kɛme ki yi kûsɛ yi tu wa yì taŋlo yi gɛ kwe gɛ. \v 54 Sege ye yì taŋlo yi kwê yi fo kûsɛ wa yi tu yì taŋlo yi kwe yi gɛ ka yi fo gɛ, fiɛɛ fichii mo fi kôjɛ no ba gɛ̀ saŋ a Ŋwa wu Nyo le lɛ, \q1 “Ba le ba so wa kwe ba ŋgode bvuŋga bwe. \q1 \v 55 O kwe, bvuŋga bwuŋ le faaŋ? \q1 O kwe, gwɛŋ wo wu wo taa bamii yu le faaŋ?” \m \v 56 Gwɛŋ wu kwe le kimbefɛ, bvuŋga bvu kimbefɛ le nchi wu Nyo. \v 57 Geenɛ besabɛŋ nyâa kiyone Nyo wù le wu taashɛ besabɛŋ bɛ Tada wese besabɛŋ wù Jiso Kletu besabɛŋ nyu be soo kimbefɛ mo kwe. \p \v 58 Noo booŋ ba bwɛɛŋ ba le shɛ́ŋ yaŋ, bɛŋ lɛ̂me bɛŋ tɛɛme. Keefɛ fiɛɛ shîŋshɛ lo bɛŋ gɛ. Bɛŋ nyâ ye yene yichii yi lɛme chi Tada le segechii. Bɛŋ kêe lɛ gɛ lɛme chì muh gee nje Tada le chi gê chi lɛ̂sɛ achiji gɛ. \c 16 \s1 Nnya ki ba fî bamii ba Nyo yu \p \v 1 Nle njɛmɛ mɛɛse kune nnya yì ba nyaa ki ba fî bamii ba le ba Nyo yu. Bɛŋ gêe gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no ŋgɛ jɛme bintaashɛ bi bamii ba mbɛmɛ bi Galɛshiaŋ gêe. \v 2 Sege le juu chì fwe yi kimaa le kichii, muh wu mumwaa wu mumwaa baa fiɛɛ wu seesɛ wu gɛɛ. Muh doo wu baade, wu baa gɛh no Nyo le wu buu wu. Ŋge ndoo nto bɛŋ gɛ ka bɛŋ she bɛŋ suge lo kinsu gɛ. \v 3 Ŋge ndoo nfɛsɛ, mɛ mo nsâŋ ŋwa ntâa fɛ nya yene le, bamii ba bɛŋ le bɛŋ baa bo mo bo jô bo gɛ̂ɛŋ bɛ yi Yɛlusalɛm. \v 4 Nɛ fi le fi kojɛ bɛŋ le lɛ ŋgɛ̂ɛŋ tɛ, besa bo mo be gɛ̂ɛŋ. \s1 Mwɛɛ mù Bol gɛ̀ kwaji ki wu gê \p \v 5 Nlé ŋgê n'ya nfe je Masɛdonia sege ntoo a bɛŋ le, nje ŋgoone ki nfe je yo. \v 6 Taŋlo besabɛŋ chê, bee chê mo nyu kife ki fii doo ki fe, wu lɛ bɛŋ ge bɛŋ fîh mɛ yi jiɛnyi waŋ le, mɛ mo ŋgɛ̂ɛne a ŋgɛɛne yo. \v 7 Ŋgoone lɛ ŋge ndoo nto a bɛŋ le mɛɛse besabɛŋ gɛ yɛnɛ gɛh lo we we gɛ. Ŋjiiŋe fwe, ŋkee lɛ nlé ŋgê ntô besabɛŋ bosɛ ye be che, fɛ Tada fɛnɛ le wu bɛɛŋ. \v 8 Geenɛ mbaaŋ nche Ɛfɛsu yanɛ ŋgɛɛŋ mbu juu chi Ŋka wu Bɛntɛko. \v 9 Kimbuŋ kì baaŋ le ki gwenyɛ fɛ mɛne yanɛ ki ŋgêe lɛme chi Nyo, mo no bamii ba duude bamu le yu bò bane lɛme chinɛ nɛ. \v 10 Sege Timoti to, bɛŋ yɛ̂ŋ lɛ bɛŋ lé bɛŋ gê wu yûge njoŋ a bɛŋ ntɛnɛɛ, nje wu gee gɛh lɛme chi Nyo yɛɛŋyɛɛŋ no ŋgee. \v 11 Keefɛ muh lâasɛ wu gɛ. Bɛŋ ge bɛŋ fî wu wu lɛ̂ŋ bɛ nyiɛgee wu tû jiŋ fɛ mɛne, nje besa booŋ ba bwe wese chiɛɛne wu. \v 12 Fi kune mwa bwe wese besabɛŋ wù Abolo, nche nlɛgɛ wu wesee lɛ wu lâ jigɛ a bɛŋ le bɛ booŋ ba bwe wese besabɛŋ bamu baa, geenɛ wu baaŋ koŋ gɛ mbɛŋ ki wu tô mɛɛse gɛ. Wu ge doo wù kɛmɛ je, wu mo wu tô. \s1 N'yɛsɛ bɛ kimɛsɛ ki njɛmɛ \p \v 13 Bɛŋ doo bɛŋ nyume bɛŋ yɛ̂ne. Bɛŋ lɛ̂me bɛŋ tɛɛme yi mbɛmɛ wene le, bɛŋ nyûme bamii ba kɛme muntele, bɛŋ lɛ̂me bɛŋ tɛ̂ɛme. \v 14 Bɛŋ doo bɛŋ gee fiɛɛ fichii bɛŋ gee bɛ kiŋkoŋɛ. \p \v 15 Bɛŋ kêe lɛ Tɛfina bɛ yeh ye le bamii ba fwe a kimbe kì Akɛya le bo gɛ̀ ya leesɛ fitele yi Tada le. Bo nyâ bikwɛɛ biboo ki bo fîi bamii ba Nyo. Booŋ ba bwɛɛŋ, ŋkude chiaaŋ bɛŋ le, \v 16 lɛ bɛŋ yûge bamii le njɛ banɛ, bɛŋ ka yûge tɛ muh wuchii wù le wu taashɛ bɛ bo bo lɛne yi fiɛɛ le fimimia. \v 17 N'yuge njoŋ no wu wù Tɛfina bɛ Fotunatu mo Akaku le bo to ki bo yɛŋ mɛne. No n'yɛŋ bo le fi mo fi nyu lɛ nle n'yɛŋ wa bɛŋ le. \v 18 Bo le bo jiɛɛsɛ fitele fiaŋ gɛh yɛɛŋyɛɛŋ no bo jiɛɛse mwɛna. Bamii njɛ banɛ bee kɛme ki be ŋgvûune bo. \v 19 Bintaashɛ bi bamii ba mbɛmɛ bi Ɛsia yanɛ yɛɛse bɛŋ le. Akwela bɛ Blisila mo kintaashɛ ki bamii ba mbɛmɛ ki shiide a bo yeh yɛɛse bɛŋ le bɛ fitele fichii a jee chi Tada le. \v 20 Booŋ ba bwe wese besabɛŋ ba mbɛmɛ chiiŋse tɛ n'yɛsɛ. Bɛŋ yɛ̂sɛ muh le wuchii bɛŋ kfûgɛ bo a je yì yuude le. \v 21 Wunɛ n'yɛsɛ saŋ mɛ wù Bol bɛ kibo kaŋ. \v 22 Nɛ muh le yu wù koŋe gɛ Tada gɛ lôŋ koo wu. Kii Tada wese kaasɛ to. \v 23 Tada Jiso dûnyɛ fitele fì joŋe fɛ bɛŋ le. \v 24 Kiŋkoŋɛ kaŋ nyûme fɛ bɛŋ le segechii no besabɛŋ le bee taashɛ yi Kletu Jiso le. Fi nyûme noo.