\id ROM - Naasioi NT [nas] -Papua New Guinea 1994 (web 2014) 
\h ROOMAꞌ 
\toc1 Aneꞌ Roomaꞌnupoong Paulaꞌke Daarievuruꞌnaneꞌ 
\toc2 Roomaꞌ 
\toc3 Rom 
\mt2 Aneꞌ  
\mt1 ROOMAꞌnupoong  
\mt2 Paulaꞌke Daarievuruꞌnaneꞌ  
\imt1 Kara Baavootunanka Aneꞌkooning  
\ip 1:1 Masikaꞌantavampiko Deekoꞌ Kumponinge Niiꞌ Koontoꞌnuka Tammuriainaꞌ  
\ip 5:1 Niiꞌ Teing Karistooꞌ Ninka Nariꞌ Moompira Domamariri Oꞌnorimaing  
\ip 9:1 Kumponinge Isireeli-nupoong Miruꞌurimanaꞌ  
\ip 12:1 Tampara Aarumoi Dotu-antavampiainaꞌ Karistooꞌ Piaamuri Mooꞌmurioꞌ  
\ip 15:14 Asiꞌnaare Kara Paulaꞌke Baꞌmaikoriꞌ Minkuvuruꞌnaare  
\c 1  
\ms1 Masikaꞌantavampiko Deekoꞌ Kumponinge Niiꞌ Koontoꞌnuka Tammuriainaꞌ  
\mr (1:1–4:25)  
\s1 Paulaꞌ Tee Naning Kumponinge Bakaang Kara Oko-antavuuꞌnung  
\p
\v 1 Aung karavoto˜ ninge Paulaꞌke daariamang. Ning eeꞌnara Jiisuuꞌ Karistooꞌ bakaang botovotonaaꞌ Kumponinge kara-okomui-nka deemaraaꞌnaang bokumuuꞌnung. Teie simpeꞌmui bamuuꞌ bakaang doorenang tampara tavoꞌkoo.  
\v 2 Tero urikamuꞌ Kumponinge miruꞌuuꞌ tee aung doorenang tampara teing nakaronuka˜ urikupoong biikaang Daari Meekung-koo kuunge.  
\v 3 Tee doorenang tampara tee tee eeꞌnara Bauring-koonung;  
\v 4 Mono bakanamenge parapara-koo tee Deevitaꞌke bakanavinge pontoꞌaruꞌnung tang-koo makosi, nka booꞌketa daaꞌaruꞌnaꞌkoo tee eeꞌnara naning meekung masikung eeꞌnoko Kumponing Bauring aaꞌnaꞌ purintoꞌ siraꞌpari otong. Tee niikaang Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌ.  
\v 5 Tee-koo eꞌmanansi kara-okomui-nka deemaruꞌ nantoong amutemuriiꞌ meung-antavaramaꞌnaang tee masikaꞌantavaavaꞌnaang tee.  
\v 6 Diiꞌ Roomaꞌnupoong teinge teing ninka nariꞌ otoring, Jiisuuꞌ Karistooꞌke bokururuꞌning.  
\v 7 Teeꞌkoo aung karavoto diiꞌanko daariamang, diiꞌ niiꞌning Roomaꞌnupoong-kooning Kumponinge piaaruri bakaning meekupoong deentariiꞌnaang bokururuꞌning ookara-anko. Biraanke eeꞌnoko mooa diiꞌkoo otoaing Kumponing Niuma-itaing eeꞌnoko teieta Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌ.   
\s1 Paulaꞌke Roomaꞌnupoong Oo-koo Piavouꞌnaꞌ  
\p
\v 8 Tutung tee nkaang Kumponing-koo tampaꞌ tang minkuamaꞌnaang diiꞌ tee-koo baitorarimaung-koo Jiisuuꞌ Karistooꞌke pakumurioꞌ. Ookara kansiꞌke taaravaamaung.  
\v 9 Kumponing eeꞌnara ninge mintoompevomaung nkaang domang ootukununge Bauring bakaang doorenang tampara doorearama teie eeꞌnarai masikaꞌantamuko aaꞌdampimang: Ninge diiꞌ tantampimaung nkaang kunsi-koo ookara-koo.  
\v 10 Mmauꞌnamuꞌpie kunsimaramaung Kumponing tanaꞌama tauraꞌmuuꞌnaang bakaang piai tampaꞌ tokoonaꞌ nanama beeroꞌdampiiꞌnaang.  
\v 11 Aaꞌnaꞌ oo-koo piamoi otong diiꞌ niiꞌning avuavuꞌ Tanuaang Meekung-etaing pareꞌdampiiꞌnaang puring-antaruriaining.  
\v 12 Aaꞌnoaing: niiꞌ tee Kumponing nariꞌ masikaꞌantavampimaing nariꞌ kuneꞌmeerira oomeeri domang kuaaꞌantameeriai.  
\v 13 Aung diiꞌke noruꞌeriiꞌnaang piamomaang diiꞌke mmaikoriꞌke: Mauꞌmaramaung diiꞌanko beꞌkoo tampaꞌ diiꞌ ninka ning mintoomarako sinang tampaꞌ biꞌuainaꞌ teeꞌ nariꞌ teing niiꞌning Juꞌdeeaing-kooning nauaranko nkoaramanaꞌ, nka eꞌmung doong-koo basinooꞌkoo diiꞌ beeroꞌkoo avoꞌmari oꞌnong.  
\v 14 Ning botomuuꞌ ookamuriiꞌ nantoong nauaramaꞌnaang, osikaiaang eeꞌnoko biikoori, norukasiꞌnuka eeꞌnoko amakoori, ookara.  
\v 15 Teeꞌkoo aaꞌnaꞌ piamoi otong daankiamaꞌnaang tee tampara doorenang diiꞌ ookara Roomaꞌnupoong-koo.   
\s1 Ookara Nantoong Teing Kumponing Damaꞌdu Sipauꞌning  
\p
\v 16 Ning maiaꞌmoaꞌ tee doorenang tampara siraꞌkoo. Aiꞌ tee tee Kumponing bakaang purintoꞌ domang-anta-koo makosi ookara nantoong masikaꞌantavaavaining, tutuntoma Juꞌnupoong eeꞌnoko napoꞌ teing Juꞌdeeaing.  
\v 17 Doorenang tamparai tee sirapoꞌantavuing teeꞌ Kumponinge nantoong nari-antavuriainaꞌ tee ninka nariꞌ. Eeꞌpinaꞌ: Jiisuuꞌ masikaꞌantavaako, tee-koo masikaꞌanta-koo narung-koo koontoꞌnuka tampuriai. Teeꞌ Daari Meekung-koo aaꞌpumanaꞌ,  
\q1 “Naning tee bakaang masikaꞌanta-koo Kumponing ninka nariꞌ nariari otoaing tee domamparavaing.” \rq (Abakaka 2:4)\rq*   
\s1 Nantoong Kumponing-koo Ampaꞌoroi Orara Aarumo-koo Kato Biaꞌorouꞌnaꞌ  
\p
\v 18 Kumponing bakaang iira tee paning-etaing sirakaꞌpari otong teing-koo Kumponing piavoroaing eeꞌnoko orakaꞌ nkoarimaing-koo, teing kara masikung avoꞌaamaing-koo orakaꞌ nkoaama.  
\v 19 Ookara kapooꞌ noruꞌkoo makosi Kumponing-koong siraꞌpari otong teing oreng-koo. Kumponinge baka sirakaꞌantavuuꞌnung teing-koo.  
\v 20 Kansiꞌ pupuꞌaruꞌnooꞌketa bakaang iriꞌ oꞌpaaꞌ eeꞌnoko bakaang aarumo deto basi bane oroꞌparavainge, otoremaung. Noruꞌaapeuꞌ kapooꞌnanka nkovuuꞌning ooaama. Tee tee enang makuꞌnaꞌ otoꞌevoroaꞌ tuutunang˜koo.  
\v 21 Noruꞌnooꞌ tee temuꞌ noruꞌaakoꞌ Kumponing, teka pankaing-antavaavarukoꞌ eeꞌnoko tampara tampaavarukoꞌ tee-koo makosinaꞌ. Teka biikaang noruꞌ toosi-paaꞌ deemparara minkuminku tutumpaakoꞌ daang-koonanka. Bera biikaang domang kanuꞌkoo baraaꞌaruꞌ koontoꞌ mutaanang.  
\v 22 Norukasiꞌnuka tamparima baruꞌ kanuꞌnanka deeng-antavarikoꞌ.  
\v 23 Paariaakoꞌ Kumponing booꞌpaaꞌ bakaang meenasi teinge baka-oonanka booromaing-pinaꞌ oroꞌnankai aaꞌning-koo: nantoong, bareng, eeꞌnoko kauꞌ karenaumonanka-koo.  
\v 24 Teeꞌkoo Kumponinge sipurira\f + \fr 1:24 \ft Kumponing bakaang iira eeꞌ oroꞌantavumaung: tauraꞌpuko biikaang aarumo orara biaꞌora taivurimaung. Teka doong asiꞌnaꞌmung kiimata masikung nkavaavaing, \xt Roomaꞌ 2:5\ft  minkuvumanaꞌ.\f* taraꞌoaruuꞌ orakaꞌ karaaꞌarimanaꞌ tamung danto nkoveeaꞌnaang maarekusinaꞌ bakiaaꞌeema, mono baaꞌpinaꞌ noruꞌeitaaꞌnange.  
\v 25 Paariaama Kumponing bakaang kara masikung tositosie teing kapooꞌnanka Kumponinge nkovuruꞌning dootuuꞌaakooꞌ meekeng-pinaꞌ tareaarima, tee eeꞌnara teing nkovuruꞌnung divuꞌaitaaꞌnange, tee biraanke-poꞌnung doong kante otomaung. Eeꞌ, bakei!   
\p
\v 26 Teeꞌkoo Kumponinge tamung doong-koo sipuruꞌ aarumo orara maimaiaꞌ karaaꞌkoo. Teing-koo manikuꞌ nampeesi baariꞌauꞌ biiꞌka manikuꞌ naing otoꞌke.  
\v 27 Napoꞌ donkaang teeꞌ nariꞌ, manikuꞌ ninka nampeesi sipai biiꞌka donkaang naing bakiaaꞌeekoꞌ maimaiaꞌnaꞌ. Teeꞌnko aarumo orara-koo tee kiimata makosinaꞌ toraꞌpaamaung biiꞌka-koo.  
\v 28 Teketaꞌ Kumponing noruꞌkoo kasiaavaruko Kumponinge tamung doonko sipuruꞌ biikaang noruꞌ orara-koo otoꞌkoo, aarumo toosi-paaꞌ ninka.  
\v 29 Bakei amutemuriiꞌke maantoꞌuruꞌ, orakaꞌnkoi, orara aarumoi, okoꞌokoi, eeꞌnoko orakaꞌ noruꞌke. Mamairoi maantoꞌke eeꞌnoko tavuꞌnkoi, turang, tositosi, tooꞌdeng;  
\v 30-31 Teing temuriiꞌ tee ukuusi baukonuka, miring orari-antananka, Kumponing-eta kare-nupoong, bauvaupaaꞌ nkonanka, biiꞌka kirokai-nuka, baka daanganuka, daang mataunuka, biumaraang-koo meuntepaꞌnuka, onouropanuka, maraka-anta totoꞌnuka, piaaropanukai, eeꞌnoko amaꞌamaꞌnuka.  
\v 32 Kumponing bakaang miruꞌ eeꞌ oroꞌ: Teing teeꞌ nkoariaining tee booroaining. Eeꞌnoko bane tee tee miruꞌ noruꞌai nka tee teinge nkoaamaung, eeꞌnoko bakei keiꞌoromaung niiꞌning oo-koo teeꞌ nariꞌ napoꞌ nkoariko.   
\c 2  
\s1 Kumponinge Nantoong Koontoꞌ Simpeꞌurimanaꞌ  
\p
\v 1 Eeꞌ masikaꞌ, diiꞌkoo narunge tee aaꞌpupeuꞌ: Teing bakei oreng dake ning naumemaing. Teka ioꞌ noruꞌeai mmaikoꞌ: Daꞌ teeꞌ nariꞌ oroꞌke, teing-pinaꞌ. Teing dake aaꞌperima: Teing oreng, kiimatavariaining, teeꞌ minkuema tee, daꞌ nariꞌ teing ninka minkuraramang daꞌ teeꞌ nariꞌ nkoraramaung-koo.  
\v 2 Dake aaꞌpepeuꞌ: Niiꞌke tee noruꞌampiri otong tee Kumponing-nung kiimata makosinaꞌ tavoꞌaravaing teing-koo nantoong-koo temuriiꞌ kapooꞌ nkoaamaing-koo.  
\v 3 Nka ninge eeꞌpinaꞌ nauramaang mmaikoꞌ: Nka dake teing naing tuumpierimaang dakanooꞌ noruꞌdaravaꞌ teeꞌ nariꞌ nkoraramanooꞌ? Dake eeꞌ noruꞌemaung ee: “Ninge baariꞌampaing Kumponing bakaang kiimata.”?  
\v 4 Teie aaꞌnaꞌ piaaruma daꞌ pankaroong kiimataruaꞌ, boimpui nentumang bereꞌdaraaꞌnaang dakaang orakaꞌ nko-ita, eeꞌnoko noruꞌeaꞌ otong ee?  
\v 5 Tee dakaang domang ivekung bereꞌdaravaunge mmauꞌ deeng-antavemaung tee iirananka Kumponing-etananka, eeꞌnoko tee oroꞌparavaing asiranaꞌmung bakaang kiimata koontoꞌnanka siraꞌpuainaꞌmung.  
\v 6 Teie tee mooꞌ avuriaing ookara nantoong biikaang nko-nkoi siompui otoinaꞌ.  
\v 7 Teing nantoong tampaꞌ nariꞌ nkoaamaing eeꞌnoko besiꞌaakooꞌ tee meenasi Kumponing-etaing, pankaing-anta, eeꞌnoko domaang booꞌpaaꞌ, teie teing domaang tampaꞌ nariꞌ otoꞌ avuriaing.  
\v 8 Teka teing turang nkoaamaing eeꞌnoko kara masikung siompaavarukooꞌ eeꞌnoko orara aarumo siompaakooꞌ teing tee Kumponinge aaꞌnaꞌ iiravoitaaꞌ tavuriaing.  
\v 9 Kuneꞌaavaing teinge tee poreꞌanta orarunsi ninka ookara nantoong orakaꞌ nkoarimainge, tutuntoma Juꞌnupoong eeꞌnoko napoꞌ damaꞌke Juꞌdeeaing teeꞌ nariꞌ.  
\v 10-11 Eeꞌnoko tee meenasi, miring pankaing eeꞌnoko mooa kompaavaing teinge tampaꞌ nkoarimainge tutuntoma Juꞌnupoong eeꞌnoko napoꞌ Juꞌdeeaing, Kumponinge nariꞌ basinooꞌka noruꞌurimaung-koo.   
\p
\v 12 Teing nantoong orakaꞌ nkoarimaing Moosesi-nung botoi kuung deempuriaruko keraꞌanta kuneꞌaavaing, bane tee noruꞌaavaꞌ nkoaamaunge. Eeꞌnoko teing teie botoi kuung deempurioꞌ orakaꞌ nkoarimaing tee teie botoi simpeꞌuriaining.  
\v 13 Naninge tee, tee boto taaravupeuꞌ nka tee siompuarura Kumponing-ankoi koontoꞌ deemparavarupeuꞌ. Teing muteroꞌaamaing naing koontoꞌnuka tampuriaing.  
\v 14 Niiꞌning Juꞌdeeaing Moosesi-nung boto otoꞌevoroaing, nka tee biiꞌka matauai tampaꞌ nkoaako tee, noruꞌampipeuꞌ teinge tasiꞌpai otong tampara aarumo bane Moosesi-nung boto noruꞌaavainge.  
\v 15 Tee matau biikaang tampaꞌ ooampira noruꞌampipeuꞌ kapooꞌnanka botoi minkuvui otoining teing-koo biikaang domang-koo daariari otong. Eeꞌnoko biikaang domange nariꞌ masikaꞌ onouaakooꞌ. Tasiꞌpari otong biikaang noruꞌke niiꞌning namuꞌnaꞌ tuumpivurikooꞌ eeꞌnoko napoꞌ namuꞌnaꞌ pakuvurikooꞌ.  
\v 16 Teeꞌkoo, teie doorenang tamparai minkuvui otoinaꞌ ninge siraꞌpamaunge, teeꞌ nariꞌ nkoaravaing teꞌmung asiꞌnaꞌmung Kumponinge Jiisuuꞌ Karistooꞌkoo kuunge koong-antavuriaing biikaang aarumo makensiꞌning noruꞌuitaaꞌ.   
\s1 Juꞌnupoong Daang Biikaang Botoi Domaang Mooꞌuriiꞌnaang Noruꞌarimanaꞌ  
\p
\v 17 Enang tee daꞌ Juꞌnupoong-koong tantarama Moosesi-nung botoi pakuruioꞌ daꞌ Kumponing bakaang naning tantarama daangantaramaung deekoꞌ,  
\v 18 eeꞌnoko tee boto-koo barerararaiꞌnange Kumponing-nung pia noruꞌei otoing deekoꞌ,  
\v 19 eeꞌnoko simpeꞌepeuꞌ kapooꞌ orara eeꞌnoko tampara, eeꞌnoko daꞌ naning mutuu siong-anta deekoꞌ, eeꞌnoko araka teing-koo mutaanang-kooning-koo,  
\v 20 napoꞌ nau-antai amakoori-koo, eeꞌnoko kakeꞌii-anta toireꞌkoo deekoꞌ, eeꞌnoko kompei otomaung noruꞌ masikung kinkomparioꞌ tee boto-koo kuung deekoꞌ,  
\v 21 daꞌ nantoong nau-antaverimaung daka ee nau-antararavaꞌ otong? Daꞌ bakiaaꞌkoo daankirarama poteverimaung, arekeeꞌ, bakiaaꞌkiaunge?  
\v 22 Nampeesi orari-koo poteverikooꞌ. Arekeeꞌ, daka nampeesi orarieaunge? Kumponing tositosinanka maremaarenanka tamperikooꞌ. Arekeeꞌ, maareroaꞌ teing-koo pakuraramaung ee?  
\v 23 Bakei daangantaramaung tee boto tampaꞌ noruꞌei otoing tantarama. Arekeeꞌ, Kumponing-nung miring duaꞌantaveaung ee tee boto totoꞌpema?  
\v 24 Daari Meekunge teeꞌ nariꞌ minkuvui otong, aaꞌpumaung,  
\q1 “Diiꞌ Juꞌnupoong orakaꞌ otoriko teeꞌkoo Juꞌdeeainge Kumponing orakaꞌ minkuaamaung.” \rq (Aisaiaꞌ 52:5)\rq*   
\s1 Tamung Mono-koo Taaꞌniꞌantai Napoꞌ Domaang mooꞌmuriarupeuꞌ  
\p
\v 25 Dopaꞌ totoꞌ tee Kumponing-nung taaꞌniꞌanta masikung tampaꞌ taaraveri dei tee boto. Teka totoꞌperiaing deekoꞌ tee boto tee, diikaang dopaꞌ totoꞌ tee-pinaꞌ tamunsiꞌnung deempari otoaing.  
\v 26 Teka niiꞌnung naning Juꞌdeeaung dopaꞌ totoꞌ nkavuaruinunge tee boto tampaꞌ siompui dei sirakaꞌpari otong tee makosi, otopeuꞌ tee-pinaꞌ naning dopaꞌ totoꞌ nkavuing-pinaꞌ, bane dopaꞌ totoꞌ nkavuarupeuꞌnunge.  
\v 27 Tee eeꞌnara naning, dopaꞌ totoꞌ nkavuaunge boto tampaꞌ tarevui dei, teie tee daꞌ booꞌkoo makosi tantupeuꞌ, daꞌ eeꞌnara boto totoꞌpemaung, bane boto daariniiꞌ eeꞌnoko dopaꞌ totoꞌ kompei otomaunge.  
\v 28 Nka naning tamung damaꞌdunung ooꞌooe Juꞌkoong Juꞌ masikung deeaꞌ, eeꞌnoko dopaꞌ totoꞌ masikung tee mono-aapenameng-koong aarumo deeaꞌ.  
\v 29 Naning Juꞌ masikung tee, bakaang domang Juꞌpinaꞌ otomaung, Tanuaang Meekunge dopaꞌ totoꞌniiꞌ, tamung boto paara-koong deeaꞌ. Baa tee naning temuriiꞌ aampariꞌ nkavuaing bakaang domang-koo tee, teie daangang nkavuaing Kumponing-eta, nantoong-aapeita deeaꞌ.   
\c 3  
\s1 Kumponing Bakaang Maraka-anta Tamung Noruꞌampima Domaang mooꞌmariarupeuꞌ  
\p
\v 1 Aming nkoaravai naning Juꞌkoong deemparako? Dopaꞌ totoꞌke arekeeꞌ, pakuvuai?  
\v 2 Eeꞌ, mooꞌ pankaing amutemuriiꞌ otong. Tutuntoma eeꞌ: Juꞌnupoong-koo Kumponinge kinkompuuꞌ bakaang karakara.  
\v 3 Kinkompuioꞌ niiꞌninge masikaꞌantavaavaꞌ tee kara. Enang arekeeꞌ, teinge masikaꞌantavai meumpaavaruko Kumponinge koontoꞌ masikaꞌ bampuuꞌnaꞌ nkovuai? Aiꞌ teeꞌ napoꞌ teing-pinaꞌ nariꞌ meuntepaꞌaravai?  
\v 4 A, teeꞌ deeaꞌ, bakei! Kumponing tee masikaꞌpari otoaing, bane nantoong ookara tosiariko. Daari Meekunge eeꞌ minkuvui otoinaꞌ,  
\q1 “Dakaang kara masikung deemparaaꞌnaang tenang daꞌ kareko, eeꞌnoko tuutunantaako boong deempeeꞌnaang.” \rq (Kena 51:4; 62:9)\rq*   
\p
\v 5 Niiꞌninge biiꞌka matauarima tee, daang eeꞌ minkuaamaung, “Niiꞌka meuntepaꞌmarimaung-koo Kumponing-koo orakaꞌ otoaꞌ, aiꞌ niiꞌ oreng oomaarima nantoonge Kumponing bireꞌarioꞌ aaꞌnaꞌ tampara ooaako teie niiꞌ kiimata-koo makosi deeaꞌ.”  
\v 6 A, tee aaꞌ teeꞌ deeaꞌ, bakei! Ookara nantoong Kumponinge kansiꞌnupoong simpeꞌuriaing kiimatavurima.   
\p
\v 7 Niiꞌnooꞌ naninge aaꞌmupeuꞌ, “Ioꞌ noruꞌeai: Nkaang tosiroꞌke Kumponing pankaing-antavumaung tasiꞌanta-koo Kumponing bakei masikung. Teeꞌkoo ning booꞌkoo miruꞌmuaukaꞌ.  
\v 8 Aming-koo potemerimaunge orakaꞌ nko-koo? Tee tee teeꞌ nkomariko kapooꞌ tampara basiarapeuꞌ.” Nka tee teing nantoong temuriiꞌ kara minkuaamaing teing booꞌkoo miruꞌniiꞌnuka teꞌ minkuniiꞌnaꞌ. Niiꞌ Karistooꞌnavitu kara teeꞌ oroꞌ minkuampiaing. Tamung niiꞌninge teeꞌ tuumpimaarimaung.   
\s1 Ookara Nantoong Bakei Duaꞌarira Tompinisinuka  
\p
\v 9 Enang arekeeꞌ, niiꞌ ee Juꞌnupoong Juꞌdeeaing-koo deu basinuka? Bakei koontoꞌ makotuaꞌ. Ninge tee, tero naurampiring niiꞌ Juꞌnupoong eeꞌnoko Juꞌdeeaing ookara nariꞌ oꞌnoring orakaꞌnkoi naroꞌka kuung deemuri otong.  
\v 10 Teeꞌ daariari otoinaꞌ Daari Meekung-koo,  
\q1 “Naning tampara otoaꞌ, narung duukung otoaꞌ bakei.   
\q1
\v 11 Narung noruꞌpoꞌnung otoaꞌ Kumponing besiꞌumaung.   
\q1
\v 12 Ookara damaꞌdu-aape bereꞌariring, orooꞌke nariꞌ beroing. Narung naninge tampaꞌ nkovuaꞌ. Narung duukung otoaꞌ bakei. \rq (Kena 14:1-3; 53:1-3; Norukasiꞌ 7:20)\rq*   
\q1
\v 13 Kara orara biikaang karang-eta tavoꞌaramaung davoru-koong kaꞌmiꞌ kuvi dakoꞌdoma-eta tavoꞌaramanaꞌ. Biikaang meneng tositosi-nko. Biikaang kara boruꞌketaing dopa-pinaꞌ beruuꞌketa tavoꞌarakooꞌ. \rq (Kena 5:9; 104:3)\rq*   
\q1
\v 14 “Biikaang karang barakosiꞌke maantoꞌ naari-anta ninka. \rq (Kena 10:7)\rq*   
\q1
\v 15 Teing dupisiꞌ namuꞌke nkonanka.   
\q1
\v 16 ‘Taung tooreere navung siompaamaing nantoong orakaꞌ deeꞌantavaarima.   
\q1
\v 17 ‘Eeꞌnoko mooa-koonavung taung noruꞌaavaꞌ. \rq (Aisaiaꞌ 59:7-8)\rq*   
\q1
\v 18 “Kumponing noruꞌaavarukooꞌ, avoreaavaꞌ.” \rq (Kena 36:1)\rq*   
\p
\v 19 Teeꞌkoo Kumponinge baruꞌnooꞌ kiimatavuriaing Juꞌnupoong deempariko aiꞌ teing teing makosinuka Kumponing bakaang boto meung-koo, teka meumpaavaꞌ teinge, oreng aarumo orakaꞌnko nkoaama. Niiꞌnung teing-koo aaꞌmaioꞌaravaukaꞌnung. Eeꞌnoko teing naing deeaꞌ, ookara kansiꞌnupoong tee kareaavaukaꞌnung tuumpivuriko Kumponinge.  
\v 20 Naning otoaꞌ Kumponing bakaang boto siompuma koontoꞌ tamparavaing, aiꞌ boto tee nantoong ookara oreng tasiꞌanta-koo miruꞌniiꞌ.   
\s1 Teing Kumponing Masikaꞌantavaamaing Naing Miring Koontoꞌnuka Tang-koong  
\p
\v 21 Nka tee enang niiꞌnavung siraꞌparing nantoong koontoꞌnuka deemparipeuꞌnavung Kumponing-ankoi, botoi deeaꞌ. Tevung tevung tero teie botoi eeꞌnoko nakaro-nupoonge nariꞌ minkuauꞌnavung.  
\v 22 Eeꞌnoko tee tevung enang siraꞌparinavung eeꞌ oroꞌnavung: Teing Jiisuuꞌ Karistooꞌ masikaꞌantavaamaing Kumponinge koontoꞌnuka tampuriaing, ookara teeꞌ nariꞌ. Tankatankaang otoaꞌ.  
\v 23 Aming-koo, ookara nariꞌ orakaꞌ nkoarima kaariꞌarikooꞌ Kumponing bakaang meenasi kong-koo.  
\v 24 Nka tee enang niiꞌ ookara naroꞌka koontoꞌnuka tammurining tamung bautaꞌmurima, Jiisuuꞌ Karistooꞌke niikaang kiimata nkavura mooꞌmurioꞌ bakaang erenge.  
\v 25 Kumponinge Jiisuuꞌ botovuuꞌ teeꞌ nko-koo ookara-koo dutakanooꞌke tee masikaꞌ antavampiko tee ninka naroong-antamuriiꞌnaang, eeꞌnoko napoꞌ nau-antamuriiꞌnaang tee Kumponing tee aarumo koontoꞌkoo okoraꞌ, aiꞌ tero-nupoonge orakaꞌnko nkoaako tee miiꞌkui tamung doonko oovurikoꞌ kiimatavuriaꞌ Karistooꞌke meroꞌ kompuaing noruꞌuitaaꞌ.  
\v 26 Eeꞌnoko niiꞌke enanupoonge tasiꞌpampiiꞌnaang piavoing Kumponing tee aarumo koontoꞌkoo okoraꞌ eeꞌnoko nantoong koontoꞌnuka deeng-anta teing nantoong Jiisuuꞌ masikaꞌantavaavaining.   
\p
\v 27 Enang ee niiꞌ daangamaripeuꞌ? Makotuaꞌ. Aming-koo makotuaꞌ? Tee aaꞌ tamung masikaꞌantavampiko koontoꞌnuka tammuruꞌ, tampara nko-nko-koo deeaꞌ.  
\v 28 Niiꞌke tee aaꞌpampimaung: Kumponinge naning koontoꞌ tampuma tee bakaang masikaꞌanta oovura teeꞌ tampuaing, bane Moosesi bakaang boto noruꞌuaꞌ.  
\v 29 Kumponing ee Juꞌnupoong naing biikaang, eeꞌnoko Juꞌdeeaing ninka nariꞌ deeaꞌ, ee? A, ookara biikaang, aiꞌ tee tee Kumponing narung masikung.  
\v 30 Eeꞌnoko tee narung masikung deemparitaaꞌ navunge taunavunge ookamurira koontoꞌnuka tampuriaing teing domampuripeuꞌnung-pinaꞌ masikaꞌantavaako dopaꞌ totoꞌniiꞌnuka eeꞌnoko totoꞌpariaing nariꞌ.  
\v 31 Enang ee masikaꞌanta-koo minkuampima boto duaꞌampimang? Otoaꞌ. Boto tee arooꞌampiri minkuampiring.   
\c 4  
\s1 Kumponinge Eebaraamiꞌ Naning Koontoꞌ Tampuuꞌnaꞌ Masikaꞌantavuko  
\p
\v 1 Ioꞌ Kumponinge Eebaraamiꞌ bireꞌuuꞌnaꞌ noruꞌeriaing, aiꞌ tee mono-nameng-koo tutuntomaa niiꞌ Juꞌnupoong niuma.  
\v 2 Arekeeꞌ, bakaang nko-nko tampara-koo Kumponinge naning koontoꞌ tampuuꞌnunge? Teeꞌkoo deekoꞌ tee daangamparapeuꞌnung. Nka teeꞌ deeaꞌ. Kumponing-koo uroꞌkanooꞌke daangamparavarupeuꞌ.  
\v 3 Aiꞌ Daari Meekunge tee eeꞌ minkuvui otong,  
\q1 “Eebaraamiꞌke Kumponing masikaꞌantavuko Kumponinge tamung naning koontoꞌ tampuuꞌ.” \rq (Pupuꞌ 15:6)\rq*   
\m
\v 4 Naning tee nko-nkoarakotaaꞌ bakaang mooꞌ nkavuaing. Tamung bautaꞌpinaꞌ tang-koo makosi deeaꞌ, tee bakaang nko-nkoi mooꞌ.  
\v 5 Nka naning tee Eebaraamiꞌpinaꞌ bakaang nko-nko tamung doonko noruꞌui Kumponing bakaang piaa masikaꞌantavupeuꞌnung aaꞌpuma: Teie oreng koontoꞌnuka deeng-antavurimaung bakaang duta-koo, Kumponinge tee eeꞌnara naning koontoꞌ tampuaing bakaang masikaꞌanta-koo.  
\v 6 Tee-pinaꞌ napoꞌ Deevitaꞌke minkuvuuꞌnaꞌpinaꞌ naning bakaang doturoto-koo Kumponinge koontoꞌ tampuainung boto sionaꞌ otoko. Aaꞌpuuꞌ,   
\q1
\v 7 “Biraankeariaining teing biikaang boto-totoꞌ tontaꞌevuriaining eeꞌnoko teing biikaang orakaꞌnko tamung doonko dakaꞌpevuriaining.   
\q1
\v 8 “Biraankearavaing tee naning bakaang orara nko-nko-koo Kumponinge tampuaukaꞌnung.” \rq (Kena 32:1-2)\rq*   
\p
\v 9 Tee baa Deevitaꞌke biraankenung tampuuꞌ? Aiꞌ niiꞌ Juꞌnupoong dopaꞌ totoꞌmarimaing teeꞌ minkumuruꞌnunge, teing Juꞌdeeaing ee naroꞌka deeaꞌ? Otoaꞌ, ookara naroꞌka. Tero naurampiruꞌ Eebaraamiꞌkoo Kumponinge koontoꞌ tampuuꞌnung bampuuꞌnaꞌ masikaꞌantavuko.  
\v 10 Arenang koontoꞌ tampuuꞌ, aiꞌ dopaꞌ totoꞌparioꞌ aiꞌ mmeꞌ totoꞌparavaruko? Dopaꞌ totoꞌparioꞌ deeaꞌ. Mmeꞌ totoꞌparavaruko Kumponinge koontoꞌ tampuuꞌnung.  
\v 11 Eeꞌnoko tee damaꞌke Kumponinge nauvuioꞌ dopaꞌ totoꞌparuꞌ taaꞌniꞌanta-koo. Teie taaꞌniꞌantai aaꞌpumaung: Aung naning Kumponinge koontoꞌ tampuuꞌnung teie masikaꞌantavuko totoꞌparavaunge. Tee tee, Eebaraamiꞌ nantoonge biuma deemparuꞌnung dopaꞌ totoꞌpariainge masikaꞌantavaako Kumponinge koontoꞌnuka tampurimainge.  
\v 12 Eeꞌnoko napoꞌ teeꞌ nariꞌ biuma teinge nantoong dopaꞌ totoꞌparirininge. Nka tamung boturopa totoꞌparirining deeaꞌ, nka teing naing Kumponinge koontoꞌnuka tampuruꞌning Eebaraamiꞌpinaꞌ Kumponinge bampuruꞌnaꞌ masikaꞌantavaako, tero dopaꞌ totoꞌ nkavuaꞌ masikaꞌantavukoꞌnaꞌ.   
\s1 Baata Teing Baito-nupoong Teing Kumponing-nung Maraka-anta Okovurimaing  
\p
\v 13 Kumponinge barevuruꞌ Eebaraamiꞌ bakanavitu ninka depeto ookara kansiꞌ okovorooꞌnaang. Kumponinge barevuaꞌ Eebaraamiꞌ botonang siompuuꞌnung-koo, teka Kumponing masikaꞌantavuko naning koontoꞌ tampura barevuuꞌ.  
\v 14 Niiꞌke eeꞌ minkuampiri dei: Moosesi bakaang boto siompaamaing naing oko-antavuriaing tee barenku daamaripeuꞌ. Teeꞌ eeꞌ minkuniiꞌ: Masikaꞌantai tee kapooꞌ basi-antavuarupeuꞌ eeꞌnoko Kumponinge bakaang maraka-anta tee daang-koong.  
\v 15 Teka teing boto-koo noruꞌ sipaamaing teing tevung boto sionavung kaariꞌaama Kumponing bakaang iira narung ooaavaing, aiꞌ naning otoaꞌ tee boto keperuuꞌui tampaꞌ tarevupeuꞌnung.   
\p
\v 16 Kumponinge tee, tee biraanke niiꞌketa paaꞌaravarooꞌnaang piavora tee biraanke bautaꞌ deeng-antavuuꞌ niiꞌke nka-koo masikaꞌantavampima. Teeꞌkoo Eebaraamiꞌ bakanarempoꞌkai ookenge kompaavaing tee barenku, teing tee boto siompaamaing naing deeaꞌ, nka teing niiꞌning napoꞌ barenku masikaꞌantavaamaing ninka nariꞌ Eebaraamiꞌpinaꞌ, tee niiꞌ ookara niuma.  
\v 17 Kumponinge Eebaraamiꞌ nauvuuꞌnaꞌ, Daari Meekung-koo eeꞌ daariari otong,  
\q1 “Daꞌ tee ninge enang amutemuuꞌ muuꞌke biuma deeng-antaransing.” \rq (Pupuꞌ 17:5)\rq*  
\m Aung kara koontoꞌ Kumponing-koo uroꞌkanooꞌka taaravuuꞌ, bakaang-koo Ovoring-koo masikaꞌantavukoꞌnung-koo tee booꞌnuka domang-anta eeꞌnoko kapooꞌnanka otoroaing karai tavoꞌanta.  
\v 18 Kumponinge nauvuuꞌ Eebaraamiꞌ, teie narung bauring donkaani avuuꞌnaang tampuuꞌ baꞌdompenku mmauꞌ deeng-antavuriaing eeꞌnoko pankavitu deempariaing. Eeꞌnoko Eebaraamiꞌke masikaꞌantavuuꞌ Kumponing, bane tee aung kara makotuaung-pinaꞌ oroꞌ nauvuko.  
\v 19 Barenku masikaꞌantavui kara duaꞌuaꞌ, bane mono pankara noruꞌarama booꞌkoo makosi, bane tee bakaning mareꞌ daakuꞌkoo dueꞌari otoing eeꞌnoko bane baꞌaang Seeraꞌ bisiirai.  
\v 20 Niiꞌnung noruꞌ konte-pinaꞌ oroꞌ tavoꞌaravaꞌ Kumponing-nung barevare-koo, teka aaꞌnaꞌ purimpari masikaꞌantavukoꞌ Kumponing daangampuma.  
\v 21 Koontoꞌ tasiꞌpari noruꞌukoꞌ kapooꞌ Kumponinge barevumaung tee makosi nkovuaing.  
\v 22 Teeꞌkoo eeꞌnaꞌkoo Kumponinge koontoꞌ tampuuꞌ.  
\v 23 Teka tee kara Kumponinge koontoꞌ tampuuꞌnung Eebaraamiꞌ baka nau-anta-koo daariaravaꞌ, teka niiꞌkoo napoꞌ.  
\v 24 Kumponinge napoꞌ niiꞌ koontoꞌnuka tammuriainge masikaꞌantavampiko tee napoꞌ domang-antavuuꞌnung booꞌketa Jiisuuꞌ Karistooꞌ, niikaang Ovoring.  
\v 25 Tee eeꞌnara Kumponinge tauraꞌpuioꞌ booꞌparuꞌ niikaang boto-totoꞌkoong kiimata nka-koo, eeꞌnoko Kumponinge napoꞌ daaꞌuuꞌ, teeꞌ masikaꞌantavampiko Kumponinge niiꞌ kontoꞌnuka deeng-antamuriiꞌnaang.   
\c 5  
\ms1 Niiꞌ Teing Karistooꞌ Ninka Nariꞌ Moompira Domamariri Oꞌnorimaing  
\mr (5:1–8:39)  
\s1 Jiisuuꞌke Niiꞌ Kumponing Ninka Navu-antamurimanaꞌ  
\p
\v 1 Tee barenku masikaꞌantavampirioꞌ Kumponinge koontoꞌnuka tammurimaung. Teeꞌkoo Jiisuuꞌ Karistooꞌke pakumurioꞌ enang mooa-koo oꞌnoring Kumponing ninka.  
\v 2 Jiisuuꞌke tee Kumponinge tampaꞌ oomurimanooꞌ basi-antamuruꞌ eeꞌnoko dotumarimaung nempampiritaaꞌ Kumponing-nung meenasi kong-koo.  
\v 3 Baruꞌnooꞌ tee dotumarimaung sisikeeramorima eeꞌ noruꞌampima: Sisikeerai tee ivekaꞌantamurimaung orara puruꞌkoo.  
\v 4 Eeꞌnoko ivekaꞌmariko makosi-antamurimaung. Makosi-antamuriko masikaꞌantavampimaung kapooꞌ tampuuꞌnaꞌ nkoaravaing.  
\v 5 Eeꞌnoko masikaꞌantavampima munteꞌmoriarupeuꞌ nempampima, aiꞌ teie Tanuaang Meekunge, Kumponinge amuruꞌnunge Kumponing-nung piaa niiꞌkoo kooꞌuuꞌ niikaang domang-koo.   
\p
\v 6 Tenang niiꞌ aruaruꞌmori oꞌnoriko, Karistooꞌ batei baumai miruꞌuuꞌnung-koo booꞌparuꞌ Kumponing noruꞌaavaing-koo.  
\v 7 Nantoong baruꞌ booroaung niiꞌning pariꞌanta-koo, bane tampeng-koo. Aꞌnooꞌ naninge deeꞌma arooꞌupeuꞌ naning tampara-koo booꞌkoo aaꞌnaꞌ piaavoma deekoꞌ.  
\v 8 Nka Karistooꞌ bakei niiꞌ nantoong oreng oꞌnoriko booꞌparuꞌnung-koo Kumponinge bakaang piaa aaꞌnaꞌ deto basi naumurimaung.  
\v 9 Enang aaꞌ tee niiꞌ bakaang erenge naroong-antamurining deemariko enang makosi mooꞌmuriaing koontoꞌ kiimata-ita.  
\v 10 Tenang napoꞌ niiꞌ kare-nupoong oꞌnoriko napoꞌ bauring boora navu-antamuruꞌ Kumponing ninka. Enang tee niiꞌ navunavuroꞌnuka deemariko makosi niiꞌ koontoꞌ domamuriaining bakaang domaange.  
\v 11 Eeꞌnoko tee narung deeaꞌ. Napoꞌ niiꞌ dotumarimaung Kumponing-koo niikaang Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌke pakumurioꞌ, teie eeꞌnarai osikoimuruꞌnunge.   
\s1 Jiisuuꞌke Niiꞌ Domang-antamuruꞌnaꞌ Aadama-koong Barakosiꞌ Puruꞌui  
\p
\v 12 Enang noruꞌeriaing tee aung taaꞌniꞌanta. Narung naning orakaꞌ nkoarioꞌ bakaang orakaꞌnkoi nantoong karikaꞌ orari-antavuruꞌ eeꞌnoko teie orari-antai tee booꞌ basi-antavuuꞌ nantoong kansiꞌkoo-nupoong-koo. Eeꞌnoko tee teie booꞌke ootukunung kuung deempuruꞌ ookara orakaꞌ nkoaririoꞌ.  
\v 13 Niiꞌke noruꞌampiri otong Aadama bakaang orakaꞌnkoi tavoꞌantavuuꞌ tee. Teka teeꞌkoo nantoong oraruꞌkiaakoꞌ Aadama bakaang batei-eta bera Moosesi bakaang batei-koo basi. Kumponinge tee booꞌkoo tampuriarukoꞌ boto totoꞌpaako, aiꞌ bakaang boto mmeꞌ avuriaꞌ teing.  
\v 14 Tenang biikaang mono booroma biikaang orakaꞌ nko-koo booroarukoꞌ, teeo Aadama bakaang-koo boorokoꞌ. Teinge totoꞌpaavaꞌ tee boto Kumponinge Aadama avuuꞌnung tee sinang orokoniiꞌ maaꞌkoong. Aadama tee uuꞌaaꞌpinaꞌ tee Domang-anta Tavoꞌaravaing-koong.   
\p
\v 15 Nka tee, nariꞌ oroꞌka deeaꞌ Aadama bakaang orakaꞌnko eeꞌnoko Kumponing bakaang piaae nantoong tampaꞌnko. Narung bakaang orakaꞌnkoi booꞌ tavoꞌantavuuꞌ nantoong mmauꞌkoo, nka aunge narunge Jiisuuꞌ Karistooꞌke baruꞌ puruꞌuitaaꞌ tontaꞌanta bautaꞌpinaꞌ deto basi tavoꞌantavuuꞌ mmauꞌ nantoong-koo teie Kumponing bakaang piaae.  
\v 16 Kumponing bakaang bautaꞌ tee, narung bakaang orakaꞌ nko-nko-koong sinang-pinaꞌ deeaꞌ. Namuꞌke boto totoꞌpui Aadamai booꞌkoong kiimata pareꞌuuꞌ niiꞌkoo ookara-koo. Teka Kumponing bakaang bautaꞌ tee, niikaning orakaꞌ nkonanka mmauꞌ pauꞌariko amuruꞌnung, makosi-antamurima niiꞌ Kumponing ninka nariꞌ naroomariri oꞌnoriiiꞌnaang domamariritaaꞌ.  
\v 17 Narung naning orakaꞌ nkoarara ookara nantoong booꞌparimaung. Teka enang napoꞌ niiꞌnung narung-koo tee-koo Jiisuuꞌ Karistooꞌkoo Kumponinge deto basinooꞌ tampaꞌ nkomurimaung niikaang orakaꞌ nkonanka tamung tontaꞌmemurima. Eeꞌnoko teeꞌkoo niiꞌ koontoꞌnuka tammurimaung. Eeꞌnoko teing tee bautaꞌ nkavaavaining Kumponing-nung teing eeꞌning ovontumpariri otoroaing eeꞌnara ninka narung ninka Jiisuuꞌ Karistooꞌ ninka.   
\p
\v 18 Tee tee eeꞌ otong: Ookara nantoong kiimatavariaing orakaꞌnko nkovuuꞌnung-koo, napoꞌ teeꞌ nariꞌ Kumponinge nantoong koontoꞌnuka tampuriaing eeꞌnoko domampariai niiꞌnung narunge tampara aarumo nkovuuꞌnung-koo.  
\v 19 Eeꞌnoko teeꞌkoo napoꞌ nantoong karikaꞌ orara aarumo nkonuka deempariruꞌ teie naninge Kumponing siompuarura, eeꞌnoko napoꞌ teeꞌ nariꞌ nantoong karikaꞌ tampara aarumo nkonuka deempariaing Jiisuuꞌ Karistooꞌke Kumponing tampaꞌ siompuuꞌnung-koo.  
\v 20 Kumponinge boto avuruꞌ biikaang orara aarumo pankaing tasiꞌpaavaꞌnaang. Eeꞌnoko orara aarumo aaꞌnaꞌ siraꞌparioꞌ ooampima teeꞌ nariꞌ Kumponing bakaang piaa deto basi napoꞌ siraꞌparioꞌ ooampipeuꞌ. Ookara orakaꞌnko tontaꞌmemurimaung teie.  
\v 21 Tutung tee orakaꞌnkoi kuung deempuri otokoꞌ ookara nantoong, eeꞌnoko booꞌnameng-aape sipuruꞌnung, teka enang Kumponing bakaang piaae taremurimang aarumo koontoꞌkoo kuung deemuri, bera domaang oparavaung-koo tavoꞌmuriaing tee-koo Jiisuuꞌ Karistooꞌ niikaang Ovoring-koo kuunge.   
\c 6  
\s1 Niiꞌ Karistooꞌ Ninka Moompiruꞌnaꞌ  
\p
\v 1 Nka eeꞌ noruꞌampiaukaꞌ, “Orara nkoampimatoaing Kumponing bakaang piaa pankainge piaamuriainaꞌ.”  
\v 2 Bakei makosi deeaꞌ! Aiꞌ niiꞌ teing Jiisuuꞌkoo kuunge moompirining deemariritaaꞌ orara nko-koo piamoriaꞌ, aiꞌ arekeeꞌ napoꞌ toromariiꞌnaang?  
\v 3 Eeꞌ noruꞌeriaing: Niiꞌ teing Jiisuuꞌ Karistooꞌkoo oꞌnori ntong-koo minkie meekaꞌantamariruꞌ ning bakaang booꞌkoo kuung minkinisinuka.  
\v 4 Tenang ntong-koo minkimarira meekaꞌantamariruꞌ tee miruꞌnooꞌ tee-pinaꞌ niiꞌ nariꞌ moompiruꞌ eeꞌnoko napoꞌ nariꞌ dakoꞌmaaruꞌ Karistooꞌ ninka. Tee teeꞌ nkoaruꞌ tee, Niumai domang-antavuuꞌ bakaang iirakutai. Niiꞌ teka nariꞌ domamuruꞌ nantoong nerakupoong oꞌnoriiꞌnaang aampariꞌmarira niikaang aarumo-koo.   
\s1 Niiꞌ Karistooꞌ Ninka Napoꞌ Domamariri Tampaꞌ Oꞌnorimanaꞌ  
\p
\v 5 Teka niiꞌ Karistooꞌ ninka narung deeng-antamarima nariꞌ moompiruꞌning deemariritaaꞌ teeꞌ nariꞌ Karistooꞌ ninka booꞌketa nerakung otootoꞌkoo oꞌnoriaing.  
\v 6 Niiꞌke noruꞌampiri otong niikaang urikung aarumo tee ninka nariꞌ dupisiꞌauꞌ aaꞌbarataꞌkoo˜ tee niikaang orara aarumonanka teke bakearaaꞌnaang eeꞌnoko enang tee orara aarumo-koo biꞌmariri oꞌnoriaukaꞌnung napoꞌ.  
\v 7 Davorue tee orara aarumo napoꞌ nkovuarupeuꞌ.  
\v 8 Teka niiꞌ Karistooꞌ ninka nariꞌ moompiruꞌning deekoꞌ niiꞌke masikaꞌantavampiri otong niiꞌ teing tee ninka nariꞌ domamariaining.  
\v 9 Niiꞌke tee noruꞌampiri otong Karistooꞌ tee domamparuꞌnung booꞌnooꞌketa eeꞌnoko napoꞌ booaukaꞌnunge; enang tee booꞌke kuung deempuaꞌ.  
\v 10 Tee booꞌ tee booꞌparuꞌnung tee niikaang orakaꞌ nko-koong iriꞌ bake-anta-koo, booꞌparuꞌ totoraꞌpui. Teka tee enanung otootoꞌ tee Kumponing-koo domampari otong.  
\v 11 Diiꞌ teeꞌ nariꞌ noruꞌdariainge: Orakaꞌ nko-koo dooruꞌning eeꞌnoko napoꞌ domantaririning Kumponing-koo Jiisuuꞌ Karistooꞌ ninka.   
\p
\v 12 Teeꞌkoo tauraꞌdariaukaꞌ orara aarumoi kuung deeng-anta-koo diikaang mono. Teie orara aarumoi baranturiꞌneenga mono bakaang karakaraaꞌke.  
\v 13 Diikaang mono-koo niiꞌnairu tauraꞌperiaukaꞌ orara aarumo bakaang pia-siong deemparama orara nko-koo, teka diiꞌka arariaing Kumponing-koo teing-pinaꞌ nantoong booꞌketa domang-antaniiꞌnuka-pinaꞌ, eeꞌnoko diiꞌkoo ookanairu Kumponing bakanairu deeng-antaveri otoriai aarumo koontoꞌ siong-koo.  
\v 14 Orakaꞌnkoi kuung deenturiaukaꞌ diiꞌ boto-koo kuung otoriaung-koo Kumponinge piaa-koo kuung otoriko.   
\s1 Niiꞌ Tampara Aarumoi Daiꞌnisinuka Oꞌnorimanaꞌ  
\p
\v 15 Nka tee boto-koo kuung oꞌnoriaꞌ orakaꞌnko nkoampiaukaꞌ aaꞌpampima, “Niiꞌ aaꞌ boto-koo kuung oꞌnoriaꞌ, niiꞌ Kumponing bakaang piaa-koo kuung oꞌnori orakaꞌ nariꞌ nkoampiaing.” Teeꞌ minku-koo bakei makosi deeaꞌ.  
\v 16 Diiꞌke ee noruꞌeriaꞌ baa diiꞌke meumperimaung tee diikaang ovoring, eeꞌnoko diiꞌ teing bakaning botovotonaaꞌnuka, aaꞌnoko orakaꞌnko meumperiaing deekoꞌ booꞌ kuneꞌeriaing, eeꞌnoko Kumponing meumperiaing deekoꞌ tampara domaang kuneꞌeriainge.  
\v 17 Tenang tutung tee daiꞌdariri otorikoꞌ orara aarumoi dateꞌdurioꞌ, teka enang tampara tampamang Kumponing-koo diiꞌke tampaꞌ meumperimaung-koo tee Ovoring bakaang kara nauraarioꞌ masikaꞌantaverimaung.  
\v 18 Teka enang Kumponinge unaa-antarurira orara aarumo ninka daiꞌdariri otorikoꞌnooꞌketa tampara aarumoi daiꞌdariri otoꞌnuka deeng-antaruring.  
\v 19 Aing aarumo kementavarioꞌ minkuansing naninka botovotonaaꞌka-pinaꞌ diiꞌkoo tampaꞌ sirakaꞌparaaꞌnaang. Nka eeꞌ minkuamaang: Teeꞌ tauraꞌdariruꞌnaꞌ aaꞌnaꞌ kuꞌmiꞌkoo eeꞌnoko orara-koo teeꞌ nariꞌ napoꞌ aaꞌnaꞌ iriꞌdori tauraꞌdariaing teꞌaape koontoꞌaape eeꞌnoko kiiroraaꞌaape.   
\p
\v 20 Tenang diiꞌ orara aarumo-koo daiꞌdariri tee taraꞌdoriaꞌ otorikoꞌ koontoꞌnameng-koo.  
\v 21 Nka aremuriiꞌ kapooꞌ diiꞌkoo tavoꞌarakoꞌnung teieta orara aarumo-ita enang maiaꞌdorimaung-etaꞌ? Tee aaꞌ kapooꞌ booꞌ tavoꞌkumaing.  
\v 22 Nka enang tee Kumponinge unaa-antaruring orara aarumo-ita bakaning botovotonaaꞌnuka deentariiꞌnaang. Enang deto duꞌduriaining meekaꞌdariri domaang oparavaung nkaveriainaꞌ.  
\v 23 Orara aarumoi tee mooꞌ avuꞌkoong, tee booꞌ. Eeꞌnoko Kumponinge tee bautaꞌmuriaing teie domaang oparavaunge Jiisuuꞌ Karistooꞌkoo kuunge, niikaang Ovoring.   
\c 7  
\s1 Orara Aarumo-ita Unaamorira Tanuaang Meekung Ninka Tampaꞌ Mintoomarimanaꞌ  
\p
\v 1 Diiꞌke mmaikoriꞌke boto-koo norukasiꞌnukai noruꞌeri otong teie botoi tee naning kuung deempui otomaung tenang tee naning domampari otoko.  
\v 2 Tee-pinaꞌ nani manikuma nampeesiniiꞌ botoi naroꞌ tapoꞌuresi otoremanaꞌ baꞌung ninka tenang baꞌung domamparitaaꞌ. Teka tenang baꞌung booko dei teni unaavopeuꞌ teieta boto teni daiꞌui otomaung-eta baꞌung-koo.  
\v 3 Teeꞌkoo teni manikuma niiꞌnung ninka otoresi dei tenang baꞌung booaruko teni tee nampeesi orari tang-koo makosi. Teka baꞌung booko dei, siraraaviꞌ otoi boto-ita, niiꞌnung ninka nampeesiarepeuꞌ, tenie nampeesi orarivuaꞌ.   
\p
\v 4 Teeꞌ eeꞌnaꞌ nariꞌ diiꞌ teeꞌ otoring mmaikoriꞌ. Booꞌkoo teie nariꞌ dooruꞌ teeꞌ botoi minkuvui otoinaꞌkoo aiꞌ diiꞌ teing Karistooꞌkoo mono-koonamenuka. Enang tee diiꞌ tee bakaning deentariri otoring tee booꞌketa domamparuꞌnung niiꞌke sinang Kumponing bakaang biꞌantaevompiainaꞌ.  
\v 5 Tero tee, orara aarumoi daiꞌmuritaaꞌ Kumponing-nung boto totoꞌkoo pia-antamurikoꞌ eeꞌnoko teeꞌkoo kapooꞌ orakaꞌ nkonanka mmauꞌ nkoampikoꞌ, teing kapooꞌ niiꞌ booꞌanta-koo makosinanka.  
\v 6 Teka enang niiꞌ unaamori oꞌnoring boto-ita moompira tee-koo kapooꞌkoo niiꞌ daiꞌmuri otokoꞌnung-koo. Teeꞌkoo enang Kumponing mintoompevompiri oꞌnoring urikung botoi Moosesie daarivuuꞌnunge deeaꞌ teka tee-koo nerakung otootoꞌkoo Tanuaang Meekung-etaing-koo.   
\s1 Orara Aarumoi Orari-antamuruꞌnaꞌ  
\p
\v 7 Enang areꞌpampipeuꞌ niiꞌke? Tee boto ee orara?\f + \fr 7:7 \ft Niiꞌninge Juꞌnupoonge Karistooꞌnavitu daang tuumpiaakoꞌ teing Moosesi bakaang boto pooreꞌaamaing tampaarima. Ooveai \xt Kara Okovuri Nkanuka 6:11\ft .\f* A, tee aaꞌ teeꞌ deeaꞌ. Nka tee boto otoaruko dei orara aarumo enang ninge\f + \fr 7:7 \ft Paulaꞌ baka-koo minkuarama teing tuumpiaakoꞌning biikaang domang miruꞌui siraꞌpevuruꞌ, baka teing-koo narung otokoꞌnaꞌ noruꞌarama.\f* tasiꞌpamparupeuꞌ. Eeꞌpinaꞌ deekoꞌ: Botoi eeꞌ naumurimaung: Naning niiꞌnung bakaang kapooꞌ karaaꞌuaukaꞌ. Eeꞌnoko teeꞌ naumuaruko dei teeꞌ oroꞌ karaaꞌ orara-pinaꞌ noruꞌamparupeuꞌ.  
\v 8 Teka teie botoi tee orokomuioꞌ orara aarumoi doona oovura tee boto-koo ning karaaꞌantamukoꞌ, nka orara aarumo tee baka boto otoaruko dei purimparavarupeuꞌ.  
\v 9 Ning tero domang kuaaꞌmoi oꞌnokoꞌ mmeꞌ boto noruꞌampaꞌ, teka tee boto noruꞌamira eeꞌnamuꞌ orara aarumo domamparako ning moontuꞌ.  
\v 10 Teie eeꞌnarai narunge botoi ning domang-antamuuꞌnaang noruꞌankoꞌnunge ning booꞌantamuuꞌ.  
\v 11 Orara aarumoi doona oovura tee boto-koo tosimukoꞌ eeꞌnoko teie botoi tamuuꞌ.  
\v 12 Teeꞌkoo ookara Moosesi-nung boto tee meekung, eeꞌnoko tenaare tamuuꞌnaare tenaarei meekanaarei koompari tampaꞌ otoꞌnaare.   
\s1 Orara Aarumoi Daiꞌmuri Etumurikoꞌnaꞌ  
\p
\v 13 Nka arekeeꞌ, botoi tamparai tamuuꞌnung tampamang, ee? A, tee aaꞌ orara aarumo okoraꞌarioꞌ botoi tamparai ning tamuuꞌnung tampamang. Teie botoi tamparai tee naumumaung masikaꞌ orakaꞌ nkomaramaung. Enang napoꞌ orara aarumoi tamuuꞌnung tasiꞌpamira masikaꞌ noruꞌampeuꞌ tee orara aarumo tee bakei orara masikung.  
\v 14 Niiꞌke noruꞌampiri otong boto tee kapooꞌ tanuaanavete-koong, teka ning mono booꞌkoong, orara aarumoi daiꞌniiꞌ.  
\v 15 Nkaang nko-nko tampaꞌ noruꞌampaunge, tee kapooꞌ tampara nko-koo piamomaung tee nkoampaung, teka tee kapooꞌ orara tampamaung nkoankooꞌ.  
\v 16 Teka tenang ninge nkoama tee kapooꞌ piamoaung tee boto tampara tampamaung-pinaꞌ otong.  
\v 17 Teeꞌ nariꞌ tasiꞌpamaung ninge masikunge tee nkoampaꞌ, teka tee orara aarumo ning-koo otoko ninge teeꞌ nkoamaung.  
\v 18 Ninge noruꞌansi otong kapooꞌ tampara ning-koo otoaꞌ ninka. Kapooꞌ tampara maroamira nkoamparupeuꞌ.  
\v 19 Tee kapooꞌ tampara ninge nko-koo piamomaung tee ninge nkoampaꞌ, teka tee kapooꞌ orara ninge nko-koo piamoaung napoꞌ tee eeꞌnara nkoankooꞌ.  
\v 20 Enang tee ninge kapooꞌ ning piamoaung nkoama tasiꞌpamaung okoraꞌnooꞌ tee orara aarumo ning-koo imaꞌari otong, ning masikung deeaꞌ.   
\p
\v 21 Tee tee orara aarumo-koong iriꞌ teeꞌ nariꞌ oroꞌparamaung. Tampaꞌ nko-koo piamoko orara aarumoi dikuꞌmui otokooꞌ.  
\v 22 Pankaruntoonge Kumponing-nung boto karaaꞌamaung.  
\v 23 Teka nkaang mono-koo oomaramaung niiꞌnung kapooꞌ karenung otong tee ninka nkaang onou ninka. Teie daiꞌmui otomaung orara aarumoi ning-koo mono-koo otomaunge.  
\v 24 Tee tee teeꞌ pinaꞌ nariꞌ oꞌnoi oꞌnoaing noruꞌankoꞌ, aaꞌnoko, ninka tee ninge Kumponing bakaang boto tamung onoue siompama eeꞌnoko mono-namenge orara aarumo siompamaaꞌnoaing. Bakei piaaruꞌ ning. Baie dikiꞌmuainge teietaꞌ aung mono booꞌkoong-eta? Teeꞌpankoꞌnaꞌ;  
\v 25 Nka enang tampara tampamang Kumponing-koo, Jiisuuꞌ Karistooꞌ niikaang Ovoringe booꞌparama dikiꞌmemuioꞌ.   
\c 8  
\s1 Karistooꞌke Orara Aarumo Niiꞌketa Ketaꞌpura Tanuaang Meekung Amuruꞌnaꞌ  
\p
\v 1 Teeꞌkoo enang Kumponinge booꞌkoo miruꞌmuriaꞌ niiꞌ Karistooꞌkoo oꞌnorining.  
\v 2 Aming-koo, nnaꞌ Jiisuuꞌ Karistooꞌ ninka oꞌnoriko Tanuaang Meekung-koong iriꞌke unaa-antamuring teieta orara aarumo bakaang iriꞌketa eeꞌnoko booꞌketa.  
\v 3 Botoi tee niiꞌ domang-anta-koo makotuaꞌ mono aruaruꞌoma boto totoꞌpumaung-koo. Teka Kumponinge deekoꞌ niiꞌnung taung nkomemuruꞌ niiꞌ mooꞌmuriiꞌnaang. Tee Bauring narung masikung botovuuꞌ tee-pinaꞌ niikaang mono-pinaꞌ oroꞌparioꞌ, nka tee niiꞌpinaꞌ orara aarumo-poꞌnung deeaꞌ. Poraiꞌnang tee orara aarumo-koong iriꞌ pesiꞌuuꞌ bakaang mono booma niiꞌkoo parekavarama.  
\v 4 Tee booꞌparioꞌ enang niiꞌ makosi tampaꞌ otoꞌkoo teie botoi botomurimanaꞌ nko-koo Tanuaang Meekunge taremurioꞌ, eeꞌnoko siompampiaukaꞌ tee urikung aarumo orara.   
\p
\v 5 Teing nantoong mono bakanameng siompaamaing tee biikaang noruꞌ mono bakanameng-koo pinkaꞌarimaung. Teka teing nantoong Tanuaang Meekung bakanameng siompaamaing tee biikaang noruꞌ Tanuaang Meekung bakanameng-koo pinkaꞌarimaung.  
\v 6 Teing nantoong biikaang noruꞌ mono bakanameng-koo pinkaꞌariaining tee booroaining. Teka teing nantoong biikaang noruꞌ Tanuaang Meekung bakanameng-koo pinkaꞌariaining tee domampariaing eeꞌnoko mooa-koo otoroaing.  
\v 7 Tee noruꞌ mono bakanamenge otomaung tee Kumponing-koo tooꞌdenung, Kumponing-nung boto-koo kupiꞌomaung, bakei makotuaꞌ niiꞌnaꞌ nko-koo.  
\v 8 Teing mono bakanamenge otoromainge tee Kumponing dotu-antavaavarupeuꞌ.  
\v 9 Teka diiꞌ tee mono bakanameng-koo otoriaꞌ, teka Tanuaang Meekung bakanameng-kooning, tee eeꞌnara Tanuaang Meekung Kumponing bakaang diiꞌkoo otoing deekoꞌ. Baa naning Tanuaang Meekung Karistooꞌnung otoꞌevuaung tee, tee bakaang naning deeaꞌ.  
\v 10 Teka Karistooꞌ diiꞌkoo otoko deekoꞌ tee, bane mono booꞌparavaing orara aarumo-koo, teka tee diikaang tanuaang domamparavaing Kumponinge koontoꞌnuka tanturuꞌnung-koo.  
\v 11 Jiisuuꞌ booꞌketa daaꞌuuꞌnung bakaang Tanuaang diiꞌkoo otoing deekoꞌ teie eeꞌnarai Jiisuuꞌ Karistooꞌ booꞌketa daaꞌuuꞌnunge diikaang mono booꞌkoong domampuaing eeꞌnara bakaang Tanuaang diiꞌkoo otoinge.   
\s1 Tanuaang Meekunge Niiꞌ Kumponinge Baurukaaꞌ Deeng-antamurimanaꞌ  
\p
\v 12 Mmaikoriꞌ ee, bakei navoꞌka kapooꞌ niiꞌke Kumponing bariꞌevompiaing otong bakaang pia siompampira, mono bakaang pia siompampiaꞌ.  
\v 13 Mono bakaang pia siomperiaing deekoꞌ tee diiꞌ dooriaing. Teka Tanuaang Meekung bakaang pia siomperima mono-koong aarumo totoꞌperi domantariaing.  
\v 14 Teing nantoong Kumponing bakaang Tanuaang Meekunge siong-antavurimaing teing Kumponing baurukaaꞌ.  
\v 15 Tee Tanuaang Kumponinge aruruꞌnung diiꞌ avoroꞌke kaiꞌanta-koong deeaꞌ daiꞌnisinuka-pinaꞌ. Nka aampariꞌarioꞌ Kumponing baurukaaꞌ deenturimaung, eeꞌnoko tee eeꞌnara Tanuaang Meekung bakaang iriꞌke amanampiaꞌ Kumponing bokuampimaung eeꞌpinaꞌ: Mmaꞌ ee, Mmaꞌ.  
\v 16 Teeꞌkoo Kumponing bakaang Tanuaang niikaang tanuaang ninka narung deemarima niiꞌ siraꞌmarimaung niiꞌ teing Kumponing baurukaaꞌ.  
\v 17 Eeꞌnoko niiꞌ Kumponinge baurukaaꞌ deemariko barenku oko-antamuriai Jiisuuꞌ Karistooꞌ ninka, aꞌnooꞌ tee nariꞌ baike kompampira tee ninka deekoꞌ bakaang biraanke nariꞌ kompampiaꞌnaang.   
\s1 Kumponing Baurukaaꞌke Meenasi Nkavaavainaꞌ Paning-koo  
\p
\v 18 Ninge tee eeꞌ noruꞌamaang: Tee kapooꞌnanka baikenanka enanung batei-koo kompampimaatomaung tee kapooꞌ deeaꞌ tee-koo biraanke damaꞌke nkavampiaing-koo.  
\v 19 Ookara kapooꞌnanka Kumponinge nkovuruꞌning tee nemparimaung Kumponinge baurukaaꞌ biraankevurima siraꞌantavuriainaꞌmung-koo.  
\v 20 Tero ookara kapooꞌnanka nkovuruꞌning barakosiꞌuruꞌ tamunsiꞌnanka deempariiꞌnaang, biiꞌka biikaang noruꞌkoo deeaꞌ, tee Kumponing bakaang noruꞌkoo, kuung otoroi nempaavaꞌnaang bera teꞌmung makotuai Kumponing baurukaaꞌke meenasi nkavaavainaꞌmung.  
\v 21 Teꞌmung tee ookara kapooꞌnanka Kumponinge nkovuruꞌning teieta kiimata deraꞌ bakaang-eta unaa-antavurira meenasi basi-antavuaing baurukaaꞌkoo basi-antavuainaꞌ nariꞌ.  
\v 22 Niiꞌke noruꞌampiri otong ookara kapooꞌnanka kansiꞌkooninge aaꞌnaꞌ sisikeera toraꞌpaamaung baike amutemuriiꞌ kuneꞌaama eꞌmung doong-koo basinooꞌkoo.  
\v 23 Eeꞌnoko teing nkovuruꞌninge nainge deeaꞌ. Bane tutunaꞌnavaro Tanuaang Meekung-koo komariri oꞌnoring, niiꞌke teeꞌ nariꞌ tee sisikeera toraꞌpampimaung nemarima baurukaaꞌpinaꞌ oroꞌantamuriiꞌnaang, niikaang mono mooꞌmurima booꞌnameng-eta.  
\v 24 Teeꞌ nariꞌ nkoaravaing-koo masikaꞌantavampiko Kumponinge mooꞌmuruꞌ, kapooꞌ tero oroꞌparuꞌnung-koo narung-koo deeaꞌ, tee kapooꞌ mmeꞌ oroꞌparavaung-koo.  
\v 25 Teka masikaꞌanta otoko kapooꞌ ooampiaung-koo tee nemariri oꞌnoriaing dooroonge.  
\v 26 Tanuaang Meekunge pakumurimaung niikaang aruaruꞌkoo. Aiꞌ niiꞌke tee tampaꞌ noruꞌampiaꞌ kunsi bakaang taung koontoꞌnavung. Teka tanuaang Meekunge baka eentamemurimaung niiꞌ paku-koo pankaruntoong-eta baiarama karai siraꞌkoo makotuaꞌ.  
\v 27 Eeꞌnoko Kumponinge ookara biikaang domang keperuuꞌurimaunge tee noruꞌui otong tee onou Tanuaang Meekung bakaang, Kumponing-pinaꞌ nariꞌ noruꞌaramaung-koo eentavevurima ookara bakaning meekupoong.   
\p
\v 28 Eeꞌnoko niiꞌke noruꞌampiri otong teing ookara kapooꞌnanka tavoꞌarimaing niiꞌ tampaꞌ nko-koong niiꞌ Kumponing piaavampimaing eeꞌnoko baremuri bokumuruꞌning.  
\v 29 Tero urikamuꞌ Kumponinge tasiꞌpuruꞌ bakaning. Teing tasiꞌpuruꞌning miruꞌuruꞌ bauring-pinaꞌ nariꞌ oroꞌpariri otorooꞌnaang. Eeꞌnoko bauring tee tutunaꞌnung kuraꞌnariꞌkoo kuunga.  
\v 30 Eeꞌnoko teing miruꞌuruꞌning tee bokuvuruꞌ. Teing bokuvuruꞌning tee koontoꞌnuka tampuruꞌ, eeꞌnoko teing koontoꞌnuka tampuruꞌning tee nerampuruꞌnung.   
\s1 Kapooꞌ Otoaꞌ Kumponing Bakaang Piaa-eta Tontaꞌmuripeuꞌnung  
\p
\v 31 Tee tee, enang areꞌpampipeuꞌ? Kumponing niikaang pakupaku deemparako niiꞌkoo karenung baa? Otoaꞌ.  
\v 32 Teie bauring orokovuaruuꞌnunge niiꞌkoo baike kuneꞌuuꞌnaang, ookara kapooꞌ ee orokovupeuꞌ bauring ninka nariꞌ avuꞌkoo? Makotuaꞌ.  
\v 33 Baie tuumpivuripeuꞌ Kumponing bakaning miruꞌniiꞌnuka? Otoaꞌ. Kumponinge eeꞌnarai koontoꞌnuka tampuruꞌnung.  
\v 34 Baie booꞌkoo-nupoong miruꞌmuriaing? Otoaꞌ. Jiisuuꞌ Karistooꞌ niiꞌkoo booꞌparuꞌ, eeꞌnoko masikaꞌ Kumponinge booꞌketa daaꞌuioꞌ tampavine-koo Kumponing-koo otong niiꞌ eentamemurima.  
\v 35 Baie teꞌnemuripeuꞌnung teieta piaa Karistooꞌ bakaang? Turanturang makotuaꞌ, orarunsi makotuaꞌ, tuumpinang, peera, simpenoiꞌ, avoꞌavoroꞌ eeꞌnoko tavuꞌ, bakei ookara makosiaavaꞌ.  
\v 36 Eeꞌ daariari otoinaꞌ niiꞌkoo masikaꞌ otong,  
\q1 “Dakaang miring-koo niiꞌ teing tamaarimaing ookara doong-koo, maaꞌmaaꞌ tavuꞌkooning-pinaꞌ noruꞌmaarima.” \rq (Kena 44:22)\rq*   
\m
\v 37 Nka tee, bane aing ookara kapooꞌ kuneꞌampiainge niiꞌke tee bakei aaꞌnaꞌ puruꞌampiaing Karistooꞌ ninka niiꞌ piaamuruꞌnung ninka.  
\v 38 Ninge tee tasiꞌpansi otong kapooꞌ otoaꞌ niiꞌ tankaamuripeuꞌnung Kumponing bakaang piaa-eta Jiisuuꞌ Karistooꞌ niikaang Ovoring-koo oroꞌparuꞌnung-eta, bane aing aaꞌning tavoꞌkuai: booꞌ, domang-anta, koosinunanka, ovontunanka, enang otoroining, kapooꞌ damaꞌ tavoꞌaravaining, iriꞌnanka, detonooꞌ, boonkonooꞌ;  
\v 39 Eeꞌnoko niiꞌnung kapooꞌ makosi otoaꞌ napoꞌ Kumponinge nkovuruꞌning-koo.   
\c 9  
\ms1 Kumponinge Isireeli-nupoong Miruꞌurimanaꞌ  
\mr (9:1–11:36)  
\s1 Paulaꞌke Juꞌnupoong Piaavuruꞌnaꞌ Dapiꞌ Ookara Paaꞌariko Oovurira  
\p
\v 1 Enang kara minkuampainung masikung, Karistooꞌkoo kuung oꞌnoi, nkaang onoue pankaruntoong-eta masikaꞌantamumaunge Tanuaang Meekunge kuung deemuioꞌ.  
\v 2 Tee kara eeꞌpinaꞌ: Ning bakei aaꞌnaꞌ orarunsimaramaung, nkaang domang-koo uatepa orakaꞌ deeꞌmomaꞌnomaung eeꞌkoo: Isireeli-nupoong domampariaꞌ otoromaung-koo.  
\v 3 Barakosiꞌmarama Karistooꞌketa tontaꞌmarapeuꞌnung-pinaꞌ noruꞌmaramaung teing mmarang niꞌninka narung ereng mooꞌariainaꞌ makosi deekoꞌ.  
\v 4 Teing Kumponing bakaning miruꞌuruꞌning, baurukaaꞌ deempuruꞌning eeꞌnoko bakaang meenasi avuruꞌning. Teing amutemuꞌke kara tampaꞌ naroompevuruꞌning eeꞌnoko avuruꞌ tee boto eeꞌnoko tee dootuuꞌ masikung;  
\v 5 Teinge nkavauꞌ tee Kumponing bakaang maramaraka, biikaang muuꞌ okoꞌbosi-nupoong biurukaaꞌ deemparira. Eeꞌnoko tee Domang-anta, Karistooꞌ tee biikanamuiaang-koonge, eeꞌnara Kumponing, ookara-koo dau basi deempari daangang-poꞌnung oꞌpaaꞌnaꞌ. Eeꞌ, masikung.   
\s1 Kapooꞌ Kumponinge Isireeli-nupoong-koo Bampuuꞌnung Mmeꞌ Nkovui Otoinaꞌ  
\p
\v 6 Kumponing bakaang maraka-anta teing-eta Isireeli-nupoong totoꞌpari otoing minkuampaꞌ niiꞌning Isireeli-nupoong mooꞌariaꞌ otoroining-koo, aiꞌ baruꞌ ookara Isireeli-nupoong Kumponinge miruꞌniiꞌnuka naing deeaꞌ.  
\v 7 Ooveriai: Eebaraamiꞌ baurukaaꞌ ookara miruꞌariaꞌ. Teing naing Kumponinge tampuruꞌning deekoꞌ, Daari Meekung-koo aaꞌpuuꞌnaꞌ,  
\q1 “Aisakeꞌ narung-eta doonko miruꞌniiꞌnuka tamparampaing.” \rq (Pupuꞌ 21:12)\rq*   
\m
\v 8 Miruꞌnooꞌ eeꞌ: Tamung monoi para-koo Kumponing baurukaaꞌ tampariarupeuꞌ, teka teeꞌ nariꞌ Kumponinge tampuuꞌnaꞌkoo miruꞌuma deekoꞌ baurukaaꞌ tamparipeuꞌ.  
\v 9 Aiꞌ Kumponinge marakavarama Eebaraamiꞌ Eekaaꞌ ninka beuring bataꞌuma eeꞌ tampuuꞌ,  
\q1 “Enanung batei-pinaꞌ daunamareꞌkoo tee ning toromaravaing eeꞌnoko Seeraꞌ eeꞌnani tee enang bauring-poꞌnani deemparavaing.” \rq (Pupuꞌ 18:10,14)\rq*  
\m Teketaꞌ tee narung-koo miruꞌuuꞌnaꞌ bera Aisakeꞌ pontoꞌaruꞌ.  
\v 10 Eeꞌnoko napoꞌ damaꞌke Kumponinge niiꞌning naing miruꞌurimanaꞌ siraꞌpuuꞌ tenang Rebekaꞌ kempoꞌkui otoko pauroonka nkavuresitaaꞌ tee ninka baꞌung niikaaka Aisakeꞌ ninka.  
\v 11-12 Bane tee keꞌde-koo otoresi pontoꞌareaꞌ, kapooꞌ orara eeꞌnoko tampara-pinaꞌ oroꞌ nkovureaꞌ, Kumponinge teni-koo eeꞌ tampuuꞌ,  
\q1 “Bataata baaraꞌmaꞌnung-koo boong otoaing.” \rq (Pupuꞌ 25:23)\rq*   
\m
\v 13 Niiꞌnooꞌ napoꞌ eeꞌ daariari otong Kumponinge temainta minkuvuretuꞌnaꞌ,  
\q1 “Jeekopiꞌ tee ninge piaavansi otong, eeꞌnoko Iiso munteꞌansi otong.” \rq (Malakai 1:2,3)\rq*  
\m Teeꞌ nkoaruꞌ Kumponinge nantoong miruꞌurimanaꞌ tasiꞌanta-koo; nko-nkoi deeaꞌ, bokue narunge.   
\p
\v 14 Enang ee eeꞌ noruꞌampiiꞌnaang: Kumponing koontoꞌ deeaꞌ ookamainta nariꞌ nkovurearuuꞌnung-koo? Bakei makotuaꞌ.  
\v 15 Moosesi nauvuma eeꞌ minkuvuuꞌ,  
\q1 “Ninge tee naning tampaꞌ nkoampaing deekoꞌ tampaꞌ nkoampaing, eeꞌnoko tee naning piaavampaing deekoꞌ piaavampainge.” \rq (Toro 33:19)\rq*   
\m
\v 16 Enang tee Kumponing bakaang miruꞌ eeꞌ oroꞌpari otong: Naning bakaang piai deeaꞌ, bakaang nko-nkoi deeaꞌ, teka Kumponing bakaang piaa-koo narung-koo deekoꞌ makosi.  
\v 17 Niiꞌnooꞌka napoꞌ Daari Meekunge Moosesie daarivuuꞌnung-koo Kumponinge tee daurarong˜ Peeroꞌ turampuarura eeꞌ nauvuuꞌ,  
\q1 “Ninge tee daꞌ donkong-antaransinung daꞌkoo nkaang iriꞌ oroꞌparaaꞌnaang ning nkaang miring noruꞌaavainaꞌ ookara kansiꞌkoo.” \rq (Toro 9:16)\rq*   
\m
\v 18 Teeꞌ minkuvuioꞌ aaꞌpamaang: Naning tee Kumponinge baka piaavuaing deekoꞌ piaavuaing. Eeꞌnoko napoꞌ baa naning piaavuaru-peuꞌnung deekoꞌ konte-antavuma sipuaing makosi.   
\p
\v 19 Diiꞌkoo narunge Peeroꞌpinaꞌ noruꞌdarama eeꞌ tanaꞌmepeuꞌ deeꞌma: Kumponinge aming-koo turang nkovumaang piavomanaꞌ nariꞌ nkomarako? Baie dimpaꞌupeuꞌ bakaang miruꞌ?  
\v 20 Nka baie daꞌ Kumponing makuꞌepeuꞌnung kansiꞌketa? Utaue ee tee naning taꞌnampumaung karavuma aaꞌpupeuꞌ: Dake ning aming-koo eeꞌ taꞌnamemaang?  
\v 21 Arekeeꞌ? Tee naning ee utau taꞌnampumaung makosi deeaꞌ bakaang mataue utau taꞌnang-koo? Nau-koo kansiꞌnu-koo aaꞌnopeuꞌ: Nameng-eta neraniiꞌnareng taꞌnampupeuꞌ eeꞌnoko niiꞌnameng-eta tamunsiꞌnareng taꞌnampupeuꞌ.   
\p
\v 22 Kumponinge bakaang iira siraꞌanta-koo piavoi otong eeꞌnoko tenang ookara nantoonge ooaavaing bakaang purintoꞌ. Teing nantoong orara mooꞌ nka-koo miruꞌniiꞌnuka teroita maamuariri otoromaung orari-anta-koo, teka enang Kumponinge makenge nempuri otong orari-antavuriaꞌ.  
\v 23 Aming-koo, nnaꞌ bakaang meenasi pankaing tasiꞌanta-koo piavoi otong teing-koo nantoong bakaang piaa nka-koo miruꞌuruꞌning-koo, teroita maamu-antavuruꞌning bakaang meenasi nariꞌ kong-koo.  
\v 24 Tee-pinaꞌ niiꞌ bokumuruꞌning, Juꞌnupoong naing-eta deeaꞌ, eeꞌnoko Juꞌdeeaing-kooning nariꞌ ookara-ita.  
\v 25 Tee-pinaꞌ Kumponinge minkuvuko Oseaꞌke daarivuuꞌnaꞌ Daari Meekung-koo,  
\q1 “Nantoong nkaning deeaing tee nkaning tamparampaing. Eeꞌnoko teni ninge piaavampaꞌnani teni ninge piaavampaing.” \rq (Osea 2:23)\rq*  
\m Eeꞌnoko   
\q1
\v 26 “Teka ninge aaꞌpantuꞌnooꞌka, ‘Teing nkaning nantoong deeaing,’ teke tee nantoong damaꞌke Kumponing domantooꞌ baurukaaꞌ deemparira miring kompaavaing.” \rq (Osea 1:10)\rq*   
\m
\v 27 Napoꞌ Aisaiaꞌke eeꞌ minkuvuuꞌ Isireeli-nupoong-koo,  
\q1 “Ooveriai, Isireeli-nupoong biurukaaꞌkoong deeru tee piisiꞌ pirung-koo makosi, nka tee teing-koo mmauꞌ keraꞌpariko okiꞌning naing otoroi domampariaing.  
\v 28 Bakei iriꞌnarumpui Ovoringe nkovuaing kansiꞌkoo tee kapooꞌ nkovuuꞌnaang tampuuꞌnung.” \rq (Aisaiaꞌ 10:22,23)\rq*   
\m
\v 29 Teeꞌ nariꞌ Aisaiaꞌke minkuvuuꞌnaꞌ temuꞌnavarang-koo eeꞌpinaꞌ,  
\q1 “Ovoringe paning-koonge niurukaaꞌkoo duukung sipuarui dei niiꞌ tee teing-pinaꞌ osi Sodom eeꞌnoko Komoraꞌ nkomaripeuꞌ ntaꞌke opuruꞌning-pinaꞌ.” \rq (Aisaiaꞌ 1:9)\rq*   
\s1 Kumponinge Isireeli-nupoong Koontoꞌnuka Tampuriarupeuꞌnaꞌ Baito Otoaruko  
\p
\v 30 Tee-koong miruꞌnooꞌ eeꞌ oroꞌ: Teing Isireeli-nupoong deeainge koontoꞌnuka deempariiꞌnaang paaravariarukoꞌninge miring koontoꞌnuka tampuriainavung peꞌnumpaara tampaꞌ okovorouꞌ masikaꞌanta ninka.  
\v 31 Teka Isireeli-nupoong bane koontoꞌnuka deempariiꞌnaang paaravarikoꞌ botoi tampui otoinaꞌ, kaariꞌariruꞌ.  
\v 32 Aming-koo kaariꞌariruꞌ? Nnaꞌ Kumponing-koong duta-koo koontoꞌ otoꞌ tee kapooꞌ bamuruꞌnung-pinaꞌ masikaꞌantavaavaꞌ besiꞌaama, aaꞌpaama, “Moosesi-nung boto tampaꞌ tareampiko deekoꞌ makosi;”  
\v 33 Teeꞌkoo tupampariruꞌ tereꞌkoo Kumponinge tero minkuvuuꞌnaꞌ Daari Meekung-koo, eeꞌpinaꞌ,  
\q1 “Ooveriaing, ninge bempampaing tereꞌ manto-nareꞌ diiꞌkoo meuꞌ Saioni-namono-koo, nantoong tereꞌkoo tupamparira tee puꞌariaing. Nka tee naning tee masikaꞌantavuaing tee sirakuraꞌ oko-antavampaing tee biraanke.” \rq (Aisaiaꞌ 8:14; 28:16)\rq*   
\c 10  
\s1 Isireeli-nupoong Papaaravariruꞌnaꞌ Oo-koo Kumponinge Meekaꞌantamurimanaꞌ  
\p
\v 1 Mmaikoriꞌ ee, pankaruntoonge ning aaꞌnaꞌ piamoi Kumponing-koo kunsimaramaung nkaning nantoong Isireeli-nupoong domampariiꞌnaang.  
\v 2 Ooansi siraꞌpampeuꞌ teing biikaang aarumo avarimanaꞌ Kumponing-koo, nka tee avariainaꞌ makosinooꞌ sirakaꞌpariaꞌ.  
\v 3 Noruꞌaavaꞌ tee taung Kumponinge nantoong koong-antavurimanavung. Biiꞌka matauarima kaariꞌaamaung Kumponing bakanavung siong-koo kupiꞌoroma, Karistooꞌkoo kuunge.  
\v 4 Karistooꞌ tee Moosesi-nung boto oꞌanta-koong. Teeꞌkoo teing ookara nantoong Karistooꞌ masikaꞌantavaavaining teing koontoꞌnuka tampuriaing.   
\p
\v 5 Moosesie boto siong-koo eeꞌ daarivuuꞌ,  
\q1 “Tee naning aung boto siompuaing tee domamparavaing.” \rq (Boontu 18:5)\rq*   
\m
\v 6 Nka tee niiꞌnooꞌka eeꞌ minkuvuuꞌ masikaꞌantanavung-koo,  
\q1 “Diiꞌka eeꞌ minkueriaukaꞌ: Baa paning-aape koinuainge tee Kumponinge Teroita Pakoꞌpariꞌniiꞌ niiꞌ domamuri taremuriainooꞌkoong depeto boku-koo teie pakumuriiꞌnaang?  
\v 7 Napoꞌ eeꞌ minkueriaukaꞌ: Baa doonko kansiꞌkoo kuung tumparavai napoꞌ tee Pakoꞌpariꞌniiꞌ booꞌketa daaꞌantavuuꞌnaang?  
\v 8 Aiꞌ tee Kumponing bakaang kara tee teroita diiꞌanko dueꞌ otong, diikaang beꞌduuꞌkoo eeꞌnoko domang-koo otong.” \rq (Boto 30:12-14)\rq*  
\p Emuꞌ tee tee kara teie minkuvuuꞌnung tee tampara doorenang daankiampimaung diiꞌke masikaꞌanta-koong.  
\v 9 Tee diiꞌke karang-eta siraꞌperiaing deekoꞌ aaꞌperima, “Jiisuuꞌ tee Ovoring,” eeꞌnoko masikaꞌantaveriaing diikaang domang-eta tee Kumponinge domang-antavuuꞌ nung bouꞌnooꞌketa, teeꞌkoo enang diiꞌ domantariaing.  
\v 10 Tee naning masikaꞌantavuko bakaang domang-eta tee koontoꞌ naning tampuaing; eeꞌnoko siraꞌpuaing bakaang karange tee tee mooꞌaravaing.  
\v 11 Niiꞌnooꞌke Daari Meekunge eeꞌ minkuvui otong,  
\q1 “Naning tee masikaꞌantavuaing tee Kumponinge sirakuraꞌ oko-antavuaing tee biraanke.” \rq (Aisaiaꞌ 28:16)\rq*   
\m
\v 12 Enang tee norunoruꞌ tankatankaang-koong otoaꞌ meuꞌke teing-koo Juꞌnupoong eeꞌnoko Juꞌdeeaing, aiꞌ Ovoring tee Ovoring ookara biikaang, eeꞌnoko avurimaung bakaang biraanke teing nantoong tee-koo kunsiarimaing.  
\v 13 Napoꞌ Daari Meekunge minkuvumanaꞌ eeꞌke,  
\q1 “Ookara nantoong Bakaang miring tampaama kunsiariaining teing domampariaing.” \rq (Jooeli 2:32)\rq*   
\p
\v 14 Nka arekeeꞌ kunsiaripeuꞌ nantoong tee-koo biikaang masikaꞌanta otoaruko dei? Napoꞌ arekeeꞌ masikaꞌantavaapeuꞌ bakaang miring taaravaavaꞌ dei? Eeꞌnoko arekeeꞌ taaravaapeuꞌ napoꞌ naning tee siraꞌpumaung otoaruko?  
\v 15 Eeꞌnoko nantoonge arekeeꞌ siraꞌpaapeuꞌ niiꞌninge botoaariaruko dei? Teeꞌ daariari otoinaꞌ,  
\q1 “Tee tampara doorenang nkavai poroma kapariꞌkaako taaravampira doturotumarimaung.” \rq (Aisaiaꞌ 52:7)\rq*   
\s1 Isireeli-nupoonge Tampara Doorenang Dimpaꞌauꞌnaꞌ  
\p
\v 16 Aꞌnooꞌ baruꞌ ookarai masikaꞌantavaavaruuꞌ tee doorenang tampara, tee-pinaꞌ Aisaiaꞌke minkuvuma aaꞌpuuꞌnaꞌ,  
\q1 “Ovoring, baie masikaꞌantavuuꞌ tee kara niiꞌkoo taaravuuꞌnung?” \rq (Aisaiaꞌ 53:1)\rq*   
\m
\v 17 Nka tee niiꞌnunge masikaꞌantavupeuꞌnung deekoꞌ tee taaravura masikaꞌantavupeuꞌ Karistooꞌ daankiaako.   
\p
\v 18 Isireeli-nupoonge aming-koo masikaꞌantavaavaung, aiꞌ mmeꞌ taaravaavaꞌ? Otoaꞌ. Bakei taaravauꞌ biikaang minkunaa deemparako daariari otoinaꞌ eeꞌ,  
\q1 “Biikaang kara beremparuꞌ ootukunairu-koo. Napoꞌ biikaang minkunaa beremparioꞌ taaravauꞌ ootukunung kansiꞌkooninge.” \rq (Kena 19:4)\rq*   
\m
\v 19 Nka ee Isireeli-nupoonge taaravaara tasiꞌpaavaꞌ tee minkunaa okoraꞌnooꞌ? A, tee aaꞌ tang kupiꞌoroko. Kumponinge eeꞌ nauvuruꞌ Moosesie daarivuuꞌnaneꞌkoo,  
\q1 “Nantoong miring-poꞌning deeaing tampaꞌ onkeonkeꞌaranko diiꞌ mamairorarimatoainge. Niiꞌnavitu onou otoroaꞌnavitu pakuaranko iiraroriaing.” \rq (Boto 32:21)\rq*   
\m
\v 20 Napoꞌ tee Aisaiaꞌkoo ivekaꞌantavui eeꞌ nauvuruꞌ,  
\q1 “Teinge kuneꞌmauꞌ nantoonge bane besiꞌmaavarukoꞌninge. Eeꞌnoko ning siraꞌmaruꞌ teing-koo ning-koo niaꞌkaavaruꞌning-koo.” \rq (Aisaiaꞌ 65:1)\rq*   
\m
\v 21 Eeꞌnoko Isireeli-nupoong-koo karoma eeꞌ minkuvuuꞌ,  
\q1 “Bireng takaaꞌmokooꞌ bokurampima diiꞌ taarapiikanuka, kupiꞌ baukonuka.” \rq (Aisaiaꞌ 65:2)\rq*   
\c 11  
\s1 Kumponinge Isireeli-nupoong-koo Taakeng Damaꞌke Tampaꞌ Nkovuriainaꞌ  
\p
\v 1 Enang arekeeꞌ, Kumponinge bakaning damaꞌduvuruꞌ ee? Tee aaꞌ teeꞌ deeaꞌ, bakei! Ning tee Isireeli-nupoong-koo narunge, Eebaraamiꞌ bakanaving-kooning-koo, Bensimani bakanamuiaang-koonung.  
\v 2 Kumponinge tee damaꞌduvuriaung Isireeli-nupoong. Otoroainaꞌ noruꞌuritaaꞌ teing bokuvuruꞌ. Diiꞌke noruꞌeriaꞌ deeꞌma Eliasi bakaang minkunaa Daari Meekung-koo otomaung Isireeli-nupoong tuumpivuruꞌnung-koong? Eliasie aaꞌpuuꞌ,   
\q1
\v 3 “‘Ovoring, teinge tavaaruꞌ dakaning nakaro-nupoong, boonturoma-nairu pesiꞌevaarima. Teka ning narung enang oꞌnong, eeꞌnoko ning napoꞌ teeꞌ, nkaang domaang napuꞌkoo piavoroi otong.” \rq (1 Dauraronanka 19:10-14)\rq*   
\m
\v 4 Eeꞌnoko teeꞌpuko Kumponinge eeꞌ bariꞌuuꞌ,  
\q1 “Ninge aaꞌ ˜kenaanka-taa kokoreiꞌ nantoong tarearansi otong mmeꞌ kiunaavaꞌ tee-koo daang-koong kumponing-koo miring Baaelo-koo.” \rq (1 Dauraronanka 19:18)\rq*   
\m
\v 5 Tee tee eeꞌnara teeꞌ nariꞌ enanavarang-koo teing eeꞌning taakeng otorong Kumponinge bakaning miruꞌuruꞌning bakaang piaa-koo okoraꞌarioꞌ.  
\v 6 Teing piaa narunge nantoong bakaning tampurimaing dempariko nantoong biikaang nko-nko-koo okoraꞌarioꞌ bakaning tampuriaukaꞌ aiꞌ piaa tee nko-nko-koong mooꞌ deeaꞌ.  
\v 7 Teeꞌkoo Isireeli-nupoonge tamung kaariꞌaamaatoko teing okiꞌning naing miruꞌuruꞌ biraanke nka-koo. Teing niiꞌning bakaang piaa nka-koo kupiꞌoroma biaꞌorouꞌ.  
\v 8 Teeꞌ nariꞌ daariari otoinaꞌ, aaꞌpumanaꞌ,  
\q1 “Kumponinge avuruꞌ tanuaang kanuꞌaapenung, duta kaputuꞌanta-koong, eeꞌnoko kipau-anta-koong eꞌmung-koo basinooꞌkoo.” \rq (Boto 29:4; Aisaiaꞌ 29:10)\rq*   
\m
\v 9 Eeꞌnoko Deevitaꞌ bakanarong-koo eeꞌ otong:  
\q1 “Biikaang paroro meekunanka tee beana deemparavaing teing baankaꞌuriiꞌnaang, dinkung-pinaꞌ puꞌantavuriaing makuꞌkoo.  
\v 10 Biikaang duta kaputuꞌaravainge ooaaꞌneeng-koo, eeꞌnoko kopini mankiꞌke takaaꞌoromaatoai.” \rq (Kena 69:22,23)\rq*   
\p
\v 11 Enang arekeeꞌ, puꞌarima koontoꞌ ee oraruꞌkiaakooꞌ ee? A, otoaꞌ. Teing puꞌaririoꞌ Isireeli-nupoong deeainge domaang kompauꞌ Isireeli-nupoong mamairoarira napoꞌ damaꞌke bereꞌariiꞌnaang.  
\v 12 Teeꞌkoo ookara kansiꞌke biraanke kompaing Kumponing-nung avuavuꞌ domang-anta-koonung Isireeli-nupoonge boto totoꞌpaaraiꞌnange Kumponing bakaang piaa kosiꞌaako. Enang noruꞌeriai, teeꞌ deekoꞌ bakei biraanke pankaing ookara nantoonge nkavaavaing damaꞌke, Isireeli-nupoong napoꞌ tapoꞌariko Karistooꞌkoo.   
\s1 Noruꞌ Nkavampiainaꞌ Kumponing-nung Piaa-koo Eeꞌnoko Kiimata-koo  
\p
\v 13-14 Enang tee ning diiꞌkoo karomang Isireeli-nupoong deeaing-koo. Ning kara-okovui-nka Isireeli-nupoong deeaing-anko deemarara aaꞌnaꞌ mintoomaramaung kapooꞌ masikung-pinaꞌ noruꞌansi mmaikoriꞌ Isireeli-nupoong mamairoarira mooꞌariainaꞌ.  
\v 15 Kumponing teing-eta akoꞌ bereꞌarara ootukunung nantoong kansiꞌnupoong bakaning turaniꞌnuka-anko bereꞌarako tee-anko tapoꞌariko. Eeꞌnoko tee aaꞌnaꞌ dakaosiꞌ deemparavaing tenang teing Juꞌnupoong Karistooꞌ bakaning deempariko damaꞌke, nantoong booꞌnuka napoꞌ domampariainaꞌ oroꞌparavainge.   
\p
\v 16 Pankaraampuri meekupoong meekung deekoꞌ makosi damaꞌnaving napoꞌ meekupoonge. Eebaraamiꞌ dovang teing Kumponing-nung koiꞌkoong kaakeng makosinuka eeꞌnoko bakanaving tevari-koong kaumpeꞌnanka makosinuka.  
\v 17 Enang tee koiꞌ Kumponinge keenavaang-eta niiꞌning kaumpeꞌnanka kenteꞌuko diiꞌ teing kaumpeꞌnanka poraꞌkoong makosinuka tevari-koo beꞌnuꞌantaruruꞌning kaakeng-eta iriꞌ nariꞌ nkaveriiꞌnaang.  
\v 18 Diiꞌke tee iruaꞌ koiꞌkoong keenavaang-koong nkaverima daangantariaukaꞌ teing kenteꞌniiꞌnanka-ankoi. Daangantarima deekoꞌ noruꞌeriaing keenavaang-koonge kaakenge diiꞌ pinkaꞌduri otong. Diiꞌke kaakeng pinkaꞌeriaꞌ.  
\v 19 Diiꞌke pa eeꞌ minkuerimang: Eeꞌ, bakei kenteꞌaring kaumpeꞌ niiꞌ enang teꞌ beꞌnuꞌmariiꞌnaang.  
\v 20 Eeꞌ, masikaꞌ. Teinooꞌ tee kenteꞌariring teinge masikaꞌantavaavarura. Teka diiꞌ ivekaꞌdariri beꞌnuꞌdariri otong masikaꞌanta narung ninka. Teeꞌkoo baruꞌ daangantariaukaꞌ teka tarerariri otoriai.  
\v 21 Teka Kumponinge kaumpeꞌ keenavaang-koong papiꞌoaꞌ kenteꞌuuꞌnung deekoꞌ diiꞌ napoꞌ teeꞌ papiꞌoaꞌ tootoꞌduriaing.  
\v 22 Ooveriaing Kumponing tee bakei aaꞌnaꞌ piaa-poꞌnung eeꞌnoko napoꞌ aaꞌnaꞌ kiimata-poꞌnunge. Kiimata teing-koo nantoong duaꞌarimaing-koo eeꞌnoko piaa diiꞌkoo bakaang piaa masikaꞌantaveri otorining-koo otong. Nka masikaꞌantaveriaruko deekoꞌ tee diiꞌ napuꞌduripeuꞌ.  
\v 23 Niiꞌnooꞌkoo tee teing Isireeli-nupoong kenteꞌuruꞌning napoꞌ bereꞌarira Karistooꞌ masikaꞌantavaako deekoꞌ Kumponinge tee napoꞌ beꞌnuꞌuripeuꞌ teꞌ napoꞌ kenteꞌariruꞌnooꞌ. Kumponing tee purintoꞌ otoꞌevung teing napoꞌ beꞌnuꞌanta-koo teꞌ unapoꞌ.  
\v 24 Diiꞌ kaumpeꞌnanka poraꞌkoong koiꞌketa tootoꞌdurima otoaꞌnaꞌ keenavaang-koo beꞌnuꞌduruꞌ, eeꞌnoko teeꞌkoo bakei teing kaumpeꞌ keenavaang-kooning kenteꞌuuꞌning napoꞌ beꞌnuꞌkoo biikanave-koo makosi.   
\s1 Kumponing Bakaang Miruꞌ Domang-anta-koo Ookara Nantoong Amutemuriiꞌ  
\p
\v 25 Mmaikoriꞌ ee, kapooꞌ tero makensiꞌnung naurampiai diiꞌka daangantariaukaꞌnaꞌ. Aiꞌ teing Isireeli-nupoong teing iveꞌivekaꞌporoi otong eeꞌnoko teeꞌ nariꞌ otoromaatoaing bera tee-koo batei-koo Isireeli-nupoong deeaing-kooning ookara miruꞌniiꞌnanka tumpariainooꞌke basi.  
\v 26 Tenang tumpariko ookara Isireeli-nupoong mooꞌariainge, Daari Meekunge eeꞌ naumuruꞌnaꞌ,  
\q1 “Saioni-namono-ita tee Domang-anta tavoꞌaravaing eeꞌnoko teie toro-antavuriaing Jeekopiꞌdaang biikaang orakaꞌ nko-ita.  
\v 27 Tenang eeꞌnang ninge tontaꞌevorompaing biikaang orakaꞌ nkonanka, siompansi tee kara naroompevorontuꞌnung.” \rq (Aisaiaꞌ 59:20,21; 27:9)\rq*   
\m
\v 28 Teing Isireeli-nupoonge tampara doorenang dimpaꞌaama Kumponing-koo tooꞌde-nupoong-pinaꞌ deempariko tee doorenang pariꞌantanaꞌ diiꞌke tampaꞌ nkaveruꞌ. Nka teroita miruꞌuruꞌnooꞌkoo Kumponinge eeꞌnariong bakei aaꞌnaꞌ piaavuri otong biikakatauro piaavurikoꞌnung-koo.  
\v 29 Teing kapooꞌnanka Kumponinge avurimaing eeꞌnoko teing nantoong avuꞌkoo barevurimaing tontaꞌkoo makosi deeaꞌ.  
\v 30 Diiꞌ niiꞌnaꞌmung Kumponing meumperiarukoꞌning enang nkavering bakaang piaa Isireeli-nupoonge tee meumpaavaruioꞌ.  
\v 31 Eeꞌnoko tee teeꞌ nariꞌ meuntepaꞌariruꞌnung tasiꞌpaama teinge napoꞌ tee piaa nkavaavaꞌnaang diiꞌke nkaveruꞌnung ooaara.  
\v 32 Kumponinge tee nantoong ookara meumpaavaꞌnameng-koo otoroko siraꞌpuing bakaang piaa narunge ookara nariꞌ domampuriiꞌnaang.   
\s1 Kumponing Daanganaꞌ  
\p
\v 33 Kumponing bakei bakaang noruꞌ eeꞌnoko matau aaꞌnaꞌ masikaꞌ eeꞌdoonko isikung otong. Naninge bane keperuuꞌke bakaang onou tasiꞌpuarupeuꞌ eeꞌnoko bakaang aarumo tasiꞌpaaꞌke.  
\v 34 Teeꞌ Daari Meekunge aaꞌpumanaꞌ,  
\q1 “Baie Kumponing bakaang onou tasiꞌpui otong? Baie Kumponing koong-antaevung?” \rq (Aisaiaꞌ 40:13; Jeremaia 23:18)\rq*   
\m
\v 35 Eeꞌnoko  
\q1 “Baa ninka Kumponing komaaru˜ otong?” \rq (Jop 41:11)\rq*   
\m
\v 36 Otoaꞌ. Tee ootukunung kapooꞌnanka nkonung, tarenara eeꞌnoko miruꞌanta. Bakaang meenasi teeꞌ nariꞌ otomatoaing. Eeꞌ, eeꞌnaꞌ.   
\c 12  
\ms1 Tampara Aarumoi Dotu-antavampiainaꞌ Karistooꞌ Piaamuri Mooꞌmurioꞌ  
\mr (12:1–15:13)  
\s1 Ookutunung Mono Amariainaꞌ Kumponing-koo  
\p
\v 1 Teeꞌkoo, mmaikoriꞌ pia-antarampimang, Kumponinge piaamuri unaa-antamuruꞌnung-koo diiꞌka diikaang mono ootukunung arariaing Kumponing-koo pareka domantooꞌpinaꞌ, meekaꞌ dariri Kumponing dotu-antanaꞌ otoritaaꞌ. Aung tee taung masikung Kumponing dootuuꞌnumpoꞌ.  
\v 2 Avutevuꞌ aarumo paaraveriaukaꞌ teka Kumponing tauraꞌperiko paari-antaruriaing diikaang onou pankaruntoong-koo. Tenang eeꞌnang diiꞌke noruꞌeriaing tee Kumponing bakaang pia diiꞌkoo, tee kapooꞌ tampara, dakaosiꞌ eeꞌnoko dotu-antavuai.   
\s1 Kumponinge Avuavuꞌ Amurimaing Ninka Tampaꞌ Mintoomariainaꞌ  
\p
\v 3 Enang diiꞌke narunaꞌ narunaꞌ taarameriaing Kumponinge avuavuꞌ amuuꞌnung-koo diiꞌ pakurampiiꞌnaang. Narunge tee dakaang miruꞌnooꞌ tampaꞌ tasiꞌpeainge daka. Tee miruꞌ aruing kompei napoꞌ tee-koo deto basinooꞌka noruꞌdaravaukaꞌ. Diiꞌke ookarai tee tampaꞌ masikaꞌ noruꞌeriaing koong-antaveri tee miruꞌ diikaang masikaꞌanta-koong Kumponinge kanteruring diiꞌ.  
\v 4 Narung naning-koong mono tee anairu tenairu-poꞌnung, nka nko-nko-koo nariꞌ miruꞌariaꞌ.  
\v 5 Teeꞌ nariꞌ, niiꞌ teeꞌke, bane mmauꞌke, narung mono nko-antavamping naroꞌka Karistooꞌkoong. Teka narunaꞌ narunaꞌ niiꞌ tee tankaamariri pakumeerimaung.  
\v 6 Niiꞌ amutemuriiꞌ avuavuꞌpoꞌnupoong Kumponinge piaamuri amuruꞌning. Dakaang avuavuꞌ tarampee-koong˜ deekoꞌ makosi, teeꞌ nkoveaing aruuꞌnooꞌ basi dakaang masikaꞌanta ninka.  
\v 7 Dakaang avuavuꞌ nantoong pakupaku-koong deekoꞌ makosi, arooꞌei nkoveaing. Daꞌ nau-anta deekoꞌ tee avuavuꞌ kompei kakeꞌii-antaveri naueriainge.  
\v 8 Naning bakaang avuavuꞌ nantoong daaꞌanta-koong deekoꞌ domang dontong-antavui teeꞌ nkovuaing. Eeꞌnoko bakaang kapooꞌnanka tankeeꞌkoong deekoꞌ avusiroꞌari tankaampuaing makosi. Eeꞌnoko baa naning nantoong-koo pankaing, teie mataaꞌiari tarevurimatoaing teing. Naning napoꞌ piaa ninka nantoong unaa-antavurimaung deekoꞌ, doturotuari teeꞌ nariꞌ nkovurimatoainge.   
\s1 Niiꞌke Piaavarampiainaꞌ Ookara.  
\p
\v 9 Piaa tee koontoꞌ domang-eta piaareeriaing. Piaroriaukaꞌ orara-koo. Kapooꞌ tampara-koo kato pinkaꞌdariai.  
\v 10 Piaareerimaatoai navurariritaaꞌ namaiaꞌpinaꞌ. Otori deto noruꞌdeeri otorimaatoai.  
\v 11 Iriꞌ oꞌdariaukaꞌ. Ovoring meung-koo ntaꞌpinaꞌ uruntariri otoriai Tanuaang Meekunge iriꞌantarurioꞌ.  
\v 12 Tee barenku nemperimaung noruꞌeritaaꞌ doturariri otoriai eeꞌnoko orara doong kuneꞌerima dooroontariri otoriai. Uatepa kunsirarimatoai.  
\v 13 Diiꞌkoo niiꞌning apukaꞌpariko pakuereriai Kumponing bakaning meekupoong. Napoꞌ niiꞌnooꞌnupoong poroko diiꞌanko tampaꞌ tarevererimaatoai.  
\v 14 Nantoong orakaꞌ nkoraariaining biraankei makuꞌevurereriai, barakosiꞌereriaꞌ.  
\v 15 Doturoturarimatoai teing ninka doturotuarimatoaining ninka nariꞌ. Biromparimatoaining ninka nariꞌ birontarimatoai.  
\v 16 Naroong-koo otorimaatoai. Beekareeriaꞌ otoai, teka navureeri otorimaatoai doonko otoromaing ninka. Kirokai-pinaꞌ noruꞌdariaukaꞌ.  
\v 17 Orara orarai makuꞌeriaukaꞌ. Tampaꞌ nariꞌ nkoverimatoai ookara.  
\v 18 Mataurariri mooa-koo otoriai ookara ninka, makosiri deekoꞌ.  
\v 19 Mmaikoriꞌ ee, meroꞌ nkoveriaukaꞌ. Tamung doonko otoriai. Kumponing-nung iira otong, makuꞌuaing. Teeꞌ Daari Meekunge eeꞌ minkuvuuꞌnaꞌ,  
\q1 “Meroꞌ tee nkaang. Ninge ninka meroꞌampaing. Kumponinge teeꞌpuuꞌ.” \rq (Boto 32:35)\rq*   
\m
\v 20 Eeꞌ, dakaang tooꞌdenung peeravoko bauꞌeai. Ntong nai piavoko aveainge. Teeꞌ nkovema taung daareꞌeeꞌnaang onou paariarara damaꞌ navureereainaꞌ.  
\v 21 Orarai puruꞌduriaukaꞌ diiꞌ, teka orara diiꞌke puruꞌeriai tampara ninka.   
\c 13  
\s1 Niiꞌke Teing Nantoong Ovontung Meumparampiainaꞌ.  
\p
\v 1 Teing doonge-taaranuka˜ meumpereriai diiꞌ ookarai, aiꞌ tanata nkonuka biiꞌka daaꞌaririning otoroaꞌ Kumponinge miruuꞌuriaruko. Ookara daaꞌaririning teing Kumponinge miruꞌuruꞌning.  
\v 2 Teeꞌkoo tee naning biikaang kara dimpaꞌuaing tee tee-pinaꞌ Kumponing teing miruꞌuruꞌnung bakaang kara dimpaꞌumaang, eeꞌnoko teing dimpaꞌ nkoaavaining tee kiimata nkavaavaining.  
\v 3 Tampaꞌ siompereriaing deekoꞌ tee diiꞌ avoroꞌkoo makosi deeaꞌ teing-koo diiꞌ tareraariaining-koo, teka diiꞌke orakaꞌ nkoveriaing deekoꞌ aroreripeuꞌ. Diiꞌke ee diikaning doonge-taaranuka-koo aroreriaꞌ otoꞌkoo piarori otong? Tampaꞌ nariꞌ nkoverimatoaing, tampeng tantaariainaꞌ.  
\v 4 Doonge-taaranuka teing Kumponinge botovuruꞌning diiꞌ pakuraariiꞌnaang. Nka diiꞌke kapooꞌ orakaꞌ nkoverima deekoꞌ diiꞌ teing avoroꞌkoo otoripeuꞌ teing-koo iriꞌ otoꞌevoromaung ninka kiimataraariꞌneeng-koo, aiꞌ teing teing Kumponinge botovuruꞌning temuriiꞌ nko-nko nko-koo.  
\v 5 Teeꞌkoo diiꞌke siomperiaing, Kumponing-etaing kiimata baariꞌkoo narung-koo deeaꞌ, teka tunsi unaarori otoꞌkoo diikaang onoue diikaang nko-nko tampara-pinaꞌ tasiꞌperima.  
\v 6 Tee narung onou-koo napoꞌ diiꞌke iivaa nkoverimatoainge doonge-taara bakaning mooꞌaarimaatoainaꞌ. Teeꞌkoo Kumponing-nung nko-nko tampaꞌ nkoaamatoai diiꞌ pakuraarima.  
\v 7 Komaaru amutemuriiꞌ otoꞌderuriko makuꞌeriai, aremuriiꞌ, iivaa deekoꞌ iivaarariai, masikaꞌanta-koo-nupoong deekoꞌ masikaꞌantaverererimaatoai, deto basi-anta-koo-nupoong deekoꞌ deto basi-antavererimaatoai.   
\s1 Piaa Tee Niikaang Komaaru˜ Oparavaung Noruꞌampima Koomariri Oꞌnoriainaꞌ  
\p
\v 8 Eeꞌ, komaaru makuꞌeri bakeveriaing tampamang, teka Kumponing bakaang piaa tee komaaru makuꞌpaaꞌ deemparako piaareeri otorimaatoai. Baa tee naning tee-koo miirinung piaavumaung Kumponing-nung boto tampaꞌ siompumaung.  
\v 9 Daari Meekung-koo eeꞌ minkuvui otoinaꞌ,  
\q1 “Nampeesi orarieaukaꞌ.  
\q1 “Naning dupisiꞌeaukaꞌ.  
\q1 “Bakiaaꞌ nkoveaukaꞌ.  
\q1 “Niiꞌnung bakaang kapooꞌ karaaꞌeaukaꞌ.” \rq (Toro 20:13-15,17)\rq*  
\m Teing eeꞌnoko niiꞌning botonanka otoromaing anaare-koo biꞌariri otorong,  
\q1 “Dake tee naning daꞌkoo dueꞌnung daka piaararamanaꞌ nariꞌ teeꞌ piaaveaing.” \rq (Boontu 19:18)\rq*   
\m
\v 10 Baa tee naning nantoong piaavurimaung tee kapooꞌ orara nkovuarupeuꞌ teing-koo. Teeꞌ piaavurima tee boto siompumaung teie.   
\p
\v 11 Teeꞌ nariꞌ nko-koo anaꞌdariaukaꞌ doong asiꞌnaꞌmung dueꞌuioꞌ tasiꞌperi. Tamung aasiri otoriaukaꞌ. Teꞌmung tutung masikaꞌantavampima aaꞌpampikoꞌ, “Mooꞌmariainaꞌmung dueꞌuing.” Nka eꞌmung-eta baruꞌ dueꞌ masipoꞌ deemparing.  
\v 12 Muung tee enang oparama nanuko taneꞌke dueꞌuing. Enang kiruꞌmarira duaꞌampiaing teing nko-nkonanka muung bakaning eeꞌnoko nepuꞌmariaing aarumo tamparai araka-koonunge.  
\v 13 Taneꞌnung aarumo-pinaꞌ nkomariaing. Aaꞌnoaukaꞌ: taarapiikarariaukaꞌ naikirima, kaukauro nkoveriaukaꞌ, eeꞌnoko niiꞌning kapooꞌ maimaiaꞌnaꞌ nkoveriaukaꞌ, napoꞌ mamairoreeri tataꞌdeeriaukaꞌ.  
\v 14 Teka Jiisuuꞌ Karistooꞌpinaꞌ nariꞌ otoriai. Orara aarumo nko-koo piaroriaꞌ mono bakaang pia siomperi.   
\c 14  
\s1 Niiꞌka Simpesimpeꞌmeeriaꞌ Otoaing  
\p
\v 1 Tee naning bakaang masikaꞌanta-koo aruaruꞌ diiꞌanko poko onkeonkeꞌeriai, nka tee ninka tataꞌdeeriaꞌ.  
\v 2 Teie naninge masikaꞌanta purintoꞌpoꞌnunge tee kapooꞌ naroꞌketa naivumaung eeꞌnoko teie naninge masikaꞌanta-koo baruꞌ purimparavaunge tee taamang bireꞌniiꞌning naivumaung.  
\v 3 Teie naninge naroꞌketa naivumaunge tee kerempumaung orara tampuaukaꞌnung. Eeꞌnoko teie kerempumaunge tee naroꞌketa naivumaung orara tampuaukaꞌ. Aming-koo, nnaꞌ ookaanka Kumponinge onkeonkeꞌuresi otoreng bakanaanka botovotonaaꞌka deemparesi otoreeꞌnaang.  
\v 4 Baie daꞌ simpeꞌnko˜ tantuuꞌnunge bautaranuka niiꞌnung bakaning? Tee bakaang Ovoringe deekoꞌ simpeꞌ nko-koo makosi arera tampara eeꞌnoko arera orara. Eeꞌnoko tampara tampura tee Ovoringe makosi donkong-antavuaing.  
\v 5 Naning narunge niiꞌning doong meekeng tampurimaung eeꞌnoko niiꞌning meekeng deeaꞌ. Teka niiꞌnunge ookara doong nariꞌ oroꞌnanka tampurimaung. Makosi, ookara nantoong tee narunaꞌ narunaꞌ biiꞌka noruꞌariri otoromanaꞌ dateꞌpariri otoroaing biikaang onou-koo.  
\v 6 Baie naninge niiꞌnaꞌmung doong tare-koo piavora tee tarevuaing teꞌmung eeꞌnaꞌmung Ovoring pankaing-antavui. Eeꞌnoko tee naning naroꞌketa naikumaung tee Ovoring daangampuma teeꞌ naroꞌketa naikung Kumponing-koo tampaꞌ tampuma. Kerempumaunge teeꞌ, Ovoring daangampuma kerempumaunge, eeꞌnoko Kumponing-koo tampaꞌ tampuma.  
\v 7 Niiꞌkoo naning baka otomaung otoaꞌ, niiꞌ Kumponing bakaning naing, domamariri oꞌnori deekoꞌ eeꞌnoko moompima deekoꞌ.  
\v 8 Niiꞌ domamariri otoko tee Ovoringe kuung deemuri otong eeꞌnoko moompiko napoꞌ teie, Ovoringe kuung deemuri otong. Arekeeꞌ, domamariritaaꞌ deekoꞌ aiꞌ moompima deekoꞌ niiꞌ teing Ovoring bakaning.  
\v 9 Karistooꞌ booꞌparuꞌ eeꞌnoko napoꞌ domamparuꞌ tee ookara-koo nariꞌ Ovoring otooꞌnaang booꞌnuka-koo eeꞌnoko domantooꞌnuka-koo.   
\p
\v 10 Arekeeꞌkoo dake daꞌmaikoꞌ orara tampemang? Napoꞌ arekeeꞌkoo daꞌmaikoꞌ oovemaang? Niiꞌ teing ookara donkonampiaining teke Kumponinge simpeꞌmuriainooꞌke.  
\v 11 Teeꞌ Daari Meekung-koo daariari otoinaꞌ,  
\q1 “Kumponinge aaꞌpumaang: Masikaꞌketa masikaꞌ, ookara nantoong ning-koo kinkinaavaining eeꞌnoko ookara menenge ning Kumponing daangamaavaining.” \rq (Aisaiaꞌ 49:18; 45:23)\rq*   
\m
\v 12 Teeꞌkoo noruꞌampiri otong niiꞌka niikaang nko-nkonanka ninka basimariaing Kumponing-anko teie nari-koo.   
\s1 Niiꞌka Orara Aarumo-koo Duaꞌantameeriaꞌ Otoaing  
\p
\v 13 Teeꞌkoo niiꞌka simpesimpeꞌmeeriaꞌ otoaing. Teka eeꞌ noruꞌerimatoai: Kapooꞌ naning niiꞌmaikoꞌ tupamparara duaꞌarapeuꞌnung-pinaꞌ oroꞌ nkoampiaukaꞌ.  
\v 14 Nkaang otootoꞌ Karistooꞌ ninka nariꞌ oꞌnoresi ninge tasiꞌpansing kapooꞌ baka tanuaang kuꞌmiꞌanta otoaꞌ. Teka naninge masikaꞌantavui kuꞌmiꞌanta tampuko dei, kuꞌmiꞌanta deemparapeuꞌ tee-koo.  
\v 15 Nka kapooꞌ niiꞌnunge kuꞌmiꞌanta tampui otoing dake naiera tee daꞌmaikoꞌ domang orari-antavepeuꞌ, eeꞌnoko domang orari-antaveraiꞌnange eeꞌ noruꞌdarapeuꞌ: Ninge enang piaanavung siompamparuing. Aiꞌ tee Karistooꞌ tee daꞌmaikoꞌ mooꞌuuꞌnaang booꞌparuꞌ, teeꞌkoo dake napoꞌ orari-antaveaukaꞌnung naroꞌketa kapooꞌ naiema.  
\v 16 Tareraravai tee-koo kapooꞌkoo dake tampara tampei nkovemaung-koo niiꞌninge orakaꞌ minkuminku-aaꞌneeng.  
\v 17 Kumponing bakaang tare taamang-aape deeaꞌ tuaang tovang, teka koontoꞌnung aarumo-aape, mooa-aape eeꞌnoko doturotu Tanuaang Meekung-etaing-aape.  
\v 18 Naning tee teꞌaapei Karistooꞌkoo daiꞌari mintoompevumaung Kumponing dotu-antavukooꞌ eeꞌnoko nantoonge tampara tampaakooꞌ.  
\v 19 Teeꞌkoo toꞌbii-antamariri oꞌnoriaing mooa-aape eeꞌnoko pakupaku-aape nariꞌ.  
\v 20 Taamang narung noruꞌeri Kumponing bakaang nko-nko orari-antaveriaukaꞌ. Ookara tee bakei kiiroraaꞌnanka masikung, teka masikaꞌparapeuꞌ orakaꞌ niiꞌning duaꞌanta-koo tamung naroꞌketa naiampiko.  
\v 21 Tampaꞌnaꞌ eeꞌ: Kerempeaing tee bioꞌ maaꞌkoo, purintoꞌnaruꞌ nai-koo eeꞌnoko niiꞌning kapooꞌ tee daꞌmaikoꞌ orari-anta-koo makosining.  
\v 22 Tee masikaꞌanta temuriiꞌ daꞌ otoꞌderuing tareveai, daꞌ Kumponing ninka nariꞌ kontui otoaing. Biraankenung tee naning tampara aarumo masikaꞌantavumanaꞌ nariꞌ nkoarama tuutunang˜ baariꞌumaung.  
\v 23 Nka naning tee tamung naroꞌketa naivumaung pankaruntoonge noruꞌ keekooꞌarama, tee tuutunang-poꞌnung. Aming-koo? Tee aaꞌ tee masikaꞌanta-ita nkovuaruing. Aiꞌ ookara kapooꞌ teeꞌke, masikaꞌantavuaꞌ nkovuma teeꞌ orakaꞌke.   
\c 15  
\s1 Niiꞌka Pakumeerima Tapoꞌmeeriaing Karistooꞌkoo Kuunge.  
\p
\v 1 Niiꞌ eeꞌning masikaꞌanta-koo purimariri oꞌnorininge tee teing aruaruꞌnanka pakuarampiaing, niikaang pia siompampiaꞌ.  
\v 2 Niiꞌke narunaꞌ narunaꞌ oovuning dotu-antavarampimaatoaing tampaꞌ purimpariri otoroainaꞌ.  
\v 3 Aiꞌ Karistooꞌ teie, baka dotu-antavaravarukoꞌ Kumponing noruꞌui, Daari Meekung-koo aaꞌpuuꞌnaꞌkoo,  
\q1 “Orakaꞌ minkuraamainge minkumaako toraꞌpantuꞌ.” \rq (Kena 69:9)\rq*   
\m
\v 4 Ninge tenaare-koo noruꞌantarampimang, aiꞌ ookara kara Daari Meekung-koo otoing teing niiꞌ nau-anta-koo, tee Daari Meekung-koo pinkaꞌmariri domang kuaaꞌ ninka miiꞌkampiri tee barenku nempampiainaꞌ.  
\v 5 Enang tee, Kumponinge domang kuaaꞌantamuri miiꞌkampiri oꞌnoriiꞌnaang pakumurimaunge navu-antaruriaing Jiisuuꞌ Karistooꞌ bakaang aarumo siomperi otoriko.  
\v 6 Teeꞌ biraankeruriko nariꞌ karerima Kumponing daangamperiainaꞌ, tee niikaang Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌ Bauma.  
\v 7 Teeꞌkoo onkeonkeꞌdeerimaatoaing Karistooꞌke diiꞌ tero onkeonkeꞌduruꞌnaꞌ, Kumponing meenaꞌpoainaꞌ.  
\v 8 Noruꞌeriai tee Jiisuuꞌ Karistooꞌ pouꞌ siraꞌantavuma Kumponing tee masikaꞌpari otomaung bakaang maraka-anta-koo Juꞌnupoong paku-koo teing tutunaꞌnupoong tero nauvuruꞌnaꞌ.  
\v 9 Eeꞌnoko napoꞌ noruꞌeriai tee pouꞌ Juꞌdeeaing napoꞌ mooꞌuriko teinge Kumponing miring pankaing-antavaavaꞌnaang bakaang piaa-koo teing-koo. Teeꞌ Deevitaꞌke daarivuma minkuvuuꞌnaꞌ,  
\q1 “Ninge daangantampaing Daꞌ Juꞌdeeaing-koo meuꞌke, eeꞌnoko dakaang miring kenavampainge.” \rq (Kena 18:49)\rq*   
\m
\v 10 Niiꞌnooꞌke napoꞌ eeꞌ daariari otong,  
\q1 “Doturariaing diiꞌ Juꞌdeeaing teing ninka bakaning Juꞌnupoong ninka nariꞌ.” \rq (Boto 32:43)\rq*   
\m
\v 11 Napoꞌ niiꞌnooꞌke Daari Meekung-koo aaꞌpui otong,  
\q1 “Daangamperiaing Ovoring diiꞌke Juꞌdeeainge. Ookarai daangamperiaing tee.” \rq (Kena 117:1)\rq*   
\m
\v 12 Napoꞌ Aisaiaꞌ bakanooꞌke aaꞌpui otong,  
\q1 “Jeeseꞌ bakanaving-koo narung naning daaꞌaraaꞌnaang tarevuriaing teing Juꞌdeeaing, eeꞌnoko tee narung-koo teinge biikaang noruꞌ sipaavai.” \rq (Aisaiaꞌ 11:10)\rq*   
\m
\v 13 Aiꞌ teie Kumponing maraka-antamurioꞌ nempampimaunge maantoꞌantaruriaing doturotue eeꞌnoko mooai masikaꞌantaveriko. Eeꞌnoko teie purintoꞌke Tanuaang Meekung bakaange aaꞌnaꞌ tasiꞌantaruriaing tee barenku mmeꞌ oroꞌparavaung.   
\ms1 Asiꞌnaare Kara Paulaꞌke Baꞌmaikoriꞌ Minkuvuruꞌnaare  
\mr (15:14–16:27)  
\s1 Paulaꞌ Dotuaruꞌnaꞌ Tee-koo Bakaang Mintoong-koo  
\p
\v 14 Ninge tee ninka tampaꞌ noruꞌdampimaung diiꞌ mmaikoriꞌ tampara aarumoi maantoꞌantararirioꞌ eeꞌnoko norunoruꞌke, eeꞌnoko makosirariri diiꞌ diiꞌka nau-anta-koo.  
\v 15 Nka tee amanampaꞌ niiꞌning kapooꞌ napoꞌ noruꞌantarampimang, mmaikoriꞌ, noruꞌansi diiꞌ tampaꞌ otoritaaꞌ tamung napoꞌ minkuanko meenaꞌpoaing, aiꞌ ning tee Kumponinge mintoong maneenung amuuꞌnung.  
\v 16 Ning tee pokaꞌmari kara-okovui-nka-koong tee doorenang Jiisuuꞌ Karistooꞌketa Juꞌdeeaing-aape. Ning tee pareka-nko makosi, piristiꞌpinaꞌ diiꞌ parekarampiko diiꞌ boontunang tampara deentariruꞌning Kumponing-koo Tanuaang Meekunge makosi-antarurioꞌ Kumponing dotu-anta-koo.  
\v 17 Nka tee makosi ning dangaꞌdaangamaravaing tee-koo ookara kapooꞌnanka-koo Jiisuuꞌ Karistooꞌke nkovuing-koo ning-koo kuunge.  
\v 18 Kapooꞌkoo ninka nkoansing-koo daangamaravarupeuꞌ, nka tee-koo Karistooꞌke narunge nkovuing-koo ning-koo kuunge daangamaravaing Juꞌdeeaing pia-antavarantuꞌnung-koo aaꞌninge: kara, tampaꞌnko, iirakuta-koong taaꞌniꞌanta oroꞌpariko eeꞌnoko Tanuaang Meekunge purimpari daaꞌuriko;  
\v 19 Teeꞌ nariꞌ daankiarantuꞌ Karistooꞌkoong doorenang ookara teketa Jerusalemaꞌ kato Ilirikung-navuntuꞌ.  
\v 20 Teeꞌ nkomarama eeꞌ toꞌbii-antamaramaung: Tee doorenang nauaramaꞌnaang tenairu Karistooꞌkoong miring niiꞌninge mmeꞌ siraꞌpaavaꞌnairu nanama, aaꞌpama: Niiꞌnunge natuku keempuuꞌnooꞌ kaniamiꞌneenga.  
\v 21 Daari Meekunge minkuvumanaꞌ nariꞌ nkoaraaꞌnaang eeꞌpinaꞌ,  
\q1 “Teinge tero ooaavaruuꞌninge nauaariaruko tee ooaavaing, eeꞌnoko teinge tero taaravaavarukoꞌninge tee tasiꞌpaavaing.” \rq (Aisaiaꞌ 52:15)\rq*   
\s1 Paulaꞌke Bakaang Miruꞌ Roomaꞌ Eeꞌnoko Sipeini Beeroꞌkoo  
\p
\v 22 Teeꞌ nkomarama diiꞌ tero taaraveruꞌning-anko meaung tamung maromarama poꞌkoo.  
\v 23 Nka enang opansing ookara nkaang nko-nko ameensiꞌkoo. Teka makotuko deekoꞌ enang Sipeini-nameensiꞌaape nanamaꞌnaang, eeꞌnoko teꞌ nanama beeroꞌdampiaing pa, mmauꞌ mareꞌkoo diiꞌ oo-koo piamonanooꞌkoo.  
\v 24 Eeꞌnoko okiꞌnooꞌ navumariritaaꞌ oꞌnooꞌnorira pakumerioꞌ napoꞌ tampaꞌ nanampaing nkanavunge.  
\v 25 Nka enanooꞌ Jerusalemaꞌaape nanamaꞌnaang avuavuꞌ ninka Kumponing bakaning meekupoong-koo.  
\v 26 Teing Masedoniaꞌ eeꞌnoko Akaiaꞌnameensiꞌkooninge dotuariri avuavuꞌ nkoauꞌ teing meekupoong-koo ataꞌoiꞌnuka-koo Jerusalemaꞌka.  
\v 27 Tamung dotuariri avaaruꞌ, nka tee tampara doorenang-koong komaaru makuꞌ makosi. Aiꞌ Juꞌnupoong-eta tee tanuaang-aapenung biraanke nkavaara teinge napoꞌ pakuaariai Juꞌnupoong mono-aapenung pakupaku-koo.  
\v 28 Teka tenang tee aung avuavuꞌ opansi avoromira oosievorompiruꞌnung tenang tankinampaing Sipeini-aape eeꞌnoko tankinama beeroꞌdampiai.  
\v 29 Eeꞌnoko noruꞌansi otong ning tenang diiꞌanko basimaravainang tee Karistooꞌke biraanke pankaing amuaing diiꞌ paku-koo.   
\p
\v 30-31 Enang naurampimang diiꞌ mmaikoriꞌ kuunge Jiisuuꞌ Karistooꞌ niikaang Ovoring-koo eeꞌnoko tee ninka piaa Tanuaang Meekung bakaang, niꞌninka nariꞌ mintoomariaing kunsi-koo pakumeriko Kumponinge tontaꞌantamuainaꞌ teing-eta nantoong masikaꞌanta otoroaing-eta Judiaꞌnavetei otoroining-eta, eeꞌnoko nkaang nko-nko Jerusalemaꞌke tampaꞌ arooꞌaavai Kumponing bakaninge meekupoonge.  
\v 32 Teeꞌ nariꞌ Kumponinge piavomanaꞌ ning diiꞌanko meaing dotumarama diiꞌ ninka tampaꞌ deeꞌmoi oꞌnooꞌnaang.  
\v 33 Tee eeꞌnara Kumponing mooa-poꞌnung teeꞌ diiꞌ ookara ninka nariꞌ otomatoaing. Teeꞌ eeꞌnaꞌ.   
\c 16  
\s1 Paulaꞌke Mmauꞌ Nantoong Tampaꞌ Tang Nauvuruꞌnaꞌ  
\p
\v 1 Diiꞌ ninge naurampimang ani niiꞌmari Piibiiꞌ tampaꞌ noruꞌeriaing. Ani teni pakupakunani dootuuꞌnupoong-koo teke Siekuria-namono-koo.  
\v 2 Tampaꞌ onkeonkeꞌeriaing onkeonkeꞌeemanaꞌ Kumponing bakaning meekupoong, eeꞌnoko pakueriaing teni kapooꞌ piavoaining-koo, aiꞌ teni teni eeꞌnani pakupaku nantoong karikaꞌkoo, eeꞌnoko ning-koo teeꞌ nariꞌ.  
\v 3 Nauereriaing tering Pirisikaꞌdaring Akuila nkaang doturotu tering-koo, nariꞌ Jiisuuꞌ Karistooꞌkoo mintoomarimanaring-koo.  
\v 4 Kuru totoꞌkoo avororeaꞌ pakumuretuꞌ domang-antamurema. Ning narunge tampaꞌ tang-koo makosi deeaꞌ tering-koo teka ookara dootuuꞌnupoong osi kante-koo tampara tampaavaing, Juꞌdeeaing-kooninge.  
\v 5 Nauereriaing nkaang doturotu teing dootuuꞌnupoong tering beekanavaꞌkoo kuneꞌeemaing. Napoꞌ naueriai tee Epinitas nkaang doturotu, mmaikoꞌ masikung, tee eeꞌnara tutunaꞌnung Eesia-nupoong-koo Karistooꞌaape bereꞌaruꞌnung.  
\v 6 Napoꞌ doturotu nkaang teni-koo Meeriꞌkoo diiꞌkoo aaꞌnaꞌ kakeꞌiinani.  
\v 7 Doturotu napoꞌ tenaanka-koo Antoronaikas naanka Junias, ning-pinaꞌ Juꞌkoonaanka eeꞌnoko nariꞌ daiꞌnisira. Tenaanka Kumponing-nung kara-okovuresi-nkara miring pankaing-poꞌnaanka. Ning mmeꞌ bereꞌmaravaruko tenaanka tutung bereꞌaretuꞌnaanka Karistooꞌkoo.  
\v 8 Doturotu tee-koo Ampilietas, mmaikoꞌ masikung Ovoring-koo.  
\v 9 Napoꞌ doturotu tee-koo Ebanus nariꞌ mintoomarimaung Karistooꞌkoo, eeꞌnoko napoꞌ tee mmaikoꞌ masikung Sitekis.  
\v 10 Doturotu napoꞌ tee-koo Apelis, Karistooꞌ kakeꞌiiari siompumaung. Napoꞌ doturotu teing-koo Aristabiulas baurukaaꞌkoo.  
\v 11 Napoꞌ doturotu tee-koo Erodion, niꞌninka nariꞌ Juꞌnung. Napoꞌ doturotu Ovoring-koo teing-koo teni Nasisis baurukaaꞌkoo.  
\v 12 Napoꞌ doturotu tenaanka manikumaara-koo Ovoring-koo mintoomparemanaanka-koo Taraipina eeꞌnoko Taraiposaꞌ. Napoꞌ tee Peesis, mmaikoꞌ, aaꞌnaꞌ mintoomparamaung Ovoring-koo.  
\v 13 Doturotu tee-koo Ruupasi, pankaing Ovoring-koo, eeꞌnoko teni bauko, napoꞌ ninge teeꞌ, nkoꞌke.  
\v 14 Napoꞌ doturotu teing-koo Asinkiritas, Pilikon, Eemis, Patorobas eeꞌnoko Eemas eeꞌnoko teing mmaikoriꞌ nariꞌ otoromaing.  
\v 15 Doturotu napoꞌ aing-koo: Pilolokasi, teni Julia, Nerias eeꞌnoko teni baꞌmari. Napoꞌ Olimpas eeꞌnoko ookara Kumponing bakaning meekupoong teing ninka nariꞌ otoromaing.  
\v 16 Ookara doturotu-antareeriaing onkeonkeꞌdeerima. Karistooꞌ bakaning dootuuꞌnupoong napoꞌ ameensiꞌkooninge ookara osi kante-ita doturotu nauraarimaang.   
\s1 Asiꞌnaare Tautau  
\p
\v 17 Enang tee bakei koontoꞌ naurampimang diiꞌ mmaikoriꞌ: Oorariri otoriaing teing-koo diiꞌ totoꞌanta-koo eeꞌnoko poreꞌanta-koo piavoroi otoroining-koo tee kara tero taaraveruꞌnung beiꞌbeiꞌaama. Dontaꞌdariri otoriai teing-eta.  
\v 18 Nantoong teeꞌ oroꞌnukai tee niikaang Ovoring Karistooꞌ siompaavaꞌ, biikaang pia narung siompaamaung. Tampaꞌ nariꞌ kareaama eeꞌnoko opampaarima tosiaarimaung teing amakoori domang-koo.  
\v 19 Diiꞌ teing kara meumperimaing deentariko ookarai tampaꞌ noruꞌdaari otong eeꞌnoko ning napoꞌ teeꞌkoo dotumaramaunge. Nka ninge diiꞌ tampaꞌ mataurariri otoꞌkoo pia-antarampimang tampaꞌ nariꞌ nko-koo. Orakaꞌ nko-koo amako-pinaꞌ otoriai.  
\v 20 Teeꞌ nariꞌ nkorariko tenang Kumponinge mooa-poꞌnunge Sietaniꞌ namuꞌke diiꞌkoo kauꞌkoo boonavete-koo mmeꞌuai. Tee biraanke niikaang Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌ bakaang diiꞌ ninka nariꞌ otomatoaing. Eeꞌ, masikung.   
\s1 Paulaꞌke Siꞌnooraꞌuruꞌnaꞌ  
\p
\v 21 Timotiꞌke niꞌninka nariꞌ mintoomaremaunge tampaꞌ tanterurimang, napoꞌ Lusias dovange Jeesoni eeꞌnoko Sosipata, niꞌninka namuuꞌkooninge.  
\v 22 Ninge eeꞌnarai Tesiesie aung karavoto˜ daariansinunge tampara tanterompimang Ovoring ninka.  
\v 23 Teie Gaiasie niiꞌ ookara dootuuꞌnupoong anke tanatamurimaunge tampara tanturimaang. Napoꞌ Erasitasie osi-koong mooniꞌ tarevumaunge eeꞌnoko tee niiꞌmaikoꞌ Kuotasie tenaankai tampara tantaarimaang.  
\v 24 Niikaang Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌke diiꞌ ookara piaaruri tampaꞌ pakururiaing. Teeꞌ eeꞌnaꞌ.   
\s1 Paulaꞌke Kumponing Daangang-koo Pia-antavuruꞌnaꞌ  
\p
\v 25 Enang tee daangampampimaatoaing Kumponing diiꞌ tampaꞌ donkong-antaruri otoaing teeꞌ nariꞌ teie doorenang tamparai minkuvumanaꞌ nauaramaunge Jiisuuꞌ Karistooꞌ siraꞌpama. Teie doorenang tamparai tee kapooꞌ makensiꞌnung teroita makempari otouꞌnung enang sirapoꞌ poꞌantavuing;  
\v 26 Kumponinge teeꞌ nariꞌ otoi otomaunge botovuioꞌ siraꞌparing ookara amutemuriiꞌ nantoong-koo, teinge masikaꞌantavaara siompaavaꞌnaang. Aung tee nakaro-nupoonge Daari Meekung-koo minkuauꞌnung.  
\v 27 Kumponing tee meenasi okovenung, eeꞌnara baka norukasiꞌ daangampampimaatoaing Jiisuuꞌ Karistooꞌke pakumurioꞌ. Eeꞌ, masikung.