\id MRK - Naasioi NT [nas] -Papua New Guinea 1994 (web 2014) 
\h MAAKAꞌ 
\toc1 Maakaꞌ Bakaang Tampara Doorenang Jiisuuꞌ Karistooꞌkoong 
\toc2 Maakaꞌ 
\toc3 Mak 
\mt1 MAAKAꞌ  
\mt2 Bakaang Tampara Doorenang  
\mt2 Jiisuuꞌ Karistooꞌkoong  
\imt1 Kara Baavootunanka Aneꞌkooning  
\ip 1:1 Jiisuuꞌ Pouꞌnaꞌ Kumponing Bakaang Muuꞌ Siraꞌkoo  
\ip 3:7 Jiisuuꞌ Bakanooꞌnupoonge Arooꞌaavaruuꞌnaꞌ, Bane Bakaang Iriꞌ Ooaara  
\ip 6:7 Barevare-nupoonge Jiisuuꞌ Papaaravauꞌnaꞌ Bane Bakaang Iriꞌ Nauvuriko  
\ip 8:22 Jiisuuꞌke Bakaning Barevare-nupoong Nau-antavuruꞌnaꞌ  
\ip 11:1 Jiisuuꞌ Sisikeera Toraꞌantavai Dupisiꞌaako Napoꞌ Domamparuꞌnaꞌ  
\c 1  
\ms1 Jiisuuꞌ Pouꞌnaꞌ Kumponing Bakaang Muuꞌ Siraꞌkoo  
\mr (1:1–3:6)  
\s1 Jooni Minkinara Bakaang Daankinang  
\r (Mat 3:1-12; Luk 3:1-9,15-17; Jon 1:19-28)  
\p
\v 1 Aung doorenang tampara Jiisuuꞌ Karistooꞌ, Kumponing Bauring-koong.  
\v 2 Eeꞌ tutumparuꞌ, Kumponinge urikamuꞌ Aisaiaꞌ karantavuma˜ Karistooꞌ nauvuuꞌnaꞌ nariꞌ, Daari Meekung-koo aaꞌpumanooꞌka,   
\q2
\v 3 “Ee aung, ninge botoampaing nkaang kara-nka daꞌkoo uroꞌke tee taung maamu-antareruaing uroitaaꞌ. Tee eeꞌ pinaꞌ otoaing, aurong narung naning-koong meeꞌboraꞌ sirakamaaꞌkoo bokuma aaꞌpumaang, ‘Maamu-antaveriaing tee taung Ovoring bakaang. Koompevuriai poainavung.’” \rq (Malakai 3:1; Aisaiaꞌ 40:3)\rq*   
\p
\v 4 Eeꞌnoko damaꞌke tee Jooni Minkinara tavoꞌkuuꞌ teke meeꞌboraꞌ sirakamaaꞌkoo nantoong ntong-koo minkivurima meekaꞌantavurima, minkunaa daankivurima. Aaꞌpurikoꞌ, “Bereꞌdarira ntong-koo minkirarima meekaꞌantarariaing eeꞌnoko Kumponinge diikaning orakaꞌ nkonanka tontaꞌderuriai.”  
\v 5 Eeꞌnoko ookara Judiaꞌnameng-nupoong eeꞌnoko Jerusalemaꞌnavuntuꞌnupoong berokoꞌ Jooni bakaang kara taara-koo. Eeꞌnoko biikaning orarananka siraꞌpariko ntong-koo minkivurima meekaꞌantavurikoꞌ teie Jooꞌdani-nari-koo.  
\v 6 Tee Jooni Minkinara tee tamung mononopaꞌ kaameliꞌkoong dapo-koo nkoniiꞌ kurumparakoꞌ eeꞌnoko dopaꞌnooꞌke tokoarakoꞌ.\f + \fr 1:6 \ft Teing nakaro-nupoong urikupoong teeꞌ kurumparikoꞌ Eliasi kurumparakoꞌnaꞌ, aarumo baka kirokai kontevoma.\f* Ntaaꞌ maaꞌurikoꞌ eeꞌnoko davainta poraꞌkooning naivukoꞌ.  
\v 7 Eeꞌnoko doorenampurima aaꞌpurikoꞌ, “Naning ning-koo damaꞌdue poaing aaꞌnaꞌ apooꞌmui otoing iirakuta, doonge-taara˜. Tee eeꞌnara poko aaꞌnaꞌ tampaꞌ taaraveriai!  
\v 8 Ninge tamung ntong-koo minkirampima meekaꞌantarampimaang, teka teie deekoꞌ Tanuaang Meekung ninka meekaꞌantaruriaing.”   
\s1 Joonie Jiisuuꞌ Ntong-koo Minkie Meekaꞌantavuioꞌ Sietaniꞌke Dauaꞌuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 3:13-17; 4:1-11; Luk 3:21-22; 4:1-13)  
\p
\v 9 Eeꞌnoko teing doong-koo kuunge Jiisuuꞌ nanuuꞌ Nasaretiꞌketa, Kaaleliꞌnameng-koonooꞌketa. Eeꞌnoko Joonie ntong-koo minkivura meekaꞌantavuuꞌ teka Jooꞌdani-koo.  
\v 10 Eeꞌnoko Joonie oovuioꞌ Jiisuuꞌ ntong-eta doompeto daaꞌarako paning daateꞌaruꞌ, eeꞌnoko Tanuaang Meekung kuukuuꞌpinaꞌ siarara pouꞌ Jiisuuꞌkoo dau.  
\v 11 Eeꞌnoko kara auromparuꞌ paning-eta aaꞌpuma, “Daꞌ tee nnuring ninge piaaramaung, eeꞌnoko ning aung-koo aaꞌnaꞌ dotumaramaung.”  
\v 12 Eeꞌnoko teketa namuꞌke Tanuaang Meekunge Jiisuuꞌ meeꞌboraꞌ sirakamaaꞌkoo tukovuuꞌ.  
\v 13 Teke otoko, karenaumo kivora doong tankinuuꞌ Sietaniꞌke teka dauaꞌuko. Eeꞌnoko kauꞌkarenaumo biikonanka ninka nariꞌ otorokoꞌ, bera tee batei oparako koosinunankai porora puring-antavauꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌ Pora Taviꞌ Kapaꞌnuka Karenaumo Bokuvuruꞌnaꞌ Tee Siompaavaꞌnaang  
\r (Mat 4:12-22; Luk 4:14-15; 5:1-11)  
\p
\v 14 Teketaꞌ Eerotiꞌke Jooni Minkinara kiimata-nava-koo daiꞌuioꞌ Jiisuuꞌ Kaaleliꞌnameng-koo\f + \fr 1:14 \ft Temeng Eerotiꞌ tarevukoꞌnameng.\f* doorenang tampara daankivurima nanuuꞌ,  
\v 15 Aaꞌpurima, “Batei enang dupearing eeꞌnoko Kumponing bakaang muuꞌ tee enang dueꞌ poing. Orara aarumo siperira Kumponing narung bakaang doorenang tampara masikaꞌantaveriai.”   
\p
\v 16 Jiisuuꞌ Kaaleliꞌnaruꞌkoo miiringe nanuma Saimoniꞌ namainta Aanduruꞌ oovuretuꞌ sionung duaꞌureko teruꞌkoo, aiꞌ temainta tee taviꞌ baranka.  
\v 17 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuretuꞌ, “Poreta ning siomereai, nantoong baranka deeng-antarampeainaꞌ.”  
\v 18 Eeꞌnoko namuꞌke tee beekaang sionung sipureta Jiisuuꞌ siompuretuꞌ.  
\v 19 Teketa napoꞌ okiꞌnooꞌ nanura Jeemisi namainta Jooni, Siebedi baurinketa, oovuretuꞌ bakaasi-koo otoroko sionung pateꞌaama.  
\v 20 Eeꞌnoko namuꞌke bokuvuretuꞌ. Eeꞌnoko beuma Siebedi sipureta bakaasi-koo pakupaku-nupoong ninka otoroko Jiisuuꞌ siompuretuꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌ Pankaing Pinaꞌ Karoma Maꞌnaang Bataꞌuuꞌnaꞌ  
\r (Luk 4:31-37)  
\p
\v 21 Eeꞌnoko Kapaneumeꞌnavuntuꞌkoo nanauꞌ. Eeꞌnoko Doong Uaanaꞌmung Jiisuuꞌ pava dootuuꞌnava-koo koinura teka kara nau-antavuruꞌ.  
\v 22 Eeꞌnoko nantoong aaꞌnaꞌ taꞌnimpariruꞌ tee-koo bakaang nau-anta-koo, kara bakaang purintoꞌ deemparioꞌ, teing-pinaꞌ boto naunuka-pinaꞌ deeaꞌ.  
\v 23 Eeꞌnoko teke biikaang pava dootuuꞌkoo naning maꞌnaang orara-poꞌnung otokoꞌ.  
\v 24 Teie uiarama aaꞌpuuꞌ, “Jiisuuꞌ, Nasaretiꞌnung, arekeeꞌ nkomeriiꞌnaang? Daꞌ ee niiꞌ orari-anta-koo poing? Ninge noruꞌdansi oꞌnong daꞌ Kumponing-etaing Naning Meekung.”  
\v 25 Teka Jiisuuꞌke tee akaꞌpuma aaꞌpuuꞌ, “Kareaukaꞌ eeꞌnoko daꞌ teieta bakoraravai.”  
\v 26 Eeꞌnoko teie maꞌnaange tee naning aaꞌnaꞌ bokuma nuanua-antavura teieta bakoaruꞌ.  
\v 27 Eeꞌnoko ookara aaꞌnaꞌ taꞌnimpariruꞌ eeꞌnoko tanaꞌeema aaꞌpaakoꞌ, “Aing ee, aming tavoꞌkui? Aung pa nerakung kara! Pankaing-pinaꞌ karomaung. Bakei, maꞌnarie bakaang kara taaravaakooꞌ.”  
\v 28 Eeꞌnoko Jiisuuꞌnung miring namuꞌke beremparuꞌ ookarai osi Kaaleliꞌnamenge.   
\s1 Jiisuuꞌke Piita Baꞌdoraa Taare-antavuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 8:14-17; Luk 4:38-41)  
\p
\v 29 Enang teva pava dootuuꞌnava-ita Saimoniꞌ namainta Aanduruꞌ beekanavaꞌkoo koinauꞌ Jeemisi namainta ninka Jooni, Saimoniꞌ baꞌdoraa uipaariiꞌ ninka siipavora bempari otoko.  
\v 30 Jiisuuꞌ poko namuꞌke nauauꞌ teni.  
\v 31 Teni-anko pora bireng-koo kompura deto teni daaꞌuuꞌ. Eeꞌnoko uipaariiꞌ namuꞌke boimpuuꞌ. Eeꞌnoko tenie bauꞌuruꞌ teing.  
\v 32 Eeꞌnoko duaaꞌ tumparioꞌ ookara siipa-poꞌnupoong eeꞌnoko maꞌnarie koriaarikoꞌning tavoꞌaaruꞌ Jiisuuꞌanko.  
\v 33 Eeꞌnoko ookara temono-nupoong aarentokai naroꞌarira otorouꞌ.  
\v 34 Eeꞌnoko amutemuriiꞌ siipa-poꞌnupoong taare-antavuruꞌ, eeꞌnoko maꞌnari mmauꞌ bataꞌuruꞌ kara potevurima Jiisuuꞌ tasiꞌpaioꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌke Daankinampuruꞌnaꞌ Kaaleliꞌnameng  
\r (Luk 4:42-44)  
\p
\v 35 Eeꞌnoko taneꞌ mmeꞌ siimpoorovuaruko˜ daaꞌarara Jiisuuꞌ tenkenuuꞌ, bera naning otoaꞌnooꞌ basiarara teke kunsiaruꞌ.  
\v 36 Teke otoko Saimoniꞌ baꞌmaikoriꞌ ninka porouꞌ besiꞌaama.  
\v 37 Eeꞌnoko teka peꞌnumpaaraiꞌnange aaꞌpauꞌ, “Ookarai daꞌ besiꞌdaamang.”  
\v 38 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bariꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Meriai ainge kato niiꞌning osinankai teing-koo napoꞌ daankimaravainaꞌ, aiꞌ ning tee teeꞌkoo simaring.”  
\v 39 Eeꞌnoko avitoitoi nanuuꞌ Kaaleliꞌ namenge pava dootuuꞌnairu-koo daankivurima, eeꞌnoko maꞌnari bataꞌuruꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌke Oramuuꞌpoꞌnung Taare-antavuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 8:1-4; Luk 5:12-16)  
\p
\v 40 Naning narung oramuuꞌpoꞌnung bataꞌauꞌnooꞌketa Jiisuuꞌanko pora miinge keemparuꞌ eeꞌnoko pakuvuuꞌnaang eentavarama aaꞌpuuꞌ, “Daꞌ piarora deekoꞌ ning kuimepeuꞌnung.”  
\v 41 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ bakaang domang aaꞌnaꞌ piaavora tee-koo, eeꞌnoko birenge kompuma aaꞌpuuꞌ, “Piamoi oꞌnong. Enang kuiraring!”  
\v 42 Eeꞌnoko namuꞌke teie oramuuꞌke sipuko kiiroraaꞌaruꞌ.  
\v 43 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke botovuuꞌ tenkeng-koo. Eeꞌnoko aaꞌnaꞌ potevuma aaꞌpuuꞌ,  
\v 44 “Tarerari naning naueaukaꞌ, teka koontoꞌ bera piristiꞌkoo siraꞌantararavaing. Eeꞌnoko tampaꞌ ooruko Kumponing-koo boontunang nkoveai nantoonge tee taaꞌniꞌanta ooaara daꞌ teing ninka nariꞌ otoꞌkoo tauraꞌniiꞌ tasiꞌdaavainaꞌ, teeꞌ Moosesi bakaang botoi minkuvumanaꞌ.”  
\v 45 Teka tee avitoitoi nanuuꞌ kara bereng-antavuma. Eeꞌnoko baruꞌ berempuioꞌ Jiisuuꞌ osi-koo sirapoꞌke daaꞌumparavarukoꞌ. Eeꞌnoko baka oovue bireꞌari otoko nantoonge teka beeroꞌaakoꞌ osinanka-ita beroma.   
\c 2  
\s1 Jiisuuꞌke Doota Taare-antavuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 9:1-8; Luk 5:17-26)  
\p
\v 1 Niiꞌning doong tankinuioꞌ Jiisuuꞌ napoꞌ toroaruꞌ Kapaneumeꞌnavuntuꞌkoo. Eeꞌnoko toroarako ooauꞌninge pava-koo otoko siraꞌpauꞌ.  
\v 2 Nantoong aaꞌnaꞌ karikaꞌ poroioꞌ otoꞌdoma otoaruuꞌ pava-koo kuunge eeꞌnoko karanaang-koo damaꞌdu. Eeꞌnoko Jiisuuꞌke nantoong teka kara daankivuruꞌ.  
\v 3 Eeꞌnoko tenang daankivuriko niiꞌning porouꞌ naning doota tavoꞌaama Jiisuuꞌanko, nantoong karenaumoi nkavaakotaaꞌ.  
\v 4 Eeꞌnoko nantoong karikaꞌke itoꞌaioꞌ Jiisuuꞌanko koontoꞌ tavoꞌaavaꞌ. Enang tee pava-koo kantuꞌda dipiꞌauꞌ Jiisuuꞌ otouꞌnooꞌka dau. Eeꞌnoko naning doota teke doonai sing-antavauꞌ bakaang taniꞌ ninka nariꞌ.  
\v 5 Eeꞌnoko tenang Jiisuuꞌke teing tee tavoꞌauꞌning biikaang baito oovura aaꞌpuuꞌ tee naning doota, “Ee aung, dakaning orarananka tontaꞌderonsing.”  
\v 6 Eeꞌnoko teinge boto naunukai teke baꞌnampariri tunsi-koo eeꞌ noruꞌaakoꞌ,  
\v 7 “Aming-koo aung kara menaankavumaang Kumponing bauvaupaaꞌuma? Naning otoaꞌ orara aarumo tontaꞌupeuꞌnung, Kumponing narung deekoꞌ.”  
\v 8 Teeꞌ tamung noruꞌaako Jiisuuꞌke namuꞌke iraakavurira aaꞌpuruꞌ, “Aming-koo teeꞌ noruꞌerimang?  
\v 9 Arera kara masikaꞌpoaruko ooverira ning makosi deeaung tammeripeuꞌ aaꞌning-koo, aung doota eeꞌ minku-koo, ‘Dakaning orarananka tontaꞌderonsing,’ niiꞌnaꞌ eeꞌ minku-koo, ‘Daaꞌdarara dakaang taniꞌ nkavei naniai.’?  
\v 10 Teka diiꞌke iroꞌ noruꞌkoo makosi ning Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing kansiꞌkoo oꞌnoi orarananka tontaꞌkoo makosi...” Teeꞌpura tee naning doota aaꞌpuuꞌ,  
\v 11 “Ninge aaꞌdamaang, daaꞌdarara dakaang taniꞌ nkavei naniai dakanava-koo.”  
\v 12 Teeꞌpuko daaꞌarara namuꞌke taniꞌ nkavui tenkenuuꞌ ooai otoko. Eeꞌnoko aaꞌnaꞌ taꞌninaara ookarai Kumponing daangampauꞌ aaꞌpaama, “Niiꞌke tero teeꞌ oroꞌ kapooꞌ ooampiaꞌ.”   
\s1 Liivaiꞌke Jiisuuꞌ Siong Tutumpuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 9:9-13; Luk 5:27-32)  
\p
\v 13 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ napoꞌ tenkenura miiruꞌ Kaaleliꞌkoo basiaruꞌ. Eeꞌnoko teke otoko nantoong karikaꞌ poroioꞌ kara nauvuruꞌ.  
\v 14 Eeꞌnoko teketa tenkenura Liivaiꞌ, Alopeasi bauring, oovuuꞌ taakisi nkavaakoꞌnava-koo baꞌnanuioꞌ bakanavaro-koo. Teketa Jiisuuꞌke aaꞌpuuꞌ, “Ning siomeai.” Eeꞌnoko Liivaiꞌke deto donkonura tenang-eta deto tee siompui nanuuꞌnung.  
\v 15 Eeꞌnoko karikaꞌ nantoong orenanka eeꞌnoko napoꞌ taakisi nkanuka ninka Jiisuuꞌ nariꞌ siompauꞌ. Eeꞌnoko teing-koo nariong ninka Liivaiꞌ bakanavaꞌkoo nariꞌ taamanauꞌ Jiisuuꞌ bakaning barevare-nupoong ninka nariꞌ.  
\v 16 Eeꞌnoko teke taamanai otoroko nariong Boto Keperuuꞌnavitu-koo nau-antanukai ooauꞌ Jiisuuꞌ nariꞌ taamanaako oreng ninka eeꞌnoko taakisi nkanuka. Eeꞌnoko bakaning barevare-nupoong tanaꞌaarima aaꞌpaaruꞌ, “Aming-koo taakisi nkanuka ninka nariꞌ taamanaamaang eeꞌnoko nantoong orenanka ninka nariꞌ?”  
\v 17 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke taaravurira makuꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Teing nantoong tampaꞌ otoromaing naninge nankaiꞌuriiꞌnaang piavoroaꞌ, teka teing siipavoromaing naing piavoromaung. Ning nantoong tampenanka-anko moaꞌ. Ning orenanka-koo mouꞌnung nauaranko bereꞌariaꞌnaang.”   
\s1 Nerakung Aarumo-koo Urikung Toomo Dau Siꞌkoo Makotuaꞌ  
\r (Mat 9:14-17; Luk 5:33-39)  
\p
\v 18 Jooni bakaning barevare-nupoong eeꞌnoko teing Boto Keperuuꞌnavitu biikaning unkumoariko nantoonge Jiisuuꞌanko porora tanaꞌaama aaꞌpauꞌ, “Aming-koo dakaning unkumoariaung?”  
\v 19 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bariꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Teka ee nantoong baraneeꞌ navitu nampeesi-koo poromaing naning nampeesinara ninka nariꞌ otoroi unkumoaripeuꞌ? Otoaꞌ, aiꞌ nantoong nampeesinara ninka nariꞌ otoroi unkumo-koo makotuaꞌ.  
\v 20 Teka doonanka pomaang teing biiꞌmaikoꞌ teꞌnemparako unkumoariaing.  
\v 21 Naninge baarong nerakanaaꞌ urikanaaꞌ ninka naroꞌka pateꞌuarupeuꞌ. Eeꞌnoko teeꞌ nkovuko deekoꞌ napoꞌ nerakanaaꞌke tenaaꞌ urikanaaꞌ beetoꞌuko aaꞌnaꞌ dereꞌarapeuꞌ.  
\v 22 Eeꞌnoko napoꞌ naninge uaini nerakaruꞌ urikaroꞌkoo pareꞌuarupeuꞌ. Teeꞌ nkovuko dei katekateꞌora teroꞌ nakaꞌupeuꞌ. Eeꞌnoko nakaꞌuko teruꞌ eeꞌnoko teroꞌ ookeng oraruꞌkupeuꞌ. Uaini nerakaruꞌ nerakaroꞌkoo deekoꞌ pareꞌkoo makosi.”   
\s1 Doong Uaanaꞌmung-koo Tanaꞌkauꞌnaꞌ  
\r (Mat 12:1-8; Luk 6:1-5)  
\p
\v 23 Eeꞌnoko niiꞌnaꞌmung Doong Uaanaꞌmung-koo Jiisuuꞌ bakaning barevare-nupoong ninka nanauꞌ mintoong uiteꞌnaue˜. Eeꞌnoko bakaninge biiꞌdaꞌpaama nanauꞌ, Juꞌnupoong biikaang aarumo-koo tauraꞌpari otoinaꞌ.  
\v 24 Eeꞌnoko teinge Boto Keperuuꞌnavitue˜ Jiisuuꞌ aaꞌpauꞌ, “Ooveai. Aming-koo Doong Uaanaꞌmung-koong boto totoꞌpaamang dake bare-antaverimainge?”  
\v 25 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke makuꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌke aming-koo teeꞌ tuumpimerimaang? Tampaꞌ noruꞌeri otong tee kapooꞌ Deevitaꞌke nkovuuꞌnung tenang Abietaꞌke piristiꞌ pankaing deempari otouꞌnang, tenang teing ataꞌai peeravorora, tee eeꞌnoko teing nariꞌ otorokoꞌning ninka;  
\v 26 Kumponing bakanava-koo Deevitaꞌke koinura, nkavura naiauꞌ tee taamang meekung, niiꞌninge nai-koo tauraꞌparavaꞌ, teka piristiꞌnuka nainge deekoꞌ nai-koo makosi. Eeꞌnoko teie Deevitaꞌke teing nariꞌ otorokoꞌning avurioꞌ boto totoꞌkoo tuumpiaavaꞌ.”  
\v 27 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Kumponinge Doong Uaanaꞌmung nkomemuruꞌnung niiꞌkoo boonge otoi pakumuri otoꞌkoo. Eeꞌnoko teꞌmung-koo boong siꞌmuriaꞌ.  
\v 28 Teeꞌkoo ning Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing tee Ovoring Doong Uaanaꞌmung-koong.”   
\c 3  
\s1 Jiisuuꞌke Bireng Duuaiꞌ Tamparuꞌantavuuꞌnaꞌ Doong Uaanaꞌmung-koo  
\r (Mat 12:9-14; Luk 6:6-11)  
\p
\v 1 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ napoꞌ toroaruꞌ dootuuꞌnava-koo, naning teke otoko bireng duuaiꞌ.  
\v 2 Eeꞌnoko niiꞌninge Jiisuuꞌ nempai otorouꞌ teꞌmung doong meekung-koo taare-antavuko ooaara tuumpiaavaꞌnaang.  
\v 3 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke duuaiꞌ karavuma aaꞌpuuꞌ, “Poai aꞌ uroꞌkanooꞌ.”  
\v 4 Eeꞌnoko aaꞌpuruꞌ, “Boto ee Doong Uaanaꞌmung-koo kapooꞌ tampara aiꞌ naning orari-anta nko-koo tauraꞌmuri otong? Aiꞌ domang-antanaꞌmunge, aiꞌ dupisiꞌnaꞌmunge?” Eeꞌnoko teing Boto Keperuuꞌnavitu˜ tenang dooroompariruꞌ.  
\v 5 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke domang tupuꞌpaaꞌnuka-koo mankiꞌoi noruꞌurira iiravoi oovuruꞌ. Eeꞌnoko tenang duuaiꞌ aaꞌpuuꞌ, “Bireng tovoroꞌdaravai.” Eeꞌnoko tovoroꞌarama tamparuꞌkuuꞌ.  
\v 6 Eeꞌnoko Boto Keperuuꞌnavitu siarira Eerotiꞌ bakanariong ninka mumunsiariruꞌ Jiisuuꞌ tavuꞌnaꞌ matauaama.   
\ms1 Jiisuuꞌ Bakanooꞌnupoonge Arooꞌaavaruuꞌnaꞌ, Bane Bakaang Iriꞌ Ooaara  
\mr (3:7–6:6)  
\s1 Karikaꞌ Nuaruꞌkoo Korenge Otorouꞌnaꞌ  
\r (Luk 6:17-19)  
\p
\v 7 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ bakaning barevare-nupoong ninka tenkenauꞌ bera nuaruꞌ Kaaleliꞌ dueꞌ. Eeꞌnoko nantoong miatarai siompauꞌ osi kante-ita porora, nariong Kaaleliꞌnupoong, Judiaꞌnupoong, Jerusalemaꞌnupoong, Idumeaꞌnavaro-nupoong, Taiaꞌnupoong, Saidoniꞌnupoong.  
\v 8 Karikaꞌ porouꞌ taaravaakotaaꞌ kapooꞌ Jiisuuꞌke nkovukoꞌning.  
\v 9 Eeꞌnoko mmauꞌ nantoong naroꞌaririoꞌ Jiisuuꞌke bakaning barevare-nupoong botovuruꞌ bakaasi neri-koo karikaꞌke papurankaꞌaaꞌneeng-koo.  
\v 10 Jiisuuꞌke karikaꞌ nantoong taare-antavurioꞌ ookara siipa-poꞌnupoong Jiisuuꞌanko tuueneveuꞌ kompaavaꞌnaang.  
\v 11 Eeꞌnoko maꞌnari oreng-poꞌnupoonge Jiisuuꞌ ooaama uroꞌkanooꞌ duaꞌarima bokiaama aaꞌpaakoꞌ, “Daꞌ bakei Kumponing Bauring.”  
\v 12 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke koontoꞌ orokovuriko siraꞌpaaꞌneeng-koo.   
\s1 Jiisuuꞌke Miruꞌuruꞌnaꞌ Bakaning Nanaiꞌketa Kenaankara  
\r (Mat 10:1-4; Luk 6:12-16)  
\p
\v 13 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ deto iuꞌkoo koinuuꞌ eeꞌnoko teketa bokuvuruꞌ nantoong piavokoꞌning. Eeꞌnoko bokuvurioꞌ porouꞌ tee-anko.  
\v 14 Eeꞌnoko nanaiꞌketa kenaanka kara okovuri nkanuka miruꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌ niꞌninka nariꞌ otoriaining eeꞌnoko damaꞌke botorampiai nantoong daanki-koo.  
\v 15 Eeꞌnoko iriꞌ otoꞌderuriaininge maꞌnari oreng bataꞌkoong.”  
\v 16-19 Aing teing Nanaiꞌketa Kenaankara Jiisuuꞌke miruꞌuruꞌning: Saimoniꞌ, niiꞌnooꞌ Piita, Jiisuuꞌke tampuuꞌnooꞌ; Jeemisi namainta Jooni, Siebedi baurinketa, niiꞌnooꞌ Boanesi baurinketa Jiisuuꞌke bokuvuretuꞌnooꞌ, kuunooꞌ kurung-pinaꞌ karara; Aanduruꞌ; Pilipiꞌ; Baatolomiuꞌ; Maatiuꞌ; Toomasi; Jeemisi, Alopeasi bauring; Taꞌdeasi; Saimoniꞌ, Juꞌnupoong biiꞌka donkong-koo pia-navitu-koong; eeꞌnoko Judasi, Kerioꞌnara, tee tooka kompui Jiisuuꞌ tauraꞌpuuꞌnung bakaning kare-nupoong-koo.   
\s1 Jiisuuꞌ Eeꞌnoko Kopeu, Niiꞌnooꞌ Sietaniꞌ  
\r (Mat 12:24-32; Luk 11:14-23; 12:10)  
\p
\v 20 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ napoꞌ osi-aape toroaruꞌ otokoꞌnooꞌ. Eeꞌnoko nantoong miatara porora naroꞌariruꞌ, eeꞌnoko Jiisuuꞌ teing ninka bakaning barevare-nupoong taamanaapeuꞌnang batei otoꞌevuriaruuꞌ.  
\v 21 Eeꞌnoko baukorovoi tee taaravaara berouꞌ mooꞌaara barampaavaꞌnaang nantoonge kanuꞌ narung tampaako.  
\v 22 Eeꞌnoko nariong boto naunuka-koo Jerusalemaꞌketa porouꞌninge aaꞌpaakoꞌ, “Kopeu deeꞌma kurumaaꞌaring.” Eeꞌnoko napoꞌ narionge aaꞌpaakoꞌ, “Eeꞌ, masikung, aiꞌ pa maꞌnari biikaang pankaing bakaang purintoꞌ ninka bataꞌurimatoinge.”   
\p
\v 23 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke nantoong naroꞌ bokuvurira aung kara mirumiruꞌ nauvurima aaꞌpuruꞌ, “Teka maꞌnaang orarai napoꞌ maꞌnaang orara arekeeꞌ bataꞌupeuꞌ?  
\v 24 Eeꞌnoko napoꞌ narung muuꞌ baka siivenkeꞌarara deto donkonuarupeuꞌ.  
\v 25 Eeꞌnoko napoꞌ narung puataꞌ siivenkeꞌarara nariꞌ donkonaavarupeuꞌ.  
\v 26 Eeꞌnoko Sietaniꞌ bakaning maꞌnari turampeera biikaang muuꞌ siivenkeꞌarara pankaroompuaꞌ napoꞌ duaꞌarara paaꞌarapeuꞌ.  
\v 27 Naning purintoꞌ bakaang pava-koo oovunara tumparara kapooꞌnanka nkavuarupeuꞌ iroꞌ okonara tavuitaaꞌ daiꞌuarura. Eeꞌnoko daiꞌura deekoꞌ pariꞌupeuꞌ bakanava-kooning kapooꞌnanka.\f + \fr 3:27 \ft Jiisuuꞌ teeꞌke Sietaniꞌ puruꞌuitaaꞌ pariꞌumaung teing pinkaꞌurimaing.\f*   
\p
\v 28 “Noruꞌeriaing aung, Nantoong biikaang orarananka tontaꞌkoo makosi eeꞌnoko amutemuriiꞌ orakaꞌ minku tontaꞌkoo makosie.  
\v 29 Teka naning Tanuaang Meekung Kopeu dovang tampuma daviraaꞌumaung tontaꞌanta kompuaukaꞌnung. Bakaang orara teeꞌ nariꞌ otoi otoaing.”  
\v 30 Teeꞌ nauvuruꞌ Jiisuuꞌke, maꞌnaang orara otoꞌpoꞌnung tampaioꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌ Baumaraang Makosinuka Baata?  
\r (Mat 12:46-50; Luk 8:19-21)  
\p
\v 31 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke teeꞌ minkuvuko teni ninka bauko eeꞌnoko baaraꞌmainkaang tee tavoꞌariruꞌ. Eeꞌnoko damaꞌdu donkonaitaaꞌ kara Jiisuuꞌanko beꞌantavauꞌ pora teing oo-koo.  
\v 32 Eeꞌnoko nantoonge Jiisuuꞌ ninka baꞌnampariri otorokoꞌninge aaꞌpauꞌ, “Daukorovoi damaꞌdue nentaamaang.”  
\v 33 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Baie ninge nkoꞌ? Eeꞌnoko baatai ninge ntaraꞌmainkaang?”  
\v 34 Eeꞌnoko nantoong nariꞌ baꞌnaniauꞌning-aape bereꞌarara aaꞌpuruꞌ, “Ooveriko, ninge nkoꞌdovo makosinuka aing.”  
\v 35 Nantoong ninge ntaraꞌmainkaang eeꞌnoko mmarikaampi eeꞌnoko nkoꞌkaampi makosinuka teing Kumponing piavomanaꞌ nariꞌ nkoaamaing.   
\c 4  
\s1 Sinang Tankanara Bakaang Minkunaa  
\r (Mat 13:1-9; Luk 8:4-8)  
\p
\v 1 Niiꞌnaꞌmung Jiisuuꞌke kara nau tutumpuruꞌ Kaaleliꞌnaruꞌkoo dueꞌka. Eeꞌnoko nantoong karikaꞌ Jiisuuꞌanko naroꞌaririoꞌ Jiisuuꞌ bakaasi-koo baꞌnamparuꞌ nuaruꞌkoo daue otoko eeꞌnoko nantoong tapiru-nairu-koo donkonauꞌ.  
\v 2 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke minkunaananka mirumiruꞌketa nau tutumpurima aaꞌpuruꞌ,  
\v 3 “Taaraveriai. Naning narung mintoong-koo sinang tanka-koo nanura aaꞌnouꞌ:  
\v 4 Niiꞌning sinang taung-koo dau duaꞌariruꞌ eeꞌnoko barennankai porora teka tunturavauꞌ.  
\v 5 Eeꞌnoko niiꞌning sinang dakurakung-koo dau duaꞌariruꞌ kapang-koo dau otomaung-koo, eeꞌnoko daꞌdeng narung dupuuꞌ, teꞌ kansiꞌ baruꞌ aavetaꞌnooꞌ deemparako.  
\v 6 Eeꞌnoko batei doonkenang bakaang-koo tee keenkeeng maraꞌouꞌ teke, baruꞌ biira doonko nanuaung deemparara kansiꞌ baruꞌ makotuaꞌnooꞌke.  
\v 7 Eeꞌnoko niiꞌning sinang napoꞌ tooꞌmurintaaꞌ otoroinooꞌ meuꞌ duaꞌariruꞌ eeꞌnoko nariꞌ dupurira tooꞌmurintaaꞌke iinkenevuuꞌ tee keenkeeng.  
\v 8 Eeꞌnoko niiꞌning kansiꞌ pankauanooꞌ duaꞌariruꞌ eeꞌnoko teke dupurira sinang aaꞌnaꞌ biꞌuruꞌ beenaumo kivora-pinaꞌ eeꞌnoko niiꞌning ˜narung-taa kivora-pinaꞌ eeꞌnoko niiꞌning daakuꞌpinaꞌ.”  
\v 9 Eeꞌnoko aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌ punkang-poꞌnupoong deekoꞌ enang taaraveriai!”   
\s1 Kuunooꞌ Mirumiruꞌkoo  
\r (Mat 13:10-17; Luk 8:9-10)  
\p
\v 10 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ baka otoko niiꞌninge taaravaara porouꞌ teing ninka bakaning Nanaiꞌketa Kenaankara ninka, eeꞌnoko tanaꞌauꞌ kara dipiꞌuaꞌnaang.  
\v 11 Tanaꞌaako bariꞌuruꞌ, “Kumponinge diiꞌ bakaang kara pinkaꞌerimaing tauraꞌduruꞌnung makensiꞌnung-koo miruꞌnooꞌ noruꞌeriiꞌnaang tee-koo bakaang muuꞌkoo nkoaramanaꞌ, eeꞌnoko damaꞌdu otoromainge kara mirumiruꞌ narung taaravaavaing.  
\v 12 Teeꞌ Daari Meekunge minkuvuma aaꞌpuuꞌnaꞌ,  
\q1 ‘Bane ooaama teka papaaravarimatoai. Bane taaravaama teka tasiꞌpariaꞌ otoroai, Kumponing-koo bereꞌariko orara aarumo tontaꞌevuriꞌneeng-koo.’” \rq (Aisaiaꞌ 6:9-10)\rq*   
\p
\v 13 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Aung mirumiruꞌ ee miruꞌnooꞌ diiꞌke bakei noruꞌeriaꞌ? Arekeeꞌ noruꞌeriainge ookara-koong miruꞌnooꞌ?  
\v 14 Aung Kumponing bakaang kara tankanarai sinang pinaꞌ tankavuuꞌnu.  
\v 15 Sinang taung-koo duaꞌariruꞌning miruꞌnooꞌ eeꞌ oroꞌ: Nantoonge kara taaravaako Sietaniꞌke namuꞌke poma pariꞌurikooꞌ.  
\v 16 Eeꞌnoko sinang dakurakung-koo duaꞌariruꞌning miruꞌnooꞌ eeꞌ oroꞌ: Niiꞌninge kara taaravaama doturotu-eta kompaamaung.  
\v 17 Eeꞌnoko tee kara tampaꞌ ariꞌavuaruma eeꞌnoko turanturang poko tee-koo kara-koo biikaang baito namuꞌke orariarakooꞌ.  
\v 18-19 Eeꞌnoko tee sinang tooꞌmurintaaꞌkoo meuꞌ duaꞌariruꞌning-koo eeꞌ miruꞌnooꞌ: Narionge baruꞌ pankaruntoonge noruꞌaakooꞌ kavonanka piaavaama eeꞌnoko amutemuriiꞌ kapooꞌ karaaꞌaakooꞌ, eeꞌnoko teinge booniꞌukooꞌ tee karakara eeꞌnoko sinang biꞌuarukooꞌ.  
\v 20 Eeꞌnoko sinang kansiꞌ pankauang-koo duaꞌariruꞌning miruꞌnooꞌ eeꞌ oroꞌ: Niiꞌning nantoonge tee kara tariiꞌoroi taaravaako biꞌumaung niiꞌning-koo beenaumo kivora-pinaꞌ, niiꞌning-koo ˜narung-taa kivora-pinaꞌ eeꞌnoko niiꞌning-koo narung daakuꞌpinaꞌ.”   
\s1 Puu Antonaꞌkoo Boong Siꞌnaꞌ Deeaꞌnaꞌ  
\r (Luk 8:16-18)  
\p
\v 21 Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Naning diiꞌkoonge bakaang araka paroꞌura antonaꞌkoo boong niiꞌnooꞌ batanang-koo boong ee sipupeuꞌ? Aiꞌ dau batanang-koo sipupeuꞌ?  
\v 22 Kapooꞌ enang makempari otoing damaꞌ siraꞌanta-koong. Eeꞌnoko kapooꞌ enang daꞌpari otoing damaꞌke daateꞌnumpoꞌ.  
\v 23 Diiꞌ nantoong punkang-poꞌnupoong deekoꞌ enang taaraveriai!”   
\p
\v 24 Eeꞌnoko napoꞌ eeꞌ minkuvuruꞌ, “Kara taaraverira siomperiai. Damaꞌke nkoveriainooꞌ basinooꞌ napoꞌ nkaveriaing, eeꞌnoko Kumponinge napoꞌ dau basinooꞌ aruriai.  
\v 25 Naning avuavuꞌ aaꞌnaꞌ kompumaung damaꞌke deto basinooꞌ kompuaing, eeꞌnoko naning avuavuꞌkoo nuaku otoꞌevuining damaꞌ pariꞌnumpoꞌ.”   
\s1 Mirumiruꞌ Sinang Dupumanaꞌkoong  
\p
\v 26 Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Kumponing bakaang muuꞌ naninge bakaang mintoong-koo sinang tankavupeuꞌnaꞌpinaꞌ oroꞌ.  
\v 27 Eeꞌnoko muunga aatuma doonga avitoitoi nanuko sinang baka pekiꞌkura dupupeuꞌ teie noruꞌuaruko.  
\v 28 Baka kansiꞌke duꞌantavuko pankaꞌparama sinang biꞌumaung. Tutunaꞌ dupuma pankaꞌparama biꞌukooꞌ.  
\v 29 Eeꞌnoko sinang petaaꞌuma meuraꞌuko naninge tenang kavupeuꞌ.”   
\s1 Mirumiruꞌ Sinang Masitaraꞌkoong  
\r (Mat 13:31-32,34-35; Luk 13:18-19)  
\p
\v 30 “Teka niiꞌke aminge miruꞌampipeuꞌ Kumponing bakaang muuꞌ? Eeꞌnoko aminge mimpama sirakaꞌantavampeuꞌ?  
\v 31 Tee aaꞌ sinanu okiꞌnu-pinaꞌ oroꞌnu masitaraꞌkoonu.  
\v 32 Bane temuriiꞌ mukusiriꞌ ookara sinang kansiꞌkoo keempaamaing-eta, teka tenang naninge kansiꞌkoo keempuko dupura pankaꞌparama taamang mintoong-kooning divuꞌura kaumpeꞌnanka tampaꞌ tovoroꞌarapeuꞌ eeꞌnoko amutemuriiꞌ barenge bito kaniaama teke ueemparipeuꞌ.”  
\v 33 Jiisuuꞌke teeꞌ oroꞌning mirumiruꞌ amutemuriiꞌke kara nauvurikoꞌ teinge arooꞌaakoꞌninge nainge noruꞌ nka-koo makosinaꞌ mantompuritaaꞌ.  
\v 34 Eeꞌnoko kapooꞌ nauvuriaꞌ mirumiruꞌpoꞌnung deeaung. Eeꞌnoko bakaning barevare-nupoong ninka deekoꞌ biiꞌka otoroitaaꞌ miruꞌnooꞌ siraꞌpukoꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌke Nuaruꞌ Taroroꞌantavuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 8:23-27; Luk 8:22-25)  
\p
\v 35 Teꞌmung doong muung-aapevuioꞌ Jiisuuꞌke bakaning barevare-nupoong aaꞌpuruꞌ, “Enang nuaruꞌka amenkaꞌkoo pakoꞌmariai.”  
\v 36 Eeꞌnoko nantoong karikaꞌ teka sipaarira Jiisuuꞌ ninka bakaasi-koo aaꞌearira tenkenauꞌ. Niiꞌning bakaasie nariꞌ berouꞌ.  
\v 37 Nanai otoroko piong pankaing basiaruꞌ eeꞌnoko bakaasi booꞌai dapiꞌ minkivukoꞌ, Jiisuuꞌ boreꞌ patuꞌari aatuioꞌ bakaasi-koo damaꞌdue.  
\v 38 Eeꞌnoko bakaninge tanteaama aaꞌpauꞌ, “Nau-anta, daꞌ ee taraꞌdoaꞌ keꞌnuruꞌmarimaang?”  
\v 39 Eeꞌnoko tee tantearara piong eeꞌnoko tee eemaruꞌ ntong-koong akaꞌpuma aaꞌpuuꞌ, “Bakerari dooroontaravai.” Eeꞌnoko piong bakearako nuaruꞌ tenang aaꞌnaꞌ taarorovuuꞌ.  
\v 40 Teketa teie makuꞌurima aaꞌpuuꞌ, “Diiꞌ aming-koo arorerining? Diiꞌ ee baitoropanuka?”  
\v 41 Eeꞌnoko taꞌnimparira tanaꞌeema aaꞌpeekoꞌ, “Aung naning baa piong tovange eeꞌnoko ntong taaravaakooꞌ?”   
\c 5  
\s1 Jiisuuꞌke Tamparuꞌantavuuꞌnaꞌ Naning Maꞌnari-poꞌnung  
\r (Mat 8:28-34; Luk 8:26-39)  
\p
\v 1 Eeꞌnoko Nuaruꞌ Kaaleliꞌ pakoꞌaara Kerasaꞌnupoong biikanameng-koo berouꞌ.  
\v 2 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ bakaasi-eta siarako naning maꞌnaang orara-poꞌnunge kuneꞌuuꞌ kuvi dakoꞌdomanairu-eta basiarama.  
\v 3 Aunooꞌ dakoꞌdomanairu-koo otokoꞌnung teroita. Naninge patauꞌuarukoꞌnunge bane sieenai daiꞌaama.  
\v 4 Mmauꞌ doong-koo sieena dovange kuuka daiꞌaako totoraꞌpukoꞌ okiꞌnooꞌnaꞌ. Naning purintoꞌ tapupunara otoaꞌ.  
\v 5 Doong eeꞌnoko muung ataꞌuma nanukoꞌ dakoꞌdomanairue eeꞌnoko iuꞌnankai. Eeꞌnoko bakaang mono uiarama kapange datoꞌarakoꞌ.  
\v 6 Eeꞌnoko isipoꞌketa Jiisuuꞌ oovui kuaꞌpari pora tee-koo uroꞌkanooꞌ kinkinura pankaing-antavuuꞌ.   
\p
\v 7 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke akaꞌpuma aaꞌpuuꞌ, “Dake maꞌnaang orarai aung naning sipeai.”  
\v 8 Eeꞌnoko teeꞌpuko bokuma aaꞌpuuꞌ, “Jiisuuꞌ, Kumponing Deto Basi Bauring, dake ning arekeeꞌ nkomeeꞌnaang piaroing? Daꞌ Kumponinge pote-koo piamomaang ning toraꞌantameꞌneeng-koo.”  
\v 9 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke tanaꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Daꞌ miring baa?” Eeꞌnoko teie bariꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Ning miring Miatara. Niiꞌ aaꞌnaꞌ karikaꞌ.”  
\v 10 Eeꞌnoko tanaꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Jiisuuꞌ, aing maꞌnari avoraꞌketa bataꞌeriaukaꞌ.”  
\v 11 Eeꞌnoko teketa dueꞌke mii-koo navete-aapei pooroꞌnanka meruꞌarima otorokoꞌ.  
\v 12 Eeꞌnoko maꞌnari orenge Jiisuuꞌkoo eentavarima aaꞌpauꞌ, “Tauraꞌmeriko merira tumariai pooroꞌnanka-koo.”  
\v 13 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke tauraꞌpuruꞌ. Eeꞌnoko teing maꞌnari bakoarira pooroꞌnanka-koo tumpariruꞌ. Eeꞌnoko pooroꞌ naroꞌka kenaanka kokoreiꞌkoo˜ makosining pemue doonko kooꞌarira nuaruꞌkoo bera keꞌnuruꞌariruꞌ teke.   
\p
\v 14 Eeꞌnoko teing pooroꞌ bauꞌaarikoꞌning mmariauꞌ eeꞌnoko aung eeꞌ oroꞌ basiarioꞌ doorenang avitoitoi bereng-antavauꞌ. Eeꞌnoko taaravaara nantoonge berouꞌ ooaavaꞌnaang kapooꞌ nkoaruꞌnaꞌ.  
\v 15 Eeꞌnoko Jiisuuꞌanko poroma aung naning tutunaꞌ maꞌnari-poꞌnung duaanavari baꞌnanui otoko ooauꞌ bakaang noruꞌ matauari, eeꞌnoko avoreauꞌ.  
\v 16 Eeꞌnoko maꞌnari-poꞌnung-koo eeꞌnoko pooroꞌkoo nkoaruꞌnaꞌ ooauꞌninge tampaꞌ nauaaruꞌ teing.  
\v 17 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ teing biikanameng-eta tenkeng-koo piavorouꞌ.  
\v 18 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ bakaasi-koo beko aung naning maꞌnari-eta tamparuꞌkuuꞌnung nariꞌ tee ninka piavouꞌ.  
\v 19 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuuꞌ, “Tee aaꞌ daꞌ otoko. Daꞌmaikoriꞌanko tororarara kapooꞌ pankaing Kumponinge piaarura daꞌkoo nkovuinaꞌ naueriaing.”  
\v 20 Eeꞌnoko aung naning tenkenura osinanka kivora-koo kuunge nanuma nauvurikoꞌ kapooꞌ taꞌnimpaariiꞌ Jiisuuꞌke tee-koo nkovuuꞌnaꞌ.   
\s1 Jairasi Baurang Eeꞌnoko Manikuma Jiisuuꞌ Bakaang Mononopaꞌ Kompuuꞌnani  
\r (Mat 9:18-26; Luk 8:40-56)  
\p
\v 21 Jiisuuꞌ napoꞌ toroarama nuaruꞌ pakoꞌuitaaꞌ niiꞌnameng-aape beuꞌ, eeꞌnoko nantoong karikaꞌ piisiꞌkoo naroꞌariruꞌ Jiisuuꞌanko.  
\v 22 Eeꞌnoko naning dootuuꞌnava tantanuka-koong narung miring Jairasi Jiisuuꞌkoo kauꞌkanooꞌ kiunura eentavarama aaꞌpuuꞌ,  
\v 23 “Nnorang boomang. Daꞌ pora tankaꞌ panteꞌeko taarevoai.”  
\v 24 Eeꞌnoko Jairasi ninka nanuretuꞌ. Eeꞌnoko nantoong karikaꞌ biꞌariruꞌ itoveitaaꞌ.   
\p
\v 25 Eeꞌnoko niiꞌnani manikuma otokoꞌ mareꞌ kivora-ita kemareꞌka-koo tarumatearakoꞌnani, mmauꞌ batei-koo boorinang ninka avitoitoi nankaiꞌaavaꞌnaang nanukoꞌnani.  
\v 26 Taarevoaꞌ baruꞌ biaꞌokoꞌ bera boorinang oꞌsiiviuꞌ.  
\v 27 Eeꞌnoko Jiisuuꞌkoong doorenang taaravura eeꞌ noruꞌaruꞌ, “Bane okiꞌnooꞌ kompamira bakaang mononopaꞌkoo, ning teni taaremoainani.”  
\v 28 Eeꞌnoko teni damaꞌke poraiꞌnang karikaꞌkoo meuꞌka Jiisuuꞌkoo biirokanooꞌketa baarong-koo komparuꞌ.  
\v 29 Eeꞌnoko kompura namuꞌke ereng tempampuuꞌ eeꞌnoko taarevouꞌnaꞌ mono mantomparuꞌ.  
\v 30 Eeꞌnoko tenang Jiisuuꞌ bakaang iriꞌke sipuko mantomparuꞌ, eeꞌnoko namuꞌke karikaꞌkoo meuꞌke berevereꞌarama aaꞌpuuꞌ, “Baie baarong komeng?”  
\v 31 Eeꞌnoko bakaning barevare-nupoonge bariꞌaama aaꞌpauꞌ, “Teka daꞌ nantoong karikaꞌkoo meuꞌke otoi arekeeꞌkoo aaꞌpemaang, ‘Baie komeng?’”  
\v 32 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ teke berevereꞌarakoꞌ kompuuꞌnani besiꞌuma.  
\v 33 Eeꞌnoko temuriiꞌ kapooꞌ teni-koo nkoaruꞌnung baka tampaꞌ tasiꞌparitaaꞌ Jiisuuꞌanko avoroi dankusiꞌkuma pora kinkinuuꞌ eeꞌnoko ookara tampaꞌ sirakaꞌpui nauvuuꞌ.  
\v 34 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuuꞌ teniꞌ, “Ani ee, daꞌ dakaang baitoi taareroinani. Mooa ninka naniaing. Teeꞌ nariꞌ taareroi otoainani.”   
\p
\v 35 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke teni karavui otoko Jairasi bakanooꞌketa nantoong porora aaꞌpauꞌ, “Daurang boinani. Arekeeꞌkoo napoꞌ Nau-anta poreꞌantaveaꞌnaang?”  
\v 36 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke taaravura nasinuaꞌ dootuuꞌnava tanata aaꞌpuuꞌ, “Aroreaukaꞌ, masikaꞌantaveko naroꞌ!”  
\v 37 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ nantoonge siong-koo potearioꞌ Jeemisi namainta Jooni eeꞌnoko Piita, teing nainge siompai berouꞌ.  
\v 38 Eeꞌnoko dootuuꞌnava tanatanuka-koong bakanavaꞌkoo tavoꞌarira nantoong karakararearima birong tovang eeꞌnoko ui nkoaako oovuruꞌ.  
\v 39 Eeꞌnoko pava-koo tumparara aaꞌpuruꞌ Jiisuuꞌke, “Diiꞌ aming-koo birontarimang baruꞌ naampaverima? Ani okiꞌnani booaꞌ, teka tamung aatumaang.”  
\v 40 Eeꞌnoko teinge benkempauꞌ tee. Eeꞌnoko ookara birong-nupoong damaꞌdu sing-koo botovurira tootoꞌ baumararing ninka Piita eeꞌnoko Jeemisie namainta Jooni teing naing bokuvurira teni otouꞌnavaro-koo tumpariruꞌ.  
\v 41 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke teni bonkuꞌ bireng-koo kompura aaꞌpuuꞌ, “Talita kumi.” Kuunooꞌ eeꞌ minkuvuioꞌ, “Okiꞌnani, aaꞌdamaang: Daaꞌdaravai.”  
\v 42 Eeꞌnoko teni namuꞌke daaꞌarara nanuꞌnanuuꞌ. Bakaning mareꞌ kivora-ita kemareꞌka divuꞌ. Eeꞌnoko aung kapooꞌ teeꞌ oroꞌ tavoꞌkuioꞌ nantoong taꞌnimpariruꞌ.  
\v 43 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aung doorenang koontoꞌ naning nau-koo potevurima aaꞌpuruꞌ, “Taamang-koo teni averiko naikuai.”   
\c 6  
\s1 Jiisuuꞌ Nasaretiꞌka Pooreꞌauꞌnaꞌ  
\r (Mat 13:53-58; Luk 4:16-30)  
\p
\v 1 Jiisuuꞌ teketaꞌ tenkenura bakanameng-aape toroaruꞌ, eeꞌnoko bakaninge siompaitaaꞌ berouꞌ.  
\v 2 Eeꞌnoko Doong Uaanaꞌmung pava dootuuꞌnava-koo daanki tutumpuuꞌ. Eeꞌnoko nantoong karikaꞌke taaravaara sinkaꞌorora aaꞌpauꞌ, “Aung amuriiꞌ kara areꞌka nkavuuꞌnung? Eeꞌnoko aung matau eeꞌ oroꞌ baie avuuꞌnunge? Eeꞌnoko aung taꞌnimpaariiꞌnanka iriꞌpoꞌning arekeeꞌ tavoꞌantavumaunge?  
\v 3 Aung ee eeꞌnara tee Meeriꞌ bauring deeaꞌ, tamung anke pava-kani? Jeemisi, Joosesi, Judasi eeꞌnoko Saimoniꞌ aung ninka namaiaꞌ ee deeaꞌ? Eeꞌnoko baꞌmarikaampi anke niiꞌ ninka ee otoroaꞌ?”  
\v 4 Eeꞌnoko teing tee-koo domang orakaꞌ otoroko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Napoꞌ ookara niiꞌning nakaro-nupoong-koo teeꞌke, nantoonge oovunooꞌka pankaing-antavaarimaung, teka biikanooꞌka deeaꞌ, eeꞌnoko biiꞌmarange deeaꞌ.”  
\v 5 Eeꞌnoko mintoong baruꞌ purintoꞌ nkovuarupeuꞌ teke. Eeꞌnoko niiꞌning deekoꞌ siipa-poꞌnupoong taare-antavuripeuꞌ tankaꞌke panteꞌurima.  
\v 6 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ taꞌnimparuꞌ teing-koo baitoropanuka. Eeꞌnoko osinankai nanuma nantoong nau-antavuruꞌ.   
\ms1 Barevare-nupoonge Jiisuuꞌ Papaaravauꞌnaꞌ Bane Bakaang Iriꞌ Nauvuriko  
\mr (6:7–8:21)  
\s1 Jiisuuꞌke Bakaning Nanaiꞌketa Kenaankara Mintoong-koo Botovuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 10:5-15; Luk 9:1-6)  
\p
\v 7 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bakaning barevare-nupoong nanaiꞌketa kenaankara naroꞌ bokuvuruꞌ eeꞌnoko irikung-antavuruꞌ. Eeꞌnoko teketa kenaankaranaꞌ botovuruꞌ maꞌnari oreng bataꞌkoo.  
\v 8 Eeꞌnoko aaꞌpuruꞌ, “Kapooꞌ nkaveriaukaꞌ, donsiꞌ narung deekoꞌ. Taꞌmariꞌ deeaꞌ, bakura deeaꞌ, mooniꞌ deeaꞌ.  
\v 9 Boonamante˜ narung deekoꞌ siꞌdariaing. Eeꞌnoko mononopaꞌkoo nanaaꞌ nkaveriai.”  
\v 10 Eeꞌnoko napoꞌ aaꞌpuruꞌ, “Osi duꞌdariko teka bokuraariaining ninka otoriai bera temono-ita tenkeniriainooꞌke basi.  
\v 11 Eeꞌnoko Niiꞌnavuntuꞌkoo onkeonkeꞌdaariarura taararaariaruko deekoꞌ tenkeniriai temono-ita eeꞌnoko daꞌmong peꞌnaaꞌkoong teꞌ tankaveriai temono Kumponing-koo maarekusiꞌnooꞌ taaꞌniꞌantaveri.”   
\p
\v 12 Eeꞌnoko teing tenkenaara daankiarima aaꞌpauꞌ, “Bereꞌdarirai orara aarumo-ita.”  
\v 13 Eeꞌnoko mmauꞌ maꞌnari oreng bataꞌaaruꞌ. Eeꞌnoko karikaꞌ siipa-poꞌnupoong duuni dau kooꞌaariko taarevorouꞌ.   
\p
\v 14 Enang tee Daurarong˜ Eerotiꞌke Jiisuuꞌnung doorenang beremparioꞌ taaravuuꞌ aaꞌpaako, “Jooni Minkinara booꞌketa napoꞌ daaꞌaring, eeꞌnoko teeꞌkoo purintoꞌ ninka mintoomparamaang.”  
\v 15 Eeꞌnoko niiꞌninge aaꞌpaakoꞌ, “Tee aaꞌ Eliasi\f + \fr 6:15 \ft Ooveai \xt Malakai 4:5\ft . Teie nakaronarai Malakai-e temuꞌ Juꞌnupoong nauvuruꞌnung tee temuꞌnung nakaronara pankaing, Eliasi, napoꞌ tavoꞌaravaing nantoong maamu-antavuriiꞌnaang Ovoring poaing-koo.\f* pa.” Eeꞌnoko niiꞌninge napoꞌ aaꞌpaakoꞌ, “Aung aaꞌ narung nakaronara pankaing urikavarang-koong.”  
\v 16 Eeꞌnoko Eerotiꞌke taaravuraiꞌnange aaꞌpuuꞌ, “Aung aaꞌ Jooni Minkinara ninge kuru bituꞌantuꞌnooꞌketa napoꞌ domamparara otong.”   
\p
\v 17 Teka tutunaꞌ Eerotiꞌ teni ninka Erodiasi, baaraꞌmaꞌnung Pilipiꞌ baꞌaang ninka otorekoꞌ.  
\v 18 Eeꞌnoko Joonie Eerotiꞌ tautauvuma aaꞌpukoꞌ, “Daꞌ bakei boto totoꞌpeitaaꞌ daaraꞌmaꞌnung baꞌaang ninka otoremaatoing.”  
\v 19 Eeꞌnoko tenang Erodiasi iiravouꞌ teeꞌ minkuvioꞌ. Eeꞌnoko Eerotiꞌke teni dotu-anta-koo bakaning botovuruꞌ Jooni mooꞌaara daiꞌaavaꞌnaang pava kiimata-koo.  
\v 20 Erodiasie napoꞌ domang dupisiꞌkoo piavoko Eerotiꞌ tavuꞌkoo kupiꞌora donkonuꞌuuꞌ avoroitaaꞌ Jooni-koo, aiꞌ Eerotiꞌke Jooni tee tampaꞌ noruꞌui otokoꞌnung, naning koontoꞌ eeꞌnoko meekarai. Eeꞌnoko bane teie, Eerotiꞌke Jooni taaravuma noruꞌ mankiꞌokoꞌnunge, teka tee taara-koo piavokoꞌnung.   
\p
\v 21 Eeꞌnoko damaꞌke taung narung meuꞌpuuꞌ Erodiasie Jooni dupisiꞌkoong. Enang tee Eerotiꞌ pontoꞌaruꞌnaꞌmung doong makotuuꞌ. Eeꞌnoko nantoong pankainanka paroro nkoevuruꞌ: ovoꞌmaꞌkoo kuunge mintoomparikoꞌning, piatooronuka˜ biikaning boreꞌnuka eeꞌnoko ovontung Kaaleliꞌnameng-nupoong.  
\v 22 Eeꞌnoko Erodiasi baurang pava-koo kuung tumparara mairuꞌaruꞌ Eerotiꞌ damisimainku ninka nariꞌ dotu-antavurima.  
\v 23 Eeꞌnoko Eerotiꞌke mamairoarara, mariaritaaꞌ maraka-antavuma aaꞌpuuꞌ, “Kapooꞌ eentameko makosi aromaꞌnaang. Ookara kapooꞌ tareamaing-koo meuꞌ pisiꞌderompainge piaroko.”   
\p
\v 24 Teketa neraiꞌnaꞌ okoraꞌ siarara bauko tanaꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Aming arekeeꞌ oroꞌ ninge eentavamaꞌnaang?” Eeꞌnoko baukoi aaꞌpuuꞌ, “Jooni Minkinara bakaang boreꞌ eentaveaing.”  
\v 25 Eeꞌnoko teni neraiꞌnaꞌ namuꞌke kuaꞌpari daurarong-anko beuꞌ eeꞌnoko aaꞌpuuꞌ, “Jooni Minkinara bakaang boreꞌ namuꞌke ameaing daara-koo siꞌmemura.”  
\v 26 Eeꞌnoko nauvuioꞌ daurarong aaꞌnaꞌ orarunsiaruꞌ, eeꞌnoko tutung damisimainku-koo dutakanooꞌke teni-koo marakavaruꞌnung deemparako paapaaꞌaruꞌ bakaang kara totoꞌkoo.  
\v 27 Eeꞌnoko dauraronge bakaning piatooronuka-koo narung botovuuꞌ Jooni bakaang boreꞌ tavoꞌuaꞌnaang. Eeꞌnoko bera pava kiimatanavaꞌkoo kuunga kuru takoꞌpevuuꞌ.  
\v 28 Eeꞌnoko boreꞌ diisi-koo kuung doompura tavoꞌevuuꞌ teni neraiꞌnaꞌ. Eeꞌnoko tenie napoꞌ bauko-anko tavoꞌuuꞌ.   
\p
\v 29 Eeꞌnoko Jooni bakaning barevare-nupoonge taaravauꞌ Jooni tavauꞌnaꞌ, eeꞌnoko porora Jooni-koong mono nkavaara kuvi dakoꞌdoma dakoꞌauꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌke Nantoong Deerunooꞌ Paꞌnokoꞌ Kokoreiꞌ Divuꞌ Bauꞌuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 14:13-21; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13)  
\p
\v 30 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke botovuruꞌning napoꞌ toroarira tasiꞌantavauꞌ ookara kapooꞌ osinanka-koo nkoauꞌning eeꞌnoko nauaaruꞌning.  
\v 31 Nantoong karikaꞌ poroi otoroko bakaning ninka taamanaapeuꞌnung batei otoaruuꞌ, eeꞌnoko aaꞌpuruꞌ teing, “Enang tokoi niiꞌka merira oꞌnoriai uaarorima.”  
\v 32 Eeꞌnoko teketa bakaasie tenkenauꞌ bakuꞌariri otoroainooꞌaape.  
\v 33 Eeꞌnoko nantoong karikaꞌke ooaari otoroko tenkenauꞌ eeꞌnoko tasiꞌpaarira osi ookara-ita nantoonanka kuaꞌpariruꞌ, eeꞌnoko Jiisuuꞌ dovang-koo uroꞌke tavoꞌariruꞌ.  
\v 34 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ bakaasi-eta siarama nantoong karikaꞌ oovuruꞌ eeꞌnoko bakaang domang aaꞌnaꞌ piaavouꞌ teing-koo, sipisipiꞌ tanatanungropanuka-pinaꞌ oroꞌpariko. Eeꞌnoko tenang Jiisuuꞌke kara amutemuriiꞌ nau tutumpuruꞌ.   
\p
\v 35 Eeꞌnoko kamunooꞌuioꞌ teing barevare-nupoong bakaning Jiisuuꞌanko porora aaꞌpauꞌ, “Aung muung-aapevuing. Niiꞌ meeꞌboraꞌ sirakamaaꞌkoo oꞌnoring.  
\v 36 Nantoong botoveriko osinanka anketa dueꞌ otoroining-koo berora taamang mooꞌsiaavai.”  
\v 37 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bariꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌke kapooꞌ averereriko naiaavaing.” Eeꞌnoko teinge napoꞌ bariꞌaama aaꞌpauꞌ, “Teka arekeeꞌ? Aiꞌ kenaanka kivora nopaꞌkoo makosininge mooꞌampira bauꞌarampiiꞌnaang?”  
\v 38 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke napoꞌ tanaꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Teka arekeeꞌning bereteꞌ otoꞌderuring? Berira ooveriai.” Eeꞌnoko ooaara Jiisuuꞌ aaꞌpauꞌ, “Tee aaꞌ paꞌnokoꞌ masikeng bereteꞌ otong, eeꞌnoko taviꞌning keura.”   
\p
\v 39 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke nantoong navitunaꞌ karaasiꞌkoo baꞌnang-koo botovuruꞌ.  
\v 40 Eeꞌnoko nauvurioꞌ narung daakuꞌnaꞌ eeꞌnoko nariong naruaapenaꞌ baꞌnampariruꞌ.  
\v 41 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke teing paꞌnokoꞌ bereteꞌ eeꞌnoko taviꞌning keura nkavura tee paning-aape ankamparara biraankevuuꞌ, eeꞌnoko bereteꞌnanka pisiꞌuma bakaning barevare-nupoong avuruꞌ teinge nantoong-koo tankaampaavaꞌnaang. Eeꞌnoko napoꞌ teing taviꞌning keura tankaampuruꞌ ookara-koo.  
\v 42 Eeꞌnoko ookara taamanaara poovorouꞌ.  
\v 43 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ bakaninge bereteꞌ dovang eeꞌnoko taviꞌ oparavaruuꞌning naroꞌaara pekuꞌ kivora-ita kevekuꞌka-koo makosi maantoꞌantavauꞌ  
\v 44 Eeꞌnoko nantoong taamang naiauꞌning-koo donkaang naing deerunooꞌ paꞌnokoꞌ kokoreiꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌ nuaruꞌkoo Daue Nanuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 14:22-23; Jon 6:16-21)  
\p
\v 45 Eeꞌnoko namuꞌke Jiisuuꞌke bakaning barevare-nupoong bakaasi-nareng-koo aaꞌe-antavurira ureaitaaꞌ nuaruꞌkoo Besaida-nameng-koo beꞌkoo botovuruꞌ, nantoong karinga tenkeng-koo botovuriiꞌnaang.  
\v 46 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke nantoong siꞌnooraꞌurira baka mii-koo koinuuꞌ teke kunsiaraaꞌnaang.  
\v 47 Eeꞌnoko muumpuioꞌ bakaasi-nareng nuaruꞌkoo meuꞌ basiaruꞌ Jiisuuꞌ teke kansiꞌkoo baka otoko.  
\v 48 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke otouꞌnooꞌketa oovuruꞌ poreꞌoroko, pionge uroꞌkanooꞌketa damaꞌdu-aape biiꞌurima tavuriko. Eeꞌnoko taneꞌ dereꞌuaruko Jiisuuꞌ nanura pouꞌ teing-aape nuaruꞌkoo daue.  
\v 49 Eeꞌnoko ntong-koo daue nanuma dapiꞌ divuꞌuriko teinge ookarai maꞌnaang pinaꞌ ooaara bokiauꞌ, avoroꞌke tavurioꞌ;  
\v 50 Teka Jiisuuꞌke namuꞌke karavurima aaꞌpuruꞌ, “Aing ee, domang kuaaꞌdoriai aroreriaꞌ. Tee ning eeꞌ nanamang.”  
\v 51 Eeꞌnoko tenang bakaasi-koo aaꞌearioꞌ doving taarorovuuꞌ.  
\v 52 Eeꞌnoko bakei aaꞌnaꞌ sinkaꞌorouꞌ, nantoong domang tupuꞌpaaꞌnuka deemparira. Tampaꞌ tasiꞌpaavaruuꞌ kapooꞌ bereteꞌkoo nkoaruꞌnaꞌ kuunooꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌke Siipa-poꞌnupoong Kenesireꞌka Taare-antavuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 14:34-36)  
\p
\v 53 Eeꞌnoko nuaruꞌ pakoꞌaitaaꞌ Kenaseretiꞌnameng-koo tavoꞌarira biikaang bakaasi teka biꞌauꞌ.  
\v 54 Eeꞌnoko tenang bakaasi-eta siariko Jiisuuꞌ namuꞌke tasiꞌpauꞌ nantoonge.  
\v 55 Eeꞌnoko tevaro-koo osinanka ookutuning dooreveera siipa-poꞌnupoong batanang-koo nkavaari porouꞌ Jiisuuꞌ otouꞌnooꞌ taaravaara.  
\v 56 Eeꞌnoko ookara osinanka Jiisuuꞌ nanukoꞌnairu-koo-osi pankeng, osi okiꞌnarekaꞌ, poraꞌnairu-koo-nantoong tee-anko siipa-poꞌnupoong tavoꞌaarikoꞌ. Eeꞌnoko eentavariko Jiisuuꞌkoo tamung bakaang mononopaꞌkoo kainuꞌ kong-koo tauraꞌpuriiꞌnaang. Eeꞌnoko ookara mononopaꞌkoo komparikoꞌning taarevorokoꞌ.   
\c 7  
\s1 Kumponing Bakaang Botoi Niikakatauro Biikaang Boto Divuꞌui Otoinaꞌ  
\r (Mat 15:1-9)  
\p
\v 1 Teing Boto Keperuuꞌnavitu eeꞌnoko boto naunuka Jerusalemaꞌketa Jiisuuꞌanko porouꞌ.  
\v 2 Porora ooaaruꞌ Jiisuuꞌ bakaning barevare-nupoong-koo nariong tankaꞌ kuꞌmiꞌoroi taamanaako. Aꞌnooꞌ tutunaꞌ tankaꞌ duuꞌpari meekaꞌpariaꞌ Boto Keperuuꞌnavitue nantoong nau-antavaarikoꞌnaꞌ.  
\v 3 Aiꞌ Boto Keperuuꞌnavitu ninka ookara Juꞌnupoonge biikakatauro biikaang toomo tampaꞌ siompaamaung. Tamung taamanaavaung tutunaꞌ tankaꞌ duuꞌpariaꞌ.  
\v 4 Eeꞌnoko baavenairu-eta poroma deekoꞌ taamanaavarupeuꞌ tutung ntonge meekaꞌpariaꞌ eeꞌnoko napoꞌ amutemuriiꞌ toomo siompaakooꞌ biikakatauroi bampaaruꞌnaꞌ aing eeꞌ otoꞌ ntonge meekaꞌantanaꞌ: kaapu, kokoto, utau, eeꞌnoko batanang.  
\v 5 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ tanaꞌaama aaꞌpauꞌ teinge Boto Keperuuꞌnavitue eeꞌnoko boto naunukai, “Aming-koo dakaning barevare-nupoonge niikakatauroi bamaaruꞌnaꞌ boto siompaavaung, aaꞌnomaung, bireng tovang duuꞌpariaꞌ taamang naiaamatoi?”  
\v 6 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Tee nakaronung Aisaiaꞌ koontoꞌ masikaꞌpari tarampeearuꞌnung˜ diiꞌ ampirinunuka minkururima, Daari Meekung-koo eeꞌ daariari otoinaꞌ,  
\q1 ‘Teinge ainge nantoonge biikaang beꞌduuꞌke narunge pankaing-antamaamaung, teka biikaang domang ning-koo isipoꞌ otoroi.  
\v 7 Tamung ning dootuuꞌmaamaing, aiꞌ teing boto nkaang miring-koo nau-antavaarimaing teing tamung nantoong-etaning.’” \rq (Aisaiaꞌ 29:13)\rq*   
\m
\v 8 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Teeꞌ eeꞌnaꞌ diiꞌke Kumponing bakaang boto siperi tamung nantoong-etaing sintokosintoi-koong minkunaa pinkaꞌerikooꞌ.”  
\v 9 Eeꞌnoko napoꞌ aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌ aaꞌnaꞌ norukasiꞌnuka Kumponing bakaang boto nimpaꞌerima tee diikaang minkunaa sintokosintoi-koong toomo deto kong-koo.  
\v 10 Aiꞌ Moosesie napoꞌ boto eeꞌ sipuuꞌ,  
\q1 ‘Diumaraang deto noruꞌereri pakuereriainge’.  
\m Eeꞌnoko  
\q1 ‘Naning baumararing orakaꞌ minkuvureaing bakei dupisiꞌnumpoꞌ.’ \rq (Toro 20:12; 21:17)\rq*   
\m
\v 11-12 Teka diiꞌke aaꞌperimaung, ‘Naninge baumararing kapooꞌkoo apukaꞌpareko, beuringe tering paku-koo kupiꞌora deekoꞌ aaꞌpupeuꞌ, “A, nkaning kapooꞌ arompepeuꞌning teing temuꞌ Kumponing bakaning bareantuꞌning.” Eeꞌnoko teeꞌpura tering baumararing pakuvurearupeuꞌ.’ Eeꞌnoko tering biromparesioꞌ beuring domang bereꞌkoo piavoko diiꞌke tauraꞌperiaunge diikaang toomoi daiꞌerima.  
\v 13 Teeꞌ nkorarima diiꞌke tee Kumponing bakaang kara daang-antaverimaung tee diikaang sintokosintoi-koong minkunaa barereerimaung siomperima, eeꞌnoko amutemuriiꞌ aarumo nariꞌ nkoverikooꞌ.”   
\s1 Naning-nung Tanuaang Kumiꞌantavumaing  
\r (Mat 15:10-20)  
\p
\v 14 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke nantoong bokuvurira aaꞌpuruꞌ, “Ning iroꞌ taaramerira diiꞌke tampaꞌ tasiꞌperiai.  
\v 15 Kapooꞌ naninge naivuko kumiꞌantavupeuꞌnung otoaꞌ. Eeꞌnoko kapooꞌ domaang-eta tavoꞌkupeuꞌnunge deekoꞌ naning kuꞌmiꞌantavupeuꞌ  
\v 16 Diiꞌ nantoong punkang-poꞌnupoong deekoꞌ enang taaraveriai!”   
\p
\v 17 Eeꞌnoko nantoong teka sipurira pava-koo koinuuꞌ, eeꞌnoko bakaning barevare-nupoonge teka mirumiruꞌkoong kuunooꞌ tanaꞌauꞌ.  
\v 18 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌ ee napoꞌ teing-pinaꞌ noruꞌdopanuka? Arekeeꞌ, tasiꞌperiaꞌ tee kapooꞌ damaꞌdunung naninge dunkumpuko tanuaang kuꞌmiꞌantavuarupeuꞌ?  
\v 19 Aung tee domang-koo kuung beaꞌ, pakosiiꞌkoo bemaung, eeꞌnoko teketa mono-ita napoꞌ siarakooꞌ.” Teeꞌpurima ookara taamang tauraꞌnisi tampuuꞌ.   
\p
\v 20 Teketa aaꞌpuruꞌ, “Teeo kapooꞌ tee kuung-eta pomaunge deekoꞌ naning kuꞌmiꞌantavumaung.  
\v 21-22 Eeꞌ, naning bakaang domaang-eta aing eeꞌ oroꞌ pomaung: norunoruꞌ orara eeꞌnoko auning, bakiaaꞌ, naning dupisiꞌ, nampeesi orari, karakaraaꞌ, amutemuriiꞌ aarumo orara, tositosi, maimaiaꞌnko, mamairo, orakaꞌ minku, baka biiving, eeꞌnoko matau bekoiꞌ.  
\v 23 Teing eeꞌning kapooꞌ oreng naing kuꞌmiꞌanta.”   
\s1 Nani Akovitu-koonanie Tee Jiisuuꞌ Tee Ookara-koo Pankaing Masikaꞌantavuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 15:10-20)  
\p
\v 24 Eeꞌnoko Juꞌ biikanameng-eta tenkenuraiꞌnange Jiisuuꞌ bakaning ninka osi Taiaꞌ eeꞌnoko Saidoniꞌnameng-koo berouꞌ. Eeꞌnoko teꞌ bera pava navaꞌkoo kuung tumparuꞌ nantoonge noruꞌkoo piavoarura. Teka baruꞌ bakuꞌaravaꞌ.  
\v 25 Teke otoko nani manikuma baurang maꞌnaang orara-poꞌnanie Jiisuuꞌ poioꞌ taaravuuꞌ, eeꞌnoko pora tee-anko kauꞌkanooꞌ duaꞌaruꞌ.  
\v 26 Teninooꞌ Juꞌdeeaing-koonani, Ponisia-nameensiꞌke pontoꞌaruꞌnani, Siiria-nameng-koo. Aaꞌnaꞌ baitoaritaaꞌ Jiisuuꞌ keviꞌuuꞌnani baurang-eta maꞌnaang bataꞌkoo.  
\v 27 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke teni aaꞌpuuꞌ, “A, makotuaꞌ! Toireꞌ deekoꞌ ookara piavoroainaꞌ bauꞌnumpoꞌ, eeꞌnoko tee taamang biikaang mosiꞌnanka-anko duaꞌkoo tampaꞌ deeaꞌ.”  
\v 28 Eeꞌnoko tenie Jiisuuꞌ bariꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Eeꞌ, Ovoring, masikaꞌ, nka tee toireꞌke duaꞌantavaako mosiꞌnankai mukunanka naiaamaung tarepa-koo boonga.”  
\v 29 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke teni aaꞌpuuꞌ, “Makosi, osi tororaravaing. Tampaꞌ bariꞌmeing. Maꞌnaang tenkenuing daurang-eta.”  
\v 30 Eeꞌnoko teni toroarara baurang batanang-koo bempari otoko oovuuꞌ maꞌnaang tenkenuioꞌ teni-eta.   
\s1 Jiisuuꞌke Naning Kipau eeꞌnoko Amako Taare-antavuuꞌnaꞌ  
\p
\v 31 Jiisuuꞌ Taiaꞌnameng-eta tenkenura osi kivorai nanuitaaꞌ Saidoniꞌnamenge tankinui Kaaleliꞌnaruꞌkoo basiaruꞌ.  
\v 32 Eeꞌnoko narionge naning kipau eeꞌnoko tampaꞌ karoarukoꞌnung tavoꞌauꞌ. Eeꞌnoko Jiisuuꞌ tanaꞌauꞌ bireng tee-koo patuꞌuko taarevoaꞌnaang.  
\v 33 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke tee naning bokuvura karikaꞌketa taapoꞌ beꞌantavuuꞌ beeꞌka otoꞌkoo. Eeꞌnoko birenge punkang-koo kuung kompuuꞌ, eeꞌnoko napoꞌ tutupaaꞌarara meneng-koo kompuuꞌ.  
\v 34 Eeꞌnoko paning-aape ankamparara kooreerevoitaaꞌ aaꞌpuuꞌ, “Epata.” Aung kara kuunooꞌ: “Daateꞌdaravai.”  
\v 35 Eeꞌnoko bakaang punkang tenang daateꞌaruꞌ eeꞌnoko meneng simpiriꞌarara tampaꞌ karouꞌ.  
\v 36 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke potevuruꞌ naning nau-koo. Eeꞌnoko nau-koo doong kante potevuriko teinge napoꞌ aaꞌnaꞌ siraꞌpaakoꞌ.  
\v 37 Eeꞌnoko nantoonge taaravaama aaꞌnaꞌ taꞌninaakoꞌ aaꞌpaama, “Aung bakei ookara kapooꞌke meeꞌduꞌpinarai, aaꞌnomaung: Kipaunuka taarakiaakooꞌ, eeꞌnoko amakonuka kareaakooꞌ.”   
\c 8  
\s1 Jiisuuꞌke Nantoong Karenaumo Kokoreiꞌ Divuꞌ Bauꞌuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 15:32-39)  
\p
\v 1 Pankaroompuaruko nantoong karikaꞌ porora naroꞌariruꞌ. Eeꞌnoko taamang naiaapeuꞌning otoaruioꞌ Jiisuuꞌke bakaning barevare-nupoong tee-anko bokuvurira aaꞌpuruꞌ,  
\v 2 “Nkaang domang aaꞌnaꞌ piaamoing aing-koo nantoong-koo. Aing teing niꞌninka beenang doong oꞌnorining eeꞌnoko kapooꞌ nai-koong otoꞌevoroaꞌ.  
\v 3 Eeꞌnoko ninge peeravoroi otoroko osi-aape botoaranko dei taunga peerai tavuripeuꞌ, aiꞌ nariong aing-koo isipoꞌnupoong.”  
\v 4 Eeꞌnoko bakaning barevare-nupoonge Jiisuuꞌ tanaꞌaama aaꞌpauꞌ, “Teka anke meeꞌboraꞌ sirakamaaꞌkoo taamang naninge areꞌka daaꞌura aing bauꞌuriaꞌnaang?”  
\v 5 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke niaꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Teka arekeeꞌning bereteꞌ otoꞌderuring?” Eeꞌnoko aaꞌpauꞌ, “˜Keura-taa.”   
\p
\v 6 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke botovuruꞌ teing nantoong karinga kansiꞌkoo baꞌnampariaꞌnaang. Eeꞌnoko ˜keura-taa bereteꞌ nkavura tampaꞌ tampura pisiꞌuma bakaning barevare-nupoong avuriko teinge nantoong miatara avaarikoꞌ.  
\v 7 Eeꞌnoko napoꞌ niiꞌning taviꞌning okiꞌnarekaꞌ otoꞌevuruꞌning-koo biraankevura bakaning botovuruꞌ teing napoꞌ tankaampaariaꞌnaang.  
\v 8 Eeꞌnoko ookara taamanaara poovorouꞌ. Eeꞌnoko Jiisuuꞌ bakaning barevare-nupoonge pekuꞌ ˜kevekuꞌka-taa kakitaꞌke maantoꞌauꞌ.  
\v 9 Naroꞌka donkaang deerunooꞌ karenaumo kokoreiꞌ pinaꞌ teke otorouꞌ. Eeꞌnoko Jiisuuꞌke teing nantoong tenkeng-koo botovuruꞌ.  
\v 10 Eeꞌnoko namuꞌke tee bakaasi-nareng-koo bakaning barevare-nupoong ninka aaꞌeariruꞌ, eeꞌnoko Dalamanuta-nameng-aape berouꞌ.   
\s1 Boto Keperuuꞌnavitue Jiisuuꞌ Tanaꞌauꞌnaꞌ Taaꞌniꞌanta Nauvuriiꞌnaang  
\r (Mat 16:1-4)  
\p
\v 11 Niiꞌning Boto Keperuuꞌnavitu Jiisuuꞌanko porouꞌ bakaang kara paara-koo. Tutumpaama teinge tanaꞌauꞌ taaꞌniꞌanta nkoevuriiꞌnaang Kumponinge botovuuꞌnaꞌkoo.  
\v 12 Jiisuuꞌke eeꞌmaraanura aaꞌpuruꞌ, “Aming-koo diiꞌ avarang taaꞌniꞌanta-koo tanaꞌkirimang? Masikung naurampimang, Kumponinge diiꞌ enanavarang taaꞌniꞌanta nau-koo kasivuaꞌ otong.”  
\v 13 Teeꞌpurira sipuruꞌ teka, eeꞌnoko bakaasi-koo aaꞌearara nuaruꞌ pakoꞌ tutumpuuꞌ amenkaꞌkoo beeꞌnaang.   
\s1 Jiisuuꞌke Bakaning Koono-antavuruꞌnaꞌ Niiꞌning Biikaang Tositosi-koo  
\r (Mat 16:5-12)  
\p
\v 14 Jiisuuꞌ bakaning barevare-nupoong ampaꞌorouꞌ taamang nka-koo. Eeꞌnoko nau masiku bereteꞌ otoꞌevuruꞌ teke bakaasi-koo.  
\v 15 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke siingoravurima aaꞌpuruꞌ, “Bakei tarerariai tee-koo iisi Boto Keperuuꞌnavitue eeꞌnoko Eerotiꞌnupoonge biikaang taamang ninka bereꞌaamaung-koo.”  
\v 16 Eeꞌnoko teeꞌpuioꞌ tasiꞌpaavarura kareaama aaꞌpeekoꞌ, “Aunge pa niiꞌ taamang otoꞌmemuriaruioꞌ teeꞌ minkuvuing.”  
\v 17 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke minkuaako noruꞌura aaꞌpuruꞌ, “Aming-koo diiꞌka minkurarimang taamang nkaveriarura? Koontoꞌ ee mmeꞌ diiꞌke tasiꞌmeriaꞌ ning? Aiꞌ diikaang domang kapanukai?  
\v 18 Duta otori, teka ee ookiriaꞌ? Punkang otori, teka ee taaraveriaꞌ? Aming-koo noruꞌeriaꞌ?  
\v 19 Tenang bereteꞌ paꞌnokoꞌnuri ninge nantoong paꞌnokoꞌ kokoreiꞌ bauꞌaransioꞌ arekeeꞌning pekuꞌ kakitaꞌke oosierira maantoꞌeruꞌ?” Eeꞌnoko aaꞌpauꞌ, “Kivora-ita kevekuꞌka.”  
\v 20 Jiisuuꞌke napoꞌ aaꞌpuruꞌ, “Eeꞌnoko tenang ˜keura-taa bereteꞌ nantoong karenaumo kokoreiꞌke naiaioꞌ arekeeꞌning pekuꞌ kakitaꞌke maantoꞌerieeng?” Eeꞌnoko aaꞌpauꞌ, “˜Kevekuꞌka-taa.”  
\v 21 Eeꞌnoko aaꞌpuruꞌ, “Teka ee diiꞌke mmeꞌ tasiꞌperiaꞌ?”   
\ms1 Jiisuuꞌke Bakaning Barevare-nupoong Nau-antavuruꞌnaꞌ  
\mr (8:22–10:52)  
\s1 Jiisuuꞌke Naning Duta Kaputuꞌ Bantang-antavuuꞌnaꞌ  
\p
\v 22 Jiisuuꞌ bakaning ninka Besaida duparirioꞌ narionge naning duta kaputuꞌ tavoꞌauꞌ tee-anko birenge kompuaꞌnaang eentavarima.  
\v 23 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke naning kaputuꞌ bireng-koo kompura osi-eta damaꞌdu tenkeng-antavuuꞌ. Eeꞌnoko duta-koo tutupaaꞌura bakaang bireng tee-koo panteꞌuuꞌ, eeꞌnoko aaꞌpuuꞌ, “Kapooꞌ ee oovemaang?”  
\v 24 Eeꞌnoko duta bantora aaꞌpuuꞌ, “Nantoong aaꞌ koiꞌpinaꞌ nanaako ooaramang.”  
\v 25 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke napoꞌ bireng patuꞌuuꞌ duta-koo, eeꞌnoko tenang duta bantora naapu narung ookuma tamparuꞌkuuꞌ. Ookara kapooꞌ sirakaꞌparuꞌ.  
\v 26 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke koontoꞌ bakanooꞌaape botovuma aaꞌpuuꞌ, “Amono-nupoong-koo bera naueriaukaꞌ!”   
\s1 Piitai Jiisuuꞌ Tee Pakoꞌpariꞌniiꞌ Tasiꞌpura Siraꞌpuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 16:13-20; Luk 9:18-21)  
\p
\v 27 Niiꞌnaꞌmung Jiisuuꞌ bakaning barevare-nupoong ninka Sisariaꞌ Pilipai navuntuꞌaape taunge nanaama bakaning barevare-nupoong tanaꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Nantoonge ning baa tammaamaung?”  
\v 28 Eeꞌnoko teinge aaꞌpauꞌ, “Niiꞌninge Jooni Minkinara tantaamaung. Eeꞌnoko narionge Eliasi poaing-koong tantaamaunge. Eeꞌnoko niiꞌninge urikupoong nakaro-nupoong-koo narung, booꞌketa daaꞌaruꞌnung.”  
\v 29 Eeꞌnoko napoꞌ Jiisuuꞌke teing tanaꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Eeꞌnoko diiꞌke napoꞌ ning baa tammerimaung?” Eeꞌnoko Piitai bariꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Daꞌ aaꞌ tee Kumponinge teroita Pakoꞌpariꞌniiꞌ nantoong domamperira tareveriainooꞌkoo.”  
\v 30 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke potevurima aaꞌpuruꞌ, “Naning-koo siraꞌmeriaukaꞌ.”   
\s1 Piitai Jiisuuꞌ Booaing Tamparako Orokovuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 16:21-23; Luk 9:22)  
\p
\v 31 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bakaning nau tutumpuruꞌ booꞌparavainaꞌ, aaꞌpurima, “ning Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing teing amutemuriiꞌ arikananka toraꞌpampaing, eeꞌnoko aing aaꞌninge tompimaavaing: pankenukai, piristiꞌkoong ovontunukai eeꞌnoko boto naunukai, eeꞌnoko tee dupisiꞌmaavaing. Teketa beenang doong tankinuko napoꞌ domamarara daaꞌmaravaing.”  
\v 32 Sirakaꞌpui tampaꞌ nauvurioꞌ Piitai taapoꞌ beꞌantavura potevuuꞌ temuriiꞌ kara minkuvuarooꞌnaang.  
\v 33 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ bakaning barevare-nupoong-aape bereꞌarama Piita turampuma aaꞌpuuꞌ, “Tokoi beai daꞌ Sietaniꞌ, ning-ankoita. Dake tee Kumponing bakaang noruꞌ noruꞌeaꞌ, nantoong biikaang noruꞌ narung noruꞌei otong.”   
\s1 Karistooꞌ Siong-koo Amariainaꞌ  
\r (Mat 16:24-28; Luk 9:23-27)  
\p
\v 34 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke nantoong miatara bakaning barevare-nupoong ninka naroꞌ bokuvurira aaꞌpuruꞌ, “Naning ning siomui pooꞌnaang piavora deekoꞌ, baka bakaang pia iroꞌ doonko tompimparavaing eeꞌnoko bakaang aaꞌbarataꞌ poruꞌui ning siomumaatoaing.\f + \fr 8:34 \ft Miruꞌnooꞌ eeꞌ: Jiisuuꞌ bakaning teing Jiisuuꞌpinaꞌ Kumponing bakaang pia narung nko-koo daiꞌariri otoromaing baike kuneꞌkoo tauraꞌpariri.\f*  
\v 35 Eeꞌkoo, baa tee naning bakaang domaang ning-koo orokovuma baka tare-koo piavoaing tee paaꞌaravaing, teka baa tee naning ning-koo eeꞌnoko nkaang doorenang tampara-koo bakaang domaang arooꞌari duaꞌuaing tee domamparavaing.  
\v 36 Naninge kapooꞌ ookara kansiꞌkooning barampui okovura bakaang domaang daroveꞌuko teinge arekeeꞌ pakuaapeuꞌ?  
\v 37 Eeꞌnoko naning aming avupeuꞌ tee bakaang domaang paaꞌaruꞌnung napoꞌ mooꞌkoo?  
\v 38 Aing avarang oreng otorong nampeesi orarinuka, eeꞌnoko naning teing-koo meuꞌke otoi nkaang miring siraꞌkoo eeꞌnoko nkaang kara-koo maiaꞌomaung damaꞌke ning Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing tee-koo maiaꞌmoaing mora teing ninka koosinung˜ meekupoong eeꞌnoko Mmaꞌ bakaang meenasi ninka.”   
\c 9  
\p
\v 1 Jiisuuꞌke napoꞌ karoma aaꞌpuruꞌ, “Teka ninge masikung naurampimang, Diiꞌkoo nariong anke otorining dooriaꞌ ooverioꞌ Kumponing bakaang Muuꞌ basiaravaing tee ninka purintoꞌ.”   
\s1 Jiisuuꞌ Bakaang Mono Paariaruꞌnaꞌ  
\r (Mat 17:1-13; Luk 9:28-36)  
\p
\v 2 Eeꞌnoko ˜naꞌmung-taa doong tankinuioꞌ Jiisuuꞌke Piita dovang Jeemisi eeꞌnoko Jooni bokuvuritaaꞌ biiꞌka iuꞌ isikara-koo deto koinauꞌ, eeꞌnoko teke otoroi ooaioꞌ Jiisuuꞌnung mono niiꞌnaꞌ paariaruꞌ.  
\v 3 Bakaang mononopaꞌ aaꞌnaꞌ kakaravora siisiouꞌ. Naning otoaꞌ duuꞌpura teeꞌ oroꞌantavupeuꞌnung.  
\v 4 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ bakaninge ooauꞌ Eliasi eeꞌnoko Moosesi nariꞌ kareaako Jiisuuꞌ ninka.  
\v 5 Eeꞌnoko Piitai karoma Jiisuuꞌ aaꞌpuuꞌ, “Nau-anta Pankaing ee, bakei tampaꞌ niiꞌ anke oꞌnorimaang. Aiaꞌ, niiꞌke beevaari bare kaniampiai: navaꞌ daꞌ dakanavaꞌ, navaꞌ Moosesi bakanavaꞌ, eeꞌnoko navaꞌ Eliasi bakanavaꞌ.”  
\v 6 Aing teing avoreaara minkuvupeuꞌning otoaruko aung minkuvuuꞌnung.  
\v 7 Eeꞌnoko teka kamoꞌke dakaꞌpuruꞌ, eeꞌnoko teketa auronge karoma aaꞌpuuꞌ, “Aung tee nnuring ninge piaavamaung. Taaraveriaing tee.”   
\p
\v 8 Eeꞌnoko daꞌdeng avitoitoi ookaama naning ooaavaꞌ, Jiisuuꞌ narung teing ninka otoko ooauꞌ.  
\v 9 Eeꞌnoko iuꞌketa depeto siarima Jiisuuꞌke teing potevuruꞌ kapooꞌ ooauꞌning nantoong nauaariarooꞌnaang bera Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing booainooꞌketa daaꞌaravainooꞌ basi.  
\v 10 Eeꞌnoko teinge Jiisuuꞌ bakaang kara meumpauꞌ, eeꞌnoko biiꞌka kareaama aaꞌpaakoꞌ, “Aunge aming kapooꞌ booꞌketa napoꞌ daaꞌaravaing tampumang?”  
\v 11 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ tanaꞌaama aaꞌpauꞌ, “Aming-koo boto naunukai aaꞌpaamaung Eliasi damaꞌ tee tee-koo Kumponinge Pakoꞌpariꞌniiꞌkoo uroꞌke poaing?”  
\v 12 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bariꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Masikung, Daari Meekunge aaꞌpui otong, ‘Eliasi tutung poaing ookara kapooꞌ maamu-antavuaꞌnaang.’ Eeꞌnoko Daari Meekunge napoꞌ ning-koo aaꞌpui otong, ‘Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing aaꞌnaꞌ sisikeera kompuaing pooreꞌaako.’ \rq (Malakai 4:5; Aisaiaꞌ 53:1-8)\rq*   
\p
\v 13 Teka iroꞌ ninge naurampiai. Eliasi tee masikaꞌ tutunaꞌ pouꞌnung, eeꞌnoko nantoonge tee-koo orakaꞌ piavorouꞌnaꞌ nariꞌ nkoauꞌ tee, Daari Meekunge minkuvui otoinaꞌ.”   
\s1 Jiisuuꞌke Naning Nemaka-koo Maꞌnaang Bataꞌuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 17:14-21; Luk 9:37-43)  
\p
\v 14 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ ninka iuꞌketa siarima niiꞌning barevare-nupoong meuꞌpaaruꞌ, eeꞌnoko napoꞌ nantoong karikaꞌ kuneꞌaaruꞌ, nariong boto naunuka Jiisuuꞌ bakaning barevare-nupoong ninka mantekaveeko.  
\v 15 Eeꞌnoko namuꞌke Jiisuuꞌ ooaara bakei ookara taꞌnimparira kuaꞌpariruꞌ tee-anko onkeonkeꞌaavaꞌnaang.  
\v 16 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bakaning tanaꞌurima aaꞌpuuꞌ, “Diiꞌ aming-koo mantekareerimang?”  
\v 17 Eeꞌnoko naninge karikaꞌkoo meuꞌketa bariꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Nau-anta ee, ninge nnuring daꞌanko tavoꞌama moing maꞌnaang orara otoi kara kereng-antavuuꞌnung.  
\v 18 Teie maꞌnaange tavuma kansiꞌkoo kosiꞌuko kaꞌbuairavarama kakirinkuarakooꞌ, eeꞌnoko bakaang mono taꞌnaaꞌokooꞌ. Ninge dakaning barevare-nupoong tanaꞌaransioꞌ tee maꞌnaang bataꞌkoo makosiaavaruing.”  
\v 19 Eeꞌnoko tenang Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Nko diiꞌ masikaꞌanta otoriainge, koontariaing, areꞌ basinaroonge diiꞌ ninka nariꞌ oꞌnorimaatoainge dooroontampiri? Poꞌantaveai tee okiꞌnara ning-anko.”  
\v 20 Eeꞌnoko tenang poꞌantavauꞌ Jiisuuꞌanko. Eeꞌnoko maꞌnaange Jiisuuꞌ oovura namuꞌke tee nemaka kanuꞌantavuioꞌ dankurankuꞌarama kansiꞌkoo duaꞌarara korimparuꞌ kaꞌbuaaꞌke sisiꞌarama.  
\v 21 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bauma tanaꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Aung arekeeꞌning doonge teeꞌ nkoaramaung?” Eeꞌnoko baumai bariꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Okiꞌnaꞌnooꞌketa.  
\v 22 Mmauꞌ doonge ntong tovang-koo ntaꞌ duaꞌantavukooꞌ dupisiꞌkoo keviꞌuma. Daꞌ makosi deekoꞌ piaamerira pakumeriai.”   
\p
\v 23 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuuꞌ, “Arekeeꞌkoo ning makosi deekoꞌ tammemang, aiꞌ teie daꞌ makosi deekoꞌ. Ookara kapooꞌ arikaꞌparavaꞌ naning-koo Kumponing masikaꞌantavumaung-koo.”  
\v 24 Eeꞌnoko tootoꞌke bauma namuꞌke bokuma aaꞌpuuꞌ, “Masikaꞌantavansing. Makotumparuko deekoꞌ pakumeaing.”  
\v 25 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke nantoong karikaꞌ porora naroꞌariko oovurira tee maꞌnaang orara akaꞌpuma aaꞌpuuꞌ, “Daꞌ kipau eeꞌnoko amako maꞌnaang botoramaang naning-eta bakorarara tenkeng-koo eeꞌnoko napoꞌ tee-koo kuung beaukaꞌ.”  
\v 26 Eeꞌnoko tenang maꞌnaang uiarama naning kanuꞌantavura sipuuꞌ. Eeꞌnoko nemaka bakei davoru-pinaꞌ oroꞌparioꞌ nantoonge aaꞌpauꞌ, “Aung aaꞌ booꞌparing.”  
\v 27 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aung naning nemaka bireng-koo kompura deto donkong-antavuioꞌ donkonuuꞌ.   
\p
\v 28 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ teketa pava-koo tumparioꞌ bakaninge barevare-nupoong makenge tanaꞌaama aaꞌpauꞌ, “Arekeeꞌkoo niiꞌke maꞌnaang bataꞌkoo makotumpiaꞌ?”  
\v 29 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bariꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Unkumuari kunsi narunge deekoꞌ temuriiꞌ bataꞌkoo makosi.”   
\s1 Jiisuuꞌke Napoꞌ Bakaang Booꞌ Nauvuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 17:22-23; Luk 9:43-45)  
\p
\v 30 Eeꞌnoko teketa tenkenaara Kaaleliꞌnamenge berouꞌ makemparitaaꞌ, biiꞌka bireꞌariri bakaning barevare-nupoong nau-anta-koo.  
\v 31 Eeꞌnoko aaꞌpuruꞌ, “Ning Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing tee nkaning-koo navumainuka-koo narunge tooka kompui simuuꞌnaang nantoong oreng biikaang bireng-koo. Teinge dupisiꞌmaavaing, teka beenang doong tankinuko napoꞌ domamarara daaꞌmaravaing.”  
\v 32 Eeꞌnoko teinge nauvurioꞌ tasiꞌpaavaꞌ, eeꞌnoko napoꞌ amaiaaꞌorouꞌ tanaꞌkoo.   
\s1 Baata Teing Pankeng?  
\r (Mat 18:1-5; Luk 9:46-48)  
\p
\v 33 Eeꞌnoko Kapaneumeꞌ tavoꞌarira Jiisuuꞌke bakaning tanaꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌ taunge aming mantekavering?”  
\v 34 Eeꞌnoko kareaavaꞌ, aiꞌ taunge nanaama mantekaveema aaꞌpauꞌ, “Niiꞌkoo baa pankaing?”  
\v 35 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ baꞌnanuraiꞌnange bakaning nanaiꞌketa kenaankara bokuvurira aaꞌpuruꞌ, “Naning paninung muuꞌkoo uroꞌnara deemparaaꞌnaang piavora deekoꞌ, baka enang ookara-koo damaꞌdu siparara biikaang pakupakunung otoai.”  
\v 36 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke tootoꞌ kompura uroꞌkanooꞌ teing-koo donkong-antavuuꞌ. Eeꞌnoko tankaꞌke bokoꞌura aaꞌpuruꞌ teing,  
\v 37 “Baa tee naning ning nkaang miring-koo narung tootoꞌ okiꞌnara aung-pinaꞌ oroꞌ onkeonkeꞌuainge tee ning onkeonkeꞌmuaing, eeꞌnoko ning narung deeaꞌ, naning ning botomuing onkeonkeꞌuainge.”   
\s1 Nantoong Turamaariaꞌ Otoromaing Teing Niiꞌ Pakupaku-nupoong  
\r (Luk 9:49-50)  
\p
\v 38 Joonie aaꞌpuuꞌ, “Nau-anta, niiꞌke naning ooampiring dakaang miring-koo maꞌnari bataꞌuriko. Eeꞌnoko ooampira poteampiri tee niiꞌ ninka nariꞌ daꞌ siontuaung-koo.”  
\v 39 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bariꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Poteveriaukaꞌ tee. Naning nkaang miring-koo kuunge kapooꞌ purintoꞌ nkovura namuꞌke orakaꞌ minkumuarupeuꞌ.  
\v 40 Baa naning niiꞌ tooꞌdemuriaung tee pakumurimaung-pinaꞌ noruꞌampiaing.  
\v 41 Eeꞌnoko noruꞌeriai naning oovununge diiꞌ ntong aruriko deekoꞌ Karistooꞌ bakaning tantaririoꞌ teie bakaang mooꞌ divuꞌuaukaꞌnunge.   
\s1 Orara Aarumo Niiꞌankoita Totoꞌpampira Tampaꞌ Oꞌnoriainaꞌ  
\r (Mat 18:6-9; Luk 17:1-2)  
\p
\v 42 Baa tee naning aing toireꞌ ning masikaꞌantamaamaing-koo narung duaꞌantavuaing tee-koo orara aarumo-koo deekoꞌ tee tee piaaruꞌ. Teeꞌ oroꞌ naning baukoi paravuaruuꞌnung dei tampaꞌ, aiꞌ Kumponinge aaꞌnaꞌ kiimatavuaing tee.  
\v 43 Eeꞌnoko dakaang tankaꞌke duaꞌantaruko napuꞌdaravai. Tampaꞌ masikaꞌ tankaꞌnanaang ninka domaang otoi-otoꞌnooꞌ beaing, eeꞌnoko tankaꞌ kenaanta ninka tampaꞌ deeaꞌ mosianung-aape nanuꞌkoo.  
\v 44 Teeꞌ aaꞌnomanooꞌ kikiꞌnanka booroaꞌnooꞌke eeꞌnoko ntaꞌ siriꞌaravaꞌnooꞌke.  
\v 45 Eeꞌnoko dakaang kauꞌke duaꞌantaruko napuꞌdaravai. Tampaꞌ masikaꞌ kauꞌnanauꞌ ninka domaang otoi-otoꞌnooꞌ beaing, eeꞌnoko kauꞌ kenauꞌka ninka tampaꞌ deeaꞌ mosianung-aape nanuꞌkoo.  
\v 46 Teꞌ aaꞌnomanooꞌ kikiꞌnanka booroaꞌnooꞌke eeꞌnoko ntaꞌ siriꞌaravaꞌnooꞌke.  
\v 47 Eeꞌnoko duta narutai tapiriꞌantaruko pasiꞌdarara duaꞌeai. Aaꞌnaꞌ tampara duta naruta ninka Kumponing bakaang muuꞌkoo tung-koo eeꞌnoko duta kerutara ninka tampaꞌ deeaꞌ mosianung-aape duaꞌkoo.  
\v 48 Teꞌ aaꞌnomanooꞌ kikiꞌnanka booroaꞌnooꞌke eeꞌnoko ntaꞌ siriꞌaravaꞌnooꞌke.   
\p
\v 49 Niiꞌ ookara teing meekaꞌmariri Kumponing-koo boontunang deemariiꞌnaang ntaꞌke miang-pinaꞌ taimuriko, Daari Meekunge minkuvui otoinaꞌ.\f + \fr 9:49 \ft Moosesie temuꞌ botovuruꞌnung miang sipaavaꞌnaang biikaang boontunang-koo, mooa-aapenung deeng-antavai. Ooveaing Boontu 2:13; Kena 50:5; 2 Noruꞌanta 13:5.\f*  
\v 50 Miang tee kapooꞌ tampara, teka miang-koo tariiꞌnooꞌ paaꞌarako arekeeꞌ napoꞌ naninge tariiꞌantavupeuꞌ? Makotuaꞌ! Teeꞌkoo, dau basinaꞌ, ning-koo arooꞌdariri imaꞌdariaing, eeꞌnoko meekupoong masikeng otori pinkaꞌdarima nariꞌ mooarariri otoriai.”   
\c 10  
\s1 Nianiaꞌ Naninge Baꞌaang Bataꞌkoong Niaꞌaako Jiisuuꞌke Makuꞌuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 19:1-12; Luk 16:18)  
\p
\v 1 Jiisuuꞌke temono sipura Judiaꞌnameng-koo beuꞌ Jooꞌdani-nari pakoꞌuitaaꞌ. Eeꞌnoko nantoong karikaꞌ napoꞌ tee-anko naroꞌaririoꞌ kara nauvuruꞌ teroita nauvurikoꞌnaꞌ.  
\v 2 Eeꞌnoko niiꞌning Boto Keperuuꞌnavitu nariꞌ pororaiꞌnange aavavaama aaꞌpauꞌ, “Naumeriai. Niikaang boto-koo ee naninge baꞌaang bataꞌkoo tauraꞌpui otong?”  
\v 3 Eeꞌnoko aaꞌpuruꞌ, “Teka aremuriiꞌ boto Moosesie aruruꞌ?”  
\v 4 Eeꞌnoko bariꞌaama aaꞌpauꞌ, “Moosesie tauraꞌ avuꞌnisi naninge baꞌaang siꞌkoo piavora deekoꞌ karavoto˜ daarivuaing nampeesi totoꞌpuing tasiꞌanta-koo, eeꞌnoko baꞌaang bataꞌuai.”  
\v 5 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Moosesie aung boto daarivuuꞌnung diiꞌ diiꞌka domang ivekaꞌdariko.  
\v 6 Teka Kumponinge ookara kapooꞌ pupuꞌuuꞌnang-eta minkuvuma aaꞌpui otong Daari Meekung-koo,  
\q1 ‘Kumponinge donkaani eeꞌnoko manikuma nariꞌ nkovuretuꞌ.’   
\m
\v 7 Eeꞌnoko  
\q1 ‘Teeꞌkoo donkaanie baumararing sipureta baꞌaang ninka pinkaꞌareaing, eeꞌnoko tenaanka narung mono deempareaing.’ \rq (Pupuꞌ 1:24; 2:24)\rq*   
\m
\v 8 Teeꞌpuuꞌnooꞌkoo tenaanka kenaanka deeaꞌ.  
\v 9 Teeꞌkoo kapooꞌ Kumponinge beꞌnuꞌantavuuꞌnung naroꞌka naninge tankaampuaukaꞌ nung.”   
\p
\v 10 Eeꞌnoko teketa pava-koo toroarira bakaning barevare-nupoonge tampaꞌ tasiꞌkoo tanaꞌauꞌ.  
\v 11 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Tenang naninge baꞌaang bataꞌuma oovunani nampupeuꞌ eeꞌnoko nampeesi baꞌaang ninka teka orarivuing.  
\v 12 Eeꞌnoko baꞌaange bataꞌuma baꞌung oovunara nampupeuꞌ eeꞌnoko nampeesi tee teka orarivuing.”   
\s1 Jiisuuꞌke Toireꞌ Biraankevuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 19:13-15; Luk 18:15-17)  
\p
\v 13 Eeꞌnoko nantoonge toireꞌ okiꞌnarekaꞌ Jiisuuꞌanko poꞌantavaarikoꞌ teie kompurira biraankevuriiꞌnaang. Eeꞌnoko teinge bakaning barevare-nupoonge poteaaruꞌ tee-anko tavoꞌaariko.  
\v 14 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke oovurira iiraevuruꞌ bakaning barevare-nupoong aaꞌpurima, “Tauraꞌperereriai toireꞌ ning-anko poꞌkoo, potevereriaꞌ. Kumponinge nantoong toireꞌpinaꞌ bereꞌarimaing bakaang muuꞌkooning.  
\v 15 Masikaꞌ naurampimang ninge diiꞌ, baa tee naning Kumponing bakaang muuꞌ tootoꞌke bautaꞌ nkavui arooꞌaramanaꞌ kompuarura tee bakei tumparavaukaꞌnung teꞌ Kumponing bakaang muuꞌkoo.”  
\v 16 Eeꞌnoko minku bakevura toireꞌ narunaꞌ bokoꞌurima tankaꞌ panteꞌuruꞌ Kumponinge biraanke-koo.   
\s1 Narung Nemaka Barevarenku Mmauꞌ Otoꞌevukoꞌnung  
\r (Mat 19:16-30; Luk 18:18-30)  
\p
\v 17 Tenang Jiisuuꞌ niiꞌnameng-aape nanuꞌ tutumparako naning narung kuaꞌpari pora miinge keemparuꞌ uroꞌkanooꞌ eeꞌnoko aaꞌpuuꞌ, “Nau-anta tampara, ninge aming kapooꞌ nkoamira domaang oparavaukaꞌnung kompampaing?”  
\v 18 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke makuꞌuma aaꞌpuuꞌ tee, “Arekeeꞌkoo dake ning tampara tammemang? Niiꞌnara naning tampara otoaꞌ, Kumponing narung tampara.  
\v 19 Dake Moosesi bakaang boto eeꞌ oroꞌ noruꞌei otong:  
\q1 ‘Naning dupisiꞌeaukaꞌ.  
\q1 Nampeesi orarieaukaꞌ.  
\q1 bakiaaꞌ nkoveaukaꞌ.  
\q1 Daang-koo tuutunampeaukaꞌ.  
\q1 Kapooꞌ kokonoveaukaꞌ.  
\q1 Daumararing deto noruꞌeresi pakuereaing.’” \rq (Toro 20:12-17)\rq*   
\m
\v 20 Eeꞌnoko teie aaꞌpuuꞌ, “Nau-anta, ninge okiꞌnaꞌnooꞌketa aing ookara boto tanatavantuꞌning.”  
\v 21 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke oovui piaavura aaꞌpuuꞌ tee, “Daꞌ narung kapooꞌkoo makosiaꞌ. Bera ookara kapooꞌnanka dakaning baavevera mooniꞌ nkavera ataꞌoiꞌnuka averiai. Teeꞌ nkovera paning-koong kavonanka otoꞌderuaing. Eeꞌnoko teketa ning siomei poai.”  
\v 22 Eeꞌnoko aung kara taaravura aaꞌnaꞌ muriꞌouꞌ, eeꞌnoko domang mankiꞌoitaaꞌ tenkenuuꞌ, aiꞌ aung naning tee maneenara.   
\p
\v 23 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke ooꞌoovurima bakaning barevare-nupoong aaꞌpuruꞌ, “Bakei poreꞌ masikung manee-nupoong Kumponing bakaang muuꞌkoo tung-koo.”  
\v 24 Eeꞌnoko bakaning barevare-nupoong aaꞌnaꞌ taꞌninauꞌ teeꞌpuioꞌ. Eeꞌnoko Jiisuuꞌke napoꞌ kara bariꞌevurima aaꞌpuruꞌ, “Ee toireꞌ, bakei poreꞌ masikung Kumponing bakaang muuꞌke tung-koo teing maneeariri otoromanooꞌkoo noruꞌ sipaamaing.  
\v 25 Kaameliꞌnavoroꞌ bamaruꞌkoong busi-koo kuunge tung-koo makotuaꞌ, eeꞌnoko naning maneenara-koo bakei aaꞌnaꞌ koontoꞌ makotuaꞌ Kumponing bakaang muuꞌkoo tung-koo.”  
\v 26 Eeꞌnoko teing aaꞌnaꞌ taꞌninaara biiꞌka kareaama aaꞌpauꞌ, “Nka enang baa domaang mooꞌaravaing?”  
\v 27 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke teing oovurira aaꞌpuruꞌ, “Nantoong biiꞌka domaang mooꞌkoo makosi deeaing, Kumponinge deekoꞌ makosi, aiꞌ teie ookara kapooꞌ nko-koo makosie.”   
\p
\v 28 Eeꞌnoko Piitai karoma aaꞌpuuꞌ, “Aung ee, teka niiꞌ teing ookara kapooꞌ sipampira siontampimaing.”  
\v 29 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuuꞌ, “Masikung naurampimang, naninge aing sipuuꞌnung: pava, baumaraang, baurukaaꞌ, bakaang kansiꞌ sipura ning-koo eeꞌnoko nkaang kara tampara bereng-anta-koo, eꞌmung-eta dau basinooꞌ makuꞌ nkavuaing daakuꞌpinaꞌ anke kansiꞌkoo otoitaaꞌ;  
\v 30 Aaꞌnoko: pava, baumaraang, baurukaaꞌ, kansiꞌ. Eeꞌnoko nantoonge turampaavai eeꞌnoko damaꞌnaroong-koo napoꞌ domaang oparavaung okovuaing.  
\v 31 Teka mmauꞌ nantoong ureai otoromaing damaꞌke damaꞌduariaing, eeꞌnoko damaꞌduariri otoromaing ureaavai.”   
\s1 Beemuꞌpinaꞌ Jiisuuꞌke Booaing-koo Minkunaa Nauvuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 20:17-19; Luk 18:31-34)  
\p
\v 32 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ uroitaaꞌ Jerusalemaꞌaape daanto taunge nanauꞌ, eeꞌnoko taꞌnimpariruꞌ teing siompaakoꞌning avoreaama. Eeꞌnoko bakaning nanaiꞌketa kenaanka naroꞌurira minkunaavuruꞌ damaꞌke nkoaravainaꞌ  
\v 33 Aaꞌpuruꞌ, “Ee aing, niiꞌ teing Jerusalemaꞌnavuntuꞌkoo deto merimang. Eeꞌnoko teka eeꞌnooꞌka naninge tooka kompui ning Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing tauraꞌmuuꞌnaang aaꞌning-koo Piristiꞌnuka-koo ovontung eeꞌnoko boto naunuka; eeꞌnoko teinge tee tuutunamaara ning booꞌkoo makosi tampaaraiꞌnange sing-antamaavaing teing-koo Juꞌdeeaing-koo.  
\v 34 Eeꞌnoko teinge Juꞌdeeainge siisimaavai tutupaaꞌmaama, eeꞌnoko muraꞌmaara dupisiꞌmaavaing. Teketa beenang doong tankinuko napoꞌ daaꞌmaravaing.”   
\s1 Entaeenta Jeemisi Namainta Jooni Beekaang  
\r (Mat 20:20-28)  
\p
\v 35 Jeemisi namainta Jooni, Siebedi baurinketa, Jiisuuꞌanko poretuꞌ aaꞌpurema, “Nau-anta, kapooꞌ nkomemureeꞌnaang piamoremang.”  
\v 36 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuretuꞌ, “Aming nkorerompeeꞌnaang piaroremang?”  
\v 37 Eeꞌnoko temaintai makuꞌurema aaꞌpuretuꞌ, “Tauraꞌmereaing neeꞌ daꞌ ninka baꞌnang-koo, tenang dakaang meenasie kororuioꞌ ovorintari baꞌnantaravainang, narung tampavine-aape eeꞌnoko narung mareꞌaanavine-aape.”  
\v 38 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke temainta aaꞌpuretuꞌ, “Deeꞌke tee kapooꞌ eentameresing noruꞌereaꞌ. Deeꞌke ee teruꞌ ntonaruꞌ orakaꞌ deeꞌnaruꞌ ning naikampainaruꞌ naikirepeuꞌ? Eeꞌnoko napoꞌ sisikeera ninka meekaꞌantamaravainaꞌ ee meekaꞌantararepeuꞌ?”  
\v 39 Eeꞌnoko temaintai makuꞌurema aaꞌpuretuꞌ, “Eeꞌ, neeꞌ makosira.” Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuretuꞌ, “Eeꞌ, masikaꞌ, kaapu-koo ninge naikampaing-koo naikireainge, eeꞌnoko meekaꞌantamaravainaꞌ meekaꞌantarareainge.  
\v 40 Eeꞌnoko ning tauraꞌ oꞌnoaꞌ miruꞌkoo naning ning-koo tampavine-koo eeꞌnoko mareꞌaanavine-aape baꞌnang-anta-koo. Aung tee kapooꞌ Kumponing bakaang. Teie bampuuꞌnaꞌ baꞌnampareaing.”   
\p
\v 41 Eeꞌnoko teinge napoꞌ nanaiꞌke teeꞌ taaravaara Jeemisi namainta Jooni iikooꞌaaretuꞌ.  
\v 42 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke ookara naroꞌ bokuvurira aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌke ee noruꞌeri otong teing nantoong Juꞌdeeaing-kooninge biikaning ovontung miruꞌaarimaing iriꞌoromanaꞌ nantoong-koo. Eeꞌnoko biikaning pankenankai biikaang iriꞌke nantoong etuaarikooꞌ.  
\v 43 Teka diiꞌkoo teeꞌ deeaꞌ. Naning diiꞌkoong boreꞌ otoꞌkoo piavora diikaang pakupakunung otoai.  
\v 44 Eeꞌnoko naning diiꞌkoo dau basi deeng-koo piavora botovotonaaꞌ otoai ookara-koo.  
\v 45 Ning Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing teeꞌke, kansiꞌkoo ovoring-pinaꞌ otoꞌkoo moaꞌ, teka pakupakunung deemaraaꞌnaang mouꞌnung, eeꞌnoko nkaang domaang duaꞌkoo teing-koo mmauꞌ booꞌketa simpiriꞌariiꞌnaang.”   
\s1 Jiisuuꞌke Naning Duta Kaputuꞌ Miring Batimiasi Tamparuꞌantavuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 20:29-34; Luk 18:35-43)  
\p
\v 46 Eeꞌnoko Jerikooꞌnamono-koo tavoꞌariruꞌ. Teꞌ otorokotaaꞌ napoꞌ tenkenauꞌ Jiisuuꞌ eeꞌnoko bakaning barevare-nupoong. Eeꞌnoko napoꞌ nantoong karikaꞌ nariꞌ. Eeꞌnoko naning duta kaputuꞌ taunge baꞌnampari otoi nantoong mooniꞌkoo eentavurikoꞌ. Aung naning miring Batimiasi, Timiasi bauring.  
\v 47 Eeꞌnoko teie taaravura Jiisuuꞌ Nasaretiꞌnung tankinuko boku tutumpuuꞌ aaꞌpuma, “Jiisuuꞌ, Deevitaꞌ bakanaving-koong, piaameai ning.”  
\v 48 Eeꞌnoko nantoong karikaꞌke poteaama dooroomparaaꞌnaang botoauꞌ. Eeꞌnoko teeꞌpaako bakei aaꞌnaꞌ bokuma aaꞌpuuꞌ, “Deevitaꞌ bakanaving-koong, piaameai ning.”  
\v 49 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke nasinura aaꞌpuuꞌ, “Bokueriai.” Eeꞌnoko bokuauꞌ tee kaputuꞌ, aaꞌpaama, “Doturari daaꞌdaravai. Bokurumaang.”  
\v 50 Eeꞌnoko bakaang mononopaꞌ duaꞌura namuꞌke daaꞌarara Jiisuuꞌanko beuꞌ.  
\v 51 Jiisuuꞌke aaꞌpuuꞌ, “Daꞌ arekeeꞌ nkoramaꞌnaang piaroi?” Eeꞌnoko naning kaputuꞌke aaꞌpuuꞌ, “Nau-anta Pankaing ee, ning duta bantang-antameaing.”  
\v 52 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuuꞌ, “Naniaing. Dakaang baitoi tamparuꞌkiing.” Eeꞌnoko namuꞌke bantora tee Jiisuuꞌ siompuuꞌ taunge nanuko.   
\c 11  
\ms1 Jiisuuꞌ Sisikeera Toraꞌantavai Dupisiꞌaako Napoꞌ Domamparuꞌnaꞌ  
\mr (11:1–16:20)  
\s1 Jiisuuꞌ Daurarong˜ Deemparako Jerusalemaꞌnupoonge Onkeonkeꞌauꞌnaꞌ  
\r (Kena 118:25-27; Mat 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19)  
\p
\v 1 Eeꞌnoko poroma Jerusalemaꞌ dueꞌ Oliveꞌpoꞌnamii-koo basiariruꞌ, osi Bepasi eeꞌnoko Beetani dueꞌ masipoꞌ. Eeꞌnoko bakaning barevare-nupoong-koo Jiisuuꞌke kenaankara uroꞌke botovurema aaꞌpuretuꞌ,  
\v 2 “Deeꞌ ureresi bereta osi uroꞌkanooꞌke otoi-namono-koo duꞌdareai. Eeꞌnoko basirareta doonkiiꞌnu kampianu oovereai biꞌari otoko naning mmeꞌ teu-koo baꞌnamparavaꞌ. Dipiꞌereta poꞌantavereai.”  
\v 3 Eeꞌnoko naninge tanaꞌdurema aaꞌdureko, “Aung aming-koo teeꞌ nkoveremang? Aaꞌpereai, ‘Ovoring piavoing. Napoꞌ torovuaing namuꞌke.’”  
\v 4 Eeꞌnoko bereta oovuretuꞌ tee doonkiiꞌ kampia taung-koo meuꞌke biꞌari otoko pava karanaange;  
\v 5 Eeꞌnoko dipiꞌureko narionge dueꞌ donkonai otorokoꞌninge tanaꞌaarema aaꞌpaaretuꞌ, “Deeꞌ aming nkoverema doonkiiꞌ dipiꞌeremang?”  
\v 6 Eeꞌnoko tenaankai Jiisuuꞌke nauvuretuꞌnaꞌ makuꞌuretuꞌ, eeꞌnoko nantoonge tenang tauraꞌpaaretuꞌ.  
\v 7 Eeꞌnoko tenaankai poꞌantavuresioꞌ Jiisuuꞌanko teinge biikaang baarong tevoroꞌkoo dau taniꞌauꞌ. Eeꞌnoko Jiisuuꞌ tee-koo dau baꞌnamparuꞌ.  
\v 8 Eeꞌnoko nantoong karikaꞌke biikaang baaronankai taunge danto taniꞌauꞌ, eeꞌnoko narionge uurung tovang poraꞌka napuꞌaama taniꞌauꞌ.  
\v 9 Eeꞌnoko nantoong Jiisuuꞌkoo uroꞌke nanauꞌning eeꞌnoko niiꞌnariong damaꞌdu-eta porouꞌninge eura bokiaama aaꞌpaakoꞌ, “Biraanke! Biraanke-poꞌnung aung Ovoring bakaang miring-koo pomaang!  
\v 10 Biraankeniiꞌ tee muuꞌ niuma Deevitaꞌketaing napoꞌ donkonge dueꞌumaang! Biraanke otoi otoaing aꞌdeiꞌke paning-koo nariꞌ!”  
\v 11 Eeꞌnoko aarenuuꞌ Jiisuuꞌ tee-koo osi Jerusalemaꞌ. Eeꞌnoko teketa pava dootuuꞌnava pankava-koo kuung tumparara avitoitoi nanuma beeroꞌuuꞌ. Eeꞌnoko muung-aapevuioꞌ napoꞌ toroaruꞌ Beetani-aape bakaning nanaiꞌketa kenaankara ninka.   
\s1 Jiisuuꞌke Koiꞌ Piikiꞌ Barakosiꞌuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 21:18-19)  
\p
\v 12 Eeꞌnoko daunaꞌmung Jiisuuꞌ toroaruꞌ Beetaniꞌketa peeravoitaaꞌ.  
\v 13 Eeꞌnoko koiꞌnavari miring piikiꞌ isiꞌisipoꞌketa oovuuꞌ paraꞌ narung uumaananuꞌ. Eeꞌnoko sinang-poꞌnavari tampuma beuꞌ tevari-anko. Eeꞌnoko beraiꞌnange sinang oovuaꞌ, paraꞌ narung otoko oovuuꞌ, sinang biꞌkoong bakaang batei deeaꞌ.  
\v 14 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke tevari aaꞌpuuꞌ, “Naning otoaꞌ dakaang sinang napoꞌ maaꞌderuaing.” Eeꞌnoko bakaning barevare-nupoonge taaravauꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌke Dootuuꞌnava Pankava-koo Baave Nkonuka Bataꞌuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22)  
\p
\v 15 Eeꞌnoko Jerusalemaꞌ napoꞌ tavoꞌarira Jiisuuꞌ parang-koo tumparara pava dootuuꞌnava pankava-koong-koo, nantoong sipisipiꞌ dovang parekanumpoꞌ baaveveekoꞌning bataꞌ tutumpuruꞌnung. Aaꞌnoko batanananka mooniꞌ aampariꞌaakoꞌning biikaning eeꞌnoko napoꞌ baꞌnavaꞌnananka kuukuuꞌ baaveaarikoꞌning biikaning teka piakatuꞌuruꞌ.  
\v 16 Eeꞌnoko potevuruꞌ Pava Dootuuꞌkoo kapooꞌnanka nkavai beꞌkoo.  
\v 17 Eeꞌnoko napoꞌ nau-antavurima aaꞌpuruꞌ, “Aming-koo noruꞌeriaꞌ otong Kumponing bakaang kara Daari Meekung-koo aaꞌpumanaꞌ  
\q1 ‘Nkaang pava tee pava kunsinava tampari otoaing, nantoong amutemuriiꞌ biikaang.’? \rq (Aisaiaꞌ 56:7)\rq*  
\m Teka diiꞌke ‘bakiaaꞌ nkonuka biikanooꞌ’ deeng-antavering.” \rq (Jeremaia 7:11)\rq*   
\p
\v 18 Eeꞌnoko teinge piristiꞌnuka-koo ovontunge eeꞌnoko boto naunuka taaravaara taung besiꞌauꞌ Jiisuuꞌ tavuꞌnaꞌ, nantoong karikaꞌ Jiisuuꞌ bakaang kara-koo taꞌnimparima biꞌariko avoreaara.  
\v 19 Eeꞌnoko muung-aapevuioꞌ Jiisuuꞌ bakaning ninka tenkenauꞌ   
\s1 Koiꞌ Piikiꞌ Maraꞌouꞌnung-koong Tautau  
\r (Mat 21:20-22)  
\p
\v 20 Eeꞌnoko napoꞌ daunaꞌmung oraꞌka-ita tevunge toroarima tevari piikiꞌnavari ooauꞌ maraꞌora booꞌparioꞌ untuꞌketa kaakeng-koo basi.  
\v 21 Eeꞌnoko Piitai nkoaruꞌnaꞌ noruꞌura Jiisuuꞌ aaꞌpuuꞌ, “Nau-anta Pankaing, ooveai. Tee koiꞌ dake barakosiꞌeieeng maraꞌoi booꞌparing.”  
\v 22 Jiisuuꞌke teing kara makuꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Masikaꞌ naurampimang ninge,  
\v 23 Baa naning baito Kumponing-koo otoꞌevui dei aunteto iuꞌ aaꞌpupeuꞌ, ‘Daaꞌdarara pirung-koo duaꞌdaravai,’ eeꞌnoko bakaang noruꞌ keekooꞌaravaꞌ minkuvuinaꞌ nkoaraaꞌnaang masikaꞌantavuko teeꞌ nkoarapeuꞌ.  
\v 24 Teeꞌkoo aaꞌdampimang, tenang eentararima eeꞌ noruꞌeriai, ‘Kapooꞌ nkavampiring,’ eeꞌnoko tee okoruriaing.  
\v 25 Eeꞌnoko tenang donkoniri kunsirarima tontaꞌevurereriai kapooꞌ orara diiꞌkoo nkoauꞌnanka. Eeꞌnoko Diuma, paning-koo otomaunge napoꞌ diikaang orara tontaꞌderuriai.  
\v 26 Eeꞌnoko napoꞌ diiꞌke nariong biikaang orara tontaꞌeriaruko Diuma paning-koo otomaunge diikaang aarumo orara tontaꞌkoo makotuaꞌ.”   
\s1 Jiisuuꞌ Bakaang Purintoꞌkoo Okoraꞌ Niaꞌauꞌnaꞌ  
\r (Mat 21:23-27; Luk 20:1-8)  
\p
\v 27 Eeꞌnoko Jerusalemaꞌaape napoꞌ toroariruꞌ eeꞌnoko Jiisuuꞌ dootuuꞌnava pankava-koong-koo parang-koo kuunge nanuuꞌ. Eeꞌnoko piristiꞌkoo ovontung, boto naunuka eeꞌnoko nantoong-koo urang-antanuka Jiisuuꞌanko porouꞌ.  
\v 28 Eeꞌnoko tanaꞌaama aaꞌpauꞌ, “Tee aung aremuriiꞌ tauraꞌ otoko dake aing kapooꞌnanka nkovemaatoing? Eeꞌnoko napoꞌ baie tauraꞌ aruioꞌ nkovemaatoinge?”  
\v 29 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke kara bariꞌevurima aaꞌpuruꞌ, “Enang aaꞌ napoꞌ ninge tanaꞌdampiaing eeꞌnoko diiꞌke bariꞌmeriko ninge napoꞌ naurampiai tee tauraꞌ ning otoꞌmemuko aing kapooꞌnanka nkoamaung.  
\v 30 Naumeriai, Jooni baie tauraꞌpuioꞌ nantoong ntong-koo minkivurima meekaꞌantavurikoꞌ, Kumponinge aiꞌ tamung nantoonge? Enang bariꞌmeriai.”  
\v 31 Eeꞌnoko teing biiꞌka niaꞌeema aaꞌpeekoꞌ, “Areꞌpampiaꞌnaang? Aaꞌpampiko deekoꞌ, ‘Kumponinge,’ teie aaꞌmuriiꞌnaang, ‘Teka aming-koo diiꞌke Jooni masikaꞌantaveriarukoꞌ?’  
\v 32 Eeꞌnoko aaꞌpampiko deekoꞌ, ‘Tamung nantoong-etaing,’ nantoonge tamaariꞌneenga, aiꞌ teinge tee ookarai Jooni nakaronara Kumponing-etaing tasiꞌpai otong.”  
\v 33 Eeꞌnoko teinge Jiisuuꞌ makuꞌaama aaꞌpauꞌ, “Niiꞌke aaꞌ noruꞌampiaꞌ.” Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Nnaꞌ ninge napoꞌ diiꞌ naurampiarooꞌnaang baa tee ning tauraꞌ amuuꞌnung aing kapooꞌnanka nko-koo.”   
\c 12  
\s1 Kara Mirumiruꞌ Teing Nantoong Oreng Mintoong Uaini Tareaakoꞌning-koong  
\r (Mat 21:33-46; Luk 20:9-19)  
\p
\v 1 Jiisuuꞌke niiꞌning kara mirumiruꞌ nauvurima aaꞌpuruꞌ, “Naning narunge mintoong uaininau keempura parange korovui kaavaneꞌuuꞌ, eeꞌnoko dinkung nenkeꞌuuꞌ uaini miiꞌdoma tenau-koong. Eeꞌnoko napoꞌ pava tarenava siaruaꞌ kanivuuꞌ. Eeꞌnoko napoꞌ niiꞌning nantoong tenau tare-antavurira niiꞌnamensiꞌkoo tenkenuuꞌ.  
\v 2 Eeꞌnoko tenang batei sinang kavuꞌkoong makotuioꞌ teie narung bakaang botovotonaaꞌ botovuuꞌ teing-anko uaini tarenuka-anko niiꞌning sinang baarauni-koong˜ tenau-koo nkaevuaꞌnaang.  
\v 3 Eeꞌnoko teinge tare nkonukai tee botovotonaaꞌ mooꞌaara bataꞌauꞌ murasiavaama, tee baarauni avaavaꞌ.  
\v 4 Eeꞌnoko napoꞌ narung botovotonaaꞌ botovuuꞌ. Eeꞌnoko teinge boreꞌ bapeꞌaama maimaiaꞌnaꞌ nkoauꞌ.  
\v 5 Eeꞌnoko tenau-koo ovoringe napoꞌ narung botovotonaaꞌ botovuuꞌ. Eeꞌnoko teinge tee dupisiꞌauꞌ. Eeꞌnoko napoꞌ mmauꞌ botovotonaaꞌnuka teeꞌ nariꞌ nkoaaruꞌ nariong muraꞌaarima, napoꞌ nariong koontoꞌ dupisiꞌaaruꞌ.  
\v 6 Eeꞌnoko teing-koo asiꞌnara botovupeuꞌnung biruanisi bauring piaavumaung. Eeꞌnoko asiꞌnamuꞌkoo deekoꞌ tee bauring botovuuꞌ tare-antavuruꞌning-anko eeꞌ noruꞌura, ‘Aung-koo pa nnuring-koo amaiaaꞌorooꞌnaang.’  
\v 7 Eeꞌnoko teinge tare nkonukai biiꞌka kareaama aaꞌpaakoꞌ, ‘Aung tee barenku okovuaing. Aiaꞌ, dupisiꞌampiaing tee barenku okomuriainaꞌ.’  
\v 8 Eeꞌnoko teinge tee bauring kompaara teka dupisiꞌauꞌ tee. Eeꞌnoko uaininau-koo damaꞌdu duaꞌauꞌ.”  
\v 9 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke tanaꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Enang tenau okonarai arekeeꞌ nkovuriaing? Teie aaꞌ tee teing tare nkonuka-anko pora tavurima opuriaing, eeꞌnoko niiꞌning oko-antavuriaing.  
\v 10 Diiꞌke ee tee Daari Meekung-koong kara deeruerima damaꞌ nkoaravainaꞌ tasiꞌperiaung aaꞌpui otoinooꞌka,  
\q1 ‘Tereꞌ eeꞌnareꞌ kapanareꞌ pava kaninukai pooreꞌaama duaꞌauꞌnareꞌ ookutunava-koo eꞌmanianareꞌ tumanareꞌ deemparioꞌ tasiꞌpauꞌ damaꞌke.  
\v 11 Ovoringe teeꞌ eeꞌnaꞌ nko-antavuuꞌ eeꞌnoko bakei taꞌnimpaariiꞌ niikaang duta-koo.’” \rq (Kena 118:22-23)\rq*   
\m
\v 12 Eeꞌnoko teketa mirumiruꞌke tooꞌpuruꞌnung tasiꞌparira boto naunukai eeꞌnoko piristiꞌkoo ovontunge taung besiꞌauꞌ Jiisuuꞌ daiꞌaavainavung, teka teing nantoong karikaꞌkoo avoreaara teka sipaara tenkenauꞌ.   
\s1 Taakisi Mooꞌkoo Jiisuuꞌ Niaꞌauꞌnaꞌ  
\r (Mat 22:15-22; Luk 20:20-26)  
\p
\v 13 Eeꞌnoko botoaaruꞌ teing Boto Keperuuꞌnavitu eeꞌnoko Eerotiꞌ Bakanavitu Jiisuuꞌanko porora niiꞌning tanatanaꞌke avakareaama tee duaꞌantanaꞌkoo.  
\v 14 Eeꞌnoko Jiisuuꞌanko porora aaꞌpauꞌ, “Nau-anta ee, niiꞌke daꞌ noruꞌdampiri otong naning masikung narung minku. Daꞌ tee kapooꞌ naninge minkurupeuꞌning tamung taarai. Eeꞌnoko naning ankang noruꞌeaꞌ. Kapooꞌ masikung narung Kumponinge nantoong pia-antavurimanaꞌ nauerimaung;  
\v 15 Enang aung naumeriaing niiꞌke Juꞌnupoonge ee daurarong˜ pankaing, Siisaꞌ˜, Roomaꞌnung, taakisi avuꞌkoo makosi, aiꞌ makosi deeaꞌ?” Eeꞌnoko Jiisuuꞌke tokompurira aaꞌpuruꞌ, “Aming-koo dauaꞌmerimaang aiꞌ ning taaviꞌmerimaang? Teu mooniꞌnu iroꞌ poꞌantaveriko ooampai.”  
\v 16 Eeꞌnoko teinge mooniꞌnu nau avaioꞌ tanaꞌurima Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Aung uuꞌaaꞌ eeꞌnoko aung miring baa bakaang?” Eeꞌnoko aaꞌpauꞌ, “Daurarong Siisaꞌ bakaang.”  
\v 17 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Tee tee averiaing kapooꞌ Siisaꞌ bakaang, eeꞌnoko kapooꞌ Kumponing bakaang Kumponing averiai.” Eeꞌnoko teeꞌ makuꞌurioꞌ aaꞌnaꞌ taꞌnimpariruꞌ.\f + \fr 12:17 \ft Taakisi duaꞌ orokovuko deekoꞌ teinge Eerotiꞌ bakaninge tavaapeuꞌ, eeꞌnoko tamung tauraꞌpuko deekoꞌ teinge Boto Keperuuꞌnavitue turampaapeuꞌ.\f*   
\s1 Tanatanaꞌ Booꞌketa Domang-koong  
\r (Mat 22:23-33; Luk 20:27-40)  
\p
\v 18 Teketa napoꞌ Noruꞌ Pitunavitu˜koo niiꞌning Jiisuuꞌanko nianiaꞌ ninka porouꞌ, booꞌketa napoꞌ daaꞌ masikaꞌantavaavaꞌnavitu.  
\v 19 Porora avakareaama aaꞌpauꞌ, “Nau-anta, Mosesie aung boto daarimemuruꞌnung,  
\q1 ‘Tenang naninge baꞌaang siraraaviꞌaresi naaroarako napoꞌ baaraꞌmaꞌnunge teni damaꞌ mooꞌura bataata-aape paroreai.’ \rq (Boto 25:5)\rq*   
\m
\v 20 Urikamuꞌ tee namaiaꞌ naroꞌka ˜kenaanka-taa otorokoꞌnung. Eeꞌnoko tutunaꞌnung nampeesiarara booꞌparuꞌ beurukaaꞌ otoreaꞌ.  
\v 21 Eeꞌnoko teketa kenaanka-nunge napoꞌ teni naaro damaꞌmooꞌura paroreaꞌ booꞌparuꞌ. Eeꞌnoko napoꞌ beenaumo-nung teeꞌ nkoaruꞌ.  
\v 22 Eeꞌnoko teing ookara teeꞌ nariꞌ, teka aing ˜kenaanka-taa namaiaꞌ teni nampauꞌning biurukaaꞌ otoꞌevuriaꞌ boorouꞌ, eeꞌnoko asiꞌnaꞌmoo teni manikuma booꞌparuꞌ.  
\v 23 Eeꞌnoko teing teꞌmung asiranaꞌmung booꞌnuka daaꞌariainaꞌmung teni temaiaꞌkoo arera baꞌaang deemparavainani? Aiꞌ ookara ˜kenaanka-taae nampauꞌnani teni.”   
\p
\v 24 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌ bakei papaarararimaung, aiꞌ diiꞌke doma Daari Meekung eeꞌnoko Kumponing bakaang purintoꞌ noruꞌeriaꞌ.  
\v 25 Nantoong damaꞌke booꞌketa daaꞌarira koosinung-nanka˜ paning-nupoong-pinaꞌ nampeesiariaꞌ otoroaing.  
\v 26 Eeꞌnoko tenaare-koo booꞌketa napoꞌ daaꞌnaare-koo diiꞌke ee deeruerima tasiꞌperiaung Moosesie teeꞌ nau-antamuruꞌnaꞌ Daari Meekung-koo daarivuuꞌnavaro-koo? Kumponinge tuuꞌdoiꞌnavari tamung urusivukoꞌnavari-eta karoma Moosesi aaꞌpuuꞌ,  
\q1 ‘Ning tee Kumponing teing aing aaꞌning biikaang: Eebaraamiꞌ, Aisakeꞌ, Jeekopiꞌ. Teing ninka komeeri Oꞌnoi Oꞌnomaung ning.’ \rq (Toro 3:2,6)\rq*   
\m
\v 27 Aung kara tee miruꞌnooꞌ eeꞌ otong: Ookara bakaning deempariri domantooꞌnuka otorong Kumponing bakaang duta-koo, booꞌnuka deeaꞌ. Diiꞌ bakei daang noruꞌerimaing.”   
\s1 Aung Tee Pankaing Boto  
\r (Mat 22:34-40; Luk 10:25-28)  
\p
\v 28 Narung boto-nau teꞌ otoitaaꞌ taaravuruꞌ tanaꞌeeko, eeꞌnoko Jiisuuꞌke Noruꞌ Pitunavitu tampaꞌ bariꞌuriko oovuuꞌ. Eeꞌnoko Jiisuuꞌanko pouꞌ eeꞌ tanaꞌuuꞌnaang, “Boto arera aaꞌnaꞌ pankaing ookara-ita?”  
\v 29 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuuꞌ, “Aung boto aaꞌnaꞌ pankaing masikung:  
\q1 ‘Diiꞌ Isireeli-nupoong taaraveriai, Kumponing niikaang Ovoring tee narung masikung.  
\v 30 Eeꞌnoko dake piaaveaing Ovoring dakaang Kumponing teieta dakaang domang ootukunung eeꞌnoko teieta dakaang uraang˜ ootukunung eeꞌnoko teieta dakaang onou ootukunung eeꞌnoko teie dakaang purintoꞌ ootukunung.’ \rq (Boto 6:4,5)\rq*   
\m
\v 31 Eeꞌnoko kenaanka-nung boto aung:  
\q1 ‘Dake tee naning daꞌkoo dueꞌnung daka piaararamanaꞌ nariꞌ teeꞌ piaaveaing.’ \rq (Boontu 19:18)\rq*  
\m Niiꞌnara boto otoaꞌ aing-koo dau basi.”   
\p
\v 32 Eeꞌnoko boto-naue Jiisuuꞌ aaꞌpuuꞌ, “Nau-anta, dake bakei tampaꞌ minkueing. Teeꞌ minkueinaꞌ niiꞌnara Kumponing otoaꞌ, tee narung.  
\v 33 Eeꞌnoko napoꞌ naninge piaavuai Kumponing teieta bakaang domaang ootukunung eeꞌnoko teieta bakaang norunoruꞌ ootukunung eeꞌnoko teieta bakaang purintoꞌ ootukunung. Eeꞌnoko oovunara piaavuai baka piaavaramanaꞌ. Aing boto meung-koo bakei tampaꞌ, dau basi teieta kauꞌ karenaumo boonturomai tai-antavaamaung-eta eeꞌnoko napoꞌ avuavuꞌ niiꞌning Kumponing-koo.”  
\v 34 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aung naning bakaang makumakuꞌ mataaꞌivui bariꞌuioꞌ aaꞌpuuꞌ, “Daꞌ isipoꞌ otoaꞌ Kumponing bakaang muuꞌketa.” Eeꞌnoko tenang-eta deto teing ookara nantoong avoreauꞌ Jiisuuꞌ niiꞌning nianiaꞌ niaꞌkoo.   
\s1 Karistooꞌ Baa Bauring Deempari Poaing-koong?  
\r (Mat 22:41-46; Luk 20:41-44)  
\p
\v 35 Jiisuuꞌke kara nauvurima pava dootuuꞌnava pankava-koo teing tanaꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Arekeeꞌkoo boto naunukai aaꞌpaamaung, ‘Tee naning Kumponinge tero Pakoꞌpariꞌuuꞌnung˜ nantoong domampuri tarevuriainooꞌkoo tee Deevitaꞌ bakanaving-koong deempari tavoꞌaraaꞌnaang.’?  
\v 36 Aiꞌ Deevitaꞌke baka Tanuaang Meekunge karantavuko˜ aaꞌpuuꞌ,  
\q1 ‘Teie Ovoringe nkaang Ovoring nauvuma aaꞌpuuꞌ, “Aꞌ ning-koo tampavine-koo baꞌnaniai bera ninge dakaning tooꞌde-nupoong dakaang kauꞌkoo boonavete-koo siparampainooꞌke basi.’” \rq (Kena 110:1)\rq*   
\m
\v 37 Teeꞌ minkuvuma Deevitaꞌke baka tee Pakoꞌpariꞌniiꞌ Ovoring Kumponing-pinaꞌ basi tampuuꞌnung. Enang arekeeꞌ napoꞌ Deevitaꞌ bakanaving-koong tampaapeuꞌ?”   
\s1 Jiisuuꞌke Nantoong Boto Naunuka-koo Koono-antavuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 23:1-36; Luk 11:37-54; 20:45-47)  
\p
\v 38 Eeꞌnoko minkuvurima aaꞌpuruꞌ, “Koonorariri otoriaing boto naunuka-koo mononopaꞌ isikara ninka nanuꞌkoo piavoromaing; nantoonge pankaing-antavaariiꞌnaang pianuka baaveroma-nairu-koo.  
\v 39 Napoꞌ pava dootuuꞌnairu-koo baꞌnavaꞌnaniꞌnanka tampeng-koo baꞌnaniaakooꞌ nantoonge ankampaariaꞌnaang. Eeꞌnoko paroro nainang tampooꞌ baꞌnang-koo piavorokooꞌ.  
\v 40 Naaroonku biikaang pavapoꞌ bakiaaꞌaakooꞌ, eeꞌnoko kunsi isikananka nkoaakooꞌ nantoonge tampaꞌ ooaariiꞌnaang. Teeꞌkoo biikaang kiimata bakei orara masikung.”   
\s1 Naaro Sitovuruꞌnani Bakaang Bautaꞌ Kumponing-koo  
\r (Luk 21:1-4)  
\p
\v 41 Jiisuuꞌ pava dootuuꞌnava pankava-koo karikaꞌkoo meuꞌke baꞌnanui oovurioꞌ nantoonge mooniꞌ duaꞌauꞌ. Eeꞌnoko manee-nupoong mauꞌke mooniꞌ deto duaꞌauꞌ.  
\v 42 Eeꞌnoko niiꞌnani naaro ataꞌoiꞌ poraiꞌnang mooniꞌning keura duaꞌuuꞌ, baruꞌ mooniꞌ masikeng deeaꞌ, nau toeaꞌ pinaꞌ basining.  
\v 43 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bakaning barevare-nupoong naroꞌ bokuvurira aaꞌpuruꞌ, “Masikaꞌ ninge naurampimang, anie naaro ataꞌoiꞌke bakei bautaꞌ masikung sipuing ookarai duaꞌaining-eta dau basi.  
\v 44 Narionge masikaꞌ daang-pinaꞌ duaꞌaing mooniꞌ mmauꞌ otoꞌevuritaaꞌ, eeꞌnoko teni bakei bane ataꞌoiꞌke teka ookara-koo otoꞌevuining duaꞌuing bakaning taamang mooꞌsiipeuꞌning.”   
\c 13  
\s1 Jiisuuꞌke Pava Dootuuꞌnava Pankava Pesiꞌaravainaꞌ Nauvuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 24:1-2; Luk 21:5-6)  
\p
\v 1 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ pava dootuuꞌnava pankava-ita siarako bakaning barevare-nupoong-koo narunge aaꞌpuuꞌ, “Nau-anta, ooveai aung bakei pavananka kapang booꞌantanaꞌ oroꞌke kaniauꞌnung.”  
\v 2 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bariꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Teka ee aung pava pankainanka booꞌantanaꞌ ooverimang? Damaꞌke tee enang paupaureari otoinaꞌ otoaukaꞌnung tuuravarira duaꞌariaing.”   
\s1 Jiisuuꞌke Mmauꞌ Arikananka Tavoꞌaravaing Nauvuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 24:3-14; Luk 21:7-19)  
\p
\v 3 Jiisuuꞌ baꞌnamparuꞌ Iuꞌ Oliveꞌpoꞌnamii-koo, pava dootuuꞌnava pankava-aape toroaritaaꞌ.  
\v 4 Teke otoko Piita dovang Jeemisi, Jooni eeꞌnoko Aanduruꞌ tee-anko porora biiꞌka otoroi niaꞌaama aaꞌpauꞌ, “Naumeriai tee areꞌmoong teeꞌ nkoaravaing? Eeꞌnoko taaꞌniꞌanta aming teeꞌ nkoaraaꞌnaang dueꞌuko ooꞌkoonge?”.  
\v 5 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke tenang tutumpurima aaꞌpuruꞌ, “Bakei tarerariri otoriaing naninge poo-antaruriꞌneenga.  
\v 6 Mmauꞌ nantoong poroaing nkaang miring tampaama, aaꞌpaama, ‘Ning tee eeꞌnara.’ Eeꞌnoko nantoong mmauꞌ papaara-antavaariai teeꞌ minkuaama.  
\v 7 Teka aroreriaukaꞌ karenanka tavoꞌkaako eeꞌnoko tavoꞌkaavaining-koo taaraverima. Kapooꞌnanka teeꞌ oroꞌ tee nkoaravaining, teka botu mmeꞌ dueꞌuaꞌ.  
\v 8 Narung kansiꞌ iꞌamparama niiꞌnara kansiꞌ tavuainge, eeꞌnoko narung muuꞌ iꞌamparama niiꞌnung muuꞌ turampuainge. Uꞌmiꞌ avitoitoi nkoaravainge eeꞌnoko nantoong peera-koo booroainge. Tutunaꞌning teing orakaꞌ mantong manikumai tootoꞌ pontoꞌke dueꞌuko mantonaꞌ.   
\p
\v 9 Teka diiꞌ tampaꞌ tarerariai. Eeꞌnoko taꞌniniriaukaꞌ nantoonge diiꞌ daiꞌdaarira tuutunantaariko koompaaraꞌnavitu-koo, niiꞌnooꞌ murasiaraariko pava dootuuꞌnairu-koo. Diiꞌ teing donkong-antaraariai ovoꞌmaꞌnuka-anko eeꞌnoko dauraronuka-anko diiꞌ nkaang miring siraꞌkoo miruꞌniiꞌnuka deentarikoꞌ.  
\v 10 Eeꞌnoko doorenang tampara navoꞌka tutung daankiari otoai nantoong amutemuriiꞌkoo.  
\v 11 Eeꞌnoko teinge daiꞌdaarima tuutunang-koo beꞌantaraariko avitoitoi noruꞌ mankiꞌ doriaukaꞌ paaꞌerima minkueriainaꞌ. Teka teinge tanaꞌdaariko, Kumponinge kapooꞌ tenang eeꞌnang naururiko tamung kato minkueriaing. Diiꞌ diiꞌka tee kareriaukaꞌnung, teka tee Tanuaang Meekung karoaing.  
\v 12 Napoꞌ aaꞌnoainge: bataatai tooka kompui baaraꞌmaꞌnung tauraꞌpuaing dupisiꞌaavaꞌnaang, eeꞌnoko baumai bauring teeꞌ nariꞌ nkovuai. Napoꞌ biurukaaꞌke biumaraang turampaarima dupisiꞌaariainge.  
\v 13 Diiꞌ teing ookara nantoonge munteꞌdaariaining ning nkaang miring-poꞌnupoong deentariko, eeꞌnoko naning purimparioꞌ bera asiranaꞌmung basiaravaing deekoꞌ domamparavaing.”   
\s1 Kapooꞌ Orara Masikung Tavoꞌkuaing Nauvuruꞌnaꞌ  
\r (Mat 24:15-28; Luk 21:20-24)  
\p
\v 14 “Teie nakaronarai Danieloi daarivuuꞌnaneꞌkoo deeruerima tasiꞌperiaing:  
\q1 ‘Naning maarekusiꞌ donkonuaing pava dootuuꞌnava pankava-koo Kumponinge meekaꞌantavuuꞌnooꞌke.’ \rq (Danielo 9:27; 11:31; 12:11)\rq*  
\m Tee taaꞌniꞌanta osi orari-koong. Tenang tee donkonuioꞌ ooverira diiꞌ aꞌ Judiaꞌnameng-koo otoriaining miinanka-koo deto bakei navoꞌka kooꞌdariaing!  
\v 15 Naning daunavaro-koo otoaing deekoꞌ depeto siarara pava-koo kuung beaukaꞌ. Tamung kapooꞌ nka-koo tung-koo makotuaukaꞌnunge.  
\v 16 Napoꞌ naning mintoong-koo otoainooꞌketa pava-koo toroaravaukaꞌ bakaang mononopaꞌ nka-koo.  
\v 17 Aung batei mankiꞌ masikung teing-koo manikuꞌ kempoꞌnuka eeꞌnoko noonooꞌkai otoroaining.  
\v 18 Teka diiꞌ kunsirariaing teꞌmung mmaririainaꞌmung kamaarinang-koo tavoꞌkuaukaꞌnaꞌ.  
\v 19 Tee arikung teꞌmung tavoꞌkuaing tee bakei dau basi aung kansiꞌ tutuntoma-ita nkoaruꞌning-koo bera eꞌmung doong-koo basinooꞌkoo, eeꞌnoko napoꞌ damaꞌke teeꞌ basi otoaukaꞌnunge.  
\v 20 Teka Kumponinge teing nantoong baka miruꞌuruꞌning piaavurira aing doong apukaꞌantavuuꞌ. Eeꞌnoko teing doong arikananka apukaꞌantavuriarui dei ookara nantoong booropeuꞌ.   
\p
\v 21 Eeꞌnoko tenang eeꞌnang niiꞌnung naninge aaꞌduriko deekoꞌ, ‘Ooveriai, aung tee Kumponinge Pakoꞌpariꞌniiꞌ tavoꞌkuaing-koong!’ niiꞌnooꞌ aaꞌpuko, ‘Ooveriai auntang!’ tee masikaꞌantaveriaukaꞌ.  
\v 22 Aiꞌ teing nakaro-nupoong eeꞌnoko pakoꞌpariꞌniiꞌnuka daang Kumponing-etaning tamparimaing porora taaꞌniꞌanta pankenanka taꞌnimpaariiꞌnaꞌ nkoaavaing nantoong tosiaarima Kumponing bakaning naroꞌka papaara-antavaariiꞌnaang, tavoꞌarapeuꞌnung-pinaꞌ.  
\v 23 Eeꞌnoko diiꞌ teing dontaꞌke moronuka. Ninge tero nau bakerampiruꞌning.”   
\s1 Damaꞌke Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing Poainaꞌ  
\r (Mat 24:29-31; Luk 21:25-28)  
\p
\v 24 “Tenang batei arikung bakearako tee duaaꞌ tenang mutaanampuai eeꞌnoko kaara arakavaravaukaꞌ.  
\v 25 Eeꞌnoko beentoꞌnanka tankavariai paning-eta. Eeꞌnoko purintoꞌnanka paning-koo otoromaing dankampariai.  
\v 26 Eeꞌnoko tenang teinge ning Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing taaꞌniꞌmoi moko oomaavaing, purintoꞌ ninka kamoꞌke depeto aaꞌnaꞌ meenaꞌmoi.  
\v 27 Eeꞌnoko tenang ninge botoarampaing koosinunanka ookara kansiꞌkoo teing nkaning miruꞌnisinuka naroꞌkoo doving karenaumo-ita eeꞌnoko napoꞌ kansiꞌ kainuꞌnairu-eta.”   
\s1 Baavootunooꞌ Koiꞌketaꞌ Paraꞌ Nenuvaraꞌupeuꞌnung-eta  
\r (Mat 24:32-35; Luk 21:29-33)  
\p
\v 28 “Enang tee diiꞌke tee baisirovang ooverira noruꞌeriaing, aaꞌnomaung: Tenang paraꞌ nenuvaraꞌuko noruꞌerikooꞌ teketa deto puaravuuꞌnaang dueꞌka.  
\v 29 Teeꞌ nariꞌ kapooꞌ aing eeꞌ oroꞌ tavoꞌarako ooverira diiꞌke eeꞌpinaꞌ noruꞌeriaing, dueꞌui otong, karanaang poing.  
\v 30 Masikaꞌ naurampimang, Teing aing kapooꞌ ookara nkoaravaing aung avarang booꞌpariaruko.  
\v 31 Paning eeꞌnoko kansiꞌ teing oparavaininge teka nkaang kara tee oparavaukaꞌnung.”   
\s1 Naninge Noruꞌuaꞌ Doong Eeꞌnoko Batei  
\r (Mat 24:36-44)  
\p
\v 32 “Naninge noruꞌuaꞌ batei poainooꞌ. Paning-nupoong koosinunukai noruꞌaavaꞌ. Ninge tee bauringe noruꞌampaꞌ. Teka teie Mmaꞌ narunge noruꞌui otong tee batei.  
\v 33 Teka diiꞌ tanatarariri otorimaatoai, kunsi ninka tanterariri, aiꞌ diiꞌke noruꞌeriaꞌ batei tavoꞌaravainooꞌ.  
\v 34 Teeꞌ nariꞌ naning pankaing isipoꞌ nanuma osi-eta tenkenupeuꞌnung-pinaꞌ bakaning botovotonaaꞌnuka tauraꞌ avurima mintoonge kantevuripeuꞌ eeꞌnoko karanaang tampaꞌ tanata-koo teing-koo narung botovupeuꞌ.  
\v 35 Teka diiꞌ teing tanatarariri otorimaatoaing. Noruꞌeriaꞌ arenang deeꞌma pava okonara poainge, aiꞌ pa muung-aapenang, aiꞌ pa meuꞌnamang, aiꞌ pa siimporovuko˜, aiꞌ pa taneꞌnang.  
\v 36 Taꞌninaꞌ poma deekoꞌ aasirioꞌ poꞌneeng.  
\v 37 Teka ninge naurampimanaꞌ ookara nauarama aaꞌpamaung: Teka diiꞌ teing navoꞌka tarerariai.”   
\c 14  
\s1 Nantoong Boreꞌnukai Jiisuuꞌ Tavuꞌkoo Mumunsiauꞌnaꞌ  
\r (Mat 26:1-5; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53)  
\p
\v 1 Teꞌmung Taamang Baariꞌkoong˜ eeꞌnoko tee Paroro Iisiropa keꞌmunta doong deto otoko naiaakoꞌnaꞌmung, piristiꞌnuka-koo ovontung eeꞌnoko boto naunuka mumunsiariruꞌ Jiisuuꞌ aavavaama mooꞌaara dupisiꞌkoo.  
\v 2 Eeꞌnoko teinge aaꞌpauꞌ, “Naꞌmoo paroro ninka nkoampiaukaꞌ nantoonge karingai turamaariꞌneenga.”   
\s1 Naninge Manikumai Jiisuuꞌ Beetania Duunie Sisiꞌuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 26:6-13; Jon 12:1-8)  
\p
\v 3 Teketa tee Jiisuuꞌ teke Beetani-namono-koo otoko tee Saimoniꞌ tero oramuuꞌpoꞌnung bakanava-koo kuunge. Eeꞌnoko tenang Jiisuuꞌ teke taamang bantoꞌdomai baꞌnamparioꞌ nani manikuma tee-anko pouꞌ duuninaroꞌ\f + \fr 14:3 \ft Duuni tampaꞌ nuuraaꞌ miring naaradaꞌ kuung sipaakoꞌnung, mooꞌ pankaing.\f* mooꞌ pankaing-koonaroꞌ nkavui. Eeꞌnoko tenie pora Jiisuuꞌkoo boreꞌkoo dau dakovuuꞌ teke taamang bantoꞌdomai baꞌnamparioꞌ.  
\v 4 Eeꞌnoko nariong iiravorora biiꞌka kareaama aaꞌpauꞌ, “Anie aung duuni aming-koo keraꞌpumaang tamung?  
\v 5 Aung duuni baavevui dei beenaumo daakuꞌ nopaꞌke mooꞌaapeuꞌ eeꞌnoko mooniꞌ ataꞌoiꞌnuka avuripeuꞌ.” Teeꞌ nariꞌ mamairoarima pooreꞌauꞌ teni.   
\p
\v 6 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Teni siperiai. Diiꞌke aming-koo poreꞌantaverimang? Anie tee kapooꞌ tampara masikung ning-koo nkovuing.  
\v 7 Diiꞌ ninka ataꞌoiꞌnuka teing doong kante otorimaatoaining nariꞌ. Niiꞌnang piarorira pakuereripeuꞌ. Teka ning tee doong kante diiꞌ ninka oꞌnoriaukaꞌnung.  
\v 8 Anie kapooꞌ makosinaꞌ nkovuing. Anie ning-koo duuni mmeꞌka dakovuing maamu-antamuma ning dakoꞌmaavainaꞌmung-koo. Tenie duuni kooꞌuing nkaang mono dakoꞌkoo maamu-antavuma.  
\v 9 Masikung naurampimang: Areꞌke tokoi ookara kansiꞌkoo tee tampara doorenang daankiaavainooꞌke tee kapooꞌ anie ning-koo nkovuing minkuaama ani norunoruꞌaavaing.”   
\s1 Judasie Kara Naroompuuꞌnaꞌ Jiisuuꞌ Sivuko Tavaavaꞌnaang  
\r (Mat 26:14-16; Luk 22:3-6)  
\p
\v 10 Teketa Judasi Kerioꞌnara Jiisuuꞌ bakaning nanaiꞌketa kenaanka-koo narung nanuuꞌ piristiꞌnuka-koo pankainuka-anko nariꞌ mumunsiaara teing-anko sivuuꞌnaang.  
\v 11 Eeꞌnoko teinge taaravaara bakei dotuariruꞌ. Dotuarira tee mooniꞌ teinge avuꞌkoo tampauꞌ. Eeꞌnoko teie batei eeꞌnoko taung besiꞌuuꞌ Jiisuuꞌ sivuainaꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌke Bakaning Ninka Asirang-koo Naiauꞌnaꞌ Baariꞌkoong˜ Paroro  
\r (Mat 26:17-25; Luk 22:7-14,21-23; Jon 13:21-30)  
\p
\v 12 Tutunaꞌnaꞌmung tee-koo paroro Juꞌ biikaang bereteꞌ iisiropa-koong basiaruꞌ. Teꞌmung eeꞌnaꞌmung doong sipisipiꞌ kampia pareka Taamang Baariꞌkoong-koo tavaarikoꞌnaꞌmung, eeꞌnoko teꞌmung basiarioꞌ bakaning barevare-nupoonge Jiisuuꞌ aaꞌpauꞌ, “Dake niiꞌ areꞌ merira tee Taamang Baariꞌkoong˜ maamu-antavampira naiampiiꞌnaang piaromaang?”  
\v 13 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bakaning barevare-nupoong-koo kenaankara botovuretuꞌ aaꞌpurema, “Bereta osi pankaing-koo bereai. Eeꞌnoko naning narunge utau ntong-poꞌnung kuru-koo ipampui nanuko kuneꞌdureaing. Eeꞌnoko tee siomperesi bereai.  
\v 14 Pava-koo tumparako siomperesi bereta tevaꞌ okonara aaꞌpereai, ‘Teie nau-antai aaꞌpuing, “Nkanavaro areꞌ otong paroro nai-navaro nkaning barevare-nupoong ninka?” ’  
\v 15 Eeꞌnoko teie daunavaro pankavaro tarepa eeꞌnoko baꞌnavaꞌnang-poꞌnavaro naurureai. Eeꞌnoko tevaro-koo kapooꞌ maamu-antavereai niiꞌkoo makosi.”  
\v 16 Teeꞌ nauvuresioꞌ tenaanka tenkenuretuꞌ osi pankaing-koo. Basiareta ookara kapooꞌ Jiisuuꞌke nauvuretuꞌnaꞌ oovuretuꞌ. Eeꞌnoko tenaankai maamu-antavuretuꞌ tee Taamang Baariꞌkoong.   
\p
\v 17 Eeꞌnoko muumpuioꞌ Jiisuuꞌ teing ninka nanaiꞌketa kenaanka barevare-nupoong ninka porouꞌ.  
\v 18 Eeꞌnoko tenang taamanaama Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Ninge masikaꞌ nauramping, diiꞌkoo nariꞌ taamanampimaatomaunge tee tooka kompui ning tooꞌde-nupoong-koo simuaing.”  
\v 19 Eeꞌnoko teing domang mankiꞌ tutumparima narunaꞌ doompeitaaꞌ niaꞌaama aaꞌpauꞌ, “Baie? Aiꞌ pa ninge?”  
\v 20 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌkoo narunge nariꞌ utau-koo toonampematomaunge.  
\v 21 Ning Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing moompaing Daari Meekung-koo minkuauꞌnaꞌ, teka piaaruꞌ masikung tee naning tooka kompui kare-nupoong-koo ning simuaing. Toraꞌkuainung tee. Pontoꞌaravaruuꞌnung dei bakei tampaꞌ.”   
\s1 Jiisuuꞌke Ovoring Bakaang Taamang Nkoaamatoaing Miruꞌuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 26:26-30; Luk 22:15-20; 1Kor 11:23-25)  
\p
\v 22 Eeꞌnoko teeꞌ taamanaama Jiisuuꞌke bereteꞌnu nkavura, biraankevuma, pisiꞌura teing avuruꞌ aaꞌpurima, “Nkaveriai, aung tee nkaang mono makosi.”  
\v 23 Teeꞌpura napoꞌ uaininareng avaako nkavura kompui tampaꞌ tampura Kumponing-koo teing avuruꞌ, eeꞌnoko teing ookara teruꞌkoo naikauꞌ.  
\v 24 Naiaako aaꞌpuruꞌ, “Aung tee nkaang ereng nerakung kara naroong-anta pinkaꞌanta-koong makosi, mmauꞌ nantoong domang-anta-koo dakoaravaing.  
\v 25 Masikung naurampimang, aung uaini-koo napoꞌ naiampaukaꞌnung bera nerakung-koo naikampainooꞌke basi Kumponing bakaang muuꞌkoo.”  
\v 26 Eeꞌnoko teeꞌ minkuvura kenanavu kenavauꞌ eeꞌnoko danto tenkenauꞌ Oliveꞌpoꞌnamii-aape.   
\s1 Jiisuuꞌke Piita Penkemparavaing Uroꞌkanooꞌka Siraꞌpuuꞌnaꞌ  
\r (Mat 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38)  
\p
\v 27 Jiisuuꞌke aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌke ookarai ning siꞌmerira kooꞌdariiꞌnaang Kumponinge tero minku bakevuuꞌnaꞌ Daari Meekung-koo aaꞌpuuꞌnaꞌ,  
\q1 ‘Ninge tee sipisipiꞌ tanatanung tavanko teing sipisipiꞌnanka teing avitoitoi purarenkaꞌariaining.’ \rq (Sekaraia 13:7)\rq*   
\m
\v 28 Teka ning booꞌketa daaꞌmarara Kaaleliꞌnameng-koo meaing diiꞌkoo uroꞌke.”  
\v 29 Eeꞌnoko Piitai kara makuꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Ninge tee bakei daꞌ siꞌdampaukaꞌnung bane ainge niiꞌninge siꞌdaako.”  
\v 30 Jiisuuꞌke makuꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Ninge masikaꞌ nauramaang, eꞌmung eeꞌnaꞌmung muunga kokoreeꞌ kemuꞌkanaꞌ kooꞌkuaruko daꞌ beemuꞌpie penkentaravaing niꞌninka nariꞌ oꞌnoremaung-koo.”  
\v 31 Eeꞌnoko Piitai aaꞌnaꞌ karoma bariꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Ning tee daꞌkoo penkemaravaukaꞌnung bera daꞌ ninka moompeainge.” Eeꞌnoko ookara teing niiꞌning barevare-nupoong teeꞌ nariꞌ kareauꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌ Kunsiaruꞌnaꞌ Mintoong Ketsemeni-nau-koo  
\r (Mat 26:36-46; Luk 22:39-46)  
\p
\v 32 Eeꞌnoko berora ketsemani tampaakoꞌnooꞌ\f + \fr 14:32 \ft Ketsemani tee Duuni Miiꞌdoma miruꞌari otong. Teꞌ eeꞌnooꞌ sinang oliveꞌkoong miiꞌaakoꞌnooꞌ duuni nka-koo.\f* tavoꞌariruꞌ. Eeꞌnoko Jiisuuꞌke bakaning barevare-nupoong aaꞌpuruꞌ, “Anke baꞌnantaririoꞌ ning ankaꞌ mera kunsimaraaꞌnaang.”  
\v 33 Eeꞌnoko Piita dovang Jeemisi, Jooni bokuvurira berouꞌ.  
\v 34 Eeꞌnoko bakaang domang aaꞌnaꞌ mankiꞌoitaaꞌ orakaꞌ deeꞌouꞌ. Eeꞌnoko aaꞌpuruꞌ, “Nkaang domang orarunsie bakei booꞌpinaꞌ deeꞌmoing. Anke tanatarariri otoriko.”  
\v 35 Teketa kato okiꞌnooꞌ bera teꞌ doonko kinkinura kansiꞌkoo teke kunsiaruꞌ tee batei arikung divuꞌantavuuꞌnaang makosi deekoꞌ, aaꞌpuma,  
\v 36 “Mmaꞌ, Mmaꞌ, daꞌ makosi ookara kapooꞌ nko-koo. Aung kiimata koong kaapu baariꞌantameai, teka kapooꞌ ninka piamomaung makosi deeaꞌ, kapooꞌ daka piaromaung deekoꞌ makosi.”  
\v 37 Eeꞌnoko teketa toroaruꞌ. Eeꞌnoko teing beenaumo peꞌnumpuruꞌ aasiaako, eeꞌnoko tee Piita aaꞌpuuꞌ, “Saimoniꞌ, daꞌ ee aasii otong? Daꞌ ee makosi deeaꞌ okiꞌnooꞌ batei tanatarari otoꞌkoo?”  
\v 38 “Tanatarariri otoriai kunsirarima parapaara-koo duaꞌdariꞌneenga, aiꞌ domange tee piarori otoritaaꞌ diikaang mono aruaruꞌdorimang.”  
\v 39 Eeꞌnoko napoꞌ kato bera kunsiaruꞌ iroꞌ minkuvuuꞌnaꞌ karoma.  
\v 40 Eeꞌnoko napoꞌ pora teeꞌ teing aasiai otoroko oovuruꞌ, duta aasiꞌke tavurioꞌ. Eeꞌnoko teinge Jiisuuꞌ makuꞌnaꞌ paaꞌauꞌ.   
\p
\v 41 Eeꞌnoko napoꞌ beemuꞌpinaꞌ pora aaꞌpuruꞌ teing, “Diiꞌ ee mmeꞌ uaarorima aasirimang? Enang makotuing. Batei enang tavoꞌkung. Ning Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing tooka kompui naninge simuuꞌnaang nantoong oreng biikaang bireng-koo.  
\v 42 Aiaꞌ, daaꞌdarira meriai. Ooveriko naning baavemuing aung enang pomaang.”   
\s1 Jiisuuꞌ Mooꞌauꞌnaꞌ  
\r (Mat 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12)  
\p
\v 43 Eeꞌnoko namuꞌke tee Jiisuuꞌ teeꞌ karoi otoko tee Judasi pouꞌ teing-koo nanaiꞌketa kenaanka-koong narung nantoong karikaꞌ ninka bainatu eeꞌnoko taꞌbaka dovang nkavaitaaꞌ botoaarioꞌ teinge: piristiꞌnuka-koo ovontung eeꞌnoko boto naunuka eeꞌnoko pankeuꞌ urantanuka.  
\v 44 Teie tooka kompui Jiisuuꞌ kare-nupoong-koo sivuuꞌnaang tee taaꞌniꞌanta maamu-antavuuꞌ aaꞌpuma, “Tee naning ninge nuunuampaing tee eeꞌnara naning diiꞌke bokotaanierira daiꞌerira baramperiaing.”  
\v 45 Eeꞌnoko Judasi basiarara namuꞌke Jiisuuꞌanko bera aaꞌpuuꞌ, “Nau-anta Pankaing!” Eeꞌnoko nuunuvuuꞌ.  
\v 46 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ tankaꞌke pinkaꞌai mooꞌauꞌ tee.   
\p
\v 47 Eeꞌnoko dueꞌ donkonai otorouꞌning-koo narunge bakaang bainatu barampura piristiꞌkoong pankaing bakaang botovotonaaꞌ tekaꞌpuma domeꞌ eteꞌuuꞌ.  
\v 48 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke karoma aaꞌpuruꞌ, “Diiꞌke ee ning tavuꞌ nkoaama bakiaaꞌkamaung deemerima bainatu dovang ninka ankonuꞌ aaꞌning nkaveri poring ning daiꞌmeriiꞌnaang?  
\v 49 Doong kante ning tee diiꞌ eeꞌning ninka oꞌnori dootuuꞌnava pankava-koo nau-antamaramaung teka teke doonanairu-koo oꞌnoko diiꞌke ning daiꞌmeriaung. Teka koontoꞌ Daari Meekung-koong kara dupearavaing.”  
\v 50 Eeꞌnoko tenang teinge ookara bakaning barevare-nupoonge teka sipaama kooꞌariruꞌ.  
\v 51-52 Eeꞌnoko narung naning nemaka baarong kakaarai duaanisie Jiisuuꞌ siompuko teinge mooꞌaako teie duaana sipura simpeng mmaruuꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌ Juꞌkoong Ovontung Biikaang Tuutunang-koo˜  
\r (Mat 26:57-68; Luk 22:54-55,63-71; Jon 18:13-14,19-24)  
\p
\v 53 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ piristiꞌnuka biikaang-anko beꞌantavauꞌ naroꞌariruꞌnooꞌ piristiꞌkoo ovontunuka, pankeuꞌkoo urantanuka eeꞌnoko boto naunuka.  
\v 54 Piitai damaꞌke isipoꞌketa kaarie sipurima siompuruꞌ eeꞌnoko tumparuꞌ piristiꞌnuka biikaang pankaing bakanavaꞌkoo uroꞌmang, eeꞌnoko teke Juꞌ biikaang piatooronuka˜ ninka nariꞌ baꞌnampariri ntaꞌkoo ankavorokoꞌ.   
\p
\v 55 Eeꞌnoko piristiꞌnuka-koo ovontung eeꞌnoko ookara koompaaraꞌnavitue kapooꞌ Jiisuuꞌke nkovuuꞌnung-koo kara besiꞌauꞌ Jiisuuꞌ tuumpi-kooning kara daaꞌaara deekoꞌ Jiisuuꞌ dupisiꞌaavaꞌnaang. Eeꞌnoko teinge kapooꞌ daaꞌaavaꞌ.  
\v 56 Nantoong mmauꞌke Jiisuuꞌ daang daiꞌnavimpauꞌ duaꞌanta-koo, teka biikaang minkunaa nariꞌ deeaꞌ.  
\v 57 Narionge donkonaama daang minkuaama aaꞌpauꞌ,  
\v 58 “Niiꞌke taaravampirioꞌ aaꞌpuuꞌ, ‘Ninge pava dootuuꞌnava pankava tankaꞌke nkonisinavaꞌ turampamira napoꞌ beenang doong-koo niiꞌnava kaniampaing nantoonge tankaꞌke nkoniiꞌnava deeaꞌ.’”  
\v 59 Teka ainge biikaang minkunaa nariꞌ minkuaavarukoꞌ.   
\p
\v 60 Eeꞌnoko piristiꞌnuka biikaang pankaing meuꞌ donkonura ookara-koo uroꞌkanooꞌka Jiisuuꞌ tanaꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Daꞌ ee bariꞌnaꞌ otoꞌderuaꞌ? Siraꞌdaravai aung-koo tuumpiraamaung-koo!”  
\v 61 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ tamung kaꞌduuari otokoꞌ. Okiꞌnooꞌ karoaꞌ. Napoꞌ piristiꞌnuka biikaang pankainge tanaꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Daꞌ ee tee Kumponinge tero Pakoꞌpariꞌniiꞌ niiꞌ domameri taremeriainooꞌkoo, Kumponing Biraanke Bauring?”   
\p
\v 62 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke makuꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Eeꞌ, ning aaꞌ tee. Eeꞌnoko dueꞌke tee ning tasiꞌmeriaing ning tee eeꞌnung, Tee Naning-naumpoꞌ Paning-etaing Daari Meekunge kamoꞌke depeto pora ookara kansiꞌ tarevumaatoainung naururimaung. Aiꞌ ning teeꞌ nariꞌ moko diiꞌke oomeriaing, Kumponinge tee ninka iriꞌ okoraꞌnooꞌ baꞌnang-antamuioꞌ.” \rq (Danielo 7:13)\rq*   
\p
\v 63 Eeꞌnoko piristiꞌnuka biikaang pankaing iiravora bakaang mononopaꞌ dereꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Niiꞌ nantoong aung-koo kapooꞌ minku-koo piamoriaꞌ.  
\v 64 Kumponing akapeuꞌuko taaravering deekoꞌ arekeeꞌ matauerimaang?” Eeꞌnoko nariꞌ kareaama pooreꞌauꞌ, eeꞌnoko aaꞌpauꞌ, “Booꞌanta-koong, orakaꞌ karomaung.”  
\v 65 Eeꞌnoko narionge tenang-eta tutupaaꞌaakoꞌ. Eeꞌnoko duta baaronge daiꞌaara tavauꞌ aaꞌpaama, “Iroꞌ tarampeerarama˜ mansiꞌdari naumeriai, ‘Baie pa tarumang?’” Eeꞌnoko teinge piatooronukai mooꞌaara tankoꞌpauꞌ.   
\s1 Piita Penkemparuꞌnaꞌ Jiisuuꞌkoo  
\r (Mat 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18,25-27)  
\p
\v 66 Tenang Piita pava-koo damaꞌdu-navaro-koo otoko Piristiꞌ Pankaing bakaning-koonani neraiꞌnaꞌ bautara pouꞌ.  
\v 67 Eeꞌnoko Piita ankavoko oovuuꞌ, eeꞌnoko koontoꞌ tee oovuitaaꞌ tenie aaꞌpuuꞌ, “Narung dake Jiisuuꞌ Nasaretiꞌnung ninka otorimaung.”  
\v 68 Eeꞌnoko Piitai penkemparama aaꞌpuuꞌ, “Ning aaꞌ noruꞌmaravaꞌ dake minkumeinaꞌ.” Eeꞌnoko Piita karanaang-aape diiriꞌaruꞌ. Eeꞌnoko tenang kokoreeꞌ karouꞌ.  
\v 69 Eeꞌnoko tenie bautarai napoꞌ oovura dueꞌ donkonai otorouꞌning nauvurima aaꞌpuruꞌ, “Aung teing-koo narung.”  
\v 70 Eeꞌnoko Piita napoꞌ penkemparuꞌ. Eeꞌnoko napoꞌ pankaroompuaruko teinge nantoonge teke donkonai otorokoꞌninge Piita tuumpiaama aaꞌpauꞌ, “Bakei daꞌ teie, teing-koo narung masikaꞌ, aiꞌ daꞌ Kaaleliꞌnaꞌ karemang.”  
\v 71 Eeꞌnoko Piita baka barakosiꞌarama\f + \fr 14:71 \ft Baka barakosiꞌarama eeꞌ minkuarapeuꞌ, “Masikung minkuamparui dei Kumponinge tamupeuꞌ!”\f* maraka-antavarama aaꞌpuuꞌ, “Ninge tee naning noruꞌampaꞌ diiꞌke minkuerimatomaung.”  
\v 72 Eeꞌnoko namuꞌke kokoreeꞌ kooꞌkuuꞌ kemuꞌkanaꞌ. Eeꞌnoko Piitai tenang noruꞌuuꞌ Jiisuuꞌke minkuvuma aaꞌpuuꞌnaꞌ, “Kokoreeꞌ mmeꞌ kemuꞌkanaꞌ kooꞌkuaruko daꞌ penkentaravaing niꞌninka nariꞌ oꞌnoremaung-koo beemuꞌpie.” Eeꞌnoko teeꞌ noruꞌuraiꞌnange biromparuꞌ.   
\c 15  
\s1 Jiisuuꞌ Pailatiꞌanko Tavoꞌauꞌnaꞌ  
\r (Mat 27:1-2,11-14; Luk 23:1-5; Jon 18:28-38)  
\p
\v 1 Tero maatanang teing piristiꞌnuka-koo ovontung pankeuꞌkoo urantanuka, boto naunuka eeꞌnoko ookara koompaaraꞌnavitu naroꞌke mumunsiariruꞌ. Eeꞌnoko teketa Jiisuuꞌ daiꞌaara tavoꞌauꞌ Pailatiꞌanko.  
\v 2 Pailatiꞌke tanaꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Daꞌ ee Daurarong˜ Juꞌnupoong Biikaang?” Jiisuuꞌke bariꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Masikung minkuemaang.”  
\v 3 Eeꞌnoko ookara piristiꞌnukai kapooꞌ avutevuꞌkoo tuutuauꞌ.  
\v 4 Tuutuaako Pailatiꞌke napoꞌ tanaꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Arekeeꞌ, bariꞌearooꞌnaang? Taaraveko mmauꞌ kapooꞌkoo tuumpiraamaang.”  
\v 5 Eeꞌnoko Jiisuuꞌke napoꞌ kara-koo niiꞌnaare makuꞌevuaꞌ. Eeꞌnoko teeꞌkoo Pailatiꞌ aaꞌnaꞌ taꞌnimparuꞌ.   
\s1 Pailatiꞌke Botovuruꞌ Jiisuuꞌ Koiꞌkoo Taaka-koo  
\r (Mat 27:15-26; Luk 23:13-25; Jon 18:39–19:16)  
\p
\v 6 Ookara mareꞌ kante-koo Taamang Baariꞌkoong-koo˜ Pailatiꞌke kiimata-ita narung simpiriꞌantaevurikoꞌ nantoonge tanaꞌaako.  
\v 7 Eeꞌnoko teꞌmung batei-koo naning miring Barabasi kiimata-koo otoko nariong ninka ovoꞌmaꞌ turampaakoꞌning ninka, turampeema naning dupisiꞌauꞌning.  
\v 8 Eeꞌnoko nantoong naroꞌariruꞌ Pailatiꞌke tanaꞌkoo mareꞌ kante nkovukoꞌnaꞌ nkovuaꞌnaang.  
\v 9 Eeꞌnoko Pailatiꞌke tanaꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Teka diiꞌke aung Juꞌnupoong Biikaang Daurarong ninge simpiriꞌanta-koo ee piarorimang?”  
\v 10 Tampaꞌ noruꞌuitaaꞌ aiꞌ piristiꞌnuka-koo ovontunge Jiisuuꞌ tee mamairo-ita tee-anko tavoꞌauꞌnung.  
\v 11 Eeꞌnoko pankeng piristiꞌnukai nantoong tukoaaruꞌ Pailatiꞌanko bokiaako, Barabasi narung simpiriꞌantavuko teing-anko poꞌkoo.  
\v 12 Eeꞌnoko Pailatiꞌke napoꞌ nantoong niaꞌurima aaꞌpuruꞌ, “Teka ninge arekeeꞌ nkoamaꞌnaang piarorimaang aung Juꞌnupoong Biikaang Daurarong?”  
\v 13 Eeꞌnoko teinge bokiaama aaꞌpauꞌ, “Aaꞌbarataꞌkoo taakaveaing.”  
\v 14 Eeꞌnoko Pailatiꞌke aaꞌpuruꞌ, “Teka aming orara nkovuing-koo?” Eeꞌnoko teeꞌ minkuvuioꞌ napoꞌ baruꞌ aaꞌnaꞌ bokiaama aaꞌpauꞌ, “Aaꞌbarataꞌkoo taakaveaing tee.”  
\v 15 Eeꞌnoko Pailatiꞌke nantoong pinau-anta-koo piavora Barabasi simpiriꞌantavuuꞌ teing-anko poꞌkoo. Eeꞌnoko Jiisuuꞌ muraꞌkoo botovuruꞌ Pailatiꞌke, eeꞌnoko avuruꞌ aaꞌbarataꞌkoo taaka-koo.   
\s1 Piatooronukai˜ Jiisuuꞌ Doisinaꞌauꞌnaꞌ  
\r (Mat 27:27-31; Jon 19:2-3)  
\p
\v 16 Eeꞌnoko piatooronukai Jiisuuꞌ ovoꞌmaꞌ bakanavaꞌkoo kuung tung-antavauꞌ. Eeꞌnoko ookara biiꞌmarang naroꞌ poꞌkoo bokuaaruꞌ tee akapeuꞌaavaꞌnaang.  
\v 17 Eeꞌnoko mononopaꞌ isikung dauraronuka biikaang-pinaꞌ iiraampumaung kurumpauꞌ, eeꞌnoko baakopo moꞌming kunikunisi-koo nkoaara tee-koo boreꞌkoo kurumpauꞌ dauraronuka kurumpaarimanaꞌ.  
\v 18 Eeꞌnoko tenang atataiꞌaakoꞌ aaꞌpaama, “Tampara masikung, Daurarong Juꞌnupoong Biikaang!”  
\v 19 Eeꞌnoko boreꞌkoo muraꞌauꞌ banaꞌke tutupaaꞌaama, eeꞌnoko miinge keemparima kinkinaakoꞌ Jiisuuꞌkoo.  
\v 20 Eeꞌnoko akapeuꞌaakotaaꞌ mononopaꞌ iiraampumaung kiruꞌauꞌ, eeꞌnoko bakaang mononopaꞌ napoꞌ kurumpauꞌ tee-koo. Eeꞌnoko tenkeng-antavauꞌ aaꞌbarataꞌkoo taaka-koo.   
\s1 Jiisuuꞌ Dupisiꞌauꞌnaꞌ Aaꞌbarataꞌkoo  
\r (Mat 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27)  
\p
\v 21 Eeꞌnoko beroma taunga naning miring Saimoniꞌ kuneꞌauꞌ tamung poraꞌketa pora tankinuko, eeꞌnoko botoauꞌ Jiisuuꞌ bakaang aaꞌbarataꞌ poruꞌkoo. Aung Saimoniꞌ Sairini-nung, Aleksandaꞌ namainta Ruupasi beuma.  
\v 22 Eeꞌnoko teketa Jiisuuꞌ tavoꞌauꞌ Kolokataꞌ tampaamanooꞌ, miruꞌnooꞌ Makupiꞌnooꞌ.  
\v 23 Eeꞌnoko teka teꞌ basiarira, teinge Jiisuuꞌ uaini bankinie pitunisi miring maaraꞌ ninka Jiisuuꞌ avuꞌkoo paaravauꞌ. Eeꞌnoko nai-koo kupiꞌouꞌ.  
\v 24 Eeꞌnoko tenang Jiisuuꞌ aaꞌbarataꞌkoo taakavauꞌ. Baaronanka bakaang biiꞌka-koo tankeeꞌeera kapooꞌ deikooꞌkoong nkoaama, eeꞌ noruꞌaitaaꞌ baie pa aung mononopaꞌ nkavuuꞌnaang?  
\v 25 Eꞌmoo duaaꞌ sirang poioꞌ biꞌauꞌ aaꞌbarataꞌkoo.  
\v 26 Eeꞌnoko daua aung kara tuumpiauꞌnaare daariauꞌ, JUꞌNUPOONG BIIKAANG DAURARONG.  
\v 27 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ ninka nariꞌ niiꞌnaanka mutaaꞌo nkora aaꞌbarataꞌkoo taakavaaretuꞌ, narung tee-koo tampavine-aape, eeꞌnoko narung mareꞌaanavine-aape.  
\v 28 Eeꞌnoko enang Daari Meekunge minkuvuma aaꞌpuuꞌnaꞌ dupearuꞌ,  
\q1 “Oreng ninka naroꞌka tapoꞌnisi.” \rq (Aisaiaꞌ 53:12)\rq*   
\m
\v 29 Eeꞌnoko nantoong teke tankinaakoꞌninge siisiai tankinaakoꞌ, kooviꞌaama. Eeꞌnoko aaꞌpaakoꞌ, “Ei, daꞌ tee pava dootuuꞌnava pankava pesiꞌera napoꞌ doong beenange kaniepeuꞌnung tantaramaung.  
\v 30 Enang daka teketa aaꞌbarataꞌketa dipiꞌdarara sirarara domaang mooꞌdaravai!”  
\v 31 Napoꞌ teeꞌ nariꞌ teinge piristiꞌnuka-koo ovontunge, eeꞌnoko boto naunukai akapeuꞌaakoꞌ tee, aaꞌpaama, “Aunge tee nantoong oovuning domaang mooꞌurikooꞌ, teka baka domaang mooꞌkoo makotuaꞌ.  
\v 32 Aung Kumponinge tero Pakoꞌpariꞌniiꞌ nantoong domampuri tarevuriaing-koong, eeꞌnoko Daurarong Isireeli-nupoong Biikaang, enang aaꞌbarataꞌketa depeto siaravai ooampira masikaꞌantavampiainaꞌ.” Eeꞌnoko napoꞌ tenaanka tee ninka nariꞌ taakavaaretuꞌnaankai Jiisuuꞌ pooreꞌuretuꞌ.   
\s1 Jiisuuꞌ Bouꞌnaꞌ  
\r (Mat 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30)  
\p
\v 33 Eeꞌnoko duaakiꞌnang mutaanange ookara kansiꞌ tunumparavaruuꞌ bera kamunooꞌke basi.  
\v 34 Eeꞌnoko kamunooꞌuioꞌ Jiisuuꞌ aaꞌnaꞌ karoma osinung karai aaꞌpuma, “Eloi, Eloi, Lama Sabakatani.” Kuunooꞌ aaꞌpuitaaꞌ, “Nkaang Kumponing, nkaang Kumponing, ning dake aming-koo siꞌmeing?”  
\v 35 Eeꞌnoko niiꞌninge nantoonge teke donkonai otorouꞌninge teeꞌ taravaara aaꞌpauꞌ, “Taaraveriai. Eliasi bokuvumaang.”  
\v 36 Eeꞌnoko narung kuaꞌparara kapooꞌ uaini kaaveeriiꞌkoo duꞌmumpura banaꞌkoo daiꞌantavura Jiisuuꞌke musiꞌkoo toong-antavuuꞌ aaꞌpuma, “Iroꞌ ooampiai, Eliasie pora aaꞌbarataꞌketa sing-antavuaing deekoꞌ.”  
\v 37 Eeꞌnoko Jiisuuꞌ tenang aaꞌnaꞌ bokuma asiꞌnamuꞌ domaang oparuꞌ.  
\v 38 Eeꞌnoko tee baarong pava dootuuꞌnava pankava-koong, meekavaro kuꞌnung, meuꞌ keꞌmeꞌaruꞌ aꞌdeiꞌketa depeto dereꞌarama bera aꞌdoong kainuꞌ.  
\v 39 Eeꞌnoko tenang teie piatooro daakuꞌ tarenarai Jiisuuꞌaape bereꞌarama donkonui teeꞌpuko taaravura eeꞌnoko teeꞌ booꞌparuꞌnaꞌ oovura aaꞌpuuꞌ, “Aung bakei masikaꞌ Kumponing Bauring!”  
\v 40 Eeꞌnoko niiꞌning manikuꞌke isipoꞌketa ooai otorouꞌ.  
\v 41 Teing-koo niiꞌnani Meeriꞌ Maꞌdala-nani, eeꞌnoko niiꞌnani napoꞌ Saalomeꞌ, eeꞌnoko napoꞌ Meeriꞌ nemakara Jeemisi namainta Joosesi beuko. Aing teing manikuꞌ tenang Jiisuuꞌ Kaaleliꞌke otoko siompaama pakuaakoꞌning kapooꞌ apukaꞌparakoꞌning-koo.   
\s1 Jiisuuꞌ Kuvi Dakoꞌdoma Sipauꞌnaꞌ  
\r (Mat 27:57-61; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42)  
\p
\v 42 Teꞌmung Doong Uaanaꞌmung-koo maamunaꞌmung, muung-aapevuioꞌ\f + \fr 15:42 \ft Tenang duaaꞌ tumparako doong maamunaꞌmung-koo tee Doong Uaanaꞌmung tutumparakoꞌnung. Josepaꞌ Arimateaꞌnung eeꞌnoko Nikodemasi iriꞌnarumpuresi dakoꞌuretuꞌ tee Jiisuuꞌ, Doong Uaanaꞌmung orarivureꞌneeng-koo.\f* Doong Uaanaꞌmung dueꞌuko, naning miring Josepaꞌ Arimateaꞌnung tavoꞌaruꞌ. Josepaꞌ tee narung koompaaraꞌnavitu-koong pankaing Kumponing bakaang muuꞌ donkonuko oovuuꞌnaang nempukoꞌnung;  
\v 43 Avoroaꞌ Pailatiꞌanko bera tanaꞌuuꞌ Jiisuuꞌnung mono nka-koo.  
\v 44 Eeꞌnoko Pailatiꞌke taaravura Jiisuuꞌ bouꞌnaꞌ aaꞌpuuꞌ, “Teka ee booꞌparing, aiꞌ booꞌparavaꞌ?” Teketa komandaꞌ bokuvura tanaꞌuma aaꞌpuuꞌ, “Jiisuuꞌ ee masikung booꞌparing?”  
\v 45 Eeꞌnoko Pailatiꞌke komandaꞌnung kara taaravura Jiisuuꞌ masikung bouꞌnaꞌ tauraꞌpuuꞌ Josepaꞌke mono nka-koo.  
\v 46 Eeꞌnoko Josepaꞌke pankaing baarong kakaara mooꞌuuꞌ Jiisuuꞌnung mono nopaꞌkoo, eeꞌnoko aaꞌbarataꞌketa sing-antavura teie baaronge kakaarai nopaꞌuuꞌ. Eeꞌnoko kuvi dakoꞌdoma boiaꞌkoong nenkeꞌauꞌnung-koo kuung sipura karanaang kapang kaavororiiꞌ kovempura kuꞌnumpuuꞌ.  
\v 47 Eeꞌnoko Meeriꞌ Maꞌdalanani, Meeriꞌ Joosesi bauko tenaankai tampaꞌ keperuuꞌ uresi Jiisuuꞌ bempauꞌnooꞌ oovuretuꞌ.   
\c 16  
\s1 Jiisuuꞌ Daaꞌaruꞌnaꞌ Booꞌketa  
\r (Mat 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10)  
\p
\v 1 Doong Uaanaꞌmung tankinuioꞌ Meeriꞌ Maꞌdala-nani, Meeriꞌ Jeemisie bauko, eeꞌnoko Saalomeꞌ duuni tampaꞌ nuuraaꞌ mooꞌauꞌ Jiisuuꞌkoong mono sisiꞌkoo.  
\v 2 Eeꞌnoko tero oraꞌka Saandei-naꞌmung kuvi dakoꞌdoma berouꞌ duaaꞌ mmeꞌ pataꞌuko.  
\v 3 Eeꞌnoko biiꞌka minkuarima aaꞌpaakoꞌ, “Niiꞌ deeꞌma baie kapang korimemuriiꞌnaang kuvi dakoꞌdoma karanaang-eta?”  
\v 4 Eeꞌnoko beroma kapang teketa kosiꞌarioꞌ ooauꞌ. Tee kapanooꞌ bakei aaꞌnaꞌ pankaing.  
\v 5 Eeꞌnoko tumpariruꞌ kuvi dakoꞌdoma. Eeꞌnoko teka narung naning nemaka ooauꞌ baꞌnamparioꞌ tampavine-aape. Bakaang mononopaꞌ kakaara kurunisi. Eeꞌnoko teing taꞌnimpariruꞌ tee-koo.  
\v 6 Eeꞌnoko teie aaꞌpuruꞌ, “Taꞌniniriaukaꞌ. Diiꞌke Jiisuuꞌ besiꞌerimang Nasaretiꞌnung aaꞌbarataꞌkoo taakavaieeng. Tee tee aꞌ otoaꞌ, tero daaꞌaring. Ooveriai aꞌ bempaieenooꞌ.  
\v 7 Enang berira aung kara nauereriaing bakaning barevare-nupoong tee ninka Piita, aaꞌperima, ‘Jiisuuꞌ diiꞌkoo uroꞌke bemaang Kaaleliꞌaape. Teka berira ooveriaing baka naururuꞌnaꞌ.’”  
\v 8 Eeꞌnoko kuvi dakoꞌdoma-ita avoroꞌke nopaꞌuri bakoarira kuaꞌpariri berouꞌ. Niiꞌning-ankoi kapooꞌ minkuaavaꞌ avoreaara.   
\s1 Jiisuuꞌ Siraꞌparuꞌnaꞌ Teni Meeriꞌ Maꞌdalanani-ankoi  
\r (Mat 28:9-10; Jon 20:11-18)  
\p
\v 9 Damaꞌdue Jiisuuꞌ bouꞌnooꞌketa daaꞌarara tero maatanang doong Saandei-naꞌmung Meeriꞌ Maꞌdalanani-ankoi tutung oroꞌparuꞌ ˜kenaanka-taa maꞌnari bataꞌuruꞌnani.  
\v 10 Eeꞌnoko tenie bera Jiisuuꞌ baꞌmarang nauvuruꞌ orarunsiarima birompariko.  
\v 11 Eeꞌnoko tenang tenie aaꞌpuriko, “Jiisuuꞌ daaꞌaring, ninge ooansing,” teing masikaꞌantavaavaꞌ bakaang kara.   
\s1 Jiisuuꞌ Kenaankara Barevarera-koo Basiaruꞌnaꞌ  
\r (Luk 24:13-35)  
\p
\v 12 Teketa oovunara-pinaꞌ oroꞌparitaaꞌ bakaning-koonaanka taunga nanureko kuneꞌuretuꞌ osi-eta isipoꞌka.  
\v 13 Tenaankai toroareta napoꞌ nariong barevare-nupoong nauaaretuꞌ, eeꞌnoko teinge masikaꞌantavaareaꞌ beekaang kara.   
\s1 Jiisuuꞌ Bakaning-koo Basiarara Mintoong Nkoaavainooꞌ Nauvuruꞌnaꞌ  
\p
\v 14 Damaꞌke Jiisuuꞌ teing-koo nanaiꞌketa narung-koo basiaruꞌ taamanaako. Eeꞌnoko iikooꞌuruꞌ domamparioꞌ ooauꞌninge minkuaako noruꞌ tupuꞌpaaꞌ otoroi masikaꞌantavaariaruuꞌnung-koo.  
\v 15 Eeꞌnoko aaꞌpuruꞌ, “Ookara kansiꞌkoo naniriaing nantoong ookara-koo doorenang tampara daankierima.  
\v 16 Eeꞌnoko naning masikaꞌantavui ntong-koo minkiarara meekaꞌantavarara tee mooꞌaravaing, eeꞌnoko masikaꞌantavuaukaꞌnung Kumponinge kiimata-koo tampuaing.  
\v 17 Ning masikaꞌantamaavaining ninka aing eeꞌ oroꞌ taaꞌniꞌanta tavoꞌaravaing: Maꞌnari bataꞌaariainge nkaang miring-koo, eeꞌnoko oovunung karai kareaavai.  
\v 18 Bane boruꞌ kompaavainge eeꞌnoko bane dopa naiaama teie baikevuriaukaꞌ. Teinge biikaang bireng narung panteꞌaariko siipa-poꞌnupoong taarevoroaing.”   
\s1 Jiisuuꞌ Paning-aape Koinuuꞌnaꞌ  
\r (Luk 24:50-53; Nka 1:9-11)  
\p
\v 19 Damaꞌdue Jiisuuꞌ teing ninka kareaakotaaꞌ baka siramparara paning-aape koinuuꞌ, eeꞌnoko Kumponing-koo tampavine-aape baꞌnamparuꞌ.  
\v 20 Eeꞌnoko bakaning barevare-nupoong avitoitoi nanauꞌ ookara osi-koo daankiarima. Ovoring nariꞌ teing ninka mintoomparuꞌ puring-antavurima biikaang kara taaꞌniꞌanta ninka tavoꞌanta-koo.