\id COL - Naasioi NT [nas] -Papua New Guinea 1994 (web 2014) \h KOLOSI \toc1 Aneꞌ Kolosi-nupoong Paulaꞌke Daarievuruꞌnaneꞌ \toc2 Kolosi \toc3 Kol \mt2 Aneꞌ \mt1 KOLOSI-nupoong \mt2 Paulaꞌke Daarievuruꞌnaneꞌ \imt1 Kara Baavootunanka Aneꞌkooning \ip 1:1 Karistooꞌke Ookara Kapooꞌ Kumponing Bakaang Maneenanka Okovui Otomaung \ip 3:5 Karistooꞌ Niiꞌkoo Domang-koo Otoko Niiꞌ Nerakaꞌmariri Oꞌnorimanaꞌ \c 1 \ms1 Karistooꞌke Ookara Kapooꞌ Kumponing Bakaang Maneenanka Okovui Otomaung \mr (1:1–3:4) \p \v 1 Ning tee Paulaꞌ Jiisuuꞌ Karistooꞌke kara okomui nkavamaꞌnaang miruꞌmuuꞌnung Kumponing piavouꞌnaꞌ. Aung Timoti mmaikoꞌ nariꞌ pakumui daarirerorompimang diiꞌ neeꞌmaikororiꞌ teke Kolosi-navuntuꞌkoo otorining, diiꞌ Karistooꞌkoo mutekaroꞌdariri baitorarimaing, Kumponing bakaning meekupoong; \v 2 Biraanke eeꞌnoko mooa diiꞌkoo otoaing Kumponing Niuma-itaing. \s1 Paulaꞌ Dotuaruꞌnaꞌ Biikaang Baito-koo \p \v 3-4 Epaparasie naumuresioꞌ taaravampetuꞌ tee diikaang masikaꞌanta Jiisuuꞌ Karistooꞌkoo eeꞌnoko napoꞌ tee diikaang piaa nariꞌ teing-koo niiꞌning Kumponing bakaning meekupoong-koo ookara-koo. Teeꞌkoo neeꞌke tee neekaang kunsi-koo ookara batei-koo tampara tampampemaung tee-koo Kumponing tee niikaang Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌ Bauma-koo. \v 5 Diiꞌke nemperimaung nooruupieri tee biraanke Kumponinge teꞌ paning-koo kinkonteruruꞌnung damaꞌke komperiaing, eeꞌnoko tee nooruupi teꞌ okoraꞌarioꞌ diiꞌ teeꞌ baitorariri piaareerimaung tenang tee doorenang masikung eeꞌnoko tampara tutung nauraarioꞌ taaraveruꞌnang-eta. \v 6 Ookara kansiꞌkoo teie doorenang tamparai mmauꞌ nantoong bereꞌantavurima biikaang aarumo paari-antavurimaung teeꞌ nariꞌ diiꞌkoo mintoomparamaatomanaꞌ teꞌmung-eta doompeto tee Kumponing-nung piaa otoinaꞌ masikaꞌ punkaamperitaaꞌ tutung taaraveruꞌnaꞌmung-eta. \v 7 Tee tee aung doorenang tampara diiꞌke teie Epaparasie, niiꞌ ninka nariꞌ narung botovotonaaꞌke aaꞌnaꞌ piaavampimaunge, naururioꞌ taaraveruꞌnung, tee nkaang noruꞌ siompui diiꞌankoi kakeꞌiiari mintoomparamaung Karistooꞌkoo kuunge. \v 8 Teie napoꞌ neeꞌ naumuretuꞌ teeꞌ piaareerimanaꞌ Tanuaang Meekung-koo kuunge. \s1 Paulaꞌ Kunsiaruꞌnaꞌ Kumponinge Puring-antavuriiꞌnaang \p \v 9 Teeꞌkoo neeꞌke diiꞌkoo tutung taaravampetuꞌnooꞌketa kunsi-koo uaamoreaung diiꞌke noruꞌeriiꞌnaang tee bakaang pia diiꞌke dupe-anta-koo, eeꞌnoko maantoꞌantarariiꞌnaang teie Tanuaang-aapenung noruꞌke eeꞌnoko mataue. \v 10 Teeꞌ kunsimarekooꞌ diiꞌke aaꞌnooꞌnaang: tampaꞌ Ovoring-koo makosinaꞌ otoriai ookamentai tee dotu-antaveriainaꞌ, sinang tampara nkaveriai tee-koo ookara nko-nko tampara-koo, eeꞌnoko Kumponing aaꞌnaꞌ punkaamperi˜ noruꞌeriai. \v 11 Napoꞌ teeꞌke neeꞌ kunsimaremaunge diiꞌ puring-antaruriiꞌnaang teie iriꞌke deto basie Kumponing-etainge meenasi-poꞌnunge tee kapooꞌ ivekeng tavoꞌkuaining-koo tampaꞌ nariꞌ purintariri dotu ninka miiꞌkiri otoriiꞌnaang. \v 12 Eeꞌnoko doturariri Niuma-koo tampaꞌ tamperimaatoai niiꞌ ookara makosi-antamuruꞌnung-koo tee barenku nka-koo, teing ninka niiꞌning Kumponing bakaning meekupoong ninka nariꞌ araka-kooning ninka. \v 13 Aiꞌ Kumponinge tee niiꞌ Sietaniꞌ bakaang muuꞌ mutaanang-eta mooꞌmuruꞌnung eeꞌnoko teie Bauring aaꞌnaꞌ piaavumaung bakaang muuꞌaape kuung poꞌantamuruꞌ. \v 14 Teie bakaang erenge boorimurima orara aarumo bakaang iriꞌketa unaa-antamuruꞌ. \s1 Karistooꞌ Bakaang Aarumo Tee Ninka Bakaang Nko-nko \p \v 15 Tee tee Karistooꞌ tee Kumponing oroꞌparavaung-koong siuraampi˜ tee Kumponing masikaꞌ otoinaꞌ oroꞌantavumaung, Karistooꞌ, tee Ovoring, uroꞌmaraꞌ makosi, ookara kapooꞌnanka Kumponinge nkovuruꞌning-koo dau basi. \v 16 Aiꞌ Karistooꞌke tee Kumponing-koo kuunge ookara kapooꞌnanka nkovuruꞌnung kansiꞌ kooning eeꞌnoko paning-kooning, ooarampimaing eeꞌnoko oo-paaꞌning, teing tanuaananka eeꞌnoko biikaang ovontunanka nariꞌ, piatooronuka˜ pinaꞌ avatevaatang-koo otoroining. Teing Karistooꞌke nkovuruꞌning, eeꞌnoko Kumponinge Karistooꞌkoo boong otoꞌkoo miruꞌuruꞌning. \v 17 Tee tee ookara kapooꞌnanka nkoaravaruko otokoꞌ, eeꞌnoko ookara kapooꞌnanka teie kompuri otoko deekoꞌ otoromaung. \v 18 Eeꞌnoko tee tee boreꞌ bakanavitu dootuuꞌnupoong-koo. Eeꞌnoko bakanavitu teing tee-koong mono makosinuka. Eeꞌnoko tee tee ookara-koo okoraꞌ. Tee tutunaꞌnung booꞌketa daaꞌkoo. Teeꞌkoo tee tee ookara-koo boreꞌ deempari otomaung. \v 19 Aiꞌ Kumponinge tee bakaang tampara aarumo ookara Bauring-koo miruꞌura tee-koo dupearioꞌ otoꞌantavuuꞌ. \v 20 Eeꞌnoko tee-koo Jiisuuꞌkoo kuunge Kumponinge ookara kapooꞌnanka osikoimpuruꞌ, aaꞌnoko kansiꞌkooning eeꞌnoko paning-kooning, mooa tavoꞌura bakaang erenge aaꞌbarataꞌkoo booma. \p \v 21 Eeꞌnoko diiꞌ teeꞌke nariꞌ osikointuruꞌninge, tero tee Kumponing-eta isipoꞌ otorikoꞌning tee-koo kare-nupoong deentariri, diikaning norunoruꞌnanka siomperima eeꞌnoko nko-nko oreng. \v 22 Eeꞌ diiꞌ teing enang Kumponing ninka napoꞌ navu-antaniiꞌnuka bauring bakaang monoi naning-naumparioꞌ booꞌkoo tauraꞌpuuꞌnung-koo, diiꞌ kiiroraaꞌdaririoꞌ meekaꞌnisinuka baka-koo uroꞌkanooꞌ poꞌantaruriiꞌnaang. \v 23 Teka diiꞌ teing enang beꞌnuꞌantarariri otoriaing diikaang masikaꞌanta ninka, tampaꞌ eꞌmaniri pinkaꞌdariri. Teieta nempampimaung-koong noorupi-eta diiriꞌdariaukaꞌ tenang tee doorenang tampara taaraveruꞌnang nkaveruꞌnung-eta. Aiꞌ tee tee doorenang tampara ookara-koo nantoong Kumponinge paninga boonamenge nkovuruꞌning-koo daankiampimaung. Ning Paulaꞌ teie tee doorenang nkavui nanuꞌ deemaruꞌnung. \s1 Paulaꞌke Kolosi-nupoong Pakuvuruꞌnaꞌ \p \v 24 Ning tee enang dotumaramang teing mankiꞌnanka kuneꞌamaing-koo diiꞌ pakurampima, aiꞌ teeꞌ nkomarama nkaang monoi dupe-antavamaung teing sisikeerananka Karistooꞌke miruꞌmuuꞌning toraꞌkoo bakanavitu dootuuꞌnupoong pakuarama, bakaang mono makosinavitu. \v 25 Ning tee Kumponinge baka botomuioꞌ dootuuꞌnupoong biikaang kara-pareꞌ deemaruꞌnung diiꞌ paku-koo, tee Kumponing bakaang kara opansi siraꞌpanko diiꞌke noruꞌeriiꞌnaang. \v 26 Tee kapooꞌ makensiꞌnung otomaung mareꞌ mmauꞌkoo eeꞌnoko napoꞌ teing-koo nantoong kansiꞌkoo-nupoong-koo, teka enang asiꞌnamuꞌ siraꞌparing teing-koo bakaning meekupoong. \v 27 Kumponing bakaang pia tee teing ookara nantoong amutemuriiꞌ noruꞌanta-koo tee kapooꞌ makensiꞌnung tampara masikung, Juꞌ naing deeaꞌ. Tee kapooꞌ makensiꞌnung tee aung eeꞌ oroꞌ, Karistooꞌ tee diiꞌkoo kuung otong eeꞌnoko diiꞌke tee enang nemperi otong bokururira paning-koo beꞌantaruriiꞌnaang. \v 28 Niiꞌke tee tee doorenang Karistooꞌkoong ookara nantoong sirakuraꞌ nau-antavarampimaung amutemuriiꞌ noruꞌnanka-koo pakuarampima, teing ookara Karistooꞌkoo petaaꞌoroainaꞌ tautauarampima. \v 29 Teeꞌkoo ning poreꞌ kompamaung aaꞌnaꞌ mintoomarama Ovoring bakaang iriꞌkoo eꞌmanansi tukomuko mintoomaramaung-koo. \c 2 \s1 Masikaꞌanta-koo Eꞌmanampiri Daang Minkunanka Dimpaꞌampiainaꞌ \p \v 1 Ninge tee diiꞌke noruꞌkoo piamoing tee diiꞌkoo ning poreꞌmomanaꞌ diiꞌ pakurampima eeꞌnoko napoꞌ teing-koo Leodesiaꞌnupoong-koo nariꞌ, eeꞌnoko napoꞌ teing-koo nkaang oing mmeꞌ oomaavaing-koo. \v 2 Diiꞌ diikaang domang kuaaꞌdori otoriiꞌnaang poreꞌmomaung, teie piaae naroꞌka daiꞌduriiꞌnaang eeꞌnoko noruꞌ dupeniiꞌ nkaveriiꞌnaang diiꞌke Karistooꞌ kenkumperiainaꞌ tero Kumponinge makempukoꞌnung pakoꞌpariꞌuuꞌnooꞌketa. \v 3 Aiꞌ tee ookara noruꞌ eeꞌnoko mataunanka aaꞌnaꞌ tamparananka Karistooꞌkoo kuunge otoko nkaveruꞌnung. \v 4 Eeꞌnoko ninge teeꞌ naurampimang naninge niiꞌnunge kara menaankai kanuꞌantarurira tosiruriꞌneeng-koo. \v 5 Aiꞌ ning tee bane isipoꞌ oꞌnong nkaang mono, teka tee nkaang domange punkaantampiri otong. Eeꞌnoko bakei aaꞌnaꞌ dotumaramaung diikaang otootoꞌ tampaꞌ otori mintoontarimaung-koo, Karistooꞌkoo eꞌmaniri baitorariritaaꞌ. \p \v 6 Tee tee, diiꞌke tee Jiisuuꞌ Karistooꞌ diikaang Ovoring masikaꞌantaveruꞌnaꞌkoo, teeꞌ nariꞌ tee-koo kuung otoriaing. \v 7 Eeꞌnoko napoꞌ tee-koo kuunge pinkaꞌdariri ariꞌarurira duꞌduriai, eeꞌnoko tee masikaꞌantaveri pinkaꞌdariri otoriai teeꞌ eeꞌnaꞌ bare-antaraaruꞌnaꞌ, eeꞌnoko aaꞌnaꞌ dotu-eta tampaꞌ tamperimaatoai Kumponing-koo. \s1 Kansiꞌ Bakaang Norukasiꞌ Tee Tamunsiꞌnung \p \v 8 Diiꞌ tarerariri otoriai, nantoong-etaing daang-koong matau ninka aavaraarima kanuꞌantaraariꞌneenga, aaꞌning ninka toomo eeꞌnoko norunoruꞌnanka kantoꞌpuaing kansiꞌaapening, Karistooꞌ bakanaꞌ nauraariaꞌ. \v 9 Aiꞌ Karistooꞌ tee niiꞌkoo narung deempari otoi ookara aarumo Kumponing bakaang tee-koo dupearioꞌ otoi otomaung, eeꞌnoko tee tee ookara tanuaananka-koo ovontung-koo dau basi biikaning piatooronuka ninka nariꞌ; \v 10 Teeꞌkoo diiꞌ tee-koo Karistooꞌkoo kuung porimaing teing kapooꞌkoo apukaꞌdariaꞌ otorimaing Kumponinge diiꞌ baꞌmaikoriꞌ tanturiainaꞌkoong. \v 11 Aaꞌnoko tenang diiꞌ Karistooꞌkoo poruꞌnang teie tee diiꞌ dopaꞌ totoꞌniiꞌnuka pinaꞌ makosinuka deeng-antaruruꞌ urikung onou orara mono-aapenung totoꞌantarurima, Juꞌpinaꞌ birenge nkonaꞌ deeaꞌ, teka teie Tanuaang-aapenung nko-nkoi. \v 12 Eeꞌnoko tenang diiꞌ teie ntong-koo minkie meekaꞌantaraaruꞌnang diiꞌ teing Karistooꞌ ninka nariꞌ Kumponinge dakoꞌduruꞌning tee urikung aarumo onoue komperikoꞌning ninka. Eeꞌnoko napoꞌ tee Karistooꞌ ninka nariꞌ daaꞌduruꞌ, Kumponing bakaang iriꞌ tasiꞌperi masikaꞌantaveriko, Jiisuuꞌ booꞌketa daaꞌuuꞌnung-koong. \v 13 Aaꞌnoko tero mmeꞌ bereꞌdariaꞌ diiꞌ teing tanuaang booꞌnuka otorikoꞌ urikung onou totoꞌdariaꞌ otorikoꞌnung-koo, diikaning orakaꞌ nkonanka ninka daiꞌdariri, teka enang Kumponinge diiꞌ teing Karistooꞌ ninka nariꞌ domanturining eeꞌnoko diikaning orakaꞌ nkonanka tontaꞌderuri ookara. \v 14 Eeꞌ, Moosesi bakaang botoi niiꞌ orara aarumo-poꞌning booꞌnumpoꞌnuka tammuriko, Kumponinge piaamurira niikaang orakaꞌ nkonanka-koong deeru kuivuuꞌ kara tumpituumpi-koong ninka nariꞌ. Bakei, taapoꞌ tontaꞌura aaꞌbarataꞌkoo taakavuuꞌ. \v 15 Napoꞌ teie teka maꞌnari-koong ovontung biikaning piatooronuka ninka nariꞌ orari-antavuruꞌ ookara-koo dutakanooꞌka siraꞌantavui, aiꞌ Karistooꞌke biikaang iriꞌ kiruꞌurira tamunsiꞌnuka deeng-antavuruꞌ aaꞌbarataꞌkoo booꞌparuꞌnooꞌke. \p \v 16 Teeꞌkoo teinge aava nkonukai Juꞌ biikanaꞌkoo tuumpiraariko taaraverereriaukaꞌ taamang tovang ntong nai dovang-koo, niiꞌnooꞌ doong pankeng-koo aaꞌning-koo: dootuuꞌkooning doong pankeng, kaara neraku dupumanang, eeꞌnoko Doong Uaanaꞌmung. \v 17 Aiꞌ aing teing tamunsiꞌning uuꞌaaꞌ makosining urikupoong nau-antavurikoꞌning kapooꞌ tavoꞌkuaining-koong, teka enang teing ookara Karistooꞌkoo kuunge dupeniiꞌnanka deemparirioꞌ Karistooꞌ narung tee mono masikung niiꞌke noruꞌkoo makosi. \p \v 18 Napoꞌ teinge aava nkonukai diiꞌ dootuuꞌnupoong makosinuka deeaing tantaariko taaraverereriaukaꞌ, aaꞌpaako, “Diiꞌ okiꞌnarekaꞌ Kumponinge taara-koo makosinuka deeaꞌ, bakaning koosinunanka-anko kunsirariko deekoꞌ makosi.” Teing teeꞌ nauraarimaing daang noone-koo ooaamaing-koo eꞌmanaama deravarimaung, eeꞌnoko biikaange monoi noruꞌ orakaꞌ siong-antavurioꞌ tamung boturopa daangamparikooꞌ. \v 19 Eeꞌnoko teing nantoong teeꞌ oroꞌnuka teing Karistooꞌkoo beꞌnuꞌariaꞌ, tee Boreꞌ niiꞌkoo eeꞌnoko niiꞌ bakaang mono makosinuka. Teie narunge bauꞌuma tanatavuioꞌ bakaang mono pankaꞌparamaung anairu-tenairu karu dovange beꞌnuꞌantavari tee Kumponing bakaang miruꞌ siomparioꞌ. \s1 Karistooꞌ Ninka Nariꞌ Moompirioꞌ Boto Amutemuriiꞌke Pakumuriarupeuꞌnaꞌ \p \v 20 Diiꞌ teing Karistooꞌ ninka nariꞌ dooruꞌning deentariritaaꞌ norunoruꞌnanka kantoꞌpuaing kansiꞌaapening-koo enang daiꞌdariaꞌ otoring. \v 21 Teeꞌkoo biikaning dootuuꞌkoong botonanka-koo noruꞌ kato siperiaukaꞌ taamang tovang bioꞌ kereng-koong. \v 22 Teing aing kapooꞌnanka teing tamung namuꞌke paaꞌnumpoꞌ kompampiko, temuriiꞌ boto nantoong-etaning tamunsiꞌning nau-antananka deemparako. \v 23 Masikaꞌ, oo-koo tee mataunaꞌ oroꞌpari otong boto tampeng-pinaꞌ, teka teinge niiꞌ mono bakaang pia-ita unaa-anta-koo pakumaariarupeuꞌ. Tamung daang dootuuꞌ avutevuꞌanta-kooning, eeꞌnoko baruꞌ boonko noruꞌarama baka mono sisikeera-anta-kooning. \c 3 \s1 Niiꞌ Teing Kumponinge Karistooꞌ ninka Nariꞌ Daaꞌantamurining \p \v 1 Diiꞌ teing Kumponinge Karistooꞌ ninka nariꞌ daaꞌantarurining nerakung domaang-koo. Teeꞌkoo diiꞌke kapooꞌning paning-aapening naing piarori otoriai teꞌ eeꞌnooꞌ Karistooꞌ otoinooꞌning, Kumponing-koo tampavine-koo daurarompari baꞌnanui. \v 2 Diikaang noruꞌke deto basinaꞌ kapooꞌ paning-kooning noruꞌeri otomatoai, kapooꞌ kansiꞌkooning noruꞌeriaꞌ. \v 3 Aiꞌ diiꞌ teing kansiꞌnameng-koo dooruꞌning pinaꞌ oroꞌnuka, eeꞌnoko diikaang domaang tee Karistooꞌ ninka bakuꞌari otong Kumponing-koo. \v 4 Karistooꞌ tee diikaang domaang okovenung, eeꞌnoko tenang Karistooꞌ napoꞌ oroꞌparavainang diiꞌ teeꞌ nariꞌke tee ninka nariꞌ oroꞌdariainge teke sirapoꞌke Kumponing bakaang meenasi komperi. \ms1 Karistooꞌ Niiꞌkoo Domang-koo Otoko Niiꞌ Nerakaꞌmariri Oꞌnorimanaꞌ \mr (3:5–4:18) \s1 Tee Urikung Aarumo Orara Niiꞌketa Tontaꞌampiai \p \v 5 Teeꞌkoo kapooꞌ kansiꞌaapening diiꞌkoo otoining booꞌantaveriai aaꞌning: kaukauro nko, noruꞌ kuꞌmiꞌ, karakaraaꞌ, mamairo, eeꞌnoko onou okoꞌoko-koong, teeꞌ teeꞌ kumponing daang-koong sionaꞌ. \v 6 Tee temuriiꞌ kapooꞌ nkoaamaung-koo tee Kumponinge teing taarapiikanuka kiimata-koo iira ninka poaing teꞌmung. \v 7 Aing teing aarumonanka diiꞌke tero nkoverikoꞌning tenang diiꞌ temuriiꞌ aarumo-koo kuung otori. \v 8 Teka enang aing aarumo eeꞌ oroꞌ diiꞌketa tontaꞌeriai: iira, turang, orakaꞌ mantong, pooreꞌ eeꞌnoko deuꞌ. \v 9 Tosireeriaꞌ otoai, aiꞌ diiꞌke tee, tee urikung onou tero tontaꞌeruꞌnung teing ninka bakaning aarumonanka ninka. \v 10 Enang tee diiꞌ onou nerakung deentaririning Kumponinge nkovuing, eeꞌnoko teie doong kante paari-antavumaung tee-pinaꞌ oroꞌparaaꞌnaang tee masikaꞌ kenkumperiainaꞌ. \v 11 Enang tee nerakaꞌdarira tankatankaang diiꞌkoo meuꞌke otoaꞌ. Kirikiꞌnupoong, Juꞌnupoong-eta tankaampariaꞌ, dopaꞌ totoꞌniiꞌnuka totoꞌpariaing-eta tankaampariaꞌ. Eeꞌnoko nantoong amutemuuꞌ namuuꞌpinaꞌ otorong. Botovotonaaꞌnuka eeꞌnoko osikaiaang nariꞌ otorong – aiꞌ Karistooꞌ tee ookara-koo nariꞌ otong eeꞌnoko teie narunge niiꞌ bakaning ookara komuri otomaung. \s1 Otori Piaa Oroꞌantaveri otoriai. \p \v 12 Diiꞌ teing piaarurira Kumponinge bakaning meekupoong deentariri otoriiꞌnaang miruꞌdurining. Teeꞌkoo aing aaꞌning aarumo kuruntariri otoriaing: domang-eta piaa bauko, tampaꞌnko, boonko otoꞌ, dooroontoꞌ, eeꞌnoko miiꞌkui otoꞌ. \v 13 Narunaꞌ narunaꞌ orakaꞌ noruꞌdeeriaꞌ otorimaatoai. Niiꞌnung ninka minkuminku otoko deekoꞌ tontaꞌantareereai teeꞌ Ovoringe tontaꞌantaruruꞌnaꞌ, eeꞌnoko diiꞌka teeꞌ nariꞌ tontaꞌantareerimaatoai. \v 14 Eeꞌnoko ookara-koo daua piaa otoꞌderuriai, diiꞌ ookara naroꞌka dupeari narung onou deeng-antaruriainaꞌ. \v 15 Eeꞌnoko tee Karistooꞌketaing mooa tauraꞌperiaing teie tanataruriainaꞌ tee diikaang domang, diiꞌ eeꞌning Kumponinge bokururuꞌning tee-koo mooa-koo kuunge narung mono makosinuka deentariri, eeꞌnoko ookara batei-koo tampaꞌ tamperimaatoai. \p \v 16 Napoꞌ teeꞌ Karistooꞌ bakaang karai maantoꞌduri otoriai, aaꞌnoko diiꞌ tee mataunaꞌ nau-antareeriai eeꞌnoko tautaureeriai pakureerima, eeꞌnoko kenararimatoai teinge aaꞌninge: Daari Meekung-koo daariniiꞌnankai, nantoonge toroaamainge eeꞌnoko Tanuaang Meekunge karantavuko˜ kenanankai tampara tamperima Kumponing-koo diikaang domange. \v 17 Eeꞌnoko aming kapooꞌnanka diiꞌke nkoveriaining, karai eeꞌnoko nko-nkoi, Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌ bakaang miring-koo nkoverima Kumponing tee bauma-koo tampaꞌ tamperimaatoaing Jiisuuꞌkoo kuunge. \s1 Nampeesiniiꞌnuka Otoroainaꞌ, Biurukaaꞌ Nariꞌ \p \v 18 Diiꞌ maniiꞌ nampeesiniiꞌnuka, diiꞌunkaampi biikaang kara arooꞌerimaatoai teeꞌ Ovoringe pia-antaruri otoinaꞌ. \v 19 Napoꞌ diiꞌ donkaang nampeesiniiꞌnuka diiꞌankaampi piaaverererimaatoai booniꞌ antavereriaꞌ. \v 20 Napoꞌ diiꞌ biurukaaꞌke diumaraang taaraverererimaatoai ookara kapooꞌnanka-koo, aiꞌ teeꞌkoo tee Ovoring dotuaramaung. \v 21 Diiꞌke biumaraange diurukaaꞌ iirang-antaverereriaꞌ otoai konte-antavereriꞌneenga. \s1 Mintoong-nupoong Eeꞌnoko Tanata Nkonuka \p \v 22 Napoꞌ diiꞌ botovotonaaꞌnuka diikaning kansiꞌkooning ovontung taaraverererimaatoai ookara kapooꞌnanka-koo, tenang dutai ooraarioꞌ naroꞌ deeaꞌ tampaꞌ ooraariainaꞌ noruꞌeri, teka arooꞌdariri mintoontarimaatoai Ovoring-koo mintoonaꞌ nariꞌ, naning-koo deeaꞌ. \v 23 Kapooꞌ nko-nko nkoveriaing tampaꞌ diikaang domang-eta nkoverimatoai Ovoring-koo mintoompevurimaung-pinaꞌ noruꞌeri, naning-koo deeaꞌ, Ovoring-eta barenku nkaveriainaꞌ noruꞌeri tee diikaang mooꞌ; \v 24 Aiꞌ diiꞌ teing tee-koo Ovoring Karistooꞌkoo daiꞌdariri mintoontarimaing. \v 25 Teie naninge kapooꞌ orara nkovumaatoainge tee makuꞌnooꞌkoo tee orara nkavuaing, tee mooꞌ tee kapooꞌ orara nkovumaung-koo eeꞌnoko naninge baariꞌuaukaꞌnung. \c 4 \p \v 1 Diiꞌ tanata nkonuka, teing diikaning diiꞌkoo mintoomparimaing makosinaꞌ tampaꞌ nkovererimaatoai, eeꞌ noruꞌeri, “Niiꞌ teeꞌke niikaang Tanata-nko paning-koo otoꞌmemuring.” \s1 Kunsiarama Matauari Otoꞌnaꞌ \p \v 2 Kunsi-koo uaaroriaꞌ otoai onou tanterariri Kumponing-koo tampaꞌ tamperima. \v 3 Eeꞌnoko niiꞌ kunsi-koo pakumererimaatoai, Kumponinge niiꞌ karanaang daateꞌmemuriiꞌnaang tee doorenang tampara Karistooꞌ bakaang tero bakuꞌari otokoꞌnung daankiampiainaꞌ, tee tenaare aaꞌnaare ning anke kiimatamari oꞌnong. \v 4 Napoꞌ ning kunsi-koo pakumeriai ninge tee kara tampaꞌ sirakaꞌantavampainaꞌ teeꞌ ninge minku-koo makosinaꞌ minkuama. \p \v 5 Teing ninka mutaanang-nupoong ninka otori mataurariri nanirimaatoai batei tamung keraꞌperiaꞌ. \v 6 Kara-koo mataurariri nariꞌ karerima arooꞌantanaꞌ karerimaatoai, eeꞌnoko makuꞌerima toꞌbiirariri karerimaatoainaꞌ. \s1 Tikikas Naanka Onesimas Karavoto˜ Nkara \p \v 7 Tikikasie tampaꞌ naururiaing diiꞌ teing ookara kapooꞌ ninge nkoamaing. Tee aung Tikikas tee niiꞌmaikoꞌ masikung, tee niiꞌ ninka nariꞌ Ovoring bakaang botovotonaaꞌ kakeꞌiiari mintoomparamaung Ovoring-koo. \v 8 Ninge diiꞌanko botoamaang diiꞌke niiꞌ oꞌnorinaꞌ noruꞌeriiꞌnaang eeꞌnoko teie diiꞌ napoꞌ kuaaꞌantaruriai diikaang domang. \v 9 Napoꞌ Onesimas nariꞌ Tikikas ninka botoamaang, tee napoꞌ teeꞌke tee narung niiꞌmaikoꞌ kakeꞌiinung, tee diikanavuntuꞌnung narung. Tenaankai nauraariaing kapooꞌ ookara anke nkoaramaing. \s1 Siꞌnooraꞌnaare \p \v 10 Aristakasie tampaꞌ tang botovumaang diiꞌanko teie niꞌninka kiimatanava-koo nariꞌ oꞌnoremaunge, napoꞌ teie Maakaꞌke, Baanabas baaraꞌmaꞌnunge, tampara tampumang diiꞌkoo. Tee aung Maakaꞌ tee diiꞌanko beko tee tampaꞌ onkeonkeꞌeriaing teeꞌ naurampiruꞌnaꞌ. \v 11 Narung napoꞌ teie Jiisuuꞌ Jasitasie tampaꞌ tang diiꞌanko botovumaang. Anaanka nanaanka Juꞌkoonaanka masikaanka teing-koo mintoong-koo pakumaarimaing-koo Kumponing bakaang muuꞌ kani-anta-koo. Tenaanka mmarang-koonaanka deempareko nariꞌ oꞌnoritaaꞌ tampaꞌ mantomaramaung. \v 12 Napoꞌ diikanavuntuꞌnunge Epaparasie diiꞌanko tampaꞌ tang botovumaang, teie Jiisuuꞌ Karistooꞌ bakaang botovotonaaꞌke. Teie tee diiꞌ kunsi-koo aaꞌnaꞌ iriꞌoi pakururimaung, diiꞌ purintariri otoriiꞌnaang petaaꞌdori, eeꞌnoko Kumponing bakaang pia koontoꞌ tasiꞌperiai diiꞌke. \v 13 Ninge tee tampaꞌ masikaꞌ noruꞌansi oꞌnong tee, teeꞌkoo ninge eeꞌ naurampimang: Tee tee bakei poreꞌomaung diiꞌ Kolosi-nupoong tovang paku-koo, Leodesiaꞌnupoong eeꞌnoko Aiaapolis-nupoong. \v 14 Napoꞌ teie Luukeꞌke niikaang dokutai domang-eta aaꞌnaꞌ piaavampimaunge Dimas ninka nariꞌ tampaꞌ tampuremaang diiꞌkoo. \v 15 Enang tee diiꞌke nkaang tampaꞌ tang teing niiꞌmaikororiꞌ Leodesiaꞌke otoromaing nauereriaing eeꞌnoko teni Nimpa teing ninka nariꞌ bakanava-koo dootuuꞌarimaing ninka. \p \v 16 Aung aneꞌ karavoto deeruaako taareveriraiꞌnange diiꞌke napoꞌ dootuuꞌnupoong Leodesiaꞌke otoromaing-aape botoveriai teinge napoꞌ deeruaavainaꞌ, eeꞌnoko napoꞌ teneꞌ Leodesiaꞌaape botoantuꞌnaneꞌ teeꞌke, diiꞌke napoꞌ deerueriai. \v 17 Eeꞌnoko Akipas nauerima aaꞌperiai, “Dake tee nko-nko Ovoringe aruuꞌnung tampaꞌ dupe-antaveaing.” \p \v 18 Aung tee anairu karavoto-koo basinairu ninge ninka aneꞌ kompansi nkaang birenge daariamang tampaꞌ tang botoanko nkaang taaꞌniꞌanta ooverira tasiꞌmemuriiꞌnaang. Kunsi-koo norunoruꞌmerimatoai, aiꞌ ning tee kiimata-koo sieenai daiꞌmari oꞌnong. \p Tee biraanke tee diiꞌ ninka nariꞌ otoaing. Eeꞌ, teeꞌ nariꞌ.