\id 1TI - Naasioi NT [nas] -Papua New Guinea 1994 (web 2014) \h 1 TIMOTI \toc1 Aneꞌ Tutunaꞌnaneꞌ Timoti Paulaꞌke Daarievuuꞌnaneꞌ \toc2 1 Timoti \toc3 1Tim \mt2 Aneꞌ Tutunaꞌnaneꞌ \mt1 TIMOTI \mt2 Paulaꞌke Daarievuuꞌnaneꞌ \c 1 \ms1 Paulaꞌke Timoti Tampara Tarenara Otoaing Nau-antavuuꞌnaꞌ \mr (1:1–6:21) \p \v 1 Ning aung karavoto˜ daariamaung tee Paulaꞌ, Jiisuuꞌ Karistooꞌkoo kara-okomui-nka. Ning kara-okomui-nka deemaruꞌ Kumponinge domamuruꞌnunge botomuioꞌ eeꞌnoko Jiisuuꞌ Karistooꞌke botomuioꞌ pankaruntoonge noruꞌampimaunge ookara kapooꞌ nempampimaung basi-antamemuriainunge. \v 2 Daꞌ Timoti daarireromaang; daꞌ nnuring masikung-pinaꞌ noruꞌdamaung Karistooꞌ masikaꞌantavemaung-koo. Biraanke, piaa, eeꞌnoko mooa daꞌkoo otoaing Kumponing Neuma-itaing eeꞌnoko teieta Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌ. \s1 Koono-anta Boto-koo Daang Nau-antanuka-ita \p \v 3 Enang ninge eeꞌ botoramaang tero pia-antarantuꞌnaꞌ Masedoniaꞌnameensiꞌaape mema: Daꞌ teke Epeses-namonoi otomatoaing, eeꞌnoko teke otoi teing nantoong miring naurantuꞌning siisieri eeꞌ naueriaing: Niiꞌnamuriiꞌ kara koontoꞌ deeaung nauaariaukaꞌ. \v 4 Eeꞌnoko noruꞌaavaukaꞌ kumponaang-koong minkunaa eeꞌnoko boorouꞌning biikaang mirinanka depeto parapara boturopa noruꞌui otoꞌkoo. Aiꞌ temuriiꞌ kara tamunung minkuminku basi-antavumaung, eeꞌnoko teeꞌ minkuaama Kumponing bakanamuiaang tampaꞌ tanatavaariarupeuꞌ eeꞌnarai nauvuruꞌnaꞌ. \v 5 Teka neeꞌ kakeꞌiinaanka deemarema tee, teeꞌ nauransinaꞌ botoveriaing nantoong piaavaariainaꞌ. Aiꞌ piaa masikung basi-antanaꞌ eeꞌ: Tampara narung nko-koo piavoroaing; domang kiiroraaꞌariri otoainaꞌ nariꞌ nkoariaing; eeꞌnoko tunsi naroompariri tee kara koontoꞌ Kumponing-aapenung masikaꞌantavaavaing. \v 6 Teing nantoong teing amuriiꞌ aarumo baariꞌauꞌning. Teeꞌkoo teing tamung pooarimaung daang-koong minkuminku-koo. \v 7 Bane Moosesi-nung boto nau-antanuka deempariiꞌnaang piavoromaunge, nka tee minkuaamaing-koo kara-koo miruꞌnooꞌ noruꞌaavaꞌ eeꞌnoko teing botonanka nau-antavarimaing-koong miruꞌ noruꞌaavaꞌ. \p \v 8 Enang tee niiꞌke noruꞌampiri otong tee Moosesi-nung boto tee tampara, naninge tampaꞌ miruꞌari otoinaꞌ kompui dei. \v 9 Naninge tampaꞌ kompuaing deekoꞌ eeꞌ noruꞌuaing: Boto tee Kumponinge koontoꞌnanka-koo miruꞌuaꞌ, teka aing aaꞌning-koo miruꞌuuꞌ: teing kara totoꞌpaamaing kupiꞌoroma, Kumponing sipai orara aarumo nkonuka, dootuuꞌ sipai Kumponing dotu-anta-koo makosi deeaing, biumaraang, biukorovoori eeꞌnoko nantoong dupisiꞌaarimaing, nantoong manikuꞌ ninka bakiaaꞌeemaing eeꞌnoko niiꞌning ninka nantoong ninka, nantoong tamung bakiaaꞌaarima baaveaarimaing, tosi baukonuka, eeꞌnoko maraka totoꞌnuka; \v 10 Eeꞌnoko Moosesi-nung botoi napoꞌ teing niiꞌning kapooꞌnanka teeꞌ nariꞌ oroꞌning Kumponing-etaing kara koontoꞌ ninka naroompariaing ookara avoꞌuri otong. \v 11 Eeꞌnoko tee kara koontoꞌ Kumponing-etaing tee eeꞌnung tee doorenang tampara Kumponinge biraanke oꞌmeevai araka-poꞌnunge siraꞌpuma ning arooꞌmui botomuuꞌ bereng-antavamaꞌnaang. \s1 Kumponing-nung Piaa Paulaꞌkoo Oroꞌparuꞌnaꞌ \p \v 12 Ninge tampara tampamang tee-koo Jiisuuꞌ Karistooꞌ niikaang Ovoring ning kakeꞌiinung noruꞌmura bakaang mintoong-koo bare-antamuuꞌnung-koo. Tee eeꞌnara ning puring-antamumaung tee-koo bakaang nko-nko nko-koo. \v 13 Bane ning tutung tee bakanamuiaang orakaꞌ nkoarankoꞌ, barakosiꞌama, pooreꞌama, nka tee Jiisuuꞌ Karistooꞌke piaamuuꞌ. Aming-koo? Nnaꞌ noruꞌampaꞌ nkoankoꞌnung tee, masikaꞌantavamparuitaaꞌ; \v 14 Tee tee, niikaang Ovoring bakaang piaae nkaning orakaꞌnko dakaꞌmemura biraanke-antamuioꞌ, tee eeꞌnara bakei masikaꞌantavansi domange daiꞌamaung ninge. \v 15 Aung kara masikung, masikaꞌanta-koo makosi, aaꞌnoko, “Jiisuuꞌ Karistooꞌ kansiꞌkoo pouꞌ nantoong orarananka domampuriiꞌnaang.” Ninge masikee-antavampeuꞌ, aiꞌ ning tee baruꞌ aaꞌnaꞌ orara teing-koo nantoong-koo boonga. \v 16 Teka Kumponinge ning piaamuuꞌ paara-anta deeng-antamuuꞌnaang bakaang aarumo boinare-koong ninka, damaꞌnupoonge tampaꞌ ooaavaꞌnaang, masikaꞌantavaavaiaininge domaang isikung nka-koo. \v 17 Tee Kumponing teeꞌ nariꞌ otomaung Ovoring, booꞌpaaꞌ, naninge oovuarupeuꞌ eeꞌnoko tee narung masikung. Deto basi-antavampiaing, nepuꞌampiaing teeꞌ nariꞌ botu otoaꞌ. Eeꞌ, teeꞌ nariꞌ. \s1 Timotiꞌke Kumponing Daang-antavuaukaꞌ \p \v 18 Timoti, daꞌ nnuring-pinaꞌ noruꞌdansi mankiꞌ aronsing kara nauransinaꞌ botoveriiꞌnaang. Tero Tanuaang Meekunge karantavurimainge˜ minkurauꞌnaꞌ nkovema bakaang tavutavuꞌ tampara orara aarumo-aape nkoveai. \v 19 Eeꞌnoko tee nkovema kara koontoꞌ masikung narung kompei Kumponing masikaꞌantaveai, nko-nko tampara narung nkovema tunsie tasiꞌantarumanaꞌ. Niiꞌninge nantoonge tee biikaang tunsi karomanaꞌ dimpaꞌaaraiꞌnange tee enang kara tositosi masikaꞌantavaamaung. Biikaang masikaꞌanta turari-antavaakoꞌ. \v 20 Teing-koo niiꞌnaanka Aimeneas naanka eeꞌnoko Aleksandaꞌ ninge beꞌantavampetuꞌnaanka Sietaniꞌ bakaang bireng-koo naunauavareta sipareeꞌnaang napoꞌ orara kara minku-koo Kumponing-aape. \c 2 \s1 Tautau Dootuuꞌkoo Nkonaꞌkoong \p \v 1 Enang arekeeꞌ Kumponing bakanamuiaang tampaꞌ otoꞌkoo? Tee aaꞌ tutunaꞌnooꞌ tee aung nko-nko masikung nkoaavaꞌnaang deto aaꞌnaꞌ iriꞌmoi nauaramaung eeꞌ: Apukaꞌarimainge eentavaavai Kumponing. Kunsiariai. Ookara nantoong pakuvuriiꞌnaang niaꞌaavaing Kumponing tampara tampaama. \v 2 Baruꞌnooꞌ tee aaꞌning koong-antavuriaing: ovontung eeꞌnoko ookara deto basinuka niiꞌ tampaꞌ mooa-koo otoꞌantamaariainaꞌ dooroong-antamaari Kumponing tampaꞌ makosinaꞌ meumpampiko. \v 3 Temuriiꞌ nko-nko tee tampara; \v 4 Kumponinge niiꞌ domamuruꞌnunge tampaꞌ oovumaung, eeꞌnarai nantoong ookara domampariiꞌnaang piavomaunge kara masikung tasiꞌpaavaꞌnaang. \v 5 Ookara masikeng miruꞌari otong, aiꞌ Kumponing tee narung masikung otong ookara nantoong-koo, eeꞌnoko napoꞌ narung masikung meuꞌnung naning otong Kumponing eeꞌnoko ookara nantoong-koo meuꞌ, tee eeꞌnara naning Jiisuuꞌ Karistooꞌ. \v 6 Teie eeꞌnarai ookara nantoong orarai kuung deempuruꞌnooꞌketa mooꞌuruꞌ bakaang mono tauraꞌparama, eeꞌnoko tee-koo bakaang batei masikung-koo taaꞌniꞌpouꞌ. Teeꞌ nkoarama Kumponinge siraꞌpuuꞌ tee tee ookara nantoong domang-anta-koo piavomaung. \v 7 Eeꞌnoko ning bakaang kara-okomui-nka miruꞌmuuꞌnung bakaang minkunaa daankiamaꞌ naang. (Ning tosimaravaꞌ. Masikaꞌ minkuamaang.) Ning bamuuꞌnung teing Juꞌdeeaing biikaang nau-anta deemaraaꞌnaang teinge aung kara masikung masikaꞌantavaavaꞌnaang. \p \v 8 Teeꞌkoo ookara donkaang ookara osi-kooning bireng deto tooniaitaaꞌnange kunsiariri otoromaatooꞌnaang piamomaang, aaꞌnoma biikaang domang kiiroraaꞌariri avariritaaꞌ Kumponing-koo, niiꞌning nantoong-aape orara mantomantong otoroaꞌ, iirarovang eeꞌnoko turang. \p \v 9 Maniiꞌ tee teing tampaꞌ naroompariri mononopaꞌ makosining kurumpariainaꞌkoo piamomaang. Avutevuꞌnaꞌ dapo tapeꞌarima, biiri dovang kooro pamparima eeꞌnoko baarong mooꞌ maare-kooning duaanavarima ampirinumpariaukaꞌ. \v 10 Teka eeꞌ otoroaing Kumponing baurukaaꞌ tamparimaing: tampara nko-nko avutevuꞌ nkoaamatoaing. Tee bakei koontoꞌ biikaang nerang. \v 11 Nani manikuma tee tampaꞌ barearavaing dooroomparitaaꞌ koontoꞌ taaravuma. \v 12 Ninge tauraꞌpampaꞌ nani manikumai donkaang nau-antavuriiꞌnaang niiꞌnaꞌ donkaang-koo deto basi otoꞌkoo. Teni dooroompari otoaing. \v 13 Okoraꞌnooꞌ eeꞌ: Aadama tutunaꞌ nkoniiꞌ eeꞌnoko Iivi damaꞌke. \v 14 Eeꞌnoko Aadama tosiniiꞌdeeaꞌ, tee teni manikuma Sietaniꞌke tosivuioꞌ Kumponing-nung boto aarempuuꞌnani deemparuꞌ. \v 15 Nka tee manikuꞌ pareaama otoroitaaꞌ domampariaing aaꞌnoi deekoꞌ: Kumponing-koo masikaꞌantavariri, nantoong piaavaari, eeꞌnoko meekaꞌpariri ampirinumpariaꞌ. \c 3 \s1 Dootuuꞌ Tanatanuka Otoroaing \p \v 1 Enang Kumponing bakanamuiaang otoꞌnaꞌ naurama aung kara masikung nauramaꞌnaang: Tee naning dootuuꞌnupoong tanata-koo piavora tee, tampara nko-nko nkovuuꞌnaang tee piavoi otong. \v 2 Naning teeꞌ nko-koo piavoko deekoꞌ tutung aung tanatanung aarumo paaraverira tauraꞌperiaing aaꞌnomaung deekoꞌ: \v 3 Tuumpiaa-peuꞌnaꞌ otoaꞌ, nani baꞌung-pinaꞌ otomaung, naikuma deekoꞌ naikuma basiaramanooꞌka bakearamaung, onou sirakaꞌpari otomaung, ovontung-pinaꞌ kaꞌduuroꞌ, naning navunavuroꞌ, sirakaꞌpui nau-anta-nko, purintoꞌnaruꞌke kanuꞌaravaung, daꞌdeng iira deeaung teka banainge otoꞌ, eeꞌnoko tataꞌaravaꞌ okoꞌoko deeaung. \v 4 Baurukaaꞌ bautaranuka tampaꞌ toosi-antavuri otomaung, toireꞌ tampaꞌ tarevuriko tampaꞌ meumpaamaung, tampaꞌ noruꞌai ookara kapooꞌkoo. \v 5 Aiꞌ naning tee baurukaaꞌ tampaꞌ tarevuriarura dei Kumponing bakaning dootuuꞌ nupoong arekeeꞌ tarevuripeuꞌ? \v 6 Eeꞌnoko tee naning aꞌmung bereꞌarieenung makosi deeaꞌ dootuuꞌnupoong tare-koo. Baka daangamparara duaꞌaraꞌneenga, Sietaniꞌ kiimata-numpoꞌ deempari duaꞌaruꞌnaꞌ baka daangamparakotaaꞌ. \v 7 Eeꞌnoko napoꞌ tee, tee naning ookarai tampaꞌ noruꞌaamaung makosi, Juꞌdeeainge. Tampaꞌ noruꞌaavaruko maiaꞌoi Sietaniꞌnung baankaꞌkoo taaviꞌarara duaꞌaraꞌneeng. \s1 Dootuuꞌkoo Pakupakunuka Otoroaing \p \v 8 Enang napoꞌ tee Kumponing bakanamuiaang pakupaku-nupoong teeꞌ nariꞌke, paaraverima tauraꞌperiaing temuriiꞌ nko-nko nko-koo, aaꞌnomaing deekoꞌ: \v 9 Biikaang nko-nko masikaꞌantavaamaing, meneng paakanuka deeaꞌ, purintoꞌnaruꞌkoo baruꞌ keiꞌoroaing, okoꞌokonuka deeaing, eeꞌnoko tee masikung kara Kumponinge siraꞌmemuruꞌnung masikaꞌantavaamaing domang kiiroraaꞌoroi. \v 10 Tutung baakeeneverereriaꞌ tauraꞌperereriaukaꞌ. Tuumpi otoroaing-pinaꞌ oovererima deekoꞌ, pakupaku-nupoong deempariiꞌnaang makosi-antaverereriaing. \v 11 Manikuꞌ, biiꞌankaampi deekoꞌ aiꞌ pakupaku nkonuka deekoꞌ, napoꞌ teeꞌke, biikaang nko-nko masikaꞌantavai otoroaing, miring orari-antananka deeaꞌ, naiaama deekoro-antavariaing, kakeꞌii-nupoong ookara kapooꞌkoo. \v 12 Pakupaku nkonuka kemaimpariaukaꞌ. Biurukaaꞌ tampaꞌ tareaarimaatoai eeꞌnoko biikaning bautarananka naroꞌka. \v 13 Aiꞌ pakupaku-nupoong biikaang nko-nko tampaꞌ dupeaavaining teing nantoonge masikaꞌantavaariaining, eeꞌnoko maiaꞌoroaꞌ nantoong nauaaripeuꞌning tee kara Jiisuuꞌ Karistooꞌkoong masikaꞌantavaamanaꞌ. \s1 Okoraꞌnung Kara Kumponing-nung Aarumo-koo \p \v 14 Dueꞌka diiꞌanko mooꞌnaang noruꞌamaang, nka aing botonanka daariamang daꞌdeng moaruko deekoꞌ tee aung noruꞌeriainaꞌ arekeeꞌ otoripeuꞌnaꞌ makosinaꞌ Kumponing-namuiaang-kooning deentariri. \v 15 Kumponing bakanamuiaang dootuuꞌnupoong teing eeꞌning Kumponing Domantooꞌ bakanavitu. Eeꞌnoko eeꞌnavitue tee kara masikung Kumponing-etaing deto kompai otomaung natukue bakatutai pava kompui otopeuꞌnaꞌ. \v 16 Eeꞌ, masikaꞌ tee minkunaa Kumponinge dooremuruꞌnung bakanamuiaang oꞌnoriainaꞌ naumurima, pankaing doorenang masikung, naninge daang-antavuarupeuꞌ. Okoraꞌnooꞌ tee Karistooꞌ, \q1 Eeꞌnara niiꞌkoong naning deempari \q2 mono ninka tavoꞌarama siraꞌparuꞌ; \q1 Nantoonge tuumpiaako Tanuaang Meekunge tee \q2 naning koontoꞌ masikee-antavukoꞌ; \q1 Koosinunankai ooaakoꞌ; \q1 Bakaninge daankiaakoꞌ \q2 ookara nantoong-koo; \q1 Nantoonge kansiꞌkoo otoroi \q2 masikaꞌantavaakoꞌnunge; \q1 Eeꞌnoko Kumponinge meenasi-koo \q2 deto nkavuuꞌ. \c 4 \s1 Timoti Koontoꞌ Minkunaꞌkoong Tautau \p \v 1 Enang tee Tanuaang Meekunge eeꞌ koontoꞌ naumurimaung: Asiꞌnaꞌmung dueꞌuko niiꞌning tee bereꞌariaing akovetei teieta kara masikung siompampimaung-eta teing maꞌnari tositosinanka taaravaari-kotaaꞌ, eeꞌnoko teing minkunaa Sietaniꞌ bakaning-koo biꞌarikotaaꞌ. \v 2 Aing minkunaananka tositosinanka nantoong-eta ampirinung-nupoong-eta tavoꞌaravaining. Teing nantoong tositosi-koo datavoroi biikaang domang-koo kuunga biikaang daang minku tasiꞌpariarupeuꞌ. \v 3 Aaꞌparipeuꞌnaꞌ: “Nanteeriaukaꞌ eeꞌnoko taamang keremperiai tanuaang kuꞌmiꞌantarariꞌneeng.” Nka teeꞌpaama daang minkuaamaung, aiꞌ Kumponinge tee taamang tampaꞌ nkomemuruꞌ eeꞌnara tampara minkuampima nkavampiiꞌnaang niiꞌke, tee kara masikung noruꞌampiri otoininge, eeꞌnoko masikaꞌantavampimainge. \v 4 Ookara kapooꞌ Kumponinge nkovuruꞌnung tampara, kapooꞌ otoaꞌ dimpaꞌampiaing Kumponing tampara tampampima nkavampiaing deekoꞌ, \v 5 aiꞌ temuriiꞌ taamang Kumponinge makosi-pinaꞌ oovumaung bakaang kara eeꞌnoko niikaang kunsi siompui. \p \v 6 Dake aing nko-nkonaꞌ nau-antananka naueriaing-koo niiꞌmaikororiꞌ daꞌ tee tampara pakupakunung Jiisuuꞌ Karistooꞌ bakaang deentaravaing maantoꞌantararara teinge karakarananka masikeng siompampimainge eeꞌnoko tampara minkunaa tee eeꞌnara dake siompemaung. \v 7 Dontaꞌdari otoai teing-eta kumponaang daang-koonanka Kumponing-etaning deeaing-eta. Nka daka tampaꞌ bareraravai Kumponing bakaang naning makosinaꞌpinaꞌ nkoraravainaꞌ. \v 8 Aiꞌ amuriiꞌ mirumiruꞌ minkuaamaung masikung: “Mono bare-anta-koo tampaꞌke, nka tanuaang bare-anta-koo baruꞌ tampaꞌ masikaꞌ, enanung eeꞌnoko damaꞌnung otootoꞌkoo paku-antanaꞌkoo.” \v 9 Teeꞌ masikaꞌanta-koo makosi. \v 10 Teeꞌkoo bakei poreꞌmorimaung, iriꞌ oꞌmarikooꞌ, niikaang noruꞌ Kumponing domantooꞌkoo sipampiri otomaung-koo, eeꞌnara ookara-koo Domang-anta masikaꞌantavaamaing-koo. \p \v 11 Aing kapooꞌnanka aaꞌnaꞌ tuutuuꞌantaveri nau-antaveriai, eeꞌnoko botoveriaing siompaavainaꞌ. \v 12 Tauraꞌdaravaukaꞌ naninge daꞌ okiꞌnaa-anta-koo daꞌ pankara deeaung deentarako, teka Kumponing baito-nupoonge ooraara dakaang kara-koo biꞌantavariaing deentari otoai, eeꞌnoko nko-nko-koo, piaa-koo, baito-koo eeꞌnoko kiiroraaꞌ aarumo-koo. \v 13 Moainooꞌke basi mataaꞌirari deeruevuriai tee Kumponing bakaang dariraari, daankierima eeꞌnoko kara nau-antaverima. \v 14 Dakaang avuavuꞌ daꞌkoo otoing Tanuaang Meekung-etaing sipeaukaꞌ, eeꞌnara karai tarampee˜koonge minkuvuko nkaveuꞌnung tenang teinge dootuuꞌkoo urantanukai bireng panteꞌdaako. \v 15 Aing kapooꞌ botoransing nkoemaatoai. Avuꞌantararavai teing-koo, daꞌ pankaꞌdaramatomanaꞌ tasiꞌpaavainaꞌ. \v 16 Tareraravai dakaang nko-nko eeꞌnoko nau-anta, tampaꞌ nariꞌ otoainaꞌ, eeꞌnoko teeꞌ nkovekotaaꞌ ookara taararaamaing ninka nariꞌ domantariaing. \c 5 \s1 Timotiꞌke Dootuuꞌnupoong Baumaraang-pinaꞌ Nkovuriainaꞌ \p \v 1 Enang teing dootuuꞌnupoong ninka eeꞌ tampaꞌ otoriai: Pankareuꞌ iooꞌeriaꞌ otoai, teka tamung banainge tampaꞌ nauerimatoai daumaraang-pinaꞌ noruꞌeri. Eeꞌnoko nemaaꞌ daaraꞌmainkaang-pinaꞌ nkoverimatoai. \v 2 Napoꞌ maniiꞌ pankareuꞌ daukorovo-pinaꞌ nkoveriai, eeꞌnoko neraiꞌ daꞌmarikaampi-pinaꞌ noruꞌeri pakueriai, orakaꞌ noruꞌdaravaꞌ. \s1 Naaroonku Tanatavaariiꞌnaang Nau-antavuriainaꞌ Timotiꞌke \p \v 3 Naaroonku ataꞌoinku masikeng piaaruꞌnuka-pinaꞌ noruꞌerimatoai. \v 4 Teing naaroonku biurukaaꞌpoꞌnupoong, niiꞌnooꞌ biiꞌdompenku, teing ninka siperiko pakuaariaing dootuuꞌnung aarumo bareariainaꞌ nakantu paku-koong, biumaraang makuꞌaarima tampaꞌ tareaaruꞌnung-koo. Kumponinge temuriiꞌ aarumo tampaꞌ oovumaung. \v 5 Teni naaro masikani tampampimai teni baka otomai, sipuinani bakaang noruꞌ Kumponing-koo narung-koo eeꞌnoko baitoari otomai kunsiarama muunga eeꞌnoko doonga. \v 6 Teka teni niiꞌnani mono baka noruꞌaramai teni booꞌ, bane teie mono domantooꞌ otong. \v 7 Botoverima naueriai aing kapooꞌnanka niiꞌninge orakaꞌ minkuaariꞌneenga. \v 8 Tee naning bakanamuiaang tarevuriaung eeꞌnoko baruꞌnooꞌ bakanava pava, tee eeꞌnara penkemparing bakaang masikaꞌanta-koo, orakaꞌ nkoaring Kumponing noruꞌaavaing-eta boong basinooꞌka. \p \v 9 Tauraꞌperiaukaꞌ naning naaro miring siꞌkoo naaroonku biikanavitu-koong deeru-koo mareꞌ ˜narung-taa kivora divuꞌuai, niiꞌnooꞌ amutemuꞌke nampeesiaramai. \v 10 Eeꞌnoko miring siꞌkoo makosi teni tampani, tampaꞌ nkoaramai tampaamai, teni-pinaꞌ toireꞌ pankaꞌantavurimai-pinaꞌ, onkeonkeꞌ bauko-pinaꞌ, Kumponing bakaning meekupoong kauꞌ duuꞌpevurikoꞌnani-pinaꞌ isipoꞌketa poroko, unaa-antavurimai-pinaꞌ, tampaꞌnko narung-koo matauari otomai-pinaꞌ. \v 11 Teka tauraꞌperereriaukaꞌ naroꞌka deeru-koo teing naaroonku mareꞌ makosiaavaing, neraiꞌariri noruꞌ nampeesi-koo otoꞌneeng Karistooꞌ sipai. \v 12 Teeꞌ nkoarima maraka-anta-ita totoꞌparima kiimata-koo-nupoong deempariꞌneeng. \v 13 Temuriiꞌ naaroonku tee kakaruaꞌnuka deemparimaing, pava kantenuka; eeꞌnoko kakaruaꞌ narung deeaꞌ, tee aaꞌnong: ukuusi baukonukai, papuraankaꞌanta nkonuka, eeꞌnoko minku-koo makosi deeaing minkuaamaing. \v 14 Teeꞌkoo naaroonku mmeꞌ neraiꞌariri otoroining napoꞌ nampeesiariaing maroamaang, toireꞌ paravaariainaꞌ, biikanava pava tareaavai, eeꞌnoko doona avompiaukaꞌ tooꞌdenunge barakosiꞌmuriꞌneenga. \v 15 Niiꞌninge Sietaniꞌ siompai teeꞌ pooariruꞌnung-koo teeꞌ naurampimang. \v 16 Nanie manikumai Karistooꞌ masikaꞌantavumaie teemuiaang-koo nani manikuma naaro otoi dei tee, tenie tare-koo makosi teni naaro. Teeꞌ nkovuaing deekoꞌ tee teing-koo niiꞌning dootuuꞌnupoong-koo baruꞌ mankiꞌoroaukaꞌ naaroonku masikeng tareaarima. \s1 Dootuuꞌkoo Urantanuka Pakuaavaꞌnaang Nau-antavuriainaꞌ Timotiꞌke \p \v 17 Teing dootuuꞌkoo urantanuka dootuuꞌ tampaꞌ tareaarimaing nantoonge napoꞌ mooꞌke deto mooꞌaariaing makosi, baruꞌnooꞌ teing poreꞌoromaing daankiaarima eeꞌnoko nau-antavaarikooꞌ. \v 18 Daari Meekunge teeꞌ nariꞌ minkuvui otong, aaꞌpui otong, \q1 “Boromakaꞌkoong muring daiꞌeriaukaꞌ uiteꞌkoong˜ sinang kauꞌke keꞌdeeꞌkoo botoverima, tee-koo uiteꞌkoo maaꞌkuainaꞌ.” \rq (Boto 25:4)\rq* \m Napoꞌ aaꞌpui otong, \q1 “Naning mintoomparavainge mooniꞌ nauꞌka nkavuaing.” \rq (Boontu 19:13; Boto 24:14-15)\rq* \m \v 19 Naninge niiꞌnung dootuuꞌkoo urantanung tuumpivuko taaraveaukaꞌ baka, teka kenaankai deekoꞌ, niiꞌnooꞌ beenaumoi koontoꞌ ooaara makosi. \v 20 Eeꞌnoko tee tautaueriko teeꞌ nariꞌ nkoariri otoroaing deekoꞌ sirapoꞌke naueriaing napoꞌ teeꞌ nkoaavaukaꞌnung ookarai ooaara avoreaavainaꞌ. \v 21 Kumponinge oomuresioꞌ, Jiisuuꞌ Karistooꞌ naankai eeꞌnoko koosinunanka miruꞌniiꞌnankai ninge daꞌ koontoꞌ nauramaang: Pankaing tuumpiaamanaꞌ minkunaa tampaꞌ tasiꞌpeaꞌ deekoꞌ daꞌdeng makuꞌeaukaꞌ, eeꞌnoko orakaꞌnko daꞌmarang-aapea dakaꞌpeaukaꞌ. \s1 Timoti Baka-koo Tanatavaravainaꞌ Minkunaa \p \v 22 Eeꞌnoko napoꞌ tee naning dootuuꞌkoo uranta deeng-anta-koo taꞌninaꞌ meekaꞌantaveaukaꞌ tankaꞌ panteꞌema. Tutung tasiꞌpeaing arekeeꞌ oroꞌ aung naning, orara deekoꞌ daꞌkoo pareꞌaraꞌneeng. Daka tanatararavai domang kiiroraaꞌdari otoainaꞌ. \v 23 (Eeꞌnoko daka tanata-koo minkuama aaꞌdamaꞌnaang: Baruꞌ ntong narung naieaukaꞌ, uaininaruꞌ okiꞌnaruꞌnaꞌ naikimaatoainge, keꞌde pakuruainaꞌ amutemuꞌke siiparomaung-koo.) \v 24 Teka aaꞌdansinaꞌ naning masikaꞌ tampara tasiꞌpera deekoꞌ meekaꞌanta-koo makosi, nka tampaꞌ baakeenevera. Niiꞌning biikaang orakaꞌnko aꞌnooꞌ aaꞌnaꞌ oroꞌparamaung teing kiimata-kooning tasiꞌantamurima, teka niiꞌning biikaang orakaꞌnko damaꞌke oroꞌparamaung-koo teeꞌ. \v 25 Eeꞌnoko tampaꞌ nkoning teeꞌke, niiꞌning aaꞌnaꞌ oroꞌning eeꞌnoko niiꞌning bakuꞌniiꞌning, teka bakuꞌariri otorokotaaꞌ teing napoꞌ koontoꞌ siraꞌpariaing damaꞌke. \c 6 \s1 Botovotonaaꞌnuka Daiꞌnisinanka Tampara Aarumo Oroꞌantavaavainaꞌ \p \v 1 Teing ookara botovotonaaꞌnuka daiꞌnisinankai biikaning teing okovoroi otomaing tampaꞌ nariꞌ noruꞌaariai. Teeꞌ naueriaing niiꞌninge Kumponing orakaꞌ minkuaaꞌneeng bakaang kara nau-antavarampimaung ninka. \v 2 Teinge botovotonaaꞌnukai okovoromaing Karistooꞌ masikaꞌantavaamaing deekoꞌ eeꞌ noruꞌaavaukaꞌ: “Niiꞌke kara dimpaꞌevorompimatoai, aiꞌ niiꞌ tamung naroꞌka namaiaꞌ.” Teeꞌ noruꞌaavaukaꞌ, teka teing mintoompevurimaing Karistooꞌ masikaꞌantavaamaing, Kumponinge piaavurimaing deempariko bakei tampaꞌ masikaꞌ biikaang kara siompaavaing. Aing eeꞌ oroꞌ nau-antaveriaing iriꞌnarumperi. \s1 Orara Aarumo Amutemuriiꞌkoong Okoraꞌ Tee Mooniꞌ Karaaꞌ \p \v 3 Niiꞌnung naninge niiꞌnamuau kara nauvuriaing deekoꞌ, eeꞌnoko naroomparavaung tee ninka kara masikung niikaang Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌketaing deekoꞌ eeꞌnoko naroomparavaung Kumponing sionaꞌ aarumo-koong nau-anta ninka deekoꞌ tee baka daangange poo-antavaramaung, kapooꞌ noruꞌuaung, tamung tataꞌ tutung-koo orakaꞌ piavomaung eeꞌnoko minkuminku tamung karananka-koo; \v 4 Temuriiꞌ aarumoi mamairo tavoꞌumaung, pokaka, daang-koong tuumpi, orakaꞌ noruꞌ eeꞌnoko okoꞌoko nantoong-koo. \v 5 Teing taaravarimaing teeꞌ nkoarimaung. Aming-koo, nnaꞌ tunsi muunanka deempariri niiꞌninge kara masikung nau-antavaariaruko. Daang eeꞌ noruꞌaamaung, “Dootuuꞌmariaing kapooꞌnanka mooniꞌ dovang narung nkavampiainaꞌ.” \p \v 6 Nka masikaꞌ aꞌnooꞌ naning kapooꞌ avutevuꞌ piavoaruko dei Kumponing-nung koontoꞌ aarumo kompui tampara otootoꞌ oovupeuꞌ. \v 7 Nka eeꞌ noruꞌampiai: “Niiꞌ aaꞌ pontoꞌmarima kapooꞌ kansiꞌkoo nkavampiri moriaꞌ, eeꞌnoko moompima kapooꞌ niiꞌnung nkavampiring meriaukaꞌ kansiꞌketa. \v 8 Teeꞌkoo enang taamang otoꞌmemuri eeꞌnoko baaronanka, teing ninka dotumariri oꞌnoriaing.” \v 9 Teka teing nantoong kavo mmauꞌ otoꞌevorooꞌnaang piavoromaing paara-anta meuꞌpaako baankaꞌke taaviꞌurimaung. Kanuꞌarima amutemuriiꞌ baike-antananka piavoromaung nantoong orari-anta-koo eeꞌnoko keraꞌanta-koo basi-antavaarimaing. \v 10 Aiꞌ orara aarumo amutemuriiꞌkoong okoraꞌ tee mooniꞌ karaaꞌ. Mooniꞌ karaaꞌaama niiꞌning nantoong tee kara masikaꞌantavampimaung-eta kentaamparira domang-koo baike aaꞌnaꞌ toraꞌpaamaung. \s1 Domaang Oparavaung Nka-koo Toꞌbiirari Aaꞌnaꞌ Paarararavaing \p \v 11 Nka daꞌ tee Kumponing bakaang naning avoꞌdaravaing tevete-ita; koong-antararavaing koontoꞌaape, Kumponing-nung masikung aarumo-aape, masikaꞌanta-aape, piaa-aape, eꞌmaniang-aape, dooroontoꞌaape. \v 12 Daꞌ bakei ivekaꞌdoai Kumponing-aape masikaꞌanta ninka deikooꞌkoo kuaꞌdaramatomaung-pinaꞌ tee domaang oparavaukaꞌnung nkaveainaꞌ, eeꞌnara domaang kompeeꞌnaang miruꞌduuꞌnung Kumponinge, eeꞌnaꞌ tampaꞌ siraꞌdaruꞌnaꞌ nantoonge taararaioꞌ. \v 13 Ninge eeꞌ botoramaang Kumponinge oomuresioꞌ, teie eeꞌnarai Domaang Okovenunge, eeꞌnoko Jiisuuꞌ Karistooꞌke napoꞌ oomuresioꞌ aaꞌnunge Poontiasi Pailatiꞌankoi avoroaꞌ tampaꞌ siraꞌparuꞌ bakaang miruꞌ: \v 14 Nkoveaing ookara kapooꞌ Kumponinge nauruuꞌning dake nko-koo botoramaang, domang kuꞌmiꞌdoaꞌ. Naninge daꞌ tuumpiruarupeuꞌnaꞌ otoaing Ovoring Jiisuuꞌ Karistooꞌ tavoꞌaravainooꞌke basi. \v 15 Tee eeꞌnara siraꞌparavaing bakaang batei masikung-koo, Kumponinge tampuainooꞌka. Tee biraankenung, ookara-koo iirakuta, ankaankanuka biikaang ankaankang, ovontunanka-koo Ovoring. \v 16 Tee narung booꞌpaaꞌ otootoꞌ okovosiꞌ, aaꞌnaꞌ araka sisisiisiꞌpoꞌnung ninka nariꞌ otomaung, teroita naning otoaꞌ oovuuꞌnung aiꞌ oovupeuꞌnung. Eeꞌnara ookarai domange tampaꞌ noruꞌaamatoai eeꞌnoko bakaang tare oparavaukaꞌnung otomatoai. Eeꞌ, teeꞌ nariꞌ. \s1 Teinge Mmauꞌ Otoꞌevoromainge Baitoarima Niiꞌning Pakuaariaing \p \v 17 Enang tee kansiꞌkoo kavokavoro-poꞌnupoong tee eeꞌ botoveriaing: Biiꞌka daangampariaukaꞌ. Masikaꞌantavariaukaꞌnung biikaang kapooꞌnanka oraruꞌkuaining-koo, teka Kumponing-koo masikaꞌantavariri otoroaing ookara kapooꞌ mmauꞌantavui makosinaꞌ amurimaung-koo dotumarimanaꞌ. \v 18 Naueriaing tampara nko-nko nkoaavaing, tampara nko-nko-koo maneeoroaing, avusiroꞌariai, biikaang kapooꞌnanka tankeeꞌeeaing niiꞌning ninka. \v 19 Teeꞌ nariꞌ nkoarima tee oosisiiaamaung damaꞌke opoꞌ kompaavaining koontoꞌ noruꞌaapeuꞌ. Naueriaing teeꞌ nkoariaing domaang imaꞌai kompaavainaꞌ temuriiꞌ domaang masikung. \s1 Timoti Tampaꞌ Mintoomparavaing \p \v 20 Timoti ee, tareveai tee kapooꞌ Kumponinge masikaꞌantarui aruuꞌnung tare-koo. Dontaꞌdari otoai naampa Kumponing-nung deeaung-eta, avutevuꞌui minku-eta, daang noruꞌ pankaing tampaamaung-eta. \v 21 Aiꞌ teeꞌ minkuaama niiꞌninge bekoiꞌaamaung tee minkunaa masikung siompampimaung. \p Tee biraanke tee daꞌkoo otomatoaing. \p Masikung.