\id MRK - Nambikuára NT [nab] (Brazil) -2011 bd \h Markos \toc1 Markos \toc2 Markos \toc3 Mc \mt1 Markos \c 1 \s1 Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jau³su² \p \v 1 Wãn³txa² wi¹jau³xa² Je³su²jah³la² Txa²wã¹sũ̱³na² Ta²ha² yxau²xai³ju³ta² ĩ³yau¹ũ³nẽ³jau³xa², hĩ¹na² ãn³si³wxe²na³la². A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2-3 Nxe³jau³xai²na²sa¹, kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² I³sa³i²ah³lu¹tai²na² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: \q1 — A²nũ²a² ã̱³jah¹la² wxã³tu¹wi¹. Ha³lo²ai²na² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³nãu³a² ai³sxã³ ĩ³ye³tu¹wi¹. Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “A²nũ²a² hxi²kan¹jah¹lo²su² wxã³ju³ta²nũ³a² yũ³kxai²nãn²tu̱³ ã³wxã³tĩh³na²nũ³a² wxa²hau³ko³tain¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³sxã³ Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹la² wxã³ju³ta²nũ³a² wxa²ẽ¹nãu³ai²na² wxa²hau³ko³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Ya²la³tu̱³ wxã³ti³wa³ki³lxon³na³li¹.” Nxe³tu¹wi¹. \m I³sa³i²ah³lu¹ta²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Nxe³nxa²ha¹te¹ Jo³ãu² Ba³tis²jah³lo²su² te²kxai³lu¹, wxã³sxã³ ha³lo²ai²na² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³nãu³a¹ he¹ta¹hxai²hẽ¹la². He¹te³na¹ a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ ã³yã³nũ²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². óyã³nũ²kxain¹nũ²la² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la²kxai³la¹ ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³wxi¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² yũ³khaix1yah³lxi¹lxi¹. Yxah³lxi¹nha²kxai³ ĩ³ãin²ta³kxi¹nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹kxa² wah³xa² ã³wa²su¹txa²ti³tu¹wi¹. Nxe³yah³lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ta¹ ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹si¹ha¹jau³su² ã³tĩ̱³kxi¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. Jo³ãu² Ba³tis²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5 Nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² Ju³te²a²ko³xa² yxau³ain¹te²su² te²a² hãi¹nxe³ti³xa¹ a³li³i² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² yxau³ain¹te²su² te²a² hãi¹nxe³ti³xa¹ a³li³i² nũ²la² ha³lo²a² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xa² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² Sũ̱³na² ĩ³hen³txain¹sãn²nũ²la² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³la¹ ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹kxa² yo³ha² Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²ki³kxai³lu² ã³wa²su¹jau³su² yxo²ĩ²yah³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². Yxo²ĩ²yah³lxi³ha²kxai³ ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹yah³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 6 Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ka³yxuh³xa² ka³me²la² a²wã²la²ka³lo³a² ũ³whi²kxi²nha²ha²kxai³ po¹na² a²wã²la² sa²sĩ̱³ĩ¹nha²ha²kxai³ ka³ya̱³txa² ĩ³yai³ni², txu³ha²yau³xa² ĩ³na² nxe³ha²kxai³ nain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7 A²nxe³jah¹lo²su² jah¹la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²si³yo³na² a²nũ²a² hxi²kan¹txi³ wa³to²hi²sa²jah¹la² wxã³tu¹wi¹. Wxã³te³na¹ hxi²kan¹txi³ wa³to²hi²sa³ha²kxai³ a²yu³kxa² yu³wi²kxi²nha²ka³lo³a² sa²yu³ta²la³kxi²nũ¹ha¹kxe³su² hxi²ka¹nhĩ̱²nxa³nha²wi¹. \v 8 Txai²na² ĩ̱³yau³xa² so¹lxi³ ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹ya³nx2ta¹ti²ti¹. Yxãn¹ta¹ jah¹lai²na² hi²sen³su² Txa²wã¹sũ̱³na² A²yãu³ka³jxah¹la² Wi¹lhin¹jah¹la² ũ³hũ¹nxa²lxi³ha²kxai³ wxa²ẽ¹nãu³ai²na² ã³nhxan³ka²ti³nxa²lxi³ha²kxai³ nxe³jah¹lo²su² na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹jau³su² \p \v 9-10 Nxe³hĩ¹nu¹tai²na², Je³su²jah³la² Na³sa³re²thĩ³na² Ka³li³le²a²ko³xan¹thĩ³na² yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³thĩ³na² a³li³nũ²la² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² hxi²ka² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹si¹jau³su² Jor²tãu²yau³xa² ã³nxai³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³, Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² a²hi²sen³kxai³lu² so¹sxã³, ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹, ĩ̱³yau³xa² a³li³ain¹te³nah¹lxi¹, oh³sĩ̱³nãu³a¹ sa²yxo²hai¹sxã³, kwa³sxa³hũ̱³nxe² Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² oh³nãu³a¹ a³ka³nxi²xi²ye²ka³tu̱³ Je³su²jah³lai²na² ãn³ka³la³kxi³wxe³ka̱in¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxe³tãu³ãn²tu̱³ti¹ oh³nãu³an¹te²a² wãn³txa² ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²li² Txa²ki³lha³lxa²khaix1si¹lxi¹. A³lxi¹nxa²ha¹kxah³lo²si¹lxi¹. Wi¹lxo³kxi²khaix1san¹nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ko̱³nxe³ti³ kãi³sain³si¹jau³su² \p \v 12-13 Nxe³nxa²ha¹te¹ kwẽn¹ta²kxai³lu¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²yãu³ka³jxah¹la² hi²sen³kxai³lu¹, Je³su²jah³la² ha³lo²a² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³nãu³a¹ ã³sa²so¹si¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nũ¹ã¹ ka³yxuh³xa² ũ̱n³txa² he¹tãu³a¹ ye³ka³lxa¹txi³ a³lan²ta¹hxai²hẽ¹la². Ye³hxi²ka² hxan³sxã³ wxa²sa²wa²la³kxi²sxã³ wxa²sa²wa²la³kxi²nũn³sxã³ te²yã¹nxe² wxa²sa²wa²la³kxi²nũn³sxã³ a³lan²ta¹hxai²hẽ¹la². 40 nxe² a³la²ni²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³hĩ¹na¹, Sa³ta³na²jah¹la² a²hi²sen³su² o²la³kxi²sxã³ Je³su²jah³la² Txa²wã¹sũ̱³na² a²ten³jau³su² jau³xa² ã³na¹si¹jau³su² ĩ³wa³ka³nxe³sain³ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ hai³txi³ hxi²ka¹nha²txi³ti³hex1ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxe³nũ²la² oh³xan¹te² nũ̱³ka̱³txa² wxa²kan³sxã³ wxã³nũ²la² Je³su²jah³la² sa²hau³ko³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ka³li³le²a²ko³xa² wa³ka³la² kãi³ ã³si³wxe³jau³su² \p \v 14 Nxe³nxa²ha¹te¹ hã²wxãn³txa³ Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² sxi²ha² kan²thĩ³na² ũ³tĩ̱¹kxi²wxe³ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² Ka³li³le²a²ko³nãu³a¹ ã³nxai³sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo²a² hau³kon³na³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³a² wxã³ti³wa³ki³lxon³na³li¹. Nxe³ha²kxai³lu¹ ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ã³sa²wa²nha²sxã³ ã³na¹jah¹lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹ka³tu̱³ Txa²wãn³txa² wi¹jau³xa² so¹lxi³ yxo²ĩ²sah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 16 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²lon³ti³tãu³xa² Si³mãu²ah³la² Ãn³tre²ah³la² ain¹sxã³ a̱i³na² hoh³lxi³su² ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ ĩ̱³ye³na² Ka³li³le²ye³na² ta³lã²la²ka³lo³a² ã³na¹ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ ĩ̱³ye³nai²na² a²yxo²ka³te̱³nhãu³ã¹ ã³nxai³te³nah¹lxi¹ a²lon³ti³tãu³xai²na² ĩ³ha¹txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 17-18 Ĩ³ha¹txain¹sxã³, ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³ja³sa²lxi¹. Ãn³si³tẽ³sya¹hẽ¹li¹. A̱i³na² ã³na¹yah³to³hxain¹tai¹ti²ti¹. Yxãn¹ta¹ ãn³si³tẽ³sya¹hin¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ĩ³kaix1so¹ya³hin¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹tu¹wi¹, ã³si³tẽ³kxi²sya¹si¹hai¹na¹jau³su¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ta³lã²la²ka³lo³nãu³xai²na² ã³ya³sxã³, kwẽn¹ta²kxai³ Je³su²jah³la² ã³si³tẽ³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Nxe³ka³tu̱³ta¹ jũ¹nxe² yxan¹nãu³a¹ Ti³a²kah³la², Se³be³te²ah³la² ta²ha² yxau² a²lo³na² Jo³ãu²ah³la² yxau² ka²no¹a² yxau³ya³sxã³ ta³lã²la²ka³lo³a² ã³sa²ka³tũ¹sxã³ ãn³sa²hau³ko³ja³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 20 Nxe³ka³tu̱³ Je³su²jah³la² ya̱u³son³kxain¹sxã³ ĩ³kaix1tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³kaix1te³na¹ Jo³ãu²ah³la² Ti³a²kah³la² nxe³ya³sxã³ a²wĩ³na² ka²no¹a²nãu³a¹ ã³na¹i² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xã² ka²no¹a²nãu³a¹ ã³na¹i² nxe³sxã³ ãn³si³tẽ³nhya¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 In³txa² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³wih¹sxã³ yxau³jah¹lo²su² \p \v 21 Nxe³nxa²ha¹te¹ Ka³far³na³ũ²thĩ³na² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ sa²ba³to³ nxe³ju³kxai³lu² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² ã³wi¹hain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³nhyain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 22 Nxe² wxã³jau³xai²na² sa²kxai³lu² a²nũ²a²nãu³xa² ain³kxain¹ka³tu̱³ ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²nha²sxã³ ã³no²non²ta³kxi²nhyain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² wxi²kan¹khai¹nxe³sxã³ ĩ³ye³ha²kxai³ hai³txi³ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² ĩ³ye³kxu¹jã¹nxẽ²nxa³ha²kxai³ a²nũ²a² hãi¹nxe³ti³xã¹ ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²nha²sxã³ ã³no²non²ta³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 23 Nxe³nxa²ha¹te¹ ã³nũ²kxi²thĩ³nãu³ai²na² a²nũ²a² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³yxau³jah¹la² he¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² ĩ³wxan¹te³nah¹lxi¹: \p \v 24 — Je³su²jah³lãi³. Na³sa³re²thĩ³nãn¹jah¹lo²si¹lxi¹. Ĩh¹nxet3sa¹nhĩn¹ji¹wi¹? Sun²tã²hxat3sa²sĩn¹te³lhxã³ wxã³nhĩn¹ji¹wi¹? Wxãi²na² ĩ²nxa²te²sa¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² Tah²si¹lxi¹. Ko̱³nxe³ju³ta² yũ³ti³hex1jah¹lo²si¹lxi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 25 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² wxi²kan¹sxã³ kwa³na³te³nah¹lxi¹: \p — In³txai²li² ka³nahx2nxe³sxã³ nxũ²kwa̱i³li³txa²hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 26 Nxe³ka³tu̱³ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txai²na² sa²kxai³lu² kãin² wxan¹khaix1nxe³ka³tu̱³, in³txai²na² ã³nhẽ¹nhẽ¹nhyain¹te³na¹, nxũ²kwa̱i³li³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 27 Nxe³jut3su² ha²kxai³ a²nũ²a² hãi¹nxe³ti³xã¹ kãin² o²lain¹sxã³ ĩ³wã̱³txi³nhyu¹te³nah¹lxi¹: \p — Ju¹tai²na² ĩh¹nxe³ju³khai³sa²hĩn³te²la¹ku². Jah¹lai²na² wãn³txa² tah²yau³khai³sa²te²la¹ku². Ki̱³nhai¹. Je³su²jah³lai²na² wxi²kan¹txi³ kwa³na³te²la¹i¹. Kwa³na³kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² ha³ta̱³nxãn²txi³ sa²yxo²wet1sxã³ a³li³ain¹na²li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 28 Nxe³ju³ta² sa²kxai³ Je³su²jah³la² wxi²kan¹txi³ kãi³ye²jau³su² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ Ka³li³le²a²ko³nãu³a¹ yxau³te²a² yxo²ha³kxa¹ ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Si³mãu²ah³la² hã̱i³na² ĩ³ton³kxi²jau³su² \p \v 29 Nxe³nxa²ha¹te¹, ã³ki³nũ²kxi²thĩ³nai²na² a³li³ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² Ti³a²kah³la² Jo³ãu²ah³la² whãi²na¹ sxi²ha² thĩ³nã̱³xã¹ ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³thĩ³nai²na² a²wa³kxẽ³nũ̱³ka̱³txa² Si³mãu²ah³la² Ãn³tre²ah³la² nxe³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 30-31 A²nxe³thĩ³nãu³ai²na² Si³mãu²ah³lai²na² a²hã̱i³na¹ka³lxa² ĩ³hi̱¹la³kxi²sxã³ ĩ³to³nha²kxai³ sxa³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tai²na² Je³su²jah³la² ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² wxã³sxã³ txu¹hai²na² hxi²ki³sxã³ sa²yxo²ka²la¹te³te³na¹, wa³su³txi³ ĩ³hi̱¹la³kxi²ka³txai²na² ã³wa²su¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³kxai³lu¹ txu¹ha³ka³lxai²na² a²hi²sen³kxai³lu¹ Je³su²jah³lai²na² nũ̱³ka̱³txa² yain³txa² sa²hau³kot3sxã³ ũ³hãu¹la³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² hxi²ka² ĩ³ton³kxi²nũ̱³ka̱³txa² we²txi²jau³su² \p \v 32 Nxe³nũ²la² ki³kan³nũ²la² a²nũ²a² wi¹lain³nha²te² hi²sen³kxai³lu¹ a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³ton³te²su² te²a² a²hãi¹nxe³ti³xa¹ tẽ³i² a²nũ²a² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³yxau³te²su² te²a² a²hãi¹nxe³ti³xa¹ tẽ³i² ain¹sxã³ Je³su²jah³la² ã³tĩ̱³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 33 Nxe³sxã³ sxi²yhe³nai²na² Ka³far³na³ũ²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txa² a²hãi¹nxe³ti³xa¹, tĩ̱³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Tĩ̱³nyhain¹sxã³, Je³su²jah³la² yxau³thĩ³na² yxo²ti²ta³lo³kxa² ã³nũ̱t1sxã³ yxau³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ta³ka³txa² ĩ²li³te²su² ĩ³ton³te²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txi³su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 34 A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² Je³su²jah³la² sa²we²ti² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² ka³lxa¹txi³ Je³su²jah³la² wxa²sa²tã³kxi² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² Je³su²jah³la² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txi³nãu³xa² kan²txi³ ãn³ka³na²si¹jau³su² ĩ³kwa³na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹lo²tain¹kxe³su² a³la³kxai¹nha²kxai³ ka³nahx2nxe³sxã³ yxau³si¹hain¹jau³su² kwa³na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³su² ĩ³hen³txi³jau³su² \p \v 35 Nxe³nxa²ha¹te¹, ka³nxa³ha²ta³kxai³lu² ĩ³yũ¹li²ti³he¹nxa³tãu³kxai³lu² Je³su²jah³lai²na² ĩ³sa²yxau³nũ²la² ha³lo²a² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xa², ã³nxai³nũ²la², Txa²wã¹sũ̱³na² nũh¹ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 36 A²nxe³ti̱³kxai³lu² Si³mãu²ah³la² nũ̱³ka̱³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³hi¹txai³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 37 Ain¹te³na¹ Je³su²jah³la² ĩ³ha¹txi²te³na¹: \p — A²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ã³ten³nxain¹na²li¹. Si³mãu²ah³la² nũ̱³ka̱³txa² nxe² e³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 38 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³wa²lũ³xain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yxan¹nãu³a¹ sxi²yhe³na¹ ã̱³xã¹ ã³nxai³yah³sah¹lxi³hẽ¹li¹, Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³ye³kxain¹si¹ha¹jau³su¹. Nxe³ai¹na¹ju³ta³nũ³su² Txa²wã¹sũ̱³na² sa²si¹hã³sain¹na²hẽ³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 39 Nũ²la² Ka³li³le²a²ko³xai²na² yxo²ha³kxa¹ ai³lha²thet3ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³nãu³xa² ã³wih¹to³ka³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³hen³txi² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² ĩ³sa²si¹hã³i² nxe² ai³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 A²nũ²a² khon³ta³kxi²sxã³ ka̱³lã̱un³ta³kxi²jah¹la² we²nxi²jau³su² \p \v 40 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² khon³ta³kxi²sxã³ ka̱³lã̱un³ta³kxi²jah¹la² ai³sxã³ Je³su²jah³la² wxã³sxĩ²ta¹hxai²hẽ¹la². Wxã³sxã³ ãn³ka³ti³we̱³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Txa²ĩ³ta³ka³txa² ten³nxa²kxai²nãn²tu̱³ sa²hau³kot3sa²hĩ̱³nxa¹lxi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 41-42 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³nũ̱³si̱n²nha²sxã³ wxa²wxai³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³txi¹. Ten³sa³nhai¹. Wxa²ĩ³ta³ka³txa² we²txi¹nxa²ha¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ wa³su³txi³ a²ĩ³ta³ka³txai²li² we²nxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 43-44 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ yxo²sa³te̱¹txi³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — We²txi¹nxa²ha¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² wã³nxĩn¹te²a² si³yxau³jah¹la² sxi²ha² ai³sẽ¹li¹. Ain¹tãu³a² we²txi¹nxa²ha¹ju³ta² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³hen³txi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹nxe³sxã³ wã³nxĩn¹te²a² si³yxau³jah¹lan²tu̱³ ai³sxã³ ĩ³yau¹ũ¹nhat1je¹txai¹nhẽ³li¹. Nai¹nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ hã²wxãn³txa³ ka³yxuh³xa² Moi³se²ah³lu¹tai²na² ĩ³yau¹ũ¹nxain¹kxe³su² ũ³hũ¹txai¹nhẽ³li¹. Nxai¹nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ wã³nxĩn¹te²a² sa²kxai³lu² ka³yxuh³xai²na², Sũ̱³na² ũ³hũ¹yhain¹tu¹wi¹. Nxai¹nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ we²txi¹nxa²ha¹ju³ta² e³lxah²lxi³je¹nxain¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 45 Yxãn¹ta¹ jah¹lai²na² sa²kxai³lu² ã³nxai³ain¹ka³tu̱³, ĩ³ta³ka³txai²na² we²nxi²jau³xa² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ kãin² ĩ³ye³kxain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² sxi²yhen³nãu³xãn²ta³ ã³wih¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la², a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² ã³ki³ka³ti³kxain¹sxã³ ã³nhxi²ka̱u³ka̱u³txain¹kxa²ya̱n³ti³sa². Ai²nha²kxai³, Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² ha³lo²a² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xa² so¹lxi³ yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². Yxau³kxan²ta¹ a²nũ²a² sxi²yhen³nãu³xa² hãi¹nxe³ti³xa² a³li³sxã³ Je³su²jah³la² ĩ²te³lhxã³ tĩ̱³nhãun¹nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \c 2 \s1 In³txa² kan²ta³kxi²ju³ta² we²nxi²jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ ye³ka³lxa¹txi³ a³la²ni²nxa³ha²kxai³ Je³su²jah³la² Ka³far³na³ũ²thĩ³na² ã³wa̱³li²ta¹hxai²hẽ¹la². Nũ²la² a²sxi²lho³thĩ³na² ha³ta̱³nxa² a²nũ²a² ã̱³xa² ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Ain³kxain¹te³na¹ a²nũ²a² ka³lxa¹khaix1tũ̱³ka̱³txa² Je³su²jah³lai²na² yxau³thĩ³na² tĩ̱³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ka³lxa¹khaix1nxe³ha²kxai³ hxi²kan¹ti³ sxih²yxo² ti²ta³lo³kxa³nãu³a¹ ã³nũ²kxi²sxã³ he¹ain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxe³tãu³ãn²ta³ Je³su²jah³la²kxai³lu² Sũ̱³na² a²wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3 Nxe³nxa²ha¹te¹ in³txi³nãu³xa² ha¹li¹ ha¹lin¹tũ̱³ka̱³txa², wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². In³txa² ĩ³ton³jah¹la² kan²ta³kxi²sxã³ ĩ³ton³jah¹la² hãi¹sxã³ sxa³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² so¹sxã³ ka²ma²ka³lo³a² whãi²na¹ ã³ki³wxen³ta³kxi²sxã³ sa²so¹sxã³ wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 4 Nxe³ain¹tah¹lxa¹ sxi²hẽ¹nãu³a² a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³ka³tũ̱³je²nyhai¹nha²kxai³ hxi²kan¹txi³ ã³wi¹hain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxe²nxa³ha²kxai³ sxi²ha² ne³ka³nah²nãu³a² ĩ³ka³la³nũ²la² te²la²ka³lo³a² sa²sain¹ta³kxi²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² ĩ³ton³jah¹la² ka²ma²ka³lo³a² whãi²na¹ Je³su²jah³la² a²ne³kxai³tãu³a² a²nũ²a² a²nxũ²kwa̱i³wi³tan²ta² ũ³yhu³lhxot1sxã³ ũ³ha¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Je³su²jah³la² hxi²ka² kan²ta³kxi²nẽ³ka³txa² we²txi²ju³ta² yũ³tũ¹xã¹. Ain¹jau³su² ũ³wha¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 5 Nxe³ju³tai²na² Je³su²jah³la² wi¹ko̱³nh²nxa²ha¹te¹ kan²ta³kxi²jah¹lai²na² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Sa³nxe³la³kxah³lãi³. Wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³in¹ju³ta² ã³wa²su¹ti¹nxa²ha¹wi¹. Je³su²jah³la² wãn³txa² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxe³ju³ta²kxai³ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² ka³na³ku² te²su² te²a² thĩ¹nãu³ai²na² ã³wxe³sxã³ ĩ²yxau³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² a²ẽ¹nãu³a² ĩ³wã̱³wã̱³txi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7 Nxe³nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lai²na² wãn³txai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² so¹lxi³, hxi²kan¹ti³ ĩ³ye³jau³xai²la¹wi¹. A²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³ju³tai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² so¹lxi³ hxi²kan¹ti³ wxa²wa²su¹tẽ³te²jai¹ti²ti¹. Nxe³ha²kxai³ Je³su²jah³lai²na² a²nũ²a²khai³so¹lxi³jah¹lai²na² a²wãn³txai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² ko̱³nxe³te²lo³jau³su² na³li¹. Nxe³jau³su² ki³han³sxã³ e³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 8-9 Nxain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ he³son³kxi²nyhain¹jau³xa² wi¹ko̱³nha²nũ²la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — He³son³yah³lxin¹jau³xa² ha²ya̱³kxa² e³li³jah³lxi³hẽ¹li¹. Ne³kxa²a³sah¹lxi³wxi¹. Ĩh¹jau¹la³ta̱³ wãn³txa² wa³su³jau³la³te²la¹xã³? “Wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³in¹ju³ta² ã³wa²su¹txa²ha¹wi¹.” Nxe³jau³xai²la³ta̱³nxa²: “Ĩ³ton³jah¹lãi³. Ĩ³sa²yxau³sxã³ ã³nxĩ³xi¹sẽ¹li¹.” Nxe³jau³xai²la³ta̱³nxa² nxe³hĩ̱³ji¹wi¹? \v 10 Yxãn¹ta¹ Txai²na² Sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²kah³lo²su² Na¹ha²kxai³ wxi²ka¹na¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe³ha²kxai³ ĩ³ton³jah¹lo² ĩ³nxai²na² ĩ³ye³kxi¹nxa²ha¹wi¹. \p \v 11 Ĩ³sa²yxau³sxã³ wxa²sxan¹ka³lo³ai²na² whãi²na¹ sa²so¹sxã³ ã³nxĩ³txu¹li¹. Nxe³nxa²ha¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 12 Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ in³txai²na² sa²kxai³lu², wa³su³txi³ sxa³sxã³ ĩ³sa²yxau³sxã³ a²sxa³ka³lo³ai²na² sa²so¹sxã³ a³li³xi²ye²yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxain¹sxã³ ã³no²non²ta³kxain¹sxã³ ĩ³ye³kxi²lã³ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² nũ̱³kxũn³khai¹nxe³sxã³ wi¹lhin¹khai¹nxe³te²la¹wi¹. Ha³lo²ai²na² Sũ̱³na² kãi³ju³ta² hĩ¹na² so¹lxi³ ĩ²ki̱³tã³li¹. Kxã³nxai³ta³li² te²u¹jã¹nxe³ju³ta³la³ ĩ²ti³hex1ki̱³sxa³tai¹ti²ti¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Le³vi²ah³la² ĩ³kaix1so¹jau³su² \p \v 13 Nxe³nxa²ha¹te¹, Je³su²jah³la² ĩ̱³ye³na² yxo²ki³sa³nãu³a¹ ã³nxai³to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ãn³ki³ka³ti³kxain¹sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 14 Hã²wxãn³txa³ Je³su²jah³lo²kxai³lu² a³li³xi²nũ²la² a²nũ²a² ũ³yho³ha³ki²ka² so¹kxi²nẽ³jah¹lai²na² Le³vi²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² sxi²ha² ũ³yho³ha³ki²ka² ũ³wha¹thĩ³na² ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ Je³su²jah³la²kxai³lu² ĩ²sxã³ ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: \p — Ã³si³tẽ³kxi¹sẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ai¹nha²kxai³ Le³vi²ah³la²kxai³lu² Je³su²jah³la² ã³si³tẽ³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Hã²wxãn³txa³ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² Le³vi²ah³lai²na² sxi²ha² ã³wih¹sxã³ ã³wxe³sxã³, ĩ³yain³ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² ã³wxe² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ã³wxe², a²nũ²a²nãu³xa² ko̱³nxe³ju³ta² kãi³to³te²su² te²nãu³xa² ka³lxa¹te²nãu³xa² ã³wxe², a²nũ²a² ũ³yho³ha³ki²ka² so¹kxi²nẽ³tũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² ã³wxe² ain¹sxã³ ĩ³yai³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la², a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² Je³su²jah³la² ã³si³tẽ³kxai¹nha²kxai³la². \v 16 Nxe³ju³tai²na² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa², ã³nhai¹tũ³te²nãu³a² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² ã³nhai¹tũ³te²nãu³a² ain¹sxã³ ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ²ai¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xã² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxa²hxi²kan¹jah¹la² a²hi²sen³su² a²nũ²a² ũ³yho³ha³ki²ka² so¹kxi²nẽ³tũ̱³ka̱³txi³su² a²nũ²a²nãu³xa² ko̱³nxe³ju³ta² kãi³te²su² te²nãu³xa² nxe³te²su² ain¹sxã³ ã³wxe³sxã³ ĩ³yain³ya³hain¹ju³tu¹tai²na², ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ wãi³na² ã³wxe³sxã³ ĩ³yain³ya³hain¹sĩn¹te²sin²tã³? Wi¹kãi³jah¹lo²sin¹ke³la³te²kxai³ nxe² ĩ³yain³ya³hai¹nhĩ̱³nx2nxa³wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 Nxe³jau³xai²na² Je³su²jah³la² ain³kxain¹tãu³ ĩ³wã²lũ³xain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² wi¹lain³nha² te²hi²sen³su², hai³txi³ hĩ³ne³kxa² wa³kxẽn³yah³la² ã³ten³te²sxa³yu²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² te²a² so¹lxi³, hĩ³ne³kxa² wa³kxẽn³yah³la² ã³ten³te²ju²hẽ³li¹. Jã¹nxe³ha²kxai³ Txai²li¹ hai³txi³ a²nũ²ai²na²: “Wi¹lhin¹sa³nha¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³a¹ju³ta² yũ²nxa³nha¹.” Nxe³te²su² te²na² ĩ³kaix1so¹te³lhxã³ wxãn²nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² ko̱³nxe³jah¹la² so¹lxi³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ ã³na¹la³kxi²nha²te²su² te²na² so¹lxi³ wxa²wa²su¹tain¹te³lhxã³ wxã³na¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Heh³lxi² yxau³ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 18 Nxe³nxa²ha¹te¹ Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² sa³wi³ha³lxi³ nũ̱³ka̱³txa² nxe³ha²kxai³ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² nxe³ha²kxai³ ha¹lin¹tũ̱³ka̱³txa², Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ka³li³kxi²te³lhxã³, kwa²hãi¹nxe² he³lhxi² yxau³ain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² a²nũ²a² wxã³sxã³ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³nũ̱³ka̱³txa² kwa²hãi¹nxe² heh³lxi² yxau² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² a²sa³wi³ha³lxi³nũ̱³ka̱³txa² kwa²hãi¹nxe² heh³lxi² yxau², ain¹to³nha³li¹. Yxãn¹ta¹, wxa²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² nxe³ain¹to³hxa³wi¹. Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³, wxa²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² kwa²hãi¹nxe² heh³lxi² yxau³ain¹to³hxa³ji¹ku¹, sĩ¹na¹nhai¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Yxau³nuh¹nx2ta¹tãu³a² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ heh³lxi² yxau³yah³lxin¹ju³ta² wai³nxa³wi¹. A²nxe³ju³ta² in³txa² txu¹ha² so¹nyhu¹kxai²nãn²tu̱³, a²ya̱³la²nãu³xã² ĩ³kaix1so¹yhain¹te²ju²hẽ³li¹. Ĩ³kaix1so¹sxã³ ãn³yãn³nũ²kxi²sxã³ kãin² ĩ³yain³ya³hain¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu² a²wẽ³sãi¹ai²na² yxau³ye²yhai¹nhĩ¹na¹ ĩ³kaix1so¹ain¹tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ heh³lxi² yxau³ain¹ju³ta² wai³nxa³wi¹. \v 20 Yxãn¹ta¹ yxan¹nãu³a¹ a²wẽ³sãi¹ai²na² so¹kxain¹sxã³ sa²tã³tĩ̱¹kxi²yhain¹tu¹wi¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ nxe³hĩ¹na¹ a²nũ²a² ĩ³kaix1so¹ain¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ heh³lxi² yxau³ain¹ju³ta² wain³tu¹wi¹. Jã¹nxe³ju³kxai³lu² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² txa²wã¹yah³la²nãu³xu¹tai²na² wãn³txa² sa²yxo²wet1si¹hain¹jau³su² he³lhxi² yxau³ain¹te²ju²hẽ³li¹. Ne³to³ta¹ txa²sa³wi³ha³lxai²na² sa²kxai³lu² ã³waix3tai¹na¹hĩ¹na¹ so¹lxi³ he³lhxi² yxau³ain¹tu¹wi¹. \p \v 21 Jã¹nxa¹jau³su² a²nũ²a² wã²la² ũ³whi²kxi²nha²ka³lo³ai²na² tĩ³ka³lo³a² ã³ten²ti³kxai²nãn²tu̱³ hai³txi³ tah²ka³lo³a² ũ³nhũ²kxi²sxã³ ũh³yxãi¹ain¹te²sxa³yu²hẽ³li¹. Tah²ka³lo³ai²na² ũh³nhũ²kxi²ki̱³ke³la³te²kxai³ ũ³wha̱t3kxai²nãn²tu̱³ tah²ka³lo³ain²ti³ ĩ³jot1sa²kxai³ tĩ³ka³lo³a² ĩ³jot1txa³ha²kxai³ nxe³sxã³ ã³ten²ti³hĩ̱³nx2na³li¹. Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² txa²wã¹yah³la²nãu³xu¹tai²na² wãn³txa² a̱in³so¹ki̱³kxai²nãn²tu̱³ hã²wxãn³txa³ Txa²wãn³txa² ũ³nhũ²kxi²ki̱³kxai²nãn²tu̱³ nxe³ju³kxai³lu² wai³nxa³wi¹. Txa²wãn³txa² so¹lxi³ a̱in³so¹kxi³ju³ta² wain³na³li¹. \v 22 Jã¹nxe³sxã³, hai³txi³ ka³yxuh³xa² wã²lẽn¹ta³ tĩ³ka³lo³ẽn¹ta³ yain³txi³yau³xa² txah²yau³xa² ã³nẽ¹na³wi¹sxã³ ũ³wha̱¹ki̱³te²sxa³yu²hẽ³li¹. ónẽ¹na³wi¹sxã³ ũ³wha̱¹ki̱³ke³la³te²kxai³ a²yain³txi³yau³xai²na² sa²kxai³lu² wã²lẽ¹nai²li² ĩ³txi³ha̱u³kxi²sxã³ ĩ³khot3sxã³ a²yau³xa² ĩ³yẽ¹na³hxa³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ha²kxai³ a²yain³txi³yau³xain²txi³ ãn³tĩ̱¹i² a²ẽ¹nãin²ti³ ã³tĩ̱¹i² nxe³te²ju²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ yain³txi³yau³xa² tah²yau³xa² wã²lẽ¹na² tah²ka³lo³ẽ¹nãu³a², ã³nẽ¹na³wi¹sxã³ ũ³wha̱¹ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² Txa²wãn³txa² a²ha³tih³xa² sa²yxo²we¹tha²kxai³ txa²wã¹yah³la²nãu³xu¹tai²na² wãn³txa² a²ha³tih³xa² sa²yxo²we¹tha²kxai³ nxe³jau³kxai³lu² wai³nxa³wi¹. Txa²wãn³txa² hãi¹nxe³jau³xa¹ sa²yxo²we¹ju³ta² so¹lxi³ wain³na³li¹. Nxe³jau³su² Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sa²ba³to³ nxe³hĩ¹na² a²wa³ka³li³yu³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 23 Nxe³nxa²ha¹te¹, sa²ba³to³ nxe³jut3su², Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² yxo²ha³kxa¹ ĩ³ye¹nxi²to³jut3su² ain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ sa²ba³to³ nxe³ju³tai²na² Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² whãi³na¹, yain³txa² wen¹ko³xa² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ónxai³ain¹te³na¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² sa²kxai³lu² yain³txa³nã̱³kxa² wxa²ni²lho² ã³si³wxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 24 Nxe³nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nhai¹tũ³te²nãu³xai²na² wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ²txa²sĩ¹nhẽ³li¹. Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³su² sa²ba³to³ nxe³tãu³a² a²wa³ka³la² a²yxo²ha³kxa¹ ã³na²xai³ki̱³te²jai¹ti²tu³wi¹. Nxe³yãn¹ta¹ wxa²sa³wi³ha³lxa² jau³jau¹xai²na² sa²yxo²ã³ain¹ti²tu³wi¹, yain³ti³nã̱³kxa² wa²ni²lho¹ai¹nha²kxai³lu¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 25 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. Sũ̱³na² wha²li¹txã³nxa² ĩ²yah³lxin¹ta²lu¹wi¹. Ta³vi²yah³lu¹tai²na² he³ha²kxai³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xu¹tai²na² he³hai¹nha²kxai³ nxain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 26 Nxe³tãu³u¹tai²na², A³bi³a³ta²rah³lu¹tai²na² wã³nxĩn¹te² si³yxau³ka³txa² nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³nxa²ha¹te¹ Ta³vi²yah³lu¹tai²na² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wih¹nũ²la² yain³ti³nũ̱³xai²na² Sũ̱³na² ũ³yho³hi²tũ̱³xai²na² wxa²so¹sxã³ ĩ³yain³kxain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. A²nxe³tũ̱³xai²na² Sũ̱³na² sxi²ha² hau³ko³tũ̱³ka̱³txa² so¹lxi³ yain³ti³nũ̱³su² ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \p \v 27 Jã¹nxa¹jau³su² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹i¹. Txa²wã¹sũ̱³na² a²hi²sen³su² a²nũ²a² wet1sãn²ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³nũ² a²nũ²a² hxi²nũ¹nẽ³te³lhxã³ sa²ba³to³ nxe³ju³ta² ĩ³ye¹nxi²ki̱³ju³ta²nũ³su² hau³ko³kxi²nẽ³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Hãi¹nxe³sxã³ a²nũ²a² sa²yxo²wet1si¹ja³kxa³nũ³su² hai³txi³ Txa²wã¹sũ̱³na² sa²ba³to³ nxe³ju³ta² we¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹li¹. \v 28 Nxe³na¹kxa²yu³su² Txai²na² Sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²kah³lo²na¹xai²na² sa²ba³to³ nxe³ti³xa² a²wa³kxẽn³yah³lo²sa¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \c 3 \s1 In³txa² hxi²yã³nãn³ta³kxi²jah¹la² hxi²we²txi²jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ sxi²ha² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² Je³su²jah³la² ã³wi²xi²ta¹hxai²hẽ¹la². ówi²xi²te³na¹ in³txa² hxi²yã³nãn³ta³kxi²jah¹la² ĩ²yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu¹ a²nũ²a² ã³nũ²kxain¹tũ̱³ka̱³txa² a²hi²sen³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² hxi²we²txi²ju³ta² ĩ²te³lhxã³ wahx3nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ ko̱³nxe³thin¹sxã³ he³son³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Sa²ba³to³ nxe³ki̱³tãu³a² hxi²we²txi²kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxa² sa²yxo²ã³kxi³ju³ta² ĩ²ki̱³txai²li¹. Nxe² ko̱³nxe³thin¹sxã³ he³son³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ a²nũ²a² hxi²yã³nãn³ta³kxi²jah¹lai²na² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ã³wxã³txu¹li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Nxe³ha²kxai³lu¹ a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ne³kxa²sah¹lxi³sa²lxi¹. Sa²ba³to³ nxe³ti³xa² wi¹lo²la³kxi² ta̱³nxa² ko̱³txo²la³kxi² ta̱³nxa² ĩh¹ju³ta² wai³nhĩ̱n³te²la¹xã³? Te²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² ĩ³ya²lu¹ta̱³nxa² we²txi² ta̱³nxa² ĩh¹ju³ta² wai³nhĩ̱n³te²la¹xã³? Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 5 Nxe³nũ²la² Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ ĩ³xa̱n³txi³sxã³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ sa²wa³ti̱³nha²sxã³ ĩ²sa²sai¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txai²na² a²ya³la³tu̱³jau³xa² yxo²kwĩn¹kxain¹kxe³su² Je³su²jah³la² ĩ³ãin²txi³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ in³txai²na² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³hxi²sin²nhat1sã²nhẽ³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ in³txai²na² sa²kxai³lu¹ sa²hxi²sin²nha²sãn²ka³tu̱³, a²hxi²ka² sa²kxai³lu² ĩ³we²nxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 6 Nxe³nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txai²na² wa²li³ain¹sxã³, E³ro²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² whãi³na¹ ã³nũ²kxain¹ka³tu̱³, Je³su²jah³la² ĩ³su²lhã³ain¹si¹hain¹ja³kxa³nũ³su² he³son³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 A²nũ²a² ĩ³ton³te²a² we²txi²jau³su² \p \v 7-8 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³lai²na² a²sa³wi³ha³lxai²na² whãi²na¹, a³li³ain¹sxã³ ĩ̱³ye³na² kãin²je³na² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² Ka³li³le²a²ko³xa² a³li³i² ka³lxa¹nũn³tũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² Ju³te²a²ko³xa² a³li³i² ka³lxa¹nũn³tũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² a³li³i² ka³lxa¹nũn³tũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² I³tu³me²a³ko³xa² a³li³i² nũ¹ã¹ Jor³tãu²yau³xa² a²yxo²ha³ti³nhãu³ã¹ a²nũ²a² ka³lxa¹nũn³tũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² a³li³i² Ti²ro³thĩ³na² a²ti²ta³lo³kxa³nãu³a¹ a³li³i² Si³tõ²thĩ³na² a²ti²ta³lo³kxa³nãu³a¹ a³li³i² ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² ãn³si³tẽ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² kãi³ũh¹ju³tan¹jau³xa² ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹sxã³ tĩ̱³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 9-10 Ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² te²a² ka³lxa¹txi³nãu³xa² ĩ³we²nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² ĩ³ton³te² nũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² ka³lxa¹nũn³tũ̱³ka̱³txa² tĩ̱³nyhain¹sxã³ Je³su²jah³la² wxa²wxai³te³lhxã³ ã³yãn³ja³lxu²sa²tã³nyhu¹i², sa²wxa²li²nyhu¹i² nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ka²no¹a² so¹sxã³ sa²hau³ko³kxi²sah¹lxi³hẽ¹li¹, a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txai²na² ã³nũ̱²kxi²sa²sxã³ ãn³kho³kxi²sain¹kxa²ya̱n³ti³su¹. Nxa¹nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxe³ju³tai²na² ko̱³nxe³te² a²yãu³ka³txi³nãu³xa² hi²sen³su² Je³su²jah³la² ĩ²ain¹to³ha²kxai³ ã³yxo²thu²ka̱³kxain¹ka³tu̱³ ĩ³wxan¹to³te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Tah²si¹lxi¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 12 Nxe³ha²kxai³ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ yxo²xũ̱n³txi³ ĩ³kwa³na³ain¹to³te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² Tah²sa¹ju³ta² a²nũ²a²nãu³xai²na² ĩ³yau¹ũ³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² sa³wi³ha³lxa² ĩ³kaix1so¹jau³su² \p \v 13 Nxe³nxa²ha¹te¹, Je³su²jah³lo²kxai³lu¹ wã³la³ka³ta³nãu³a¹ ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ a²nũ²a² te³nain¹kxa² so¹lxi³ ĩ³kaix1so¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹sxã³ ĩ³kaix1so¹ain¹tũ̱³ka̱³txai²na² ã³tĩ̱³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 14 In³txi³nãu³xa² hxi²ka²hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³nxa³kxi² ĩ³kaix1so¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³kaix1so¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Kan²txi³ ã³si³tẽ³sah¹lxi³hẽ¹li¹. Sah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³sa²si¹hã³nx2ta¹tu¹wi¹. A²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa², ĩ³yau¹ũ³hain¹yah³lxin¹tu¹wi¹. \v 15 Ko̱³nxe³te² a²yãu³ka³txa² a²nũ²ai²na² nxũ²kwa̱i³yxau³te²su² te²a² ĩ³ha¹jah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ nxũ²kwa̱i³li³ain¹si¹ha¹jau³su² ĩ³sa²si¹hã³nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 A²nxe³sxã³ ĩ³kaix1so¹tũ̱³ka̱³txa²sa¹: Si³mãu²ah³la² a²ĩ³lxa² ã̱³xa² Pe²jah³lo²su² nxe³ha²kxai³ \v 17 Ti³a²kah³la² Se³be³te²ah³la² a²ta²ha² nxe³ha²kxai³ Jo³ãu²ah³la² Ti³a²kah³lai²na² a²lo³na² nxe³ha²kxai³ a²ha¹lin¹jah¹la²nãu³xai²na² Je³su²jah³la² ãh¹ĩ³yĩ¹li²ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Wxãi²na² ta²li¹ti³hũ̱³ya³hi¹lxi¹. Ya³hin¹ha²kxai³ Bo³a³ner²jah³la² ĩ³yĩ¹li²nx2ta¹i¹. Je³su²jah³la² nxe² ĩ³yĩ¹li²jau³su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 18-19 Nxe³nxa²ha¹te¹ jã¹nxe³sxã³ ĩ³kaix1so¹tũ̱³ka̱³txa²sa¹: Ãn³tre²ah³la² nxe³ha²kxai³ Fi³li²pah³la² nxe³ha²kxai³ Bar³to³lo³me²ah³la² nxe³ha²kxai³ Ma³te²ah³la² nxe³ha²kxai³ To³me²ah³la² nxe³ha²kxai³ Ti³a²kah³la² Au³fe²ah³la² a²ta²ha² nxe³ha²kxai³ Ta³te²ah³la² nxe³ha²kxai³ Si³mãu²ah³la² nxe³ha²kxai³ a²nxe³te²a² ã̱³lxi³sxã³ se³lo²ti³nũ̱³ka̱³txi³si²ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³sxã³ Ju³tas² Is³ka³ri³o²jah³la² yxan¹nãu³u¹ta²kxai³ ko̱¹ko̱¹xa² hxi²ka²nãu³a¹ Je³su²jah³la² ã³yũ³ain¹jah¹lo²nũ³su² nxe³ha²kxai³, nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². In³txi³nãu³xai²na² yxo²ha³kxa¹ Je³su²jah³la² a²hi²sen³kxai³lu² ĩ³kaix1so¹ta³lun²ka³tu̱³ sxi²ha² ĩ³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Bel³se³bu²ah³la² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 20 Nxe³nxa²ha¹te¹, a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² ãn³sa²ki³nũ²kxain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³kxa²yu³su² Je³su²jah³lai²na² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² ain¹sxã³, hxi²kan¹ti³ ĩ³yai³nain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 21 Nxe³jau³xai²na² Je³su²jah³la² a²ya̱³la²nãu³xã² ain³kxain¹nxa²ha¹te¹ i³sxã³ sa²so¹te³lhxã³ wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Wi¹lain³nha²te²la¹ku². Wen¹te²la¹ku². Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 22 Nxe³nxa²ha¹te¹ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² a³li³sxã³ wxã³sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² Bel³se³bu²ah³la² a²ta³nãu³xa² a²hxi²kan¹jah¹lo²su² ha²kxai³ nxe³jah¹la² a²sa³wit3sin²tai¹. Nxe³te²si¹ha²kxai³ ã³si³tẽ³kxi²ha²kxai³ hxi²kan¹txi³ ko̱³nxe³te² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³li³si¹jau³su² ĩ³ye³kxi²te²sin¹yu²hẽ³li¹. Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ ĩ³kaix1tain¹sxã³ wãn³txai²na² ĩ³yau¹ũ³jau³xai²na² ĩ³yau¹ũ³hain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo²ai²na² nxe³te²nũ³nhũ̱³na³li¹. A²ta³a² nũ̱³ka̱³txa² a²hxi²kan¹te² si³yxau³tãu³a¹ Sa³ta³na²jah¹lai²la¹wi¹. Nxe³ha²kxai³, hai³txi³ Sa³ta³na²jah¹lo²la³ a²ta³a² nũ̱³ka̱³txi³khai³xa² ãn³sa²tã³hxa³tai¹nx3tho³li¹. \v 24 Jã¹nxa¹jau³su², a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² wã²nxũ̱h¹lxi³ ã³nhe¹kxi²yhu¹ain¹kxai²nãn²tu̱³ ya³lu²hxan³kxi²nyhain¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 25 Jã¹nxe³sxã³ a²wã³tã̱³xa²nãu³xã² a²nũ²su² te²an²tu̱³ ã³nhai²ta³lxi²sxã³ yxau²xai³lain¹kxai²nãn²tu̱³ hxa³tai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 26 Jã¹nxe³ke³la³te²kxai³, Sa³ta³na²jah¹la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ĩ³yxo²kwĩn¹kxi²nyhu¹sxã³ ã³nhe¹kxi²nyhu¹ke³la³te²kxai³ kan²txi³ yxau³ai¹nhĩ̱³nx2nxa³wi¹. Nain¹kxai²nãn²tu̱³, hxan³khaix1ai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \p \v 27 Jã¹nxa¹jau³su² sxi²ha² wa³kxẽn³yah³la² nũ̱³kxũn³jah¹lo²su² ye²kxai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹ti³ sxi²hai²na² ã³wih¹sxã³ a²yen³kxa² kãi³kxi²ti³hex1nxai¹nhĩ̱³nx2nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ nũ̱³kxũn³jah¹lai²na² i³sxã³ sa²tai³ta³lxi³kxain¹ke³la³te²kxai³ nxe³sãn²nũ²la² sxi²hai²na² ã³wih¹sxã³ a²yen³kxa² yxo²ha³kxa¹ hxi²kan¹ti³ kãi³wxa²so²hxa³thĩ̱³nx2na³li¹. \p \v 28 A²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. A²nũ²a² a²ten³te²su² te²an²tu̱³ a²ko̱³nxe³ju³ta² ĩ²li³ju³tan²tu̱³ kãi³ain¹kxai²nãn²tu̱³ wãn³txa² ko̱³nxe³jau³xa² Txa²wã¹sũ̱³na² ko̱³nxe³te²lo³jau³xa² ĩ³ye³kxain¹kxai²nãn²tu̱³, hã²wxãn³txa³ ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ ã³yxo²o³tũ²ain¹kxai²nãn²tu̱³ ã³wa²su¹tain¹ju³ta³nũ³a² yũ³ain¹tu¹wi¹. \v 29 Nxe³to³ta¹ wãn³txa² wai³nxa³jau³xa² e³kxain¹jau³kxai³lu¹: “A²ta³a² hxi²kan¹ta² hi²sen³su² Je³su²jah³la² ĩ³hxi²ka¹tin²tai¹.” Nxain¹jau³su² ain¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ko̱³nxe³te²lo³tain¹na³li¹. A²nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu² Sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ko̱³nxe³te²lo³jau³xai²na² sa²kxai³lu² hai³txi³ ã³wa²su¹ju³ta² yũ²nxa³wi¹. Te²yã¹nxe³sxã³ yan¹nãu³a¹ ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹kxa² yo³ha² a³ya³tain¹ju³ta³nũ³a² yũ³hĩ¹na¹ ã³wa²su¹ju³ta²nũ³a² yũ³ai¹nxa³lho³li¹. Hxi²ki³te²la³ yxau²sa²tẽ³ju³ta³nũ³a² so¹lxi³ yũ³ain¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 30 Nxe³ju³ta² ha³la³je¹nĩn³kxai³ ha³te̱h³nxã³nxa² hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² a²wãn³txa²su¹: \p — Je³su²jah³la² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³yxau²na³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jau³xai²na² Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² a²hã³ka³nũ¹na² a²lon³ti³tãu³xa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 31 Nxe³nxa²ha¹te¹, Je³su²jah³la² a²hã³ka³na² hi²sen³su² Je³su²jah³la² a²lon³ti³tãu³xa² hi²sen³su² wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ ha³lo²a² sxi²ha² ti²ta³lo³ka³nãu³a¹ yxau³ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² wa²li³si¹hain¹jau³su² ĩ³kaix1tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 32 Nxe³ju³ta² a²nũ²a² kãin² tũ̱³ka̱³txa² Je³su²jah³la² ãn³ki³ka³tih³kxa²wxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxet3sĩ¹lxi¹. Wxa²hã³ka³na² wxa²lon³txi³tãu³xa² ha³lo²a² he¹ain¹sĩn¹na³li¹. Ĩ³ye³kxi¹nxa²ti³te³nain¹sĩn¹na³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 33-34 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — A²nũ²a² ã̱³xa², txa²hã³ka³na² hũ̱³te²su² yũ², txa²lon³ti³tãu³xa² hũ̱³te²su² yũ² nxe³ain¹na³li¹. Nxe³sxã³ ãn³sa²wa³ti³nha²sxã³ a²nũ²a² ã³ki³ka³tih³kxain¹sxã³ ã³wxe³yain¹tũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu² ĩ²sa²so¹ai¹nha²kxai³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² txa²hã³ka³na² txa²lon³ti³tãu³xã² hũ̱³yah³lxi¹lxi¹. \v 35 A²nũ²a² a²ten³te² ten³jau³su² te²an²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² a²ten³jau³su² sa²yxo²wet1sxã³ kãi³kxai²nãn²tu̱³ a²nxe³te²su² te²he³la³ku³ txa²lon³su² nxe³ha²kxai³ txa²ha³lĩ³ti³su² nxe³ha²kxai³ txa²hã³ka³nu²su² nxe³ha²kxai³ nxe³te²sain¹na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \c 4 \s1 Yain³ta³ki³a² wi¹ki³a² ũ³whĩ̱¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²kxai³lu² ĩ̱³ye³na² a²yxo²ka³te̱h³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxa̱i³ a²nũ²a² kãi²li³khaix1tũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxa̱i³ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu², ka²no¹a² ĩ̱³ye³na² sxa³ka³lo³a² ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxa̱i³ kãi²li³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² a²yxo²ha³kxa¹, ĩ̱³ye³na² a²yxo²ka³te̱h³nãu³ai²na² yxau³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 A²nxe³tãu³a² Je³su²jah³la² hi²sen³su² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² yau³ka³lxa¹txi³ ĩ³tih³nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 3 Ĩ³tih³nxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. A²nũ²a² hai³sxa² wa³kxẽn³yah³la² yain³txa³ki³a² wi¹ki³a² wxa²sa²tãu³wa³ya²txũ³lhain¹sxã³ ũ³whĩ̱¹nũ²nhai¹. \v 4 Ũ³whĩ̱¹tãu³a² ki³ka³na³ku² ki³su² ki³a² tĩh³na² yxo²ki³sa² ã³yun¹na³nũ²nhai¹. óyun¹na³tãu³ a̱i³ka² wxã³sxã³ yai³nhxa³je²nũ²nhai¹. \v 5 Ãh¹ki³ka³na³ku² ki³su² ki³a² kxĩh³nũ̱³xa² a̱u³txi³ tah³lxa² yũ³ko³xa² ã³yun¹na³nũ²nhai¹. A²nxe³ kxĩh³nxai²na² kxĩh³nxa² a̱u³lxa³ha²kxai³ wa³su³txi³ ka³lũ̱³ye²nũ²nhai¹. \v 6 Ka³lũ̱³ye²te³na¹ u³je³na³kai²li² wxa²ki³ka³la³ka³tu̱³ ĩ³wa³ne²nũ²sxã³ wãn³txi³ye²nũ²nhai¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³tu̱³ yain³ta³ki³a² a²nxe²kxa² a̱u³txi³ sxa²nxa³ha²kxai³ ya²lun¹txi³ye²nũ²nhai¹. \v 7 Ãh¹ki³ka³na³ku² ki³su² ki³a² ha³lo²a² ũ³yen³ko³xa² ã³yun¹na³nũ²nhai¹. A²nxe³ki³ai²na² sa²kxai³lu² ka³lũ³xi²ye²nũ²nhai¹. Nxe³ta¹ ũ³yen³ko³su² ha²kxai³ hi³a² kha¹ka³txa² ka³lxa¹txi³ ka³lũ³ye²nũ³nha²kxai³ nxe³te²kxai³lu² yain³ta³nxe²kxa² wa³ne³sa³te³kxi²sxã³ ya²lun¹txi²ye²ha²kxai³ hai³txi³ wi¹ki³la³ ã³ki³i²yhe²nxa³nũ²nhai¹. \v 8 Nxe³yãn¹ta¹ ãh¹ki³ka³na³ku² ki³su² ki³a² kxĩh³nũ̱³xa² ti̱³ti̱n³tũ̱³xa² ã³yun¹na³nũ²nhai¹. A²nxe³ki³ai²na² sa²kxai³lu² wi¹ka³lũ̱³ha²kxai³ wi¹we¹nha²kxai³ yain³txa² kãin² ki³kan²kxi²ha²kxai³ kãin² sxa³ye²nũ²nhai¹. A²nxe³ki³ai²na² sa²kxai³lu² ã³nhai¹tũ³ta³ki³sa² ki³an²tu̱³ kũ³we²ki²la² ka³lxa²nxa³txi³ ãn³ki³i¹yhe²ha²kxai³, ã̱h¹ã³nhai¹tũ³ta³ki³sa² ki³an²tu̱³ ka³lxa¹txi³ ã³ki³i¹yhe²ha²kxai³, hã²wxãn³txa³ ãh¹ ã³nhai¹tũ³ta³ki³sa² ki³an²tu̱³ wa̱³li̱³kha³lhon¹txi³ ãn³ki³i¹yhe²ha²kxai³ nxe³ye²nũ²nhai¹. \p \v 9 Jã¹nxa¹jau³su² wi¹ko̱³nyah¹lxi³ti³ten³nxa²lxin¹kxai²nãn²tu̱³, wi¹lain³kxi¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Yain³txa³ki³a² ũ³whĩ̱¹jau³su² a²si³yxau³tãu³jau³su² \p \v 10 Ain¹ka³tu̱³, hã²wxãn³txa³ ye³jen¹nãu³kxai³ kãi²li³tũ̱³ka̱³txai²na² a³li³yai¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² nũh¹yxau³hĩn¹kxai³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² on³sxã³ he¹yain¹tũ̱³ka̱³txa² nxe³ha²kxai³ whãi²na¹ Je³su²jah³lai²na² ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wãn³txa², ĩ³yau¹ũ³jau³xai²na² ĩ³ye³kxi²sa²nhĩn¹jau³xai²na² a²si³yxau³tãu³a² ĩ³tih³nxe³sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 11 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxa²yu³tai²na² so¹lxi³ wãn³txai²na² tah²yau³xai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² a²nũ²a² ẽ¹nãu³a² sa²hau³ko³jau³nũ³su² nxe³jau³jau¹xai²na² txa²nũ² ã³ne³wxe³yah³lxin¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ tũ̱¹ka̱³txai²na² hĩ¹na² ti³he¹xai¹nxa³wi¹. \v 12 Nain¹kxai²nãn²tu̱³, \q1 Wi¹lĩ²ain¹kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³ wi¹ne³ka¹nain¹kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³ ã³ne³wxe³ai¹nhĩ̱³nx2nxa³wi¹. \q1 óne³wxe³ain¹ke³la³te²kxai³, a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² sa²ne³wa³ti̱³nhai¹nha²kxai³ sa²wa²su¹tai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \q1 Jã¹nxain¹kxa²ya̱n³ti³su², Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xai²na² so¹lxi³, ĩ³ye³kxain¹na³li¹, a²nũ²a² ã̱³xa²su¹. \m Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Jã¹nxe³jau³su² Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ka³lxa²na³li¹. Nxe³jau³jau¹xai²na² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹jau³xai²na² ã³ne³wxe³yah²lxa³lxi¹. Yxãn¹ta¹ jau¹xai²na² ha³ta̱³nxãn²txi³ ã³ne³wxe³yah²lxan³kxai²nãn²tu̱³, ĩh¹nxet3sxã³ wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² yxo²ha³kxa¹ ã³ne³wxe³yah³lxi³hĩ̱³nxãn¹te²la¹xã³? \p \v 14 Jã¹nxa¹jau³su² wãn³txai²na² e³kxi¹nx2ta¹jau³xai²na² a²si³yxau³tãu³a¹ ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹tu¹wi¹. A²nũ²a² yain³txa³ki³a² wxa²sa²tãu³wa³ya²txũ³lhain¹sxã³ ũ³whĩ̱¹jah¹lo²su² te²an²tu̱³ a²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³ye³jah¹lo²su² kxa²yã¹nx2na³li¹. \v 15 A²ki³ai²nãn²tu̱³ tĩh³na² yxo²ka³teh³nãu³a² ã³yun¹na³sxã³ sxa³ye²ki³ai²nãn²tu̱³, a²nũ²a² ã̱³xa² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²kxa² yã¹nxe³te²ju²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹, ain³kxain¹tãu³a¹, kwẽn¹ta²kxai³, Sa³ta³na²jah¹la² a²ta³a² hxi²kan¹jah¹lan²tu̱³ wxã³sxã³ a²wãn³txa² wi¹jau³xai²na² ã³wa²lho¹kxain¹te²ju²hẽ³li¹. \v 16 Jã¹nxe³sxã³ a²ki³ai²nãn²tu̱³ tah³lxi³ju³tai²na² ã³yun¹na³ki³kxa² yã¹nxe³ju³tan²tu̱³, a²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²kxa² yã¹nx2na³li¹. Te²nãn²tu̱³ a²wãn³txai²na² ain³kxain¹ka³tu̱³ ĩ³ka³li³hai¹nha²kxai³ wãn³txai²na² te³nain¹te²ju²hẽ³li¹. \v 17 Yxãn¹ta¹ te²na² yain³txa³ka³ta² a²nxe²ka² yũ²nxa³kxe³yã¹nxe² yxau²xai³jah¹lo²yã¹nx2na³li¹. Nxe³ha²kxai³ a̱u³txi³ yxo²ĩ²xa³kxe³su² ha³lo²a² ko̱³nxe³to³nha²kxai³ Sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ĩ³khãuh³lxa³thi¹nai¹nha²kxai³ nxe³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² wãn³txai²na² wa³su³txi³ sa²yxo²ã³te²ju²hẽ³li¹. \v 18 A²ki³ai²na² ha³lo²a² ũ³yen³ko³nãu³a² ã³yun¹na³ki³kxa² yã¹nxe³ju³tan²tu̱³ a²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²kxa² yã¹nx2na³li¹. \v 19 Yxãn¹ta¹ ha³lo²a² hxi²waut3ta³lxi³nha²khaix1nxe³ha²kxai³ a²yen³kxa² ta̱³nxa², a²ha³te̱h³nxã³nxa² yo³hi²ki̱³txã³nxa² ta̱³nxa² kãin² yxo²kwa̱i³nai¹nha²kxai³, Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ã³na¹ain¹sxã³ kwa² wa³ni̱³lon³sxã³ yxau²xai³lai¹nha²kxai³ nxe³kxa² yã¹nxain¹na³li¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² Sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²we¹tain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 20 Ãh¹ki³ai²nãn²tu̱³, kxĩh³nũ̱³xa² ti̱³ti̱n³tũ̱³xa² ã³yun¹na³sxã³ sxa³ye²ki³ai²nãn²tu̱³ wa̱³li̱³kha³lhon¹sxã³ ãn³ki³i¹yhe²nũ²nhai¹. Nxe³kxa² yãx1ju³tai²nãn²tu̱³, a²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxa²so¹sxã³ kan²txi³ i³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³te²a² ã³nhai¹tũ³tũ̱³ka̱³txa² ĩ²li³te²a² jũ¹nxe² wi¹lhin¹sxã³ sa²yxo²wet1sai¹nha²kxai³ ãh¹ ã³nhai¹tũ³tũ̱³ka̱³txa² ãh¹ ĩ²li³te²a² wi¹lhin¹sxã³ sa²yxo²wet1sai¹nha²kxai³ ã̱h¹li³nũn³sxã³ ã³nhai¹tũ³tũ̱³ka̱³txa² ãh¹ ĩ²li³nũn³te²a² wi¹lhin¹khai¹nxe³sxã³ sa²yxo²wet1sai¹nha²kxai³, nxe³kxa² yã¹nx2na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sxi²hẽ¹na² sa²kxĩ̱³kxi³ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 21 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³te³lhxã³ sa²kĩx3ki̱³tẽ³na² ũ³thũ²sxã³ sxi²hẽ¹nãu³a¹ tẽ³sxã³ ã³wih¹ki̱³te²la¹xã³? Hai³txi³ kwa³ta³lẽ³na² ũ³tĩ̱¹kxi²wxe³ki̱³sxa³ha²kxai³ hai³txi³ ka²ma²ka³lo³a² sxa³sxã³ ãu³xi²ki̱³ka³lo³a² a²yu³hẽ³nãu³a¹ ũh³wxe³ki̱³sxa³ha²kxai³ nxe³ki̱³te²sxa³yu²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ kĩn³txi³ ũh³wxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ sxi²hẽ¹nãu³a¹ whãi²na¹ wxa²ko²ko²ta²nẽ¹te²jai¹ti²ti¹. \v 22 Jã¹nxa¹jut3su² kxãn³nãu³ãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³nu²kxai³lu² oh³na² yxau³jah¹la²kxai³lu² yen³kxa² hãi³te²a² whãi²na¹ wã²nã³ũ¹nx2ti³tu¹wi¹. Jã¹nxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² yen³kxa² ũ³ho¹ain¹kxa² whãi²na¹ ĩ³yau¹ũ¹nx2ti³tu¹wi¹. \v 23 Jã¹nxa¹jau³su² wi¹ko̱³nyhah¹lxi³ti³ten³nxa²lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wãn³txai²na² wi¹lain³kxi¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. \p \v 24 Wxa²kãi³nyhu¹ah³lxin¹kxa² yã¹nxe² Txa²wã¹sũ̱³na² kãi³ũh¹nx2ti³tu¹wi¹. ówa²to²hi² kãi³ũh¹nx2ti³tu¹wi¹. \v 25 A²nũ²a² yen³kxi³nh²te²na² ãh¹ kãi²non³sxã³ yen³kxa² ũ³hũ¹nyhain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² yen³kxi³txa²jah¹la² yen³kxa²jũ¹nxe² yũ³kxan²ti³ sa²sai¹xi²hxa³tain¹tu¹wi¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Yain³txa³ki³a² a²wen¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 26-27 Nxe³ha²kxai³la¹, ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wãn³txa² ĩ³yau¹ũ¹nx2ta¹jau³xa² yã¹nx2na³li¹. Nxe³te³nah¹lxi¹. A²nũ²a² hai³sxa²nãu³a¹ yain³txa³ki³a² wxa²sa²tãu³wa³ya²txũ³lhain¹sxã³ ũ³whĩ̱¹nũ²nhai¹. Nxe³ka³tu̱³, ka³nxah³ti³na² ãu³xi² a³lan²tin³na² ĩ³sa²yxau² jã¹nxe² jã¹nxe² nxe³kxai²nãn²tu̱³ a²ki³ai²nãn²tu̱³ wi¹ka³lũ̱³xi² wi¹we¹ni² ye²nũ²nhai¹. Yxãn¹ta¹ a²nxe³ki³ai²na² ĩh¹nxet3sxã³ wi¹ka³lũ̱³sxã³ wi¹wen¹te²sin²ta²ku². Ki̱³nhai¹. Ko̱³nxe²ki̱³sxa³nhai¹. Nũ²nhai¹. Nxe³kxa² yã¹nx2na³li¹. \v 28-29 Kxĩh³nũ̱³nãu³a¹ yxau³te²ki³a² kwa²hãi¹nxe² ãn³ki³i¹yhe²nũ²nhai¹. A²wi¹lhĩn¹ju³ta² kã̱un³sxã³ ka³lũ̱³ka³tu̱³ a²nxã³nxa² ka³lũ̱³ka³la²na³na¹. Nxe³ka³tu̱³, a²wxi²a² ã³wxi²i²sxã³ ã³wxi²kan²kxi²na³na¹. Nxe³ka³tu̱³ hai³sxa² wa³kxẽn³yah³la² wãn³txi³kxai³lu¹: “Ka³ya̱³txa² kan¹na²hẽ³ni¹. Wxa²nãu²so¹jah³lxi³hẽ¹ni¹.” Nxe³nũ²nhai¹. Txa²wãn³txa² yã¹nx2na³li¹. Wxa²ẽ¹nãu³ai²na² a³la³kxi² kãi²non³tu¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Mos³tar²ta²ki³a² wi¹lwen¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 30 Ãh¹lxi³sxã³ wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹jau³xa² yã¹nx2na³li¹. \v 31 Nxe³te³nah¹lxi¹. Yain³txa³ki³a², Mos³tar²ta³ki³a² yã¹nx2na³li¹. Nxe³ki³ai²na² kxĩh³nũ̱³xa² ũ³whĩ̱¹ki̱³tãu³a¹ hĩ³ne³ka³ki³a² yxo²ha³kxa¹ ki³jũ¹lxi²sa²sai¹ki³ai²la¹wi¹. \v 32 A²nxe³ki³ki¹ai²na² ki³jũ¹lxi³khai¹nxe³ki³su² kxan²ti³ ta³ki¹ai²na² ka³lũ̱³nũ²la² wi¹wen¹nũ²la² hai³sxan¹tẽ³kxa² ã³wa²tot1sa²sai¹nũ²nhai¹. Hi³a²khai³xa² wen¹nũ²nhai¹. Nxe³sxã³ a̱i³ka² ã³wxã³ha²kxai³ yeh²nxi³nũ²nhai¹. Nxe³kxa² yã¹nxe³sxã³ Txa²wãn³txa² sa²yxo²we¹jah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹la² ĩ³ã̱³lxa³ti³hi¹txã²ti³tu¹wi¹. Nxe³sxã³ a²wi¹lhĩ¹na² jũ¹nxa² so¹lxi³ yxo²ĩ²sah¹lxin¹kxan²ti³ ye³jen¹na² ĩ³kãi²non³sxã³ yxo²ĩ²sah¹lxin¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 33 Jã¹nxe³sxã³ wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ka³lxa¹jau³xa² te²u¹jã¹nxe³jau³xa² ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nũ²a² hxi²kan¹ti³ wi¹ko̱³nyhain¹kxa² yã¹nxe³sxã³ ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 34 Wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² so¹lxi³ ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ a²si³yxau³tãu³khai³xai²na² sa²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² so¹lxi³ wã²nxũ̱h¹ ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ĩ̱³ye³na² ã³wxe³lhu²si¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 35 Nxe³nxa²ha¹te¹ sũ²ni²khai¹nxũ²la² Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³ye³na² Ka³li³le²a² ye³na² yxo²ha³ti³lhi³a³sah¹lxi³wxi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 36 Nxe³te³na¹, a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹txi³ wxã³sxã³ ãn³sa²ki³nũ²kxain¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³sa²si¹hã³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³ a²sa³wi³ha³lxi³khai³nũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu² whãi²na¹ ka²no¹a²ka³lo³ai²na² ũ̱h³nxũ̱³sa²tã³nũ̱¹xi²sxã³ ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² ka²no¹a² ã̱³ka³lo³a² kũ³we²ki²la² ka³lxa²nxa³ka³lo³nãu³xa² ai³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 37 Nxain¹tãu³a² kãin² sa²xit3jain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sa²xit3sxã³ ĩ̱³yau³xa² sa²so¹sxã³ sa²ta³kãu³sxã³ sa²ka²la¹so¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ka²no¹ai²na² ĩ³ni³sa²wi¹sxã³ ã³nũ̱¹te³lhxã³ yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 38 Nxe³hĩ¹kxai³lu² Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² ka²no¹a² si³ka³la³nhãu³ã¹ sxa³sxã³ ãu³xi²nũ²la² wã²la²ka³lo³a² ãn³ne³ka²la¹nha²sxã³ sxa³sxã³ ãu³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³tu¹lxi²si¹hain¹jau³xa²sa¹: \p — Tih³nxe³sa²jah¹lãi³. Nxet3sĩ¹lxi¹. Ĩ³lo³nxi²nẽ³te³lhxã³ sĩn¹na³li¹. Hxi²waun³ta²kxi¹nha²sĩn¹nxãn³ji¹wi¹? Yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 39 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ ĩ³sa²yxau³sxã³ i³txai²na² ĩ³kwa̱i²kwa̱i²kxi²ha²kxai³, ĩ̱³yau³xai²na² ĩ³ye³kxi²ha²kxai³: \p — Ã³yit1sxã³ ã³nhãu²no³txa²sã²nhẽ³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ i³txai²na² ã³wxe², ĩ̱³ye³nai²na² ã³nhãu²no³ti² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 40 Nxe³ha²kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ yu̱h³li³nx2ti³ji¹wi¹? Hãi¹nxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² so¹lxi³ yxo²ĩ²jah³lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 41 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² sa²kxai³lu¹ ĩ³yon²ta³kxi²nha²sxã³ ĩ³ye³kxi²nyhu¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³jah¹lo²ta̱n³te²la¹xã³? Jah¹lai²na² wãn³txa² it3ta² ũ̱n³ju³ta² ã³wxe³si¹jau³su² ĩ̱³ye³na² sa²hãu²not3si¹jau³su² nxe³ten¹tu³wi¹. Nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \c 5 \s1 Ko̱³nxe³te² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³li³jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ ĩ̱³ye³nai²na² ã³yxo²ha³ti³sai¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ha³lo²a² Je³ra²sa² nũ̱³ka̱³txa² yxau³ta³ko³xa² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 ówi¹hain¹tãu³a¹ Je³su²jah³lai²na² ka²no¹a² a³li³tãu³a¹ a²nũ²a² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³yxau³jah¹lo²su² te²kxai³lu¹ ne³khau²hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3-4 A²nxe³jah¹la² ya³lu²te²a² sa²nĩ̱³kxi²ko³nãu³a¹ yxau³jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Hai³txi³ a²nũ²a² ã̱³xa² hxi²kan¹ti³ ũh³wxe³ain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Ye³ka³lxa¹txi³ kwa³thi³lĩh³na² sa²hxi²kĩ¹i² sa²yu̱x3kĩ¹i² nain¹to³kxan²ti³ ya³lot3sxã³ ĩ³hxau³kxi²nyhain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Hxi²kan¹ti³ ĩ³hau³kot3tain¹to³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 5 A²nxe³jah¹la² ya³lu²te²a² sa²nĩ̱³kxi²ko³nãu³a¹ nũh¹yxau² wã³la³ka³txa²nãu³a¹ nũh¹yxau² ka³nxah³ti³na² wxan¹to³hi² tah³lxa³ka³ta² to̱¹ka³ta² ũ³yho³li³nha²to³hi² a³lan²ti³nha² jã¹nxe³to³hi² nxe³yain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 6 Nxe³nxa²ha¹te¹ jah¹lai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² u²ten³sa²tã³sxĩ²tãu³ yãn³txi³ ĩ³ha²no¹nha²kxai³ Je³su²jah³lai²na² ĩ³sa²nẽ¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7-8 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — A²ta³a² ko̱³nxe³jah¹lãi³. Wa²li³txu¹li¹. Jah¹lai²na² wxa²nxũ²kwa̱i³li³txu¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ in³jah¹lai²na² sa²kxai³lu¹ wxan¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² Tah²si¹lxi¹. Ĩh¹nxe³sa²te³lin¹ji¹wi¹? Ĩ³khãu³lhxa³ti³sa²txa³hẽ¹li¹. Txa²wãn³txai²na² ĩ³wã̱³txi³sain³nxa²ha¹jau³xai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² oh³nãu³a¹ yxau³jah¹la² hi²sen³su² ain³kxi²sa²jau³xai²la¹i¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 9 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹nxet3sxã³ ĩ³yĩ¹li²nhãn¹ji¹wi¹, wxa²ĩ³lxa²su¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ jah¹lai²na² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²ĩ³lxa² Yxo²ka³lxa¹jah¹lo²sa¹wi¹, ka³lxa¹khaix1te²sa²sĩ¹nha²kxai³lu¹. \p \v 10 Jã¹nxa¹jau³su² ta²ko¹xai²na² a³li³si¹sa²nhĩn¹jau³su² ĩ³sa²si¹hã³sa²sĩn¹txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxe³hĩ¹nãu³a² wã³la³ti²ka³nãu³a¹ ka³yxuh³xa² kwa³jan³ta² yxa³kxa² ũ³yhait1ho³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 12 Nxe³ain¹ye²ha²kxai³ a²ta³a² nũ̱³ka̱³txa² a²wãn³ti³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³txi³sain³te³nah¹lxi¹: \p — Yxa³kxa³nãu³xai²na² ĩ³sa²si¹hã³sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Ka³yxuh³xai²na² ã³nxũ²kwa̱i³wi¹ti³ten³sa²sĩn¹nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³ti³kxai³lu¹: \p — Jã¹nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³sxã³, a²ta³a² nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² in³txai²na² wxa²nxũ²kwa̱i³li³ain¹sxã³, yxa³kxi³nãu³xai²na² ã³nxũ²kwa̱i³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ yxa³kxa² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu² yxo²ha³kxa¹ a²wã³la³ti²ka³nãu³ai²na² ã³ni³hi²kan³sxã³ ĩ̱³yen³nãu³ai²na² ã³yu¹nũ̱³sxã³ ĩ³lo³nxi² ya²lun¹ti²hxan³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 14 Nxe³ha²kxai³lu¹ yxa³kxa² nũ̱³ka̱³txai²na² a²wa³kxẽn³ti³nãu³xa² sa²kxai³lu² yuh³lxa³txi³ ã³ni³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sxi²yhe³nai²na² ã³ni³hi² Je³ra²sa² nũ̱³ka̱³txa² a²ko³xai²na² yxo²ha³kxa¹ ã³ni³hi² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ ha³lo²ai²na² ĩ³ye³kxa²sa²sai¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³, a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ aun³ti² wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la², ha³lo²ai²na² ĩ²te³lhxã³ka². \v 15 Aun³ti² wxã³ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³lai²na² ĩ³ha¹txai¹nha²kxai³ in³txai²na² a²ta³a² nxũ²kwa̱i³li³nyhain¹jah¹lai²na² ĩ²ai¹nha²kxai³, nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². In³txai²na² wã²la² wi¹wi²kxi²nha²sxã³ yxau³ha²kxai³ wi¹lxon³kxi² yxau³ha²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² a²nũ²a²nãu³xai²na² ĩ²ain¹tãu³, yu̱h³lã¹khaix1ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16-18 Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu¹ a²nũ²a² ha³la³je¹nai³kxai³ ha³lo²a² ĩ²ain¹tũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu¹ ĩ³ye³sxã³ aun³ti² wxã³ain¹tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³hen³txain¹te³nah¹lxi¹, a²nũ²a² ko̱³nxe³te² a²yãu³ka³txi³nãu³xai²na² nxũ²kwa̱i³yxau³jah¹la² we²nxi²ju³ta² ha³ta̱³nxain²txi³ ĩ³yau¹ũ³ai¹nha²kxai³ yxa³kxa² nũ̱³ka̱³txa² ĩ³ya²lun¹ti³ju³ta² ĩ³yau¹ũ³ai¹nha²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ a²nũ²a² aun³ti² wxã³ain¹tũ̱³ka̱³txai²na² ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Txa²ha³lo²a² ko¹xai²na² wxa²li³txa²sĩ¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³hĩ¹kxai³lu¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu¹ wa²li³te³lhxã³ nxe³ha²kxai³ ka²no¹a² ã³wih¹ka³tu̱³ a²nũ²a² a²ta³a² nxũ²kwa̱i³li³yain¹jah¹la² wxã³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ã³si³tẽ³nxa²ha¹ju³ta² ten³khaix1sa³nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Yxãn¹ta¹ hai³txi³ Je³su²jah³lo³la³ hãi¹nxe² wxã²nã¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxe³ju³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² a²wãn³ti³kxai³lu¹: \p — Wxa²sxi²yhe³na² wxa²ya̱³lxi³nãu³xa² sxi²ha² ĩ³txu¹li¹. Nĩn¹ka³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² kãi³kxi¹nxa²ju³ta², ĩ³hen³txi³txai¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 Nxe³nxa²ha¹te¹ jah¹lai²na² sa²kxai³lu² ĩ³sxã³, a²sxi²yhen³nãu³xai²na² hxi²ka² hxan³jen³nãu³xa² yxo²ha³kxa¹ ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³lai²na² kãi³kxi²ju³ta² ĩ³hen³txi³sxã³ ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ kãin² ĩ³wã̱³wã̱³txi³kxi²nhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Jai²rah³la² Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²jau³su² \p \v 21 Nxe³nxa²ha¹te¹, ĩ̱³ye³na² a²yxo²ha³tih³nãu³a¹ Je³su²jah³lai²na² ka²no¹a² ã³yxo²ha³ti³sa²sai¹ka³tu̱³ a³li³hĩ¹na¹ a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu² ã³nũ²kxain¹sxã³ yxau³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 22-23 Nxe³ju³ta² in³txa² a²ĩ³lxa² Jai²rah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² a²hxi²kan¹jah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ Jai²rah³lo²su² te²kxai³lu¹ wxã³sxã³ Je³su²jah³la² ĩ²ain¹ka³tu̱³, ãn³ka̱³ti̱³wxe³sxã³, ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Txa²ka³ne³lxa² ya³lu²kxi²sa²tẽ³na³li¹. Wxã³sxã³ txa²ka³ne³lxai²na² wxa²wxai³kxi¹sẽ¹li¹. Nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ we²nxi²xi²tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 24 Nxe³ha²kxai³ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu², Jai²rah³la² ã³si³tẽ³kxa² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² ã³ki³ka³ti³kxain¹sxã³ ãn³kax3tũ̱³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txu¹ha² ĩ³ton³kxi²ta¹ka³lxa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 25-26 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txai²na² nxe³tau³ta² ka³na³ka³na³ta¹ka³lxu³su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ta¹ka³lxai²na² kãin² ĩ³ton³to³ta¹hxai²hẽ¹la². Hxi²ka²hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³sxã³ kwẽ³ko³nhĩ¹nai³ta² sa²kxai³lu², ĩ³si³ti³hon³ka³txa² ã³nĩ³ton³ ãn³si³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ hĩ³ne³kxa² hoh³lxi³sa²jah³la² ĩ³ta³ka³txai²na² o²la³kxi²te³lhxã³ a²ha³te̱h³nxã³nxa² ũ³yho³hi²txã³nxa² hãi¹nxe³ti̱³xa² ũ³hũ¹hxa³tain¹kxan²ti³nũ¹ hai³txi³ we²nxi²ti³hex1ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Hãi¹nxe³sxã³ khãuh³lxi³ton³nha²ha²kxai³ hãi¹nxe³sxã³ ã²la² kãin² ĩ³ton³to³ha²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \v 27 Nxe³nxa²ha¹te¹ ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² te²a² we²txi²jau³su² ain³kxi²nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ wxã³sxã³ Je³su²jah³la² ĩ³hit1sxã³ ã³ya̱u³son³kxi²ka³tu̱³ a²wã²la²ka³lo³a² wxa²to³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 28 Nxe³ju³ta² ta¹ka³lxai²na² a²ẽ¹nãn¹jau³la³ ĩ³ye³kxi²nha²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² a²wã²la³ka³lo³a² he³la³ku³ wxa²to³kxi²na¹kxai²nãn²tu̱³ we²nxi²sa³tũ¹xã¹. Nxe³nha²sxã³ wxa²to³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 29 Wxa²to³kxi²ka³tu̱³ wa³su³txi³ ĩ³ta³ka³txai²li² we²nxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Txa²nũ²ai²na² wa²su¹wa²sun¹khaix1sa³nhã¹. Nxe³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 30 Nxe³nxa²ha¹te¹, Je³su²jah³la² a²ẽ¹nãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²sĩ̱³na² wi¹la¹tãu³a² so¹kxi²sain¹na²na¹. Nxe³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txai²na², a²nxũ²kwa̱i³ye³la³nãu³a¹ ã³sa²wa³ti̱³nha²sxã³ ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹te²la³ta̱³ txa²wã²la³ka³lo³ai²na² wxa²to³syah¹lxin¹si²lxi¹? Nxe³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 31-32 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³li³te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² kãi²li³tũ̱³ka̱³txai²na² ã³ki³ka³ti³kxi²wxe³sxã³ ãn³to³nxain¹sĩn¹na³li¹. Nxe³nxai¹nha²kxai³ ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³: “Ĩh¹te²ta̱³ wxa²to³sain¹ji¹wi¹?” Nxe³nhĩn¹jau³xai²na² ĩ³ye³nhĩn¹ji¹wi¹? Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² a²nũ²a² wxa²to³te²a² ĩ²te³lhxã³ Je³su²jah³la² sa²wa³ti̱³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 33 Yxãn¹ta¹ tu¹ha³ka³lxai²na² sa²kxai³lu², ju¹tai²na² sa²kxai³lu² ã³ne³wxe³khai¹xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³, kãin² yu̱h³lxi³ha²kxai³ ĩ³ka³ta³txa³sa²ha²kxai³ wxã³sxã³ Je³su²jah³la² ã³ka³ti³wxe³ka³tu̱³ ha³lo²a² hãi¹nxe³ti³xa¹ ĩ³yau¹ũ³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 34 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxet3sã¹nxi¹. Yxo²ĩ²sa¹nha²kxai³ we²txi¹nxa²ha¹xĩ¹. Wa²su¹wa²su¹ yxau²xai³txa²hẽ³ni¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Jai²rah³la² wẽ³sa² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²si¹jau³su² \p \v 35 Nxe³nxa²ha¹te¹, Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²nyhain¹ti̱³kxai³lu² a²nũ²a² ka³na³ku² Jai²rah³lai²na² sxi²ha² wxã³sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jai²rah³lãi³. Nxet3sĩ¹lxi¹. Wxa²ka³ne³lxin³txi² ya³lu²kxi¹nx2na²li¹. Nxe³ha²kxai³ Je³su²jah³lai²na² ĩ³hxi²ka̱u³ka̱u³sĩn¹txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 36 Nxe³kxan²ta¹ jau¹xai²na² ĩ³ye³kxain¹kxan²ta¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ a²hxi²kan¹jah¹lai²na² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yuh³lxi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹sxã³ yxo²ĩ²sẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37-38 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² hi²sen³kxai³lu¹, a²nũ²a²nãu³xai²na² ã³si³tẽ³kxain¹te²nãu³xa² ha³lo²a² yxau³sxã³ wahx3nxe³si¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ Pe²jah³la² so¹lxi³, Ti³a²kah³la² so¹lxi³, Jo³ãu²ah³la² Ti³a²kah³la² a²lo³na² so¹lxi³, Je³su²jah³la² ã³si³tẽ³la³kxah¹lxi³sxã³ a²sxi²ha² ya̱u³son³yah³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹ thĩ¹nai²li² a²nũ²a²nãu³xã² yxau³te²nãu³xa², kãi²nxon³sxã³, kãin²nã̱n³ti³sxã³ hxi²ka̱u³ka̱u³nha²sxã³ he¹li³ye²yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 39 Nxe³ju³ta²kxai³, Je³su²jah³la² ã³wih¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ hxi²waun³txi³nha²sxã³ kãin²nã̱n³khaix1yah³lxin¹ji¹? Hai³txi³ wẽ³sa³la³ ya³lu²nxa³wi¹. Hãi¹nxe³sxã³ kãin² ãu³xi²na³li¹? Nxe³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 40 Yxãn¹ta¹ a²nũ²a²nãu³xai²na² yxo²ĩ²ai¹nxa³jau³su² ĩ³yxo²kwa³lxi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²kxai³lu¹ a²nũ²a² a²yxo²ha³kxa¹ aun³ta²li³si¹nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ a²wĩ³na² so¹lxi³, a²hã³ka³na² so¹lxi³, Je³su²jah³la² sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² so¹lxi³ sxã³ Je³su²jah³la² tẽ³li³yhu¹sxã³ a²wẽ³sa² sxa³thĩ³na² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 41 ówi¹hain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² wẽ³sa² a²hxi²ka² hxi²ki³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Wẽ³sãi³. Ĩ³sa²yxau³nxi¹. Nxe³nxa²ha¹xi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 42 Nxe³hĩ¹na¹ wa³su³txi³ wẽ³sa²kxai³ ĩ³sa²yxau³ka³tu̱³, ã³nxai³ta¹hxai²hẽ¹la², wãi²ta² wẽ³sa²kxai³la². Nxe³ju³ta² ãn³si³tẽ³kxi²tũ̱³ka̱³txai²na² kãin² wã̱³txi³lo³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 43 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu¹, yxo²xũ̱n³txi³ ĩ³kwa³na³ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ju¹tai²na² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³hen³txain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹nxe³sxã³ wẽ³sai²na² yain³txa² ũ³hũ¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \c 6 \s1 Na³sa³re²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txa² sa²yxo²ã³jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ nũ¹ã¹ wa²li³ain¹ka³tu̱³ a³li³lah¹sxã³ ton¹ta³ko³xai²na² ã³nxai³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² sa²kxai³lu² ã³si³tẽ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³nxa²ha¹te¹, Sa²ba³to³ nxe³ju³kxai³lu² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ĩ³ye¹nxain¹to³ju³kxai³lu² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² ã³wih¹sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Wãn³txa² jau¹xai²na² a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu² ain³kxain¹ka³tu̱³ ĩ³wã̱³wã̱³txain¹sxã³ yxo²o²lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² ĩh¹nxe³ju³khai³xa² ĩ³hxi²ka¹txai¹nhĩ̱³te²la¹ku¹? Ĩh¹te²ta̱³ wxi²kan¹jau³xa² ĩ³tih³nxe³hĩ̱³te²la¹ku¹? Ĩh¹nxe³sxã³ wã³nxĩn¹sxã³ kãi³hĩ̱³te²la¹ku¹? Ki̱³nhai¹. Ko̱³nũ¹hxain¹ki̱³sxa³nhai¹. \v 3 Jah¹lai²na² hãi¹nxe³sxã³ sxi²ha² ton³ju³ta² a²hoh³lxi³su² jah¹lai²la¹wi¹. Jah¹la² Ma³ri²a³ka³lxai²na² a²ki³lha³lxa² nxe³ha²kxai³ Ti³a²kah³lai²na² Jo³se²ah³lai²na² Ju³ta²sah³lai²na² Si³mãu²ah³lai²na² ain¹sxã³ a²kan³ti³nãu³xa² nxe³ha²kxai³ nxe³jah¹la¹wi¹. A²ha³lĩ³ti³nãu³xa² yxau³ye²nẽ³lain¹na³li¹. Hxi²kan¹jah¹lo²sxa³wi¹. Nxe³sxã³ hxi²ye¹ta³lxain¹sxã³ e²nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 4 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² a²wãn³txa² hen³txi³jah¹lo²su² te²kxai³lu¹ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ yxo²ĩ²ain¹na³li¹. Yxãn¹ta¹ a²wã³tã̱³xa²nãu³xa² hi²sen³ta̱³ so¹lxi³ yxo²ĩ²ai¹nxa³ha²kxai³, sxi²yhen³khai³xa² yxau³yain¹tũ̱³ka̱³txa² hi²sen³ta̱³ so¹lxi³ yxo²ĩ²ai¹nxa³ha²kxai³, a²nũ̱³ka̱³txi³khai³xa² hi²sen³ta̱³ so¹lxi³ yxo²ĩ²ai¹nxa³ha²kxai³ ain¹na³li¹. Jã¹nxe³sah²lxin¹nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5 Nxe³ha²kxai³ Je³su²jah³la² hxi²kan¹ti³ nũ̱³kxũn³ju³ta² kãi³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Hãi¹nxe³sxã³ a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² ka³lxa²nxa³te²su² te²a² so¹lxi³, wxa²hxi²to³hain¹sxã³ ĩ³we²nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 6 A²nũ²a² yxo²ĩ²ai¹nxa³ju³ta² Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³wã̱³nxe³khaix1ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ sxi²yhen³nãu³xa² ai³lha²thet3sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³sa²si¹hã³si¹hain¹jau³su² \p \v 7-9 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³kaix1so¹sxã³, ha¹li¹ wxa²hau³kot3sxã³ ĩ³sa²si¹hã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³sa²si¹hã³ain¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³li³si¹tain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Txa²hxi²ka¹na¹ju³ta² ũ³hũ¹nx2ta¹wi¹. Yxãn¹ta¹ ai³yah³lxin¹ju³ta² a²yen³kxa² tẽ³sxã³ ai³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Tãu²nxa² so¹lxi³, tẽ³sxã³ ã³nxai³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Hai³txi³ yain³txi³nũ̱³la³ tẽ³xa³i² wã²lẽn¹ta³ tẽ³xa³i² ha³te̱h³nxã³nxa² ũ³yho²hi²ki̱³txã³nxa² wã²lẽn¹ta³ wi¹so¹sxã³ tẽ³xa³i² nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Yu³wi²kxi²nyhah¹lxin¹ka³lo³a² so¹lxi³ yu̱³wi²ki²nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹ wã²la²ka³lo³la³ tẽ³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 10 Jã¹nxain¹jau³su² ĩ³ye³kxain¹jau³xa²sa¹: \p — Sxi²yhe³na² ĩ²li³jen³su² je³nãn²tu̱³ ã³nxai³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ sxi²ha² ã³wih¹te³lhxã³ a²wa³kxẽn³yah³la² ka²la¹txa²lxain¹kxai²nãn²tu̱³ a²nxe³jah¹lo²su² jah¹la² sxi²ha² so¹lxi³ ãu³xi², yai³ni², nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Sxi²yhe³nai²na² he¹yah³lxi¹nhĩ¹nãn¹te²tu̱³ sxi²ha² ã̱³xa² ã³ya¹ya¹jah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 11 Yxãn¹ta¹ sxi²yhe³na² ĩ²li³jen³su² je³nãn²tu̱³: “Wxãi²na² ten³nxa²lxi³sĩ¹nx3nhai¹.” Ne³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txi³la³ ain³kxi²ti³ten³ti³he¹xai¹nxa³kxai²nãn²tu̱³ sxi²yhe³nai²nãn²tu̱³ wa²li³jah³lxi³hẽ¹li¹. Wa²li³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ kĩ̱h³nũ̱³xa² wxa²yu̱³kxa² ti³so¹yah³lxin¹tũ̱³xa² ti³yu̱³tu̱n³ta³kxi²nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ³ain¹yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 12-13 Nxe³ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² ã³nxai³ain¹ka³tu̱³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³ju³ta² ã³na¹sxã³ ã³ta³lo³ta³wxe³ki̱³si¹jau³su² ĩ³hen³txi² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² ka³lxa¹txi³ nxũ²kwa̱i³li³si¹hai¹ni² a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² te²a² ka³lxa¹txi³ o²lyau³xa² a³se³to²na²yau³xa² tẽ³sxã³ wxa²ne³to̱¹la³kxi²sxã³ ĩ³we²txi² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² su²lhã³jau³su² \p \v 14 Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² kãi³ju³ta² sa²kxai³lu² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³ye³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹jau³xa² a²hxi²kan¹ta² si³yxau³jah¹la² E³ro²jah³lo²su² te²kxai³lu² ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ a²nũ²a² ĩ²li³te²a² e³te³nah¹lxi¹: \p — Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹nẽ³jah¹lo²su² ya³lu²ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ha²kxai³ hĩ¹na² a²yen³kxa² hxi²kan¹ti³ kãi³ain¹na³li¹. \p \v 15 Ain¹ka³tu̱³ a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ²li³te²a² e³te³nah¹lxi¹: \p — E³li²ah³lo²su² te²la¹i¹. Nxe³ain¹ka³tu̱³ a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³lxi³nũn³te²a² e³te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹lai²la¹i¹. Kxã³nhxĩ¹nai³tã² ĩ³sa²si¹hã³nẽ³kxu¹jã¹nxe³jah¹lai²la¹i¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 16 Yxãn¹ta¹ jau¹xai²na² E³ro²jah³lai²na² ain³kxi²ka³tu̱³ ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \p — Ha³la³je¹nai³tã² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² ũ³nhe³ki²lho¹si¹hai¹na¹jau³su² kwa³na³ai¹na¹hẽ³li¹. A²nxe³jah¹la² hĩ¹na² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²na³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17-18 Nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu¹, ha³la³je¹nhĩ¹nai³kxai³lu¹ E³ro²jah³lai²na² a²lon³na² a²ĩ³lxa² Fi³li²pah³la² ĩ³yĩ¹li²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ Fi³li²pah³lai²na² a²sxe³xa³ka³lxa² a²ĩ³lxa² E³ro³ti²a³ka³lxa² ĩ³yĩ¹li²ta¹hxai²hẽ¹la². E³ro³ti²a³ka³lxai²na² sa²kxai³lu² E³ro²jah³lai²na² a²hi²sen³kxai³lu² ha³la³je¹nhĩ¹nai³kxai³lu² hait1so¹kxi²yha¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ta¹ Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² sa²kxai³lu¹ E³ro²jah³lai²na² ĩ³tih³nxe³jau³xa²sa¹: \p — E³ro²jah¹lãi³. Nxet3sĩ¹lxi¹. Wxa²lon³na² Fi³li²pah³la² a¹he¹na³li¹. Nxe³kxa²yu³su² a²sxe³xa³ka³lxai²na² hait1so¹kxi²yha¹hin¹ju³ta² wai³nxa³wi¹. Kãi³in¹ju³ta² Txa²wã¹sũ̱³na² te³nxa³wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Nxe³ha²kxai³ E³ro³ti²a³ka³lxai²na² a²hi²sen³kxai³lu² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² ĩ³xa̱n³ta³kxi²khai¹xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²wẽ³sãi¹yah³lai²na² sa²kxai³lu² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la²kxai³ i³ain¹sãn²sxã³ sa²tai³kxain¹sxã³ sxi²ha² kan²thĩ³na² ũ³tĩ̱¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³kxa²yu³su² E³ro³ti²a³ka³lxai²na² sa²kxai³lu² Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² ĩ³su²lhã³ti³ten³khaix1ain¹ta¹ hxi²kan¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 20 Hxi²ka¹nai¹nxa³ju³ta²sa¹: E³ro²jah³lai²na² sa²kxai³lu¹ a²ẽ¹nãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² wi¹lhin¹khai¹nxe³sxã³ wain¹khaix1jah¹lai²la¹xã¹. A²ko̱³nxe³ju³ta³la³ yũ³ti³hex1jah¹lo²sxa³xã¹. Yu̱h³lxai¹na¹nhã¹, Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na²su¹. Ain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ a²sxe³xa³ka³lxa² a̱n³txi³ju³ta²kxai³ ĩ³su²lhã³ain¹kxa²ya̱n³ti³su² E³ro²jah³lai²na² sa²kxai³lu² Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² ã³non²ta³kxi²to³ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹sxã³ Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² wãn³txa² E³ro²jah³lai²na² ain³kxi²sxã³ kãin² yu̱h³li³to³nha²sxã³ ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²nha²kxan²ti³nũ¹ ka³lih³kxi²nha²sxã³ ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 21 Nxe³to³ta¹ a²ha² ya̱n³nãu³kxai³lu¹ E³ro²jah³lai²na² a²hi²sen³kxai³lu¹ a²hã³ka³na² ẽ¹na² a³li³la¹hain¹ju³tai³tã² ain³kxi¹xi²nha²te³lhxã³ kãi³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Kãi³ain¹ju³ta²sa¹, a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ka³lxa¹txi² so³ta²to² nũ̱³ka̱³txa² a²hxi²kan¹ti³nãu³xã² hãi¹nxe³ti̱³xa² ka³lxa¹txi² Ka³li³le²a²ko³xa² a²hxi²kan¹ti³nãu³xa² ka³lxa¹txi², nxe³ain¹ka³tu̱³ ã³yã³nũ²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹sxã³ a²yain³txa² ka³lxa¹txi³ kãin² ĩ³yai³ni², yain³txi³yau³xa² ũ̱n³jau³xa² kãin² ĩ³na², nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ta¹ E³ro³ti²a³ka³lxa² a²ẽ¹nãn¹jau³kxai³lu¹ e³kxi²nha²te³nah¹lxi¹: \p — Hĩ¹na² txa²ha³lo²a² hau³kon³na³na¹. Hĩ¹na² Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² su²lhã³ai¹na¹ju³ta³nũ³a² a̱in³nha¹nhã¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 22 Nxe³ju³ta²kxai³ E³ro³ti²a³ka³lxa² a²ka³ne³lxa² ya³sxã³ a²nũ²a² ã³yã³nũ²kxain¹thĩ³nãu³a¹ ã³wih¹sxã³ nũ̱h¹ ã³ha³te̱³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² E³ro²jah³la² kãin² ĩ³ka³li³kxi², E³ro²jah³la² ĩ³ka²la¹tũ̱³ka̱³txa² kãin² ĩ³ka³li³kxi² nxe³yhain¹te³nah¹lxi¹ E³ro²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ wãin²ta¹ka³lxai²na² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yã¹te² yen³kxa² ten³nxa²ji¹xi¹? A²yen³kxa² a²te³nĩn¹kxa² ĩ³wã̱³txi³san¹kxai²nãn²tu̱³ ũ³hũ¹nxa²ha¹tũ¹xĩ¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Jã¹nxe³sxã³ E³ro²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²yen³kxa² yxo²ha³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³ ĩ³ha³la³tãu²so¹sxã³ ũ³hũ¹nxa²ha¹tũ¹xĩ¹, ĩ³wã̱³txi³san¹kxe³la³ti¹. Ki³han³nxa³xi¹. Nxe³ju³ta² txa²wãn³txai²na² ĩ³wa²li²na¹ke³la³te²kxai³, Txa²wã¹sũ̱³na² a²ko̱³nxe³ju³ta² ũ³hũ¹sa²hĩ̱³nx2na³ni¹. Jã¹nxe³sa²kxa²ya̱n³ti³su² na¹nhi¹. Nxe³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 24 Nxe³nxa²ha¹te¹ wãin²ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² wa²li³sxã³ a²hã³ka³na² ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Hã³kãi³. Nxe³nxi¹. Yã¹te²a² yen³kxa² ĩ³wã̱³tain¹hĩ̱³na¹te²la¹ku²? Na¹nhi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹: \p — “Jo³ãu² Ba³tis²jah³la², ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹nẽ³jah¹la² a²ne³ka² so¹lxi³ ten³sa³nha²wi¹.” Nxe³txai¹nhẽ³ni¹. A²hã³ka³nai²na² wãn³txa² ĩ³wã²lũ³xi²jau³xa² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 25 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²wãin²ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² ã³ni³hi² ĩ³whi¹xi²ka³tu̱³ a²hxi²kan¹te²a² sa²kxai³lu² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Jo³ãu² Ba³tis²jah³la², ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹nẽ³jah¹la² a²ne³ka² so¹lxi³ pra²ta²ka³lo³a² ũ³yhe³hẽ²ti³sxã³ ũ³hũ²xa¹sẽ¹li¹. Kwẽn¹tai²na² ten³sa³nhai¹. Nxe³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 26 Nxe³ju³ta²kxai³ a²hxi²kan¹ta² si³yxau³jah¹lai²na² ĩ³ãin²txi³khaix1ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ ha³la³je¹nĩn³kxai³ a²wãn³txai²na² a²yen³kxa² wãin²ta¹ka³lxai²na² ũ³hũ¹te³lhxã³ nxe³jau³xai²na² yxo²a̱n³ta³ti³ e³ain¹jau³xai²na² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ²i² ain³kxi² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ E³ro²jah³lai²na² sa²kxai³lu² wãn³txai²na² ĩ³wa²li²ju³ta³la³ ten³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². A²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ a²ẽ¹nãu³a¹ o̱³nxa³jau³su² ĩ³ye³kxain¹kxa²ya̱n³ti³su² Sũ̱³na² ko̱³nxe³ju³ta³la³ ũ³hũ¹ain¹kxa²ya̱n³ti³su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 27-28 Nxe³ha²kxai³ kwẽn¹ta²kxai³ so³ta²to²jah¹la² ĩ³kwa³na³ta¹hxai²hẽ¹la². Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² ũ³nhe³ki²lho¹sxã³ tẽ³sxã³ wxã³si¹hain¹jau³su² ĩ³kwa³na³ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³, so³ta²to²jah¹lai²na² sa²kxai³lu² a³li³sxã³ sxi²ha² kan²thĩ³na² ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² yu̱³la² kãin²ta³wxi²a² tẽ³sxã³, Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² a²ne³ka² ũ³nhe³ki²lho¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ a²ne³kai²na² pra²ta²ka³lo³a² ũ³yhe³hẽ²ti³so¹sxã³ a²wãin²ta¹ka³lxai²na² ũ³hũ¹ka³tu̱³ ta¹ka³lxai²na² a²hi²sen³kxai³lu² a²hã³ka³na² ũ³hũ¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 29 Nxe³ju³tai²na² Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² a²sa³wi³ha³lxa² ain³kxain¹ka³tu̱³ ya³lu²tai²na² a²ne³ki³la³ yũ²nxa³sxã³ a²nũ²a²nãu³ai²na² so¹lxi³ so¹sxã³ sa²nĩ̱³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 A²nũ²a² ka³lxa²nãu³xa² yai³nain¹jau³su² \p \v 30 Nxe³nxa²ha¹te¹ hã²wxãn³txa³ Je³su²jah³la² ĩ³sa²si¹hã³ta³nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu², ã³wa̱³lain¹ka³tu̱³ a²yen³kxa² kãi³ain¹ju³ta² a²yen³kxa² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³yau¹ũ³yhain¹jau³xa² a²hãi¹nxe³ti³xa² Je³su²jah³la² ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 31 Nxe³hĩ¹na² a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² Je³su²jah³la² ĩ²te³lhxã³ ã³tĩ̱³i² wxa̱³li² jã¹nxe² nxe³ain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ Je³su²jah³lai²na² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² whãi²na¹, hxi²kan¹ti³ yain³txa²ha³ta̱³nxãn²ti³ ĩ³yai³nain¹to³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³, Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo²a² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xa² nũ̱h¹ ã³nxai³ya³sah¹lxi³hẽ¹li¹. Nũ¹ã¹ jũ¹nxe² ĩ³ye¹nxi²ya³sah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 32 Ai¹nha²kxai³ ka²no¹a² nũ̱h¹ ã³wi¹hain¹ka³tu̱³ ha³lo²a² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xa² ã³nxai³te³lhxã³ wa²li³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 33 Yxãn¹ta¹ wa²li³ain¹ju³ta² a²nũ²a²nãu³xai²na² ĩ²ai¹nha²kxai³ ain³kxi²xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ sxi²yhen³nãu³xa² hãi¹nxe³ti̱³xa¹ wa²li³sxã³ a²yu³kxa² ã³ni³hain¹ka³tu̱³ a²ko̱¹xai²na² sa²kxai³lu² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xai²na² sa²kxai³lu² a²ne³hẽ³txa¹ ã³wi¹hũ³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 34 Nxe³ka³tu̱³ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² ãn³yxo²ha³ti³lhi³nũ²la² ka²no¹a² a³li³ka³tu̱³, a²nũ²a²nãu³xai²na² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ²ain¹tãu³ Je³su²jah³lai²na² ãin²ta³lxi³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Ãin²ta³lxi³nha²te³nah¹lxi¹: \p — Tũ̱¹ka̱³txai²na² o³ve²a³ nũ̱³ka̱³txi³hũ̱³na³na¹. O³ve²a² nũ̱³ka̱³txa² a²wa³kxẽn³yah¹la² yũ²nxa³kxe³hũ̱³nxe² hxi²ka̱u³ka̱u³nha²sxã³ yxau²xai³tũ̱³ka̱³txi³hũ̱³na³na¹. Nxe³ha²kxai³ ã³nãin²ta³lxi³sa³nhã¹. Je³su²jah³la² a²ẽ¹nãu³a¹ nxe³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ka³lxa¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 35 Nũ²la² sũ²ni²khai³nxe³nũ²la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ti¹ai²na² sxi²jen³ti³la³ yũ²nxa³ti²tu³wi¹. Hĩ¹na² ka³nxa³hi²tẽ³na³li¹. \v 36 Nxe³ha²kxai³ a²nũ²a²nãu³xai²nãn²tu̱³ ĩ³sa²si¹hã³txain¹sĩ¹nhẽ³li¹. Ha³lo²ai²na² ta̱³nxa², sxi²yhen³nãu³xa² ta̱³nxa² a²yain³txa² so¹kxain¹si¹hain¹jau³su² ĩ³sa²si¹hã³txain¹sĩ¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹, ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² ũ³hũ¹txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹, a²yain³txa²sa². Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Hxi²kan¹sa²sĩ¹nxa³nha²wi¹. A²nũ²a² nũ̱³ka̱³txai²na² yain³txa³tũ̱³xa² te³nain¹tũ̱³xa² kãin²khaix1na³li¹. Nxe³tũ̱³xai²na² sa²kxai³lu² a²nũ²a² ka³na³ka³na³jah¹la² kwẽ³kxa² hãi¹nxe³ti̱³xa² wa³ko³ni² yxau²xai³kxai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹ti³ ũ³yho³hi²nxa³lho³li¹. Nxe³ha²kxai³ hxi²kan¹ti³hex1sa²sĩ¹nx3nhai¹. Ĩh¹nxe³thĩ̱³nha¹ji¹ku¹? Nha¹nhai¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 38 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Yain³tũ̱³xa² yũ³ah³lxin¹tũ̱³xa² ai³sxã³ wxa²hau³ko³jah¹lxi³sã²nhẽ³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ wxa²hau³ko³ta³lu²nain¹ka³tu̱³ ĩ³hen³tain¹jau³xa²sa¹: \p — Yain³tũ̱³xa² tũ̱³ha¹li¹ tũ̱³ha¹li¹ ka³na³ki¹ tũ̱³xa² yũ² a̱i³na² ha¹li¹ yũ² nxe³sĩn¹nĩn²su²li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \fig |src="HK00155B.TIF" size="col" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Markos 6.38" \fig* \p \v 39 Nxe³ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Si³sa³yu³ta² au³ju³ta² ã³nhai²wxe²xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ha³na³ka³lxi² ã³nũ²kxi²sxã³ jũ¹nxe² so¹lxi³ ã³wxe², jũ¹nxe² so¹lxi³ ã³wxe² jã¹nxe² nxe²xai³jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 40 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a²nãu³xai²na² hxi²ka² hxan³sxã³ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ wxa²sa²wa²la³kxi¹xi²nũ̱³ka̱³txa² a²nũ̱³ka̱³txi³su² ha³na³ka³lxi³ ã³wxe² jã¹nxe² jã¹nxe² ã²la² kãi²lxi³tũ̱³ka̱³txa² ã³wxe² nxe²xai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 41 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²kxai³lu¹ yain³tũ̱³xai²na² tũ̱³ha¹li¹ tũ̱³ha¹li¹ ka³na³ki¹ tũ̱³xa² wxa²sa²so¹xi² a̱i³nai²na² ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ten³sa²tã³ka³la³yxo²nũ²la² a²yain³txa² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³wi¹lxon³kxi²jau³xa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² a²yain³tũ̱³xai²na² so¹sxã³ wxa²nãu²lxi³sxã³ nxe³tũ̱³xai²na² sa²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² sa²kxai³lu² ũ³hũ¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ũ³hũ²xai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³sxã³ a̱i³nai²na² wxa²nãu²lxi³sxã³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ũ³hũ²xai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 42-43 Nxe³ka³tu̱³, a²nũ²a²nãu³xa² hãi¹nxe³ti̱³xa¹ ĩ³yain³tain¹ka³tu̱³ ũ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yain³txa³tũ̱³xa² a̱i³na² wxa²nãu²lxi³kxe³su² ũ³kxain¹nxa²ha¹te¹ a²wã³kxi³kxai³ wã²nxa³kxa² so¹sxã³ ha³ti²a² hxi²ka² hxan³sxã³ nẽ³nha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³tẽ³na², ne³ki¹lhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 44 Nxe³ju³tai²na² sa²kxai³lu², in³txa² nũ̱³ka̱³txa² hãi¹nxe³ti̱³xa¹ ka³lxa¹khai¹nxe³tũ̱³ka̱³txa² 5.000 nxe² yain³tũ̱³xai²na² ĩ³yain³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ĩ̱³ye³na² ne³ka³na²ha² wxã³jau³su² \p \v 45 Nxe³nxa²ha¹te¹, kwẽn¹ta²kxai³ yain³ta³lun²ka³tu̱³ Je³su²jah³la² hi²sen³su² a²sa³wi³ha³lxai²na² ka³no¹a²ka³lo³a² ã³wih¹sxã³ ĩ̱³ye³nai²na² Bet3sa³i²ta³thĩ³na² yxo²ha³ti³lhi³si¹hain¹jau³su² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹tãu³a² a²nũ²a²nãu³xin³txi² ĩ³xi²si¹hain¹jau³su² ĩ³sa²si¹haun¹ta²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 46 Ĩ³sa²si¹haun¹ta²ain¹ka³tu̱³ nũh¹xai³sxã³ wã³la³ka³txa² wxa²ka³la³nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² e³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 47 Nũ²la² ka³nxa³hi²nũ²la², ka²no¹a²ka³lo³ai²na² ĩ̱³ye³na² nxũ²kwa̱i³ye³la³nãu³a² ne³hẽn³kxa² hãu¹ha²kxai³ Je³su²jah³la² so¹lxi³, ha³lo²a² nũ̱¹he¹ha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 48 Nxe³tãu³a¹ i³txa² nũ̱³kxũn³txi³ ka²no¹a²ka³lo³ai²na² sa²ne³khau²kxain¹ju³ta²kxai³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² hxi²kan¹ti³ ũ³kwa³lxĩ¹nha²sxã³ ai³ai¹nxa³ju³ta²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tai²na² a²yxo²ha³kxa¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ĩ²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹ ka³la³ka³la²a² ĩ³yxai²lxi²ti³xa² Je³su²jah³la² ĩ̱³yau³xa² a²ne³ka³na²ha² wxã³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²yu³kxa² wxã³ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Ã³wa²to¹tai¹na¹tũ¹xã¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 49 Yxãn¹ta¹ a²sa²wi³ha³lxi³nãu³xai²na² a²hi²sen³kxai³lu² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² ĩ̱³yau³xa² a²ne³ka³na²ha² ã³wxã³ju³ta² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Ya³lu²te² yãu³ka³txi³sa²lxã²nx3nha²khi³. Nain¹jau³su², ĩ³wxan¹sxã³ yu̱h³lxi³khai¹nxẽn³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 50 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txai¹ta³li³na¹we¹. Yu̱h³lxah³lxi³txa³hẽ¹le¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 51 Nxe³sxã³ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ka²no¹a²ka³lo³a² wi³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹sxã³ i³txai²na² wxa²nhãu²no³jain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² kãin² yu̱h³lxai¹nha²kxai³ kãin² wã̱³tai¹nha²kxai³ ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 52 Nxe³ain¹ju³ta² yain³txi³nũ̱³xa² a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³yã̱³lã̱³tain¹ju³tai³tã² a²si³yxau³tãu³khai³xa² ã³ne³to³hain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ yu̱h³lxai¹nha²kxai³ wã̱³tai¹nha²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² hxi²ka² ĩ³ton³te² nũ̱³ka̱³txa² we²txa³lxi³jau³su² \p \v 53 Nxe³nxa²ha¹te¹ ã³yxo²ha³ti³lhi³ain¹ka³tu̱³ ha³lo²a² Je³ne³sa³re²ko³xa² wa²li³hain¹ka³tu̱³ ka²no¹a² sa²ha³lo²sa²ta̱³ain¹te³na¹ hi³sa³ka³txa² kan²ka³ta² sa²nĩ¹sa²tai³ka¹tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 54 Nxe³ain¹ka³tu̱³ kwẽn¹ta²kxai³ a²nũ²a²nãu³xa² hi²sen³su² Je³su²jah³la² ĩ²kxi²xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 55 Ai¹nha²kxai³, sxi²nhãu³xai²na² yxo²ha³kxa¹ ã³ni³sxã³ ã³wi¹hain¹ka³tu̱³ a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² te²a² sxa³ain¹ka³lo³a² whãi²na¹ sa²ye³hẽn²ti³so¹nyhain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² a²he¹tãu³a² sa²kxai³lu² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 56 Ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² he¹tãu³a¹ ĩ²li³tãu³a¹ sxi²yhen³nãu³a¹ ta̱³nxa², sxi²ha² ka³lxa¹thĩ³nãu³a¹ ta̱³nxa², ha³lo²a² ta̱³nxa² a²nũ²a² wi¹lain³kxi²nha²te² hi²sen³kxai³lu² a²nũ²a² ĩ³ton³te²a² tẽ³sxã³ sxi²yhe³na² nxũ²kwa̱i³ye³li³nãu³a¹ a²yuh³xa² ũh³wxe³yhain¹ka³tu̱³ wi¹lain³kxi²nha²tũ̱³ka̱³txa² a²wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxa²wã²la² yxo²ka³teh³nãu³a¹ ha³ta̱³nxãn²txi³ a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² te²a² wxa²to³hũx1ti³ten³nxain¹na³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² te²an²tu̱³ Je³su²jah³la² wã²la² yxo²ka³teh³nãu³a¹ wxa²to³hain¹te²nãu³xa² ha³kxa¹, we²nhxa³sa²sai¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \c 7 \s1 Ju³te²a² si³yah³la²nãu³xu¹tai²na² ĩ³tih³nxe³jau³su² \p \v 1-4 Nxe³nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa², Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² ã³nhai¹tũ̱³ka̱³txi³su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ kxã³nxai³tã² txa²wã¹si³yah³la²nãu³xu¹tai²na² a²wãn³txa² ĩ³wẽ̱³not3so¹ain¹jau³xa², fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txain²txi³ sa²wai³wait3sxã³ sa²yxo²we¹ti² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³nãu³xain²ti³ yxo²ha³kxa¹ sa²wai³wait3sxã³ sa²yxo²we¹ti² nxe³ain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹kxa²yu³su² kãin² wxa²hxi²han³ta³kxi²ti³nha²sãn²sxã³ ĩ³yai³nain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Kãin² wxa²hxi²han³ta³kxi²ti³nha²sãn²ki̱³sxa³kxai²nãn²tu̱³ ĩ³yain³ki̱³sxa³lho³li¹. Nxe³ain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxai¹nha²kxai³, ha³lo²a² a²yen³kxa² so¹kxi²nyhu¹ain¹tãu³a¹ ã³sxã³ sxi²ha² ã³wi¹hai¹nha²kxai³ txa²wã¹nũ²a² hãi¹nxe³ti³xa¹ wxa²ho³xi²han³kxi²ti³nha²sãn²sxã³ ĩ³yai³nain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Wxa²ho³xi²han³kxi²ti³nhai¹nxa³kxai²nãn²tu̱³ hai³txi³ ĩ³yain³ti³hex1nai¹nhĩ̱³nx2to³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Jã¹nxain¹nũ³nha²kxai³, ka³lxa¹txi³ yau³xã̱³xa² txa²wã¹si³yah³la²nãu³xu¹tai²na² wẽ̱³no̱t3so¹ain¹jau³xa² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txai²na² sa²yxo²we¹tain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xa²sa¹: Kwa³ta³lẽ³na² ĩ³na²ki̱³tẽ³na² wxa²hi̱³hi̱³la³kxi², kwa³ta³lẽ³na² te³tu³kxi²ki̱³tẽ³na² wxa²hi̱³hi̱³la³kxi², kwa³thi³lẽ³na² ĩ²li³tẽ³na² wxa²ye³hi̱³hi̱³li² nain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ ha³te̱h³nxã³nxa² ho³lhxi³su² tũ̱³ka̱³txa² kwa² ã³nhai¹tũ̱³ka̱³txa² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² a³li³ka³tu̱³ wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Wxã³ain¹tũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu², fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu² whãi³na¹, ã³sa²nũ²kxi²sxã³ Je³su²jah³la² ĩ³ha¹txi²sxã³ he¹ye²yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³, nxe³hĩ¹na² Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xã² ĩ³yai³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹hxi²nã³txa² whãi²na¹ wxa²hxi²han³ta³kxi²nhai¹nxa³kxe³tu̱³ ĩ³yai³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tai²na² hxi²nã³ti³sxã³ ĩ³yai³nain¹ju³tai²na² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txai²na² ã³nhai¹tũ³te²nãu³xai²na² hi²sen³su² ĩ²i² ha³te̱h³nxã³nxa² hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txai²na² ã³nhai¹tũ³te²nãu³xai²na² hi²sen³su² ĩ²i² nxe³ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5 Ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxa²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na², hai³txi³ txa²wã¹si³yah³la²nãu³xu¹tai²na² ã³wẽ̱³not3sxã³ ũ³hũ¹nẽ³jau³xa² sa²yxo²we¹tai¹nxa³te¹ni²ti¹. Yxãn¹ta¹ hxi²nã³ti³ ĩ³yai³nain¹te¹ni²ti¹. Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ txa²wã¹si³yah³la²nãu³xu¹tai²na² ũ³hũ¹nẽ³jau³xa² sa²yxo²we¹tai¹nxa³te²la¹xã³? Nxe³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² wi¹lhin¹ki³lxot3sxã³ yxau²xai³yah³lxi³to³hi¹lxi¹. Yxau²xai³yah³lxin¹ju³ta² kxã³nhxĩ¹nai³tã² I³sa³i²ah³lu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³ye³ain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²ti¹. A²nxe³jah¹lu¹tai²na² ũ³wha²li¹lain¹jau³xa²sa¹: \q1 “Txa²nũ̱³ka̱³txai²na² a²yxo²wãn³txa² so¹lxi³ sa²nẽn¹kxi²ti³hit1sain¹na³li¹. Yxãn¹ta¹ a²ẽ¹nãn¹jau³xai²na². Sũ̱³na² na¹xai²na² ten³sain¹jau³xa² yũ³ai¹nxa³wi¹. \q1 \v 7 Yxãn¹ta¹ kwa²hãi¹nxe² sa²nẽn¹kxi²sa²ki³lxot3sai¹nhxai²na²hẽ¹li¹. A²wãn³txai²na² ĩ³tih³nxe³nyhain¹jau³xai²na² a²nũ²a² wãn³txa² sa²so¹sxã³ Sũ̱³na² wãn³txi³su² ki³lxo³jau³su² ĩ³tih³nxe³nyhain¹to³hxai²na²hẽ³li¹.” \m Nxe³jau³su² I³sa³i²ah³lu¹tai²na² wãn³txa² nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \p \v 8 Wxãi²na², te²yã¹nxe³sxã³ kãi³yah³lxi³to³hi¹lxi¹. Yah¹lxi¹nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³kwa³na³nẽ³jau³xa² sa²yxo²ã³yah³lxi¹nha²kxai³ a²nũ²a² wãn³txa² so¹lxi³ a²nũ²a² ĩ³wẽ̱³no³tũh¹nẽ³jau³xa² so¹lxi³ sa²wai³wait3sxã³ sa²yxo²we¹jah³lxi³to³hi¹lxi¹. \p \v 9 Wxãi²na², sa²nẽn¹nha² ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxi³to³hi¹lxi¹. Yah³lxin¹ju³ta²: “Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txi³la³ ĩ³kwa³na³nẽ³jau³la³ o³nxa³wi¹.” Nxe³yah³lxi³to³hi¹lxi¹. Yah³lxi¹nha²kxai³, txa²wã¹si³yah³la²nãu³xu¹tai²na² wxa²wẽ̱³not3so¹yah³lxin¹jau³xa² so¹lxi³, a²nũ²a² wãn³txa² so¹lxi³ sa²wai³wait3sxã³ sa²yxo²we¹jah³lxi³to³hi¹lxi¹. \v 10 Jã¹nxa¹jau³su² Moi³se²ah³lu¹tai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Wxa²wĩ³na² wxa²hã³ka³nu¹na² wi¹kãi³ũh¹xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹.” Ta¹hxai²hẽ¹li¹. A²nxe³jau³xa² yã¹nxe³te³nah¹lxi¹: “Wxa²wĩ³na² ta̱³nxa² wxa²hã³ka³na² ta̱³nxa² ko̱³nxe³jau³su² nxe³ti³hi¹txain¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³te²su² te²a² ĩ³su²lhã³jah¹lxi³hẽ¹li¹.” Nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 11 Nxe³yãn¹ta¹ wxa²wãn³txa² e³kxah²lxin¹jau³su² nxe³yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “A²nũ²a² ĩ²li³te²su² te²a² a²wĩ³na² ta̱³nxa² a²hã³ka³na² ta̱³nxa² yen³kxa² tau³to³nain¹kxe³su² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: ‘Wĩ³na², nxe³txi¹. Txa²yen³kxa² ũ³hũ³na¹tũ¹xã¹.’ Nxa¹hẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹ sa²yat1sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² so¹lxi³ ũ³hũ¹ai¹na¹tu¹wi¹, txa²yen³kxai²na²su¹.” Nxe³ain¹jau³su². \v 12 Nxe³ain¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²nũ̱³ka̱³txai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ a²nũ²ai²na² ĩ³ye³kxain¹yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Wxa²yen³kxai²na² wxa²wĩ³na² wxa²hã³ka³na² ũ³hũ¹ai¹nxa³ju³ta² wain³na³li¹. Sũ̱³na² yen³kxai²la¹wi¹, hĩ¹na²su¹.” Nxe³yah³lxi³to³hi¹lxi¹. \v 13 Nxe³yah³lxi¹nha²kxai³, Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txi³khai³xa² ĩ³hxi²ka¹nxa³si¹yhah³lxin¹jau³su² nxe³te²lo³jah³lxi¹nha²kxai³ wxa²si³yah³la²nãu³xu¹tai²na² wãn³txa² sa²wa²lho¹xi²yah³lxi¹nha²kxai³ nxe³yah³lxi³to³hi¹lxi¹. A²yen³kxa² ã̱³xa² te²u¹jã¹nxe³te²a² ka³lxa¹te²a² kãi³yah³lxi³to³hi¹lxi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Yen³kxa² ko̱³nxe³ti³hi¹tẽ³jau³su² \p \v 14-15 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ a²nũ²a²nãu³xa² yxo²ha³kxa¹ ĩ³kaix1sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ nex3ka²kxi²sah¹lxi³hẽ¹li¹. Sah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹ko̱³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Txa²wã¹yxo²a² ũh³yxo²wih¹nẽ³kxe³su² hai³txi³ ko̱³nxe³ti³hit1tẽ³lxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ txa²wã¹yxo²a² sa²yxo²sai¹nẽ³kxe³su² ko̱³nxe³ti³hit1tẽ³na³li¹. \v 16 A²ne³nxẽ³na² yũ¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ ain³kxi¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a²nãu³xai²na² ã³ain¹sxã³ sxi²ha² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ówi¹hain¹ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khai³xai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹sxã³ wãn³txai²na² ĩ³yau¹ũ³jau³xai²na² ĩ³wã̱³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 18 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² ã³ne³to³nxa²lxi³nũn³ta²lu¹wi¹. Jã¹nxa¹jau³su² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³ju³tai²nãn²tu̱³ yain³txi³la³ ĩ²li³te²la³ ĩ³yain³ki̱³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³, hai³txi³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³te²sxa³yu²hẽ³li¹. Jau¹xai²na² ã³ne³wxe³nx2ti³xa³ji¹wi¹? \v 19 A²yain³txai²na² ĩ³yain³sxã³ txa²wã¹ẽ¹nãu³ai²na² ã³wih¹sxã³ tan³sa²tã³ki̱³te²jai¹ti²ti¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xai²na² a²si³yxau³tãu³a¹ yain³txa² yxo²ha³kxa¹ wi¹te²ju²hẽ³la². \p \v 20 Jã¹nxe³sxã³ Je³su²jah³la² wãn³txa² nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Kwa²hãi¹nxe² txa²wã¹ẽ¹nãu³a¹ tẽ³ki̱³jau³xa² ko̱³nxe³jau³xai²la¹wi¹. Nxe³jau³xai²na² ne³kxe³kxi²nha²ki̱³sa²kxai³ hã²wxãn³txa³ txa²wã¹hxi²ka² ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³te²ju²hẽ³li¹. \v 21-22 Txa²wã¹ẽ¹nãu³a¹ tẽ³ki̱³jau³xa²sa¹. Wãn³txa² ko̱³nxe³ti³ a̱in³nha²ki̱³jau³xa² tẽ³i², ko̱³nxe³thin¹sxã³ o²la³kxi²yhu¹ki̱³jau³xa² tẽ³i² a²nũ²a² ã̱³xa² a²yen³kxa² kãi³kxi²yhu¹ki̱³jau³xa² tẽ³i², su²lhã³yhu¹ki̱³jau³xa² tẽ³i² ã̱³xa² sxe³xa³ka³lxa¹ ũ³whĩn¹ti³kxi²yhu¹ki̱³jau³xa² tẽ³i² ã̱³xa² wẽ³sãi¹ah³la² ũ³whĩn¹ti³kxi²yhu¹ki̱³jau³xa² tẽ³i² a²nũ²a² ã̱³xa² yen³kxa² yxo²kwa̱i³no³nyhu¹ki̱³ju³ta² tẽ³i² a²yen³kxa² ko̱³nxe³ju³ta² kãi³ki̱³jau³xa² tẽ³i² ki³han³sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ti³hi¹ki̱³jau³xa² tẽ³i² kwa²yxo²ka̱u³ka³ti³ e³ki̱³jau³xa² tẽ³i² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³ka³tã̱³yhu¹ki̱³jau³xa² tẽ³i² a²nũ²a² ã³xa² o³nxa³sxã³ ĩ³ye³kxi²yhu¹ki̱³jau³xa² tẽ³i² yxo²sa³te̱³txi³ ĩ³ye³kxi²yhu¹ki̱³jau³xa² tẽ³i² wãn³txa² wain³jau³xa² sa²yxo²ã³ki̱³jau³xa² tẽ³i², nxe³jau³xa²nãu³xai²na² whãi²na¹ txa²wã¹ẽ¹nãu³a¹ tẽ³ki̱³te²ju²hẽ³li¹. \v 23 Tẽ³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ne³kxe³kxi²nha²ki̱³kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ju³ta² kãi³ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txu¹ha³ka³lxa² yxo²ĩ²jau³su² \p \v 24 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² ĩ³sa²yxau³sxã³ nũ¹ã¹ a³li³ain¹ka³tu̱³ Ti²ro³thĩ³nãn¹ko³nãu³a³ Si³tõ²thĩ³nãn¹ko³nãu³a² ã³nxai³ta¹hxai²hẽ¹la². ónxai³ka³tu̱³ sxi²ha² ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Thĩ¹nãu³ai²li² nũ̱h¹yxau³ti³ten³sa³nhã¹. Yxau³na¹ju³ta² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ²kxi²sain¹ju³ta² ten³sa²nxa³nhã¹. Je³su²jah³la² nxe³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² ka³na³ku² te²a² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 25-26 Ain¹ka³tu̱³ txu¹ha² yau³ã̱³lxi³ti³ e³ta¹ka³lxu³su² te²a² Si²ri³a³ko³xa² to̱n¹ta¹ka³lxu³su² te²a², Kre²ka²yau³xa² so¹lxi³ e³ta¹ka³lxu³su² te²a² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ta¹ka³lxai²na² a²ka³ne³lxa² ĩ³ton³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² yxau³ju³ta² ain³kxi²ka³tu̱³ wxã³sxã³ Je³su²jah³la² a²yu³kxa² ãn³yxo²thu²kxi² ã³yu̱³ka̱³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³, ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² txa²wẽ³sa² nxũ²kwa̱i³yxau²na³li¹. Te²su² ĩ³sa²si¹hã³kxi²txai¹nhẽ³li¹. Txu¹ha³ka³lxai²na² a²wãn³txa² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 27 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ txu¹ha³ka³lxai²na² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo³kxit1sã²nhẽ³ni¹. Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txai²na² txa²ya̱³lxa³khai³xai²na² sa²hau³kot3sã²na¹tũ¹xĩ¹. Na¹kxai²nãn²tu̱³ hã²wxãn³txa³ a²nũ²a² ã̱³lxi³te²su² sa²hau³ko³tũ³na¹tũ¹xĩ¹. Nxe³jut3sũ̱³ju³ta²sa¹. A²wi¹lhĩn¹khai¹xa² a²wẽ³ha³lxi³khai³xa² ĩ³yai³nain¹sãn²ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³nũ² ãn³ta³lo³hẽ²ti²nũ²la² wai³a³lxi³nãu³xa² sa²kxai³lu² ũ³yhai¹tain¹te²ju²hẽ³ni¹. Ju¹ta² wain³na³ni¹. Nxe³ha²kxai³ ha³lo³kxit1sã²nhẽ³ni¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 28 Yxãn¹ta¹ txu¹ha³ka³lxai²na² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Wxa²wãn³txa² wain³khai¹nx2na³li¹. Yxãn¹ta¹ wẽ³ha³lxi³nãu³xa² ĩ³yai³nain¹kxai²nãn²tu̱³ a²yain³txa²nũ̱³xa² a²yu³hxai²na² a³hi²te²su² ã³yã̱³nũ̱³nũ̱¹tã³tũ̱³xa², a²wai³a³lxi³nãu³xa² sa²kxai³lu² ũ³yhai¹tain¹te²jai¹ti²tu³wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Wxa²wãn³txai²na² wain³nũn³na³ni¹. Na¹ha²kxai³ a²yen³kxa² te³nĩn¹kxa², kãi³sxã³ ũ³hũ¹nxa²ha¹tũ¹xĩ¹. Ko̱³nxe³te² a²yãu³ka³txai²na², wxa²ka³ne³lxa² nxũ²kwa̱i³li³na²ni¹. Wa²su¹wa²su¹xai³txu¹ni¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 30 Nxe³ka³tu̱³ txu¹ha³ka³lxai²na² sa²kxai³lu² ĩ³xi²ka³tu̱³ a²wẽ³sai²na² sa²kxai³lu² a²sxa³ka³lo³a² wi¹lain³kxi²nha²sxã³ sxa³ta¹hxai²hẽ¹la². Ko̱³nxe³te² a²yãu³ka³txai²na² yũ³ti³he¹yxe²ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \s1 Yxo²kan²jah¹la² yxo²we²txi²jau³su² \p \v 31 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² Ti²ro³thĩ³nãn¹ko³nãu³xa² wa²li³xi²sxã³ Si³tõ²thĩ³na² ã³wa²to¹ti², sxi²yhen³nãu³xã² hxi²ka² hxan³jen³nãu³xã² ã³wa²to¹ti² nxe³sxã³ ĩ̱³ye³na² Ka³li³le²a²ye³na² ã³nxai³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 32 Nxe³nxa²ha¹te¹ in³txa² hxi²kan¹ti³ha²kxai³ ne³ka³tũ³ha²kxai³ nxe³jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² a²nũ²a²nãu³xa² hi²sen³kxai³lu² tẽ³sxã³ ai³ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³, jah¹la² wxa²wxait3sĩ¹nhẽ³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 33-34 Nxe³te³na¹, Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ in³txai²na² ĩ³yũ³so¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² a²hxi²ka² wẽ³ha³lxa² a²nũ²a² ĩ³ton³jah¹lai²na² a²ne³nxẽ³na² wxa²ne³tĩ̱¹la³kxain¹ka³tu̱³ ĩ³ka³su³hã¹sãn²sxã³ wxa²yu²he̱³to³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ oh³sĩ̱n³nãu³a¹ ten³sa²ka²la¹sxĩ²ka³tu̱³ ĩ³yat1sai¹kxi²nha²sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — We²txi¹jxa³hxu¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 35 Nxe³sxã³ in³txai²na² sa²kxai³lu² e³xa³ju³ta² yxo²we²nxi²sxã³ wi¹lĩ³ye³i² nẽ³ka³tũ³ju³ta² we²nxi²sxã³ wi¹ne³kat1sa²tã³i² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 36 Nxe³te³na¹, Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ a²nũ²a²nãu³xai²na² hãi¹nxe³ti³xa¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ju¹tai²na² ĩ²yah³lxin¹ju³ta² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³hen³txi³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹, kãin² ĩ³ye³kxain¹to³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³nũ¹ kãin² ĩ³ye³kxain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 37 Ain¹sxã³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³wã̱³wã̱³txi³sxã³ ĩ³ye³kxi²yhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lai²na² a²yen³kxa² hãi¹nxe³ti³xa¹ wi¹khai¹nxe³sxã³ kãi³na³li¹. Kãi³ha²kxai³, a²nũ²a² ne³ka³tũ³jah¹la² ha³ta̱³nxãn²txi³ hĩ¹na² wi¹ne³kat1sa²tã³i², a²nũ²a² hai³txi³ ĩ³ye³xa³jah¹la² ha³ta̱³nxãn²txi³ hĩ¹na² ĩ³ye³i² nxain¹na³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \c 8 \s1 A²nũ²a² ka³lxa¹khaix1te²nãu³xa² yai³nain¹jau³su² \p \v 1 Hã²wxãn³txa³ a²nũ²a² ka³lxa¹khaix1tũ̱³ka̱³txa² ãn³yãn³ki³nũ²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹nũ²la² yain³txi³ txa²khaix1ai¹nha²kxai³ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ĩ³kaix1sxã³ ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 2 Ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Tũ̱¹ka̱³txai²na² ĩ³ãin²ta³kxi²na¹nhai¹. Ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³lan²tãu³a² ã³si³tẽ³la³kxi² yxau³kxi²sain¹na²hẽ³li¹. Nxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ yain³txi³la³ yũ³ai¹nxa³tai¹tu³wi¹. \v 3 Yũ³ai¹nxa³ha²kxai³ heh³ti³ ya²lun¹tain¹kxa²ya̱n³ti³su² hai³txi³ ĩ³sa²si¹hã³ai¹na¹ju³ta² ten³sa²nxa³nhai¹, u¹lxi³ wxã³ai¹nha²kxai³lu¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo²ai²na² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³su² ye²ha²kxai³ ĩh¹nxet3sxã³ ka³lxa¹ain¹tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³yã̱³lã̱³ja³hain¹sĩn¹ki̱³te³ji¹wi¹? Hxi²ka¹nha²sĩn¹nx3nhai¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yã¹te² yain³txi³nũ̱³txa³ yũ³nx2ti³ji¹wi¹? Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³, a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² a²wãn³txi³kxai³lu²: \p — Nũ̱³ha¹li¹ nũ̱³ha¹li¹ nũ̱³ha¹li¹ ka³na³ki¹ yũ³sĩn¹na³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu¹ a²nũ²a²nãu³xa² ã³wxe³si¹hain¹jau³su² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxain¹ka³tu̱³ yain³tũ̱³xai²na², hxi²tẽ³nha²nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³wi¹lxon³kxi²ki̱³jau³xa² ĩ³ye³kxi²ka³tu̱³ wxa²nãu²nãu²lxi³sxã³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khaix3ai²na² sa²kxai³lu² ũ³hũ²xai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khaix3ai²na² sa²kxai³lu², a²nũ²a² ã̱³xa² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² wxa²nhũ²xai³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7 Jã¹nxai¹nha²kxai³, a̱i³na² wẽ³ha³lxi³su² kwa²ha³ya̱³kxa² ka³lxa²nxa³te²a² yũ³ain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². Te²su² hxi²tẽ³nha²nũ²la² ĩ³wi¹lxon³kxi²ki̱³jau³xai²na² ĩ³ye³kxi²sãn²ka³tu̱³, a²sa²wi³ha³lxi³khai³xa² ũ³hũ²xai³ka³tu̱³ a²nũ²a²nãu³xai²na² sa²nũ²xai³nyhain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 8 Nxe³sxã³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ũ³kxin²tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² yain³txa² wxa²nãu²lxi³kxe³su² a²wã³kon³kxe³su² wxa²sa²wi¹sxã³ ha³ti²a² nẽ³nha¹li¹ nẽ³nha¹li¹ nẽ³nha¹li¹ ka³na³ki¹ ne³ki²lhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 9 A²nxe³sxã³ a²nũ²a²nãu³xa² wa̱³li̱³kha³lhon¹tũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹khai¹nxe³sxã³ 4.000 nxe² wa̱³li̱³kha³lhon¹tũ̱³ka̱³txi³su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² ĩ³xi²si¹hain¹jau³su² ĩ³sa²si¹hã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 10 Nxe³te³na¹ kwẽn¹ta²kxai³ Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khai³xai²na² whãi²na¹ ka²no¹a² ã³wi¹hain¹ka³tu̱³ ha³lo²a² Tal³ma³nũ²ta³ko³xa² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² yen³kxa² wã³nxĩn¹te²a² ĩ³wã̱³txain¹jau³su² \p \v 11 Nxe³nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nhai¹tũ³te²nãu³xai²na² a²hi²sen³kxai³lu² tĩ̱³yhain¹sxã³ Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³wã̱³txi³sxã³ ĩ³ye³ye³kxa² ĩ³sa²nũ̱¹xi²yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Oh³nãu³a² wã³nxĩn¹sxã³ kãi³ju³ta² wã²na³ũ¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² ko̱³nxe³ti³hi¹tain¹jau³su² ĩ³ye³kxi²sai³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la², fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txai²na²sa². \v 12 Nxe³sxã³ Je³su²jah³lo²kxai³lu¹ kãin² ãin²ti³sxã³ ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² yxau²xai³yah³lxin¹tũ̱³ka̱³txi³ ĩ³nxai²na² wã³nxĩn¹ti³ ĩ³yau¹ũ¹nx2ta¹ju³ta² ten³yah³lxin¹nhai¹. Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ ten³yah³lxin¹ji¹wi¹? A²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹i¹. Hai³txi³ wã³nxĩn¹ti³ ĩ³yau¹ũ¹nx2ta¹ju³ta³la³ wã²nã³ũh¹nx2ti³nxa³lho³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ã³ain¹sxã³ ka²no¹a²ka³lo³a² ã³wi¹hain¹ka³tu̱³, ĩ̱³ye³na² yxo²ha³ti³nhãu³ã¹ ã³nxai³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Yain³txa² ĩ³wa̱¹txi³nũ̱³xa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 14 Ĩ³ye³nai²na² yxo²ha³ti³lhi³ain¹tãu³a² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khaix3ai²na² yain³tũ̱³xa² ne³wã²na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ka³na³ka³na³tũ̱³xa² so¹lxi³ ka²no¹a²nãu³a² yũ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Ai¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² E³ro²jah³la² nxe³sxã³ a²yain³txa² ĩ³wa̱¹tũ̱³xa² ĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. ótoh³nx2ti³ha³tai¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 16 Nxe³jau³xai²na² yain³txi³nũ̱³yau³xai²na² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² nũ̱h¹ĩ³ye³kxi²nhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yain³tũ̱³xa² yũ³nẽ³lxa³i¹. Nxe³ha²kxai³ nẽ³lain¹na²li¹. Nxe³nhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 Nyhain¹jau³su², Je³su²jah³lai²na² ain³kxain¹ka³tu̱³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ yain³tũ̱³xa² yũ³nẽ³lxa³jau³su² e³ah¹lxin¹ji¹wi¹? Ha³lo²a² ĩ³yah³lxan³ji¹wi¹? óne³wxe³nx2ti³xa³ji¹wi¹? Ĩ³ne³wã³nũn³kxi¹nx2ti³ji¹wi¹? Nxe³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 18 — Wxa²ye³na² whãi²na¹ yũ³nx2ti³kxan²ti³, ĩ²yah³lxan³ji¹? Wxa²ne³nxẽ³na² whãi²na¹ yũ³nx2ti³kxan²ti³, ain³kxi²nyhah¹lxan³ji¹? Nxe³wãn²yah³lxin¹ji¹wi¹? \v 19 Ha³la³je¹nhĩ¹nai³tã², yain³tũ̱³xa² nũ̱³ha¹li¹ nũ̱³ha¹li¹ ka³na³ki¹ wxa²nãu²lxa¹sxã³, a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txi³su² 5.000 nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² ũ³hũ²xai³ai¹na¹hĩ¹nai³tã² a²yain³tũ̱³xa² a²wã³kon³te²tũ̱³xa² ĩh¹nxe² ha³ti²a² ne³ki¹sxã³ so¹ah³lxin¹thai¹li¹? Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹: \p — Ha³ti²a² hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³tẽ³na¹, ne³ki¹sxã³ so¹a³sain¹tai¹ti²ti¹. A²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 Jã¹nxe³sxã³ Je³su²jah³la² e³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ha³la³je¹nũn³tãu³ai³tã² nũ̱³ha¹li¹ nũ̱³ha¹li¹ nũ̱³ha¹li¹ ka³na³ki¹ wxa²nãu²lxa¹sxã³, a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txi³su² 4.000 nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² ũ³hũ²xai³ai¹na¹hĩ¹nai³tã² a²wã³kon³te²tũ̱³xa² ĩh¹nxe² ha³ti²a² ne³ki¹sxã³ so¹ah³lxin¹thai¹li¹? \p Nxe³nxa²ha¹te¹: \p — Ha³ti²a² nẽ³nha¹li¹ nẽ³nha¹li¹ nẽ³nha¹li¹ ka³na³ki¹ ne³ki¹sxã³ so¹a³sain¹tai¹ti²ti¹. A²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 21 Ai¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wãn³txai²na² a²si³yxau³tãu³khai³xa² ã³nẽ³wxe³nx2ti³lã²nxãn³khi³. Nxe³nx2ta¹nhai¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ye³han³jah¹la² we²txi²jau³su² \p \v 22 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² nũ̱³ka̱³txa² Bet3sa³i²ta³thĩn³su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³thĩ³na² ã³wi¹hain¹ka³tu̱³, a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² sa²kxai³lu² ye³han³jah¹la² tẽ³nũ²la² Je³su²jah³la² ĩ³ha¹txi²te³lhxã³ tĩ̱³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Wxa²to³txain¹sĩ¹nhẽ³li¹. A²nũ²a²nãu³xai²na² ĩ³wã̱³txi³sxã³ ĩ³ye³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 23 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ ye³han³jah¹lai²na² a²hxi²ki³kxai³lu¹ hxi²ki³sxã³, tẽ³sxã³ ha³lo²a² sxi²yhe³na² yxo²tu³ka³nãu³a¹ ã³nxai³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ a²ye³na² ye³han³jah¹lai²na² a²ye³na² txa²wã¹yxo²ka²si¹yhau³xa² wxa²ye³wã̱³lã̱³kxain¹ka³tu̱³ a²hxi²ka² wxa²wxai³ain¹ka³tu̱³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³ju³ta² ĩ²in¹ji¹wi¹? Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 24 Nxe³nxa²ha¹te¹ ye³han³jah¹lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — A²nũ²a² ĩ²a¹wi¹. Yxãn¹ta¹ hi³sa³kat3sũ̱³tain¹na³li¹. Te²su² ã³nxai³ain¹na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 25 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²kxai³lu² jã¹nxe³sxã³ wxa²ye³wxai³ai¹nha²kxai³, wi¹ten³sa²tã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²yen³kxa² yxo²ha³kxa¹ wi¹lĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 26 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Sa²wai³wait3sxã³ wxa²sxi²yhen³khai³xai³tã² ĩ³xi²txu¹li¹. Yxãn¹ta¹ sxi²yhe³nai²na² ti¹nãn²ta³, ã³wih¹txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹lo²ye²kxe³jau³su² \p \v 27 Nxe³nxa²ha¹te¹, Se²sa³re²a² Fi³li³po²thĩ³nãn¹ko³xai²na² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹tãu³a² Je³su²jah³la² a²yxo²wãn³txa² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² ã̱³nãu³xai²na² sa²kxai³lu² ĩ³yĩ¹li²sain¹jau³xa² e³kxi²nyhain¹kxai²nãn²tu̱³ ĩh¹nxe³jau³ta̱³ ĩ³yĩ¹li²sain¹jau³su² e³lain¹te²la¹xã³? Ĩ³yau¹ũ³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 28 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khai³xai²na² wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³wã²lũ³xain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a²nãu³xai²na² a²ha³tih³xa² Jo³ãu² Ba³tis²jah³lo²su² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²sxã³ wa̱³li²jah¹la² ĩ³yĩ¹li²nxai¹nha²kxai³ ã̱³xa² ha³tih³xai²na² sa²kxai³lu² E³li²ah³lo²su² ĩ³yĩ¹li¹nxai²nha²kxai³ ã̱³xa² ha³tih³xai²na² sa²kxai³lu² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹lo²su² ĩ³yĩ¹li²nxai¹nha²kxai³ nxe³nyhain¹sĩ¹nhxai²na²hẽ³li¹. A²sa³wi³ha³lxa² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yxãn¹ta¹ wxãi²nãn²ta³ ĩh¹nxe³jau³ta̱³ ĩ³yĩ¹li²syah¹lxin¹jau³su² e³yah³lxin¹ji¹wi¹? Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Pe²jah³lai²na² te²kxai³lu¹ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³txa²jah¹lo²si¹lxi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 30 Nxe³ha²kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Nxe³jau³jau¹xai²na² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³hen³txain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² su²lhã³ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 31 Jã¹nxain¹jau³su² Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³yau¹ũ³hain¹jau³xa²sa¹: \p — Txai²na² Sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²na¹xai²na² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ai³na¹ju³ta³nũ³a² yũ²na³li¹. Nxa¹kxai²nãn²tu̱³ I³sa³e² a²hxi²kan¹txi³su² te²a² Sũ̱³na² sxi²ha² wã³nxĩn¹te² si³yxau³tũ̱³ka̱³txi³su² te²a² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² te²a² nxe³sxã³ te²nãu³xa² ĩ³a̱n³ta³kxi²sai¹nha²kxai³ khãuh³lxa³txi³sai¹nha²kxai³ ĩ³su²lhã³sa²si¹nyhain¹jau³su² ĩ³kwa³na³nyhain¹tu¹wi¹. Nxe³nũ²la² hã²wxãn³txa³ ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³la²ni²sxã³ ka³te̱n³su¹ ĩ³sa²yxau³xi²na¹tu¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 32 Nxe³jau³xai²na² yxo²wain³ti³ ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ Pe²jah³la² a²hi²sen³kxai³lu² Je³su²jah³lo²kxai³lu² ĩ³yũ³so¹sxã³ ĩ³kwa̱i²kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Jã¹nxe³txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la², Pe²jah³la² wãn³txa²sa². \v 33 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ sa²wa³ti̱³nha²sxã³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² ĩ²sa²sai¹ain¹ka³tu̱³ Pe²jah³lai²na² ĩ³kwa̱i²ta³lxi³te³nah¹lxi¹: \p — Sa³ta³na²jah¹lãi³. Txa²si³yo³na² ã³waix3txu¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² a²ten³jau³su² ten³nxa²nxa³i¹. A²nũ²ai²na² a²ten³jau³xai²na² so¹lxi³ te³ni¹lxi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Jã¹nxe³jau³su² a²nũ²a²nãu³xai²na² ã³si³tẽ³kxain¹te²nãu³xa² a²sa³wi³ha³lxa² ain¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³wxi¹. A²nũ²a² ĩ²li³te²nãn²tu̱³ ã³si³tẽ³kxi²ti³ten³sain¹kxai²nãn²tu̱³ a²ẽ¹nãu³a¹ a̱u³txi³ ten³khai¹nxe³ju³tan²tu̱³ ã³na¹txai²lxi¹. Te²yã¹nxe³sxã³ yxo²ĩ²sain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ ĩ³ya²lut1ju³ta³nũ³a² yu̱h³lxi²nxa³sxã³ ã³si³tẽ³kxi²sain¹txai²li¹. \v 35 Jã¹nxa¹jau³su² wxãi²na² sa²kxai³lu² ĩ³ye³kxi²nyhah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³: “Yu̱h³xai²na² ti¹ai²na² yxau³na¹tãu³a² txa²wi¹la¹tãu³a¹ a³lxi²sa³nha¹. Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² sa²yxo²ã³a¹kxan²ti³ ya³lu²ju³ta² ten³sa²nxa³nha¹.” Nxe³nyhah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² yxau²xai³lyah²lxan³tho³li¹. Yxãn¹ta¹: “Yu̱h³xai²na² ti¹ai²na² yxau³na¹tãu³a² txa²wi¹la¹tãu³la³ a³lxi²sa²nxa³nha¹. Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² yxo²ĩ²a¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² ĩ³hen³txai¹na¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ĩ³su²lhã³sain¹kxan²ti³ yxo²ĩ²a¹ju³ta² ã³na¹nxa³lho³na¹.” Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²sa³wi³ha³lxi³syah¹lxin¹tu¹wi¹. Nxe³kxa²yu³su² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² yxau²xai³lyah³lxin¹tu¹wi¹. \p \v 36 Te²yã¹nxũn³sxã³ yu̱h³nãu³ãn¹ta² yen³kxa² a²hãi¹nxe³ti³xa¹ so¹kxi²hxa³kxai²nãn²tu̱³ yxãn¹ta¹ a²ẽ¹nãu³ai²na² a²ka³te̱n³yu³ta² tĩ̱¹kxi²kxai²nãn²tu̱³ nxe³te²su² te²na² ju³ju¹tai²na² a²yxo²ha³kxa¹ tĩ̱¹kxi²hĩ̱³nx2na³li¹. \v 37 Ya³lu²ki̱³kxai²nãn²tu̱³ a²ka³te̱n³sa²ki̱³ju³khai³xa² hxi²kan¹ti³ ũ³yho³hxi²sxã³ so¹xi²ki̱³sĩ̱³nx2nxa³wi¹. \v 38 A²nũ²a²nãu³xai²na² yxau²xai³lain¹tũ̱³ka̱³txai²na² ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹to³hi² Txa²wã¹sũ̱³na² ã³na¹sxã³ ã̱³xa²sũ̱³na² te³nain¹to³hi² nxe³ain¹to³nha³li¹. A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² a²nũ²a² ĩ²li³te²an²tu̱³ Txai²li² ĩ³yãu²lxi² txa²wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yãu²lxi² nxe³sain¹kxai²nãn²tu̱³ Txai²li² Sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²na¹xai²na² yan¹nãu³a¹ wxã³na¹tu¹wi¹. Txa²wĩ³na² wxi²kin³ti³ton³ju³ta² wxã³na¹tu¹wi¹. Sũ̱³na² sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² wi¹lhin¹te²nãu³xa² oh³nãu³a¹ yxau³te²nãu³xã¹, ã³si³tẽ³kxi²sa²sxã³ wxã³na¹tu¹wi¹. Wxã³na¹kxai²nãn²tu̱³ ãu²li²sa²jah¹lai²na² sa²kxai³lu², Txai²li² ãu³lxain¹nũ³na¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \c 9 \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jã¹nxa¹ju³kxai³lu² a²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³sa³ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xai²na² yxau³son³na³li¹. Wxa²nũ̱³ka̱³txe² ĩ³nxai²na² ka³na³ki²nũ² ya³lu²yah³lxi³xa³ta³lxa¹ ju¹tai²na² ĩ²yah³lxin¹tu¹wi¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ĩ³ã̱³lxi³jau³su² \p \v 2 Nxe³nxa²ha¹te¹, ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ a³lan²ni²tãu³kxai³lu², Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² wã³la³ka³txa² kĩn³khaix1ka³ta² ka³la³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ Pe²jah³la² Ti³a²kah³la² Jo³ãu²ah³la² whãi²na¹, Je³su²jah³la² ãn³sa²so¹sxã³ ka³la³ya³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ka³la³ya³hain¹ka³tu̱³ a²ne³ka³nah²nãu³a² he¹ain¹tãu³a² Je³su²jah³la²nũ²a² sa²yã¹nha²ha²kxai³ ã̱³lxa³txi³ ĩ³we¹yhe²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3 A²wã²la³ka³lo³a² ũ³whih²kxi²nha²ka³lo³a² wã²la² yãn³txi³ hã³ka³lo³a² ĩ³ya¹nha²ha²kxai³ kãin² hã³ni² nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ti¹ ye³ha²te¹ta³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 4 Nxe³tãu³ Moi³se²ah³lu¹tai²na² E³li²ah³lu¹tai²na² ain¹sxã³ a³ka³nxa² wxã³yai¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 5 Nxe³tãu³a¹ Pe²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Ti¹ai²li² ha³lo²a² wi¹yxau³khaix1sĩ¹na¹nhai¹. Nxe³sĩ¹nha²kxai³ sxi²ha² thĩ³nha¹li¹ ka³na³ki¹ txon³sĩ¹na¹tu¹wi¹. Wxa²sxi²ha² txo³ni² Moi³se²ah³la² sxi²ha² txo³ni² E³li²ah³la² sxi²ha² txo³ni² nxe³sĩ¹na¹tu¹wi¹, ten³nxa²sĩn¹ke³la³te²kxai³lu¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxe³ju³ta² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² kãin² yu̱h³lai¹nha²kxai³ ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²nha²sxã³ ĩ³ye³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7 Nxe³nxa²ha¹te¹ oh³sĩ̱³na² hã³thĩ̱³na² a³hxi²sxã³ ãn³tĩ¹kxai¹nha²kxai³ oh³sĩ̱³nãn¹ta² wãn³txa² ain³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lai²na² Txa²ki³lha³lxa² a³lxi²khaix1na¹jah¹lai²la¹wi¹. Wi¹lain³kxi¹txai¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 8 Ain¹ka³tu̱³ a²ha² kwẽn¹ta²kxai³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² sa²kxai³lu² sa²ne³wa³ti̱³nha²sxã³ ĩ²sa²sai¹ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² so¹lxi³ ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nũ²a² ã̱³te²su² yũ³ye²ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \p \v 9-10 Nxe³nxa²ha¹te¹ wã³la³ka³txai²na² wxa²ka³nain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ a²sa³wi³ha³lxai²na² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ju¹tai²na² ĩ²syah¹lxin¹ju³tai²na² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³hen³txi³ti³hex1yah³lxi³sãn²txa³hẽ¹li¹. Hã²wxãn³txa³ Txai²na¹xai²na² ya³lu²na¹ka³tu̱³ ka³te̱n³ti³ ĩ³sa²yxau³xi²na¹tãu³a² hã²wxãn³txa³ a²nũ²a² ĩ³hen³txain¹yah³lxin¹ju³ta³nũ³a² wain³na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ a²sa³wi³ha³lxai²na² ko̱n³ton³ti³khaix1ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ nxe³ju³tai²na² sa²kxai³lu² ĩ³ye³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ya³lu²sãn²sxã³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ju³ta² a²si³yxau³tãu³khai³xa² ĩh¹nxe³khaix3te²la¹ku¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxe³te³nah¹lxi¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² a²wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² e³jau³xa²sa¹: “E³li²ah³lu¹tai²na² txa²nũ² wxã³tu¹wi¹.” Ain¹na³li¹. Nxe³ju³ta² ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ wãn³txa² jau³xai²na² ĩ³ye³ain¹te²la¹xã³? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 12 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ya²la³tu̱³ E³li²ah³la² wxã³tu¹wi¹. Txa²ne³hẽ³txa² wxã³sxã³ yen³kxa² yxo²ha³kxa¹ sa²hau³kot3tũ¹sa³tu¹wi¹. Nxe³to³ta¹ a²nũ²a²nãu³xa² en²sain¹sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ũ¹sain¹tu¹wi¹. Nxe³ju³ta²nũ³a² ha³te̱h³nxã³nxa² ũ³wha²li¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 13 Yxãn¹tah¹lxa¹ wãn³txi³khai³su² e³kxi¹nx2ta¹wi¹. E³li²ah³la² ã²la² wxã³na²hẽ³li¹. Nxe³txai³tã² a²hxi²kan¹ti³nãu³a² hi²sen³su² ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² so¹lxi³ te³nai¹nha²kxai³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ũ¹hain¹na²hẽ³li¹. Nxe³ju³ta² ha³te̱h³nxã³nxa² ũ³wha²li¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Wẽ³sa² we²txi²jau³su² \p \v 14 Nxe³nxa²ha¹te¹, Je³su²jah³la² nũ̱³ka̱³txa² a²hi²sen³kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khai³xa² wã³kon³tũ̱³ka̱³txa² ya̱u³so³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² hi²sen³kxai³lu² a²wã³kon³tũ̱³ka̱³txai²na² ã³ki³ka³ti³kxi²yhai¹nha²kxai³, a²ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² a²hi²sen³kxai³lu² a²wã³kon³tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³wã̱³wã̱³txi³sxã³ ĩ³ye³kxi²yhai¹nha²kxai³, ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tai²na² Je³su²jah³la² nũ̱³ka̱³txa² ya̱u³son³sxã³ ĩ²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² hi²sen³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ²ain¹tãu³ ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxai¹nha²kxai³ ã³ni³sxã³ wi¹la³ ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 Ain¹te³na¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³jau³ta̱³ ĩ³ye³kxain¹yah³lxin¹ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 Yxãn¹ta¹ ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txai²na² tau³ta² a²nũ²a² ka³na³ka³na³te²su² te²a² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Tih³nxe³sa²jah¹lãi³. Txa²wẽ³sai²na² tẽ³sxã³ tĩ̱³nxa²ha¹wi¹. Ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³yxau²na³li¹. Nxe³ha²kxai³ txa²wẽ³sai²na² hxi²kan¹txi³ ĩ³ye³xa³wi¹. \v 18 A²nxũ²kwa̱i³yxau²na³na¹ nain¹ka³tu̱³ kĩ̱h³nũ̱³xa² ti³sa²tã³ yxo²ka²tũ¹yhai¹nha²kxai³ kãin² yxo²ka³si³ha²kxai³ kãin² wxi²ka³ta³ta³tha²kxai³ a²nũ²ai²na² ĩ³kan²ta³kxi²ti³ha²kxai³ ain¹na³li¹. Ju¹ta² wxa²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² ĩ³ye³kxai¹na¹li¹, ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² ĩ³nxũ²kwa̱i³li³si¹hain¹jau³su¹. Yxãn¹ta¹, hxi²kan¹ti³hex1nai¹nxa³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Ã³ne³tot3syah¹lxa³lxi¹. Yxo²ĩ²nxa³sxã³ wain³txi³ ain³kxah²lxa³lxi¹, kan²txi³ yxau³kxi¹nx2ta¹kxan²ti³nu¹. Wẽ³sa² tẽ³sxã³ wxã³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 Ain¹ka³tu̱³ wẽ³sai²na² sa²kxai³lu² tẽ³sxã³ wxã³ain¹ka³tu̱³ ko̱³nxe³te² yãu³ka³txai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² ĩ²tãu³ a²wẽ³sai²na² tẽ³sxã³ ĩ³ka³ta̱³ta̱³kxai¹nha²ha²kxai³ kĩ̱h³nũ̱³xa² ã³ya³hain¹sxã³ ã³nhe¹nhe¹ain¹sxã³ ãn³wa³ti³wa³ti³txa¹ain¹sxã³ ĩ³yxo²wxãun¹nha²khaix1sxã³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 21-22 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu² a²wẽ³sa² wĩ³na² ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³hĩ¹nai³tã² ã³nxũ²kwa̱i³wi¹lhai¹li¹? Nxe³sxã³ ĩ³wa²lũ³xi²te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — A²wẽ³son³ti³hĩ¹nai³tã² ĩ³to³nain¹na²hẽ³li¹. Ye³ka³lxa¹txi³ ha³nxe²a²nãu³a¹ ã³ya³hi²sxã³ ã³nhi̱³li² ye³ka³lxa¹txi³ ĩ̱³yau³xa²nãu³a¹ ã³ya³hi²sxi³ ã³nũ̱¹i² nxe³hxai²na²hẽ³li¹, ĩ³ya³lu²si¹jau³su¹. Yxãn¹ta¹ hxi²kan¹nxa²ke³la³te²kxai³ wxa²hau³kot3sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Txa²khãuh³lxa³ti³hit1sa²sĩn¹ju³ta² ĩ³ãin²ta³kxi²sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — “Hxi²kan¹nhĩ̱³nxãn¹ji¹?” Nxe³sa²txa³hẽ¹li¹. Yxo²ĩ²san¹kxai²nãn²tu̱³ a²yen³kxa² a²te³nĩn¹kxa² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² wxa²hau³ko³txa²tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 24 Nxe³nxa²ha¹te¹: \p — Yxo²ĩ²nxa²ha¹wi¹. Sa²wai³wait3sxã³ yxo²ĩ²nxa²ha¹ju³ta² sa²wet1sẽ¹li¹. A²wĩ³na² wãn³txa² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 25 Nxe³ka³tu̱³ a²nũ²a²nãu³xa² ã³ni³sxã³ ã³yã³nũ²ki² ã³si³wxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² Je³su²jah³la² ĩ²ka³tu̱³ wxi²kan¹sxã³ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² ĩ³kwa̱i²kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txãi³, ne³ka³tũ³si¹te² yãu³ka³txãi³, yxo²ka³tũ̱³si¹te² yãu³ka³txãi³. Ĩ³kwa³na³nxa²ha¹wi¹. Wẽ³sai²na² wxa²nxũ²kwa̱i³li³txu¹li¹. ówi²xi²ti³hex1txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 26 Nxe³nxa²ha¹te¹ ko̱³nxe³te²a² a²yãu³ka³txai²na² kãin² wxan¹ka³tu̱³ wẽ³sai²na² kãin² ã³nhe¹nhe¹khaix1ain¹ka³tu̱³, a²nxũ²kwa̱i³li³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ a²wẽ³sai²na² sa²kxai³lu² ya³lu²te²hũ̱³nxe² sxa³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² a²nũ²a² ka³lxa¹te²a² ĩ³ye³ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ya³lu²na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 27 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² hxi²ki³sxã³ sa²yxo²ka³ta³wxe³ain¹ka³tu̱³ wẽ³sai²na² ĩ³sa²yxau³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 28 Nxe³nxa²ha¹te¹ ye³jen¹nãu³a¹ Je³su²jah³la²kxai³ sxi²nhãu³ã¹ ã³wih¹ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khai³xa² nũ̱h¹ ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ ko̱³nxe³te² yãu³ka³txai²na² hxi²kan¹ti³ nxũ²kwa̱i³li³si¹sĩ¹nxa³thi²li¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — A²yãu³ka³txai²na² te²u¹jã¹nxe³ka² he³la³ku³la³ wa³su³txi³ nxũ²kwa̱i³li³si¹te²sxa³yu²hẽ³li¹. Hãi¹nxe³sxã³ sa²wai³wait3sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²ki̱³sa²kxai³, ĩ³sa²si¹hã³ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² su²lhã³ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³to³jau³su² \p \v 30 Nxe³nxa²ha¹te¹, Je³su²jah³la² nũ̱³ka̱³txai²na² wa²li³ain¹ka³tu̱³ Ka³li³le²a²ko³xa² wxa²ha³nãu³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ he¹ain¹ju³ta² ha³ta̱³nxa² a²nũ²a² ã³xa² ain³kxain¹ju³ta² Je³su²jah³la² te³nain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 31 Hãi¹nxe³sxã³ nũ̱h¹yxau³sxã³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² wãn³txi³khai³xa² ĩ³yau¹ũ³ti³ten³ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³yau¹ũ³te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² ko̱¹ko̱¹xa² hxi²ka² ã³yũ³nhi²sain¹tu¹wi¹. Nxe³sain¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³su²lhã³sain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ su²lhã³sain¹kxan²ti³ ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³la²ni²tãu³a¹ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²na¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 32 Yxãn¹ta¹ nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² ã³ne³wxe³ain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Ain¹kxan²ti³ yu̱h³lain¹jau³su² wãn³txai²na² a²si³yxau³tãu³khai³xa² ĩ³wã̱³txain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \s1 A²nũ²a² kãin²ti³yxau³te²la³ ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 33 Nxe³nxa²ha¹te¹ Ka³far³na³ũ²thĩ³na² ã³wi¹hain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ sxi²ha² ã³wih¹sxã³ yxau³ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Tĩh³na² ã³nxai³yah³lxin¹tãu³a² ĩh¹nxe³jau³ta̱³ ĩ³ye³kxi²nyhah¹lxin¹yu²lhi²li¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Yxãn¹ta¹ ko̱n³ton³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Txa²wã¹wa³kxẽ³na¹xai²na¹, ĩh¹te²la³ta̱³ hxi²kan¹ti³la³ ki̱³te³ji¹wi¹? Nxe³jau³xai²na² tĩh³na² ĩ³ye³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ ko̱n³ton³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 35 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²kxai³lu¹ ã³wxe³sxã³, a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² hxi²ka²hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²hait1so¹xi²nũn³te²su² te²a² ĩ³kaix1sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ¹ne³ka²sah¹lxi³sã²lxi¹. A²nũ²a² a²ten³te²su² te²an²tu̱³: \p “Hxi²kan¹txi³su² ti³ten³sa³nhã¹.” Nĩn¹kxai²nãn²tu̱³, a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ a²wa³ka³li³lo³je²txai¹nhu¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 36 Nxe³te³na¹, wẽn³su² sa²so¹sxã³ nxũ²kwa̱i³ye³ye³lot3sxã³ ũh³wxe³ka³tu̱³ wxa²sa²ha³lxo¹so¹ka³tu̱³, a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 37 Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² ĩ²li³te² ĩ³nxa² a³lxi²sa¹nha²kxai³ wẽ³sai²na² te²yã¹nxe³ te²he³la³ku³la³ sa²hau³ko³tai¹nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ Txai²na² hxi²nũ¹san¹kxa² yã¹nxe³hĩ̱³nx2na³li¹. Hxi²nũ¹san¹kxai²nãn²tu̱³ Sũ̱³na² ĩ³sa²si¹hã³sa²jah¹lo²su² te²a² hxi²nũ¹nain¹kxa² yã¹nxe³hĩ̱³nx2na³li¹. Hai³txi³ Txai²na² so¹lxi³ hxi²nũ¹sa²hĩ̱³nx2nxa³lxi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Wxa²ya̱³lxah³lo²su² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 38 Nxe³nxa²ha¹te¹ Jo³ãu²ah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩ³tih³nxe³sa²jah¹lãi³. In³txa² ĩ²sĩ¹na¹hẽ³li¹. A²nxe³jah¹la² wxi²ka¹nĩn¹ju³ta² ĩ²so¹nxain¹sxã³ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² a³li³si¹jau³su² ĩ³kwa³na³ain¹na²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ ĩ³hit2txi²nxai¹nxa³ha²kxai³: “Hãi¹nxã¹txai¹nhẽ³li¹.” Nxe³si¹jau³su² kwa³na³ain¹sĩ¹na¹hẽ³li¹, ĩ³hi²txi²nẽ³lxa³ha²kxai³lu¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 39 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩ³hxi²ko²lain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³ju³tai²na² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹wi¹. A²nũ²a² a²ten³te²su² te²an²tu̱³, Wxi²ka¹na¹ju³ta² ĩ²so¹sa²sxã³ wã³nxĩn¹sxã³ kãi³ain¹kxai²nãn²tu̱³ hai³txi³ kwẽn¹ta²kxai³ wãn³txa² ko̱³nxe³jau³xa² ĩ³ye³kxi²sai¹nxa³lho³li¹. Nxe³ha²kxai³ ya³nx2ta¹wi¹. \p \v 40 A²nũ²a² ĩ³ko̱x1ko̱¹son²kxi²nẽ³lai¹nxa³te²su² te²an²tu̱³ txa²wã¹yan³tain¹te²lxã²na³li¹. Nxe³ha²kxai³ ĩ³hxi²ko²lain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \p \v 41 A²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. Wxãi²na² txa²sa³wi³ha³lxi³nãu³sah¹lxi¹lxi¹. Yah³lxi¹nha²kxai³, a²nũ²a² ĩ²li³te²a² a³lxi²sai¹nha²kxai³ ĩ̱³yau³xa² ka³te³ha² ne³ki¹sxã³ ĩ³na²te³lhxã³ ũ³hũ¹nxa²lxain¹kxai²nãn²tu̱³ te²kxai³ a²yo³ha² yũ³ain¹tu¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² a²ya³la³tu̱³ ũ³yho³hain¹tu¹wi¹. \s1 Ko̱³nxe³ti³ kãi³si¹nyhain¹jau³su² \p \v 42 A²nũ²ai²na² yxo²ĩ² ã³si³wxe³te²na² sa²kxai³lu² Txa²wãn³txa² sa²yxo²ã³si¹jau³su² ĩ³tih³nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe² ĩ³tih³nxain¹kxa²yo³ha² kãin² khãuh³lxa³thin¹tu¹wi¹. A²nũ²a² tah³lxa³kxa² sa³txe̱²khai¹nxe³ka³txa² tẽ³sxã³ ĩ³yxe²ta³kũ¹nha²te²su² jah¹lan²tu̱³ ĩ̱³yau³xa² u¹jau³xa² so¹sxã³ ãn³sa³nũ̱¹ke³la³te²kxai³ nxe³jah¹la² khãuh³lxa³ti³nha²ju³ta² kãi²nhĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³kxa² ha³tih³xan²tu̱³ a²nũ²ai²na² kwẽn¹ta² yxo²ĩ² ã³si³wxe³te²na² sa²kxai³lu² Txa²wãn³txa² sa²yxo²ã³sa²si¹hain¹jau³su² ĩ³tih³nxe³te²su² jah¹lan²tu̱³ ko̱³nxe³thin¹khaix1jah¹lo²su² hĩ̱³nx2na³li¹. A²nxe³jah¹la²kxai³la¹ khãuh³lxa³ti³ wa³to²hi²hai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 43 Ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹kxa²ya̱n³ti³su² wi¹lĩ²nha¹jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yãn¹ta¹ wxa²hxi²ka² ko̱³nxe³ti³ kãi³sih¹nx2ti³te³lhxã³ kxai²nãn²tu̱³ ĩ³hxi²yo³la³kã¹nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³ha²kxai³ hxi²ka³na³ka³na³ta² so¹lxi³ yũ³ah³lxin¹kxan²ti³ yan¹nãu³a¹ ka³te̱³na² ne³ki³so³txa³ju³ta² ã³wi¹yhah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lhin¹yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. Nxe³yãn¹ta¹ hxi²kha¹li¹ yũ³ah³lxin¹sxã³ ha³nxe²a² i̱³sa²tẽ³ju³ta² ĩ³yũ¹li²nxa³ju³ta² ã³wih¹ah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ khãuh³lxa³ti³nha²khai¹yxah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. \v 44 Nxe³tãu³a² a²nũ²a² ya³lu²ju³ta² yũ²nxa³ha²kxai³ ha³nxe²a² i̱³sa²tẽ³ju³ta² yũ³ha²kxai³ nxe³sa²tẽ³tu¹wi¹. \v 45 Te²yã¹nxe³sxã³ wxa²yu̱³kxa² ko̱³nxe³ti³ kãi³sih¹nx2ti³te³lhxã³ kxai²nãn²tu̱³ ĩ³yu̱³yo³la³kã¹nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³ha²kxai³ yu̱³ka³na³ka³na³ta² so¹lxi³ yũ³ah³lxin¹kxan²ti³ yan¹nãu³a¹ ka³te̱³na² ne³ki³so³txa³ju³ta² ã³wi¹yhah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lhin¹yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. Nxe³yãn¹ta¹ yu̱³kha¹li¹ yũ³ah³lxin¹sxã³ ha³nxe²a² i̱³sa²tẽ³ju³ta² ĩ³yũ¹li²nxa³ju³ta² ã³wih¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ khãuh³lxa³txi³nha²khai¹yxah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. \v 46 Nxe³tãu³a² a²nũ²a² ya³lu²ju³ta² yũ²nxa³ha²kxai³ ha³nxe²a² i̱³sa²tẽ³ju³ta² yũ³ha²kxai³ nxe³sa²tẽ³tu¹wi¹. \v 47 Te²yã¹nxe³sxã³ wxa²ye³nai²na² ko̱³nxe³ti³ kãi³sih¹nx2ti³te³lhxã³ kxai²nãn²tu̱³ ũ³yhe³ki³sa²tã³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³sxã³ ye³ki³ka³na³ka³nat3sxã³ ye³yũ³ah³lxin¹kxan²ti³ yan¹nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa³hĩ¹na¹ yxau³yah³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ wi¹lhin¹yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ ye³ki³ha¹li¹ ye³yũ³ah³lxin¹sxã³ ha³nxe²a² i̱³sa²tẽ³ju³ta² ĩ³yũ¹li²nxa³ju³ta² ã³wih¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ khãuh³lxa³ti³nha²khai¹yxah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. \v 48 Nxe³tãu³a² a²nũ²a² ya³lu²ju³ta² yũ²nxa³ha²kxai³ ha³nxe²a² i̱³sa²tẽ³ju³ta² yũ³ha²kxai³ nxe³sa²tẽ³tu¹wi¹. \p \v 49 Jã¹nxa¹jau³su² kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² ka³yxuh³xa² ũ³hi̱³lhxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³hũ¹ain¹ki̱³kxai²nãn²tu̱³, sa̱h²ne³kxa² ũ³kah¹sãn²sxã³ wxa²sĩ̱³nã̱u³ta³lxi³sãn²sxã³ ũ³hi̱³lhxã³ ũ³hũ¹ain¹to³ki̱³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Jã¹nxe³to³ki̱³tã³li¹. Jã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² sa²yxo²wet1sah²lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ã³ne³wxe³yah³lxin¹tu¹wi¹. Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, wxa²ẽ¹nãu³nũ¹ai²na² whãi²na¹ wi¹le³nx2ti³tu¹wi¹. \v 50 Sa̱h²ne³ki³su² tẽ³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ yain³txa² ũ³sa²wi²kxi²ki̱³kxai²nãn²tu̱³ wi¹yain³ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ a²kah³ju³ta² yũ²nxa³sxã³ sũ̱¹kxai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹txi³ kah³xi²te²sxa³yu²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³sxã³ hãu²no³nyhu¹sxã³ yxau²xai³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ sa̱h²ne³kxa² yã¹nxe² a²nũ²a² wi¹kãi³ũ¹hain¹yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. \c 10 \s1 Txu¹ha² kwa² ã³na¹ju³ta² ĩ³tih³nxe³jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³sa²yxau³sxã³ a³li³ka³tu̱³ Ju³te²a²ko³nãu³a¹ Jor³tãu²yau³xa² a²yxo²ha³tih³nãu³a¹ ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tai²na² a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² tĩ̱³nhãun¹sxã³ Je³su²jah³la² ĩ²ain¹te³lhxã³ tĩ̱³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ Je³su²jah³la² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³hain¹to³kaix3 jã¹xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²an¹te²a² ka³na³ku² wxã³ain¹sxã³ Je³su²jah³la² ĩ³ki³ha¹kxi²si¹hain¹jau³su² ĩ³wã̱³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. In³txai²na² sa²kxai³lu² ĩ²li³tãu³a² a²txu¹ha³ka³lxa² ã³na¹kxai²nãn²tu̱³ wain³ji¹wi¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 3 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³jau³ta̱³ Moi³se²ah³lu¹tai²na² ĩ³ye³kxi¹nx2tain¹ta¹hxai²hẽ²lhai¹li¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Nxe³nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² ĩ³wa²lũ³xi²te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Moi³se²ah³lu¹tai²na² hãi¹nxa² ã³ni³lain¹ju³tai³ta²su¹: “In³jah³lo²su² te²ĩ̱³nxa²: ‘Txa²sxe³xa³ka³lxa² ã³na¹a¹tũ¹xã¹.’ Nẽn¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²sxe³xa³ka³lxa² ã³na¹te³lhxã³ nẽn¹jau³su² ha³te̱h³nxã³nxa² tẽ³sxã³ a²ten³jau³su² ũ³wha²li¹txa²hẽ³li¹. Nẽn¹kxai²nãn²tu̱³ a²sxe³xa³ka³lxa² ã³na¹in¹ju³ta² yũ²na³li¹.” Nxe³ju³ta² Moi³se²ah³lu¹tai²na² hãi¹nxa² ã³ni³lain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \p \v 5 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu²: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²we¹ti³ten³nxa²lxa³nha²kxai³, Moi³se²ah³lu¹tai²na² wãn³txa² txu¹ha² ã³na¹te³lhxã³ nxe³jau³xai²na² ũ³wha²li¹lhxã³ ũ³hũ¹nx2tain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \p \v 6 Yxãn¹ta¹ a²wi¹lhĩ¹nu¹tai²nãn¹te²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² a²hi²sen³kxai³lu¹ in³txa² we¹ti² txu¹ha² we¹ti² nxe³to³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 7 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² in³txai²na² sa²kxai³lu² a²wĩ³na² a²hã³ka³nũ¹na² nxe³sxã³ ã³waix3tũ²la² a²sxe³xa³ka³lxa² so¹lxi³ tẽ³tu¹wi¹. \v 8 Nxe³sa³ha²kxai³ in³txa² txu¹ha² a²nũ²ka³na³ka³nat3ton³tu¹wi¹. A²nũ²a² ha¹li¹o³nxa³wi¹. A²nũ²ka³na³ka³nat3jah³na³li¹. \v 9 Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² ã³nũ²kxi²ya³te²sin²ta²wi¹. Nxe³kxe³su² a²nũ²ai²na² sa²kxai³lu² ã³nhai²ta³lxi³si¹hain¹kxai²nãn²tu̱³ nxe² kãi³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 10 Nxe³ju³tai²na² sa²kxai³lu² sxi²ha² ã³wi¹hain¹ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxai²na² jã¹nxe³ju³ta² ĩ³wã̱³txi³sain³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — In³txa² a²ten³te²su² te²an²tu̱³ a²sxe³xa³ka³lxa² ã³na¹ka³tu̱³ txu¹ha² ã̱³lxi³te²a² so¹ain¹ke³la³te²kxai³ txu¹ha² ã̱³xa² ũ³whĩn¹ta³kxi²nyhain¹kxa² yã¹nxe² hxi²ki³lot3hĩ̱³nx2na³li¹. Ko̱³nxe³ju³ta² kãi³kxi²hĩ̱³nx2na³li¹, in³jah¹la²sa³. \v 12 Jã¹nxe³jau³su² txu¹ha² a²ten³te²su² te²an²tu̱³ a²wẽ³sãi¹ai²na² ã³na¹ka³tu̱³ in³txa² ã̱³lxi³te²a² so¹ain¹ke³la³te²kxai³, in³txa² ã̱³lxi³te²a² ũ³whĩn¹ta³kxi²nyha²kxa² yã¹nxe² hxi²ki³lot3ta¹ka³lxu³su² hĩ̱³nx2na³li¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³tai²la¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² wẽ³ha³lxa² a³lxi²jau³su² \p \v 13 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² a²wẽ³ha³lxa² tẽ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² wxa²wxai³tai²la¹ ain¹jau³su² tẽ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xã² ĩ³hxi²ko²lain¹jau³su² yxo²xũn³txi³ ĩ³kwa̱i²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 14 Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu¹ Je³su²jah³lai²na² ĩ²ka³tu̱³ ĩ³xa̱n³txi³sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²sah¹lxi³sa²lxi¹. Wẽ³ha³lxa² tẽ³sxã³ wxã³ain¹ju³tai²na² ĩ³hxi²ko²lain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Wẽ³sai²li² a²wĩ³na² wãn³txa² yxo²ĩ²te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² yxau³yah³lxin¹ju³ta³nũ³a² yũ³nx2ti³tu¹wi¹. \v 15 A²ya³la³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xa² ten³nxa²lxi³kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²we¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³ai²li² ĩ²yah³lxin¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 16 Nxe³sxã³ a²wẽ³ha³lxi³nãu³xai²na² sa²ha³lxo¹so¹ain¹sxã³ wxa²wxai³ain¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹ju³ta² ũ³hũ¹nx2ti³tũ¹xã². Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 In³txa² yen³kxih³khaix1jah¹la² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 17 Nxe³nxa²ha¹te¹, Je³su²jah³la² ã³nxai³xi²te³lhxã³ nxa²ha¹te¹ in³txa² sa²kxai³lu² ã³ni³ha²non¹sxã³ ĩ³ha¹txi²sxã³ ãn³kax3ti³wxe³sxã³ ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Tih³nxe³sa²jah¹lãi³. Wi¹lhin¹jah¹lo²si¹lxi¹. Nxet3sã²lxi¹. Yã¹te²a̱³ wi¹ju³ta³la³ kãi³a¹ke³la³te²kxai³ ka³te̱³na² wi¹tãu³la² so¹kxi¹nxa²hĩ̱³na¹te²la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 18 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ wi¹lhin¹jah¹lo²su² san¹ji¹wi¹? Txa²wã¹sũ̱³na² so¹lxi³ wi¹lhin¹te²ju²hẽ³li¹. Ã̱³xa² hai³txi³ wi¹lhin¹te²sxa³yu²hẽ³li¹. \p \v 19 Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² ain³kxi²to³hxain¹tai¹ti²tu³wi¹: “Su²lhã³i², ã̱³xa² sxe³xa³ka³lxa² so¹sxã³ ũ³whĩn¹ta³kxi², ã̱³xa² yen³kxa² kãi³kxi² a²nũ²a² ã̱³xa² ki³ha¹kxi²sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ti³hi¹jau³su² ĩ³ye³kxi²nyhu¹i² ki³han³jau³xa² ã³ye³yxo²nũ¹ni² nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Wxa²wĩ³na² wxa²hã³ka³na² wi¹kãi³ũh¹xai³jah³lxi³hẽ¹li¹.” Nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 Nxe³nxa²ha¹te¹ in³txai²na² sa²kxai³lu¹ ĩ³wa²lũ³xi²te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Tih³nxe³sa²jah¹lãi³. Sa³nxe³la³kxa² wet1sa²hĩ¹nãn¹te²tu̱³ nxe³jau³xai²na² sa²yxo²wet1sa²sai¹hxai²na¹hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 21 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² ĩ²ain¹sxã³ a³lxi²sxã³, ĩ³ye³kxi¹te³nah¹lxi¹: \p — Yu³ka³na³ka³na³ton³na³li¹. Wxa²yen³kxa² sa²so¹sxã³ a²nũ²a² ã̱³xa² so¹kxi²nxa²si¹jau³su² kãi³txa²hẽ³li¹. Nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ so¹kxi²nxain¹kxa² yo³ha² tẽ³sxã³ a²nũ²a² yen³kxi³txa²te²na² wã²nhũh²xai³txai¹nhẽ³li¹. Nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ oh³nãu³nũ¹ka³na¹ yen³kxa² wi¹ju³ta³nũ³a² yũ³nxa²tu¹wi¹. Jã¹nxe³sxã³ nxe² kãi³ta³lu²nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ ã³wxã³sxã³ ã³si³tẽ³kxi¹sẽ¹li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 22 Nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu², in³txai²na² sa²kxai³lu² ain³kxi²te³na¹ ĩ³ye³han³ti³nha²sxã³ ĩ³ãin²txi³sxã³ ĩ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la², kãin² yen³kxi³nha²kxai³la². \v 23 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² sa²kxai³lu¹ ĩ²sa²sai¹ain¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² kãin² yen³kxi³te²su² te²a², Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ yxau²xai³ju³ta² wa³lxe³te²ju²hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 24-25 Nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu², a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khai³xa² ĩ³wã̱³wã̱³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³to³ta¹ Je³su²jah³lo²kxai³lu¹ ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wẽ³ha³lxãi³. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ yxau²xai³ju³ta² wa³lxe³te²ju²hẽ³li¹. Jã¹nxa¹jau³su² ka³me²la² ka³yxuh³xa² kãin²khaix1te²su² te²na² hai³txi³ a²ku¹wxi²si³xẽ¹na² ã³wih¹sxã³ ã³wa²to¹ti³he¹nxe³lhĩ̱³nx2nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² kãin² yen³kxih³khai¹nxe³te²su² te²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ yxau²xai³ju³ta² wa³to²hi²te²ju²hẽ³li¹ wa³lxe³ju³ta²su¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 26 Nxe³sxã³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xã² kãin² ĩ³wã̱³wã̱³txi³ yxau³ain¹sxã³ ĩ³ye³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹ha³lo²a²nãu³a² a²nũ²ai²li² yen³kxi³kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³nu²su² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²jah¹lo²su² ye²te²ju²hẽ³li¹. Nxe³jut3su² ha²kxai³ a²nũ²a² yen³kxih³te²su² te²na² kxã̱u³nxa³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ yxau²xai³kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a²nãu³xa² hãi¹nxe³ti³xa¹ Sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ yxau²xai³ki̱³sxa³lho³li¹. Nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 27 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² ĩ²sa²sai¹ain¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Nxe³ju³tai²na² a²nũ²a² hxi²kan¹ti³he¹xai¹nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² hxi²kat1te²lo³jah¹lai²la¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 28 Nxe³nxa²ha¹te¹ Pe²jah³lo²kxai³lu¹ ĩ³ye³ãn³si³wxe³te³nah¹lxi¹: \p — Nxet3sã²lxi¹. Txa²yen³kxa² hãi¹nxe³ti³xa¹ ã³na¹sxã³ ãn³si³tẽ³kxi¹nxa²sĩ¹na¹tai¹ti²tu³wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29-30 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — A²nũ²a² a²ten³te²su² te²an²tu̱³ Txai²na² a³lxi²sai¹nha²kxai³ txa²wãn³txa² wi¹jau³xa² a³lxai¹nha²kxai³, sxi²ha² ã³na¹i² a²lon³ti³tãu³xa² ã³na¹i² a²ha³lĩ³ti³nãu³xa² ã³na¹i² a²hã³ka³na² ã³na¹i² a²wĩ³na² ã³na¹i² a²wẽ³ha³lxi³nãu³xa² ã³na¹i² a²ha³lo²a²ko³xa² ã³na¹i² nxe³ain¹kxai²nãn²tu̱³, a²ha² kwẽn¹tai²na² ye³ka³lxa¹txi³ sxi²ha² yũ² ka³lxa¹txi³ a²lon³nãu³xa² yũ², ka³lxa¹txi³ a²ha³lĩ³ti³nãu³xã² yũ² ka³lxa¹txi³ a²hã³ka³na² yũ² ka³lxa¹txi³ a²wĩ³na² yũ² ka³lxa¹txi³ a²wẽ³ha³lxa² yũ² ka³lxa¹txi³ a²ha³lo²a²ko³xa² yũ² nxe³ain¹tu¹wi¹. Nxe³yãn¹ta¹, hau³hau³kon³sxã³ a²nũ²a² ã̱³xa² ko̱³nxe³ju³ta² ye³khãuh³lxa³thin¹sxã³ kãi³ain¹tu¹wi¹. Nxe³kxa²yu³su² yxan¹nãu³a¹ ka³te̱³na² wi¹tãu³a¹ yxau²xai³lain¹tu¹wi¹. \p \v 31 Nxe³kxan²ti³nũ¹ sa²nẽn¹kxi²nha²yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³sxã³ a²nũ²a² ka³lxa²te²nũ̱³ka̱³txa² a²hĩn¹txi³ ĩ³sa²nẽn¹kxain¹ju³ta² yũ³kxan²ti³ yan¹nãu³a¹ ĩ³sa²nẽn¹kxai¹nxa³ju³ta² yũ³tu¹wi¹. Te²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² ka³lxa²te²nũ̱³ka̱³txa² a²hĩn¹txi³ ĩ³sa²nẽn¹kxai¹nxa³ju³ta² yũ³kxan²ti³ yan¹nãu³a¹ ĩ³sa²nẽ¹kxain¹ju³ta² yũ³tu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² su²lhã³ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³to³jau³su² \p \v 32 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² wa²li³nhẽ¹tĩh³na² ã³nxai³ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ãn³ne³ka³ta¹nyhain¹sxã³ ai³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai³yain¹te³na¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ãn³si³tẽ³tũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu² ĩ³wã̱³txain¹to³ha²kxai³ yu³lhain¹to³ha²kxai³ ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² a²hi²sen³kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khai³xa² hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³yũ³so¹ka³tu̱³ ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 33 Ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³nxai³ki̱³tu¹wi¹. Nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ Txai²na² so¹sain¹sxã³ a²nũ²a² wã³nxĩn¹te² si³yxau³tũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² nxe³te²nãu³xai²na² a²hxi²ka³nãu³a² ã³na¹sain¹tu¹wi¹. Nxe³sain¹kxai²nãn²tu̱³ ya³lu²si¹sain¹jau³su² ĩ³yĩ¹li²sain¹tu¹wi¹. Nxe³ka³tu̱³ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³sxa³te²nãu³xa² sa²nũ¹sain¹tu¹wi¹. \p \v 34 Sa²nũ¹sain¹sxã³ ko̱³nxe³ ĩ³ka³lxi¹lũ¹sain¹ka³tu̱³ ĩ³ye³ka³su³hẽn¹kxi²sain¹ka³tu̱³ ũn³txi³ ĩ³ta³lo³wait1sain¹ka³tu̱³ ĩ³su²lhã³sain¹tu¹wi¹. Nxe³yãn¹ta¹ ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³lan²tãu³kxai³lu², ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²na¹tu¹wi¹, Txa²wã¹sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²su² na¹ha²kxai³lu¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ti³a²kah³la² Jo³ãu²ah³la² ĩ³wã̱³txain¹jau³su² \p \v 35 Nxe³nxa²ha¹te¹ Se³be³te²ah³la² a²tah²nãu³su² Ti³a²kah³la² Jo³ãu²ah³la² nxe³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te² tah²nãu³xai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² wxã³sxã³ ĩ³ye³kxi²ya³te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³tih³nxe³sa²jah¹lãi³. A²yen³kxa² ĩ³wã̱³txi³nxa²ya³ha¹kxai²nãn²tu̱³ ũ³hũ¹sa²sĩn¹te³lin¹ji¹wi¹? \p \v 36 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Yã¹te²a² wxa²hau³ko³kxi¹nx2ta¹ju³ta³nũ³su² ten³nx2ti³ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wã²lũ³xi²ya³te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Wxãi²na² wxa²ha³lo²a² a²wa³kxẽn³sin¹kxai²nãn²tu̱³ ka³na³ki³ wxa²wi¹tãu³a¹ ã³wxe², ka³na³ki² wxa²wa̱³tãu³a¹ ã³wxe² nxe³ya³ha¹ju³ta² ten³ya³sa³nhai¹. Nxe³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 38 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²yen³kxa² ten³ya³hin¹ju³ta² ã³ne³wxe³ya³hxa³lxi¹. A²nũ²a² ko̱³nxe³thin¹te²nãu³xa² khãuh³lxa³ti³sain¹tu¹wi¹. Jã¹nxe³nx2tain¹ju³ta³nũ³a² hxi²kan¹ti³ en³ya²te³lin¹ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 39 Nxe³nxa²ha¹te¹ ha¹lin¹tũ̱³ka̱³txa² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Hxi²kan¹ya³ha¹wi¹. Nxe³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txai²li² khãuh³lxa³ti³sain¹tu¹wi¹. Na¹ha²kxai³ wxãi²na² jã¹nxe³sxã³ khãuh³lxa³ti³nx2tain¹nũn³tu¹wi¹. \p \v 40 Nxe³yãn¹ta¹ txa²wi¹nẽ³tãu³a¹ ã³wxe² txa²wã̱³tãu³a¹ ã³wxe² nxe³ya³hin¹ju³ta² hxi²kan¹ti³ ũ³hũ¹nx2ti³nxa³lho³li¹. Ju¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² a²ha³lo²ai²la¹wi¹. Txa²ha³lo²sxa³wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² a²ten³te²su² te²na² so¹lxi³ sa²we¹tain¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 41 Nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² wã³kon³te²nãu³xa² hxi²ka² hxan³tũ̱³ka̱³txa² ain³kxain¹sxã³ kãin² ĩ³xa̱n³txin³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Jo³ãu²ah³lai²na² ĩ³xa̱n³ta³kxi² Ti³a²kah³lai²na² ĩ³xa̱n³ta³kxi² ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 42 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ a²sa³wi³ha³lxa² hãi¹nxe³ti³xa¹ ĩ³kaix1tain¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³sxa³tũ̱³ka̱³txa² nxe²xai³te²jai¹ti²tu³wi¹. A²hxi²kan¹te² hi²sen³su² a²sa³wi³ha³lxa² yxo²ha³nxe¹lhxa³txi³ hxi²kan¹txi³lo³tain¹te²jai¹ti²tu³wi¹. \v 43 Yxãn¹ta¹, wxãi²na² jã¹nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Wxa²yu³ta², ĩ²li³te² ĩ̱³nxãn²tu̱³. “Hxi²kan¹te²sa¹i¹.” Nxe³jau³tu̱³ ten³nxa²kxai²nãn²tu̱³, wxa²yu³ta² a²hãi¹nxe³ti³xa¹ ĩ³wa³ka³lxi³lo³txai¹nhẽ³li¹. \v 44-45 Jã¹nxa¹jau³su², “Txai²na² a²si³yxau³jah¹lo²sa¹wi¹.” Nxa¹jau³su² ten³nxa²kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ã³wa³ka³lxi³lo³txai¹nhẽ³li¹. Jã¹nxa¹jau³su² Txai²na² sa²kxai³lu² wa³ka³li³lo³sa²si¹hai¹na¹jau³nũ³su² wxã²nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ã³non²ta³kxi²te³lhxã³ wxã³na¹wi¹. A²nũ²a²nãu³xai²na² a²ko̱³nxe³ti³ kãi³sxã³ wã²nxũh¹lain¹ju³tai²na² ã³wa²su¹te³lhxã³ ya³lu²kxai¹na¹tu¹wi¹. Nxain¹te³lhxã³ wxã³na¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 In³txa² ye³han³te²a² ye³we²nxi²jau³su² \p \v 46 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² nxe³ha²kxai³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² nxe³ha²kxai³, ã̱³lxi³tũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² nxe³ha²kxai³ whãi²na¹, tẽ³li³nyhu¹sxã³ Je³ri³ko²thĩ³na² ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³thĩ³na² wa²li³ain¹tãu³a¹ a²nũ²a² ye³han³jah¹la² Bar³ti³me²ah³la² tĩh³na² kxa³lxu³sa³kxu²nxa² ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² Ti³me²ah³la² a²ki³lhan³ta³ ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² a²yen³kxa² ĩ³yai³nxũ³yhain¹te³lhxã³ o²la³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 47 Nxe³te³na¹ Je³su²jah³la² Na³sa³re²thĩ³na² to̱n¹jah¹la², ya̱u³son³ju³ta² ain³kxain¹te³na¹ ĩ³kaix1jain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Kãin² ĩ³kaix1jain¹te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Txa²wã¹sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3txa²kah³lo²si¹lxi¹. Ye³han³sa²ju³tai²na² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³kot3sẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 48 Nxe³ju³ta³la³ a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ yxo²xũ̱n³txi³ ĩ³kwa̱i²kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ã³ka³nah²nxe³sĩ¹nhẽ³li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nain¹kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³ ã²la² kãin² ĩ³kaix1jain¹jau³xa²sa¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3txa²kah³lo²si¹lxi¹. Wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³kot3sẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 49 Nxe³tãu³a¹ Je³su²jah³la² a²hi²sen³kxai³lu² ã³yit1sxã³ ĩ³kaix1so¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³kaix1tain¹te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Ya³lo³txi²sĩ¹nhẽ³li¹. Je³su²jah³la² ĩ³kaix1txa²sĩn¹nhai¹. Ĩ³sa²yxau³sxã³ ait3sĩ¹nu¹li¹. Yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 50 Nxe³te³na¹ a²nũ²a² ye³han³jah¹lai²na² wã²la²ka³lo³a² ha³la³sãn¹ka³lo³a² sa²sai²ã³sxã³ ĩ³sa²yxau³sxã³ Je³su²jah³la² ã³tĩ̱³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 51 Nxe³te³na¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹nxe³ju³ta² kãi³ũh¹nxa²ha¹ju³ta² ten³nxa²ji¹wi¹? Nxe³ha²kxai³lu¹ ye³han³jah¹lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Ye³we²txi²san¹ju³ta² ten³khaix1sa³nhai¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 52 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ã³nxai³txu¹li¹. Hĩ¹na¹ yxo²ĩ²sa¹nha²kxai³ ye³we²txi¹nxa²ha¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ wa³su³txi³ ye³we²nxi²sxã³, Je³su²jah³la² ãn³si³tẽ³kxa² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \c 11 \s1 Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³yat1ã³wih¹jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹tĩh³na² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ónxai³ain¹te³na¹ wã³la² o³li³ve²ra³ka³txa² ya̱u³son³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ti³wa³kxa² sxi²jen³txa² thĩ³nha¹li¹ wã³la³ka³txa² yxo²yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³thĩn³txa² Bet3fa³je²thĩn³su² ha²kxai³ Be³tãn²ya³thĩn³su² ha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³thĩ³na² ã³yi¹ka³tu̱³ Je³su²jah³lo²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² ha¹li¹ ĩ³sa²si¹hã³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³ju³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³sa²si¹hã³yhain¹te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Sxi²je³na² ha³ti³hi³nãu³a¹ ai³jah³hẽ¹li¹. Ya³hin¹kxai²nãn²tu̱³ a²kwẽn¹tai²na¹ ju³mẽn²ta² ka²va¹lhũ̱³te²a² wẽ³sa² nxe³te²a² sa³tai³kxa² wxe³sain¹te²a² ĩ²yah³hin¹tu¹wi¹. A²nxe³te²a² a²ka³tih³ya̱u³ai¹nhxai²nxa³hẽ³li¹. Nxe³te²a² sa²ta²la³kxi²so¹jah³hẽ¹li¹. \p \v 3 Ya³hin¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ĩ²li³te²an²tu̱³ ĩ³wã̱³txi³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³: “Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ sa²ta²la³kxi²ya³hin¹ji¹wi¹?” Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³ye³kxi¹txain¹ya³hẽ¹li¹. “Txa²hxi²kan¹jah¹la² a²ten³jau³su² ha²kxai³ sa²si¹hã³sain¹sĩn¹na²li¹.” Nxe³txain¹ya³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Nxe³nxa²ha¹te¹ ã³nxai³ya³te³na¹ ya²la³la¹ ju³mẽn²ta² wẽ³sa² sa²tai³kxi²kxa² sxih²yxo²a² a²ti²ta³lo³kxa² yxo²wxe³ain¹kxe³su² te²a² ĩ²ya³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te²a² sa²ta²la³kxi²ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 5 Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu² a²nũ²a² ha³lo²a² he¹ain¹te²a² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ ju³mẽn²ta² wẽ³sai²na² sa²ta²la³kxi²ya³hin¹ji¹wi¹? Nxain¹ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ya³ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹la² a²ten³jau³su² ha²kxai³ sa²si¹hã³sain¹na²li¹. Nxe³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7 Nyhai¹nha²kxai³, ju³mẽn²ta² wẽ³sai²na² tẽ³sxã³ Je³su²jah³la² ũ³hũ¹yhain¹ka³tu̱³ wã²la²ka³lo³a² so¹sxã³ ũ³ka³ti³hẽt1ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ã³ka³ti³ya̱u³ye²ha²kxai³ ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 8 Nxa²ha¹te¹ ne³ka³ta²a² ai³ain¹tũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² a²wã²la³ka³lo³khai³xa² tĩh³na² Je³su²jah³la² ã³nxai³tĩh³na² ũ³ha¹xai³ain¹ha²kxai³ a²nũ²a² ã̱³xa² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² he³la³nxã³nxa² sa²nãu²so¹sxã³, tĩh³na² ũ³ha¹ai³ain¹nũ³nha²kxai³ nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹ju³ta² tĩh³na² Je³su²jah³la² wi¹wxa²hau³ko³kxai¹si¹hain¹jau³su² ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 9 Nxe³ha²kxai³lu¹ ã³ne³ka²ta¹sxã³ ho³hain¹tũ̱³ka̱³txain²ti³ ĩ³kaix1ti² a²si³yo³na² ho³hain¹tũ̱³ka̱³txain²ti³ ĩ³kaix1ti² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³kaix1tain¹te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³la² ĩ³sa²nẽn¹kxi²a³sah¹lxi³wxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹lai²la¹wi¹. \v 10 Kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Ta³vi²yah³lu¹tai²na² sa²kxai³lu² ĩ³wa³kxẽn³to³tẽ³lain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Te²u¹jã¹nxe³te²su² te²a² hĩ¹na² ã̱h¹ ũ³hũ¹nẽ³tu¹wi¹. Nxe³ha²kxai³, Wxi²kin³txi³ton³ta² Si³yxau³jah¹lai²la¹wi¹. Nxe² e³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 11 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² Je³su²jah³la²kxai³ ã³wi¹hain¹ka³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ a²yen³kxa² yxo²ha³kxa¹ ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nũ²la² ki³kan³nũ²la² a³li³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³te²nãu³xa², ã³si³tẽ³kxain¹ka³tu̱³, Be³tãn²ya³thĩ³na² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Fi²ko²ka³txa² nxã̱³kxi²nxa³kxe³su² ya³lu²jau³su² \p \v 12 Ain¹te³na¹ ka³nxa³ha²ta³kxai³lu² Be³tãn²ya³thĩ³nai²na² a³li³sxã³ ã³nxai³ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² heh³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 13 Nxe³ka³tu̱³, yain³txi³ka³ta² fi²ko²ne³kxa² ã²hã¹ u²la¹ ten³sa²tã³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ka³ta² ãn³ya̱u³son³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Yain³txa³nã̱³kxa² so¹sxã³ ĩ³yain³te³lhxã³ ya̱u³son³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ a²ka³tai²na² a²nxã̱³kxa² yũ²nxa³kxe³su² a²nxã³nxa² so¹lxi³ ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ha³lo²la³ yain³txa³nã̱³kxa² ka³to³je³na³kxa² ãn³si³wxe²nxa³ha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 14 Nxe³te³na¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹ a²yain³txa²ka³tai²na² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ wen¹nxã²nxa³lho³li¹. Nĩn¹ka³tu̱³ wxa²nxã̱³kxa³la³ a²nũ²la³ ĩ³yain³kxi¹ti³he¹nxẽ²nxai¹nx3tho³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xai²na² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ain³kxi²khaix1ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wih¹jau³su² \p \v 15 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² wxã³ain¹nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ówi¹hain¹ka³tu̱³, a²nũ²a² ka³lxa²tũ̱³ka̱³txa² yen³kxa² so¹kxi²nyhu¹sxã³ o²la³kxi² ũ³yho³hi²ki̱³ki³a² so¹kxi²nyhu¹sxã³ o²la³kxi² kwa³sxa³xa² ũ³yho³hi²sxã³ ũ³hũ¹te²a² o²la³kxi² nxe³nyhu¹ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³ju³kxai³lu² Je³su²jah³la² hi²sen³su² yen³kxa² ũ³yho³hi²nyhu¹ain¹te²na² ha³lo²a² sa²tã³kxai¹nha²kxai³ ũ³yho³hi²ki̱³ki³a² a²me²sa²ka³lo³a² ũ³sa²tã³ha²kxai³ kwa³sxa³xa² ũ³yho³hi²sxã³ ũ³hũ¹te²na² ã³wxe³ka³lo³ai²na² ũ³sa²tã³ha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 Ain¹sxã³ a²nũ²a² a²yen³kxa² tẽ³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²hẽ¹na² ã³wa²to²ka² ai³si¹ja³kxa³nũ³su² ĩ³hxi²ko²lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 17 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³yau¹ũ³te³lhxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wha²li¹txã³nxa² jau³xau³hxai²tẽx1ta² nxe³te³nah¹lxi¹: \p “Txa²sxi²hai²na² sa²kxai³lu² a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txi³nãu³xai²na² a²yxo²ha³kxa¹ ĩ³ye³kxi²sain¹thĩ³nai²la¹wi¹.” Ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ ĩ³ya̱¹nxa²sxã³ yen³kxa² kãi³kxi²nyhu¹kxi³thĩn³su² ĩ³ya̱¹ton³yah³lxi¹nhẽ³li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 18 Nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu², wã³nxĩn¹te² si³yxau³tũ̱³ka̱³txa² ain³kxai¹nha²kxai³, ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² ain³kxai¹nha²kxai³ ain¹sxã³ Je³su²jah³la² ĩ³su²lhã³te³lhxã³ o²la³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ Je³su²jah³la² wãn³txa² ĩ³wã̱³wã̱³txi³sxã³ he¹lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ ha¹lin¹tũ̱³ka̱³txai²na² yu̱³lhain¹jau³su² Je³su²jah³la² ĩ³su²lhã³si¹jau³nũ³su² te³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Nxe³nxa²ha¹te¹ sũ²ni²khaix1nxe³sxã³ Je³su²jah³la² nũ̱³ka̱³txa² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² wa²li³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Fi²ko²ka³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 20 Ka³nxa³ha²ta³kxai³lu¹ ã³nxai³ain¹ka³tu̱³ yain³txa³ka³tai²na² sa²kxai³lu² ã³wa²tot1sxĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ka³ta² ĩ³ya³nat3sxã³ ya³lu²ju³tu¹tai²na² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 21 Nxe³hĩ¹na² Pe²jah³la² hi²sen³kxai³lu² ain³kxi¹xi²nũ²la² Je³su²jah³la² wãn³txa² a²sũ²ta³ti³kxai³ ĩ³ye³jau³kxai³ ain³kxi¹xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Yain³txa³ka³tai²na² ko̱³nxe³te²lo³tin¹ka³tai²na² ĩ³ya³na²kxi²sxã³ ya³lun²su²li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 22-23 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³wa²lũ³xi²te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ĩ²jah³lxi³hẽ¹li¹. A²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. A²nũ²a² a²ten³te²su² te²an²tu̱³ wã³la³ka³txai²na² ĩ³ye³kxi²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, “Wxa²ha²txut1sai¹sxã³ ĩ̱³ye³na² kãin²je³na² ã³na¹txa²hẽ³li¹.” Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ hau³hau³kon³sxã³ wxa²ẽ¹nãu³a¹ hai³txi³ ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²nyhah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹nxe³sxã³ sa²wai³wait3sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ĩ²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ a²yen³kxa² ten³yah³lxin¹kxa² yũ³khaix1yah³lxin¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 24 — Jã¹nxa¹jau³su² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²nhyah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²nyhah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹nxe³sxã³: “A²yen³kxa² te³na¹kxe³su² te²a² yũ³khaix1sa³tu¹wi¹.” Nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Kan²txi³ yxo²ĩ²sah¹lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ yũ³khaix1yah³lxin¹tu¹wi¹. \v 25 Jã¹nxa¹jau³su² e³a¹wi¹. Ĩ³sa²yxau³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ĩ²li³te²hũ̱³te²su² te²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũh¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³, nxe³ju³tai²na² wi¹lhin¹sxã³ ne³wã²na³txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Nain¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, Wxa²wĩ³na² oh³na² yxau³jah¹la² ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ne³wã²na³nx2ti³nũn³tu¹wi¹. \v 26 Yxãn¹ta¹ wxa²ẽ¹nãn¹jau³su² nxe³ke³la³te²kxai³ te³nah¹lxi¹: “Jah¹lai²li² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũ¹sain¹na²hẽ³na¹. Ne³wã²na³ũ¹hain¹nxa³lho³na¹.” Yah³lxin¹ke³la³te²kxai³ Wxa²wĩ³na² oh³na² yxau³jah¹la² ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ne³wã²na³ũh¹nx2ti³hĩ̱²nxa³wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² a²hxi²kan¹ju³ta² ĩ³tih³nxe³jau³su² \p \v 27 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² Je³su²jah³la² nũ̱³ka̱³txa² ã³wxa̱³lain¹ka³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²nhãu³ã¹ ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ónxai³ain¹ka³tu̱³, wã³nxĩn¹te² si³yxau³tũ̱³ka̱³txa², ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa², a²nũ²a²nãu³xa² a²hxi²kan¹te² nũ̱³ka̱³txa² whãi²na¹ ã³tĩ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 28 ótĩ³sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Ĩh¹nxe² ĩ³hxi²ka¹txa²hĩ̱³te²la¹xã³? Ĩh¹jah¹lo²ta̱³ ĩ³sa²si¹hã³nxain¹thai¹li¹? Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. Wãn³txa² yau³ka³na³ka³na³jau³xa² yau³ã̱³lxi³jau³xa² ĩ³wã̱³txi¹nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe³nx2ta¹jau³xai²na² ĩ³wa²lũ³xi²sah¹lxi³sã²nhẽ³li¹. Sah²lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ĩ³hxi²kat1sa²jah¹la² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ sa²lxan³kxai²nãn²tu̱³ nxe³nx2ti³nxa³lho³li¹. \v 30 Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai¹tã² sa²kxai³lu² a²nũ²a² tẽ³sxã³ ĩ̱³ye³na² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹ain¹kxe³su² ĩh¹jah¹lo²ta̱³ ĩ³sa²si¹hã³ain¹thai¹li¹? Txa²wã¹sũ̱³nu²khai³xai²la³ ta̱³nxa² a²nũ²khai³xai²la³ ta̱³nxa² ĩh¹nxe³hĩ̱³te²la¹xã³? Nxe³na¹jau³xai²na² ĩ³wa²lũ³xi²sah¹lxi³sã²nhẽ³li¹. \p \v 31 Nxe³nxa²ha¹te¹, wã²nxũ̱h¹ e³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — “Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³sa²si¹hã³kxah³lai²la¹wi¹.” Nxe²e³kxi²ki̱³kxai²nãn²tu̱³ ĩ³wa²lũ³xi²nẽ³lai¹nhĩ̱³te³nah¹lxi¹: “Nxe³kxi³sa²ha²kxai³ ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² wãn³txa² yxo²ĩ²yah²lxan³thai¹li¹?” Nxe³nẽ³lain¹tu¹wi¹. \p \v 32 Yxãn¹ta¹: “A²nũ²khai³xa² ĩ³sa²si¹hã³kxah³lai²la¹wi¹.” Nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ yu̱h³lxi³nẽ³na³li¹. A²nũ²nãu³xai²na²: “Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹lo²khai³su¹.” Nxain¹jau³su² ha²kxai³ ya³lu²kxi²nẽ³lain¹kxa²ya̱n³txi³su² ki̱³nhai¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 33 Nxe³ha²kxai³ ĩ³wa²lũ³xi²te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Ko̱³nha²sĩn¹nxa³nhai¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Hã³xã¹. Ko̱³nyhah¹lxan³kxai²nãn²tu̱³, ĩ³sa²si¹hã³sa³jah¹la² ĩ³yau¹ũ³nx2ti³nxa³lho³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 12 \s1 Hai³sxa² kwa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² wãn³txa² yau³xã̱³xa² ĩ³yau¹ũ³ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³yau¹ũ³te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. Hai³sxa² a²wa³kxẽn³yah³lo²su² nũ²nhai¹. A²hai³sxai²na² u²va²nẽ³kxa² ũ³whĩ̱¹nũ²nhai¹. Ũ³whĩ̱¹i² a²yxo²ka³te̱h³nãu³xa² txah³lxa³kxa² tẽ³sxã³ ũh³yxo²wxaih²na³kxa²xai³sxã³ txon³nũ²nhai¹. Sxi²ha² kĩ³khai¹nxe³thĩ³na² ũ³txo³te²ka³kxa¹ a²nũ²a² ã̱³xa² wi¹wa³kon³kxi²si¹hain¹jau³su² ũ³hũ¹ain¹nũ²nhai¹. Hã²wxãn³txa³ ha³lo²a² u²lxan¹ko³xa² ã³nxai³nũ²nhai¹. \v 2 Hã²wxãn³txa³ ã³ki³i²tãu³a² sa²kxai³lu² yain³txa³kxa² wã²nhu¹nyhu¹si¹jau³su² a²sa³wi³sa² sa²si¹hã³nũ²nhai¹. \v 3 Yxãn¹ta¹ hai³sxa² kwa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txa²kxai³lu² kãi³ye²ha²kxai³ wã²nhũ¹nyhai¹nxa³ke³tu̱³ hãi¹sxã³ su²la³kxa² sa²wa²ye²nyhain¹nũ²nhai¹. \v 4 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³sa² ã̱³xa² yain³ta³ka² wã²nhu¹nyhu¹si¹jau³su² ĩ³sa²si¹hã³nũn³nũ²nhai¹. Yxãn¹ta¹ kwa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txa²kxai³lu² ĩ³ne³ku³lai¹nha²kxai³ ko̱³nxe³ti³ ãu²li²ton³nha²kxai³ nxe³nyhain¹nũ²nhai¹. \v 5 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³sa² ã̱³xa² ãn³ta³lo³hẽ²ti²to³kxa² ĩ³sa²si¹hã³kxah³la² kwa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³su²lhã³ain¹nũ²nhai¹. Jã¹nxe³sxã³ ye³ka³lxa¹txi³ hai³sxa² wa³kxẽn³yah³lai²na² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³sa²si¹hã³ain¹ta¹ kwa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² ka³na³ku² te²a² ĩ³wai¹txi², ka³na³ku² te²a² su²lhã³i² ain¹to³nhũ²nhai¹. \v 6 Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu², a²wa³kxẽn³yah³la² a²ki³lha³lxa² hãi¹nxe² wẽ³nha³kxa² a³lxi²khai¹nxe³kxa² hãi¹nxe² on³kxi²nũ²nhai¹. Nxe³te³na¹ a²wa³kxẽn³yah³lai²na² a²ẽ¹nãn¹jau³kxai³lu¹: “Txa²wẽ³sxai²na² ĩ³sa²si¹hã³a¹tũ¹xã¹. A²nxe³te²a² kwa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²nẽn¹kxain¹kxi³sã¹.” Nxe³jau³tu̱³ ĩ³sa²si¹hã³nũ²nhai¹. \v 7 Yxãn¹ta¹ a²ki³lha³lxai²na² hai³sxa² ya̱u³son³ye²hĩ¹na¹ tũ̱¹ka̱³txai²na² wãn³txi³kxai³lu¹ wxa²nxũh¹ ĩ³ye³ain¹te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹wa³kxẽn³yah³la² ki³lha³lxa² wxãn³na²wi¹. Ĩ³su²lhã³a³sah¹lxi³wxi¹. Nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ hai³sxa² so¹kxi²ki̱³tu¹wi¹.” Nxe³ain¹jau³su². \p \v 8 I³sxã³ su²lhxã³ ĩ³ya²lu¹tain¹ka³tu̱³ A²ki³lha³lxai²li² ũ³ha³lo²sa²tã³nã̱¹ain¹nũ²nhai¹. \p \v 9 Nxe³jau³su² nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³tu̱³ a²wa³kxẽn³yah³lai²na² ĩh¹nxe³ta³ kãi³te³ji¹wi¹? Nxe³ju³ju¹tai²na² e³kxi¹nx2ta¹tu¹wi¹. A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² ĩ³xi²ka³tu̱³ ĩ³lxi³thi¹nxa³tũ̱³ka̱³txai²na² sun²tã²hxa³tain¹tu¹wi¹. Nain¹ka³tu̱³ a²nũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² hai³sxai²na² sa²si³wẽ̱³no³tũ¹hain¹tu¹wi¹. \p \v 10 Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³te³nah¹lxi¹: \q1 “Txah³lxa³kxa³txa², a²nũ²a² sxi²ha² ton³te²nũ̱³ka̱³txai²na² o̱³nxa³jau³su² ĩ³ye³kxain¹sxã³ so¹sxã³ ã³sxã³ ã³na¹ain¹ka̱³txa², kwẽn¹tai²na² si³ka³lah³xan¹ka³khai³xa² hxi²kan¹khai¹nxe³ka³txi³lã²na³li¹. \v 11 Nxe³ju³tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² kãi³ain¹na²hẽ³li¹. Nũ̱³kxũn³khai¹nxe³ju³txai²la¹wi¹.” Ũ³wha²li¹txã³nxũ¹tai²na² nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²ti¹. Nxe³jau³xai²li² ĩ²yah³lxin¹ta²lu¹wi¹. \m Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 12 Nxe³sxã³ wãn³txa² hãi³jau³xai²na² Je³su²jah³la² hi²sen³su² ĩ³ye³kxain¹sxã³ wã³nxĩn¹te² si³yxau³ka̱³nũ̱³ka̱³txai²na² ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² ĩ³kwa̱i²kxũ¹nhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xai²na² tũ̱¹ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² wi¹ko̱³ni²ye²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² i³sxã³ ũ³tĩ̱¹kxi²ti³ten³khaix1ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ yu̱h³lxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — A²nũ²a² kãi²li³nũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³xa̱n³ta³kxi²nẽ³lain¹kxa²ya̱n³ti³su² ki̱³nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³, wã³nxĩn¹te² nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² hãi¹nxe³sxã³ Je³su²jah³la² ã³ain¹sxã³ ĩ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹hxi²kan¹jah¹la² ũ³yho³ha³kxi²ki³ai²na² ũ³hũ¹ain¹ki̱³ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su¹ \p \v 13 Nxe³nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² kwa² ã³nhai¹tũ̱³ka̱³txi³la³ha²kxai³ E³ro²jah³la² a²sa³wi³ha³lxa² kwa² ã³nhai¹tũ̱³ka̱³txi³la³ha²kxai³ ã³nũ²kxain¹sxã³ Je³su²jah³la² ãn³tĩ̱³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² ãn³tĩ̱³xain¹ka³tu̱³ ko̱³nxe³ti³ e³jau³su² ain³kxain¹te³lhxã³ Je³su²jah³la² wah³nxe² yxau²xai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 14 Ai¹nha²kxai³ ã³tĩ̱³xain¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³tih³nxe³nẽ³jah¹lãi³. Wãn³txa² ya²la³lyau³xa² e³jah¹lo²sa² nhi¹lxi¹. A²nũ²a² ĩ²li³te²a² ye³a̱n³txa³nih¹kxan²ti³ hxi²kan¹khaix1kxan²ti³ wxãi²na² yu̱h³lxi³jah¹lo²su² sĩ¹nxa³lxi¹. Yxãn¹ta¹, sa²wai³wait3sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wain³txi³ ĩ³yau¹ũ³ai¹nhxai²nĩ¹nhẽ³li¹. Nxĩ¹nha²kxai³ wãn³txa² wain³jau³xan²tu̱³ ĩ³yau¹ũ³sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Ro³ma²no² nũ̱³ka̱³txa² a²hxi²kan¹jah¹la² Se²sa³jah¹lo²su² a²nũ²a² ũ³yho³ha³kxi²ki³ai²na² ũ³hũ¹ain¹ki̱³ta̱³nxa² hãi¹nxã¹ta̱³nxa² ĩh¹nxe² wain³txi³ kãi³sĩn¹te³la¹ji¹wi¹? Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 15 Yxãn¹ta¹ tũ̱¹ka̱³txai²na² wi¹lhin¹ki³lxo³nxe³ju³ta² Je³su²jah³la² wi¹ko̱³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Wi¹ko̱³nha²kxe³su² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ wãn³txa² ko̱³nxe³jau³xa² sa²yxo²sai¹sa²te³lhxã³ ten³nx2ti³ji¹wi¹? Ũ³yho³ha³kxi²ki³ai²na² tẽ³sxã³ ũ³hũ¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. Ĩ²ti³ten³sa³nhai¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 16 Nxe³nxa²ha¹te¹ tẽ³sxã³ ũ³hũ¹ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ta³ki¹ai²na² a²ta³lo³nãu³ai²na² wãn³txa² jau¹xai²na² ũ³wha²li¹lain¹jau³xa² ĩh¹te²a² a²ĩ³lxi³su²ji¹wi¹? A²nũ²a² ye³na² ũ³wha²li¹lain¹kxe³su² te²a² ĩh¹nxe³te²a² a²ye³nhũ̱³ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹: \p — A²ĩ³lxai²na² Se²sa³jah¹la² a²ĩ³lxi³su² ha²kxai³ a²ye³nai²na² Se²sa³jah¹la² a²ye³nhũ̱³nha²kxai³ sĩn¹te²jai¹ti²ti¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Se²sa³jah¹la² a²yen³kxi³khai³xa², ũ³hũ¹xi²yah³lxi¹nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² a²yen³kxi³khai³xa², ũ³hũ¹xi²yah³lxi¹nha²kxai³ nxe²xai³jah³lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xai²na² ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²nyhain¹sxã³ ã³ko̱n³ton³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 A²nũ²a² ya³lu²te²su² te²a² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ju³ta³nũ³su² \p \v 18 Nxe³nxa²ha¹te¹, Sa³tu³se²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nhai¹tũ³te²nãu³xai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³ain¹to³jau³xa²sa¹: \p — A²nũ²a² ya³lu²kxai²nãn²tu̱³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ju³ta³nũ³a² yũ²nxa³lho³li¹. Nain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² kwa² ã³nhai¹tũ̱³ka̱³txa² wxã³sxã³ Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³txi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Ĩ³wã̱³txi³nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² ĩ³tih³nxe³nẽ³jah¹lãi³. Ĩ³yau¹ũ³sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Moi³se²ah³lu¹tai²na² wãn³txa² e³jau³xau³hxai²tẽx1ta² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³nẽ³te³nah¹lxi¹: “In³txi³su² ya³lu²kxi²kxai²nũn³tu̱³ a²wẽ³ha³lxi³khai³xa² yũ²nxa³kxe³su² ha²kxai³ a²lon³yah³lai²na² sa²kxai³lu² a²txu¹ha² so¹nyha¹ta¹ka³lxai³tã² so¹nyha¹txai²li¹, a²lo³na² ya³lu²kxi²jah¹la² ta²ha² wet1si¹jau³sa¹.” Moi³se²ah³lu¹tai²na² ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 20 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²lon³ti³tãu³xa² ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ ka³na³ki¹ yxau³ain¹nũ²nhai¹. A²hxi²kan¹te²a² txu¹ha² so¹ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ye³jen¹nãu³a² ya³lu²nũ²nhai¹. Hai³txi³ wẽ³sa³la³ yũ³ti³he¹nxa³nũ²nhai¹. \v 21 Nxe³ha²kxai³ wẽ³sa² yũ²nxa³ha²kxai³ a²lon³yah³la² so¹nũ²nhai¹. Nxe³nũ²la² in³txa² ya³lu²nũn³nũ²nhai¹. Hã²wxãn³txa³ a²lo³na² ã̱³xah³la² so¹nyhu¹i² ya³lu² nxe³nũ²nhai¹. Hai³txi³ wẽ³sa³la³ we¹ti³hex1to³hxa³nũ²nhai¹. \v 22 Nxe²xai³sxã³ a²lon³ti³tãu³xa² ya²lun¹txa²hxan³nũ²nhai¹. Yxãn¹ta¹ hxi²kan¹txi³ wẽ³sa² we¹txa³nũ²nhai¹. Hã²wxãn³txa³ txu¹hai²na² so¹sxã³ ã³ain¹ta¹ka³lxu³su² ha²kxai³lu¹ ya³lu²nũn³nũ²nhai¹. \v 23 Jã¹nxe³ha²kxai³lu¹ yan¹nãu³a¹ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ki̱³tãu³a¹ ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² ĩh¹te²la³ta̱³ in³txa² wẽ³sãi¹ah³lo²khai³su² hĩ̱³te³ji¹wi¹, a²yxo²ha³kxa¹ so¹nha²xai³ain¹na²ha²kxai³lu¹? Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 24 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Kwa²yxah³lxi¹lxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ã³ne³to³yah³lxa³nha²kxai³ Sũ̱³na² wã³nxĩn¹ju³ta³la³ ã³ne³to³yah³lxa³nha²kxai³ nxe³yah³lxi¹lxi¹. \v 25 Yan¹nãu³a¹ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ki̱³tãu³a¹ txu¹ha² so¹ki̱³ju³ta³nu³a² yũ²nxa³lho³li¹. Oh³xan¹ta² nũ̱³ka̱³txa² yã¹nxa²ki̱³tu¹wi¹. \v 26 Kxã³nxu¹tai²na² Moi³se²ah³lu¹tai²na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³jau³xa² wi¹ko̱³nyhah¹lxin¹ta²lu¹wi¹. A²nũ²a² ya³lu²te²na² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²si¹kxe³su² ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Wãn³txu¹tai²na² hi³a² nxã³nxa² ka³te̱n³nxã³nxa² i̱³sa²tẽ³kxan²ti³ wã²nhxa³nxa³kxe³su² nxe³jau³xu¹tai²nãn¹jau³xa² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txai²na² A³bra³ãu²ah³la² Sũ̱³na² Si³yxau³kah³lo²sa¹ha²kxai³ I³sa²kah³la² Sũ̱³na² Si³yxau³kah³lo²sa¹ha²kxai³ Ja³ko²ah³la² Sũ̱³na² Si³yxau³kah³lo²sa¹ha²kxai³ hĩ¹na¹ nxe³te²sa¹wi¹.” Txa²wã¹sũ̱³na² nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 27 Nxe³ha²kxai³ ha¹li¹ ka³na³ki¹ jah¹lo²nãu³xai²na² ka³te̱n³su² yxau³ain¹na³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² yxo²ha³kxa¹ ka³te̱n³sa²na³li¹. Kxã³nãu³u¹ta²kxai³ ya³lu²ain¹kxa²ha³ta̱³nxãn²tu̱³ hĩ¹na² ka³te̱n³sain¹na³li¹. Nxe³ha²kxai³ wxa²nũ̱³ka̱³txai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² a²ya³la³tu̱³jau³xa² ã³ne³wxe³yah²lxa³lxi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² wa³to²hi² wxi²kan¹jau³su² \p \v 28 Nxe³nxa²ha¹te¹, ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su¹ tũ̱³ka̱³txa² ka³na³ka³na³jah¹la² ya̱u³son³ta¹hxai²hẽ¹la². Ya̱u³son³nũ²la² Je³su²jah³la² a²wãn³txa² sa³tu³se²a² nũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³ye³kxi²yhain¹jau³xai²na² wain³txi³ ĩ³wa²lũ³xain¹jau³xai²na² ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain³kxain¹ka³tu̱³ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² jah¹lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² ĩh¹jau¹la³ta̱³ wa³to²hi² wxi²kan¹jau³la³ te²la¹xã³? \p \v 29 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Wa³to²hi² wxi²kan¹jau³xa²sa¹: “I³sa³e² nũ̱³ka̱³txãi³. Ĩ¹ne³ka²sah¹lxi³wxi¹. Sũ̱³na² Si³yxau³tãu³ai²na² A²hxi²kan¹txa² Si³yxau³tãu³ai²na² hãi¹nxe² ka³na³ka³na³jah¹lo²su² na³li¹. \v 30 Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³kah³la² Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³kah³lai²na² a³lxi²txai¹nhẽ³li¹. Wxa²ẽ¹nãu³ai²na² whãi²na¹ a³lxi²txai¹nhẽ³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² yxo²kwa̱i³nha²kxai³ wi¹lain³kxi¹nha²kxai³ nũ³kxũn³txi³ sa²yxo²we¹tha²kxai³ nxe³txai¹nhẽ³li¹.” \v 31 Nxe³nxa²ha¹te¹ ã³ta³lo³hẽ¹jau³xa²sa¹: “Wxa²wa̱³kxa² yxau³nũh¹nxa²te²su² te²a² a³lxi²nha²kxo² yã¹nxe² a³lxi²txai¹nhẽ³li¹.” Ha¹lin¹jau³xai²nãn²tu̱³ wa³to²hi² wxi²kan¹khaix1jau³xai²la¹wi¹. Hai³txi³ ã²la² wxi²kan¹jau³la³ yũ²nxa³wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 32 Nxe³nxa²ha¹te¹ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩ³tih³nxe³sa²jah¹lãi³. Wxa²wãn³txa² wain³khai¹nx2na³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² hãi¹nxe² ka³na³ka³na³tã³li¹. Hai³txi³ Sũ̱³na² ã̱³la³ yũ³ti³he¹xai¹nxa³wi¹. Nxe³nĩn¹jau³xai²na² a²ya³la³jau³khaix3ai²la¹wi¹. \v 33 Txa²wã¹sũ̱³na², txa²wã¹ẽ¹nãu³a¹ whãi²na¹ a³lxi²ki̱³sa²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹lain³kxi²nẽ³lha²kxai³ nũ³kxũn³txi³ sa²yxo²we¹ki̱³sa²kxai³ txa²wã¹wa̱³kxa² yxau³nũ¹nhẽ³te²su² te²a² a³lxi²nẽ³nha²kxa² yã¹nxe² a³lxi²ki̱³sa²kxai³ nxe³ju³tai²na² whãi²na¹ wa³to²hi² wxi²kan¹ju³tai²la¹wi¹. Hai³txi³ ka³yxuh³xa² su²lhã³sxã³ ũ³hi̱³lhxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³hũ¹ain¹ki̱³ke³la³te²kxai³, nxe³ju³ta² wa³to²hi² wxi²ka¹nhĩ̱³nx2nxa³wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Nxe³jau³xai²na² sa²nẽn¹nha²jau³xai²na² ĩ³wa²lũ³xi²kxe³su² Je³su²jah³la² a²hi²sen³kxai³lu² ain³kxain¹ka³tu̱³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²wet1sxã³ yxau²xai³ju³ta² jũ¹nxa² ã³ne³wxe³ton³nĩ¹lxi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ yu̱³lhxai¹nha²kxai³, hai³txi³ Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³txi³sain³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹la² ĩ³yau¹ũ³nẽ³jau³su² \p \v 35 Nxe³nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²hẽ¹nãu³a¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³ta¹hxai²hẽ¹la². Wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³te³lhxã³ ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \p — Ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² a²wãn³txi³kxai³lu¹: “Sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹lo²su² jah¹la² Ta³vi²yah³lu¹tai²na² a²ne³tah²nãu³ai²la¹wi¹.” Nxe³ain¹na³li¹. Nxe³jau³xai²na² a²si³yxau³tãu³khai³xa² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹tu¹wi¹. \v 36 Nxe³nx2ta¹te³nah¹lxi¹: Kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Ta³vi²yah³lu¹tai²na² ĩ³ye³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Wãn³txa² Txa²wã¹sũ̱³na² A²yãu³ka³jxah¹la² a²hi²sen³su² ĩ³ye³sxã³ ũ³hũ¹ain¹jau³su² ĩ³ye³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \q1 “Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² a²yxo²wãn³txi³kxai³lu² Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹la² ain³kxi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: ‘Txa²wi¹nẽ³tãu³a¹ ã³wxe³txu¹li¹. Nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²ko̱¹ko̱¹xa² a²yxo²ha³kxa¹ wxa²yu³hẽ³nãu³a² wa³ka³ti³lot3sxã³ a³hi²si¹hai¹na¹tu¹wi¹.’ Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² ta¹hxai²hẽ¹li¹.” \m Ta³vi²yah³lu¹tai²na² ta¹hxai²hẽ¹li¹. \p \v 37 Jã¹nxe³jau³su² Ta³vi²yah³lu¹tai²na² a²yxo²wãn³txa² a²hxi²kan¹jah¹lo²si¹ke³la³te²kxai³ ĩh¹nxe³sxã³ a²ta²lhot3hĩ̱³te²la¹xã³? Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xai²na² a²nũ²a² kãi²li³tũ̱³ka̱³txa² ain³kxain¹ka³tu̱³ kãin² ka³li³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txi³su² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 38 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²hi²sen³kxai³lu¹ a²nũ²a²nãu³xa² ĩ³yau¹ũ³hain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² wi¹lĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³tũ̱³ka̱³txa² hi²sen³su² wã²la² a³lu²ka³lo³a² ũ³whi²kxi²nha²nũ²la² a²nũ²a² hxi²kan¹te²yã¹nha²kxe³su² yxo²kwa̱i³no³tai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Tĩh³na² sxi²je³na² nxũ²kwa̱i³ye³lo³tĩh³na² ã³nxai³tãu³a² wi¹le³kxi²nyhain¹ju³ta² yxo²kwa̱i³no³tain¹nũ³nhxai²na²hẽ³li¹. \v 39 Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³nai²na² ã³wxe³ka³lo³a² sa²nẽn³nha²khaix1nxe³te²a² ã³wxe³ka³lo³a² yxo²kwa̱i³no³tai¹nha²kxai³ a²nũ²a² ã³nũ²kxi²sxã³ yain³kxi²nyhai¹nhxai²na²hẽ³ nxe³tãu³a² te²yã¹nxe³sxã³ ã³wxe³ju³ta² sa²nẽn¹kxi²khaix1nxe³ta² ã³wxe³ka³lo³a² yxo²kwa̱i³no³tai¹nha²kxai³ nxe³nyhai¹nhxai²na²hẽ³li¹. \v 40 Nxe³kxa²yu³su² txu¹ha² wha³te̱³son³ta¹ka³lxa² yen³kxa² kãi³so¹kxi²te³lhxã³ nxe³ai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Nxe³ain¹tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² yau³ka³lxa¹txi³ wi¹le³kxi²ki³lxo³xai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Ain¹ta¹ ain³kxi²nyhai¹nxa³lho³li¹. Kxãn³nãu³a¹ ko̱³nxe³khai¹nxe³sxã³ ĩ³yĩ¹li²nu¹hain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ nxe²kãi³ai¹nxa³tũ̱³ka̱³txa² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li²nu¹hain¹ju³ta² kũ³we²ki²la² kãi²nxa³lho³li¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txu¹ha² yen³kxi³txa²ta¹ka³lxa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 41 Nxe³nxa²ha¹te¹, kwa³ta³la² kãin²tẽ³na² Sũ̱³na² sxi²nhãu³ã¹ sxa³tẽ³na², ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tẽ³na², a²nũ²a² ka³lxa²te²nãu³xa² wxã³sxã³ a²yen³kxa² ũ³yho³ha³kxi²ki³a² ũ³whi¹sxã³ ũ³wha̱¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la², Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³hũ¹te³lha³ka². Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ã³wxã³sxã³ kwa³ta³lẽ³nai²na² un²ta³kxi²nxa³je³na² ã³wxe³ain¹ka³tu̱³ a²nũ²a² ĩ²te³lhxã³ ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a¹ a²nũ²a² a²yen³kxih³khaix1sa² te²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² wxã³sxã³ a²yen³kxa² ũ³yho³ha³kxi²ki³a² sa²kxai³lu² ki³ka³lxa¹txi³ ũ³wha̱¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 42 Nxe³ju³ta² txu¹ha² wha³te̱³son³ta¹ka³lxa² yen³kxi³txa²ta¹ka³lxa², ã³wxã³sxã³ ki³jũ¹lxi³ki³a² ki³ha¹li¹ ũ³wha̱¹ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 43 Ain³te³na¹, Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹, a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ĩ³kaix1so¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. Wha³te̱³son³ta¹ka³lxai²na² yen³ki³ txa²ta¹ka³lxai²na², a²yen³kxa² ũ³wha̱¹ki³a² kãi²nxa³kxan²ti³ Txa²wã¹sũ̱³na² yen³nãu³a² a²yo³ha² kãin²ye²na³li¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² a²wã³kon³tũ̱³ka̱³txa² yxo²ha³kxa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² yen³nãu³a² a²yo³ha² kãin²ye²ai¹nxa³wi¹. \v 44 Nxe³ju³ta² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ a²yen³kxi³ki̱³ki³a² a²wã³kon³kxain¹kxa² so¹lxi³ ũ³hũ¹ain¹te¹ni²ti¹. Yxãn¹ta¹ ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lo³ yen³kxi³txa²kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³nũ¹ a²yen³kxa² yũ³kxe³su² yxo²ha³kxa¹ ũ³hũ²hxa³te¹ni²ti¹. A²yain³txi³khai³xa² ũ³yho³ha³kxi²ki³a² yxo²ha³kxa¹ ũ³hũ¹te¹ni²ti¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \c 13 \s1 Sũ̱³na² sxi²ha² wxa²nai¹ain¹ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha², Je³su²jah³la² a³li³ta¹hxai²hẽ¹la². A³li³tãu³a² a²sa³wi³ha³lxa² ka³na³ka³na³te² hi²sen³su² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³tih³nxe³sa²jah¹lãi³. Ĩ²txa²hẽ³li¹. Thĩ¹nai²na² yxo²ha³kxa¹ kãin²khaix1ni² wi¹khaix1ni² nx2na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 2 Nxe³yãn¹ta¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³wa²lũ³xi²te²an¹jau³kxai³lu²: \p — Sxi²hai²na² txah³lxa³kxa² wi¹txo³nain¹ju³ta² ĩ²in¹ji¹wi¹? Nxe³to³ta¹ kxãn³nãu³a² txah³lxa³kxa² a²yxo²ha³kxa¹ wxa²nai¹ain¹tu¹wi¹. Ya²la³tu̱³ hai³txi³ ka³tha¹li¹ ã³ne³hẽ²si²ka³txa² yũ²nx3tho³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ha³lo²a² ko̱³ton³ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³nẽ³jau³su² \p \v 3 Nxe³nxa²ha¹te¹ wã³la³ka³txa² O³li³ve²ra³ka³txa² Txa²wã¹sũ̱³na² sxih²yxo²a² ten³na¹ain¹je³nai²na² Je³su²jah³la² a²nũ̱³ka̱³txa² ã³wxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ówxe³ain¹te³na¹, Pe²jah³la², Ti³a²kah³la², Jo³ãu²ah³la² Ãn³tre²ah³la² whãi²na¹, wxa²nxũh¹ ĩ³wã̱³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³sãn²si¹lxi¹. Ĩh¹nxe³hĩ¹na² wxa²nai¹ain¹sĩn¹te³ji¹wi¹? Ĩh¹nxe³ti³wa̱³kxa² ya̱u³son³sxã³ txa²wã¹ha³lo²a² ne³ki³son³ju³ta²nũ³a² ĩ²sxã³ wi¹ko̱³nha²hĩ̱³ki̱³te³ji¹wi¹? Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Wi¹lĩ²nha²khai¹nxe³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ĩ³ki³ha¹kxi¹nx2ti³ha³tai¹. \v 6 A²nũ²a² ka³lxa¹te²a² wxã³yah³lxi³ha³tai¹. Txai²yã¹nxe³ki̱³lxon³tu¹wi¹. Nxe³sxã³ wxã³sxã³ ki³han³jau³su² e³yah³lxi³te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²sa¹wi¹. Wxa²kan³sxã³ wa̱³li²na¹hẽ³li¹.” Nxe³jau³su² e³yah³lxi³to³ha³tai¹. Nxe³yah³lxi³to³ha²kxai³ wxa²nũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹ ã³nhai¹tũ¹sxã³ ĩ³ki³ha¹kxi¹nx2ti³ha³tai¹. \v 7 Jã¹nxa¹jau³su², ti¹na² yxau³tũ̱³ka̱³txi³nãu³xai²na² kãin² ã³nhe¹kxi²nyhu¹sxã³ su²lhã³nyhain¹kxai²nãn²tu̱³ nũ¹ka³na¹ u²tãu³ai³tã² yxau³tũ̱³ka̱³txi³nãu³xai³tã² kãin² ã³nhe¹kxi²nyhu¹sxã³ su²lhã³nyhain¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³jau³xai²nãn²tu̱³ ain³kxi²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³yu̱h³lxah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Ya²la³lyau³su² kxan²ti³ hai³txi³ hĩ¹nãn²tu̱³ ha³lo²ai²nãn²tu̱³ ne³ki³so³nx3tho³li¹. \v 8 A²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² a²lhun³tu², ã³nhe¹kxi²nyhai¹nha²kxai³ a²hxi²kan¹ta² si³yxau³tãu³a¹ a²hxi²kan¹ta² si³yxau³tãu³ ã̱³xa² a²lhun³tu², ã³nhe¹kxi²nyhu¹ha²kxai³ ha³lo²a² ka³lxa¹ko³xa² kxĩh³nxa² sa²wi¹wi¹nha²kxai³ a²nũ²a² yain³txi³ txa²khai¹nxe³ha²kxai³ he³ja²lun¹ti³ha²kxai³ nxe³ain¹tu¹wi¹. Nain¹kxai²nãn²tu̱³ txu¹ha² wẽh³ni³khaix1ta¹ka³lxa² ĩh³ju³ta² wxã³kxai²nãn²tu̱³ wẽ³sa² a³li³lah¹kxi²ju³ta² hãi¹nxe³sxã³ ã³si³we³te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ ju¹tai²na² wxã³nũ¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ khãuh³yxah³lxin¹ju³ta² ã³si³wxe³tu¹wi¹. \p \v 9 Nxe³yãn¹ta¹ ha³lo²ai²na² sa²wai³wait3sxã³ nũ¹hĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² hxi²kan¹ta³ nũ̱³ka̱³txa² ã³yã³nũ²kxai¹nha²kxai³ nxe³sxã³ i³nx2ti³sxã³ ãn³yũ³nx2tai¹nha²kxai³, Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³nãu³a² ĩ³ta³lo³su²nx2ti³ha²kxai³, nxe³nx2ti³ha³tai¹. Txa²wãn³txa² yxo²ĩ²sah³lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² wxa²ha³lo²a² wa³kxẽ³nxa² si³yxau³ka³txa² ko³ver³na³to²yah³lo²su² ha²kxai³ ã³sa²so¹nx2ti³ha²kxai³ wxa²nũ³ka³txa² wa³kxẽ³na² si³yxau³kxa³ta² Pre³si³tẽn²jah³lo²su² ha²kxai³ ã³sa²so¹nx2ti³ha²kxai³ nxe³nx2tai¹nha³tai¹. Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ yxo²ĩ²sah³lxin¹ju³ta² ĩ³wã̱³txi¹nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ txũ̱¹ka̱³txai²na² whãi²na¹ Sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³hen³txain¹yah³lxin¹tu¹wi¹. \v 10 Yah³lxi¹nha²kxai³ ha³lo²a² hãi¹nxe³ti³xa² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³ain¹yah³lxin¹tu¹wi¹. A²nũ²a² ĩ²li³te²na² ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ ã³kxai²nãn²tu̱³ yxo²ĩ²sain¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³te²su² te²na² a²ẽ¹na² sa²hau³ko³tai¹na¹ju³ta² yũ³jau³nũ³su² ĩ³yau¹ũ³ain¹yah³lxin¹tu¹wi¹. Ĩ³yau¹ũ³ta³lu²nain¹yah³lxan³tãu³a² ha³lo²ai²na² ne³ki³so³nxa³lho³li¹. \v 11 Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ i³nx2tain¹sxã³ a²nũ²a² ãn³yãn³nũ²kxi²ju³ta² ã³yũ³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ hxi²waun³ta³kxi²nhyah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. “Ĩh¹nxet3sxã³ ĩ³ye³kxai¹na¹lhon³ku².” Nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ wãn³txa² wi¹jau³xa² Txa²wã¹sũ̱³na² a²hi²sen³su² ũ³hũ¹nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³jau³xai²na² so¹lxi³ ĩ³ye³kxi²txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Wxãi²na² ĩ³ye³kxain¹yah³lxin¹jau³xa² hai³txi³ wxa²wãn³txi³khai³sxa³lho³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² A²yãu³ka³jxah¹la² Wi¹lhin¹jah¹la², nxũ²kwa̱i³yxau³nx2ti³jah¹la² ĩ³ye³kxi¹nx2ti³si¹tu¹wi¹. \v 12-13 Nxe³hĩ¹na¹ yxo²ĩ²sah³lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²a² a²yxo²ha³kxa¹ ĩ³a̱n³ta³kxi¹nx2tain¹tu¹wi¹. A²nũ²a² yxo²ĩ²xa³te²na² sa²kxai³lu² a²lon³khai³xa² ĩ³ya²lut1si¹jau³su² ã³yũ³so¹nha¹tu¹wi¹. A²wĩ³na² sa²kxai³lu² a²wẽ³sa² khai³xa² ã³yũ³so¹ha²kxai³ a²wẽ³ha³lxai²na² sa²kxai³lu² a²wĩ³na² a²hã³ka³na² nxe³sxã³ ã³yũ³so¹nyhai¹nha²kxai³ nxe³nyhai¹nha³tai¹. Te²yã¹nxe³jut3su² nxe³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ sa²yxo²ã³syah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Sa²yxo²ã³syah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ kxã³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³a² yxau²xai³yah³lxin¹tu¹wi¹. \s1 Khãuh³lxa³thin¹khai¹nxe³ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³nẽ³jau³su² \p \v 14 Nxe³yãn¹ta¹, ĩ³lxi³thin¹ti³he¹nxa³jah¹la² a²yen³kxa² yxo²ha³kxa¹ wxa²khot3thun¹jah¹la², wxã³sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wih¹sxã³ sa²nxũ³sxã³ yxau³ain¹tu¹wi¹. Nxe³ju³ta² wain³ti³hex1te²sxa³yu²hẽ³li¹. A²nxe³jah¹lai²na² wxã³sxã³ yxau³ain¹na³na¹ nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ã³naun³ti² ã³nih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ju³te²a²ko³xa² yxau³te²su² te² ĩ³nxa² wã³la² kĩ³ka³txa² ã³nih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ũ³wha²li¹txã³nxu¹txai²na² ĩ²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ã³ye³wxe³yah³lxin¹tu¹wi¹. \v 15 Nxe³ju³ta² a²nũ²a² sxi²ha² ne³ka³nah²nãu³ã¹ he¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²yen³kxa² sxi²hẽ¹nãu³ai²na² wi²sxa³kxai²nãn²tu̱³ ã³wi²hxi²sxã³ so¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹nxe³sxã³ u²lã³ni¹jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 16 Jã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² hai³sxa³nãu³a¹ he¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ã³wa²li²sxã³ wã²la² ha³la³sa³nãn¹ka³lo³a² wxa²so¹xi²te³lhxã³ sxi²ha² ã³wi²hxi²sxã³ wxa²so¹xah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹nxe³sxã³ u²lã³ni¹jah³lxi³sã²nhẽ³li¹. \v 17 Ko̱³nxe³jah¹lai²na² wxã³ju³tai²nãn²tu̱³ txu¹ha² wẽ³nhain¹te²su² te²na² kãin² khãuh³nxain¹tu¹wi¹. Txu¹ha² a²wẽ³sa² ũ³hi³lain¹te²su² te²na² kãin² khãuh³nxain¹nũn³tu¹wi¹, hxi²kan¹txi³ ã³ni³hai¹nxa³ha²kxai³lu¹. \v 18 Nxe³yãn¹ta¹ wa̱³txi²tãu³a¹ ã³nih³yah³lxin¹ke³la³te²kxai³ kãin² khãuh³yxah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. Nxe³yah³lxin¹kxa²ya̱n³ti³su² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 19 Nxe³hĩ¹nãu³ãn²tu̱³ ha³lo²a² ko̱³nxe³khai¹nxe³ju³ta² ĩ³lxi³thin¹ti³he¹nxa³ju³ta² yũ³tu¹wi¹. Txa²wã¹si³kxã³nãu³hĩ¹nũ¹tai²nãn¹te²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²ai²na² we¹thĩ¹nãn¹te²tu̱³ a²ko̱³nxe³ju³ta² yũ³ju³ta² kũ³we²ki²la² ko̱³nxe³thi¹nxa³ha²kxai³ yxan¹nãu³a¹ ha³lo²a² nxe²xai³tãu³a¹ ko̱³nxe³ju³ta² yũ³ju³ta³nũ³a² kũ³we²ki²la² ko̱³nxe³thi¹nxa³ha²kxai³ nxe³te²sxa³yu²hẽ³li¹. Nxe³yãn¹ta¹ a²ko̱³nxe³ju³tai²nãn²tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹ju³tai²nãn²ta² so¹lxi³ ã²la² ko̱³nxe³thin¹khai¹nxe³ju³ta² yũ³hĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³ju³ta² a²nũ²a² ã²la² kxa²kãin² khãuh³lxa³ti³hĩ̱³nx2na³li¹. \v 20 Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹hxi²kan¹ta² si³yxau³tãu³a¹ ha³lo²ai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³khai¹nxe³ju³tai²nãn²tu̱³ ã³yã³ni²lã³ain¹sãn²tu¹wi¹, a²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²ka² ã³yũ³so¹xi²kxe³su² te²a² a³lxi²khaix1ai¹nha²kxai³lu¹. óyã³ni²lã³ai¹nxa³ke³la³te²kxai³ hai³txi³ a²nũ²a² ka³na³ka³na³ta² he³la³ku³ yxau²xai³lhĩ̱³nx2nxa³wi¹. A²yxo²ha³kxa¹ hxan³khaix1hĩ̱³nx2na³li¹. \p \v 21 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² a²ten³te²su² te²an²tu̱³ ĩ³ki³han³jau³su² ĩ³ye³kxi¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³: “Ti¹na² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹la² he¹na³li¹. Ĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹.” Ta̱³nxa², “Nũ¹ka³na¹, Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹la² he¹na³li¹.” Ta̱³nxa² nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ yxo²ĩ²ain¹sxã³ yxau²xai³lyah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 22 A²nũ²a² ã³wxã³ain¹sxã³ ĩ³ki³ha¹kxi¹nx2tain¹tu¹wi¹. Nxe³ju³ta² ka³na³ku² te²a²: “Txai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²sa¹wi¹.” Ka³na³ku² nũn³te²a²: “Txai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹lo²sa¹wi¹.” Nxe³nx2tain¹tu¹wi¹. Nain¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² a²nũ³kxũn³ju³ta² ki³lxot3sxã³ kãi³ain¹tu¹wi¹. Ain¹sxã³ a²nũ²a² Sũ̱³na² ã³yũ³so¹te² ĩ̱³nxai²na² ĩ³ki³ha¹kxi¹nx2tain¹tu¹wi¹. On²sxã³ yxo²ĩ²ain¹yah³lxin¹kxa²ya̱n³ti³su² ye¹nx2ta¹wi¹. \v 23 Yxa¹nã¹nhĩ¹na² ha³lo²ai²nãn²tu̱³ nxe²xai³tu¹wi¹. Nxe³yãn¹ta¹ Txai²li² kwẽn¹tai²na² ĩ³hen³txi³nx2ta¹wi¹. Jã¹nxe³nx2tain¹kxa²ya̱n³ti³su² nũ¹hĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. \s1 Je³su²jah³la² wxã³ju³ta²nũ³a² ĩ³yau¹ũ³nẽ³jau³su² \p \v 24 Yxan¹nãu³a¹ a²ko̱³nxe³ju³tai²nãn²tu̱³ ne³ki³son³kxai²nãn²tu̱³ a³lan²tan¹ki³ain²ti³ ĩ³ka³nxa³hi²ha²kxai³, ka³nxah³tan¹ki³ain²ti³ ĩ³ka³nxa³hi²ha²kxai³ nxe³ain¹tu¹wi¹. \v 25 Jã¹nxe³sxã³ i³la³kxa² wẽ³ha³lxa² whãi²na¹ oh³sĩ̱n³nãu³a¹ a³hai¹nha²kxai³ oh³nãu³a¹ yxau³te²su² te²a² hxi²ka̱u³ka̱un³ti³ ã³nxai³lai¹nha²kxai³ nxe³ain¹tu¹wi¹. Nxe³sxã³ o³sĩ̱³na² whãi²na¹ ĩ³ã̱³lxi³ti³si¹tu¹wi¹. \v 26 Nxe³tãu³a¹ Txai²na² oh³sĩ̱n³nãn¹ka³lo³a² hãn³ta³ka³lo³a² whãi²na¹ a³ka³nxi²na¹ka³tu̱³ wxã³na¹tu¹wi¹. Nũ̱³kxũn³txi³ ĩ³kĩx3khai¹nxe³ha²kxai³ wxã³na¹tu¹wi¹. Wxã³na¹ju³tai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ²sain¹tu¹wi¹. \v 27 Nxe³na¹kxai²nãn²tu̱³ oh³xan¹ta² nũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹te² nũ̱³ka̱³txa² ĩ³sa²si¹hã³ai¹na¹tu¹wi¹. Ĩ³sa²si¹hã³ai¹na¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² ã³yũ³so¹kxe³so¹lxin³te²kxai³ so¹sxã³ wxa²sa²nũ²ti²ai¹na¹tu¹wi¹. Nũ¹ã¹ u̱³je³na³kxa² a³li³xi²tãu³a² sxa³ain¹te²ain²ti³ ãn³sa²so¹xi² nũ¹ã¹ u̱³je³na³kxa² kan³tãu³a¹ sxa³ain¹te²ain²ti³ ã³sa²so¹xi² nũ¹ã¹ u̱³je³na³kxa² a²ta³nã³nẽ³nãu³a¹ sxa³ain¹te²ain²ti³ ã³sa²so¹xi² nxe² wxa²sa²nũ²ti²ai¹na¹tu¹wi¹. Ha³lo²a² yxo²ha³kxa¹ sxa³ain¹te²su² te²a² Sũ̱³na² ã³yũ³so¹kxe³so¹lxin³kxe³su² te²a² ãn³sa²so¹sxã³ ã³sa²ki³nũ²kxai¹na¹tu¹wi¹. \s1 Hi³yãu³sa³kxa² ĩ³tih³nxe³nẽ³jau³su² \p \v 28 Jã¹nxa¹jau³su², ĩ³yau¹ũ³jau³su² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe³na¹te³nah¹lxi¹: “Ta³kon³ta³ki³yãu³su² ha̱u³ta³lun²sxã³ ãn³ki³i²nha³na¹ nxe³kxai²nãn²tu̱³ kwẽ³kon³ju³ta² ya̱u³son³te²jai¹ti²tu³wi¹. Nxe³ju³ta² kwẽ³kon³ju³ta² hau³kon³na³na¹ nxe³je³na³kxa² ta³kon³ta³ka³ta² ĩ³yau¹ũ³nẽ³lain¹te²jai¹ti²tu³wi¹.” \v 29 Jã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² ha³lo²ai²na² ã³wxã³na¹je³na³kxa² nxe²kxa²yã¹nxe² yũ³nũn³na³li¹. Ya²la³tu̱³ e³kxi¹nx2ta¹wi¹. Ju¹tai²na¹ e³kxi¹nx2ta¹ju³tin³ti² ko̱³nxe³khai¹nxe³ju³tin³ti² ĩ²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ã³wxã³na¹ju³ta³nũ³a² a²kwẽn¹tai²na¹ yũ³tu¹wi¹. Wxa²sxih²yxo²a² ã³ya̱u³son³kxi²nx2ta¹kxa² yã¹nxe³hĩ̱³nx2na³li¹. Na¹jau³su² wã²nxũ̱h¹ wi¹ko̱³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 30 A²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. Ju¹tai²na² ĩ²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ hĩ¹na² ka³te̱n³su² yxau²xai³tũ̱³ka̱³txa² ya³lu²ai¹nxa³ta̱³lxa¹ jau¹xai²na² a²yxo²ha³kxa¹ kãi³ta³lun²tu¹wi¹. \v 31 Oh³nãu³nũ¹ai²na² hxa³ni² ha³lo²a² yuh³xai²na² hxa³ni² nxe³ain¹tu¹wi¹. Nxe³yãn¹ta¹ Txa²wãn³txa² so¹lxi³ ya²la³ti³ yxau²sa²tẽ³tu¹wi¹. \s1 Je³su²jah³la² wa̱³li²je³nãu³wa³kxa² ko̱³nha²ki̱³sxa³jau³su² \p \v 32 Nxe³yãn¹ta¹, nxe³ju³ta²nũ³ai²na² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹ju³ta²nũ³a² ũ³hũ¹nẽ³lain¹je³nãu³wa³kxa², a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ko̱³nhai¹nxa³ha²kxai³ oh³xan¹ta²nũ̱³ka̱³txa² ko̱³nhain¹nũ³nxa³ha²kxai³, Txai²na¹xai²na² ko̱³nha²nũn³nxa³ha²kxai³, ya³sai¹nx3tho³li¹. Nxe³je³nãu³wa³kxa² Txa²wĩ³na² so¹lxi³ wi¹ko̱³nha²te²la¹wi¹. \v 33 Nxe³ha²kxai³, ha³lo²a² nũ¹hĩ²jah¹lxi³hẽ¹la², wa̱³li²na¹je³nãu³wa³kxa² ko̱³yah³lxa̱³nha²kxai³lu¹. \v 34 Ha³lo²ai²na² nxe³te²nũ³nhũ̱³na³li¹. In³txa² sxi²ha² a³li³sxã³ ĩ³ain¹nũ²nhai¹. Ĩ³ai¹nxa³hĩ¹na¹, a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² yxo²ha³kxa¹ ka³na³ka³nat3sxã³ ha³na³ka³lxi³ kaix1so¹sxã³ a²wa³ka³li³yu³khai³xa² wxa²nũt3sxã³ ĩ³yau¹ũ³ai¹nha²kxai³ a²nũ²a² sxih²yxo²a² yxo²we¹jah¹la² wi¹lĩ²te³lhxã³ ĩ³ye³kxai¹nha²kxai³ nxe³sxã³ ĩ³ain¹nũ²nhai¹. Ha³lo²ai²na² nxe³te²hũ̱³na³li¹. \v 35 Jã¹nxe³te²nũ³nhũ̱³yah³lxi¹lxi¹. Nxe³ha²kxai³ wi¹lĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Sxi²hai²na² a²wa³kxẽn³yah³lai¹ta³lxi²: “Ĩh¹nxe³hĩ¹na¹ ĩ³xain¹te³ji¹ku¹. Ko̱³nhain¹ki̱³sxa³nhai¹.” Nxe³te²nũ³nhũ̱³yah³lxi¹lxi¹. “Sũ²ni²khaix1tãu³a¹ ta̱³nxa², ka³nxah³ti² wi³te²lon³ta̱³nxa², ka³la³ka³la²a² ĩ³yai²lxi²tãu³a¹ ta̱³nxa², a³lan²tin³ti² ten³sa²tã³xi²tãu³a¹ ta̱³nxa² ĩ³xain¹te³ji¹ku¹. Ain¹ki̱³nhai¹.” Nxe³te²nũ³nhũ̱³yah³lxin¹nha²wi¹. \v 36 Wxã³na¹je³nãu³wa³kxa² ko̱³nhyah³lxan³nha²wi¹. Nxe³ha²kxai³ wi¹lĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Kan²txi³ ãu³xi²yah³lxin¹kxa²yu³hxa², sxi²ha² wa³kxẽn³yah³lai¹tã² yãn¹ti³ ĩ³xi²ye²nx2tain¹kxa²ya̱n³ti³su², nxe³ye¹nxa²lxa¹wi¹. \v 37 Nxe³jau³xai²na² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹jau³xai²na² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³ye³kxai¹na¹wi¹. “Wi¹lĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹.” Nxe³ai¹na¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 14 \s1 Je³su²jah³la² hãi³a² wxa²i³so¹si¹hain¹jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ kxã³nhxĩ¹nai³kxai³ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² khãuh³lxa³ti³hin¹sxã³ yxau²xai³lai¹nhĩ¹nu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² nũ̱³kxũn³txi³ ã³wa²su¹tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ha³lo²ai²na² ain³kxi²xi²nha²si¹hain¹jau³su² ãn³yã³nũ²kxain¹sxã³ yain³txi³nũ̱³xa² wa²lo¹lo¹nxa³tũ̱³xa² ĩ³wa¹kxi³la³ sa³wi¹hxa³tũ̱³xai²na² so¹lxi³ ĩ³yai³nain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Yãn³tai²na² ã³yã³nũ²kxain¹je³nãu³wa̱³kxa² ya̱u³son³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ye³ha¹li¹ a³la²ni¹xi²sxã³ ha³lo²a² hau³ko³nxa³ti̱³xa̱³lxa¹ sa²kxai³lu², wã³nxĩn¹te² si³yxau³ka³txa² nũ̱³ka̱³txa² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² whãi²na¹ a²hi²sen³su², ĩ³ne³wa³kon³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² hãi²i³sxã³ ũ³tĩ̱¹kxi²sxã³ su²lhã³te³lhxã³ ĩ³ne³wa³kon³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³ju³ta² ĩ³ye³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wa²lo¹lo¹nxa³tũ̱³xa² ĩ³yain³ki̱³sĩ¹na¹ hau³hau³kot3sxã³ Je³su²jah³la² i³ya³sah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. A²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ã³nhe¹kxi²nẽ³lain¹kxa²ya̱n³ti³su² ki̱³nhai¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ũ³nhe³kẽn¹kxi²jau³su² \p \v 3 Nxe³nxa²ha¹te¹, in³txa² Si³mãu²ah³la² khon³ta³kxi²sxã³ ka̱³lã̱un³ta³kxi²jah¹la² sxi²yhe³na² Be³tãn²ya³thĩ³na² yxau³ain¹to³jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²na² a²sxi²nhãu³ã¹ Je³su²jah³la² ã³wxe³sxã³ ĩ³yain³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tãu³a² ã³wxe³sxã³ ĩ³yai³nain¹tãu³a² txu¹ha³ka³lxa² ã³wxã³sxã³ tah³lxẽ¹na² wẽ³sa² a²ĩ³lxa² A³la³bas²tro³ẽ¹na², tẽ³sxã³ ã³wxã³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tẽ³nai²na² hĩ³ne³kxa² ha³nẽ³jau³xa² wi¹lũ³khai¹nxe³jau³xa² a³lxi²khai¹nxe³jau³xa² a²ĩ³lxa² Nar²tu³yau³xa² wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹, txu¹ha³ka³lxai²na² sa²kxai³lu² tah³lxẽ¹nai²na² wxa²nãu²lxi³sxã³, wi¹lũ³jau³xai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² ũ³nhe³kẽn¹kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 4 Nxe³ain¹ka³tu̱³ a²nũ²a² kwa² ĩ³yain³yain¹nũn³te²su² te²a² ĩ³xa̱n³ta³kxi²sxã³ a²ẽ¹nãu³a¹ ĩ³ye³kxi²nha²te³nah¹lxi¹: \p — A²nxe³jau³xai²na² a³lxi²khaix1jau³xai²la¹wi¹. Txu¹ha³ka³lxai²na² ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ kwa² hxa³kxi²nha²tã²nxãn³khi³. Nha¹nhai¹. \v 5 Nxe³jau³xai²na² ũ³yho³hi²ki̱³ke³la³te²kxai³ ũ³yho³hi²ki̱³txã³nxa² sa²kxai³lu², a²nũ²a² yen³kxi³txa²te²su² te²a² ũ³hũ¹ai¹nhĩ̱³ki̱³tã³na¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹sxã³ ĩ³kwa̱i²ta³lxi³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 6 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ a²nũ²a²nãu³xai²na² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ta¹ka³lxai²na² hãix1nã¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Ĩ³kwa̱i²kxah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Kãi³ũ¹sain¹ju³tai²na² wi¹khaix1na³li¹. \v 7 A²nũ²a² a²yen³kxi³txa²te²su² te²a² yxau²sa²tẽ³kxi²nyhah¹lxain¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³sxã³ ĩ²li³tãu³a² wi¹kãi³ũ¹hain¹yah³lxin¹ju³ta³nũ³a² yũ²na³li¹. Yxãn¹ta¹ Txai²na² yxau²sa²tẽ³nũ¹nx2ti³nxa³lho³li¹. \v 8 Ta¹ka³lxai²na² a²yen³kxa² yũ³ain¹kxa² yxo²ha³kxa¹ wxa²hau³kot3sain¹ten¹tu³wi¹. Nxe³ju³ta² txa²nũ²ai²na² ka³te̱n³sa²na¹kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³ hĩ³ne³ki³yau³xai²na² wi¹lũ³te²yau³xa² tẽ³sxã³ txa²nũ²ãin²txi³ ũ³nhe³kẽn¹ya³sai¹nhĩ¹na¹ ya³lu²na¹ju³ta³nũ³su² ãu¹la³kxi²sain¹na²li¹. \p \v 9 A²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. Sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² u²lxi³ ha³ta̱³nxe³tu¹wi¹. Yu̱h³xan¹ko³nãu³a² a²yxo²ha³kxa¹ ha³ta̱³nxe³tu¹wi¹. Nxe³tãu³a² txu¹hai²li² wi¹kãi³ũh¹sain¹ju³ta² te²yã¹nxe² u²lxi³ ha³ta̱³nxe³nu̱n³tu¹wi¹, sa²nẽn¹kxi²si¹jau³su¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ã³yũ¹ain¹si¹jau³nũ³su² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 10 Nxe³nxa²ha¹te¹, yãn³tai²na² a²sa³wi³ha³lxa² ã³nhai¹tã³nũ³te²na² Ju³tas² Is³ka³ri³o²jah³lai²na² sa²kxai³lu² wã³nxĩn¹te² si³yxau³kxa³te²nãu³xa² ã³nxai³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te²na² hxi²ka² ãn³yã³yũ¹ain¹si¹hain¹jau³su² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxe³jau³xai²na² ain³kxain¹ka³tu̱³ wã³nxĩn¹te² si³yxau³ka³txa² nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² ĩ³ka³li³kxi²khaix1nyhai¹nha²kxai³ ũ³yho³hi²txã³nxa² ũ³hũ¹kxi³nũ³su² e³hau³ko³nye²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ Ju³tas² Is³ka³ri³o²jah³lai²na² hi²sen³kxai³lu² Je³su²jah³la² ã³yũ¹ain¹si¹jau³nũ³su² o²la³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Yain³txa² wa²lo¹lo¹nxa³tũ̱³xa² yain³kxi²nyhain¹jau³su² \p \v 12 Nxe³nxa²ha¹te¹ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txai²na² ãn³yã³nũ²kxain¹sxã³ yain³txa² wa²lo¹lo¹nxa³tũ̱³xai²na² ĩ³yai³nain¹nxa³je³na³ka² ye²ain¹ti³xa² o³ve²a² wẽ³sa² su²lain¹ti³wa³kwe³nxa² ãn³si³wxe³tãu³a¹ hau³ko³ni² Txa²wã¹sũ̱³na², kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² ã³wa²su¹tain¹ju³tu¹tai²na² ain³kxi²xain¹si¹hain¹jau³su² o³ve²a² wẽ³sa² ĩ³su²lhã³to³tãu³a¹ hau³kon³nũ³ni² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yain³txa² wa²lo¹lo¹nxa³tũ̱³xa² ĩ³wa¹ki³la³ sa²wi¹hxa³tũ̱³xai²na² yain³ni² o³ve²a² wẽ³sa² ĩ³so¹jĩ² nxe³ki̱³kxi³ju³ta² ĩ¹nhũ¹ãn¹thĩn³ta̱³ yain³kxi²thĩ³nũ³a² sa²hau³kot3sĩn¹te³la¹ji¹wi¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ a²sa³wi³ha³lxa² a²ha¹lin¹ya³ti³xa² ĩ³sa²si¹hã³ain¹te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Sxi²je³na² ã³nxai³ja¹hẽ¹li¹. ónxai³ya³hin¹kxai²nãn²tu̱³ in³txa² ĩ³ha¹txi¹nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³jah¹la² ĩ̱³yau³xẽ¹na² ũ³whi¹so¹tẽ³na² sa²ka³la³ki²wxe³kxi²so¹nyhe¹nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³jah¹la² ĩ³hi²txi¹jxa³hẽ¹li¹. \v 14 Ya³hin¹kxai²nãn²tu̱³ sxi²ha² a²wa³kxẽn³yah³la² ĩ³ye³kxi²txain¹ya³hẽ¹li¹: “Txa²wã¹yah³la² ĩ³ye³kxi¹nxa²si¹sa²sĩn¹jau³su² sa²si¹hã³sa²sĩn¹na²li¹. ‘Ĩh¹thĩn¹ta̱³ Txai²nãu¹xai²na² yain³txa² wa²lo¹lo¹nxa³tũ̱³xa² yai³na¹thĩ³nu³la³ sĩn¹te²la¹xã³?’ Nxe³sa²sĩ¹nhẽ²li¹.” Nxe³ja³hẽ¹li¹. \v 15 Ya³hin¹kxai²nãn²tu̱³ oh³xan¹thĩ³na², kãin²thĩ³na² wi¹thĩ³na² wã²na³ũh¹nx2ti³tu¹wi¹. A²nxe³thĩ³nãu³ai²na² a²yen³kxa² yxo²ha³kxa¹ wi¹lhau³kot3sxã³ sxa³tu¹wi¹. A²nxe³thĩ³nai²na² yain³txa² we¹ja¹hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 16 Nxe³ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxa² a²ha¹lin¹ya³ti³xa² sxi²je³na² ã³wi¹hain¹ka³tu̱³, ha³lo²a² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹kxu¹jã¹nxe³ju³ta² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ju³ta² thĩ¹nai²na² yain³txa² wet1ja³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 Nxe³nxa²ha¹te¹ ka³nxa³hi²tãu³a¹, Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³tũ̱³ka̱³txa² whãi²na¹, ã³sa²so¹nũ²la² thĩ¹nai²na² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 18 Nxe³ain¹ka³tu̱³ ã³wxe³sxã³ ĩ³yai³nain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. Ĩ³yain³kxi²sah¹lxin¹tũ̱³ka̱³txi³ ĩ̱³nxai²na² ka³na³ka³na³te²su² te² ĩ³nxa² ko¹ko¹xa² hxi²ka² ã³yũ³sa²yai¹nĩn¹tu¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Nxe³ju³ta² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² kãin² ĩ³ãin²txi³khaix1ain¹ka³tu̱³ ã³si³wi¹wi¹sxã³ Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³tain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txai²la³ te³la¹ji¹? Txai²li² nxe²nx3tho³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² a²yain³txi³nũ̱³xai²na² so¹sxã³ a²yau³xai²na² ũ³hũ̱¹kxa² yain³kxi²sah²lxin¹ti²tu³wi¹. Wxa²yu³ta² hxi²ka²hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³tũ̱³ka̱³txe² ĩ³nxa² ka³na³ka³na³te²su² te² ĩ³nxa², ko¹ko¹xa² hxi²ka² ã³yũ³sa²yai¹nĩn¹tu¹wi¹. \v 21 Ya²la³tu̱³ su²lhã³sain¹tu¹wi¹. Nxe³jau³xai²na² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe²ĩ³yau¹ũ³nẽ³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹ ã³yũ³sain¹jah¹lai²na² sa²kxai³lu² ko̱³nxe³ti³hin¹khaix1jah¹lo²su² na³li¹. Hai³txi³ a³li³lah¹xa³sxã³ txo¹nxa³ke³la³te²kxai³ ã²la² wi¹lhĩ̱³nx2na³li¹, jah¹lo²su¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Yain³tũ̱³xa² a²si³yxau³tãu³khai³xa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 22 Nxe³nxa²ha¹te¹ ĩ³yai³nain¹tãu³a² Je³su²jah³la² yain³txa³nũ̱³xai²na² wxa²sa²so¹sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³wi¹lxon³kxi²si¹jau³xa² ĩ³ye³kxi²sãn²sxã³ wxa²nãu²lxi³sxã³ a²sa³wi³ha³lxa² ũ³hũ²xai³ain¹ka³tu̱³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yain³tũ̱³xai²li² Txa²nũ²ai² yã¹nx2na³li¹. So¹kxi²sa²sxã³ yain³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Nxe³nũ²la² ĩ³na²ki̱³tẽ³na² hxi²tẽ³nha²nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lxo³kxi²jau³nũ³a², ĩ³ye³kxi²sãn²sxã³ ũ³hũ¹xai³ain¹ka³tu̱³ a²nũ̱³ka̱³txai²na² yxo²ha³kxa¹ ĩ³na²xai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 24 Nxe³ju³tai²na² sa²kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jau¹xai²na² Txa²ti³ha²yxau³xa² yã¹nx2na³li¹. Wãn³txa² tah²yau³xa² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹jau³xai³ jã¹nxe² kãi³ũh¹nx2ta¹jau³nũ³ai²la¹wi¹. A²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² ã³wa²sut1si¹ha¹jau³nũ³su² Txa²ti³ha²yau³xa² ha³li³hxan³sa³tu¹wi¹. \v 25 Nxe³yãn¹ta¹ nxe³kxa² yã¹nxa¹ju³ta² ĩ³na²kxi²jau³xa² wa³su³txi³ ĩ³na²xi²nxa³lho³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²hĩ¹na¹ ĩ³na²xi²ki̱³tu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 26 Nxe³nxa²ha¹te¹ ĩ³yain³ta³lu²nain¹ni² ĩ³na²ta³lu²nain¹ni² nxain¹ka³tu̱³ ka³li³nhẽ³jau³xa² ĩ³hai³nain¹sãn²ka³tu̱³, wã³la³ka³txa² O³li³ve²ra³kat3su¹ nxe³hxai²na²hẽ³ nxe³ka³ka¹txai²na² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Pe²jah³lai²na² Je³su²jah³la² sa²yxo²ã³jau³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 27 Nxe³te³na¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² wãn³txa² nxe³te³nah¹lxi¹: \p “O³ve²a² nũ̱³ka̱³txa² a²wa³kxẽn³yah³la² ĩ³su²lhã³a¹tu¹wi¹. Na¹ha²kxai³ o³ve²a² nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² ã³ni³sxã³ ĩ³hax3te̱¹hax3te̱n¹tain¹tu¹wi¹.” Nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³jau³kxa² yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² wxa²nũ̱³ka̱³txai²na² hãi¹nxe³ti̱³xa² ĩ³yãu²lxi²syah¹lxin¹tu¹wi¹, Txai²na²su¹. Nxe³sxã³ ã³waix3sxã³ ã³nih³yah³lxin¹tu¹wi¹. \v 28 Yxãn¹ta¹ hã²wxãn³txa³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²na¹ka³tu̱³, Ka³li³le²a²ko³xa²nãu³a¹ ã³ne³ka²ta¹nx2ta¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29 Nxe³nxa²ha¹te¹ Pe²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Kwa²nxi¹lxi¹. Ãu²li¹nxa²sxã³ ã³nih²nxã²nxa³lho³li¹. A²nũ²a² ã̱³xa² ãu²li¹hxan³txain¹kxan²ti³nũ¹ txai²li² ti³he¹nxẽ²nxa²hxa³lho³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 30 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — A²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. Ka³nxah³tai²nãn²tu̱³ ka³la³ka³la²su² ye³ha¹li¹ ĩ³yai²lxi²nxa³ta̱³lxa¹ wxãi²na² sa²kxai³lu² Pe²jah³lo² ĩ̱³nxai²na² sa²kxai³lu² ten³si¹sa²nxãn³jau³nũ³su² ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ ĩ³ye³kxi²xin¹tu¹wi¹. “Je³su²jah³lai²na² ĩ²te²txã³wi¹.” Nxẽn¹jau³xai²na², ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ ĩ³ye³kxi²xin¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 31 Yxãn¹ta¹ Pe²jah³lai²na² yxo²xũ̱n³txi³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Kox1ko¹su² ĩ³su²lhã³sain¹kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³ hai³txi³ ten³nxa²hxa³jau³nũ³su² ĩ³ye³ti³he¹nxe²nxa³lho³li¹. Pe²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². Te²yã¹nxe³sxã³ a²sa³wi³ha³lxa² hãi¹nxe³ti̱³xa¹ ĩ³ye³kxu¹jã¹xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² Sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²jau³su² \p \v 32 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxa² whãi²na¹, ha³lo²a² Jet3se³ma³ni²ko³xa² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ti¹na² ha³lo³kxa² ã³wxe³jah³lxi³sã²nhẽ³li¹. Txai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²na¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 33 Nxe³sxã³ Pe²jah³la², Ti³a²kah³la², Jo³ãu²ah³la² ã³sa²so¹sxã³ ã³nxai³ain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³lai²na² kãin² hxi²waun³ta³kxi²nha²sxã³ ãin²ta³kxi²nha²khaix1ta¹hxai²hẽ¹la². \v 34 Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Ãin²ti³ya³lu²te²hũ̱³sa³nhai¹. Ti¹na² ã³wxe²yxau³sxã³ wah³nxe³sah¹lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 35 Nxe² e³kxi²nũ²la² jũ¹nxe² yan¹nãu³a² ã³nxai³sxã³ kĩ̱h³nũ̱³xa² ãn³yxo²thu²kxa¹sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ha³lo²a² a²ko̱³nxe³ju³ta² ã³nxẽ̱³txi³nha²te³lhxã³ nxe³ju³ta² ã³wxe³sa²si¹ha¹jau³su² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 36 Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wĩ³nãi³. A²yen³kxa² hãi¹nxe³ti̱³xa¹ hxi²kan¹te²si¹lxi¹. Nxe³ha²kxai³lu¹ a²ko̱³nxe³ju³tai²na² khãuh³lxa³ti³sa²ju³tai²na² sa²wa³to²kxi²sa²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ ten³nxa²nxa³kxai²nãn²tu̱³ wxa²wãn³txa² so¹lxi³ we¹ti³ten³sa³nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37 Nxe²e³ta³lun²nũ²la² ã³wa̱³li²ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ãu³xi²yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Si³mãu²ah³lãi³. Ãu³xi¹lxi¹. Jũ¹nxe²ju³ta² he³la³ku³ hxi²kan¹ti³ ĩ³ye³ten³nha²sxã³ yxau²xai³lxan³ji¹wi¹? \v 38 Ye³ten³sxã³ yxau³jah¹lxi³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹, ko̱³nxe³ju³ta³la³ ã³wih²kxi¹nxa²ti³kxa²ya̱n³ti³su¹. Wxa²ẽ¹nãu³a² a²wi¹ju³ta³la³ ten³khaix1yah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ wxa²sxĩ̱³nai²na² sĩ̱³wi¹lhin¹ju³ta² hau³ko³nxa²lxa³lxi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 39 Ĩ³ye³kxã¹ain¹ka³tu̱³ ã³nxai³ka³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²jau³xai³jau¹xain²txi³ ãh¹ ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 40 Nxe² e³ta³lun²nũ²la² a²sa³wi³ha³lxa² ã³wa̱³li²xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ ãu³xain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la², hxi²kan¹sxã³ ye³ten³sxã³ yxau³ai¹nxa³ha²kxai³la². Nxe³ha²kxai³la¹ ĩ³ye³wã³nã³wã³nãn³tai¹nha²kxai³ hxi²kan¹ti³ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xin²tain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \p \v 41 Nxe³sxã³ Je³su²jah³la² ãh¹ ã³nxai³ka³tu̱³ ã³wa̱³li² ãh¹ ã³ta³lo³hẽ²ti²to³ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ãu³xi²sxã³ ĩ³ye¹nxĩ²sa²tẽ³ye²yah³lxin¹ta²lu¹wi¹. Hãi¹nxo¹nha¹jah³lxi³sã²nhẽ³li¹. Ha³lo²a² hau³kon³na³li¹. Hĩ¹nai²na² ko̱³nxe³thin¹te² hxi²ka²nãu³a² ã³yũ³sain¹tu¹wi¹. \v 42 Ĩ³sa²yxau³sxã³ ã³nxai³ya³sah¹lxi³wxi¹. A²nũ²a² ã³yã³yũ³sa²jah¹lo²su² te²a² ya̱u³son³nẽ³na³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ko̱³nxe³thin¹tũ̱³ka̱³txa² Je³su²jah³la² so¹ain¹jau³su² \p \v 43 Nxe³nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³ta³lu²nxa³ta̱³lxa¹ a²sa³wi³ha³lxa² a²hãi¹nxũ³jah¹la² ka³na³ka³na³te²a² Ju³ta²sah³lo²kxai³lu² ã³tĩ̱³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² yu̱³la² kãin²te²a² tẽ³i², hi³ki²a³la² tẽ³i² nxain¹tũ̱³ka̱³txa² ãn³si³tẽ³kxa² ã³tĩ̱³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu², wã³nxĩn¹te² si³yxau³ka³ta³nãu³xa², ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³sa²nãu³xã² a²nũ²a² hxi²kan¹te²nãu³xa² ĩ³sa²si¹hã³ain¹tũ̱³ka̱³txi³la³ ta¹hxai²hẽ¹la². \v 44 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² a²kxã³nxai³tã² ã³yũ³so¹jah¹la² ĩ³ye³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. In³txa² ĩ³yxo²sai¹la³kxi²na¹tu¹wi¹. Nxe³na¹kxe³su² nẽ²na³na¹, kan²txi³ i³sxã³ sa²so¹sxã³ tẽ³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ju³ta²sah³la² a²kxã³nxai³tã² nxẽn³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 45 Nxe³nxa²ha¹te¹ Ju³ta²sah³lai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² ã³tĩ̱³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² ĩ³yxo²sai¹la³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 46 Nxe² e³ta³lun²nũ²la² a²nũ²a² ko̱¹ko̱¹xa²nũ̱³ka̱³txai²na² ã³tĩ̱³sxã³ i³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 47 Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² kwa² yxau³nũn³te²su² te²a² yu̱³la² kãin²te²a² hxi²so¹nha²sxã³, wã³nxĩn¹te² si³yxau³ka³txa² a²sa³wi³sa² ĩ³su²lhxã³ ĩ³ne³nxẽ³ni²lã³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 48 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ a²nũ²a² kãi²lxi³tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Hi³sa³ka³txa² hi³ki²a³la² tẽ³sxã³ wxã³yah³lxin¹ti²ti¹. A²nũ²ai²na² yen³kxa² kãi³jah¹la² i³sxã³ sa²so¹kxa² yã¹nxe² i³sxã³ sa²so¹sah¹lxin¹ta²lu¹wi¹. \v 49 A³lan²ta² hãi¹nxe² Sũ̱³na² sxi²ha² ã³wxe³na¹sxã³ wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ¹nx2ti³ta¹tai¹ti²tu³wi¹. Nxe³na¹tãu³ai³tã² i³sxã³ sa²so¹sah¹lxan³nxa³tai¹ti²ti¹. Yxãn¹ta¹ Sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² we¹ta³lun²si¹jau³su² kãi³ũ¹sah³lxi¹lxi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 50 Ain¹ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² a²hãi¹nxe³ti³xa² ã³waix3sxã³ ih³sau³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 51 Yxãn¹ta¹ sa³nxe³la³kxa² ka³na³ka³na³te²su² te²a² wã²la²ka³lo³a² yxãi¹nxã²nxa³ka³lo³a² ã³wi²kxi²nha²te²su² te²a² ã³si³tẽ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² ĩ³ye²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 52 Ĩ³ye²nyhain¹ka³tu̱³ta¹ sa³nxe³la³kxah³lai²na² sa²kxai³lu² wã²la²ka³lo³ai²na² ã³na¹sxã³ a²nũ²so¹lxi³ ã³nih³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Wã³nxĩn¹te² hxi²kan¹te²nãu³xa² Je³su²jah³la² en²tain¹jau³su² \p \v 53 Nxe³nxa²ha¹te¹, wã³nxĩn¹te² si³yxau³ka̱³ta³nãu³xa² a²nũ²a² a²hxi²kan¹te²nãu³xa² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³si²nãu³xa² whãi²na¹, ãn³yã³sa²ki³nũ²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹ka³tu̱³ Ju³ta²sah³lai²na² nũ̱³ka̱³txai²na² a²hi²sen³kxai³lu² Je³su²jah³la² tẽ³sxã³ wã³nxĩn¹te² si³yxau³khaix3ka̱² hxi²ka² ã³yũ³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 54 Nxe³yãn¹ta¹ Pe²jah³la² a²ha¹ u²la¹ ĩ³hit1xai³ta¹hxai²hẽ¹la². Ai³lhxã³ wã³nxĩn¹te² si³yxau³ka³txa² a²sxi²ha² wai²ha² yxo²tã̱³lxa² ã³wih¹ka³tu̱³ so³ta²to² nũ̱³ka̱³txa²kxai³ ã³wxe³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ha³nxe²a² ã³yxo²wxe³kxi²sxã³ hxi²kẽ³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 55 Nxe³ti̱³kxai³lu² wã³nxĩn¹ta² hxi²kan¹te²nãu³xai²na² sa²kxai³lu² hxi²kan¹ta² ã³nũ²kxi²tũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu² a̱in³nha²ti³te³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³lai²na² ĩ³su²lhã³ain¹si¹hain¹jau³su² a̱in³nha²ti³te³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹, hxi²kan¹ti³ a̱in³nha²ti³he¹nxain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 56 Nxe³ju³ta² a²nũ²a² ka³lxa¹te²hi²sen³su² wãn³txa² ki³han³jau³xa² Je³su²jah³la² ĩ³ye³ki³ha¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ hai³txi³ wãn³txa² ĩ³ye³ain¹jau³xai²na² ĩ³we¹nyhain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \p \v 57 Jã¹nxe³ju³tai²na² a²nũ²a² ka³na³ku² te²a² ĩ³sa²yxau³ain¹ka³tu̱³ ĩ³ye³ki³ha¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 58 Ĩ³ye³ki³ha¹kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lai²na² a²wãn³txa² ain³kxi²sĩ¹na¹hẽ³li¹. Nxe³jau³xa²sa¹: \p “Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²hai²na², a²nũ²a² hxi²ka² to³nain³thĩ³nai²na² sa²nai¹a¹tu¹wi¹. Na¹kxai²nãn²tu̱³ ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³la²ni²sxã³ sxi²ha² ã̱³lxi³thĩ³na² txa²hĩ³na² sa²ton³ta³lu²na¹tu¹wi¹. A²nũ²a² hxi²ka² sa²to³nai¹nxa³thĩ³na², Txai²li² sa²to³na¹tu¹wi¹.” Nxe³na²hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 59 Nain¹ta¹ hai³txi³ we¹nyhain¹jau³la³ yũ³ti³hex1ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \p \v 60 Nxe³nxa²ha¹te¹ wã³nxĩn¹te²nãu³xa² a²hxi²kan¹jah¹lai²na² sa²kxai³lu² a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txai²na² nxũ²kwa̱i³ye³ye³lo³tãu³a¹ ĩ³sa²yxau³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Jau³jau¹xai²na² ĩ³wa²lũ³xi¹nxãn³ji¹wi¹? Ĩh¹nxe³jau³ta̱³ ko̱³te³kxi²nxain¹thi²li¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 61 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ka³nahx2nxe³sxã³ yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ wã³nxĩn¹te²nãu³xa² a²hxi²kan¹jah¹lo²kxai³lu¹ ãh¹ ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Tah²sin¹ji¹wi¹? Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³txa²jah¹lo²sin¹ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 62 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³te²sa¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²sa¹wi¹. Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³kah³lai²na² a²wi¹nẽ³tãu³a² wxi²kin³ti³ton³ti³hit1sain¹sxã³ ã³wxe³na¹ha²kxai³ oh³sĩ̱³nãu³a² wxa²kan³sxã³ wa̱³li²na¹ha²kxai³ nxe³na¹ju³ta² ĩ²sah²lxin¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 63 Nxe³nxa²ha¹te¹ wã³nxĩn¹te²nãu³xa² a²hxi²kan¹jah¹lo²kxai³lu¹ ain³kxi²te³na¹ a²ha³la³se³nãn¹ka³lo³khai³xa² wxa²ten²txi³ta¹hxai²hẽ¹la². Wxa²ten²txi³te³nah¹lxi¹: \p — Hãi¹nxã¹a³sah¹lxi³wxi¹. \v 64 Wãn³txai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² ko̱³nxe³te²lo³jau³xai²na² ain³kxi²ki̱³ti²tu³wi¹. Nxe³ki̱³sa²kxai³ ĩh¹nxe³ki̱³te³ji¹wi¹? Nxe³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ã³ki³nũ²kxi²tũ̱³ka̱³txai²na² a²hãi¹nxe³ti³xa¹ ĩ³wa²lũ³xain¹te³nah¹lxi¹: \p — Su²lhã³ain¹ju³ta² so¹lxi³ wain³na³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 65 Ain¹ka³tu̱³ a²nũ²a² ĩ²li³te²a² hi²sen³su² Je³su²jah³la² ĩ³ye³ka³su³hẽn¹kxi²ha²kxai³ a²nũ²a² ã̱h¹ ĩ²li³nũn³te² hi²sen³su² Je³su²jah³la² ũ³yhe³tĩ̱¹sãn²sxã³ ĩ³wait1sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³te²ta̱³ ĩ³wai¹txain¹sĩn¹ji¹wi¹? Ĩ³ye³kxi²sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² so³ta²to² nũ̱³ka̱³txa² wxa²wai¹tain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Pe²jah³la² a²yxo²wãn³txa² Je³su²jah³la² sa²yxo²ã³jau³su² \p \v 66 Nxe³ain¹ti̱³kxai³lu² Pe²jah³lai²na² sa²kxai³lu¹ sxi²ha² wai²ha² yxo²tã̱³lxa² ã³wih¹sxã³ ã³yxo²wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³ãn²tu̱³ta¹ wã³nxĩn¹jah¹la² a²sa³wi³sxa² wãin²ta¹ka³lxu³na² wxã³ka³tu̱³ Pe²jah³lai²na² hxi²kẽ³li³ju³ta² ĩ²ka³tu̱³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \v 67 — Wxãi²na² Je³su²jah³la² Na³sa³re²thĩ³na² yxau³jah¹la² ãn³si³tẽ³kxain¹nũn³to³hin¹tai¹ti²ti¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 68 Yxãn¹ta¹ Pe²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ki³ha¹kxi²jau³su² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² ĩ²te²txã³xĩ¹. Wxa²wãn³txai²na² ãn³ne³wxe³ti³hex1sa²nxãn³nhi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³, sxih²yxo²a² a³li³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². A³li³xi²hĩ¹na¹ ka³la³ka³la²a² ĩ³yxai²lxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 69 Nxe³ka³tu̱³ wãin²ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² Pe²jah³lai²na² ĩ²xi²tãu³ a²nũ²a² kwa² yxau²xai³lain¹te²a² ĩ³ye³kxa² ã³si³wxe³te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²na² Je³su²jah³la² a²sa³wi³sxai²la¹wi¹. Wãin²ta¹ka³lxai²na² a²wãn³txa² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 70 Jã¹nxa²ha¹te¹ ĩ³ki³ha¹kxi²jau³su² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Ti³he¹nx2nxa³xĩ¹. Pe²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ai¹nha²kxai³ a²ha¹ kwẽn¹tai²na² a²nũ²a² kwa² yxau²xai³te²a² a²wãn³txi³kxai³lu¹ Pe²jah³lai²na² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ka³li³le²a²ko³nãu³a¹ yxau³sxã³ to̱n¹khaix3nĩn¹ko³lxã²na³li¹. Nĩ¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² nũ̱³ka̱³txa² ka³na³ka³na³te²si¹lxi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 71 Yxãn¹ta¹ Pe²jah³lai²na² sa²kxai³lu² yxo²a̱n³ta³ti³ ĩ³ye³kxi²te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — Jah¹la² ĩ³ye³kxah²lxin¹kxah³lai²na² ĩ²ti³hex1te²txã³i¹. Txa²wãn³txai²na² e³a¹jau³xai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lain³kxi²sain¹na³li¹. Ki³ha¹kxi¹nx2ta¹ke³la³te²kxai³ a̱n³txi³ju³ta² ũ³hũ¹sai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. Pe²jah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 72 Nxe³ain¹tãu³ kwẽn¹ta²kxai³ ka³la³ka³lan¹ti² ye³ãn³ta³lo³hẽ²ti²sxã³ ĩ³yxai²lxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ Pe²jah³lai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² wãn³txa² ain³kxi²xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xai²na²: \p — Ka³la³ka³la²a² ye³ãn³ta³lo³hẽ²ti² ĩ³yxai²lxi²ta³lu²nxa³ta̱³lxa¹ wxãi²na² sa²kxai³lu² ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ ten³si¹sa²nxãn³jau³nũ³su² ĩ³ye³ta³lu²nĩn¹tu¹wi¹. Ha³la³je¹nai³tã² Je³su²jah³la² wãn³txa² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xai²na² Pe²jah³lai²na² ain³kxi²xi²ka³tu̱³ kãin² ĩ³ãin²ta³kxi²sxã³ ĩ³nã̱n³khaix1ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \c 15 \s1 Pi³la²jah³la² hxi²ka² ã³yũ³ain¹jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²ka³nxa³ha²ta³kxai³lu¹ ã¹ka³nxa³ha²ta³a¹, wã³nxĩn¹ta² si³yxau³ka̱³ta²nãu³xa² ĩ³kaix1ti², a²nũ²a² a²hxi²kan¹ta² nũ̱³ka̱³txa² ĩ³kaix1ti² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² ĩ³kaix1ti², a²nũ²a²nãu³xa² a²hxi²kan¹ti³nãu³xa² ĩ³kaix1ti² ain¹sxã³ ã³sa²ki³nũ²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txa² hi²sen³kxai³lu² Je³su²jah³la² ĩ³su²lhã³si¹hain¹jau³su² a̱in³nha²te³lhxã³ nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A̱in³nha²ta³lu²nain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² sa²tai³kxi²sxã³ sa²so¹sxã³ ha³lo²a² a²hxi²kan¹ta² si³yxau³jah¹la² Pi³la²jah³la² a²hxi²ka²nãu³a² ã³yũ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³nxa²ha¹te¹ Pi³la²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txai²na² a²si³yxau³jah¹lo²sin¹ji¹wi¹? Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹: \p — Wxa²wãn³txai²na² wain³na³li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 3 Nxe³ka³tu̱³ wã³nxĩn¹ta² si³yxau³ka³te²nãu³xa² Je³su²jah³la² ko̱³nxe³ti³hit1si¹jau³su² kãin² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 4 Nxe³nxa²ha¹te¹ Pi³la²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ ã³ka³nah²nxe³sxã³ yxaun¹ji¹wi¹? Tũ̱¹ka̱³txai²na² ko̱³nxe³ti³hi¹txa²si¹hain¹ju³ta³la³ ĩ³tih³nxe³sa²ye²nxain¹jau³xa² ain³kxi²nhãn¹ta¹nxe³ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² ã³ka³nah²nxe³sxã³ yxau³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³kxai³lu² Pi³la²jah³lo²kxai³lu² kãin² ĩ³wã̱³ta³kxi²nha¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Pi³la²jah³la² Je³su²jah³la² ya³lu²si¹jau³su² kwa³na³jau³su² \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ yain³tũ̱³xa² wa²lo¹lo¹nxa³tũ̱³xa² yai³nain¹je³na³kxa² nxe³xai³ti³wa³kxa² ha³lo²a² wa³kxẽn³yah³la² te²hi²sen³su² nxe² kãi³ũ¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nũ²ai²na² sxi²ha² kan²thĩ³na² ũ³tĩ̱¹kxi²sxa³te²na² ĩ²li³te²na² ka³na³ka³na³kan²tu̱³ than²kxi²sa²tã³sxã³ sa²nũ¹xi²nyhain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txai²na² te³nain¹kxah³lo²su² jah¹la² than²kxa² sa²nũ¹xi²nyhain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7 Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu² in³jah³la² ko̱³nxe³thin¹jah¹la² Ba³ra³ba²sah³la² tĩ̱³kxi²sxa³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² nũ̱³ka̱³txa² a²hi²sen³kxai³lu² ha³la³je¹nhĩn¹kxai³lu² a²hxi²kan¹ti³nãu³xa² ã³nhe¹kxi²nyhain¹sxã³ a²nũ²a² su²lhã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² tĩ̱¹kxi²sxa³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 8-10 Nxe³nxa²ha¹te¹ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txai²na² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txai²na² ya̱u³so³nain¹ka³tu̱³ yxo²xũ̱n³txi³ Pi³la²jah³la² ĩ³wã̱³txi³sain³te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² ka³na³ka³na³te²su² than²kxa² sa²nũ¹xi²sa²to³nhĩn¹tai¹ti²ti¹. Kwẽn¹tai²na² jã¹nxe³sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p Yxãn¹ta¹ Pi³la²jah³lai²na² sa²kxai³lu² wã³nxĩn¹ta² si³yxau³ka̱³ta³nãu³xa² a²ẽ¹nãn¹jau³la³ a³la³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Kãin² ĩ³ka³tã³nai¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² ãn³yũ³ain¹ju³ta²kxai³ a³la³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p Nxe³ha²kxai³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² a²si³yxau³jah¹la² than²kxa² sa²nũ¹xi¹nx2ta¹tu¹wi¹. Ju¹tai²na² ten³nxa²li³xa³ji¹wi¹? Pi³la²jah³la² a²wãn³txa² nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Yxãn¹ta¹ wã³nxĩn¹ta² si³yxau³ka̱³ta³nãu³xai²na² a²hi²sen³kxai³lu² a²nũ²a² kãin²tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ba³ra³ba²sah³la² so¹lxi³ than²kxi²sa²tã³sxã³ ũ³hũ¹xi²nẽ³lhi¹hain¹jau³su² ĩ³wã̱³txi³sain³txain¹yah³lxi³sĩ¹nhẽ³li¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² ten³ki̱³sxa³jau³su² ĩ³ye³kxi¹txain¹yah³lxi³sĩ¹nhẽ³li¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ Ba³ra³ba²sah³la² so¹lxi³ te³nain¹si¹hain¹jau³su² a²nũ²a² kãi³li³tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 12 Nxe³nxa²ha¹te¹ Pi³la²jah³la² ĩ³wa²lũ³xain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ba³ra³ba²sah³la² ten³yah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ jah¹lai²na² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² a²si³yxau³jah¹la² ĩ³yĩ¹li²yah³lxi³to³hin¹jah¹la² ĩh¹nxet3sxã³ kãi³kxi²te³la¹ji¹wi¹? Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² kãi³li³tũ̱³ka̱³txai²na² kãin² ĩ³wxa¹nain¹te³nah¹lxi¹: \p — Hi³sa³ka³txa² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxi²sxã³ ĩ³ya²lu¹tain¹sĩ¹nhẽ³li¹. Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 14 Nxe³nxa²ha¹te¹ Pi³la²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹nxe² ko̱³nxe³thin¹sxã³ kãi³hĩ̱³thai¹li¹? Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ kãin² ĩ³kaix1tain¹te³nah¹lxi¹: \p — Hi³sa³ka³txa² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxi²sxã³ ĩ³ya²lu¹tain¹sĩ¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 15 Nxe³ha²kxai³ Pi³la²jah³lai²na² a²hi²sen³kxai³lu² a²nũ²a² kãi²li³tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³wi¹lxon³kxain¹si¹hain¹jau³su² Ba³ra³ba²sah³lai²na² than²kxi²sa²tã³si¹sxã³ ũ³hũ¹xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Te²yã¹nxe³sxã³ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ũn³txi³ ĩ³ta³lo³wait1si¹hain¹ka³tu̱³ hi³sa³ka³txa² ũ³hxi²kĩ¹la³kxi²si¹hain¹jau³su² ã³yũ³yhai¹nha²kxai³ Pi³la²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 So³ta²to²nãu³xa² ko̱³nxe³ti³ yxo²ka³lxi³lain¹jau³su² \p \v 16 Nxe³nxa²ha¹te¹ so³ta²to² nũ̱³ka̱³txa² hi²sen³su² Je³su²jah³la² so¹ka³tu̱³ a²hxi²kan¹ta² si³yxau³jah¹la² sxi²ha² kãin²thĩ³na² Prai³a³to³ri³ã²thĩ³nãn²tu̱³ ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ so³ta²to² nũ̱³ka̱³txai²na² yxo²ha³kxa¹ ã³nũ²kxi²si¹hain¹jau³su² ĩ³kaix1tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 17 Nxe³te³na¹ so³ta²to² nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu¹ wã²la²ka³lo³a² sau³saun³ka³lo³a² tẽ³sxã³ Je³su²jah³lai²na² ũ³whi²kxai¹nha²kxai³ wa̱i³la² wxa²xu³kxain¹sxã³ ũ³nhe³hẽn¹tai¹nha²kxai³ nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 18 Ain¹ka³tu̱³ ĩ³sa²nẽn¹kxi²ki³lxot3sxã³ ĩ³ki³wai³ka³si³xain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wi¹lhin¹te²si¹lxi¹. Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹lo²si¹lxi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19-20 Ain¹sxã³, hi³sa³ka³txa² wẽ³sa² hxi²so¹xi²sxã³ Je³su²jah³la² ĩ³ne³su²lai¹nha²kxai³ ĩ³ye³ka³su³hẽn¹kxai¹nha²kxai³ ã³ka³ti³wxe³kxain¹sxã³ wi¹lhin¹ki³lxo³jau³xa² ĩ³ye³ki³ha¹kxain¹sxã³ ko̱³nxe³ti³ ĩ³yxo²kwa³lxi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxain¹te²ka³ka¹ wã²la² sau³saun³ka³lo³ai²na² sa²sai¹kxain¹sxã³, Je³su²jah³la² a²wã²la³ka³lo³khai³xa² ũ³whi²kxi²xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³ ĩ³hxi²kĩ¹la³kxi²si¹hain¹jau³su² sa²so¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Hi³sa³ka³txa² ũ³hxi²kĩ¹la³kxain¹jau³su² \p \v 21 Nxe³nxa²ha¹te¹ Si³mãu²ah³la² Si³rẽ²ne²ko³xa² to̱n¹jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A³le³syãn²trah³la² Ru²fu²jah³la² a²wĩ³nu²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lo²su² te²kxai³lu² a²kxã³nxa¹ ha³lo²a² wa²li³sxã³ wxã³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ so³ta²to² nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² hi³sa³ka³txa² Je³su²jah³la² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxi²ka³txa³nũ³a² sa²tã³ka³la³kxi²hẽt1so¹nha²si¹jau³su² Si³mãu²ah³lan²tu̱³ yxo²xũ̱n³txi³ ĩ³kwa³na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 22 Nxe³ka³tu̱³ ã³nxai³ain¹ka³tu̱³ wã³la³ka³txa² Ko²ko³ta³ka̱t3su² nxe³jau³xa² a²si³yxau³tãu³a² sa²kxai³lu² txa²wã¹ne³ka³lo³su² nxe³hxai²na²hẽ³ ka³txa²nãu³a² sa²so¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 23 Nxe³hĩ¹na¹ vĩn²yo³jau³xa² hĩ³ne³kxa² mi²ra³jau³xa² ĩh³nẽ³ju³ta² ã³wxe³lu¹nhẽ³jau³xa² nxe² ũ³ke³ni²jau³xa² ũ³hũ¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² ĩ³nxũn³sain³nũ²la² ĩ³na²ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 24 Nxe³nũ²la² hi³sa³ka³txa² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ Je³su²jah³la² wã²la²ka³lo³a² wxa²sa²so¹te²txai³ain¹sxã³ tah³lxa² wẽ³sa² o²la³kxain¹sxã³ a²wa³kxẽn³ton³yah³la² nũ̱¹ha̱in³nyhain¹ka³tu̱³ wã²la²ka³lo³ai²na² sa²kxai³lu² wxa²nũ³te²txai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 25 U³je³na³ka² wxa²ki³ka³la³nũ²la² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 26 Nxe³ju³ta² hi³a²ka³lo³a² wãn³txa² ũ³wha²li¹lhãn²sxã³ a²ne³ta³lxo³ka³nãu³a¹ ũ³kũ¹tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ũ³wha²li¹lain¹jau³xa²sa¹: \p — Je³su²jah³la² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² a²hxi²kan¹ta² si³yxau³jah¹lai²la¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 27 Nxe³ju³ta² a²nũ²a² kãi³su²lhã³to³jah¹la² ha¹lin¹jah¹la² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². A²wi¹nẽ³tãu³a¹ ka³na³ka³na³jah¹la² ĩ³hxi²kĩ¹wxe² a²wã̱³tãu³a¹ ka³na³ka³na³jah¹la² ĩ³hxi²kĩ¹wxe² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 28 A²nxe³jut3su² kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² ko̱³nxe³ti³ kãi³tũ̱³ka̱³txi³su² ti³hi¹tain¹na²hẽ³li¹. Nxe³txã³nxu¹tai²na² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² kwa² wa³to²hi²te²nãu³xa² ĩ³ne³wa³nxĩn¹wa³nxĩn¹nha²sxã³ ĩ³wai³ka³si³xi²jau³su² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ha³we¹. “Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² sa²nai¹hxat3sãn²sxã³ ye³ha¹li¹ ka³na³ki² a³la²ni²sxã³ ã̱h¹sa²to³nxi²na¹tu¹wi¹.” Nxĩn¹jau³su² e³in¹tai¹ti²ti¹. \v 30 Hĩ¹na² wã²nxũ̱h¹ ĩ³hxi²ta²la³kxi²nha²sxã³ hi³sa³ka³txa² ka³nxi¹nhu¹li¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 31 Jã¹nxe³jau³xa² wã³nxĩn¹ta² si³yxau³ka̱³ta²nãu³xa² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³si²nãu³xa² whãi²na¹, yxo²ĩ²nyhai¹nxa³jau³su² ĩ³wai³ka³si³xi²sxã³ ĩ³ye³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²na² a²nũ²a² ã̱³xa² sa²hau³ko³tain¹to³tai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ wã²nxũ̱h¹lxi³ hxi²kan¹ti³ sa²hau³ko³nha²nxa³lho³li¹. \v 32 I³sa³e² a²wa³kxẽn³yah³lo²su² ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹lo²su² ha²kxai³ nxe³ke³la³te²kxai³ hi³sa³ka³txa² ĩ³hxi²ta²la³kxi²nha²sxã³ ĩ³ka³nxi²kxai²nãn²tu̱³ yxo²ĩ²sĩ¹nhĩ̱³na¹wi¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Te²yã¹nxe³sxã³ in³txa² ko̱³nxe³ti³ kãi³ya³te²na² hi³sa³ka³txa² ã̱³xa³ka³txa² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxi²yain¹te²na² te²yã¹nxe³jau³su² yxo²ĩ²nyhai¹nxa³jau³su² ĩ³wai³ka³si³xain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ya³lu²ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 33 Nxa²ha¹te¹ ha³lo²a² whãi²na¹ ka³nxa³hi²khaix1nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A³lan²ta² ne³ka³ka³nhĩ¹nãn¹te²tu̱³ ã³ka³nxa³hi²ta¹hxai²hẽ¹la². óki³kan³tãu³a¹ so¹lxi³ ĩ³ha²te¹txi²ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 34 Ki³kan³nũ²la² Je³su²jah³la² kãin² ĩ³wxan¹sxã³ ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: \p — E³li¹ e³li¹ la³ma³ sa³ba³ka²ta³ni¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jau³xai²na² a²si³yxau³tãu³a² nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Txa²sũ̱³nu²khai³jah¹lãi³. Txa²sũ̱³nu²khai³jah¹lãi³. Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ ã³na¹san¹thi²li¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 35 Nxe³jau³xai²na² a²nũ²a² kwa² yxau³sxã³ ĩ²tũ̱³ka̱³txa² wai³nxa³txi³ ain¹kxain¹nũ²la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ne³kat1jah³sah¹lxi³sĩ¹nhẽ³li¹. E³li²ah³lu¹tai²na² ĩ³kaix1tain¹nĩn²tai¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 36 Nxe³te³na¹ a²kwẽn¹tai²na¹ kwa²yxau³sxã³ ĩ²tũ̱³ka̱³txa² ka³na³ka³na³jah¹la² ã³nih³sxã³ ĩ³yi²lho¹tũ̱³xa² so¹sxã³ yain³txa² yau³xa² kah³jau³xa² ũ³hũ̱¹sxã³ ũ³whi¹sai¹te³na¹ hi³sa³ka³txa² ũ³ki³wi²kxi²sxã³ Je³su²jah³la² ĩ³xo̱n³so¹si¹hain¹jau³su² ũh³yxo²tẽ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo³kxa² yxau³a³sah¹lxi³hẽ¹li¹. E³li²ah³lu¹tai²na² wxã³sxã³ sa²hxi²ta²la³kxi²te³lhxã³ wxã³si¹jau³nũ³su² ĩ²wahx3nxe³yah³sah¹lxi³hẽ¹li¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37 Nxe³ka³tu̱³ Je³su²jah³la² kãin² ĩ³kwa̱ix1sxã³ ya³lu²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 38 Nxe³hĩ¹na¹ wã²la² a̱u³khaix1ka³lo³a² Txa²wã¹sũ̱³na² a²sxi²ha² nxũ²kwa̱i³ye³la³nãu³a¹ a̱u³ti³yxau³thĩ³na¹ yxo²tĩ̱¹ka³lo³a² ã³ten²ti³ta¹hxai²hẽ¹la². Oh³nãu³a¹ ã³ten³txi² wxa²kan³ka³tu̱³ yu̱³hxai²na² sa²kxai³lu² ãn³ten³ti³sxã³ ã³yxo²hai²ta³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². \fig |src="CN01843B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Markos 15.38" \fig* \v 39 Nxe³ju³ta² so³ta²to² a²hxi²kan¹jah¹lai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² yxo²ĩ²tãu³a¹ sa²nxũ³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² Je³su²jah³la² ya³lu²ju³ta² ĩ²ain¹tãu³ ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²na² ya²la³tu̱³ Sũ̱³na² Tah²yah³lo²sin²tai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 40-41 Nxe³nxa²ha¹te¹ ha³la³je¹nhĩ¹nai³kxai³ Je³su²jah³la² Ka³li³le²a²ko³xa² he¹ai¹nhĩ¹kxai³ txu¹ti³nãu³xa² hi²sen³su² Je³su²jah³la² ã³si³tẽ³kxi² a²yen³kxa² wi¹lã³non²ta³kxi² yhain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txi³su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txa² ha¹li¹ ka³na³ki¹ ta¹ka³lxi³nãu³xa² a²ĩ³lxa²sa¹: Ma³ri²a³ Ma³ta³lẽ²na³ka³lxa² nxe³ha²kxai³ Ma³ri²a³ka³lxa² Ti³a²kah³la² ka̱u³ka̱un³jah¹la² a²hã³ka³na² Jo³se²ah³la² a²hã³ka³na² nxe³ha²kxai³ Sa³lo²ma³ka³lxa² nxe³ha²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txa² hĩ¹na² u̱²yxau³sxã³ Je³su²jah³la² hxi²kĩ¹la³kxain¹ju³ta² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² ha³la³je¹nhĩ¹nai³kxai³ txu¹ti³nãu³xã̱³xa² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² Je³su²jah³la² ã³si³tẽ³kxa²sxã³ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² u²lyxau³yain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² txah³lxa³kxẽ¹na² sa²nĩ̱³kxain¹jau³su² \p \v 42-43 Nxe³hĩ¹na² sa²ba³to³ nxe³ju³ta² ye³ka³na³ka³nat3sxã³ a³la²ni²hĩ¹nai³kxai³ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² a²yain³txa² wet1sxã³ ãu¹la³kxain¹to³tãu³a¹ ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tãu³a¹ sũ²ni²khai¹nxe³tãu³a¹ Jo³se²ah³la² A³ri³ma³te²a³thĩ³nãn¹jah¹la² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² hxi²kan¹jah¹la²nãu³xa² ka³na³ka³na³jah¹la² wi¹lhin¹khaix1jah¹la² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta² wahx3nxe³jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jah¹lai²na² sa²kxai³lo³ ya³lo³txi²sxã³ Pi³la²jah³lai²na² ã³nxai³sxĩ²ka³tu̱³ Je³su²jah³la²nũ²a² ĩ³wã̱³txi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 44 Nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu² Pi³la²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ain³kxi²tãu³ ĩ³wã̱³wã̱³txi³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Hĩ¹na² Je³su²jah³la² ya³lu²te²tãn²ku². Nxe³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ so³ta²to² nũ̱³ka̱³txa² hxi²kan³jah¹la² ĩ³kaix1so¹sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lai²na² ya³lu²ta¹nx3thi²li¹? Nxe³yhu¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 45 Nxe³nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Ya³lu²na²li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ Pi³la²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ya³lu²jah¹la²nũ²a² so¹txu¹li¹, ten³nxa²kxai²nãn²tu̱³txa¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 46 Nxe³nxa²ha¹te¹ Jo³se²ah³lai²na² sa²kxai³lu² wã²la² hã³ta³ka³lo³a² tẽ³ka³tu̱³ a²nũ²su² sa²ta²la³kxi²nyhu¹sxã³ ãn³ka³nxi²ka³tu̱³ wã²la²ka³lo³ai²na² sa²kxai³lu² wxa²wã³lã̱u²kxi²nyhu¹sxã³ tah³lxa³ka³tẽ¹nãu³a¹ ũ³whi²wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A²ẽ¹nãu³a¹ wã³la³ka³txa² tah³lxa³ka³ta² wxa²xu³sxã³ wxa²we¹tẽ³nãu³a¹ ũ³whi²wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ a²ẽ¹nai²na² tah³lxa³kxa² kãin²ka³ta² ũ³wa³ti³kxi² sa²tã³sxã³ ũh³yxo²tĩ̱¹kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 47 Nxe³ju³ta² Je³su²jah³la² sa²nĩ̱³kxi²ju³ta² txu¹ti³nãu³xa² Ma³ri²a³ Ma³ta³lẽ²na³ka³lxa² nxe³ha²kxai³ Ma³ri²a³ka³lxa² Jo³se²ah³la² a²hã³ka³na² nxe³ha²kxai³ ha¹lin¹ta¹ka³lxa² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \c 16 \s1 Je³su²jah³la² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ sa²ba³to³ nxe³ti³xa² ha³nãu³hi²na³na¹ nxe³ka³tu̱³ ka³nxah³ti³wi³ta³lon³tãu³a¹ txu¹ti³nãu³xa² Ma³ri²a³ Ma³ta³lẽ²na³ka³lxa² nxe³ha²kxai³ Ma³ri²a³ka³lxa² Ti³a²kah³la² a²hã³ka³na² nxe³ha²kxai³ Sa³lo²ma³ka³lxa² nxe³ha²kxai³ ain¹sxã³ hĩ³ne³kxa² wi¹lũ³tẽ³kxa² ũ³yho³hi²sxã³ so¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la² Je³su²jah³la²nũ²a² wxa²to̱¹la³kxi²te³lha³ka². \v 2 Ain¹ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ To³mĩn²ko³ nxe³ju³ta²kxai³ u³je³na³kai²na² a³li³xi²hĩn¹kxai³ txu¹ti³nãu³xai²na² sa²kxai³lu² aun³ta² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nũ¹ka³na¹ sa²nĩ̱³kxain¹ju³ta² aun³ta² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3 Aun³tain¹tãu³a² ĩ³ye³kxi²nyhu¹te³nah¹lxi¹: \p — Tah³lxa³ka³lo³ai²na² yxo²tĩ̱¹nha²ka³lo³ai²na² ĩh¹nxe³te²ta̱³ sa²yxo²than²kxi²nẽ³lain¹te³ji¹xĩ¹, kãin²khaix1ka³lo³sa²ha²kxai³lu¹? Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 4 Yxãn¹ta¹ ten³sa²tã³ain¹te³na¹ kãin²khaix1nxe³ka³lo³ai²li² ũh³yxo²than²nha²ju³ta³nu¹tai²na² ĩ²lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 5 Nxe³ain¹ka³tu̱³ tah³lxa³kẽ¹nãu³ai²na² ã³wi¹hain¹ka³tu̱³ in³txa² sa³nxe³la³kxa² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sa³nxe³la³kxa² wã²la² hãn³ka³lo³a² ũ³whi²kxi²nha²jah¹la² yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² txu¹ti³nãu³xa² a²wi¹nẽ³tãu³ai²nãn²tu̱³ ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². O²khaix1xain¹sxã³ yu̱h³lxi³khaix1ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 6 Yxãn¹ta¹ jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te²an¹jau³kxai³lu¹: \p — O²lhxã³ ĩ³wã̱³jah³lxi³txa³hẽ¹ni¹. Je³su²jah³la² Na³sa³re²thĩ³na² to̱n¹jah¹la² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² hi³sa³ka³txa² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxi²sxã³ ĩ³ya²lu¹kxe³su² jah¹la² ãn³ten³yah³lxi¹nxi¹. Yxãn¹ta¹ jah³lai²na² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²na²ni¹. Hai³txi³ ti¹nãn²ta³ he¹ti³he¹xai¹nxa³xi¹. Tẽ¹nai²li² hã̱i¹kxain¹te³nai¹ti²tu³ni¹. Ĩ²jah¹lxi³hẽ¹ni¹. \v 7 Jã¹nxa¹jau³su² hĩ¹na² sa²kxai³lu² ĩ³sxã³ Pe²jah³la² ĩ³hen³txi² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xã̱³xa² ĩ³hen³txi², whãi²na¹ nxe³jah³lxi³hẽ¹ni¹. Ĩ³hen³txain¹yah³lxin¹jau³kxai³lu¹: \p “Je³su²jah³la² ne³ka³ta²nx2ti³sxã³ Ka³li³le²a²ko³xa² ã³nxai³tu¹wi¹. Nũ¹ã¹ ĩ²syah¹lxin¹tu¹wi¹.” Jau¹xai²na² ha³la³je¹nai³tã² Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi¹nx2ti³tai¹ti²tu³nĩ¹. Jã¹nxe³jau³su² nxe³txain¹yah³lxi³hẽ¹ni¹. Nxe³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 8 Nxe³nxa²ha¹te¹ txu¹ti³nãu³xai²na² tah³lxẽ¹na² a³li³ain¹sxã³ ã³ni³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Kãi²no²nha²ha²kxai³ ĩ³ka³ta̱³ta̱³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ hai³txi³ wãn³txi³la³ a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³ye³kxain¹ti³hex1ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \s1 Ma³ri²a² Ma³ta³lẽ²na³ka³lxa² Je³su²jah³la² ĩ²jau³su² \p \v 9 Nxe³nxa²ha¹te¹ To³mĩn²ko³ nxe³ju³ta² ĩ³yũ¹li²nxa³ta̱³lxa² Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²te³na¹ Ma³ri²a³ Ma³ta³lẽ²na³ka³lxa² ĩ³ha¹txi²ta¹hxai²hẽ¹la². A²kxã³nxai³kxai³ ta¹ka³lxa² a²nxũ²kwa̱i³nãu³a¹, ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² ka³lxa¹te²nãu³xa² ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ ka³na³ki¹ tũ̱³ka̱³txa² nxũ²kwa̱i³yxau³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ a²ta³a² nũ̱³ka̱³txai²na² Je³su²jah³la² a²ka³te̱³na² yxau²xai³lhĩ¹nai³tã² nxũ²kwa̱i³li³si¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 10 Nxe³nxa²ha¹te¹ ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² ã³nxai³ka³tu̱³ Je³su²jah³la² a²ya̱³la²nãu³xa² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²ya̱³la²nãu³xai²na² kãin² ãin²tai¹nha²kxai³ kãin² ĩ³nã̱³nai¹nha²kxai³ Ma³ri²a³ Ma³ta³lẽ²na³ka³lxai²na² sa²kxai³lu² ã³wxã³yain¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²jau³xa² ta¹ka³lxai²na² Je³su²jah³la² ĩ²ain¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ¹hain¹to³ta¹ a²ya̱³la²nãu³xai²na² sa²kxai³lu² yxo²ĩ²ti³he¹xain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \s1 A²sa³wi³ha³lxa² ha¹lin¹ya³te²a² Je³su²jah³la² ĩ²ya³jau³su² \p \v 12 Nxe³ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ a²ya̱³la²nãu³xai²na² ha¹lin¹te²su² te²a² ha³lo²a² ã³nxai³ya³tãu³ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ã̱³lxi³ sa²ya̱¹nha²sxã³ ã̱³lxi³te²hũ̱³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 13 Ha¹lin¹te²na² sa²kxai³lu² ã̱h¹ ã³wa²li²ya³sxã³ a²ya̱³la²nãu³xai²na² wã³kon³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³hen³txi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³lai²na² ĩ³ã̱³lxi³te²hũ̱³yain¹jau³xa² ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ a²wã³kon³tũ̱³ka̱³txai²na² hai³txi³ ĩ³we¹nyhain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \s1 A²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² Je³su²jah³la² ĩ²ain¹jau³su² \p \v 14 Hã²wxãn³txa³ ye³jen¹nãu³a¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³khai³xa² hxi²ka² hxan³sxã³ ka³na³ka³nat3sxã³ wxa²sa²so¹xi²nũn³tũ̱³ka̱³txa² ã³wxe³sxã³ ĩ³yai³nain¹tãu³a² Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² wxã³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Wxã³yain¹sxã³ sa²yxo²we¹nyhai¹nxa³ju³ta² ĩ³kwa̱i²kxai¹ni² ã³ne³to³hai¹nxa³ju³ta² ĩ³kwa̱i²kxai¹ni² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ju³tai²na² a²nũ²a² ĩ²ain¹te²na² a²wãn³txa² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² yxo²ĩ¹ai¹nxa³ha²kxai³lu¹ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo²a² yxo²ha³kxa¹ ã³nxai³jah³lxi³hẽ¹li¹. ónxai³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² hãi¹nxe³ti³xa¹ ĩ³yau¹ũ¹tain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Ain¹yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: Je³su²jah³la² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³sxã³ yxau²xai³ju³ta² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ Je³su²jah³la² yxo²ĩ²ain¹kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹kxa² yo³ha² wa²su¹ti³hi¹tu¹wi¹. Nxe³jau³xai²na² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³yau¹ũ³txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \v 16 Nxain¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² a²ten³te²su² te²an²tu̱³ yxo²ĩ²sain¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹nẽ³jau³xa² sa²yxo²wet1sain¹kxai²nãn²tu̱³ te²su² a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² wa²su¹tain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² sa²yxo²ã³sain¹te²su² te²an²tu̱³ a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² yxau²sa²tẽ³ai¹nha²kxai³ yxan¹nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ko̱³nxe³te²lo³jau³su² yxau²xai³lain¹tu¹wi¹. \v 17 A²nũ²a² yxo²ĩ²sain¹kxai²nãn²tu̱³ a²yen³kxa² wã³nxĩn¹ju³ta² kãi³ain¹tu¹wi¹. Kãi³ain¹ju³ta²sa¹: Txa²ĩ³lxa² ĩ³yĩ¹li²sa²sxã³ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³li³si¹hi² wãn³txa² yau³xã̱³xa² tah²yau³xa² ĩ³ye³i² nxe³ain¹tu¹wi¹. \v 18 Jã¹nxain¹kxai²nãn²tu̱³ txih³xa² yxo²ko̱³nxe³te²a² wxa²sa²so¹ain¹kxai²nãn²tu̱³ kho³nai¹nxa³ha²kxai³ tih³na³la³yau³xa² ĩ³na²ain¹kxai²nãn²tu̱³ kho³nai¹nxa³ha²kxai³ nxe³ain¹tu¹wi¹. Jã¹nxain¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² te²a² wxa²wxai³ain¹kxai²nãn²tu̱³ we²nxain¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² oh³nãu³a² wxa²ka³la³ye²jau³su² \p \v 19 Nxe³nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹la² Je³su²jah³la² ĩ³ye³ta³lu²nain¹nxa²ha¹te¹ oh³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hi²sen³kxai³lu² so¹sxã³ ka³la³ka³tu̱³ Sũ̱³na² wi¹nẽ³tãu³a¹ ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 20 Nxe³jut3su² ha²kxai³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² ã³nxai³ain¹ka³tu̱³ ha³lo²a² ĩ²li³je³na² ã³nxai³ain¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³ai¹nha²kxai³ hau³hau³kon³nũ²la² Je³su²jah³la² a²hi²sen³kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² hxi²nũ¹te³lhxã³ a²yen³kxa² nũ̱³kxũn³te²su² o²la³kxai¹nha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ wãn³txai²na² a²sa³wi³ha³lxai²na² ĩ³ye³ain¹jau³xai²na² Je³su²jah³la² a²hi²sen³kxai³lu² sa²hxi²ka¹tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \fig |src="CN01883B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Markos 16.20" \fig*