\id LUK - Nambikuára NT [nab] (Brazil) -2011 bd \h Lukas \toc1 Lukas \toc2 Lukas \toc3 Lc \mt1 Lukas \c 1 \s1 Lu²kah³lai²na² wãn³txa² ĩ³ye³ãn³si³wxe³jau³su² \p \v 1 Te³o²fah³lãi³. Wi¹lhin¹ti³ hxi²kan¹khaix1jah¹lo²si¹lxa². Wãn³txa² ĩ³ye³kxi¹nxa²ha¹tu¹wa². A²nũ²a² ka³lxa¹txi³ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹jah¹la² wxã³sxã³ yxau³ya³sain¹jau³xa² ũ³wha²li¹lhai³nain¹na²hẽ³la². Nxe³jau³jau¹xai²na² ain³kxi²nẽ³lain¹tai¹ti²tu³wa². \v 2 Jã¹nxe³ju³ta² sa²kxai³la¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹jah¹la²kxai³lu² wxã³sxã³ yxau³ya³sai¹nhĩ¹nãn¹te²tu̱³ ĩ²ain¹tũ̱³ka̱³txi³su² yai¹nha²kxai³ a²sa³wi³ha³lxi³su² yai¹nha²kxai³ nxe³tũ̱³ka̱³txi³su² na²hẽ³la². Nxe³te²kxai³la¹ wãn³txai³tã² ũ³wha²li¹lho¹sxã³ ĩ³hen³txi³nẽ³lain¹tai¹ti²tu³wa². \v 3 A²nxe³ju³kxai³lu² tũ̱¹ka̱³txa² yã¹nxe³sxã³ a²wi¹lhĩ¹nãn¹te²tu̱³ ĩ²sxã³ ã³si³tẽ³kxi²na¹kxah³lo²su² nũn³te²sa¹wa². Nxe³jah¹lo²sa¹ha²kxai³ nxe³jau³jau¹xai²na² wi¹wi¹nxe² wain³txi³ hau³kot3sxã³ ai³jau³xai³tã² ĩ³hen³txi³nxa²ha¹tu¹wa². \v 4 Ũ³wha²li¹lye¹nxa²ha¹tu¹wa². Nxe³nxa²ha¹ha²kxai³ wi¹ko̱³sxã³ a³la³kxin¹tu¹wa². Lu²kah³lo²na¹xai²na² nxe³nxa²ha¹wa². \s1 Jo³ãu²ah³la² a³li³lah¹hĩ¹nũ¹tai²nãn¹jau³su² \p \v 5 Nxe³te³nah¹lxi¹ kxãn³nxai³tã² E³ro²jah³lai²na² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² a²wa³kxẽn³yah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³hĩ¹nai³tã² Sa³ka³ri²ah³la² Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² hau³ko³ta¹hxai²hẽ¹la². A³bi²a³ nũ̱³ka̱³txi³su² a²nu²la³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² a²sxe³xa² I³sa³be²la³ka³lxi²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ta¹ka³lxa² A³bi³a²sah³la² a²nũ̱³ka̱³txi³su² nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 6 A²nxe³te²sya¹ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² yen³nãu³a² wi¹lhin¹yain¹ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ya³ha²kxai³ a²nũ²a² ĩ²li³te²a² hxi²ka² hxi²kan¹txi³ ko̱³nxe³ti³hi¹tain¹ya³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 7 Nxe³ain¹yah³xa³ha²kxai³la¹ ta¹ka³lxa²kxai³lu² hxi²kan¹txi³ wẽh³ni²nxa³ha²kxai³ a²wẽ³sa³la³ yũ³ya³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxe³ya³kxa²yu³su² yah³lo¹ni² a̱³ka³lxo¹ni² ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 8 Nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² wxa²sa³ha³la³ti²lho¹xi²sxã³ tẽ³sxã³ wa³ko³nai¹nhxai²na²hẽ³la². Jã¹nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la², in³txi³nãu³xa²sa³. \v 9 Ai¹nha²kxai³ wxa²wẽ̱³not3sa²kxai³ ha³nxe²a² wha³lxin¹txa² wi¹lũ³ju³ta² ũ³thũ²hain¹ju³ta² tẽ³nũ²la² thĩ¹na² ã³wi¹hain¹to³hxai²na²hẽ³la². Jã¹nxain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la², Sũ̱³na² ĩ³sa²nẽn¹kxi²si¹jau³sa³. \v 10 ówih¹tãu³ãn²tu̱³ti¹ sxi²ti²ta³lo³kxai²li² a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ wah³nxain¹tãu³ãn²tu̱³ti¹ Txa²wã¹sũ̱³nai²li² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxa²ha¹te¹ Sa³ka³ri²ah³la²kxai³lu² txah³lxa² ne³ka³nah²nãu³a² yax3txain¹tho³xa² a²wi¹nẽ³tãu³a² yxau³sxã³ wa³kon³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²an¹jah¹la² a³ka³nxi²sxã³ wxã³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 12 Nxa²ha¹te¹ Sa³ka³ri²ah³la² ĩ²ai¹nha²kxai³ hxi²waun³txi³sxã³ o²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 13 Nxa²ha¹te¹ oh³xan¹jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Sa³ka³ri²ah³lãi³. O²lha²txa³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²to³hin¹jau³xai³tã² ain³kxi¹nxain¹na²hẽ³li¹. Ain³kxi¹nxai¹nha²kxai³ wxa²sxe³xa³ka³lxa² I³sa³be²la³ka³lxa² wẽ³nhi³tu¹wi¹. Wẽ³nhi³ka³tu̱³ wxa²wẽ³sa² we¹tin¹kxi³nũ³a² a³li³lah¹kxi²tu¹wi¹. Nxẽn¹kxai²nãn²tu̱³ wẽh³sai²li² ĩ³lxin¹jau³xa²sa¹: “Jo³ãu²ah³lo²su¹.” Nxe³sẽ¹li¹. \v 14 Nxe³ya³hi¹nha²kxai³ kãin² ka³lih³nx2ti³tu¹wi¹. Te²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² ka³lxa¹te²nãu³xa² ĩ³ka³li³hain¹nũn³tu¹wi¹. \v 15 A²nxe³jah¹lai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² kãin²ye²tu¹wi¹. Hai³txi³ vĩn²yau³sa² ta̱³nxa² ũ̱n³jau³sa² ta̱³nxa² ĩ³na²ti³he¹xai¹nxa³lho³li¹. Hãi¹nxe³sxã³ a³li³lah¹xa³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² A²yãu³ka³txa² ã³nxũ²kwa̱i³wih¹sa²tẽ³tu¹wi¹. \v 16 Ai¹nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹lai²na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³hain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ sa²yxo²wet1 ã³si³wxe³ain¹tu¹wi¹. \v 17 E³li²ah³lu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² sa²si¹hã³ũ¹nx2ti³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. A²nxe³jah¹lu¹ta²kxai³lu¹ Sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ã³si³tẽ³kxi²ha²kxai³ ĩ³nũ³kxũn³si²ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³sxã³ Jo³ãu²ah³lo²su² nũn³tu¹wi¹. Sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹lain²txi³ ã³si³tẽ³kxi²nũn³tu¹wi¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²wĩ³na²nãu³xa² ã²wẽ³ha³lxi³khai³xa² a³lxa³kxin²tai¹nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²ã³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³wa²la³kxin²tai¹nha²kxai³ nxẽn³txain¹tu¹wi¹. Nxe³sxã³ I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² hi²sen³su² Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²kan¹jah¹lai²na² wxã³ju³ta²nũ³a² sa²hau³ko³ta³lu²nain¹tu¹wi¹. Oh³xan¹jah¹la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 18 Nxa²ha¹te¹ Sa³ka³ri²ah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxex3txi¹. Txa²sxe³xa³ka³lxa² a̱³ka³lxo¹ni² txai²na² yah³lo¹ni² ã̱h¹sa²sĩn¹na³li¹. Ĩh¹nxet3sxã³ wẽh³ni³hĩ̱³na¹ji¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Nxa²ha¹te¹ oh³xan¹jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txai²li² Ka³bri³e²lah³lo²sa¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² a²yen³nãu³a² yxau³na¹ha²kxai³ wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³tih³nxe³nxa²si¹sain¹jau³su² sa²si¹hã³sain¹na²li¹. \v 20 Sai¹nha²kxai³ yxo²ĩ²nhxãn³su³li¹. Nxẽn²nxãn³kxan²ti³ ye³jen¹na² ya²la³tu̱³jex1tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ yxo²ĩ²sa²nxã³nha²kxai³ ĩ³ye³xan³tho³li¹. Yxo²kan²ta³kxi²nxa²tu¹wi¹. Kxãn³nãu³a² txa²wãn³txa² kãi³ta³lu²nhĩ¹na¹ wi¹lĩ³ye³xin¹tu¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 21 Nxe³ain¹tãu³ãn²tu̱³ti¹ ha³lo²a² yxau³tũ̱³ka̱³txa² kãin² wah³nxe³sxã³ e³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — Thĩ¹na² kxãn³sa² yxau³ain¹na²li¹. Nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 22 Nyhain¹nxa²ha¹te¹ Sa³ka³ri²ah³la² a³li³xi²te³na¹ hxi²kan¹txi³ ĩ³ye³xa³ha²kxai³ hãi¹sxã³ wxa²ye³wxã̱i³wxã̱i³sa²tã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² wa̱³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxain¹tãu³a² ĩ³ye³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — Hxi²sxã³nhon³jut3sũ̱³ju³ta² ĩ²in²tai¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Nxa²ha¹te¹ kxãn³nãu³a² Sa³ka³ri²ah³lo²nu¹ta²kxai³lu² in³jah³la² ã̱³xa² ã³si³wẽ̱³not3ha²kxai³ ĩ³xi²ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 24 Hã²wxãn³txa³ a²sxe³xa³ka³lxa² wẽh³ni³ha²kxai³ i³la³kxa² ki³ka³lxa¹tãu³kxai³la¹ a²sxi²ha² yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 25 Nxa²ha¹te¹ ta¹ka³lxai²na² a²wãn³txi³kxai³la¹: \p — Kxã³nhxĩ¹nai³tã² wẽ³sa³ txa²sa³ha²kxai³ ãu²li²sxai²hẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹ hĩ¹na² wẽh³nha¹ha²kxai³ ãu²li²sa²hxai²nxa³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lxo³kxi²sa³nhai¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² a³li³lah¹ju³ta³nũ³su² ĩ³hen³txi³jau³su² \p \v 26 Nxe³nxa²ha¹te¹ ta¹ka³lxa²kxai³la¹ wẽh³ni² ã³si³wxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ i³la³ka² ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ sa²tã²tĩ¹ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² Ka³bri³e²lah³lai¹tã² oh³xan¹jah¹lai¹tã² ãh¹ sa²si¹hã³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Sxi²yhe³na² ne³nã̱³xan¹thĩ³na² Na³sa³re²thĩ³na² sa²si¹hã³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³thĩ³na² Ka³li³le²a²ko³xan¹thĩn³su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 27 A²nxe³thĩ³na² Ma³ri²a³ka³lxa² yxau²xai³ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³ta¹ka³lxa² Ta³vi²yah³lo²nu¹txai²na² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² wa³kxẽn³yah³lo²nu¹txai²na² a²ne³tah²nãu³su³ ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ta¹ka³lxain²txi³ Jo³se²ah³la² hi²sen³su² so¹nyhu¹kxi³ju³ta³nũ³a² e³hau³ko³ta³lun²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 28 Jã¹nxe³ta¹ka³lxu²su² kxan²ta² Ka³bri³e²lah³la² hi²sen³kxai³lu² Ma³ri²a³ka³lxa² sa²kxai³lu² tĩ̱³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ma³ri²a³ka³lxãi³. Wi¹lhĩ¹nĩ¹nxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²nxa²ha²kxai³ wi¹lxo³kxi¹nxa²tũ¹xĩ¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29 Nxa²ha¹te¹ Ma³ri²a³ka³lxu³nu¹ta²kxai³lu² ã³ne³wxe²nxa³jau³su² e³kxi²nha²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³hĩ̱³te²la¹ku². Nxa¹nhai¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 30 Oh³xan¹jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wã̱³wã̱³ta³kxi²nha²txa³hẽ¹ni¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²nxa²na²hẽ³ni¹. \v 31 Nxĩ¹nha²kxai³ ye³jen¹na² wẽ³nhĩn¹tũ¹xĩ¹. Wẽ³nhĩn¹ka³tu̱³ wẽ³sa² a³li³lah¹kxi²nxa²tũ¹xĩ¹. Nxe³ka³tu̱³ wẽ³nyhe³nxã¹kxa², “Je³su²jah³lo²su¹.” Nxe³sẽ¹ni¹. \v 32-33 Txa²wã¹sũ̱³na² kãin² ĩ³sa²nẽn¹kxi²sxã³ a²ki³lha³lxa²khai³xa² ye²kxe³su² ĩ³yau¹ũ³nyhain¹tũ¹xĩ¹. Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² hi²sen³kxai³lu² wxa²ka³lxa¹ti³nãu³xa² I³se²e² nũ̱³ka̱³txan²tu̱³ wa³kxẽn³ti³hit1tũ¹xĩ¹. A²nxe³jah¹lai²li² wxa²ki³lha³lxain²txi³ Ta³vi²yah³lu¹tai²na² wxa²wa³kxẽn³yah³lu¹tai²na² a²ne³tah²nãu³su² jah¹lai²la¹xi¹. Kxã³nhxĩ¹nai³tã² wxã³sxã³ ĩ³wa³kxẽn³sain¹sa²tẽ³ju³ta³nũ³su² ĩ³ye³kxũ¹ta¹hxai²hẽ¹ni¹. Wxa²wẽ³sai²na² jah¹lain²txi²na³ni¹. Nxe³ye¹nxa²ha¹xĩ¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Nxa²ha¹te¹ Ma³ri²a³ka³lxai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txai²li² in³txi³ txa²sa³ha²kxai³ nũh¹yxau²xai³la¹ha²kxai³ ĩh¹nxe³sĩ̱³nxa¹te²la¹ku². Nxa¹nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 35 Nxa²ha¹te¹ oh³xan¹jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹lai²na² Yãu³ka³jxah¹la² hi²sen³su² wĩn¹txi¹nxã²nxa³kxan²ti³ wẽ³sa² ũ³whẽh³ni³nxa²tũ¹xĩ¹. Nxĩn¹te³na¹ wxa²wẽ³sa² Txa²wã¹sũ̱³na² ki³lha³lhxu²tũ¹xĩ¹. Wi¹lhin¹khaix1jah¹lo²si²tũ¹xĩ¹. Nxe³kxi¹nxain¹tũ¹xĩ¹. \v 36 Nxa²ha¹te¹ wxa²wã³tã̱³ta² I³sa³be²la³ka³lxai³tã² wẽh³ni³nũn³na³ni¹. Nxe³ta¹ka³lxa² hxi²kan¹txi³ wẽh³nĩ³hxai²nxa³tai¹tu³ni¹. Yxãn¹tah¹lxa¹ ta¹ka³lxai²li² i³la³kxa² ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ sa²tã³tĩ¹ka³tu̱³ wẽh³nĩ³na²hẽ³ni¹, a̱³ka³lxon¹kxan²ti³nu¹. \v 37 A²nxe³jut3su² Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²ki³kxai³lu² ĩ²li³ju³ta² hxi²ka¹nhĩ̱³nx2na³ni¹. Oh³xan¹jah¹la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 38 Nxa²ha¹te¹ Ma³ri²a³ka³lxu³nu¹ta²kxai³ ĩ³wa²lũ³xi²ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² a²wa³kxẽn³no³sa²ka³lxu³sa¹wi¹. Sa³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² e³kxi²nha²jau³xa² so¹lxi³ ten³sa³nhai¹. Nxe³ha²kxai³ wi¹nha¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe² e³ta³lun²nũ²la² oh³xan¹jah¹la² a³li³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ma³ri²a³ka³lxai²na² I³sa³be²la³ka³lxa² ai³sxĩ²jau³su² \p \v 39 Nxa²ha¹te¹ hã²wxãn³txa³ Ma³ri²a³ka³lxa²kxai³lu² a³li³nũ²la² wã³la³ka³txa² yũ³ko³xa² Ju³te²a² ko³xan¹thĩ³na² wa³su³txi³ ai³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 40 Ai³nũ²la² Sa³ka³ri²ah³la² sxi²ha² ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². ówih¹nũ²la² I³sa³be²la³ka³lxa² ĩ³ye³kxi²nyha¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³nxi¹. Wi¹lhi¹nĩ¹nxi¹. Nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 41 Nyha¹nxa²ha¹te¹ jau³jau¹xai²na² I³sa³be²la³ka³lxa² ain³kxi²hĩ¹na¹ a²wẽ³sa² yxau³nit1te²a² hxa³lxi²ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³wih¹nũ²la² a²yxo²wãn³txa² ĩ³ye³kxi²si¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 42 Ĩ³ye³kxi²si¹te³nah¹lxi¹: \p — Tu¹txi³nãu³xa² yxo²ha³kxa¹ ĩ³ye³kxi¹nxain¹tũ¹xĩ¹. Nxain¹te³nah¹lxi¹: “Wxãi²na² sa²kxai³lu² wi¹lhin¹khaix1sĩ¹nĩ¹nxĩ¹.” Nxe³nxain¹jau³su² ĩ³ye³kxi¹nxain¹tũ¹xĩ¹. Kxãn³nãu³a¹ wxa²wẽ³sa² a³li³lah¹tũ¹xĩ¹. Nxe³te²a² wi¹lhin¹nũn³tũ¹xĩ¹. \v 43 Txa²hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹la² a²hã³ka³na² wxã³sxĩ²sain¹na³na¹. Kãin²ju³tai²la³xã¹. Yxãn¹ta¹ txai²li² kãin²sa²nxa³xã¹. \v 44 Wxa²wãn³txa² ain³kxi²sa¹nhĩ¹na¹ wẽ³sa² yxau³ni¹sa³te²a² ka³lih³sxã³ hxa³lxi²nhi¹. \v 45 Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²ĩ¹nha²kxai³ wi¹lhin¹khaix1nĩ¹nxi¹. I³sa³be²la³ka³lxa² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ma³ri²a³ka³lxa² ĩ³hain³jau³su² \p \v 46 Nxa²ha¹te¹ Ma³ri²a³ka³lxai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \q1 — Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² sa²nẽn¹kxi²na¹nhi¹. Nxe³jau³xai²na² txa²ẽ¹nãn¹jau³la³ e³kxi²nha¹nhi¹. \q1 \v 47 Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹lai²na² txa²ẽ¹nãu³ai²na² ko̱³nxe³ti³ kãi³a¹kxa² wah³xa² sa²sai¹kxi²sain¹jah¹lai²na² ĩ³ka³lih³sa³nhi¹. \q1 \v 48 Txai²na² sa²kxai³lu² kwa²hãi¹nxe² Txa²wã¹sũ̱³na² a²wa³kxẽ³no³sa²ka³lxu³sa¹xĩ¹. Nxe³sa³kxan²ti³ ne³wãn²sai¹nxa³hẽ³ni¹. Nxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²sa²si¹hain¹jau³su² ĩ³ye³kxi²sain¹tũ¹xĩ¹. \q1 \v 49 Txa²wã¹sũ̱³na² Nũ³kxũn³ta² Si³yxau³jah¹lai²la¹xi¹. Wi¹kãi³ũh¹sain¹na³ni¹. Wi¹lhin¹khaix1jah¹lai²la¹xi¹. \q1 \v 50 Sa²yxo²we¹txain¹tũ̱³ka̱³txa² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³tain¹to³tũ¹xĩ¹. Ha²ya̱³kxa²ti³ti³he¹xai¹nxa³lho³ni¹. \q1 \v 51 A²nũ²a² kãin²te²lo³nhain¹tũ̱³ka̱³txa² yxo²ha³kxa¹ nũ³kxũn³txi³ ĩ³hxi²ka̱u³ka̱u³nain¹na³ni¹. \q1 \v 52 Nxai¹nha²kxai³ a²nũ²a² a²si³yxau³te²su² te²a² sa²hxi²ka¹txa³ha²kxai³ a²nũ²a² kãi²nxa³te²lo³nh³te²su² te²a² hxi²kan¹ti³hi¹txai¹nha²kxai³ ai¹nhxai²na²hẽ³ni¹. \q1 \v 53 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² heh³khaix1te²a² yain³txa² ũ³hũ¹ai¹nha²kxai³ yxãn¹ta¹ yen³kxih³te²a² hãi¹sxã³ yen³kxi³txa²sxã³ a³li³si¹jau³su² kwa³na³ha²kxai³ nxe³ai¹nhxai²na²hẽ³ni¹. \q1 \v 54-55 Nxe³jut3su² wãn³txu¹tai²na² txa²ka³lxa¹txi³nãu³xu¹txai²na² ĩ³ye³kxain¹jau³xa² yxo²ha³kxa¹ we¹ta³lu²nũ¹hain¹na²hẽ³ni¹. Nxe³te²kxai³la¹ A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² a²ne³tah²nãu³u¹tai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³tain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³ni¹. Jã¹nxe³sa²tẽ³yain¹na³ni¹. I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² txa²nũ̱³ka̱³txi³khai³xan²tu̱³ ã³non²ta³kxi²nẽ³na³ni¹. \m Nxe³jau³su² Ma³ri²a³ka³lxa² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 56 Nxa²ha¹te¹ i³la³ka² ki³ha¹li¹ ka³na³ki¹ sa²tã³tĩ¹ka³tu̱³ I³sa³be²la³ka³lxai²na² sxi²ha² yxau³kxi²ka³tu̱³ a³li³sxã³ wa̱³li²xi²ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Jo³ãu²ah³la² a³li³lah¹jau³su² \p \v 57 Nxa²ha¹te¹ ye³jen¹nãu³a² I³sa³be²la³ka³lxa² ti̱²kãin²nha²ta¹hxai²hẽ¹la². A²wẽ³sa² a³li³lah¹kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 58 A³li³lah¹kxi²tãu³ãn²tu̱³ti¹ a²nũ̱³ka̱³txi³nãu³xã² a²ya̱³lxi³nãu³xã² a²ka³lxa¹txi³nãu³xã² ain¹sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²ye²si¹jau³su² ain³kxain¹nũ²la² ka³lih³sxã³ ĩ³ye³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³tin²tai¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 59 Nxa²ha¹te¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ a³lan²ni²sxã³ a²wẽ³sa² ũ³sa³si³tũ³ko¹kxã¹nha²te³lhxã³ wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹tãu³a² nxe² e³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — “Sa³ka³ri²ah³lo²su².” Ĩ³lxi²ki̱³tũ¹xĩ¹, a²wĩ³na² nxe² ĩ³lxih²nha²ha²kxai³lu¹. Ain¹tah¹lxa¹ a²hã³ka³na² ten³yain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 60 Nxa²ha¹te¹ a²hã³ka³na² ĩ³wa²li²yain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe²nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹: “Jo³ãu²ah³lo²su¹.” Ki̱³tu¹wi¹. A²hã³ka³na² yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 61 Nxa²ha¹te¹ ãh¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² te²yã¹nxe² ĩ³lxi²nha²te²la³ yũ³sĩ¹ki̱³sxa³xi¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 62 Ai¹nha²kxai³ ĩ³lxi²hain¹jau³nũ³a² a²wĩ³na² wxa²ye̱³wxã̱ix3so¹ain¹sxã³ ĩ³wã̱³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 63 Nxa²ha¹te¹ Sa³ka³ri²ah³la² hi²sen³su² ũ³wha²li¹lho¹ain¹txã³nxa² wxa²so¹nũ²la² ũ³yhe³ka¹te³nah¹lxi¹: \p — “Jo³ãu²ah³lo²su¹.” Nxe² ĩ³lxi²sĩ¹na¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 64 Nxe³ju³tan¹te²tu̱³ti¹ Sa³ka³ri²ah³la²kxai³lu² ãh¹ĩ³sai¹sxã³ ĩ³ye³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹khai¹nx2na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 65 A²nxe³ju³tai²li² ĩ²ai¹nha²kxai³ kãin² on²tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² Ju³te²a²ko³nãu³a² wã³la³ka³txãn¹ko³nãu³a² u²la³ ha³ta̱³nxe³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 66 Jã¹nxe³kxan²ta² Txa²wã¹sũ̱³na²nãu³xa² hxi²ka² yxau³ye²kxe³su² ĩ²ai¹nha²kxai³ wã²nxũ̱¹ha̱in³nha²sãn²sxã³ ĩ³ye³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wẽ³sai²li² ĩh¹nxe³ton¹sxã³ kãi³hĩ̱³te³ji¹ku¹. Ki̱³nhai¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sa³ka³ri²ah³la² wãn³txa² ha³lo²a² wxã³jau³nũ³jau³su² \p \v 67 Ain¹nxa²ha¹te¹ Sa³ka³ri²ah³la² hi²sen³kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² nxũ²kwa̱i³wi¹ha²kxai³ ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 68 Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \q1 — Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹khai¹nx2na³li¹. I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² A²si³yxau³jah¹lai²la¹wi¹, txa²nũ̱³ka̱³txai²na²su¹. Ĩ²nẽ³te³lhxã³ wxã³na²hẽ³li¹. Wxã³nũ²la² txa²wã¹ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³ju³ta² sa²hau³ko³tẽ³na²hẽ³li¹. \q1 \v 69 Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²kan¹jah¹la² sa²si¹hã³sain¹jah¹la² kãin²khaix1nx2na³li¹. Nxe³jah¹la² Ta³vi²yah³lu¹tai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²we¹jah¹lo²su² ha²kxai³ a²ne³tah²nãu³su² na³li¹. \m \v 70 Nxe³jau³xai²na² kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² wi¹lhin¹tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 71 Ĩ³hen³txain¹te³nah¹lxi¹: \q1 — “Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² ko̱¹ko̱¹nũ̱³ka̱³txa² a̱n³ta³kxi²nẽ³lain¹tũ̱³ka̱³txa² a²yan³txi³su² ã³non²ta³kxi²nẽ³lain¹na²hẽ³li¹.” Ain¹ta¹hxai²hẽ¹li¹. \q1 \v 72 Nxe³jut3su² txa²wã¹ka³lxa¹txi³nũ̱³ka̱³txu¹tai²na² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³tin²tain¹jau³su² ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹kxa² wah³xa² ũ³yhoh³xai¹nxa³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³ye³kxũ¹jau³xu¹tai²na² wi¹lhin¹khaix1jau³xan²tu̱³ kãi³ta³lu²nha²kxai³ nxe³nũ¹hain¹na²hẽ³li¹. \q1 \v 73-74 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² te²yã¹nxe² ĩ³ye³kxũ¹nũn³te³nah¹lxi¹: “Wxa²ko̱¹ko̱¹nũ̱³ka̱³txa² ã³non²ta³kxi¹nx2ta¹tu¹wi¹. Yu̱h³lxi³nx3txi³xa³lho³li¹.” Nxe³nx2ti³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² kan²txi³ sa²yxo²wet1sah¹lxin¹tu¹wi¹. \q1 \v 75 Nxe³ha²kxai³ ka³te̱n³su² yxau³yah³lxin¹tãu³a² a³lan²ta² yxo²ha³kxah¹lxi³sxã³ wi¹lhin¹sxã³ kãi³sa²tẽ³yah³lxi¹nha²kxai³ wain³te²lo³nha²sxã³ sa²yxo²wet1sah¹lxi¹nha²kxai³ nxe³sah²lxin¹tu¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. \m \v 76 Jã¹nxe² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \q1 — Txa²wẽ³sãi³. Wxãi²na² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹lai²li² a²wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹lo²sin¹tu¹wi¹. Nxĩ¹nha²kxai³ ne³ka³ta²a² wxã³sxã³ Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹la² a³ka³nxi²sxã³ wxã³ju³ta²nũ³a² a²nũ²a² ẽ¹nãu³ai²na² wxa²hau³ko³tũ²xai³si¹hain¹tu¹wi¹. \q1 \v 77 Nxĩn¹ka³tu̱³ a²nũ̱³ka̱³txa² ĩ³yau¹ũ¹hai¹nĩn¹te³nah¹lxi¹: “Wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ã³na¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²nx2ti³sãn²sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² nxe³wã²na³kxi¹nx2ti³tu¹wi¹, ĩ³ãin²ta³lxi²sai¹nha²kxai³la¹.” \q1 \v 78-79 Te²yã¹nxe³ju³ta² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³tẽ³lha²kxai³ a³lan²ju³ta² ĩ³ha²te¹kxi²nẽ³jut3sũ̱³nxe² txa²wã¹ẽ¹nãu³a² sa²hau³ko³tẽ³tu¹wi¹. Nxe³nẽ³kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³ju³ta² ã³wa²su¹kxi²nẽ³li² hãu²nxe³sxã³ yxau²xai³nha²si¹nhẽ³li² nxe³nẽ³tu¹wi¹. \m Sa³ka³ri²ah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 80 Nxa²ha¹te¹ a²wẽ³sa²kxai³lu² Jo³ãu²ah³la²kxai³lu² wi¹txon¹nha²kxai³ a²ẽ¹nãu³ai²na² wxi²kan¹to³nha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². I³sa³e² nũ̱³ka̱³txai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi²nxa³ta̱³lxa¹ ha³lo²a² a²nũ²a² yũ²nxa³ko³xu¹tai²na² yxau²xai³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 2 \s1 Je³su²jah³la² a³li³lah¹jau³su² \p \v 1-3 Nxe³nxa²ha¹te¹ nxe³ain¹tãu³a² Au³kus²jah³la² Ro³ma²no²ko³xa² kãin²ko³xa² a²wa³li³kha³lah³lo²sa²ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² a²ha³lo²a² a²hãi¹nxe³ti³xa¹ ĩ³kwa³na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²sxi²jen³khai³xa² txon¹nhĩn¹thĩ³nai³tã² a²nũ²a² wxa²hau³kot3so¹si¹hain¹jau³su² ũ³wha²li¹lho¹si¹hain¹jau³su² ĩ³kwa³na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la², jah¹la²sa². Nxe³ain¹tãu³a² a²wi¹lhĩ¹na² ũ³wha²li¹lho¹hĩ¹nai³tã² Ki³ri²ah³la² Si²ri³a³ko³xa² sa²hau³ko³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³hĩ¹nai³tãn²tu̱³: \p — Wxa²txon¹nhĩn¹thĩ³nai³tã² ĩx3sĩn¹sxã³ a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² ũ³wha²li¹lho² ha³lo²a² ũ³ha²li¹lho² nxex3sĩ¹nhẽ³li¹. Nxe² ĩ³kwa³na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ju³kxai³lu² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ a²sxi²yhen³khai³xa² a²txo¹nain¹thĩ³na² ĩ³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Nxe³xai¹nha²kxai³ Jo³se²ah³la²kxai³lu² Na³sa³re²thĩ³na² Ka³li³le²a²ko³xan¹thĩ³na² a³li³nũ²la² a²sxi²yhe³na² a²txon¹jen³khai³xai³tã² Be³lẽ²thĩ³na² Ju³te²a²ko³xan¹thĩ³nãn²tu̱³ ã³nxĩ³te³lhxã³ ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³thĩ³na² Ta³vi²yah³lu¹tai²na² a²sxi²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² Ta³vi²yah³lu¹tai²na² a²ne³tah²nãu³su² ha²kxai³ Be³lẽ²thĩ³na² ĩ³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 5 A²nxe³jah¹la² a²sxe³xa² so¹te³lhxã³ nhya¹ta¹ka³lxa² tẽ³sxã³ ĩ³nhya¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 6 Nxe³ha²kxai³ ũ³wha²li¹lhau³ko³te³lhxã³ ĩ³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ĩ³sa²yxau³ain¹tãu³a² ta¹ka³lxa² Ma³ri²a³ka³lxa² wẽh³ni³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7 Nxe³nũ²la² Be³lẽ²thĩ³na² ĩ³ai¹nhĩ¹na² a²ki³lha³lxa² a²hxi²kan¹te²su² te²a² a³li³lah¹ta¹hxai²hẽ¹la². Po¹na² sxi²hẽ¹na² a³li³lah¹ta¹hxai²hẽ¹la², a²nũ²a² sxi²ha² ne³ki³ha²kxai³la². Nxe³sxã³ wã²la² tẽ³sxã³ wxa²wã³lã̱u²kxi²so¹sxã³ ko²syẽ¹na² ã³na¹sxã³ ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 O³ve²a² hau³ko³tũ̱³ka̱³txa² ĩ²ain¹jau³su² \p \v 8 Ain¹nxa²ha¹te¹ ha³lo²a² a²wa̱³kan¹ko³xa² o³ve²a² sa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txa² he¹lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ka³nxah³tai²na² wah³nxa³ki²lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 9 Nxe³ain¹tãu³a² nxe³hĩ¹na¹ oh³xan¹jah¹la² wxa²kan³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ wxã³hĩ¹na¹ ha³lo²a² sa²ko¹ko¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sa²ko¹ko¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² kãin² on²tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 10 Ain¹nxa²ha¹te¹ oh³xan¹jah¹la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — On²txi³sah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Wãn³txa² wi¹jau³xa² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ain³kxi²sah²lxin¹jau³nũ³a² ĩ³hen³txi³nx2ti³te³lhxã³ wxã³na¹wi¹. A²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³ka³li³nx2ti³tu¹wi¹. \v 11 Hĩ¹na¹ Ta³vi²yah³la² sxi²yhe³na² wẽ³sa² wi¹khaix1te²a² a³li³lah¹na²li¹. A²nxe³jah¹la² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ã³wa²su¹jah¹lo²nũ³su² tu¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² Hxi²kan¹txa² Si³yxau³tãu³lo³jah¹lo²su² na³li¹. \v 12 A²nxe³te²a² po¹na² sxi²ha² wxa²wã³lã̱u²kxi²nha²sxã³ ko²syẽ¹na² ã³na¹sxã³ ã³wi¹ha²kxai³ sxa²na³li¹. Nxe³ju³ta² ĩ²ah³lxin¹tu¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxa²ha¹te¹ wa³su¹txi³ oh³xan¹ta² nũ̱³ka̱³txa² wxa²ka³nxi² wxã³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Wxã³yain¹nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³sa²nẽn¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 14 Nxe³te³nah¹lxi¹: \q1 — Txa²wã¹sũ̱³na² oh³xa² yxaut3jah¹la² kãi²te²a² Si³yxau³jah¹lai²la¹wi¹. Nxe³ha²kxai³ ĩ³wxi²kin³ti³ton³ti³hit1txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Yxah³lxin¹sxã³ a²nũ²a² yuh³xan¹ko³xan¹ta³ nũ̱³ka̱³txa² wi¹lhin¹sxã³ yxau³ain¹tu¹wi¹, Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²ai¹nha²kxai³lu¹. \m Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 15 Ĩ³ye³ta³lu²nain¹nũ²la² oh³xa² wxa²ka³la³xi²yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹nxa²ha¹te¹ o³ve²a² sa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txi³nu¹ta²kxai³lu² ĩ³ye³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nũ¹ka³na¹ Be³lẽ²thĩ³na² ai³sĩ²a³sah¹lxi³wxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² kwẽn¹ta² ĩ³ye³kxi²nẽ³lain¹jau³xa² ain³kxi² ĩ²i² a³sah¹lxi³wxi¹. Nxẽn³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \fig |src="CN01617b.tif" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lukas 2.15" \fig* \p \v 16 Nxe³ain¹nũ²la² wa³su³txi³ ai³ain¹nũ²la² po¹na² sxi²ha² a³li³kxi²nyhain¹nũ²la² Ma³ri²a³ka³lxa² Jo³se²ah³la² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ a²wẽ³sa² whãi²na¹ ĩ² nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 17 Hã²wxãn³txa³ ĩ²ta³lun²nũ²la² ĩ³xain¹tãu³a² wãn³txai³tã² oh³xan¹jah¹lai²na² wãn³txai³tã² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 18 Nxe³ai¹nha²kxai³ o³ve²a² sa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txai²na² wãn³txa² ain³kxain¹te²na² ĩ³yon²txi³nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³te²la¹ku². Wãn³txa² ya²la³tu̱³te²nha²ku². Ki̱³nhai¹. Nxe³yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 19 Nxa²ha¹te¹ Ma³ri²a³ka³lxa²kxai³ ju¹tai²li² ĩ²sxã³ ne³wa³kon³sa²tẽ³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 20 Nxa²ha¹te¹ o³ve²a² sa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txa² ã³naun³ta² ĩ³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sa²nẽn¹kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² Kãin²ta² Si³yxau³jah¹lai²la¹wi¹. Oh³xan¹jah¹la² sa²si¹hã³ũ¹nhẽ³jah¹lai²na² wãn³txin³txi² ya²la³tu̱³ ĩ²ki̱³ten¹tu³wi¹. Nxe³ki̱³sa²kxai³ Sũ̱³na² sa²nẽn¹kxi²a³sah¹lxi³wxi¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ĩ³lxa² ĩ³lxi²jau³su² \p \v 21 Ain¹nxa²ha¹te¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ a³lan²ni²nũ²la² nxe³hĩ¹na¹ wẽ³sa² ũ³sa³si³tũ³ko¹kxã¹nha²te³lhxã³ a²nũ²kxi²xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Je³su²jah³lo²su¹. Nxe² ĩ³lxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te²ĩ³lxa² a²wi¹lhĩ¹na² Ma³ri²a³ka³lxa² wẽh³ni²nxa³hĩ¹nai³tã² oh³xan¹jah¹la² wxa²kan³sxã³ ĩ³lxi²hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Je³su²jah³lo²su¹. Nxe² ĩ³lxi²hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ai³ain¹jau³su² \p \v 22-24 Ain¹nxa²ha¹te¹ a²wi¹lhĩ¹nu¹tai²na² Moi³se²ah³lu¹tai²na² hi²sen³su² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ũ³wha²li¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Txu¹ha² kwẽn¹ta² wẽ³sa² a³li³la¹kxi²ta¹ka³lxu² ĩ³nxai²na² wẽ³sa² tu³kxi²tãu³a¹ wa³ka³li³yu³ta² hãi¹nxã¹txa²sã²nhi¹. Moi³se²ah³lu¹tai²na² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹jau³su² ha²kxai³ Ma³ri²a³ka³lxa²kxai³ ain³kxi²nha²sxã³ ã³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² a²wẽ³sa² tu³kxi¹nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹ta² sxi²ha² wẽ³sai²li² tẽ³sxã³ ã³wih¹ka³tu̱³ wã²nã³ũ¹hi² yen³kxa² hxi²tẽ³nha²sxã³ ũ³hũ² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³kxai³lu¹ kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² kwa³na³te³nah¹lxi¹: \p — Wxa²ki³lha³lxa² a²hxi²kan¹te²nãu³xa² ten³sa³nhai¹. Nxe³te²nãu³xa² txa²sa³wi³ha³lxi³nãu³si²tu¹wi¹. Ãh¹lxi³sxã³ kwa³sxa³xa² ki³ha¹li¹ kwa³jan³ta² kwa³sxa³xai²la³ ta̱³nxa² sa³wxe³nãn¹te²la³ ta̱³nxa² nxex3sxã³ tẽ³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²nhãu³ai²na² ũ³hũ¹sẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 25 Nxa²ha¹te¹ nxe³ain¹tãu³a² a²nũ²a² Si³me³ãu²ah³la² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² yxau²xai³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹lhin¹sxã³ wet1ta¹hxai²hẽ¹la². Te²yã¹nxe³sxã³ I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² A²hxi²kan¹jah¹la² Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²ka² wxã³jah¹la² kãin² wah³nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² A²yãu³ka³txa² ã³si³tẽ³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 26 ósi³tẽ³kxi²sxã³ nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Si³me³ãu²ah³lãi³. Hĩ¹na² wa³su³txi³ ya³lu¹nxã²nxa³lho³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹la² ĩ²sã²nĩn¹tu¹wi¹. Yan¹nãu³a¹ sa²kxai³lu¹ ya²lun¹ju³ta² yũ³tu¹wi¹. Nxe³jau³xai²na² ĩ³hen³txi³nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 27 Ai¹nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³txa² ã³si³tẽ³kxi²sxã³ Si³me³ãu²ah³la² ai³ya³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wih¹ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³ãn²tu̱³ti¹ a²wẽ³sãi¹ah³la² a²hã³ka³nai²na² nxe³sxã³ Je³su²jah³la² sa²ha³lxo¹so¹sxã³ wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² Moi³se²ah³lu¹tai²na² wãn³txa² we¹te³lhxã³ ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 28 Nxa²ha¹te¹ Si³me³ãu²ah³la² sa²kxai³lu² wẽ³sa² sa²ha²lxo¹so¹kxi²nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³sa²nẽn¹kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29-32 Nxe³te³nah¹lxi¹: \q1 — Sũ̱³na² nxe³txi¹. Wãn³txa² ĩ³ye³kxi²san¹jau³xai³tã² hĩ¹na² ta³lun²ye¹tu¹ti²tu³wi¹. Nxe³ju³ta² wxa²hxi²kan¹jah¹la² txa²yen³nãu³a² ĩ²a¹wi¹. Nxe³jah¹la² kxã³nxa² ũ³yhe³kxũ¹sa²nhĩn¹jah¹la² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ²ain¹tu¹wi¹. A²nxe³jah¹la² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txi³sxa³te²nãu³xa² a²yxo²ha³kxa¹ wxa²wãn³txa² ĩ³hen³txi³nyhai¹nha²kxai³ I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² Txa²wã¹sũ̱³na² kãin²si¹hain¹jau³su² ĩ²hen³txai¹nha²kxai³ nxe³ain¹tu¹wi¹. Ai¹nha²kxai³ ya³lu²na¹ju³ta² hĩ¹na² wi¹na³li¹. Ka³lih³khaix1sa³nha²wi¹. \m Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 33 Ĩ³ye³ta³lun²nxa²ha¹te¹ a²wĩ³na² a²hã³ka³na² whãi²na¹ wãn³txai²na² ain³kxai¹nha²kxai³ o²lya³ta¹hxai²hẽ¹la². O²lya³te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³te²la¹ku². Ki̱³nhai¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 34-35 Nxa²ha¹te¹ Si³me³ãu²ah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxe³jah³wxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹ti³hi¹txa²ti³na³li¹. Nxe³jau³su² e³sãn²ka³tu̱³ Ma³ri²a³ka³lxa² e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ma³ri²a³ka³lxĩ¹. Wxa²wẽh³sai²li² kxãn³nãu³a² a²nũ²a² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² ka³na³ka³nat3te²a² ã³kãi²non³si¹ha²kxai³ a²ka³na³ka³nat3te²a² a²kãi²nxa³tot3si¹ha²kxai³ nxe³ain¹tu¹xĩ¹. Nxain¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ka³lxa¹te²a² sa²yxo²ã³ain¹tũ¹xĩ¹. Nxain¹kxai²nãn²tu̱³ti² a̱u³txi³ ãin²ti³khai¹nxe³nxa²tu¹xĩ¹. A²nxe³jah¹lo²kxai³lu² a²nũ²a² a²ẽ¹nãn¹jau³la³ ĩ³sai¹ai¹nxa³jau³la² wi¹ko̱³nha²hxat3tain¹tu¹xĩ¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 36-37 Nxa²ha¹te¹ nxe³ain¹tãu³ãn²tu̱³ti¹ txu¹ha² A²na³ka³lxa² yxau³nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² a²wĩ³na² Fa³nu³e²lah³lo²su² ha²kxai³ a²ka³lxa¹ti³nãu³xa² A³se²ra³ nũ̱³ka̱³txi³su² ha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ta¹ka³lxa²kxai³lu² kwẽ³kxa² ko³ha¹li¹ ko³ha¹li¹ ko³ha¹li¹ ka³na³ki²tãu³a² in³txa² so¹nyhain¹sxã³ yxau³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² jah¹la² ya³lu²kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ya³lu²kxi¹nxa²ha¹te¹ kwẽ³kxa² ka³lxa¹txi³ 84 nxe² kwẽ³kon³tãu³a² nũh¹yxau³ha²kxai³ a̱¹ka³lxon³khaix1nxe³sxã³ kxãn³su² yxau²xai³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ta¹ka³lxa²kxai³lu¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹ju³ta² ĩ³hen³txi³to³ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² wi³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Wi³xi²sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Kãin²khaix1nxi¹lxi¹. Nxe² ĩ³ye³sxã³ ã³ti³hex1ta¹ka³lxu²su² nxa³ha²kxai³ yain³txa² ã³na¹ha²kxai³ hãi¹sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 38 Jã¹nxe³kxan²ta² Si³me³ãu²ah³lo²kxai³lu² ĩ³ye³ta³lun²kxan²ta² ta¹ka³lxa²kxai³lu² A²na³ka³lxa²kxai³lu² wi³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Wi¹xi²nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² sa²nẽn¹kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txa² Sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹lai²na² wxã³ju³ta²nũ³a² wah³nxain¹te²nãu³xa² a²yxo²ha³kxa¹ ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Na³sa³re²thĩ³na² ĩ³ain¹jau³su² \p \v 39 Ain¹nxa²ha¹te¹ Moi³se²ah³la² kwa³na³jau³xu¹tai²na² sa²yxo²we¹ta³lu²nain¹nxa²ha¹te¹ Ka³li³le²a²ko³xa² ĩ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la³, Je³su²jah³la² a²wĩ³na² a²hã³ka³nũ¹ta²sa³. A²sxi²yhen³khai³xa² Na³sa³re²thĩ³na² ĩ³xi²sxã³ yxau³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 40 Nxe³tãu³a² a²wẽ³sa²kxai³lu² wi¹txo¹ni² nũ³kxũn³txo¹ni² wxi²kan¹sxã³ txo¹ni² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³kxa²yu³su² Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²nhãu³a² e³kxi²nyhu¹jau³su² \p \v 41-42 Kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² ã³non²ta³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². E³ji²ta²ko³xa² a³li³si¹hain¹jau³su² ã³non²ta³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³hĩ¹nu¹tai²nãn¹te²tu̱³ kwẽ³kxa² hãi¹nxe³ti³xa¹ ye³ka³na³ka³nat3sxã³ Sũ̱³na² kãi³ũ¹hain¹ju³tu¹tai²na² ĩ³sa²wa²lho¹xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³nũn²ta³kxain¹sxã³ ĩ³sa²wa²lho¹xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ti³xai²na² sa²kxai³lu² pas²kwa²ti³xa²su¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³ju³ta² Je³su²jah³la² a²wĩ³na² a²hã³ka³nai²na² nxe³ya³sxã³ jã¹nxe³ya³to³ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³nũ² Je³su²jah³la²kxai³lu² kwẽ³kxa² hxi²ka² hxan³sxã³ ãh¹ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³ka³tu̱³ kwẽ³kon³sxã³ txo¹nhĩ¹na¹ a²wĩ³na² a²hã³ka³nai²na² nxe³ya³te²kxai³lu² wẽ³sai²na² ã³sa²so¹sxã³ ai³yain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 43-44 Nxa²ha¹te¹ ã³sa²wa²lho¹xi²ta³lun²nyhain¹nxa²ha¹te¹ a²wĩ³na² a²hã³ka³na² ĩ³xi²te³lhxã³ a³li³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² ã³si³tẽ³kxain¹te³ji¹xã¹. Ain¹tah¹lxa¹ hai³txi³ ain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Hãi¹sxã³ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² yxau³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ a²wĩ³na² a²hã³ka³na² ju¹tai²na² ko̱³nhe²ya³nxa³ha²kxai³ ye³ka³na³ka³nat3sxã³ a³lan²ni²sxã³ a³li³sxã³ ã³nxĩ³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 45 Hã²wxãn³txa³ ĩ²xi²ya³hxa³ha²kxai³ hxi²waun³ta³kxi²ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ a²nũ̱³ka̱³txa² ã³si³tẽ³kxain¹te²nãu³xa² whãi²na¹ ĩ²ai¹nxa³ha²kxai³ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³te³nxi²te³lhxã³ wa̱³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 46 Wa̱³lain¹nũ²la² ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³lan²nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wih¹ka³tu̱³ ĩ²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²kxã³nxa² wa̱³li²sĩ²ai¹nxa³ta̱³lxa¹ jah¹la²kxai³lu² a²hoh³lxa³nũ̱³ka̱³txa² ã³tĩ̱³xi²nũ²la² nxũ²kwa̱i³ye³lot3sxã³ ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² ain³kxi²nyhu¹ha²kxai³ wãn³txa² ĩ³wã̱³txi³nyhu¹ai¹nha²kxai³ nxe³nyhu¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 47 Nxe³nyhu¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² wẽ³sai²na² wãn³txa² ain³kxain¹te²a² on²tain¹ta¹hxai²hẽ¹la², Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² wxi²kan¹jau³su² ha²kxai³la². \v 48 Jã¹nxe³kxan²ta² a²wĩ³na² a²hã³ka³na² nxe³ya³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²nhãu³ai²na² ã³wih¹sxã³ ĩ²ai¹nha²kxai³ kãin² o²lai¹nha²kxai³ ta¹ka³lxa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Wẽ³sãi³. Ĩh¹nxe³nhĩn¹thai¹li¹? Kãin² ã³ten³nxa²nha¹hẽ³li¹. Hxi²waun³txi³khaix1sa²sĩ¹nhẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 49 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ ten³sya¹hin¹thai¹ni¹? Txa²wĩ³na² sxi²ha² ã³wih¹sxã³ ã³wxe³na¹ha²kxai³ ĩ²sya¹hxan³thai¹ni¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 50 Nxa²ha¹te¹ jau¹xai²na² a³la³kxi²ti³hex1ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \p \v 51 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ã³si³tẽ³kxi²sxã³ Na³sa³re²thĩ³na² ĩ³xi²sxã³ yxau³ain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². A²wĩ³na² a²hã³ka³na² wãn³txa² yxo²ha³kxa¹ we¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ju³tai²li² a²hã³ka³na² a²ẽ¹nãu³ai²na² a̱in³so¹tu³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 52 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² wi¹txo¹ni² wxi²kan¹to³ni² nxe³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³kxa²yu³su² Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²ai¹nha²kxai³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ka³li³lhi³sxã³ ĩ²ai¹nha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 3 \s1 Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jau³su² \p \v 1-3 Ju¹ta³la³ nxe³ha²kxai³ Ti³be³ri²ah³lai¹tã² Ro³ma²no²ko³xa² kãin²ko³xa² ã³wẽ̱³non³sxã³ ã³wa³li³khan³tot3ta¹hxai²hẽ¹la². Kwẽ³kxa² ka³lxa¹ton³nũ²la² 15 nxe² kwẽ³kon³nũ²la² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la²kxai³lu² ha³lo²ai²li² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xa² ho³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jah¹la² Sa³ka³ri²ah³la² ki³lha³lhxu² ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³hĩ¹nai³tã² Ju³te²a²ko³xa² Põn³si³o³ Pi³la²jah³la² a²wa³li³kha³lah³lo²lo³tha²kxai³ Ka³li³le²a²ko³xa² E³ro²jah³la² a²wa³li³kha³lah³lo²lo³tha²kxai³ I³te³ri²a²ko³xa² Tra³ko³ni²ta³ko³xa² ko³ha¹lin¹ko³xa² Fi³li²pah³la² a²wa³li³kha³lah³lo²lo³tha²kxai³ nxe³jah¹la² E³ro²jah³la² a²lon³syhe²nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³sxã³ A³bi³le²nã²ko³xa² Li³sa³ni²ah³la² a²wa³li³kha³lah³lo²lo³tha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³hĩ¹na² Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² Kai³fa²sah³lai¹tã² A³na²sah³lai¹tã² nxe³sxã³ sa²hau³ko³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³tãu³ãn²tu̱³ti¹ Jo³ãu² Ba³tis²jah³lo²kxai³lu² Jor³tãu²yau³xan¹ko³nãu³a² ai³lha²thet3ta¹hxai²hẽ¹la². Yuh³xan¹ta² ha³lo²a² whãi²na¹ ai³lha²thet3te³na¹ a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ ã³yã³nũ²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². óyã³nũ²kxain¹nũ²la² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la²kxai³la¹ ĩ³hen³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³wxi¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² yũ³khaix1yah³lxi¹lxi¹. Yxah³lxi¹nha²kxai³ ĩ³ãin²ta³kxi¹nyha¹jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³nyhah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹kxa² wah³xa² sa²wa²su¹txa²ti³tu¹wi¹. Nxe³nyhah¹lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ta¹ ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹si¹ha¹jau³su² ã³tĩ̱³kxi¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. Jo³ãu² Ba³tis²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Nxe³jut3su² I³sa³i²ah³lu¹tai²na² kxã³nxa² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe² e³te³nah¹lxi¹: \q1 — A²nũ²a² ã̱³jah¹la² wxã³tu¹wi¹. Ha³lo²ai²na² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³nãu³a² ai³sxã³ ĩ³ye³kxi²tu¹wi¹. Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “A²nũ²a² hxi²kan¹jah¹lo²su² wxã³ju³ta²nũ³a² yũ³kxai²nãn²tu̱³ ã³wxã³tĩh³nũ³a² wxa²hau³ko³tain¹te²ju²hẽ³li¹. \v 5 Wain³tĩh³na² a³li³ha²kxai³ tĩh³na² kĩn³sxih²ju³ta² ĩ³wau³waut3sxi²ha²kxai³ tĩh³na² ka²yãu¹ka²yãu¹ju³ta² ĩ³ha³la³tu³la³kxi²ha²kxai³ tĩh³na² yax3lũ¹yax3lũ¹si¹ju³ta² sa²ne³ka³tũ²si²ha²kxai³ nxe³te²ju²hẽ³li¹. A²nxe³jut3su² tĩh³na²nũ³a² wa³su³hĩ̱³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³sxã³ Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹la² wxã³ju³ta²nũ³a² wxa²ẽ¹nãu³ai²na² wxa²hau³ko³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 6 Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²ka¹nain¹ju³ta² ĩ²ain¹tu¹wi¹. Nxe³sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ Sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²ain¹kxai²nãn²tu̱³ a²ẽ¹na² sa²hau³ko³tũ¹hain¹tu¹wi¹. Nxe³ju³ta² ĩ²ain¹tu¹wi¹. Ya²la³tu̱³ wxã³ti³wa³ki³lxon³na³li¹.” Nxe³jau³su² ĩ³ye³kxi²tu¹wi¹. \m I³sa³i²ah³lu¹ta²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 7 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ̱¹kxi²sa²sai¹ju³ta² a²ten³te²nãu³xa² ka³lxa¹txi³ wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² ĩ²ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³wxi¹. Txa²wã¹sũ̱³nai²li² a̱n³txi¹nx2ti³na³li¹. Nxe³sxã³ wxa²ẽ¹nãn¹jau³su² nxe³nyha¹lxin¹te³nah¹lxi¹: “Ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹sain¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lhin¹yex1sain¹tũ¹xã¹, a²nũ²a² yxo²ha³kxa²su¹.” Nxe³nyhah¹lxin¹kxan²ti³ ti³he¹nxe³nx2ti³xa³wi¹. Nxe³sxã³ wi¹lhin¹ki³lxo³jah³lxin¹kxan²ti³ Txa²wã¹sũ̱³nai²li² ĩ³ki³ha¹kxi²yah³lxan³tho³li¹. \v 8-9 Nxe³ha²kxai³ wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ya²la³tu̱³ ã³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lhin¹yah³lxin¹ju³ta² wã²nã³ũ¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. Jã¹nxe³ju³kxai³lu² hi³a³ ne³ka² ĩ²li³hxa³te²la³ wi¹nã̱³kxi²nxa³kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² hxi²ka² ĩ³tau³ka²tã³sãn²nũ²la² ha³nxe²a² yat3sxã³ hxa³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³sxã³ wi¹kãi³yah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2ti³tu¹wi¹. A²nxe³ju³kxai³lu²: “A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² a²ne³tah²nãu³su² sĩn¹te²sa¹wi¹.” Yah³lxin¹jau³xa² e³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. E³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² txah³lxa³kxa² tẽ³sxã³ A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² a²ne³tah²nãu³su² wet1ti³hit1ju³ta² hxi²kan¹na³li¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 10 Nxa²ha¹te¹ tũ̱¹ka̱³txai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxe³kxai²nãn²tu̱³ ĩh¹nxet3sxã³ o²la³kxi²sĩn¹te³la¹ji¹wi¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 11 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — A²nũ²ai²li² a²ha³la³san¹ka³lo³a² ka³lo³ha¹li¹ yũ³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ka³lo³ka³na³ka³nat3sxã³ tẽ³sxã³ a²nũ²a² a²ha³la³san¹ka³lo³la³ yũ²nxa³te²a² wã²nhũ¹txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ yain³txa² wã²nhũ¹txai¹yah³lxi³nũ³nhẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 12 Nxa²ha¹te¹ in³txa² ũ³yho³hi²ki̱³ka² so¹kxi²nẽ³tũ̱³ka̱³txa² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹ju³ta² te³nai¹nha²kxai³ yxau³so³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tũ̱³ka̱³txa² hi²sen³su² ro³ma²no² ũ³yho³hi²txã³nxa² sa²so¹xai³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² sa²so¹xai³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²li² ya̱u³so³nain¹nũ²la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Hxi²kan¹jah¹lãi³. Txai²nãu¹xai²na² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ̱¹kxi²sa²sai¹sa²nhĩn¹te³lhxã³ ĩh¹nxe² o²la³kxi²sĩn¹te³la¹ji¹wi¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²yo³ha² wain³txã³nxa² so¹lxi¹ so¹kxi²txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Wain³ta² a²yo³ha² ã³sen³sai¹te²la³ so¹kxai¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 14 Nxa²ha¹te¹ so³ta²to² nũ̱³ka̱³txa² ĩ³wã̱³txi³ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²nũ̱³ka̱³txi³nãu³xa²sa¹. Ĩh¹nxe³sxã³ o²la³kxi²sĩn¹te³la¹ji¹wi¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹: \p — Nũ̱³kxũn³txi³ yen³kxa² sa²so¹kxai¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ a²nũ²a² ko̱³nxe³te²lo³jah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ yen³kxa² ũ³yho³hi²nxa²lxain¹txã³nxa² hãi¹sxã³ ĩ³ka³li³jah³lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 15 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ya³lo³txi²sxã³ ĩ³ye³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹lo¹la³te²la¹ku². Ki̱³nhai¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 Nxa²ha¹te¹ a²nũ̱³ka̱³txa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²si³yo³na² a²nũ²a² hxi²kan¹txi³ wa³to²hi²sa²jah¹la² wxã³tu¹wi¹. Wxã³te³na¹ hxi²kan¹txi³ wa³to²hi²sa³ha²kxai³ a²yu³kxa² yu³wi²kxi²nha²ka³lo³a² sa²ta²la³kxi²nũ¹ha¹kxe³su² hxi²ka¹nhĩ̱²nxa³nha²wi¹. Nxe²nxa³ha²kxai³ ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ̱¹kxi²sa²sai¹nx2ta¹ju³ta² hxi²ka¹nhĩ̱³na¹wi¹. Txa²si³yo³na² wxã³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ũ³hũ¹nx2ti³ha²kxai³ wxa²ẽ¹nãu³ai²na² ã³nhxan³ka²ti³nx2ti³ha²kxai³ nxe³jah¹lo²su² na³li¹. \v 17 Jã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² hai³sxa² wa³kxẽn³yah³lai²na² hai³sxa² wi¹we¹nha²kxai³ ki³kan²tãu³a² yain³ta³ki³a² wxa²so¹te²ju²hẽ³li¹. Wxa²so¹kxai²nãn²tu̱³ wã³na³la³ka³lo³a² hxi²tẽ³nha²sxã³ yain³txa³ki³a² ĩ³ya³lan³kxi²xai³te²ju²hẽ³li¹. Ĩ³ya³lan³kxi²nũ²la² yain³ta³ki³a² a²wi¹ki³a² so¹sxã³ ũ³wha¹ha²kxai³ a²ka³lo³a² ã³na¹sxã³ sa²ya̱t3sa²ha²kxai³ nxe³ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² wi¹lhin¹te²nãu³xa² oh³nãu³nũ¹ka³nãn¹ko³xa² ũh³wxe³ũh¹hai¹nha²kxai³ a²nũ²a² ĩ³lxa³thi¹nxa³te²a² yuh³nãn¹ta³ko³xa² ha³lo²a² i̱³sa²tẽ³ko³xa² ã³na¹kxai¹nha²kxai³ nxẽn³tain¹tu¹wi¹. Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 18 A²nxe³jau³xa² wi¹jau³xa² yau³ka³lxa¹txi³ Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³sxã³ e³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 19 Nxa²ha¹te¹ Jo³ãu² Ba³tis²jah³lo²nu¹ta²kxai³lu² E³ro²jah³la² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — E³ro²jah¹lãi³. Wxãi²na² ko̱³nxe³thin¹khaix1ni¹lxi¹. E³ro³ti²a³ka³lxa² so¹kxi²nyha¹hin¹ju³ta² ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³tai²la¹wi¹. Wxa²lon³yah³la² a²sxe³xai²la¹wi¹. Nxe³ha²kxai³ wxãi²na² so¹kxi²nyha¹hin¹ju³ta² ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³tai²la¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹kxan²ti³nũ¹ sa²yxo²we¹tai¹nxa³ha²kxai³la¹ ko̱³nxe³ti³ o²la³kxi² kãi²non³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 20 Jã¹nxe³kxa²yu³kxai³la¹ kxã³ta³lon³tãu³a² E³ro²jah³la² hi²sen³kxai³lu² Jo³ãu² Ba³tis²jah³lo²kxai³ sa²so¹sxã³ sxi²ha² kxan²thĩ³na² ũ³tĩ̱¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹kxi²jau³su² \p \v 21 Nxa²ha¹te¹ ũ³tĩ̱¹kxai¹nxa³ta̱³lxa¹ Jo³ãu² Ba³tis²jah³la²kxai³ a²nũ²a² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ̱¹kxi²sa²sai¹ta³lun²nũ²la² Je³su²jah³la² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ̱¹kxi²sa²sai¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ ũ³hũ̱¹kxi²sa²sai¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³la¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a¹ oh³sĩ̱n³na² sa²yxo²hai¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 22 Sa²yxo²hai¹ka³tu̱³ kwa³sxa³xa² hũ̱³nxe² Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² oh³nãu³a² a³ka³nxi²xi²ye²ka³tu̱³ Je³su²jah³lai²na² a²ka³la³ki²wxe²kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹tãu³ãn²tu̱³ti¹ oh³nãu³an¹te²a² wãn³txa² ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²li² txa²ki³lha³lxa²khai³si¹lxi¹. A³lxi¹nxa²ha¹kxah³lo²si¹lxi¹. Wi¹lxo³kxi²khaix1san¹nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² si³kxã³nãu³an¹ta² wĩ³na²nãu³xan¹jau³su² \p \v 23 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² a²wah³ka³li³yu³ta² ãn³si³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²li² Jo³se²ah³la²ki³lha³lxin²tai¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³sxã³ Je³su²jah³la² sa²kxai³lu² kwẽ³kon³sxã³ 30 nxe² ye³ka³lxa¹txi³ kwẽ³kon³sxã³ wa³ka³li³yu³ta² ã³si³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³sxã³ Jo³se²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ E³li²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 24 E³li²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ma³ta²jah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ma³ta²jah³la² wĩ³nu²tu̱³ Le³vi²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Le³vi²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Me³ki²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Me³ki²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ja³nai²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ja³nai²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Jo³se²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 25 Jo³se²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ma³ta³ti²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ma³ta³ti²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ A³mo²sah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A³mo²sah³la² wĩ³nu²tu̱³ Na³ũ²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Na³ũ²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Es³li²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Es³li²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Na³ka³i²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 26 Na³ka³i²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ma³a³te²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ma³a³te²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ma³ta³ti²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ma³ta³ti²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Se³me³i²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Se³me³i²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Jo³se²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jo³se²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Jo³ta²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 27 Jo³ta²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Jo³ã³nã²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jo³ã³nã²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Re³sa²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Re³sa²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ So³ro³ba³be²lah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². So³ro³ba³be²lah³la² wĩ³nu²tu̱³ Sa³la³ti³e²lah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Sa³la³ti³e²lah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ne³ri²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 28 Ne³ri²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Me³ki²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Me³ki²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ A³ti²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A³ti²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ko³sã²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ko³sã²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ E³ma³tã²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². E³ma³tã²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ E²rah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 29 E²rah³la² wĩ³nu²tu̱³ Jo³su³e²ah²lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jo³su³e²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ E³li³e²sah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². E³li³e²sah³la² wĩ³nu²tu̱³ Jo³rĩ²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jo³rĩ²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ma³ta²jah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ma³ta²jah³la² wĩ³nu²tu̱³ Le³vi²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 30 Le³vi²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Si³me³ãu²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Si³me³ãu²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ju³ta²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ju³ta²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Jo³se²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jo³se²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Jo³nã²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jo³nã²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ E³lya³kĩ²mah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 31 E³lya³kĩ²mah³la² wĩ³nu²tu̱³ Me³le³a²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Me³le³a²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Me³na²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Me³na²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ma³ta³ta²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ma³ta³ta²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Na³tã²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Na³tã²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ta³vi²yah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 32 Ta³vi²yah³la² wĩ³nu²tu̱³ Je²sah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Je²sah³la² wĩ³nu²tu̱³ O³be²jah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². O³be²jah³la² wĩ³nu²tu̱³ Bo³a²sah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Bo³a²sah³la² wĩ³nu²tu̱³ Sa²lah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Sa²lah³la² wĩ³nu²tu̱³ Na³sõ²mah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 33 Na³sõ²mah³la² wĩ³nu²tu̱³ A³mi³na³ta²bah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A³mi³na³ta²bah³la² wĩ³nu²tu̱³ A³ta³mi²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A³ta³mi²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ A³nhi²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A³nhi²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Es³rãu²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Es³rãu²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Pe³re²sah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Pe³re²sah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ju³ta²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ju³ta²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ja³ko²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 34 Ja³ko²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ I³sa²kah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². I³sa²kah³la² wĩ³nu²tu̱³ A³bra³ãu²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A³bra³ãu²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Te³ra²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Te³ra²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Na³ko²rah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 35 Na³ko²rah³la² wĩ³nu²tu̱³ Se³ru²kah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Se³ru²kah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ra³ka³u²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ra³ka³u²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ Fa³le²kah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Fa³le²kah³la² wĩ³nu²tu̱³ E³pe²rah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². E³pe²rah³la² wĩ³nu²tu̱³ Sa²lah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 36 Sa²lah³la² wĩ³nu²tu̱³ Kai³nã²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Kai³nã²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ A³fa³sat2jah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A³fa³sat2jah³la² wĩ³nu²tu̱³ Se²mah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Se²mah³la² wĩ³nu²tu̱³ No³e²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². No³e²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ La³ma²kah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 37 La³ma²kah³la² wĩ³nu²tu̱³ Me³tu³sa³lẽ²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Me³tu³sa³lẽ²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ E³no²kah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². E³no²kah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ja³re²jah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ja³re²jah³la² wĩ³nu²tu̱³ Ma³la³le²lah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ma³la³le²lah³la² wĩ³nu²tu̱³ Kai³nã²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 38 Kai³nã²ah³la² wĩ³nu²tu̱³ E³no²sah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². E³no²sah³la² wĩ³nu²tu̱³ Se²tah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Se²tah³la² wĩ³nu²tu̱³ A³tãu²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jah¹la² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² wã²nxũ̱h¹wet1ta¹hxai²hẽ¹la³, a²hã³ka³na² a²wĩ³na² yũ²nxa³ha²kxai³la². Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 4 \s1 Sa³ta³na²jah¹la² hxi²ka² ko̱³nxe³ti³ kãi³sain³si¹hain¹jau³su² \p \v 1 Jã¹nxe³kxan²ta² Je³su²jah³la²kxai³lu² Jor³tãu²yau³xa² a³li³nũ²la² ha³lo²a² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xa² ai³lha²thet3ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³txa² hi²sen³su² nxũ²kwa̱i³yxau³sa²tẽ³ha²kxai³ ã³si³tẽ³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ĩ³tih³nxe³sxã³ ã³so¹xai³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³nyhai¹nhĩ¹na² Sa³ta³na²jah¹la² wxã³nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² a²ten³jau³su² sa²yxo²ã³ ĩ³wa³ka³nxe³sain³si¹ta¹hxai²hẽ¹la². A³lan²ta² ye³ka³lxa¹txi³sxã³ 40 nxe² ye³ka³lxa¹txi³ a³la²ni²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² yain³txa² kwa² ã³na¹ha²kxai³ he³ha² yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3 Nxa²ha¹te¹ Sa³ta³na²jah¹la²kxai³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Txa²wã¹sũ̱³na² Tah²su² nxĩ¹nha²kxai³ txah³lxa³kxa² tẽ³sxã³ yain³txa³nũ̱³xa² wxa²ya¹ta²sxã³ wxa²wet1txa²hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Kwa²nxi¹lxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1 jau³xu¹tai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: “Yain³txi³khai³xa² so¹lxi³ yain³sxã³ yxau²xai³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² hãi¹nxe³ti³jau³xa¹ wet1yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹.” Ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5-7 Nxa²ha¹te¹ Sa³ta³na²jah¹la² hi²sen³su² Je³su²jah³la² sa²so¹sxã³ wã³la² kĩ³khai¹nxe³ka³txa² ũh³wxe³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² ha³lo²ai²li² yxo²ha³kxa¹ yuh³xan¹ta² nũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² a²yxo²ha³kxa¹ a²kwẽn¹tai²na¹ wã²nã³ũ¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Ko¹xai²na² yxo²ha³kxa¹ txa²ha³lo²su² tai¹tu³wi¹. Txai²na¹xai²na² ha³lo²a² a²wa³kxẽn³su²na¹tai¹tu³wi¹. Nxe³ha²kxai³ ha³lo²ai²na² a²nũ²a² ã̱³xa² ũh³wxe³ai¹na¹ju³ta² hxi²ka¹na¹wi¹. Ai¹na¹ha²kxai³ txa²yu³hẽ³na² sa²yxo²we¹je²san¹kxe³su² ã³ka³tih³wxe¹sẽ¹li¹. Nxĩn¹ka³tu̱³ sa²nẽn¹kxi²sa²hẽ³li¹. Nxe³san¹ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ ju¹tai²li² ũ³hũ²nxa²ha¹tu¹wi¹. A²wa³kxẽn³su²hit1txã²ha¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 8 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Kwa²nxi¹lxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1jau³xu¹tai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³kah³la² Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹la² so¹lxi³ ã³ka³ti³wxe³sxã³ sa²nẽn¹kxi¹txa²hẽ³li¹. Nxe³jah¹la² so¹lxi³ sa²yxo²wet1sxã³ yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹.” Ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 9 Nxa²ha¹te¹ Sa³ta³na²jah¹la² hi²sen³kxai³lu² Je³su²jah³la² sa²so¹ã³nũ²la² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³wih¹nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² a²ne³ka³nah²nãu³a² ũh³wxe³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ĩ³ye³kxi²ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Tah²su² nxĩ¹nha²kxai³ a³li²sin³sxã³ ã³ya³hi¹sẽ¹li¹. Nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² a²hxi²ki³kxai³lu² wi¹lhau³ko³txa²tu¹wi¹. \v 10 Nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1jau³xu¹tai²na² yau³xã̱³xai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² oh³xan¹ta² nũ̱³ka̱³txa² wi¹lhau³ko³txa²si¹hain¹jau³su² ĩ³ye³kxain¹na²hẽ³li¹.” \v 11 Ãh¹jau³xa²sa¹: “Wi¹lhau³ko³txain¹kxai²nãn²tu̱³ a²hxi²ki³khai³xa² ã³sa²so¹nxain¹tu¹wi¹. Txah³lxa³kxa² sa²tã³yu̱³kxĩh³to³txa²kxa²ya̱n³txi³su² nxe³nxa²ha¹wi¹.” Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 12 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Kwa²nxi¹lxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² jau³xau³hxai²tẽx1 jau³xu¹tai²na² yau³xã̱³xai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² Wxa²hxi²kan¹txa² Si³yxau³jah¹la² wi¹la² ã³si³tẽ³kxi²ju³ta² ye²si¹jau³su² wã³nxĩn¹ju³ta² o²la³kxi²sain³txa³hẽ¹li¹.” Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxa²ha¹te¹ Sa³ta³na²jah¹la²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² a²ten³jau³su² sa²yxo²ã³ ĩ³wa³ka³nxe³sain³si¹jau³xa² e³hxa³tũ²la² hãi¹nxa¹sxã³ ã³waix3tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ka³li³le²a²ko³nãu³a² o²la³kxi² ã³si³wxe³jau³su² \p \v 14 Nxa²ha¹te¹ ye³jen¹nãu³a² Ka³li³le²a²ko³xa² ã³wa̱³li²ta¹hxai²hẽ¹la², Je³su²jah³la²sa³. Nxe³te³na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² nũ̱³kxũn³txi³ ã³si³tẽ³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jut3su² u²lxi³ ha³ta³nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Jã¹nxe³nũ²la² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³nãu³xa² ã³wi¹lha²the³to³ta¹hxai²hẽ¹la². ówih¹nũ²la² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jau³xai²na² ain³kxain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ sa²nẽn¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Na³sa³re²thĩ³na² ĩ³xi²to³jau³su² \p \v 16 Nxa²ha¹te¹ Na³sa³re²thĩ³na² txo¹nain¹thĩ³na² ĩ³xi²nũ²la² sa²ba³to³ nxe³hĩ¹na² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² wi²xi²to³hxai²kxai³ jã¹nxe³to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txãn³nxa² ĩ³yau¹ũh¹si¹jau³su² ĩ³sa²yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 17 Ĩ³sa²yxau³nũ²la² I³sa³i²ah³lu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹lu¹tai²la³ha²kxai³ kxã³nhxĩn¹nũ¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ũ³wha²li¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³txã³nxa² ũ³wha²li¹txãn³nxai²li² ũ³hũ¹ain¹nũ²la² sa²hai¹nũ²la² wãn³txai²li² a³txi²sxã³ ĩ³ye³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 18 Ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \q1 — Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ã³si³tẽ³kxi²sa²na³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² a²nũ²a² ko̱³nxe³te²a² ĩ³hen³txi³te³lhxã³ sa²si¹hã³sain¹na³li¹. Sai¹nha²kxai³ a²nũ²a² ũ³tĩ̱¹kxi²yxau³te²a² wa³su³txi³ a³li³xi²si¹jau³nũ³su² ĩ³hen³txi³ha²kxai³ a²nũ²a² ye³han³te²a² wi¹lĩ²sxã³ wet1si¹jau³nũ³su² ĩ³hen³txi³ha²kxai³ a²wah³ka³te²a² ã³wa²sut1si¹jau³nũ³su² ĩ³hen³txi³ha²kxai³ nxe³ai¹na¹tu¹wi¹. \q1 \v 19 Jã¹nxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² ko̱³nxe³ti³ kãi³kxa² wah³xa² ã³wa²su¹tũ¹hain¹ti³wa³kxa² ya̱u³son³si¹jau³su² ĩ³hen³txai¹na¹tu¹wi¹. \m Nxe³jau³xa² Je³su²jah³lo²kxai³ ĩ²sxã³ ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 Nxe² ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² ta²nxã¹nxai²na² sa²wa̱³lã̱u²kxi²sxã³ ũ³hũ¹xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxũ²la² ã³wxe³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². ónũ²kxi²tũ̱³ka̱³txa² ain³kxi² yxau²xai³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 21 Nxe³ha²kxai³la¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Jau¹xai²na² e³ain¹jau³xu¹tai²li² hĩ¹na² ã³si³wxe²na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 22 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ain³kxain¹tũ̱³ka̱³txa² wi¹le³ha²kxai³ kwa²on²tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ nxe²e³kxi²ji¹? Jah¹lai²li² hãi¹sxã³ Jo³se²ah³la² ta²hai²la¹wi¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³wxi¹. Wãn³txai²na² e³kxi²sah¹lxin¹ta²lu¹wi¹. Nxe³jau³xa²sa¹, wxãi²na² hĩ³ne³kxa² wa³kxẽn³si¹lxi¹. Nxĩ¹nha²kxai³ wã²nxũ̱h¹we¹txi²nhi¹lxi¹. Nxe³jau³xai²na² e³kxi²sah¹lxin¹ta²lu¹wi¹. Ãh¹lxi³jau³xa²sa¹: Ka³far³na³ũ²thĩ³nai²na² wi¹lo²la³kxin¹ju³ta² ain³kxi²sĩ¹na¹hẽ³li¹. Wxa²txo¹nĩn¹thĩ³na² te²yã¹nxe³ we¹txa²hẽ³li¹. \p \v 24 Yãn¹tah¹lxi¹ a²nũ²ai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² hen³txi³te²nãn²tu̱³ a²sxi²yhen³khai³xan¹ta³ nũ̱³ka̱³txa² en²tain¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³te²yã¹nxe³sxã³ en²txi³sain¹nũn³na³li¹. \v 25 Ne³ka²sah¹lxi³wxi¹. Kxã³nhxĩ¹nu¹tai²kxai³lu² E³li²ah³lu¹tai²na² yxau³hĩ¹nũ¹tai²kxai³lu² Ju³te²a² tu¹ha² a²wha³te̱³son³ta¹ka³lxu³nãu³xa² ya²la³tu̱³ ka³lxa¹txi³ yũ³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ain¹ta¹ ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ ye³kwẽ³kon³ta¹hxai²hẽ¹li¹. \v 26 Ha³lo²a² whãi²na¹ wẽh³ha²yau³xa² ã³na¹xa³tãu³a² hai³txi³ Ju³te²a² tu¹ha³ka³lxa² ka³lxa¹kxan²ti³ hai³txi³ ã³non²ta³kxi²te³lhxã³ sa²si¹hã³ũ¹hxa³ha²kxai³ yxãn¹ta¹ Si³tõ²ko³xa² Sa³rep2ta³thĩ³nãn¹ta¹ka³lxa² a²wha³te̱³son³ta¹ka³lxai²na² so¹lxi¹ ã³non²ta³kxi²te³lhxã³ sa²si¹hã³ũh¹ta¹hxai²hẽ¹li¹. \v 27 Te²yã¹nxe³sxã³ E³li³se²ah³la² yxau³hĩ¹nu¹ta²kxai³lu² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³nãu³a² a²nũ²a² khon³ta³kxi²sxã³ ka³lã̱un³ta³kxi²sxã³ kãin² ĩ³ton³tain¹ta¹hxai²hẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹ hai³txi³ we²txain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹ Na³mãu²ah³la² so¹lxi³ Si²ri³a³ nũ̱³ka̱³txi³su² jah¹lai²na² so¹lxi³ we²txain¹ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 28 Nxa²ha¹te¹ wãn³txai²li² ain³kxain¹nxa²ha¹te¹ ã³nũ²kxain¹tũ̱³ka̱³txa² kãin² a̱n³ta³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 29 Nxain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ĩ³sa²yxau³ain¹nũ²la² Je³su²jah³la² hxi²ki³sa²wa²yat1sa²tã³ha³lo²sai¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ wã³la² ne³ka³nah³nãn¹je³na² sxi²yhe³na² txo³nain¹jen³ka³si²ha²kxai³ ka³la³ain¹nũ²la² Je³su²jah³la² ã³na¹sxã³ a³ka³ti²sxã³ ã³ya²lu¹tũ¹xã¹. Ain¹jau³su² ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 30 Ain¹ta¹ hxi²ka¹nain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²kxai³lu² a²hãix1tĩh³na² ĩ³ka³nxi²sxã³ ã³waix3ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³wih¹sxã³ yxau³jah¹lo²su² \p \v 31 Ĩ³ka³nxi²nũ²la² Ka³far³na³ũ²thĩ³na² Ka³li³le²a²ko³xan¹thĩ³nai²na² ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². ówih¹nũ²la² sa²ba³to³ nxa²hĩ¹na¹ a²nũ²a² ã³nũ²kxi²te²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 32 Ai¹nha²kxai³ ain³kxain¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³yxo²o²lhain¹ta¹hxai²hẽ¹la³, wxi²kan¹txi³ ĩ³ye³kxai¹nha²kxai³la². \v 33 Nxe³ain¹tãu³a² ã³nũ²kxi²thĩ³nãu³ai²na² in³txa² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² kxã³nxa² nxũ²kwa̱i³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jah¹la² ĩ³wxan¹sxã³ kaix1ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Kaix1te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Na³sa³re²thĩ³nãn¹jah¹lo²si¹lxi¹. Ĩh¹nxet3sa²nhĩn¹ji¹wi¹? Sun²tã¹hxat3sa²sĩn¹te³lhxã³ wxã³nhĩn¹ji¹wi¹? Ĩ²nxa²te²sa¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² Tah²si¹lxi¹. Ko̱³nxe³ju³ta² yũ³ti³hex1jah¹lo²si¹lxi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 35 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² wxi²kan¹txi³ kwa³na³te³nah¹lxi¹: \p — In³txai²li² ka³nahx2nxe³sxã³ nxũ²kwa̱i³li³txa²hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² ã³nhẽ¹nhẽ¹yain¹te³na¹ ã³na¹nũ²la² nxũ²kwa̱i³li³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² in³txai²li² wi¹lain³kxi²xi²ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jut3su² we¹txain¹ju³ta² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 36 Nxa²ha¹te¹ a²nũ̱³ka̱³txa² kãin² o²lain¹sxã³ ĩ³ye³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³ju³khai³nxe³hĩn³te²lã¹xã³? Jah¹lai²li² ko̱³nxe³te²a² a²yãu³ka³txa² wxi²kan¹txi³ kwa³na³ha²kxai³ nxũ²kwa̱i³li³ain¹txã²na³li². Nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37 Nxe³jut3tai²li² ha³lo²a² u²lxi³ ha³ta³nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² hxi²ka² a²nũ²a² ĩ³ton³te²nãu³xa² we²txain¹jau³su² \p \v 38 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² a³li³xi²nxa²ha¹te¹ Si³mãu²ah³la² sxi²ha² ã³nxai³sxã³ ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹tãu³a² a²hã̱i³na¹ka³lxa² kãin² ĩ³hĩ̱¹la³kxi²ha²kxai³ Je³su²jah³la² ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 39 Nxe³ha²kxai³ a²sxan³ka³lo³a² ã³nxai³sxã³ ã³ya̱u³son³kxi²nũ²la² ĩ³ta³ka³txai²na² we²nxi²si¹jau³su² kwa³na³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² a²kwẽn¹tai²na¹ we²txi²nũ²la² ĩ³sa²yxau³sxã³ yain³txa² hau³kot3sxã³ ũ³hãu¹la³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 40 Nxa²ha¹te¹ ka³nxa³hi²te³lhxã³ tãu³a² a²nũ²a² ĩ³ta³ka³txa² ĩ³ton³te²a² yxo²ha³kxa¹ sa²so¹nũ²la² Je³su²jah³la² ã³tĩ̱³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² wxa²wai³te²a² a²hãi¹nxe³ti³xa¹ we²txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 41 Nxa²ha¹te¹ ko̱³nxe³te²a² a²yãu³ka³txa² kãin² a³li³nũ²la² ĩ³wxan¹sxã³ kaix1jain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Kaix1jain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Tah²si¹lxi¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3jah¹lo²sin¹kxe³su² a³la³kxai¹nha²kxai³ ka³nahx2sxã³ yxau³si¹hain¹jau³su² kwa³na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³hen³txi³jau³su² \p \v 42 Nxe³ai¹nha²kxai³ ĩ³yũ¹li²nxa³ta̱³lxa¹ sxi²yhe³na² a³li³xi²nũ²la² ha³lo²a² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xa² nũh¹xai³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Ka³far³na³ũ²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txa² ã³nĩ²xi²te³lhxã³ a³li³ain¹ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ĩ³ha¹txi²nũ²la² a³li³sxã³ ã³waix3si¹hai¹nxa³jau³su² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 43 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Sxi²yhe³na² yxo²ha³kxa¹ ai³lha²thet3sã²na¹tu¹wi¹. Nxa¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xa² ĩ³hen³txai¹na¹tu¹wi¹. Nxe³ai¹na¹ju³ta²nũ³su² Txa²wã¹sũ̱³na² sa²si¹hã³sain¹na²hẽ³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 44 Nxe³ain¹jut3su² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³nãu³xa² Ju³te²a²ko³xan¹thĩ³nãu³xa² whãi²na¹ ai³lha²thet3tũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³hen³txa² ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \c 5 \s1 Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³kaix1so¹ ã³si³wxe³jau³su² \p \v 1 Hã²wxãn³txa³ ĩ̱³ye³na² Je³ne³sa³re²ye³na² yxo²ka³teh³nãu³a² ai³sxã³ ã³yit1ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²te³lhxã³ wxã³sxã³ ã³nũ²kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³ai¹nha²kxai³ a²ne³ku̱n²nãu³a² ka³no¹a² ka³lo³ha¹li¹ ĩ²yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te²a² a̱i³na² sai¹te³lhxã³ ain¹ka³lo³su² ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ a̱i³na² sai¹tũ̱³ka̱³txa² a³li³nũ²la² ta³lã²la²ka³lo³a² wxa²hi̱³la³kxi²yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3 Nxe³ain¹kxan²ta² Je³su²jah³la²kxai³lu² ka²no¹a² ã³wih¹nũ²la² a²wa³kxẽn³yah³la² Si³mãu²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³sxã³ ã³wih¹nũ²la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo²a² jũ¹nxe² ã³nhai¹a³sa³wi¹. Nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² ã³wxe³ka³tu̱³ ã³nũ²kxi²tũ̱³ka̱³txai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Hã²wxãn³txa³ ĩ³yau¹ũ³ta³lu²nain¹nũ²la² ĩ³ye³kxi²nyha¹te³nah¹lxi¹: \p — Si³mãu²ah³lãi³. Ĩ̱³ye³na² u̱t1tãu³a² ta³lã²na²ka³lo³a² tẽ³sxã³ ã³na¹sxã³ ã³nũ̱¹jah¹lxi³hẽ¹li¹. A̱i³na² sai¹a³sah¹lxi³wxi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5 Nxa²ha¹te¹ Si³mãu²ah³lai²na² ĩ³wa²lũ³xi²nyha¹ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³la² txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. O²la³kxi²sxã³ ã³a³lan²sĩn¹na¹hẽ²li¹. Nxe³nha¹kxan²ti³ hai³txi³ a̱in³ta³ sai¹ti³hex1sĩ¹nxa³hẽ²li¹. Yxãn¹ta¹ ĩ³ye³kxi²sa²nhĩ¹nha²kxai³ ta³lã²na²ka³lo³a² ã³na¹sxã³ ã³nũ̱¹ta¹tu¹wi¹. Nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ ã³na¹sxã³ ã³nũ̱¹tain¹nũ²la² a̱i³na² ka³lxa¹txi³ sa²sai¹ai¹nha²kxai³ ta³lã²na²ka³lo³ai²na² sa²ten²ta³kxi²te³lhxã³ ta¹hxai²hẽ¹la², a̱i³na² ka³lxa¹sxã³ sax2txe̱¹yai¹nha²kxai³la². \v 7 Nxe³ai¹nha²kxai³ a²ya̱³la²nãu³xa² ka³no¹a² ka³lo³ã̱³sa²nũ³ka³lo³a² wxa²ye̱³wxã̱ix3so¹nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ã³wxã³ain¹nũ²la² ka³no¹a² ka³lo³ha¹lin¹ti³xa² a̱i³na² ne³ki¹sxã³ sa²sai¹ai¹nha²kxai³ ã³nxũ̱t1te³lhxã³ ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 8 Ain¹jut3su² Si³mãu² Pe²jah³la²kxai³lu² Je³su²jah³la² hxi²kan¹khai¹nxe³jut3su² ĩ²nxa²ha¹te¹ a²ne³kxai³tãu³a² ã³ka³ti³lhu³ta³kxa² wxe³sxã³ ĩ³ye³kxi²nyha¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Ko̱³nxe³ti³ kãi³jah¹lo²sa¹wi¹. Nxe³na¹ha²kxai³ ã³nix3txu¹li¹. Nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 9 Jã¹xain¹jut3su² Pe²jah³lai²na² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² sa²kxai³lu² ain¹sxã³ a̱i³na² ka³lxa¹txi³ sai¹nha²kxai³ on²tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 10 Te²yã¹nxe³jut3su² Si³mãu²ah³la² ya̱³li²nyhain¹tũ̱³ka̱³txa² Se³be³te²ah³la² ki³lha³nãu³su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te²na² ĩ³lxa² Ti³a²kah³lo²su² ha²kxai³ Jo³ãu²ah³lo²su² ha²kxai³ ya³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ya³te²a² on²txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³ju³kxai³lu² Je³su²jah³la²kxai³lu² ĩ³wa²lũ³xi²nyha¹te³nah¹lxi¹: \p — Pe²jah³lãi³. O²txa³hẽ¹li¹. A̱i³na² ã³na¹to³hxain¹tai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ a¹hĩ¹nãn¹te²tu̱³ ã³si³tẽ³san¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ĩ³kaix1so¹nĩn¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ³nxa²ha¹tu¹wi¹, ã³si³tẽ³kxi²sa²si¹hain¹jau³su¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 11 Ain¹nxa²ha¹te¹ ka²no¹a² sa²ne³ha³lo²sa²tã³nũ²la² Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³hit2txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Khon³ta³kxi²sxã³ ka̱³lã̱un³ta³kxi²jah¹la² we²txi²jau³su² \p \v 12 Nxa²ha¹te¹ ye³jen¹nãu³kxai³lu² sxi²yhe³na² Je³su²jah³la²kxai³ ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² a²nũ²a² khon³ta³kxi²sxã³ ka̱³lã̱un³ta³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jah¹la² ya̱u³son³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ya̱u³son³kxi²nũ²la² jah¹la²kxai³lu² Je³su²jah³la²kxai³ ĩ²nũ²la² a²ne³kxaix3tãu³a² ã³ka³ti³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ win¹ta²te²lxi³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. “Wxa²ĩ³ta³ka³txa² hxi²kan¹txi³ we²txi¹nxa²ha¹tũ¹xã¹.” Sa¹ki³la³te²ki³lha³ti¹. Nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ sa²nũ̱³sin²sxã³ wxa²wxai³nyha¹sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ten³sa³nhai¹. Wxa²ĩ³ta³ka³txa² ã³wa²su¹tũh¹nxa²ha¹wi¹. Nxe³nyha¹ta¹hxai¹hẽ¹la². Nxe³nyha¹hĩ¹na¹ a²nũ²a² kwẽn¹tai²na² ĩ³to³nain¹te²a² a²kwẽn¹tai²na¹ we²txi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 14 A²nxe³jut3su² Je³su²jah³la²kxai³la¹ ĩ³ye³kxain¹ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Nxe³nxa²ha¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² wã³nxĩn¹ta² si³yxau³jah¹la² ai³sẽ¹li¹. Ain¹tãu³a² we²txi²nxa²ha¹ju³ta² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³hen³txi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹nxe³sxã³ wã³nxĩn¹ta² si³yxau³jah¹lan²tu̱³ ka³yxuh³xa² Moi³se²ah³lu¹tai²na² ĩ³yau¹ũh¹nxain¹kxe³su² ũ³hũ¹txai¹nhẽ³li¹. Nxai¹nĩn¹kxai²nãn²tu³ hã²wxãn³txa³ wã³nxĩn¹jah¹lai²na² sa²kxai³lu² ka³yxuh³xai²na² tẽ³sxã³ Sũ̱³na² ũ³hũ¹yhain¹tu¹wi¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ti² a²nũ²a² a²yxo²ha³kxa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² we²txi²nxa²ju³ta² ĩ³yau¹ũ³yhe²ai¹nĩn¹tu¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 15 Nxe³yãn¹tah¹lxa¹ nxe² ĩ³ye³kxi²kxan²ti³nũ¹ ju¹tai²na² u²lxi³ ha³ta̱³nxe² ĩ³ye³e²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²a²nãu³xa² kãin² ã³nũ²kxi²nũ²la² Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² ain³kxi² ĩ³to³nain¹te²a² we²txi² nxe³te³lhxã³ ã³nũ²kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 Nxe³nyhain¹to³ta¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ã³waix3tũ²la² ha³lo²ai²li² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xa² ã³nxai³to³ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²te³lhxã³ ã³nxai³to³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 In³txa² kan²ta³kxi²jah¹la² we²txi²jau³su² \p \v 17 Ain¹nxa²ha¹te¹ kxã³non³tãu³a² a²nũ²a² ãh¹lxi³sxã³ kãin² ã³nũ²kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sxi²yhe³na² Ka³li³le²a²ko³xan¹thĩ³nãu³a² a³li³i² sxi²yhe³na² Ju³te²a²ko³xan¹thĩ³nãu³xa² a³li³i² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² a³li³i² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³tũ̱³ka̱³txa² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txi³su² ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txai²na² ĩ³yau¹ũ³tũ̱³ka̱³txi³su² ha²kxai³ nxe³yain¹sxã³ sxi²yhe³na² a³li³sxã³ ã³nũ²kxi²nyhain¹nũ²la² ã³tĩ̱³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² Je³su²jah³la² kãin² ã³nhi²ka¹tha²kxai³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ nũ̱³kxũn³sxã³ ĩ³we²txa³lxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 18 Nxe³tãu³ãn²tu̱³ti¹ in³txi³nãu³xa² wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tũ̱³ka̱³txai²li² in³txa² kan²ta³kxi²ha²kxai³ hãi¹sxã³ ka²ma²ka³lo³a² sxa³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te²a² ka²ma²ka³lo³a² whãi²na¹ ã³ki³wxen³ta³kxi²sxã³ sa²so¹sxã³ ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹nũ²la²: \p — Ã³wih¹sĩn¹ki̱³tũ¹xã¹. Kan²ta³kxi²jah¹la² tẽ³sxã³ Je³su²jah³la² a²ne³kxai³tãu³a² ũ³ha¹a̱³sĩn¹ki̱³tũ¹xã¹. In³txi³nãu³xa² ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 19 Nxe³ain¹tah¹lxa¹ sxi²hẽ¹nãu³a² a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³ka̱³tũ̱³je²nyhai¹nha²kxai³ hxi²kan¹txi³ ã³wih¹hain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxe²nxa³ha²kxai³ sxi²ha² ne³ka³nah²nãu³a² ĩ³ka³la³nũ²la² te²la²ka³lo³a² sa²sain¹ta³kxi²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² ĩ³ton³jah¹la² ka²ma²ka³lo³a² whãi²na¹ Je³su²jah³la² a²ne³kxai³tãu³a² a²nũ²a² a²nxũ²kwa̱i³wit3ta² ũ³yhu³lhxot1sxã³ ũ³ha¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 — Je³su²jah³la² hxi²ka² kan²ta³kxi²nẽ³ka³txa² we²txi²ju³ta² yũ³tũ¹xã¹. Ain¹jau³su² ũ³ha¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tai²na² Je³su²jah³la²kxai³ wi¹ko̱³nh²nxa²ha¹te¹ ã³yxo²o³tũ¹nũ²la² ĩ³ton³jah¹la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³in¹ju³ta² ã³wa²su¹txa²ha¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 21 Nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² nxain¹sxã³ he³son³kxi²nyhain¹sxã³ ki³han³jau³su² e³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² Txa²wã¹sũ̱³na² so¹lxi³ hxi²kan¹txi³ ne³wã²na³ain¹te²ju²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³lai²li² a²nũ²khai³xai²la¹wi¹. Hxi²kan¹nxa³wi¹. Nxe³ha²kxai³ Sũ̱³na² ko̱³nxe³te²lo³jah¹lo²su² na³li¹. Nxe³jau³su² ki³han³sxã³ e³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 22-23 Ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ he³son³kxi²nyhain¹jau³su² wi¹ko̱³nh²nũ²la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — He³son³jah³lxin¹jau³xa² ha³ya³kxa² e³li³jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³ka²a³sah¹lxi³wxi¹. Ĩh¹jaut3ta̱³ wãn³txa² wa³sut3jau³la³te²la¹xã³? “Wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³in¹ju³ta² ã³wa²su¹txa²ha¹wi¹.” Nxe³jau³xai²la³ta̱³nxa²: “Ĩ³ton³jah¹lãi³. Ĩ³sa²yxau³sxã³ ã³nxĩ³xi¹sẽ¹li¹.” Nxe³jau³xai²la³ta̱³nxa² nxe²hĩ̱³ji¹wi¹? \v 24 Yxãn¹ta¹ Txai²na² Sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²kah³lo²su² na¹ha²kxai³ wxi²ka¹na¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe³ha²kxai³ ĩ³ton³jah¹lo² ĩ³nxai²na² ĩ³ye³kxi¹nxa²ha¹wi¹. Ĩ³sa²yxau³txi¹. Wxa²sxan¹ka³lo³ai²na² sa²so¹sxã³ ã³nxĩ³txu¹li¹. Nxe³nxa²ha¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 25 Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ ĩ³ton³jah¹la² wa³su³txi³ ĩ³sa²yxau³nũ²la² a²sxa³ka³lo³a² sa²so¹sxã³ ã³nxĩ³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹sũ̱³na² sa²nẽn¹kxi² kãi²non³jau³su² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³ye³kxi²lã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 26 Nxe³ai¹nha²kxai³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³wã̱³wã̱³txi³sxã³ ĩ³ye³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² nũ̱³kxũ̱n³khaix1nxe³sxã³ wi¹lhin¹khai¹nx2na³li¹. Kwẽn¹tai²na¹ ĩ²ki̱³tã³li¹. Yxãn¹ta¹ kxã³nxai³kxai³lu² te²xi²yã¹nxe³ju³ta² ĩ²ki̱³sxai²nxa³tai¹tu³wi¹. Tah¹ hĩ¹na¹ ĩ²ki̱³tã³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Le³vi²ah³la² ĩ³kaix1so¹jau³su² \p \v 27 Hã²wxãn³txa³ Je³su²jah³la²kxai³lu² a³li³xi²nũ²la² a²nũ²a² ũ³yho³hi²ki³ka² so¹kxi²nẽ³jah¹lai²na² Le³vi²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² sxi²ha² ũ³yho³hi²ki³ka² ũ³ha¹thĩ³na² ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te²na² Pu³pli³ka²no² nũ̱³ka̱³txi³su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ta¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ĩ²sxã³ ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: \p — Ã³si³tẽ³kxi²sẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 28 Nxe³ai¹nha²kxai³ Le³vi²ah³la²kxai³lu² a²yen³kxa² whãi²na¹ wxa²wxe²a³nũ²la² ã³si³tẽ³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 29 Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² hã²wxãn³txa³ Le³vi²ah³la² a²sxi²nhãu³a² yain³txa² kãin² we¹tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ Je³su²jah³la²kxai³ wxã³sxã³ ĩ³yain³si¹jau³su² kaix1tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹tãu³a² ũ³yho³hi²ki³ka² so¹kxi²nẽ³tũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹txi³ ã³wxã³ha²kxai³ a²nũ²a² ã̱³xa² ka³lxa¹txi³ nũ¹nain¹sxã³ yai³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 30 Nxe³ain¹nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txi³nãu³a² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² nxain¹sxã³ ju¹ta² ĩ²ain¹sxã³ kãin² ĩ³hi̱³ta³lxi³sxã³ Je³su²jah³la² a²sa³wih³ha³lxa² ĩ³kwa̱i²kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ a²nũ²a² ũ³yho³hi²ki³ka² so¹kxi²nẽ³tũ̱³ka̱³txi³su² ko̱³nxe³ju³ta² kãi³te²su² te²nãu³xa² nxe³te²su² ain¹sxã³ ã³nũ²kxi²sxã³ yain³ni² ĩ³na² nxe³kxah³lxin¹si²li¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 31 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²nyhain¹ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Ne³ka²sa²sa²lxi¹. A²nũ²a² wi¹lain³kxi²nha²te² hi²sen³su² hĩ³ne³kxa² wa³kxẽn³yah³la² ã³ten³te²sxa³yu²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² te²a² so¹lxi³ ã³ten³te²ju²hẽ³li¹. \v 32 Te²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²ai²na²: “Wi¹lhin¹sa³nha¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³a¹ju³ta² yũ²nxa³nha¹.” Nxe³te²su² te²na² ĩ³kaix1so¹ai¹na¹ju³ta² yũ²nxa³wi¹. Yxãn¹tah¹lxa¹ hãi¹sxã³ ko̱³nxe³jah¹la² so¹lxi³ a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ ã³na¹la³kxi²nha²te²su² te²na² so¹lxi³ wxa²wa²su¹tain¹te³lhxã³ ĩ³kaix1so¹ai¹na¹ju³ta² yũ²na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 He³lhxi² yxau³ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 33 Nyhain¹nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³kxi²nyhain¹te³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² sa³wi³ha³lxai²na² sa²kxai³lu² Sũ̱³na² ĩ³ka³li³kxi²te³lhxã³ he³lhxi² yxau³to³hain¹sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxain¹to³lhai¹li¹? Ai¹nha²kxai³ fa³ri³se²a² a²sa³wi³ha³lxa² te²yã¹yxain¹nũ³nhxai²na²hẽ³li¹. Ain¹ta¹ wxa²sa³wi³ha³lxa² hai³txi³ ti³hex1yu̱³nxãn²nxa³wi¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Yxau³nuh¹nx2ta¹tãu³a² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ he³lhxi² yxau³yah³lxin¹ju³ta² wai³nxa³wi¹. A²nxe³ju³ta² in³txa² txu¹ha² so¹nyhu¹kxai²nãn²tu̱³ a²ya̱³la²nãu³xa² ĩ³kaix1so¹yhain¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ju³ta² sa²kxai³lu² a²wẽ³sãi¹yah³la² yxau³ye²yhai¹hĩ¹na¹ ĩ³kaix1so¹ain¹tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ he³lhxi² yxau³ain¹ju³ta² wai³nxa³wi¹. \v 35 Yxãn¹ta¹ yxan¹nãu³a¹ a²wẽ³sãi¹yah³lai²na² so¹kxain¹sxã³ sa²tã³tĩ̱¹kxi²nyhain¹tu¹wi¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ nxe³hĩ¹na¹ a²nũ²a² ĩ³kaix1so¹ain¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ he³lhxi² yxau³ain¹ju³ta² wain³tu¹wi¹. Jã¹nxe³ju³kxai³lu² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txai²na² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² nxain¹sxã³ txa²wã¹yah³la²nãu³xu¹tai²na² wãn³txa² sa²yxo²wet1si¹hain¹jau³su² he³lhxi² yxau³ain¹te²ju²hẽ³li¹. Ne³to³ta¹ txa²sa³wi³ha³lxai²na² sa²kxai³lu² ã³waix3txai¹na¹hĩ¹na¹ so¹lxi³ he³lhxi² yxau³ain¹tu¹wi¹. ówaix3txa¹na¹kxe³su² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ he³lhxi² yxau³ain¹tu¹wi¹. \p \v 36 Nxe³ha²kxai³la¹ ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² wã²la² kwẽn¹ta² yxãi¹ka³lo³a² wi¹ka³lo³a² tẽ³sxã³ ko̱³nxe³ka³lo³a² ã³ten²ti³ka³lo³a² ũ³nhũ²kxi²sxã³ ũh³yxãi¹yain¹te²sxa³yu²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ ũh³yxãi¹yain¹ke³la³te²kxai³ wã²la² wi¹ka³lo³a² ã³kho³te²ju²hẽ³li¹. Jã¹nxe³kxa²yu³su² wã²la² tĩ³ka³lo³la³ ã³sai¹hĩ̱³nx2nxa³wi¹. \v 37 Jã¹nxe³jau³su² yain³txi³yau³xa² txah²yau³xa² hai³txi³ ka³yxuh³xa² wã²lẽ¹na² tĩ³ka³lo³ẽ¹nãn²ta³ ã³nẽ¹na³wi¹sxã³ ũ³wha¹ki̱³te²sxa³yu²hẽ³li¹. ónẽ¹na³wi¹sxã³ ũ³wha¹ki̱³ke³la³te²kxai³ a²yain³txi³yau³xai²na² sa²kxai³lu² wã²lẽ¹nai²li² ĩ³txi³ha̱u³kxi²sxã³ ĩ³khot3sxã³ a²yau³xa² ã³nẽ¹na³hxa³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ha²kxai³ a²yain³txi³yau³xain²txi³ ha³li³hxa³ni² wã²lẽ¹nain²ti³ ã³kho³ti² nxe³te²ju²hẽ³li¹. \v 38 Yxãn¹ta¹ yain³txi³yau³xa² tah²yau³xan²ta³ wã²lẽ¹na² ta²hẽ¹nãu³a² ã³nẽ¹na³wi¹sxã³ ũ³wha¹ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ wã²lẽ¹nai²na² ã³kho³txa³ha²kxai³ a²yain³txi³yau³xa² ã³nẽ¹a³na¹xa³ha²kxai³ nxe³te²ju²hẽ³li¹. \v 39 A²nxe³sxã³ a²nũ²a² vĩn²yau³xa² tĩn³yau³xa² tẽ³sxã³ ĩ³na²ain¹kxai²nãn²tu̱³ tah²jau³xa² ãh¹ ã³te³nain¹te²sxa³yu²hẽ³li¹. Nxe³ha²kxai³lu¹: “Tĩ³yau³xa² ã²la² wi¹na³li¹.” Nxain¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 6 \s1 Sa²ba³to³ nxe³hĩ¹na² a²wa³ka³li³yu³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ kxã³nãu³a² Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxa² whãi²na¹ hai³sxa² ha³nãu³ha² ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹tãu³a² a²sa³wi³ha³lxa² yain³txa³nã̱³kxa² wxa²ni̱²lho¹nũ²la² wxa²ti̱³kxi²sxã³ wxa²ki³ka³tuk1kxa² sai¹sxã³ yai³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Ain¹nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² ĩ²ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yain³txa³nã̱³kxa² wxa²ni̱²lho¹yah³lxi¹lxi¹. Nxe³to³ta¹ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² sa²ba³to³ nxe³tãu³a² a²wa³ka³la² a²yxo²ha³kxa¹ ã³na¹xai³ki̱³te²jai¹ti²tu³wi¹. Nxe³yah³lxin¹ta¹ jau³jau¹xai²na² sa²yxo²ã³yah³lxin¹ten¹tu³wi¹, yain³ti³nã̱³kxa² wxa²ni²lho¹yah³lxi¹nha²kxai³lu¹. Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 3-4 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. Sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxa² ĩ²nx2ti³ta²lu¹wi¹. Ta³vi²yah³lu¹tai²na² he³ha²kxai³ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xu¹tai²na² he³hai¹nha²kxai³ nxain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxain¹tãu³kxai³lu² Sũ̱³na² sxi²ha² ã³wih¹nũ²la² yain³tũ̱³xai²na² Sũ̱³na² ũ³yho³hi²tũ̱³xai²na² wxa²so¹sxã³ ĩ³yain³kxain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. A²nxe³tũ̱³xai²na² Sũ̱³na² sxi²ha² hau³ko³tũ̱³ka̱³txai²na² so¹lxi³ yain³tũ̱³su² ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³ yai³nain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \p \v 5 Nxe³na¹kxa²yu³su² Txai²na² Sũ̱³na² Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³la³sa²kah³lo²na¹xai²na² sa²ba³to³ nxe³ti³xa² a²wa³kxẽn³yah³lo²sa¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 A²nũ²a² hxi²yã³nãn³ta³kxi²ha²kxai³ we²txi²jau³su² \p \v 6 Hã²wxãn³txa³ ãh¹ sa²ba³to³ nxe³ti³xa² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² ã³wih²xi²nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³to³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² in³txa² a²hxi²wi¹nẽ³tãu³a² hxi²yã³nãn³ta³kxi²sxã³ ã³wih¹sxã³ ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7 Fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² wxã³sxã³ ã³wih¹hi² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² wxã³sxã³ ã³wih¹hi² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te²nãu³xai²na² sa²kxai³lu² hxi²we²txi²ju³ta² ĩ²te³lhxã³ wahx3nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ ko̱³nxe³thin¹sxã³ he³son³kxi²nhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Sa²ba³to³ nxe³ki̱³tãu³a² hxi²we²txi²kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxa² sa²yxo²ã³kxi³ju³ta² ĩ²ki̱³txai²li¹. Nxe² ko̱³nxe³ti³ he³son³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 8 Nxa²ha¹te¹ he³son³kxi²nyhain¹jau³xa² Je³su²jah³la²kxai³lu² a³la³kxi²ha²kxai³ hxi²yã³nãn³ta³kxi²jah¹la² e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³sa²yxau³sxã³ ã³wxãx3txu¹li¹. Nxe³jau³su² nũ²la² in³txai²li² ĩ³sa²yxau³sxã³ ã³wxã³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 9 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³la¹: \p — Ne³kxa²sah¹lxi³sa²lxi¹. Sa²ba³to³ nxe³ti³xa² wi¹lo²la³kxi²ta̱³nxa² ko̱³to²la³ki²ta̱³nxa² ĩh¹ju³ta² wai³nhĩ̱³te²la¹xã³? Te²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² su²lhã³ta̱³nxa² we²txi²ta̱³nxa² ĩh¹ju³ta² wai³nhĩ̱n³te²la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 10 Ai¹nha²kxai³la¹ ĩ²sa²sai¹ain¹ka³tu̱³ in³txai²li² e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³hxi²sin²nha²si¹hain¹jau³kxai³lu¹. Nxe³ha²kxai³ ĩ³hxi²sin²nha²sxã³ we²txi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² he³son³kxi²nyhain¹tũ̱³ka̱³txin³ti² kãin² ĩ³a̱n³ta³kxi²sxã³ ĩ³ye³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxet3sxã³ Je³su²jah³la² su²lhã³hĩ̱³ki̱³te³ji¹ku¹. Tũ̱¹ka̱³txai²li² nxe² e³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² sa³wi³ha³lxa² ĩ³kaix1so¹jau³su² \p \v 12 Hã²wxãn³txa³ Je³su²jah³la²kxai³lu² wã³la³ka³txa² ka³la³ta¹hxai²hẽ¹la², Sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²te³lha³ka². Nxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² e³kxa³lan²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 13 Nxe³nũ²la² a³lan²ni²nũ²la² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³kaix1ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² a²sa³wi³ha³lxa² hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²hait1so¹xi²nũn³tũ̱³ka̱³txa² ĩ²sxã³ sa²so¹te³nah¹lxi¹: \p — Sa²si¹hã³nx2ta¹tũ̱³ka̱³txi³syah¹lxin¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 14 Nxe³ha²kxai³la¹ tũ̱¹ka̱³txai²li² ĩ³yĩ¹li²jau³xa²sa¹ Si³mãu²ah³lo²su² ha²kxai³ a²nxe³jah¹la² ĩ³lxa² ã̱³xai²na² Pe²jah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lo²kxai³lu² a²lon³yah³la² Ãn³tre²ah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³sxã³ Ti³a²kah³lo²su² ha²kxai³ Jo³ãu²ah³lo²su² ha²kxai³ Fi³li²pah³lo²su² ha²kxai³ Bar³to³lo³me²ah³lo²su² ha²kxai³. \v 15 Ma³te²ah³lo²su² ha²kxai³ To³me²ah³lo²su² ha²kxai³ Ti³a²kah³lo²su² ha²kxai³ a²nxe³jah¹lai²li² au³fe²ah³la² ki³lha³lhxu² ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³sxã³ Si³mãu²ah³lo²su² ha²kxai³ a²nxe³te²a² ã̱³lxi³sxã³ Se³lo²ti³ nũ̱³ka̱³txi³si²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 Jã¹nxe³sxã³ Ju³ta²sah³lai²na² ha¹lo³ta³lxi³sxã³ ka³na³ki² te²a² Ti³a²kah³la² ki³lha³lhxu² ha²kxai³ ã̱³xai²na²su² Is³ka³ri³o²jah³lo²su² ha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te²nãn²tu̱³ kxã³nãu³a¹ Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³ki³ha¹kxi²jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ki³ha¹kxi²sxã³ a²nũ²a² ko̱³nxe³thin¹tũ̱³ka̱³txa² ã³yã³yũ¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² a²yxo²ha³kxa¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ĩ²sxã³ sa²so¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ĩ³tih³nxe³jau³su² \p \v 17-18 Nxe³nũ²la² ĩ³kaix1so¹ta³lun²nũ²la² a³ka³nxain¹tãu³a² wã³la² yxe²ta²wau³waun³ju³ta² ã³yit1tãu³a² a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ nũ²kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ju³te²a²ko³xan¹te²a² wxã² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹te²a² wxã² ĩ̱³ye³nai²na² yxo²ka³teh³xan¹ko³xa² a²sxi²je³nai²na²sa¹ Ti²ro³thĩ³nãn¹te²a² wxã² Si³tõ²thĩ³nãn¹te²a² wxã² nxe³ai¹nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²te³lhxã³ nũ²kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³lu¹ ĩ³ta³ka³txa² ĩ³ton³te²a² we²txi²ju³ta³nũ³a² wah³nxa³kxi² a²ko̱³nxe³te²a² a²yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³wi¹sxa³te²a² nxũ²kwa̱i³li³si¹jau³nũ³su² wah³nxa³kxi² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 19 Nxe³ai¹nha²kxai³ wxa²wxai³sai³nain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²hãi¹nxe³ti³xa¹ we²txain¹ta¹hxai²hẽ¹la², Je³su²jah³la² wa³nxĩ¹nha²kxai³la². \s1 A²nũ²a² ka³lih³kxi²jau³nũ³su² \p \v 20 Ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ²sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \q1 — Nxex3jah³lxi³wxi¹. Yen³kxi³txa¹nxa²lxi³ji¹wi¹? Nxe³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ kxãn³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³a² yxau²xai³yah³lxin¹tu¹wi¹. \q1 \v 21 Ãh¹jau³xa²sa¹ hĩ¹na² he³ja³lu¹nxa²lxi³ji¹wi¹? Nxe¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ kxãn³nãu³a² ũ³kxi¹nx2ti³tu¹wi¹. Hĩ¹na² kãin² na̱n³yah³lxin¹ji¹wi¹? Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ kxãn³ton³sxã³ kãin² ka³lxi¹yhah³lxin¹tu¹wi¹. \m \v 22 Sa²yxo²wet1sah¹lxin¹te² ĩ³nxai²na² ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ kxãn³ton³sxã³ ĩ³a̱n³ta³kxi¹nx2txai¹nha²kxai³ ã³ten³nxa²lxai¹nxa³ha²kxai³ ko̱³nxe³ti³hi¹txa²txi³si¹hain¹jau³su² ha²kxai³ ha³ya³kxa³ti³lo³txa²tai¹nha²kxai³ nxe³nx2tain¹tu¹wi¹. \v 23 Nxe³nx2tain¹kxan²ti³nũ¹ kãin² ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³nx2tain¹kxa² yã¹nxe³sxã³ yãn³tai²na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³nũ̱³ka̱³txu¹tai²na² nxe³nyhain¹to³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Jã¹nxe³nx2tain¹ju³kxai³lu² ka³lxi¹sxã³ a³li²sin³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³nx2tain¹sxã³ khãuh³lxa³txi³yhah¹lxin¹kxa² yo³ha² wi¹ju³ta² kãin² yũ³nx2ti³tu¹wi¹. \q1 \v 24 Yxãn¹ta¹ yen³kxi³te² ĩ³nxai²na² hĩ¹na² so¹lxi³ ka³lih³khaix1yah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ kxã³ton³sxã³ ĩ³ãin²ta³kxi¹nx2ti³tu¹wi¹. \p \v 25 Te²yã¹nxe³sxã³ yain³txa² kãin² yũh³te² ĩ³nxai²na² hĩ¹na²kxai³ ka³lih³yah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ kxã³nãu³a² he³ja²lun¹ti³nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³nx2ti³ha²kxai³ ye³khãuh³lxa³thi¹yah³lxin¹tu¹wi¹. Te²yã¹nxe³sxã³ hĩ¹na²kxai³ kãin² ka³lxih¹te² ĩ³nxai²na² ka³li³yhah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ kxã³nãu³a² ãin²ti³sxã³ nã̱n³yah³lxin¹tu¹wi¹. \m \v 26 Te²yã¹nxe³sxã³ hĩ¹na²kxai³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ wi¹le³nx2ti³na³li¹. Nxe³nx2ti³kxa² yã¹nxe³ju³ta² kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³ki³lxo³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² te²yã¹nxe² kãi³ũ¹nyhain¹to³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \s1 A²nũ²a² a²ko̱¹ko̱¹nãu³xa² a³lxain¹ki̱³jau³su² \p \v 27 Nxa²ha¹te¹ ne³ka²kxi²syah¹lxin¹te² ĩ³nxai²na² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹tu¹wi¹. Wxa²ko̱¹ko̱¹nũ̱³ka̱³txa² a³lxi¹tai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Ĩ³a̱n³ta³kxi¹nx2tain¹te²su² te²a² ĩ³wa²lũ³xi²sxã³ ĩ³a̱n³ta³kxi²nxãn²nxa³sxã³ wi¹la³ kãi³ũh¹txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \v 28 A²nũ²a² ko̱³nxe³te²lo³txa²tain¹kxan²ti³ wi¹la³te²lo³txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũh¹nx2tain¹kxan²ti³ Txa²wã¹sũ̱³na² nxe² ĩ³ye³kxi²txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe²e³kxain¹yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² nex3txi¹. Tũ̱¹ka̱³txai²li² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũ¹sain¹na²hẽ³li¹. Nxe³sain¹kxan²ti³ wi¹lĩ²txai¹nhẽ³li¹.” Txa²wã¹sũ̱³na² nxe³txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \v 29 Te²yã¹nxe³sxã³ wxa²ne³su²nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²ne³ha³tih³nãu³a² ã³na̱³wa³ti̱³tũ¹txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Wxa²wã²la²ka³lo³a² wi²kxi²nhãn¹ka³lo³a² kãi³kxi¹nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²ha³la³sẽ³nãn¹ka³lo³a² a³lxi²yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 30 Te²yã¹nxe³sxã³ wxa²yen³kxa² yxo²kwa̱in³kxi¹nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ ũ³hũ¹txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ũ³hũ¹xi¹nx2ti³si¹hain¹jau³su² ĩ³ye³kxain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 31 A²nxe³ju³ta² a²nũ²a² wi¹lo²la³kxi¹nx2tain¹ju³ta² ten³nxa²lxi³kxa² yã¹nxe³sxã³ kãi³ũh¹txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \p \v 32-35 A²nũ²a² a³lxi¹nx2tain¹te²na² so¹lxi³ ĩ³wa²lũ³xi²sxã³ a³lxain¹yah³lxin¹ji¹wi¹? A²nũ²a² wi¹kãi³ũh¹nx2tain¹te²na² so¹lxi³ ĩ³wa²lũ³xi²sxã³ wi¹kãi³ũ¹hain¹yah³lxin¹ji¹wi¹? A²nũ²a² kãin² yen³kxih³te²a² so¹lxi³ kwa²ũ³hũ¹ain¹yah³lxin¹ji¹wi¹? Nxe² kãi³ain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. A²nũ²a² ko̱³nxe³thin¹te²a² ju¹tai²na² a²yxo²ha³kxa¹ te²yã¹nxe² kãi³ai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² wxa²ko̱¹ko̱n¹nũ̱³ka̱³txa² a³lxi²nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Wi¹kãi³ũh¹txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Yen³kxa² wã²nxũ̱h¹ ũ³hũ¹nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Ũ³yho³hxi¹nx2tain¹ju³ta³nũ³a² ne³wa³kon³nyhah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ oh³nãu³nũ¹ka³na¹ wi¹kãi³yah³lxin¹kxa² yo³ha² kãin² yũ³nx2ti³tu¹wi¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ti² Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹lai²na² a²ki³lha³nãu³su² ti³hi¹txa²ti³tu¹wi¹. Nxe³ha²kxai³ te²yã¹nxe³ju³tai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² kãi³jah¹lo²su² hxai²na²hẽ³li¹. \v 36 Jã¹nxe³jut3su² Txa²wã¹wĩ³na² Si³yxau³jah¹la² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³te³lhxã³ wi¹ju³ta³lo³tẽ³na³li¹. Nxe³nẽ³kxa² yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² ã̱³xai²na² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³jah³lxin¹sxã³ wi¹ju³ta³lo³txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \s1 Ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li² waun¹nyhu¹kxi³jau³su² \p \v 37 A²nũ²a² ã̱³xai²na² ko̱³nxe³ti³ ju³ta² a³ya³txi²yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³yah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ ju³ta² a³ya³txi¹nx2tai¹nxa³lho³li¹. Jã¹nxe³ju³kxai³la¹ a²nũ²a² ã̱³xai²na² kãi³ain¹ju³ta² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹lai¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³yah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2tai¹nxa³lho³li¹. Te²yã¹nxũn³sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ũh¹nx2tain¹ju³ta² ne³wã²na³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ne³wã²na³nx2tain¹nũn³tu¹wi¹. \v 38 A²nũ²a² yen³kxi³txa²te²su² te²a² wxa²yen³kxa² wã²nhũ¹ah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² yen³kxa² wã²nhũ¹nx2ti³nũn³tu¹wi¹. Nxe³sxã³ yen³kxa² ka³lxa¹txi³ tẽ³sxã³ wxa²hxi²ka² ũ³hxi²kũ²xai³nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³sxã³ hxi²kan¹txi³ hxi²tẽ³nyhah¹lxan³so³li¹, yen³kxa² ka³lxa¹txi³ hũ¹nx2ti³ha²kxai³la². Nxe³ju³kxai³lu² hxi²kxã̱u³ti²la³nxa³nha²sxã³ o²la³kxi²nyhu¹ah³lxin¹kxa² yã¹nxe² Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²kxã̱u³ti²la³nxa³sxã³ kãi³ũh¹nx2ti³tu¹wi¹. ówa²to²hi² kãi³ũh¹nx2ti³tu¹wi¹. \p \v 39 Ãh¹lxi³sxã³ ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² ye³han³jah¹la² yã¹nx2na³li¹. Nxe³sxã³ a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² ye³han³tũ̱³ka̱³txa² ne³ka³ta² ĩ³hau³ko³kxain¹sxã³ ai³kxai²nãn²tu̱³ kxĩh³nxẽ¹na² ne³ka³ta² ai³jah¹lai²li² a³hi² ĩ³hi²tain¹tũ̱³ka̱³txa² a³hai¹ni² nxe³yain¹tu¹wi¹. \v 40 Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² a²nũ²a² a²hoh³lxi³su² te²a² hxi²kan¹na³li¹. Yxãn¹ta¹ a²hoh³lxi³su²nxa³te²a² hxi²ka¹nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ tih³xain¹nũ³nhĩ¹na¹ a²hoh³lxi³su²nũn³tu¹wi¹. Nxe³sxã³ hxi²kan¹nũn³tu¹wi¹. \p \v 41 Wxa²wã³tã̱³xa² ko̱³nxe³ti³ kãi³jut3su² ju³ta² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² kãin² wa³to²hi²na³li¹. Nxe³yah³lxin¹ju³ta² wai³nxa³wi¹. A²nxe³ju³tai²na² yã¹nx2na³li¹. Wxa²wã³tã̱³xai²li² hi³a² sĩ̱³na² ye³we²kxe³su² yũ³hĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³yãn¹ta¹ hi³sa³ka³txa² ã³ye³wau¹kxi²nha²hĩ̱³nxa¹lxi¹. Nxe³kxe³su² wxa²ẽ¹nãn¹jau³kxai³lu²: “Txa²wã³tã̱³xai²li² hi³a² sĩ̱³na² sa²ye³sai¹kxi²na¹tũ¹xã¹.” Nxe³yah³lxin¹jau³su² yxãn¹ta¹ hi³sa³ka³txa² ã³ye³wau¹kxi²nha²kxe³su² ĩ²nyhah¹lxan³kxe³su² wai³nhĩ̱³nx2nxa³wi¹. \v 42 Nxe³sxã³ wxa²wã³tã̱³xai²li² e³kxain¹yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Hi³a² sĩ̱³na² sa²ye³sai¹kxi¹sĩn¹nxa²ha¹tu¹wi¹.” Nxe³yah³lxin¹jau³su² yxãn¹ta¹ hi³sa³ka³txa² ã³ye³wau¹kxi²nha²kxe³su² yũ³yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. Nxe³yah³lxin¹ju³kxai³lu² wxãi²li² wi¹lhin¹ki³lxo³jah¹lo²su² yah³lxi¹lxi¹. Hi³sa³ka³txa² sa²ye³sai¹nhat1jah³lxi³sã²nhẽ³li¹. Nxe³sãn²nũ²la² wi¹lĩ²nha²sxã³ wxa²wã³tã̱³xai²li² hi³a² sĩ̱³na² sa²ye³sai¹kxi²nyhah¹lxin¹tu¹wi¹. \s1 Hi³a² ne³ka² a²nxã̱³kxa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 43 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² hi³sa³ka³txa² wi¹ka³txai²na² sa²kxai³lu² hai³txi³ ko̱³ta³nxã̱³kxa² ã³nxã̱³ki²te²sxa³yu²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ hi³sa³ka³txa² ko̱³ka³txai²na² sa²kxai³lu² wi¹ta³nxã̱³kxa² ã³nxã̱³ki²te²sxa³yu²hẽ³li¹. \v 44 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² hi³sa³ka³khai³xa² yxo²ha³kxa¹ ã³nxã̱³kxi³khai³xa² so¹lxi³ nxã̱³kxi³te²ju²hẽ³li¹. Fi²ko²nxã̱³kxa² kwa²hi³sa³kax3khai³xa² ã³nxã³kxi²te²sxa³yu²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu¹ u²va²ki³a² kwa²hu³kxẽ¹ha² kũh²sxa³te²sxa³yu²hẽ³li¹. U²va²kxẽ¹ha² so¹lxi³ kũh²sxa³te²ju²hẽ³li¹. \v 45 Jã¹nxe³ju³kxai³la¹ a²nũ²a² wi¹lhin¹te²a² a²ẽ¹nãu³ai²na² wi¹lhi¹nha²kxai³ wi¹lo²la³kxi²te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ain¹ta¹ a²nũ²a² ko̱³nxe³thin¹te²a² a²ẽ¹na² whãi²na¹ ko̱³nxe³thi¹nha²kxai³ wi¹lo²la³kxi²nha²te²sxa³yu²hẽ³li¹. Nxe³ju³kxai³lu² a²ẽ¹nãn¹jau³khai³xai²na² so¹lxi³ a²yxo²khai³xa² ĩ³ye³kxi²te²ju²hẽ³li¹. \s1 Sxi²ha² si³tah³nãu³a² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 46 Nxe³ain¹nxa²ha¹te¹ e³kxi²sah¹lxin¹jau³kxai³lu¹: “Txa²hxi²kan¹jah¹lo²si¹lxi¹.” Sah¹lxin¹tai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ txa²wãn³txa² sa²yxo²wet1sah²lxan³ji¹wi¹? \v 47-49 Ne³ka²sah¹lxi³wxi¹. Hĩ¹na² ĩ³yau¹ũ¹nx2ta¹jau³xa² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹tu¹wi¹. A²nũ²a² sxi²ha² txon³te³lhxã³ ain¹nũ²nhai¹. Ain¹ka³tu̱³ta¹ ka³wã³lxa³ nxe³ku̱²nxa² a̱u³txi³ wxa²xu³sxã³ ũh³ya³lã̱ux3sxã³ kan²txi³ ũh³wxe³ain¹nũ²nhai¹. Hã²wxãn³txa³ ka³wã³lxa² hũx1kxan²ti³ a³hi²yai¹nxa³nu²nhai¹. Jut1ai²li² a²nũ²a² yãx1nhĩ̱³nx2na³li¹. Txa²wãn³txai²na² ain³kxi²sxã³ sa²yxo²we¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³jah¹lai²li² a²nũ²a² yã¹nxai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. Hai³txi³ yxo²ĩ²sxã³ hxi²tha²on³te²sxa³yu²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ Txa²wãn³txa² ain³kxi²sxã³ sa²yxo²ã³ain¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ã̱³xa² yã¹nxai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³te²na²sa¹, a²nũ²ai²li² sxi²ha² txon³nũn³nũ²nhai¹. Yxãn¹ta¹ jah¹lai²li² hai³txi³ a̱u³txi³ ũ³si³wxe²nxa³nũ²nhai¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² hã²wxãn³txa³nũ² ka³wã³lxa² hũx1thĩ¹na² a³hi²sxã³khox3je²nũ²nhai¹. Nxe³ju³tai²li² a²nũ²a² yãx1hĩ̱³nx2na³li¹. Txa²wãn³txa² sa²yxo²ã³te²su² te²a² te²yãx1hĩ̱³nx2na³li¹. Yxo²ĩ²sxã³ hxi²tha²on³te²ju²hẽ³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 7 \s1 So³ta²to²jah¹la² sa³wi³sa² ĩ³ton³te²a² we²txi²jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ tũ̱¹ka̱³txai²na² e³kxi²ta³lun²ka³tu̱³ Ka³far³na³ũ²thĩ³na² ai³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Ain¹tãu³a² Ro³ma²no² nũ̱³ka̱³txa² so³ta²to² a²wa³kxẽn³yah³la² yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te²a² sxi²hẽ¹nai²na² a²sa³wi³sa² ĩ³ton³sxã³ ya³lu²kxi²te³lhxã³ sxa³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3 Ai¹nha²kxai³ a²sa³wi³sa² a³lxi²ha²kxai³ Je³su²jah³la² ya̱u³son³jau³xa² ain³kxain¹ka³tu̱³ Ju³te²a² yah³la²nãu³xa² sa²si¹hã³ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² wxã³te³lhxã³ nxũ²nhai¹. Jau³xa³ ain³kxi²na¹wi¹. Tãu³a² ai³jah³lxi³sxã³ ne³khauh²jah³lxi³hẽ¹li¹. Ne³khau²hah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³ye³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Ĩ³ye³kxah¹lxin¹te³nah¹lxi¹: “Jah¹la² sa³wi³sxa² ĩ³ton³kxi²sĩn¹na³li¹. Nxe³kxe³su² hxi²waun³ta³kxi²nha²sĩn¹na²li¹. Nxe³sĩn¹sxã³ wxã³sxã³ we²txi²si¹nxain¹sĩn¹jau³su² ĩ³ye³kxi²sain¹sĩn¹na²li¹.” Nxe³na¹jau³su² ĩ³ye³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 4-5 Nxa²ha¹te¹ yah³la²nãu³xa²kxai³lu² a³li³ain¹nũ²la² Je³su²jah³la² ne³khau²hain¹nũ²la² win¹ta²jau³lxi³ ĩ³ye³kxah²lxi³te³nah¹lxi¹: \p — Nxex3si¹lxi¹. Je³su²jah³lãi³. Jah¹lai²li² wi¹lhin¹khaix1sĩn¹nhxai²na²hẽ³li¹. Txa²nũ̱³ka̱³txa² a³lxi²sa²sĩn¹nhxai²na²hẽ³li¹. Nxe³ha²kxai³ sxi²ha² a²nũ²kxi²nha¹thĩ³na² txon³kxi²sain¹sĩn¹na²hẽ³li¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² jah¹la² wi¹lhin¹sxã³ ain³kxi¹txai¹nhẽ³li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Ai¹nha²kxai³ ne³khauh²sxã³ ã³sa²so¹sxã³ tẽ³xĩ³xain¹nxa²ha¹te¹ jah¹la² sxi²ha² ya̱u³son³nũ²la² so³ta²to² wa³kxẽn³yah³la² sa³wi³sa² ã̱³xa² ĩ³hen³txain¹te³lhxã³ sa²si¹hã³ta¹hxai²hẽ¹la². Sa²si¹hã³te³nah¹lxi¹: \p — Nxex3sa²lxi¹. Txa²sxi²ha² wxã³txa³hẽ¹li¹. Txai²li² wxa²ye³na² kãin²sa²nxa³wi¹. Txa²sxih²nãu³a² wxã³sxã³ ã³wi¹hin¹ju³ta³nũ³a² ãu²li²sa³nhai¹. \v 7 Nxe³sa³ha²kxai³ wxã³sxã³ ã³tĩ̱³nxa²sxã³ ĩ³ye³kxi¹nxa²ha¹ju³ta² ãu²li²sa³nhai¹. Nxe³sa³ha²kxai³la¹ hãi¹nxe³sxã³ wãn³txa² u²lxi³ ĩ³ye³a³na¹in¹kxai²nãn²tu̱³ txa²sa³wi³sai²na² we²txi²tu¹wi¹. \v 8 Jã¹nxe³na¹jut3su² te²yã¹nxũn³na¹wi¹. Hxi²kan¹jah¹lo²su² yũ³sa²nũ³nha²kxai³ sa²yxo²wet1sain¹tũ̱³ka̱³txa² yũ³nũ³na¹ha²kxai³ te²sa¹wi¹. Nxe³sxã³ txa²sa³wi³sai²na² ai³si¹ha¹jau³su² ĩ³ye³kxi²na¹kxai²nãn²tu̱³ ai³hĩ̱³nx2na³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ txa²sa³wi³sa² ã̱³xai²li² wxã³si¹jau³su² ĩ³kaix1so¹na¹kxai²nãn²tu̱³ ya²la³tu̱³ ã³wxã³hĩ̱³nx2na³li¹. Te²yã¹nxũn³sxã³ txa²wa³ka³lxah³la² wa³kon³si¹ha¹jau³su² ĩ³ye³kxi²na¹kxai²nãn²tu̱³ ya²la³tu̱³ wa³kon³kxi²sai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. Te²yã¹nxũn³te²sa¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 9 Nxa²ha¹te¹ jau¹xai²na² ain³kxi²nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ã³yxo²o³tũ¹nũ²la² tũ̱¹ka̱³txa² ã³nhi²tain¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ju¹tai²na² sa²kxai³lu² jah¹la²nũ¹tai²li² ĩ²sain¹te²sai¹nxa³nũ²nhai¹. Nxe³ta¹ yxo²ĩ²sain¹nũ²nhai¹. Yxãn¹ta¹ I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² a²yxo²ha³kxa¹ hxi²ka¹na¹ju³ta² ye³ka³lxa¹txi³ ĩ²sai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ kũ³we²ki²la² yxo²ĩ²sai¹nhxai²nxa³hẽ³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 10 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxa² sa²kxai³lu² so³ta²to² wa³kxẽn³yah³lai²na² sxi²ha² wa³lxai¹nhĩ¹na² ĩ³ton³jah¹la²kxai³ we²txi²ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Wẽ³sa² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²jau³su² \p \v 11 A³lan²nũn³tãu³a² Na³ĩ²thĩ³na² Je³su²jah³la²kxai³lu² ai³ta¹hxai²hẽ¹la². Ai³tãu³ãn²tu̱³ a²sa³wi³ha³lxa² ã³si³tẽ³kxi² a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ ã³nhit1txi² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 12 Yãn³txai²na¹ sxi²je³nãn¹ta¹ka³lxu³su² a²wẽ³sa² ka³na³ka³na³jah¹la² so¹lxi³ a³li³lah¹ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³ tu¹hai²na² a²wẽ³sãi¹yah³la² ya³lu²ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³nũ² in³txa² wẽ³sa²kxai³ sa³nxe³la³kxi³lo³nhĩ¹na² ya³lu²nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². Ya³lu²kxan²ta¹ in³txai²na² kwẽn¹ta²kxai³ ya³lu²jah¹lai²li² ki³li³la³kxi² sa²so¹sxã³ a³li³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ai¹nha²kxai³ sxi²je³na² yxau³tũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹txi³ ã³nhi¹nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ónhi¹nyhain¹sxã³ sxi²je³na² ã³ya̱u³so³nhĩ¹na¹ a³li³tũ̱³ka̱³txin³ti² ĩ³ha¹txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 13 Ĩ³ha¹txain¹nũ²la² Je³su²jah³lo²kxai³lu² ĩ³yan³ta³kxi²nha²sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³nã̱n³ta̱³nxi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 14 Nxe² e³kxi²ta³lun²nũ²la² hi³a² ka³lo³ẽ¹na² kwã̱³kxẽ¹na² ya̱u³son³kxi²nũ²la² wxa²wxai³sain³nũ²la² ki³li³la³kxi² sa²so¹tũ̱³ka̱³txa² ã³yit1tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ya³lu²jah¹la²kxai³ ĩ³ye³kxi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Nxex3txi¹. Ĩ³sa²yxau³txi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 15 Nxa²ha¹te¹ ya³lu²jah¹la²kxai³ kwẽn¹tai²na¹ ĩ³sa²yxau³nũ²la² ĩ³ye³ã³si³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² in³txai²li² kwẽn¹ta² ka³te̱n³si²jah¹lai²na² sa²kxai³lu² wi¹lxo³kxi²nha²sxã³ a²hã³ka³na² sxi²ha² ã³wa̱³li²ta¹hxai²hẽ¹la². Ũ³hũ¹xi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 Jã¹nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ti¹ tũ̱¹ka̱³txai²na² kãin² on²tain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² kãin²khaix1nx2na³li¹. Wi¹lĩ²nẽ³lain¹na³li¹. Nxe³nẽ³lai¹nha²kxai³ Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹la² wxi²kan¹khaix1te²a² ĩ³sa²si¹hã³nẽ³lain¹na³li¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 Jã¹nxe³ain¹jut3su² jau¹xai²na² u²lxĩ³hen³txi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ju³te²a²ko³xa² yxo²ha³kxa¹ a²wa³kã¹ko³xa² yxo²ha³kxa¹ nxe³jau³jau¹xa² ha³ta̱³nxe³ye²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²na² wãn³txa² ĩ³wã̱³txi³jau³su² \p \v 18 Nxa²ha¹te¹ ju¹tai²na² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ²ain¹nũ²la² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 19 Ain¹nxa²ha¹te¹ Jo³ãu² Ba³tis²jah³la²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² ha¹li¹ ĩ³kaix1so¹nũ²la² sa²si¹hã³ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lai¹tã³ nxe² ĩ³wã̱³txi³txai¹ya³hẽ¹li¹. “Je³su²jah³lãi³. Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³u¹tai²na² ĩ³sa²si¹hã³ũ¹sa³nxa²sĩn¹jah¹la² nhĩn¹ji¹wi¹? Nxe²nxã³kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ã̱³xa² wah³nxe³sa²si¹sĩn¹te³lin¹ji¹wi¹?” Nxe³txai¹ya³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 Nxa²ha¹te¹ a³li³ya³nhũ²la² Je³su²jah³la² ya̱u³so³nain¹nũ²la² ĩ³ye³kxi²ya³te³nah¹lxi¹: \p — Nxex3txi¹. Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² ĩ³wã̱³txi¹nxa²si¹sain¹sĩn¹jau³su² e³kxi²sain¹sĩn¹te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³u¹tai²na² ĩ³sa²si¹hã³ũ¹sa³nxa²sĩn¹jah¹la² nhĩn¹ji¹wi¹? Nxe²nxã³kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ã̱³xa² wah³nxe³sa²si¹sĩn¹te³lin¹ji¹wi¹? Nxe³tai¹ya³hẽ¹li¹.” Nxe³sain¹sĩn¹na²hẽ³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 21 Nxe³ain¹ti̱³kxai³lu² Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² a²nũ²a² ĩ³ta³ka³txa² a²yxo²ha³kxa¹ ã²la² we²txi² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³li³si¹jau³su² ã²la² kwa³na³i² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 22 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxex3jah³wxi¹. Ju¹tai²li² kwẽn¹ta² ĩ²yah³hin¹ju³ta² wãn³txai²li² kwẽn¹ta² ain³kxa¹hin¹jau³xa² ĩ³hen³txi³ja¹hẽ¹li¹. Nxe³ju³ta²sa¹: Ye³han³te²su² te²a² ye³we²txi²ha²kxai³ ha³lxu³ha² ai³te²su² te²a² a²yu³wi¹lha²kxai³ a²nũ²a² khon³ta³kxi²sxã³ ka̱³lã̱un³ta³kxi²te²su² te²a² we²txi²ha²kxai³ a²ne³nxẽ³na² ne³ka³tũ³te²su² te²a² nxe³we²txi²ha²kxai³ a²nũ²a² ya³lu²te²su² te²a² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ha²kxai³ a²nũ²a² yen³kxi³txa²te²su² te²a² Sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² wa³hxa² ã³wa²su¹ti³hit1tain¹ju³ta³nũ³a² nxe³jau³xan²tu̱³ ĩ³hen³txi³nyhai¹nha²kxai³ nxe³jau³su² ha³kxa¹ ĩ³hen³txi³ja¹hẽ¹li¹. \v 23 Txa²wãn³txa² ĩ³wã̱³wã̱³txi³sxã³ sa²yxo²ã³sai¹nxa³te²su² te²a² wi¹lhin¹khaix1xain¹na³li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 24 Nxa²ha¹te¹ ain³kxi²yah³nũ²la² ĩ³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ã³sa²wa³ti̱³nxa²xi²sxã³ a²nũ²a² ã³si³tẽ³la³kxi² te²nãu³xa² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai¹tã² ai³sxã³ ĩ²yah³lxi¹nhĩ¹nai³tã² ĩh¹nxe³te²he³la³kah³la³ ĩ²te³lhxã³ ai³lyah³lxin¹thai¹li¹? Ka³tĩ³ka³ti²nxã³nxa² kwa² sa³xit3sxã³ sa²hai³hain³jut3sũ̱³nxe² a²nũ²a² ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²sain¹jah¹la² ĩ³te³lhxã³ ai³lyah³lxin¹thai¹li¹? \v 25 Nxe²nxa³kxai²nãn²tu̱³ ĩh¹te²he³la³kxah³la² ĩ²te³lhxã³ ai³lyah³lxin¹thai¹li¹? A²nũ²ai²na² yen³kxih³jah¹la² wã²la² a³lxi²khai¹nxe³ka³lo³a² au³khai¹nxe³ka³lo³a² wi¹khai¹nxe³ka³lo³a² ĩ²te³lhxã³ ai³lyah³lxin¹thai¹li¹? Nxẽn²nxa³wi¹. A²nũ²a² wã²la² wi¹khaix1ka³lo³a² wih²kxi²nha²te²he³la³kxa² a²nũ²a² sxi²ha² kãin² te²si³yxau³kxah³la² sxi²ha² so¹lxi³ yxau²xai³lain¹te²jai¹ti²tu³wi¹. \v 26 Nxe²nxa³kxai²nãn²tu̱³ ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ ai³lyah³lxin¹thai¹li¹? Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹la² ĩ²te³lhxã³ ai³lyah³lxin¹thai¹li¹? Jau¹xai²na² wain³jau³xai²la¹wi¹. Yxãn¹ta¹ ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txa² ã³wa²to²hi²sxã³ yxau²sa²tẽ³jah¹lai²la¹wi¹. \v 27 Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² jau³xau³hxai²tẽx1 jau³xu¹tai²na² nxe³nẽ³te³nah¹lxi¹: “Ne³ka²a³sah¹lxi³wxi¹. Txa²sa³wit3su² ne³ka³ta²nxa²sxã³ ĩ³sa²si¹hã³a¹tu¹wi¹. Nxa¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a²nãu³xa² ĩ³tih³nxain¹tu¹wi¹. Txa²wãn³txa² Hxi²kan¹txa² Si³yxau³tãu³lo³jah¹lo²sih¹nxa²ha¹jau³su² nxe³jau³xai²na² ĩ³hau³ko³tain¹tu¹wi¹.” Nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. \p \v 28 Jã¹nxa¹jau³su² ya²la³tu̱³ e³kxi¹nx2ta¹wi¹. Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²nãn¹jau³xai²na² wxi²kan¹jau³xai²la¹wi¹. Yxãn¹ta¹ Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² wãn³txa² ĩ³tih³nxe³jau³xai²na² wxi²kan¹sxã³ wa³to²hi²na³li¹. Nxe³kxan²ti³nũ¹ Txa²sa³wi³ha³lxai²na² hxi²kan¹tũ̱³ka̱³txi³sai¹nxa³kxan²ti³nũ¹ wãn³txa² ĩ³hen³txi³si¹hai¹na¹jau³xai²na² wxi²kan¹sxã³ wa³to²hi²sa²tẽ³na³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ wãn³txai²li² ain³kxain¹nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² wain³txi³ kãi³ũ¹hain¹jau³su² Sũ̱³nu²kxai³lu² sa²nẽn¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²li² kxã³nxai³tã² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² hi²sen³su² ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ a²nũ²a² ũ³yho³hi²ki³ka² so¹kxi²nẽ³tũ̱³ka̱³txa² te²yã¹nxain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 30 Ain¹ta¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txi³su² te²a² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txi²su² te²a² nxe³te²su² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²ã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Kxã³nhxĩ¹nai³tã² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² hi²sen³kxai³lu² hai³txi³ ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹ain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \p \v 31 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ãh¹lxi³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³yãn¹ta¹ a²nũ²a² a²hĩ¹nãn¹te²nũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² ĩh¹nxe³kxe³hũ̱³nhĩ̱³te²la¹xã³? \v 32 Wẽ³ha³lxa² yã¹nxain¹na³li¹. Sxi²je³na² kwa² wa³ni̱³lo³nain¹te²ju²hẽ³li¹. Wa³ni̱³lon³sxã³ kaix1nyhu¹ain¹te³nah¹lxi¹: “Wãn³txa² wi¹lhin¹jau³xa² ĩ³hain³kxi²sĩn¹nx2ta¹tai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ ĩ³ka³li³kxi²ya³sai¹nxãn³tai¹ti²tu³wi¹. Hã²wxãn³txa³nũ² ĩ³ãin²ta³kxi²jau³xa² ĩ³hain³kxi²sĩn¹nx2ta¹tai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ nã̱n³kxi²ya³sai¹nxãn³tai¹ti²tu³wi¹.” Nxe³kxe³hũ̱³sxã³ a²nũ²a² a²hĩ¹nãn¹te² nũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² kã³nxai³tãn¹tũ̱³ka̱³txa² yã¹nxain¹na³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txa² en²tain¹na³li¹. \v 33 Jã¹nxe³jut3su² Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² wxã³hĩ¹nai³tã² yain³txa² kwa²hãi¹nxe² ã³na¹ha²kxai³ vĩn²yau³xa² ĩ³na²xa³ha²kxai³ Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³te³na¹ a²nũ²ai²na² en²txain¹sxã³ wãn³txa² wai³nxa³jau³su² e³lain¹te³nah¹lxi¹: “Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai²li² ko̱³nxe³te² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³yxau³jah¹lo²sin²tai¹.” Nxe² e³lain¹na²hẽ³li¹. \v 34 Jã¹nxẽn³ta¹ Txai²li² wxã³na¹hĩ¹nai³tã² yain³txa² ĩ³yai³ni² yain³jau³xa² ĩ³na² nxa¹tai¹ti²tu³wi¹. Nxe³na¹ta¹ a²nũ²ai²nãn²ta² wãn³txi³kxai³lu¹, en²kxi²sain¹te³nah¹lxi¹: “Je³su²jah³lai²na² yain³txa² kãin²yain³jah¹lai²la¹wi¹. Yain³jau³xa² ĩ³na²sa³wen¹jah¹lai²la¹wi¹. A²nũ²a² ũ³yho³hi²ki³ka² so¹kxi²nẽ³tũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² ko̱³nxe³thin¹tũ̱³ka̱³txa² nxe³sxã³ ã³ya̱³lxi²nyhain¹jah¹lai²la¹wi¹.” Nxe²e³lain¹na²hẽ³li¹. \v 35 Nxe³lain¹kxan²ti³ a²nũ²ai²na² a²hoh³lxi³su² te²a² wain³txi³ kãi³kxai²nãn²tu̱³ a²wẽ³ha³lxa² wain³txi³ kãi³ain¹nũn³tu¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txu¹ha³ka³lxa² Je³su²jah³la² wxa²yu³hi̱n³ta³kxi²jau³su² \p \v 36 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² fa³ri³se²ah³la² ĩ³kaix1so¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. ówxã³sẽ¹li¹. Txa²sxi²ha² yain³ya³sa³wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ Je³su²jah³la² ĩ³sa²yxau³sxã³ wxã³nũ²la² sxi²hẽ¹nãu³a² ã³wih¹sxã³ ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 37-38 Ain¹nxa²ha¹te¹ txu¹ha² sxi²je³na² yxau²xai³ta¹ka³lxa² ko̱³nxe³thin¹ta¹ka³lxu³su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ta¹ka³lxa² hi²sen³su² fa³ri³se²ah³la² sxi²ha² ĩ³yai³nain¹jau³xa² ain³kxi¹nxa²ha¹te¹ wi¹lũ³jau³xẽ¹na² ne³kih¹tẽ³na² tẽ³sxã³ tĩ̱³ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² a²yon³nãu³a² wxã³sxã³ ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². ówxe³ka³tu̱³ kãin² nã̱n³kxe³su² a²ye³yãu³sxa² ã³yu³kxẽ¹kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² ta¹ka³lxai²na² a²ne³kĩ̱³sai²na² Je³su²jah³la² a²yu³kxa² sa²yu̱³hon³ta³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³yu̱³jut1sxã³ ĩ³yu̱³sai¹la³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ wi¹lũ³jau³xai²na² ãn³yu̱³kẽn¹kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 39 Nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²ah³la²kxai³lu² ju¹tai²na² ĩ²ain¹nũ²la² a²ẽ¹na² ĩ³ye³kxi²nha²jau³kxai³lu¹: \p — Jah¹lai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹lo²su² ke³la³te²kxai³ ta¹ka³lxai²na² ko̱³nxe³thin¹te²sin¹ju³ta² wi¹ko̱³nha²hĩ̱³nx2na³na¹. Yxãn¹ta¹ ti³he¹yxe²nxãn³tã¹. Nxe³nha¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 40 Nha¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Si³mãu²ah³lãi³. Ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi¹nxa²ha¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹: \p — Ĩ³ye³kxi²sẽ¹li¹. Ain³kxi¹nxa²ha¹tu¹wi¹. Fa³ri³se²ah³lai²na² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 41 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — In³txa² ha¹lin¹te²su² te²a² yen³kxi³txa²ya³nhu²nhai¹. Ya³ha²kxai³ a²wa³kxẽn³yah³la² kwa² ũ³hũ¹si²yha³jau³su² ĩ³ye³kxi²ya³nhũ²nhai¹. Ya³ka³tu̱³ kwa² ũ³hũ¹nũ²nhai¹. Ka³na³ka³nat3te²a² ha³te̱h³nxã³nxa² 500 txã³nxa² kãin²txã³nxa² ũ³hũ¹ha²kxai³ ã̱³xah³la² ha³te̱h³nxã³nxa² 50 txã³nxa² kãi²nxa³txã³nxa² ũ³hũ¹ha²kxai³ nxe³nũ²nhai¹. \v 42 Hã²wxãn³txa³ ha³te̱h³nxã³nxa² ũ³hũ¹xi²je³na² ti³wa³ki³lon³ta¹ ha³te̱h³nxã³nxa² yũ³ya³hxa³ha²kxai³la¹ hxi²kan¹ya³hxa³nũ²nhai¹. Yah²hxa³ha²kxai³ a²wa³kxẽn³yah³lai²na² hi²sen³kxai³lu² ĩ³yan³ta³kxi²nyha¹ha²kxai³ ũ³yho³hxi²txã³nxa² ũ³hũ¹xi²ya³ju³ta² ã³wa²su¹kxi²nũ²nhai¹. A²nxe³ju³kxai³lu² nxe³ain¹kxai²nãn²tu̱³ ĩh¹te²la³ta̱³ ha³te̱h³nxã³nxa² a²wa³kxẽn³yah³la² a³lxi² wa³to²hi²te²la³hĩn³te²la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 43 Nxa²ha¹te¹ Si³mãu²ah³la² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ha³te̱h³nxã³nxa² kãin²txã³nxa² ã³wa²su¹kxi²te²la³hĩ̱³nx2na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Wain³txi³ ĩ³yĩ¹li¹lxi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 44 Nxe³ha²kxai³la¹ txu¹hai²li² wxa²la̱k1kxi²nũ²la² ãh¹ ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \p — Si³mãu²ah³lãi³. Ne³ka²sa²sa²lxi¹. Wxa²sxi²ha² ã³wi¹ha¹ten¹tu³wi¹. Na¹ta¹ wxãi²li² wxa²yu³hi̱n³ta³kxih²sã²nxãn³ten¹tu³wi¹. Nxẽ²nxãn³ta¹ ta¹ka³lxai²li² a²ye³yãu³sxa² wxa²yu̱³hi̱n³ta³kxi²sain¹nũ²la² a²ne³kxĩ̱³sxa² sa²yu³hon³ta³kxi²sain¹ten¹tu³wi¹. \v 45 Wxãi²li² ĩ³yxo²jut1sã²nxãn³ten¹tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ ta¹ka³lxai²li² ĩ³yu̱³yu̱³jut1sa²sxã³ sa²ju³ti³na² hai³txi³ ã³na¹xa³wi¹. \v 46 Wxãi²na² wxa²ne³to̱¹lyxau³sa²nxãn³ten¹tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ ta¹ka³lxa² wi¹lũ³jau³xa² tẽ³sxã³ ũ³yhu̱³to¹la³kxi²sain¹ten¹tu³wi¹. \v 47 Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ta¹ka³lxai²na² kuh³lxa³sin¹khaix1ta¹ka³lxu³su² te²jai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ kuh³lxa³sin¹ta² kãi³kxai³tã² ã³na¹ha²kxai³ kãi³ju³tai³tã² wah³yu³ta² ne³wã²na³kxi²sa²tẽ³a¹hẽ³li¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ti¹ kãin² a³lxi²sain¹na³li¹. Nxe³kxa²ha³tih³xan²tu̱³ a²nũ²a² ĩ²li³te²su² te²na² sa²kxai³lu² ko̱³nxe³ti³ kãi³kxa² a²wah³yu³ta² kãi²nxa³ke³la³te²kxai³ ne³wã²na³kxi²sa²tẽ³a¹ju³ta² kãi²nhĩ̱³nx2nxa³wi¹. A²nxe³te²he³la³kxai²na² jũ¹nxa² so¹lxi³ a³lxi²sai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 48 Nxa²ha¹te¹ txu¹ha² e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Wxa²ko̱³nxe³ti³ kãi³in¹ju³ta² ne³wã²na³kxi²sa²tẽ³kxi¹nxa²ha¹hẽ³ni¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 49 Nxa²ha¹te¹ yai³nain¹tũ̱³ka̱³txa²kxai³lu² ĩ³ye³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹te²la³ta̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³ju³ta² ya²la³tu̱³ ne³wã²na³kxi²nẽ³te²la³hĩ̱³ji¹wi¹? Nxe³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 50 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² sa²kxai³lu² txu¹ha³ka³lxa²kxai³lu² e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wãn³txa² yxo²ĩ²sa¹nha²kxai³ wxa²ẽ¹nãu³ai²na² wi¹lhin¹ti³hi¹txa²ha¹hẽ²ni¹. Nxe³nxa²ha¹ha²kxai³ wi¹lhin¹sxã³ ĩ³sẽ¹ni¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 8 \s1 Txu¹ti³nãu³xa² Je³su²jah³la² ã³si³tẽ³la³kxain¹jau³su² \p \v 1 Hã²wxãn³txa³ sxi²jen³nãu³a² kãin²thĩn³su² ta̱³nxa² kãi²nxa³thĩn³su² ta̱³nxa² hãi¹nxe³thĩ³na¹ ai³lha²thet3ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² a²hxi²kan¹txa² si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³a² nxe³jau³xa² ĩ³yau¹ũ³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ti̱³kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² hxi²ka² hxan³sxã³ ãh¹ ha¹li¹ wxa²sa²so¹kxi²sxã³ nxe³tũ̱³ka̱³txa² ã³si³tẽ³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2-3 Nxe³ain¹ka³tu̱³ta¹ txu¹ti³nãu³xa² ka³lxa¹txi³ ã³si³tẽ³kxi²nyhain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tũ̱³ka̱³txa² kã³nxa² Je³su²jah³la² hxi²ki³kxai³lu² we²txi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ta³ka³khai³xa² we²txi² a²nũ²a² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³yxaut3te²a² nxũ²kwa̱i³li³si¹hain¹jau³su² kwa³na³i² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tũ̱³ka̱³txa²sa¹: Ma³ri²a² Ma³ta³lẽ²na³ka³lxu³su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ta¹ka³lxa² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² hi²sen³su² ã³nxũ²kwa̱i³yxaut3ta¹hxai²hẽ¹la². Yãu³ka³txa² ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ ka³na³ki¹ ã³nxũ̱²kwa̱i³wih¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ta¹ka³lxai²na² Je³su²jah³lo²kxai³lu² nxũ²kwa̱i³li³xi²si¹hain¹jau³su² kwa³na³ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ Jo³ã²na³ka³lxai²na²su² in³txa² so¹ha²kxai³ Ku²sah³lo²su¹ ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² E³ro²jah³la² a²sa³wi³sa³la³ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ Su³sã²na³ka³lxa² ã³si³tẽ³kxi² txu¹ti³nãu³xa² ka³lxa¹txi³ Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² we²txi²nũ¹hain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ã³si³tẽ³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹jut3su² Je³su²jah³la² nũ̱³ka̱³txa² yen³kxi³la³ yũ²nxa³ha²kxai³ wã²nhũ¹nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Hai³sxa² ũ³whĩ¹ki³ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 4 Nxe³ain¹nũ²la² a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ nũ¹nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² Je³su²jah³la²kxai³lu² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5 Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²ai²na² hai³sxa³nãu³a² ai³nũ²nhai¹. Yain³ta³ki³a² wi¹ki³a² ũ³whĩ̱¹te³lhxã³ wxa²sa²tãu³wa³ya²txũ³lhain¹sxã³ ũ³whĩ̱¹nũ²nhai¹. Ũ³whĩ̱¹tãu³a² yain³ta³ki³ai²na² ki³ka³na³ku² ki³su² ki³a² tĩh³na² yxo²ki³sa² ã³yun¹na³nũ²nhai¹. óyun¹na³tãu³ a²nũ²a² ai³sxã³ ti̱³ti³ha²kxai³ a̱i³ka³nãu³xa² wxã³sxã³ yai³nhxa³kxi²ha²kxai³ nxe³nũ²nhai¹. \v 6 Ãh¹ki³ka³na³ku² ki³su² ki³a² kxĩh³nũ̱³xa² a̱u³txi³ si³tah³lxi³ kxĩh³nũ̱³xa² ã³yun¹na³nũ²nhai¹. Nxe³nũ²la² ka³lũ³nũ²la² ĩ̱³yau³xa² yũ²nxa³kxe³su² ĩ³wa³ne²ni² wxãn³nũ²nhai¹. \v 7 Ãh¹ki³ka³na³ku² ki³su² ki³a² ha³lo²a² ũ³yen³ko³xa² ã³yun¹na³nũ²nhai¹. A²nxe³ki³ai²na² sa²kxai³lu² ka³lũ³xi²nũ²nhai¹. Nxe³ta¹ ũ³yen³ko³su² ha²kxai³ hi³a² kha¹ka³txa² ka³lxa¹txi³ ka³lũ³ye²nũ³nha²kxai³ nxe³te²kxai³lu² yain³ta³nxe²kxa² wã²ne³sa³te³kxi²sxã³ ya²lun¹txi²ye²nũ²nhai¹. \v 8 Nxe³yãn¹ta¹ ãh¹ki³ka³na³ku² ki³su² ki³a² kxĩh³nũ̱³xa² ti̱³ti̱n³kxĩ̱h³nxa² ã³yun¹na³nũ²nhai¹. A²nxe³ki³ai²na² sa²kxai³lu² wi¹ka³lũ³ha²kxai³ wi¹we¹nha²kxai³ yain³txa² kãin² ki³kan²kxi²ha²kxai³ kãin² sxa³nũ²nhai¹. Jã¹nxa¹jau³su² wi¹ko̱³nyhah¹lxi³ti³ten³nxa²lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lain³kxi¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Hai³sxa² ũ³whĩ̱¹kxi³ju³ta² a²si³yxau³jau³su² \p \v 9 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nũ̱³ka̱³txa² ĩ³wã̱³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Jau¹xai²na² a²si³yxau³tãu³khai³xa² ĩh¹te²ta̱n³te²la¹xã³? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 10 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Wxa²yu³tai²na² so¹lxi³ wãn³txai²na² tah²yau³xai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² a²nũ²a² ẽ¹nãu³a² sa²hau³ko³jau³nũ³su² nxe³jau³jau¹xai²na² txa²nũ² ã³ne³wxe³yah³lxin¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ tũ̱¹ka̱³txai²na² hĩn¹ti² ti³he¹xai¹nxa³wi¹. Wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² so¹lxi³ e³kxai¹na¹wi¹. Nxai¹na¹kxan²ti³ ĩ²ain¹kxan²ti³ ã³ye³wxe³ai¹nxa³lho³li¹. Ain³kxain¹kxan²ti³ ã³ne³wxe³ai¹nxa³lho³li¹. Yxãn¹ta¹ wxãi²na² wi¹lĩ²yah³lxin¹tu¹wi¹. \p \v 11-12 Jã¹nxe³ha²kxai³la¹ wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² a²si³yxau³tãu³khai³xa²sa¹. Yain³txa³ki³ai²na² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² te²yã¹nx2na³li¹. Ki³ka³na³ki² tĩh³na² ne³ku̱n²nãu³a² a³hi²yain¹ki³ai²na² a²nũ²a² ain³kxain¹te²la³ te²yã¹nx2na³li¹. Nxe³te³na¹ Sa³ta³na²jah¹lai²na² sa²kxai³lu² wxã³nũ²la² a²ẽ¹nãu³ai²na² a²jau¹xa² sa²kxai³lu² sa²sai²lho¹kxi²nyhain¹na³li¹. Sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²ain¹kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹kxa² yo³ha² ã³wa²su¹tũ¹hain¹kxa²ya̱n³txi³su² sa²sai²lho¹kxi²nyhain¹na³li¹. \v 13 Ki³lã̱³xa² kxĩh³nũ̱³xa² a²si³tah³nãu³a² tah³lxa³kxa² hãi¹kxi²ju³ta² a³hi²yain¹ki³ai²na² ne³ki³ai²nãn²tu̱³ kxĩh³nũ̱³xa²nãu³a² a²nxe²ka² a̱u³txi³ yxau²nxa³kxe³su² wi¹we¹nxa³wi¹. A²nxe³kxa² yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² yã¹nx2na³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²ai¹nha²kxai³ ka³li³hain¹na³li¹. Yxãn¹ta¹ hã²wxãn³txa³ ha³lo²a² ko̱³ton³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ã³na¹la³kxi²na³li¹. \v 14 Te²yã¹nxũn³sxã³ ki³lã̱³xa² ũ³yen³ko³xa² a³hi²yain¹ki³ai²na² nxe³ki³ai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹txi³ wi¹we¹nxa³wi¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ki³kan²kxi²te²a² wxa²ni²lho¹kxi²nyhai¹nxa³wi¹. Nxe³ki³ai²na² a²nũ²a² yã¹nx2na³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxain¹na³li¹. Ain³kxain¹te³na¹ ha³lo²a² hxi²waut3ta³lxain¹to³ha²kxai³ a²yen³kxa² kãin² yxo²kwa̱i³nai¹nha²kxai³ kwa² wa³ni̱³lon³sxã³ yxau²xai³lai¹nha²kxai³ nxain¹na³li¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² yxo²ĩ²sxã³ yxau³ai¹nxa³wi¹. \v 15 Te²yã¹nxũn³sxã³ ki³lã̱³xa² kxĩh³nũ̱³xa² ti̱³ti̱³nũ²tũ̱³xa² a³hi²yain¹ki³ai²na² a²nũ²a² yã¹nx2na³li¹. A²nxe³te²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ wi¹ko̱³nha²so¹ain¹na³li¹. A²nxe³te²a² a²ẽ¹nãu³ai²na² wi¹lhin¹sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ya³nãn³ta³ki²la²sxã³ kan²txi³ sa²yxo²we¹tain¹na³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sxi²hẽ¹na² sa²kxĩ̱³kxi³ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 16 Ãh¹lxi³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Te²yã¹nxe³jut3su²: “Lã³pi³ãu²tẽ³na² tẽ³sxã³ sa²kĩ̱x3ta¹tũ¹xã¹.” Nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ ĩh¹nũ¹la³ta̱³ ũh³wxe³hĩ̱³ki̱³te²la¹xã³? Hai³txi³ kwa³ta³lẽ³tã³ ũ³tĩ¹kxi²ki̱³sxa³ha²kxai³ hai³txi³ ka²ma²ka³lo³la³ yuh³hẽ³nãu³a² ũh³wxe³ki̱³sxa³ha²kxai³. Nxe³ki̱³sxa³kxan²ti³ oh³xa² ũ³kũh¹sĩ̱³ki̱³tã³li¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² sxi²ha² whãi²na¹ wxa²ko²ko²txi³hĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ thĩ¹nai²na² a²nũ²a² ã³wih¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lĩ²ki̱³te²ju²hẽ³li¹. \v 17 Jã¹nxa¹jut3su² kxãn³nãu³ãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³nu²kxai³lu² Oh³na² yxau³jah¹la²kxai³lu² yen³kxa² hãi³te²a² whãi²na¹ wã²nã³ũ¹nx2ti³tu¹wi¹. Jã¹nxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² yen³kxa² ũ³ho¹ain¹kxa² whãi²na¹ ĩ³yau¹ũ¹nx2ti³tu¹wi¹. \p \v 18 Jã¹nxe³jut3su² wãn³txa² ain³kxah²lxin¹jau³xai²na² wi¹lain³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wãn³txa² kãin² yxo²ĩ²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ kãin² yen³kxih¹nxa²lxain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ yxo²ĩ²ti³he¹xah³lxan³kxai²nãn²tu̱³: “Yen³kxa² yũ³sa²sĩn¹tũ¹xã¹.” Nxe³yah³lxin¹kxan²ti³ sa²so¹hxa³kxi¹nx2tain¹tu¹wi¹. Nxe³jau³su² Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² a²hã³ka³na² a²lon³ti³tãu³xa² wxã³ain¹jau³su² \p \v 19 Ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²hã³ka³na² a²lon³ti³tãu³xa² ã³wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ ã³ka²lxa¹ti³nha²sxã³ yxau³e²nyhai¹nha²kxai³ hxi²kan¹txi³ ã³nhe²kxi²nyhain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 20 Ain¹nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³hen³txi³nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxex3txi¹. Wxa²hã³ka³na² wxa²lon³txi³tãu³xa² ĩ²nxa²te³lhxã³ wxã³ain¹na³li¹. Ha³lo²a² yxau³ain¹na³li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 21 Nxe³ha²kxai³ ĩ³wa²lũ³xi²nyhain¹ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²we¹nyhain¹te²a² txa²hã³ka³na² txa²lon³txi³tãu³xa² te²yã¹xain¹na³li¹. Nxe³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ĩ̱³ye³na² i³txa² ã³wxe³lu²si¹jau³su² \p \v 22 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² sa²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² whãi²na¹ tẽ³nũ²la² ka³no¹a² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ówi¹hain¹nũ²la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ̱³ye³na² Ka³li³le²a²ye³na² yxo²ha³ti³li³yha³sah¹lxi³wxi¹. Nxe³jau³kxai³lu² e³kxi²nũ²la² ũ̱h³nxũ̱³sa²tã³nũ̱¹xi²sxã³ ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 23 Ai³ain¹tãu³a² Je³su²jah³la² ã̱u³xi²te³lhxã³ sxa³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ãu³xi²yain¹kxa²si³yo³na² it3ta² ũn³te²a² sa²xit3jain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sa²xit3jain¹te³na¹ ka³no¹ai²li² ĩ̱³yau³xa² sa²ni³sa²wih¹yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ã³nxũ¹te³lhxã³ yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 24 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³lo²su² te²kxai³lu² wxa²yũn³kxi²sxã³ ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Nxex3si¹lxi¹. ónxũ¹txe³lhĩn¹te³na³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² txu¹lxi²ka³tu̱³ it3tai²na² ĩ̱³ye³na² ũ̱n³je³nai²na² yxo²xũ̱n³txi³ ĩ³kwa̱i²kxi²ta¹hxai²hẽ¹la², it3ta² ã³wxe³si¹jau³sa². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² sa²hãu²not3sxã³ ã³yit1je²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 25 Nxe³nxa²ha¹te¹ sa²hãu²not3sxã³ ã³yit1txã²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Hxi²ka¹na¹ju³ta² yxo²ĩ²sah²lxin¹ta²nxa³wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ on²txai¹nha²kxai³la¹: \p — Ĩh¹te²la³khai³nxe³ji¹ku¹. Ki̱³nhai¹. It3ta² ũn³te²a² ã³wxe³si¹jau³su² ĩ̱³ye³na² sa²hãu²not3si¹jau³su² ain¹ten¹tu³wi¹. Nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ko̱³nxe³te² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³li³si¹jau³su² \p \v 26 Nyhain¹nxa²ha¹te¹ ĩ̱³ye³na² yxo²ha³ti³li³nxa²ha¹te¹ Je³ra²sa²ko³xa² ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 27-29 Ai³ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² sa²kxai³lu² ka³no¹a² a³li³nũ²la² in³txa² ĩ³ha¹txi²ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te²a² ko̱³nxe³te²a² a²yãu³ka³txa² ã³nxũ²kwa̱i³wi¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ye³ka³lxa¹txi³ ã³wih¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la²kxai³ hai³txi³ wã²la²ka³lo³la³ ũ³whi²kxih²nh²nxa³ha²kxai³ hai³txi³ a²sxi²lha³ sxa²nxa³ha²kxai³ nxe²nxa³ha²kxai³la¹ hãi¹sxã³ ha³lo²a² a²nũ²a² ya³lu²te²a² sxa³ko³xa² so¹lxi³ ho³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³ta² Je³ra²sa² nũ̱³ka̱³txa² hi²sen³kxai³lu² kwa³thi³lĩh³na² hxi²tẽ³nha²sxã³ sa²hxi²tai³kxain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹kxan²ti³nũ¹ jah¹la²nũ¹ta²kxai³lu² sa²hxi²hxa̱u³kxi²nha²sxã³ sa²hxi²tai³kxain¹tĩh³na² sa²yo³li³yain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³kxai³lu² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² hi²sen³kxai³lu² a²nxũ²kwa̱i³wi¹jah¹la² kwa³na³ain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Ha³lo²a² a²nũ²a² yxau³ai¹nxa³ko³xai²na² kwa³na³sxã³ ai³si¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ jah¹la² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² ĩ²ain¹tãu³a² hxi²kan¹sxã³ ã³sen³sai¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jut3su² a³la³kxi²nũ²la² a²ne³kxaix3tãu³a² ã³ka³ti³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² a²ne³nxẽ³na² kwa³na³te³nah¹lxi¹: \p — In³txai²na² a³li³xi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ in³txa² ĩ³wxan¹sxã³ ĩ³kaix1ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² Tah²si¹lxi¹. Ĩh¹nxe³sa²te³lin¹ji¹wi¹? Ĩ³khãuh³lxa³ti³sa²txa³hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 30 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²nyha¹te³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹nxet3sxã³ ĩ³yĩ¹li²nhãn¹ji¹wi¹ wxa²ĩ³lxa²su¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²nyhu¹ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²ĩ³lxa² Yxo²ka³lxa¹jah¹lo²sa¹wi¹, ka³lxa¹khaix1te²sa²sĩ¹nha²kxai³lu¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 31 Nxe³ha²kxai³la¹ ãh¹ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo²a² ĩ³khãuh³lxa³ti³sa²sĩ¹nhĩn¹jen³nũ³a² sa²si¹hã³sa²sĩn¹txa³hẽ¹li¹. Nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 32 Nxe³nyhain¹nxa²ha¹te¹ wã³la³ti²ka³nãu³a² ka³yxuh³xa² yxa³kxa² ka³lxa¹txi³ ũ³nyhai¹tain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹ye²ha²kxai³ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³wã̱³txain¹ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Yxa³kxa³nãu³xa² ĩ³sa²si¹hã³sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Ka³yxuh³xai²na² a²nxũ²kwa̱i³wi¹kxain¹ti³ten³sa²sĩ¹nhai¹. Ain¹jau³kxai³lu² nxa²ha¹te¹: \p — Jã¹nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 33 Ain¹nxa²ha¹te¹ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txai²na² sa²kxai³lu² in³txi³su² te²kxai³lu² nxũ²kwa̱i³li³xi²nũ²la² yxa³kxa³nũ¹ta²kxai³lu² a²nxũ²kwa̱i³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³tu̱³ti¹ yxa³kxa³nũ¹ta²kxai³lu² a²wã³la³ti²ka³nãu³ai²na² ã³ni³hi²kan³sxã³ ĩ̱³ye³na² ã³yu¹nũ̱³sxã³ ĩ³lo³nxi² ya²lun¹ti²hxan³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Nxe³te²kxa³ya̱n³tu̱³ in³txai²na² yxa³kxai²na² wa³kxẽ³nãu³xa² ĩ²ain¹nũ²la² yuh³lxa³txi³ ã³ni³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sxi²yhe³na² ã³ni³hi² Je³ra²sa²ko³xa² ã³ni³hi² ain¹sxã³ ha³lo²ai²na² ĩ³ye³kxa²sa²sai¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 35 Nyhain¹nxa²ha¹te¹ tũ̱¹ka̱³txai²li² wxã³sxã³ ĩ²ye²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Wxã³sxã³ ĩ²ye²nyhain¹te³na¹ Je³su²jah³lo²kxai³ ya̱u³so³nain¹te³na¹ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³li³jah¹la² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³lai²na² a²ne³kxai³tãu³a² ã³wxe³sxã³ yxau³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ye²hĩ¹nãn¹te²tu̱³ wã²la² ũ³whi²kxi²nha² wain³txi³ wã²nxũ̱¹ha̱in³nha² nxe³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³kxai³lu² tũ̱¹ka̱³txai²li² wxã³ain¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ²ain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² on²txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 36 Ain¹nxa²ha¹te¹ ĩ²ta³lu²nain¹nũ²la² ĩ³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³xain¹tãu³a² in³txa² we²nxi²ju³tĩ³na² ĩ³hen³txi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 37 Nxe³nyhain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ̱³ka̱³txa² Je³ra²sa² nũ̱³ka̱³txa² a²yxo²ha³kxa¹ on²tai¹nha²kxai³ Je³su²jah³lai²na² yu̱h³lxi³sxã³ a³li³xi²jau³su² kãin² ĩ³ye³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jut3su² ha²kxai³ ka³no¹a² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 38 Nxa²ha¹te¹ in³txai²na² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² a³li³xain¹jah¹la² Je³su²jah³lo²su² te²kxai³ win¹ta²te²lxi³ ĩ³ye³kxi²ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Ã³si³tẽ³kxi¹nxa²ha³la²wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 39 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²nyha¹ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Ĩ³xi¹sẽ¹li¹. Wxa²nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² ĩ³yau¹ũ¹txai¹nhẽ³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² we²txi²nxa²ju³ta² ĩ³yau¹ũ¹txai¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² in³txai²na² sa²kxai³lu² sxi²hẽ¹nãu³a² ã³nxai³sxã³ ha³ta̱³nxe³ye²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² we²txi²ju³ta² ha³ta̱³nxe³ye²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Jai²rah³la² ka³ne³lxa² we²txi²jau³su² \p \v 40 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² yxo²ha³ti³lhi³xi²sxã³ wa̱³li²nũ²la² a²nũ²a² a²yxo²ha³kxa¹ ka³li³sxã³ wah³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 41 Ain¹nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² Jai²rah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² a²nũ²kxi²thĩ³na² hau³ko³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²li² wxã³nũ²la² Je³su²jah³lai²na² a²ne³kxai³tãu³a² ã³ka³ti³wxe³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² win¹ta²te²lxi³ e³kxi²ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Txa²sxi²ha² wxã³sẽ¹li¹. Txa²ka³ne³lxa² ĩ³ton³sxã³ ya³lu²kxi²te³lhxã³ sa³na²li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 42 A²nxe³ta¹ka³lxa² kwẽ³kxa² hxi²ka² hxan³sxã³ ãh¹ ko³ha¹li¹ kwẽ³kon³sxã³ yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². Te²a² so¹lxi³ a²wẽ³sa³lo³ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³kxan²ta² ĩ³ye³kxi²nyhah¹nũ²la² ã³si³tẽ³kxa² ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹tãu³a² a²nũ²a²nãu³xa² ka³lxa¹txi³ ã³nũ²kxi²sxã³ ã³ki³ka³tih³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 43 Nxa²ha¹te¹ txu¹ha² ã³si³tẽ³kxi²ta¹ka³lxu³su² te²na² kãin² ti³ho³na¹sxã³ ĩ³to³ta¹hxai²hẽ¹la². Kxã³nxai³tã² kwẽ³kxa² hxi²ka² hxan³sxã³ ãh¹ ko³ha¹li¹ kwẽ³ko³nhĩ¹nai³tã² txu¹ha² ĩ³ta³ka³txai²na² ã³si³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ta¹ a²nũ²a² hĩ³ne³kxa² wa³kẽn³yah³la² wã³nxĩn¹ti³ o²la³kxain¹kxan²ti³ hxi²kan¹txi³ we²txi²ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 44 A²nxe²ta¹ka³lxa²kxai³la¹ a²yo³na² ya̱u³son³sxã³ Je³su²jah³la² wã²la²ka³lo³a² wxa²wxai³nũ¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe² wxa²wxai³nũ¹thĩ¹na¹ wa³su³txi³ we²txi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 45 Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹te²la³ta̱³ wxa²wxai³syah²lxin¹si²lxi¹. Nxa²ha¹te¹: \p — Txai²lan²nxa³li¹. A²yxo²ha³kxa¹ nxe²ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Pe²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. A²nũ²a² ka³lxa¹txi³ ã³to³to³la³kxi²nxain¹ten¹tu³wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 46 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Hxi²kan¹sxã³ we²txain¹te²sa¹wi¹. Jã¹nxa¹jau³su² ĩ²te²sa¹wi¹. Jã¹nxa¹li¹. Nxe³ha²kxai³ a²nũ²ain²txi³ wxa²wxai³nut1sain¹te²nũ³sẽ²li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 47 Nxa²ha¹te¹ tu¹hai²li² hxi²kan¹txi³ ĩ³hãi³ai¹nxa³kxe³su² Je³su²jah³la² o²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ wxã³nũ²la² Je³su²jah³la² a²ne³kxai³tãu³a² ã³ka³ti³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². óka³ti³wxe³nũ²la² we²nxi²si¹ja³kxa³nũ³su² wxa²wxai³sa̱in³kxe³su² wa³su³txi³ we²txi²ju³ta² ĩ³yau¹ũ³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³su² a²nũ²a²nãu³xa² a²yxo²ha³kxa¹ ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 48 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³thã²nxi¹. Yxo²ĩ²sa¹nha²kxai³ we²txi¹nxa²ha¹xĩ¹. Wa²su¹wa²su¹ ai³txu¹ni¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 49 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³kxi²nyhain¹ti̱³kxai³lu² in³txai²na² Jai²rah³lai²na² a²sa³wi³sa² wxã³sxã³ ĩ³ye³kxi²ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Jai²rah³lãi³. Ĩ³tih³nxe³nẽ³jah¹lãi³. Wxa²wẽ³sin³txi² ya³lu²kxi²nẽ³na²li¹. Ĩ³hxi²ka̱u³ka̱u³nha²sĩn¹txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 50 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²kxai³ jau³jau¹xai²na² ain³kxi²nũ²la² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Yu̱h³lxah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹sxã³ yxo²ĩ²syah¹lxi³hẽ¹li¹. Ta¹ka³lxa² we²nxi²tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 51 Nxe³nxa²ha¹te¹ Jai²rah³la² sxi²ha² ya̱u³so³nain¹ka³tu̱³ ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² so¹lxi³ a²sa³wi³ha³lxa² so¹lxi³ nxe³te²su² Pe²jah³lo¹na² Jo³ãu²ah³lo¹na² Ti³a²kah³lo¹na² nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te²a² so¹lxi³ wẽ³sa² a²wĩ³na² whãi²na¹ a²hã³ka³na² whãi²na¹ nxe³te²a² so¹lxi³ ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ã̱³xa² nũ̱³ka̱³txa² ha³lo²a² yxau³sxã³ wah³nxe³si¹hain¹jau³su² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 52 Hã²wxãn³txa³nu² ã³wi¹hain¹tãu³a² a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ yũ³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te²a² kãin² ĩ³nã̱n³ti² kãin² wxa¹ni³ ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³ye³kxi²ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Nã̱n³jah³lxi³ta̱³lxi¹. Ta¹ka³lxa² ya³lu²nxa³wi¹. Hãi¹sxã³ ãu³xi²na³li¹. Je³su²jah³lo²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 53 Nxa²ha¹te¹ wẽ³sai²na² ya³lu²sxa³ye²ain¹kxe³su² a³la³kxain¹nxa²ha¹te¹ yxo²ka³lxi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 54 Ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² a²wẽ³sa² hxi²ki³nũ²la² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³nxi¹. Ĩ³sa²yxau³nxi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 55 Nxa²ha¹te¹ wẽ³sa² sa²kxai³lu² a²yãu³ka³txi³khai³xa² nxũ²kwa̱i³wih¹xi²sxã³ wa³su³txi³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Yain³txa² ũ³hũ¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 56 Nxe³ain¹jut3su² wẽ³sa² a²wĩ³na² whãi²na¹ a²hã³ka³na² whãi²na¹ ka³lih³khaix1te³nah¹lxi¹: \p — Ta¹ka³lxa² we²txi²na³li¹. Te²yã¹nxe³ju³ta² hai³txi³ ĩ²ki̱³sxa³wi¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² kãin²khaix1jah¹lo²sin²ta²wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹: \p — A²nũ²a² ã̱³lxi³te²a² wẽ³sa² we²txi²ju³tin³txi³ ĩ³ye³kxain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 9 \s1 Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ũ³sa²si¹hã³jau³su² \p \v 1 Ain¹nxa²ha¹te¹ a³lan²ton³tãu³a² Je³su²jah³la²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² hxi²ka² hxan³sxã³ ãh¹ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³sxã³ nxe³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³kaix1so¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³kaix1so¹sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² ĩ³ta³ka³txa² a²hãi¹nxe³ti³xa¹ we¹txa²lxai¹yah³lxin¹ju³ta² hĩ¹na² hxi²kan¹ti³hi¹ta²lxa¹ha²kxai³ a²nũ²a² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² yũ³te²a² nxũ²kwa̱i³li³si¹jau³su² kwa³na³yah³lxin¹ju³ta² hxi²kan¹ti³hi¹txa²lxa¹ha²kxai³ nxe³nxa²lxa¹wi¹. Nxe³nxa²lxa¹kxe³su² a²hxi²kan¹jah¹lo²la²yãx1yah³lxin¹tu¹wi¹. Nxe³jau³su² Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe² e³ta³lun²nũ²la² sa²si¹haun³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sa²si¹haun³tain¹te³nah¹lxi¹: \p — Sxi²je³na² yxo²ha³kxa¹ ã³naun³ti¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xa² ĩ³yau¹ũ³txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ĩ³ta³ka³txa² yũ³te²a² hãi¹nxe³ti³xa¹ we²txi²txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \v 3 Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ti² yen³kxa² tẽ³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³sxã³ khauh²sa²ka³txa³la² tẽ³yah³lxa³nha²kxai³ wã²lẽn¹ta³ tẽ³yah³lxa³nha²kxai³ yain³txi³la³ tẽ³yah³lxa³nha²kxai³ ha³te̱h³nxã³nxa² ũ³yho³hxi²ki̱³txã³nxãn²ta³ tẽ³yah³lxa³nha²kxai³ wã²la²ka³lo³la³ ũ³whẽ̱³no³tã³wi²kxi²nyha¹lxin¹ka³lo³la³ tẽ³yah³lxa³nha²kxai³ nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²so¹lxi³ a̱un³txi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 4 Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ sxi²ha² wi¹lã³wi¹yhah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ kan²txi³ yxau³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Hen³txi³ta³lun²sãn²na³na¹ yah³lxin¹ka³tu̱³ a³li³xi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 5 Yxãn¹ta¹ wi¹lã³wi¹yhah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ti² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²ti³ten³ti³he¹xai¹nxa³kxai²nãn²tu̱³ sxi²je³nai²nãn²tu̱³ wa²li³jah³lxi³hẽ¹li¹. Wa²li³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ kxĩh³nũ̱³xa² wxa²yu̱³kxa² ti³son¹tũ̱³xa² ti³yu̱³tu̱n³ta³kxi²nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³ain¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ³ain¹yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³ta³lun²nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nũ̱³ka̱³txai²na² a³li³ain¹sxã³ ai³lha²thet3tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹jau³xa² ĩ³hen³txi³ha²kxai³ ĩ³ta³ka³txa² yũ³te²a² we²txa³lxai¹nha²kxai³ ain¹tah¹hxai²hẽ¹la². \s1 E³ro²jah³la² wã̱³wã̱³txi³nha²jau³su² \p \v 7 Nxa²ha¹te¹ E³ro²jah³la² Ka³li³le²a²ko³xai²na² a²hxi²kan¹jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ta¹ a²sa³wi³ha³lxai²na² sa²kxai³lu² wãn³txai²na² jau³jau¹xai²na² ain³kxain¹nxa²ha¹te¹ E³ro²jah³la² ne³nxe³na² ĩ³hen³txi³yah³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³hen³txi³yah³lxi³te³nah¹lxi¹: \p — Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²te²sin²tai¹. Jau³jau¹xai²na² ka³na³ku² te²na² ĩ³hen³txi³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 8 Ã̱³jah¹lai²na² sa²kxai³lu²: \p — E³li²ah³la² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²te²sin²tai¹. Jau³jau¹xai²na² ĩ³hen³txi³ha²kxai³: \p — Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³ nũ̱³ka̱³txai³tã² ka³na³ka³na³te²a² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²te²sin²tai¹. Nxe³jau³xai²na² ka³lxa¹txi³ E³ro²jah³la² ĩ³hen³txi³ha²kxai³ nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 9 Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² E³ro²jah³la²kxai³lu² a̱in³nha²te³nah¹lxi¹: \p — Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai¹tã² ũ³nhe̱³ki²lho¹si¹hai¹na¹jau³su² kwa³na³ai¹na¹hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ jah¹lai²li² ĩh¹jah¹lo²ta̱n³te²la¹ku². Nxa¹nhai¹. Ĩ²ti³ten³khaix1sa³nhai¹. E³ro³jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Yain³txa² wã²nhũ¹yhain¹jau³su² \p \v 10 Jã¹nxe³kxan²ta² nxe³nũ²la² a²sa³wi³ha³lxi³nũ̱³ka̱³txai³li² ã³wa̱³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ówa̱³lain¹nũ²la² ã³nũ¹nain¹nũ²la² ai³lha²thet3tain¹ju³tai³tã² nxe³kxe³su² ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² Bet3sa³i²ta³thĩ³na² kãi²nxa³thĩ³na² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² nũ¹hĩ³ye³kxi²te³lhxã³ ã³sa²so¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxe³tah¹lxa¹ a²nũ²a² ka³lxa¹te²a² ĩ²ain¹ti̱³kxai³lu² aun³txi² hit1tai³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xa² ka³lih³sxã³ ĩ³yau¹ũ³ha²kxai³ a²nũ²a² ĩ³ton³txi³nũ̱³ka̱³txa² wxã³kxai²nãn²tu̱³ we²txi³ha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 12 Nxa²ha¹te¹ a¹sũ²ni²tãu³a² a²sa³wi³ha³lxi³nũ̱³ka̱³txa² ã³tĩ̱³sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Ĩ²sa²sa²lxi¹. Hĩ¹na² sũ²nẽ³lhĩn¹na³li¹. Heh³sa²sĩn¹nhai¹. Txa²nũ̱³ka̱³txi³nãu³xai²li² heh³sa²sĩ¹nha²kxai³ wxã³ain¹tũ̱³ka̱³txa² he³hai¹nha²kxai³ nxe³ain¹sĩn¹na³li¹. Yxãn¹ta¹ ti¹ai²li² yain³txi³la³ yũ²nxa³ha²kxai³ sxa³ki̱³thĩn³ta³ yũ²nxa³ha²kxai³ nxe³sĩn¹na³li¹. Nxe³sĩ¹nha²kxai³ sxi²jen³nãu³a² yain³txa² sa²so² sxa³sxãu³xain¹thĩ³na² ãu¹la³kxi²nha² nxe³si¹hain¹jau³su² ĩ³sa²si¹hã³txai¹nhẽ³li¹. Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wxãi²nãu³ ĩ³nxai²na¹ yain³txa² ũ³hũ¹txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹: \p — Yxãn¹ta¹ yain³txa² yũ³ki̱³kxa² kãi²nxa³wi¹. Yain³tũ̱³xa² nũ̱³ha¹li¹ nũ̱³ha¹li¹ ka³na³ki¹ so¹lxi³ a̱i³na² ha¹li¹ so¹lxi³ nxe³te²na² so¹lxi³ yũ³nẽ³na³li¹. Nxe³nha¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² yain³txa² so¹kxi²nha¹ju³ta² ĩ³sa²si¹hã³sa²sĩn¹te³lin¹ji¹, a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³yain¹si¹sa²nhĩn¹jau³su¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 14 A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² ka³lxa¹khaix1ta¹hxai²hẽ¹la². In³txa² 5.000 nxe² ka³lxa¹khaix1ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — A²nũ²a² ã³nũ²kxi²sxã³ ã³wxe³si¹hain¹yah³lxin¹jau³su² ĩ³ye³kxi¹txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³ain¹yah³lxin¹ju³kxai³la¹, a²nũ²a²nãu³xai²na² hxi²ka² hxan³sxã³ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ wxa²sa²wa²la³kxi¹xi²tũ̱³ka̱³txa² 50 nxe² a²nũ̱³ka̱³txi³su² ha³na³ka³lxi³ ã³wxe² jã¹nxe² jã¹nxe² nxe²xai³si¹hain¹yah³lxin¹jau³su² ĩ³ye³kxi¹txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 15 Nxe³nũ²la² wãn³txai²na² sa²yxo²we¹thxa³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² yain³tũ̱³xai²li² a̱i³nai²li² nxe³sxã³ hxi²tẽ³nha²nũ²la² ten³sa²tã³ka³la³yxo²nũ²la² Sũ̱³na² ĩ³wi¹lxon³kxi²ki̱³jau³su² ĩ³ye³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe²e³ta³lun²ka³tu̱³ yain³tũ̱³xa² a̱i³na² nxe³sxã³ wã²nãu²lxi³sxã³ a²sa³wi³ha³lxa² ũ³hũ²xai³ka³tu̱³ a²nũ²a²nãu³xai²na² sa²nũ²xai³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 17 Nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ yai³nai¹nha²kxai³ ũ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² hã²wxãn³txa³ yain³txa² wxa²nãu²lxi³kxe³su² wã³kon³kxe³su² wxa²nxa³ki²so¹ka³tu̱³ ha³ti²a² hxi²ka² hxan³sxã³ nxẽ³nha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³tẽ³na² ĩ³ne³kxi²lhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yain³txa² kãin² wã³kon³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹lo²ye²kxe³jau³su² \p \v 18 Ain¹nxa²ha¹te¹ ha³la³jen¹nãu³su² Je³su²jah³la²kxai³ a³li³nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² nũh¹e³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ a²sa³wi³ha³lxa² ã³wxã³sxã³ ĩ³wã̱³tain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a²nãu³xai²li² ĩh¹nxe³jau³ta̱³ ĩ³yĩ¹li²sain¹jau³su² e³lain¹te²la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xain¹ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Nxe³nxa³wi¹. A²nũ²a²nãu³xai²na² a²ha³tih³xa² Jo³ãu² Ba³tis²jah³lo²su² ĩ³yĩ¹li¹nxai¹nha²kxai³ ã̱³xa² ha³tih³xai²na² sa²kxai³lu² E³li²ah³lu¹tai²na² ĩ³yĩ¹li¹nxai¹nha²kxai³ ã̱³xa² ha³tih³xai²na² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹txai²na² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ha²kxai³ wa̱³li² te²su² te²a² ĩ³yĩ¹li¹nxai¹nha²kxai³ nxe³nyhain¹sĩ¹nhxai²na²hẽ³li¹. A²sa³wi³ha³lxa² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxe³yãn¹ta¹ wxãi²nãn²ta³ ĩh¹nxe³jau³ta̱³ ĩ³yĩ¹li²syah¹lxin¹jau³su² e³yah³lxin¹ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Pe²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wxãi²nãn²ta³ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³txa²jah¹lo²si¹lxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² Ka³te̱n³ta² Si³yxau³jah¹lai²na² Tah²si¹lxi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ya³lu²kxi²ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³hain¹jau³su² \p \v 21 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Jau¹xai²na² a²nũ²a² ĩ³hen³txain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹sxã³ kwa² ain³kxa² so¹kxi¹txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \v 22 Yxãn¹ta¹ kxãn³ton³tãu³a¹ Txai²na² Sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²na¹xai²na² khãuh³lxa³txi³sa²ju³ta³nũ³a² yũ³tu¹wi¹. A²nũ²a² I³sa³e² hxi²kan¹txi³su² te²a² Sũ̱³na² sxi²ha² wã³nxĩn¹te² si³yxau³tũ̱³ka̱³txi³su² te²a² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² te²a² nxe³sxã³ te²nãu³xa² ĩ³yen²ta³kxi²sai¹nha²kxai³ ĩ³su²lhã³si¹sain¹tu¹wi¹. Nxe³nũ²la² hã²wxãn³txa³ ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³lan²ka³tu̱³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²na¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Hã²wxãn³txa³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²sah¹lxi³wxi¹. A²nũ²a² ĩ²li³te²nãn²tu̱³ ã³si³tẽ³kxi²ti³ten³sain¹kxai²nãn²tu̱³ a²ẽ¹nãu³a¹ a̱u³txi³ ten³khaix1nxe³ju³tãn²tu̱³ ã³na¹txai¹lxi¹. Te²yã¹nxe³sxã³ yxo²ĩ²sain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ ĩ³ya²lut1ju³ta³nũ³a² yu̱h³lxin²nxa³sxã³ ã³si³tẽ³kxi²sain¹txai²li¹. \v 24 Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu² a²nũ²a² te³nah¹lxi¹: “Yu̱h³xai²na² ti¹ai²na² yxau³na¹tãu³a² txa²ẽ¹na² wi¹la¹tãu³a² a³lxi²sah³nha¹. Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² sa²yxo²ã³a¹kxan²ti³ ya³lu²ju³ta² ten³sa²nxa³nha¹.” Nxe³kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² yxau²xai³ju³ta³nũ³a² yũ²nxa³lho³li¹. Yxãn¹ta¹: “Yu̱h³xai²na² ti¹ai²na² yxau³na¹tãu³a² txa²ẽ¹na² wi¹la¹tãu³la³ a³lxi²sa²nxa³nha¹. Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² yxo²ĩ²a¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² su²lhã³sain¹kxan²ti³ yxo²ĩ²a¹ju³ta² ã³na¹nxa³lho³na¹.” Nxe³kxai²nãn²tu̱³ Txa²sa³wi³ha³lxi³sain¹tu¹wi¹. Nxe³kxa²yu³su² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² yxau²xai³ju³ta³nũ³a² yũ³tu¹wi¹. \v 25 Nxe³ha²kxai³ yuh³xan¹ko³xa² yxo²ha³kxa¹ a²wa³kxẽn³syah³lxin¹kxan²ti³ wxa²ẽ¹nãu³ai²na² wxa²ka³te̱n³su² yah³lxin¹ju³ta²kxai³ ã³tĩ¹kxi² kãin² khãuh³lxa³txi³nyhah¹lxi¹ni² nxe³kxai²nãn²tu̱³ wi¹lyah³lxi³hĩ̱³nxãn¹ji¹wi¹? Hai³txi³ wi¹ti³he¹xai¹nxa³wi¹. \v 26 Nxe³ju³kxai³la¹ hĩ¹na² Txai²li² ĩ³yãu²lxi² Txa²wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yãu²lxi² nxe³sah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ kxãn³nãu³a¹ wxã³na¹hĩ¹na² kãin² wxi²kin³ti³ton³na¹tu¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³nu²kxai³ a²wxi²kin³ti³ton³ju³tain²txi³ oh³xan¹tũ̱³ka̱³txai²na² a²wxi²kin³ti³ton³ju³tain²txi³ Txa²wxi²kin³ti³to³na¹ju³tain²txi³ nxe³nx2na³li¹. Jã¹nxe³hi¹na² ãu²li²to³txa²lxa¹tu¹wi¹. \v 27 Jã¹nxa¹ju³kxai³lu² a²ya³la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xai²na² yxau³son³na³li¹. Wxa²nũ̱³ka̱³txe² ĩ³nxai²na² ka³na³ki²nũ² ya³lu²yah³lxi³xa³ta³lxa¹ ju¹tai²na² ĩ²yah³lxin¹tu¹wi¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ĩ³ã̱³lxi³jau³su² \p \v 28 Ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² hã²wxãn³txa³ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ a³la²ni²sxã³ Je³su²jah³la²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²xi²nyha¹te³lhxã³ a³li³nũ²la² wã³la³ka³txa² ka³la³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ta¹ a²sa³wi³ha³lxai²na² Pe²jah³lo²su² ha²kxai³ Jo³ãu²ah³lo²su² ha²kxai³ Ti³a²kah³lo²su² ha²kxai³ nxe³sxã³ ã³sa²so¹sxã³ ai³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 29 ósa²so¹sxã³ ai³nyhain¹ka³tu̱³ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² e³kxain¹tãu³a² a²yen³nãu³a² ye³ã̱³lxi³hi² a²wã²la²ka³lo³a² whãi²na¹ kãin² hãn³ni² nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ti¹ kãin² ye³ha²te¹ta³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 30 A²nxe³ti̱³kxai³lu² in³txa² ha¹li¹ kwẽn¹ta²kxai³ a²ta³lye²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ĩ³ye³kxin²txi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te²a² Moi³se²ah³lo²su² ha²kxai³ E³li²ah³lo²su² ha²kxai³ nxe² ĩ³yĩ¹li²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 31 Jã¹nxe³te²na² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³te̱t1ju³ta² ĩ³kĩ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ta¹ ĩ³ye³kxi²nyhain¹ka³tu̱³ta¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³wih¹tãu³a¹ a̱n³txi³tũ̱³ka̱³txa² hi³ka² su²lhã³si¹hain¹ju³ta³nũ³su² ĩ³ye³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xai²na² kxã³nhxĩ¹nai³tã² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 32 A²nxe³yãn³txai²na¹ Pe²jah³la² sa²kxai³lu² a²ya̱³lxi³nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² nxe³sxã³ hxi²tha³ai¹nha²kxai³ kãin² ãu³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹nũ²la² ĩ³tu¹lxi²nũ²la² Je³su²jah³lai²na² in³txai²na² ĩ³ye³kxi²nyhain¹ju³ta² ĩ²i² sa²ha²tet1ju³ta² ĩ²i² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 33 Nxa²ha¹te¹ in³txai²li² a³li³te³lhxã³ nx2na³na¹ ai¹nhĩ¹na¹ Pe²jah³lai²na² sa²kxai³lu² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Ti¹ai²li² ha³lo²a² wi¹khaix1sĩ¹na¹nhai¹. Nxe³sĩ¹nha²kxai³ sxi²ha² nẽn³nha¹li¹ ka³na³ki² txo³na¹tu¹wi¹. Wxa²sxi²ha² txo³ni² Moi³se²ah³la² sxi²ha² txo³ni² E³li²ah³la² sxi²ha² txo³ni² nxe³nxa²lxa¹tu¹wi¹. Nxe³jau³su² Pe²jah³lai²na² a²yxo²e³jau³su² kxan²ti³ a²si³yxau³tãu³khai³xa² ã³ne³to³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \p \v 34 Nxa²ha¹te¹ e³kxi²tãu³a² o³sĩ̱³na² ã³tĩ̱¹kxain¹nũ²la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² on²txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 35 Nxe³ain¹tãu³a² o³sĩ̱³nãn¹jau³xa² ain³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² Txa²ki³lha³lxai²la¹wi¹. Ĩ²sxã³ sa²so¹ai¹na¹hẽ³li¹. Ain³kxi¹txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 36 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² Je³su²jah³la² so¹lxi³ ĩ²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³ a³la²ni²xi²tãu³a² a²ka³nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ ju¹tai²na² a²nũ²a² ã̱³lxi²nũn³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³ye³kxi²nyhain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \s1 Wẽ³sa² we²txi²jau³su² \p \v 37 Nxa²ha¹te¹ a²ka³nxi²nũ²la² a²nũ²a² ka³lxa¹nũ̱³ka̱³txa² ne³khauh²xi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 38 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a²nãu³xai²na² in³txa² ka³na³ka³nat3sxã³ ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: \p — Tih³nxe³sa²jah¹lãi³. Txa²wẽ³sa² sa²hau³ko³kxi²sa²sã²nhẽ³li¹. Nũ¹ta² we³ta¹jah¹lai²la¹wi¹. Nxe³sxã³ a³lxi²khaix1sa³nhai¹. \v 39 Nxe³te²na² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² a̱n³txi³ ã³wih¹nũ²la² kãin² wxan¹si¹hi² nũ³kxũn³txã³nhe¹kxi²hi² nxe³to³hxai²na²hẽ³li¹. Jã¹nxe³na²li¹. Nxe³hĩ¹na² kãin² yxo²ka³sih¹xi²ha²kxai³ wa³su³txi³ a³li³ti³he¹xai¹nxa³hẽ³li¹. \v 40 Nxa²ha¹te¹ a³li³si¹hain¹jau³su² wxa²sa³wi³ha³lxa² win¹ta²te²lxi³ ĩ³ye³kxai¹na¹li¹. Yxãn¹ta¹ hxi²ka¹nai¹nxãn³su²li¹. Nxai¹nxa³ha²kxai³ sa²hau³ko³kxi²sa²sã²nhẽ³li¹. Nxe³ye¹nxa²ha¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 41 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ã³ne³tot3syah¹lxa³lxi¹. Yxo²ĩ²nxa³sxã³ wain³txa̱in³kxah²lxa³lxi¹, kan²txi³ yxau³kxi¹nx2ta¹kxan²ti³nu¹. Wẽ³sai²li² tẽ³sxã³ wxã³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 42 Nxa²ha¹te¹ so¹sxã³ wxã³tãu³a² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² kãin² ã³nhe¹kxi²sxã³ wẽn³sa² sa²tã³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² ĩ³kwa̱i²kxi¹nxa²ha¹te¹ wẽ³sai²li² we²txi²ta¹hxai²hẽ¹la². We²txi²nũ²la² a²wĩ³na² ũ³hũ¹xi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 43 Nxe³jut3su² a²nũ²a²nãu³xa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² nũ̱³kxũn³sxã³ o²la³kxain¹ju³ta² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² on²tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ya³lu²kxi²ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³to³jau³su² \p Ain¹nxa²ha¹te¹ nxe³ain¹ti̱³kxai³lu² Je³su²jah³la² ã³yxo²o³tũ¹nũ²la² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 44 Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ain³kxi²khai¹nxe³sah¹lxi³hẽ¹li¹. A²nũ²a²nãu³xai²na² ko¹ko¹xa²nãu³xai²na² hxi²ka² ã³yũ³so¹sain¹tu¹wi¹. Nxe³jau³xai²na² ne³wã²yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 45 Nxe³to³ta¹ nxe³jau³jau¹xai²na² a²si³yxau³tãu³khai³xa² tĩ̱²kxi²ha²kxai³ hxi²kan¹txi³ a³la³kxain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Ain¹kxan²ti³ yu̱h³lxain¹jau³su² jau³jau¹xai²na² ĩ³wã̱³txain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \s1 A²nũ²a² kãin²txi³yxau³te²la³ ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 46 Nxe³nũ²la² hã²wxãn³txa³ ĩ³ye³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ye³nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹ki̱³nãu¹xai²na² ĩh¹jah¹lo²ta̱³ kãin²txi³yxau³jah¹lo²su²hĩ̱³te²la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 47 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxai²na² ẽ¹nãn¹jau³xai²li² a³la³kxi¹nxa²ha¹te¹ wẽn³su² tẽ³sxã³ ã³ka³lu³sa³wxe³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 48 Nxe³nũ²la² a²sa³wi³ha³lxa²kxai³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²ka²sah¹lxi³wxi¹. A²nũ²a² ĩ²li³te² ĩ³nxa² a³lxi³sa¹nha²kxai³ wẽ³sai²na² sa²hau³ko³tai¹nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ Txai²na² hxi²nũ¹san¹kxa² yã¹nxe³hĩ̱³nx2na³li¹. Hxi²nũ¹san¹kxai²nãn²tu̱³ Sũ̱³na² ĩ³sa²si¹hã³sa²jah¹lo²su² te²a² hxi²nũ¹nain¹kxa² yã¹nxe³hĩ̱³nx2na³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ wxa²ẽ¹nãn¹jau³xan²tu̱³ e³kxi²nhã¹jau³xan²tu̱³: “Txa²nũ̱³ka̱³txa² ĩ³kãin²txi³nha²sxã³ wa³to²hi²sain¹kxan²ti³ wi¹na³na¹.” Nxe²e³kxah¹lxin¹te² ĩ³nxãn²tu̱³ kãin²txi³ yxau³jah¹lo²su² hĩ̱³nxa¹lxi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Wxa²ya̱³lxah³lo²su² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 49 Nxa²ha¹te¹ Jo³ãu²ah³la²kxai³lu² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Txa²si³yxau³jah¹lo²si¹lxi¹. A³lan²tai³tã² in³txa² ĩ²sĩ¹na¹hẽ³li¹. Nxe³jah¹la² wxi²ka¹nĩn¹ju³ta² ĩ³so¹nxain¹sxã³ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² a³li³si¹jau³su² ĩ³kwa³na³ai¹nhẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ ĩ³hi²txi²nxai¹nxa³ha²kxai³: “Hãi¹nxã¹txai¹nhẽ³li¹.” Nxe³si¹hain¹nha¹jau³su² kwa³na³ain¹sĩ¹na¹hẽ³li¹, wxa²sa³wi³ha³lxi³sxa³ha²kxai³lu¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 50 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩ³hxi²ko²lain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. A²nũ²ai²li² wxa²ko̱¹ko̱¹sai¹nxa³kxai²nãn²tu̱³ wxa²ya̱³lhxain¹na³li¹. Nxe³ha²kxai³ ĩ³hxi²ko²lain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sa³ma³ri³ta²na²thĩ³nãn¹te²su² te²a² Je³su²jah³la² e²nain¹jau³su² \p \v 51 Kxãn³ta³lon³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² ĩ³ka³la³si¹ja³kxa³nũ³su² ya̱u³so³nhĩ¹na² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³nxai³ti³wa̱³kxa² ya̱u³son³nha²kxai³ nũ¹kan¹sxã³ ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 52 Nxe³ha²kxai³ Sa³ma²ri²a²thĩ³na² a²sxi²ha² ãu³xi²thĩ³nũ³a² sa²hau³kot3si¹jau³su² sa²si¹hã³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 53 Sa²si¹hã³nxa²ha¹te¹ ai³nũ²la² ã³wi¹hain¹nũ²la² thĩ¹na² sa²hau³ko³ki̱³te²sa¹ji¹xã¹. Ain¹tah¹lxa¹ yxau²xai³tũ̱³ka̱³txa² yxa̱ih¹ha²kxai³ ũ̱n³txi³ e³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ã³nxai³jah¹hẽ¹li¹. Je³su²jah³lai²na² wxãi²li² nxe³yah³lxi³ ĩ³nxai²na² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹tĩh³na² ai³yah³lxi¹nha²kxai³ ten³nxa²lxi³nxa³nhai¹. Ain¹ya³ha²kxai³ aun³ta² wa̱³la² ĩ³xi²ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 54 Ain¹nxa²ha¹te¹ Jo³ãu²ah³la²kxai³ Ti³a²kah³la²kxai³ nxe³sxã³ ĩ²ain¹tãu³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. E³li²ah³lu¹tai²na² yã¹nxe³sxã³ oh³xa² ha³nxe²a² sa²si¹hã³sĩ¹na¹kxai²nãn²tu̱³ Sa³ma³ri³tã²na² nũ̱³ka̱³txa² ũ³thũ²kxain¹nha¹ju³ta² ten³nxa²sĩn¹ji¹wi¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 55 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ã³yxo²ko³tũ¹te³nah¹lxi¹: \p — Nxex3jah³wxi¹. Ten³sa²nxa³nhai¹. Txa²wã³nxĩ¹na¹ju³ta² wi¹ko̱³nh³yah³hxa³lxi¹. Ya³hxa³nha²kxai³ Txai²na² sa²kxai³lu² a²nũ²a² su²lhã³te³lhxã³ wxã²nxa³ha²kxai³ yxãn¹ta¹ we²txi²si¹ja³kxa³nũ³a² so¹lxi³ wxã³na¹ha²kxai³ nxa¹hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 56 Nxe³ain¹jut3su² ã³nxai³sxã³ sĩ³nã̱³xa² sxa³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ã³si³tẽ³kxi²ju³ta² te³nain¹jau³su² \p \v 57 ónxai³ain¹tãu³a² in³txa² wxã³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Ha³lo²a² ĩ²li³je³na² ã³nxai³lin¹tãu³a² ã³si³tẽ³kxi¹nxa²ha¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 58 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wai³a³lxa²si³ta³lã²tẽ¹nai²na² a²sxi²lho³tẽ³na² yũ³te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ a̱i³kai²na² a²ye³sa² wet1sxã³ a²sxi²lho³ju³ta² yũ³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ain¹ta¹ a²nũ²a² oh³xa² wxã³jah¹lo²na¹xai²na² hai³txi³ ha³lo²a² kwa² sxa³na¹ju³ta³nũ³a² yũ²nxa³wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 59 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ã̱³sa²nũn³te²a² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ã³si³tẽ³kxi¹sẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²wĩ³na² ka³te̱n³su² hin¹tãu³a² yxau³kxi²nũ³na¹tu¹wi¹. Hã²wxãn³txa³ ya³lu²kxi²sãn²nũ²la² sa²nĩ̱³kxi²sã²na¹ka³tu̱³ ã³si³tẽ³kxi¹nxa²ha¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 60 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxet3sã²lxi¹. A²nũ²a² ĩ²li³te²su² te²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²we¹txa³kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ya³lu²te²a² yã¹nxe²na³li¹. Nxe³te²na² sa²kxai³lu² wxa²ka³lxa¹te²su² te²a² ya³lu²kxai²nãn²tu̱³ sa²nĩ̱¹kxi²txai²li¹. Nxĩ¹nha²kxai³ wxãi²na² sa²kxai³lu² hãi¹nxe³sxã³ ã³si³tẽ³kxi¹sẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 61 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ã̱³sa²nũn³te²a² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. ósi³tẽ³kxi²ti³ten³khaix1sa³nhai¹. Yxãn¹ta¹ ĩ³xi²sã²na¹ka³tu̱³ txa²ka³lxa¹ti³nãu³xa² ĩ³yxo²sai¹la³kxi²sã²na¹tu¹wi¹. Hã²wxãn³txa³ ã³si³tẽ³kxi¹nxa²ha¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 62 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — A²nũ²ai²nãn²tu̱³ a²wa³ka³li³yu³khai³xa² ã³si³wxe³kxai²nãn²tu̱³ hã²wxãn³txa³ ã³na¹sxã³ ã³waix3kxai²nãn²tu̱³ nxe³te²a² he³la³ko³la³ hai³ya̱³khin¹te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² ĩ³hit1sah²lxin¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³yah³lxin¹ta¹ ã³na¹sxã³ ã³waix3sah²lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xai²na² hxi²kan¹txi³ a³la³kxah²lxan³tho³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 10 \s1 70 nxe³tũ̱³ka̱³txa² ũ³sa²si¹hã³jau³su² \p \v 1-3 Nxa²ha¹te¹ hã²wxãn³txa³ Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹la²kxai³lu² a²nũ²a² ã̱³lxi³nũn³tũ̱³ka̱³txa² 70 nxe² ĩ³kaix1so¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ye³jen¹na² sxi²yhen³na² ka³lxa¹txi³ ã³nxai³lha²the³ta¹tu¹wi¹. Nxe³na¹ju³ta³nũ³su² ha²kxai³ ĩ³sa²ne³ka³ta¹hã³nha²sxã³ ũ³sa²si¹hã³nx2ta¹tu¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³hen³txi³si¹ja³kxa³nũ³su² ũ³sa²si¹hã³nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe³nx2ta¹ha²kxai³la¹ nũ¹a² ha¹li¹ sa²si¹hã³i² nũ¹a² ha¹li¹ sa²si¹hã³i² nũ¹a² ha¹li¹ sa²si¹hã³i² nũ¹a² ha¹li¹ sa²si¹hã³i² nxe³nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe³nx2ta¹ka³tu̱³ta¹ o³ve²a² wẽn³sa² yã¹yxah³lxi¹lxi¹. Nxe³te²na² sa²kxai³lu² ha³lo²a² he¹lain¹tãu³a² hau³xa² ka³lxa¹txi³ ho³hai¹nha²kxai³ ĩ³so¹jĩ²te³lhxã³ ai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² ha³lo²a² ha³nxeh³lxi³ju³ta² ĩ³ha¹txi¹nx2ti³to³ha³ta²wi¹. Te²yã¹nxe³ju³ta² hai³sxa² yain³txa² sxa³ko³xa² wa²ni²lho¹kxi³tũ̱³ka̱³txa² yã¹xah³lxi¹lxi¹. A²nxe³ko³xai²na² wi¹we¹nha²kxai³ hxi²kan¹txi³ wa²ni²lho²hxa³tai¹nxa³lho³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² sxi²jen³nãu³xa² ka³lxan¹ti³ha²kxai³ hxi²kan¹ti³ ai³lha²thet3thxa³jah²lxan³tho³li¹. Yah²lxa³nha²kxai³ a²wa³kxẽn³ta² Si³yxau³jah¹la² wi¹lĩ³ye³kxi²txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “A²nũ²a² ã̱³xa² hxi²nũn¹ta³kxi²si¹sain¹sĩn¹ja³kxa³nũ³su² ã³nũ²kxi²sxã³ ĩ³so¹ta²sĩ¹nhẽ³li¹.” Win¹ta²te²lxi³ nxe² ĩ³ye³kxi¹txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹te³na¹ ain³ta³kxi¹jxah³lxi³hẽ¹li¹. \v 4 Yxah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wã²lẽn¹ta³ tẽ³yah³lxa³nha²kxai³ ha³te̱h³nxãn³nxẽn¹ta³ tẽ³yah³lxa³nha²kxai³ yu³wi²kxi²nha²ka³lo³la³ wẽ̱³no³kxa² tẽ³yah³lxa³nha²kxai³ nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Tĩh³na² ai³yah³lxin¹tãu³a² a²nũ²a² ne³khauh²hah³lxin¹kxãi²nãn²tu̱³ ĩ³ye³kxah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Hãi¹sxã³ ã³yit1txa³sxã³ ã³wa²to¹jah¹lxi³hẽ¹li¹. \v 5 Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ sxi²ha² ã³wih¹yah³lxin¹ti³wa³kxa¹ ĩ³ye³kxah¹lxi³sã²nĩn¹te³nah¹lxi¹: “Sũ̱³na² hãun²ju³ta² ã³wxe³nũh¹nxa²lxi³ju³ta² ten³sa³nhai¹.” \v 6 Yah³lxin¹ka³tu̱³ sxi²ha² wa³kxẽn³yah³la² wi¹lhin¹ye¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ Sũ̱³na² hãun²ju³ta² wi¹lã³wxe³nũ¹hain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ sxi²ha² wa³kxẽn³yah³la² wi¹lhi¹nxa³kxai²nãn²tu̱³ Sũ̱³na² hãun²ju³ta² ĩ³sa²si¹wha²nx2ti³tu¹wi¹. \v 7 Wi¹lhin¹sxã³ ã³wih¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ hãi¹sxã³ yxau³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Sĩn³ka³lxa¹ti³ yxau²sa²thet3jah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Kwa²yain³txa² yũ³ain¹kxa² yai³ni² ĩ³na² nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Wa³kon³kxi²sah¹lxi¹nha²kxai³ yain³txa² kwa² ũ³hũ¹nx2tain¹tu¹wi¹. \p \v 8 Jã¹nxe³sxã³ sxi²yhe³na² ã³wih¹yah³lxin¹tãu³a² wi¹lĩ³hen³txi¹nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ kwa²yain³txi³su² yain³jah¹lxi³hẽ¹li¹. \v 9 Ĩ³ta³ka³txa² yũ³te²su² te²a² ĩ²ain¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ we²txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³ain¹yah³lxin¹ka³tu̱³ ĩ³ye³kxain¹yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xa² ye³jen¹na² yũ³nũh¹nx2ti³tu¹wi¹.” Nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 10 Yxãn¹ta¹ sxi²je³nai²nãn¹ta² wãn³txi³kxai³lu¹: “Wxãi²na² ten³nxa²lxi³sĩ¹nxa³nhai¹.” Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ wa²li³jah³lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³ye³kxi²txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \v 11 Ain¹yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Kxĩh³nũ̱³xa² sxi²je³nãn¹ta² kxĩh³nũ̱³xa² txa²yu³ti³son¹tũ̱³xa² ti³yu³hen²ta³kxi²ye²sĩ¹nx2ta¹wi¹. Nxe³ye²sĩ¹nx2ta¹kxe³su² ko̱³nxe³ti³ kãi³syah¹lxin¹ju³ta² yũ³khaix1je¹nx2ti³na³li¹. Nxe³yãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xa² ya̱u³son³na³li¹. Nxe³jau³su² wi¹ko̱³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹.” Nxe³yah³lxin¹jau³nũ³a² ĩ³ye³kxi¹txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \p \v 12 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² kxãn³ton³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³nu²kxai³lu² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ a²wa³kxẽn³su²tu¹wi¹. Nxe³tãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² So³to²ma²thĩ³nu¹tai²nãn¹tũ̱³ka̱³txa² kãin² ye³khãuh³lxa³ti³hi¹tain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ nyhain¹je³na² wi¹lhin¹sxã³ ã³wih¹yah²lxan³je³nai²nãn¹tũ̱³ka̱³txa² ye³khãuh³lxa³ti³hi¹tain¹ju³ta³nũ³a² wa³to²ha² he¹tain¹tu¹wi¹. \s1 Sxi²jen³nãu³a² en²tain¹jau³su² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 13 Nxa²ha¹te¹ Ko²ra³sĩ²thĩ³na² Bet3sa³i²ta³thĩ³na² nxe³tũ̱³ka̱³txi³ ĩ³nxai²na² ko̱³nxe³ton³khai¹yxah³lxin¹tu¹wi¹. Kxã³nhxĩ¹nai³tãn¹thĩ³na² Ti²ro³thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txai³tã² Si³tõ²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txai³tã² nxe³sxã³ ko̱³nxe³thin¹khai¹nxai¹nha²kxai³ ya³lu²hxa³nain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ wã³nxĩn¹sxã³ kãi³ũh¹nx2ta¹ju³ta² ĩ²ain¹ke³la³te²kxai³ a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³tu¹tai²na² ã³na¹sxã³ ã³yxo²o³tũ¹sai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. Wã²la² sa²kẽ³nã²ka³lo³a² ũ³whi²kxi²nha²sxã³ ha³nxe²a² wã²nhxan³tũ̱³xa² ã³wxe³sãn²sxã³ ã³yxo²o³tũ¹sai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 14 Nxe³kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³ yan¹nãu³a¹ txa²wã¹o²la³kxi²ki̱³kxa² yo³ha² Sũ̱³na² ũ³yho³hi²nẽ³tãu³a¹ Ti²ro³thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txai³tã² Si³tõ²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txai³tã² nxe³sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹kxa² yo³ha² kãi²nxa³lho³li¹. Yxãn¹ta¹ ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹kxa² yo³ha² ã²la² kãi²non³tu¹wi¹. \v 15 Nxa²ha¹te¹ Ka³far³na³ũ²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txe² ĩ³nxai²na² sa²kxai³lu¹: “Oh³nãn¹ko³nãu³a² Sũ̱³na² ha³lo²a²nãu³a² ka³la³sxã³ ã³wi¹ha¹tũ¹xã¹.” Nxĩn¹jau³su² yxãn¹ta¹ yu̱h³xan¹ko³nãu³a² ha³nxe² i̱³ko³nãu³a² sa²yu̱³lho̱t1tin¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 16 Nxa²ha¹te¹ 70 nxe³tũ̱³ka̱³txa² ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ai³lah³lxin¹tãu³a² wxa²wãn³txa² ain³kxi¹nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wãn³txa² ain³kxi²sain¹nũn³na³li¹. Yxãn¹ta¹ wxa²wãn³txa² sa²yxo²ã³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wãn³txa² sa²yxo²ã³sain¹nũn³na³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ Txa²wãn³txa² sa²yxo²ã³sain¹kxai²nãn²tu³ sa²si¹hã³sain¹jah¹la² sa²yxo²ã³ain¹nũn³na³li¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 70 nxe³tũ̱³ka̱³txai²li² a²wa̱³lxain¹jau³su² \p \v 17 Nxa²ha¹te¹ kxãn³nãu³a² aun³txa² wa̱³lxain¹tãu³a² kãin²ka³lih³lhe¹kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² a³li³ain¹si¹nha¹jau³su² kwa³na³ain¹sĩ¹na¹hẽ³li¹. Sa²hi²kat1sah²nhĩ¹nha²kxai³ yxo²ha³kxa¹ sa²yxo²wet1sain¹sĩ¹na²hẽ³li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 18 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ha³lai³xa² wa³su³txi³ ĩ³wa³tu³ki̱³kxa² yã¹nxe³sxã³ Sa³ta³na²jah¹la² sa²hi²kat1txa³kxe³su² oh³nãu³a² wa³su³txi³ a³hi²sxã³ wa²ka³nxe² wxã²na³li¹. \v 19 Nxe³yãn¹ta¹ ne³ka²a³sah¹lxi³sã²lxi¹. Wã³nxĩn¹na¹ju³ta² ũ³hũ¹nx2ta¹tai¹ti²tu³wi¹. Nxe³nx2ta¹ha²kxai³ txih³xa² ĩ³nxa²lxi³kxan²ti³ sxe³sxe³kxa² ũh³nxa²lxi³kxan²ti³ ũh³hĩ¹to³txa²lxi³xa³lho³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ Sa³ta³na²jah¹la² nũ³kxũn³kxan²ti³ hxi²kan¹txi³ wa³ka³to³txa²lxi³xa³lho³li¹. \v 20 Nxe³ju³tai²li² wi¹na³li¹. Yxãn¹ta¹ wxa²ĩ³lxai²li² oh³nãu³a² nũ¹ka³na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxa² ũ³wha²li¹la³kxi²sa²tẽ³ju³ta² ã²la² wi¹lhĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³jut3su² ka³lih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² wi¹lxo³kxi²jau³su² \p \v 21 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²kxai³la¹ Sũ̱³na² Yãu³ka³txa² ka³lih³si¹ha²kxai³ ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹sũ̱³na² ne³nxe³na² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wĩ³nãi³. Oh³xan¹thĩ³na² whãi²na¹ yuh³xan¹thĩ³na² whãi²na¹ A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹lo²si¹lxi¹. Nxĩn¹sxã³ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² te²nãu³xa² a³la³kxi²khai¹nxe³te²nãu³xa² nxe³sxã³ wa³ka³la² kãi³in¹ju³tai²na¹ wãn³txa² ĩ³tih³nxĩn¹jau³xai²na¹ ĩ³yau¹ũ³hain¹nxã³nhẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ a²hoh³lxi³sxa³te²nãu³xa¹ wxa²wãn³txai²na² ĩ³yau¹ũ³hai¹nĩ¹nhẽ³li¹. Nxai¹nĩ¹nha²kxai³ sa²nẽn¹kxi¹nxa²ha¹wi¹. Wã²nxũ̱h¹lxi³sxã³ nxe²kãi³ĩ¹nhẽ³li¹. Nxe³jau³su² Je³su²jah³lo²kxai³lu² Sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 22 Nxe³ha²kxai³lu¹ Je³su²jah³la² ãh¹ ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \p — Yen³kxa² a²yxo²ha³kxa¹ Txa²wĩ³na² ũ³hũ¹sa³na²hẽ³li¹. Txa²wĩ³na² so¹lxi³ a²ki³lha³lxa²na¹xai²na² ĩ²sa²jah¹lai²la¹wi¹. Te²yã¹nxe³sxã³ Txa²wĩ³na² ĩ²te²la³ yũ²nxa³wi¹. Txai²na² a²ki³lha³lxa²na¹xai²na² so¹lxi³ ĩ²jah¹lo²sa¹wi¹. Te²yã¹nxũn³sxã³: “A²nũ²a² ã̱³xai²na² Txa²wĩ³na² ĩ³yau¹ũ³hai¹na¹tũ¹xã¹.” Nxa¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² Wĩ³na² ĩ²jah¹lo²su² nũ³nhĩ̱³nx2na³li¹. Je³su²jah³lo²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Nxa²ha¹te¹ hã²wxãn³txa³ a²sa³wi³ha³lxa² hxi²ka² hxan³sxã³ ãh¹ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³sxã³ nxe³tũ̱³ka̱³txa² nũ¹hĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxex3jah³lxi³sa²lxi¹. Ju¹tai²li² ĩ²ah³lxi¹nha²kxai³ wi¹lhin¹yah³lxi¹lxi¹. \v 24 Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³ tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² a²yxo²ha³kxa¹ I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² a²wa³kxẽn³nai³tã² a²yxo²ha³kxa¹ ju¹ta² ĩ²ti³te³nain¹ta¹hxai²hẽ¹li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ wãn³txa² ain³kxah²lxin¹jau³xa² ain³kxi²ti³te³nain¹ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ain¹te²ji¹xã¹. Ain¹tah¹lxa¹ nxe³ain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹li¹. Nxe³ha²kxai³ ĩ²yah³lxi¹nha²kxai³ wi¹lhin¹yah³lxi¹lxi¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 A²wa̱³kxa² yxau³nũ¹su²te²na² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 25 Nxa²ha¹te¹ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² jah¹la² ã³tĩ̱³nũ²la² ĩ³ye³ta³lxai¹kxi²ye³si¹jau³su² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Tih³nxe³sa²jah¹lãi³. ùte²ta̱³ wi¹ju³ta³la³ kãi³a¹ke³la³te²kxai³ ka³te̱³na² wi¹tãu³la³ so¹kxi²hĩ̱³na¹te²la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 26 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² ĩh¹nxe³te²la¹xã³? Ĩh¹nxet3sxã³ ĩ³yau¹ũ³nxa²te³la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 27 Nxa²ha¹te¹ jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txãn³sxu² te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³kah³la² Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³kah³lai²na² a³lxi¹tai¹nhẽ³li¹. Wxa²ẽ¹nãu³ai²na² whãi²na¹ a³lxi¹tai¹nhẽ³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² yxo²kwa̱i³nha²kxai³ nũ³kxũn³txi³ sa²yxo²we¹tha²kxai³ wi¹lain³kxi²nha²ha²kxai³ nxe³txai¹nhẽ³li¹. Te²yã¹nxũn³sxã³ a²nũ²a² a²wã̱³kxa² yxau³nũ¹nx2ti³te²na² a³lxi²nha²kxa² yã¹nxe² a³lxi²txai¹nũn³nhẽ¹li¹.” Jau³jau¹xai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Jah¹la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 28 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wain³txi³ e³i¹lxi¹. Jau³jau¹xai²na² hãi¹nxe³ti³xa¹ sa²yxo²wet1hxa³tin¹kxai²nãn²tu̱³ ka³te̱³na² wi¹tãu³la³ yũ¹nxa²tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29 Nxa²ha¹te¹ jah¹la²kxai³ wi¹lhin¹ye²nha²kxe³su² wã²nã³ũ¹sain¹sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³ha²kxai³ ĩh¹te²la³ta̱³ a²wa̱³kxa² yxau³nũ¹sa²te²la³hĩ̱³te²la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 30 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²sa²sa²lxi¹. A²nũ²a² ai³nũ²nhai¹. Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² a³li³nũ²la² Je³ri³ko²thĩ³nãn¹tĩh³na² si³ka³la³hi²nũ²nhai¹. Nxe³sxã³ a³li³sxã³ si³ka³la³hi²tãu³a² kuh³lxa³thin¹tũ̱³ka̱³txa² ne³khauh²hain¹nũ²la² ĩ³su²lhxã³ ĩ³yĩx1to³tai¹nha²kxai³ a²wã²la² kãi³kxai¹nha²kxai³ ain¹ka³tu̱³ ã³ain¹nũ²nhai¹. Ĩ³ya²lu¹te³lhxã³ ai¹nha²kxai³ ã³ain¹nũ²nhai¹. \v 31 Nxa²ha¹te¹ ye³jen¹na² a²nũ²ai²na² Sũ̱³na² yen³nãu³a² ã³ye³yxo²nũ¹nyhain¹jah¹la² ã³si³hẽ²kxi²nũ²nhai¹. ósi³hẽ²kxi²tãu³a² sun²ta³kxi²sã³ain¹jah¹lai²li² ĩ²nũ²nhai¹. Ĩ²ka³tu̱³ta¹ tĩh³na² ya¹nãn²tĩh³na² ã³ni²lhxã³ si³ka³la³hi²nũ²nhai¹. \v 32 Nxa²ha¹te¹ ye³jen¹nũn³tãu³a² Le³vi²a² nũ̱³ka̱³txi³sa²jah¹la² a²jã¹nxe² ã³si³hẽ²kxi²nyhain¹nũ²nhai¹. Ai¹nha²kxai³ ĩ²ain¹sãn²sxã³ tĩh³na² ne³ha³ti³hi²nãn¹tĩh³na² ã³ni²lhxã³ si³ka³la³hi²nũ²nhai¹. \v 33 Nxa²ha¹te¹ Sa³ma²ri²a²ko³xan¹jah¹la² a²jã¹nxe² ã³si³hẽ²kxi²nyhain¹nũ²nhai¹. Nxe³te²a²kxai³lu² ĩ²ain¹te³na¹ ĩ³yan³ta³kxain¹nũ²nhai¹. \v 34 ótĩ̱³ain¹nũ²nhai¹. Nxe³nũ²la² o²lyau³xa² yũ³ha²kxai³ vĩn²yau³xa² yũ³ha²kxai³ nxe³sxã³ ĩ²su²lain¹je³na² wxa²to̱¹lain¹nũ²nhai¹. Nxe³sãn²nũ²la² sa²tai³kxain¹nũ²la² hã²wxãn³txa³ a²ka³fa¹la³ khai³xa² tẽ³nũ²la² so¹sxã³ ũ³ka³ti³wxe̱³kxi²nũ²la² ã³sa²so¹xi²nũ²nhai¹. ósa²so¹xi²nũ²la² sxa³sxãu³xi²thĩ³na² ai³sxã³ ũ³ha̱¹nũ²nhai¹. Nxe³thĩ³nãn¹ta² wa³kxẽ³na² wi¹la³ ĩ²nũ²nhai¹. \v 35 ùka³nxa³ha²ta³a² thĩ¹nai²na² a²wa³kxẽn³yah³la² e³kxi²te³nah¹lxi¹: “Wi¹la³ hau³ko³txai¹nhẽ³li¹. ówa̱³li²na¹tãu³a² ũ³yho³hi¹nxa²ha¹tu¹wi¹. Hĩ¹na² ki³ha¹li¹ ũ³yho³hi¹nxa²ha¹ka³tu̱³ kxãn³nãu³a² wã³kon³kxai²nãn²tu̱³ jã¹nxe² ũ³yho³hi¹nxa²ha¹tu¹wi¹.” Ain¹nũ²nhai¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 36 Jã¹nxe³jau³kxai³la¹: \p — Nxe³jau³xai²li² in³txa² ha¹li¹ ka³na³ki² te²a² ĩh¹te²la³ta̱³ ĩ³ton³jah¹la² a²wa̱³kxa² yxau³nũ¹sa²te²la³ hĩ̱³te²la¹xã³? Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37 Nxa²ha¹te¹ jah¹lai²li² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³yan³ta³kxain¹jah¹la² a²wa̱³kxa² yxau³nũ¹sa²te²hũ̱³jah¹lai²lxã²na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxũ²la² Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxe³kxai²nãn²tu̱³ jah¹la² kãi³kxi²nũx1 jã¹nxe² a²nũ²a² ã̱³xa² kãi³ũh¹txai¹nhẽ³li¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Mar²ta³ka³lxa² Ma³ri²a³ka³lxa² ai³sxã³ ĩ²jau³su² \p \v 38 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² nxe³ain¹sxã³ aun³tain¹nũ²la² sxi²je³na² wxa²li³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Wxa²li³ain¹nxa²ha¹te¹ Mar²ta³ka³lxa² sxi²je³nãn¹ta¹ka³lxu³su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ta¹ka³lxai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²sxi²ha² ã³wi²kxi²sxã³ ĩ³yain³ya³sah¹lxi³sĩ¹nhẽ³li¹. Nxe³nyhain¹nxa²ha¹te¹ ã³wi²kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \fig |src="CN01751B.TIF" size="span" copy="© 1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lukas 10.38" \fig* \v 39-40 A²nxe³ta¹ka³lxa² a²ha³lĩn³ta³ka³lxa² Ma³ri²a³ka³lxu³su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ã³wih¹kxan²ta² Ma³ri²a³ka³lxai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³lai²na² a²ne³kxai³tãu³a² ã³wxe³nũ²la² a²wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ain³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Mar²ta³ka³lxai²na² sa²kxai³lu² a²wa³ka³li³yu³ta² hxi²ye¹ta³lxi³nha²sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Txa²ha³lĩ³ta² wa³ka³li³yu³ta² a̱³nũ²la² hãi¹sxã³ ã³wxe²na³li¹. ónhi²nũ¹sa²si¹hai¹nĩn¹jau³su² ĩ³ye³kxi¹tai¹lxi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 41 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Mar²ta³ka³lxãi³. Ĩ²sã³ni¹. Wxa²wa³ka³lxi³yu³ta² kãin² hxi²waun³ta³txi²nha²khaix1nĩ¹nxi¹. \v 42 Nxe³ai¹nĩn¹ta¹ yu³ka³na³ka³na³ju³ta² on³na³ni¹. Nxe³ju³ta² Ma³ri²a³ka³lxa² ĩ²sxã³ sa²so¹na²ni¹. Txa²wãn³txa² ain³kxi²sa³na²ni¹. Ju¹tai²na² ã²la² wi¹na³ni¹. Sa²sai¹kxin²nxa³lho³ni¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 11 \s1 Sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²ki̱³jau³xa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ ha³la³jen¹nãu³a² Je³su²jah³la²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²te³lhxã³ a³li³ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³ ĩ³ye³kxi²ta³lun²nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³sa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai¹tã² a²yxo²wãn³txa² a²sa³wi³ha³lxi³khai³xa² ĩ³ye³kxain¹sĩn¹ta¹hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³nai²li² wain³txi³ ĩ³ye³kxi²jau³xa² ĩ³yau¹ũ³nyhain¹sĩn¹ta¹hẽ¹li¹. Nxe³jãx1jau³xa² ĩ³yau¹ũ³sa²nhĩn¹ju³ta² ten³sa²nũn³sĩn¹nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 2 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²sah¹lxi³wxi¹. “Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²ti³ten³sa³nha¹.” Yxah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ nxe² e³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹: \q1 “Txa²wã¹wĩ³nãi³. Wi¹lhin¹sxã³ sa²nẽn¹kxi² kãin²no³txa²ju³ta² ten³sah²sĩn¹nhai¹. Wa³su³txi³ A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³txa²ju³ta³nũ³su² ten³sa²sĩn¹nhai¹. \q1 \v 3 Yain³txa² hãi¹nxe² ũ³hũ¹sa²nhĩn¹tu¹xai³sa²sĩ¹nhẽ³li¹. \q1 \v 4 A²nũ²a² ã̱³xai²na² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũ¹sain¹sĩn¹kxai²nãn²tu̱³ ne³wã²na³ũ¹hain¹sĩ¹na¹wi¹. Nxe³ain¹sĩ¹na¹kxa² yã¹nxe³sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ũh¹nxa²sĩ¹na¹ju³ta² ne³wã²na³ũ¹sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Ha³lo²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³si¹sĩ¹na¹ju³ta³nũ³a² ã³sa²so¹sa²sĩn¹txa³hẽ¹li¹.” \m Nxe³jau³xa² he³la³kxa² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5-6 Nxe²e³ta³lun²nũ²la² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³ye³kxi²xi²te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²sah¹lxi³wxi¹. Ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹jau³xa² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹tu¹wi¹. A²nũ²a² sxi²lho³jah¹lo²su² nũ²nhai¹. A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² kã³nxah³ta³wi³ta² sxi²ha² a³li³nũ²la² a²ya̱³lxa² sxi²ha² ai³sxã³ ã³tĩ̱³nũ²la² ĩ³kaix1so¹sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Nxex3sa²lxi¹. Yain³ta³nũ̱³xa² so¹kxi¹nx2te³lhxã³ wxã³na¹wi¹. Txa²wã³tã̱³ah³la² sxi²ha² u²lxi³thĩ³na² ĩ²sa²te³lhxã³ wxã³na²li¹. Yxãn¹ta¹ yain³ti³la³ yũ³sa²nxa³ha²kxai³ ãu²li²sa³hẽ²li¹. Nxe³sa²ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² yain³txi³nũ̱³xa² nũ̱³ha¹li¹ ka³na³ki¹ ũ³hũ¹sẽ¹li¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 7 Nxa²ha¹te¹ sxi²ha² wa³kxẽn³yah³la² ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: “U̱³lha³nhai¹. Txa²wẽ³ha³lxa² ãu³xa³kxi²sa³nhai¹. Nxe³ha²kxai³ hxi²kan¹sa²nxa³nhai¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 8 Nxe³jut3su² ne³ke³la³te²kxai³ ĩh¹nxe³tai¹nhĩn³te³ji¹wi¹? Ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹tu¹wi¹. Ain³kxi²nha¹jxah³lxi³hẽ¹li¹. Ya̱³li³nyha¹ha²kxai³ u̱³kxan²ti³nũ¹ ĩ³ye³ye³kxi²nyha¹ha²kxai³ yain³txa² te³nain¹tũ̱³xai²li² ũ³hũ¹ai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 9 Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³wã̱³jah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ yen³kxa² wi¹kxa² ũ³hũ¹nx2ti³tu¹wi¹. Te²yã¹nxe³sxã³ yen³kxa² ã³ten³yah³lxin¹ju³ta² ã³ya³jah³lxin¹tu¹wi¹. Te²yã¹nxũn³sxã³ sxi²ha² a²yxo²a² ĩ³yxo²to¹tot1jah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ sa²yxo²than²yex1tain¹tu¹wi¹. \v 10 Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³sxã³ Sũ̱³na² ĩ³wã̱³jah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³yah³lxi³te² ĩ³nxãn²tu̱³ a²wi¹ju³ta² ũ³hũ¹nx2ti³tu¹wi¹. Yen³kxa² ã³ten³yah³lxi³te² ĩ³nxãn²tu̱³ a³ya³ti²yah³lxin¹tu¹wi¹. Sxi²ha² ĩ³yxo²to¹to¹jah³lxin¹te² ĩ³nxãn²tu̱³ sa²yxo²than²ye¹nx2ti³tu¹wi¹. \v 11 Te²yã¹nxe³ju³kxai³la¹ wxa²wẽ³sai²li² yain³tũ̱³xa² ĩ³wã̱³txi³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ tah³lxa³kxa² ũ³hũ¹yah³lxi³hĩ̱³nhãn¹te²la¹xã³? Te²yã¹nxe³sxã³ a̱i³na² ĩ³wã̱³txi³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ txi³hxa² ũ³hũ¹yah³lxi³hĩ̱³nhãn¹te²la¹xã³? \v 12 Te²yã¹nxũn³sxã³ a̱i³ka³nãu³xa² ĩ³wã̱³txi¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ sxe³sxe³kxa² ũ³hũ¹yah³lxi³hĩ̱³nhãn¹te²la¹xã³? \v 13 Ti³he¹nxa³wi¹. Ko̱³nxe³ti³hin¹yah³lxin¹kxan²ti³ yen³kxa² wi¹te²a² so¹lxi³ wxa²wẽ³ha³lxa² ũ³hũ¹ain¹yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. Te²yã¹nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² Oh³nãn¹jah¹la² sa²kxai³lu² ĩ³wã̱³txi³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Sũ̱³na² Yãu³ka³txi³khai³xa² ũ³sa²si¹hã³nx2ti³tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Bel³se³bu²ah³la² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 14 Hã²wxãn³txa³ a²nũ²ai²na² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³yxau³te²a² ĩ³ha¹txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²li² hxi²kan¹txi³ e³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² a²ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nũ̱³kwa̱i³wi²sxa³te²a² yxo²xũn³txi³ a³li³si¹jau³su² kwa³na³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² wa³su³txi³ a³li³ha²kxai³ we²txi³ha²kxai³ wi¹le³xi²ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jut3su² a²nũ²a²nãu³xa² on²txain¹sxã³ ĩ³ye³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² kãin²khaix1nx2na³li¹. Ka³lih³khaix1sa²sĩ¹nhai¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Nxe³to³ta¹ a²nũ²a² yxo²ĩ³ai¹nxa³tũ̱³ka̱³txa² e³ki³ha¹kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² Bel³se³bu²ah³la² a²ta³a² hxi²kan¹txi³su² te²a² a²sa³wi³sai²la¹wi¹. Nxe³ha²kxai³ hxi²kan¹ti³hi¹txai¹nha²kxai³ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² a³li³si¹jau³su² kwa³na³in²tai¹. Txa²wã¹sũ̱³nu²su² ti³he¹xai¹nxa³wi¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 16 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ã̱³xai²na² ã³wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ko̱³nxe³ti³hi¹nain¹jau³su² ĩ³ye³kxi²sai³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ye³kxi²sxã³ ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² ya²la³tu̱³ ĩ³hxi²ka¹txain¹kxai²nãn²tu̱³ oh³nãu³a² wã³nxĩn¹sxã³ kãi³ju³ta² wã²na³ũ¹sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 17 Ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² te²kxai³lu² a²ẽ¹nãn¹jau³xa² wi¹ko̱³nha²ha²kxai³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²sah¹lxi³sa²lxi¹. A²nũ²a²nãu³xai²na² sa²kxai³lu² wã²nxũ̱h¹lxi³sxã³ ã³nhe¹kxi²nyhu¹ain¹kxai²nãn²tu̱³ ya³lu²kxa²hxa³kxi²nyhain¹te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ sxi²ha² a²yu³tai²na² ã³nhai²ta³lxi²sxã³ yxau³ain¹kxai²nãn²tu̱³ kan²txi³ yxau²sa²tẽ³ai¹nxa³lho³li¹. \v 18 Te²yã¹nxe³sxã³ Sa³ta³na²jah¹la² nũ̱³ka̱³txa² he¹kxi²nyhu¹ain¹kxai²nãn²tu̱³ ã³nhai²ta³lxi³hain¹tu¹wi¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² nũ³kxũn³yai¹nxa³ha²kxai³ wa³su³txi³ hxa³nain¹tu¹wi¹. Jã¹nxe³yah³lxin¹jau³kxai³lu¹: “Jah¹la² Bel³se³bu²ah³la² a²sa³wit3su² ha²kxai³ ĩ³wã³nxĩn¹txi³nĩn²tai¹. Nxe³ha²kxai³ ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² a³li³si¹jau³su² wxi²kan¹sxã³ kwa³na³in²tai¹.” Nxe² ĩ³ye³lah³lxĩ¹nhẽ²li¹. \v 19 Nxe³ha²kxai³ wxa²wãn³txa² e³yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Je³su²jah³lai²li² Bel³se³bu²ah³la² sa³wi³sai²la¹wi¹.” Yah³lxin¹jau³su² yxãn¹ta¹ wxa²nũ̱³ka̱³txe² ĩ³nxai²na² wxa²wẽ³ha³lxa² kãi³yah³lxin¹kxa² yã¹nxe² kãin³ain¹nũ³na³li¹. Nxe³ai¹nha²kxai³ wxa²nũ̱³ka̱³txai²na² ĩh¹te²la³ta̱³ sa³wi³ha³lxin³ta̱³ hĩ̱³te²la¹xã³? \v 20 Yxãn¹tah¹lxa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³txa² Te²hi²sen³su² ĩ³hxi²kat1sa³ha²kxai³ hxi²kan¹txi³ ko̱³nxe³te² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³li³si¹jau³su² ĩ³ye³kxi²na¹wi¹. Nxe³na¹kxe³su² ya²la³txi³ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹txa² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²su² ye²te²sa¹wi¹. \p \v 21 Te²yã¹nxe³jut3su² a²nũ²a² nũ̱³kxũn³te²a² sxi²ha² wi¹lhau³ko³kxai²nãn²tu̱³ a²yen³kxa² a²yxo²ha³kxa¹ wi¹yxau³te²ju²hẽ³li¹. \v 22 Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² ã²la² nũ̱³kxũn³te²a² wxã³sxã³ he¹li³nũ²la² ĩ³sun²txi³nyhain¹kxai²nãn²tu̱³ hu³kxi³su² he¹kxi²nyhain¹ta³ka³tai²na² yxo²ĩ²nyhain¹ka³txan²tu̱³ i³sxã³ sa²ni²lho¹kxi² a²yen³kxa² sa²so¹kxi²nxain¹ka³tu̱³ tẽ³sxã³ ĩ³xain¹tu¹wi¹. \p \v 23 Jã¹nxe³jut3su² a²nũ²a² ã³ya̱³lxi²sai¹nxa³kxai²nãn²tu̱³ txa²ko̱¹ko̱¹sain¹na³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ o³ve²a² yã¹nxe² ã³nũ²kxi²sxã³ yxau³ya³sai¹nxa³kxai²nãn²tu̱³ ha³te̱n¹txain¹tu¹wi¹. \s1 Ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² wa̱³li²jau³su² \p \v 24 Te²yã¹nxe³ju³kxai²lu² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² a²nũ²a² nxũ²kwa̱i³li³kxai²nãn²tu̱³ ha³lo²ai²na² ĩ̱³yau³la³ yũ²nxa³ko³xai²na² sa²kxai³lu² ĩ³ye¹nxi²te³lhxã³ ai³lha²thet3tin²tai¹. Nxe³to³ta¹ hxi²kan¹txi³ ĩ³ye¹nxi²xa³kxai²nãn²tu̱³ ĩ³ye³kxi²nha²te³nah¹lxi¹: “Txa²sxi²ha² a³li³a¹thĩ³nai³tã² ã³wa̱³li²na¹tũ¹xã¹.” Ain¹jau³su² ha²kxai³ ã³wa̱³lin²tai¹. \v 25 ówa̱³li²tãu³a² a²nũ²ẽ¹nai³ta³lxi³ a²nũ²yũ²nxa³ha²kxai³ wi¹we¹txi³ha²kxai³ wi¹lhau³ko³nha²kxai³ nxe³ye²tin²tai¹. \v 26 Nxe³ye²kxe³su² ha³lo²a² ai³lxi²nĩn²tai¹. Ai³lxi²ka³tu̱³ ko̱³nxe³te² yãu³ka³txi³nãu³xa² ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ ka³na³ki¹ nxe³te²nãu³xa² ko̱³nxe³ti³khaix1 wa³to³hain¹te²nãu³xa² ĩ³ha¹txin²txai¹nĩn²tai¹. Nxe³te²nãu³xa² sa²so¹sxã³ ã³wa̱³li²xi²sa²tẽ³in²tai¹. Nxe³ju³tai²kxai³lu² in³txa² ẽ¹nãu³a² ko̱³nxe³ti³ ã³wa²to²hin²tai¹. Nxe³ye²nx2ta¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Wi¹lhin¹sa²tẽ³nẽ³jau³su² \p \v 27 Nxe³ta³lun²nũ²la² txu¹ha² ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Wxa²hã³ka³na² wẽh³ni³nxa²sxã³ kũh¹txa²sxã³ we¹txa²ta¹ka³lxa² ka³lih³khaix1ta¹ka³lxi³su² na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 28 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wain³na³ni¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²ai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ sa²yxo²we¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³te²a² ã²la² kãin² ka³lih³hain¹na³ni¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² wã³nxĩn¹ju³ta² ĩ²ti³te³nain¹jau³su² \p \v 29 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² a²nũ²a² ã³wxã³wxã³ai¹nha²kxai³ ka³lxa¹txi³ ã³nũ¹tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ko̱³nxe³thin¹khai¹yxah³lxi¹lxi¹. Sũ̱³na² ĩ³sa²si¹hã³sa²jau³su² jau³xa² ten³ti³he¹yxah³lxa³lxi¹. Yah²lxa³nha²kxai³ Sũ̱³na² ĩ³sa²si¹hã³sa²kxe³su² wã³nxĩn¹sxã³ kãi³a¹ju³ta³la³ ĩ³ye³kxi²sah¹lxi¹nhẽ³li¹. Nxe³yãn¹ta¹ hĩ¹na¹ wã³nxĩ¹na¹ju³ta³la³ wã²nã³ũ¹nx2ti³nxa³lho³li¹. Wãn³txa² wã²nã³ũ¹nx2ta¹jau³xa² tĩ³yau³xu¹tai²na² so¹lxi³ ĩ³yũ¹yah³lxin¹tu¹wi¹. \v 30 Nxe³jau³xu¹tai²na²sa¹. Jo²na³jah³lu¹tai²na² sa²kxai³lu² ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³la²ni²tãu³a² a̱i³na² a²ẽ¹nai²na² ka³te̱n³su² sxa³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Hã²wxãn³txa³ a³li³sa²sai¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² Txai²na² Sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²na¹xai²na² sa²kxai³lu² ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³la²ni²tãu³a¹ kxĩh³nxẽ¹na² ya³lu²sxã³ sxa³na¹tu¹wi¹. Hã²wxãn³txa³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²na¹tu¹wi¹. Nxe³ju³tai²na¹ Sũ̱³na² sa²si¹hã³sa²ju³ta² e³lxah²lxi³ ĩ²yah³lxin¹tu¹wi¹. \v 31 Jã¹nxe³jut3su² kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Se²ba³thĩ³na² a²wa³kxẽn³na¹ka³lxu¹tai²na² sa²kxai³lu² Sa³lo³mãu²ah³lu¹tai²na² wãn³txa² a²hoh³lxi³khaix1nxe³jau³xa² ain³kxi²te³lhxã³ u²lan¹thĩ³na² a³li³sxã³ wxã³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. A²nxe³ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² yan¹nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sa²kxai³lu² a²nũ²a² kãi³ain¹kxa² yo³ha² a³ya³ti³kxe³su² nxe³ti³xa¹ ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2ti³tu¹wi¹. Kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Sa³lo³mãu²ah³lu¹tai²na² wãn³txa² wi¹lain³kxi²ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ Txai²na² sa²kxai³lu² Sa³lo³mãu²ah³la² ĩ³kãin²wa³to²hi²na¹jah¹lo²sa¹wi¹. Nxe³sa³kxan²ti³nũ¹ Txa²wãn³txa² ain³kxi²ti³ten³nxa²lxa³lxi¹. \v 32 Te²yã¹nxe³jut3su² yan¹nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sa²kxai³lu² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ kãi³ain¹kxa² yo³ha² a³ya³txi²kxe³su² nxe³ti³xa¹ Ni³ni³ve²thĩ³nãn¹ta² nũ̱³ka̱³txu¹tai²na² nxe³te²hi²sen³kxai³lu² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2tain¹tu¹wi¹. A²nxe³te²nãu³xu¹tai²na² sa²kxai³lu² Jo²na³jah³lu¹tai²na² wãn³txa² ain³kxai¹nha²kxai³ ko̱³nxe³thi¹nain¹ju³tu¹tai²na² ã³na¹ain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Jo²na³jah¹la² hxi²kan¹jah¹lo²su² ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ kãin²wa³to²hi²jah¹lo²sa¹wi¹. Nxe³sa³kxan²ti³nũ¹ Txa²wãn³txa² sa²yxo²wet1sah²lxa³lxi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹nũ²a² sa²kxĩ̱³kxi²nẽ³jau³su² \p \v 33 Nxe³ha²kxai³lu¹ yau³xã̱³xa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²ai²li² lã³pi³ãu²tẽ³na² tẽ³sxã³ ũ³thũ²kxi²sa²no¹ki̱³sxa³ha²kxai³ kwa³ta³lẽ³na² ũ³tĩ¹kxi²wxe³ki̱³sxa³ha²kxai³ nxe³kxi³te²sxa³yu²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ kĩ³txi³ ũ³kũt1tũ²la² sxi²hẽ¹na² yxo²ha³kxa¹ wi¹sa²kĩ̱x3te²ju²hẽ³li¹. A²nũ²a² ye³khe¹txi³ ã³wi¹hai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 34-36 Txa²wã¹ye³nai²li² ye³wi¹kxai²nãn²tu̱³ txa²wã¹nũ²a² whãi²na¹ wi¹lo²la³kxi²nha²ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ ye³wi¹lxa³kxai²nãn²tu̱³ txa²wã¹nũ²a² whãi²na¹ hai³txi³ wi¹lo²la³kxi²nha²te²sxa³yu²hẽ³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³jut3su² txa²wã¹ẽ¹nãu³ai²na² wi¹lxa³kxai²nãn²tu̱³ wi¹kãi³sxã³ yxau²xai³ki̱³sxa³wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 A²nũ²a² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³yau¹ũ³nẽ³jau³su² \p \v 37 Ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² fa³ri³se²a² in³jah³la² ã³tĩ̱³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²sxi²ha² ã³wih¹sxã³ ĩ³yain³kxi²sẽ¹li¹. Nxai¹nha²kxai³ ã³wi¹hain¹nũ²la² ã³wxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² hxi²khai²lxi²sã²nxa³sxã³ ã³wxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 38 ówxe³ka³tu̱³ta¹ fa³ri³se²ah³la²kxai³ ju¹ta² ĩ²nũ²la² o²nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 39 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²kxai³ Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹lo²kxai³lu² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²sa²sa²lxi¹. Wi¹lhin¹ki³lxot3jah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ ko̱³nxe³to̱n³khaix1yah³lxin¹tu¹wi¹. Ka³ne²kxẽn³su² ta̱³nxa² pra²ta²ka³lo³su² ta̱³nxa² a²tai²na¹ wxa²hi³la³kxi²sxã³ wxa²hxan³kxa³txi³yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ wxa²ẽ¹nãu³ai²na² a²nũ²a² yen³kxa² kãi³kxi²nyhu¹ah³lxin¹ju³ta² yũ³ha²kxai³ ko̱³nxe³ti³hin¹ju³ta² kãin² yũ³ha²kxai³ nxe³kxa² yã¹yxah³lxi¹lxi¹. \v 40 A²hoh³lxi³sa²yah³lxa³lxi¹. A²wi¹lhĩ¹nu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ we¹jah¹lo²su² ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. A²nũ²khai³su² we¹txi² a²ẽ¹nãu³ai²na² we¹txi² nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 41 Nxe³ha²kxai³ ko²pẽ³na² pra²to²ka³lo³ai²na² yen³kxa² wxi²sxa³te²a² tẽ³nũ²la² a²nũ²a² yen³kxi³txa²sxã³ sxa³te²a² wã²nhũ¹txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²ẽ¹nãu³a² ĩ³ha³ne³nx2ti³jut3sũ̱³nxe² wi¹lhin¹nxa²lxi³tu¹wi¹. \p \v 42 Yxãn¹ta¹ wxa²nũ̱³ka̱³txai²na² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txi³su² te² ĩ³nxai²na² wi¹lhin¹ki³lxo³jah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ ko̱³nxe³ton³khai¹yxah³lxin¹tu¹wi¹. Yah¹lxi¹nha²kxai³ yen³kxa² jũ¹nxe³te²su² te²a² yain³kxi²ki̱³ki³a² or³ta³lã²ki³su² ta̱³nxa² a³ru²ta³ki³su² ta̱³nxa² hĩ³ne³ki³nxã³nxa² yũ³yah³lxin¹kxa² nxã³nha¹li¹ nxã³nha¹li¹ nxã³nha¹li¹ nxã³nha¹li¹ nxã³nha¹li¹ yũ³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ nxãn³ka³na³ka³nat3sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³hũ¹yah³lxi³hxain¹tai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ ha³te̱h³nxã³nxu¹tai²na² ĩ³yau¹ũ³nẽ³jau³su² ã²la² wxi²kan¹kxe³su² wain³txi³su² kãi³ũh¹kxe³su² ta̱³nxa² Txa²wã¹sũ̱³na² a³lxai¹yah³lxin¹kxe³su² ta̱³nxa² nxe³ju³tai²na² ha³kxa¹ sa²yxo²ã³yah³lxi¹lxi¹. Nxe³ju³tai²na² a²wi¹lhĩ¹nãn¹te²a² yxo²ha³kxa¹ kãi³yah³lxin¹ju³ta² wain³na³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ ne³ki³san¹te²a² sa²yxo²ã³yah³lxin¹ju³ta² wai³nxa³wi¹. \p \v 43 Te²yã¹nxe³sxã³ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txi³ ĩ³nxai²na² ko̱³nxe³ton³khai¹yxah³lxin¹tu¹wi¹. Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² wxi²kan¹ti³ton³te²na² ã³wxe³ju³ta² yxo²kwa̱in³yah³lxi¹nha²kxai³ sxi²je³na² ã³nxai³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ sa²nẽn¹kxi³sxã³ ĩ³kaix1nx2ti³te²ju²hẽ³li¹. A²nũ²a² ã̱³xai²na² ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: “Wxãi²li² txa²hxi²kan¹jah¹lo²si¹lxi¹.” Nxe³jau³su² yxo²kwa̱in³yah³lxi¹nha²kxai³ nxe³yah³lxi³hxai¹nhẽ³li¹. \p \v 44 Yxah³lxi³nha²kxai³ ko̱³nxe³ton³khai¹yxah³lxin¹tu¹wi¹. Wxa²nũ̱³ka̱³txai²na² kxĩh³nxa² kwã̱³kxẽ¹na² yãx1yah³lxi¹lxi¹. Nxe³je³nai²li² a²nũ²a²nãu³xai²na² sxa³ye²je³nai³tã² ko̱³nhxai¹nxa³ha²kxai³ sa²ka³nex3tai¹nha²kxai³ ko̱³to³nain¹te²ju²hẽ¹li¹. Nxe³kxa² yãx1yah³lxin¹sxã³ wxa²ẽ¹nãu³ai²na² ko̱³nxe³khaix1na³li¹. Nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² ĩ²li³te²a² ĩ³tih³nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³te²lo³tũn³tu¹wi¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 45 Nxa²ha¹te¹ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³sa²jah¹la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Tih³nxe³sa²jah¹lãi³. Nxe³jau³xai²li² yxo²xũ̱n³txi³ ĩ³kwa̱i²kxi²sa²nhĩn¹nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 46 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wxãi²na² wxa²nũ̱³ka̱³txai²na² ko̱³nxe³ton³khai¹yxah³lxin¹tu¹wi¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ wãn³txa² sa³te̱¹jau³xa² sa²yxo²wet1sxã³ kãi³si¹jau³su² a²nũ²a² ã̱³xa² kwa³na³yah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ jau¹xain²txi³ sa²yxo²we¹jah²lxa³lxi¹. Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² a²nũ²a² ã̱³xa² yen³kxa² sa³te̱¹kxa² ã³ta³lo³hẽ¹so¹si¹yhah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ yen³kxain²txi³ a²hxi²ka² wẽ³sa²kxan²ti³ ũ³hxi²nũ¹yah³lxa³lxi¹. \v 47 Nxe³ha²kxai³ ko̱³nxe³ton³khai¹yxah³lxin¹tu¹wi¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² wxa²ka³lxa¹ti³nãu³xu¹tai²na² hi²sen³kxai³lu² sun²tã¹ain¹te³nai¹ti²tu³wi¹. \v 48 Nxe³ain¹ju³tu¹tai²na² e³kxah²lxin¹te³nah¹lxi¹: “Ĩ³sun²tã¹nyhain¹ju³tu¹tai²na² wi¹lhi¹tain¹na²hẽ³li¹.” Yah³lxin¹jau³su² nxe³ha²kxai³ wxa²ka³lxa¹ti³nãu³xu¹tai²na² ya²la³tu̱³ sun²tã¹nyhain¹ti³ai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ wxa²nũ̱³ka̱³txi³nãu³xai²na² wxa²hxi²nũ¹nain¹tũ̱³ka̱³txa² yã¹yxah³lxi¹lxi¹. \v 49 Nxe³yah³lxin¹kxe³su² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Txa²wãn³txa² ĩ³hen³txi³ta¹tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³kaix1so¹ai¹na¹tũ̱³ka̱³txi³sa²te²a² nxe³sxã³ sa²si¹hã³a¹tu¹wi¹. Ai¹na¹ta¹ sun²tã¹ĩ² kãin² ĩ³yĩ¹to³ti² nxe³nyhai¹nha³ta²wi¹.” Txa²wã¹sũ̱³na² nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. \v 50-51 Nxe³ha²kxai³la¹ wxãi²na² wxa²nũ̱³ka̱³txi³khai³xa² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2ti³tu¹wi¹. Kxã³nhxĩ¹nu¹ta²kxai³ txa²nũ̱³ka̱³txa² sun²tã¹sain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² hĩ¹nai²na² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2ti³tu¹wi¹. A²wi¹lhĩ¹nu¹ta²kxai³ A³be²lah³lu¹tai²na² su²lhã³ju³tu¹tai²na² Sa³ka³ri²ah³lai¹tã² sun²tã¹ju³tai³tã² nxe³jah¹la² Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²hẽ¹nãu³a² sun²tã¹ain¹te³nai¹ti²tu³wi¹. Jã¹nxe³ju³kxai³la¹ wxa²nũ̱³ka̱³txa² sun²tã¹ain¹yah³lxin¹ju³ta² yxo²ha³kxa¹ ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2ti³tu¹wi¹. \p \v 52 Jã¹nxe³yah³lxin¹ju³kxai³la¹ wi¹lhin¹ki³lxo³jah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ ko̱³nxe³ton³khai¹yxah³lxin¹tu¹wi¹. A²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² nũ̱³ka̱³txi³lxon³ju³ta² te³nain¹kxai²nãn²tu̱³ ã³na¹ain¹yah³lxi¹nhẽ³li¹. Nxe³sxã³ Txa²wãn³txa² en²yah³lxi¹nha²kxai³ a²nũ²ai²na² Txa²wãn³txa² sa²yxo²we¹te³lhxã³ te²su² te²na² ã³na¹yah³lxi¹nha²kxai³ nxe³yah³lxi¹nhẽ³li¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 53-54 Nxe²e³ta³lun²nũ²la² a³li³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ jau¹xai²li² ĩ³a̱n³ta³kxain¹nũ²la² ta³nxũ̱¹ka̱³txa²kxai³lu² ko̱³nxe³te²lo³tai¹nha²kxai³ ki³ha¹kxi²so¹te³lhxã³ ĩ³wã̱³txi³sai³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Ũ³tĩ̱¹kxi²na¹tũ¹xã¹. Ain¹jau³su² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 12 \s1 A²nũ²a² ĩ³ki³ha¹ki²nẽ³jah¹la² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 1 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ka³lxa¹khaix1nxe³sxã³ ã³wã³wã³sxã³ ã³ka̱³tũx3tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹tãu³a² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²sah¹lxi³sa²lxi¹. Fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² wi¹lĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ĩ³ki³ha¹kxi²nx3ti³ha³tai¹. Wi¹lhin¹ki³lxo³tain¹na³li¹. Yxãn¹ta¹ a²ẽ¹nãu³ai²na² ko̱³nxe³ti³ kãi³sxã³ yxau²xai³lain¹na³li¹. Nxe³ju³tai²li² ã³ke³tũ¹nx2ti³ha³ta²wi¹. Yain³txa² ĩ³wa̱¹txi³nũ̱³xa² tẽ³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ yain³txa³nũ̱³xa² ã³kwa³lxĩ¹sãn²sxã³ yain³tũ̱³xa² whãi²na¹ ĩ³wa̱¹te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³sxã³ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txai²na² wãn³txa² jũ¹nxa² ain³kxi²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ tũ̱¹ka̱³txai²na² yã¹nxe² kãi³yah³lxi¹nha³ta²wi¹. Ju¹tai²na² wi¹ko̱³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 2 Nxe³ha²kxai³la¹ hãi³a² kãi³sxã³ yxau²xai³lain¹ju³tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² e³lxah²lxi³si¹hain¹tu¹wi¹. \v 3 Nxe³jut3su² ha²kxai³ ka³nxah³tai²na² wãn³txa² e³kxah¹lxin¹jau³xai²na² a³lan²tãu³a² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ jau¹xain²txi³ ain³kxain¹tu¹wi¹. Te²yã¹nxe³sxã³ sxi²hẽ¹nãu³a² wãn³txa² he³son³kxah²lxin¹jau³xai²na² jau¹xain²txi³ yxo²kãi²lxi³ e³kxi²jau³xan²ta³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ain³kxain¹tu¹wi¹. \s1 Yu̱h³lxi³ki̱³jah¹lo²su² ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³lain¹jau³su² \p \v 4 Nxa²ha¹te¹ txa²ya̱³lxah²lxin¹te² ĩ³nxai²na² ne³ka²a³sah¹lxi³wxi¹. Txa²wã¹nũ²ai²na² ĩ³ya²lu¹tẽ³jah¹la² yu̱h³lxah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³te²su² hxi²kan¹txi³ txa²wã¹yãu³ka³txa² ĩ³ya²lu¹tẽ³lxa³lho³li¹. \v 5 Yxãn¹ta¹ wxa²yãu³ka³txai²na² wxa²nũ²ai²na² nxe³sxã³ whãi²na¹ tẽ³sxã³ ha³lo²a² ko̱³nxe³ko³xa² ha³nxe² i̱³sa²tẽ³ko³xa² ã³na¹kxi²jah¹la² Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³ka³jah¹lai²na² so¹lxi³ yu̱h³lxi³jah³lxi³hẽ¹li¹. \p \v 6 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² a̱i³ka² wẽ³sa² ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ ka³na³ki¹ nxe³te²a² hxi²tẽ³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ũ³yho³hi²ki³a² ki³ha¹li¹ ki³su² nxe³ki³a² ũ³yho³hi¹nx2ti³hĩ̱³nx2na³li¹. A²yo³ha² kãi²nxa³wi¹, a̱i³ka² a³lxi²nxa³ha²kxai³lu¹. Nxe³kxan²ti³nũ¹ Txa²wã¹sũ̱³na² yen³nãu³a² ne³wã²na³ju³ta² yũ³jah¹lo²sxa³wi¹. \v 7 Jã¹nxe³ju³kxai³la¹ Txa²wã¹sũ̱³nu²kxai³lu² A²hoh³lxi³ Si³yxau³jah¹lo²su² na³li¹. Nxe³sxã³ txa²wã¹ne³kĩ̱³sxa² yxo²ha³kxa¹ ĩ³hau³kot3tai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu² a̱i³ka² wẽ³sa² ki³kãi²nxa³kxan²ti³ a³lxi²te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa²ha³tih³xan²tu̱³ wxãi²nãn²tu̱³ a³lxi² wa³to²hi²nũh¹nx2ti³te²ju²hẽ³li¹, Txa²wã¹sũ̱³na² yen³nãu³a²su¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² yu̱h³lxah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³ye²nx2ta¹wi¹. \s1 Je³su²jah³la² wi¹le³kxi²ki̱³jau³su² \p \v 8 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ĩ²li³te² ĩ³nxai²na² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³hen³txi³yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Txai²li² Je³su²jah³la² a²sa³wi³sa̱¹wi¹.” Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ oh³xan¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³hen³txi³na¹tu¹wi¹. Nxe³na¹te³nah¹lxi¹: “Jah¹lai²li² txa²sa³wi³sai²la¹wi¹.” Nxe³na¹jau³su² nxe³ai¹na¹tu¹wi¹. \v 9 Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² ĩ²li³te² ĩ³nxai²na² a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³hen³txi³yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Txai²li² Je³su²jah³lai²na² a²sa³wit3sin²nxa³wi¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ oh³xan¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³hen³txi³na¹tu¹wi¹.” Nxe³na¹te³nah¹lxi¹: “Jah¹lai²li² txa²sa³wit3su²nxa³wi¹.” Nxe³na¹jau³su² nxe³ai¹na¹tu¹wi¹. \p \v 10 Jã¹nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² ĩ²li³te²su² te²an²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³kxai²nãn²tu̱³ hã²wxãn³txa³ ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ ã³yxo²o³tũ¹kxai²nãn²tu̱³ ã³wa²su¹tain¹ju³ta² yũ²na³li¹. Txai²na² Sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²su² te²sa¹jah¹lo²na¹xai²na² ko̱³nxe³te²lot3sain¹kxan²ti³ ã³wa²su¹tain¹ju³ta³nũ³a² yũ³tu¹wi¹. Nxe³to³ta¹ wxãi²na² wai³nxa³jau³xa² e³lah³lxin¹jau³kxai³lu¹: “A²ta³a² hxi²kan¹ta² hi²sen³su² Je³su²jah³la² ĩ³hxi²kat1tin²tai¹.” Yah³lxin¹jau³su² yah³lxin¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ko̱³nxe³te²lo³jah³lxi¹lxi¹. A²nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu² Sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ko̱³nxe³te²lo³jau³xai²na² sa²kxai³lu² hai³txi³ ã³wa²su¹ju³ta² yũ²nxa³wi¹. \p \v 11 Nxe³ha²kxai³lu¹ a²nũ²a² a̱n³txi³te²a² sa²kxai³lu² sa²so¹nxa²lxi³kxai²nãn²tu̱³ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³nãu³a² sa²so¹ta̱³nxa² ha³lo²an¹ta² a²si³yxau³ka³txa² sa²so¹ta̱³nxa² nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³wa³lxĩn³yhah³lxin¹jau³nũ³a² hxi²waun³jah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 12 Sa²so¹nx2ti³hĩ¹na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²yãu³ka³txa² hi²sen³kxai³lu² wãn³txa² ĩ³wa²lũ³xain¹yah³lxin¹jau³nũ²a² ĩ³yau¹ũ¹nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² yu̱h³lxah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Yen³kxih³khaix1jah¹la² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 13 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² aun³txa² wxã³ain¹tũ̱³ka̱³txa² a²nũ²a² ka³na³ka³na³te²a² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³tih³nxe³nẽ³jah¹lãi³. Txa²wĩ³na² ya³lu²sa²sĩ¹nha²kxai³ yen³kxa² ũ³hũ¹sain¹sĩn¹na²hẽ³li¹. Sain¹sĩ¹nha²kxai³ txa²lon³na² wã²nũ̱t3ja³sa²si¹hai¹na¹jau³su² nxa¹nhai¹. Na¹jau³xai²li² ĩ³ye³kxi¹txai¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 14 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ĩ³kwa̱i²kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxex3sa²lxi¹. Wxa²yen³kxa² wain³txi³ wxa²hau³kot3sãn²sxã³ wã²nhũ¹nx2ta¹ju³ta² yũ²nxa³wi¹. Hai³txi³ txa²wa³ka³li³yut3sxa³wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 15 Nxe³ha²kxai³la¹ tũ̱¹ka̱³txai²li² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Yen³kxa² hãi¹nxe² yxo²kwa̱in³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Kãin² yen³kxih³yah³lxin¹kxan²ti³ kãn³su² hin¹yah²lxan³so³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 16 Nxe³ha²kxai³lu¹ ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² yen³kxih³khaix1te²a² hai³sxa² wi¹ko³xa² a̱³nũ²nhai¹. \v 17 Nxe³nũ²la² yain³txa² kãin²sa²so¹ha²kxai³ a²ẽ¹na² e³kxi²nh²te²nah¹lxi¹: “Txa²hai³sxa² wi¹wen¹khaix1nẽn³ta²kũ². Yxãn¹ta¹ yain³txa² sa²ta̱³a¹thĩ³nũ³a² sĩ³kãi²nxa³kũ². Nxe³ha²kxai³ ĩh¹nxe³ta¹lhon³ku² nxa¹nha²kũ². \v 18 Yxãn¹ta¹ nxe² kãi³a¹tũ¹xã¹. Yain³txa² sa²ta̱³a¹thĩ³nũ³a² sa²hai¹sa²so¹na¹tũ¹xã¹. Nxa¹kxai²nãn²tu̱³ yain³txa² kãin² sa²ta̱³a¹ha²kxai³ txa²yen³kxa² yxo²ha³kxa¹ ũ³ha¹a¹ha²kxai³ nxa¹tũ¹xã¹. \v 19 Nxa¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³ye³kxi²nha¹tũ¹xã¹. Nxe³nha¹te³nah¹lxi¹: ‘Txai²li² wi¹lhin¹khaix1na¹xã¹. Txa²yen³kxa² ka³lxa¹sa³xã¹. Nxe³sxã³ kwẽ³kon³ju³ta² ko³ka³lxa¹txi³ kwẽ³kon³sa³kxan²ti³ hxan³kxi²sa²nxa³lho³na¹. Nxe³sa²nxa³ha²kxai³ kãin² ĩ³yai³ni² kãin² ĩ³na² wi¹lxo³kxi²nha¹khaix1nxe² na¹tũ¹xã¹.’ ” Nxe³ain¹nũ²nhai¹. \v 20 Nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: “Wxãi²na² ã³ne³wxe²nxa³lxi¹. Ka³nxah³tai²na² ya²lu¹nxa²tu¹wi¹. Nxãn¹kxai²nãn²tu̱³ ĩh¹te²ta̱³ wxa²yen³kxa² so¹kxi¹nxain¹te³ji¹wi¹?” Txa²wã¹sũ̱³na² nxe³nũ²nhai¹. \p \v 21 Te²yã¹nxe³jut3su² a²nũ²ai²li² yen³kxa² wã²nxũ̱h¹ ũ³ha¹te²su² te²na² sa²kxai³lu² yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² yen³nãu³a² yen³kxi³txa²jut3sa²kxai³ nxe³jah¹la² yã¹nx2na³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Hxi²waun³ta³kxi²nha²ki̱³sxa³jau³su² \p \v 22 Nxe³ha²kxai³la¹ a²sa³wi³ha³lxa² ãh¹ ĩ³ye³kxi²ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: \p — Jã¹nxa¹jau³su² yain³txi³su² yain³yah³lxin¹kxe³nũ³a² hxi²waun³ta³kxi²nyhah¹lxi³txa³hẽ¹li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ wã²la²ka³lo³ai²li² ũ³whih²kxi²nhãn¹ka³lo³nũ³ai²li² hxi²waun³ta³kxin²nha²sxã³ yxau²xai³ah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 23 A²nxe³ju³kxai³lu² ka³te̱³na² yxau²xai³ki̱³ju³ta² sa²kxai³lu² yain³txi³su² a³lxi² wa³to²hi²te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxũn³sxã³ txa²wã¹nũ²ai²na² sa²kxai³lu² wã²la²ka³lo³su² a³lxi² wa³to²hi²te²ju²hẽ³li¹. \v 24 A̱i³ka² ĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Yain³txa² ũh³wĩ̱¹xa³ha²kxai³ yain³txa² sa²so²nxa³ha²kxai³ yain³txa² sa²ta̱³thĩ³nũ³a² yũ²nxa³ha²kxai³ nxe³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxan²ti³ Txa²wã¹sũ̱³na² sa²kxai³lu² a̱i³ka² a³lxi²na³li¹. Yxãn¹ta¹ wxãi²li² a³lxi² wa³to²hi² nxe³nx2ti³na³li¹. \v 25 Nxe³ha²kxai³lu¹ ka³te̱³na² yxau²xai³lyah³lxin¹ju³ta³nũ³a² hxi²waun³ta³kxi²nyhah¹lxin¹kxan²ti³ hai³txi³ ã²la² a³lu²on³sxã³ ka³te̱³na² yxau²xai³lyah³lxi³hĩ̱²nxa³lxi¹. \v 26 Yxah³lxin¹ju³ta² ha³lo²a² yu³jũx1ju³ta² hxi²kan¹txi³ kãi³yah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ ha³lo²a² yu³tã³lxi³ju³ta² hxi²waun³jah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 27 Te²yã¹nxe³sxã³ si³sa² yãu³sa² ha³lo²a² wen¹kxa² ĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Hai³txi³ hai³sxa³la³ wa³ko³nai¹nxa³ha²kxai³ wãn²ta³ wet1tai¹nxa³ha²kxai³ ain¹te²sxa³yu²hẽ³li¹. Sa³lo³mãu²ah³lu¹tai²na² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² a²wa³kxẽn³ta² kãin²jah¹lo²su² ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Yen³kxih³khaix1nxe³ha²kxai³ wã²la² wi¹khaix1ka³lo³a² ũ³whi²kxi²nha²ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³kxan²ti³nũ¹ si³sa² yãu³sa³kxai²na² wi¹wa³to²hi²te²ju²hẽ³li¹. \v 28 Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² si³sa² yãu³sa² wi¹la³ we¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³te²a² hĩ¹na² wi¹la³ we¹nha²kxai³ ka³nxa³ha²ta³a² i̱³hxa³nha²kxai³ nxe³te²ju²hẽ³li¹. A²nxe³te²a² wi¹la³ we¹nhĩ¹na² wi¹lhĩ¹txu¹xai³te²ju²hẽ³li¹. A²nxe³ju³tai²li² yxo²ĩ²yah²lxan³ta²lu¹wi¹. \v 29 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² yain³txa² yain³yah³lxin¹ju³ta³nũ³la³ ĩ³na²kxi²yah³lxin¹jau³nũ³la³ nxe² hxi²waun³txi³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 30 Nxe³ju³tai²na² a²yxo²ha³kxa¹ Sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²ai¹nxa³tũ̱³ka̱³txi³nãu³xai²na² yen³kxa² yxo²kwa̱in³sxã³ ãn³te³nain¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³yãn¹ta¹ wxãi²kxai³ ha³lo²a² ã³taut3to³jah³lxin¹kxe³su² Wxa²wĩ³na² Si³yxau³tãu³a¹ hi²sen³kxai³lu² taut3to³jah³lxin¹kxa² whãi²na¹ ĩ²jah¹lo²su² na³li¹. \v 31 Nxe³yah³lxi¹nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²wet1hxa³jah³lxi³sã²nhẽ³li¹. Yxah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ yen³kxai²na² ã³taut3to³txai³yah³lxin¹kxai²li² ũ³tet1sũ³nx2ti³tu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Oh³nãu³ nũ¹ka³nãu³ãn¹ta² yen³kxi³su² \p \v 32 Nxe³ha²kxai³la¹: \p — Txa²sa³wi³ha³lxi³sah¹lxi¹lxi¹. Yu̱h³lxah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² oh³xa² a²ha³lo²a² si³yxau³tãu³su² ti³hi¹txa²lxi³ju³ta² ten³na³li¹. \v 33 Nxe³ha²kxai³ wxa²yen³kxa² sa²kxai³lu² a²nũ²a² yen³kxi³txa²te²a² wã²nhũ¹txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ oh³nãu³a² so¹lxi³ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² so¹lxi³ wxa²yan³txi³nũ³a² a³lxi²kxi³nũ³a² so¹lxi³ ũ³ha¹jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ hai³txi³ kãi³kxi¹nx2tai¹nxa³ha²kxai³ hai³txi³ kho³nxa³ha²kxai³ hai³txi³ hxa³nxa³ha²kxai³ nxe³ye¹nx2ti³tu¹wi¹. \v 34 Nxe³jut3su² wxa²yan³txi³nũ³a² ũ³ha¹ah³lxin¹ti³xa² so¹lxi³ wxa²ẽ¹nãu³a² nxũ¹hain³nyhah¹lxin¹tu¹wi¹. \s1 Ye³ten³nha²sxã³ wah³nxe³kxi²jau³su² \p \v 35-38 Nxe³ha²kxai³lu¹ ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹tu¹wi¹. Sxi²ha² wa³kxẽn³yah³la² sa²kxai³lu² txu¹ha² so¹ju³tan¹te² yain³txa³nũ³a² yain³te³lhxã³ a³li³nũ²nhai¹. Nxe³nũ²la² a²sa³wi³ha³lxa² whãi²na¹ wa̱³li²ju³ta² wah³nxa³kxi²nũ²nhai¹. Hã²wxãn³txa³ wa̱³li²tãu³a² ĩ³yxo²to¹tot1sĩ¹na² wa³su³txi² sa²yxo²than²kxi²nũ²nhai¹. Nxe³ha²kxai³ a²sa³wi³ha³lxai²na² ye³ten³kxe³su² wi¹lhin¹ye²nũ²nhai¹. Ka³nxah³ta² wi³ta³lon³tãu³a² ta̱³nxa² a³lan²ti³lĩ³lxi² ta̱³nxa² wa̱³li²kxai²nãn²tu̱³ ye³ten³su² wi¹lhin¹ye²nũ²nhai¹. Nxain¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lhin¹sxã³ wah³nxain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²wa³kxẽn³yah³la² sa²kxai³lu² yain³txa² tẽ³sxã³ kwa²ũ³hũ¹nũ²nhai¹. Te²yã¹nxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² wxã³ju³ta² ye³ten³sxã³ wah³nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Yen³kxa² hau³kot3sxã³ wxe³ti² wã²la²ka³lo³a² ũ³whi²kxi²nha² lã³pi³ãu²tẽ³na² sa²kĩx3sxã³ ũ³thũ²ka²sa²wxe² nxe³kxa²yã¹nxe³kxe³hũ̱³sxã³ hau³kot3sxã³ wah³nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 39 Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu² ka³nxah³ti³na² so¹lxi³ yen³kxa² kãi³jah¹la² hãi³a² wxã³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxi³sa²kxai³ sxi²ha² wa³kxẽn³yah³lai²na² sa²kxai³lu² yen³kxa² kãi³jah¹la² wxã³je³nãu³wa³kxa² wi¹ko̱³nha²ke³la³te²kxai³ ye³ten³sxã³ wah³nxe³hĩ̱³nx2na³li¹. A²sxih²yxo²a² ũ³kãu³txi²nxã³kxe³su² yen³kxa² tĩ¹kxi²nxa³kxe³su² nxe³hĩ̱²nxa³lxi¹. \v 40 Jã¹nxe³jut3su² ye³ten³nha²kxi³hũ̱³nxe² wah³nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³sxã³ wxa²ẽ¹nãn¹jau³kxai³: “Hĩ¹na² wxã²nxa³lho³na¹.” Nxĩn¹jau³su² nxe³ti³wa³kxa² wxã³na¹ha³ta²wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Wi¹la³ wa³kon³te²su² te²a² wi¹lũ³yho³hi²jau³su² \p \v 41 Nxa²ha¹te¹ Pe²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Jau¹xai²li² txa²nũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² so¹lxi³ ĩ³ye³kxi²ta̱³nxa² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³ye³kxi²ta̱³nxa² nxẽn¹si²lxi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 42 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Sxi²ha² wa³kxẽn³yah³la² a²sa³wi³sa² wi¹lhin¹te²na² so¹lxi³ ne³kheh¹te²na² so¹lxi³ a²sxi²khai³xa² ĩ³hau³kot3si¹jau³su² ũh³wxe³te²ju²hẽ³li¹. A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² wi¹lhi¹nha²kxai³ yain³txi³su² ũ³hũ¹xai³lain¹te²ju²hẽ³li¹. \v 43 Wi¹kãi³kxai²nãn²tu̱³ a²wa³kxẽn³yah³la² wxã³tãu³a² ĩ³wi¹lxon³kxi²kxai²nãn²tu̱³ wi¹lhin¹ti³hi¹tain¹tu¹wi¹. \v 44 Ya²la³tu̱³ e³kxi¹nx2ta¹wi¹. Yen³kxa² yxo²ha³kxa¹ hau³kot3si¹jau³su² ũh³wxe³kxi²tu¹wi¹. \v 45 Yxãn¹ta¹ nxe²nxa³kxai²nãn²tu̱³ wã²nxũ̱h¹ e³kxi²te³nah¹lxi¹: “Txa²si³yxau³ka³txa³ wa³sut3si¹nxa³lho³na¹.” Nxe³jau³su² ha²kxai³ a²si³yxau³ka³txai²na² sa³wi³ha³lxa² in³txi³su² ta̱³nxa² txu¹su² ta̱³nxa² ĩ³wait1ãn³si³wxe³hĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³te³na¹ kãin² ĩ³yai³ni² ĩ³na²sxã³ we¹ni² nxe³hĩ̱³nx2na³li¹. \v 46 Nxe³tãu³a² ko̱³nha²nxa³ku¹ha² a²si³yxau³jah¹la² ĩ³xi²tu¹wi¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ jah¹lai²li² ũn³txi³ ĩ³wait1sãn²ka³tu̱³ ko̱³nxe³thin¹tũ̱³kxa³txa² ha³lo²a² ũ³tĩ̱³kxa² wxe³kxai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \p \v 47 Te²yã¹nxe³sxã³ a²sa³wi³sai²li² kwa³na³kxain¹jau³xa² ã³ne³wxe³kxai²nãn²tu̱³ yxãn¹ta¹ kwa²hãi¹nxe² wet1txa³kxai²nãn²tu̱³ nxe³te²na² sa²kxai³lu² kãin² ĩ³wai¹txai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 48 Yxãn¹ta¹ a²sa³wi³sai²li² kwa³na³kxain¹jau³xa² kũ³we²ki²la² ã³ne³wxe²nxa³kxai²nãn²tu̱³ kãin² ĩ³wai¹txai¹nxa³lho³li¹. Jã¹nxe³jut3su² yen³kxa² kãin² ũ³hũ¹ain¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³jah¹lo²kxai³lu² wã²nhũh¹si¹ja³kxa³nũ³su² kãin² ĩ³ye³kxi²tain¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² yxo²ĩ²ki̱³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ĩ³hait2ta³lxi³nẽ³jau³su² \p \v 49 — Nxa²ha²kxai³ ha³lo²a² yxo²ha³kxa¹ heh³ni³kxi³kxa²yãx1 wxã³na¹hẽ³li¹. Wa³su³txi³ ã³si³wxe³na¹txai²lã¹. \v 50 Te²yã¹nxe³sxã³ ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ̱¹kxi²sa²sai¹kxi³jut3sũ̱³nxe² ya³lu²na¹ju³ta² yũ³tu¹wi¹. Nxe³na¹ju³kxai³lu² ta³lun²kxi³sxa³ta̱³lxa¹ hxi²ka̱u³ka̱u³nha²te³lxa¹nhai¹. \v 51 Jã¹nxa¹ju³kxai³lu² wxã³na¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²a²nãu³xa² hãu²non³sxã³ yxau²xai³nyhu¹ah³lxi³ju³ta³nũ³a² yũ²nxa³lho³li¹. Nxe³to³ta¹ he¹kxi²nyhu¹ah³lxi³ju³ta³nũ³a² yũ³tu¹wi¹. \v 52 A²hĩn¹tãu³a² a²nũ²a² ha¹li¹ ha¹li¹ ka³na³ki¹ sxi²ha² sĩ³ka³na³ka³na³thĩ³na² a²yut3su² nyhu¹ain¹te²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ha¹lin¹te²na² a²nũ²a² ã̱³xa² ha¹li¹ ka³na³ki¹ nxe³tũ̱³ka̱³txa² he¹kxi²nyhu¹ah³lxi³tu¹wi¹. \v 53 A²wĩ³na² a²ki³lha³lxa² ã³nhe¹kxi²nyhu¹ha²kxai³ a²hã³ka³na² a²ka³ne³lxa² ã³nhe¹kxi²nyhu¹ha²kxai³ a²hã̱i³na² a²sã³nxe³lxa² he¹kxi²nyhu¹ha²kxai³ nxe³nyhu¹ain¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ha³lo²a² ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³jau³su² \p \v 54 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³la¹ a²nũ²a²nãu³xa² ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — U³je³na² kan³tãu³a² o³sĩ̱³na² yũ³kxai²nãn²tu̱³ nxe³yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Wẽ³ha²yau³xa² wxãn³tu¹wi¹.” Yxah³lxin¹jau³su² ha²kxai³ ya²la³tu̱³ wxã³ye¹nx2ti³tu¹wi¹. \v 55 Te²yã¹nxe³sxã³ u³je³na² ta³nãn³nãu³a² kãin² ik3kxai²nãn²tu̱³ nxe³yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “A³lan²khaix1tu¹nhẽ³tu¹wi¹.” Yxah³lxin¹jau³su² ha²kxai³ ya²la³tu̱³ wxã³ye¹nx2ti³tu¹wi¹. \v 56 Nxe³yah³lxin¹ju³kxai³lu² wi¹lhin¹ki³lxo³jah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ ko̱³nxe³thin¹khai¹yxah³lxi¹lxi¹. Ha³lo²ai²la³ ta̱³nxa² o³sĩ̱³nai²la³ ta̱³nxa² ye³khe¹yah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ã³ne³wxe³yah²lxa³lxi¹. \s1 Txa²wã¹ko̱¹ko̱¹sa²jah¹la² hãu²no³nha²ki̱³jau³su² \p \v 57 Wain³txi³ o²la³kxah³lxin¹ju³ta³nũ³a² hxi²kan¹txi³ ã³ya³jah¹lxan³kxai²lẽ¹. \v 58 A²nũ²a² ĩ³xa̱n³ta³kxi¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹ta² si³yxau³jah¹la² ã³sa²so¹nx2ti³ha³ta²wi¹. Nxe³nx2ti³kxa²ya̱n³txi³su² wa³su³txi³ ĩ³hãu²no³nyhu¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹ nxe³yah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ a²hxi²kan¹ta² si³yxau³jah¹la²kxai³lu² sxi²ha² kan²thĩ³na² ũ³tĩ̱¹kxi²nx2ti³si¹hain¹jau³su² kwa³na³ai¹nha³ta²wi¹. \v 59 Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ wa³su³txi³ ã³wa²su¹kxi¹nx2ti³xa³lho³li¹. Yen³kxa² ũ³yho³hi²ta³lun²yah³lxi³sã²nĩn¹ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ã³wa²su¹kxi²nx2ti³ju³ta³nũ³a² yũ³hĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³ye¹nxa²lxa¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³lu² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 13 \s1 Ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² a²nũ²a² ã³tĩ̱³sxã³ ĩ³hen³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Pi³la²jah³la² sa²kxai³lu² hxi²ki³te²la³ka³tu̱³ Ka³li³le²a² nũ̱³ka̱³txa² sun²tã¹nyhain¹nũ²hẽ³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² kwẽn¹tai²na¹: “Yen³kxa² ũ³hũ¹na¹tũ¹xã¹.” Ai¹nhĩ¹na¹ ã³wih¹nũ²la² ã³si³hẽ²kxi²te²a² hi²sen³su² sun²tã¹nyhain¹nũ²hẽ³li¹. Nxe³ha²kxai³ ko̱³nxe³thin¹khai¹nxẽn³tai¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ka³li³le²a² nũ̱³ka̱³txai²li² ko̱³nxe³thin¹ wa³to²hain¹tũ̱³ka̱³txi³su² ha²kxai³ sun²tã¹ain¹thai¹li¹? \v 3 Ti³he¹nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ wxãi² ĩ³nxai²na² sa²kxai³lu² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sãn²sxã³ wxa²ko̱³nxe³thin¹yah³lxin¹ju³ta² ã³na¹la³kxi²nyhah¹lxan³kxai²nãn²tu̱³ ya²lu²nxa²lxi³ju³ta² yũ³nx2ti³tu¹wi¹. \v 4 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² sxi²ha² kĩ³thĩ³na² Si³lo³e²thĩ³na² nxe³thĩ³nu¹tai²na² ã³ya³hi²ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. óya³hi²hĩ¹nu¹tai²na² a²nũ²a²nãu³xa² 18 nxe³te²nãu³xu¹tai²na² ã³ya²lu¹ta²lxi³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. A²nxe³tũ̱¹ka̱³txu¹tai²na² ko̱³nxe³thin¹ wa³to²hain¹tũ̱³ka̱³txi³su² ha²kxai³ ã³ya²lu¹ta²lxi³ta¹hxai²yu²lhai¹li¹? Te²yã¹nxe³sxã³ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txa² wi¹lhin¹ wa³to²hain¹tũ̱³ka̱³txi³su² ta¹hxai²yu²lhai¹li¹? \v 5 Ti³he¹xai¹nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ wxãi²na² sa²kxai³lu² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sãn²sxã³ wxa²ko̱³nxe³thin¹yah³lxin¹ju³ta² ã³na¹la³kxi²nyhah¹lxan³kxai²nãn²tu̱³ ã³ya²lu¹txa²lxi³ju³ta² yũ³nx2ti³tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Fi³ke²ra²ka³txa² nxã̱³kxi¹hxa³ka³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³la¹ ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Hai³sxa³nãu³a² fi²ko²nẽ³ka² wi¹wen¹nũ²nhai¹. Wi¹wen¹ka³tu̱³ta¹ a²wa³kxẽn³yah³la² a²nã̱³ka² wxa²so¹te³lhxã³ wxã³nũ²nhai¹. Yxãn¹ta¹ hai³txi³ yũ³ye²nxa³nũ²nhai¹. \v 7 Yũ³ye³nxa³nũ²la² a²sa³wi³sa² ĩ³kaix1so¹te³nah¹lxi¹: “Ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ kwẽ³kon³tãu³a² fi²ko²nã̱³ka² wxa²so¹te³lhxã³ wxã³na¹ta¹ hai³txi³ ĩ²tuh³nxa³hẽ¹li¹. Nxe²nxa³ha²kxai³ tau³kxi²lũ³ã¹txa²hẽ³li¹. Hai³sxa² a³lxi²sa³nhai¹. Ki³lã̱³lxi²ki³a² ũh³wĩ̱¹a¹tu¹wi¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \v 8 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³sa² ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: “Hãi¹nxe²wxe³sã²nhẽ³li¹. Ye³ka³na³ka³nat3sxã³ kwẽ³kxa² wahx3nxe³sxã³ ĩ²ya³sa²sã²nhẽ³li¹. Nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ kĩ̱h³nxa² ũ³kxẽ³ni²sxã³ wxa²si³sa²ta³kxi²na¹tu¹wi¹. \v 9 Hã²wxãn³txa³ nã̱³kxi²kxai²nãn²tu̱³ wi¹tu¹wi¹. Ta¹ nã̱³kxi²hxa³kxai²nãn²tu̱³ nxe³hĩ¹na²sa² tau³kxi²lũ³ã¹a¹tu¹wi¹.” Ain¹nũ²nhai¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txu¹ha² ĩ³ton³ta³kxi²ta¹ka³lxa² we²txi²jau³su² \p \v 10 Nxe³nũ²la² hã²wxãn³txa³ sa²ba³to³ nxe³tãu³a² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² ã³wih¹nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Ĩ³yau¹ũ³tãu³a² txu¹ha² ĩ³ton³ta¹ka³lxu³su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ta¹ka³lxai²li² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³yxau³ha²kxai³ hxi²kan¹txi³ ĩ³sin²kxi²nha²sxã³ ai³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Hãi¹sxã³ ku²thu²kxa² ai³ta¹hxai²hẽ¹la². Kwẽ³kxa² ye³ka³lxa¹txi³ kwẽ³kon³sxã³ 18 nxe² kwẽ³kon³tãu³a² sxa²xai³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 12 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³la¹ ĩ²kxi²nũ²la² ĩ³kaix1so¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ²sã³ni¹. Hĩ¹na² wxa²xĩ³ta³ka³txa² ã³wa²su¹txa²ha¹xĩ¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxe²e³ta³lun²nũ²la² txu¹hai²na² wxa²ta³lo³wxa̱i³nũ²la² we²txi²ta¹hxai²hẽ¹la². We²txi¹nxa²ha¹te¹ wa³su³txi³ ĩ³sin²kxi²nha²sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹khai¹nx2na³li¹. Nũ̱³kxũn³khaix1nx2na³li¹. Wi¹lxo³kxi²sa³nhai¹. Txu¹ha²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \v 14 Nxe³ju³tai²na² thĩ¹na² wa³kxẽn³yah³la² ĩ²ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ²nxa²ha¹te¹ kãin² hi̱t3te³nah¹lxi¹: \p — Ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ a³lan²tãu³a² so¹lxi³ wa³ka³li³yu³ta² o²la³kxi²ki̱³te²jai¹ti³tu³wi¹. Nxe³kxi³sa²kxai³ sa²ba³to³ nxe³tãu³a² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² wa³kon³ki̱³te²sxa³yu²hẽ³li¹. Ki̱³sxa³ha²kxai³ sa²ba³to³ nxe³hĩ¹na² we²txi²sih¹nxa²lxi³jau³su² wxã³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 15 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wi¹lhin¹ki³lxo³jah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ ko̱³nxe³thin¹yah³lxi¹lxi¹. Wxa²pon¹su² ta̱³nxa² wxa²ka³va¹lhu² ta̱³nxa² yũ³yah³lxin¹kxa² sa²ta²la³kxi²so¹sxã³ ka³wã³lxa² tẽ³sxã³ ã³nxai³ka³tu̱³ ũ³tih¹yah³lxi³hxai¹nhẽ³li¹, sa²ba³to³ nxe³kxan²ti³nũ¹. \v 16 Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu² ta¹ka³lxa² A³bra³ãu²ah³lo²nu¹tai²na² a²sa³wi³sa³ka³lxu³su² na³li¹. Nxe³yãn¹ta¹ Sa³ta³na²jah¹la² hi²sen³su² kwẽ³kxa² ko³ka³lxa¹txi³ 18 nxe² kwẽ³kon³tãu³a² kan²ta³kxin²tai¹. Nxe³ha²kxai³ we²txai¹na¹ju³ta² wain³na³li¹, sa²ba³to³ nxe³kxan²ti³nũ¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 Nxa²ha¹te¹ jau¹xai²na² ain³kxi²nũ²la² hi̱t3txain¹tũ̱³ka̱³txai²na² ãu²lxa²to³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ tũ̱¹ka̱³txai²na² ĩ³hi²txain¹nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² Je³su²jah³lai²na² o²la³kxi²ju³ta² ĩ²ai¹nha²kxai³ ĩ³ka³lih³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Mos³tar²ta²ki³a² ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³jau³su² \p \v 18 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³la¹ ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹jau³xa² yã¹te²ta³ yãx1hĩ̱³te²la¹xã³? Nxe³jau³jau¹xai²na² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹tu¹wi¹. \v 19 Mos³tar²ta²ki³a² yã¹nx2na³li¹. Nxe³ki³ai²na² tẽ³sxã³ ũh³wĩ̱¹nũ²la² wi¹wen¹te²ju²hẽ³li¹. Hã²wxãn³txa³ hi³a² kĩn³ka³txa² we¹nha²kxai³ a̱i³ka² a²ye³sa² ã³nhẽ¹ti³te²ju²hẽ³li¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Yain³tũ̱³xa² ũ³wha¹kxi³ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 20 — Nxe³ha²kxai³la¹ Txa²wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹jau³xa² yã¹te²ta³ yãx1hĩ̱³te²la¹xã³? Nxe³jau³jau¹xai²na² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹tu¹wi¹. Ain³kxi²sah¹lxi³hẽ¹li¹. \v 21 Yain³txa² ũ³wha¹tũ̱³xa² yã¹nx2na³li¹. Nxe³tũ̱³xa² txu¹hai²li² tẽ³sxã³ tri²ka²nũ̱³xa² ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ ũ³hau³kot3sxã³ ũ³kwa³lxĩ¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² tũ̱¹xai²na² yxo²ha³kxa¹ kãin² ĩ³wa¹je²te²ju²hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hit2tain¹tũ̱³ka̱³txi³su² \p \v 22 Ĩ³ye³kxi²ta³lun²nũ²la² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹tĩh³na² ai³ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³si¹ja³kxa³nxũ³su² sxi²je³na² yxo²ha³kxa¹ ã³nxai³lha²the³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 23 Nxe²xai³ain¹tãu³a² in³txa² ã³tĩ̱³sxã³ ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hi²txain¹tũ̱³ka̱³txi³nũ³a² ka³lxa²ai¹nxa³ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 24 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² ã³wih¹ki̱³ju³ta³nũ³a² kan²na³li¹. Ĩ²li³ju³ta² kãi³sxã³ ã³wih¹ki̱³te²sxa³yu²hẽ³li¹. A²nũ²a² ka³lxa¹khaix1nxe³te²nãu³xa² ã³wih¹ti³te³nain¹ta¹ wain³txi³ ã³te³nai¹nxa³ha²kxai³ ã³wi¹hai¹nxa³lho³li¹. Sxih²yxo²a² kãi²nxa³te²yxo²hũ̱³nxe² Sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²te²na² so¹lxi³ ã³wih¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxe³su² ha²kxai³ nxũ²kwa̱i³lxũ¹sxã³ sxih²yxo²a² kãi²nxa³te²yxo²a² ã³wih¹kxe³hũ̱³nxe² Sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²sxã³ yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹. \p \v 25 Te²yã¹nxe³sxã³ sxi²ha² wa³kxẽn³yah³la² ĩ³sa²yxau³sxã³ sxih²yxo²a² ũh³yxo²wĩ̱¹tu¹wi¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ ti²ta³lo³kan¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³kaix1sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: “Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Sa²yxo²than²txa²sĩ¹nhẽ³le¹.” Nxe³nũ²la² sxi²hẽ¹nãn¹jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Ĩh¹nhu¹nãn¹te²ta̱n³yah³lxin¹ji¹wi¹?” \v 26 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xain¹ti³an¹jau³kxai³lu¹: “Txa²sxi²je³nai²na² ĩ³tih³nxe³nĩn¹tai¹tu³we¹. Ĩ³yai³ni² ĩ³na² nxe³ki̱³tai¹tu³we¹.” Nxe³ain¹tu¹wi¹. \v 27 Nxe³ha²kxai³lu¹: “Wxãi²nãu³ ĩ³nxai²na² ĩ²nx2ti³te²txã³wi¹. ósxã³ ã³waix3jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ko̱³nxe³thin¹sxã³ kãi³sxã³ yxau²xai³lyah³lxi¹lxi¹.” Nxa¹tu¹wi¹. \v 28 A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² I³sa²kah³lu¹tai²na² Ja³ko²ah³lu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² a²yxo²ha³kxa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² oh³xan¹ko³nãu³an²ta³ yxau²xai³ti³hi¹je²tain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ wxãi²na² sa²kxai³lu² ha³lo²a² sa²tã³nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³nx2ti³kxe³su² ye³khãuh³lxa³thi¹nx2ti³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² kãin² nã̱³ni² kãin² wxi²ka³ta³ta³ti² nxe³sa²tẽ³yah³lxin¹tu¹wi¹. \v 29 Nxe³kxa²yon³kxai³lu² u³je³na² a³li³xi²tãu³su² tãu³a² u³je³na² kan³tãu³su² tãu³a² u³je³na² ta³nãn³nãu³su² tãu³a² a²nũ²a² ka³la¹txi³ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² oh³xan¹ko³nãu³an²ta³ ã³nũt1tain¹tu¹wi¹. Nxe³hĩ¹na² ã³wxe³sxã³ yain³kxih²nyhain¹tu¹wi¹. \v 30 Jã¹nxe³hĩ¹na¹ a²nũ²a² ã³ne³ki³so³te²na² sa²kxai³lu² ka³na³ki²nũ² ne³ka²ta¹xai³si¹ha²kxai³ a²nũ²a² ne³ka³ta² ãn³si³wxe³te²na² sa²kxai³lu² ka³na³ki²nũ² ã³ne³ki³sot3si¹ha²kxai³ nxe³ain¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txa² a³lxin²tain¹jau³su² \p \v 31 Fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² a²hãi¹nxe³hĩ¹na² ã³wxã³sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A³li³txu¹li¹. E³ro²jah³la² su²lhã³nxa²te³lhxã³ nxe³ain¹na³li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 32 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²na² wai³a³lxa²ta³lã²tẽ¹nhũ̱³na³li¹. Wain³txi³ ĩ³ye³ai¹nxa³wi¹. Nxe²nxa³ha²kxai³ ĩ³wa²lũ³xi²tain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Hĩ¹na² ko̱³nxe³te²a² yãu³ka³txa² nxũ²kwa̱i³li³si¹hai¹na¹ha²kxai³ ĩ³ta³ka³txa² we²txai¹na¹ha²kxai³ nxa¹tu¹wi¹. Hĩ¹na² o²la³kxi² ka³nxa³ha²ta² o²la³kxi² nxe³sxã³ ka³nxa³ha²ta³nũn³tãu³a² ta³lun²na¹tu¹wi¹.” E³ro²jah³la² nxe³txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \v 33 A²nxe³na¹kxan²ta² hĩ¹na² ã³nxai³li² ka³nxa³ha²ta² ã³nxai³li² te²yã¹nxũn³tãu³a² ã³nxai³li² nxe³na¹tu¹wi¹. Nxe³na¹te²kxai³lu² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² so¹lxi³ Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txa² su²lhã³ain¹tai¹ti²tu³wi¹. \p \v 34 Nxe³ha²kxai³la¹ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² yxau²xai³yah³lxin¹te² ĩ³nxai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txa² su²lhã³ain¹yah³lxi³to³hi¹nha²kxai³ wxa²nũ¹nx2tain¹tũ̱³ka̱³txai²na² wha³tin³kxain¹yah³lxi¹nha²kxai³ nxe³sxã³ ko̱³nxe³to̱n³khaix1yah³lxi¹lxi¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ ka³la³ka³la²a² a²hã³ka³nai²na² wẽ³ha³lxa² a²nxe̱³ki³yu̱³hẽ³nãu³a² wã²nut1te³ju²hẽ³li¹. Jãx1te²hũ̱³na¹tũ¹xã¹. Wxa²wẽ³ha³lxa² nxe³nx2ti³to³ha¹tai¹ti²tu³wi¹. Ye³ka³lxa¹txi³nx2ti³to³ha¹tai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ ten³yah²lxan³tai¹ti²tu³wi¹. \v 35 Nxe³ha²kxai³ nxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ wxa²sxi²ha² a²nũ²a² yũ²ai¹nx3tho³li¹. Ya²la³tu̱³ wãn³txan²tu̱³ ĩ³ye³a¹wi¹. Hĩ¹nãn¹te²tu̱³ ĩ²xi²sah²lxan³tho³li¹. Kxãn³nãu³a² wxa²wãn³txi³nũ³su² ĩ³ye³kxah²lxin¹te³nah¹lxi¹: “A²nũ²ai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² sa²si¹hã³nẽ³jah¹la² wi¹lhin¹jah¹lo²su² na³li¹.” Yah³lxin¹jau³nũ³su² yah³lxi³sã²nĩn¹ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ĩ²xi²sah¹lxin¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 14 \s1 In³txa² ĩ³ton³te²a² we²txi²jau³su² \p \v 1 Hã²wxãn³txa³ sa²ba³to³ nxe³hĩ¹na² fa³ri³se²a² kãin²jah¹lai²na² sa²kxai³lu² a²sxi²ha² yain³ya³si¹jau³su² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² sxi²ha² ã³wi¹yha³ta¹hxai²hẽ¹la². ówi¹yha³te³na¹ a̱n³txi³tũ̱³ka̱³txa² hãi³a² ĩ²yxau³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³ka³tu̱³ta¹ ĩ³ton³jah¹la² ã³tĩ̱³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² a²nũ²nãu³a² whãi²na¹ wan¹sxã³ ĩ³ton³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ ĩ²kxi²nũ²la² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txi³su² te²a² fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txi³su² te²a² ĩ³wã̱³txi²te³nah¹lxi¹: \p — Sa²ba³to³ nxe³ti³xa² a²nũ²a² ĩ³ton³te²su² te²a² we²txi²kxai²nãn²tu̱³ wain³te²lã¹xã³? Moi³se²ah³lu¹tai²na² wãn³txu¹txai²na² ĩh¹nxe³te²tũ²lhai¹na²? Nxe³jau³jau¹xai²na² wi¹ko̱³nyhah¹lxin¹ta²lu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Yxãn¹ta¹ ĩ³wa²lũ³xain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² ĩ³ton³jah¹la² we²txi²sãn²nũ²la² ih³xi²si¹jau¹su² sa²si¹hã³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 5 Nxe³ha²kxai³la¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²a³sah¹lxi³wxi¹. Wxa²wẽ³sa² ta̱³nxa² wxa²po¹na² ta̱³nxa² nxe³te²a² kxĩh³nũ³xẽ¹na² ĩ̱³yau³xẽ¹na² ã³nãu²ke³la³te²kxai³ ĩ²kxai¹nhĩ¹na¹ wa³su³txi³ sa²sai¹xi²hĩ̱³nxãn¹ji¹, sa²ba³to³ nxe³kxan²ti³nũ¹? Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ hxi²kan¹txi³ ĩ³wa²lũ³xain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \s1 Yu³hẽ³nãu³a² yxau³nyhu¹ki̱³jau³su² ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³jau³su² \p \v 7 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a²nãu³xa² yain³te³lhxã³ nũ¹nain¹te²nãu³xa² sa²kxai³lu² a²si³yxau³ka³txai²na² ã³wxe³ka³lo³a² so¹lxi³ te³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jut3su² ĩ²nũ²la² Je³su²jah³la²kxai³lu² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 8 Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — In³txa² sa³nxe³la³kon³te³lhxã³ ã³nũ²kxi²sxã³ yain³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ a²si³yxau³ka³txa³ he³la³kai²na² ã³wxe³ka³lo³a² wxe³ah³lxi³txa³hẽ¹li¹, a²nũ²a² hxi²kan¹sxã³ wa³to²hi²te²a² ĩ³kaix1ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ wxã³kxa²ya̱n³txi³sa³. \v 9 Wxã³kxai²nãn²tu̱³ sxi²ha² wa³kxẽn³yah³la²kxai³lu² wxãi²li² jah¹la² ha¹li¹ ĩ³kaix1so¹nx2ti³jah¹lo²kxai³lu² ĩ³ye³kxi¹nx2ti³tu¹wi¹. Ĩ³ye³kxi¹nx2ti³te³nah¹lxi¹: “Jah¹lai²na² yxau³ka³lo³ai²na² ã³wxe¹lxi¹. Ĩ³sa²yxau³txu¹li¹. Jah¹lai²li² kãin² wa³to²hi²na³li¹. Nxe³ha²kxai³ ju¹xa¹ ã³wxe³txu¹li¹.” Nxe³ain¹jau³su² ha²kxai³ kwa² ã³wxe³ka³lo³a² ãu²la²to³nha²ha²kxai³ ã³wxen¹tu¹wi¹. \v 10 Nxe³yãn¹ta¹ ã³wih¹xi¹nhĩ¹na² kwa² ã³wxe³ka³lo³a² yxau³sẽ¹li¹. Nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ kãin²jah³la² wxã²nxa³kxai²nãn²tu̱³ nxe²ĩ³ye³kxi²nxain¹te³nah¹lxi¹: Ya²ha³wi¹. Ti¹a² ã³wxe³ka³lo³a² wi¹ka³lo³a² yxaut3txu¹li¹. Nxe³nxa²kxai²nãn²tu̱³ wxã³ain¹tũ̱³ka̱³txa² a²yxo²ha³kxa¹ wi¹le³kxi²nxain¹tu¹wi¹. \v 11 Nxe³ju³kxai³lu² wxãi²nãn²ta³ ĩ²li³te² ĩ³nxãn²ta³ wi¹le³kxi¹nx2tain¹ju³ta³nũ³a² ten³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ a²yu³hẽ³nãu³a² yxau³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ a²yu³hẽ³nãu³a² yxau³nyhah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³kãi²non³si¹nx2ti³tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 12 Nxe³ha²kxai³lu¹ sxi²ha² wa³kxẽn³yah³lai²na² ĩ³ye³kxi²jau³su² nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Nxex3sa²lxi¹. A²nũ²a² ĩ³yain³kxi²te³lhxã³ ĩ³kaix1so¹ai¹nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²ya̱³lxi²nũ̱³ka̱³txi³su² ta̱³nxa² wxa²lon³txi³tãu³su² ta̱³nxa² a²nũ²a² yen³kxih³te²su² ta̱³nxa² nxe³te²na² so¹lxi³ ĩ³kaix1so¹ain¹txa³hẽ¹li¹. Tah¹ nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³wa²lũ³xi²sxã³ ĩ³kaix1so¹nx2ti³nhyu¹tu¹wi¹. Nxain¹kxe³su² ũ³yho³hi²nxai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 13 Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² yen³kxi³txa²te²a² a²ha³lxu²ha² ai³te²a² yu³kan²ta³kxi²te²a² ye³han³te²a² nxe³te² he³la³kxi³nãu³xa² ĩ³yain³te³lhxã³ si¹hin¹jau³su² ĩ³kaix1so¹txain¹nũ³nhẽ¹li¹. Nxain¹kxe³su² nxĩn¹tãu³a² hxi²kan¹txi³ ĩ³wa²lũ³xi²sxã³ ũ³yho³hi²nxai¹nhĩ̱³nx2nxa³wi¹. \v 14 Nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹txi³ ũ³yhoh³xi²nxai¹nxa³ha²kxai³ kxãn³ton³tãu³a² a²nũ²a² wi¹lhin¹te²a² yxo²ha³kxa¹ ya³lu²sãn²ki̱³ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ki̱³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²ka² ũ³yho³hi¹nx2ti³tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² wxã³ju³ta²nũ³a² ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³jau³su² \p \v 15 Nxa²ha¹te¹ in³txa² yain³kxi²te²nãu³su² jah¹la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jut3su² tãu³a² wxã³tu¹wi¹. Nxe³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² ã³wxe³sxã³ yain³ka³lo³nũ³a² ã³wxe³te²a² wi¹lhin¹jah¹lo²su² tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 16 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Wain³na³li¹. ówih¹sxã³ ã³wxe³te²la³ ke³la³ti¹. Nxe³ju³tai²li² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi¹nxa²ha¹tu¹wi¹. Nxe³te³nah¹lxi¹, ha³lo²a² wa³kxẽn³yah³la² yain³txa² kãin² we¹tũ²nhai¹. A²ya̱³lxi³nũ̱³ka̱³txa² ĩ³yain³si¹hain¹jau³su² ĩ³kaix1so¹ain¹nũ²nhai¹. \v 17 Yain³ti²wa²kxa²wxe³hĩ¹na¹ a²sa³wi³sa²kxai³lu² sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² wxã³si¹hain¹jau³su² ũ³sa²si¹hã³nũ²nhai¹. Ũ³sa²si¹hã³te³nah¹lxi¹: “Yã³hit1jah³lhu¹li¹. Yain³txa² we¹ta³lun²na¹li¹.” Ain¹jau³su² ain¹nũ²nhai¹. \p \v 18 Nxa²ha¹te¹ hxi²kan¹txi³ wxã³ai¹nxa³nhai¹. A²yxo²ha³kxa¹ ĩ³ki³han³sxã³ e³ain¹nũ²nhai¹. A²wi¹lhĩ¹nãn¹te²a² nxe³te³nah¹lxi¹: “Hai³sxa² kwẽn¹ta² so¹kxai¹na¹ha²kxai³ ĩ²te³lhxã³ nxa¹nhai¹. Nxe³na¹ha²kxai³ hxi²kan¹sa²nxa³nhai¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 19 Ã̱³su² te²a² nxe³te³nah¹lxi¹: “Po¹na² ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ nxe³sxã³ kwẽn¹ta² so¹kxai¹na¹hẽ³li¹. Wi¹la³ tẽ³sxã³ ã³nxai³nha¹. Nxe³na¹tu¹wi¹. Nxe³ha²kxai³ hxi²kan¹sa²nxa³nhai¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 20 Ã̱³sa²nũn³te²a² nxe³te³nah¹lxi¹: “Kwẽn¹tai²na¹ txu¹ha² so¹na¹wi¹. Nxe³ha²kxai³ hxi²kan¹txi³ wxã³nxa³nhai¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 21 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³sa²kxai³lu² jau³jau¹xai²na² ain³kxi²sãn²nũ²la² ĩ³xi²nũ²nhai¹. Ĩ³xi²nũ²la² a²wa³kxẽn³yah³la² ĩ³hen³txi³nũ²nhai¹. Nxa²ha¹te¹ a²wa³kxẽn³yah³la²kxai³ ĩ³a̱n³txi³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Sxi²je³na² ã³wa̱³li¹sẽ¹li¹. Nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ yen³kxi³txa²te²a² sa²so¹nha²kxai³ yu³kan²ta³kxi²te²a² sa²so¹nha²kxai³ ye³han³te²a² sa²so¹nha²kxai³ a²ha³lxu²ha² ai³te²a² sa²so¹nha²kxai³ nxe³sẽ¹li¹. Wa³su³txi³ ai³txu¹li¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 22 Ye³jen¹nãu³a² a²sa³wi³sa² ĩ³xi²tãu³a² ĩ³ye³kxi²xi²te³nah¹lxi¹: “Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Wxa²wãn³txa² ĩ³ye³kxi²san¹jau³xin³na² a²yxo²ha³kxa¹ we¹ta³lu²na¹li¹. Yxãn¹ta¹ wxa²sxi²ha² hai³txi³ ne³kxih³xa³wi¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 23 Nxa²ha¹te¹ a²wa³kxẽn³yah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Ha³lo²a²nãu³a² ai³txu¹li¹. Ain¹ka³tu̱³ a²nũ²a² ĩ²li³te²na² ĩ³ye³kxai¹nĩ¹nha²kxai³ sa²so¹ai¹nĩ¹nha²kxai³ nxe³sẽ¹li¹. Txa²sxi²ha² ã³ne³kih¹hain¹ju³ta² ten³sa³nhai¹. \v 24 Yxãn¹ta¹ a²wi¹lhĩ¹na² ĩ³kaix1txai¹na¹tu̱³ka̱³txa² wxã³ai¹nxa³lho³li¹. Txa²yain³txi³su² ĩ³wah³kã³nxe³kxi²sai²nxa³lho³li¹.” Ain¹nũ²nhai¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sũ̱³na² sa³wi³ha³lxi³si¹nhẽ³jau³su² ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³jau³su² \p \v 25 Nxe²e³ta³lun²nũ²la² a³li³sxã³ ã³nxai³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² a²nũ²a² ka³lxa¹khaix1nxe³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³hi¹txai¹nha²kxai³ ã³yi¹ka³tu̱³ ã³yxo²o³tũ¹xi²sxã³ ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 26 Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. A²nũ²a² ã³si³tẽ³kxi²sa²ti³te³nain¹kxai²nãn²tu̱³ kwa²ã³si³tẽ³kxi²sain¹ju³ta² yũ²nxa³lho³li¹. Yxãn¹ta¹ ya²la³tu̱³tain¹kxai²nãn²tu̱³ a²wĩ³na² a²hã³ka³na² a²sxe³xa² a²wẽ³ha³lxa² a²lon³ti³tãu³xa² a²ha³lĩn³ti³tãu³xa² nxain¹sxã³ a³lxi²nyhai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Nyhain¹kxan²ti³ txai²na² a³lxi² wa³to²hi²sain¹ju³ta² so¹lxi³ wain³na³li¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ te²na² so¹lxi³ txa²sa³wit3su² tu¹wi¹. \v 27 Te²yã¹nxe³sxã³ ĩ³hit1sah²lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³ye³khãuh³lxa³thi¹txa²lxain¹ju³ta³nũ³su² ta̱³nxa² ĩ³ya²lu¹txa²lxain¹ju³ta³nũ³su² ta̱³nxa² nxe³nxa²lxain¹ju³ta³nũ³su² yu̱h³lxah³lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² txa²wãn³txa² sa²yxo²ã³sah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹txi³ txa²sa³wit3sa²yah²lxan³tho³li¹. \v 28 Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu² a²nũ²ai²li² sxi²ha² kĩn³thĩ³na² txon³te³lhxã³ ain¹kxai²nãn²tu̱³ ã³si³wxe²nxa³ta̱³lxa¹ ũ³yho³hi²txã³nxa² hau³kot3sã²nhĩ̱³nx2na³li¹. Hã²wxãn³txa³ sxi²ha² kãin²thĩn³su² ta̱³nxa² kãi²nxa³thĩn³su² ta̱³nxa² hxi²ka¹nain¹thĩn³ta³ txo³nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 29 Hau³ko³txa³ke³la³te²kxai³ sxi²ha² txon³ã³si³wxe³hĩ¹na¹ hxi²kan¹txi³ ta³lu²nhĩ̱³nx2nxa³wi¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ĩ³wã³ka³si³xai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 30 Nxe³ain¹te³nah¹lxi¹: “Jah¹lai²li² sxi²ha² txon³ã³si³wxe³kxan²ta¹. Hxi²kan¹txi³ ta³lun²ye²nxa³wi¹. Hxi²kan¹ye²nxãn³ta²wi¹.” Nxe³ai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \p \v 31 Te²yã¹nxe³jut3su² ha³lo²a² a²si³yxau³kax3jah³la² sĩ³nã̱³xãn¹jah¹la² su²nhyu¹te³lhxã³ wxã³hĩ̱³nx2na³li¹. Wxã³kxai²nãn²tu̱³ ha³lo²a² wxa²hau³kot3sã²nhĩ̱³nx2na³li¹. In³txi³nãu³xa² ka³lxa¹txi³ 10.000 nxe³tũ̱³ka̱³txa² tẽ³kxai²nãn²tu̱³ ã̱³xa² 20.000 nxe³tũ̱³ka̱³txa² hxi²kan¹txi³ ã³wã³lxĩ³nyhe²nyhain¹kxai²nãn²tu̱³ a³li³sxã³ ne³khau²nyhai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 32 Yxãn¹ta¹ hxi²kan¹txi³ ã³wa³lxĩ³nyhe²nyhai¹nxa³kxai²nãn²tu̱³ a²sa³wi³ha³lxa² hãu²not3si¹hain¹jau³su² ũ³sa²si¹hã³ũ¹nyhai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \p \v 33 Te²yã¹nxe³jut3su² wxa²yen³kxa² a³lxah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹txi³ sa³wi³ha³lxin³nxa²lxi³nxa³lho³li¹. \s1 Sa̱h²ne³ka² a²kah³ju³ta² ha³li³hxan³kxi²jau³su² \p \v 34 Te²yã¹nxe³ju³kxai³la¹ sah²ne³ki³su² tẽ³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ yain³txa² ũ³sa²wi²si²ki̱³kxai²nãn²tu̱³ wi¹yain³kxi²ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ a²kah³ju³ta² sũ¹nxe³kxi²kxai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹txi³ ãh¹lxi³sxã³ ã³kah³nxe³xi²te²sxa³yu²hẽ³li¹. \v 35 A²nxe³ki³ai²na² tẽ³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ hai³sxa²nãu³a² ã³na¹xai³ki̱³kxa²ha³ta̱³nxãn²txi³ hai³txi³ wi¹la³ wen¹si¹te²sxa³yu²hẽ³li¹. Nxe³to³ta¹ hãi¹nxe³sxã³ ha³lo²a² sa²yxu¹kxã³ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Nxe³na¹jau³su² ya²la³tu̱³ wi¹ko̱³nyhah¹lxi³ti³ten³nxa²lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lain³kxi¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \c 15 \s1 O³ve²a² wẽ³sa² ih³sa³tĩ¹kxi²jau³su² \p \v 1 Ain¹nxa²ha¹te¹ a²nũ²a²nãu³xa² Je³su²jah³lai²na² wãn²txa² ain³kxi²te³lhxã³ ã³tĩ̱³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nũ²a² ũ³yho³hi²ki³ka² so¹kxi²nẽ³tũ̱³ka̱³txi³su² te²a² ã³tĩ̱³i² ko̱³nxe³ju³ta² kãi³te²su² te²a² ã³tĩ̱³i² nxe³tũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹sxã³ ã³tĩ̱³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Ain¹nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nhai¹tũ³te²nãu³xai²na² yxa̱ih¹tẽ³txi³ ĩ³ye³kxi² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² ã³nhai¹tũ³te²nãu³xai²na² yxa̱ih¹tẽ³txi³ ĩ³ye³kxi² nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ye³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² a²nũ²a² ko̱³nxe³ju³ta² kãi³te²a² ĩ³yain³kxi²te³lhxã³ ã³si³tẽ³kxain¹na³li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 3 Ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²kxi²sah¹lxi³sã²lxi¹. A²nũ²ai²na² o³ve²a² ka³lxa¹txi³ 100 nxe³tũ̱³ka̱³txa² a²wa³kxẽn³yah³lo²su² nũ²nhai¹. A²nxe³jah¹la² wi¹lhau³ko³tain¹tãu³a² o³ve²a² ka³na³ka³nat3sxã³ ha³lo²a² ih³sa³tĩ¹kxain¹nũ²nhai¹. Nxe³ai¹nha²kxai³ o³ve²a² a²ka³lxa¹te²nãu³xa² ha³lo²a² ã³nũ²la² ih³sa³tĩ¹te²a² ã³ten³nũ²nhai¹. Nxe³sxã³ ã³te³nxi² ã³te³nxi² ain¹ka³tu̱³ ĩ²sxã³ at3txi²nũ²la² sa²so¹xi²nũ²nhai¹. \v 5 Sa²so¹xi²te³na¹ sa²tã³ka³la³hẽ¹nha²nũ²la² ka³lih³kxi²la²nha² ĩ³xi²nũ²nhai¹. Ĩ³xi²ka³tu̱³ a²ka³lxa¹txa² sa²tã³nũ²kxi²xain¹nũ²nhai¹. \v 6 Ĩ³xi²ka³tu̱³ta¹ a²ya̱³la²nũ̱³ka̱³txa² ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: “Nxex3jah³lxi³wxi¹. O³ve²a² ih³sa³tĩ¹kxi²sa²kxai³tã² so¹xi²na¹li¹. Nxe³na¹ha²kxai³ ka³lih³khaix1sa³nhai¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ĩ³ka³li³ha³sah¹lxi³wxi¹.” Nxe³ain¹nũ²nhai¹. \p \v 7 Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² 99 nxe³tũ̱³ka̱³txa² wi¹lhin¹sxã³ yxau³ain¹nũ²nhai¹. Nxe³te²nãu³ãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² nũ̱³ka̱³txa² oh³xan¹tũ̱³ka̱³txa² ka³li³hain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² ko̱³nxe³thin¹te²a² ka³na³ka³nat3sxã³ ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² ã³na¹kxai²nãn²tu̱³ ka³lih³ wa³to²hain¹tu¹wi¹. \s1 Ũ³yho³hi²ki³a² tĩ¹kxi²jau³su² \p \v 8 Te²yã¹nxe³sxã³ txu¹hai²li² ũ³yho³hi²ki³a² ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ 10 nxe³ki³ai²na² tẽ³sxã³ ũ³ha¹nũ²nhai¹. A²nxe³ki³ai²na² ki³ka³na³ka³nat3sxã³ tĩ¹kxi²kxai²nãn²tu̱³ sxi²ha² whãi²na¹ sa²kxĩ̱x3sxã³ ũh³wxe²txi³nũ²la² kãin² ã³te³nxi²te²kxa³kxa¹ tĩ¹kxi²ki³ai³tã² ĩ³ha¹txi²sxã³ so¹xi²hĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³jut3su² nxe³ai¹nhxai²na²hẽ³li¹. \v 9 A²nxe³jut3su² tĩ¹kxi²ki³ai³tã² so¹xi²ka³tu̱³ a²ya̱³li³nũ̱³ka̱³txa² txu¹ti³nãu³xã² ka³lxa¹txi³ ã³nũ²kxain¹te³nah¹lxi¹: “Ka³lih³ha³sah¹lxi³nxi¹. Ũ³yho³hi²ki³ai²na² tĩ¹kxi²sa²ki³ai³tã² so¹xi²na¹ni¹. Nxe³na¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ka³lih³ha³sah¹lxi³nxi¹.” Nxe³ai¹nhxai²na²hẽ³li¹. \p \v 10 Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² oh³xan¹ta² nũ̱³ka̱³txa² Txa²wã¹sũ̱³na² sa³wi³ha³lxa² kãin² ka³li³hain¹tu¹wi¹. A²nũ²a² ko̱³nxe³thin¹te²a² a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² ã³na¹kxai²nãn²tu̱³ kãin² ka³li³hain¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Wẽ³sa² ih³sa³tĩ¹kxi²jau³su² \p \v 11 Nxe³ha²kxai³lu¹ ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² yxau³nũ²nhai¹. A²ki³lha³lxa² ha¹li¹ yxau² a²wĩ³na² yxau² nxain¹nũ²nhai¹. \v 12 Ain¹nxa²ha¹te¹ ka³ka̱un³jah¹la² kãi²nxa³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² a²wĩ³na³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Wĩ³na² nxex3txi¹. Wxa²yen³kxa² wxa²hau³kot3sxã³ wã²nhũ¹sa²sĩ¹nhẽ³li¹.” Nxai¹nha²kxai³ yen³kxa² hau³kot3sxã³ wã²nhũ¹nũ²nhai¹. \v 13 Wã²nhũ¹nũ²la² hã²wxãn³txa³ ka³ka̱un³jah¹la² sa²kxai³lu² yen³kxa² wxa²nũ²kxa²so¹nũ²la² ha³lo²a² u²lan¹ko³xa² ai³nũ²nhai¹. Nxe³tãu³a² yen³kxa² wa³su³txi³ wxa²sa²ya¹txũ³nũ²nhai¹, ko̱³nxe³thin¹sxã³ yxau²xai³lha²kxai³lu¹. \p \v 14 Nxa²ha¹te¹ ha³lo²ai²li² yain³txa² yai³nhxa³txai¹nha²kxai³ ha³lo²a² yxau²xai³tũ̱³ka̱³txa² whãi²na¹ he³hain¹nũ²nhai¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² heh³khaix1nxe³nũ²nhai¹. \v 15 Nxe³ka³tu̱³ta¹ ha³lo²a² yxau³tũ̱³ka̱³txa² kwa²ã³ya̱³lxi³nũ²nhai¹. Nxa²ha¹te¹ kwa³jan³ta² yxa³kxa² ũ³yhait1si¹jau³su² ha³lo²a² ĩ³sa²si¹hã³nũ²nhai¹. \v 16 Nxa²ha¹te¹ ũ³yhai¹tain¹tãu³a² he³ha²kxai³ yxa³kxa² yain³txa² yxo²kwa̱in³to³nhũ²nhai¹. Ĩ³yain³kxi²te³lhxã³ ain¹tah¹lxa¹ hai³txi³ ũ³hũ¹nyhai¹nxa³nũ²nhai¹. \v 17 Ain¹jut3su² a²ẽ¹nãu³ai²na² wxa²nxũ¹ha̱in³nha²te³nah¹lxi¹: “Txa²wĩ³na² a²sa³wi³ha³lxa² yain³txa² kãin² yũ³hxai²na²hẽ³na¹. Ain¹kxa²ha³tih³xan²tu̱³ txai²li² heh³ja³lut2sa³nha¹. \v 18 Nxe³na¹ha²kxai³ ĩ³sa²yxau³sxã³ ĩ³na¹tũ¹xã¹, txa²wĩ³na² sxa³thĩ³na²sã¹. Na¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³ye³kxai²na¹te³nah¹lxi¹: ‘Wĩ³na² nxex3txi¹. Ko̱³nxe³thin¹te²sa¹wi¹. Oh³xa² nũ¹ka³na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũ¹ha¹ha²kxai³ wxãi²na² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũh¹nxa²ha¹ha²kxai³ nxe³na¹hẽ³li¹. \v 19 Nxe³nx2ta¹ju³kxai³lu¹ hĩ¹nãn¹te²tu̱³ wxa²ki³lha³lxu¹xi²na¹ju³ta³nũ³la³ hxi²kan¹sa²nxa³lho³li¹. Hãi¹sxã³ wxa²sa³wi³su¹xi²na¹tu¹wi¹.’ Nxe³ai¹na¹tũ¹xã¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \v 20 Ain¹jau³su² ha²kxai³ ĩ³sa²yxau³sxã³ ĩ³nũ²nhai¹. Nxe³nxa²ha¹te¹ u²lxĩ³xi²ti̱³kxai³lu² a²wĩ³na²kxai³lu² ĩ²ain¹tãu³a² ye³khãuh³lxa³nha²yai¹nha²kxai³ ã³nih³sxã³ ã³ne³khauh²kxi²ha²kxai³ wxa²yxe²ta³wau¹kxi²ha²kxai³ ka³li³hain¹jau³su² ĩ³yxo²sai¹la³kxi²ha²kxai³ nxe³nũ²nhai¹. \v 21 Nxa²ha¹te¹ wẽ³sa²kxai³lu² ĩ³ye³kxi²ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: “Wĩ³na² nxex3txi¹. Ko̱³nxe³thin¹te²sa¹wi¹. Oh³xa² nũ¹ka³na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũ¹ha¹ha²kxai³ wxãi²na² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũh¹nxa²ha¹ha²kxai³ nxe³nxa²ha¹hẽ³li¹. Nxe³nxa²ha¹ha²kxai³ wxa²ki³lha³lxu¹xi²na¹ju³ta³nũ³la³ hxi²kan¹sa²nxa³lho³li¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 22 Nxa²ha¹te¹ a²wĩ³na² sa²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: “Nxe³jah³lxi³wxi¹. Wã²lai²na² wi¹khaix1ka³lo³a² sa²so¹sxã³ ũ³whi²kxi² ya³lau³xa² ũ³hxi²wxe³kxi² a²yu³kxan¹ka³lo³a² ũ³yhu̱³wi²kxi² jah¹la² nxe³txain¹sĩ¹nhẽ³li¹. Sa²toh³xã¹nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 23 Yah³lxin¹tãu³a² po¹na² wẽ³sa² ha³nẽ³te²a² su²lhxã³ hi̱³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Sa²kwxã³not3sxã³ sa²toh³xã¹nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 24 Txa²wã¹wẽ³sai³ta³lxi² kxã³nxai³tã¹ ya²lu²kxi²sa²te²nũ³tũ²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ hĩ¹na² ka³te̱n³su² ĩ³xai¹nĩn²tai¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² kãin² ĩ³yain³sãn²ka³tu̱³ kãin² ka³lih³ki̱³tu¹wi¹.” A²wĩ³nu²kxai³ nxe³nũ²nhai¹. Nxe³ha²kxai³ kãin² ĩ³ka³lxih³ ã³si³wxe³ain¹nũ²nhai¹. Hai³ni² sa²ha³te¹ti² yain¹nũ²nhai¹. \p \v 25 Nxe³ain¹ti̱³kxai³lu² a²sai³lah³la² hai³sxa² wa³kon³nũ²nhai¹. Hã²wxãn³txa³ wa³kon³ta³lun²nũ²la² ĩ³xi²nũ²nhai¹. Ĩ³xi²tãu³a² sxi²ha² ya̱u³so³nxi²tãu³a² ĩ³wi¹lxo³kxi²nyhain¹jau³xa² ain³kxi² sa²ha³te¹ju³ta² ĩ²i² nxe³yain¹nũ²nhai¹. \v 26 Nxe³ha²kxai³la¹ a²sa³wi³sa² ĩ³kaix1tũ²la² sxi²hai²na² hai³nain¹ju³ta² ĩ³ye³kxi²nũ²nhai¹. Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Hain³ye²nxain¹nhai¹. Ĩh¹nxe³tain¹si²lxi¹?” \p \v 27 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³sa² ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: “Wxa²lon³yah³lai¹tã² ĩ³xi²na²li¹. Wi¹lhin¹sxã³ ĩ³xi²ha²kxai³ wxa²wĩ³na² sa²kxai³lu² po¹na² wẽ³sa² ha³nẽ³te²na² su²lhi¹sain¹jau³su² ĩ³ye³kxi²sain¹na²li¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 28 Nxa²ha¹te¹ ain³kxain¹nxa²ha¹te¹ ĩ³a̱n³tain¹ju³ta³la³ te³nain¹te²nu³sxan³tai¹. Nxe³ain¹jut3su² a²wĩ³na² jau³jau¹xai²na² ain³kxi²nũ²la² a³li³xi²nũ²la² win¹ta²te²lxi³ ĩ³ye³kxi²nũ²nhai¹. Nxe² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Wxa²lon³yah³lai¹tã² ĩ³xi²na²li¹. Ĩ³ka³li¹ha³sẽ¹li¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \v 29-30 Nxa²ha¹te¹ a²sai³lah³la² ĩ³yxaih¹tẽ³txi³ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: “Kwẽ³kxa² ko³ka³lxa¹txi³ wa³kon³kxi¹nxa²ha¹tai¹ti²tu³wi¹. Nxe³nxa²ha¹tãu³a² ĩ³ye³kxi²san¹jau³xa² wet1txa²ha¹ju³ta² so¹lxi³ yũ³te²sa¹wi¹. Yxãn¹ta¹ hĩ¹na² sa²kxai³lu² wxa²wẽ³sai²li² wxa²yen³kxa² sa²so¹nũ²la² sa²so¹hxat3tain¹nũ²nhai¹. Txu¹ti³nãu³xa² ko̱³nxe³thin¹ta³ka³lxi³nãu³xã² wã²nhũ²hxa³nyhain¹nũ²nhai¹. Nxe³ai¹nha²kxai³ ĩ³xi²nũ²la² nxe³ain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² po¹na² wẽ³sa² ha³nẽ³te²a² hi̱³lain¹si¹hin¹jau³su² ĩ³ye³kxai¹nĩn²tai¹. Jã¹nxa¹ju³kxai³lu² ka³pri²ta² wẽ³sa² jũ¹nxe³kxan²ti³ ũ³sa²nxãn³tai¹ti²tu³wi¹, txa²ya̱³lxi³nũ̱³ka̱³txa² ĩ³ka³lxih³nũ³sĩn¹te³la³ku¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 31 Nxe³nxa²ha¹te¹: “Wẽ³sa² nxex3txi¹. Txa²sxi²ha² kan²txi³ yxau³ya³ha¹tu¹wi¹. Txa²yen³kxa² yxo²ha³kxa¹ wxa²yen³kxi³su² nũn³na³li¹. \v 32 Ain¹jut3su² kãin² ĩ³ka³lxih³hin¹ju³ta² wain³na³li¹. Wxa²lo³nai²li² kxã³nxa² ya³lu²kxi²nẽ³lha²kxai³ hĩ¹na² ka³te̱n³ti³ yxau³ha²kxai³ wi¹na³li¹. A²nxe³jah¹lai²li² ko̱³nxe³thin¹sxã³ ih³sa³tĩ¹jah¹lai¹ta³lxi² ĩ³xi²na²li¹. Nxe³ha²kxai³ wi¹na³li¹.” Ain¹nũ²nhai¹. Nxe³jau³su² Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 16 \s1 Yen³kxa² hau³ko³tũ¹jah¹la² ko̱³nxe³ti³ kãi³jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² Je³su²jah³la²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Sxi²ha² wa³kxẽn³yah³la² kãin² yen³kxi³nhũ²nhai¹. Nxe³ka³tu̱³ta¹ yen³kxa² ĩ²ũ³hain¹si¹jau³su² a²sa³wi³sa² sa²wxe³ain¹nũ²nhai¹. Yxãn¹ta¹ jah³lai²li² yen³kxa² wain³txi³ hau³ko³txa³ha²kxai³ ha³te̱h³nxãn³nxa² kãi³hxat3sa²kxai³ nxe³nũ²nhai¹. Nxe³ju³tai²li² a²wa³kxẽn³yah³lai²na² ne³nxẽn³kxai³lu² ĩ³yau¹ũ¹hain¹nũ²nhai¹. \v 2 Nxa²ha¹te¹ a²wa³kxẽn³yah³la²kxai³la¹ ĩ³kaix1so¹te³nah¹lxi¹: “Nxex3sa²lxi¹. Ko̱³nxe³kxan²ti³ sa²hau³ko³tin¹jau³xa² ain³kxai¹na¹hẽ³li¹. Nxe³ju³tai²li² ten³sa²nxa³ha²kxai³ ha³te̱h³nxãn³nxa² wxa²hau³kot3sã²nĩn¹ka³tu̱³ wa³kon³kxi²san¹ju³ta³ ne³ki³son³tu¹wi¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 3 Nxa²ha¹te¹ yen³kxa² hau³ko³jah¹lai²na² a²ẽ¹nãn¹jau³kxai³lu¹: “Wa³kon³kxai¹na¹ju³ta² ne³ki³son³te³lhxã³ nx2na³na¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³ ĩh¹nxe³ta³ kãi³a¹lhon³ku² nxa¹nha¹. Nũ̱³kxũn³txi³ wa³ko³na¹ju³ta² hxi²kan¹sa²nxa³ha²kxai³ a²yo³ha² so¹lxi³ ai³nxũ³hai¹na¹ju³ta² ãu²lxa²to³nha¹ha²kxai³ nxa¹nha¹. \v 4 Nxe³na¹jau³su² hĩ¹na¹ ĩ²a¹xã¹ te²yã¹nxe² we¹ta¹tũ¹xã¹. Wa³kon³kxai¹na¹ju³ta² ne³ki³son³na³na¹. Hã²wxãn³txa³ txa²ya̱³lxa³nãu³xa² ka³lxa¹ha²kxai³ ã³nũ²kxi²sxã³ yxau³ya³sain¹tũ¹xã¹.” Nxe³nha²nũ²nhai¹. \p \v 5 Nxe³nũ²la² a²nũ²a²nãu³xai²li² a²si³yxau³ka³txa² yen³kxa² kwa²ũ³hũ¹tũ̱³ka̱³txa² ka³na³ka³nat3sxã³ ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: “Nxex3txi¹. Txa²wã¹si³yxau³ka³txa² yã¹ta² yen³kxi³ta̱³ ũ³hũ¹nxain¹thai¹li¹?” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: “A³se³to²na²jau³xa² tã³po²rẽ¹na² nẽn³ka³lxa¹txi³ 100 nxe² ũ³sain¹na²hẽ³li¹.” Nxe³nũ²nhai¹. Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³kxi²ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: “Txãn¹nxai²li² ũ³hau³ko³txã³nxai²la¹wi¹. Nxe³ta³nxã¹nxai²li² tã³po²rẽ¹na² 50 nxe² ka³lxa²nxa³tẽ³na² ũ³wha²li¹txa²hẽ³li¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 7 Nxe³nũ²la² a²ã̱³xah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Wxãi²na²sa¹ yã¹te²yen³kxi³ta̱³ ũ³hũ¹nxain¹thai¹li¹?” Ain¹nũ²nhai¹. Nxa²ha¹te¹: “Tri²ka²ki³a² sa²kẽ³na² nẽn³ka³lxa¹txi³ 100 nxe² ũ³hũ¹sain¹na²hẽ³li¹.” Ain¹nũ²nhai¹. Nxa²ha¹te¹ jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Nxex3sa²lxi¹. Sa²kẽ³na² 80 nxe² ka³lxa²nxa³tẽ³na² ũ³wha²li¹txa²hẽ³li¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 8 Nxa²ha¹te¹ a²wa³kxẽn³yah³lai²na² sa²kxai³lu² jau³jau¹xai²na² ain³kxi²nũ²la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Jah¹lai²li² ne³khen¹tai¹. Ki³ha¹kxi²sain¹kxan²ti³ ne³khen¹tai¹. Ko̱³nxe³thin¹tũ̱³ka̱³txai²li² yen³kxa² so¹kxi²nyhu¹kxi³tãu³a² ne³khe¹khaix1xain¹te²ju²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³hit1tain¹tũ̱³ka̱³txa² kũ³we²ki²la² ne³khe¹ain¹te²sxa³yu²hẽ³li¹.” Nxe³ain¹nũ²nhai¹. \v 9 Te²yã¹nxe³ju³kxai³la¹ nxe² o²la³kxah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² ya²la³tu̱³ ã³wi¹hah³lxi³hĩ̱³nxãn¹te²la¹xã³? \v 10 Ti³he¹nxa³wi¹. Nxe³yãn¹ta¹ yen³kxa² jũ¹lxi³te²a² wain³txi³ o²la³kxah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ã²la² kãin²te²su² ju³ta² wain³txi³ o²la³kxah¹lxi³nũ³nĩn¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ jũ¹nxe² ki³han³sxã³ o²la³kxah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ã²la² kãin²te²su² ju³ta² ki³han³sxã³ o²la³kxah¹lxi³nũ³nĩn¹tu¹wi¹. \v 11 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² wxa²yen³kxi³khai³xa² wain³txi³ o²la³kxah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ a²ha²jã¹nxe² Txa²wã¹sũ̱³na² yen³kxa² hxi²kan¹txi³ wain³txi³ o²la³kxah²lxan³so³li¹. \v 12 Wain³txi³ o²la³kxah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ti² wi¹la³ wa³kon³yah³lxin¹kxa² yo³ha² Txa²wã¹sũ̱³na² sa²kxai³lu² ũ³yho³hi¹nx2ti³xa³lho³li¹. \p \v 13 A²nxe³jut3su² a²nũ²a² ha¹lin¹te²na² nxe³ya³sxã³ nxe³te²na² wãn³txai²na² hxi²kan¹ti³ sa²yxo²we¹ka³te²sxa³yu²hẽ³li¹. Nxe³sxã³ txa²wã¹hxi²kan¹ti³lo³tẽ³jah¹la² ka³na³ka³na³te²na² ĩ³hi̱³ki̱³sa²kxai³ txa²wã¹hxi²kan¹ti³lo³tẽ³jah¹la² ã̱³xai²na² a³lxi²ki̱³sa²kxai³ nxe³hĩ̱³ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ txa²wã¹hxi²kan¹ti³lo³tẽ³jah¹la² ka³na³ka³na³te²na² sa²yxo²we¹ki̱³sa²kxai³ txa²wã¹hxi²kan¹ti³lo³tẽ³jah¹la² ã̱³xai²na² sa²yxo²ã³ki̱³sa²kxai³ nxe³ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Jã¹nxe³jut3su² Txa²wã¹sũ̱³na² so¹lxi³ sa²yxo²we¹ta̱³nxa² yen³kxa² kwa² ũ³ha¹kxi²ki̱³ju³ta³nũ³a² o²la³kxi²ta̱³nxa² yu³ka³na³ka³na³ju³ta² so¹lxi³ hxi²kan¹txi³ kãi³ki̱³te²ju²hẽ³li¹. Je³su²jah³lo²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 14 Nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txa² jau³jau¹xai²na² ain³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txai²li² ũ³yho³hi²txã³nxa² a³lxi²khai¹xai¹nha²kxai³ ĩ³wa³ka³si³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ko̱³nxe³ti³ o²la³kxah³lxi¹lxi¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ a²nũ²a² wi¹le³kxi¹nx2tain¹ju³ta² ya³ni̱³li³yah³lxi¹lxi¹. Nxe² wi¹le³kxi¹nx2tain¹te³nah¹lxi¹: “Wain³txi³ o²la³kxah³lxi¹lxi¹.” Nxe³jau³xa² ya³ni̱³li³yah³lxi¹lxi¹. Yxãn¹ta¹ wi¹lhin¹ki³lxo³nyhah³lxi¹lxi¹. Nxe³ju³tai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² a²ẽ¹na² e³yah³lxin¹jau³xa² yxo²ha³kxa¹ a³la³kxi¹nxa²lxi³na³li¹. A³la³kxi²ha²kxai³ ten³nxa²lxi³xa³wi¹. \p \v 16 A²kxã³nxãn¹jau³xu¹tai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² ũ³wha²li¹jau³xu¹tai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² nxe³jau³xu¹tai²na² ĩ³yau¹ũ³nyhain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ Jo³ãu² Ba³tis²jah³la² wxã³sxã³ ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³tai²li² hĩ¹na² yũ²na³li¹.” Nxe³nẽ³ti³ai¹ti¹tu³wi¹. Nxe³nẽ³lhĩ¹nãn¹te²tu̱³ a²nũ²a² ĩ²li³te²na² ã³yxo²o³tũ¹sxã³ Sũ̱³na² yxo²ĩ²kxai²nãn²tu̱³ a²ẽ¹na² sa²hau³ko³ju³ta² yũ²na³li¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²a² ka³lxa¹te²nãu³xa² Sũ̱³na² wãn³txa² a̱in³so¹ai¹nha²kxai³ ya³lo³txi²sxã³ Sũ̱³na² yxo²ĩ²ain¹na³li¹. \p \v 17 Kxã³nãu³a¹ txa²wã¹ha³lo²ai²na² oh³nãn¹ko³nãu³a² yuh³nãn¹ko³nãu³a² nxe³sxã³ tĩ¹hxa³kxi²nẽ³ju³ta² yũ³tu¹wi¹. Nxe³kxan²ti³nũ¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² a³lu²xa³jau³su² jau³kxan²ti³ hai³txi³ tĩ¹hxa³kxi²nẽ³lxa³lho³li¹. Wãn³txu¹tai²na² e³kxi²jau³xu¹jã¹nxe² we¹thxa³tu¹wi¹. \p \v 18 A²nxe³ju³kxai³lu² in³txai²li² txu¹ha² tĩ³na³ka³lxa² ã³nũ²la² txu¹ha² ta²ha¹ka³lxa² so¹kxai²nãn²tu̱³ txu¹ha² ã̱³xa² ũ³whĩn¹ta³kxi²nyhu¹kxa² yã¹nxa² hxi²ki³lxo³jah¹lo²su² hĩ̱³nx2na³li¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³tai²la¹wi¹. Ãh¹lxi³sxã³ in³txa² txu¹ha² so³sxã³ye²nhyu¹in¹kxa² ti¹a² sxa³nũn³te²a² so¹ye³nyhu¹in¹kxai²nãn²tu̱³ txu¹ha² ã̱³xa² ũ³whĩn¹ta³kxi²nyhu¹kxa² yã¹nxe² hxi²ki³lxo³jah¹lo²su² hĩ̱³nx2na³li¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³tai²la¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 La²sa³rah³la² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 19 — Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² yen³kxih³khaix1te²a² yxau³nũ²nhai¹. A²wã²la³ka³lo³a² a³lxi²ka³lo³a² so¹lxi³ ũ³whi²kxi²nha²ha²kxai³ yain³txa² wi¹te²a² so¹lxi³ yai³nha²kxai³ ain¹nũ²nhai¹. \v 20-21 Nxa²ha¹te¹ in³txa² yen³kxi³txa²te²a² yxau³nũn³nũ²nhai¹. A²sxih²yxo²a² a³lan²ta² yxo²ha³kxa¹ yxo²sxa³to³nhũ²nhai¹. Jah¹la²kxai³la¹ ĩ³yau³xa³kxi²sxã³ ka̱³lã̱un³ta³kxi²nũ²nhai¹. Nxe³ha²kxai³ hxi²kan¹txi³ wa³ko³nxa³ha²kxai³ hãi¹sxã³ yain³txa² yen³kxih³jah¹la² wã³kon³kxe³su²: “óyũ³xi²sa²te³ji¹xã¹.” Ain¹tah¹lxa¹ yain³txi³la³ ã³yũ³xai¹nxa³nũ²nhai¹. Nxe³yãn¹ta¹ wai³a³lxa² wxã³nũ²la² yau³xa³kxi²je³na² ĩ³tũ̱n³ta³kxi²nũ²nhai¹. A²nxe³jah¹la² La²sa³ro³jah³lo²su² nũ²nhai¹. \v 22 Hã²wxãn³txa³ jah¹la²kxai³lu² ya³lu²nũ²nhai¹. Ya³lu²nũ²la² oh³xan¹tũ̱³ka̱³txa² wxã³sxã³ oh³nãu³a¹ A³bra³ãu²ah³la² yxaut3ju³ta² sa²so¹sũh³wxe³ain¹nũ²nhai¹. Hã²wxãn³txa³nũ² yen³kxih³jah¹la² ya³lu²nũ³nha²kxai³ sa²nĩ̱³kxain¹nũ²nhai¹. \v 23 Sa²nĩ̱³kxain¹ka³tu̱³ ha³lo²a² ko̱³nxe³khaix1ju³ta² kãin² ye³khãuh³lxa³ti³nha²khai¹nxũ²nhai¹. Nxe³ain¹tãu³a² sa²yxo²ka²la¹nha²nũ²la² u²ju³ta² A³bra³ãu²ah³la² ĩ²ha²kxai³ La²sa³ro³jah³la² ã³ka³lu³sa²wxe³nha²kxe³su² ĩ²ha²kxai³ ain¹nũ²nhai¹. \v 24 Nxa²ha¹te¹ ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: “A³bra³ãu²ah³lĩ¹. Txa²wĩ³nĩ¹. Nxex3txe¹. Wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³kot3sẽ¹le¹. La²sa³ro³jah³la² sa²si¹hã³txai¹nhẽ³le¹. Ĩ̱³yau³xa² wxa²hxi²kũ̱³nha²sxã³ txa²yo²he³wa̱x3sa³si¹hai¹na¹jau³su² nxe³na¹nha²we¹. Txai²li² khãuh³nha²khai¹nxa¹nha²we¹. Ha³nxe²a² a³lan²khaix1nx3nha²we¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 25 Nxa²ha¹te¹ A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Wẽ³sa² nxex3txe¹. Yuh³xan¹ko³xa² yxau¹nhĩn¹nai³tã² yen³kxa² wi¹te²a² yũ²khaix1nĩ¹nha²kxai³ jah¹la² kãin² ye³khãuh³lxa³ti³ha²kxai³ nyha¹hin¹tai¹tu³we¹. Yxãn¹ta¹ hĩ¹na² jah¹lai²li¹ wi¹lhin¹sxã³ yxau³ha²kxai³ wxãi²na² khãuhx3nha²khaix1nxĩ¹nha²kxai³ ya³hin¹ti²tu³we¹. \v 26 Nxe³kxa²yu³su² wxa²ha³lo²a² txa²ha³lo²a² wit3txa² a²ẽ¹na² u̱³tẽ³na² yũ³te²ju²hẽ³le¹. Nxe³tẽ³na² a²nũ²a² yxo²ha³ti³lhi³te²nũ³a² hxi²kan¹txi³ yxo²ha³ti³lhi³ai¹nxa³lho³le¹.” \p \v 27-28 Nxa²ha¹te¹ yen³kxih³jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Wĩ³na² nex3txe¹. Nxẽn²nxãn³kxai²nãn²tu̱³ txa²sxi²je³nai³tã² sa²si¹hã³txai¹nhẽ³le¹. Txa²wã³tã̱³nãu³xa² ha¹li¹ ha¹li¹ ka³na³ki¹ yũ³hxai²na¹hẽ³le¹. Wxã³sxã³ khãuh³lxa³txi³nain¹kxa²ya̱n³txi³su² nxa¹nha²we¹. Nxe³ha²kxai³ wxã³si¹nyhai¹nxa³jau³su² ĩ³hen³txi³nyhu¹si¹nyhai¹na¹jau³su² nxa¹nha²we¹. Nxe³ha²kxai³ La²sa³ro³jah³la² sa²si¹hã³txai¹nhẽ³le¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 29 Nxa²ha¹te¹ A³bra³ãu²ah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Wxa²lon³txi³tãu³xa² Sũ̱³na² wãn³txa² ũ³wha³li¹txã³nxu¹tai²na² yũ³ha²kxai³ Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² wãn³txa² yũ³ha²kxai³ nxe³jau³xai²na¹ ain³kxain¹txai²lẽ¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 30 Nxa²ha¹te¹ yen³kxih³jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Wĩ³na² nxex3txe¹. Kwa²nxi¹lxe¹. Ya³lu²tũ̱³ka̱³txa² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²sxã³ wxã³ke³la³te²kxai³ nxe³jah¹la² ain³kxi²nũ²la² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² ã³na¹la³kxi²nhai¹nhĩ̱³nx2na³le¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 31 Nxa²ha¹te¹ A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Nxe²nxa³we¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ũ³wha³li¹txã³nxu¹tai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² wãn³txa² ain³kxai¹nxa³kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² ya³lu²te²a² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²sxã³ wxã̱³kxan²ti³ ain³kxai¹nhĩ̱³nx2nxa³we¹.” Ain¹nũ²nhai¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 17 \s1 Ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³ju³ta² ne³wã²na³jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹yuh³xan¹ko³nãu³ai²na² hin¹ki̱³tãu³a¹ ko̱³nxe³ti³ kãi³si¹nhẽ³ju³ta² yũ³hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³sxã³ ko̱³nxe³ton³tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ hxi²ki³su² te²lẽ¹. Ko̱³nxe³ton³khaix1nxe³tu¹wi¹. \v 2 A²nũ²a² tah³lxa³kxa² sa²txe̱²khai¹nxe³ka³txa² tẽ³sxã³ ĩ³yxe²ta³kũ¹nha²te²su² jah¹lan²tu̱³ ĩ̱³yau³xa² u¹jau³xa² so¹sxã³ ãn³sa³nũ̱¹ke³la³te²kxai³ nxe³jah¹la² khãuh³lxa³ti³nha²ju³ta² kãin²hĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³kxa²ha³tih³xan²tu̱³ a²nũ²ai²na² kwẽn¹ta² yxo²ĩ² ã³si³wxe³te²na² sa²kxai³lu² Txa²wãn³txa² sa²yxo²ã³sa²si¹hain¹jau³su² ĩ³tih³nxe³te²su² jah¹lan²tu̱³ ko̱³nxe³thin¹khaix1jah¹lo²su² hĩ̱³nx2na³li¹. A²nxe³jah¹la²kxai³la¹ khãuh³lxa³ti³ wa³to²hi²hai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 3 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² wi¹lĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Wxa²wã³tã̱³xai²li² ko̱³nxe³ti³ kãi³ye²nxain¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³kwa̱i²kxi¹txai¹nhẽ³li¹. Nxẽn¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³ãin²ta³kxi²nha²kxai²nãn²tu̱³ nxe³wã²na³txai¹nhẽ³li¹. \v 4 Nxe³ha²kxai³la¹ ye³ka³na³ka³nat3sxã³ a³lan²tãu³a² yau³ha¹li¹ yau³ha¹li¹ yau³ha¹li¹ ka³na³ki¹ hi̱³txain¹kxai²nãn²tu̱³ hã²wxãn³txa³ ĩ³ãin²ta³lxi²nxain¹kxai²nãn²tu̱³ ju¹tai²na² yxo²ha³kxa¹ nxe³wã²na³txa²hẽ³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² yxo²ĩ²ki̱³jau³su² \p \v 5 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Kãin² yxo²ĩ²nxa²nha¹ju³ta² ten³sa²sĩ¹nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Yxo²ĩ²sah¹lxin¹jut3tai²na² yain³txa³ki³a² mos³tar²ta²ki³a² ki³jũ¹nxe²ka² yã¹nxi³la²sxã³ jũ¹nxe³ yxo²ĩ²sah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ hi³a² a³mo³re²ra²nẽ³ka² nxe²ĩ³ye³kxah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “A³mo³re²ra²nẽ̱³kãi³. Sa²ha³txu²kxa²sai¹nhat1sxã³ ĩ̱³ye³na² kãin²je³na² ũh³wĩ̱¹nha¹sẽ¹li¹.” Nhãn¹kxai²nãn²tu̱³ a³mo³re²ra²nẽ³kxai²li² ĩ³we²txa²lxi³hĩ̱³nx2na³li¹. \s1 A²sa³wi³sa² wi¹kãi³jau³su² \p \v 7 Yxãn¹ta¹ yxo²kãin²txi³nha²sxã³ a̱in³nyha¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Wxa²sa³wi³sai²na² hai³sxa² wa³kon³ta̱³nxa² o³ve²a² hau³ko³ta̱³nxa² nxe³hĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³sxã³ ĩ³xi²nũ²la² nxe²ĩ³ye³kxai¹nhĩ̱³nxãn¹te²la¹xã³? “Wxãi²thã²ta³ ĩ³yain³txa²sã²nhẽ³li¹.” Jau¹xai²na² ĩ³ye³kxai¹nhĩ̱³nxãn¹te²la¹xã³? \v 8 Ti³he¹nx2nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ nxẽn¹te³nah¹lxi¹: “Yain³txa² ũ³txe³kxi¹sãn²nũ²la² ũ³hũ¹sa²sã²nĩn¹ka³tu̱³ yain³ta³lun²na¹kxai²nãn²tu̱³ hã²wxãn³txa³ txa²si³yo³na² yain³txa²hẽ³li¹.” Nxe³jau³xai²na² ĩ³ye³kxai¹nhĩ̱³nxa¹lxi¹, kwa²wa³kon³kxi¹nxa²jah¹lo²su² ha²kxai³la². \v 9 Nxe³jau³kxai³la¹ ĩ³ye³kxain¹yah³lxin¹jau³su² wet1txain¹kxai²nãn²tu̱³: “Wi¹lxo³kxi³sa¹lxi¹.” Ain¹jau³su² wxa²sa³wi³sa² ĩ³ye³kxi¹te²sxa³yu²hẽ³li¹. \v 10 Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² kwa²wa³kon³kxi²yah³lxi¹nha²kxai³ ĩ³wa²lũ³xai¹yah³lxin¹te³nah¹lxi¹: “Txai²li² kãin²sa²nxa³wi¹. Wxa²wa³ka³lxi³nũ³a² so¹lxi³ nxe³te²si²na¹wi¹. Ĩ³ye³kxi²san¹ju³ta² yxo²ha³kxa¹ sa²wet1te²si²na¹wi¹.” Nxẽn¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ka̱³lã̱un³ta³kxi²sxã³ ĩ³to³nain¹te²nãu³xa² we¹txain¹jau³su² \p \v 11 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³la¹ Je³ru³sa³lẽ²tĩh³na² ai³ta¹hxai²hẽ¹la². Ai³te³na¹ Sa³ma²ri²a² ko³xa² Ka³li³le²a² ko³xa² wi³tãn¹tĩh³na² ai³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 12 Ai³tãu³ãn²tu̱³ sxi²je³na² yxau³son³sxã³ ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³ãn²tu̱³ta¹ a²nũ²a² in³txi³nãu³xa² ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ a²sĩ̱³na² ka̱³lã̱un³ta³kxi²sxã³ ĩ³to³nain¹te²nãu³xa² ĩ³ha¹txi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sxi²je³na² yxo²ka³teh³xa² ai³tãu³a² u²lxi³je³na² ã³yit1tain¹ka³tu̱³ Je³su²jah³la² ten³sa²tã³ain¹tãu³a² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 13 Nxe³ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lĩ¹. Wxãi²li² Txa²wã¹hxi²kan¹jah¹lo²si¹lxe¹. Txa²ĩ³ta³ka³txa² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³kot3sa²sĩ¹nhẽ³le¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 14 Nxa²ha¹te¹ ĩ²kxain¹nũ²la² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Wã³nxĩn¹ta² si³yxau³jah³la²nãu³xa² ai³jah¹lxi³sxã³ wã²nã³ũ¹nha¹je¹tain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² aun³txa² ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹tãu³a¹ wa³su³txi³ we²nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Nxe³te³na¹ in³txa² ka³na³ka³na³te²su² te²kxai³lu² we²nxi²ye²kxe³su² wa̱³li²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 Wa̱³li²nũ²la² Je³su²jah³la² a²yen³na² ã³kxu²thu²kxa¹sxã³ ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wã³nxĩn¹jah¹lo²si¹lxi¹. Nxĩ¹nha²kxai³ we²txi²sa¹nha²kxai³ wi¹lxo³kxi³san¹nhai¹. Ain¹jau³su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹lai²li² Sa³ma²ri²a²ko³xan¹jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 17 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — A²nũ²a² ka³lxa¹txi³ 10 nxe³sxã³ we²txai¹na¹li¹. Yxãn¹ta¹ ka³na³ka³na³te²a² so¹lxi³ Sa³ma²ri²a²ko³xan¹jah¹la² so¹lxi³ ã³wa̱³lin²ju²li¹. \v 18-19 Jah¹la² so¹lxi³ txa²nũ̱³ka̱³txi³sxa³kxan²ti³ ã³wa̱³lin²ju²li¹, Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹le³kxi²te³lha³ku¹. Ain¹jau³su² ha²kxai³ ã³kxu²thu²kxa¹jxah¹la²kxai³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³sa²yxau³sxã³ ĩx3txu¹li¹. Yxo²ĩ²sah¹lxin¹nha²kxai³ we²txi¹nx2ta¹ten¹tu³wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 20 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² fa³ri³se²a²nãu³xa² ã³nhai¹tũ³te²nãu³xai²na² ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³su² tãu³su² tãu³a² ĩh¹nxe³hĩ¹na² ã³si³wxe³te³ji¹wi¹? Ain¹tah¹hxai²hẽ¹la². Ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²ju³tan¹ti²wa³kxa² ĩ²yah³lxan³tho³li¹. \v 21 Txa²wã¹ẽ¹na² so¹lxi³ ĩ²nha²ki̱³tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ wxa²ye³na² ĩ²yah³lxan³tho³li¹. Nxe³jut3su² ha²kxai³: “Ti¹a² wxã²na³li¹.” Jau³xai²la³ ta̱³nxa²: “Ju¹xa² wxã³nai¹.” Jau³xai²la³ ta̱³nxa² nxe³jau³jau¹xai²na² e³yah²lxan³tho³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 22 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxa² ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Kxãn³nãu³a² nũ³kxũn³sxã³ ã³wa̱³li²na¹ju³ta² ĩ²nx2ti³lxun¹nxa²ti³tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ ĩ²syah¹lxan³tho³li¹. \v 23 Nxe³hĩ¹na² ĩ³ye³kxi¹nx2tain¹te³nah¹lxi¹: “Ti¹kxai²lxã²na³li¹.” Ain¹jau³su² ta̱³nxa²: “Nũ¹ka³nai²lxã²na³li¹.” Nxe³jau³tai²la³ ta̱³nxa² nxain¹kxai²nãn²tu̱³ ain³kxah²lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 24 Ha³lai³xa² ha³lai³nĩ³kxai²nãn²tu̱³ ha³lo²a² whãi²na¹ ĩ³ko²ko²kxi²te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa² yã¹nxe³sxã³ wa̱³li²na¹ju³ta³nũ³a² a²nũ²a² hãi¹nxe³ti³xa¹ ul²yxau³ain¹kxan²ti³ ĩ²kxi²sain¹tu¹wi¹. \v 25 Nxe³yãn¹ta¹ wa̱³lin²nxa³ta̱³lxa¹ hĩ¹na² yxau³tũ̱³ka̱³txa² a²hxi²ki³kxai³lu² ye³ka³lxa¹txi³sxã³ khãuh³lxa³ti³sain¹to³tu¹wi¹, en²txi³sain¹tũ̱³ka̱³txa²su¹. \v 26 Kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² No³e²ah³lu¹tai²na² yxau³hĩ¹nu¹ta² yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² a²kan³sxã³ wxã³na¹ju³ta³nu³a² yã¹nxe³tu¹wi¹. \v 27 Jã¹nxe³hĩ¹nu¹tai²na² tũ̱¹ka̱³txu¹tai²na² kwa²ĩ³yain³kxi²nyhu¹i² kwa²ĩ³na²kxi²nyhu¹i² txu¹ha² so¹kxi²nyhu¹i² txu¹ha² ũ³hũ²nyhu¹i² nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³nyhu¹ain¹te³na¹ No³e²ah³lu¹tai²na² sa²kxai³lu² na³vi²o²tẽ³na² ar²ka³tẽ³na² ã³wi¹nhũ²la² wẽ³ha²yau³xa² ã³ãn³si³wxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe² wẽ³hã¹hũx3sa²kxai³ a²nũ²a² hãi¹nxe³ti³xa¹ ya²lun¹ta² hxan³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² ha³lo²a² wah³nxai¹nxa³ti³wa³kxa² Txai²na² a²kan³sxã³ wxã³na¹tu¹wi¹. \v 28 Jã¹nxe³ju³kxai³lu¹ kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Lo²ah³lu¹tai²na² yxau³hĩ¹nu¹tai²na² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ kwa²ĩ³yain³kxi²nyhu¹i² kwa²ĩ³na²kxi²nyhu¹i² yen³kxa² so¹kxi²nyhu¹i² hai³sxa² ũh³wĩ̱¹i² sxi²ha² txo³ni² ain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 29 So³to²ma²thĩ³nu¹tai²na² Lo²ah³lu¹ta²kxai³lu² a³li³hĩ¹na¹ oh³xa² wẽh³ha²yau³xa² yã¹nxe³la²sxã³ ha³nxe² i̱³kxa² ah³hi² ẽn³syo²fre²nũ̱³xa² i̱³kxa² ah³hi² nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ wxã³ya²lun¹ta³lxa² hxan³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 30 Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² a²nũ²a² wah³nxe³sai¹nxa³ti³wa³kxa² Txai²na² a²kan³sxã³ wxã³na¹tu¹wi¹. \v 31 Nxe³hĩ¹na¹ a²nũ²a² sxi²ha² ne³ka³nah²nãu³a¹ he¹kxai²nãn²tu̱³ yen³kxa² sxi²hẽ¹nãu³ai²na² wi²sxa³kxai²nãn²tu̱³ ã³wih²xi²sxã³ so¹ju³ta²nũ³a² yũ²nxa³lho³li¹. Hãi¹nxe³sxã³ u²lã³ni³txai²la¹. Te²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² hai³sxa³nãu³a¹ he¹kxai²nãn²tu̱³ sxi²ha² ã³wih²xi²ju³ta² yũ²nxa³lho³li¹. Hãi¹nxe³sxã³ u²lã³ni³txai²la¹. \v 32 Nxe³ha²kxai³ Lo²ah³lu¹tai²na² a²sxe³xa² ne³wã²yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 33 Te²yã¹nxe³ju³kxai³la¹ a²nũ²a² e³te³nah¹lxi¹: “Yu̱h³xai²na² ti¹ai²na² yxau³na¹tãu³a² txa²wi¹na¹tãu³a¹ a³lxi²sa³nha¹. Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² sa²yxo²ã³a¹kxan²ti³ ya³lu²ju³ta² ten³sa²nxa³nha¹.” Nxe³kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² yxau²xai³ju³ta³nũ³a² yũ²nxa³lho³li¹. Yxãn¹ta¹: “Yu̱h³xai²na² ti¹ai²na² yxau³na¹tãu³a² txa²wi¹na¹tãu³la³ a³lxi²sa²nxa³nha¹. Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² yxo²ĩ²a¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ĩ³ya²lut1sain¹kxan²ti³ yxo²ĩ²a¹ju³ta² ã³na¹nxa³lho³na¹.” Nxe³kxai²nãn²tu̱³ Txa²sa³wi³ha³lxi³sain¹tu¹wi¹. Nxe³kxa²yu³su² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² yxau²xai³ju³ta³nũ³a² yũ³tu¹wi¹. \v 34 Jã¹nxe³ju³kxai³la¹ ka³nxah³tai²na² in³txa² ha¹li¹ ãu³xi²ya³tãu³a² ka³na³ki³ sa²so¹ha²kxai³ ka³na³ki³ ot3sa²kxai³ nxe³ya³tu¹wi¹. \v 35 Nxe³ya³ha²kxai³ txu¹ha² ha¹li¹ nxũ̱³sa² o²la³kxi²ya³tãu³a² ka³na³ki² sa²so¹ha²kxai³ ka³na³ki² ot3sa²kxai³ nxe³ya³tu¹wi¹. \v 36 Nxe³ya³ha²kxai³ in³txa² ha¹li¹ hai³sxa² tau³ya³tãu³a² ka³na³ki² sa²so¹ha²kxai³ ka³na³ki² ot3sa²kxai³ nxe³ya³tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Jau¹xai²na² ĩh¹nxu¹la²ta̱n³te³ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Ka³yxuh³xa² ya³lu²sxa̱³je³na² wa³lu³hxa² ã³nũ²kxi²te²ju²hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \c 18 \s1 Tu¹ha² wã³ha³te³son³ta¹ka³lxu³su² \p \v 1 Ain¹nxa²ha¹te¹ ãh¹ ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la²: \p — Ĩ³nxũ²kwa̱i³lxũ¹nha²sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²sa²tẽ³to³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³jau³xa² ĩ³yau¹ũ³te³lhxã³ ãh¹ ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 2 Nxe³ha²kxai³lu¹: \p — Sxi²hẽ¹nãu³ai²na² a²hxi²kan¹jah¹lo²su² nũ²nhai¹. A²nxe³jah¹la²kxai³la¹ yu̱h³lxi³ti³hex1ai¹nxa³nũ²nhai¹. A²nũ²a² yu̱h³lxai¹nxa³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² yu̱h³lxai¹nxa³ha²kxai³ nxe³nũ²nhai¹. \v 3 Nxe³ju³kxai³lu² txu¹ha² wã³ha³te³son³ta¹ka³lxa² sxi²je³nãn¹ta¹ka³lxu³su² nũ²nhai¹. A²nxe³ta¹ka³lxa²kxai³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Ain³kxi²sẽ¹li¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³sain¹jah¹la² ĩ³wai³kxũ¹sẽ¹li¹.” Nxe³jau³xa² ĩ³ye³ye³kxi²to³nũ²nhai¹. \p \v 4 Nxa²ha¹te¹ jah¹la²kxai³lu² a²ẽ¹nãn¹jau³kxai³lu¹: “Ta¹ka³lxai²li² ain³kxai¹na¹ju³ta³la³ ten³sa²nxa³nha¹. Txa²wã¹sũ̱³na² yu̱h³lxi³sa²nxa³ha²kxai³ a²nũ²a² yu̱h³lxi³sa²nxa³ha²kxai³ nxa¹nha¹. \v 5 Nxe³sa²nxa³kxan²ti³nũ¹ hxi²that3sain¹kxa²ya̱n³txi³su² nxa¹nha¹. Kwa²ĩ³wai³kxũ¹ai¹na¹tũ¹xã¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 6 A²nxe³jut3su² hxi²kan¹jah¹la²kxai³lu² ko̱³nxe³thin¹kxan²ti³ ĩ³wai³kxũ¹ye²nũ²nhai¹. \v 7 Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sa²sai¹ye²kxe³su² nxe³te² hi²sen³kxai³lu² a²nũ²ai²na² ĩ²sxã³ ã³yũ³so¹te²nãu³xa² ya²la³tu̱³ ĩ³wai³kxũ¹ain¹tu¹wi¹. Ye³ka³lxa¹txi³ a³lan²tãu³a² ĩ³kaix1to³hain¹kxan²ti³ ĩ³hxi²nũ¹nũ¹hain¹tu¹wi¹. \v 8 Wa³su³txi³ ĩ³wai³kxũ¹ain¹tu¹wi¹. Jã¹nxa¹ju³kxai³la¹ a²kan³sxã³ wa̱³li²na¹hĩ¹na¹ ti¹ai²nãn¹ko³nãu³a¹ ĩ³nxũ²kwa̱i³lxũ¹nha²sxã³ Sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²sa²tẽ³to³te²na² ka³na³ki² te²a² yũ³ye²tu¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 In³txi³nãu³xa² ha¹lin¹ya³te²nãu³xa² Sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²ya³jau³su² \p \v 9 Nxe³ha²kxai³la¹ yau³ã̱³xai²na² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². In³txa² ĩ³ye³kxi²nha²te³nah¹lxi¹: \p — Txai²na² so¹lxi³ hxi²kan¹te²lã³na¹nha¹. Txai²na² so¹lxi³ wi¹lhin¹te²lã³na¹nha¹. Nxe²e³kxa²yã¹nxe³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³yau¹ũ³te³lhxã³ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 10 — Nxe³nũ²nhai¹. In³txa² ha¹lin¹ti³nũ²nhai¹. Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wi¹yha³nhũ²nhai¹. óne³ka²ta¹te²a² fa³ri³se²ah³lo²su² nxe³ha²kxai³ ã³ta³lo³hẽ¹te²a² a²nũ²a² ũ³yho³hi²ki³ka² so¹kxi²nẽ³jah¹la² nxe³ha²kxai³ nxe³ya³nhũ²nhai¹. \v 11 Ain¹nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²ah³la²kxai³ txa²nũ² Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ha³txe³ti³nha²sxã³ nũh¹e³kxi²ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: “Sũ̱³na² nex3txi¹. A²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ko̱³nxe³khai¹xai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Kãi³kxi²nyhu¹i² wain³ju³ta² o²la³kxi²nyhu¹xa³i² tu¹ha² ã̱³xa² ũ³whĩn¹ta³kxi² nxe³ai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Yxãn¹ta¹ txai²li² ti³hex1te²txã³wi¹. Nxe³na¹kxa²yo³kxai³la¹ jah¹lai²li² a²nũ²a² ũ³yho³hi²ki̱³kxa² so¹kxi²nẽ³jah¹lai²na² yã¹nxẽn²nxa³wi¹. Ã̱³lxi³na¹wi¹. Nxe³jut3su² wi¹lxo³kxi²nha¹nha²wi¹. \v 12 Yxãn¹tah¹lxi¹ txai²na² sa²kxai³lu² ye³ka³na³ka³na³ta³ sa²ba³to³ nxe³hĩ¹na² ĩ³yai³na¹ju³ta² ye³ha¹li¹ ã³na¹a¹ha²kxai³ yen³kxa² 10 nxe² so¹kxi²na¹ke³la³te²kxai³ ka³na³ka³nat3te²a² ũ³hũ¹nxa²ha¹ha²kxai³ nxe³te²sa¹wi¹.” Nxe³jau³xai²li² fa³ri³se²ah²la² ĩ³ye³kxi²nũ²nhai¹. \p \v 13 Ain¹nxa²ha¹te¹ ã̱³lxi³jah¹la² u²lxi³yxau³jah¹la² ãin²ti³nha²sxã³ ã³kxu²thu²kxa² ai³nũ²nhai¹. Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Sũ̱³na² nxex3txi¹. Ko̱³nxe³khaix1te²sa¹wi¹. Nxe³te²sa¹ha²kxai³ ko̱³nxe³ti³ kãi³a¹ju³ta² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³kot3sẽ¹li¹.” Nxe³jau³su² nxe³nũ²nhai¹. \p \v 14 Nxe²e³ta³lun²nũ²la² jah¹la²kxai³lu² a³li³nũ²la² ka³nxi²sxã³ ĩ³xi²tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² nxe³wã²na³kxi²nũ²nhai¹. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² wi¹lhin¹te²lot3sxã³ ĩ³nũ²nhai¹. Nxa²ha¹te¹ ã̱³lxi³jah¹lai²na² fa³ri³se²ah³lai²na² hai³txi³ nxẽn²nxa³nũ²nhai¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Jã¹nxe³jut3su² a²nũ²a² a²kãin²jah¹lo²su² kxe³su² yxo²kwa̱i³no³tain¹kxai²nãn²tu̱³ kxãn³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² ĩ³kãi²nxa³te²lo³tain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ hĩ¹nai²na² a²kãi²nxa³jah¹lo²su² kxe³su² yxo²kwa̱i³no³tain¹kxai²nãn²tu̱³ kxãn³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² ĩ³kãin²te²lo³tain¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sũ̱³na² ha³lo²a² yxau²sa²tẽ³ju³ta³nũ³su² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 15 Ain¹nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² a²wẽ³ha³lxa² tẽ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² wxa²ne³wxaix3te³lhxã³ tẽ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ĩ²ain¹nxa²ha¹te¹ ĩ³hxi²ko²lain¹si¹jau³su² yxo²xũn³txi³ ĩ³kwa̱i²kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 Ain¹jut3su² Je³su²jah³la³ jut3sĩ²nũ²la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ne³ka²sah¹lxi³sa²lxi¹. Wẽh³ha³lxa² tẽ³sxã³ wxã³ain¹ju³tai²na² ĩ³hxi²ko³lain¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Wẽ³sai²li² a²wĩ³na² wãn³txa² yxo²ĩ²te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² yxau³yah³lxin¹ju³ta³nũ³a² yũ³nx2ti³tu¹wi¹. \v 17 Ya²la³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xa² ten³nxa²lxi³kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²we¹jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³yah³lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³ai²li² ĩ²yah³lxin¹tu¹wi¹. \s1 Yen³kxih³khaix1jah¹lo²su² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 18 Hã²wxãn³txa³ a²nũ²a² hxi²kan¹te²su² te²a² ya̱u³son³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ĩ³wã̱³txi³ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Wi¹lhin¹jah¹lo²si¹lxi¹. Ĩh¹nxe² o²la³kxi²nha²sxã³ ka³te̱³na² wi¹tãu³la³ so¹kxi²hĩ̱³na¹te²la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ wi¹lhin¹te²su² san¹ji¹wi¹? Txa²wã¹sũ̱³na² so¹lxi³ wi¹lhin¹jah¹lo²lxã²na³li¹. \v 20 Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹txai²na² ain³kxi²to³hxain¹tai¹ti²tu³wi¹. Nxe³jau³xa²sa¹: “Txu¹ha² ã̱³xa¹ka³lxa² ũ³whĩn¹ta³kxi²nyhu¹txa³hẽ¹li¹. A²nũ²a² ĩ³su²lhã³nyhu¹txa³hẽ¹li¹. Yen³kxa² kãi³kxi²nyhu¹txa³hẽ¹li¹. A²nũ²a² ko̱³nxe³te²lo³nyhu¹txa³hẽ¹li¹. Wxa²wĩ³na² wxa²hã³ka³nu¹na² sa²nẽn¹kxai¹nĩn¹ju³ta² so¹lxi³ kãi³ũh¹txai¹nhẽ³li¹.” Nxe³jau³jau¹xu¹tai²na² yxo²ha³kxa¹ sa²yxo²we¹txa²hẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 21 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Sa³nxe³la³kon³sa³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ sa²yxo²wet1sa²sai¹hxai²na¹hẽ³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 22 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Yu³ka³na³ka³na³ton³na³li¹. Wxa²yen³kxa² sa²so¹sxã³ a²nũ²a² ã̱³xa² so¹kxi²nxa²si¹jau³su² kãi³txa²hẽ³li¹. Nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ so¹kxi²nxain¹kxa² yo³ha² tẽ³sxã³ a²nũ²a² yen³kxi³txa²te²na² wã²nhũh²xai³txai¹nhẽ³li¹. Nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ oh³nãu³nũ¹ka³na¹ yen³kxa² wi¹ju³ta³nũ³a² yũ³nxa²tu¹wi¹. Jã¹nxe³sxã³ nxe² kãi³ta³lu²nĩn¹kxai²nãn²tu̱³ ã³wxã³sxã³ ã³si³tẽ³kxi¹sẽ¹li¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Nxe³jau³xai²na² sa²kxai³lu² in³txai²na² sa²kxai³lu² ain³kxi²te³na¹ ãin²ta³kxi²nha²ta¹hxai²hẽ¹la³, kãin² yen³kxih³ha²kxai³la². \v 24 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ ĩ²kxi²nũ²la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² kãin² yen³kxih³te²su² te²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ yxau²xai³ju³ta² wa³lxe³te²ju²hẽ³li¹. \v 25 Jã¹nxa¹jau³su² ka³me²la² ka³yxuh³xa² kãin²khaix1te²su² te²na² hai³txi³ a²ku¹wxi²si³xẽ¹na² ã³wih¹sxã³ ã³wa²to¹ti³he¹nxe³lhĩ̱³nx2nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² kãin² yen³kxih³khai¹nxe³te²su² te²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ yxau²xai³ju³ta² wa³to²hi² wa³lxe³te²ju²hẽ³li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 26 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² ain³kxi²tũ̱³ka̱³txan¹te²a² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹ha³lo²a²nãu³a² a²nũ²ai²li² yen³kxih³kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na²su² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²jah¹lo²su² ye²te²ju²hẽ³li¹. Nxe³jut3su² ha²kxai³ a²nũ²a² yen³kxih³te²su² te²na² kxã̱u³nxa³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ yxau²xai³kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a²nãu³xa² hãi¹nxe³ti³xa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ain³kxi²sxã³ yxau²xai³ki̱³sxa³lho³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 27 Nxe³nũ²la² Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² hxi²kan¹ti³he¹xai¹nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² hxi²kan¹te²lo³jah¹lai²la¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 28 Nxa²ha¹te¹ Pe²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxex3txi¹. Txa²wã¹yen³kxi³khai³xa² ã³na¹sãn²sĩ¹na¹ka³tu̱³ wxãi²na² so¹lxi³ ã³si³tẽ³la³kxi¹sĩ¹na¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 29-30 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Ya²la³tu̱³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wi¹. A²nũ²a² ĩ²li³te²na² Txai²na² a³lxi²sai¹nha²kxai³ sxi²ha² ã³na¹i² a²sxe³xa³ka³lxa² ã³na¹i² a²lon³ti³nãu³xa² ã³na¹ai¹ni² a²wĩ³na² ã³na¹i² a²hã³ka³na² ã³na¹i² a²wẽ³ha³lxi³khai³xa² ã³na¹ai¹ni² nxe³ain¹kxai²nãn²tu̱³ ã³si³tẽ³la³kxi²sain¹te²na² sa²kxai³lu² kãin² wa³to²hi²sxã³ ũ³yho³hai¹na¹ju³ta² yũ³tu¹wi¹. Nxe³ai¹na¹kxa²yu³su² a²kan³sxã³ wa̱³li²na¹hĩ¹na¹ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ti³hi¹tai¹na¹tu¹wi¹. Te²yã¹nxe³nũn³sxã³ kãi³ũh¹nx2ti³nũ³na¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² su²lhã³ain¹ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³to³jau³su² \p \v 31 Hã²wxãn³txa³ a²sa³wi³ha³lxa² hxi²ka² hxan³sxã³ ãh¹ ha¹li¹ wxa²sa²so¹kxi²nũn³sxã³ nxe³te²nãu³xa² nũh¹lxi³sxã³ ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Nxex3jah³lxi³wxi¹. Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³nxai³ki̱³tu¹wi¹. Nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³te²nãu³xu¹tai²na² e³kxi²sye¹nyhain¹jau³xu¹jã¹nxe² kãi³hxa³je²sain¹tu¹wi¹. \v 32 Nxe³ju³kxai³la¹ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³sxa³te²nãu³xa² a²hxi²ki³kxai³lu² ã³yãu³hũ¹nha²sain¹tu¹wi¹. Nxe³sain¹nũ²la² khãuh³lxa³ti³sain¹ni² ĩ³wa³ka³si³sain¹ni² ye³ka³su³hẽ¹kxi² nxe³sain¹tu¹wi¹. \v 33 Hã²wxãn³txa³ ĩ³ta³lo³wait1sain¹sãn²nũ²la² ĩ³su²lhã³sain¹tu¹wi¹. Nxe³ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³lan²ni²sxã³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²na¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² jau³jau¹xai²na² a²si³yxau³tãu³khai³xa² ã³ne³to³ti³hex1ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \s1 Ye³han³nha²jah¹la² ye³we²txi²jau³su² \p \v 35 Ĩ³ye³ta³lu²nain¹nũ²la² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹tĩh³na² ã³nxai³ain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² Je³ri³ko²thĩ³na² ya̱u³son³tãu³a¹ a²nũ²a² ĩ³hat1txi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² yen³kxa² ai³nxũ³nyhu¹te³lhxã³ ã³wxe³e²nyhu¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ye³ha³nha²kxai³ hxi²kan¹txi³ yen³kxa² ĩ²sxã³ o²la³kxi²ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Hãi¹nxe³sxã³ tĩh³na² ne³ku̱²nxa² ã³yi¹ka³tu̱³ a²yen³kxa² ai³nxũ³sa²tẽ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 36 Nxe³ha²kxai³la¹ a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² wxã³yain¹ju³ta² ain³kxai¹nha²kxai³ ĩ³wã̱³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: Ĩh¹te²ta̱n³yah³lxi¹nhã¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xain¹ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³la² Na³sa³re²thĩ³na² yxau²xai³jah¹lai²li² ã³wa²to²ka² wxã³tu¹wi¹. Nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 38 Nyhain¹nxa²ha¹te¹ kãin² ĩ³kaix1ti³ãn²jau³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³lĩ¹. Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³txa²kah³lo²si¹lxe¹. Nxĩ¹nha²kxai³ wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³kot3sẽ¹le¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 39 Nxe³nxa²ha¹te¹ a²nũ²a²nãu³xa² ne³ka³ta²a² wxã³ain¹te²nãu³xa² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ka³nahx2nxe³sẽ¹li¹. Ĩ³kaix1txa³hẽ¹li¹. Ain¹jau³su² nxe² ain³kxi²kxan²ti³ kãin² ĩ³kai¹xi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah¹lĩ¹. Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³txa²kah³lo²si¹lxe¹. Nxĩ¹nha²kxai³ wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³kot3sẽ¹le¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 40 Nyhain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² jau³jau¹xai²na² ain³kxi²tãu³a² ã³yit1ta² ai³ain¹sxã³ jah¹la² ã³sa²so¹sxã³ wxã³si¹hain¹jau³su² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ã³sa²so¹sxã³ wxã³ain¹nũ²la² ĩ³wã̱³txi³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 41 Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³ju³ta̱³ kãi³ũh¹nxa²ha¹ju³ta³la³ ten³nxa²ji¹wi¹? Nxe³ha²kxai³lu¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Ye³we²txi³san¹ju³ta² ten³sa³nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 42 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Ye³we²txi¹nxa²ha¹wi¹. Yxo²ĩ²sa¹nha²kxai³ hĩ¹na² ye³we²txi¹nxa²ha¹wi¹. Nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 43 Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² kwẽn¹tai²na¹ ye³we²nxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ Je³su²jah³la² ã³si³tẽ³kxi² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³sa²nẽn¹kxi² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³kxai³lu² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ye³we²txi²ju³ta² ĩ²ain¹tũ̱³ka̱³txa² Txa²wã¹sũ̱³na² sa²nẽn¹kxain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 19 \s1 Sa³ke²ah³lo²su² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ Je³ri³ko²thĩ³na² wxa²li³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³ka³tu̱³ta¹ Sa³ke²ah³la² yen³kxih³khaix1jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nũ²a² ũ³yho³hi²ki̱³kxa² so¹kxi²nẽ³tũ̱³ka̱³txa² a²hxi²kan¹jah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3 A²nxe³jah¹la² hi²sen³su² Je³su²jah³la² ĩ²ti³ten³khai¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³yãn¹ta¹ kĩ³txi³ sa²nxũ²nxa³ha²kxai³ ĩ³hit2tain¹tũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹ai¹nha²kxai³ ã³yxe²ta³sin²thĩn²te³lha³ta¹ ã³nhi²ka¹tain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 4 Ai¹nha²kxai³lu¹ Sa³ke²ah³la²kxai³lu² ne³ka³ta²sxã³ ã³nih³nũ²la² Je³su²jah³la² ã³wa²to¹tĩh³na²nũ³a² ã³yit1ta¹hxai²hẽ¹la². óyit1tũ²la² si³ko³mo²ra²nẽ³ka² ĩ³ka³la³sxã³ ya̱u³kxi²sxã³ wah³nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 5 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ã³wa²to¹kxa² wxã³nũ²la² sa²yxo²ka²la¹nha²sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Sa³ke²ah³lãi³. Wa³su³txi³ ĩ³ka³nxi¹sẽ¹li¹. Wxa²sxi²ha² ã³wih¹ti³ten³khaix1sa³nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ Sa³ke²ah³la²kxai³ wa³su³txi³ ĩ³ka³nxi²nũ²la² ĩ³ka³lih³nũ²la² sxi²ha² tẽ³sxã³ ã³wih²xi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7 ówih²xi²nũ²la² kwa²ĩ²ain¹tũ̱³ka̱³txa² a²yxo²wãn³txi³su² nxe³te³nah¹lxi¹, hi̱³the³sot3tain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lai²li² a²nũ²a² ko̱³nxe³thin¹te²a² sxi²ha² yxau³kxain¹nĩn²tai¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 8 Nxa²ha¹te¹ Sa³ke²ah³la²kxai³ ĩ³sa²yxau³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Txa²yen³kxa² a²nũ²a² yen³kxi³txa²te²a² wã²nhũ¹ai¹na¹tu¹wi¹. Te²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² yen³kxa² ka³na³ka³nat3sxã³ ĩ³ki³ha¹kxi²sxã³ kãi³kxi² so¹kxain¹na¹te²su² te²nãn²tu̱³ yen³kxa² ha¹li¹ ha¹li¹ nxe³ti³xa¹ ũ³hũ¹xai¹na¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 9 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu²: \p — Hĩ¹na²su² sxi²ha² thĩ¹nai²nãn¹tũ̱³ka̱³txa² ko̱³nxe³ti³ kãi³sxã³ yxau²xai³lain¹ju³ta² ã³wa²su¹tai¹na¹ju³ta² yũ²na³li¹, A³bra³ãu²ah³lu¹tai²na² a²ne³tah²nãu³su² ha²kxai³lu¹. \v 10 Jã¹nxe³jut3su² a²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³sxã³ yxau²xai³te²su² te²nãn²tu̱³ a²ẽ¹na² sa²hau³ko³tũh¹te³lhxã³ wxã³na¹hẽ³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ũ³yho³hi²ki³a² ũ³hũ²xai³jau³su² \p \v 11 Nxa²ha¹te¹ ain³kxain¹tũ̱³ka̱³txai²na²: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3ju³ta³nũ³su² nxe³jau³xa² wa³su³txi³ ya̱u³son³te²ji¹xã¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ta¹ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ai³ain¹tãu³ãn²tu̱³ta¹ ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 12 Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² ha³lo²a² yxau³nũ²nhai¹. A²nxe³jah¹la²kxai³lu² ĩ³ye³nha²nũ²nhai¹. Ĩ³ye³nha²te³nah¹lxi¹: “Ha³lo²a² u²ko³xa² a²si³yxau³kax3su² te²lo³sa²kxe³nũ³su² ã³nxai³te³lhxã³ nxa¹nha¹. Nxe³sa³kxai²nãn²tu̱³ hã²wxãn³txa³ ĩ³xi²na¹tũ¹xã¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \v 13 Nxe³ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxa² 10 nxe³te²a² ka³lxa¹txi³ ĩ³kaix1so¹te³nah¹lxi¹: “Hĩ¹na² ai³na¹tu¹wi¹. Nxa¹ha²kxai³ ũ³yho³hi²ki³a² ki³ka³na³ka³nat3sxã³ ũ³hũ²xai³nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe³nx2ta¹kxai²nãn²tu̱³ ai³na¹tãu³a² yen³kxa² so¹kxi²nyhu¹ah³lxin¹nũ²la² yen³kxa² ãh¹so¹kxi¹jxah³lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³xi²na¹hĩ¹na¹ ĩ³hau³ko³ki̱³tu¹wi¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 14 Nxe³tah¹lxa¹ ai³ain¹ka²si³yo³na² a²ka³lxa¹ti³khai³xa² sa²kxai³lu² ĩ³a̱n³ta³kxai¹nha²kxai³ u²ko³xai²na² a²si³yxau³ka³txa² sa²si¹hã³ain¹te³nah¹lxi¹: “Jah¹lai²li² a²si³yxau³kax3su² sain¹sĩn¹ju³ta² ten³sa²sĩn¹nxa³nhai¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 15 Nxa²ha¹te¹ kxãn³nãu³a² jah¹la²kxai³lu² a²hxi²kan¹jah¹la² son¹sxã³ wa̱³li²nũ²nhai¹. Wa̱³li³tãu³a² a²sa³wi³ha³lxa² ũ³yho³hain¹tũ̱³ka̱³txai³tã² ĩ³kaix1so¹xi²nũ²la² ũ³yho³hi²ki³ai³tã² hau³kot3si¹hain¹jau³su² ĩ³wã̱³txain¹nũ²nhai¹. \v 16 Nxa²ha¹te¹ a²wi¹lhĩ¹nãn¹te²a² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Ki¹ai²na² ũ³hũ¹san¹ki³ai³tã² o²la³kxi²na¹ka³tu̱³ hĩ¹na² ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ 10 nxe³ki³a² so¹kxai¹na¹hẽ³li¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 17 Nxa²ha¹te¹ a²hxi²kan¹jah¹lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: “Wi¹na³li¹. Yen³kxa² kãi²nxa³te²a² ũ³hũ¹nxa²ha¹tai¹ti²tu³wi¹. Nxe³ju³tai²li² wi¹wa³kon³kxi²san¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² hĩ¹na² sxi²je³na² ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ 10 nxe³je³na² a²sxi²jen³na² ka³lxa¹je³na² a²wa³kxẽn³yah³lo²sin¹tu¹wi¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 18 Nxa²ha¹te¹ ã³ta³lo³hẽ²ti²jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Ki¹ai²na² ũ³hũ¹san¹ki³ai³tã² o²la³kxi²na¹ka³tu̱³ hĩ¹na² ki³ha¹li¹ ki³ha¹li¹ ka³na³ki¹ so¹kxai¹na¹hẽ³li¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 19 Nxa²ha¹te¹ a²hxi²kan¹jah¹lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: “Wi¹wa³kon³kxi²san¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² hĩ¹na² sxi²je³na² ye³ha¹li¹ ye³ha¹li¹ ka³na³ki² sxi²jen³na² ka³lxa¹je³na² a²wa³kxẽn³yah³lo²sin¹tu¹wi¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 20 A²sa²wi³sa² ã̱³xa² tĩ̱³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Ki¹ai²na² ũ³hũ¹san¹ki³ai³tã² wã²la²ka³lo³a² wxa²wã³lã̱u²kxi²sã²na¹ka³tu̱³ kan²txi³ ũ³ha¹a¹hẽ³li¹. Ki¹ai³ta³lxi²na³li¹. \v 21 Nxa¹ka³tu̱³ta¹ wxãi²na² ha²ya̱³kxa² yen³kxa² a³lxi²jah¹lo²sxa³lxi¹. Wa³ko³nxã³kxan²ti³ a²nũ²a² yen³kxa² kwa² sa²so¹nha²kxai³ hai³sxa² ũ³whĩ¹nxã³kxan²ti³ yain³txa² kwa² sa²so¹nha²kxai³ nxĩn¹tai¹ti²tu³wi¹. Nxĩ¹nha²kxai³ yu̱h³lxi³nxa²ha¹hẽ¹li¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 22 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: “Wxãi²na² ko̱³nxe³thin¹khai¹nxi¹lxi¹.” Nxe² e²kxi³san¹jau³xi³na²sa¹: “Wxãi²na² sa²kxai³lu² ha²ya̱³kxa² yen³kxa² a³lxi²jah¹lo²sxa³lxi¹. Wa³ko³nxã³kxan²ti³ yen³kxa² kwa² sa²so¹nha²kxai³ hai³sxa² ũ³whĩ¹nxã³kxan²ti³ yain³txa² kwa² sa²so¹nha²kxai³ nxe³te²si¹lxi¹.” Nxĩn¹jau³su² san¹ten¹tu³wi¹. \v 23 Nxe³na¹ju³kxai³lu²: “Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ ki³ki¹ai²li² a²nũ²a² ũ³yho³hi²ki³a² o²la³kxain¹tũ̱³ka̱³txa² ũ³hũ¹ai¹nxã³thai¹li¹? Nxĩn¹ke³la³te²kxai³ ĩ³na¹tãu³a² ki³ka³lxa¹ti³lo³nhĩ̱³nx2na³li¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 24 Nxa²ha¹te¹ kwa²wxã³ain¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: “Ki³ka³na³ka³nat3sxã³ tẽ³ain¹kxa² sa²so¹kxi²txai¹nhẽ³li¹. Sa²so¹kxi²sxã³ jah¹la² ki³a² hxi²ka² hxan³sxã³ ki³ai²na² hxi²tẽ³nha²jah¹la² ũ³hũ¹txai¹nhẽ³li¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 25 Nxe³nxa²ha¹te¹ tũ̱¹ka̱³txai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: “Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Jah¹lai²li² ki³ka³lxa¹txi³ 10 nxe² yũ³ten¹tu³wi¹.” Ain¹nũ²nhai¹. \p \v 26 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: “A²nũ²a² yen³kxih³te²na² ãh¹ kãi²non³sxã³ yen³kxa² ũ³hũ¹nyhain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² yen³kxi³txa²jah¹la² yen³kxa² jũ¹nxe² yũ³kxan²ti³ sa²so¹xi²hxa³txain¹tu¹wi¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. \v 27 Jã¹nxa¹ju³kxai³lu² ĩ³a̱n³ta³kxi²sain¹tũ̱³ka̱³txai³tã³ a²hxi²kan¹jah¹lo²su² ai¹na¹ju³ta³nũ³a² ã³ten³sai¹nxa³tũ̱³ka̱³txai³tã² tẽ³sxã³ wxã³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ti¹ai²na² sun²tã¹jah¹lxi³hẽ¹li¹.” Nxe³nũ²nhai¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³yat1ã³wih¹jau³su² \p \v 28 Ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹tĩh³na² wa̱³lxa² ka³la³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 29 Nxe³nũ²la² wã³la² o³li³ve²ra³kat3su² ya̱u³son³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ti³wa³kxa² sxi²jen³txa² thĩ³nha¹li¹ wã³la³ka³txa² yxo²yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³thĩn³txa² Bet3fa³je²thĩn³su² ha²kxai³ Be³tãn²ya³thĩn³su² ha²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 30 A²nxe³tãu³a² a²sa³wi³ha³lxa² ha¹li¹ sa²si¹hã³te³nah¹lxi¹: \p — Sxi²je³na² ha³ti³hi³nãu³a¹ ai³jah³hẽ¹li¹. Ya³hin¹kxai²nãn²tu̱³ ju³mẽn²ta² ka²va¹lhũ̱³nãn²ta² wẽ³sa² nxe³te²a² sa²tai³kxa²wxe³sain¹te²a² ĩ²yah³hin¹tu¹wi¹. A²nxe³te²a² ã³ka³ti³ya̱u³ai¹nhxai²nxa³hẽ³li¹. Nxe³te²a² sa²ta²la³kxi²so¹jah³hẽ¹li¹. \v 31 Nxe³ya³hin¹te³na¹ a²nũ²a² nxe² ĩ³wã̱³txi³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³: “Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ sa²ta²la³kxah³hin¹ji¹wi¹?” Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³wa²lũ³xain¹ya³hin¹ti³ãn¹jau³kxai³lu¹: “Txa²hxi²kan¹jah¹la² a²ten³jau³su² ha²kxai³ sa²si¹hã³sain¹sĩn¹na²li¹.” Nxe³txain¹ya³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \fig |src="HK00033B.TIF" size="span" copy="Horace Knowles revised by Louise Bass © The British & Foreign Bible Society, 1994." ref="Lukas 19.31" \fig* \p \v 32 Nxa²ha¹te¹ ã³nxai³yah³nũ²la² ya²la³la¹ Je³su²jah³la² e³kxi²ya³jau³xa² yã¹nxa²sxã³ ha³lo²a² ĩ³ha¹txi²ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 33 Nxe³ha²kxai³ sa²ta²la³kxi²ya³tãu³a² ju³mẽn²ta² wẽ³sa² a²wa³kxẽ³nxa² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ sa²ta²la³kxi²ya³hin¹ji¹wi¹? Nxain¹ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹la² a²ten³jau³su² ha²kxai³ sa²si¹hã³sain¹sĩn¹na²li¹. Nxe³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 35 Nxe² ĩ³ye³hau³ko³tũ²la² ju³mẽn²ta² wẽ³sa² sa²so¹sxã³ ã³nxi³xi²ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³xi²ya³tãu³a² wã²la²ka³lo³a² so¹sxã³ ũ³ka³ti³hẽt1ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³ Je³su²jah³la²kxai³ ã³ka³ti³ya̱u³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 36 Nxe³nũ²la² ju³mẽn²ta² ã³ka³ti³ya̱u³sxã³ ai³tãu³a² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa²kxai³lu² a²wã²la³ka³lo³khai³xa² tẽ³nũ²la² tĩh³na² ũ³ha¹sxa²xai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 37 Nxe³nũ²la² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ya̱u³son³nũ²la² o³li³ve²ra³ka³txa² a³ka³nxe³te³lhxã³ tãu³a¹ a²sa³wi³ha³lxa² ka³lxa¹khaix1nxe³tũ̱³ka̱³txa² ã³nhe²kxi²yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹sũ̱³na² wã³nxĩn¹sxã³ o²la³kxi²ju³ta² ĩ²ai¹nha²kxai³ ka³li³hain¹jau³su² Txa²wã¹sũ̱³na² sa²nẽn¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 38 Nxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² ĩ³sa²nẽn¹kxi²a³sah¹lxi³wxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3jah¹lai²la¹wi¹. Nxe³ha²kxai³ oh³nãu³nũ¹ka³nãn¹tũ̱³ka̱³txa² wi¹lhin¹sxã³ yxau³ain¹tu¹wi¹, Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ ĩ²ai¹nha²kxai³lu¹. Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³sa²nẽ¹kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. A²sa³wi³ha³lxai²na² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 39 Nxa²ha¹te¹ fa³ri³se²a² nũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³kwa̱i²kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Wxa²sa³wi³ha³lxa² ka³nahx2si¹hai¹nĩn¹jau³su² ĩ³kwa³na³txai¹nhẽ³li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 40 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩ³ka³nahx2ain¹ke³la³te²kxai³ txah³lxa³kxa³txa² sa²kxai³lu² ĩ³kaix1txai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹jau³su² ĩ³sa²nẽ¹kxai¹nhĩ̱³nx2na³li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ĩ²sxã³ nã̱n³jau³su² \p \v 41 Nxa²ha¹te¹ hã²wxãn³txa³ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ten³sa²tã³te³na¹ kãin² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²ha²kxai³ ĩ³nã̱n³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 42 Ĩ³nã̱n³te³nah¹lxi¹: \p — Je³ru³sa³lẽ²tũ̱³ka̱³txi³ ĩ³nxãi³. Ko̱³nxe³ton³khai¹yxah³lxi¹lxi¹. Wxa²ẽ¹nãu³ai²na² sa²hãu²no³nx2ta¹ju³ta² yũ³nx2ti³hĩ̱³nx2na³li¹. Yxãn¹ta¹ hxi²kan¹txi³ ĩ²yah³lxi³hĩ̱²nxa³lxi¹. \v 43 Yah²lxa³nha²kxai³ ye³jen¹na² ko̱¹ko̱n¹nũ̱³ka̱³txa² wxã³sxã³ ã³ki³wa³nũ³kxi¹nx2tain¹tu¹wi¹. Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹txi³ a³li³si³kxah¹lxan³tho³li¹. \v 44 Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ti² wxa²nũ̱³ka̱³txa² a²yxo²ha³kxa¹ sun²tã¹nx2tain¹tu¹wi¹. Nxe³kxa²yu³ha² txah³lxa³kxa² ũ³hẽ²ta²ka³la³yah³lxin¹ki²a² yxo²ha³kxa¹ sa²nai¹ã³ain¹tu¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² kwẽn¹ta² wxã³nũh¹nx2ti³ju³ta² ã³ne³wxe³yah²lxa³nha²kxai³ nxe³nx2tain¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sũ̱³na² sxi²ha² ã³wih¹sxã³ o²la³kxi²jau³su² \p \v 45 Nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wih¹nũ²la² a²nũ²a² yen³kxa³ so¹kxi²nyhu¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ²ka³tu̱³ta¹ a³li³si¹jau³su² yxo²xũ̱n³txi³ kwa³na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 46 Kwa³na³ain¹te³nah¹lxi¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxa² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txa²sxi²ha² ĩ³ye³kxi²sah³lxin¹thĩ³nai²la¹wi¹.” Nxe³jau³su² tai¹ti²tu³wi¹. Nxe³yãn¹ta¹ yen³kxa² kãi³kxi²tũ̱³ka̱³txai²na² a²sxi²sin²ta²wi¹. Nxe³thĩn³su² sa²ne³yax1jah³lxin¹tai¹ti²tu³wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 47 Hã²wxãn³txa³ a³lan²ta² yxo²ha³kxa¹ thĩ¹nai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³yãn¹ta¹ wã³nxĩn¹ta² si³yxau³ka³te²nãu³xa² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² te²nãu³xa² a²nũ²a² a²hxi²kan¹txi³nãu³xa² nxe³sxã³ su²lhã³te³lhxã³ o²la³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 48 Ain¹tah¹lxa¹ ã³si³tẽ³kxi²tũ̱³ka̱³txai²li² kãin² ain³kxain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ĩ³hxi²ka¹nyhain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \c 20 \s1 Je³su²jah³la² hxi²kan¹jah¹lo²lo³jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ ha³la³jen¹su² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³tãu³a² tũ̱¹ka̱³txai²na² a̱n³txi³tũ̱³ka̱³txai³ta³lxi² ã³nũ²kxi²nũ²la² aun³txa² tĩ̱³yain¹ta¹hxai²hẽ¹la², Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha²sa³. \v 2 Tĩ̱³ain¹nũ²la² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹jah¹lo²ta̱³ ĩ³sa²si¹hã³nxa²lhai¹li¹? Ĩh¹nxe² ĩ³hxi²ka¹txa²hĩ̱³te²la¹xã³? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 3 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxe³jah³lxi³wxi¹. Yau³xã̱³lxi³jau³xa² ĩ³wã̱³txi¹nx2ti³nũ³na¹tu¹wi¹. \v 4 Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai¹tã² sa²kxai³lu² a²nũ²a² tẽ³sxã³ ĩ̱³ye³na² ũ³hũ¹kxi²sa²sai¹ain¹kxe³su² ĩh¹jah¹lo²ta̱³ ĩ³sa²si¹hã³ain¹thai¹li¹? Txa²wã¹sũ̱³nu²khai³xai²la³ ta̱³nxa² a²nũ²khai³xai²la³ ta̱³nxa² nxe² ĩ³yau¹ũ³jah¹lxi³txa²sã²nhẽ³li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5 Nxa²ha¹te¹ hit3the³so³nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹jau¹la³ta̱³ ĩ³wa²lũ³xi²ki̱³te³ji¹? Ki̱³sa²kxai³: “Txa²wã¹sũ̱³na² sa²si¹hã³ain¹nĩn²tai¹.” Nxe³ki̱³jau³su² nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ ĩ³wa²lũ³xi²nẽ³te³nah¹lxi¹: “Wain³na³li¹. Yxo²ĩ²txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹.” Nẽn³jau³su². \v 6 Nxe³yãn¹ta¹: “A²nũ²a² hi²sen³su² sa²si¹hã³ain¹nĩn²tai¹.” Nxe³ki̱³jau³su² nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ ã³si³tẽ³kxain¹tũ̱³ka̱³txa² hi²sen³su² txah³lxa³kxa² hxi²tẽ³nha²sxã³ wha³tin³kxi²nẽ³lain¹tu¹wi¹, Jo³ãu² Ba³tis²jah³lai¹tã² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³jah¹lo²su² ye²yhai¹nha²kxai³lu¹. \p \v 7 Nxe³ye²yhain¹jau³su² ha²kxai³ a̱n³txi³tũ̱³ka̱³txai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹jah¹lo²ta̱³ ĩ³sa²si¹hã³ain¹te²la¹ku² sĩ¹na¹nhai¹. Ko̱³nxe³sĩ¹nxa³nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 8 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Nxe³kxai²nãn²tu̱³ ĩ³sa²si¹hã³sa³jah¹la² ĩ³yau¹ũ³nx2ti³nxa³lho³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Hai³sxa² kwa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 9 Nxe²e³ta³lun²nũ²la² ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³sa²lxi¹. Hai³sxa² a²wa³kxẽn³yah³lo²su² nũ²nhai¹. A²hai³sxai²na² u²va²tẽ³kxa² ũ³whĩ̱¹nũ²nhai¹. Ũ³whĩ̱¹ta³lun²nũ²la² a²nũ²a² ã̱³xa² wi¹wa³kon³si¹hain¹jau³su² ũ³hũ¹ain¹nũ²nhai¹. Ain¹ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ha³lo²a² u²lxan¹ko³xa² ã³nxai³nũ²nhai¹. \v 10 Hã²wxãn³txa³ ã³ki³i²tãu³a² sa²kxai³lu² yain³txa³kxa² wã²nhu¹nyhu¹si¹jau³su² a²sa³wi³sa² sa²si¹hã³nũ²nhai¹. Yxãn¹ta¹ sa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txa²kxai³lu² kãi³ye²ha²kxai³ wã²nhũ¹nyhai¹nxa³ke³tu̱³ hãi¹su²la³kxa² sa²wa²nyhain¹nũ²nhai¹. \v 11 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³sa² ã̱³xa² yain³ta³ka² wã²nhũ¹nyhu¹si¹jau³su² sa²si¹hã³xi²nũ²nhai¹. Yxãn¹ta¹ sa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txa²kxai³lu² ĩ³wa̱it1txi²ha²kxai³ ko̱³nxe³ti³ ĩ³ãu²lxi²to³tha²kxai² nxe³nyhain¹nũ²nhai¹. Nxe³ka³tu̱³ wã²nhũ¹nyhai¹nxa³ke³tu̱³ sa²wa²nyhain¹nũ²nhai¹. \v 12 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³sa² ã̱³xa² sa²si¹hã³xain¹ta¹ hai³txi³ wet1txai¹nxa³ha²kxai³ ĩ³su²lain¹sxã³ kãin² ĩ³yĩx1tot3sxã³ so¹sxã³ ã³na¹ai¹nha²kxai³ ain¹nũ²nhai¹. \v 13 Ain¹nxa²ha¹te¹ a²wa³kxẽn³yah³la²kxai³lu² wã²nxũ̱h¹ha̱in³nha²te³nah¹lxi¹: “Ĩh¹nxe³ta¹lhon³kũ². Nxa¹nhai¹. Ãh¹ hĩ¹na² nũ¹ta²wẽ³sa³khai³xa² ĩ³sa²si¹hã³a¹tũ¹xã¹. Jah¹lai²na² so¹lxi³ yũ³na¹kxa² a³lxi²na¹kxa² sa²nẽn¹kxain¹kxi³sã¹.” Nxe³nũ²nhai¹. \p \v 14 Yxãn¹tah¹lxa¹ sa²hau³ko³tũ̱³ka̱³txa²kxai³ wxã³yai¹nhĩ¹na¹ ĩ³ye³lain¹te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹wa³kxẽn³yah³la² ki³lha³lxa² wxãn³na²wi¹. Ĩ³su²lhã³a³sah¹lxi³wxi¹. Nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³ hai³sxa² so¹kxi²ki̱³tu¹wi¹.” Nxe³lain¹jau³su². \p \v 15 Ĩ³su²lĩ³ya²lut1sxã³ sa²tã³nyhain¹nũ²nhai¹. Nxe³ain¹jut3su² ha²kxai³ a²wa³kxẽn³yah³la² ĩ³xi²tãu³a² ĩh¹nxe³ta³ kãi³te³ji¹wi¹? \v 16 Ne³ka²sah¹lxi³wxi¹. A²wa³kxẽn³yah³lai²na² hi²sen³kxai³lu² ĩ³xi²kxai²nãn²tu̱³ tũ̱¹ka̱³txai²li² sun²tã¹sãn²ka³tu̱³ nũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² sa²si³wẽ̱³no³tain¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ ain³kxain¹tũ̱³ka̱³txai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxe³sĩn¹txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³te³nah¹lxi¹: \q1 “Txah³lxa³kxa³txa² a²nũ²a² sxi²ha² ton³te²nũ̱³ka̱³txai²na² o̱³nxa³jau³su² ĩ³ye³kxain¹sxã³ so¹sxã³ ã³sxã³ ã³na¹ain¹ka³txa² kwẽn¹tai²na² si³ka³lah³ã̱³ka³khai³xa² hxi²kan¹khai¹nxe³ka³txa³lã̱²na³li¹.” \m Ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Nxe³jau³xai²li² ĩ²yah³lxin¹ta²lu¹wi¹. \v 18 Nxe³ha²kxai³la¹ txah³lxa³kxa³txai²li² kwa²sa²tã³yu̱³to³kxai²nãn²tu̱³ kãin² ã³nĩ¹to³ta³lxi³hĩ̱³nx2na³li¹. Yxãn¹ta¹ txah³lxa³kxa³txai²li² ã³hi³sã³nhe¹ta²lxi³kxai²nãn²tu̱³ sa³txe̱¹ha²kxai³ ã³ya²lu¹txa²lxi³hĩ̱³nx2na³li¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ha³lo²a² a²wa³kxẽn³yah³la² ũ³yho³hi²ki̱³jau³su² \p \v 19 Nxa²ha¹te¹ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txi²su² te²a² wã³nxĩn¹ta² si³yxau³ka³txe²nãu³su² te²a² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li²hain¹jau³su² a³la³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu²: \p — Wã²nũ³so¹sxã³ ũ³tĩ¹kxi²ki̱³te²ji¹xã¹. Ain¹tah¹lxa¹ a²nũ²a²nãu³xa² yu̱h³lxain¹jau³su² hi³ka¹nai¹nxa³ha²kxai³ hãi³a² wah³nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 20 Nxe³ha²kxai³la¹ kãin² ĩ³a̱n³ta³kxai¹nha²kxai³ a²sa³wi³ha³lxa² kwa³na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Kwa³na³ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²na² wãn³txa² hãi³a² ain³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Wi¹lhin¹ki³lxo³nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Nxe³sxã³ ki³han³jau³su² e³kxai²nãn²tu̱³ ĩ³hen³txi³sah¹lxi³hẽ¹li¹. Sah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Ro³ma²no² a²si³yxau³jah¹la² ĩ³ye³kxai¹na¹ka³tu̱³ ũ³tĩ̱¹kxain¹tu¹wi¹. Nxe³ju³ta² ten³sa²sĩn¹nhai¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 21 Nxa²ha¹te¹ sa²si¹hã³jah¹lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Txa²wã¹hxi²kan¹jah¹lo²si¹lxi¹. Wãn³txa² ya²la³lyau³xa² e³jah¹lo²si¹lxi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wain³txi³ ĩ³yau¹ũ³ai¹nhxai¹nhẽ³li¹. A²nũ²a² ĩ²li³te²a² ye³a̱n³txa³nih¹kxan²ti³ hxi²kan¹khaix1kxan²ti³ wxãi²na² yu̱h³lxi³jah¹lo²sxã³lxi¹. \v 22 Nxĩ¹nha²kxai³ wãn³txa² wain³jau³xan²tu̱³ ĩ³yau¹ũ³sah¹lxi³sĩ¹nhẽ³li¹. Ro³ma²no² nũ̱³ka̱³txa² a²hxi²kan¹jah¹la² Se²sa³jah¹lo²su² a²nũ²a² ũ³yho³hi²ki³ai²na² ũ³hũ¹ain¹ki̱³ta̱³nxa² hãi¹nxã¹ta̱³nxa² ĩh¹nxe² wain³txi³ kãi³sĩn¹te³la¹ji¹wi¹? Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² a²ẽ¹nãn¹jau³xa² a³la³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 24 Ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ũ³yho³hi²ki³a² wã²nã³ũ¹sya¹hẽ¹li¹. A²nũ²a² ye³na² ũ³wha²li¹lain¹kxe³su² te²a² ĩh¹nxe³te²a² a²ye³nhũ̱³ji¹wi¹? Ĩh¹te²a² a²ĩ³lxi³su² ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xain¹ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Se²sa³jah¹la² a²yen³su² ha²kxai³ a²ĩ³lxi³su² ha²kxai³ te²la¹wi¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 25 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Se²sa³jah¹la² a²yen³kxi³khai³xa² ũ³hũ¹yah³lxi¹nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² a²yen³kxi³khai³xa² ũ³hũ¹yah³lxi¹nha²kxai³ nxe²xai³jah³lxi³hẽ¹li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 26 Nxe³ju³kxai³lu² wain³txi³ ĩ³wa²lũ³xi²ha²kxai³ a²nũ²a² ka³lxa¹txi³ yxau³yai¹nha²kxai³ hxi²kan¹txi³ ĩ³ki³han³si¹hai¹nxa³ha²kxai³ hãi¹sxã³ ka³nahx2sxã³ yxau²xai³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 A²nũ²a² ya³lu²te²a² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 27 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² sa³tu³se²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³wxã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² sa²kxai³lu² a²nũ²a² ya³lu²kxai²nãn²tu̱³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ju³ta³nũ³a² yxo²ĩ²ain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². A²nxe³te²nãu³xa² ã³nhait1tũ̱³ka̱³txa² ã³tĩ̱³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 28 ótĩ̱³sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² ĩ³tih³nxe³nẽ³jah¹lãi³. Ĩ³yau¹ũ³sa²sĩ¹nhẽ³li¹. Moi³se²ah³lu¹tai²na² wãn³txa² jau³xau³hxai²tẽx1ta² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³nẽ³te³nah¹lxi¹: “In³txi³su² ya³lu²kxi²kxai²nãn²tu̱³ a²wẽ³ha³lxi³khai³xa² yũ²nxa³kxe³su² ha²kxai³ a²lon³yah³lai²na² sa²kxai³lu² a²txu¹ha² so¹nyha¹ta¹ka³lxai³tã² so¹nyha¹txai²li¹, a²lon³ya³lu²jxah¹la² ta²ha² wet1si¹jau³sa¹.” Moi³se²ah³lu¹tai²na² ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 29 Nxa²ha¹te¹ a²lon³ti³tãu³xa² ha¹li¹ ha¹li¹ ha¹li¹ ka³na³ki¹ yxau³ain¹nũ²nhai¹. A²hxi²kan¹te²a² txu¹ha² so¹ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ye³jen¹na² ya²lu²nũ²nhai¹. \v 30 Nxe³ha²kxai³ wẽ³sa² yũ²nxa³ha²kxai³ a²lon³yah³la² so¹nũ²nhai¹. Nxe³nũ²la² in³txa² ya³lu²nũn³nũ²nhai¹. \v 31 Hã²wxãn³txa³ a²lon³na² ã̱³xa² so¹kxi² ya³lu² nxe²xai³sxã³ a²lon³ti³tãu³xa² ya³lun¹txa²hxan³nũ²nhai¹. Yxãn¹ta¹ hxi²kan¹txi³ wẽ³sa² we¹txi²nyhai¹nxa³nũ²nhai¹. \v 32 Hã²wxãn³txa³ txu¹hai²na² ya³lu²nũn³nũ²nhai¹. \v 33 Jã¹nxe³ha²kxai³lu¹ yan¹nãu³a¹ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ki̱³tãu³a¹ ta¹ka³lxai²na² sa²kxai³lu² ĩh¹te²la³ta̱³ in³txa² wẽ³sãi¹ah³lo²khai³su² hĩ̱³te³ji¹wi¹, a²yxo²ha³kxa¹ so¹nha²xai³ain¹na²ha²kxai³lu¹? Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ne³ka²sah¹lxi³wxi¹. Yu̱h³xan¹ta³nũ̱³ka̱³txa² in³txa² txu¹ha² so¹nyhai¹nhxai²na²hẽ³li¹. \v 35 Ai¹nha²kxai³ oh³nãu³nũ¹ka³na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² a²nũ²a² sa²yxo²we¹txain¹te²a² ka³te̱n³su² ti³hi¹tai¹nhĩ¹na¹ so¹nyhu¹kxi³ju³ta² yũ²nxa³lho³li¹. \v 36 Nxe³ha²kxai³ oh³xan¹ta² nũ̱³ka̱³txa² txu¹ha² so¹nyhu¹xa³ha²kxai³ ya³lu²ju³ta² yũ²nxa³ha²kxai² nxain¹te²ju²hẽ³li¹. Nxe³kxa²yã¹xain¹tu¹wi¹. Ya³lu²xain¹ju³ta² yũ²nxa³ha²kxai² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xain¹ju³ta² yxau²sa²tẽ³ai¹nha²kxai² nxain¹tu¹wi¹, Txa²wã¹sũ̱³na² wẽ³ha³lxi³su² ti³hi¹tai¹nha²kxai³lu¹. \v 37 Kxã³nxu¹tai²na² Moi³se²ah³lu¹tai²na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. A²nũ²a² ya³lu²te²na² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²si¹kxe³su² ĩ³yau¹ũ¹nhẽ³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Wãn³txu¹tai²na² hi³a² nxã³nxa² ka³te̱n³nxã³nxa² i̱³sa²tẽ³kxan²ti³ i̱³hxa³txa³kxe³su² nxe³jau³xu¹tai²nãn¹jau³xa² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txai²na² A³bra³ãu²ah³la² Sũ̱³na² Si³yxau³kah³lo²sa¹ha²kxai³ I³sa²kah³la² Sũ̱³na² Si³yxau³kah³lo²sa¹ha²kxai³ Ja³ko²ah³la² Sũ̱³na² Si³yxau³kah³lo²sa¹ha²kxai³ hĩ¹na¹ nxe³te²sa¹wi¹.” Txa²wã¹sũ̱³na² nxe³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 38 Nxe³jau³su² ha²kxai³ ha¹li¹ ka³na³ki² jah¹lo²nãu³xai²na² ka³te̱n³su² yxau³ain¹na³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² yxo²ha³kxa¹ ka³te̱n³su² na³li¹. Kxã³nãu³u¹ta²kxai³ ya³lu²ain¹kxa²ha³ta̱³nxãn²tu̱³ hĩ¹na² ka³te̱n³sain¹na³li¹. Nxe³ha²kxai³ a²yxo²ha³kxa¹ ka³te̱n³su² ye²nx2tain¹na³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 39 Nxa²ha¹te¹ ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wain³txi³ e³i¹lxi¹. Ain¹jau³su² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 40 Ãu²lxa²to³nha²kxai³ ĩ³wã̱³txain¹kxe³su² ha²kxai³ hãi¹nxa¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Kris²tu³jah¹la² a²si³yah³lo²nu¹tai²na² nxe³jau³su² \p \v 41 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³ai¹nhxai²na²hẽ³li¹. “Kris²tu³jah¹la² Ta³vi²yah³lu¹tai²na² a²ne³tah²nãu³ai²la¹wi¹.” Ain¹jau³su² hxai²na²hẽ¹li¹. \v 42 Ain¹ta¹ Ta³vi²yah³lu¹tai²na² hain³jau³xu¹tai²nãn¹jau³su² nxe³te³nah¹lxi¹: \q1 “Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² a²yxo²wãn³txi³kxai³lu² Txa²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹la² ain³kxi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: ‘Txa²wi¹nẽ³tãu³a² ã³wxe³txu¹li¹. \q1 \v 43 Nxĩn¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²ko̱¹ko̱¹xa² a²yxo²ha³kxa¹ wxa²yu³hẽ³nãu³a² wa³ka³ti³lot3sxã³ ah³si¹hai¹na¹tu¹wi¹.’ Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² ta¹hxai²hẽ¹li¹.” \m Ta³vi²yah³lu¹tai²na² ta¹hxai²hẽ¹li¹. \v 44 Jã¹nxe³jau³su² Ta³vi²yah³lu¹tai²na² a²yxo²wãn³txa² a²hxi²kan¹jah¹lo²si¹ke³la³te²kxai³ ĩh¹nxe³sxã³ a²ta²lhot3hĩ̱³te²la¹xã³? Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ha³te̱h³nxã³nxa² hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txi³su² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 45 Nxe²e³ta³lun²nũ²la² a²yxo²o³tũ¹nũ²la² a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 46 Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Ha³te̱h³nxã³nxa² hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txa² wi¹lĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Nxe³tũ̱³ka̱³txa² hi²sen³su² wã²la² a²lu²ka³lo³a² ũh³wih²kxi²nha²nũ²la² a²nũ²a² hxi²kan¹te²sa²ye²kxe³su² yxo²kwa̱i³no³tai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Tĩh³na² sxi²je³na² nxũ²kwa̱i³ye³lo³tĩh³na² ã³nxai³tãu³a² wxi²kan¹te²sa²si¹nyhain¹jau³su² yxo²kwa̱i³no³tain¹nũ³nhxai²na²hẽ³li¹. Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³nai²na² ã³wxe³ka³lo³a² sa²nẽn¹nha²khaix1nxe³te²a² ã³wxe³ka³lo³a² yxo²kwa̱i³no³tai¹nha²kxai² a²nũ²a² ã³nũ²kxi²sxã³ yain³kxi²nyhai¹nhxai²na²hẽ³ nxe³tãu³a² te²yã¹nxe³sxã³ ã³wxe³ju³ta² sa²nẽn¹kxi²khaix1nxe³ta² ã³wxe³ka³lo³a² yxo²kwa̱i³no³tai¹nha²kxai² nxe³nyhai¹nhxai²na²hẽ³li¹. \v 47 Nxe³kxa²yu³su² txu¹ha² wha³te̱³son³ta¹ka³lxa² yen³kxa³ kãi³so¹kxi²te³lhxã³ nxe³ai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Nxe³ain¹tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² yau³ka³lxa¹txi³ wi¹le³kxi²ki³lxo³xai¹nhxai²na²hẽ³li¹. Ain¹ta¹ ain³kxi²nyhai¹nxa³lho³li¹. Kxãn³nãu³a¹ ko̱³nxe³khai¹nxe³sxã³ ĩ³yĩ¹li²nu¹hain¹tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ nxe²kãi³ai¹nxa³tũ̱³ka̱³txa² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li²nu¹hain¹ju³ta² kũ³we²ki²la² kãi²nxa³lho³li¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 21 \s1 Txu¹ha² yen³kxi³txa²ta¹ka³lxa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 1 Ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² a²nũ²a² yen³kxih³te²nãu³xa² ĩ²ta¹hxai³hẽ¹la². Kai²syẽ¹na² ũ³yho³hi²ki³a² ũ³whi¹ye²tũ̱³ka̱³txa² yxau³sxã³ ĩ²yxau³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nũ²a² yen³kxih³khaix1te²a² wxã³nũ²la² ki³ka³lxa¹txi³ ũ³whi¹yhe²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³ain¹tãu³a² txu¹ha¹ka³lxa² wha³te̱³son³ta¹ka³lxa² yen³kxi³txa²ta¹ka³lxa² wxã³nũ²la² ki³jũ¹lxi³ki³a² ki³ha¹li¹ ũ³whi¹yhe²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3-4 Nxe³ju³kxai³lu² ĩ²nũ²la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ²sah¹lxi³sã²lxi¹. Ta¹ka³lxai²li² ki³kãi²lxi²nxa³kxe³su² kxan²ti² Txa²wã¹sũ̱³na² yen³nãu³a² a²yo³ha² kãin²ye²na³li¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² ã̱³xa² a²yo³ha² kãin²ye²nxa³wi¹. Nxe³ju³tai²li² yen³kxih³tũ̱³ka̱³txa² a²wã³kon³ki³a² so¹lxi³ ũ³whih¹ye²ain¹na²li¹. Yxãn¹ta¹ ta¹ka³lxai²li² hãi¹ki³li³ ũ³whi¹yhe²na²li¹. Nxe³ha²kxai³ a²yo³ha² kãin²ye²na³li¹, ta¹ka³lxa²su¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Sũ̱³na² sxi²ha² a³lun²ta² hxa³kxi²te³lhxã³ jau³su² \p \v 5 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² hi²sen³kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ĩ²nũ²la² e³lxi³ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txah³lxa³kxa² wi¹lũ³hẽ¹ti² wi¹lũ³wha²li¹li² nxai¹nĩn²tai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩ²sah¹lxi³sã²lxi¹. Txah³lxa³kxa² wi¹lhau³kot3thẽx1je¹nxain¹nĩn²tai¹. Nxe³kxan²ti³ kxãn³nãu³a² txah³lxa³kxa² a²yxo²ha³kxa¹ sa²nai¹ain¹tu¹wi¹. Hai³txi³ ka³tha¹li¹ ã³ne³hẽ²kxi²ka³txa² yũ²nx3tho³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ha³lo²a²nũ³a² ko̱³nxe³ton³kxi²jau³su² \p \v 7 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wã̱³tain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² ĩ³tih³nxe³sa²jah¹lãi³. Ĩ³yau¹ũ³sa²sĩn¹nhẽ³li¹. Ĩh¹nxe³hĩ¹na² sa²nai¹ain¹te³ji¹wi¹? Ĩh¹nxe³ti³wa̱³kxa² ya̱u³son³sxã³ wi¹ko̱³nha²hĩ̱³ki̱³te³ji¹wi¹? Nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 8 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wi¹lĩ²nha²khai¹nxe³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Ĩ³ki³ha¹kxi¹nx2ti³ha³tai¹. Nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² ka³lxa¹te²a² wxã³sxã³ ki³han³jau³su² e³yah³lxi³te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²sa¹wi¹.” Nxe³jau³su² e³yah³lxi³to³hi²: “Hĩ¹na² wxã²na³li¹.” Nxe³jau³su² e³yah³lxi³to³hi² nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ wet1txai¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 9 Jã¹nxa¹jau³su² ti¹na² yxau³tũ̱³ka̱³txi³nãu³xai²na² kãin² ã³nhe¹kxi²nyhu¹sxã³ su²lhã³nyhain¹kxai²nãn²tu̱³ nũ¹ka³na¹ u²tãu³ai³tã² yxau³tũ̱³ka̱³txi³nãu³xai³tã² kãin² ã³nhe¹kxi²nyhu¹sxã³ su²lhã³nyhain¹kxai²nãn²tu̱³ nxe³jau³xa² ain³kxi²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ĩ³yu̱³lyhah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Ya²la³lyau³su² kxan²ti³ hai³txi³ hĩ¹nãn²tu̱³ ha³lo²ai²nãn²tu̱³ ne³ki³so³nx3tho³li¹. \p \v 10 Nxe³sxã³ a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² a²lhun³tu² ã³nhe¹kxi²nyhai¹nha²kxai³ a²hxi²kan¹ta² si³yxau³tãu³a¹ a²hxi²kan¹ta² si³yxau³tãu³ ã̱³xa² a²lhun³tu² ã³nhe¹kxi²nyhu¹ha²kxai³ nxe³nyhain¹tu¹wi¹. \v 11 Ha³lo²a² kxĩh³nxa² sa²wi¹win¹nũh¹lxi²ha²kxai³ ĩ³ta³ka³txa² kãin² wxã³nũh¹lxi³ha²kxai³ a²nũ²a² sxi²je³na² ka³lxa¹je³na² yain³txi³ txa²khaix1nxe³sxã³ he³ja²lun¹ti³ha²kxai³ oh³sĩ̱n³nãu³a² ĩ³yo²la²ti³ju³ta³nũ³a² yũ³ye²ha²kxai³ nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² kãin² yu̱h³lxain¹tu¹wi¹. \p \v 12 Yxãn¹ta¹ wxã²nxa³ta̱³lxa¹ a̱n³txi³tũ̱³ka̱³txa² i³nx2tain¹sxã³ ye³khãuh³la³thi¹nx2tain¹tu¹wi¹. Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² ã³nũ²kxi²thĩ³na² ã³yũ³nx2tain¹nũ²la² ũ³tĩ̱¹kxi¹nx2tain¹tu¹wi¹. Ha³lo²a² a²wa³kxẽn³ti³nãu³xa² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹li¹nx2tain¹tu¹wi¹. Txa²wãn³txa² kan²txi³ yxo²ĩ²sah¹lxi¹nha²kxai³ a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² ĩ³a̱n³ta³kxi¹nx2tain¹tu¹wi¹. \v 13 Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³ a²ya³la³tu̱³jau³xa² sa²yxo²wet1sah²lxin¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³hain¹yah³lxin¹tu¹wi¹. \v 14 Yah³lxi¹nha²kxai³: “Ĩh¹nxe³ju³ta̱³ wa³lxĩ³nha¹lhon³ku².” Nxe³jau³xa² ĩ³ye³kxah²lxi³txa³hẽ¹li¹. Hxi²waun³jah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 15 Yxãn¹ta¹ ĩ³wã̱³txi¹nx2ti³hĩ¹na¹ txa²wãn³txi³khai³xa² ũ³hũ¹nx2ta¹tu¹wi¹. Na¹kxai²nãn²tu̱³ wxa²ko̱¹ko̱n¹nũ̱³ka̱³txa² wãn³txai²na² e³yah³lxin¹jau³xai²na² ain³kxain¹kxai²nãn²tu̱³ hxi²kan¹txi³ e̱n²nhai¹nxa³sxã³ ĩ³wa²lũ³xi²nx2txai¹nxa³lho³li¹. \v 16 Nxe³kxa²yu³su² wxa²nũ̱³ka̱³txi³khai³xa² a̱n³ta³kxi²nx2tain¹tũ̱³ka̱³txa² hxi²ki³kxai³ ã³yãu³hũ¹nx2tain¹tu¹wi¹. Wxa²wĩ³na² ta̱³nxa² wxa²lon³txi³tãu³xa² ta̱³nxa² wxa²wã³tã̱³xa² ta̱³nxa² kwa²ya̱³lxi²tũ̱³ka̱³txi³su² ta̱³nxa² nxe³sxã³ ã³ke³tũ¹nx2tain¹sxã³ sun²tã¹nx2tain¹tu¹wi¹. \v 17 Nxe³hĩ¹nai²na² yxo²ĩ²sah¹lxin¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³a̱n³ta³kxi¹nx2tain¹tu¹wi¹. \v 18 Nxe³nx2tain¹kxan²ti³ wxa²ne³kĩ̱³sa² ka³na³ka³na³kxan²ti³ tĩ̱¹kxi¹nx2ti³xa³lho³li¹. \v 19 Ya³nãn³ta³ki²la²sxã³ yxo²ĩ²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ya³lu²yah³lxan³tho³li¹. \s1 Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² sa²nai¹ju³ta³nũ³a² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 20 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a² a̱n³txi³tũ̱³ka̱³txai²na² wxã³hĩ¹na¹ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³ki³ka³ti³ki²txai¹nhi¹na¹ sxi²je³nãn²ta³ sa²nai¹ain¹ju³ta² ya̱u³son³tu¹wi¹. \v 21 Nxe³kxai²nãn²tu̱³ Ju³te²a²ko³xa² yxau³te²su² te² ĩ³nxa² wã³la² kĩ³ka³txa² ã³nih³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Sxi²je³na² yxau³te²su² te² ĩ³nxa² ã³naun³tih¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Te²yã¹nxe³sxã³ ha³lo²a² ã³nxai³te²su² te² ĩ³nxa² a²sxi²khai³xa² wa̱³li¹yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. \v 22 A²nxe³hĩ¹na² ko̱³nxe³ti³ kãi³te²nãu³xa² ta³lan²txai²na² ye³khãuh³lxa³thi¹nyhain¹kxi³ai²la¹wi¹. Nxe³ju³ta²nũ³a² Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txãn³nxu¹tai²na² kxãn³nxãn¹txã³nxu¹tai²na² ĩ³ye³kxũ¹nẽ³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. \v 23 Nxe³ha²kxai³ txu¹ha² wẽh³nhain¹te²su² te²na² kãin² khãuh³nxain¹tu¹wi¹. Txu¹ha² a²wẽ³sa² ũ³hi³lain¹te²su² te²na² kãin² khãuh³nxain¹nũn³tu¹wi¹. Nxe³kxa²yu³su² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹kxa²yo³ha² ko̱³nxe³ti³ ĩ³yĩ¹lai¹nha²kxai³ ha³lo²a² yxo²ha³kxa¹ ko̱³ton³tu¹wi¹. \v 24 Jã¹nxe³ju³ta² ã³nhe¹kxi²sxã³ sun²tã¹sxã³ ya³lu²ai¹nha²kxai³ Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³sxa³te²nãu³xa² hi²sen³su² a²nũ²a² sa²so¹sxã³ ha³lo²a² u²lxan¹ko³xa³nãu³xa² kan²txi³ ũh³wxe³ha²kxai³ nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³nũ²la² tũ̱¹ka̱³txai²li² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³wih¹nũ²la² yxau²sa²tẽ³ain¹tu¹wi¹. Hã²wxãn³txa³ wa³ka³to³nain¹ju³ta² ne³ki³so³nain¹tu¹wi¹. \s1 Je³su²jah³la² wxã³ju³ta²nũ³a² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 25 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² u³je³na³ki³su² te²a² i³la³kxi³su² te²a² hi³ka²ta³su² te²a² sa²ne³yax1tain¹tu¹wi¹. Ĩ̱³ye³na² kãin² hxa³lxi²ha²kxai³ a²nũ²a² hxi²ka̱u³ka̱u³nhain¹tu¹wi¹. \v 26 A²nxe³ju³kxai³lu² a²nũ²a²nãu³xai²li² ĩ²ai¹nha²kxai³ yu̱h³lxi³ya²lun¹tain¹tu¹wi¹, o³sĩ̱³na² ko̱¹ko̱¹sa²ye²kxe³su² ĩ³ã̱³lxi³si¹ha²kxai³la². \v 27 Hã²wxãn³txa³ oh³sĩ̱n³nãn¹ka³lo³a² hãn³ta³ka³lo³a² whãi²na¹ ãn³ka³nxi²na¹ka³tu̱³ wxã³na¹tu¹wi¹. Nũ̱³kxũn³txi³ ĩ³kĩx3khai¹nxe³ha²kxai³ wxã³na¹tu¹wi¹. Wxã³na¹ju³tai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ²sain¹tu¹wi¹. \v 28 Ju¹tai²li² ã³si³wxe³hĩ¹na¹ ĩ³sa²yxau³sxã³ sa²yxo²ka²la¹nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² sa²yxo²we¹tai¹yah³lxin¹tũ̱³ka̱³txe² ĩ³nxai²na² ã³wa²su¹jah³lxin¹ju³ta³nũ³a² ti³wa³ki³lon³tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Hi³yãu³sa³kxa² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 29 Nxe³ha²kxai³lu¹ ĩ³yau¹ũ³jau³xa² ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Te²yã¹nxe³jut3su² sa³wxe³na² ĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. \v 30 Ta³kon³ta³ki³yãu³su² ha̱u³ta³lun²sxã³ ãn³ki³i²nha³na¹nxe³hĩ¹na¹ yxo²kwẽ³kon³ju³ta² ya̱u³so³nhĩ̱³nx2na³li¹. \v 31 Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu² ju¹tai²na² ĩ³yau¹ũ¹nx2ta¹ju³tin³ti² ĩ²yah³lxi¹nhĩ¹na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²ju³ta³nũ³su² yũ³tu¹wi¹. Nxe³sxã³ wa³su³txi³ wxã³na¹tu¹wi¹. Hi³yãu³sa³kxa² ha̱u³ta³lun²sxã³ ãn³ki³i²nha²ti³hũ̱³nxe² wa³su³txi³ wxã³na¹tu¹wi¹. \p \v 32 Ya²la³tu̱³ e³kxi¹nx2ta¹wi¹. Ju¹tai²na² ĩ²yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ hĩ¹na² ka³te̱n³su² tũ̱³ka̱³txa² ya³lu²ai¹nxa³ta̱³lxa¹ jau¹xai²na² yxo²ha³kxa¹ kãi³ta³lun²tu¹wi¹. \v 33 Oh³nãu³nũ¹ai²na² hxa³ni² ha³lo²a² yuh³xai²na² hxa³ni² nxe³ain¹tu¹wi¹. Nxe³yãn¹ta¹ txa²wãn³txa² so¹lxi³ ya²la³tu̱³ yxau²sa²tẽ³tu¹wi¹. \s1 Ye³ten³nha²sxã³ ĩ²yxau³sa²tẽ³ki̱³jau³su² \p \v 34 Nxe³jut3su² wi¹lĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Wxã³na¹ju³ta² o²nx2ta¹kxa²ya̱n³txi³su² nxa¹nhai¹. Kãin² ĩ³yai³ni² kãin² ĩ³na²sxã³ we¹ni² kãin² hxi²waun³txi² nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Nxe³ha²kxai³ wi¹lĩ²syah²lxan³kxai²nãn²tu̱³ ka³yxuh³xa² ta³lã²la² wi³kxai²nãn²tu̱³ wa³su¹txi³ ũ³tĩ¹kxi²te²ju²hẽ³li¹. Nxe³ju³ta² yã¹nxe² wxã³na¹ju³ta² wa³su³txi³ yũ³tu¹wi¹. \v 35 Nxe³ju³tai²li² a²nũ²a² yuh³xa² yxau³tũ̱³ka̱³txa² yxo²ha³kxa¹ ĩ²kxi²sah²lxin¹tu¹wi¹. \v 36 Wi¹lĩ²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³nũ³kũ̱n³nxe³lhi¹hah³lxin¹jau³su² ĩ³ye³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ju³ta² ã³wa²to¹ta³lun²ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²na¹xai²na² wxa²yen³nãu³a² ĩ²sah¹lxin¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37 A²nxe³tãu³a² a³lan²ta² hãi¹nxe³ti³xa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ai³nũ²la² a²nũ²a² ĩ³yau¹ũ³to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³yãn¹ta¹ ka³nxah³ta² hãi¹nxe³ti³xa¹ a³li³nũ²la² O³li³ve²ra³ka³txa² ka³la³to³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 38 Ai¹nha²kxai³ ĩ³yũ¹li²nxa³ta̱³lxa¹ a²nũ²a²nãu³xa² ka³lxa¹khaix1nxe³sxã³ Je³su²jah³lai²na² wãn³txa² ain³kxi²te³lhxã³ ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wi¹hain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². \c 22 \s1 Je³su²jah³la² su²lhã³ain¹ju³ta³nũ³a² he³son³kxain¹jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ Pas²kwa²nxe³tũ̱³xa² yai³nain¹ju³ta³nũ³a² ya̱u³son³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ti³xai²na² kxã³nhxĩ¹nu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³kxai³lu² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txu¹tai²na² ã³non²ta³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ kwẽ³kon³kxa² hãi¹nxe³ti³xa¹ ye³ka³na³ka³nat3sxã³ Sũ̱³na² kãi³ũ¹hain¹ju³tu¹tai²na² ã³sa²wa²lho¹xi²yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² yain³txa² wa²lo¹lo¹nxa³tũ̱³xa² ĩ³wa¹kxi³la³ sa³wi¹hxa³tũ̱³xai²na² so¹lxi³ yai³nain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Jã¹nxe³ju³kxai³lu² Pas²kwa²nxe³ti³xa² ya̱u³son³ti³xa² a²nũ²a² ko̱³nxe³thin¹sxã³ kãi³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Wã³nxĩn¹te²a² si³yxau³tãu³a² nxe³te²nãu³xa² ha³te̱h³nxã³nxa² hoh³lxi³su² te²nãu³xa² nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² ko̱³nxe³thin¹sxã³ he³son³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹tah¹lxa¹ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³nãn¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³a̱n³ta³kxi²nyhain¹kxa²ya̱n³ti³su² yu̱h³lxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ju³ta²sah³la² ĩ³ki³ha³kxi²sxã³ kãi³jau³su² \p \v 3 Nxa²ha¹te¹ nxe³nyhain¹ti̱³kxai³lu² Ju³ta²sah³la² Is³ka³ri³o²jah³la² ĩ³yĩ¹lih²nũn³jah¹la² nxe³te²a² Sa³ta³na²jah¹la² hi²sen³su² ã³si³tẽ³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxi³su² hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²tũ̱³ka̱³txi³su² nxe³tau³ta² ka³na³ka³na³jah¹lo²su² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 4 A²nxe³sxã³ Sa³ta³na²jah¹lai²na² ã³si³tẽ³kxi²jah¹la² hi²sen³kxai³lu² ã³nxai³tãu³a² wã³nxĩn¹te²a² si³yxau³kxa³te³nãu³xa² te²a² Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² a²so³ta²to² nũ̱³ka̱³txi³su² te²a² nxe³sxã³ ã³yã³nũ²kxi²nhyain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nyhain¹sxã³ ĩ³ye³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² ã³yãu³hũ¹nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 5 Nxa²ha¹te¹ jau³jau¹xai²na² ain³kxain¹nxa²ha¹te¹ ka³li³hai¹nha²kxai³ ũ³yho³hi²txã³nxa² ũ³hũ¹kxi³nũ³su² e³hau³ko³nye²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 6 Nxe³jau³xai²na² Ju³ta²sah³la²kxai³lu² ain³kxi²nũ²la² ka³lih³kxi²la²nha² e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Wi¹na³li¹. Jah¹lai²li² ã³yãu³hũ¹nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe² ĩ³he³son³kxi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² Je³su²jah³la² ã³yãu³hũ¹te³lhxã³ yxai¹nha²kxai³ hãi³a² wahx3nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Pas²kwa²nxe³tũ̱³xa² hau³kot3si¹jau³nũ³su² ĩ³ye³kxi²jau³su² \p \v 7 Nxa²ha¹te¹ Pas²kwa²nxe³tũ̱³xa² wa³lo¹lo¹nxa³tũ̱³xa² yai³nain¹nxe³je³nãu³wa³ka² ye²ain¹ti³xa² o³ve²a² wẽ³sa² su²lain¹ti³wa³kwe³nxa² yxau³son³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 8 Nxe³hĩ¹na¹ Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² Pe²jah³lo²su² te²a² Jo³ãu²ah³lo²su² te²a² nxe³sxã³ sa²si¹hã³te³nah¹lxi¹: \p — Pas²kwa²nxe³tũ̱³xa² yain³ki̱³thĩ³nũ³a² sa²hau³kot3ja¹hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 9 Nxa²ha¹te¹: \p — Ĩh¹nũ¹ãn¹thĩn³ta̱³ yain³kxi³thĩ³nũ³a² sa²hau³kot3sĩn¹te³la¹ji¹wi¹? Nxe³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 10 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩ²sah¹wxi¹. Sxi²je³na² ã³nxai³ja¹hu¹li¹. Nxe³ya³hin¹tãu³a² in³txa² ĩ³ha¹txi¹nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³jah¹la² ĩ̱³yau³xẽ¹na² ũ³whi¹so¹tẽ³na² sa²ka³la³ki²wxe³kxi²so¹nyhe¹nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³jah¹la² ĩ³hi²txi¹ja¹hẽ¹li¹. Sxi²ha² wi³xi²thĩ³na² ã³wih²kxi¹ja³hẽ¹li¹. \v 11 Ya³hin¹kxai²nãn²tu̱³ sxi²ha² a²wa³kxẽ³nxa² ĩ³ye³kxi²ya³hin¹te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹yah³la² ĩ³ye³kxi¹nxa²si¹sa²sĩn¹jau³su² sa²si¹hã³sa²sĩn¹na²li¹. ‘Ĩh¹thĩn¹ta̱³ Txai²nãu¹xai²na² Pas²kwa²nxe³tũ̱³xa² yai³na¹thĩ³nu³la³sĩn¹te²la¹xã³?’ Nxe³sa²sĩ¹nhẽ²li¹.” Nxex3ja¹hẽ¹li¹. \v 12 Ya³hin¹kxai²nãn²tu̱³ oh³xan¹thĩ³na² kãin²thĩ³na² wi¹thĩ³na² wã²na³ũh¹nx2ti³tu¹wi¹. Nxe³thĩ³na² wi¹lhau³kot3ja¹hẽ¹li¹. Je³su²jah³la²kxai³lu² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² a³li³xi²ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ya³ha²kxai³ wãn³txa² e³kxi²jau³xa¹ yxo²ha³kxa¹ ĩ²hxat3ja³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³thĩ³nãu³ai²na² Pas²kwa²nxe³tũ̱³xa² sa²hau³ko³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Pas²kwa²nxe³tũ̱³xa² yai³nain¹jau³su² \p \v 14 Nxa²ha¹te¹ ha³lo²a² ã³nhau³hau³kot3hĩ¹na¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ wxa²sa²so¹xi²nũn³tũ̱³ka̱³txa² ã³sa²so¹nũ²la² thĩ¹nai²na² ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². ówi¹hain¹nũ²la² me²sa²ka³lo³a² ã³wxe²xai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Khãuh³lxa³ti³sxã³ su²lhã³sain¹ju³ta² ti³wa³ki³lon³na³li¹. Nxe³sa²ju³kxai³lu² sai¹nxa³ta̱³lxa¹ Pas²kwa²nxe³tũ̱³xa² yain³ki̱³ju³ta² yxo²kwa̱in³khaix1sa³hẽ²li¹. \v 16 Nxe³tũ̱³xa² nxe³tũ̱³xa²yã¹nxe³tũ̱³xa² ãh¹lxi³sxã³ wa³su³txi³ ĩ³yai³nxi²ki̱³sxa³lho³li¹. Kxãn³ton³tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³su² ã³si³wxe³hĩ¹na² jã¹nxũ³na¹tu¹wi¹. Nxe³hĩ¹na² Pas²kwa²nxe³ju³ta² yain³kxi²jau³xu¹tai²na² ta³lu²nhxa³tu¹wi¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³la¹ ĩ³na²kxẽ¹na² hxi²tẽ³nha²nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³wi¹lxon³kxi²si¹jau³xa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³na²kxẽ¹na² tẽ³sxã³ ĩ³na²xai³jxah³lxi³hẽ¹li¹. \v 18 Nxe³yãn¹ta¹ nxe³kxa²yã¹nxa¹ju³ta² ĩ³na²kxi³jau³xa² wa³su³txi³ ĩ³na²xi²nxa³lho³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²hĩ¹na¹ ĩ³na²xi²yah³lxi³ki̱³tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Hã²wxãn³txa³ yain³tũ̱³xa² hxi²tẽ³sãn²nũ²la² Sũ̱³na² ĩ³wi¹lxon³kxi²si¹jau³xa² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sãn²ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxa² wã²nãu²lxi²sxã³ ũ³hũ²xai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ũ³hũ²xai³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Yain³tũ̱³xai²na² Txa²nũ²a² yã¹nx2na³li¹. Ya³lu²kxi²nũh¹nx2ta¹tu¹wi¹. Yain³tũ̱³xai²li² ya³lu²kxi²nũh¹nx2ta¹kxa² ĩ²xi²sah¹lxin¹tũ̱³xai²li² yain³nũh¹sah¹lxi³to³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 Te²yã¹nxe³sxã³ yain³ta³lun²ka̱³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ĩ³na²kxẽ¹na² ũ³hũ¹ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³na²xai³jxah³lxi³hẽ¹li¹. A²nxe³jau³jau¹xai²na² Txa²ti³ha²yau³xa² yã¹nx2na³li¹. Wãn³txa² tah²yau³xa² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹jau³xai³ jã¹nxe² kãi³ũh¹nx2ta¹jau³nũ³ai²la¹wi¹. A²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² ã³wa²sut1si¹ha¹jau³nũ³su² Txa²ti³ha²yau³xa² ha³li³hxan³sa³tu¹wi¹. \v 21 Ne³ka²sah¹lxi³wxi¹. Jah¹lai²li² ã³yãu³hũ¹sa²jah¹la² txa²wã¹me²sa³ka³lo³a² ã³wxe²na³li¹. \v 22 Su²lhã³sain¹sxã³ ya³lu²na¹tu¹wi¹. Nxe³ju³ta² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txu¹tai²na² ĩ³ye³kxũ¹nẽ³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ ã³yãu³hũ¹sa²jah¹lo²kxai²lẽ¹. Ko̱³nxe³ton³khai¹nxe³tu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Nxa²ha¹te¹ jau¹xai²li² ain³kxain¹te³na¹ e³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹jah¹lo²ta̱³ ko̱³te³hin¹te²la¹xã³? Nxe² e³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹lo²su² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 24 Nxe² e³lain¹nxa²ha¹te¹ jau¹xai²li² ta³lun²nũ²la² a²sa³wi³ha³lxa² e³kxi²nyhu¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Txai²li² hxi²kan¹txi³lxã³na¹wi¹. Yxãn¹ta¹ wxãi²li² kãin²te²sxa³lxi¹. Ãh¹lxi³sxã³: \p — Kwa²nxi¹lxi¹. Txai²na² so¹lxi³ hxi²kan¹te³lxã³na¹wi¹. Wxãi²na² kãin²te²sxa³lxi¹. Nxe³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 25 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³sxa³te²nãu³xa² a²si³yxau³ka³txa² hi²sen³su² a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xa² yxo²xũn³txi³ kwa³na³nyhain¹te²ju²hẽ³li¹. Ai¹nha²kxai³ a²sa³wi³ha³lxa² nxe² e³lain¹te³nah¹lxi¹: “Jah¹lai²li² wi¹la³ ã³non²ta³kxi²nẽ³jah¹lai²la¹wi¹.” Ain¹jau³su². Te³nai¹nhxai²na²hẽ³li¹. \v 26 Nxain¹kxan²ti³ te²yã¹xah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹: “Hxi²kan¹te²sa¹wi¹.” Nxe³jau³jau¹xai²na² e³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ a²nũ²a² hxi²ka¹nxa³te²a² yã¹nxe² ĩ²ũ¹nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Te²yã¹nxe³sxã³: “A²wa³kxẽn³su² te²sa¹wi¹.” Nxe³jau³jau¹xai²na² e³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ kwa² sa³wi³sa²yã¹nxa² ã³non²ta³kxi²nũ¹nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. \v 27 Te²yã¹nxe³ju³kxai³lu² ĩh¹jah¹lo²ta̱³ hxi²kan¹ wa³to²hi² jah¹lo²la³te²la¹xã³? Yain³txi³su² ãu¹la³kxi²sxã³ ũ³hũ²jah¹lo²su² te²la³ ta̱³nxa², hãi¹nxe³sxã³ ã³wxe³sxã³ yain³jah¹lo²su² te²la³ ta̱³nxa², ĩh¹jah¹lo²ta̱³ hxi²kan¹ wa³to²hi² jah¹lo²su² hĩ̱³te²la¹xã³? Nxe²nxa³wi¹. Hãi¹sxã³ ã³wxe³sxã³ yain³jah¹lo²su² te²na² hxi²kan¹ wa³to²hi² jah¹lo²su² te²la¹wi¹. Nxe³to³ta¹ Txai²na² sa²kxai³lu² yain³txa² ãu¹la³kxi²jah¹lo²kxa² yã¹nxe³sxã³ a²wa³ka³li³lo³jah¹la²yã¹nxa¹wi¹. \p \v 28 Nxe³na¹ha²kxai³ ã³si³tẽ³kxi²sah²lxin¹tai¹tu³wi¹. Ha³lo²a² ko̱³ton³kxi²sa²kxan²ti³ kan²txi³ ã³si³tẽ³kxi²sah³lxin¹tai¹ti²tu³wi¹. \v 29 Sah¹lxi¹nha²kxai³ Txa²wĩ³na² hxi²ki³kxai³lu² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²tu¹wi¹. Nxe³sa³kxai²nãn²tu̱³ ha³lo²a² a²yxo²ha³kxa¹ a²wa³kxẽn³si¹ta¹tu¹wi¹. \v 30 Nxa¹kxai²nãn²tu̱³ Txai²yã¹nxe³sxã³ I³sa³e² nũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² ha³tih³xa² hxi²ka² hxan³sxã³ ha¹li¹ wa²sa²so¹xi²nũn³ka³tu̱³ nxe³te²nũ̱³ka̱³txi³nãu³xa² a²wa³kxẽn³si¹yah³lxin¹nũ³nĩn¹tu¹wi¹. Nxe³yah³lxin¹kxa²yu³su² txa²yai³na¹ka³lo³a² ã³wxe³sxã³ yain³kxi²syah¹lxin¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Pe²jah³lai²na² Je³su²jah³la² sa²yxo²ã³jau³nũ³su² \p \v 31 Nxe³ha²kxai³la¹: \p — Si³mãu²ah³lãi³. Ne³ka²sa²sa²lxi¹. Sa³ta³na²jah¹la² e³kxi²sain¹te³nah¹lxi¹: “Je³su²jah³lĩ¹. Wxa²nũ̱³ka̱³txai²li² ũ³hũ¹sẽ¹li¹. Sa²yxo²ã³nxain¹ju³ta² ĩ³ye³kxi²sai³nai¹na¹tu¹wi¹.” Sa³ta³na²jah¹la² nxe³sain¹na²hẽ³li¹. \v 32 Ain¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxai¹na¹hẽ³li¹, kan²txi³ yxo²ĩ²sah¹lxi³si¹hin¹jau³su¹. Nxe³ha²kxai³ ã³yxo²o³tũ¹xi²san¹kxai²nãn²tu̱³ txa²sa³wi³ha³lxa² yxo²ĩ²sain¹nũn³si¹hin¹jau³su² ã³nxũ²kwa̱i³lxũ¹txi³txai¹nhẽ³li¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 33 Nxa²ha¹te¹ Pe²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Kan²txi³ ã³si³tẽ³kxi¹nxa²ha¹tu¹wi¹. Ũ³tĩ̱¹kxi²sain¹kxan²ti³ su²lhã³sain¹kxan²ti³ ya²la³tu̱³ sa²yxo²ã³nxa²sa²sĩ¹nxa³lho³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Pe²jah³lãi³. Ne³ka²sa²sa²lxi¹. Ka³nxah³tai²na² ka³la³ka³la²a² ĩ³yxai²lxi²nxa³ta̱³lxa¹ jau³nũ³a² nxe²e³in¹te³nah¹lxi¹: “Je³su²jah³la² ĩ²ti³hex1te²txã³wi¹.” Nxe²ĩ³ki³ha¹kxi²san¹jau³xa² ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ ĩ³ye³kxi²xin¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Yen³kxa² ãu¹la³kxi²jau³su² \p \v 35 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³la¹ e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Kxã³nhxĩ¹nai³tã² sa²si¹hã³nx2ta¹hĩ¹nai³tã² ha³te̱h³nxã³nxẽ¹ta̱³ yũ²nxa³ha²kxai³ wã²lẽ¹ta̱³ yũ²nxa³ha²kxai³ yu³wi²kxi²nha²ka³lo³a² wẽ̱³no³kxi³la³ yũ²nxa³ha²kxai³ nxe³kxan²ti³ yã¹te²ta̱³ wã³kon³kxi¹nx2ti³lhai¹li¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹: \p — Wã³kon³sĩn¹nxa³tai¹tu³wi¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 36 Nxa²ha¹te¹: \p — Hĩ¹kxai³ ha³te̱h³nxã³nxẽ¹na² ta̱³nxa² wã²lẽ¹na² ta̱³nxa² yũ³ke³la³te²kxai³ so¹xi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxi¹nha²kxai³ yu̱³la² kãin² ta³wxi²a² yũ²nxa³kxai²nãn²tu̱³ so¹kxi²txai¹yah³lxi³hẽ¹li¹, wxa²wã²la²ka³lo³a² ũ³hũ¹ai¹yah³lxin¹kxan²ti³nũ¹. \v 37 Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³te̱h³nxã³nxu¹tai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: “A²nũ²a²nãu³xa² te²hi²sen³su² Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²kan¹jah¹la² ĩ³ye³ki³ha¹kxain¹te³nah¹lxi¹: ‘Jah¹lai²li² ko̱³nxe³thin¹jah¹la² he³la³kxi³sye¹txi³na³li¹.’ Nxe²e³ain¹tu¹wi¹.” Ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. Hĩ¹na² nxe³kxa²yã¹nxe³jut3su² kãi³ta³lun²sain¹tu¹wi¹. Je³su²jah³la²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 38 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩ²sa²si¹lxi¹. Ti¹ai²li² yu̱³la² kãin²ta³wxi²a² wxi²ha¹li¹ yũ³sĩn¹na³li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹: \p — Ãn²na³li¹. Je³su²jah³la² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² Sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²jau³su² \p \v 39 Nxa²ha¹te¹ e³ta³lun²nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la²kxai³lu² a³li³nũ²la² wã³la³ka³txa² O³li³ve²ra³ka³txa² ka³la³hxai²na²hẽ³ jã¹nxe³to³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² ã³si³tẽ³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 40 Jã¹nxe³sxã³ ka³la³to³nhũ²la² ã³yi¹ka³tu̱³ e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Ko̱³nxe³ju³ta³la³ ã³wih¹kxi¹nx2ti³kxa²ya̱n³txi³su² nxe³nx2ta¹nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 41 Nxe³nũ²la² jũ¹nxe² ã³ya̱¹not3ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² ã³ka³ti³lhu³ta³kxa² wxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 42 E³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Wĩ³na² nxex3txi¹. Ten³nxa²ke³la³te²kxai³ a²ko̱³nxe³ju³tai²na² khãuh³lxa³ti³sa²ju³tai²na² sa²wa²tot1so¹kxi²sẽ¹li¹. Yxãn¹ta¹ ten³nxa²nxa³kxai²nãn²tu̱³ wxa²wãn³txa² so¹lxi¹ we¹txa²ha¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 43 Nxe²e³ti̱³kxai³lu² oh³xan¹jah¹la² a³ka³nxi²nũ²la² ãn³sĩ³nxũ̱n³nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 44 Nxe³ha²kxai³ jã¹nxe³sxã³ ã³ka³ti³lhu³ta³kxa² wxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² e³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe²e³kxi²tãu³a² ãin²ti³sa²txe̱¹khaix1nxe³ha²kxai³ ĩ³kax3lã̱ux3ka³lã̱u¹nha²jau³xa² a²tih³yau³khai³xa² ha³li³at1ta¹hxai²hẽ¹la². \v 45 Hã²wxãn³txa³ e³ta³lun²nũ²la² a²sa³wi³ha³lxa² ã³wa̱³li²sxĩ²nũ²la² ãin²ti³khaix1nxe³ha²kxai³ ãu³xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 46 Ãu³xain¹ka³tu̱³ta¹ Je³su²jah³la² e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³ha²kxai³ ãu³xah³lxin¹ji¹wi¹? Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi¹jah³lxi³hẽ¹li¹. Ko̱³nxe³ju³ta³la³ ã³wih¹kxi¹nx2ti³kxa²ya̱n³txi³su² nxe³nx2nhai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ko̱³nxe³thin¹tũ̱³ka̱³txa² Je³su²jah³la² so¹ain¹jau³su² \p \v 47 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³kxi²ta³lun²nxa³ta̱³lxa¹ a²nũ²a² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa² ya̱u³so³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxain¹sxã³ a²sa³wi³ha³lxa² ã³nhai¹tũ³jah¹la² ka³na³ka³na³te²a² Ju³ta²sah³lo²kxai³lu² ne³ka³ta²a² wxã³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³kxan²ta² ya̱u³son³kxi²nũ²la² Je³su²jah³la² ĩ³yxo²sai¹la³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 48 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ju³ta²sah³lãi³. Ĩ³yxo²sai¹la³kxi²san¹jau³xa² ã³yãu³hũ¹kxi²san¹ji¹wi¹? Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 49 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxa² hi²sen³kxai³lu² wxã³ain¹tũ̱³ka̱²txa² ĩ²ain¹tãu³a² ĩ³ye³ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Yu̱³la² kãin²ta³wxi²a² hxi²tẽ³nha²sxã³ sun²tã¹sĩn¹te³la¹ji¹wi¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 50 Nxe²e³ain¹ti̱³kai³lu² Je³su²jah³lai²na² a²sa³wi³ha³lxai²na² ka³na³ka³nat3sxã³ wã³nxĩn¹ta² si³yxau³kah³lai²na² a²sa³wi³sa² ya̱u³son³kxi²nũ²la² yu̱³la² kãin²ta³wxi²a² hxi²tẽ³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ a²ne³nxẽ³na² a²nẽ³wi¹tãu³a² ũh³nxe³i²lã³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 51 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Hãi¹nxã¹jah¹lxi³sã²nhẽ³li¹. Nxe³jau³su² nũ²la² in³txa² ne³nxẽ³na² txa²wã¹ne³wi¹nẽ³tãu³a² wxa²ne³wxai³sa̱in³sxã³ wxa²ne³we²txi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 52 Nxa²ha¹te¹ wã³nxĩn¹ta² Si³yxau³kah³lo²su² te²a² a²so³ta²to² nũ̱³ka̱³txi³su² te²a² Ju³te²a² a²hxi²kan¹tũ̱³ka̱³txi³su² te²a² nxe³te²su² Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Yu̱³la² kãin²ta³wxi²a² tẽ³i² hi³sa³ka³txa² tẽ³i² yah³lxin¹sxã³ wxã³yah³lxin¹ti²ti¹. A²nũ²a² yen³kxa² kãi³kxi²jah¹la² i³sxã³ sa²so¹kxa² yã¹nxe³ i³sxã³ sa²so¹sah¹lxin¹ta²lu¹wi¹. \v 53 Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ye³ka³lxa¹txi³ ã³yũh¹sxai²na¹tai¹ti²tu³wi¹. Na¹tãu³ai³tã² so¹sah¹lxi³hxai²nxã³tai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ hĩ¹na² ka³nxa³hi²ha²kxai³ Sa³ta³na²jah¹la² nũ³kxũn³sxã³ o²la³kxi²te²ju²hẽ³li¹. Te²yã¹nxe³ha²kxai³ wxa²nũ̱³ka̱³txai²na² ko̱³nxe³ti³ o²la³kxah³lxin¹tu¹wi¹. Je³su²jah³lo²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Pe²jah³la² a²yxo²wãn³txa² Je³su²jah³la² sa²yxo²ã³jau³su² \p \v 54 Ain¹nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lo²kxai³ i³sxã³ sa²so¹ai¹nha²kxai³ wã³nxĩn¹ta² si³yxau³kah³la² hxi²kan¹jah¹la² a²sxi²ha² tĩ̱¹kxain¹sxã³ ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxain¹tãu³a² Pe²jah³la²kxai³ a²si³yo³na² sxi²ha² wai²ha² yxo²tã̱³lxa² ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 55 A²nxe³thĩ³na² ti²ta³lo³ka² ha³nxe²a² sa²ya³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tho³xai²na² Pe²jah³lo²kxai³lu² tĩ̱³nũ²la² a²yxo²we̱³ka²nũ¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 56 Nxe³tãu³a² wã³nxĩn¹ta² si³yxau³kah³la² hxi²kan¹jah¹la² a²sa³wi³sa¹ka³lxa² e³te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² Je³su²jah³la² a²si³tẽ³kye¹nxain¹na²li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 57 Nxa²ha¹te¹ Pe²jah³la² ki³ha¹kxain¹sxã³ e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxex3sa²nxi¹. Jah¹lai²li² hai³txi³ ĩ²te²txã³xĩ¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 58 Ye³jen¹nãu³a² in³txa² ĩ²ain¹nũ²la² e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² Je³su²jah³la² a²sa³wit3sin¹tai¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Pe²jah³lai²na² ĩ³ki³ha¹kxi²sxã³ a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Nxex3sa²lxi¹. Txai²li² ti³he¹nxẽ²nxa³wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 59 Ye³jen¹nũn³tãu³a² in³txa² ã̱³xa² ĩ²ain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² ã³si³tẽ³kxain¹te²nu³tã³li¹. Ka³li³le²a² a²nũ̱³ka̱³txi³su² ye²ha²kxai³lu¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 60 Nxa²ha¹te¹ Pe²jah³la² ĩ³ki³ha¹kxi²sxã³ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Nxex3sa²lxi¹. Jau¹xai²li² ko̱³nha²ti³hex1te²txã³wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ e³ta³lun²hĩ¹na¹ ka³la³ka³la²a² ĩ³yxai²lxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 61 Nxe³tãu³a² Je³su²jah³la² sa²ne³wa³ti̱³nha²sxã³ Pe²jah³la² ten³sa²tã³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³hĩ¹na¹ Pe²jah³la² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² a²wãn³txai²li² ĩ³ne³sai¹xi²nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³xa²sa¹: \p — Ka³nxah³ta² ka³la³ka³la²a² ĩ³yxai²lxi²nxa³ta̱³lxa¹ wxãi²na² Pe²jah³lo² ĩ³nxai²na² sa²kxai³lu² ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ ten³si¹sa²nxãn³jau³nũ³su² ĩ³ye³kxi²xin¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 62 Nxe³jau³xai²na² Pe²jah³lai²na² ain³kxi²xi²ka³tu̱³ ha³lo²a² a³li³xi²nũ²la² ãin²ta³kxi²nha²sxã³ kãin²nã̱n³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ĩ³su²lain¹jau³su² \p \v 63 Nxa²ha¹te¹ so³ta²to² nũ̱³ka̱³txa² Je³su²jah³la² tĩ̱³kxain¹tũ̱³ka̱³txai²na² ĩ³wai³ka³si³jau³su² ĩ³ye³kxai¹ni² ĩ³su²lai¹ni² nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 64 Nxe³ain¹kxa²yu³su² wã²la²ka³lo³a² tẽ³sxã³ ũ³yhe³tĩ¹kxain¹nũ²la² ĩ³su²lain¹ka³tu̱³ ĩ³wã̱³txi³te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹te²ta̱³ ĩ³su²nxain¹thi²li¹? Ĩ³yau¹ũ³sẽ¹li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 65 Te²yã¹nxe³ju³ta² ko̱³nxe³te²lo³jau³xa² yau³ka³lxa¹txi³ ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Ju³te²a² a²hxi²kan¹ta² nũ̱³ka̱³txa² ĩ³wã̱³txain¹jau³su² \p \v 66 A³lan²ton³tãu³a² Ju³te²a² a²hxi²kan¹ta² nũ̱³ka̱³txi³su² te²a² wã³nxĩn¹ta² si³yxau³tũ̱³ka̱³txi³su² te²a² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² tũ̱³ka̱³txi³su² te²a² ain¹sxã³ ã³nũ²kxi²nũ²la² Je³su²jah³la² sa²so¹ain¹ka³tu̱³ e³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 67 E³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³txa²jah¹lo²sin¹ji¹wi¹? Ĩ³yau¹ũ³nha²sẽ¹li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹kxai²nãn²tu̱³ yxo²ĩ²sah²lxan³tho³li¹. \v 68 Yxãn¹ta¹ ĩ³wã̱³txi³nx2ta¹kxai²nãn²tu̱³ hai³txi³ ĩ³wa²lũ³xi¹sah²lxan³tho³li¹. \v 69 Yxãn¹tah¹lxa¹ ye³jen¹na² yan¹nãu³a¹ Txai²na² Sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²na¹xai²na² ĩ²sah¹lxin¹tu¹wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² a²wi¹nẽ³tãu³a² ã³wxe³na¹tu¹wi¹. Je³su²jah³lo²kxai³ ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 70 Nxa²ha¹te¹ a²yxo²ha³kxa¹ ĩ³wã̱³txain¹te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Ta²su² nĩn¹ji¹wi¹? Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Wain³txi³ e³yah³lxi¹lxi¹. Txai²la³na¹wi¹. Je³su²jah³lo²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 71 Nxa²ha¹te¹ e³kxi²nyhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Hĩ¹na² ĩ²ki̱³ti²tu³wi¹. Je³su²jah³la² a²yxo²wãn³txa² Sũ̱³na² ko̱³nxe³te²lo³jau³xa² ain³kxi²ki̱³ti²tu³wi¹. Hãi¹nxã¹a³syah¹lxi³sa²lxi¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \c 23 \s1 Pi³la²jah³la² ĩ³wã̱³txi³jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ e³kxi²nyhain¹nũ²la² ã³nũ²kxi²tũ̱³ka̱³txai²na² hi²sen³kxai³lu² Je³su²jah³la²kxai³ ã³nũ²kxa² so¹sxã³ ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Pi³la²jah³la² sxi²ha² ã³nxai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxe³nũ²la² ã³nũ²kxa² so¹ain¹tũ̱³ka̱³txa² ĩ³ki³ha¹kxi²sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lai²li² txa²wã¹nũ̱³ka̱³txa² ã³ke³tũ¹ain¹na²hẽ³li¹. Nxe³te³nah¹lxi¹: “Ro³ma²no² nũ̱³ka̱³txa² a²hxi²kan¹jah¹la² Se²sa³jah¹lo²su² a²nũ²a² ũ³yho³hi²ki̱³ki³a² ũ³yho³hi²yah³lxi³txa³hẽ¹li¹.” Nxe³jau³su² ha²kxai³: “Txai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3sa²jah¹lo²sa¹wi¹. Wxa²si³yxau³kax3sa¹wi¹.” Nxe³jau³xa² yxo²ha³kxa¹ nxe² ain³kxi²sĩ¹na¹hẽ³li¹. Ĩ³ki³ha³nain¹jau³xa² ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 3 Nxa²ha¹te¹ Pi³la²jah³lai²na² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wxãi²na² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txai²na² a²hxi²kan¹ta² si³yxau³jah¹lo²sin¹ji¹wi¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wxa²wãn³txai²na² wain³na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 4 Nxa²ha¹te¹ Pi³la²jah³la² hi²sen³kxai³lu² e³kxi²te³nah¹lxi¹. Wã³nxĩn¹ta² si³yxau³tũ̱³ka̱³txi³su² te²a² a²nũ²a²nãu³xa² a²yxo²ha³kxa¹ ain³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² hai³txi³ ĩ²a¹jah¹lo²sxa³wi¹. Wi¹lhin¹jah¹lo²sye¹nx2ti³na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 5 Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xain¹te³nah¹lxi¹: \p — Kwa²nxi¹lxi¹. Jah¹lai²na² wãn³txa² he¹li²nha²si¹nyhain¹jau³su² ĩ³yau¹ũ³hxai²na²hẽ³li¹. Jã¹nxe³na³li¹. Nũ¹ka³na¹ Ka³li³le²a²ko³xa² ã³si³wxe³nũ²la² Ju³te²a²ko³xa² ã³wa²to²hi²ka³tu̱³ hĩ¹na² wxã²na³li¹. Ain¹jau³su² kãin² ki³han³jau³su² e³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 E³ro²jah³la² ĩ³wã̱³txi³jau³su² \p \v 6 Nxa²ha¹te¹ Pi³la²jah³la²kxai³lu² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² Ka³li³le²a² ko³xan¹jah¹lo²su² te²la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 7-8 Nxa²ha¹te¹: \p — Wain³sĩn¹na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te³na¹ Pi³la²jah³la² hi²sen³kxai³lu² ĩ³sa²si¹hã³nyhai¹nha²kxai³ E³ro²jah³la² sxi²ha² ã³wih¹si¹nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la²kxai³ Ka³li³le²ko³xa² a²wa³kxẽn³yah³lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³tãu³a² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² yxau²xai³ta¹hxai²hẽ¹la². Kxãn³su² Je³su²jah³la²kxai³ ĩ²ain¹ju³ta² ten³kxe³su² ka³lih³kxi²la²ta¹hxai²hẽ¹la². Kxã³nhxĩ¹nai³tã² Je³su²jah³la² hxi²ka¹nain¹jau³xa² ain³kxai¹nha²kxai³ hĩ¹na² sa²kxai³lu² a²ya³la³lhu²si¹nhẽ³tũ¹xã¹. Ain³jau³su² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 9 Nxa²ha¹te¹ E³ro²jah³la²kxai³ kãin² ĩ³wã̱³txi¹nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ta¹ Je³su²jah³la²kxai³ hai³txi³ ĩ³we¹nyha¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 10 Nxe³ain¹kxa²yu³su² wã³nxĩn¹ta² si³yxau³tũ̱³ka̱³txi³su² te²a² ha³te̱h³nxã³nxa² a²hoh³lxi³su² te²nãu³xa² ain¹sxã³ ki³ha¹kxi²sxã³ ko̱³nxe³ti³hi¹jau³su² ĩ³ye³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxa²ha¹te¹ E³ro²jah³lo²su² te²a² a²so³ta²to² nũ̱³ka̱³txi³su² te²a² nxe³te²a² sa²kxai³lu² ĩ³wa³ka³si³ai¹ni² ĩ³ha³nũ̱³nxe² nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ wã²la² wi¹khaix1ka³lo³a² tẽ³sxã³ Je³su²jah³la²kxai³ ũ³whi²kxain¹nũ²la² Pi³la²jah³la² sxi²ha² ĩ³wha̱¹li²si¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 12 Nxa²ha¹te¹ kxã³nhxĩ¹nai³tã³ E³ro²jah³la² Pi³la²jah³la² hi̱³nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ hĩ¹nãn¹te²tu̱³ ya̱³li³xi²nyha¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Pi³la²jah³la² Je³su²jah³la² ya³lu²si¹jau³su² kwa³na³jau³su² \p \v 13 Nxa²ha¹te¹ wã³nxĩn¹ta² si³yxau³tũ̱³ka̱³txi³su² te²nãu³xa² Ju²te²a² nũ̱³ka̱³txa² hxi²kan¹txi³nũ̱³ka̱³txi³su² te²nãu³xa² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ Pi³la²jah³la² hi²sen³kxai³lu² ĩ³kaix1so¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 14 Nxe³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹ Je³su²jah³lai²li² hi²sen³kxai³lu² a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² he¹li²nha²si¹nyhain¹jau³su² tẽ³sxã³ e³kxi²sah¹lxin¹ten¹tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ wãn³txa² ka³lxa¹txi² wã̱³txai¹na¹ten¹tu³wi¹. Ĩ³wã̱³txai¹na¹kxan²ti³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ju³ta² hai³txi³ a³ya³txi²nxa³wi¹. \v 15 Na¹kxa²yu³su² E³ro²jah³la² te²yãx1ta¹hẽ¹li¹. Nxe³ha²kxai³ sa²si¹hã³xi²sain¹tai¹tu³wi¹. Ain¹jut3su² jah¹lai²li² ko̱³nxe³ti³ kãi³ha²kxai³ ĩ³ya²lut1si¹ha¹jau³nũ³su² hxi²ki³ye²nx2ti³xa³wi¹. \v 16 Nxe²nxa³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² hãi¹sxã³ ĩ³wai¹tain¹si¹sã²na¹ka³tu̱³ wxa²wa²sut1sxã³ ũ³hũ¹xi¹nx2ta¹tu¹wi¹. Pi³la²jah³la²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 17 Nxa²ha¹te¹ kxã³nhxĩ¹nai³tã² Pas²kwa²nxe³tũ̱³xa² yai³nai¹nhĩ¹nai³tã³ a²nũ²a² ũ³tĩ̱¹kxi²tũ̱³ka̱³txa² a²nũ²a² ka³na³ka³na³te²a² wxa²wa²sut1sxã³ sa²tã³xi²to³ta²hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ye³ka³lxa¹txi³ Pas²kwa²nxe³tũ̱³xa² yai³nain¹ju³ta² Pi³la²jah³la² hxi²ka² jã¹xain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 18 Nxain¹kxan²ta² te²yã¹nxe³ju³ta² te³nai¹nha²kxai³ a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ kãin² ĩ³kaix1tain¹te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³la² su²lhã³txa²sĩ¹nhẽ³li¹. Ba³ra³ba²sah³la² so¹lxi³ wxa²wa²sut1sxã³ sa²tã³xit1sĩ¹nhẽ³li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 19 Nxa²ha¹te¹ Ba³ra³ba²sah³la² sa²kxai³lu² a²kxã³nxai³tã² a²nũ²a² su²lhã³ha²kxai³ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² a²wa³kxẽn³nũ̱³ka̱³txa² he¹li²nha²si¹nyhain¹jau³su² o²la³kxi²ha²kxai³ ain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² ũ³tĩ̱¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 20 Nxa²ha¹te¹ Pi³la²jah³la² hi²sen³kxai³lu² Je³su²jah³la² wxa²wa²sut1sxã³ sa²tã³xi²ju³ta² ten³jau³su² ãh¹ ĩ³ye³kxain¹ta¹hxãi²he¹la². \v 21 Ain¹tah¹lxa¹ yxo²xũn³txi³ ĩ³wa²lũ³xain¹te³nah¹lxi¹: \p — Hi³sa³ka³txa² ũ³hẽt1sxã³ ĩ³hxi²kĩ¹la²kxi²sxã³ ĩ³ya²lu¹tai¹nhẽ³li¹. Ũ³hxi²kĩ¹hẽt1txai¹nhẽ³li¹. Nxe³nyhain¹to³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 22 Nxa²ha¹te¹ Pi³la²jah³la² ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³ta̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ te²la¹xã³? Ko̱³nxe³ti³ kãi³ha²kxai³ ĩ³ya²lut1si¹ha¹jau³nũ³su² hxi²ki³ye²nx2ti³xa³wi¹. Nxe³ha²kxai³ ĩ³wai¹txi²sã²na¹ka³tu̱³ wxa²wa²sut1sxã³ sa²tã³xi²si¹hai¹na¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 23 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxi²si¹hain¹jau³xa² yxo²xũn³txi³ e³jau³xai²na² ĩ³ye³sxã³ ã³na¹ti³he¹xain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². A̱i³na¹ Pi³la²jah³la² ye̱³ye̱³non¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 24 Ain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² Je³su²jah³la²kxai³ su²lhã³si¹hain¹jau³su² Pi³la²jah³lai²na² a²yxo²wãn³txa² kwa³na³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 25 Nxe³ain¹kxa²yu³su² Ba³ra³ba²sah³la² a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² he¹li²nha²si¹nyhain¹jau³su² a²nũ²a² su²lhã³ha²kxai³ nxe³jah¹la² ũ³tĩ̱¹kxain¹jah¹lai¹tã² wxa²wa²sut1sxã³ sa²tã³xi²si¹nyhain¹jau³xa² te³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la² su²lhã³si¹nyhain¹jau³su² te³nai¹nha²kxai³ Pi³la²jah³la² hi²sen³kxai³lu² sa²yxo²we¹nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Hi³sa³ka³txa² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxain¹jau³su² \p \v 26 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² tẽ³sxã³ a³li³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹tãu³a² Si³mãu²ah³la² Si³re²ne²ko³xan¹jah¹la² ne³khau²hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jah¹la² a²ha³lo²khai³xa² a³li³nũ²la² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ã³wih¹te³lhxã³ ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la²kxai³ tũ̱³ka̱³txai²na² hi²sen³kxai³lu² i³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Hi³sa³ka³txa² sa²tã³ka³la³kxi²hẽt1so¹nha²si¹hain¹jau³su² kwa³na³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ Je³su²jah³la² yo³na² ĩ³hit1ai³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 27 Nxa²ha¹te¹ tũ̱¹ka̱³txa² ka³lxa¹tũ̱³ka̱³txa³ ĩ³hi¹txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³te²a² txu¹ti³nãu³xa² ĩ³hi¹txain¹te²a² ãin²tai¹nha²kxai³ kãin² nã̱n³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 28 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ²ain¹nũ²la² sa²wa³ti̱³nha²sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³jah³lxi³nxi¹. Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² a²wa³kxẽ³na³ka³lxi²nãu³syah¹lxi¹nxi¹. Txai²li² ĩ³nã̱n³kxi²sah¹lxi³txa³hẽ¹ni¹. Yxãn¹ta¹ wxãi²na² wxa²wẽ³ha³lxa² wxa²nxũh¹ ĩ³nã̱n³kxi²nha¹jah³lxi³hẽ¹ni¹. \v 29 Ye³jen¹nãu³a² wxa²ha³lo²a² ko̱³ton³kxi²khaix1nxe³nx2ti³tũ¹xĩ¹. Nxe³tãu³a² e³kxain¹tu¹xĩ¹. Nxe³te³nah¹lxi¹: “Txuh¹hai²li² wẽ³sa³ txa²te²a² ka³li³hi² txu¹hai²li² wẽh³ni²nxa³te²a² ka³li³hi² txu¹hai²li² wẽ³sa² i³lxa³te²a² ka³li³hi² nxe³nx2tain¹tũ¹xĩ¹.” \v 30 Nxe³hĩ¹na¹ wã³la³ka³txa³ e³kxain¹te³nah¹lxi¹: “Ũ³tĩ¹kxi²sẽ¹li¹. A³hi²sxã³ ĩ³ya²lut1sẽ¹li¹.” Nxe³ain¹tu¹xĩ¹. \v 31 Ai¹nha²kxai³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ũ¹sain¹na³li¹. Nxe³kxa²yã¹nxe³kxa²ha³tih³xan²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³wa³to²hi²nũ¹nx2tain¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 32 Nxa²ha¹te¹ in³txa² ko̱³nxe³ti³ kãi³sxã³ yxau²xai³jah¹la² ũ³tĩ̱¹kxi²te²a² ha¹lin¹sxã³ su²lhã³si¹hain¹jau³su² ãn³sa²so¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 33 Nxe³ai¹nha²kxai³ wã³la³ka³txa² txa²wã¹ne̱³ka³lo³kat3su² ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³txa² ka³la³ain¹nũ²la² Je³su²jah³la² tẽ³sxã³ hi³sa³ka³txa² ĩ³hxi²kĩ¹wxe³ai¹nha²kxai³ in³txa² ko̱³nxe³ti³ kãi³sxã³ yxau²xai³jah¹la² ha¹lin¹te²a² hi³sa³ka³txa² ĩ³hxi²kĩ¹wxe³ain¹ya³ha²kxai³ nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³sxã³ wi³txã¹ka³txa² Je³su²jah³la² ĩ³hxi²kĩ¹wxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 34 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² sa²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Wĩ³na² nxe³txi¹. Ko̱³nxe³ti³ kãi³sain¹jut3su² wi¹ko̱³nhai¹nxa³wi¹. Nxe³ha²kxai³ ne³wã²na³txai¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nxa²ha¹te¹ so³ta²to² nũ̱³ka̱³txa² txah³lxa³ki³a² wxa²sa²tã³ain¹sãn²sxã³ Je³su²jah³la² wã²la²ka³lo³a² so¹kxi²sxã³ wxa²nũt3tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 35 Nxa²ha¹te¹ a²nũ²a²nãu³xa² ĩ²yxau²xai³ain¹tãu³a² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² a²si³yxau³ka³txa² ĩ³wai³ka³si³xi²jau³su² ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² ã̱³xa² sa²hau³ko³tain¹to³tai¹ti²tu³wi¹. Yxãn¹ta¹ wã²nxũ̱h¹sxã³ hxi²kan¹txi³ sa²hau³ko³nha²nxa³lho³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3jah¹lo²su² ke³la³te²kxai³ wã²nxũ̱h¹sxã³ sa²hau³ko³nha²txai²li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 36 Te²yã¹nxe³sxã³ so³ta²to² nũ̱³ka̱³txa² ya̱u³son³nũ²la² ĩ³wai³ka³si³xi²sxã³ yain³txa³yau³xa² kxa̱h³yau³xa² ĩ³na²si¹jau³su² ũ³hũ¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 37 Nxe³sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² a²hxi²kan¹txa² si³yxau³kax3sin¹ke³la³te²kxai³ sa²hau³ko³nha¹sẽ¹li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 38 Ai¹nha²kxai³ hi³a²ka³lo³a² wãn³txa² ũ³wha²li¹lhãn²sxã³ a²ne³ta³lxo³ka³nãu³a¹ ũ³kũ¹tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ũ³wha²li¹lain¹jau³xa²sa¹: \p — Je³su²jah³lai²li² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² a²hxi²kan¹ta² si³yxau³jah¹lai²la¹wi¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 39 Nxa²ha¹te¹ in³txa² ko̱³nxe³ti³ kãi³sxã³ yxau²xai³jah¹la² ka³na³ka³na³te²a² ĩ³wai³ka³si³nũn³te³nah¹lxi¹: \p — Wxãi²li² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³txa²jah¹lo²su² nxĩn¹ke³la³te²kxai³ sa²hau³ko³nha²sẽ¹li¹. Nhãn¹kxai²nãn²tu̱³ jãx1sa¹nhũn³sĩ¹nhẽ³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 40 Nxa²ha¹te¹ in³txa² ko̱³nxe³thin¹te²a² ã̱³xa² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² o²nxã²nxa³ji¹wi¹? Jah¹la² yã¹nxe² ya³lu²nũn³nĩn¹tu¹wi¹. \v 41 Nxe³sxã³ su²lhã³nẽ³lain¹ju³ta² wain³na³li¹. Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³lai²li² hai³txi³ ko̱³nxe³thin¹sxã³ yxau²xai³jah¹lo²sxa³wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 42 Nxe³sxã³ ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³su²jah³lãi³. Ĩ³ye³kxi¹nxa²ha¹tu¹wi¹. Kxã³ton³sxã³ a²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lot3txa²tãu³a¹ wxãi²na² nxe³wã²sa²txa³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 43 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³wa²lũ³xi²ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Hĩ¹na² Txa²wã¹sũ̱³na² yxau³ju³ta² ĩ³na¹tu¹wi¹. Nxa¹kxai²nãn²tu̱³ ã³sa²so¹nxa²ha¹tu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² ya³lu²ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 44 Nxa²ha¹te¹ ha³lo²a² whãi²na¹ ka³nxa³hi²khai¹nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A³lan²ta² ne³ka³ka³nhĩ¹nãn¹te²tu̱³ ã³ka³nxa³hi²ta¹hxai²hẽ¹la². óki³kan³tãu³a¹ so¹lxi³ ĩ³ha²te¹txi²ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 45 Nxe³hĩ¹na¹ wã²la²ka³lo³a² a̱u³ka³lo³a² Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² a̱u³tan¹thĩ³na¹ yxo²tĩ¹ka³lo³a² ã³ten²ti²sxã³ ã³yxo²hai²ta³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². óka³lo³ha¹lo³ta³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 46 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² kãin² ĩ³kaix1te³nah¹lxi¹: \p — Wĩ³na² nxex3txi¹. Txa²yãu³ka³txa² ũ³hũ¹nxa²ha¹wi¹. Ain¹jau³su² nxe³sxã³ ya³lu²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 47 Nxa²ha¹te¹ so³ta²to²jah¹la² a²hxi²kan¹jah¹la² ju¹tai²na² ĩ²te³nah¹lxi¹: \p — Jah¹lai²li² ya²la³tu̱³ wi¹lhin¹jah¹lo²su²te²nũ³tã³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 48 Nxe³ha²kxai³ a²nũ²a²nãu³xa² kwa² ten³sa²tã³ain¹te²nãu³xa² ya³lu²yain¹nxa²ha¹te¹ ãin²ti³sxã³ aun³txa² wa̱³li²xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 49 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² a²sa³wi³ha³lxa²kxai³lu² u²lxi³ yxau³sxã³ ten³sa²tã³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ txu¹ti³nãu³xa² Ka³li³le²a² ko³xa² yxau²xai³lhĩ¹nãn¹te²tu̱³ ã³si³tẽ³la³kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te²nãu³xa² ten³sa²tã³ain¹nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² txah³lxa³kxẽ¹na² sa²nĩ̱³kxain¹jau³su² \p \v 50-51 Nxa²ha¹te¹ Jo³se²ah³la² A³ri³ma³te²a²thĩ³na² Ju³te²a²ko³xa² sxa³thĩn³su² ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³thĩ¹nãn¹jah¹la² yxau³sxã³ ĩ²nũn³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la² wi¹lhin¹jah¹lo²su² ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ju³ta³nũ³su² wah³nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jah¹la²kxai³lu² Je³su²jah³la² su²lhã³ain¹ju³ta² ten³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Ju³te²a² a²hxi²kan¹jah³lo²su² kxan²ti³ ten³ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 52 A²nxe³jah¹lai²na² sa²kxai³lu² Pi³la²jah³la² ã³tĩ̱³ta¹hxai²hẽ¹la². Je³su²jah³la²nũ²a² ya³lu²ta²nũ²a² sa²nĩ̱³kxi²si¹jau³su² ĩ³wã̱³txi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 53 Nxa²ha¹te¹ wi¹lĩ³wa²lũ³xi²nxa²ha¹te¹ Jo³se²ah³la²kxai³lu² hi³sa³ka³txin³ti³ sa²sai¹kxã¹kxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nũ²la² wã²la²ka³lo³a² lĩn²yo²ka³lo³a² wi¹ka³lo³a² sa²wa̱³lã̱u²kxi²nũ²la² txah³lxa³kxẽ¹na² sa²so¹sxã³ ũ³whi¹sxã³ ũ³tĩ̱¹kxa²wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tẽ³na² kwã̱³kxa² tah²hẽn³su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 54-56 Nxa²ha¹te¹ txu¹ti³nãu³xa² Ka³li³le²an¹ta¹ka³lxu³nãu³xa² a²sa³wi³ha³lxi³su² ha²kxai³ Jo³se²ah³la²kxai³ ã³si³tẽ³kxi²nũ²la² txah³lxa³kxẽ¹na² ĩ²ha²kxai³ Je³su²jah³la² ũ³whih¹wxe³je³na² ĩ²ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ²ain¹nũ²la² ã³ya³wa²lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³ a²nũ²a² ya³lu²te²a² wxa²to̱¹la³kxi²jau³nũ³a² hau³ko³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la³, txu¹ti³nãu³xa²sa³. Nxai¹nha²kxai³ ka³nxa³ha²ta² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² a²sa²ba³to³ nxe³nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxa² wet1si¹nyhain¹jau³su² hãi¹sxã³ ĩ³ye¹nxi²sxã³ yxau³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \c 24 \s1 Je³su²jah³la² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³si¹jau³su² \p \v 1 Nxa²ha¹te¹ to³mĩn²ko³ nxe³hĩ¹na² ĩ³yũ¹li²nxa³ta̱³lxa¹ txu¹ti³nãu³xa² sa²kxai³la¹ a²jã¹nxe² wa̱³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ̱³yau³xa² a²nũ²a² ya³lu²te²a² wxa²to̱¹la³kxi²jau³xa² tẽ³sxã³ wa̱³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 2 Nxa²ha¹te¹ kwã̱³kxẽ¹na²kxai³lu² txah³lxa³ka³lo³a² kãin²ka³lo³a² tẽ³sxã³ ũh³yxo²tĩ¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³kxan²ta² txu¹ti³nãu³xa²kxai³lu² wa̱³lain¹tãu³a¹ kwã̱³kxẽ¹na²kxai³lu² a²ne³hẽ³txa¹ sa²yxo²than²nha²sxã³ yxau³ye³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tẽ³na² ãn³tĩ̱³tãu³a² ĩ²te³na¹ sa²yxo²than²nha²sxã³ yxau³ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 3 Nxe³ain¹nũ²la² yxo²than²nha²sxã³ yxau³ye²ha²kxai³ ã³wi¹hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ka³tu̱³ a²nũ²la³ Je³su²jah³la² Txa²wã¹hxi²kan¹jah¹lai²na² a²nũ²la³ yũ³ne¹yhe²yhain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 4 Nxa²ha¹te¹ ĩ²ai¹nxa³ha²kxai³ e³lain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³te²sin²ta²ku². Ki̱³nhĩ¹. Ain¹tãu³a² in³txa² ha¹li¹ ĩ³ha¹txi²nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te²a² a²wã²la³ka³lo³a² ha³te̱¹tha²kxai³ hxi²kan¹txi³ ĩ²nxũ̱n³kxi²nyhain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 5 Txu¹ti³nãu³xa² ju¹ta² ĩ²sxã³ o²nha²sxã³ ĩ³ye³ãu²la²to³tha²kxai³ ĩ²sxã³ sa²kxu²thu¹nha²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ain¹ti̱³kxai³lu² in³txi³nãu³xa² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ txah³lxẽ¹na² a²nũ²a² ya³lu²te²a² sa²nĩ̱³kxain¹tẽ³na² nũ²kxah¹lxin¹thi²ni¹? \v 6 Hĩ¹nai²li² a²nũ²a² yũ²nxa³xĩ¹. Ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²na²ni¹. A³li³xi²na²ni¹. Nxe³ju³kxai³lu² kxã³nxai³tã² Ka³li³le²a²ko³xa² yxau³hĩ¹nai³tã¹jau³xa² nxe³hĩ¹nai³tã² ne³ka²kxah¹lxan³sai¹ni¹? Nxe³wã²nxa²lxin¹ji¹? \v 7 Nxe³jau³xa²sa¹: “Ko̱³nxe³thin¹tũ̱³ka̱³txa² hi²sen³kxai³lu² sa²so¹sain¹nũ²la² hi³sa³ka³txa² ĩ³hxi²kĩ¹la³kxi²sain¹sxã³ ĩ³ya²lut1sain¹tu¹wi¹. Nxe³sain¹kxa²ha³ta̱³nxãn²tu̱³ ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³lan²ni²sxã³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²na¹tu¹wi¹.” Nxe³jau³xai³tã² ain³kxi²yah³lxin¹tai¹ti²tu¹ni¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \fig |src="cn01853B.tif" size="span" copy="1978 David C. Cook Publishing Co." ref="Lukas 24.7" \fig* \p \v 8-9 Ain¹nxa²ha¹te¹ txu¹ti³nãu³xã² wãn³txa² tĩ³yau³xai³tã² sa²wa²lho¹xain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Sa²wa²lho¹xain¹sxã³ ĩ³xain¹ka³tu̱³ a²sa³wi³ha³lxa² hxi²ka² hxan³sxã³ ka³na³ka³nat3sxã³ wa²sa²so¹xi²nũn³ka³tu̱³ nxe³tũ̱³ka̱³txa² a²sa³wi³ha³lxa² hãi¹nxe³ti³xa¹ nxe³jau³xai²na² yxo²ha³kxa¹ ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 10 A²nxe³txu¹txi³nãu³xa² ĩ³lxi²nyhain¹tũ̱³ka̱³txa²sa¹: Ma³ri²a² Ma³ta³lẽ²na³ka³lxa² nxe³ha²kxai³ Jo³ã²na³ka³lxa² nxe³ha²kxai³ Ma³ri²a³ka³lxa² nxe³ha²kxai³ a²nxe³ta¹ka³lxai²na³ Ti³a²kah³la² a²hã³ka³nũ²la³ta¹hxai²hẽ¹la². Ai¹nha²kxai³ txu¹ti³nãu³xa² ka³lxa¹txi³ a³li³ain¹nũ²la² a²sa³wi³ha³lxi³nũ̱³ka̱³txa² ĩ³ha¹txi²sxã³ nxe³jau³xai²na² ĩ³hen³txi³nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 Nxe³nyhain¹tah¹lxa¹ a²sa³wi³ha³lxi³nũ̱³ka̱³txa² jau³jau¹xai²na² hai³txi³ yxo²ĩ²nyhain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la³: \p — Toh³li³ta² wãn³txai²la¹wi¹. Nxe²e³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 12 Nxa²ha¹te¹ jau³jau¹xai²na² ain³kxi²nũ²la² Pe²jah³la² ĩ³sa²yxau²ã³ka³tu̱³ Je³su²jah³la² kwã̱³kxẽ¹na² txah³lxẽ¹nãn²ta³ ã³nih³nũ²la² ã³ku²thu²kxa¹sxã³ ã³wih¹ta¹hxai²hẽ¹la². ówih¹nũ²la² wã²la²ka³lo³a² Je³su²jah³la² ẽ³kxain¹ka³lo³a² so¹lxi³ sxa³ne²yhe²ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ Je³su²jah³la² yũ³ne¹yhe²ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxe³sxã³ a³li³sxã³ ĩ³xi²tãu³a²: \p — Ĩh¹nxe³te²sin²sun²kũ¹. Nxe² e³nha²ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 E³ma³u²thĩ³nãn¹tĩh³na² ai³ya³tĩh³nãn¹jau³su² \p \v 13 Nxa²ha¹te¹ sũn²ta³txai²na² a²sa³wi³ha³lxa² ha¹lin¹te²a² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² a³li³nũ²la² E³ma³u²thĩ³na² ai³ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³thĩ³na² 10 ki³lo²me³tro³ nxe² u²lxi³ye²ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 14 Nxe³ya³ti̱³kxai³lu² Je³su²jah³la² ya³lu²ju³ta² e³kxi²nha²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 15 Nxe³yah³nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³hi¹tai³lhxã³ a²tĩh³na² ai³le²tĩh³na² ĩ³ha¹txi²ya³ta¹hxai²hẽ¹la². Ĩ³ha¹txi²sxã³ ã³sa²so¹ã³ya³ka³tu̱³ ai³yah³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 16 Yxãn¹ta¹ ko̱³nyhain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². \v 17 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ai³ya³hin¹tãu³a² ĩh¹nxe³jau³ta̱³ wã̱³wã̱³nx2ti³jau³ta̱³ e³la³hin¹thi²li¹? Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 18 Nxa²ha¹te¹ ã³yit1txã²ha¹te¹ Kle³o²pah³la² ãin²ta³kxi²nha²sxã³ e³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ha³la³ka³lxa³lo³nĩn¹kxan²ti³ jau¹xai²na² ã³ne³wxe³nxa²nxa³ta³lu¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ĩh¹nxe³jaut3ta̱n³te²la¹xã³? Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ ĩ³wa²lũ³xi²ya³ti³an¹jau³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³la² Na³sa³re²thĩ³nãn¹jah¹lo²su¹. Nxe³jah¹lai²li² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² hen³txi³jah¹lo²su¹. Ain¹ta¹hẽ¹li¹. Ai¹nha²kxai³ hxi²kan¹nẽ³lxa³ju³ta² kãin² o²la³kxi²sain¹sĩn¹na²hẽ³li¹. Nxe³ju³tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wain³txi³ sa²yxo²we¹jah¹lo²su² ye²ta¹hẽ¹li¹. \v 20 Nxe³to³ta¹ wã³nxĩn¹ta² si³yxau³tũ̱³ka̱³txi³su² te²nãu³xa² txa²wã¹hxi²kan¹ti³su² te²nãu³xa² ain¹sxã³ ĩ³ya²lut1si¹jau³su² ĩ³yĩ¹li²hain¹ta¹hẽ¹li¹. Nxain¹ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² hxi²kĩ¹la³kxain¹ta¹hẽ¹li¹. \v 21 Nxe³kxan²ti³ Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹jah¹lai²li² I³sa³e² nũ̱³ka̱³txa² wxa²wa²su¹tũ¹nhẽ³jah¹lo²su² te²ji¹xã¹. Nha¹jau³su² nxe³sã²nha¹kxa²yu³su² ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³la²ni²te²jai¹tu³wi¹. \v 22 Jã¹nxe³kxa²yu³su² ĩ³yũ¹li²nxa³ta̱³lxa¹ txu¹ti³nãu³xa² kwã̱³kxẽ¹na² ai³ain¹tãu³a² ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²sa²sĩ¹nhẽ¹li¹. \v 23 Je³su²jah³lo²la³ hai³txi³ ĩ²ain¹ta¹hxa³hẽ²li¹. Hã²wxãn³txa³ ĩ³xain¹nũ²la² e³kxi²sain¹te³nah¹lxi¹: “Hxi²sxã³nho³jut3sũ̱³ju³ta² ĩ²sĩ¹na¹hẽ³li¹. Nxe³ju³tai²na² oh³xan¹jah¹la²nãu³xa² ĩ³hen³txi³sain¹sĩn¹te³nah¹lxi¹: ‘Je³su²jah³la² ka³te̱n³su² yxau²na³ni¹.’ Nxe³sain¹sĩn¹na²hẽ³li¹.” Nyhain¹ta¹hẽ¹li¹. Nxe³jau³xai²na² on²txi³khaix1sa²sĩ¹nhẽ²li¹. \v 24 Jã¹nxe³ha²kxai³la¹ txa²wã¹nũ̱³ka̱³txa² ka³na³ki² sa²nĩ̱³kxi²tẽ³na² ã³nxai³nũ²la² ĩ³hen³txi³sain¹sĩ¹kxa²yã¹nxe³jut3su² ĩ²ain¹ta¹hẽ²li¹. Nxe³ta¹ Je³su²jah³lo²la³ hai³txi³ ĩ²ain¹ta¹hxa³hẽ²li¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 25 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³lai²na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Wxãi²na² ã³ne³to³ti³he¹nxe³nx2ti³xa³wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³nũ̱³ka̱³txa² e³ain¹jau³xai³tã² wa³su¹txi³ ã³ne³wxe³yah²lxa³lxi¹. \v 26 Nxe³jau³xai³tã² ĩ³ye³kxũ¹ain¹te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹la² ju¹tai²na² ha³kxa¹ ye³khãuh³lxa³ti³sain¹tu¹wi¹. Nxe³sxã³ ĩ³su²lhã³ain¹sãn²ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²tu¹wi¹. Nxe³te²kxa³kxa¹ kãin² wxi²kin³ti³ton³tu¹wi¹.” Nxe³jau³su² ĩ³ye³kxũ¹nẽ³lain¹ta¹hxai²hẽ¹li¹. Nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 27 Nxe³nũ²la² ũ³wha²li¹txã³nxa² tẽ³nũ²la² Moi³se²ah³lu¹tai²na² ũ³wha²li¹jau³xa² a²yxo²ha³kxa¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³nũ̱²ka̱³txu¹tai²na² wãn³txa² ũ³wha²li¹jau³xa² a²yxo²ha³kxa¹ nxe³jau³su² tẽ³nũ²la² Je³su²jah³la² su²lhã³ain¹ju³ta² ĩ³yau¹ũ¹nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 28 Nxa²ha¹te¹ E³ma³u²thĩ³na² ya̱u³son³nxa²ha¹te¹ ã³wa²to¹te³lhxã³ ta¹hxai²hẽ¹la². \v 29 Yxãn¹ta¹ ã³yit1tũ²la² e³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Txa²sxi²ha² sxa³sxã³ ãu³xi²sẽ¹li¹. Ka³nxah³hi²nẽ³te³na³li¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³jau³su² ha²kxai³ sxi²ha² ã³wi¹yhah³lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 30 Nxa²ha¹te¹ ã³wi¹nhũ²la² ĩ³yain³te³lhxã³ ã³wxe³ain¹nũ²la² yain³tũ̱³xa² hxi²tẽ³nha²nũ²la² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³wi¹lxon³kxi²ki̱³jau³su² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². Hã²wxãn³txa³ yain³tũ̱³xa² ha³la³tãu²lxũ¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 31 Nxe³ju³tai²na² ĩ²ai¹nhĩ¹na¹ ã³ye³wxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ta¹ ã³ye³wxe³ai¹nhĩ¹na¹ wã³sã² yxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 32 Nxa²ha¹te¹ e³kxi²nyha¹te³nah¹lxi¹: \p — Wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³nẽ³lhĩ¹na¹ ĩ³xi²ki̱³tãu³a² txa²wã¹ẽ¹nãu³ai²na² ka³lih³khaix1nẽ³lhẽ²li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 33 Nxa²ha¹te¹ wa³su¹txi³ ĩ³sa²yxau³nũ²la² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² wa̱³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³tãu³a² a²sa³wi³ha³lxa² hxi²ka² hxan³sxã³ ka³na³ka³nat3sxã³ wa²sa²so¹xi²nũn³ka³tu̱³ nxe³nũ̱³ka̱³txi³su² te²a² a²sa³wi³ha³lxa² ka³lxa¹txi³ nũ¹nain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 34 Nxain¹sxã³ ĩ³ye³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ya²la³tu̱³ Txa²wã¹hxi²kan¹jah¹la² ka³te̱³nai²la¹wi¹, Si³mãu²ah³la² ĩ²ye²ha²kxai³lu¹. Ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 35 Nxa²ha¹te¹ ĩ³ye³kxi²ya³te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³xi²nha¹tãu³a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ha³kxa¹ ĩ³hau³ko³tũh¹sa²sĩn¹na²li¹. Nxe³ha²kxai³ sxi²ha² wi³xi²sĩ¹na¹ka³tu̱³ hã²wxãn³txa³ yain³tũ̱³xa² wxa²nxũ²xai³sa²sĩ¹nhĩ¹na¹ ã³ye³wxe³sa²sĩ¹nhẽ²li¹. Sĩ¹na¹jut3su² Je³su²jah³la² ka³te̱n³ti³ yxau²na³li¹. Ye¹nx2ta¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² a²sa³wi³ha³lxa² ã³yũ¹txi²jau³su² \p \v 36 Nxa²ha¹te¹ ĩ³hen³txain¹ti̱³kxai³lu² Je³su²jah³la² hi²sen³kxai³lu² a²sa³wi³ha³lxa² a²nxũ²kwa̱i³wi³tãu³a² wxã³sxã³ ã³yũ²txi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Yu̱h³lxah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Wi¹lxo³kxix1jah³lxi³hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 37 Yxãn¹ta¹ on²tai¹nha²kxai³ nxe²e³kxain¹te³nah¹lxi¹: \p — A²yãu³ka³txi³su² ji¹xã¹. Nyhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 38 Nxa²ha¹te¹ Je³su²jah³la² ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³ka²ya̱n³ti³ta̱³ ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi²nha²sxã³ on²txi³nx2ta¹ji¹wi¹? \v 39 Txa²hxi²ka² ĩ² txa²yu̱³kxa² ĩ² nxe³sah¹lxi³hẽ¹li¹. Wxa²wxai³sain³sah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ yxo²ĩ²syah¹lxin¹tu¹wi¹. Txai²li² a²yãu³ka³txi³sin²nxa³wi¹. Yxãn¹ta¹ a²nũ²khai³sa¹wi¹. Nxe³ju³tai²na² a²yãu³ka³txa² hai³txi³ a²sĩ̱n³ta³ yũ²nxa³ha²kxai³ hai³txi³ a²su³la³ yũ²nxa³ha²kxai³ nxe³te²jai¹tu³wi¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 40 Nxe³nũ²la² a²hxi²ka² wã²nã³ũ¹hi² a²yu³kxa² wã²nã³ũ¹hi² nxe³sxã³ wã²nã³ũ¹ta³kxi²nha²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 41 Nxe³ta¹ ka³lih³khaix1ain¹kxan²ti³ hai³txi³ yxo²ĩ²ain¹ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxa²ha¹te¹ ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Yain³txa² ũ³hũ¹sah¹lxi³hẽ¹li¹. Ĩ³yain³te³la¹wi¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 42 Nxe³nũ²la² a̱i³na² hi̱³nha²te²a² ũ³hũ¹ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 43 Ai¹nha²kxai³ wxa²nhĩ²yain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 44 Nxa²ha¹te¹ ãh¹ ĩ³ye³kxi²te³nah¹lxi¹: \p — Nxe³na¹ju³tai²li² ĩ³yau¹ũ³nx2ta¹tai¹tu³wi¹. Txa²wã¹sũ̱³na² ha³te̱h³nxã³nxa² yxo²ha³kxa¹ ya²la³tu̱³tai¹tu³wi¹. Moi³se²ah³lu¹tai²na² wãn³txa² ya²la³tu̱³ti² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² wãn³txa² ya²la³tu̱³ti² Ta³vi²yah³lu¹tai²na² wãn³txa² ya²la³tu̱³ti² nxe³tai¹tu³wi¹. Sa²yxo²we¹nha²sxã³ kãi³ta³lun²na¹hẽ³li¹. Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 45 Nxe³te³na¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³te̱h³nxã³nxai³tã² ĩ³la³kxi²ti³hi¹tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 46 — Jã¹nxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³te̱h³nxã³nxa² ĩ³yau¹ũ³sa²jau³su² nxe³te³nah¹lxi¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² A²hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³jah¹la² kãin² ye³khãuh³lxa³ti³sãn²nũ²la² ya³lu²tu¹wi¹. Yxãn¹ta¹ ye³ha¹li¹ ka³na³ki¹ a³lan²ni²sxã³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²tu¹wi¹.” Txa²wã¹sũ̱³na² ha³te̱h³nxã³nxa² nxe³ta¹hxai²hẽ¹li¹. \v 47 Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱³lhu² a²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³sxã³ yxau²xai³ju³ta² ĩ³ãin²ta³kxi²nha²sxã³ Je³su²jah³la² yxo²ĩ³ain¹kxai²nãn²tu̱³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹kxa² yo³ha² ã³wa²su¹ti³hi¹tu¹wi¹. Nxe³jau³xai²na² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ĩ³hen³txi² ã³si³wxe³ka³tu̱³ hu³ a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txa² ka³lxa¹txi³nãu³xa² yxo²ha³kxa¹ ĩ³hen³txi³txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. \v 48 Nxe³jau³jau¹xai²na² wãn³txa² tĩ³yau³xu¹tai²na² ĩ³ye³kxũ¹jau³xu¹tai²nãn²tu̱³ Txai²na² sa²kxai³lu² sa²yxo²we¹nha²sxã³ kãi³ta³lu²na¹tai¹ti²tu³wi¹. Nxe³ju³tai²na² ã³ye³yxo²nũ¹kxa² nũ̱³ka̱³txi³su² yah³lxi¹lxi¹. \v 49 Nxe³yah³lxi¹nha²kxai³ ye³jen¹na² Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ĩ³sa²si¹hã³ũh¹nx2ta¹tu¹wi¹. Nxe³ju³ta² Txa²wã¹wĩ³na² ĩ³ye³kxũ¹nx2ti³tai¹ti²tu³wi¹. Jã¹nxe³ha²kxai³ Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² wah³nxe² yxau³jah¹lxi³sã²nhẽ³li¹. Sũ̱³na² Yãu³ka³txa² a³ka³nxa² wxã³sxã³ ã³si³tẽ³kxi¹nx2ti³hĩ¹na¹ ĩ³hxi²ka¹ti³hi¹txa²ti³tu¹wi¹. Nxe³ye¹nx2ta¹wi¹. Je³su²jah³lo²kxai³ nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Je³su²jah³la² oh³nãu³a² wxa²ka³la³ye²jau³su² \p \v 50 Ĩ³ye³ta³lun²nũ²la² a²sa³wi³ha³lxa² ã³sa²so¹nũ²la² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² a³li³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A³li³nũ²la² Be³tãn²ya³thĩ³na² ai³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ka³tu̱³ ã³yit1tũ²la² a²hxi²ka³la¹nha²ta²hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ wãn³txa² wi¹lhin¹ti³hit1jau³su² a²sa³wi³ha³lxa² ne³nxẽ³na² ĩ³ye³kxi²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 51 Nxe² ĩ³ye³kxi²tãu³a² ã³waix3sxã³ oh³xa² ka³la³xi²ye²ta¹hxai²hẽ¹la². \v 52 Nxa²ha¹te¹ a²sa³wi³ha³lxi³nãu³xu¹ta²kxai³lu² Txa²wã¹sũ̱³na² sa²nẽn¹kxi²jau³su² e³kxain¹nũ²la² Je³ru³sa³lẽ²thĩ³na² ka³lih³kxi²sxã³ ã³wa̱³lain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 53 Nxain¹ka³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²ha² ã³wih¹to³hain¹sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² sa²nẽn¹kxi²to³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la².