\id 1PE - Nambikuára NT [nab] (Brazil) -2011 bd \h 1 Petro \toc1 1 Petro \toc2 1 Petro \toc3 1 Pe \mt1 1 Petro \c 1 \p \v 1 Pe²jah³lo²na¹xai²na² Je³su² Kris²tu³jah¹la² ĩ³sa²si¹hã³ũ¹kxah³lo²sa¹wa². \p — Txai²yã¹nxe³sxã³ a²nũ²a² ĩ³ye³kxi¹txai¹nhẽ³li¹. Txai²na² hxi²kan¹txi³lo³txa²ha¹i¹. Je³su²jah³la² nxe³sa²kxah³lo²sa¹wa². Nxe³na¹te³na¹xai²na² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wa². Na¹ha²kxai³ wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a¹ wã²nxa³ka² so¹nx2ti³tũ̱³ka̱³txi³syah¹lxi³ta¹hxain¹ti³ai¹ti²tu³wa². A²nũ²a² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³sxa³tũ̱³ka̱³txa² kwa² jũ¹nxe² kxãn³su² yxau³yain¹yah³lxin¹ka³tu̱³, ã³yo³yo³li² yxau³yain¹tũ̱³ka̱³txi³syah¹lxi³ta¹hxain¹ti³ai¹ti²tu³wa². Põ²ta³ko³xa² yxau², Ka³la²sa³ko³xa² yxau², Ka³pa³to²sa³ko³xa² yxau², A²si³a³ko³xa² yxau² Bi³ti²ni³a³ko̱³xa² yxau², nxe³hĩ¹nãn¹te²tu̱³ yain¹yah³lxi³ta¹hxain¹ti³ai¹ti²tu³wa². A²nxe³te² ĩ³nxai²na² ũ³wha²li¹la³kxi¹nx2ta¹wa². \v 2 Wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a¹ wã²nxa³ka² so¹nx2ti³tũ̱³ka̱³txi³syah¹lxi¹lxa². Txa²wã¹si³kxã³nãu³u¹tai²na² yũ³ti³hex1nẽ³lxa³tãu³u¹tai²na², Txa²wã¹sũ̱³na² wã²nxũ̱h¹ ĩ²sa²tẽ³kxi²nha²sxã³, wã²nxa³ka² so¹nx2ti³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wa². Je³su² Kris²tu³jah¹la² sa²yxo²we¹jah³lxi¹nha²kxai³ ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹kxa² yo³ha² ã³wa²su¹txi²lxi³sxã³ yxau³yah³lxi¹nha²kxai³ nxe³si¹yhah³lxin¹jau³nũ³su² wã²nxa³ka² so¹nx2ti³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wa². Jã¹nxe³nx2ti³ju³ta³nũ³a² Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ĩ³nxũ²kwa̱i³wih¹nx2ti³sxã³ ĩ³wi¹lhit1ti³hi¹nx2ti³na²hẽ³la². Nxe³yah³lxi¹nha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² kãin² thã̱i³ti³la² a³lxi¹nx2ti³ha²kxai³, nxe³nx2ti³tu¹wa². Nxe³nx2ti³ju³ta³nũ³a² ten³khaix1sa³nha²wa². \s1 Hxi²ka¹ka¹nha²la² yxau²xai³ki̱³jau³su² \p \v 3 Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a¹ ĩ³sa²nẽn¹kxa¹sah¹lxi³hẽ¹la². A²nxe³jah¹la², Txa²wã¹hxi²kan¹jah¹la² Je³su² Kris²tu³jah¹la² A²wĩ³nu²su² ha²kxai³, nxe³jah¹lai²la¹wa². A²nxe³jah¹la² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³te³lhxã³ tah²lxi³ we²txi²nẽ³te²jai¹ti²tu³wa². Nxe³nẽ³kxe³su² Je³su² Kris²tu³jah¹la² ya³lu²kxi²nẽ³ju³ta² ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³ ka³te̱³na² wi¹tãu³a¹ tah²lxi³ we²txi²nẽ³te²jai¹ti²tu³wa². Nxe³nẽ³lha²kxai³: \p — Yxan¹nãu³a¹, ha³lo²a² wi¹khai¹nxe³ju³ta² Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³hũ¹nẽ³tũ¹xã¹. Nxe³nẽ³ju³ta³nũ³a² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³tih³nxe³nẽ³lha²kxai³ a³la³kxi²ki̱³tã³na¹. Ki̱³sa²kxai³ a²hĩ¹nai²na² ha³ta³nxãn²txi³ hxi²ka¹ka¹nha²la² yxau²xai³ki̱³tã³na¹. Txa²wã¹ki̱³na¹xai²na² nxe³hĩ̱³ki̱³tã³la². \v 4 Txa²wã¹sũ̱³na² tah²lxi³ we¹txa²txi³kxe³kxai³, a²yen³kxa² wi¹khai¹nxe³te²a², hxa³nxa³te²a² wi¹lhin¹khai¹nxe³te²a² oh³nãu³nũ¹ka³nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² sxi²nhãu³a¹ ũ³ha̱¹kxi¹nx2ti³te²ju²hẽ³la². \v 5 Wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ĩ²yah¹lxi¹lxa². Yah³lxi¹nha²kxai³, hxi²kan¹sxã³ a²hxi²ka³nãu³lot3sa²tẽ³nx2ti³ka³tu̱³ hu³, yxan¹nãu³a¹ ha³lo²ai²na² ne³ki³son³tãu³a¹, Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²nãu³a² oh³xai²nãn¹ko³xan¹ta³ ã³sa²so¹nx2ti³sxã³ yxau²sa²tẽ³yah³nx2ti³tu¹wa². A²ya³la³tu̱³ a²kxã³nxãu³u¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wxa²wa²su¹ta³lun²nx2ti³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³nx2ti³kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³ ũ³ho¹ki¹nx2ti³kxe³hũ̱³nxe² hxi²kan¹txi³ wxa²ye³na² ĩ²ũ¹yhah³lxi³hĩ̱³nx2nxã̱³lxa². Yxãn¹ta¹ yxan¹nãu³a¹ ha³lo²ai²na² ne³ki³son³tãu³a¹, Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³yau¹ũ³nx2ti³tu¹wa². A²nxe²tãu³a¹ ĩ²yah³lxin¹tu¹wa². \p \v 6 Nxe³nx2ti³ju³ta³nũ³a² kãin² ka³lih³khaix1yah³lxi¹lxa². \p — A²ha² hĩ¹nai²na², jũ¹nxe² kxãn³su² txa²wã¹ha³lo²ai²na² khãuh³lxa³ti³sa²sxã³ yxau³na¹kxe³su² ãin²ti³sa²na³na¹. Ĩ²li³hũ̱³te² ĩ³nxai²na² nxe³yah³lxin¹kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³ kãin² ka³lih³khaix1yah³lxi¹lxa². \v 7 Jã¹nxe³ju³ta² ou²ra³ka³ta² a³lxi²khaix1te²ju²hẽ³la². A²nxe³ta̱³ka³ta² ha³nxe²a² a³lan²khai¹nxe³tho³xa² ũ³hi̱³ki̱³te²ju²hẽ³la². \p — A²yen³kxa² ã̱³xa², kwa³thi³la² ã̱³xa² ũ³kxẽ³ni²te² yen³kxa² ũ³thũ²ka²sai¹na¹tũ¹xã¹. A²ou²ra³khai³xa² a²wi¹te²a² so¹lxi³ ĩ³we²jo²sa²so¹tai²lã¹. Nxe³ki̱³te²ju²hẽ³la². Nxe³ju³ta² ou²ra³ka³ta² ha³ta̱³nxãn²txi³ hxan³te²ju²hẽ³la². Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ĩ²sxã³ yxau²wa³to²hi²yah³lxin¹tu¹wa². Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ĩ²yah³lxin¹ju³tai²nãn²tu̱³, ou²ra³ka³ta² a³lxi²khai¹nxe³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³ ã³sen³sai¹khai¹nxe³sxã³ a³lxi²khai¹nxe³jut3su² te²ju²hẽ³la². Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ĩ²yah³lxin¹ju³ta² ĩ³we²ti²sa²so¹kxi¹nx2ti³hĩ̱³nx2na³la². Jã¹nxe³te³lhxã³ ha³lo²a² khãuh³lxa³ti³yah³lxin¹ju³ta² ũh³wxe³nx2ti³te²ju²hẽ³la². Ou²ra³ka³ta² ha³nxe²a² ũ³hi̱³lhĩ²jut3sũ̱³nxe² nxe³nx2ti³te²ju²hẽ³la², a³lxi¹nx2ti³ha²kxai³la². Nxe³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³, yxan¹nãu³a¹ Je³su² Kris²tu³jah¹la² a³ya³ti¹xi²nẽ³tãu³a¹ ĩ³sa²nẽn¹kxi¹nx2ti³ha²kxai³, wxi²kin³ti³to³ti³hi¹txa²lxi³ha²kxai³, nxe³nx2ti³tu¹wa². \v 8 A²nxe³jah¹la² Je³su²jah³la² yuh³xai²nãn¹te² ha³lo²ai²na² yxau³nũ¹nhẽ³lhĩ¹nai³tã² wxa²ye³na² ĩ²yah³lxi³hxai²nxãn³tai¹ti²tu³wa². Yah²lxan³kxa²ha³ta̱³nxãn²txi³ a³lxi²yah³lxi¹lxa². Jã¹yxah³lxin¹ju³ta² a²hĩ¹nai²na² wxa²ye³na² ĩ²yah³lxan³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³ yxo²ĩ²i² kãin² ĩ³ka³li³hi² yah³lxi¹lxa². Wxa²ẽ¹nãu³nũ¹ai²na² whãi²na¹ kãin² ĩ³ka³li³sxã³ hxi²kan¹txi³ ĩ³sai¹sxã³ wxa²yxo²a² ĩ³ye³ah²lxan³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³ kãin² ĩ³ka³li³yhah³lxi¹lxa². \v 9 Yah³lxin¹ka³tu̱³, Je³su²jah³la² yxo²ĩ²yah³lxi¹lxa². Nxe³yah³lxin¹jau³su² kwẽn¹tai²na² wxa²wa²sut1sa²tẽ³nx2ti³ka³tu̱³ hu³, yxan¹nãu³a¹ wxa²wa²su¹ta³lun²nx2ti³tu¹wa². \p \v 10 Jã¹nxe³ju³ta², kxã³nãu³u¹tai²na² a²nũ²a²nãu³xu¹tai²na², Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² ĩ³ye³kxũ¹nhẽ³te³nah¹lxi¹: \p — A²ya³la³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wxa²wa²su¹tẽ³tu¹wi¹. Hĩ¹nai²na² ha³lo²a² ũ³hũ¹nẽ³lxa³ta̱³lxa² wãn³txai²na² ĩ³ye³kxũ¹nx2ta¹wi¹. Nxe³nẽ³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² ĩ³ye³kxi²nha²te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wxa²wa²su¹tẽ³ju³ta³nũ³a² a³la³kxi²ti³ten³khai¹nxe³sa³nha¹. Na¹jau³su² a²si³yxau³tãu³a¹ win¹ta²te²lxi³ ha³tin³ti³ ã³te³ni², ĩ³wã̱³ta³kxi²nha², ĩ³ne³wa³kon³nha² na¹xã¹. Nain¹tũ̱³ka̱³txi³su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 11 A²nxe³tũ̱³ka̱³txa² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² A²yãu³ka³jxah¹la² nxũ²kwa̱i³yxau³yain¹jah¹la² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³hain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yxan¹nãu³a¹ Kris²tu³jah¹la² khãuh³lxa³txi³tu¹wi¹. Nxe³sãn²ka³tu̱³, nxe³nũ²la² kãin² wxi²kin³ti³to³ti³hi¹tu¹wi¹. Ha³lo²a² ũ³hũ¹nx2ti³xa³ta̱³lxa¹ nxe³nx2ta¹wi¹. Nxe³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹ta¹ a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txu¹tai²na² ĩ³wã̱³ta³kxi²nhain¹te³nah¹lxi¹: \p — Ha³lo²ai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ĩ³ye³kxi²nẽ³ju³ta², ĩh¹nxe³je³nãu³wa³ki³khai³xa² ũ³hũ¹nẽ³te³ji¹ku¹? Ha³lo²ai²na² hau³kon³te³lhxã³ nx2na³na¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³, ĩh¹nxet3sxã³ a³la³kxi²hĩ̱³ki̱³te³ji¹ku¹? Ki̱³nhã¹. Ju¹ta² a³la³kxi²ti³ten³khai¹nxe³sa³nha¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 12 Nxe³nxa²ha¹te¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txi³tu̱³ ĩ³yau¹ũ³hain¹te³nah¹lxi¹: \p — Yxan¹nãu³a¹, a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹, te² ĩ³nxai²na² wxa²wa²su¹txa²lxa¹tu¹wi¹. Nxe³nx2ta¹ju³ta³nũ³a² wxa²ye³na² ĩ²yah³lxan³tho³li¹. Yxãn¹ta¹ yxan¹nãu³hĩ¹nai²nãn¹tũ̱³ka̱³txa² ha³lo²ai²na² a²ye³na² ĩ²ain¹tu¹wi¹. Nxe³ha²kxai³ a²hĩ¹nai²na² ha³lo²ai²na² ũ³hũ¹ain¹nxa³ta̱³lxa² ĩ³tih³nxe³txain¹yah³lxi³hẽ¹li¹. ónhxi²nũ¹nain¹yah³lxin¹tai²li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³hen³txi³tũ̱³ka̱³txu¹tai²na² Sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te² ha³lo²a² kwẽn¹tai²na² ĩ³yau¹ũ³nx2ti³na³la². Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² ĩ³ye³kxi¹nx2ti³tũ̱³ka̱³txa² ha³lo²ain²ti² ĩ³yau¹ũ³nx2ti³na³la². Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² oh³nãu³u¹tai²na² ĩ³sa²si¹kat3tũ¹nhẽ³kxah³lo²su² jah¹la² ĩ³yxo²nũ¹nũ³hain¹jau³su² ĩ³yau¹ũ³nx2ti³na³la². Nxe³nx2ti³ju³ta² oh³xan¹ta²nũ̱³ka̱³txa² ĩ³ye³kxi²nha²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² Hi²sen³su² a²nũ²a² yuh³xai²nãn¹tũ̱³ka̱³txa² yxo²ha³kxa¹ wxa²wa²su¹tain¹na³na¹. Ju¹ta² wi¹khai¹nx2na³na¹. A²nxe³ju³tai²na² ĩ²i² a³la³kxi² nxe³ti³ten³sa³nha¹. Nxe³hĩ̱³nx2na³la². \s1 Sũ̱³na² wi¹lhin¹kxa² yã¹nxe² yxau³ki̱³jau³su² \p \v 13 Nxe³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² a²ten³jau³su² ã³kãi³te³lhxã³ yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹la². Wi¹lain³nha², wi¹le³i², nxe³jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹ka³tu̱³: \p — Yxan¹nãu³a¹ Je³su² Kris²tu³jah¹la² a³ka³nxi²sxã³ wxã³tũ¹xã¹. Nxe³tãu³a¹ a²ya³la³tu̱³ kãin² thãi³ti³la² a³lxi²nẽ³lha²kxai³ wxa²wa²su¹tẽ³ju³ta² ã³ta³lu²nũ¹nhẽ³lha²kxai³ nxe³nẽ³tũ¹xã¹. Jau¹xai²na² so¹lxi³ yxo²ĩ²sxã³ yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹la². \v 14 Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wẽ³ha³lxi³syah¹lxi¹lxa². Yah³lxi¹nha²kxai³ sa²yxo²wet1sa²tẽ³jah¹lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹ka³tu̱³ a²ha¹ kxã³nxa² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² Je³su² Kris²tu³jah¹la² ũ³yhe³kat1tũ¹nhẽ³jau³xai²na² ã³ne³to³yhah²lxa³nhĩ¹nai³tã² ko̱³nxe³ti³ yxo²kwa̱in³yah³lxi³hxain¹kxaix3 jã¹nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹la². \v 15 Yah³lxin¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³kaix1so¹nx2ti³jah¹la² wi¹lhin¹jah¹lai²la¹wa². Nxe³kxa²yã¹nxe³jah¹lxi³sxã³ ĩ³wi¹lhin²jah¹lxi³sxã³ ha³lo²a² ĩ²li³ju³ta² ha³kxa¹ kãi³sxã³ yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹la². \v 16 Nxe³ju³ta² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³te̱h³nxã³nxãn¹jau³su² te³nah¹lxi¹: \p — Ĩ³wi¹lhin²jah¹lxi³hẽ¹li¹. Txai²na² wi¹lhin¹jah¹lo²sa¹i¹. Nxe³na¹kxa² yã¹nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 17 — A²nxe³jah¹la² Txa²wã¹wĩ³nai²la¹wi¹. Nxe³yah³lxi³hxain¹tai¹ti²tu³wa². Yah³lxi¹nha²kxai³ win¹ta²te²lxi³ Txa²wã¹wĩ³na² ã³yxo²hãu²not3sxã³ yxau³je¹jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ yuh³xai²nãn¹ko³xai²na² yxau³yah³lxi¹nhĩ¹na²: \p — Txa²ha³lo²sxa³xã¹. Kan²txi³ yxau³nũ¹nxa³lho³na¹. Yah³lxin¹jau³su² yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹la². Txa²wã¹wĩ³nai²na² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ te²ki̱³na¹xai²na² kãi³kxa² yã¹nxe²xai³sxã³ yxan¹nãu³a¹ nxũ¹ha̱in³nha²sxã³ ĩ³yĩ¹li²xai³nẽ³tu¹wa². Hai³txi³ yau³tã̱³li³ ĩ³yĩ¹li²xai³nẽ³ju³ta³la³ yũ³te²sxa³yu²hẽ³la². Nxe³ha²kxai³ a²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³jah¹lo²su² kxai²nãn²tu̱³ hai³txi³ Txa²wã¹wĩ³na² wi¹lhin¹sxã³ ĩ³yĩ¹li²kxah³lo²su² ti³hex1te²sxa³yu²hẽ³la². \v 18-19 Wxa²si³yah³la²nãu³xu¹tai²na² wxa²si³yxau³jah¹lo²nãu³xu¹tai²na² ha²ya̱³kxa³lxi³su² yxau²xai³lain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wa². Nain¹jau³su² ã̱h¹ ãn³si³wẽ̱³not3so¹xi²yah³lxin¹ka³tu̱³ nxe³te² au³hxai²tẽx1 jã¹nxe³sxã³ ã̱h¹ ha²ya̱³kxa³lxi³su² yxau²xai³yah³lxi³ta¹hin¹ti³ai¹ti²tu³wa². Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹wĩ³na² wxa²wa²su¹txa²lxi³ta¹ti³ai¹ti²tu³wa². Nxe³nx2ti³ju³ta² Je³su² Kris²tu³jah¹la² a²ti³ha²yau³xa² a³lxi²khai¹nxe³jau³xa² ha³li³hxan³sxã³ ya³lu²kxi²nẽ³kxe³su² ka³yxuh³xa² o³ve²a² wi¹khai¹nxe³te²a², khon³ti³he¹nxa³kxe³su² wi¹khai¹nxe³te²a² a²ti³ha²yau³hũ̱³jau³xa² Je³su² Kris²tu³jah¹la² a²ti³ha²yau³xan²tu̱³ wxa²wa²su¹txa²lxi³ta¹ti³ai¹ti²tu³wa². Wxa²ha³yax3khin¹yah³lxin¹ju³ta² wxa²wa²su¹txa²lxi³sxã³ ũ³yho³hi²ki¹nx2ti³ta¹ti³ai¹ti²tu³wa². Nxe³ju³ta² ou²ra³ka³ta² ta̱³nxa², pra²ta²ka³ta² ta̱³nxa², a²yo³ha² a³lxi²kxan²ti³ khon³te²ju²hẽ³la². Nxe³ha²kxai³ hxi²kan¹txi³ txa²wã¹ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³ju³ta² ũ³yho³hi²sxã³ wxa²wa²su¹tẽ³te²sxa³yu²hẽ³la². Nxe³nẽ³ju³ta³nũ³a² Je³su²jah³la² a²ti³ha²yau³xa² so¹lxi³ a³lxi²sa²tẽ³jau³xa² so¹lxi³ hxi²kan¹txi³ wxa²wa²su¹tẽ³te²ju²hẽ³la². \v 20 Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a² so¹lxi³ yxa¹nai²nãn¹te² ha³lo²a² ha³ta̱³nxãn²txi³ a³la³kxi²jah¹lai²la¹wa². Jã¹nxe³kxe³su², yãn³tai²na¹ yuh³xai²nãn¹ko³xai²na² we¹txa³hĩ¹nu¹tai²na², Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a² ha³lo²a² yxa¹nai²nãn¹ta³ko³xai²na² a³la³kxi²jau³su², A²ki³lha³lxa² Je³su²jah³la² A²hxi²kan¹txa² Si³yxau³tãu³lot3ta¹hxai²hẽ¹la². Sa²wa²sut1si¹nhẽ³jau³nũ³su² A²hxi²kan¹txa² Si³yxau³tãu³lot3ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ ha³la³je¹nai²na² yuh³xai²nãn¹ta³ko³xa² ne³ki³son³te³lhxã³ nxe³hĩ¹nai²na² so¹lxi³ Je³su²jah³lai²na² ũ³hũ¹nẽ³na²hẽ³la². Wxa²yu³ta² wxa²wa²su¹txa²txi³si¹jau³su² ũ³hũ¹nx2ti³na²hẽ³la². \v 21 Nxe³nx2ti³ka³tu̱³, Je³su²jah³la² wxa²wa²su¹txa²txi³ka³tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a¹ yxo²ĩ²yah³lxi¹lxa². A²nxe³jah¹la² nũ̱³kxũn³txi³ Je³su²jah³la² ya³lu²tãu³a¹ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ka³tu̱³ wxi²kin³ti³to³ti³hi¹tã²hẽ³la². Nxe³kxe³su²: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ĩ²a¹xã¹. A²ya³la³tu̱³ yxan¹nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² yxau²xai³lya³nhẽ³te³lhxã³ ã³sa²so¹xi²sa³tũ¹xã¹. Yah³lxin¹jau³su² nxe³yah³lxi¹lxa². \p \v 22 Yah³lxin¹ka³tu̱³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txi³tu̱³ sa²yxo²we¹jah³lxi¹lxa². Yah³lxin¹kxe³su² ĩ³wi¹lhin²jah³lxi¹lxa². Nxe³sxã³ a³lxi²waun¹yhu¹ah³lxi¹lxa². Yah³lxin¹ka³tu̱³ a̱u³ti³ wxa²yxo²ka³nãu³a² whãi²na¹ wi¹la̱in³nha²sxã³: \p — A³lxi²ki³lxo³nxe³yhu¹nxa³xã¹. Yah³lxin¹jau³su² a³lxi²waun¹nhat1jah³lxi³hẽ¹la². \v 23 Wxa²yu³ta² Txa²wã¹wĩ³na² Oh³nãn¹jah¹la² tah²lxi³ we¹txa²lxi³ta¹ti³ai¹ti²tu³wa². Nxe³nx2ti³ju³ta² Txa²wã¹wĩ³na² wãn³txa² ka³te̱n³ti³hi¹tẽ³jau³xa² kxãn³su² kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³ yxau²wa³to²hi²ki²sa²tẽ³jau³xa² ain³kxi²yah³lxin¹ka³tu̱³ tah²lxi³ we¹txa²lxi³ta¹ti³ai¹ti²tu³wa². Hai³txi³ yuh³xai²nãn¹te² wĩ³na² hxan³te³lhxã³ nxe³te² wĩ³na², tah²lxi³ we¹txa²txi³te²sxa³yu²hẽ³la². \v 24 Jã¹nxe³ju³ta² kxã³nãu³u¹tai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹la³kxi²nẽ³te³nah¹lxi¹: \q1 — Ha³lo²ai²nãn¹te² si³sa² wa³su³txi³ hxan³te²jai¹ti²ti¹. Si³sain²txi³ ĩ³sa³lxi³ti², a²yãu³sain²txi³ ĩ³sa³lxit3sxã³ ã̱i³la¹hi² nxe³te²jai¹ti²ti¹. Jã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ te²ki̱³na¹xai²na² si³sa² hũ̱³sxã³ yxau³hĩ̱³ki̱³tã³li¹. Wa³su³txi³ hxan³hĩ̱³ki̱³tã³li¹. Jã¹nxe³sxã³: “Wxi²kin³ti³to³na¹xã¹.” Nxe³ki̱³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³ hãi¹nxe³sxã³ si³sa³yãu³sũ̱³sxã³ yxau³sxã³ wa³su³txi³ hxan³hĩ̱³ki̱³tã³li¹. \q1 \v 25 Yxãn¹ta¹, Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³a² wãn³txa², kxã³nãu³a² ha³ta̱³nxãn²txi³ hxa³nxa³kxe³su² yxau²wa³to²hi²ki²sa²tẽ³jau³xai²la¹wi¹. \m Ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³jau³xai²na² wi¹jau³xai²na² tah²yau³xai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³tih³nxe³nx2ti³na³la². \c 2 \s1 Je³su²jah³la² tah³lxa³kat3sũ̱³jah¹la² \p \v 1 Nxe³sxã³ ĩ³wi¹lhin²nx2ti³ju³txan¹te²ka̱³ya̱³tu̱³, ĩ³ki³ha¹ki²nyhu¹i², wi¹lhin¹ki³lxo³nxe², a²nũ²a² ã̱³xa² yen³kxa² yxo²kwa̱i³nxũ³yhu¹i² ã̱³xa² ko̱³nxe³ te²lo³jah³lxi³txa³hẽ¹la². A²nxe³te²a² ko̱³nxe³ju³ta² ha³kxa¹ ha²ya̱³ka²ti³jah³lxi³hẽ¹la². \v 2 Yah³lxin¹ka³tu̱³, wẽ³sa² kwẽn¹tai²na² a³li³la¹te²su² te²a² a²hã³ka³na² su³su³yau³xa² ya³ni̱³li³khaix1te²jai¹ti²tu³wa². Jã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe², Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² wi¹khai¹nxe³jau³xa² a²ya³la³tu̱³ jau³xa² so¹lxin³jau³xa² ya³ni̱³li³jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² wxa²wa²su¹tẽ³ju³ta², a³la³kxi²kãi²non³yah³lxin¹tu¹wa². Jã¹nxe³te³lhxã³ ya³ni̱³li³jah³lxi³hẽ¹la². \v 3 Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² a³la³kxi²sxã³ yxau²xai³yah³lxi¹lxa². Nxe³yah³lxi¹nha²kxai³: \p — Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³a¹ wi¹lhin¹jah¹lai²la¹xã¹. Yah³lxi¹lxa². \p \v 4 Jã¹nxa¹jau³su² a²nũ²a² txah³lxa³kxa³txa² tẽ³sxã³ sxi²ha² txo³nain¹te²ju²hẽ³la². Ain¹sxã³: \p — Txah³lxa³kxai²li² wi¹na³na¹. A³lxi²sa³nha¹. Yxãn¹ta¹ ta²ka¹txa² ã̱³xai²na² e²na¹xã¹. Nxe³ain¹te²ju²hẽ³la². Nxe³nxa²ha¹te¹ sxi²ha² txon³sxã³ hxi²khet1jah¹la² a²wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Ta²ka¹txai²na² e²nain¹ka³txai²na² wxa²so¹na¹ka³tu̱³ sxi²ha² txo³na¹ka³txa²nũ³su² tũ¹xã¹. Nxe³te²ju²hẽ³la². Te²yã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe² Je³su²jah¹la² txah³lxa³kxa² e²nain¹kax3sũ̱³na³la². Yuh³xai²nãn¹tũ̱³ka̱³txa² e²nain¹ta¹ti³ai¹ti²tu³wa². Nxain¹kxa²ha³ta̱³nxãn²txi³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txi³kxai³lu¹: \p — Je³su²jah³la² a³lxi²na¹nha¹. Wã²nxa³kxa² so¹na¹kxah³lo²su² na³na¹. Ka³te̱n³yah³lo²su² na³na¹. Nxe³jau³su² Txa²wã¹sũ̱³na² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³ju³kxai³lu² Je³su²jah³la² yxo²ĩ²ki̱³kxai²nãn²tu̱³ ĩ³a³la³kxi²nẽ³lha²kxai³ yxau²xai³lya³ki̱³tã³la². \v 5 Nxe³lya³ki̱³sa²kxai³ sxi²ha² txo³nain¹kat3sũ̱³ki̱³tã³la². Yxãn¹ta¹ txah³lxa² ka³te̱n³kax3su² nxẽ²nxa³kxa²ha³ta̱³nxãn²txi³ ka³te̱n³su² yxau²xai³lya³ki̱³tã³la². Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² hi²sen³su² Je³su² Kris²tu³jah¹la² yxo²ĩ²ti³hit1tẽ³ti³ai¹ti²tu³wa². Nxe³sxã³ Sũ̱³na² wa³ka³li³lo³tẽ³lha²kxai³ sa²yxo²wet1sxã³ yxau²xai³ki̱³tã³la². Je³su² Kris²tu³jah¹la² ĩ³hxi²ka¹tẽ³lha²kxai³ Sũ̱³na² ĩ³ka³li³ki̱³ju³ta² o²la³kxi²nũ¹sxã³ yxau²xai³ki̱³tã³la². \v 6 Jã¹nxe³jau³su², Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹la³kxi²nẽ³te³nah¹lxi¹: \q1 — Ne³ka²ki²sah¹lxi³hẽ¹li¹. Txai²na¹xai²na² Sũ̱³na² Si³yxau³tãu³su² na¹te³na¹xai²na², hxi²kan¹ta² si³yxau³tãu³lot3ta¹jah¹la² Si³ãu²thĩ³na² ũh³wxe³nũ¹hai¹na¹wi¹. Jah¹la² tah³lxi³hũ̱³jah¹lo²su² na³li¹. Na¹ka³tu̱³, sxi²ha² a²wa³kxẽn³yah³la² tah³lxa³ka³ta² yxo²ka³kan³ka³txa² wi¹khai¹nxe³ka³ta² a³lxi²khai¹nxe³ka³txa² wã²nxa³kxa² so¹sxã³, sxi²ha² ũh³wxe³jut3sũ̱³nxe², kxa²yã¹nxe³sxã³ Hxi²kan¹ta² Si³yxau³tãu³lo³ta¹jah¹la² ũh³wxe³nũ¹hai¹na¹i¹. Nxe³ha²kxai³, hxi²kan¹khai¹xain¹na³li¹. Nxe³kxai²nãn²tu̱³, a²nũ²a² ĩ²li³te²an²tu̱³ hxi²kan¹ta² si³yxau³tãu³lo³ta¹jah¹la² yxo²ĩ²kxai²nãn²tu̱³, te²a² so¹lxi³ ĩ³yxaih¹xa³lho³li¹. \m Ta¹hxai²hẽ¹la². \v 7 Nxe³ha²kxai³, tah³lxa³kat3sũ̱³jah¹lai²na² Je³su²jah³la² yxo²ĩ²yah³lxi¹lxa². Yah³lxi¹nha²kxai³, a³lxi²khaix1yah³lxi¹lxa². Yxãn¹ta¹, a²nũ²a² Je³su²jah³la² sa²yxo²ã³kxai²nãn²tu̱³, a²nxe³te² ha³lo²a², Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² yau³xã̱³xa² ũ³wha²li¹la³kxi²nẽ³lhxã³ ĩ³tih³nxe³nẽ³te³nah¹lxi¹: \q1 — Tah³lxa³ka³tai²na², a²kxã³nxa² a²nũ²a² sxi²ha² txon³tũ̱³ka̱³txa² ĩ³yen²sxã³ ã³yxu¹kxã³ain¹na²hẽ³li¹. Nxe³ta¹, kwẽn¹tai²na² hxi²kan¹khai¹nxe³ta³ka³tai²la¹wi¹. \m Ta¹hxai²hẽ¹la². Jã¹nxe³jau³xau³hxai²tẽx1 jã¹nxe³jau³lxi³, Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu² Je³su²jah³la² ĩ³yen²sxã³ sa²yxo²ã³ain¹ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wa². Yxãn¹ta¹, a²hĩ¹nai²na² Je³su²jah³la² ã³sen³sai¹khai¹nxe³sxã³ hxi²kan¹khai¹nxe³ye²yhain¹na³la². \v 8 Jã¹nxe³sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² Yau³xã̱³xa² ũ³wha²li¹la³kxi²nẽ³te³nah¹lxi¹: \q1 — A²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²ã³kxai²nãn²tu̱³, ko̱³nxe³ju³ta³lo̱t3sxã³ yxau³tu¹wi¹. Tah³lxa³ka³ta² sa²tã³yxo²thu²kã¹sxã³ a³hi²sxã³ hxi²kan¹txi³ ĩ³sa²yxau³xi²sxã³ we²nxi²nxa³jut3sũ̱³nxe², ko̱³nxe³ju³ta³lo̱t3sxã³ yxau³tu¹wi¹. \m Ta¹hxai²hẽ¹la². A²nxe³te²su² te²a², Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²ã³ai¹nha²kxai³, ko̱³nxe³ju³ta³lo̱t3sxã³ yxau³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Ju¹ta² wain³na³na¹. Txa²wãn³txa² sa²yxo²ã³sai¹nha²kxai³lã¹. Txa²wã¹sũ̱³na² a²ẽ¹nãn¹jau³su² ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 9 Yxãn¹ta¹, wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wã²nxa³ka² so¹nx2ti³tũ̱³ka̱³txi³syah¹lxi¹nha²kxai³, Txa²wã¹sũ̱³na² nũ̱³ka̱³txi³khai³syah¹lxi¹nha²kxai³, nxe³yah³lxi¹lxa². Te²yã¹nxũn³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ã³tĩ³sxã³ a²ten³jau³su² kãi³yah³lxi¹nha²kxai³ ĩ³sa²nẽn¹kxi²yah³lxi¹nha²kxai³ nxe³yah³lxi¹lxa², wi¹lhin¹khai¹nxe³tũ̱³ka̱³txi³syah¹lxi¹nha²kxai³, nxe³yah³lxi³te²si¹lxa². A²ha² kxã³nxa² ka³nxah³ti³hũ̱³tãu³a¹ yxau²ho³hah³lxi³ta¹hi¹nhẽ¹la². Nxe³sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²ã³sxã³ yxau²ho³hah³lxi³ta¹hi¹nhẽ¹la². Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² wxi²kin³ti³ton³txi³ ĩ³kaix1so¹nx2ti³ta¹hẽ¹la². Ĩ³kaix1so¹nx2ti³ka³tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²wet1si¹nxa²lxi³ha²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² wxi²kin³ti³ton³te² ha³lo²a², ha²te¹te²hũ̱³te² ha³lo²a² ũh³wxe³nxa²lxi³ta¹hẽ¹la². Nxe³yah³lxin¹ju³ta², Txa²wã¹sũ̱³na² kãin² ĩ³sa²nẽn¹kxi²si¹nx2ti³jau³nũ³su² ĩ³kaix1so¹nx2ti³ta¹hẽ¹la². \v 10 A²ha² kxã³nxa² Txa²wã¹sũ̱³na² nũ̱³ka̱³txi³syah¹lxi³ta¹hxan³nhẽ¹la². Jã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe², a²ha² kxã³nxa² Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³nx2ti³ju³ta² ko̱³nyhah¹lxi³ta¹hxã³nhẽ¹la². Yxãn¹ta¹, a²hĩ¹nai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wi¹lhin¹sxã³ thãi³ti³la² sa²hau³ko³nx2ti³ju³ta² ko̱³nyhah¹lxi¹lxa². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² wa³ka³li³yu³ta³lot3sxã³ yxau²xai³ki̱³jau³su². \p \v 11 Nxe³jah³lxi³sa²lxa². A³lxi¹nx2ta¹nha²wa². Nxe³nx2ta¹kxe³su², txa²yxo²ka³nãu³ai²na² whãi²na¹ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wa². Wxa²ha³lo²khai³xa² Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²ai²la¹wa². Oh³nãu³u¹tai²nãn¹te² ha³lo²ai²la¹wa². Nxe³ha²kxai³, a²hĩ¹nai²na² yuh³xai²nãn¹ko³xai²na² yxau³yah³lxi¹nhĩ¹nai²na²: \p — Txa²ha³lo²sxa³xã¹. Kan²txi³ yxau³nũ̱³nxa³lho³na¹. Yah³lxin¹jau³su² yxau³je¹txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, wxa²sĩ̱³nai²na² yuh³xai²nãn¹te² sĩ̱³nai²na², ko̱³nxe³ti³ yxo²kwa̱in³nxa²lxi³si¹jau³nũ³su² sa²yxo²wet1sxã³ yxau²xai³yah³lxi³txa³hẽ¹la². A²nxe³te²a² ko̱³nxe³ti³ yxo²kwa̱in³nxa²lxi³si¹jau³nũ³ai²na² a²ta³a² sa²so¹sxã³ wxa²wi¹nx2ti³tãu³a¹ ã³nhe¹ki¹nx2ti³na³la². \v 12 Nxe³ha²kxai³, a²nũ²a² Ju³te²a² nũ̱³ka̱³txi³sxa³tũ̱³ka̱³txai²na² yxau³yain¹yah³lxin¹tũ̱³ka̱³txai²na², hai³txi³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²we¹tũ̱³ka̱³txi³sai¹nxa³wa². Nxe³ha²kxai³, wi¹kãi³je²txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ko̱³nxe³te²la³ ĩ³yĩ¹li¹nx2tain¹kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³, wxa²wi¹kãi³ye²yah³lxin¹ju³ta² ĩ²so¹nx2tain¹tu¹wa². Nxe³nx2tain¹kxai²nãn²tu̱³: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wxi²kin³ti³ton³na³li¹. A²sũ̱³nãin²txi³ wi¹lhi¹ni², a²sa³wi³ha³lxain²txi³ wi¹lhi¹ni², ain¹na³li¹. Nxe³nx2tain¹tu¹wa². Txa²wã¹sũ̱³na² ã³wa̱³la² ĩ³xi²tãu³a¹ nxe³nx2tain¹tu¹wa². \p \v 13 Wxãi²na², Je³su²jah³la² a²wẽ³ha³lxi³syah¹lxi¹lxa². Yah³lxi¹nha²kxai³, a²nũ²a² hxi²kan¹ta² yxo²ha³kxa¹ a²yu³hẽ³na² yxau³jah³lxi³sxã³ sa²yxo²we¹jah¹lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, yuh³xai²nãn¹te²a² hxi²kan¹ta² si³yxau³kax3khai³su² tãu³a¹, a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ãn³sen³sai¹nẽ³jah¹lo²su² tãu³a¹ txã² sa²yxo²we¹txain¹yah³lxi³hẽ¹la². \v 14 Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ã³sa²ki³la³xi²sxã³ hxi²kan¹tũ̱³ka̱³txan²tu̱³, a²si³yxau³ka³khai³su² tãu³su² tãu³a¹ hxi²kan¹txi³lot3sxã³ ĩ³kwa³na³tũ̱³ka̱³txi³su² hĩ̱³nx2na³la². A²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³te²a² khãuh³lxa³ti³hi¹ti², a²nũ²a² wain³txi³kãi³te²a² ĩ³sa²nẽn¹kxi², nxe³te³lhxã³ hxi²kan¹txi³lon³te²ju²hẽ³la². Nxe³ha²kxai³, ã³sa²ki³la³xi²tũ̱³ka̱³txain²ti³ yxo²ha³kxa¹ sa²yxo²we¹tain¹yah³lxi³nũ³nhẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² a²ẽ¹nãn¹jau³su² ĩ³hau³ko³tũh¹sxã³ kãi³yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxa². \v 15 Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, wi¹kãi³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, a²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²ã³ain¹tũ̱³ka̱³txa²: \p — Ko̱³nxe³ti³hit1sxã³ ĩ³ye³kxi²na¹tũ¹xã¹. Nxe³kxi¹nx2ti³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³, wxa²wain³txi³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ĩ²so¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³, hãi¹nxe² ã³ka³nah²nxe³sxã³ yxau³ya³nx2ti³hĩ̱³nx2na³la². \v 16 Jã¹nxa¹jau³su², wa²su¹wa²sun¹sxã³ yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹ta¹, ĩ³yon²ta³kxi²nha²sxã³: \p — Je³su²jah³la² ha³lo²a² yxo²ha³kxa¹ wxa²wa²sut1sa²na³na¹. Sa³ha²kxai³, ko̱³nxe³ti³ kãi³a¹kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³ wi¹lhĩ̱³nx2na³na¹. Nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹la². Wxãi²na² Txa²wã¹sũ̱³na² wa³ka³li³yu³ta³lot3sxã³ yxau³yah³lxi¹lxa². Yah³lxi¹nha²kxai³, Txa²wã¹sũ̱³na² so¹lxi³ sa²yxo²wet1sxã³ yxau³jah³lxi³hẽ¹la². \v 17 Jã¹nxe³jut3su², a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ wi¹lhin¹sxã³ ĩ²nha¹jah³lxi³hẽ¹la². Jã¹nxe³sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² wẽ³ha³lxa² yxo²ha³kxa¹ a³lxi²waun¹yhu¹i², Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a¹ ĩ³ye³kxi²nha²sxã³ ĩ³yo²nha², yuh³xai²nãn¹te² a²hxi²kan¹ta² si³yxau³ka̱³khai³su² jah¹la² ĩ³sa²nẽn¹kxi², nxe³jah³lxi³hẽ¹la². \s1 Khãuh³lxa³ti³ti³hit1txa²lxi³ju³ta² ĩ³yau¹ũ³jau³su² \p \v 18 A²nũ²a² ã̱³xa² a²wa³kxẽn³yu³ta³lot3sxã³ yxau³yah³lxin¹te² ĩ̱³nxa² nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Wxa²wa³kxẽ³yah³la² sa²yxo²we¹ti², ĩ³sa²nẽn¹kxi², nxe³jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹ka³tu̱³, wi¹lhin¹te²a² a²wa³kxẽn³yah³lain²txi³ sa²yxo²we¹ti², a̱n³txi³thin¹te²a² a²wa³kxẽn³yah³lain²txi³ sa²yxo²we¹ti² nxe³jah³lxi³hẽ¹la². \v 19 Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, wain³txi³ kãi³yah³lxin¹kxa² yo³lha³, wxa²wa³kxẽ³yah³la² kwa²to³toh³lxi² ĩ³a̱n³ta³kxi¹nx2ti³sxã³ khãuh³lxa³ti³hi¹txa²lxi³kxai²nãn²tu̱³, ya³nãn³ta³ki²la²sxã³ yxau³je¹txain¹yah³lxi³hẽ¹la². \p — Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ĩ²a¹xã¹. Yah³lxin¹jau³su², ya³nãn³ta³ki²la²sxã³ yxau³je¹jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³sa²nẽn¹kxi¹nx2ti³tu¹wa². \v 20 Yxãn¹ta¹, ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, nxe³yah³lxin¹kxa² yo³su² wxa²wa³kxẽ³yah³la² khãuh³lxa³ti³hi¹txa²lxi³kxai²nãn²tu̱³, hãi¹nxe³sxã³ wain³txi³ ũ³yho³hi¹nx2ti³hĩ̱³nx2na³la². Nxe³nx2ti³sxã³ khãuh³lxa³txi³yah³lxin¹ju³tai²na² ya³nãn³ta³ki²la²sxã³ yxau³yah³lxin¹kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³, hai³txi³ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³sa²nẽn¹kxi¹nx2ti³xa³lho³la². Yxãn¹ta¹, wain³txi³ kãi³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, nxe³yah³lxin¹kxa² yo³su², a²nũ²a² ku̱³lhxa³thin¹te²a² khãuh³lxa³ti³hi¹txa²lxi³kxai²nãn²tu̱³, hãi¹nxe³sxã³ ya³nãn³ta³ki²la²sxã³ yxau³je¹jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² kãin² ĩ³sa²nẽn¹kxi¹nx2ti³tu¹wa². \v 21 Jã¹nxe³yah³lxin¹si¹jau³nũ³su², Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³kaix1so¹nx2ti³te²ju²hẽ³la². Nxe³sa³ku¹, Je³su²jah³la² khãuh³lxa³txi³ki¹nx2ti³ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹sxã³: \p — Txa²si³yo³na², txa²sa³wi³ha³lxa² ain³kxi²so¹ki²sa²sxã³ khãuh³lxa³ti³nha²sxã³ yxau²xai³la¹kxa² yã¹nxain¹tai²lã¹. Nxe³kxi¹nx2ti³jau³su², Je³su²jah³la² khãuh³lxa³txi³nha¹nxa²lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 22 A²nxe³jah¹la² ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³ta² yũ²nxa³ha²kxai³, ki³han³jau³xa² ĩ³ye³ti³he¹nx2nxa³ha²kxai³, ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³ khãuh³lxa³ti³hit1tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 23 A²nũ²a² ku̱³lhxa³thin¹te²a² ko̱³nxe³ti³hit1sxã³ ĩ³ye³kxain¹kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³, hai³txi³ a²yoh³la³ ko̱³nxe³ti³hit1sxã³ ĩ³wa²lũ³xi²ti³he¹nx2nxa³ha²kxai³, jã¹nxe³sxã³, a²nũ²a² khãuh³lxa³ti³hi¹tain¹kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³, hai³txi³ ĩ³wa³lxĩ³nha²sxã³ ĩ³ye³kxi²te³lhxã³ ti³he¹nxai¹nxa³ha²kxai³, Je³su²jah³la² ta¹hxai²hẽ¹la². Hãi¹nxe³sxã³: \p — Txa²wĩ³na² yxo²ĩ²a¹xã¹. Jah¹la² wain³txi³ wã²nxũ̱h¹ ĩ²ũh¹ki²sa³tũ¹xã¹. Nain¹jau³su² ta¹hxai²hẽ¹la². \v 24 Wã²nxũ̱h¹ Je³su²jah³la² so¹lxi³ hi³sa³ka³txa² ya³lu²kxi²nẽ³ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹ko̱³nxe³ti³ kãi³ki̱³ju³ta² a²wah³yu³ta² ũ³yho³hi²te³lhxã³ jah¹la²nũ²a² ya³lu²kxi²nẽ³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³, ko̱³nxe³ti³ kãi³sxã³ yxau²xai³ki̱³ju³ta² ã³na¹hxa³ki̱³sa²kxai³ Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² sa²yxo²wet1sxã³ kãi³sxã³ yxau²xai³ki̱³sa²kxai³ nxe³si¹nhẽ³jau³su² Je³su²jah³la² ya³lu²kxi²nẽ³ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³sxã³, Je³su²jah³la² ĩ³ta³lo³wait1sxã³ khãuh³lxa³tain¹ju³ta²kxai³, wxa²ĩ³lxi³thin¹yah³lxan³ju³ta² ha³kxa¹ ĩ³we²ti²ti³hi¹txa²lxi³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 25 Wxãi²na², a²ha² kxã³nxa² ka³yxuh³xa² o³ve²a² a²wa³kxẽn³yah³la² ka³lun²ki²jut3sũ̱³nxe², Txa²wã¹sũ̱³na² u̱² ha³na³ka³lxi³ yxau²xai³yah³lxi³ta¹hxai¹nhẽ¹la². Yxãn¹ta¹, a²hĩ¹nai²na² ã³wa̱³li² ĩ³xi²sxã³, wxa²wa³kxẽ³yah³la² wi¹wi¹nxe² wxa²hau³ko³txa²lxi³jah¹la² a²hxi²ka³nãu³a¹, yxau³yah³lxi¹lxa². \c 3 \s1 In³txa² txu¹ha² tẽ³nyhu¹te²a² yxau²xai³nyhu¹kxi³ju³ta² \p \v 1-2 Jã¹nxe³sxã³ a²hĩ¹nai²na² txu¹ha² in³txa² tẽ³yah³lxin¹ta¹ka³lxu³nãu³ ĩ³nxa² so¹lxi³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹xa². Wxa²wẽ³sãi¹ah³la²nãu³xai²na² sa²yxo²we¹jah³lxi³hẽ¹na². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, wxa²wẽ³sãi¹ah³la² Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²ai¹nxa³te²su² kxai²nãn²tu̱³, Sũ̱³na² ãn³si³tẽ³si¹hain¹yah³lxin¹jau³su² ĩ³ye³ye³kain¹yah³lxi³txa³hẽ¹na². Hãi¹nxe³sxã³ sa²yxo²we¹ti², wi¹kãi³i², nxe³je¹txain¹yah³lxi³hẽ¹na². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, wxa²wẽ³sãi¹ah³lai²na² ĩ²so¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³, sa²wa³ti̱³nha²sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txa² yxo²ĩ²yah³lxin¹kxa² yã¹yxe¹nx2ti³tũ¹xa². Jã¹nxe³ya³nx2ti³te³lhxã³ ya³nx2ta¹xa². Ain¹sxã³ wxa²wẽ³sãi¹ah³la² a²ẽ¹nãn¹jau³su² te³nah¹lxi¹: \p — Txa²sxe³xa³ka³lxai²na², hai³txi³ Je³su²jah³la² sa²yxo²wet1si¹sa²jau³su² ĩ³ye³kxi²sa²hxai²nxa³hẽ³na¹. Sa²nxa³kxa²ha³ta̱³nxãn²txi³, Je³su²jah³la² sa²yxo²we¹ti³ten³sa³nha¹. Nxe³sa³ku¹. Txa²sxe³xa³ka³lxai²na² wi¹lhi¹ni², yxo²ĩ²nha², Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²o²nha²sxã³ yxau²xai³li², nx2na³na¹. Ta¹ka³lxai²na² A²sũ̱³na² wi¹lhin¹khai¹nxe³jah¹lo²su² yũ³hĩ̱³nx2na³na¹. Na¹ha²kxai³, sa²yxo²we¹ti³ten³sa²nũ³nha¹. Wxa²wẽ³sãi¹ah³la² nxe³yu³nx2ti³hĩ̱³nx2na³na². \v 3 Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³: \p — Wã²la² a³lxi²khai¹nxe³ka³lo³a² ũ³whi²kxi²nha², kãi³lxa² a³lxi²khai¹nxe³ti³nha² ou²ra³ka² we¹kxa² ũ³yhe²ta³kũ¹nha², ũ³hxi²kũ¹nha², txa²ne³kĩ̱³sa² wi¹khai¹nxe³nha², na¹tũ¹xã¹. Na¹ha²kxai³ wi¹khai¹nxe³sa³tũ¹xã¹. Nxe³nyhah¹lxi³txa³hẽ¹na². A²nxe³te²a² a²txai²na¹ a³lxi²khai¹nxe³ye²te²a² yuh³xai²nãn¹te² yen³kxai²la¹xa². Kã̱u³sxã³ hxan³kxi¹nx2ti³hĩ̱³nx2nxa³xa². \v 4 Yxãn¹ta¹ Txa²wã¹sũ̱³na² a̱u³txi³ wxa²ẽ¹nãu³a¹ whãi²na¹ tah²lxi³ we¹txa²lxi³kxai²nãn²tu̱³, wi¹khai¹nxe³sxã³ ĩ³yxai¹hxa³sxã³ thã̱i³ti³la² nxe³yah³lxi³hĩ̱³nxã¹nxa². A²nxe³te² wi¹lyah³lxin¹ju³ta³nũ³ai²na² hxan³kxi¹nx2ti³xah³lo³na². \p — Nxe³ju³ta² so¹lxi³ a³lxi²khaix1na¹ju³tai²lxã²na³na¹. Txa²wã¹sũ̱³na² nxe³hĩ̱³nx2na³na². \v 5 Jã¹nxe³ju³ta², a²ha² kxã³nãu³u¹tai²na² txu¹ti³nãu³xu¹tai²na² wi¹lhin¹ta¹ka³lxu²nãu³xu¹tai²na², Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ĩ²i²: \p — Txa²sũ̱³nãi³. A̱u³txi³ txa²ẽ¹nãu³a¹ whãi²na¹ tah²lxi³ wet1sẽ¹li¹. Ĩ³wi¹lha³tai²li¹. Ain¹jau³su², a²wẽ³sãi¹yah³la² sa²yxo²we¹tain¹ta¹hxai²hẽ¹na². \v 6 Jã¹nxe³sxã³ Sa²ra³ka³lxi³nu¹tai²na² sa²kxai³lu², a²wẽ³sãi¹yah³la² A³bra³ãu²ah³lo²nu¹tai²na² wãn³txa² sa²yxo²we¹tain¹ta¹hxai²hẽ¹na². \p — Txa²hxi²kan¹jah¹lãi³. Nxe² ĩ³hen³txain¹ta¹hxai²hẽ¹na². Jã¹nxe³jah³lxi³hẽ¹na². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³: \p — Ta¹ka³lxu¹jã¹nxe² wain³txi³kãi³a¹tũ¹xã¹. Ha³lo²a² ĩ²li³ju³ta² yuh³lxin²nxa³lho³na¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, Sa²ra³ka³lxi³nu¹tai²na² a²ka³ne³lhũ̱³yah³lxi³hĩ̱³nxã̱¹nxa². \p \v 7 Te²yã¹nxe³te²hũ̱³te²lxi³, a²wẽ³sãi¹yah³lo²nãu³ ĩ³nxai²na² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wa². Wxa²sxe³xa³ka³lxa² tẽ³yah³lxin¹ta¹ka³lxa² kũ³we²ki²la² nũ̱³kxũn³yai¹nxa³ju³ta² a³la³kxi²sxã³ yxau³je¹jah³lxi³hẽ¹la². Wxãi²na² in³txi³ ĩ³nxai²na² so¹lxi³ ã³sen³sai¹sxã³ nũ̱³kxũn³yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxa². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ĩ³yxo²o²lhxã³ wxa²sxe³xa³ka³lxa² ã³nhxi²nũ¹nũ³jah³lxi³hẽ¹la². Txa²wã¹sũ̱³na² kãin² thã̱i³ti³la² a³lxi²nẽ³lhxã³, ka³te̱³na² wi¹tãu³a¹ ũ³yhen³kxi²nẽ³na³la². Wxãi²na² a²wẽ³sãi¹yah³lo² ĩ³nxãin²txi³ ũ³yhen³kxi¹nx2ti³ha²kxai³, wxa²sxe³xa³ka³lxain²txi³ ũ³yhen³kxi²ha²kxai³, nxe³nx2ti³hĩ̱³nx2na³la². Nxe³nx2ti³ha²kxai³, a³la³kxi²yain¹yah³lxin¹jau³su², wxa²sxe³xa³ka³lxa² a³lxin¹sxã³ yxau³je¹jah³lxi³hẽ¹la². Yah²lxan³kxai²lẽ¹. Wãn³txa² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²yah³lxin¹jau³su² hai³txi³ ain³kxi¹nx2ti³hĩ̱³nx2nxa³wa². Jã¹nxe³yah³lxin¹kxa²ya̱n³ti³su² ye¹nx2ta¹wa². \s1 Wi¹kãi³ki̱³kxa²yo³su² khãuh³lxa³ti³hit1tẽ³jau³su² \p \v 8 Hãi¹nxe³kxe³hũ̱³nxe², wxa²yu³ta² yxo²ha³kxa¹, Txa²wã¹sũ̱³na² wẽ³ha³lxi³syah¹lxi¹lxa². Nxe³ha²kxai³, a²wã³tã̱³nãu³xa² a³lxi²waun¹nha¹jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lĩ³we¹nha²yhu¹i², ĩ³ãin²ta³kxi²nha²yhu¹i², ĩ³yan³ta³ki²nha²yhu¹i² ĩ³sa²nẽn¹kxi²nha²yhu¹i² nxe³sxã³ wi¹lĩ³we¹nha¹jah³lxi³hẽ¹la². \v 9 Jã¹nxe³sxã³, a²nũ²a² ã̱³xa² ko̱³nxe³ti³ kãi³ũh¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³, hai³txi³ a²yoh³la³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ũ¹xah¹lxi³txa³hẽ¹la². Te²yã¹nxe³sxã³, ko̱³nxe³ti³hit1sxã³ ĩ³ye³kxi¹nx2ti³kxai²nãn²tu̱³, hai³txi³ a²yoh³la³ ko̱³nxe³ti³hit1sxã³ ĩ³ye³kxain¹yah³lxi³txa³hẽ¹la². Hãi¹nxe³sxã³, ha³lo²a² wi¹ju³ta² so¹lxi³ kãi³ũ¹hi², ĩ³ye³kxi², nxe³sxã³, ũ³yho³hi¹txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Jã¹nxe³nx2ti³si¹jau³su², Txa²wã¹sũ̱³na² ha³lo²a² wi¹ju³ta² so¹lxi³ ha³lo²lot3si¹nx2ti³jau³su², wã²nxa³kxa² so¹nx2ti³ta¹hxai²hẽ¹la². \v 10 Kxã³nãu³u¹tai²na², Txa²wã¹sũ̱³na² ha³te̱h³nxã³nxãn¹jau³su² te³nah¹lxi¹: \q1 — Ka³te̱³na² wi¹tãu³a¹ ka³lih³tãu³a¹ ten³sa³nhã¹. Ha³lo²a² wi¹ju³ta² so¹lxi³ ĩ²ti³ten³sa³nhã¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ha²ya̱³kxa²ti³sxã³ wxa²yxo²a² ko̱³nxe³ti³ ĩ³ye³i², ta²ko¹ta²kon¹txi³ ĩ³ye³i², nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. \q1 \v 11 Jã¹nxe³sxã³, a²ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta² ã³ta³lo³ta³wxe³sxã³ ã³na¹i², wain³txi³ kãi³ju³ta² so¹lxi³ kãi³i², nxe³jah³lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³: “ónhãu²no³nha²yhu¹ki̱³ju³ta² ten³khaix1sa³nhã¹.” Nxe³nha¹jah³lxi³hẽ¹li¹. \q1 \v 12 Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a¹ a²ẽ¹nãn¹jau³xa²sa¹: “Txa²ye³nai²na², a²nũ²a² wain³te²a² wi¹lĩ²i², txa²ne³nxẽ³nai²na² a²nũ²a² wain³te²a² ĩ³ye³kxi²sa²jau³xa² wi¹lain³ki², na¹xã¹. Yxãn¹ta¹, a²nũ²a² ko̱³nxe³ti³ kãi³te²su² te²lẽ¹ en²khaix1jah¹lo²sa¹xã¹.” \m Txa²wã¹sũ̱³na² ha³te̱h³nxã³nxãn¹jau³su² nxe³ ta¹hxai²hẽ¹li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 13 Nxe³ha²kxai³: \p — Sa²wai³wait3sxã³ wain³txi³ kãi³a¹tũ¹xã¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, hxi²kan¹txi³, a²nũ²a² ã̱³xa² khãuh³lxa³ti³hi¹txa²lxi³sxã³ hxa³txa²lxi³hĩ̱³nx2nxa³wa². \v 14 Yxãn¹ta¹: \p — Wi¹kãi³to³ha¹xã¹. Na¹kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³, khãuh³lxa³ti³hit1sa²na³na¹, a²nũ²ai²na²sã¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² ka³lih³ti³hit1nx2ti³tu¹wa². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³: \p — Ka³li³sa³nhã¹. Txa²wã¹sũ̱³na² ka³lih³ti³hit1sa³ha²kxai³, a²nũ²a² kuh³lxa³thin¹te²a² yuh³lxin²nxa³i², hxi²waun³ta³kxin²nxa³i², nxe³jah¹lo²sa¹xã¹. Nxe³jah³lxi³hẽ¹la². \v 15 Hãi¹nxe³sxã³: \p — Txa²wã¹hxi²kan¹ta² Si³yxau³jah¹la² Je³su² Kris²tu³jah¹la² kãin²khai¹nxe², wi¹lhin¹khai¹nxe², nxe³jah¹lai²la¹xã¹. Jah¹la² so¹lxi³ yxo²o²nha²sxã³ yxau²xai³yai¹na¹tũ¹xã¹. Nxe³jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, a²nũ²a² ĩ²li³te²a² ĩ³wã̱³txi³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ Je³su²jah³la² sa²yxo²we¹jah³lxin¹ji¹wi¹? Nxe³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³, Je³su²jah³lai²na² sa²yxo²we¹jah³lxin¹ju³ta² a²nũ²ai²na² ĩ³yau¹ũ³nha¹je¹txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Nxe³sxã³ win¹ta²te²lxi³ yxo²ĩ²nha²sxã³, a³la³kxi²yxau³sxã³, ĩ³yau¹ũ³nha¹je¹txain¹yah³lxi³hẽ¹la². \v 16 Yxãn¹ta¹, wxa²ẽ¹nãu³a¹ a̱u³txi³ wi¹lĩ³ye³ki²nha²sxã³ wxa²ha³lo²a² ĩ³yau¹ũ³nha²je¹txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, a²nũ²ai²na² ko̱³nxe³ti³hit1sxã³ ĩ³yĩ¹li¹nx2ti³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³, a²ẽ¹nãu³a¹ a̱u³txi³ ĩ³ãu²lxi²to³nha²hĩ̱³nx2na³la². \p — A²ya³la³tu̱³, jah¹la² Je³su² Kris²tu³jah¹lai²na² wãn³txa² sa²yxo²wet1sxã³ wi¹kãi³jah¹lo²su² na³na¹. Nxe³kxi¹nx2ti³hĩ̱³nx2na³la². \v 17 Jã¹nxa¹jau³su², wain³txi³ kãi³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³: \p — Wain³txi³ kãi³to³hxai²na¹hẽ³na¹. Na¹ta¹, a²nũ²a² khãuh³lxa³ti³hit1sxã³ ũ³yho³hi²sa²na³na¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ju¹ta² wi¹lhĩ̱³nx2na³la², Txa²wã¹sũ̱³na² ten³jau³xa² yã¹nxe³jau³lxi³ khãuh³lxa³txi³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³ta². Yxãn¹ta¹, ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ju¹ta² wi¹lhĩ̱³nx2nxa³wa², a²nũ²a² khãuh³lxa³ti³hit1sxã³ ũ³yho³hi¹nx2ti³ta̱³nxa², ũ³yho³hi¹nx2ti³xa³ta̱³nxa² nxe³kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³nũ¹. \v 18 Jã¹nxe³sxã³, Je³su² Kris²tu³jah¹la² wain³khai¹nxe³jah¹la² ya³lu²kxi²nẽ³ta¹hxai²hẽ¹la². Txa²wã¹ki̱³na¹xai²na² ko̱³nxe³ti³ kãi³te²ki̱³na¹xai²na² wxa²wa²sut1hxa³tẽ³te³lhxã³ ya³lu²kxi²nẽ³ta¹hxai²hẽ¹la². \q1 — A²nũ²a² yxo²ha³kxa¹, Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a¹ ã³ya̱³lxih²xi²yhu¹tai²lã¹. \m Nxe³kxi²nẽ³jau³su², Je³su²jah³la² ya³lu²kxi²nẽ³ta¹hxai²hẽ¹la². Jah¹la², txa²wã¹sĩ̱³na² wen¹sxã³ yxau³nũ²la² ya³lu²ta¹hxai²hẽ¹la². Yxãn¹ta¹, Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² nũ̱³kxũn³txi³ ka³te̱n³ti³hit1sxã³ ĩ³sa²yxau³xi²ti³hi¹ta¹hxai²hẽ¹la2. Nxe³ju³tan¹te²kxa³ya̱n³tu̱³ta¹ te²yã¹nxe³sxã³ ya³lu²kxi²nẽ³ju³ta³nũ³a2 yũ²nxa³lho³la2. \v 19 Nxe³sxã³, Je³su²jah³lo²su² jah¹lai²na2 Txa2wã¹sũ̱³na2 Yãu³ka³jxah¹lai²na2 ã³nũ²nxi²sxã³, a2nũ²a2 ya³lu²te²a2 yãu³ka³txi³nãu³xa2 he¹ain¹ta³ko³nãu³a¹ ãn³tĩ̱³xain¹sxã³, Txa2wã¹sũ̱³na2 wãn³txa2 ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la2. \v 20 Nxe³ju³ta2, yãn³tai²na2 No³e²ah³lo²nu¹tai²na2 a2ka³te̱³nhĩ¹nu¹tai²na2, a2yuh³xai²nãn¹tũ̱³ka̱³txu¹tai²na2 yxo²ha³kxa¹, Txa2wã¹sũ̱³na2 sa2yxo²ã³sa2tẽ³sxã³ yxau³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la2. Nxe³ha2kxai³, Txa2wã¹sũ̱³na2 hxi²ki³kxai³lu² wẽ³ha2yau³xa2 ha³nxeh³lxi³jau³xa2 kãin² sa2yxu¹na³ũ¹hain¹sxã³ ĩ³lon³txa2 hxa³nain¹ta¹hxai²hẽ¹la2. A²nxe³te²u¹tai²na2 a2ya³lu²te² yãu³ka³txi³nãu³xa², a²hĩ¹nai²na² Je³su²jah³la² ĩ³tih³nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Yãn³tai²na² No³e²ah³lo²nu¹tai²na² na³vi²o²tẽ³na² ar²ka³tẽ³na² wet1sa²tẽ³i², hau³hau³kon³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² win¹ta²te²lxi³ wah³nxe²sa²tẽ³i²: \p — Ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³tai²na² ã³na¹ain¹sxã³, ka²no¹a² ka³lo³ai²na² ã³wih¹tai²lã¹. Ain¹ta¹, kxãn³su² ain¹ta¹, a²nũ²a² nũ̱³ka̱³txu¹tai²na² hãi¹nxe³sxã³ sa²yxo²ã³sa²tẽ³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³, ya²lu¹ta³lxi²hxa³tain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Hãi¹nxe³sxã³, ha¹li¹, ha¹li¹, ha¹li¹, ha¹lin¹tũ̱³ka̱³txa² so¹lxi³, wã³kon³sxã³ ĩ̱³yau³xa² ne³ka³nah²nãu³u¹tai²na² ka²no¹ai²na² yxau³sxã³ ka³te̱n³ta³ yxau³ain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \v 21 A²nxe³te²u¹tai²na² ĩ̱³yau³xu¹tai²na² ũ³hũ̱¹ki²sa²sai¹nẽ³jau³hũ̱³jau³xai²la¹wa². A²nxe³jau³xai²na² a²hĩ¹nai²na² ũ³hũ̱¹ki²sa²sai¹nẽ³kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² ã³wa²su¹tẽ³tu¹wa². \p — Nũ̱³kxũn³txi³ sa²hxan³kxi²ti³sẽ¹li¹. Nxe³nẽ³kxai²nãn²tu̱³, hai³txi³ txa²wã¹nũ²ai²nãn¹te²a² a²nã̱³txai²na² so¹lxi³ kwa² wxa²hi̱³la³ki²nẽ³jau³nũ³su² e³kxin²nxa³wa². Yxãn¹ta¹, a̱u³txi³ txa²wã¹ẽ¹nãu³a¹ whãi²na¹ ko̱³nxe³ti³ e³ki̱³ju³txai²na² ã³nhan³ka²ti²sa²sai¹nẽ³jau³nũ³su² e³kxi²na¹wa². Nxe³ju³ta², Txa²wã¹sũ̱³na² e³ki²ki̱³te³nah¹lxi¹: \p — Txa²sũ̱³nãi³. Nxe³ti¹. Txa²a̱u³txi³ ẽ¹nãu³nũ¹ai²nãn¹jau³xai²na² Je³su²jah³la² ya³lu²tãu³a¹ nũ̱³kxũn³txi³ ka³te̱n³su² ĩ³sa²yxau³xi²ta¹hxai²hẽ¹li¹. Te²u¹jã¹nxe² sa²hau³kot3sẽ¹li¹. Nxe³ki̱³te²ju²hẽ³la². \p — Ĩ̱³yau³xa² ũ³hũ̱¹ki²sa²sai¹sa²na³na¹. Nxe³ki̱³kxai²nãn²tu̱³, nxe³ki̱³te²ju²hẽ³la². \v 22 A²nxe³jah¹lai²na² Je³su²jah³lai²na² oh³nãu³nũ¹ka³nãu³a¹ ka³la³xi²sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³jah¹la² a²wi¹tãu³a¹ a²hxi²kan¹khaix1tãu³a¹ ã³ha³ti³sai¹sxã³ ã³wxe³nũ¹yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Ain¹sxã³, a²ta³nãu³xa² oh³xai²nãn¹te²su² te²nãu³xa² ha³ta̱³nxãn²txi³ a²ta³nãu³xa² hxi²kan¹ta² si³yxau³te²su² te²nãu³xa² ha³ta̱³nxãn²txi³ a²ta³nãu³xa² nũ̱³kxũn³te²su² te²nãu³xa² ha³ta̱³nxãn²txi³ a²yxo²ha³kxa¹ whãi²na¹ Je³su²jah³lai²na² a²yu³hẽ³nãu³a¹ yxau³yain¹tũ̱³ka̱³txi³sain¹na³la². \c 4 \s1 Sũ̱³na² a²ten³jau³su² ĩ³hau³ko³tũh¹sxã³ yxau²xai³ki̱³jau³su² \p \v 1 Jã¹nxe³jut3su² Je³su² Kris²tu³jah¹lai²na² a²nũ²ai²na² khãuh³lxa³txi³nha²na²hẽ³la². Nxe³kxa²ha³ta̱³nxãn²ti³ hai³txi³ khãuh³lxa³ti³nha²ju³tai²li² en²nha²ta¹hxai²nxa³hẽ¹la². Nxe³kxa²yã¹yxah³lxin¹sxã³ khãuh³lxa³ti³nyhah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³ wi¹lhi¹nha²sxã³ khãuh³lxa³ti³nyha¹jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ko̱³nxe³ti³ kãi³yah³lxin¹ju³ta³lo³jah³lxin¹ju³ta² ã³wa²su¹khai³nxe³nx2ti³hĩ̱³nx2na³la². \v 2 Nxe³ha²kxai³, yuh³xai²nãn¹ta³ko³xai²na² yxau²xai³yah³lxi¹nhĩ¹nãn¹te²ka³ya̱³tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² a²ẽ¹nãu³a¹ ten³jau³xa² so¹lxi³ ĩ³hau³ko³tũh¹sxã³ yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹la². Hai³txi³ wxa²sĩ̱³nãu³ai²na² ko̱³nxe³thin¹yah³lxin¹jau³la³ yxau²xai³yah³lxi³txa³hẽ¹la². \v 3 A²ha² kxã³nxa², a²nũ²a² Txa²wã¹sũ̱³na² Sũ̱³ni²nxa³tũ̱³ka̱³txa² yã¹nxe³sxã³ ko̱³nxe³thin¹sxã³ yxo²kwa̱i³nain¹jau³xa² yã¹nxe³jau³lxi³ yxau²xai³lyah³lxi³to³ta¹hin¹ti³ai¹ti²tu³wa². Yah³lxin¹ju³ta²sa¹: a̱u³txi³ wxa²ẽ¹nãu³a¹ ko̱³nxe³ti³ yxo²kwa̱i³ni², ko̱³nxe³ti³ yxo²kwa̱in³yah³lxin¹jau³su² ko̱³nxe³ti³ wa³ni̱³lon³kxi²nyhu¹i² yain³jau³xa² ũn³jau³xa² ĩ³na²sxã³ wen¹sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³i², Sũ̱³na² sa²ki³lxo³nha²te²a² ĩ³sa²nẽn¹kxi²sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³i², nxe³yah³lxi³to³ta¹hin¹ti³ai¹ti²tu³wa². Yxãn¹ta¹, hĩ¹na² hãix1nã¹yah³lxi³hĩ̱³nxa¹lxa². \v 4 Nxe³ha²kxai³, Txa²wã¹sũ̱³na² Sũ̱³nxi²nxa³tũ̱³ka̱³txai²na² wxa²ha³lo²a² ã³ne³wxe³ti³hex1ye¹nx2ti³xa³wa². Nxe³te³nah¹lxi¹: \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ Je³su²jah³la² nũ̱³ka̱³txai²na² ã³na¹sain¹sĩn¹te²ta²hẽn³kũ²? Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ a²kxã³nxai³tã² kwa² ha³lo²a² ha³nxe¹lxi³txi³ ko̱³nxe³ti³ kãi³ya³sain¹to³hxai²kait3jã¹nxe³ ya³sain¹to³hxa³kũ²? Nxe³kxi¹nx2tain¹jau³su² ĩ³yxo²kwĩn¹ki¹nx2ti³sxã³ ko̱³nxe³ti³hit1sxã³ ĩ³ye³kxi¹nx2tain¹na³la². \v 5 Yxãn¹ta¹, a²nxe³tũ̱³ka̱³txai²na² a²hĩ¹nai²na² a²ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹ju³tai²na², yxan¹nãu³a¹ Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³yau¹ũ³nha²yain¹sãn²ka³tu̱³ a²wah³yu³ta² ha³lo²lo³tain¹tu¹wa². Nxe³tãu³a¹, a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ka³te̱n³su² ta̱³nxa² ya³lu²te²su² ta̱³nxa², nxe³sxã³, yuh³xai²nãn¹ta³ko³xai²na² yxau³ain¹sxã³ kãi³sa²tẽ³ain¹ju³txai²yã¹nxe³sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³su² tãu³a¹ wxa²nxũ̱¹ha̱in³nha²sxã³ ĩ³yĩ¹li²xai³ain¹tu¹wa². Ha³lo²a² nxe³nẽ³ju³ta³nũ³a² ya̱u³son³ki²nẽ³na³la². \v 6 Jã¹nxe³jau³su², Je³su²jah³la² a²nũ²a² ya³lu²te²a² yãu³ka³txa² ha³ta̱³nxãn²txi³ ã³tĩ̱³xi²sxã³, wãn³txa² wi¹jau³xa² ĩ³yau¹ũ³hain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \p — Ta³nxũ̱¹ka̱³txai²na², ha³lo²a² yuh³xai²nãn¹ta³ko³xa² yxau²ho³hai¹nhĩ¹nai³tã² ko̱³nxe³ti³ kãi³ain¹na²hẽ³na¹. Nxe³ain¹ju³ta² yo³ha² ya³lu²ain¹na²hẽ³na¹. Nxe³sxã³, yuh³xai²nãn¹tũ̱³ka̱³txa² yxo²ha³kxa¹ ko̱³nxe³ti³ kãi³i², a²yo³ha² ya³lu²ju³ta² yũ², nxe³kxa²yã¹xain¹na²hẽ³na¹. Yxãn¹ta¹, a²hĩ¹nai²na² wãn³txa² wi¹jau³xa² tũ̱¹ka̱³txai²na² ya³lu²te² yãu³ka³txi³nũ̱³ka̱³txa² ĩ³yau¹ũ³hai¹na¹tũ¹xã¹, sa²yxo²wet1sa²sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² ka³te̱n³ti³hi¹txain¹sxã³, txai²yã¹nxe³sxã³ yxau²wa³to²hain¹txai²lã¹. Nxe³jau³su², ĩ³ye³kxi²nha²sxã³, Je³su²jah³la² ĩ³tih³nxain¹ta¹hxai²hẽ¹la². \s1 Txa²wã¹sũ̱³na² a³la³kxi²ti³hi¹tẽ³jau³su² \p \v 7 Nxe³jah³lxi³sã²lxa². Yuh³xai²nãn¹ta³ko³xa² hxan³je³nãu³wa³kxa² ya̱u³son³ki²nẽ³na³la². Nxe³ha²kxai³, wi¹la̱in³nha², wain³txi³ kãi³sxã³ yxau²xai³li² nxe³jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ha³tin³ti³, Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³hen³txi³jah³lxi³hẽ¹la². \v 8 Hãi¹nxe³kxe³hũ̱³nxe², hxi²kan¹khai¹nxe³jau³xa² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wa². A̱u³txi³ wxa²ẽ¹nãu³ai²na² whãi²na¹ wi¹la̱in³nha²sxã³ a³lxi²waun¹nha¹jah³lxi³hẽ¹la². A³lxi²waun¹nhyah¹lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ko̱³nxe³ti³ kãi³ũh¹nx2ti³to³hain¹kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³ ne³wã²na³yah³lxi³to³hin¹tu¹wa². \v 9 Jã¹nxe³sxã³: \p — A²nũ²a² ã̱³xa² txa²sxi²ha² wxã²na³na¹. Ha³la³ka³lxa³lon³ki²sa²na³na¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, wi¹lĩ³hen³txi³nha¹jah³lxi³hẽ¹la². Wxa²ẽ¹nãu³a¹ hãi³a² ĩ³yen²yhu¹ah³lxan³kxe³su² ka³lih³khai¹nxe³sxã³ wi¹lĩ³hen³txi³nha¹jah³lxi³hẽ¹la². \v 10 Jã¹nxe³sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³la³kxi²te²lo³tũ¹nxa²lxi³ju³ta² wã²nxũ̱h¹ ha³na³ka³lxi³ a³la³kxi²ti³hi¹ti² ai³nx2ti³hĩ̱³nx2na³la². Jã¹nxe³nx2ti³jau³lxi³, a²nũ²a² ã̱³xa² yxo²ha³kxa¹ ã³nhxi²nũ¹nũ²waun¹nha¹jah³lxi³hẽ¹la². \v 11 A²ĩ²li³te² ĩ³nxa²: \p — Wãn³txa² wi¹jau³xa² a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³tih³nxai¹na¹tũ¹xã¹. Ain¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² wãn³txi³khai³xa² so¹lxi³ ĩ³tih³nxe³txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Te²yã¹nxe³sxã³: \p — A²nũ²a² ã̱³xa² ã³nhxi²nũ¹nũ³hai¹na¹tũ¹xã¹. Ain¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²kan¹ti³hit1sa²jau³su² ã̱³xai²na² ã³nhxi²nũ¹nũ³hai¹na¹tũ¹xã¹. Nxe³txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ²nx2ti³ka³tu̱³, wxa²ha³lo²a² ĩ³ye³te³nah¹lxi¹: \p — Je³su² Kris²tu³jah¹la² ta³nxũ̱¹ka̱³txai²na² a²ẽ¹na² hau³ko³tain¹jah¹lai²la¹wi¹. Nxai¹nha²kxai³ wi¹kãi³ain¹na³li¹. Nxe³ha²kxai³, Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a¹ ĩ³sa²nẽn¹kxi²a³sah¹lxi³hẽ¹li¹. A²nũ²a² yxo²ha³kxa¹, nxe³nx2ti³hĩ̱³nx2na³la². Txa²wã¹sũ̱³na² so¹lxi³ wxi²kin³ti³ton³khai¹nxe² wa³to²hi², hxi²kan¹khai¹nxe² wa³to²hi², nxe³jah¹lai²la¹wa². Nxe³ha²kxai³ ye¹nx2ta¹wa². \s1 Sũ̱³na² wẽ³ha³lxi³su² kxan²ti³ khãuh³lxa³ti³hit1tẽ³jau³su² \p \v 12 Ne³ka²ki²sah¹lxi³hẽ¹la². A³lxi¹nx2ta¹wa². Nxe³ha²kxai³ ya³nx2ta¹wa². Ha³lo²a² ha³nxeh³lxi³khai¹nxe³ju³ta², ha³nxe²a² a³lan²khai¹nxe³tho³hũ̱³ju³ta² ha³lo²lo³txa²lxi³na³la². Nxe³nx2ti³ju³ta² Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ye³kxi²nha²te³nah¹lxi¹: \p — Txa²nũ̱³ka̱³txai²na² kan²txi³ yxo²ĩ²sain¹ta̱³nxa², sai¹nxa³ta̱³nxa² ai¹na¹nhã¹. Na¹ha²kxai³ ha³lo²ai²na² ha³nxeh³lxi³ju³txai²na² ũh³wxe³sxã³ ũ³wha³ka³ne³sai³nai¹na¹tũ¹xã¹. Nxe³nx2ti³jau³su², Txa²wã¹sũ̱³na² ũh³wxe³nx2ti³hĩ̱³nx2na³la². Nxe³nx2ti³kxe³su², ĩ³wã̱³wã̱³ta³kxi², ĩ³yxuh³lxi² nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹la². \p — Ĩh¹nxe³kxa²ya̱n³ti³ta̱³ ha³lo²a² ha³nxeh³lxi³ju³ta² ũh³wxe³sa³te²la¹ku², Txa²wã¹sũ̱³nu²su³ku². Nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹la². \v 13 Yah³lxin¹ta¹ hãi¹nxe³sxã³ ĩ³ka³li³jah¹lxi³hẽ¹la². Je³su²jah³la² wi¹kãi³khai¹nxe³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³, a²nũ²a² kuh³lxa³thin¹tũ̱³ka̱³txa² khãuh³lxa³txi³hi¹yhain¹ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ju³tau³hxai²tẽx1 jã¹nxe³sxã³ ha³lo²lo³txa²lxi³na³la². Nxe³ha²kxai³: \p — Je³su²jah³la² ha³lo²a² khãuh³lxa³txi³ju³tau³hxai²tẽx1 jã¹nxe³sxã³ wxa²nhũ¹yhu³sa²na³na¹, Je³su²jah³la² wãn³txa² sa²yxo²we¹ta¹ha²kxai³la². Sa³ha²kxai³, ka³li³sa³nha¹. Nxe³jah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, yxan¹nãu³a¹ Je³su²jah³la² wxi²kin³ti³ton³sxã³ a³ya³ti¹xi²nẽ³tu¹wa². Nxe³nẽ³tãu³a¹, kãin²ka³li³sxã³ ã³sen³sai¹khai¹nxe³sxã³ kãin²ka³li³yhah¹lxin¹tu¹wa². \v 14 Wxãi²na² Je³su² Kris²tu³jah¹la² a²wẽ³ha³lxi³syah¹lxi¹lxa². Yah³lxin¹kxe³su², sa²nẽ³hẽ²txa²lxi³sxã³ a²nũ²a² kuh³lxa³thin¹te²a² ko̱³nxe³ti³hit1sxã³ ĩ³ye³kxi¹nx2ti³na³la². Nxe³nx2ti³kxa² ha³ta̱³nxãn²txi³ ĩ³ka³li³je¹jah³lxi³hẽ¹la². Txa²wã¹sũ̱³na² Yãu³ka³jxah¹la² wxi²kin³ti³ton³jah¹la² yxau³ya³nx2ti³sxã³ sa²hxi²ka¹txa²lxi³na³la². Nxe³nx2ti³ha²kxai³ ĩ³ka³li³jah³lxi³hẽ¹la². \v 15 Yxãn¹ta¹ a²nũ²a² ã̱³xa² ĩ³su²lhã³i², ã̱³xa² yen³ka² kãi³sa²no¹i², wai³nxa³txi³ kãi³i², a²nũ²a² ã̱³xa² ko̱³nxe³ti³ kãi³si¹hain¹yah³lxin¹jau³su² ĩ³ye³kxi², nxe³yah³lxi³txa³hẽ¹li¹. Jã¹nxe³yah³lxin¹ju³ta² wah³yu³tu̱³, yuh³xai²nãn¹te² a²hxi²kan¹ti³nũ̱³ka̱³txa² khãuh³lxa³ti³hi¹txa²lxi³kxa²ya̱n³ti³su² nxe³ye¹nx2ta¹wa². \v 16 Yxãn¹ta¹, Je³su²jah³la² so¹lxi³ sa²yxo²we¹jah¹lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, a²nũ²a² kuh³lxa³tin¹te²a² ĩ³sa²ne³hẽ²txa²lxi³sxã³ khãuh³lxa³ti³hi¹txa²lxi³kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³ãu²lxa²to³nha²sxã³ ĩ³ye³kxi²yah³lxi³txa³hẽ¹la². Hãi¹nxe³sxã³ ĩ³sa²nẽn¹kxi²jah³lxi³hẽ¹la². \p — A²nũ²a² nũ̱³ka̱³txai²na², Je³su²jah³la² yã¹nxe³sxã³ ĩ³yĩ¹li²sa²sxã³ ĩ³yxo²kwĩn¹ki²sa²na³na¹. Na¹ha²kxai³ ka³li³sa³nhã¹. Nxe³jah³lxi³hẽ¹la². \p \v 17 Jã¹nxa¹jau³su², hĩ¹nai²na² Txa²wã¹sũ̱³na² yuh³xai²nãn¹tũ̱³ka̱³txi³ki̱³na¹xai²na² yxo²ha³kxa¹ kãi³ki̱³kxe³su² wi¹ta̱³nxa² wi¹lxa³ta̱³nxa² nxe³kxa²yã¹nxe² ĩ³yo³hi²ju³ta² ãn³si³wxe³nũ¹nhẽ³na³la². Ha³lo²a² ĩ³yĩ¹li²nũ¹nhẽ³je³nãu³wa³kxa² hau³kon³na³la². Nxe³ha²kxai³ txa²wã¹wẽ³ha³lxi³su² te²ki̱³na¹xai²na² txa²nũ² ĩ³yĩ¹li²nũ¹nhẽ³sãn²nũ²la², hã²wxãn³txi³te²lxi³nũ² ãn³si³wẽ̱³nxi²sxã³, a²nũ̱³ka̱³txi³ ã̱³xa² sa²kxai³lu² wãn³txa² wi¹jau³xa² sa²yxo²ã³ain¹tũ̱³ka̱³txa² sa²kxai³lu², Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³yĩ¹li²nũ¹hain¹kxai¹lẽ¹. \v 18 Nxe³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe³te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²nãu³xa² wi¹lhin¹te²nãu³xa² a²ko̱³nxe³ju³ta² kxã̱u³sxã³ sa²wa²su¹tain¹tu¹wi¹. Nxe³ta¹, ĩ³lxi³thi¹nxa³tũ̱³ka̱³txai²lẽ¹: “Txa²wã¹sũ̱³na² ten³sa²nxãn³nhã¹. Hãi¹nxe³sxã³ sa²yxo²ã³sxã³ ko̱³nxe³ti³ kãi³a¹tũ¹xã¹.” Nxe² yxau²xai³lain¹tũ̱³ka̱³txai²lẽ¹. Hai³txi³ sa²wa²su¹ti³he¹xai¹nxa³lho³li¹. Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹txã³nxu¹tai²na² nxe³ta¹hxai²hẽ¹la². \p \v 19 Jã¹nxe³yah³lxin¹ju³ta² Txa²wã¹sũ̱³na² a²ẽ¹nãu³a¹ ĩ³ye³kxi²nha²sxã³ ten³jau³xa² yã¹nxe³jau³lxi³ khãuh³lxa³txi³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³, hãi¹nxe³sxã³ wain³txi³ kãi³sa²tẽ³je¹jah³lxi³hẽ¹la². Nxe³sa³kũx1: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wet1sa²jah¹la² wi¹lhin¹jah¹lai²la¹xã¹. Sa²yxo²we¹nha²jah¹lai²la¹xã¹. Na¹ha²kxai³ hãi¹nxe³sxã³ yxo²ĩ²sa²tẽ³a¹tũ¹xã¹. Na¹ka³tu̱³ sa²wai³wait3sxã³ wi¹kãi³a¹tũ¹xã¹. Nxe³jah³lxi³hẽ¹la². Ju¹ta² wain³na³la². \c 5 \s1 O³ve²a² ĩ³wãi²lo³kxah³la² yã¹yxah³lxin¹jau³su² \p \v 1 Wxa²yah³la²nãu³xai²na² hxi²kan¹ya³nx2ti³tũ̱³ka̱³txi³ ĩ³nxai²na² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wa². Wxãi²yã¹nxe³sxã³ yah³lo²hũ̱³nũn³te²sa¹wa². Txai²na¹xai²na² a²kxã³nxa² Je³su² Kris²tu³jah¹la² khãuh³lxa³txi³ju³txai³tã² te²yen³na² ĩ²a¹jah¹lai¹ta³lxa³na¹wa². Na¹ha²kxai³, yxan¹nãu³a¹, Txa²wã¹sũ̱³na² hi²sen³su² Je³su² Kris²tu³jah¹la² wxi²kin³ti³ton³ti³hi¹tu¹wa². Nxe³tãu³nũ³ã¹ wxi²kin³ti³ton³ti³hit1sa²kah³lo²nũ³sa³ha²kxai³ nxe³jah¹lo²sa¹wa². Na¹te³na¹xai²na², txa²yxo²ka³nãu³a¹ whãi²na¹ a̱in³nha²sxã³ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wa². \v 2 Nxe³nx2ta¹te³nah¹lxi¹: Txa²wã¹sũ̱³na² a²wẽ³ha³lxi³yu³ta² yxo²ĩ²nx2tain¹te³nai¹ti³tu³wa². A²nxe³tũ̱³ka̱³txa² wi¹sa²hau³ko³txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Wi¹lhin¹te²a² wa³kxẽn³yah³la² a²ka³yxuh³xa² o³ve²a² ĩ³wãi²lo³kxa² wi¹lũ³yhai¹tain¹jut3sũ̱³nxe² nxe³tain¹yah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, sa²ye³so¹nha²nxa³sxã³, wi¹wi¹nxe² sa²hau³ko³txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³: \p — U³lha³nhã¹. Kwa² ten³nxa³kxe³su² ha³lo²lot3sa²te³lhxã³ sa²na³na¹. Yah³lxin¹jau³su² sa²hau³ko³txain¹yah³lxi³txa³hẽ¹la². Hãi¹yxãn¹ta¹: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² a²ẽ¹nãu³ãn¹jau³xa² so¹lxi³ te³ni², a²sa³wi³ha³lxa² hxi²nũ¹nũ³hai¹na¹ju³ta³nũ³a² te³ni², na¹xã¹. Hai³txi³ kwa² a²yo³ha² so¹lxi³ yxo²kwa̱i³na¹jau³la³ o²la³kxin²nxa³xã¹. Nxe³yah³lxin¹jau³su² Txa²wã¹sũ̱³na² wẽ³ha³lxa² sa²hau³ko³txain¹yah³lxi³hẽ¹la². \v 3 Jã¹nxe³sxã³ yxo²ha³nxe³lha³txi³ a²sa³wi³ha³lxa² ĩ³kwa³na³ain¹yah³lxi³txa³hẽ¹la². Yxãn¹ta¹ wi¹kãi³je¹tain¹yah³lxi³sxã³ Txa²wã¹sũ̱³na² tĩh³na² ĩ³yau¹ũ³txain¹yah³lxi³hẽ¹la². \p — Ĩ²hxi²so¹sain¹sxã³ txai²yã¹nxe³sxã³ wi¹kãi³ain¹txai²lã¹. Nxe³txain¹yah³lxi³hẽ¹la². \v 4 Nain¹yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, Je³su²jah³la² o³ve²a² wãi²lo³te²hũ̱³jah¹lai²la¹wa². Hxi²kan¹khai¹nxe³sxã³ wa³kxẽ³nhũ̱³jah¹lai²la¹wa². A²nxe³jah¹lo²su² jah¹la² yxan¹nãu³a¹ kã³nxa² ĩ³xi²sxã³ a³ya³ti¹xi²nẽ³tãu³a¹ wi¹sa²hau³ko³tain¹yah³lxin¹kxa²yo³su² kãin² wxi²kin³ti³ton³ti³hi¹txa²lxi³tu¹wa². Txa²wã¹sũ̱³na² wxi²kin³ti³ton³sa²tẽ³wa³to²hi²jah¹lai²la¹wa². Te²yã¹nxe³te²hũ̱³sxã³ ti³hi¹txa²lxi³tu¹wa². \p \v 5 Jã¹nxe³jut3su², sax3ne³lax3ku³nãu³ ĩ³nxai²na² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wa². A²yah³lo²nãu³xa² a²yu³hẽ³nãu³a¹ yxau³jah³lxi³sxã³ sa²yxo²we¹jah¹lxi³hẽ¹la². Ya³nx2ta¹wa². Jã¹nxe³kxe³hũ̱³nxe², a²nũ²a² yxo²ha³kxa¹ ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wa². Wxa²yu³ta² yxo²ha³kxa¹, ã̱³xa² a²yu³hẽ³nãu³a¹ ã³wxe³nũ¹whaun¹nha¹jah³lxi³hẽ¹la². Wi¹wi¹nxe² ã³nhxi²nũ¹nũ³yhah¹lxin¹txai²lã¹. Nxe³ju³ta², Txa²wã¹sũ̱³na² ũ³wha²li¹la³kxi²nẽ³te³nah¹lxi¹: \p — A²nũ²a² yxo²kãin²txi³ kãin²te²lo³nha²te²su² kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² en²khai¹nxe³kah³lo²su² hĩ̱³nx2na³li¹. Yxãn¹ta¹: “A²nũ²a² ã̱³xa² yu³hẽ³nãu³a¹ yxau³nũ¹ha¹tũ¹xã¹.” Nxe³jah¹lo²su² kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² thãi³ti³la² wi¹lhin¹sxã³ sa²hau³ko³kah³lo²su² hĩ̱³nx2na³li¹. Ta¹hxai²hẽ¹la². Nxe³ha²kxai³ ã̱³xa² yu³hẽ³nãu³a¹ ã³wxe³nũ¹whaun¹nha¹jah³lxi³hẽ¹la². \v 6 Nxe³ha²kxai³: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² hxi²kan¹khaix1jah¹lai²la¹xã¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, a²nxe³jah¹la² yu³hẽ³nãu³a¹, yxau³nũ¹jah³lxi³sxã³ sa²yxo²we¹jah¹lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, ha³lo²a² wã²nxũ̱h¹ ĩ³yĩ¹li²nũ¹nx2ti³je³nãu³wa³kxa² hau³kon³na³na¹. Nain¹kxai²nãn²tu̱³, kãin²te²lo³txa²lxi³sxã³ ĩ³sa²nẽn¹kxi¹nx2ti³tu¹wa², Txa²wã¹sũ̱³na²sa³. \v 7 Jã¹nxe³sxã³, ha³lo²a² ĩ²li³ju³ta² yxo²ha³kxa¹, hxi²waun³ta³kxi²nha¹lxin¹ju³ta² ha³kxa², Txa²wã¹sũ̱³na² yxo²ĩ²txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, jah¹la² wxa²ha³lo²a² sa²ye³so¹nha²nxa³sxã³ ĩ²nx2ti³ha²kxai³, wi¹sa²hau³ko³txa²lxi³ha²kxai³, nxe³nx2ti³jah¹lai²la¹wa². \p \v 8 Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ ha³lo²a² wi¹la̱in³nha², sa²ye³so¹nyhah¹lxan³kxe³su² wi¹lĩ²i², nxe³jah³lxi³hẽ¹la². A²ta³a² ĩ³ko̱x1ko̱¹son²ki¹nx2ti³jah¹la² o²la³kxi¹nx2ti³sxã³, Txa²wã¹sũ̱³na² sa²yxo²ã³sxã³ ã³na¹si¹nx2ti³jau³su² o²la³kxi¹nx2ti³na³la². Ya²na¹la² ai³lha²thet3sxã³ tuh³ne³ki¹nx2ti³jau³hũ̱³nxe²: \p — Ã̱u³sa³nha¹. A²nũ²a² sĩ̱³na² so¹jĩ²na¹tũ¹xã¹. Nxe³nx2ti³jau³hũ̱³nxe², a²ta³a² wa³ka³ton³nx2ti³sxã³ a²ta³ai²na² a²ten³ju³ta² kãi³si¹yhah³lxin¹jau³su² o²la³kxi¹nx2ti³na³la². \v 9 Nxe³nx2ti³kxai²nãn²tu̱³, wxãi²nãn²ta³ Je³su²jah³la² kan²txi³ i³sxã³ yxo²ĩ²jah³lxi³sxã³, a²ta³a² ũn³ti³hit1sxã³ sa²ne³khau²ki¹txain¹yah³lxi³hẽ¹la². Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³: \p — Txa²wã¹sũ̱³na² wẽ³ha³lxi³su² te²ki̱³na¹xai²na² yuh³xai²nãn¹ko³xai²na² yxau³ye²te²ki̱³kxe³na¹xai²na² yxo²ha³kxa¹, txai²yã¹nxe³sxã³ a²ta³a² khãuh³lxa³txi³nẽ³lhĩ̱³nx2na³na¹. Hai³txi³ nũ̱h¹ txai²na² so¹lxi³ khãuh³lxa³txi³sai¹nxa³xã¹. Ju¹ta² wi¹ko̱³nha¹xã¹. Nxe³jah³lxi³hẽ¹la². \v 10 Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³su² tãu³a¹ kãin² thã̱i³ti³la² a³lxi²nẽ³jah¹lai²la¹wa². A²nxe³jah¹lo²su² tãu³a¹, kxã³nãu³u¹tai²na² ĩ³kaix1so¹nx2ti³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wa². Nxe³sxã³: \p — Je³su² Kris²tu³jah¹la² ã³nũ²nxi²sxã³ yxau²xai³jah¹lxi³hẽ¹li¹. Yah³lxin¹kxai²nãn²tu̱³ kxã³nãu³a¹ ha³ta̱³nxãn²txi³ wxi²kin³ti³ton³ti³hit1sa²tẽ³nxa²lxa¹tu¹wi¹. Nxe³nx2ti³si¹jau³su² ĩ³kaix1so¹nx2ti³ta¹hxai²ti³ai¹ti²tu³wa². Nxe³nx2ti³kxe³su²: \p — Jũ¹nxe² kxãn³su² khãuh³lxa³txi³nx2ti³sãn²ka³tu̱³, nxe³nũ²la² ha³lo²a² hau³kon³ki²na³na¹. Nxe³nx2ti³tãu³a¹, Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³su² tãu³a¹, a̱u³txi³ wxa²ẽ¹nãu³a¹ yxo²ha³kxa¹ ĩ³we²nxi²sxã³ hxi²kan¹ti³hi¹ti², wi¹wi¹nxe², yxau²ũ¹ki²sa²tẽ³ti³hi¹ti², nxe³nx2ti³tu¹wa². \v 11 Jah¹la² so¹lxi³ hxi²kan¹khai¹nxe² wa³to²hi²jah¹lai²la¹wa². Nxe³ya³nx2ta¹wa². \s1 Pe²jah³lai²na² a²ne³ki³san¹jau³su² \p \v 12 Sil³vã²nah³la² sa²yxo²we¹nha²sxã³ Je³su²jah³la² yxo²ĩ²jah¹lai²la¹wa². Nxe³sain¹sxã³, Pe²jah³lo²na¹xai²na² yxo²wãn³txai²na² a³lu²xa³jau³xai²na² Sil³vã²nah³lai²na² ain³kxi²so¹ki²sa²sxã³ a²hxi²ka² ũ³wha²li¹la³kxi¹nx2ti³na³la². A²nxe³na¹jau³xai²na² ha³lo²ai²na² ĩ³kwxẽ²ki¹nx2ti³si¹ha¹jau³su² ĩ³ye³kxi¹nx2ta¹wa². A²ya³la³tu̱³, Txa²wã¹sũ̱³na² Si³yxau³tãu³a¹ kãin² thã̱i³ti³la² a³lxi¹nx2ti³na³la². Nxe³nx2ti³ju³tai²na², kan²txi³ i³sxã³ wi¹wi¹nxe² yxau²sa²tẽ³kxũ¹jah³lxi³hẽ¹la². \p \v 13 Txa²wã¹sũ̱³na² ĩ³kaix1so¹tũ̱³ka̱³txa², Ro²ma²thĩn³ thĩ¹nai²na² yxau³ye²sa²tũ̱³ka̱³txai²na², thĩ¹nai²na² wxa²ha³ti³su² tũ̱³ka̱³txai²na² a²ha³ta̱³nxa² sa²si¹hã³nx2ti³na³la². Jã¹nxe³sxã³, Mar²kah³lai²na² txa²ki³lha³lhũ̱³ye²sa³jah¹lai²na² a²ha³ta̱³nxa² sa²si¹hã³nx2ti³na³la². \v 14 A³lxi²waun¹nha¹ju³ah³lxi³sxã³ wi¹lĩ³hen³txi³nha¹jah³lxi³hẽ¹la². Je³su² Kris²tu³jah¹la² a²hãu²ju³ta² yxau²xai³yah³lxin¹ju³ta² ten³sa³nha²wa².