\id MRK - Muyuw NT [myw] -Papua New Guinea 1993 (web version -2014) \h Mak \toc1 MAK \toc2 Mak \toc3 Mak \mt1 MAK \c 1 \s1 Tabibapta̱ysein gamags yagan Yon \r (Matiw 3:1-12; Luk 3:1-17; Yon 1:19-28) \p \v 1 Livan bwanabwein nakabsilamaw towen; liva̱nen Yeisuw Kelis, mtowen Yowbad natun. \p \v 2 Liva̱nen Yon nises wanuwan Bukitab, Yowbad anilivan palopit towen Isaya nilel mamagina: \q1 “Kukines guntaka̱yob bakayeb wamatam, \q1 Ikidumwal muked. \p \v 3 Tawkuwak wanawoud, ilana, \q1 ‘DaGuyaws inaked kuva̱ges beibwein; \q1 Kukidumwa̱lus va̱gan binoun.’” \p \v 4 Yon igeiguy, makava nawoud waseg, ilana, “Kulavewas amisinap kalbaleb, babapta̱yseimiy va̱gan Yowbad biwidimiy bukukwamnats.” Igeiguy ma̱wan mo ibapta̱yses gamags. \p \v 5 Gamag babaw inekes Yon wanawoud, siven kweitan kweitan wawnuwan ven Yudiy sisiyas min-Yelusalem babaw, iliganes Yon nageiguy, mo ikamteles asisinap kalbaleb, ipiyaves, mo ibapta̱yses lay Yoldan wanuwan. \p \v 6 Yon nag ivag anakweim bwein. Tage wunuwunun kamel ivkek anakweim, isikam. Kaleivin man ivkek anawat. Kan ikamkwam kulipaw son kitoul. \p \v 7-8 Yon igeiguy, ilivan ma̱wan, ilana, “Yey nag tatawtoun, nag. Tatawtoun wankuyeim beim. Nag kadilokeig bakulul bakablev inasandol. Deisa babapta̱yseimiy wayevagam, towen gog mo bibapta̱yseimiy Yowbad Kululuwan Bwanabwein waseg.” \s1 Yon ibaptays Yeisuw \r (Matiw 3:13-17; Luk 3:21-22) \p \v 9 Misumkwey towen, Yeisuw meinoy neim Nasalet wawnuwan ven Galiliy, iwek Yon, mo ibaptays Yeisuw, lay Yoldan waseg. \p \v 10 Ibaptays ikous, iga̱lag, mo ikin liba̱lab bo itavis, Kululuwan ibus im, iton wakunuwatan, ankakin ma̱wana bwabun italbelub im watinow. \p \v 11 Aygan teitan walba̱lab ilivan, ilana, “Ya̱koum natug bwanabwein yak. Singaya ibwein nanoug waseg ya̱koum.” \s1 Seitan iyakwen Yeisuw \r (Matiw 4:1-11; Luk 4:1-13) \p \v 12-13 Ikous, kululuwan Yowbad mo ikayeb Yeisuw in wanawoud, isiw nawoud makaw waseg, sinawavas yam Seitan iyyakwen. Nawoud towen bulawud man nisesus, tage min-liba̱lab inekes Yeisuw imtakavates. \s1 Yeisuw isilamaw geiguy ven Galiliy waseg \r (Matiw 4:12-17; Luk 4:14-15) \p \v 14-15 Wankuyeim mo iyousis Yon inawes wa̱deil, Yeisuw mo iyum im waGaliliy, Yowbad liva̱nen bwanabwein waseg igeiguy mamagin, ilana. “Yowbad nakaleiwag bo bisap tut towen waseg. Kadiloka kulavewas amisinap kalbaleb, kusimounids livan bwanabwein waseg.” \s1 Idawes taplapouls asteivas \r (Matiw 4:18-22; Luk 5:1-11) \p \v 16 Yeisuw inoun in ivvayal wadadan yevagam avakaein, yagan Galiliy, ikin Saymon son bwadan Andiluw iplapouls, peinan siwotet poul-wan. \p \v 17 Yeisuw idibakes, ilana, “Kumeis kwabkunigs yey, mo basekeimiy miwotet kweitan, va̱gan bukukwanes gamags.” \p \v 18 Iliganas tasiyas; mo ilavewas siwot, ibukunis gog Yeisuw. \p \v 19 Inounas nag kadiveiyov, ikines Sebediy nitun, Yemes son bwadan sisiyas tasiyas nawnataws wanuwan siwag iymiyeims wot. \p \v 20 Yeisuw ikines, mo idawes tasiyas asteiy, ilisawes gog times Sebediy wa̱wag siney natouwats, mo ibukunis Yeisuw. \s1 Takayyeiluw teitan \r (Luk 4:31-37) \p \v 21 Inounas ineis Kapaneyum. Sabat waseg isiw in wabuntuman tapwa̱loul yagan sinagog, ikatimlakay. \p \v 22 Iliganes nakatimlakay, isom ninous, peinan ma̱wana takaleiwag mounid, nag ma̱wan tasiyas takatimlakeins kaleiwag. \p \v 23-24 Sinagog wanuwan, takayyeiluw teitan nises, ikin Yeisuw, iwak; tasiyas yeiluw ilansa, “Gum-Nasalet ya̱koum Yeisuw, awoum kuyagagem. Kulisawem kunoun. Akakina yak Yowbad natun ya̱koum.” \p \v 25 Tage Yeisuw idibek, ilana, “Kukwa̱pay, kukilev gamag towen.” \p \v 26 Yeiluw iligen, mo iweiy gamag towen kabalamat, aygan avakaein iwak, ikilev, mo inoun. \p \v 27 Asibabaw ikines, isom ninous, illivans sisiyas wasigeis, ilansa, “Aw-kaleiwag towen? Adok kweivaw sinap, tawtoun. Idibek yeiluw mo ikanow aygan.” \p \v 28 Butun towen nuwanaw in vena babaw Galiliy waseg. \s1 Takatouns ivag mo ibweins \r (Matiw 8:14-17; Luk 4:38-41) \p \v 29-30 Ilisawes sinagog towen siney Yemes, Yon; sisiyas Saymon, Andiluw, mo isiws wasibunatum tasiyas; togo yawan Saymon ikatoun nimmasis, won muyamuy; idibakes Yeisuw ma̱wan. \p \v 31 Yeisuw iligen, inek mana̱wen vin, iyous naman, itamnow; bo ibwein, ivag kaeis ikams. \p \v 32 Ka̱las iseilil kwayav waseg, mo imeyes takatouns babaw, sisiyas tasiyas baloum neiweiys. \p \v 33 Ven to gimgilis katuyouns babaw nimeis, itomos wawkwedan bunatum. \p \v 34 Tage Yeisuw mo ivag ibweins askatoun kweitan kweitan, o baloum ikayabes isawls. Tasiyas baloum iwtusis Yeisuw, togo nag itam va̱gan bikamteles. \s1 Ininoun igeiguy \r (Luk 4:42-44) \p \v 35 Iwotet ikous, imasis, ikous, mo ikit kakita beiyam, tage igaw dadub, isap, inoun in wanawoud, ikulul, initoug waseg Yowbad. \p \v 36-37 Saymon siney nagamag ikikunis, iba̱nes Yeisuw, ilansa, “Gamag babaw inineveims ya̱koum.” \p \v 38 Iw to Yeisuw, ilana, “Kumeis, tata̱vins vena babaw, bageiguy. Bo nam wotet towen silma̱nin.” \p \v 39 Mapuna inounas, igeiguy sinagog katanok katanok waseg, ven Galiliy wawnuwan; o siyas baloum ikkayabes isisawls. \s1 Toulepel ivag ibwein \r (Matiw 8:1-4; Luk 5:12-16) \p \v 40 Toulepel teitan inek Yeisuw, ikulul wamatan, igilagel, ilana, “Tabta sivinam bukuva̱geig ba̱bwein?” \p \v 41 Yeisuw igeg nanon, iyasel naman, ikabkwen won, ilana, “Sivinag bukubwein.” \p \v 42 Ilivan ikous mo ilatimatet won, kaleivin bo ibwein. \p \v 43-44 Yeisuw ikayeb gamag towen, anilivan tawtoun waseg ilivan, ilana, “Awoum kudibek teitan gamag liva̱neig; awoum. Kukwa̱pay-wan, kunoun kun Yowbad wanbunatum bunavakaein, tanuwagan lun bikineim, muvavag kusek, ma̱wan Moses nakaleiwag kweiboug, vagan gamag bikakins, bilansa, ‘O, bo ibwein.’” \p \v 45 Toge nag iligen, isap, illivan liva̱nen Yeisuw nawotet towen, iliganes gamag babaw. Mapuna Yeisuw nag kadilok binoun wamnat o binoun bein waven, tage isiwana wanawoud, vena babaw gimgilis mo ininekes. \c 2 \s1 Takatoun ivag mo ibwein \r (Matiw 9:1-8; Luk 5:17-26) \p \v 1 Mwasanin yam ikous iyum vayuwein in Kapaneyum, gamag babaw mo iliganes Yeisuw wabunatum nises. \p \v 2 Iliganes bulagan Yeisuw nises wanuwan bunatum, mo ikatuyouns gamag singaya babaw, ikaven koukwed. Ta-ma̱wan gamag binoun. Tage gamag siyas babaw, silma̱nin Yeisuw anilivan beinegs, mo isekes anilivan bwanabwein. \p \v 3 Mo imeyes takatoun teitan nimmasis wakaban. Ta-ma̱wan binoun. Mapuna asteivas gamag idagis takatoun in wakaban mo ikawes. \p \v 4 Sivines kid Yeisuw waseg binawes. Ta-ma̱wan, peinan gamag singay babaw. Mapuna imwens wakunuwatan bunatum, itaboulis tapwan bunatum wakunuwatan Yeisuw, ikaygwagwes takatoun towen sona a̱ban nimmasis, italaves in iton wamatan Yeisuw. \p \v 5 Yeisuw ikin, ikakina tasiyas inmises takatoun bivag beibwein, mapuna idibek takatoun towen, ilana, “Gwade, bo awid amsinap kalbaleb, ikous.” \p \v 6-7 Tage takatimlakeins kaleiwag mwasanin nisinis towen, ikatilutegs anilivan, ininuways, ilansa, “Takalbaleb towen, anilivan mamagina iyeg Yowbad. Yowbad anmwa̱net ikadilok biwid gamag ansinap kalbaleb.” \p \v 8-9 Yeisuw wananon ikakina sikanuway tasiyas, idibakes, ilana, “Aveiyag wawun mikanuway ma̱wan? Bweina balivan balana, ‘Bawid amsinap kalbaleb, beikous,’ o bweina balivan-vak balana, ‘Kutamanaw, kukow a̱bam, kunoun.’ \p \v 10-11 “Wotet akweiy gagab waseg yey. Kadiloka bukukwakins Gimgilitoun yey, o gunakaleiwag nises ven watinow va̱gan bawid gamag asisinap kalbaleb, mapuna adibakeim takatoun yak, ‘Kutamanaw, kukow a̱bam, kunoun kun wamven.’” \p \v 12 Iligen takatoun towen, mo itamanaw wamtes tasiyas, ikow a̱ban mo inoun in. Bo isom ninous tasiyas, iyakawanes Yowbad, ilansa, “Kweitana sinap towen. Kweiboug nag takines ma̱wan, nageina mo takines.” \s1 Yeisuw idow Livay \r (Matiw 9:9-13; Luk 5:27-32) \p \v 13 Vayuwein Yeisuw mo inoun, ivayal wadadan yevagam avakaein; gamag babaw ikatuyouns inekes, mo ikatimlakes sinap. \p \v 14 Ikous, inoun in, ikin Alpiyow natun yagan Livay, isin wakaban ikokew gamag sita̱kis; Yeisuw idibek, ilana, “Kwabkunig.” Iligen, mo itamanaw, ibwa̱kun waseg. \p \v 15 Wankuyeim isinis beikams Livay wanbunatum, siney navamul sisiyas takalbalebs tasiyas takaweins ta̱kis mwasanin, sisiyas takalbalebs mwasanin. Gamag tasiyas babaw bo ibukunis Yeisuw. \p \v 16 Tasiyas gog takatimlakeins Palisiy sikaleiwag, ikines Yeisuw nikammutans siney takalbalebs tasiyas takaweins ta̱kis sisiyas takalbalebs mwasanin, mapuna idibakes Yeisuw navamul, ilansa, “Aveiyag wawun ikammutans siney tasiyas takaweins ta̱kis sisiyas takalbalebs mwasanin? Bo igak!” \p \v 17 Yeisuw gog iligen asilivan, idibakes, ilana, “Tasiyas tatawtouns nag sivines doket; misinaka tasiyas takatouns. Yey nag am badawes tasiyas toubweins silma̱nin Yowbad nakaleiwag, nag. Yey nam silma̱nin takalbalebs.” \s1 Pos liva̱nen \r (Matiw 9:14-17; Luk 5:33-39) \p \v 18 Ipsa̱pos tasiyas Yon navamul; Palisiy sivamul-vak ipsa̱pos. Mapuna gamag mwasanin inekes Yeisuw, ilansa, “Aveiyag wawun Yon navamul ipsa̱pos, o tasiyas Palisiy sivamul ipsa̱pos, muvamul gog ya̱koum nag.” \p \v 19 Iw to Yeisuw, ilana “Taveivay inasagal waseg taliven nag beipos, peinan taveivay towen sisiy nisesus. Singaya imwa̱saws; ta-ma̱wan beipos. \p \v 20 “Tut gog wankuyeim taveivay bikanig, mo bigeg ninous, beipos yam towen waseg. Taveivay towen mamagina yey. \p \v 21 “Awoum bitakow bwal kweivaw, bitabweil kweim kweiboug. Awoum. Nag kadilok; igaw bitawtoun bwal bikididul kweim kweiboug, bitadud avakaein. \p \v 22 “Ma̱wan-vak nag ikadilok kunasoup kweiboug bitavgog wayn kweivaw waseg; igaw beilol wayn kweivaw bikatuv kunasoup biyageg; tage wayn biligibaw mo biyamkwen. Tage bitavgwagwes kweivaw kunasoup waseg kweivaw wayn.” \s1 Yeisuw takaleiwag yam tapwa̱loul waseg \r (Matiw 12:1-8; Luk 6:1-5) \p \v 23 Wankuyeim, yam Sa̱bat waseg, ikanapels wa̱bag, siney nava̱mul. Inounas, navamul ilapes anagin wit, beikams. \p \v 24 Tasiyas gog Palisiy ikines, idibakes Yeisuw, ilansa, “Kukines muvamul isiplaves Sa̱bat kaleiwag-nen.” \p \v 25-26 Iw to Yeisuw, ilana, “Adok liva̱nen Deibid, wa̱buk bo kuvinis, tage ninoumiy nag ikamnat. Peinan Deibid siney nagamag asimoun, isiw in wanuwan Yowbad nabunatum, ikow bled towen nisenas silma̱nin Yowbad, ikams siney nagamag. Nag kadilokes beikams bled towen; bwaboum. Misinaka tanuwgwes lun beikams; tage tanuwgwes lun sitovek Ebayatal itam, peinan singaya asimoun, isekes Deibid siney nagamag, ikams.” \p \v 27-28 Wankuyeim Yeisuw idibakes, ilana, “Sa̱bat pines gamags, nag gamag peinan Sa̱bat, nag. Kadiloka bukukwakins Gimgilitoun yey tanuwagan Sa̱bat yey.” \c 3 \s1 Taw teitan naman ipam \r (Matiw 12:9-14; Luk 6:6-11) \p \v 1 Vayuwein Yeisuw inoun in wasinagog, taw teitan nises, naman ipam. \p \v 2 Tasiyas gog nikamliwes Yeisuw ikakins, idokes kid bivag taw towen beibwein mo biyateles, peinan iwotet Sa̱bat waseg. \p \v 3 Yeisuw gog idibek toupam towen, ilana, “Kum, kutom, kutamanaw wamtes gamags.” \p \v 4 Im, itom, itamanaw wamtes, Yeisuw idibakes, ilana, “Tab kadilok Sa̱bat waseg bitalabes gamags o adok bitayagages gamags? Bitayamoves gamags o adok bitakatimates?” Tasiyas gog isesusa ikka̱pays. \p \v 5 Bo igeg nanon peinan tayakeikays tasiyas. Kapasal nuwan, ikikines ikous, mo idibek toupam towen, ilana, “Kuyasel namam.” Iyasel, bo ibwein. \p \v 6 Tasiyas Palisiy ikines, mo isaps, illivans sisiyas gamag tasiyas sivines Elod nakaleiwag; amata ked waseg mo beiweiys Yeisuw. \s1 Gamag babaw wadadan yevagam \p \v 7-8 Wankuyeim Yeisuw siney navamul inounas bineis kid wayvagam; singay babaw gamag ikabkunis, min-Galiliy, min-Yudiy, min-Yelusalem, min-Idumiy, sisiyas tasiyas misikes Yoldan wanpalatan o walasin ven wunsiyas Ta̱yil son Sidon, singay babaw gamag niliganes butun nawotet Yeisuw, mo inekes. \p \v 9-10 Ikatuyouns inekes, takatouns babaw ivag ibweins, mapuna tasiyas askatoun kweitan kweitan ipapeps sisiyas wawous, sivines kid bikabkwanes Yeisuw. Yeisuw mo idibakes navamul, ilana, “Kunibwis wag, kukin gamag babaw biyabinigs mo ba̱touw wa̱wag.” \p \v 11 Tasiyas gog takayyeiluws bikalka̱louws Yeisuw wamatan mo beiwaks, bilansa, “Ya̱koum Yowbad natun ya̱koum,” peinan yeiluw tasiyas bo iwtusis Yeisuw. \p \v 12 Tage Yeisuw singaya anilivan tawtoun idibakes, ilana, “Awoum kwamteleigs peinan Yowbad natun yey.” \s1 Navamul sinawatan teiy \r (Matiw 10:1-4; Luk 6:12-16) \p \v 13 Wankuyeim ikatulag in wa̱koy, kalisiy tasiyas itimek nanon ikatigikes, mo idawes inekes. \p \v 14-15 Bo ikatigik tasiyas sinawatan teiy, mamagina takaweins anilivan, siney bisesus mo bikayabes va̱gan bigeiguys o bitawtouns wasigeis yeiluw, bikayabes. \p \v 16 Tasiyas sinawatan teiy yiges Saymon, mtowen idok Pita; \p \v 17 Sebediy nitun Yemes son bwadan Yon, idokes Bowanages, peinan asisinap ma̱wana pala̱pal tasiyas; \p \v 18-19 Andiluw, Pilip, Batolomiw, Matiw, Tomas, Yemes, mtowen Alpiyow natun, Tadiw, gum-Keinan yagan Saymon, Yudas Iskaliyot, mtowen tasilkodein Yeisuw. \s1 Idokes bwagaw ileb Yeisuw \r (Matiw 12:22-32; Luk 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Ikous, iyum in wanven, babaw gamag mo ikatuyouns inekes. Nawotet singay avakaein wasigeis tasiyas babaw gamag. Ta-ma̱wan beikam. \p \v 21 Taliven liva̱nen Yeisuw iliganes, idokes bo ikabala̱wein, bineis kid bitokes binawes. \p \v 22 Tasiyas gog takatimlakeins kaleiwag meinoy nimeis Yelusalem, ikines Yeisuw, ilansa, “Bwagaw ileb. Adok tasiyas tabbwagaws sitovek Seitan mtowen nileb Yeisuw, mo ikayabes yeiluw.” \p \v 23 Iw to Yeisuw, ikabebay, idibakes ilana, “Ta-ma̱wan Seitan bigulek nawotet tatonen. \p \v 24 “Kukin nagamag bilivis bimlavags bod kweitan kweitan, mo bikalouw nakaleiwag. \p \v 25 “Wanbunatum-vak, kukin bilivis bimlavag bod kweitan kweitan, mo beikous nabunatum gimgilis. \p \v 26 “Seitan-vak ma̱wan, kukin bigulek nawotet tatonen, o biliv inabod, mo bikalouw, nakaleiwag bo beikous. \p \v 27 “Kukin bitasiw wanuwan tatawtoun towen Seitan nabunatum, bitaven navavag, kadiloka bitayous mtowen, tayawen naman kaken, mo bitakow navavag beikous. Bwagaw nag ilabeigs; nag. Yowbad Kululuwan ilabeig. \p \v 28-29 “Mounid adibakeimiy amisinap singay kalbaleb, peinan kuyages Kululuwan Towen Bwanabwein. Gamag asisinap babaw Yowbad biwid; sikalbaleb, o asilivan kalbaleb nillivans, Yowbad biwidis beikous; tage kukin biyages Kululuwan Towen Bwanabwein, nag biwid, peinan asisinap to kalbaleb bises bisiseg. Nag kweitan tut biwid, nag.” \p \v 30 Yeisuw anilivan ma̱wan peinan ilansa, “Bwagaw ileb.” \s1 Yeisuw inan budan \r (Matiw 12:46-50; Luk 8:19-21) \p \v 31 Yeisuw inan budan nimeis itomos watoulan gamag babaw, ikayabes gamag mwasanin bidawes beim. \p \v 32 Inekes Yeisuw, gamag babaw nisinis wadadan, ilansa, “Inam siney budam inineveims; watoulan nisesus.” \p \v 33 Iw to Yeisuw, ilana, “Kavel inag o bwadag?” \p \v 34-35 Mo ikatimlek bikin gamag siyas nisinis wadadan, ilana, “Tasiyasa inag o bwadag. O kukin kal bikanow aygan Yowbad, mtowen bwadag o nagut o inag.” \c 4 \s1 Talavein kaytul \r (Matiw 13:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 Vayuwein inoun in yevagam avakaein wadadan mo ikatimlakes gamags, peinan singay babaw gamag katuyouns inekes, mapuna itouw wa̱wag, isin, ikatimlakes gamag tasiyas wanakaew nisesus. \p \v 2 Ikatimlakes, nakabebay babaw isekes, idibakes mamagina: \p \v 3 “Kuliganes yakamiy. Talavein kaytul wit inoun in wa̱bag, ilivelov nakaytul. \p \v 4 “Kaytul mwasanin ikalka̱louw ininein waked, man iyoyows imimeis, ikoums ikamiyeivis. \p \v 5-6 “Kaytul mwasanin ikalka̱louw ininein wadikuda̱kul; nag ivag pwepway-nen, tage nuwanaw isob, wankuyeim ikal ka̱las, ikalayag peinan gidwa̱lin nag inek pwepway. \p \v 7 “Kaytul mwasanin ikalka̱louw inek doudiw kaytul-nen, isibwa̱sobs son doudiw, tage doudiw itawtoun; wit nag ivag anagin. \p \v 8 “Tage kaytul mwasanin ikalka̱louw ininein wasapon isibwa̱sobs, ivakaein, ivag kan babaw; kaytan wit anagin sinawatoun, kaytan wit anagin sinawanim, kaytan wit lakatutan.” \p \v 9 Ikous nakabebay towen, ilivan, ilana, “Kal yak sam teigam, bweina kuligen.” \s1 Silawun nakabebay \r (Matiw 13:10-17; Luk 8:9-10) \p \v 10 Wankuyeim gamag babaw ilisawes Yeisuw, asteiyuy sisiy nisesus, mo ikatiga̱nes Yeisuw sisiyas inavamul sinawatan teiy; sivines bikakins nakabebay silawun. \p \v 11 Iw to Yeisuw, mo idibakes, ilana, “Sinapun Yowbad o nakaleiwag kukwakins yakamiy, tage tasiyas watoulan biliganes kabebay, tage nag bikakins silawun. \p \v 12 “Mapuna \q1 ‘Mites bikines tage nag biwtusis. \q1 Tiges biliganes tage nag bikakins. \q1 Va̱gan nag bikanavin ninous, nag biwidis \q1 asisinap kalbaleb, nag.’” \s1 Yeisuw ilik ankabebay \r (Matiw 13:18-23; Luk 8:11-15) \p \v 13 Yeisuw mo idibakes, ilana, “Adok nag kukwakins kabebay towen. Ama̱wan bukuwkakes mo bukukwakins kabebay babaw? \p \v 14 “Mtowen talavein kaytul mamagina livan bilivelov. \p \v 15 “Siyas nikalka̱louw wa̱ked man bikawtawes mamagina gamag iliganes bwanabwein, nag inuwes beibwein livan towen, mo isap Seitan, ikwey livan towen. \p \v 16-17 “Siyas nikalka̱louw wadikuda̱kul mamagina gamag tasiyas bo iliganes livan bwanabwein, sona simwa̱saw mo itams waseg. Tage nag ikakins livan silawun, mamagina gidwa̱lis nag binek pwepway, nuwanaw mo ikalouws. Gamag tasiyas beitams livan towen waseg, mapuna gamag mwasanin biyagages, abes bigeg, nuwanaw mo bikalouws. \p \v 18-19 “Siyas gog nisibwa̱sobs son doudiw mamagina gamag tasiyas iliganes livan towen, tage ininuways sinapun ven watinow, o sivines biguyaws o bimwa̱saws youd kweitan kweitan waseg, mapuna inumlaves livan towen; nag ivag anagin; mamagina bo ikwen doudiw. \p \v 20 “Tage tasiyas wasapon, mamagina gamag tasiyas iliganes livan, itams waseg, ivag angis, mwasinis sinawatoun, mwasinis sinawanim, mwasinis lakatutan.” \s1 Lamp bitasen wateibol \r (Luk 8:16-18) \p \v 21 Wankuyeim mo ikabebay, idibakes, ilana, “Nag teitan bikow nalamp bikatgubwel loutan wakunuwatan; nag bisen keb waskawan, nag. Tage dalamp bitasen wateibol. \p \v 22 “Aveiyag bitasowum, igaw mo bikamat. Aw-livan bitakatmwa̱lag, igaw gamag babaw mo biliganes. \p \v 23 “Kal ya̱koum sam teigam, bweina kuligen.” \p \v 24 Ikous, mo idibakes, ilana, “Kuvna̱ses livan to kuliganes. Aveiyag kusekes gamags, Yowbad mo bisekeimiy, o bikatimweis bibabaw. \p \v 25 “Kukin mivavag nises, Yowbad mo bisekeimiy bibabaw; kukin gog mivavag nag, mo biyamen aveiyag nises, bikow, va̱gan bukudeivs.” \s1 Kaytul isibwa̱sobs \p \v 26-27 Wankuyeim ilivan, ilana, “Yowbad nakaleiwag ama̱wan? Adok ma̱wan gamag teitan ilivelov kaytul ininein wa̱bag, iyum in, ises, ee... yam mwasanin ikous, kaytul mo isob, ivakaein; tage nag ikakin silawun. \p \v 28 “Pwepway nakaleiwag tatonen, kan isob, ivakaein mo ilal, ivag anagin. \p \v 29 “Anagin bimatuw, nuwanaw mo bitayow, peinan anatut ta̱yoy.” \s1 Tipol kaytul-nen \r (Matiw 13:31-32; Luk 13:18-19) \p \v 30-32 Wankuyeim ilivan, ilana, “Kweitan kabebay ma̱wan towen kuliganes va̱gan bukukwakins Yowbad nakaleiwag. Adok ma̱wana tipol kaytul-nen, bitasop singay kakit, tage beisob mo bimlavag kay avakaein, yayagen kawka̱veks; man biyoyows bimimeis biwlules sibwan wayayagein.” \s1 Yeisuw nakabebay babaw \r (Matiw 13:34-35) \p \v 33 Nakabebay ma̱wan singay babaw ansinap ikatpel isekes. Aveiyag ikadilokes bikakins mo isekes ma̱wan. \p \v 34 Nag anilivan didumwal isekes, nag; kabebay-wan. Wankuyeim siney navamul tatonen, tasiyas-wan mo ilik va̱gan silawun meiveka kabebay bikakins. \s1 Bwaw idibek mo iyenom \r (Matiw 8:23-27; Luk 8:22-25) \p \v 35 Yam towen kwayav, Yeisuw wa̱wag nises, idibakes, ilana, “Kumeis kutouws tadopels, taneis palatan.” \p \v 36 Itouws tasiyas, ilisawes gamag babaw nisesus waven mo idopels bineis palatan, ikavetans sisiyas mwasanin wag. \p \v 37 Isisawls, bwaw avakaein ilivatus, soup inay-o; kakita bimukul wag. \p \v 38 Togo Yeisuw nikow abeikun, nisen wawawun wag, imasis kangagay, mo inekes, iwgunis, ilansa, “Tamwey, kukit, tabta kukwakin kakita bitamta̱mats?” \p \v 39 Iligen, ikit, idibek yag son kaysay, ilana, “Deisa! Beitay!” Yag mo idabab, niwal avakaein. \p \v 40 Ikous, mo idibakes tasiyas, ilana, “Wawun amipwa̱yat? Adok nag kusimounids waseg yey, ne?” \p \v 41 Singaya igoulus, sisiyas illivans, ilansa, “Amata taw towen? Idibakew yag son kaysay, mo ikanawes aygan.” \c 5 \s1 Takayeiluw ven Gelasin waseg \r (Matiw 8:28-34; Luk 8:26-39) \p \v 1 Idopels ineis palatan, ilugs ven Gelasin waseg. \p \v 2 Yeisuw ibus, in wanakaew, mo takayeiluw teitan isap, imek. Bo ilisow alawag towen takunumwan, inoun imek Yeisuw. \p \v 3-4 Taw towen nag ivag nabunatum, immasisa wakalawag. Nag teitan gamag kadilok bitawtoun biyous taw towen, biyawen sen waseg. Tut babaw niyawwanis sen waseg o kaken nikiptukwes amweilok waseg, tage ivatay, iwlitun sen, iwut amweilok kaken waseg mo isawl. Tut babaw ma̱wan-wan. Nag teitan gamag kadilok vayuwein biyous. \p \v 5 Mapuna nises wakalawag o wa̱koy, biwkuwak-wana beiyam oko beiboug, mo biwekey dakul bikow, tatonena-wan biwaway wa̱won. \p \v 6 Tage Yeisuw ilug im, ikin kadiveiyov, isawl im, bikulul kid wamatan. \p \v 7 Aygan avakaein iwak, ilana, “Aveiyag bukunuwakeig Yeisuw, ya̱koum Tamam Yowbad walba̱lab. Kunuway Tamam; mata kuweig, ke?” \p \v 8 Anilivan ma̱wan peinan Yeisuw bo idibek yeiluw bilisow kid gamag towen, binoun. \p \v 9 Yeisuw ikatigan yeiluw ilana, “Yeiluw ya̱koum, amiyagam?” Iw to yeiluw, ilana, “Yagag Kamimet, peinan meiveka yakamey ka̱siw nakases.” \p \v 10 Mo igilagel waseg Yeisuw, ilana, “Awoum kwayabem bakan kadiveiyov.” \p \v 11 Tage bwaloud babaw ikamkwams awuyow wa̱koy. \p \v 12 Siyas yeiluw igilagels, ilansa, “Kwayabem bakan bwaloud wanuwes.” \p \v 13 Itam, ilana, “Kuweis.” Iweis gog, isiws wanuwes bwaloud, mo isisawls, ineis koy tigtageg waseg mo ikalka̱louws inineis wayvagam, iwgweles, bwaloud singay babaw, mamagina akweiy tawsan. \p \v 14 Tasiyas gog tamtakavateins aleis, isawls, ikamteles youd towen wawnovek o vena babaw wasigeis. Iliganes gamag babaw, bisaps kid bineis ikines. \p \v 15 Isaps, inekes Yeisuw, ikines towen takayeiluw bo ibwein, bo isikam anakweim, nissin wadadan. Bo iyow nuwes peinan ikakins yeiluw babaw neisiws wanuwan taw towen; nagein gog bo ibwein. \v 16 Gamag mwasanin nisesus, ikines takayeiluw bo ibwein, yeiluw mo iyagages bwaloud, wankuyeim mo ikamteles gamag tasiyas mwana nimeis. \p \v 17 Iliganes tasiyas mo igilagels waseg Yeisuw sivines bilisow siven, binoun. \p \v 18 Mapuna itouw wa̱wag, bo beiyum. Toge takayeiluw mtowen mwana neibwein igilagel waseg Yeisuw, sivinan kid sona bineis. \p \v 19 Yeisuw gog ipiyev, ilana “Nag. Bweina kuyum kun wamven, kudibakes talawom mo bikakins ama̱wan daGuyaws nikalin nuwan waseg ya̱koum, ilabeim.” \p \v 20 Iligen, iyum, in ika̱mat ama̱wan nivkek Yeisuw nileb. Wawnuwan ven towen Dekapolis gamag babaw iliganes, mo isom ninous. \s1 Vinay asteiy ibweins \r (Matiw 9:18-26; Luk 8:40-56) \p \v 21 Yeisuw siney navamul idopels, iyums ineis palatan; babaw gamag iliganes, ikatuyouns imekes Yeisuw, igaw nises walasin yevagam avakaein. \p \v 22-23 Isap tanuwagan sinagog teitan, yagan Yelos, ikin Yeisuw, ikulul avakaein wamatan, igilagel, ilana, “Natug kuda̱vin ankatoun avakaein. Kum kusen namam wa̱won kuyamov.” \p \v 24 Yeisuw itam, mo inounas ineis son taw towen. Singay babaw gamag ibwa̱kuns waseg, ipapeps wa̱won. \p \v 25 Inounas, na̱tan vin nakatoun inek Yeisuw. Ankatoun peinan buya̱vin iwta̱wout sinawatan kweiy bweilim; nag imda̱mad. \p \v 26 Doket babaw iyyokons, bo nag. Vin na̱wen namoney igimwelena bo iyakous; tage doket tasiyas nag ilabes bwein vin mana̱wen, ankatoun bo ivakaeina singay. \p \v 27 Mana̱wen vin bo iligen bulagan Yeisuw, isiw wanuwan gamag babaw, ikikun ee... mo ikabkwen anakweim matan. \p \v 28 Idoki misinaka bikabkwen anakweim matan mo beibwein. \p \v 29 Ikabkwen, nuwanaw mo imad buya̱vin; isimkwen wa̱won, ikakina bo ibwein. \p \v 30 Tage Yeisuw isimkwen natawtoun bo ilisow won, itouvin wanuwein gamag babaw, ilana, “Kal ikabkwen agukweim?” \p \v 31 Iweis navamul, ilansa, “Gamag singay babaw ipapeps wa̱wom. Aveiyag wawun kulana, ‘Kal ikabkwaneig’?” \p \v 32 Tage Yeisuw ivvatus gamag babaw, bikin kid kal nikabkwen. \p \v 33 Vin mana̱wen ikakina bo ibwein won, anpwa̱yat seikwan, tage inek Yeisuw, ikulul wamatan, ikamtel anilivan iyakous. \p \v 34 Iwa̱ge Yeisuw, idibek ilana, “Vin ya̱koum, nukusimounid waseg yey, mapuna bo kubwein. Mwa̱saw waseg kunoun, peinan amkwatoun bo ikous.” \p \v 35 Igawa illivan, teitan gog gamag meinoy neim tanuwagan sinagog wanbunatum, idibek, ilana, “Natum bo ikanig. Awoum kweitan wotet kusek takatimlakay towen.” \p \v 36 Yeisuw gog iligen, idibek tanuwagan sinagog, ilana, “Awoum bikubukub nuwam, bweina bukusimounid.” \p \v 37 Yeisuw ilana, “Awoum kumeis tababaw yakamiy. Bweina yey sigwey gunavamul tasiyas Pita, Yemes son bwadan Yon, o gwad taman. Misinaka amateinim.” \p \v 38-39 Isaps tanuwagan sinagog wanven, ikines tavva̱lams ivva̱lams, talloupids illoupids, ages avakaein. Isiw, ilana, “Aveiyag wawun kuvva̱lams, agamiy avakaein? Gwad na̱wen na-ikanig; immasis-wan.” \p \v 40 Tasiyas gog igagigs issiba̱wes. Yeisuw mo idibakes babaw bineis watoulan; misinaka gwad taman inan, sisiyas navamul asteitoun sisiy binekes gwad nimsik-yay. \p \v 41 Yeisuw inek gwad towen, iyous naman, ilana, “Talita koum.” (Takativini gog bein aga-Muyuw, mamagina, “Gwade, adibakeim kukit.”) \p \v 42 Gwad na̱wen nuwanaw itamanaw inoun, anbweilim mamagina sinawatan kweiy. Ikines, singay isom ninous tasiyas. \p \v 43 To go Yeisuw anilivan tawtoun idibakes, ilana, “Awoum kwamteles youd towen”, mo ilana, “Kan kusekes nitumiy beikam.” \c 6 \s1 Min-Nasalet ipiyaves Yeisuw \r (Matiw 13:53-58; Luk 4:16-30) \p \v 1 Yeisuw ilisow ven towen, iyum in wanven tatonen; navamul gog ibbwa̱kuns waseg. \p \v 2-3 Sa̱bat waseg isilamaw nakatimlakay wasinagog. Tanganegs babaw isom ninous, ilansa, “Ama̱wan singaya isinap taw towen? Kal isek ansinap mo iwotet singay tawtoun wanaman waseg? Adok towen tawtelein amweilok, ne? Inan Meliy, budan tasiyas Yemes, Yoses, Yud, Saymon, sisiyas nunet nitasesus sidayas.” Mapuna mo ipiyaves mtowen Yeisuw. \p \v 4 Iw to Yeisuw, idibakes, ilana, “Vena babaw itams palopit waseg. Misinaka naven tatonen bipiyev, o taliven tasiyas wanbunatum bipiyaves.” \p \v 5 Mapuna ven towen waseg ta-ma̱wan biwotet tawtoun. Deisa takatouns asteiyuy isen naman wawous mo ibweins. \p \v 6 Bo isom nanon peinan nag bisimounids ven towen waseg. \s1 Navamul sinawatan teiy siwotet \r (Matiw 10:1, 5-15; Luk 9:1-6) \p \v 7-9 Tage ita̱vin ven mwasanin, ikatimlakay. Mo idawes navamul sinawatan teiy, ikayabes asteiy asteiy bineis ven babaw; isek sitawtoun va̱gan bikayabes yeiluw; ilana, “Awoum kunamiy kukwawes wa̱ked; misinaka mikaytuk; kaeimiy awoum; amikaw awoum, mimoney awoum; misinaka sandol kuvaligaves wakikeimiy; amikweim mwayntanok.” \p \v 10 Ilana, “Bukuneis kweitan ven, awoum kuglagals, kukin kal wanbunatum bukusiws, bweina bukusesusa bunatum towen oko tutan bo bukuneis mo bukunounas. \p \v 11 “Kukin ven kweitan bipiyaveimiy, o bipiyaves amilivan, kadiloka kulisawes ven towen, kwatsa̱pis musmusan pwepway wakikeimiy bininein wasiven mo bikakins asisinap kalbaleb.” \p \v 12-13 Iliganes tasiyas sinawatan teiy inounas iggeiguys va̱gan gamag bikanavin ninous; o ikkayabes yeiluw babaw, o takatounsa babaw ilgubokes tagon wawous mo ibweins. \s1 Tabibapta̱ysein gamags ibwabwes kayon \r (Matiw 14:1-12; Luk 9:7-9) \p \v 14 Inounas tasiyas, king towen Elod iligen bulagan, peinan babaw gamag niliganes liva̱nen Yeisuw. Gamag mwasanin idokes Yon bo ikit kanig waseg, mapuna Yeisuw nawotet singaya tawtoun. \p \v 15 Mwasanin gog ilansa, “Mtowen Ilaytiy.” Tage mwasanin ilansa, “Mtowen palopit ma̱wana siyas palopits kweiboug.” \p \v 16 Tage Elod iligen bulagan Yeisuw mo ilana, “Mtowen Yon, nabob kayon, tage bo imov vayuwein.” \p \v 17-18 Kweiboug Yon ikan Elod ilana, “Amsinap kalbaleb, kuvagut bwadam nakwav.” Peinan bwadan Pilip nakwav Elodiyas ivagut mtowen Elod. Yon ikanan, mo igeg nanon mtowen Elod, ikayeb natouwats iyousis Yon, iyawanis naman, isen wanuwan deil. \p \v 19-20 Elodiyas-vak ikamliw Yon, sivinan beiweiy. Nag gog, peinan Elod ikayus, iwen Yon, ikakina gamag tadidumwal, bwanabwein; ikayus, sivinan biligen aygan, tage Yon anilivan waseg mo iyageg nanon Elod. \p \v 21 Mana̱wen vin sivinan beiwey Yon, ikayamat oko Elod isagal, anva̱van sigeilin, peinan yam towen inan nikop, ikamkwam siney tasiyas gabmans sisiyas takalikays sisiyas min-Galiliy situwa̱veks. \p \v 22-23 Tasiyas ikamkwams imwamoums, mo isap Elodiyas natun kuda̱vin isilasal. Isilasal oko ikalin nuwes tasiyas sisiy Elod, idibek gwad mana̱wen, ilana, “Aveiyag sivinam, kulivan mo basekeim.” Itabudabod, ilana, “Magat sivinam baliv gunaven to namtakavet, palatadadan yak, palatadadan yey. Bweina kulivan mo baliv basekeim palatan.” \p \v 24 Gwad mana̱wen iligen, in watoulan, ikatigan inan, ilana, “Aveiyag balivan?” \p Iwa̱ge inan, ilana, “Kulivan busabwesan Yon, tabapta̱ysein gamags.” \p \v 25 Iligen, nuwanawa iyum, inek king towen, initoug, ilana, “Sivinag Yon busabwesan kusen wakabmavin mo kusekeig, mtowen tabapta̱ysein gamags.” \p \v 26 Iligen king towen, igeg nanon, tage nag bipiyev, peinan bo itabudabod, o tasiyas siney bo iliganes anilivan. \p \v 27-28 Mapuna ikayeb takaymatein bunatum teitan, ilana, “Kun kubob kayon Yon, busabwesan kudeg wakabmavin kumey.” Inoun in wa̱deil, ibob kayon Yon, busabwesan isen wakabmavin, imey, isek gwad mana̱wen; ikow, inow, isek inan. \p \v 29 Inavamul Yon iliganes bo iweiys, mo imeis, ikawes takaning towen, inawes, isenas wakalawag. \s1 Kweinim tawsan gamags ivakamus \r (Matiw 14:13-21; Luk 9:10-17; Yon 6:1-14) \p \v 30-31 Yeisuw nagamag nikayabes mo iyums, ikatuyouns imekes Yeisuw, ika̱mats siwotet babaw o sikatimlakay babaw; mo idibakes, ilana, “Kumeis, taneis nawoud makaw, ya̱kids-wan bitayeiwas tut kadiyakus.” Peinan singay babaw gamag inounawas inounamas; ta-ma̱wan biyeiwas o beikams kan, nag. \p \v 32 Mapuna itouws wa̱wag, idopels ineis nawoud makaw, tasiyas-wan bisiwas. \p \v 33 Tage gamag babaw bo ikines nikala̱vis-o nineis. Tasiyas gog gamag babaw bo iwtusis, ilisawes siven babaw isisawls, inoys wa̱ked, bo imgwayes, Yeisuw siney navamul wankuyeim. \p \v 34 Ita̱lags siney navamul, ikin gamag babaw, inok nuwan, peinan ma̱wana mansiyas sip, ta-ivag sitamtakavatay, mapuna ikatimlakes sinap babaw. \p \v 35-36 Ikatimlakay ee... kwayav, navamul mo imekes Yeisuw, ilansa, “Ven to nawoud makaw o bo iboug, kwayabes gamag babaw, bineis ven mwasanin walasids va̱gan bigimwals kaeis beikams.” \p \v 37 Iw to Yeisuw ilana, “Kusekes kaeis beikams.” \p Tasiyas gog ikatugwans, ilansa, “Tabta bakan bakagimwal asibled lakatuy kina, bakasekes ikams, ne?” \p \v 38 Iwa̱ge, ilana, “Kweivin amibled? Kuneis, kukines.” Ikakins, ivinis, ilansa, “Kweinim bled, son in mwanay.” \p \v 39 Yeisuw mo ilivan va̱gan bisinis tasiyas wakunuwatan awuyow, kweitan bod, kweitan bod waseg. \p \v 40 Mapuna isinis, bod kweitan, kweitan, mwasanin lakatutan, mwasanin sinawanim. \p \v 41 Isinis ikous, Yeisuw mo ikow bled siyas kweinim son in mwanay, ikin walba̱lab, ikalin nuwan Yowbad waseg, mo ikikivis bled tasiyas, isekes navamul bikawes bisenas wamtes gamag, beikams. Mansiyas in-vak ikaleiwag, isekes asibabaw beikams. \p \v 42 Ikamkwams tasiyas, ikamuweips-wan. \p \v 43 Ikous, kan nikambwages ikatikunakus sinawatan kweiy kaynad, bled son in. \p \v 44 Tasiyas takamkwams mamagina kweinim tawsan tawaw. \s1 Yeisuw inoun wakunuwatan yevagam \r (Matiw 14:22-33; Yon 6:15-21) \p \v 45 Ikous, mo idibakes navamul, ilana, “Kutouws kudopels, kumugwas, kuneis palatan, ven yagan Beteseid; yey gog bases bakayabes gamag babaw.” \p \v 46 Ikayabes ikous, mo ikatulag in wa̱koy, initoug waseg Yowbad. \p \v 47 Ikala̱vis navamul, ineis watapwana yevagam avakaein; bo iboug. Tage Yeisuw anmwa̱net-wan isiwana waven. \p \v 48 Yeisuw ikines ikalla̱vis, kala̱lav nimeis, peinan yag itow meinoy neim wamtes. Kakita beiyam mo inoun wakunuwatan yevagam, sivinan binekes. \p \v 49 Tasiyas gog ikines Yeisuw wakunuwatan yevagam inoun imimeim, iwaks, aspwa̱yat, idokes kid a̱luw. \p \v 50 Asibabaw ikines, iwenes singay. Towen gog idibakes, ilana, “Yey. Bwein-wan. Awoum beivag amipwa̱yat.” \p \v 51-52 Mo itouw, inekes wa̱wag, mo idabab yag. Singay isom ninous. Ninous tasiyas keikay, peinan nag ikakins Yeisuw natawtoun silawun tut towen waseg ikow bled kweinim mo ivakamus gamag babaw. \s1 Ven Genesalet waseg takatouns ivag ibweins \r (Matiw 14:34-36) \p \v 53 Ikala̱vis ee... ita̱lags palatan, ven yagan Genesalet, lon ikawes ilaves in wanakaew, siwag ikot. \p \v 54-55 Ineis wanakaew, towous bo iwtusis, isisawls, ineis vena babaw, ikawes takatouns nimmasis wakabes, imeyes am-palawen iliganes Yeisuw nises. \p \v 56 Yeisuw am-palawen binoun bein, takinew wunkakit, o takinew wunovek, o takinew wanawoud, tasiyas towous mo bikawes takatouns biseinis wavtakon ven, mo binitougs va̱gan bikabkwanes matan anakweim; o kalisiy tasiyas ikabkwanes mo ibweins. \c 7 \s1 Tammwayas sikaleiwag \r (Matiw 15:1-20) \p \v 1-2 Wankuyeim tasiyas Palisiy sisiyas takatimlakeins kaleiwag mwasanin meinoy nimeis Yelusalem, ikatuyouns imekes Yeisuw; ikines navamul mwasanin nag iwidis nimes, tage sona ikamkwams. \p \v 3-4 Tasiyas gog Palisiy asisinap kweitan, sisiyas min-Yudiy babaw; kukin nimes nag biwidis beibwein, nag beikams; peinan ikikuns tammwayas asisinap waseg. Asisinap ma̱wana kukin beinoys wamaket bimeis, biwidis nimes mo beikams; kukin nag biwidis nimes nag beikams. Asisinap babaw ma̱wan, iwdiwids askwa̱vig, askunasoup, sikabmavin, o abes. \p \v 5 Tasiyas Palisiy sisiyas takatimlakeins kaleiwag ikines, mo ikatiga̱nes Yeisuw, ilansa, “Aveiyag wawun muvamul nag ikikunis tammwayas sikaleiwag; nimes bikibik sona ikamkwams.” \p \v 6 Iwa̱ge Yeisuw, mo idibakes, ilana, “Tayyaweid yakamiy! Palopit towen Isaya ilivnek livneimiy, kweiboug Yowbad anilivan ilel, bo ikunakeimiy, mamagina: \q1 ‘Gamag tasiyas isiwyoubugs wudousa mav waseg; \q1 Tage ninous nag imekeig. \q1 \v 7 Makava itapwa̱louls waseg yey, \q1 Peinan nag ikatimlakays gunakaleiwag, \q1 tage gamag mwasanin sikaleiwag ikatimlakays.’ \p \v 8 “Yowbad nakaleiwag bo kupiyaves, tage kutams waseg gamag mwasanin sikaleiwag.” \p \v 9 Mo idibakes, ilana, “Singaya kusinaps, tage kupiyaves Yowbad nakaleiwag, mo kukwatilawos mikaleiwag tatineimiy. \p \v 10 “Kweiboug Moses ilivan Yowbad nakaleiwag mamagina: \q1 ‘Kuvna̱ses timmiyas o inmiyas,’ \q1 o ‘Kukin kal biyeg taman o inan, kuweiys beimat.’ \m \v 11 Tage yakamiy mikaleiwag mamagina: \q1 Gamag bweina bidibek taman o inan, bilana, \q1 ‘Bo akatibom youd towen silma̱nin Yowbad; ta-ma̱wan basekeim yak.’ \m \v 12 Mamagina kutams va̱gan bikamgwayes taman o inan. \p \v 13 “Amikikun towen waseg bo kugulekwes Yowbad nakaleiwag. Amisinap babaw ma̱wan.” \p \v 14 Yeisuw mo idawes gamag babaw, isineikimas, idibakes, ilana, “Babaw yakamiy, kuliganes agulivan mo bukukwakins. \p \v 15 “Nag aveiyag watoulan gamag beisiw wa̱won biyageg, nag. Tage aveiyag wanuwan gamag bisap bein wamnat mo biyageg gamag towen.” \v 16 (-) \p \v 17 Ilivan ikous, ilisawes gamag babaw, inoun in wanbunatum. Navamul mo ika̱tiganes Yeisuw, sivines kid bikakins nakabebay silawun. \p \v 18-19 Iw to Yeisuw, idibakes, ilana, “Adok yakamiy-vak tatagouwaws yakamiy! Youd babaw watoulan gamag beisiw wa̱won, nag biyabik, nag. Peinan nag beisiw wananon; misinaka in watoubun wankuyeim mo bipwal bein wamnat.” Yeisuw anilivan towen waseg ikabwein kan babaw; nag kweitan bwaboum, nag. \p \v 20-22 Wankuyeim mo ilivan, ilana, “Aveiyag wanuwan gamag bisap bein wamnat, youd towen biyabik gamag. Peinan wanuwan gamag bispuy nakanuway kalbaleb, subwan, veinaw, katumat gamag, kanavay mav, mitmwamon, kameiliw, katadividav, kalimwa̱saw, silponay, livan kalbaleb, kaya̱pam, sinap kalbaleb. \p \v 23 “Sinap tasiyas kalbaleb wanuwan gamag bisap mo biyabik gamag towen.” \s1 Nen-Saloponis isimounid waseg Yeisuw \r (Matiw 15:21-28) \p \v 24 Ikous, Yeisuw itamanaw in wawnuwan ven Ta̱yil; mo isiw in bunatum kweitan, nag sivinan gamag bikakins; nag gog, ta-ma̱wan bisowum. \p \v 25-26 Vinen-Saloponis na̱tan, nag vinen-Yudiy; tage bo iligen bulagan Yeisuw nises ven Ta̱yil waseg, mo inoun inek silma̱nin bikulul binitoug waseg, peinan yeiluw neiweiy natun kuda̱vin, sivinan kid bikayeb yeiluw binoun; ilana, “Kum kwayeb yeiluw towen neiweiy natug.” \p \v 27 Iw to Yeisuw, ilana, “Wanmugwana bavakamus gamagal. Awoum bakow gamagal kaeis basekes mansiyas awuk beikams, awoum.” Ilivan ma̱wan peinan min-Yudiy idokes tobwag ven gimgilis mamagina awuk. \p \v 28 Mana̱wen vin ikatimop aygan, igilagel, ilana, “O guyaw, mansiyas awuk-vak waskawan teibol beikams musmusan gamagal asibled ikalka̱louws.” \p \v 29 Iw to Yeisuw ilana, “Amlivan bwein. Kunoun kun, kukin natum, yeiluw bo ilisow.” \p \v 30 Inoun in wanbunatum, iban natun nimmasis wa̱keb, yeiluw bo ilisow. \s1 Takakon teitan ivag mo ibwein \p \v 31 Wankuyeim ilisow wunsiyas ven walasin Ta̱yil, ikanapel Saydon, in yevagam avakaein yagan Galiliy, wawnuwan Dekapolis. \p \v 32 Mo imeyes takakon teitan, anilivan wadadan-wan, ilansa, “Tab kadilok bukusen namam wa̱won, takakon towen.” \p \v 33-34 Yeisuw itok takakon towen, ilisawes gamag babaw, mo teigan paley ikawgil didin waseg, mo giwun waseg iwlik mayen; ikous iyey, ikin walba̱lab, singay igeg nanon, mo ilana, “Epipat.” (Aga-Muyuw waseg mamagina “Kwaliyow.”) \p \v 35 Nuwanaw ikaliyow teigan, mayen ibwein, anilivan mo ididumwal. \p \v 36-37 Yeisuw gog idibakes, ilana, “Awoum kwamteles gunawotet towen, awoum.” Anilivan babaw ma̱wan, tage nag ikanawes, singaya illivans-wan inawotet bulagan. Singaya isom ninous, ilansa, “Inawotet babaw singay bwein. Takakons ivag ibweins mo iliganes livan, o tasiyas asilivan wadadan ivag mo ilivans bwein.” \c 8 \s1 Kweivas tawsan tawaw ivakamus \r (Matiw 15:32-39) \p \v 1-2 Misiya̱mun towen, babaw gamag nikatuyouns nimekes vayuwein Yeisuw, nag ivag kaeis beikams, mo idawes navamul, imekes, idibakes, ilana, “Bo inok nuwag gamag tasiyas babaw nikanatouns waseg yey, kaeis gog nag. \p \v 3 “Kukin bakayabes bineis wasiven asimoun-wan, adok bisoumats wa̱ked. Peinan mwasanin siven kadiveiyov.” \p \v 4 Iweis navamul tasiyas, ilansa, “Ven to nawoud makaw; ama̱wan bitavakamus gamag tasiyas? Kan gog nag.” \p \v 5 Iw to Yeisuw, ilana, “Akweivin amibled?” \p Ilansa, “Kweinim kweiy.” \p \v 6 Idibakes gamag babaw, ilana, “Kusinis wapwepway.” Wankuyeim mo ikow bled siyas kweinim kweiy, ikalin nuwan Yowbad waseg, ikivis bled siyas, isekes navamuls va̱gan bivaganes; mo ikawes isekes babaw gamag wasigeis. \p \v 7 Asiyin mwanayun-wan nisesus, ikow wanaman, mo initoug Yowbad waseg, ikalin nuwan peinan in. Ikous, mo idibakes navamul va̱gan bikawes bisekes babaw gamag, mo isekes. \p \v 8 Babaw gamag ikamkwams, bo ikamuweips, mo ikatikunakus kan towen nikambwages, mo idagis wagamwat, imlavag gibsinim gibsiy. \p \v 9-10 Ikous, mo ikayabes tasiyas kweivas tawsan gamag, inounas; mtowen siney navamul itouws wa̱wag, idopels ineis ven Dalmanut. \s1 Gamag sivines Yeisuw naman mulin bikines \r (Matiw 16:1-4) \p \v 11 Tasiyas Palisiy mwasanin mo inekes Yeisuw, ikammnimans, mamagina iyakwanes, ilansa, “Kuvag muwotet bitawtoun ma̱wana naman mulin Yowbad.” \p \v 12 Yeisuw gog singay igeg nanon, ilana, “Gudwouvaws yakamiy sivinamiy bukukines Yowbad naman mulin,” mo itabudabod, ilana, “Nag bukukines, nag.” \p \v 13 Vayuwein mo ilisawes, itouws wa̱wag, idopels ineis palatan. \s1 Ansinap Elod o Palisiy asisinap ma̱wana yist \r (Matiw 16:5-12) \p \v 14 Tage bo inumlaves kaeis; misinaka katanoka bled wa̱wag. \p \v 15 Yeisuw mo iguyes, ilana, “Kuvna̱seimiy. Kadiloka kupiyaves tasiyas Palisiy asiyist o Elod anayist.” \p \v 16 Iliganes, idibakes sisiyas, ilansa, “Adok anakabebay, peinan tanumlaves adableds.” \p \v 17 Yeisuw gog ikakina ninous, idibakes, ilana, “Wawun kulansa, ‘Tanumlaves adableds’? Singay tatagouwaws yakamiy; ninoumiy nag. \p \v 18-19 “Sam mitamiy tage nag kuwtusis; sam tigamiy tage nag kuliganes beibwein. Adok nag kunuways akivis kweinim bled silma̱nin kweinim tawsan gamag, kweivin kaynad kan nikambwages mo kwatikunakus, ne?” \p Ilansa, “Sinawatan kadiney.” \p \v 20 Vayuwein Yeisuw ikatiga̱nes, ilana, “Wankuyeim akivis bled kweinim kweiy silma̱nin kweivas tawsan gamag, kweivin gamwat kan nikambwages mo kwatikunakus, ne?” \p Ilansa, “Gibsinim gibsiy.” \p \v 21 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Igawa tatagouwaws yakamiy!” \s1 Toukwaw teitan ivag ibwein \p \v 22 Wankuyeim Yeisuw inoun in Beteseid, imeyes takatoun teitan, ilansa, “Tabta bukwabkwen matan toukwaw towen, ne?” \p \v 23 Yeisuw iligen, ivakaben, inow watoulan ven, igus matan, naman waseg ikabkwen, ikatigan, ilana, “Kukin tan?” \p \v 24 Itamnow matan, ilana, “Akin gamag mwasanin, tage askakin ma̱wana amweilok ininounas.” \p \v 25 Vayuwein mo ikabkwen matan, mo ikinbunik, bo ibwein. \p \v 26 Yeisuw mo ikayeb beiyum bein wanbunatum, ilana, “Awoum bukun waven.” \s1 Pita ikakina Yeisuw nawotet \r (Matiw 16:13-20; Luk 9:18-21) \p \v 27 Wankuyeim Yeisuw siney navamul ita̱vins wunsiyas ven wawnuwan Sisaliy, guyaw towen Pilip nikaleiwag wasigeis. Inounas wa̱ked, ikatiga̱nes navamuls, ilana, “Gamag idokeigs kal yey?” \p \v 28 Iweis tasiyas, ilansa, “Gamag mwasanin idokes ya̱koum tabibapta̱ysein gamags towen Yon; tage mwasanin idokeims Ilaytiy yak, o mwasanin idokeims ya̱koum palopit teitan.” \p \v 29 Yeisuw mo ikatiga̱nes, ilana, “Tage yakamiy, kudokeigs kal yey?” \p Iw to Pita, ilana, “Yak Kelis yak.” \p \v 30 Mapuna Yeisuw idibakes, ilana, “Awoum gamag mwasanin bikakinsa yey Mesay Kelis yey; awoum kwamteleigs; awoum.” \s1 Yeisuw ilivnek peinan bikanig mo beikit vayuwein \r (Matiw 16:21-28; Luk 9:22-27) \p \v 31 Wankuyeim mo ikatimlakes, ilana, “Gimgilitoun yey, kadiloka a̱bag bigeg singay; kadiloka bipiyaveigs tasiyas tammwayas sisiyas tanuwgwes lun situwa̱vek sisiyas takatimlakeins kaleiwag, mo bikatimateigs; yam kweitoun mo ba̱kit vayuwein.” \p \v 32 Anilivan towen kamnat; toge Pita ika̱nan, ilana, “Awoum kulivan ma̱wan.” \p \v 33 Yeisuw itouvin, ikin navamuls, ikan Pita, ilana, “Kusineikik ya̱koum Seitan, amsinap ma̱wana gamag asisinap, nag ma̱wan Yowbad ansinap.” \p \v 34 Ikous, mo idawes gamag babaw sisiyas navamuls, ikatuyouns imekes, mo idibakes, ilana “Kavel tan yakamiy sivinan bibkunig, kadiloka bipiyev nakaleiwag tatonen mo bikokew anklos tatonen va̱gan mo bibkunig. \p \v 35 “Kavel-tan yakamiy sivinan bikayus mwamovan mo biyamkwen, tage kukin biyamkwen mwamovan peinan gunawotet, mo bises bwein. \p \v 36 “Kukin gog bikow wuliyoug meivek-wan, ven watinow wuliyougwan, mo biyamkwen mwamovan, adok nag bimwa̱saw, nag. \p \v 37 “Aveiyag mo bisek maysan silma̱nin mwamovan, ne? Nag. \p \v 38 “Tut towen gudwouvaws tappeyaws o asisinap babaw kalbaleb. Tage kukin kal bimsin agulivan mamagina bimseneig Gimgilitoun yey; o yey-vak ma̱wan igaw tamag mititeilin waseg ba̱yum bam sigwey Yowbad nataka̱yobs, mo beivag agumwasin gamag towen waseg.” \c 9 \p \v 1 Mo idibakes, ilana, “Mounid adibakeimiy, mwasanin yakamiy nukutablawaws wasalig nag bukukwanigs tage bukusesus-wan mo bukukines Yowbad nakaleiwag beim, son natawtoun.” \s1 Yeisuw ivag ankakin kweitan \r (Matiw 17:1-13; Luk 9:28-36) \p \v 2-3 Yam kweinim katanok ikous, Yeisuw mo itokes Pita, Yemes, Yon, ikatulags ineis koy avakaein wakunuwatan; tasiyas-wan isiwas. Wamtes mo ivag ankakin kweitan, anakweim ivag ankakin gimagim, pwapwa̱kaw igegayous; nag teitan gamag ven watinow anakweim bivag pwapwaka̱wun ma̱wan, nag. \p \v 4 Mo ikines Ilaytiy son Moses isaps, sisiy Yeisuw illivans. \p \v 5-6 Iw to Pita, idibek Yeisuw, ilana, “Tamwey, bo tamwa̱saws peinan tasesus towen; bakawlul bunatoun bwan, bunatan ya̱koum, buniyuwein Moses, buntounun Ilaytiy.” Anilivan ma̱wana illivan mav; na-ikakin aveiyag bilivan, peinan aspwa̱yat. \p \v 7 Mo lov kweitan ilumwes tasiyas, aygan teitan iliganes wa̱lov, ilana, “Mtowen natug bwanabwein, kuliganes aygan.” \p \v 8 Nuwanaw mo ikins palatan palatan, makaw; misinaka Yeisuw sisiy. \p \v 9 Wankuyeim iwloubus, idibakes, ilana, “Youd towen nukukines, awoum kwamteles gamag mwasanin wasigeis ee... Gimgilitoun yey bakanig, ba̱kit vayuwein, mo kwamteles wasigeis.” \p \v 10 Youd towen nag ikamteles gamag mwasanin wasigeis; tage tasiyas-wan illivans, idokes aveiyag silawun anilivan towen, “Bakanig mo ba̱kit vayuwein.” \p \v 11 Iweis tasiyas, ilansa, “Aveiyag wawun tasiyas takatimlakeins kaleiwag asilivan, ilansa, ‘Kadiloka Ilaytiy bimgwey Mesay waseg’?” \p \v 12-13 Yeisuw gog mo idibakes, ilana, “Ilaytiy iginmug, ikatilow youd babaw. Tabta kukwakins silawun Bukitab liva̱nen Gimgilitoun nises, mamagina, ‘Gamag bipiyaves; a̱ban bigeg singay’? Adibakeimiya mtowen-vak Ilaytiy bo neim, itam ninous mo iyagages towen, ma̱wan liva̱nen nises Bukitab waseg.” \s1 Gwad teitan takatoun Yeisuw ivag ibwein \r (Matiw 17:14-20; Luk 9:37-43) \p \v 14 Yeisuw siney navamul asteitoun, tavasin gog mtowen, mo iwloubus iwekes navamul meivek-wan watinow nisesus, ikines gamag singay babaw nisiwnis, tasiyas takatimlakeins kaleiwag nikikamnimans sisiyas navamul mwasanin. \p \v 15 Gamag babaw ikines Yeisuw bo neim, isom ninous, isawls inekes, imulouls sisiy. \p \v 16 Iw to Yeisuw, ilana, “Aveiyag silawun mikamniman?” \p \v 17-18 Iw teitan gamag, ilana, “Tamwey, natug towen amey va̱gan bukukin, peinan yeiluw neiweiy bo ikakon. Kukin beiweiy mo bikalavatouw bikabala̱wein, beipoul wadon, bikakil kimwatun, bilamtumweitol won. Bo adibakes muvamuls va̱gan bikayabes. Iyokons bo nag.” \p \v 19 Iw to Yeisuw, ilana, “Takakons yakamiy! Tut kadiveiyov sigwey yakamiy nitasesus bo asoumat. Gwad towen kumey waseg yey.” \p \v 20 Imeyes gwad towen waseg Yeisuw, yeiluw ikin Yeisuw, iweiy gwad towen, itatat won, ikalivatow wapwepway, ikanivnavin, ipoul wadon. \p \v 21-22 Yeisuw mo ikatigan taman, ilana, “Kweivin tut ankatoun ma̱wan?” \p Ilana, “Igaw-o wagwa̱din. Tut babaw iwaweiy, ikalivatow in wa̱kov o wayvagam, sivinan bilbaleb. O Tamwey, tabta binok nuwam yakamey? Tabta ikadilokeim bukulabem?” \p \v 23 Iw to Yeisuw, ilana, “Aveiyag wawun amlivan kulana, ‘Tabta ikadilokeim’? Kukin bitasimounid, sinap o wotet babaw mo bikadilokeid.” \p \v 24 Gwad to taman mo igel, ilana, “Asimounid-wan; tage kulabeig va̱gan basimounid beibwein.” \p \v 25 Yeisuw gog ikin gamag babaw isisawls imimeis, mo idibek yeiluw towen, ilana, “Yeiluw yak, gwad towen nukuvag nikakon, adibakeim kulisow gwad towen, kusiwana, awoum kuvgavaw bukumek gwad towen; awoum.” \p \v 26 Iligen, mo iwak, iweiy gwad towen, itatat won, mo ilisow gwad kabalamat nimmasis ma̱wana takanig, babaw gamag idokes bo ikanig. \p \v 27 Yeisuw gog iyous naman, itamnow gwad towen, itamanaw. \p \v 28 Wankuyeim Yeisuw mo inoun in isiw wabunatum, navamul mo inekes, tasiyas-wan illivans, ilansa, “Aveiyag wawun na-ikadilokem bakakayeb?” \p \v 29 Iw to Yeisuw, ilana, “Singay keikay anka̱yob bitakayabes tasiyas; misinaka bitanitoug waseg Yowbad mo bitakayeb.” \s1 Yeisuw ilivnek bikanig mo beikit vayuwein \r (Matiw 17:22-23; Luk 9:43-45) \p \v 30 Ilisawes ven towen, mo ikanpeles Galiliy, inounas; tage nag sivinan gamag bikakins. \p \v 31 Inawotet gog ikatimlakes navamuls, ilana, “Gimgilitoun yey, teitan gamag bisilkodeig mo gamag mwasanin biyousigs, beiweigs bakanig, bammasis kweitoun yam mo ba̱kit vayuwein.” \p \v 32 Anilivan towen na-ikakins tasiyas; aspwa̱yat bikatiga̱nes silawun livan towen. \s1 Tasiyas astamumug \r (Matiw 18:1-5; Luk 9:46-48) \p \v 33 Inounas ineis ven Kapaneyum, isiws wabunatum, mo ikatiga̱nes, ilana, “Aw-livan wa̱ked nukuliva̱nes, ne?” \p \v 34 Tasiyas gog isesusa ikka̱pays, peinan wa̱ked nikamnimans, idokes kal biguyaw. \p \v 35 Mapuna isin, idawes tasiyas sinawatan teiy, imeis, idibakes, ilana, “Kal yakamiy sivinan biguyaw, kadiloka bimlatoul, babaw gamag bimugwas, mtowen bikuyeim, o bikanow ages gamag babaw.” \p \v 36-37 Ilivan ikous, mo itok gwad teitan, imey, isein wamtes tasiyas, mo inup iwlibob, idibakes, ilana, “Kal ya̱koum bileb teitan gwad, ma̱wana gwad towen, peinan gungamag towen, mamagina bilabeig yey, o mamagina bileb mtowen Tamag nikayabeig nam.” \s1 Kukin gamag nag bisilbwadeid mamagina bilabeid \r (Luk 9:49-50) \p \v 38 Iw to Yon, ilana, “Tamwey, nakakin taw teitan ikayabes yeiluw, yagam yak waseg, kasilbwed, peinan nag ibwa̱kun wasigeis ya̱kids.” \p \v 39-40 Yeisuw gog ilivan, ilana, “Awoum kusilbwed. Nag kal biwotet tawtoun yagag waseg mo nuwanaw bitawyageig, nag. Kukin kal nag isilbwadeids mamagina ilabeids-nan. \p \v 41 “Kukin kal bisekeimiy amisoup bukumoums peinan kuwteles Kelis nawotet, mounid adibakeimiy nag biyamkwen maysan mtowen. \s1 Sinap kalbaleb \r (Matiw 18:6-9; Luk 17:1-2) \p \v 42 “Gamagal tasiyas isimounids waseg yey, kukin kal bikatsilakes silma̱nin bikakins sinap kalbaleb, singay kalbaleb mo bilouvat gamag towen. Kukin gamag mwasanin bikawes dakul avakaein biyawanis kayon mo bilaves bein wabwanit, nakalbaleb towen kalamwey; tage kukin bisesuna ee... bikatsilek teitan gwad, singaya kalbaleb mo bilouvat. \p \v 43 “Kukin gog namam bikatsilakeim silma̱nin amsinap kalbaleb, kadiloka kubob, wankuyeim namam palatanok mo bukuban mwamovam. Awoum namam paley bilaveims bukun wadiginasim, kov nigidaged bigabum tut nag beikous. \v 44 (-) \p \v 45 “Kukin gog kakeim bikatsilakeim silma̱nin amsinap kalbaleb, kadiloka kubob, wankuyeim kakeim palatanok mo bukuban mwamovam. Awoum ge kakeim paley bilaveims bukun wadiginasim. \v 46 (-) \p \v 47-48 “Kukin matam bikatsilakeim silma̱nin amsinap kalbaleb, kadiloka kugut kulev, igaw wankuyeim matam palatanok mo bukusiw wanuwan Yowbad nakabkaleiwag. Awoum matam paley bilaveim bukun wadiginasim; simwa̱mwats bitatets wa̱wom; o kov bigidaged-wan; nag beimat. \p \v 49 “Kov bigabuds va̱gan bitayayan. \p \v 50 “Sol bwanabwein bo bwein. Kukin gog sol bigeg, nag sabal-nen bitaban vayuwein. Sol bises wasigeis yakamiy bo bwein, va̱gan bukumsamwas simsimiyas wasigeis.” \c 10 \s1 Livanen peiyaw \r (Matiw 19:1-12) \p \v 1 Ikous, mo itamanaw Yeisuw, inoun in wawnuwan Yudiy mo iga̱pel lay Yoldan, in palatan. Vayuwein-vak gamag babaw mo ikatuyouns ininekes Yeisuw, mo ivgavaw katimlakay gamag wasigeis, peinan nawotet tut babaw ma̱wan. \p \v 2 Tasiyas gog Palisiy mo inekes Yeisuw, sivines kid biyakwanes, mo ikatiga̱nes Yeisuw, ilansa, “Tab kadilok bitapiyev dakwav, ne?” \p \v 3 Iw to Yeisuw, ilana, “Kweiboug Moses bo isekeimiy mikaleiwag, ama̱wan?” \p \v 4 Ilansa, “Moses bo itam, nakaleiwag ma̱wan towen, kukin vin bitapiyev, inalet bitalel tasek mo tapiyev.” \p \v 5 Iw to Yeisuw, ilana, “Peinan ninoumiy keikay yakamiy, mo isekeimiy nakaleiwag towen. \p \v 6-8 “Tage kweiboug Yowbad niginbun gamag kuda̱taw son kuda̱vin, mapuna taw bilisow taman son inan, binek nakwav, mapuna asteiy bimlavag wous katanok. Nag teitan na̱tan, nag; wous bo ilatanes imlavag katanok-wan. \p \v 9 “Peinan Yowbad bo ilaten, awoum gamag bilivis, awoum.” \p \v 10 Ikous, iyums ineis wanbunatum, navamul mo ikatiga̱nes vayuwein, sivines kid bikakins silawun nakatimlakay towen. \p \v 11 Yeisuw mo idibakes, ilana, “Kukin kal bipiyev nakwav, bivevaw gog nayuwein vin, mo biyageg nakwav tatonen, peinan taggeinawl towen ikanavay mav. \p \v 12 “Na̱wen-vak kukin bipiyev namwan, o beivay gog son tayuwein taw mo bikanavay mav.” \s1 Yeisuw sivinan gamagal \r (Matiw 19:13-15; Luk 18:15-17) \p \v 13 Wankuyeim gamag mo imeyes nitsiyas, sivines Yeisuw naman bisen wawous. Tage navamul idokes kid bisilbwades gamagals, awoum kid bimekes Yeisuw. \p \v 14 Yeisuw gog ikines, mo ika̱nes, ilana, “Gamagal bweina bimeis waseg yey. Awoum kusilbwades, peinan tasiyas wanuwan Yowbad nakaleiwag mamagina gamagal. \p \v 15 “Mounid adibakeimiy, kukin beivag ninoumiy ma̱wana gamagal mo bukutams Yowbad nakaleiwag waseg, mo bukusiws wanuwan. Kukin gog nag, bo nag.” \p \v 16 Ilivan ikous, iwliboub gamagal wasigeis, naman isen wawous, anilivan bwanabwein mo isekes gamagal tasiyas. \s1 Guyaw teitan ipiyev Yeisuw \r (Matiw 19:16-30; Luk 18:18-30) \p \v 17 Ikous, ininoun wa̱ked, mo teitan taw isawl inek, ikulul avakaein wamatan, ilana, “Takatimlakay bwanabwein yak, aveiyag bavag mo mwamovag nag beikous?” \p \v 18-19 Iw to Yeisuw, ilana, “Aveiyag wawun kudokeig toubwein yey? Toubwein anmwa̱net Yowbad. Adok kaleiwag tasiyas kukwakin: awoum kuweiy gamag, awoum kwanavay mav, awoum kuveinaw, awoum kuyaweid, awoum kusilponay, o kuvna̱ses tamam son inam.” \p \v 20 Iwa̱ge, ilana, “Tamwey, igaw-o wagwa̱dig asilamaw kaleiwag tasiyas oko nagein igawa avvalut kaleiwag tasiyas wasigeis.” \p \v 21 Togo Yeisuw ikin taw towen, ikalin nuwan waseg, idibek, ilana, “Katanoka sinap ika̱bwag waseg yak, kadiloka kuymayis muvavag babaw, maysan kukow, kuvgen, kusekes tasiyas tasimavs, mo kum kubkunig; tage maysan bwein igaw mo bukuban walba̱lab.” \p \v 22 Mto taw bo isisiyuw nanon, mo itamanaw, inoun, singay igeg nanon, peinan nawliyoug babaw, ikayus. \p \v 23 Yeisuw gog itouvin, idibakes navamul, ilana, “Singay keikay tasiyas guyawaw beisiws wanuwan Yowbad nakabkaleiwag waseg.” \p \v 24-25 Navamul gog iliganes anilivan sitovek, bo isunasun ninous. Vayuwein Yeisuw mo idibakes, ilana, “Sigwey, singay keikay tasiyas guyawaw beisiws wanuwan Yowbad nakabkaleiwag waseg. Mansiyas kamel beisiws vas analeg kalimwey-nen keikay, tage guyawaw beisiws Yowbad nakabkaleiwag waseg, singaya keikay.” \p \v 26 Tasiyas gog singay isunasun ninous, illivans sisiyas, ilansa, “Kalisiy kid beisiws Yowbad nakabkaleiwag waseg?” \p \v 27 Yeisuw bo ikinbunikes tasiyas, ilana, “Gamag wasigeis na-ikadilok, tage Yowbad bwein kadilok, peinan Yowbad kadilok youd babaw.” \p \v 28 Iw to Pita, ilana, “Yakamey gog nakapiyev mavavag babaw mo kabkunim.” \p \v 29-30 Yeisuw ilana, “Mounid adibakeimiy, kal yakamiy bilisow naven, budan, nunet, inan, taman, nitun, o napwepway, va̱gan bikanow agulivan bwanabwein, nagein tut towen mo biban lakatutan nabunatum, budan, nunet, inan, nitun, napwepway; tage gamag mwasanin biyagages; igaw gog tut wanakougwaw mwamovan bises bisigeg. \p \v 31 “Tage babaw tasiyas tumumug bikuyeims, o tasiyas takukuyeims mo bimugwas.” \s1 Sivtounun Yeisuw ilivnek bikanig mo beikit vayuwein \r (Matiw 20:17-19; Luk 18:31-34) \p \v 32-34 Inounas wa̱ked bineis kid Yelusalem, Yeisuw imug, navamuls wankuyeim bo ikubukub nuwes, sisiyas bod mwasanin wankuyeim aspwa̱yat. Inounas ee... mo idawes navamul sinawatan teiy, vayuwein inekes, ikamteles aveiyag igaw mo bilivet, ilana, “Bitaneis Yelusalem, teitan gamag mo bisilkodeig Gimgilitoun yey, mo biyousigs tasiyas tanuwgwes lun situwa̱vek sisiyas takatimlakeins kaleiwag, biyateleigs bisekeigs wasigeis tobwag ven gimgilis va̱gan beiweigs, bikatimateigs; tasiyas gog bisiba̱weigs, bigusugs, biwaweigs vatul waseg, ikous mo bikatimateigs; yam kweitoun mo ba̱kit vayuwein.” \s1 Yemes son Yon initougs waseg Yeisuw \r (Matiw 20:20-28) \p \v 35 Sebidiy nitun tasiyas Yemes son Yon mo inekes Yeisuw, ilansa, “Tamwey, sivinem bukutam aveiyag bakalivan.” \p \v 36 Ilana, “Aveiyag sivinamiy?” \p \v 37 Iweis tasiyas, ilansa, “Igaw muguyaw waseg, kutam va̱gan bakasin teitan wamkwa̱tay, teitan wamkimaw.” \p \v 38 Yeisuw idibakes, ilana, “Nag kukwakins silawun mikanitoug towen. Tab kadilok bukumwamwes kwa̱vig towen ba̱moum, o tab kadilok bibapta̱yseimiy ma̱wana bibapta̱yseigs yey?” \p \v 39-40 Ilansa, “Ikadilokem-wan.” \p Iw to Yeisuw, ilana, “Mounid bukumwamwes kwa̱vig towen yey ba̱moum o bibapta̱yseimiy ma̱wana bibapta̱yseigs yey; tage nag kadilok bakaliwageimiy va̱gan bukusinis wagunka̱tay o wagunkimaw, nag. Tamag nakaleiwag towen, bikaleiwag kalisiy bisinis wadadag.” \p \v 41 Navamul gog tasiyas sinawatan iliganes, mo ikawkunes Yemes son Yon. \p \v 42 Mapuna Yeisuw idawes bimeis, binekes; imeis mo idibakes, ilana, “Kukwakinsa tasiyas idokes guyawaw tobwag ven wasigeis, ikaliwages sigamag, siwotet kweitan kweitan isekes biwteles. \p \v 43 “Tage yakamiy nag ma̱wan. Kal yakamiy sivinan biguyaw bweina bimlavag mitouwat. \p \v 44 “Kal yakamiy sivinan bimlavag mitamumug, kadiloka biwotet silma̱nin miwotet. \p \v 45 “Gimgilitoun yey bo ma̱wan, nag am va̱gan bukulabeigs, tage balabeimiy yakamiy, o mwamovag batam mamagina baymiyiseimiy tababaw yakamiy.” \s1 Toukwaw towen Batamiyas ikiplal matan \r (Matiw 20:29-34; Luk 18:35-43) \p \v 46 Ikous anilivan towen, inounas oko ineis Yelikow, ikanapels Yelikow binounas siney navamul sisiyas gamag babaw. Toukwaw teitan nissin wadadan ked ininitoug money wasigeis gamag babaw; yagan Batamiyas, peinan taman yagan Tamiyas. \p \v 47 Toukwaw towen iligen butun gum-Nasalet yagan Yeisuw, peinan bo neim, mo iwak, ilana, “Yeisuw, ya̱koum Deibid tabun ya̱koum, binok nuwam yey.” \p \v 48 Babaw gamag bo ika̱nes, ilansa, “Kukwa̱pay.” \p Togo singaya iwkuwak, ilana, “Ya̱koum Deibid tabun ya̱koum, binok nuwam yey.” \p \v 49 Yeisuw gog im itom, ilana, “Kudibakes beim.” Mapuna idibakes toukwaw towen, ilansa, “Bweina kutamanaw kum. Bo idaweim.” \p \v 50 Togo ilavew anpwa̱lum, nuwanaw mo itamanaw, inoun inek Yeisuw. \p \v 51 Inek Yeisuw, Yeisuw ikatigan, ilana, “Aveiyag sivinam bavag peinam yak?” \p Iw toukwaw towen, ilana, “Tamwey, sivinag beilal matag.” \p \v 52 Yeisuw gog idibek, ilana, “Nukusimounid waseg yey, mapuna bo kubwein; bweina kunoun.” Nuwanaw ilal matan, mo ibwa̱kun Yeisuw waseg. \c 11 \s1 Yeisuw isiw in ven Yelusalem \r (Matiw 21:1-11; Luk 19:28-40; Yon 12:12-19) \p \v 1-2 Yeisuw inoun in wunsiyas ven Betepeig o Betaniy, walasin koy yagan Oliv, kakita mo bisap Yelusalem waseg. Mapuna mo idibakes navamul asteiy va̱gan bimugwas kid bineis ven wunkakit, ilana, “Kuneis ven towen wamatads, bukusiws wanuwan mo bukuba̱nes donkiy na̱tan, kayon niyawanis vatul waseg, gamag nag itotouws waseg. Igaw. E, bukuba̱nes mo kulikus vitulen, kutokes kumeyes. \p \v 3 “Kukin teitan gamag bilivan, bilana, ‘Aveiyag wawun kulikus donkiy na̱wen?’ kulansa, ‘Tanuwagan sivinan. Nawotet biyakous, mo biyamen.’” \p \v 4 Inounas tasiyas mo iba̱nes donkiy wavtakon ven, niyawanis kayon wamatan koukwed nititoy, mo ilikus vitulen. \p \v 5 Ilikus vitulen, tage gamag mwasanin nitablawaws wadadan ilivans gog, ilansa, “Aveiyag wawun kulikus donkiy mana̱wen?” \p \v 6 Mo ikatimapus ages ma̱wana Yeisuw nikatimlakes; ilivans ma̱wan, mo itams. \p \v 7 Itams tasiyas, mo imeyes donkiy waseg Yeisuw, asikweim isenas watapwan mo imwen isin wakunuwatan. \p \v 8 Mwasanin gog asikweim iyaves wa̱ked, mwasanin isa̱ves amweilok yayagein wanawoud iyaves wa̱ked. \p \v 9 Tasiyas tamumugwas sisiyas takkuyeims iwkuwaks, ilansa, \q1 “Osana! Yowbad bikatinabweids. \q1 Kakavasim nukum daGuyaws yagan waseg. \q1 \v 10 Tamads Deibid nakaleiwag bukuwgow. \q1 Tanuwagan liba̱lab bo bikatinabweids.” \p \v 11 Yeisuw inoun in wunovek Yelusalem, isiw in wanuwan Yowbad nabunatum bunavakaein, ikin palatan palatan, youd babaw ikikin ikous, mo iyum ineis Betaniy siney navamul; bo iboug. \s1 Ikawtun yaveinun \r (Matiw 21:18-19) \p \v 12 Iyam nen ga̱boug ilisawes Betaniy bineis Yelusalem, ivag anamoun. \p \v 13 Anamoun, ikin kadiveiyov yaveinun nitet, sam yageivein, idoki anagin biban beikam; iwekey gog nag; makava yageivein. Peinan nag tutan beiwuw. Igaw. \p \v 14 Iw to Yeisuw, ikawtun kay kaywen, ilana, “Adok nag bukuvgavaw beivag anagim, beikams gamag, nag.” Navamul iliganes anilivan towen. \s1 Ikayabes taggimwals wanuwan Yowbad nabunatum \r (Matiw 21:12-17; Luk 19:45-48; Yon 2:13-22) \p \v 15 Inounas ineis Yelusalem, isiws wanuwan Yowbad nabunatum mo ikayabes tasiyas taggimmwals wabunatum, siteibol ikatitan tasiyas nikatimapus money dakul waseg, o ikatitan abes tasiyas niggimwals bwabun. \p \v 16 Nag itam va̱gan gamag bikokews kunes wanuwan Yowbad nabunatum. \p \v 17 Ikatimlakes, ilana, “Bukitab wanuwan livan nises mamagina: \q1 ‘Ven babaw gimgilis bidokes gunbunatum nitoug buntuman.’ \m Tage yakamiy nukuvkakes mamagina buntuman veinaw.” \p \v 18 Tasiyas gog tanuwgwes lun sisiyas takatimlakeins kaleiwag iliganes anilivan, sivines kid ama̱wan bivkakes mo biyablebes; tage iwenes peinan gamag babaw igoulus, sivines biliganes nakageiguy. \p \v 19 Kwayav waseg Yeisuw siney navamul mo ilisawes wunovek. \s1 Yaveinun ikallayag \r (Matiw 21:20-22) \p \v 20 Iyam nen ga̱boug, ininounas wa̱ked, mo ikines yaveinun bo ikallayaga ikous. \p \v 21 Pita inuway, mo ilivan ilana, “Tamwey, kay kaywen nukwawtun bo ikalayag.” \p \v 22-23 Iw to Yeisuw, idibakes tasiyas, ilana, “Livan mounid badibakeimiy. Kadiloka kunmises Yowbad va̱gan wotet tawtoun biwtel. Kal yak bukubidek koy towen, kulana, ‘Kunoun kun kumukul wabwanit,’ tage nag beivag nanoum akweiy, bukunamisa-wan, mo bivag ma̱wana amlivan nukulivan. \p \v 24 “Mapuna badibakeimiy, kukin bukukululs bukunitougs Yowbad waseg, kukwakins-wan bisekeimiy, mo bukuba̱nes youd tasiyas. \p \v 25 “Kukin bukunitougs Yowbad waseg, aveiyag gamag asisinap waseg yakamiy kuninuwes, kunumlaves, bikalin nuwamiy. Igaw Tamads walba̱lab mo biwidimiy binumlev amisinap kalbaleb yakamiy.” \v 26 (-) \s1 Yeisuw nakaleiwag \r (Matiw 21:23-27; Luk 20:1-8) \p \v 27-28 Wankuyeim mo inounas, vayuwein ineis Yelusalem. Ineis Yelusalem, Yeisuw ininoun wanuwan Yowbad nabunatum, mo iweis tasiyas tanuwgwes lun situwa̱veks sisiyas takatimlakeins kaleiwag sisiyas tammwayas, inekes Yeisuw, ilansa, “Aw-kaleiwag towen? Kal isekeim mukwaleiwag silma̱nin muwotet towen?” \p \v 29 Iw to Yeisuw, ilana, “Kweitan youd bakatiga̱neimiy, kudibakeigs, mo badibakeimiy silawun gunakaleiwag silma̱nin gunawotet towen. \p \v 30 “E, kudibakeigs silawun Yon inawotet waseg ibapta̱yses gamags. Tabta Tamads walba̱lab isek nawotet towen, o gamag teitan watinow isek nawotet? Kudibakeigs silawun nawotet Yon.” \p \v 31 Iliganes, illivans sisiyas, ilansa, “Kukin bitalansa, ‘Tamads walba̱lab,’ mtowen Yeisuw bikatimop aygads bilana, ‘Aveiyag wawun nag kusimounids waseg mtowen Yon?’ \p \v 32 “Tage awoum talansa, ‘Gamag teitan isek nawotet’; mata ge gamag babaw biyagageids, peinan isimounids waseg Yon, idokes palopit tatonen.” \p \v 33 Mapuna ikatimapus Yeisuw aygan, ilansa, “Nag kakakin.” \p Iw to Yeisuw, ilana, “Yey-vak ma̱wan, nag badibakeimiy kal nisekeig gunawotet towen.” \c 12 \s1 Tawteleins bag asisinap kalbaleb \r (Matiw 21:33-46; Luk 20:9-19) \p \v 1 Ikous, mo isilamaw nakabebay, isekes mamagina, “Bigulen gleip teitan tamwey isop; kal ilev ikous wadadan bag palavas; wayn kasinen ivkaes ikous; tamtakavatein bag nabunatum iwlul ikous; mo isekes gamag mwasanin siwotet va̱gan biwwotets inabag, mo inoun in kweitan ven, isiw. \p \v 2 “Wankuyeim anagin tutan bo bimwanoug ivag sivinan bikamkwen, mo ikayeb natouwat binekes tasiyas tawteleins bag, anagin bikow bimey, tamwey towen bikamkwen. \p \v 3 “Inekes, mo iwaweiys; nag kan isekes, ikayabes, makava iyum. \p \v 4 “Mo ikayeb tayuwein-vak, inekes tasiyas tawteleins bag, iwaysa wakunun iyagages; mo iyum. \p \v 5 “Im, ikayeb-vak tatounun; in mo iweiys, ikatimates. Wankuyeim ikayabes babaw, mwasinis iwaweiys, mwasinis ikatimates. \p \v 6 “Ikous natouwats babaws, anmwa̱net natun tatonen nises, mo ikayeb binekes; ilana, ‘Bo bivna̱ses natug o bisiwyoubus.’ \p \v 7 “Nag gog. Tasiyas tamtakavateins bag illivans, ilansa, ‘Kukines tamwey towen natun beim. Kumeis, taweiys; igaw gog tamwey towen bikanig, mo bitakawes dakiyays, bag towen.’ \p \v 8 “Mo ituts, inekes, iweiys taw mtowen, tamwey natun, mo inupes, ilaves, in watoulan bag. \p \v 9 “Tamwey taginibag towen ininuway, ilana, ‘Aveiyag bavag?’ Adok bo binekes, tasiyas tamtakavateins bag bikatimates, bisek gog siwotet gamag mwasinis wasigeis. \p \v 10 “Adok nag kukwakins liva̱nen, Bukitab waseg nises mamagina: \q1 ‘Wululay towen, tawteleins bunatum nipiyaves, \q1 tage bo imlavag anma̱wamwan bunatum. \q1 \v 11 DaGuyaws nawotet towen; bo isom nanouds.’” \p \v 12 Yeisuw anilivan iyakous, tasiyas ikakins-wan Yeisuw anilivan peinan asisinap kalbaleb, mo ikapasal nuwes, idokes kid biyousis Yeisuw beiweiys. Nag gog; aspwa̱yat peinan ikines gamag singaya babaw, mapuna bo ilisawes, inounas. \s1 Pa̱yin silma̱nin Sisal \r (Matiw 22:15-22; Luk 20:20-26) \p \v 13 Min-Yudiy tasiyas mo ikayabes Palisiy mwasanin sisiyas Elod nagamag mwasanin, binekes Yeisuw bikatiga̱nes, bikines kukin beibol anilivan mo biyateles kid. \p \v 14 Inekes Yeisuw, idibakes, ilansa, “Tamwey, kakakina ya̱koum amsinap kamnat. Nag bukuvnas gamag teitan mo bukupiyev kid son, nag. Nag kuninuway gamag askakin watoulan, nag. Tage mukwatimlakay mounid, Yowbad inaked silma̱nin. Tab kadilok bitapa̱yins Sisal nata̱kis, ne? Bitatams Sisal waseg o bitapiyaves adok?” \p \v 15 Tage Yeisuw bo ikakin tayyaweids tasiyas, idibakes ilana, “Wawun kuyakwaneigs, ne? Money silma̱nin ta̱kis kumeyes bakin.” \p \v 16 Imeyes money dakul towen yagan danaliyus, ikin, ikatiga̱nes, ilana, “Kal gamag kululuwan nileles money towen waseg, o kal yagan nileles towen?” \p Iweis tasiyas, ilansa, “Sisal.” \p \v 17 Yeisuw mo idibakes, ilana, “Sisal navavag kutams Sisal waseg, o Yowbad navavag kutams Yowbad waseg.” \p Iliganes anilivan towen, bo isom ninous tasiyas. \s1 Gamag beikits vayuwein \r (Matiw 22:23-33; Luk 20:27-40) \p \v 18-19 Tasiyas Sadusiy asilivan, ilansa, “Takanigs nag beikits vayuwein.” Tasiyas gog inekes Yeisuw, ikatiga̱nes, ilansa, “Tamwey, kweiboug Moses nilel dakaleiwags mamagina: Kukin kal taw bikanig, natun nag, bwadan mo beivays son nakwab va̱gan bikop natun mo bimlavag tuwan natun. \p \v 20 “Tamwey teitan, budan gog teinim tatanok; tamwey iginivay son nakwav, mo ikanig, natun nag. \p \v 21-23 “Isiken mo ivay son nakwab, mo ikanig, natun nag. Isiken, isiken, isiken iveivaysa sisiy nakwab, imta̱mats, nitus nag, ee... iyakous tawaw, mo ikanig kuda̱vin na̱wen. Igaw beikits vayuwein takanigs tasiyas, vin namwan kavel; peinan babaw neivays sisiy?” \p \v 24-25 Iw to Yeisuw, idibakes, ilana, “Adok bo ibol amilivan yakamiy, peinan nag kukwakins Bukitab anilivan, o nag kukwakins Yowbad natawtoun. Igaw beikits vayuwein mamagina anelos tasiyas walba̱lab, nag beivays, nag. \p \v 26-27 “Tage takanigs bo beikits vayuwein. Adok nag kukwakins Yowbad anilivan Bukitab waseg, Moses kweiboug ikin kaligweg nigigob kov. Yowbad mo idibek, ilana, ‘Yey Ebelam naYowbad yey, vey Aysak naYowbad yey, yey Yekob naYowbad yey.’ Yowbad tamwamovs tasiyas siYowbad, nag imtakavates tasiyas takanigs, nag. Singay ibol ninoumiy.” \s1 Kaleiwag avakaein \r (Matiw 22:34-40; Luk 10:25-28) \p \v 28 Teitan takatimlakein kaleiwag iligen sikatugwan waseg Yeisuw, ikakina nakatumap tawtoun, mo inek Yeisuw, ikatigan, ilana, “Aw-kaleiwag imug?” \p \v 29-30 Iw to Yeisuw, ilana, “Kaleiwag tamumug mamagina: Kuliganes min-Yisleil yakamiy, daGuyaws Yowbad anmwa̱net. Kadiloka kusiwyoubus daGuyaws Yowbad, ateimiy mounid kuta̱mes waseg, mwamovamiy mounid kuta̱mes waseg, ninoumiy mounid kuta̱mes waseg, mitawtoun mounid kuta̱mes waseg. \p \v 31 “Kwayuwein kaleiwag mamagina: Kuvnas soum ma̱wana ya̱koum tatoneim nukuvna̱seim. Nag kweitan kaleiwag imgwayes tasiyas.” \p \v 32-33 Takatimlakay towen idibek Yeisuw, ilana, “Singaya bwein mukwatimlakay. Amlivan mounid, peinan daYowbads anmwa̱net; nag tayuwein nises. Kaleiwag tasiyas nukulivan ilisawes mansiyas man bitagob va̱gan bitalun Yowbad waseg. E, bo imug kaleiwag tasiyas va̱gan bitasiwyoubus Yowbad a̱teids mounid waseg, datawtouns mounid waseg, o bitavnas sod ma̱wana ya̱kid tatoneid nitavna̱seid.” \p \v 34 Yeisuw iligen, ikakina taw towen anilivan bwanabwein, idibek, ilana, “Ya̱koum kadilakusa Yowbad nakabkaleiwag bukukwakin.” \p Ikous, mo igoulus Yeisuw; bo iyakousis sikatugwan. \s1 Deibid tabun \r (Matiw 22:41-46; Luk 20:41-44) \p \v 35-36 Wankuyeim ikatimlakes gamag wanuwan Yowbad nabunatum, ilana, “Aveiyag wawun takatimlakeins kaleiwag asilivan, ilansa, ‘Kelis Deibid tabun.’ Kweiboug Yowbad Kululuwan ansinap ikatipel isek Deibid, ilana: \q1 ‘DaGuyaws idibek gunguyaw, ilana: \q1 Kusin wagunka̱tay va̱gan bava̱ges beibus siyas astameiliw yak, bukuvnivans wakunutes.’ \p \v 37 “Mtowen Deibid tamwey, ama̱wan bidok tabun naGuyaw?” \p Yeisuw nakatimlakay gamag babaw sivines binganegs. \s1 Ika̱nes tasiyas takatimlakeins kaleiwag \r (Matiw 23:1-36; Luk 20:45-47) \p \v 38-39 Yeisuw nakatimlakay wasigeis, ilana, “Kupiyaves asisinap tasiyas takatimlakeins kaleiwag. Sivines binounas asikweim vayvayov mo gamag bikululs wamtes wavtakon ven. Tapwa̱loul waseg sivines bisinis wa̱keb, o sagal waseg bisinis wapwa̱siw. \p \v 40 “Tage tasiyas asisinap kalbaleb kupiyaves, peinan ikwekways nakwabs sivavag, mo sinitoug iveiyov. Tayyaweids tasiyas. Igaw Yowbad mo bimop asisinap kalbaleb, biyagagesa singay.” \s1 Nakwab namuloul \r (Luk 21:1-4) \p \v 41 Yeisuw isin wanuwan Yowbad nabunatum, ikin gamag babaw imimeis bimulouls. Simuloul ilaves in wanuwan didawag avakaein. Ikin guyawaw simuloul singaya avakaein. \p \v 42 Wankuyeim mo ikin nakwab na̱tan nasimav isiw im, ilev namoney dakul kekel akweiy, mamagina akweiy toya. \p \v 43 Yeisuw ikin, idawes navamul, imeis, idibakes, ilana, “Mounid adibakeimiy nakwab mana̱wen nasimav namuloul ilisow simuloul tasiyas gamag babaw. \p \v 44 “Tasiyas imulouls ikous, tage babaw simoney nises. Mana̱wen gog nasimav bo ililavena iyakous. Nag kweitan namoney nises va̱gan bigimwel kan beikam; nag.” \c 13 \s1 Bigulekwes Yowbad nabunatum \r (Matiw 24:1-2; Luk 21:5-6) \p \v 1 Ikous, mo itamanaw, ilisow Yowbad nabunatum, binoun kid; navamul teitan mo idibek, ilana, “Tamwey, kukin wululay tasiyas dakul bwana̱bweins, o bunsiyas bunatum bunamna̱bweins-wan.” \p \v 2 Iw to Yeisuw, ilana, “Bunsiyas bunatum bunuwka̱veks bo bigulekwes beikous. Nag kweitan dakul bises wakaban. Babaw-wan bigulekwes beikous.” \s1 Abes bibeg \r (Matiw 24:3-14; Luk 21:7-19) \p \v 3-4 Inoun in koy yagan Oliv, isin, ikin Yowbad nabunatum palatan-o nises. Siyas Pita siney Yemes, Yon, Andiluw, tasiyas-wan asteivas mo ikatiga̱nes Yeisuw, ilansa, “Asina̱vin biva̱ges ma̱wan? Sivinem bakakakin anatut abivatus towen, bukulivan mo bakakakin youd tasiyas bisaps wadaban pwepway. Kudibakem va̱gan bakakakin.” \p \v 5 Yeisuw mo isilamaw anilivan, idibakes tasiyas, ilana, “Kuvna̱seimiy; awoum teitan gamag bikatidavimiy. \p \v 6 “Tage babaw gamag biweis, mo bilansa, ‘Yey-aya!’ mo bikatidavis babaw gamag, bidokes kid Kelis. \p \v 7 “Tage igaw mo bukuliganes bulagan naviy, naviy mwasanin kadilakus, mwasanin kadiveiyov. Bukuliganes, awoum beivag amipwa̱yat. Bo biva̱ges ma̱wan, tage nakabiyokous tut igaw. \p \v 8 “Igaw bod mwasanin bikanaviys wasigeis bod ma̱wasanin, ven mwasanin bikanaviys wasigeis ven mwasanin. Nik beinik ven mwasanin waseg. Gamag bikamates moun. Bisilamaw ma̱wan simoumouvit kalamwey, tage watibwelon tut mo bivakaein singay. \p \v 9 “Kuvna̱seimiy; igaw mo biyateleimiy takaleiwag wamites, o sinagog wanuwan biwaweimiy, vatul waseg, o peinan agugwamag yakamiy bo bitamnaweimiy wamtes siyas gabman sisiyas guyawaw, mapuna livan bwanabwein mo bukusekes. \p \v 10 “Tage wanmugwana bukukwawes liva̱neig bwanabwein kunawes, kugeiguys vena babaw wasigeis. Nakabiyokous tut igaw. \p \v 11 “Avei-tut bitokeimiy bukuneis silma̱nin ya̱tal, awoum kuninuways aveiyag bukuliva̱nes, tage tut towen aveiyag bikamat waninoumiy bukulivans ma̱wan. Yakimiy amilivan nag, tage Yowbad Kululuwan anilivan. \p \v 12 “Tut towen wamatads tuwan teitan biyatel va̱gan beiweiys bwadan, o times biyateles va̱gan beiweys nitun, o gamagal gog bitamanaws mo biyagages beiweiys timsiyas o insiyas. \p \v 13 “Gamag babaw mo bikamliweimiy peinan agugwamag yakamiy. Tage bweina kwaptuleimiy; igaw nakabiyokous tut waseg mwamovamiy mo bukuba̱nes. \s1 Singay abes bigeg \r (Matiw 24:15-28; Luk 21:20-24) \p \v 14 “Igaw mo bukukines takalbaleb singay bitet ven bwaboum waseg. (Kal bivin mo bikakin silawun livan towen.) Kukines, magat Yudiy bukusesus, kadiloka kusawls kuneis wa̱koy. \p \v 15 “Kukin kal bisesuna wapwa̱siw, kadiloka bisawl, awoum biyoubaw beisew bikow nawliyoug; awoum. \p \v 16 “Kukin kal iwwotet wa̱bag, awoum beiyum bikow anakweim; awoum. \p \v 17 “Tut towen wamatads siyas nakakuda̱poms bigeg abes sisiyas siyas nivvasus nitsiyas. \p \v 18 “Kuntougis Yowbad, awoum ge bukusawls bulbweilim anatut loulun waseg. \p \v 19 “Igaw tut towen beim, singaya gamag abes bibeg. Kweiboug Yowbad niginbuniyay nag ma̱wan. Bweilim babaw nag ma̱wan. Nagein nag ma̱wan. E, tut towen beim singaya gamag abes bigeg, tage nag vayuwein biwgow. \p \v 20 “Magat daGuyaws nag bigidem yam mwasanin, adok babaw gamag bikanka̱nigs beikous. Tage peinan bo ikatigik nagamag mwasanin bikatimoves, mapuna bibob yam mwasanin. \p \v 21 “Tage tut towen wamatads, kukin kal bilivan, bilana, ‘Kukines Kelis towen-one,’ o bilana, ‘Towen-an nises’, awoum kusimounids. \p \v 22 “Igaw bisaps yaweid Kelis mwasanin, o yaweid palopit mwasanin, bikatidavis gamag. Mulin nimes biva̱ges tawtoun mo bikatidavis gamags. Magat kadilokes mo bikatidavis Yowbad angamag tasiyas nilivnakes. \p \v 23 “Kuvna̱seimiy; peinan bo akatiboug nuwamiy mo kukwakins aveiyag bukulivatus tut wanakougwaw. \s1 Gimgilitoun beiyum beim \r (Matiw 24:29-31; Luk 21:25-28) \p \v 24-25 “Tut towen wamatads, abes singaya bigeg, ka̱las biladadub, o tibukon bikayus mititeilin. Siyas wutun walba̱lab bikalka̱louws. Aveiyag tawtoun nises walba̱lab mo beigwey. \p \v 26 “E, mo bukukineigs Gimgilitoun yey baw, lov waseg, son guntawtoun o mititeilig avakaein. \p \v 27 “Mo bakayeb guntakayobs bikatinakus agugwamag tasiyas meinoy nimeis ven katanok katanok wadaban pwepway. \s1 Yaveinun biya̱sus \r (Matiw 24:32-35; Luk 21:29-33) \p \v 28-29 “Yaveinun waseg kabebay kweitan nises. Igaw biya̱sus mo bukukwakins, bukulansa, ‘Wuwal bisilamaw.’ Yakamiy ma̱wan, bukukines youd tasiyas mo bukukwakins kakita mo ba̱yum baw. \p \v 30 “Mounid adibakeimiy gudwouvaws yakamiy, igaw bukusesus ee... mo bukukines youd siyas babaw. \p \v 31 “Liba̱lab son pwepway beikous tage agulivan nag beikous. \s1 Nag takakins avei-tut \r (Matiw 24:36-44) \p \v 32 “Yam towen nag takakins. Nag takakins ga̱boug o kwayav o boug adok. Nag takakins. Yowbad natun yey nag akakin. Tamag anmwa̱net ikakin. \p \v 33 “Kuvna̱seimiy, kula̱lals. Nag kukwakins asina̱vin ba̱yum bam. \p \v 34 “Nagein ma̱wan teitan gamag bein bita̱vin palatan, tage inagamag bimtakavates inaven. Tamwey towen bisekes siwotet kweitan kweitan; tamtakavatein gog koukwed bidibek bilana, ‘Kwaymateig ga ba̱yum.’ \p \v 35 “Kukwayamatsa beibwein. Nag kukwakins asina̱vin bunatum tanuwagan beiyum, adok kwayav, adok watapwan boug, adok walalayis, adok ga̱boug. Nag kukwakins. \p \v 36 “Awoum kumasis kwangagays, mata ge bilabuboleimiy geg. \p \v 37 “Adibakeimiy, o babaw gamag badibakes ma̱wan, ‘Kwaymateigs beibwein!’” \c 14 \s1 Sivines beiweiys Yeisuw \r (Matiw 26:1-5; Luk 22:1-2; Yon 11:45-53) \p \v 1-2 Igaw akweiy yam mo Kaltuwon Sigeilin bisagals, makava bled beikams. Tage tanuwges lun situwa̱vek sisiyas takatimlakeins kaleiwag sivines kid beiweiys Yeisuw, idokes kid anmwa̱neta biba̱nes mo biyousis; mapuna ilansa, “Awoum bitayousis sagal wanuwan, mata ge gamag bikayuses mo bikawpwanaws adok.” \s1 Na̱tan vin iptum kunun Yeisuw \r (Matiw 26:6-13; Yon 12:1-8) \p \v 3 Yeisuw gog nises Betaniy, ikamkwam wanbunatum toulepel teitan, yagan Saymon, mo na̱tan vin isiw im, ikokew nabotol bwanabwein. Wanuwan nabotol tagon nises yagan nad, maysan singay avakaein. Ikatuv nabotol, mo ilgubok kunun Yeisuw. \p \v 4-5 Mwasanin gog mo ivtokays livan, idibakes sisiyas, ilansa, “Aveiyag wawun iyamkwen tagon towen? Kadiloka bitayamiyis, bitakow lakatutoun kina, mo bitavgen tasekes tasiyas tasimavs.” E, singaya ikawkunes mana̱wen vin. \p \v 6-7 Yeisuw gog idibakes, ilana, “Deis! Awoum kutawyages mana̱wen vin; nawotet singaya bwanabwein waseg yey. Tasimavs tut babaw simiyas kusesus, asina̱vin sivinamiy bweina bukulabes. Yey gog kweitan, nag simiy yey bitasesun-wan tut babaw, nag. \p \v 8 “Wotet towen ikadilok mana̱wen waseg mo niwtel waseg yey. Bo iptum woug nanawan, silma̱nin alawag. \p \v 9 “Adibakeimiy igaw ven babaw bigeiguys liva̱neig bwanabwein waseg, mo nawotet mana̱wen vin biliva̱nes va̱gan gamag babaw mo bininuways.” \s1 Yudas bisilkod Yeisuw \r (Matiw 26:14-16; Luk 22:3-6) \p \v 10 Mtowen gum-Iskaliyot yagan Yudas, Yeisuw navamul teitan, mo inekes siyas tanuwgwes lun situwa̱veks, sivinan kid bisilkod Yeisuw. \p \v 11 Iliganes Yudas anilivan, mo ikalin nuwes, ilivnakes namoney bisekes, maysan nawotet towen. Itam, mo ikayamat tut bwanabwein va̱gan basilkod Yeisuw. \s1 Ikamkwams siney navamuls \r (Matiw 26:17-25; Luk 22:7-14, 21-23; Yon 13:21-30) \p \v 12 Yam towen bisilamaws makava bled bikamkwams, o biwaweiys Kaltuwon bulukwan, navamul idibakes Yeisuw, ilansa, “Nanoum yak, avanuy bakan bakakatineg va̱gan Kaltuwon Sigeilin bitakams?” \p \v 13 Yeisuw iligen, ikayabes navamul asteiy, ilana, “Kuneis waven, bukulivatus taw teitan ikokew nakunasoup, kwabkunis taw towen. \p \v 14 “Kwabkunis, kukines avei-bwan beisiw, kunekes tanuwagan bwan towen, kulansa, ‘Matovek ilana: Avanuy bwabwal mabunatum va̱gan baka̱kam Kaltuwon Sigeilin sigwey gunavamul.’ \p \v 15 “Mtowen taw mo bikatimlakeimiy bukukines bunavakaein wanuwan nabunatum, wanakaew nises, bo ikatinages nanawan silma̱nin amkwam; towen waseg kuva̱ges kads.” \p \v 16 Navamul asteiy inounas ineis waven iba̱nes taw towen ibukunis, mo iba̱nes bunatum ma̱wana Yeisuw nilivnek, mo ikatinages Kaltuwon Sigeilin. \p \v 17 Kwayav waseg Yeisuw mo isap siney navamul. \p \v 18 Isiws bunatum towen, isinis ikamkwams, Yeisuw mo ilana, “Tawaw, tasilkodeig teitan sods nitakamkwams.” \p \v 19 Iliganes tasiyas, singaya igeg ninous, tatanok tatanok idibakes sitovek, ilansa, “Kal? Yey?” \p \v 20 Iw to Yeisuw, ilana, “Yakamiy sinwatan amiteiy. Teitan yakamiy gog tasilkodeig soug kasow amabled wanuwan loutan. \p \v 21 “Gimgilitoun yey ba̱noy ked towen Bukitab nilivnek, tage mtowen tasilkodeig singay kalbaleb bilivet. Magat inan nag bikop bo bwein, togo bo ikop, imligamag mo singay kalbaleb bilivet.” \s1 DaGuyaws inakamkwam \r (Matiw 26:26-30; Luk 22:15-20; 1 Kolinit 11:23-25) \p \v 22 Igaw ikamkwams, mo ikow bled kweitan, ikulul, ikalin nuwan Yowbad waseg, ikiv, isekes navamuls, ilana, “Kukwawes kukwams, peinan woug.” \p \v 23-24 Wankuyeim mo ikow kwa̱vig, itapwa̱loul, isekes, imoums asibabaw-wan; mo idibakes, ilana, “Towen buya̱vig silma̱nin kaleiwag kweivaw, iwta̱wout pinamiy babaw yakamiy. \p \v 25 “Adibakeimiy nag vayuwein ba̱moum gleip sipinen ee... Tamag nakabkaleiwag waseg mo sipinen kweivaw ba̱moum.” \p \v 26 Ikams ikous, wous kweitan ikanweles, mo isaps, ikatulags ineis wa̱koy yagan Oliv. \s1 Ilivnek Pita bikayan \r (Matiw 26:31-35; Luk 22:31-34; Yon 13:36-38) \p \v 27 Yeisuw mo idibakes navamuls, ilana, “Babaw yakamiy bukulisaweigs, peinan Bukitab nilivnek mamagina: \q1 ‘Baweiy mtowen tamtakavatein sips, mo bikatigayays.’ \p \v 28 “Wankuyeim ba̱kit vayuwein mo bamgwayeimiy bitaneis waGaliliy.” \p \v 29 Iw to Pita, idibek natovek, ilana, “Magat babaw tasiyas bilisaweims, tage yey nag.” \p \v 30 Yeisuw idibek, ilana, “Adibakeimiy nagein, boug waseg bukukwaya̱neig siva̱toun, mo kolkolek beigel sivay nubweig ga̱boug.” \p \v 31 Tage Pita anilivan tawtoun idibek, ilana, “Nag bakaya̱neim. Kukin bukumat, aditeiy soug yak bitamat.” Babaw asilivan ma̱wan. \s1 Yeisuw initoug ven Getsemaniy waseg \r (Matiw 26:36-46; Luk 22:39-46) \p \v 32 Inounas ines ven yagan Getsemaniy, idibakes navamuls, ilana, “Kusinis towen, yey ban anitoug Yowbad waseg.” \p \v 33 Itokes Pita, Yemes, Yon, asteivas ineis palatan, mo singay igeg nanon, anpwa̱yat seikwan. \p \v 34 Idibakes, ilana, “Singay igeg nanoug. Bo bakanig adok. Kusesus towen kukwaymateigs.” \p \v 35-36 Inoun in kadiyakus, imasis kantukov wapwepway, initoug Taman waseg, idok kid bigidem youd kalbaleb wamatan, kakita bo bilouvat, ilana, “Tamag, bo ikadilokeim youda babaw. Kuyamen agukwa̱vig towen; awoum ba̱moum. Nanoug yey awoum; tage nanoum yak kuvag ma̱wan.” \p \v 37-38 Iyum inekes navamul bo imasis, idibek Pita, ilana, “Bo kumasis, ne? Nag kadilokeimiy tut kadilakus-wan kwaymateigs. Kwaymateigs kunitougs; mata ge bukusiws abiyokon waseg. Ninoumiy waseg bukutawtouns; nag gog, woumiy tougweys.” \p \v 39 Vayuwein mo in palatan initoug, anilivan ma̱wan nilivan. \p \v 40 Iyum inekes, vayuwein bo imasis, peinan mites bo inanup. Nag ikakins ama̱wan bikatimapus aygan. \p \v 41-42 Sivtounun inoun, initoug, iyum, ilana, “Bo kumasis, kuyeiwas, ne? Bo deis. Datuts bo ikous. Teitan gamag bo bisilkodeig Gimgilitoun yey; tasiyas takalbalebs bo biyousigs. Kukits, tanounas; tasilkodeig bo isap.” \s1 Iyousis Yeisuw \r (Matiw 26:47-56; Luk 22:47-53; Yon 18:2-12) \p \v 43 Igawa illivan, navamul teitan, Yudas, isaps siney tasiyas takaweins pulut son new; peinan tammwayas bo ikayabes nimeis. E, tammwayas sisiyas tanuwgwes lun situwa̱vek sisiyas takatimlakeins kaleiwag bo ikayabes nimeis. \p \v 44 Tasilkodein bo idibakes kweitan sinap va̱gan bikakins kal Yeisuw, ilana, “Kukines kal bakamuloul soug, mtowen Yeisuw, kuyousis, kumtakavates beibwein.” \p \v 45-46 Mto Yudas iwek Yeisuw, ilana, “Kalin nuwag guntovek yak,” mo ivayams son. Tasiyas ikines, ituts, iweis, iyousis, itawtouns waseg. \p \v 47 Teitan gog nitet wadadan mo ikow napulut tanmunum, iweiy natouwat tanuwgwes lun sitovek avakaein, ibob teigan. \p \v 48-49 Yeisuw gog idibakes, ilana, “Mipulut minew kukokews, kuyousigs ma̱wana tavveinaw yey. Yam katanok katanok Yowbad wanbunatum wamtamiy akatimlakes gamags, nag kuyousigs. Tage sinap ma̱wan va̱gan bikamat liva̱neig Bukitab waseg nilivnek.” \p \v 50 Inavamul babaw bo isawls, ilisawes Yeisuw. \p \v 51-52 Natabwa̱kun teitan anakweim mwayntanok nisikam, bisawl kid, tage bo iyousis; ilisow anakweim wanimes, sona mwadoyan mo isawl in. \s1 Yatal \r (Matiw 26:57-68; Luk 22:54-55, 63-71; Yon 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Itokes Yeisuw binawes tanuwgwes lun sitovek avakaein wamatan, biyateles. Ikatuyouns nimeis babaw siyas tanuwgwes lun situwa̱vek, sisiyas tammwayas, sisiyas takatimlakeins kaleiwag. \p \v 54 Pita anmwa̱net ibwa̱kun kadiveiyov, nag in walisis, isap tanuwgwes lun sitovek avakaein wanven, mo isinis siney tasiyas tawwotets, ikamunuws wa̱kov. \p \v 55 Iya̱tals. Tanuwgwes lun situwa̱vek sisiyas tammwayas babaw iyateles Yeisuw va̱gan kid bikatimates, tage silawun nag iba̱nes. \p \v 56 Iyya̱tals, gamag babaw asilivan yaweid-wan, peinan asilivan nag ilatanes. \p \v 57-58 Iyyokons ee... tayyaweids asteiy mo itamanaws, ilansa, “Yakamey nakaligen anilivan mamagina, ‘Yowbad nabunatum towen gamag niwlules, yey bo bagulek, ikous, kweitoun yam mo bawlulavaw, tage nag namag bawlul.’” \p \v 59 Ilivans ma̱wan, tage asilivan nag ilatanes katanok-wan. \p \v 60 Wankuyeim tanuwgwes lun sitovek avakaein mo itamanaw wanuwein, wamatan Yeisuw, ilana, “Nag aveiyag bukwatimop, ne? Aveiyag silawun asilivan tasiyas?” \p \v 61 Yeisuw gog isesuna ikka̱pay. Vayuwein ikatigan, ilana, “Tabta ya̱koum Kelis, Tamwey bwanabwein natun yak, ne?” \p \v 62 Iw to Yeisuw, ilana, “O, ma̱wan. Igaw bukukineigs Gimgilitoun yey bassin Tatawtoun wanaka̱tay, mo bam liba̱lab lov-nen waseg.” \p \v 63-64 Tanuwgwes lun sitovek avakaein ikapasal nuwan, iksigeb anakweim, ilana, “Nag sivinads teitan gamag bikamtel ansinap kalbaleb; peinan bo taliganes anilivan kalbaleb. Aveiyag bitava̱ges?” Babaw itams, ilansa, “Kadiloka bitaweiys.” \p \v 65 Mwasanis mo igusus, ilumwes magin, iwaweiys, ilansa, “Kulivan ma̱wana palopit ya̱koum.” Igawa iwaweiys, siyas tawwotets mo itokes Yeisuw, ineis. \s1 Pita ikayan \r (Matiw 26:69-75; Luk 22:56-62; Yon 18:15-18, 25-27) \p \v 66-67 Pita igawa nises wamatan bunatum, tanuwagan lun natouwat kuda̱vin na̱tan inek Pita, ikin ikamunuw kov, iwtus, ilana, “Adok ya̱koum-vak soum gum-Nasalet Yeisuw ya̱koum, ne?” \p \v 68 Ikayan, ilana, “Nag. Nag akakin aveiyag kulivan.” Mo inoun in wadunan ked. \p \v 69 Vin mana̱wen ikin, idibakes tasiyas nitatos, ilana, “Mtowen Yeisuw nagamag teitan.” \p \v 70 Vayuwein Pita ikayan. Tut kadiyakus wankuyeim siney nitabalawaws idibakes Pita, ilansa, “Mounid ya̱koum Yeisuw nagamag teitan, peinan gum-Galiliy yak.” \p \v 71 Iw to Pita, ilana, “Nag. Awoum bayaweid; Yowbad beiweig. Nag akakin gamag to nukulivan.” \p \v 72 Ilivan ikous, kolkolek mo igel sivay. Pita iligen, inuw Yeisuw anilivan mamagina, “Siva̱toun bukwaya̱neig mo kolkolek beigel sivay.” Anilivan nilivnek ma̱wan, inuw Pita, anmwasin mo iva̱lam. \c 15 \s1 Iyateles Yeisuw, Paylat wamatan \r (Matiw 27:1-2, 11-14; Luk 23:1-5; Yon 18:28-38) \p \v 1 Walalayis-wan tasiyas tanuwgwes lun situwa̱vek sisiyas tammwayas, sisiyas takatimlakeins kaleiwag, tasiyas tababaws mamagina konsels illivans bo idumwal ninous katanok-wan, mo iyawanis naman Yeisuw, itokes, inawes Paylat wamatan. \p \v 2 Mtowen Paylat ikatigan, ilana, “Tabta min-Yudiy siking ya̱koum?” \p Yeisuw ilana, “Ma̱wan amlivan.” \p \v 3 Tasiyas tanuwgwes lun situwa̱vek iyateles Yeisuw, asilivan babaw waseg. \p \v 4 Vayuwein mo Paylat ikatigan, ilana, “Nag bukwatimop, ne? Liva̱neim babaw illivans.” \p \v 5 Tage Yeisuw nag ikatimop anilivan, ikka̱pay-wan, Paylat ikin, bo isunasun nanon. \s1 Bo beiweiys Yeisuw \r (Matiw 27:15-26; Luk 23:13-25; Yon 18:38–19:16) \p \v 6 Sagal towen waseg Paylat bilik tasiwun deil teitan bein wamnat, kal sivines gamags. \p \v 7 Bweilim katanok katanok ma̱wan. Teitan gamag yagan Bala̱bas nises wa̱deil, kweiboug siney tasiyas tapiyaveins gabman nakaleiwag ivvatays waseg gabman natouwats mo iweiy gamag. \p \v 8 Babaw gamag inekes Paylat, ilansa, “Tab bukulik tasiwun deil, kal bakalivan, bisap, ma̱wan mukwaleiwag nukuvvag bweilim babaw.” \p \v 9 Iw to Paylat, ilana, “Tab sivinamiy min-Yudiy miking balik beiw, ne?” \p \v 10 Paylat gog ikakina antameiliw Yeisuw tasiyas tanuwgwes lun situwa̱veks, to niyateles. \p \v 11 Tage tasiyas tanuwgwes lun bo itateiys ninous gamag babaw, igaw mo bikavtagis kid Bala̱bas yagan va̱gan bilik beim wamnat. E, ilivans ma̱wan. \p \v 12 Vayuwein mo Paylat ikatiga̱nes, ilana, “Aveiyag banuwek mtowen miking min-Yudiy yakamiy?” \p \v 13 Vayuwein iwaks, ilansa, “Kuweiys waklos, beimat.” \p \v 14 Iw to Paylat, idibakes, ilana, “Aveiyag ansinap kalbaleb?” \p Tasiyas gog singay iwkuwaks, ilansa, “Kuweiys, kuweiys!” \p \v 15 Paylat bo itam wasigeis gamag babaw, ilik Bala̱bas, o idibakes biwaweiys kid Yeisuw, vatul waseg, mo bikatikavates bikayagweg waklos, bikanig. \s1 Tasiyas takanaviys iyages Yeisuw \r (Matiw 27:27-31; Yon 19:2-3) \p \v 16 Tasiyas takanaviys mo itokes Yeisuw inawes ilaksiwus wasibunatum bunavakaein, idawes sisiyas takanaviys babaw bimimeis. \p \v 17 Imeis, ikawes kweim bwabwel, ivaskoumis; ikous mo ikawes vatul kulikoul, ikwanis wakunun magina anapay. \p \v 18 Ikous, mo illivansa mav, ilansa, “Kalin nuwem, min-Yudiy siking ya̱koum.” \p \v 19 Amweilok ikawes, iwaweiys wakunun, igusus, ikululs wamatan. \p \v 20 Isiba̱wes ikous, inisis maynawen kweim bwabwel, ivaskoumis anakweim tonen, itokes inawes va̱gan beiweiys waklos. \s1 Iweiys Yeisuw waklos \r (Matiw 27:32-44; Luk 23:26-43; Yon 19:17-27) \p \v 21 Itokes Yeisuw, inounas wa̱ked, ilivatus Saymon meinoy wanawoud neim; gum-Saylin towen nitun asteiy Alekisan son Lup. Ilivatus Saymon, idibakes, ilansa, “Kukew anklos taw towen.” \p \v 22 Itokes inawes ven Golgot. Golgot takativini bein aga-Muyuw, Busabwes. \p \v 23 Isekes beimoum wayn son mul, ipiyev. \p \v 24 Ikous mo ikatikavates, ikayagweg waklos. Ikokews anakweim, ikalawages; ilaves kweitan youd bikines kid kalisiy bikawes asikweim tatanok tatanok tasiyas. \p \v 25 Ikatikavates ga̱boug, ka̱las italga̱lag. \p \v 26 Ileles nakalbaleb, isenas waklos mamagina, “Min-Yudiy siking.” \p \v 27 Asteiy sisiy Yeisuw ikatikavates wasklos, tavveinaws, teitan wanaka̱tay, teitan wankimaw. \v 28 (-) \p \v 29-30 Tasiyas gog inounas wa̱ked, itawyages, asilivan kalbaleb, ilansa, “Ya̱koum tagulekwein Yowbad nabunatum, ne? Kweitoun yam kid bukuwlulavaw, ne? Kubus waklos kum; kwatinabweim tatoneim.” \p \v 31-32 Tasiyas tanuwgwes lun sisiyas takatimlakeins kaleiwag illivans, issebaws, ilansa, “Bo ikatinabwes gamag mwasanin, ta-ma̱wan bikatinob tatonen. Magat mtowen Kelis, min-Yisleil dakins, kadiloka beibus waklos beim, bitakines mo bitasimounids.” \p Siney-vak igawa nikayagwegs wasklos, itawyages Yeisuw. \s1 Yeisuw imat \r (Matiw 27:45-56; Luk 23:44-49; Yon 19:28-30) \p \v 33 Yam towen ya̱nay bo iladadub ven, idadub ee... ka̱las itageg, mo ikamnat. \p \v 34 Ka̱las itageg, Yeisuw iwak, aygan avakaein, ilana, “Eli, Eli, lamasabaktaniy.” Takativini gog bein aga-Muyuw “GunaYowbad, gunaYowbad, aveiyag wawun nukulisaweig?” \p \v 35 Iliganes mwasanin siyas nitabalawaws wadadan, ilansa, “Bo idow Ilaytiy beim.” \p \v 36 Teitan gog isawl in, ikow yotout, ibes kayal matan, isow wayn yayan waseg, iyasel binek Yeisuw wadon beimoum, ilana, “Beitay wouds, bitakines ga beim Ilaytiy mo binib.” \p \v 37 Ikous, Yeisuw iwak, aygan avakaein, mo ikanig. \p \v 38 Maynawen kweim nisilbwed palakakit wanuwan Yowbad nabunatum, mo isiled, isilamaw wanakaew in watinow, ivag mwayney. \p \v 39 Takalikay towen nitamanaw wamatan Yeisuw, iligen aygan avakaein, ikin ikanig, ilana, “Mounid taw towen Yowbad natun.” \p \v 40-41 Vinay gog kadiveiyov nitamanaws ikakins, vinen-Magdal yagan Meliy, son valeyin mana̱wen nitun Yemes takakit son Yusitos, sisiy Salom. Kweiboug Galiliy waseg vinay tasiyas ibukunis Yeisuw ivakamus. Tasiyas sisiyas vinay mwasanin nimeis Yelusalem, itamanaws ikakins. \s1 Itakus Yeisuw \r (Matiw 27:57-61; Luk 23:50-56; Yon 19:38-42) \p \v 42 Kwayav waseg mo ikatinages silma̱nin sagal nubweig Sa̱bat. \p \v 43 Gum-Alimatiy nises yagan Yosep, min-Yudiy sitakaleiwag teitan bwanabwein, nikaymet Yowbad nakaleiwag beim. Kwayav yam towen mtowen Yosep ikapwapout, inek Paylat, bintoug won Yeisuw va̱gan bikow binow bidibwen. \p \v 44 Mtowen Paylat idoki singay nuwanaw ankanig Yeisuw, idow natakalikay; im ikatigan, ilana, “Tabta mtowen Yeisuw bo nikanig, ne?” \p \v 45 Itam, ilana, “O!” mapuna Paylat itam Yeisuw won va̱gan Yosep bikow. \p \v 46 Mtowen Yosep in igimwel maynatan kweim pwapwa̱kaw, imey, mo ibwiy Yeisuw waklos, imey watinow, mo isumweil won, kweim to pwapwa̱kaw waseg. Ikous mo ikow inow isen wakalawag. Alawag towen neiteiys takunumwan. Dakul avakaein iyatpinis in ikatibwed wadon leg. \p \v 47 Vinay asteiy ikines alawag towen nisenas, vinen-Magdal yagan Meliy, son valeyin, Yusitos inan. \c 16 \s1 Yeisuw ikit vayuwein \r (Matiw 28:1-8; Luk 24:1-12; Yon 20:1-10) \p \v 1 Wankuyeim, Sa̱bat ikous, vinay asteitoun igimweles tagon binawes kid biptumis Yeisuw won. Tasiyas vinen-Magdal yagan Meliy, valeyin Yemes inan, sisiy Salom. \p \v 2 Sa̱bat ikous, kweivaw yam, walalayis ikanakons inounas, bilakwanes kid alawag; ka̱las bo neipel. \p \v 3 Illivans sisiyas, ilansa, “Kal biyatipin dakul towen nisilbwed wadon leg va̱gan bitasiws?” \p \v 4 Ilivans ma̱wan mo itamnawes mites, ikines nanawan bo iyatpin nises wadadan leg; singay avakaein dakul towen. \p \v 5 Iweis tasiyas, isiws wanuwan alawag ikines toubwat teitan nisin waska̱tay, anakweim pwapwa̱kaw. Ikines mo ivag aspwa̱yat. \p \v 6 Mtowen taw idibakes, ilana, “Awoum beivag amipwa̱yat. Kunineivs gum-Nasalet Yeisuw, neimat waklos. Bo ikit. Bo nein. Kukines nakabmasis makaw-wan. \p \v 7 “Kuneis kudibakes navamuls sisiy Pita, kulansa, ‘Bo bimgwayeimiy bein waGaliliy, kuneis waGaliliy mo bukukines, ma̱wan nidibakeimiy.’” \p \v 8 Isaps tasiyas, isawls, ilisawes alawag, itatat wous, singay isom ninous. Nag ikamteles teitan gamag waseg, peinan aspwa̱yat. \s1 Vinen-Magdal ikin \r (Matiw 28:9-10; Yon 20:11-18) \p \v 9 [Sa̱bat ikous, iyam nen bo ikit Yeisuw, wanmugwana isap waseg vinen-Magdal, yagan Meliy, kweiboug nikayeb yeiluw teinim teiy niyagages. Mana̱wen ikin, inoun, inekes Yeisuw nagamag igawa nivva̱lams. \p \v 10-11 Meliy ilana, “Bo akin Yeisuw sona mwamovan nises.” Tasiyas iliganes, tage nag isimounids. \s1 Asteiy ikines \r (Luk 24:13-35) \p \v 12-13 Wankuyeim nagamag asteiy ikines Yeisuw ankakin kweitan, igaw inounas bineis wanawoud. Ikines, iyums idibakes sisiyas, tage nag isimounids. \s1 Navamuls bo isekes siwotet \r (Matiw 28:16-20; Luk 24:36-49; Yon 20:19-23; Wotet 1:6-8) \p \v 14 Wankuyeim navamul sinwatan tatanok, ikamkwams, mo inekes. Ikines, ilana, “Keikay gamag, takakons yakamiy. Gamag mwasanin bo ikineigs, idibakeimiy, tage nag kusimounids.” \p \v 15-18 Ilana, “Kuneis vena babaw, kugeiguys, kusekes livan bwanabwein, gamag tatanok tatanok wasigeis. Kukin kal bisimounid bibaptays mo Yowbad bikatinob; kukin gog nag, Yowbad mo bikamtan. Tasiyas bisimounids mo biwotets tawtoun; yagag waseg bikayabes bwagaw; kaeig kweitan kweitan billivans; mwatet biyousis wanimes; o pwa̱tuw beimoums nag biyagages; bisenas nimes takatouns wawous mo beibweins.” \s1 Imwen in walba̱lab \r (Luk 24:50-53; Wotet 1:9-11) \p \v 19 SiGuyaw mtowen siney illivans ikous, mo imwen in walba̱lab, isin Yowbad wanaka̱tay. \p \v 20 Tasiyas gog mo ineis ven babaw igeiguys, siGuyaw ilabes, siwotet mo itawtoun singay. Gamag ikines tawtoun siwotet mo isimounids asilivan waseg.]