\id LUK - Muyuw NT [myw] -Papua New Guinea 1993 (web version -2014) \h Luk \toc1 LUK \toc2 Luk \toc3 Luk \mt1 LUK \c 1 \s1 Nakabsilamaw \p \v 1 Kalin nuwag ya̱koum Tiyopil. Peinan babaw gamag bo isilamaws mo ileles liva̱nen Yeisuw inawotet niwtel wasigeis ya̱kids. \p \v 2 Peinan wanmugwana mwasanin bo nikines wamtes, mo ikawes liva̱nen Yeisuw, isekemas yakamey. \p \v 3-4 O yey-vak tut babaw aligen livan towen, asisawena oko ayakous, mo nanoug alana, “Adok bweina balivkaes livan babaw, basen mulet waseg, beiw bukukin, guyaw ya̱koum Tiyopil.” Bukuvin va̱gan bidumwal nanoum mo bukusimounid waseg sinap towen nikatimlakeims. \s1 Elisabet bikop natun \p \v 5 Tutan min-Yudiy siking yagan Elod, tanuwagan lun teitan yagan Sekaliy. Nakwav yagan Elisabet, mana̱wen Elon delen. Tasiyas tanuwgwes lun dal kweitan kweitan. Mtowen Sekaliy Abiy delen. \p \v 6 Mtowen Sekaliy son nakwav asisinap didumwal wamatan Yowbad. Yam katanok katanok ivna̱ses Yowbad nakaleiwag babaw, iyakousis. \p \v 7 Tage nitus nag, peinan Elisabet vinakal bo ivnavek, o namwam bo itovek. \p \v 8 Tasiyas Abiy delen, anatut waseg iwteles lun Yowbad wanbunatum. \p \v 9 Peinan sikikun ma̱wan, kweitan youd ilavesa mav mo iton yagan mtowen Sekaliy; mo ikow nawotet kweitan, mamagina isiw in Yowbad nabunatum wanuwan, igob gewuw, manisin simasim seikwan. \p \v 10 Gamag meivek-wan watoulan bunatum ikululs ininitougs waseg Yowbad, peinan bo tutan gewuw beigabs. \p \v 11 Mo Yowbad nataka̱yob teitan isap waseg Sekaliy, itoun nakabeigab gewuw wanaka̱tay waseg. \p \v 12 Mtowen Sekaliy ikin, iyow nuwan, anpwa̱yat seikwan. \p \v 13 Mtowen anelos mo idibek, ilana, “O Sekaliy, awoum beivag ampwa̱yat. Yowbad bo iligen mukwanitoug, mukwav Elisabet bo bikop nitumiy, mo bukudok yagan Yon. \p \v 14 “Ya̱koum bukumwa̱saw seikwan simwey babaw gamag bimwa̱saws, mukwav inakopway waseg bikop nitumiy. \p \v 15 “Mtowen natum bo bitawtoun wamatan Yowbad. Nag beimoum wayn o tawtoun yevagam, nag. Avei-tut inan bikop, Yowbad Kululuwan mo binek gwad towen, son bises bisigeg. \p \v 16 “Mtowen bo bileb min-Yisleil mwasanin mo bikanavin ninous, beiyum binekes siGuyaw Yowbad. \p \v 17 “Peinan bo bikanow daGuyaws aygan, biwotet Kululuwan tawtoun waseg, ma̱wan Ilaytiy kululuwan. Bivag timsiyas ninous bikanavin mo binekes gamagal; o tasiyas takapidabs bikanavin ninous mo bisinaps ma̱wana tadidumwals. E, natum inawotet ma̱wan, va̱gan bikabutus inagamag silma̱nin Yowbad inawotet.” \p \v 18 Iw to Sekaliy idibek anelos, ilana, “Ama̱wan bakakin amlivan towen mounide? Peinan bo atovek, o gunakwav bo ivnavek.” \p \v 19 Anelos ikatimop anilivan, ilana, “Yey Gebliyel, tut babaw natitamanaw wamatan Yowbad. Bo ikayabeig nam adibakeim bulagan towen bwanabwein. \p \v 20 “Peinan nag kusimounid waseg agulivan, bo bukusesuna mamagina gumugum yak. Bukusesuna ee... anatut youd towen nalivnek; wankuyeim mo bukulivan.” \p \v 21 Gamag tasiyas ikayamats Sekaliy, idokes aveiyag wawun inayouviy wanuwan bunatum. \p \v 22 Ikayamats ee... mo isap. Ta-ma̱wan bilivan; mo ikakins mtowen nikin kweitan youd wanuwan Yowbad nabunatum; anilivan bogo naman-wan; wadon nag ma̱wan bilivan. \p \v 23 Mtowen Sekaliy ises iwwotet ee... yam towen iyakous nawotet, mo iyum in wanven. \p \v 24-25 Wankuyeim nakwav Elisabet mo isum, nises wabunatum kweinim tibukon; mamagina bo issowm wabunatum, ilana, “Yowbad inawotet ma̱wan. Bo ikalin nuwan yey. Gamag nivtokeigs livan vinakal yey, agumwasin; nagein gog bo iyakous.” \s1 Meliy bikop natun \p \v 26-27 Kweinim tibukon ikous, iton kweivaw, mo Yowbad ikayeb anelos Gebliyel in Galiliy, ven yagan Nasalet. Inek nakubukwab nagtabod nibokes beivay kid son taw Yosep, Deibid delen. \m Nakubukwab mana̱wen yagan Meliy. \p \v 28 Mtowen Gebliyel inek Meliy, ilana, “Kalin nuwag! Yowbad soum ya̱koum, ilabeim.” \p \v 29 Mana̱wen anpwa̱yat singay; ininuway seik aveiyag silawun livan towen. \p \v 30-31 Iw to anelos, ilana, “Meliy, awoum beivag ampwa̱yat. Yowbad bo ikalin nuwan ya̱koum. Igaw mo bukukop natum kuda̱taw. Ikous, mo bukudok yagan Yeisuw. \p \v 32-33 “Mtowen bo bitawtoun. Gamag bidokes ‘Tatawtoun Yowbad Natun.’ DaGuyaws Yowbad bo bisek inakaleiwag tawtoun, peinan tabun Deibid inakaleiwag; mo bikaleiwag Yekob delen wasigeis. Nakaleiwag bises bisigeg.” \p \v 34 Meliy ikatigan anelos, ilana, “Ama̱wan ba̱sum, peinan ta-ivag gunamwan.” \p \v 35 Iw to anelos, idibek, ilana, “Yowbad Kululuwan biwekeim, Yowbad natawtoun waseg bisekeim. Mapuna bukusum natum, gamag bidokes gwad to takamnat, Yowbad Natun tatonen. \p \v 36 “Tage veiyoum Elisabet bo ivnavek mo isum, natun kuda̱taw nises wanuwan. Idokes kid vinakal mana̱wen, tage neisum kweinim tibukon katanok waseg. \p \v 37 “Peinan Yowbad waseg, youd babaw bo kadilok.” \p \v 38 Meliy iligen ikous, mo itam, ilana, “Bwein. Yey Yowbad natouwat yey. Bweina biva̱geig ma̱wan nukulivan.” Anelos towen mo ilisow, inoun. \s1 Meliy inek Elisabet \p \v 39-40 Tut towen Meliy mo itamanaw, inuwanaw, inoun in koyakoy, ven kweitan wawnuwan Yudiy, isiw in wanuwan Sekaliy nabunatum, imulouls son Elisabet. \p \v 41-42 Elisabet iligen Meliy anilivan ikous, natun mo ivatay wanuwan, Yowbad Kululuwan mo inek mana̱wen Elisabet, aygan avakaein, ilana, “Singaya namwa̱saw ya̱koum. Vinay babaw isimwa̱saw nag ma̱wan ya̱koum. Natum nukusum singay bwanabwein. \p \v 43 “Aveiyag wawun Yowbad nisiwyoubug mo kumekeig, daGuyaws inan ya̱koum? \p \v 44 “Nukum, aligen aygam mo natug ivatay wanuwag, peinan bo imwa̱saw. \p \v 45 “Singay tammwa̱saw ya̱koum peinan kunamis va̱gan bikamat youd towen Yowbad nidibakeim.” \s1 Meliy iya̱kawn waseg Yowbad \p \v 46 Iw to Meliy, ilana, \q1 “Kululuwag iya̱kawn waseg Yowbad. \q1 \v 47 “Singay amwa̱saw, peinan takatinaweig Yowbad. \q1 \v 48 “Peinan bo inuway tasimav natouwat yey. \q1 Wankuyeim gamag babaw mo bidokeigs \q1 nammwa̱saw yey, bweilim katanok katanok waseg. \q1 \v 49 “Towen Tatawtoun, singaya bo ilabeig; yagan tonen kamnat. \q1 \v 50 “Bo inok nuwan tasiyas nigigoulus; wankuyeim nitsiyas o tibsiyas bo ma̱wan. \q1 \v 51 “Naman tawtoun waseg bo itakayway. \q1 Bo ikatigulekwes tasiyas takaypamweins sinap. \q1 \v 52 “Bo ikatigulekwes sikaleiwag tasiyas tatawtouns; \q1 o tasiyas tasimavs bo iyamwenes. \q1 \v 53 “Tasiyas asimoun bo isekes kaeis bwanabwein, beikams bikamuweips. \q1 Tage bo ikayabes guyawaw, asimoun waseg iyums. \q1 \v 54-55 “Bo inuway anilivan bwein nidibakes tammwayas, tasiyas Ebelam \q1 siney delen ya̱kids, tut nag beiyakous. \q1 E, bo inuway anilivan, inok nuwan, \q1 ilabeids min-Yisleil ya̱kids.” \p \v 56 Meliy ilivan ikous; asteiy nisesus son Elisabet; adok kweitoun tibukon, mo iyum in wanven. \s1 Elisabet ikop natun Yon \p \v 57 Mana̱wen Elisabet nises ee... tutan bo itup mo itapoy naman, natun kuda̱taw. \p \v 58 Ansinva̱lam sisiyas taliven mo iliganes bulagan Yowbad nasiwa̱youb avakaein waseg Elisabet, inekes, sisiy imwa̱saws. \p \v 59-60 Yam kweinim ikous, kwatounun yam mo inekes va̱gan bibwabwes momwan gwad; bidokes kid yagan Sekaliy, mamagina valeyin taman; tage inan igidem sikaleiwag, ilana, “Nag. Tadokes yagan Yon.” \p \v 61 Iweis tasiyas, ilansa, “Aveiyag wawun? Nag ivag amigamag teitan yagan Yon, bukudokes valeyin.” \p \v 62 Mo iliva̱tes nimes waseg, ikatiga̱nes taman, avei-yeg waseg bidokes yagan gwad towen. \p \v 63 Taman towen sivinan buk; isekes mo ilel mamagina “Yagan Yon.” Ikines, bo isom ninous. \p \v 64 Ilelel ikous, mo ikapwageg wadon, ilivan, iya̱kawn waseg Yowbad. \p \v 65 Bo iyow nuwes tasiyas; bulagan illivans ven babaw koyakoy wawnuwan Yudiy. \p \v 66 Asibabaw iliganes, ininuways, ilansa, “Gwad towen aveiyag mo bimlavag?” Peinan Yowbad son gwad towen, ilileb. \s1 Sekaliy ilivnek liva̱nen Yon \p \v 67 Yowbad Kululuwan mo inek taman Sekaliy, ilivnek sinap, ilana: \q1 \v 68 “Min-Yisleil ya̱kids bitaya̱kawns waseg daGuyaws Yowbad, \q1 peinan bo ilakwaneids nagamag ya̱kids, \q1 ikatinabweids. \q1 \v 69 “Natouwat Deibid delen teitan bo isekeids takatinabweids. \q1 \v 70 “Kweiboug Yowbad nilivnek waseg asilivan inapalopits tatonen. \q1 \v 71 “Anilivan mamagina bikatinabweids; \q1 awoum tasiyas nikamliweids biyagageids. \q1 \v 72 “O binok nuwan, peinan nilivnek wasigeis tammwayas. \q1 Bo inuw anilivan towen mounid. \q1 \v 73-75 “Anilivan mounid towen nisek tabuds Ebelam, \q1 itam va̱gan bikatinabweids. \q1 Awoum tasiyas nikamliweids biyagageids; \q1 mapuna beiyakous adpwa̱yats, \q1 o bitakanawes aygan, waseg \q1 adsinaps didumwal, bwanabwein, yam \q1 katanok katanok. \q1 \v 76 “O gwad ya̱koum, igaw gamag mo bidokeims \q1 ‘Yowbad Tatawtoun inapalopit ya̱koum.’ \q1 Peinan bukumgwey; inaked bukuvag beibwein. \q1 \v 77 “Bukwatimlakes inagamag mo bikakins nakatuneib waseg, \q1 peinan biwid asisinap kalbaleb, binumlev. \q1 \v 78-79 “Towen Yowbad inasiwa̱youb bwanabwein beinoy walba̱lab bimekeids, \q1 mamagina lalayis \q1 beim mititeilin waseg bimteilids, \q1 o bimteilis kid tasiyas tadadubs, tasiyens kabkanig walasin, \q1 mo bikatimlakeids niwal kidenen.” \p \v 80 Gwad towen bo itawbwat, bo ivakaein, kululuwan bo itawtoun, misik wanawoud ee... anatut waseg mo ikamat wasigeis min-Yisleil. \c 2 \s1 Meliy ikop natun Yeisuw \r (Matiw 1:18-25) \p \v 1 Gwad towen Yon igaw kakit, king avakaein yagan Sisal Ogoustos mo ikaleiwag ma̱wana gabman, va̱gan bileles yiges gamag babaw, ven meiveka wasigeis. \p \v 2 Inakaleiwag towen wanamug, anatut mtowen Kwilinis nikaluweg ven yagan Siliy. \p \v 3 Sisal ikaleiwag ikous; mo inounas gamags meivek-wan, ineis wasiven tatineis, silma̱nin yiges bileles. \p \v 4-5 Yosep-vak ilisow ven Nasalet wawnuwan Galiliy, ikatulags ineis Yudiy, Deibid inaven yagan Betelem, peinan Deibid delen mtowen; e, bilel kid yiges son nakwav Meliy, ankuda̱pom. \p \v 6 Asteiy nisesus Betelem, mo ilouvat anatut bo nitup. \p \v 7 Nitup mana̱wen, peinan anigavaw, mo ikop natun kuda̱taw. Isumweil anakweim, isen wada̱wag, bulumakaw astavalel waseg, peinan nag ivag a̱ban wanuwan bunatum. Singay gamag babaw. \s1 Tamtakavateins aleis sip inekes Yeisuw \p \v 8 Ven towen tamtakavateins aleis sip wanawoud boug waseg nimtakavates aleis. \p \v 9 Yowbad nataka̱yob mo isap wasigeis, Yowbad inakamnat imteil ven towen nisikes; mapuna ivag aspwa̱yat. \p \v 10 Anelos towen idibakes, ilana, “Awoum beivag amipwa̱yat, peinan basekeimiy mwa̱saw liva̱nen, simiyas meiveka gamag. \p \v 11 “Nagein gog, Deibid inaven waseg na̱tan vin bo ikop mtowen takatinabweimiy, daGuyaws Kelis. \p \v 12 “Igaw bukuba̱nes a̱pwaw nisumweilis anakweim nimmasis wada̱wag, bukukines mo bukukwakins mtowen Kelis.” \p \v 13 Ilivan ikous, nuwanaw mo inekes min-liba̱lab singay babaw, ikavasis Yowbad, ilansa, \q1 \v 14 “Singay tayakawanes Yowbad walba̱lab; \q1 O niwal watinow wasigeis tasiyas tasiwa̱youbs.” \p \v 15 Anelos tasiyas mo ilisawes, iyum ineis walba̱lab, tamtakavateins aleis mo illivans sisiyas, ilansa, “Kumeis, taneis Betelem, bitakines youd towen nikamat, peinan daGuyaws bo ikamtilakeids.” \p \v 16 Iliva̱nes ikous, nuwanaw ineis, iba̱nes Meliy son Yosep, sisiy a̱pwaw nimmasis wada̱wag. \p \v 17 Ikines ikous, mo ikamteles liva̱nen gwad towen, peinan gum-liba̱lab nikamtilakes. \p \v 18 Tasiyas tamtakavateins aleis ikamteles asilivan ikous, o tasiyas niliganes bo isom ninous. \p \v 19 Tage Meliy isesuna, ininuway youd tasiyas waseg. \p \v 20 Tasiyas tamtakavateins aleis mo iyums, iya̱kawns waseg Yowbad, peinan ma̱wan gum-liba̱lab anilivan, youd babaw ikines o iliganes ma̱wan. \s1 Inawes Yeisuw Yowbad wanbunatum \p \v 21 Yam kweinim kweitoun ikous, mo ibwabwes momwan gwad towen, idokes yagan Yeisuw; peinan gum-liba̱lab bo idok yagan kweiboug, inan nag isum; igaw-wan. \p \v 22 Wankuyeim anatut bivka̱yes bikamnat ma̱wan Moses nakaleiwag, mo ikopwes gwad towen, ikatulags ineis Yelusalem, inawes Yowbad waseg. \p \v 23 Peinan Yowbad inakaleiwag waseg anilivan nileles mamagina, “Igaw vin bikop natun kuda̱taw anigavaw waseg, mo bakayus, kudokes ‘Yowbad angamag towen.’” \p \v 24 Mapuna ineis Yelusalem va̱gan beiweiys man mwasanin, bigabus silma̱nin Yowbad, peinan inakaleiwag waseg ilana, “Kuweiys kulitapip mwanay, o kukin nag, mo bwabun mungogewns mwanay.” \s1 Simiyon anilivan \p \v 25-26 Ven Yelusalem taw teitan yagan Simiyon, tadidumwal, ansinap bwein. Ikkayamat anatut Yowbad bisiwyoubus tasiyas min-Yisleil va̱gan beitay nuwes. Yowbad Kululuwan waseg taw towen, bo ikatimlakay mo ikakin bisesuna ee... bikin daGuyaws inaMesay Kelis, mo bikanig wankuyeim. \p \v 27 Yowbad Kululuwan imgwey taw towen mo inoun in Yowbad wanbunatum. Taman son inan bo ikopwes nitus mtowen Yeisuw, isiws wanuwan bunatum va̱gan biva̱ges peinan, ma̱wan sikikun kweiboug Yowbad inakaleiwag nilel Bukitab waseg. \p \v 28 Mtowen Simiyon im inekes, ikin gwad towen, inup, iya̱kawn waseg Yowbad, ilana: \q1 \v 29 “MaGuyaw yak, o yey mutouwat, \q1 Tut towen amwa̱saw. \q1 Kukilaveig bakanig niwal waseg, \q1 Ma̱wan nukulivan. \q1 \v 30 “Peinan wamatag bo akin mtowen \q1 takatinabweids. \q1 \v 31-32 “Inawotet nukwaluweg wamtes gamag babaw, \q1 va̱gan bimteilis tasiyas igaw dadub, tobwag ven wasigeis, \q1 mo bikakins tasiyas, bikamnats. \q1 Inawotet-vak silma̱nin yakawanan mubod \q1 yakamey min-Yisleil.” \p \v 33 Taman son inan iliganes liva̱nen nitus, isom ninous silma̱nin. \p \v 34 Simiyon mo isekes anilivan bwanabwein, idibek gwad inan, ilana, “Peinan gwad towen inawotet igaw bikow, mo min-Yisleil mwasanin bikalivatows o mwasanin bitamanaws. O mwasanin bikines nawotet ma̱wana naman mulin Yowbad, tage bitawyages. \p \v 35 “Ya̱koum-vak, woum bimouvit, singay bigeg nanoum. Tage mtowen inawotet va̱gan bitakakins ninous babaw gamag.” \s1 An ikin gwad \p \v 36-37 Palopit na̱tan yagan An, taman Panuwel, anakum Asel. Bo ivnaveka singay. Igaw naptabod isesuna ee... mo ivays son namwan. Asibweilim nisikes son namwan kweinim kweiy. Namwan mo ikanig. E, isesuna nakwab ee... mo ivag anbweilim sinwanim sinwatoun kweivas. Nag ilisow Yowbad nabunatum, ikikulul wamatan Yowbad yam o boug, ipsapos o ininitoug. \p \v 38 Anatut tasiyas sisiy nitus nimeis, mo isap mana̱wen vin, ikalin nuwan waseg Yowbad, o idibakes tasiyas min-Yelusalem, ilana, “Gwad towen inawotet va̱gan bikatinabweids”; peinan tasiyas nikaymates teitan gamag beim silma̱nin nawotet towen. \s1 Yeisuw itub, ivakaein \p \v 39 Tasiyas son nakwav iyakousis youd babaw silma̱nin Yowbad nakaleiwag, mo iyums ineis Galiliy wasiven Nasalet. \p \v 40 Yowbad ikalin nuwan waseg gwad towen; bo itub, ivakaein bo itawtoun, bo ivag nanon; bo ivag ansinap avakaein. \s1 Yeisuw ilivan siney takatimlakays \p \v 41 Taman o inan, asigulagul bweilim kanatok kanatok inineis Yelusalem silma̱nin Kaltuwon Sigeilin. \p \v 42 Yeisuw anbweilim sinwatan kweiy, ikatulags ineis Yelusalem, ma̱wan asigulagul kweiboug. \p \v 43-44 Sagal towen iyakousis, iyums ineis wa̱ked, tage nitus nises Yelusalem. Taman inan nag ikakins, idokes kid sisiy, peinan babaw gamag. Inounas ee... iboug, mo inineivs tawlisiyas o sisiyas wasigeis. \p \v 45 Ininineivs bo nag, mo iyumnavaws ineis Yelusalem, ininevs nitus. \p \v 46 Ininineivs yam kweitoun, mo iba̱nes Yowbad wanbunatum, nisesus ikkaypuls siney tasiyas takatimlakays, iligen asilivan o ikatitugan wasigeis. \p \v 47 Babaw gamag niliganes ansinap waseg ikatimop asilivan, isom ninous, peinan ansinap singay-wan. \p \v 48 Taman inan ikines, bo isom ninous; inan mo idibek, ilana, “Natug yak, aveiyag wawun nukuva̱gem ma̱wan? Soug tamam nakanineveim, ikubukub nuwem seikwan.” \p \v 49 Iwa̱ge, ilana, “Aveiyag wawun kunineveigs? Tabta kukwakins yey nases tamag wanbunatum?” \p \v 50 Tage tasiyas nag ikakins livan towen nidibakes. \p \v 51 Siney tasiyas mo iwloubus ineis Nasalet, mtowen bo ikanaway ages; tage inan ininuway youd tasiyas silma̱nin. \p \v 52 Yeisuw bo itub ivakaein, bo isinap. Yowbad ikalin nuwan, o gamag ikalin nuwes waseg. \c 3 \s1 Yon igeiguy \r (Matiw 3:1-12; Mak 1:1-8; Yon 1:19-28) \p \v 1 Astakaleiwag avakaein Sisal Tibeliyas; inakaleiwag anbweilim sinwatan kweivas bweilim bo nein wankuyeim. Ponitiy Paylat takaleiwag ven Yudiy waseg; Elod takaleiwag Galiliy waseg, o bwadan Pilip takaleiwag waseg ven Ituliy son ven Tila̱konit; o Lisaniyas takaleiwag ven Abilen waseg. \p \v 2 Tanuwgwes lun sitovek avakaein Anas son Kayapas. Sekaliy natun Yon wanawoud misik, Yowbad anilivan inek Yon mo ikakin. \p \v 3 Yowbad anilivan mo ikow, inow ven towen walasin yevagam Yoldan; iguyes gamag va̱gan bilavewas asisinap kalbaleb, bibapta̱yses, Yowbad mo biwid asisinap beikous. \p \v 4-6 Liva̱nen Yon nises Bukitab, anilivan palopit mtowen Isaya, mamagina: \q1 “Aygan mtowen tawkuwak wanawoud \q1 mamagina: \q1 ‘Kwaleliws daGuyaws inaked, \q1 bididumwal. \q1 Kadiloka bitadibwanis leg babaw, \q1 o bitagiyeilis koy bimamanas. \q1 Aveiyag kaydodog mo bitadumwa̱lus, \q1 o ked kalbaleb bitagiyeilis bimamanas. \q1 Meiveka gamag mo bikines ama̱wan Yowbad bikatinabweids.’” \p \v 7 Singay babaw gamag inekes Yon va̱gan bibapta̱yses tasiyas, mo ilivan, ilana, “Ma̱wana mwatet yakamiy! Adok teitan nidibakeimiy peinan Yowbad anvikun, bimop kid amisinap kalbaleb, mapuna kusawls kumekeigs. \p \v 8 “Kadiloka bikanavin ninoumiy va̱gan beibwein miwotet. Awoum kuninuways tibumiy Ebelam. Yowbad nag bikalin nuwan peinan tibumiy Ebelam. Deisa beibwein miwotet, mo bikalin nuwan wasigeis yakamiy. Yowbad kadiloka dakul tasiyas bivag mo bimlavags Ebelam tibun. \p \v 9 “Tage tut towen Yowbad ikow ta̱lal bitateiy kasiyas amweilok kalba̱lebs, bikalivatows. Kukin nag beivag anagin bwein, mo bitateiy, bikatikunok, bikow, binow, bilev, bein wa̱kov, bigob.” \p \v 10 Gamag babaw mo ikatugans, ilansa, “Aveiyag bakavag yakamey?” \p \v 11 Ikatimop, ilana, “Kukin kal anakweim mwayney, kadiloka mwaynatan bisek son, kavel anakweim nag ivag. Kukin sam kan, kadilok-vak bisek son, kavel nag ivag kan.” \p \v 12 Takaweins ta̱kis mwasanin sivines-vak bibaptays, inekes, ikatugans waseg Yon, ilansa, “Takatimlakay yak aveiyag bakavag yakamey?” \p \v 13 Iwa̱ge, ilana, “Ma̱wan mitovek nakaleiwag kukwawes ta̱kis; meiyum bo deis. Awoum kuva̱ges bivakaein.” \p \v 14 Takaninaviys-vak ikatiga̱nes, ilansa, “Yakamey, aveiyag bakavag?” Iwa̱ge, ilana, “Awoum kutawtouns wasigeis gamag kukwayes siwliyoug. Awoum kuyaweids ya̱tal waseg kukwawes gamag siwliyoug. Maysamiy nises, kadiloka bibabeit mitamiy. Awoum kumtapwags.” \p \v 15 Gamag babaw idokes Kelis beim watinow, mo Yon nawotet ikines, idokes kal, takinew Kelis, adok tobwag. \p \v 16 Yon ikakina ninous tasiyas, mapuna ikatimop, ilana, “Yey abapta̱yseimiy yevagam waseg; tage teitan beim; natawtoun waseg ilaveig yey. Yey tasimav, nag kadilok basin bastotow bakablev nasandol. Mtowen beim mo bibapta̱yseimiy waseg Kululuwan Bwanabwein, mamagina kov. \p \v 17 “Nakaytuk wanaman va̱gan biwaway anawit biyakous, mo bikow anagin binow wanseigous, tage musamusan wit bilev bein wa̱kov bigbugwab yam babaw; nag biyakous.” \p \v 18 Anilivan wa̱seg singay babaw mo igiguyes o ikatimlakes gamag, va̱gan livan bwanabwein biliganes. \p \v 19-20 Tage bo idibek gabman towen Elod, ilana, “Amsinap kalbaleb peinan bo kukow bwadam nakwav Elodiyas, o peinan muwotet kweitan kweitan kalbaleb.” Elod mo ivag kweitan-vak ansinap kalbaleb, mo iyous Yon, isen wa̱deil. \s1 Ibaptays Yeisuw \r (Matiw 3:13-17; Mak 1:9-11) \p \v 21-22 Yon nibapta̱yses gamag babaw ikous, o nibaptays Yeisuw ikous, misumkwey towen Yeisuw bo ikulul, initoug waseg Yowbad, liba̱lab mo itavis, Kululuwan Bwanabwein ibus im, iton wakunuwatan. Kululuwan won tatonen ankakin ma̱wana bwabun, mo aygan teitan walba̱lab iliganes, ilana, “Yak Natug bwanabwein yak, singaya ibwein nanoug waseg ya̱koum.” \s1 Yeisuw tibun \r (Matiw 1:1-17) \p \v 23 Yeisuw, anatut nisilamaw nawotet anbweilim adok sinwatoun. Gamag idokes taman Yosep. \q1 Yosep taman Ilay. \q1 \v 24 Ilay taman Madatat. Madatat taman Livay. Livay taman Melik. Melik taman Danay. Danay taman Yosep. \q1 \v 25 Yosep taman Mataday. Mataday taman Emos. Emos taman Nekum. Nekum taman Esliy. Esliy taman Nagay. \q1 \v 26 Nagay taman Makat. Makat taman Mataday. Mataday taman Semein. Semein taman Yosek. Yosek taman Yod. \q1 \v 27 Yod taman Yowanan. Yowanan taman Lis. Lis taman Delububel. Delububel taman Seyaltiyel. Seyaltiyel taman Neliy. \q1 \v 28 Neliy taman Melik. Melik taman Adiy. Adiy taman Kosan. Kosan taman Elmadam. Elmadam taman El. \q1 \v 29 El taman Yosuw. Yosuw taman Eliyesel. Eliyesel taman Dolim. Dolim taman Madatat. Madatat taman Livay. \q1 \v 30 Livay taman Simiyon. Simiyon taman Yud. Yud taman Yosep. Yosep taman Yonam. Yonam taman Iliyakim. \q1 \v 31 Iliyakim taman Malay. Malay taman Men. Men taman Matat. Matat taman Nadan. Nadan taman Deibid. \q1 \v 32 Deibid taman Desiy. Desiy taman Obed. Obed taman Bowas. Bowas taman Sal. Sal taman Nason. \q1 \v 33 Nason taman Amminadab. Amminadab taman Edmin. Edmin taman Anay. Anay taman Eslon. Eslon taman Peles. Peles taman Yud. \q1 \v 34 Yud taman Yekob. Yekob taman Aysak. Aysak taman Ebelam. Ebelam taman Telak. Telak taman Neyol. \q1 \v 35 Neyol taman Selug. Selug taman Lew. Lew taman Peleg. Peleg taman Ebel. Ebel taman Selak. \q1 \v 36 Selak taman Keinan. Keinan taman Alpaksad. Alpaksad taman Sem. Sem taman Now. Now taman Lemek. \q1 \v 37 Lemek taman Metuselak. Metuselak taman Inok. Inok taman Deled. Deled taman Ma̱lalel. Ma̱lalel taman Keinan. \q1 \v 38 Keinan taman Inos. Inos taman Set. Set taman Adam. Adam taman Yowbad. \c 4 \s1 Seitan iyakwen Yeisuw \r (Matiw 4:1-11; Mak 1:12-13) \p \v 1-2 Yowbad Kululuwan Bwanabwein bo itawtoun waseg Yeisuw, ilisow Yoldan iyum in wanawoud. Yowbad Kululuwan imgwey Yeisuw inoun yam sinwavas, waseg Seitan iyyakwen. Yam tasiyas nag ikamkwam ee... nakabiyokous waseg mo ivag anamoun. \p \v 3 Yeisuw anamoun, Seitan mo idibek, ilana, “Magat Yowbad Natun yak, kadiloka kudibek dakul towen, mo bimlavag kam.” \p \v 4 Iw to Yeisuw, ilana, “Liva̱nen nises Bukitab waseg mamagina: \q1 ‘Makava kan nag biyamov gamag.’” \p \v 5-7 Wankuyeim Seitan mo itok inow wanakaew, ikatimlek ven babaw wadaban pwepway. Sivtanok ikin ikous; mo Seitan ilivan, ilana, “Ven tasiyas son yakawanan basekeim mukwaleiwag, peinan gunakaleiwag towen. Am-towen sivinag mo basek. Magat yak bukukulul wamatag, mo basekeim silma̱nin mukwaleiwag.” \p \v 8 Iw to Yeisuw, ilana, “Liva̱nen nises Bukitab waseg mamagina: \q1 ‘Kadiloka bukukulul wamatan Guyaw Yowbad. \q1 Mtowen anmwa̱net bukwanow aygan.’” \p \v 9-10 Mo itok Yeisuw inow Yelusalem, isen Yowbad nabunatum wankunumwan, idibek, ilana, “Magat Yowbad Natun yak, kwaspepel kun watinow. Liva̱neim nises Bukitab waseg, \q1 ‘Bo bisek nataka̱yobs siwotet mo \q1 bimtakavateims.’ \p \v 11 “Kweitan livan nises mamagina: \q1 ‘Nimes waseg binupeims; \q1 Mata ge kakeim beiweiy dakul.’” \p \v 12 Iw to Yeisuw, ilana, “Livan nises mamagina: \q1 ‘Awoum kuyakwen muGuyaw Yowbad.’” \p \v 13 Seitan iyakous ansinap babaw waseg iyakwen Yeisuw, mo ilisow, in, ikayamat kweitan tut, idok beiyum binek. \s1 Yeisuw isilamaw nawotet \r (Matiw 4:12-17; Mak 1:14-15) \p \v 14 Yowbad Kululuwan natawtoun waseg Yeisuw, mo iyum in Galiliy; bulagan in ven babaw Galiliy walasin. \p \v 15 Ven babaw sisinagog katanok katanok waseg ikkatimlakay, mapuna gamag babaw ikavasis mtowen Yeisuw. \s1 Min-Nasalet ipiyaves \r (Matiw 13:53-58; Mak 6:1-6) \p \v 16 Ikous, mo in Nasalet, ven towen nituyay-yay waseg; isiw in wasinagog, ma̱wan ankikun, peinan Sa̱bat. Mo itamanaw va̱gan bivin Bukitab. \p \v 17 Itamanaw, mo isekes buk bivin. Buk towen palopit Isaya inabuk. Ikaliyow buk towen iban mwaynatan yageivein waseg nilel mamagina: \q1 \v 18-19 “Yowbad Kululuwan waseg yey. \q1 Bo isekeig gunawotet va̱gan bageiguy livan bwein, basekes tasiyas tasimavs. \q1 Bo ikayabeig nam badibakes tasiyas wa̱deil mo bisaps bineis wamnat. \q1 O tasiyas toukwaws mo bikines. \q1 O tasiyas, abes igeg, batokes banawes \q1 bwanabwein keb waseg. \q1 O baliwon baka̱mat Yowbad anbweilim waseg igaw mo bilabeimiy.” \p \v 20 Ivin ikous, ikatibog buk towen, isek tanuwagan, mo isin. Tasiyas nisesus wasinagog mites meivek-wan igintoves Yeisuw. \p \v 21 Isin towen, mo idibakes, ilana, “Kweiboug Bukitab nilivnek youd towen, tage nagein bo ikamat; yakamiy nukuliganes.” \p \v 22 Asibabaw asilivan idokes Yeisuw ansinap bwein. Ikatiliganes anilivan peinan singay bwein, mo isom ninous, ikatugans; ilansa, “Tabta mtowen Yosep natun, ne? Ama̱wan bikakin sinap towen?” \p \v 23 Iw to Yeisuw, ilana, “Mounid bukudibakeigs adilivans mamagin: ‘Doket ya̱koum, kuva̱geim tatoneim mo bukubwein!’ Adok bukulana, ‘Bulagam Kapaneyum waseg nakaligen, kuvag ma̱wan, wamven tatoneim.’” \p \v 24 Yeisuw mo ilivan, ilana, “Mounid adibakeimiy, gamag nag biliganes palopit anilivan wanven tatonen.” \p \v 25-26 Yeisuw ilivan-vak, ilana, “Anatut Ilaytiy nag ikweis kweis kweitoun bweilim mo tibukon kweinim katanok, o nakwabs singay babaw ven towen Yisleil waseg, tage Yowbad nag ikayeb Ilaytiy binek nakwab vinen-Yisleil va̱gan bimtakavet kan Ilaytiy, nag. Ikayeb Ilaytiy inek vinen-Sidon, nakwab na̱tan inaven Salepat. \p \v 27 “Toulepel-vak singay babaw ven Yisleil waseg, tage palopit Ilays nag ivag ibweins; misinaka ivag ibwein gum-Siliy teitan yagan Na̱man.” \p \v 28-29 Tasiyas wanuwan sinagog iliganes Yeisuw anilivan towen, mo ikapasal nuwes, ituts, iyousis Yeisuw, inawes watoulan ven, itokes inawes dibwadeb tigtageg waseg, ven nikabis wakunuwatan, idokes bilaves bein watinow. \p \v 30 Tage Yeisuw ilavay wanuwana gamag babaw, inoun in, ilisawes. \s1 Inakatimlakay tawtoun \p \v 31-32 Iwloubus in Galiliy ven yagan Kapaneyum. Sa̱bat waseg ikatimlakes gamag, mo isom ninous, peinan inakatimlakay tawtoun, ma̱wana takaleiwag tatonen. \s1 Ikawsep yeiluw \r (Mak 1:21-28) \p \v 33-34 Wasinagog towen gamag teitan, yeiluw kalbaleb nises wa̱won. Aygan avakaein iwak, ilana, “Ya! Aveiyag bukunuwakeig ya̱koum gum-Nasalet Yeisuw? Adok bukuyagageig, ne? Akakina yak, Yowbad Natun yak.” \p \v 35 Tage Yeisuw ikan yeiluw towen, ilana, “Kukwa̱pay, kukilev taw towen.” Yeiluw ivag taw towen ikalouw imasis wapwepway wanuwes gamags, ikilev taw towen, inoun; tage taw towen bo ibwein, nag iyageg, nag. \p \v 36 Bo isom ninous tasiyas, illivans sisiyas, ilansa, “Aw-sinap towen? Inakaleiwag tawtoun idibakes tasiyas yeiluw kalbaleb mo ikilaves gamags.” \p \v 37 Bulagan in ven babaw Kapaneyum walasin. \s1 Ivag takatouns babaw ibweins \r (Matiw 8:14-17; Mak 1:29-34) \p \v 38 Yeisuw itamanaw ilisow sinagog, inoun in Saymon wanbunatum. Saymon yawan nimmasis ankatoun, won mana̱wen vin singay muyamuy, initougs waseg Yeisuw va̱gan bileb. \p \v 39 Iligen, inoun in, itamanaw itoun walasin, ikayeb katoun towen, mo iyenom. Bo ibwein, nuwanaw mo itamanaw ivag kaeis mo ikams. \p \v 40 Wankuyeim ka̱las iseilil, mo imeyes takatouns waseg Yeisuw, askatoun kweitan kweitan; isen naman wawous tatanok tatanok, mo ibweins. \p \v 41 Bwagaw-vak nibugawus gamag mwasanin, Yeisuw ivag mo ilisawes; iwkuwaks, ilansa, “Ya̱koum Yowbad Natun ya̱koum!” Tage Yeisuw ika̱nes; nag itam va̱gan bilivans, peinan iwtusis, ikakins mtowen Kelis, takatinabwein gamags. \s1 Ita̱vin igeiguy \r (Mak 1:35-39) \p \v 42 Iyam ga̱boug mo inoun in ven makaw. Gamag babaw mo ineis ineves; iba̱nes mo inekes. Bikayuses kid Yeisuw; ilansa, “Awoum bukulisawem.” \p \v 43 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Nag! Kadiloka bageiguy liva̱nen Yowbad nakaleiwag, wasigeis ven kweitan kweitan. Yowbad nikayabeig nam silma̱nin nawotet towen.” \p \v 44 Mo ita̱vin in igeiguy sinagog kweitan kweitan Yudiy waseg. \c 5 \s1 Yeisuw idawes tasiyas taplapouls \r (Matiw 4:18-22; Mak 1:16-20) \p \v 1 Iggeiguy Yowbad anilivan ee... siva̱tan tut itamanaw wadadan yevagan nikatiboul yagan Genesalet. Singay babaw gamag katuyouns inekes, ipapeps wawous va̱gan biliganes anilivan. \p \v 2 Itabinis Yeisuw, mo ikin wag akiy nibiteilis wakawalaw; o tasiyas taplapouls bo ikawes siwoyim, inawes ilasa̱pis. \p \v 3 Itabinis Yeisuw, mo itouw kaytan wag, Saymon inawag, idibek Saymon, ilana, “Kwalises tasineikik-nen mo bageiguy.” E, ikayseles wag, isineikiks-nen, Yeisuw isin wa̱wag, itouvin mo ikatimlakes tasiyas wanakaew nisesus. \p \v 4 Illivan ikous, mo idibek Saymon ilana, “Tata̱bus taneis wabwanit, mo kupouls.” \p \v 5 Iw to Saymon, ilana, “Tamwey, nakaplapoul ee... iyam, bo nag. Tage peinan amlivan waseg mo ba̱poul vayuwein.” \p \v 6-7 Misinaka sawtanoka ilaves, mo ikwanes in singay babaw. Kakita bikalitounis woyim. Mapuna iloukwams, idibakes sisiyas, ilansa, “Wag kwayuwein kumeyes.” Imeyes kwayuwein wag, ilabes; idagis in, bo ika̱lawt wag akiy. Kakita bimukuls wag. \p \v 8 Saymon Pita ikin in singay babaw; iwen Yeisuw, itapop, ikulul waskawan kaken, mo initoug, ilana, “O Guyaw, kunoun kun, kulisaweig, peinan takalbaleb yey.” \p \v 9 Pita anilivan ma̱wan, peinan iyow nuwes siney tasiyas; ikines asiyin singay babaw. \p \v 10 Tasiyas-vak Sebediy nitun iyow nuwes. Yiges tasiyas Yemes, Yon. Sisiy Saymon taplapouls tasiyas. Yeisuw mo idibek Saymon, ilana, “Awoum beivag ampwa̱yat. Igaw bukwatikunakus gamags, ma̱wana wot waseg nukukwanes in.” \p \v 11 Ibiteilis siwag ikous, mo ilisawes siwliyoug wa̱wag nises, ikikuns Yeisuw waseg. \s1 Toulepel ivag mo ibwein \r (Matiw 8:1-4; Mak 1:40-45) \p \v 12 Wankuyeim misik kweitan ven toulepel teitan mo inek, meivek kaleivin kakulikul. Im towen, ikin Yeisuw, ikalivatow kantukov wamatan, initoug waseg, ilana, “Guyaw, magat sivinam, bukuvag kaleivig beibwein.” \p \v 13 Yeisuw iligen, iyasel naman, ikabkwen won, ilana, “Bo bavag kaleivim beibwein.” Nuwanaw mo ibwein toulepel towen. \p \v 14 Yeisuw anilivan tawtoun mo ilivan, ilana, “Awoum kudibek teitan gamag; awoum. Tage kunoun kunek tanuwagan lun bikineim, mo kukow aleim mansiyas Moses nilivan, kusek Yowbad peinan bo kubwein, o gamag bikineims o bisimounids bo kubwein.” \p \v 15 Ilivan; bo nag. Peinan bulagan bo in babaw gamag wasigeis; mo gamag singay babaw katuyouns kid biliganes aygan o bivag askatoun kweitan kweitan mo beibweins. \p \v 16 Yeisuw gog ininoun-wan wanawoud, ininitoug waseg Yowbad. \s1 Gamag imeyes takatoun waseg Yeisuw \r (Matiw 9:1-8; Mak 2:1-12) \p \v 17 Yam kweitan waseg ikatimlakay, o tasitas Palisiy mwasanin sisiyas takatimlakeins kaleiwag mwasanin isinis wadadan. Tasiyas meinoy nimeis ven babaw Galiliy waseg o Yudiy waseg o Yelusalem waseg nimekes Yeisuw; o Yowbad natawtoun waseg Yeisuw, biva̱ges takatouns mo ibweins. \p \v 18 Wankuyeim tawaw mwasanin bimeyes takatoun teitan nimmasis wa̱keb siwsawoul won. Sivines bimeyes wamatan Yeisuw bikin. \p \v 19 Iyokons, nag. Ta-ma̱wan. Gamag singay babaw. Mo imwens watapwan bunatum, ikiboulis tapwan, ikaygwagwes takatoun wakaban nimmasis, mo ibus in, iton Yeisuw wamatan o wanuwes gamag babaw. \p \v 20 Yeisuw ikin, ikakina singay inmises, o idokes bo bileb takatoun towen, mapuna ilivan, ilana, “Ya̱koum amsinap kalbaleb bo awid; bo ikous.” \p \v 21 Tasiyas takatimlakeins kaleiwag sisiyas Palisiy bo isunasun ninous, ilansa, “Kal mtowen ilivan makaw, kalbaleb? Anmwa̱net Yowbad kadilok biwid sinap kalbaleb beikous.” \p \v 22-23 Yeisuw ikakin ninous, ikatimop asilivan, ilana, “Aveiyag wawun isunasun ninoumiy? Bweina balivan balana, ‘Bawid amsinap kalbaleb; beikous’? O bweina balivan-vak balana, ‘Kutamanaw kunoun’? Wotet akweiy gagab waseg yey. \p \v 24 “Kadiloka kukwakins Gimgilitoun yey, o gunakaleiwag nises ven watinow va̱gan bawid gamag asisinap kalbaleb.” Mo idibek towen takatoun, ilana, “Adibakeim yak, kutamanaw, kukow a̱bam, kun wambunatum.” \p \v 25 Nuwanaw mo itamanaw wamtes, ikow keb to nimsik, inoun, inow wanven; singaya iya̱kawn waseg Yowbad. \p \v 26 Asibabawa ikines, bo isom ninous, iyakawanes Yowbad, igoulus, ilansa, “Nageina mo nitakines sinap kweitan.” \s1 Yeisuw idow takawein ta̱kis teitan \r (Matiw 9:9-13; Mak 2:13-17) \p \v 27 Wankuyeim Yeisuw isap, ikin takawein ta̱kis teitan, yagan Livay, nissin buntuman ta̱kis waseg, mo idibek, ilana, “Kubkunig.” \p \v 28 Mtowen iligen, itamanaw, ilisow navavag babaw, inoun, ibukun Yeisuw. \p \v 29 Ibukun, mo ivag kan wanbunatum silma̱nin Yeisuw beikam. O nimeis tasiyas takaweins ta̱kis babaw, sisiyas gamag singay babaw, ikamkwams sisiy Yeisuw. \p \v 30 Tasiyas Palisiy sisiyas takatimlakeins kaleiwag ikines, ivtokays livan, idibakes inavamul, ilansa, “Aveiyag wawun kukwams o kumoums simwayas tasiyas takaweins ta̱kis o tasiyas takalbalebs?” \p \v 31-32 Iw to Yeisuw ilana, “Tasiyas toubweins nag sivines doket; misinaka takatouns. Nag am silma̱nin tasiyas toubweins, tage silma̱nin tasiyas asisinap kalbaleb, badawes va̱gan bikanavin ninous mo beibweins.” \s1 Pos liva̱nen \r (Matiw 9:14-17; Mak 2:18-22) \p \v 33 Wankuyeim idibakes Yeisuw, ilansa, “Yon inavamul singaya kutukut ipsapos o ininitougs waseg Yowbad, o tasiyas-vak Palisiy sivamul ipsapos o ininitougs; tage ya̱koum muvamul ikamkwams, imwamoums.” \p \v 34-35 Iw to Yeisuw, idibakes, ilana, “Sigeilin veivay waseg, ta-ma̱wan tasiyas tassagals beipos, peinan taveivay siney tasiyas nisesus. Tage igaw anatut waseg taveivay bilisawes, mo beipos tut towen waseg.” \s1 Kweivaw kaleiwag \p \v 36 Kabebay kweitan idibakes, ilana, “Nag kal bisiled mwaynavaw kweim bibweil kweim mwaynaboug, peinan kweivaw kweim bo biyageg, o nag bibunek kweiboug kweim waseg. \p \v 37 “Nag kal bivgog kunasoup kunaboug waseg wayn kweivaw, peinan beilol wayn mo bitavis kunasoup biyageg, o bo biyamkwen wayn. \p \v 38 “Tage bivgog kunasoup kunavaw wanuwan, mo bises bwein. \p \v 39 “Nag kal beimoum kweiboug wayn mo sivinan kweivaw. Ilana, ‘Peinan kweiboug bwanabwein.’” \c 6 \s1 Navamul ilpeleps wit Sa̱bat waseg \r (Matiw 12:1-8; Mak 2:23-28) \p \v 1 Wankuyeim, Sa̱bat waseg, ikanapels bag kweitan, siney navamul, mo inavamul ilpeleps wit mwanoug, inutus, ikimmayes va̱gan biba̱nes anagin beikams. \p \v 2 Palisiy mwasanin ikines, ilansa, “Aveiyag wawun kuva̱ges ma̱wan, kusiplaves Moses nakaleiwag?” \p \v 3-4 Iw to Yeisuw, ilana, “Adok bo kuvinis liva̱nen Deibid, ne? Peinan asimoun siney nagamag, isiw in wanuwan Yowbad nabunatum, ikow bled towen nisenas wamatan Yowbad, nikatibomes silma̱nin tanuwgwes lun beikams, o towen Deibid nag kadilok beikam. Tage peinan asimoun, ikam, mo isekes siney ikams.” \p \v 5 Mo Yeisuw idibakes, ilana, “Gimgilitoun yey; takaleiwag Sa̱bat waseg, yey.” \s1 Sa̱bat waseg Yeisuw ivag toupam ibwein \r (Matiw 12:9-14; Mak 3:1-6) \p \v 6 Kwayuwein Sa̱bat isiw in wasinagog ikatimlakay. Taw teitan nises, naka̱tay ipam. \p \v 7 Tasiyas takatimlakeins kaleiwag sisiyas tasiyas Palisiy ikinbunikes, idokes kid bivag taw towen beibwein Sa̱bat waseg; bivag ma̱wan mo biyateles Yeisuw. \p \v 8 Ikakina sikanuway, idibek towen toupam, ilana, “Kum, kutom towen.” Mo mtowen itamanaw im. \p \v 9 Yeisuw mo ikatiga̱nes, ilana, “Kadeg? Tab kadilok Sa̱bat waseg bitawotet bwein? o kalbaleb? Bitayamov gamag? o bitayageg gamag?” \p \v 10 Yeisuw ikines gamag tasiyas babaws ikous, wankuyeim mo idibek mtowen toupam, ilana, “Kudumwes namam.” Idumwes, bo ibwein. \p \v 11 Tasiyas gog, bo ikapasal nuwes peinan iwotet Sa̱bat waseg, illivans sisiyas aveiyag binuwakes. \s1 Inavamul sinwatan teiy \r (Matiw 10:1-4; Mak 3:13-19) \p \v 12 Misiya̱mun towen inoun in ven koyakoy waseg va̱gan binitoug waseg Yowbad; ininitoug ee... iyam. \p \v 13 Iyam ga̱boug idawes navamul mo imekes. Waseg bod towen ikatigik inagamag, misinaka sinwatan teiy, va̱gan bimlavag aposol bikanawes kid aygan. \p \v 14-16 Tasiyas yiges mamagina: teitan Saymon, mo idok yagan Pita, o bwadan yagan Andiluw; o Yemes son Yon; o Pilip son Batolimiw; o Matiw son Tomas; o Alpiyow natun yagan Yemes; o talliwon towen yagan Saymon; o Yemes natun Yudas; o tayuwein Yudas Iskaliyot, mtowen bisilkod Yeisuw. \s1 Ilabes gamag babaw \r (Matiw 4:23-25) \p \v 17 Siney tasiyas iwloubus, itamanaws wasapon, sisiyas inavamul singay babaws; sisiyas babaw min-Yudiy o min-Yelusalem o tasiyas misikes ven Ta̱yil o Sidon wakawalaw, asibabaw nimeis kid biliganes aygan, o bivag va̱gan beibwein askatoun. \p \v 18 O Tasiyas bwagaw nibugawus, ivag mo ibweins. \p \v 19 Asibabaw sivines bikabikons wa̱won Yeisuw, silma̱nin natawtoun binekes kid tasiyas, mo beibweins. \s1 Mwasanin bimwa̱saws, mwasanin nag \r (Matiw 5:1-12) \p \v 20 Itamnow matan mo ikines navamul ilana: \q1 “Tamumwa̱saw yakamiy tasimavs, peinan \q1 Yowbad nakaleiwag nises wasigeis yakamiy. \q1 \v 21 “Tamumwa̱saw yakamiy amimoun, bo \q1 bukwamuweips. \q1 Tamumwa̱saw yakamiy tavva̱lams, peinan \q1 bukugigs. \p \v 22-23 “Kukin gamag mwasanin bikamliweimiy peinan agugwamag yakamiy, o kukin bipiyaveimiy o bitawyageimiy o bivtokeimiy livan, mamagina takalbaleb yakamiy, kadiloka kumwa̱saws avakaein, kusilasals, peinan maysamiy avakaein nises walba̱lab. Kweiboug timsiyas inuwakes tasiyas palopits ma̱wan. \p \v 24 “Tage guyawaw yakamiy, kalbaleb bukulivatus, peinan maysamiy nukukwawes ven watinow, bo misinak. \p \v 25 “Bo kukwamuweips yakamiy, tage kalbaleb bukulivatus, moun bikamateimiy. \p “Kugagigs tut towen, tage kalbaleb bukulivatus, bukuva̱lams. \p \v 26 “Tut towen gamag babaw ikavasimiy, tage kalbaleb bukulivatus. Peinan kweiboug timsiyas bo ikavasis tasiyas palopit tayyaweids. Yakamiy ma̱wana tasiyas. \s1 Kusiwyoubus tasiyas takalbalebs \r (Matiw 5:38-48; 7:12) \p \v 27 “Tage adibakeimiy taliganeins agulivan yakamiy: Kadiloka kusiwyoubus tasiyas nikamliweimiy. Kulabes tasiyas nikamliweimiy. \p \v 28 “Kulivans bwein wasigeis tasiyas nikawtuneimiy. Kunitougs waseg Yowbad va̱gan bilabes tasiyas niyageimiy. \p \v 29 “Kukin kal beiweiy silapam kutouvin-vak paliyuwein beiweiy. \p Kukin kal bikwey amukweim, kusek-vak musag. \p \v 30 “Kukin kal tasimav binitoug waseg yak, kadiloka kusek. \p Kukin kal bikwey muwliyoug, awoum kulivan biyamen. \p \v 31 “Ama̱wan sivinamiy gamag biva̱ges wasigeis yakamiy, kuva̱ges ma̱wan wasigeis tasiyas. \p \v 32 “Kukin bukusiwyoubus tasiyas nisiwyoubumiy nag ivag amisinap bwein. Takalbalebs-vak iva̱ges ma̱wan. \p \v 33 “Kukin bukulabes tasiyas nilabeimiy nag ivag amisinap bwein. Takalbalebs-vak iva̱ges ma̱wan. \p \v 34 “Kukin bukusekes miwliyoug wasigeis tasiyas kudokes igaw bimapus, nag ivag amisinap bwein. Tasiyas takalbalebs isekes sisiyas va̱gan igaw mo bimapus. \p \v 35 “Tage yakamiy, kadiloka kusiwyoubus tasiyas nikamliweimiy, o kulabes gamag, kusekes miwliyoug. Awoum kunmises mapun bukukwawes. Bukuva̱ges ma̱wan agulivan, mo bukuba̱nes maysamiy avakaein, bukumlavags Yowbad nitun yakamiy. Peinan Yowbad issiwyoubus tasiyas tagidukis sisiyas takalbalebs babaw-wan. \p \v 36 “Yakamiy-vak kadiloka binok nuwamiy wasigeis tasiyas; ma̱wan ansinap Tamads walba̱lab. \s1 Awoum kudok soum ansinap kalbaleb \r (Matiw 7:1-5) \p \v 37 “Awoum kudokes gamag mwasanin takalbalebs, ma̱wan Yowbad bidokeimiy takalbalebs yakamiy. \p Awoum kumapus asisinap; ma̱wan Yowbad bimop amisinap yakamiy. Tage kuwidis, kunumlaves asisinap, mo biwid amisinap yakamiy, binumlev. \p \v 38 “Kusekes tasiyas, mo Yowbad bisekeimiy, miwliyoug bibabaw, bo bika̱lawt wasigeis yakamiy. Ama̱wan vakaeinan bukusekes simiyas, bo ma̱wana vakaeinan Yowbad bisekeimiy yakamiy.” \p \v 39 Kweitan kabebay isekes mamagina: “Kukin toukwaw bimgwey toukwaw teitan, nag kadilok ked biba̱nes. Asteiy bo bikalivatows bineis wa̱leg.” \p \v 40 Kweitan livan isekes mamagina: “Kukin tamwey kal bimulis natouwats, tasiyas navamul nag bikaleiwags; igaw gog biyakousis sitovek ansinap mo bimlavags ma̱wana tamwey towen. \p \v 41 “Aveiyag wawun kukines musamus nises bwadam matan waseg, tage nag kukin amweilok avakaein matam toneim wanuwan? \p \v 42 “Aveiyag wawun kudibek bwadam, kulana, ‘Gwade, bo bakablev musamus wamatam’ tage nag kukin amweilok matam toneim wanuwan? Tayyaweid ya̱koum, wanamug kwablev amweilok matam waseg, mo bukukin bunik musamus bwadam wamatan, bukwablev. \s1 Sinap ma̱wana amweilok anagin \r (Matiw 7:17-20; 12:35) \p \v 43 “Nag kadilok amweilok bwanabwein beiwuw gog anagin kalbaleb, nag; o nag kadilok amweilok kalbaleb beiwuw gog bwanabwein, nag. \p \v 44 “Bitakin wuwan mo bitakakin amweilok ama̱wan, bwein o kalbaleb. Adilaboub waseg nag bitalep yaveinun. Amweilok kulikoul waseg nag bitalep gleip, nag. \p \v 45 “Gamag ma̱wan. Magat nanon bwein mo beivag ansinap bwein; tage kukin nanon kalbaleb mo beivag ansinap kalbaleb. \p Aveiyag gamag nanon bika̱lawt waseg, mo bisap wadon, billivan ma̱wan. \s1 Kakol tawtoun o adok igwey \r (Matiw 7:24-27) \p \v 46 “Aveiyag wawun kudibakeigs kulansa, ‘Guntovek, guntovek,’ tage nag kwanawes aygag? \p \v 47 “Kal yak bukumekeig, bukuligen agulivan o bukwanow aygag, bakabebay va̱gan bukukwakins ama̱wan amsinap. \p \v 48 “Peinan ya̱koum ma̱wana taw teitan niwlul nabunatum, ikaviyeil in watinow va̱gan kakolan bunatum bisin wakunuwatan dakul. Iwlul iyakous mo ikweis avakaein, yevagam ila̱tay avakaein iwaweiy bunatum towen, tage nag igogewn, peinan iwlul bwein. \p \v 49 “Tage kal yak bukuligen agulivan, tage nag bukwanaway aygag, ya̱koum ma̱wana taw teitan niwlul nabunatum, tage kakolan igwey, nikelay pwepway makaw waseg; yevagam mo ila̱tay avakaein, iwaweiy bunatum towen, nuwanaw mo ikalivatow, ikatagulek iyakous. Bo igak.” \c 7 \s1 Takalikay natouwat ivag bwein \r (Matiw 8:5-13; Yon 4:43-54) \p \v 1 Anilivan isekes gamag ikous, mo inoun in Kapaneyum. \p \v 2 Ven towen mina-Lom sitakalikay nises; mtowen singay sivinan natouwat teitan; tage bo ikatoun avakaein mtowen natouwat. Kakita bo bikanig. \p \v 3 Takalikay towen iligen bulagan Yeisuw mo idawes min-Yudiy tammwayas mwasanin, ikayabes bikines Yeisuw, binitougs va̱gan beim bivag takalikay natouwat towen mo beibwein. \p \v 4-5 Min-Yudiy tasiyas inekes Yeisuw, igilagels, ilansa, “Bweina kuvag, peinan takalikay towen ansinap bwein, sivinan gamag ya̱kids mo iwlul dasinagogs.” \p \v 6-8 Yeisuw iligen, siney tasiyas ineis ee... kakita bisaps takalikay nabunatum waseg, takalikay towen mo ikayabes viyen mwasanin, imekes Yeisuw, isekes takalikay anilivan, ilansa, “Takalikay anilivan mamagina: Guyaw, awoum bivakaein muwotet. Yey toul wamatam yak. Awoum bukusiw wagunbunatum. Mapuna na-ikadilokeig bawekeim yak. Deisa kulivan mo beibwein guntouwat. Yey akakin kaleiwag. Gunakaleiwag nises wasigeis guntakanaviys. Badibek teitan, balana, ‘Kun,’ mo bein. Tayuwein badibek balana, ‘Kum,’ mo beim. O guntouwat badibek, balana, ‘Kuwtel wotet,’ mo biwtel. Bweina kulivan beibwein ankatoun.” \p \v 9 Yeisuw iligen anilivan towen, bo isom nanon, itouvin, idibakes asibabaw antabwa̱kuns, ilana, “Mounid nag aban gum-Yisleil binamis beibwein waseg yey, tage takalikay towen singay inamis bwein.” \p \v 10 Ikous, takalikay natouwats tasiyas mo iyums ineis wanbunatum, iba̱nes natouwat, bo ibwein. \s1 Nakwab na̱tan natun iyakit \p \v 11 Yamtan yam mo ineis ven yagan Neyn siney navamul sisiyas gamag babaw. \p \v 12-13 Inounas ee... kakita bisaps wakalamatan ven, mo ilivatus tasiyas takaweins takanig nimeis, peinan bo bidibwanis. Takanig kuda̱taw, inan nakwab, tage towen natun anmwa̱net. Yeisuw ikin mana̱wen vin ivva̱lam siney ven gimgilis singay babaw. Yeisuw ikin, inok nuwan, idibek, ilana, “Mata kuva̱lam.” \p \v 14 Mo imek takanig a̱ban, ikabkwen. Takaweins toumat tasiyas mo itomos. Mo idibek takanig, ilana, “Tawlat yak, adibakeim, kukit.” \p \v 15 Mo takanig towen ikit, illivan. Yeisuw itok mo inow inan waseg. \p \v 16 Tasiyas ikines, bo igeg ninous, iyakawanes Yowbad, ilansa, “Palopit avakaein bo isap wasigeis ya̱kids,” o ilansa, “Yowbad bo ilakwaneids inagamag ya̱kids.” \p \v 17 Bulagan towen in ven babaw wawnuwan Yudiy mo ibekena walasin Yudiy. \s1 Tabibapta̱ysein gamags yagan Yon \r (Matiw 11:2-19) \p \v 18 Tasiyas Yon inavamul ikines, mo inekes Yon wa̱deil nises, ikamteles youd tasiyas. \p \v 19 Yon iligen, idouw navamul asteiy, ikayabes kid binekes Yeisuw bilansa, “Age ya̱koum Mesay? o nag? bakakaymet tayuwein beim?” \p \v 20 Tawaw tasiyas inounas, inekes Yeisuw, ilansa, “Tabibapta̱ysein gamag towen Yon nikayabem nakam, kasekeim anilivan, ilana, ‘Age ya̱koum Mesay? o nag? bakakaymet tayuwein beim?’” \p \v 21 Yam towen waseg, Yeisuw iva̱ges mo ibweins takatouns babaw, sisiyas tasiyas bwagaw nibugawus, o toukwaws babaw iva̱ges mo ikines. \p \v 22-23 Yeisuw iligen asilivan Yon navamul tasiyas, ilana, “Kuyums, kwamtilakes Yon sinap towen nukukines o nukuliganes: toukwaws ikins bwein, takagayals inounas bwein, toulepels kulivis ibwein, takakons iliganes livan, takanigs ikits vayuwein, o tasiyas tasimavs bo inganegs agulivan bwanabwein. Gamag mwasanin idokes gunawotet nag ibwein, tage kalisiy ikalin nuwes waseg yey, mo bimwa̱saws tasiyas. E, kuneis, kudibakes Yon mamagin.” \p \v 24 Yon inavamul iyums ineis, mo Yeisuw isilamaw liva̱nen Yon, idibakes gamag babaw, ilana, “Aveiyag silma̱nin bo kuneis wanawoud? Bukukines amweilok giligil, yag itow mo iguwen, ne? Adok nag. \p \v 25 “Tage aveiyag silma̱nin bo kuneis wanawoud? Bukukines taw teitan anakweim maynamnabwein, ne? Adok nag. Peinan tasiyas asikweim singay maynamnabwein, abes bwanabwein king sibunatum wanuwan. \p \v 26 “Tage aveiyag silma̱nin nukuneis wanawoud? Adok bukukines palopit, ne? Magen! Peinan mtowen Yon ilisawes tasiyas palopits. \p \v 27 “Liva̱nen mtowen Bukitab waseg mamagina: \q1 ‘Bo bakayeb towen bikokew agulivan, \q1 bimgwayeim yak, bikaleil muked.’ \p \v 28 “Mounid mtowen Yon ikalisawes gamag babaw wadaban pwepway; tage Yowbad nakaleiwag wanuwan asibabaw imugwas; Yon ikuyeim.” \p \v 29-30 Iliganes Yeisuw anilivan towen, tasiyas takaweins ta̱kis sisiyas gamag babaw; ikavasis Yowbad, peinan bo itams waseg Yon inageiguy, ibapta̱yses tasiyas. Tage tasiyas Palisiy sisiyas tassinaps bo ipiyaves Yowbad nanon pines tatineis, o Yon nag ibapta̱yses tasiyas. \p \v 31-32 Yeisuw mo ilivan, ilana, “Ama̱wan bakabebay va̱gan bukukwakins gudwouvaws yakamiy amisinap ama̱wan? Adok yakamiy ma̱wana gamagal iwliwals wavtakon ven, idibakes sisiyas, ilansa, ‘Kawaway kup tage nag kusilasals; ikous, mo kalloupid tage nag kuva̱lams.’ \p \v 33-34 “Peinan tabapta̱ysein gamags Yon neim, nag ikam kan tonen, nag imwamoum wayn, mo kulansa ‘Takabala̱wein mtowen peinan baloum iweiy.’ Tage Gimgilitoun yey nam akamkwam, amwamoum, mo kulansa ‘Taw towen tagovek, ikamkwam o imwamoum avakaein, ikanubeins siney tasiyas takaweins ta̱kis o tasiyas takalbalebs.’ \p \v 35 “Tage misinaka Yowbad nitun ikakins ansinap mounid.” \s1 Na̱tan vin iwid ansinap kalbaleb \p \v 36 Palisiy teitan bo idow Yeisuw bein ikams son. Itam, isiw Palisiy wanbunatum, isin. \p \v 37-38 Isin, mo vinen ven towen ansinap kalbaleb iligen Yeisuw neisiw beikam Palisiy towen wanbunatum, mo ikow natagon wanuwan botol kakit, inow, itamanaw watibwelon Yeisuw, kaken walasin, ivva̱lam. Ivva̱lam, iwta̱wout mitinagin, ininein wakaken. Ikous, mo kunun vayvayov ikow wanaman, itanob. E, iviyom kaken, peinan singay ikalin nuwan; mo iptum natagon waseg. \p \v 39 Tage tanuwagan bunatum, Palisiy mtowen ikin vin mana̱wen. Nanon waseg ivtok livan, ilana, “Kukin Yeisuw palopit bo bikakin kal vin mana̱wen ikabkwen won o bikakin ansinap kalbaleb.” \p \v 40 Iw to Yeisuw, ikatimop nanon, ilana, “Saymon, kweitan youd badibakeim yak.” Saymon ikatimop, ilana, “Aw-youd bukwatimlakeig?” \p \v 41 Yeisuw mo ikabebay, ilana, “Tamwey teitan waseg, asteiy gamag sikawlavag, teitan lakatunim kina, tayuwein sinawanim kina. \p \v 42 “Asteiy nag ivag money waseg bimapus sikawlavag; mapuna iwidis iyakousis. Am-towen bikalin nuwan singay waseg?” \p \v 43 Iw to Saymon, ilana, “Adok mtowen nakawlavag avakaein niwid iyakous.” Yeisuw ilana, “Magen.” \p \v 44 Mo itouvin bikin vin mana̱wen, idibek Saymon, ilana, “Kukin vin mana̱wen. A̱siw am wambunatum, nag yevagam kusekeig bawid kakeig; tage mana̱wen mitinagin bo idal kakeig mo itanob kunun waseg. \p \v 45 “Na̱siw nam wambunatum, nag kumuloul waseg yey, tage mana̱wen vin isap ivviyom kakeig ee... nag iyakous. \p \v 46 “Nag tagon kuptum kunug, tage mana̱wen vin bo iptum kakeig natagon mul waseg. \p \v 47 “Mapun ansinap babaw kalbaleb bo awid bo ikous, mo ikalin nuwan avakaein; tage kukin kal bawid ansinap kakit kalbaleb, mo bikalin nuwan kakit.” \p \v 48 Yeisuw mo idibek vin mana̱wen, ilana, “Amsinap kalbaleb bo awid, bo ikous.” \p \v 49 Siney nikamkwams mo illivans sisiyas, ilansa, “Kal mtowen biwid gamag asisinap kalbaleb?” \p \v 50 Tage Yeisuw idibek vin, ilana, “Nukusimounid waseg yey mapuna bo kubwein. Kunoun kun niwal waseg.” \c 8 \s1 Vinay mwasanin ilabes Yeisuw \p \v 1-2 Yam mwasanin wankuyeim mo ita̱vin ven babaw wasigeis, iggeiguy, o isekes anilivan bwanabwein, Yowbad inakaleiwag liva̱nen. Siney inavamul sinwatan teiy, sisiyas vinay mwasanin issekes kaeis yam katanok katanok ikams. Vinay tasiyas Yeisuw nivag mo ibweins kweiboug askatoun, peinan yeiluw niyagages. Na̱tan Meliy nididawes Magda̱lein, bo nikayeb yeiluw teinim teiy waseg, mo ilisawes, bo ibwein. \p \v 3 Nayuwein vin yagan Yowan, Susa nakwav, mtowen tamtakavatein Elod nabunatum. Natounun Susana. Tasiyas sisiyas vinay babaw sivavag sam; issekes kaeis Yeisuw siney navamul yam katanok katanok ikams. \s1 Talavein kaytul \r (Matiw 13:1-9; Mak 4:1-9) \p \v 4 Wankuyeim ven babaw gimgilis ikatuyouns inekes Yeisuw, gamag singay babaw, inakabebay mo isekes, ilana: \p \v 5 “Talavein kaytul wit ispusoup wa̱bag. Ilivelov ee... kaytul mwasanin ikalka̱louw ininein wa̱ked. Gamag mo inounas ivva̱nis kaytul tasiyas, mo man iyoyows imimeis, ikikines, ikamkoums ikamiyeivis. \p \v 6 “Kaytul mwasanin ikalka̱louws ininein wadikuda̱kul, isibwa̱sobs, mo ka̱las ikalin, ikalayyag; peinan nag ivag pwepway-nen. \p \v 7 “Kaytul mwasanin ikalka̱louw ininein wapwepway son doudiw kaytul-nen. Son doudiw isibwa̱sobs; kasiyas doudiw bo iwkuva̱kaeins, mapuna wit iguya̱gweys. \p \v 8 “Tage kaytul mwasanin ikalka̱louw ininein pwepway bwanabwein, isibwa̱sobs, iwkuva̱kaeins. Kaytul katanok ivag anagin lakatutan.” Ilivan ikous, mo ilivan, aygan avakaein, ilana, “Kal yak sam teigam, bweina kuligen.” \s1 Kabebay liva̱nen \r (Matiw 13:10-23; Mak 4:10-20) \p \v 9 Inavamul mo ikatugans waseg Yeisuw, sivines kid bikakins silawun kabebay. \p \v 10 Iw to Yeisuw, ilana, “Yowbad bo itam wasigeis yakamiy va̱gan bukukwakins nakaleiwag sinapun, nisowum wasigeis babaw gamag. Tasiyas gog misinaka kabebay biliganes, \q1 Bikikines, nag gog biba̱nes silawun; \q1 o biliganes, nag gog bikakins silawun. \p \v 11 “Silawun kabebay towen mamagina: kaytul ma̱wana liva̱nen Yowbad. \p \v 12 “Kaytul kasiyas wa̱ked ma̱wana tasiyas iliganes, waninous nises, mogo Seitan isap ikwey livan towen; matage isimounids Yowbad ankatuneib silma̱nin. \p \v 13 “Kaytul kasiyas wadikuda̱kul ma̱wana tasiyas iliganes liva̱nen Yowbad, imwa̱saws-wan, tage nag isob wanuwes, tut kadilakus isimounids ee... Seitan iyakwanes mo ikalows. \p \v 14 “Kaytul kasiyas ikalka̱louws son doudiw kaytul-nen ma̱wana tasiyas iliganes, inounas ee... ininuways livan towen son ven watinow ankanuway, o ininuways ven watinow mwa̱saw-nen; mapuna liva̱nen Yowbad nag ivag anagin. \p \v 15 “Tage kaytul towen wasapon ma̱wana tasiyas asisinap bwanabwein, iliganes livan, iyyousis ikimtuwes, o ikaptules, mo ivag angis bwanabwein. \s1 Lamp liva̱nen \r (Mak 4:21-25) \p \v 16 “Nag kal bivakanot lamp, mo loutan bikatigubweil wakunuwatan, o nag bisen lamp waskawan keb, nag; tage bisen wanakaew wakaban, mo tasiyas bisousiws wanuwan bunatum towen mo bikines mititeilin. \p \v 17 “Peinan sinap babaw nisowmes nisesun-wan, igaw mo bikamat, wakamnat. \p \v 18 “Kuvna̱seimiy va̱gan bukuliganes bwein. Kukin kal navavag sam, mo bikatimweis bibabaw. O kukin navavag nag, mo bikwey aveiyag idok nises. Mounida beidev mtowen.” \s1 Yeisuw inan, budan \r (Matiw 12:46-50; Mak 3:31-35) \p \v 19 Inan siney Yeisuw budan mo binekes, nag gog, peinan gamag babaw katikunouks isibwades ked. \p \v 20 Teitan gamag ikow livan, ikaypwa̱lal in, idibek Yeisuw, ilana, “Inam siney budam nitowas watoulan, sivines bikineims.” \p \v 21 Iwa̱ge Yeisuw, idibakes, ilana, “Kalisiy yakamiy bukuliganes liva̱nen Yowbad o bukutams waseg, yakamiy mamagina inag o budag yakamiy.” \s1 Bwaw ikan, mo iyenom \r (Matiw 8:23-27; Mak 4:35-41) \p \v 22 Yam kweitan, itouws wa̱wag siney navamul, idibakes, ilana, “Tadopels, taneis palata dadan yevagam towen.” Mo ikuks. \p \v 23 Ikuks ee... bo imasis Yeisuw. Bwaw kweitan mo ilivatus; iwaweiy wag, yevagam bo neinay-o; kakita bimukuls. Bo igak. \p \v 24 Inekes Yeisuw, iwgunis, ilansa, “Tamwey, bo bitamta̱mats.” Iligen, ikit, ikan yag, ika̱nes kaysay tasiyas kuva̱kaein, mo iyenom. Niwal avakaein. \p \v 25 Yeisuw mo idibakes, ilana, “Aveiyag wawun amipwa̱yat? Adok nag kunmiseigs, ne, va̱gan balabeimiy?” Bo iwenes tasiyas, isom ninous, sisiyas wasigeis illivans, ilansa, “Adok kweitan gamag towen, idibakes yag son kaysay, mo ikanawes aygan!” \s1 Inek takabala̱wein ven Gelasin waseg \r (Matiw 8:28-34; Mak 5:1-20) \p \v 26 Ikuks ee... ilugs min-Gelasin wasiven. Galiliy palatan, Gelasin palatan. \p \v 27 Ilugs, Yeisuw in wanakaew mo ilivet gimgeilin ven towen; yeiluw neiweiys taw towen. Yam babaw nag issikam anakweim, nag ivag nabunatum. Sona mwadoyan nimmasis wakalawag. \p \v 28 Mtowen im, ikin Yeisuw, mo iwak, ikalivatow, imasis kantukov wamatan Yeisuw, aygan avakaein waseg iyowal, ilana, “Aveiyag bukunuwakeig yey? O ya̱koum Yeisuw, Yowbad Tatawtoun Natun ya̱koum. Beitay! Awoum bukuyagageig, ne?” \p \v 29 Peinan Yeisuw bo nidibek yeiluw towen va̱gan bilisow taw. O peinan tut babaw yeiluw niwaweiys-wan mo ikabala̱wein, o gamag niyousis, imtakavates. Naman, kaken niyawanis tawtoun waseg, tage bo iwlitun; o yeiluw kawsep isawl in wanawoud; singaya iyageg gamag towen. \p \v 30 Yeiluw igilagel waseg Yeisuw ikous, mo Yeisuw ikatugan, ilana, “Ami-yagam?” Ilana, “Kamimet,” peinan yeiluw babaw neisiws wawnuwan. \p \v 31 Siyas yeiluw mo igilagels waseg Yeisuw, ilansa, “Awoum kwayabem bakan wa̱leg, ne?” \p \v 32 Bwaloud babaw nikamkwams awuyow a̱ne wakaytet nitatos; siyas yeiluw igilagels, ilansa, “Tab kadilok baka̱siw bakanekes mansiyas bwaloud, ne?” Yeisuw itam. \p \v 33 Siyas yeiluw mo ilisawes taw, inekes bwaloud mo kabala̱weins, isisawls ikalka̱louws tigtageg, inineis wayvagam, iwgweles. \p \v 34 Tasiyas tamtakivateins bwaloud ikines, mo isawls ikamteles youd to nikines, inineis ven waseg o nawoud waseg. \p \v 35 Gamag babaw iliganes, isaps kid bikines; e, imekes Yeisuw, iba̱nes taw towen, bo nilisawes yeiluw. E, isin Yeisuw walasin, anakweim bo isikam, nanon bo idumwal; mapuna iwenes. \p \v 36 Tasiyas nikines mo ikamteles, ilansa, “Taw towen takabala̱wein, yeiluw neiweiys, Yeisuw gog idibakes mo yeiluw ilisawes, o taw towen bo ibwein.” \p \v 37 Ven walasin Gelasin gimgilis iliganes, ininitougs waseg Yeisuw, sivines kid Yeisuw beiyum; peinan aspwa̱yat avakaein. Mo itouw wa̱wag, iyum. \p \v 38-39 Mtowen neibwein yeiluw waseg mo initoug waseg Yeisuw, ilana, “Soug yak bitatouw,” tage Yeisuw ikayeb, ilana, “Kuyum kun wambunatum; kwamtel Yowbad nasiwa̱youb waseg ya̱koum.” Mo inoun in ikamtilakes ven avakaein wawnuwan, mo ikakins Yeisuw nasiwa̱youb bwanabwein waseg. \s1 Takalawagein sinagog natun ikatoun \r (Matiw 9:18-26; Mak 5:21-43) \p \v 40 Yeisuw iyum im Galiliy, gamag babaw nikaymates, mo imwa̱saws peinan bo iyum. \p \v 41-42 Takalawagein sinagog teitan yagan Yelos inek Yeisuw, ikulul wamatan, initoug waseg, ilana, “Kum wagunbunatum, kukin natug ikatoun avakaein.” Natun mana̱wen anbweilim sinwatan akweiy. Idokes kakita bikanig. Asteiy inounas, tage gamag singay babaw katuyouns imimekes, ipapeps Yeisuw wa̱won. \s1 Na̱tan vin ikabkwen anakweim matan \p \v 43 Na̱tan vin nises buya̱vin iwta̱wout sinwatan kweiy bweilim, tage nag kal ikakin bivag beimad. \p \v 44 Mana̱wen vin meinoy Yeisuw watibwelon, ikabkwen anakweim matan; nuwanaw buya̱vin mo imad. \p \v 45 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Kal ikabikon waseg yey?” Asibabaw ikayans, ikous, mo Pita idibek ilana, “Tamwey, gamag singay babaw ipapeps wa̱woum.” \p \v 46 Tage Yeisuw ilana, “Teitan gamag bo ikabikon waseg yey, peinan asimkwen guntawtoun bo ilisaweig, bo inek gamag towen.” \p \v 47 Vin mana̱wen ikakin ta-ma̱wan bisowm, itatat won, inek, ikulul wamatan, ika̱mat wamtes gamag babaw, ilana, “Peinan sivinag ba̱bwein, to nakabkwen anakweim matan; nuwanaw mo a̱bwein.” \p \v 48 Iw to Yeisuw, ilana, “Natug yak, nukusimounid waseg yey, mapuna bo kubwein. Ninabwein waseg kunoun.” \s1 Yeisuw iyakit gwad teitan nikanig \p \v 49 Igawa illivan, takaleiwag towen inagamag teitan imek, ilana, “Bo igeg! Natum bo ikanig. Awoum kweitan wotet kusek mtowen takatimlakay.” \p \v 50 Yeisuw iligen, iwa̱ge, ilana, “Awoum beivag ampwa̱yat. Bweina kusimounid va̱gan beibwein natum.” \p \v 51 Yeisuw mo isap wabunatum ilana, “Awoum babaw gamag bukusiws waseg yey. Adok Pita, Yon, Yemes, o gwad taman, inan. Misinak.” \p \v 52 Ikin tasiyas tavva̱lams ivva̱lams peinan loupid iva̱ges, ilana, “Awoum kuva̱lams. Na-ikanig gwad mana̱wen; immasis-wan.” \p \v 53 Tasiyas gog bo isiba̱wes, peinan ikakinsa bo ikanig. \p \v 54 Tage Yeisuw inek mana̱wen gwad, iyous naman, ilana, “Gwa! Kukit!” \p \v 55 Mo iyum kululuwan; nuwanawa ikit. Yeisuw mo ilana, “Kusek kan beikam.” \p \v 56 Tasiyas inan taman bo isom ninous, tage Yeisuw ilana, “Awoum kwamteles gamag biliganes sinap towen. Awoum.” \c 9 \s1 Navamul sinwatan teiy siwotet \r (Matiw 10:5-15; Mak 6:7-13) \p \v 1 Mo idawes inavamul sinwatan teiy, imeis mo isekes sikaleiwag o sitawtoun wasigeis tasiyas bwagaw, baloum, katoun. \p \v 2 Mo ikayabes kid biggeiguys liva̱nen Yowbad nakaleiwag o biva̱ges va̱gan beibweins tasiyas takatouns. \p \v 3 Idibakes tasiyas, ilana, “Awoum kuneis kukwawes kunamiy, mikaytuk awoum, amikaw awoum, kaeimiy awoum, mimoney awoum; awoum mwaynatan kweim, awoum. \p \v 4 “Avei-bwan waseg bukusiws bukumsikes ee... mo bukunounas kuneis. \p \v 5 “Am-palawen nag beitams wasigeis yakamiy, bukulisawes ven towen mo musamusan pwepway wakikeimiy kwatsa̱pis bein waven mo bikakins Yowbad bimop asisinap.” \p \v 6 Mo inounas, ita̱vins ven katanok katanok waseg, iggeiguys livan bwanabwein o takatouns iva̱ges ibweins ven katanok katanok waseg. \s1 Elod iligen bulagan \r (Matiw 14:1-12; Mak 6:14-29) \p \v 7 Inounas ee... guyaw avakaein Elod iligen bulagan Yeisuw siney navamuls, bo isunasun nanon, peinan gamag mwasanin asilivan, ilansa, “Yon nikanig, bo ikit vayuwein.” \p \v 8 Tage mwasanin ilansa, “Ilaytiy bo isap.” O mwasanin ilansa, “Palopit kweiboug teitan bo ikit vayuwein.” \p \v 9 Elod iligen asilivan, ilana, “Yon bo abob kayon, tage kavel mtowen alligen nawotet bulagan, ivag ma̱wan?” Mo Elod sivinan bikin. \s1 Yeisuw ivakamus gamag babaw \r (Matiw 14:13-21; Mak 6:30-44; Yon 6:1-14) \p \v 10 Iyakousis siwotet tasiyas Yeisuw nikayabes, mo iyums, imekes Yeisuw mo ikamteles siwotet liva̱nen. Mo Yeisuw itokes tasiyas-wan ineis ven yagan Beteseid. \p \v 11 Gamag babaw iliganes mo ikikunis. Yeisuw ikines, itam wasigeis; isekes liva̱nen Yowbad nakaleiwag, o takatouns tasiyas ivag mo ibweins. \p \v 12 Iwwotet ee... bo ikwayav, tasiyas sinwatan teiy inekes, ilansa, “Kwayabes gamag babaw, bineis ven mwasanin o bineis nawoud waseg, kaeis biba̱nes o bimasis, peinan ven towen makawan.” \p \v 13 Iwa̱ge Yeisuw, idibakes, “Kusekes kaeis beikams.” Ilansa, “Yakamey kaem misinaka bled kweinim son in mwanay, tage nag kadilokes asibabaw beikams. Adok bakan waven bakagimwal kaeis bakamey, beikams, ne?” \p \v 14 Tawaw babiweis mamagina kweinim tawsan. Yeisuw mo idibakes navamul, ilana, “Kudibakes tasiyas bisinis bod kweitan kweitan waseg. Kweitan bod sinwanim gamag, kweitan bod simwanim gamag.” \p \v 15 Iva̱ges ma̱wan mo isinis asibabaw-wan. \p \v 16 Ikous, Yeisuw mo ikow bled kweinim son in mwanay, itamnow kayon, ikin walba̱lab, anilivan bwanabwein isek, silma̱nin kan towen, mo ikikivis, issekes navamul, ikawes, isenas wamtes gamag babaw. \p \v 17 Asibabaw ikams ikamuweips; mo isiyavis kan nikambwages nises, gamwat sinwatan gibsiy. \s1 Pita ikakin Yeisuw Yowbad inaMesay \r (Matiw 16:13-19; Mak 8:27-29) \p \v 18 Kweitan tut siney navamul mtowen Yeisuw anmwa̱net initoug waseg Yowbad; ikous, mo ikatugan wasigeis tasiyas ilana, “Gamag babaw idokeigs kal yey?” \p \v 19 Ikatimapus aygan, ilansa, “Tabibapta̱ysein gamags Yon adok; o mwasanin idokeims Ilaytiy; o mwasanin idokeims kweiboug palopit teitan ya̱koum nukukit vayuwein.” \p \v 20 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Age yakamiy, kudokeigs kal yey?” Pita ikatimop aygan, ilana, “Ya̱koum Kelis, Yowbad nikayabeim nukum bukwatinabwem.” \p \v 21-22 Tage Yeisuw anilivan tawtoun isekes, ilana, “Awoum kwamteleigs wasigeis gamag mwasanin.” Ilana, “Gimgilitoun yey, kadiloka a̱bag bigeg singay, o tammwayas bipiyaveigs sisiyas tanuwgwes lun o tasiyas takatimlakeins kaleiwag. Ikous mo bikatimateigs; yam kweitoun mo ba̱kit.” \s1 Kadiloka navamul bikokews asklos \r (Matiw 16:20-28; Mak 8:30–9:1) \p \v 23 Yeisuw idibakes asibabaw, ilana, “Kukin kal bikikun waseg yey, kadiloka bipiyev mwamovan tatonen, anklos bikokew yam katanok katanok mo bibkunig. \p \v 24 “Kalisiy yakamiy bikayus mwamovan tatonen igaw mo biyamkwen, tage kukin biyamkwen mwamowan peinag yey mo bises bwein. \p \v 25 “Kukin kal bikow youd babaw nisesus wadaban pwepway, mo biyamkwen mwamovan tatonen; tage nag bimwa̱saw mtowen, nag. \p \v 26 “Kukin kal beivag anmwasin peinan iligen agulivan o peinan gungamag mtowen, igaw Gimgilitoun yey ba̱yum bam ven watinow mo beivag agumwasin waseg gungamag towen. Peinan igaw ba̱yum bam, yakawanag waseg, o Tamag yakawanan waseg, o tasiyas nataka̱yobs yakawanes waseg. \p \v 27 “Mounid adibakeimiy mwasanin yakamiy nukutomos, nag bukukwanigs ee... mo bukukines Yowbad nakaleiwag.” \s1 Yeisuw ivag ankakin kweitan \r (Matiw 17:1-8; Mak 9:2-8) \p \v 28 Yam kweinim kweitoun ikous, itokes siney asteitoun, Pita, Yon, Yemes, ikatulags ineis wa̱koy va̱gan binitougs waseg Yowbad. \p \v 29 Yeisuw ininitoug ee... ankakin iviwl ivag kweitan-wan, anakweim-vak bo ilapupwa̱kaw singay. \p \v 30-31 Asteiy sisiy Yeisuw bo isaps, illivans. Mtasiyas Moses son Ilaytiy bo isaps, kamnat avakaein waseg. Illivans sisiy Yeisuw liva̱nen nakanig igaw mo bilivet Yelusalem waseg. \p \v 32 Pita siney tasiyas bo imasis ikangagays mo ikits, ikines sikamnat tasiyas Yeisuw siney tasiyas asteiy. \p \v 33 Tasiyas asteiy bo beiyums, Pita idibek Yeisuw, ilana, “Tamwey, bweina bitasesus towen. Bo bakawlul bunatum kweitoun, bunatan yak, bunatan Moses, bunatan Ilaytiy.” Ta-ivag silawun; makava ilivan Pita. \p \v 34 Igaw illivan, lov kweitan im ilumwes; tasiyas wanuwan, bo iwenes. \p \v 35 Aygan teitan wanuwan lov iliganes, ilana, “Mtowen Natug bwanabwein. Bweina bukuliganes aygan!” \p \v 36 Ilivan ikous, mo ikines Yeisuw anmwa̱net nises. Youd towen nikines bo isowmes. Misiya̱mun towen nag ikamteles gamag wasigeis, nag. \s1 Yeisuw ivag gwad ibwein \r (Matiw 17:14-18; Mak 9:14-27) \p \v 37 Iyam nen ga̱boug Yeisuw siney nagamag iwloubus ineis watinow, inounas mo inekes gamag babaw bo nimimeis. \p \v 38-39 Teitan siney tasiyas iwak, ilana, “Tamwey, kukin natug kuda̱taw. Peinan natug anmwa̱net-wan, yeiluw iwaweiy, isiblut waseg, iwak, itatat won mo ika̱poul wadon, mo bigulek won. Nag biyeiwas waseg. \p \v 40 “Bo anitoug wasigeis muvamul va̱gan bikayabes yeiluw, tage nag kadilokes.” \p \v 41 Iw to Yeisuw ilana, “Takakon yakamiy. Bo kawegweis woug wasigeis yakamiy. Natum kumey bakin.” \p \v 42 Bimeyes kid gwad towen Yeisuw waseg, mo yeiluw iweiy, igulek won, itatat; tage Yeisuw ikan yeiluw towen, ikayeb, mo ibwein gwad; mo iyamen isek taman. \s1 Igaw teitan gamag bisilkod Yeisuw \r (Matiw 17:22-23; Mak 9:30-32) \p \v 43-44 Asibabaw bo isom ninous peinan nikines Yowbad natawtoun. Ikines nawotet babaw, isunasun ninous ee... mo Yeisuw idibakes navamul ilana, “Livan towen kuninuways beibwein, peinan igaw mo bisilkodeigs, Gimgilitoun yey, va̱gan gamag beiweigs.” \p \v 45 Tage nag ikakins silawun anilivan towen, mamagina bo isowm wasigeis, va̱gan nag bikakins. Bo igoulus, aspwa̱yat gog bikatugans waseg towen, va̱gan silawun bikakins. \s1 Kal bimug? \r (Matiw 18:1-5; Mak 9:33-37) \p \v 46 Wankuyeim mo ikamnimans sisiyas, sivines kid bikakins kal bikow yagan avakaein mo bimlavag astamumug. \p \v 47-48 Tage Yeisuw ikakin sikanuway, mo itok gwad teitan, isen wadadan, idibakes, ilana, “Kal yak bukutam waseg gwad towen peinan agugwamag, bo kutam waseg yey; o kal yak bukutam waseg yey bo kutam waseg towen nikayabeig nam, mtowen Tamag. Kalisiy tamumug wasigeis yakamiy? Mounid siyas takekels bimgwayeimiy; guyawaw nag.” \s1 Kukin kal nag bisibwadeimiy, bo ilabeimiy \r (Mak 9:38-40) \p \v 49 Iwa̱ge Yon ilana, “Tamwey, nakakin taw teitan nikayabes yeiluw yagam waseg, mo kasibwed, peinan nag sidayas mtowen.” \p \v 50 Yeisuw gog ikatimop anilivan, ilana, “Awoum kusibwades. Kukin kal nag bisibwadeimiy bo ilabeimiy.” \s1 Min-Samaliy ipiyaves Yeisuw \p \v 51-52 Wankuyeim kakita bilivet tutan beimwen bein wanakaew, mo itamanaw silma̱nin bein Yelusalem. Bo ikayabes nagamag mwasanin va̱gan binounas wamatan bineis kweitan ven Samaliy gimgilis bidibakes, bilansa, “Kwatunags. Matovek wankuyeim mo beim.” \p \v 53 Tasiyas gog min-Samaliy bo ipiyaves Yeisuw, peinan bein Yelusalem. \p \v 54 Siyas inavamul Yemes son Yon ikines bo nipiyaves, ilansa, “Guyaw, tab sivinam bakadibek kov bikalivatouw walba̱lab bigabus tasiyas, ne?” \p \v 55-56 Tage Yeisuw itouvin, ika̱nes, ilana, “Awoum.” Mo inounas, ineis ven kweitan. \s1 Asteitoun bibwa̱kuns waseg Yeisuw \r (Matiw 8:19-22) \p \v 57 Inounas wa̱ked, teitan taw idibek Yeisuw, ilana, “Babkunim ampalawen bukun.” \p \v 58 Iw to Yeisuw, ilana, “Awuk sibunatum wakiwmawum, o mansiyas man sibunatum wakamweilok, tage Gimgilitoun yey ta-ivag abkunug bamasis.” \p \v 59 Yeisuw idibek tayuwein, ilana, “Kubukunig yey.” Iwa̱ge towen, ilana, “Tab kadilok bakaymet tamag ee... beikous, bikanig, bakadibwen, mo baw.” \p \v 60 Yeisuw gog ilana, “Tamam ga-ises; bikanig, tatineis bidibwanis; tage yak, kun kugeiguy liva̱nen Yowbad nakaleiwag.” \p \v 61 Tatounun gamag ilana, “Babkunim gunguyaw yak; tage wanamug ban amuloul wasigeis agugwamag waven nisesus.” \p \v 62 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Kukin kal bikavaveis, tage bitouvin beiyey wankuyeim, mtowen nag kadilok Yowbad nakaleiwag, nag.” \c 10 \s1 Navamul sinwanim sinawey \p \v 1 Wankuyeim siwotet Yeisuw isekes-vak inagamag sinwanim sinawey, ikayabes va̱gan bineis bimugwas, asteiy asteiy, bineis ven katanok katanok. Tasiyas bimugwas; Yeisuw bitita̱vin wankuyeim. \p \v 2 Idibakes, ilana, “Kan bitata̱yoys singay babaw, tage tawteleins bag nag ibabaws. Kadiloka kunitougs waseg tanuwagan ta̱yoy va̱gan bikayabes nagamag mwasanin bilabeids inata̱yoy waseg. \p \v 3 “Bo akayabeimiy, ma̱wana sip nitsiyas yakamiy, bukunekes tasiyas mamagina awuk takananeiys. \p \v 4 “Awoum amikaw kukokews, awoum gamwat, awoum sandol; awoum bukulouvats gamag wa̱ked, bukukwaypuls; awoum. \p \v 5 “Aw-bunatum bukusiw wawnuwan, wanmugwana bukulivan Yowbad yagan waseg, kulana, ‘Niwal biwekeimiy yakamiy.’ \p \v 6 “Kukin tanuwagan bunatum ansinap niwal, mo beitaw nuwan mtowen; kukin gog nag, amilivan bwein mo beiyum wasigeis yakamiy. \p \v 7 “Aw-bunatum waseg bukusikes, aveiyag bisekeimiy bweina kukwams o kumoums. Peinan tawteleins wotet yakamiy, kadiloka kukwams wotet anagin. Awoum kwaninapels bunatum kweitan kweitan. \p \v 8-9 “Kukin bukusunaps kweitan ven o taginvens beitams wasigeis yakamiy, kaeimiy bisekeimiy bweina kukwams; o takatouns kuva̱ges beibweins; o kudibakes tasiyas, kulansa, ‘Yowbad nakaleiwag bo isap wasigeis yakamiy.’ \s1 Ven mwasanin bipiyaves \r (Matiw 11:20-24) \p \v 10-11 “Tage kukin bukusunaps kweitan ven o towous nag beitams wasigeis yakamiy, kulivans wavtakon ven, kulansa, ‘Kapiyaveimiy yakamiy, simiyas musamusan pwepway wakikem kakatsap bininein wamiven; tage kadiloka kuninuways Yowbad nakaleiwag, peinan bo isap wasigeis yakamiy.’ \p \v 12 “Adibakeimiy, igaw Yowbad bimop ven babaw asisinap kalbaleb, ven Sodom mapun bilivatus kalbaleb, tage ven towen bipiyaveimiy mapun singay kalbaleb bilivatus. \p \v 13 “Yakamiy min-Kolasin, o min-Beteseid yakamiy, singay kalbaleb bukulivatus. Nukukines gunawotet tawtoun, tage nag kupiyaves amisinap kalbaleb. Kukin kweiboug min-Ta̱yil o min-Sidon bikines gunawotet tawtoun mogo bigeg ninous bipiyaves asisinap kalbaleb, bikumus wous son asikweim kalbaleb, gunugoun, o adok sewed, peinan bikakinsa asisinap kalbaleb. \p \v 14 “Igaw Yowbad bimop ven babaw sikalbaleb, tasiyas min-Ta̱yil o min-Sidon bilivatus mapun sikalbaleb, tage yakamiy singay kalbaleb bukulivatus. \p \v 15 “O yakamiy-vak min-Kapaneyum kudokes bukumwens kuneis walba̱lab, adok bukubus bukuneis watinow.” \p \v 16 Ikous anilivan towen, mo idibakes navamul, ilana, “Kukin kalisiy biliganes agamiy, biliganesa aygag. Kukin gog kalisiy bipiyaveimiy, bipiyaveigs yey. Kalisiy tasiyas bipiyaveigs, bo ipiyaves Tamag, towen nikayabeig nam.” \s1 Iyums sona simwa̱saw \p \v 17 Tasiyas sinwanim sinawey ineis, iwotets ma̱wan, mo iyums, imwa̱saws avakaein, ilansa, “Tamwey, yagam waseg kadibakes siyas bwagaw, mo ikilovs sinap kalbaleb waseg.” \p \v 18 Yeisuw gog idibakes, ilana, “Bo akin Seitan walba̱lab ikalivatouw ma̱wana kavikawn, in watinow. \p \v 19 “Bo asekeimiy mikaleiwag va̱gan bukuvtakus mwatets sisiyas bobos bwabwels, tage nag bigadeimiy; mo bukutawtouns waseg Seitan inakaleiwag babaw. \p \v 20 “Tage silawun mimwa̱saw nag peinan tasiyas bwagaw ikanawes agamiy. Silawun mimwa̱saw peinan Yowbad bo nilel yigamiy walba̱lab.” \p \v 21 Misiya̱mun towen Yeisuw bo imwa̱saw Yowbad Kululuwan Bwanabwein waseg, ilana, “Kalin nuwag Tamag ya̱koum, ven watinow son liba̱lab sitovek ya̱koum, peinan nukusowm sinap towen, awoum tasiyas tassinaps bikakins, misinaka siyas ninous ma̱wana pwa̱pwaw. Mounid, Tamag, ma̱wan nanoum tatoneim bwanabwein. \p \v 22 “Tamag bo itam youd babaw waseg yey. Nag kal ikakin Natun; misinaka Tamag. Nag kal ikakin Tamag; misinaka Natun yey, sigwey kalisiy sivinag bakamtel wasigeis mo bikakins Tamag.” \p \v 23 Mo itouvin idibakes navamul, tasiyas-wan idibakes, ilana, “Tamumwa̱saws tasiyas, kalisiy mites bikines sinap towen nukukines. \p \v 24 “Mounid adibakeimiy, kweiboug palopit babaw sisiyas guyawaw babaw ivag sivines bikines sinap towen nukukines, nag gog ikines. O tasiyas sivines biliganes sinap towen nukuliganes nag gog iliganes.” \s1 Tassinap iyakwen Yeisuw \p \v 25 Wankuyeim tassinap teitan inek Yeisuw, idoki biyakwen; ilana, “Takatimlakay yak. Aveiyag yey bavag va̱gan mwamovag bises bisigeg?” \p \v 26 Iw to Yeisuw, ilana, “Kuninuway Moses nakaleiwag. Aveiyag nilel?” \p \v 27 Ikatimop, ilana, “Kadiloka kusiwyoub Guyaw Yowbad, a̱teim waseg, kululuwam waseg, mutawtoun waseg o nanoum waseg; o kuvnas-vak soum ma̱wana kuvna̱seim tatoneim.” \p \v 28 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Magen! Kukin bukuvag ma̱wan mo bukumov.” \p \v 29 Tage taw towen, idok ansinap tonen didumwal, ikatigan Yeisuw, ilana, “Kavel soug bavnas?” \s1 Teitan taw nikatimlowus won wa̱ked \p \v 30 Yeisuw ikatimop anilivan, ikabebay, ilana, “Teitan taw meinoy neim Yelusalem, iwloubus bein Yelikow. Ininoun ee... tavveinaws mwasanin ituts iweis, iyousis taw towen, ikawes anakweim, iwaweiys ikous, mo ilisawes taw towen immasis, bo katimlowus won. \p \v 31 “Yam towen tanuwagan lun teitan idoki biwloubus ked towen waseg, inoun ee... iwekey mtowen taw nimmasis wa̱ked, nag inek, ilisow ises, inoun-wan. \p \v 32 “Livay tabun teitan mo iwloubus iwekey mtowen nimmasis wa̱ked, ikin, nago inek, ilisow ises, inoun-wan. \p \v 33-34 “Tage gum-Samaliy teitan, ininoun, iwekey nimmasis wa̱ked, ikin, ikalin nuwan, inek, iyakit, ikabiyuv ansasok waseg antagon son wayn, mo isumweil. Ikous mo inup, isen a̱len donkiy watapwan, ivakaben donkiy, inow bunatum kweitan nises wa̱ked, mo ivnas wabunatum. \p \v 35 “Iyam nen ga̱boug, mo ikow akweiy kina, isek tanuwagan bunatum, ilana, ‘Kuvnas gamag towen beibwein; o kukin money towen nag kadilok, igaw ba̱yum bam bamop.’” \p \v 36 Yeisuw mo ilivan, ilana, “Gamag asteitoun iwekes sisiy nimmasis wa̱ked; tage kal ivnas?” \p \v 37 Iwa̱ge towen, ilana, “Adok towen ikalin nuwan, mo ileb.” Yeisuw mo idibek, ilana, “Ya̱koum kun, bukuwtel ma̱wan.” \s1 Ma̱lid son bwadan Meliy \p \v 38 Yeisuw siney nagamag inounas oko isaps kweitan ven; na̱tan vin Ma̱lid itam nabunatum, anbwabwal tasiyas. \p \v 39 Ma̱lid bwadan Meliy isin Yeisuw wadadan, iligen nakatimlakay. \p \v 40 Mana̱wen Ma̱lid ivag kaeis beikams, inawotet singay babaw, mapuna inek Yeisuw, ilana, “Guyaw, ta-bukukin bwadag nilisaweig agumwa̱net bavag kaeimiy bukukwams. Kudibek beim bilabeig.” \p \v 41-42 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Ikubukub nuwam peinan nanoum babaw, tage kweitan sinap ika̱bwag waseg ya̱koum. Meliy gog sivinan sinap towen bwanabwein; iligen aygag. Bweina bises bikatiluteg agulivan.” \c 11 \s1 Nitoug waseg Yowbad \r (Matiw 6:9-15; 7:7-11) \p \v 1 Ven kweitan waseg Yeisuw bo ikulul, ininitoug waseg Yowbad; ikous, inavamul teitan idibek, ilana, “Tamwey, kwatimlakem bakanitoug waseg Yowbad; ma̱wan Yon nikatimlakes tasiyas inavamul.” \p \v 2 Iw to Yeisuw, ilana, “Bukunitougs, kulivans, kulansa: \q1 ‘Timem, bakagoul yagam. \q1 Mukwaleiwag beim. \q1 \v 3 Kaem bukusekem nagein. \q1 \v 4 Kunumlev amasinap kalbaleb, peinan \q1 yakamey kanumlev gamag asisinap kalbaleb wasigeis yakamey. \q1 Tage awoum bukusenam abiyokon \q1 waseg.’” \p \v 5-6 Mo idibakes, ilana, “Kal yak bukunek nubeim watapwan boug, bukulana, ‘Gwa, kusekeig bled kweitoun, agubwabwal beikam; peinan mwana isap, anamoun; ta-ivag kan basek beikam.’ \p \v 7 “Nubeim adok wanuwan nabunatum bikatimop aygam, bilana, ‘Awoum kuvag mouvit waseg yey. Peinan koukwed bo akatibog, o nitug sigwey kamasis. Ta-ma̱wan basap basekeim.’ \p \v 8 “E, nag bisap bisekeim peinan nubeim, nag. Tage peinan kusimkakin mo bisap bisekeim aveiyag sivinam. \p \v 9 “Adibakeimiy, bweina kunitougs, mo bisekeimiy. Kunineivs mo bukuba̱nes. Kugipits mo bikaliyow koukwed pinamiy yakamiy. \p \v 10 “Kukin kal binitoug, mo bisek. Kukin kal binineiv, mo biban. Kukin kal bigipit, mo bikaliyow koukwed peinan. \p \v 11-13 “Tawaw yakamiy, kukin nitimiyas sivines in, bilivans, mwatet bukusekes beikams, ne? O kukin sivines pouw, bilivans, kadilayuy bukusekes, ne? Adog nag. E, takalbaleb yakamiy, kukwakins aveiyag bwein bukusekes nitimiyas. Yowbad ansinap bwein. Bukunitougs waseg mtowen, singay mo bisekeimiy Kululuwan Bwanabwein.” \s1 Kal ileb Yeisuw mo ikayeb yeiluw? \r (Matiw 12:22-30; Mak 3:20-27) \p \v 14 Teitan gamag bo ipiyev livan, peinan yeiluw neisiw wa̱won; Yeisuw ikayeb, ikilev gamag towen mo ilivan bwein; o tasiyas iliganes bo isom ninous. \p \v 15 Tage mwasanin iyages Yeisuw ilansa, “Siyas tabbwagaws sitovek Seitan mtowen nileb Yeisuw, mo ikayabes yeiluw.” \p \v 16 O musinis-vak sivines biyakwanes Yeisuw, ilansa, “Kwamtilakem Yowbad naman mulin, bakakin.” \p \v 17 Yeisuw gog ikakina ninous tasiyas, idibakes, ilana, “Kukin ven avakaein gimgilis bilivis biva̱ges bod kweitan kweitan, mo bigulekwes ven towen; o kukin gamag bilivis wawnuwan bunatum mo bigayays, singaya bigeg. \p \v 18 “O Seitan-vak, kukin inabod bilivis, inakaleiwag bikalivatow. Awoum kulansa, ‘Bwagaw ilabeim mo kukwayabes yeiluw’; awoum. \p \v 19 “Amilivan gog ma̱wan, tage kal ilabes mivamul mo ikayabes yeiluw? Kuninuways asisinap tasiyas mo bukukwakins bo ibol amilivan. \p \v 20 “Tage kuninuways, magat Yowbad ilabeig va̱gan bakayabes yeiluw, nakaleiwag bo isap wasigeis ya̱kids. \p \v 21-22 “Kukin tawtoun gamag bikokew naviy wuliyougwan ninamis waseg va̱gan bimtakavet nabwan tatonen, adok nag teitan biyageg nawliyoug. Tage kukin tayuwein gamag singaya tatawtoun mo bivvatay waseg, bitakayway, mo bikwey wuliyougwan naviy son nawliyoug babaw, bivgen bisekes inagamag. \p \v 23 “Kukin kal nag ilabeig bo isilbwadeig. O kukin kal nag ikatikunouk kan inow wagunseigous, mtowen bo ikatigey. \s1 Gamag ibwein, mo ilivet kalbaleb singay \r (Matiw 12:43-45) \p \v 24 “Magat yeiluw bikilev gamag, mo bita̱van ven makaw, binineiv nakabiyeiwas. Binineiv nag, bilivan bilana, ‘Ba̱yum ban wagunbunatum to nalisow.’ \p \v 25-26 “Beiyum biban nabunatum, bo itaneivis, youd babaw bo ilivkases bwein, bikalin nuwan, bein ikin siney teinim teiy asisinap singaya kalbaleb, tasiyas asibabaw mo beisiws wabunatum, bisesus bisigagas. Kweiboug gamag towen nakalbaleb peinan yeiluw neisiw, tage nakabiyokous waseg singaya kalbaleb.” \p \v 27 Yeisuw anilivan ma̱wan, na̱tan vin wawnuwes gamags, aygan ivakaein, idibek Yeisuw, ilana, “Singay tamumwa̱saw mana̱wen vin nikopweim yak, o ivsasum.” \p \v 28 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Nag, tasiyas taliganeins Yowbad aygan bimwa̱saws, o takanaweins aygan.” \s1 Liva̱nen Youna \r (Matiw 12:38-42; Mak 8:12) \p \v 29-30 Gamag singay babaw katikunouks nimeis waseg Yeisuw, mo idibakes, ilana, “Gudwouvaws yakamiy amisinap kalbaleb. Sivinamiy naman mulin Yowbad bukukines. Nag gog. Magat bukuninuways Youna waseg. Ma̱wan min-Ninavek kweiboug ikines Youna nawotet mamagina naman mulin Yowbad; ma̱wan Gimgilitoun yey, gunawotet kukines tut towen waseg. \p \v 31 “Igaw Yowbad biya̱tal wasigeis gamag babaw, mo kwin mana̱wen kweiboug inaven wa̱yals mo bilivan va̱gan bukukwakins amisinap kalbaleb gudwouvaws yakamiy. Peinan mana̱wen kwin inoun in singay kadiveiyov va̱gan biligen Solomon ansinap; tage sinap towen nagein nukuliganes ikalisow Solomon ansinap waseg. \p \v 32 “Min-Ninavek bitamanaws ya̱tal waseg, bilivans va̱gan bukukwakins amisinap kalbaleb gudwouvaws yakamiy. Peinan tasiyas iliganes Youna nageiguy mo ilaves asisinap kalbaleb; tage kaleiwag nagein nukuliganes ikalisow Youna nageiguy. Kuliganes; nag gog, nag kulaves amisinap kalbaleb. \s1 Woun mititeilin \r (Matiw 5:15; 6:22-23) \p \v 33 “Lamp bitavakanot, awoum aveiyag bitakatugbulik, o awoum bitasen waskawan bunatum; awoum. Tage bitasen wateibol, mo tasiyas beisiws wabunatum bikines mititeilin. \p \v 34 “Woun mititelin mat. Kukin matam bwein mo woum meiveka bikamnat; kukin matam kalbaleb mo woum meiveka bidadub. \p \v 35 “Kuvna̱ses mititeilimiy, mata ge idadub. \p \v 36 “Kukin gog woum meiveka bikamnat, dadub nag, mo bukumlavag mamagina lamp kuva̱kaein mititeilin.” \s1 Tasiyas Palisiy sisiyas tassinaps \r (Matiw 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 20:45-47) \p \v 37 Igawa illivan, Palisiy teitan inek, idibek Yeisuw, ilana, “Kum, bitakams wagunbunatum”. Itam, inek beikams. \p \v 38 E, kakita beikams, Palisiy towen ikin Yeisuw nag iwid naman, bo igeg nanon, ilana, “Aveiyag wawun nag kuwid namam?” \p \v 39 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Yakamiy Palisiy mamagina abmavin o kwa̱vig, kuwidis watoulan igimagim, tage wanuwan bikibik, kalbaleb, peinan amisinap kukkwayes gamag sivavag. \p \v 40 “Takabala̱wein yakamiy! Yowbad nibun kaleivids, nibun-vak nuwads. \p \v 41 “Wanuwamiy kadiloka kuva̱ges amisinap beibwein, kusiwa̱youbs gamag wasigeis, mo bukugimagims, o youd katanok katanok beibwein pinamiy yakamiy. \p \v 42 “Tage yakamiy Palisiy, singay kalbaleb bukulivatus. Kukwatkakils waseg miwliyoug babaw, kulagus sinawatan; kalgutan mo kusekes Yowbad. E, kulagus gayas siyas kekel, mamagina minit o luw, tage bo kunumlaves sinap didumwal son siwa̱youb waseg Yowbad. E, kadiloka kuvna̱ses sinap babaw, tage awoum bukuwidis sinap tasiyas avakaein. \p \v 43 “Yakamiy Palisiy, singay kalbaleb bukulivatus. Peinan tapwa̱loul waseg sivinamiy bukusinis wa̱keb, o sivinamiy gamag wavtakon ven beikoks wamitamiy binounas. \p \v 44 “Yakamiy Palisiy, singay kalbaleb bukulivatus. Amikakin bwein, tage wanuwamiy kalbaleb, ma̱wana alawag wanawoud, gamag bikanpeles tage nag ikakins takanig alawagan.” \p \v 45 Tassinap teitan idibek Yeisuw, ilana, “Tamwey, amlivan towen waseg kuyagem-vak yakamey.” \p \v 46 Iw to Yeisuw, ilana, “Yakamiy-vak tassinap yakamiy, singay kalbaleb bukulivatus. Peinan mikaleiwag kusekes gamags singay moumouvit ma̱wana kunes kusekes avakaein, tage nag kakit bukukwawes va̱gan bukulabes, nag. \p \v 47 “Singay kalbaleb bukulivatus. Tibumiyas bo neiweiys siyas palopits mo kuwlules aluwgwes tasiyas palopits. \p \v 48 “Mapuna kukwakins o kutams waseg tibumiyas siwotet kalbaleb. Tasiyas neiweiys palopits o yakamiy kuwlules aluwgwes. \p \v 49 “Yowbad ansinap waseg ilivan ma̱wan, ilana, \q1 ‘Bakayeb palopits sisiyas aposols binekes, \q1 mo beiweiys mwasanin o bisilkodes \q1 mwasanin.’ \p \v 50 “O tasiyas Yowbad inapalopit bo iwaweiys ven watinow. O wotet towen kalbaleb mapun bukulivatus gudwouvaws yakamiy, tut towen waseg. \p \v 51 “Yowbad nibun ven watinow o gamag siyas wanamug, teitan taw iweiy Yowbad nagamag towen Eibel. Yowbad inapalopit iwaweiys ee... nakabiyokous waseg mtowen Sekaliya, neiweys Yowbad wanbunatun, abeilun palatan, bunkakit palatan. E wotet towen kalbaleb mapun bukulivatus gudwouvaws yakamiy, tut towen waseg. \p \v 52 “Yakamiy tassinaps, singay kalbaleb bukulivatus. Kukwayuses awkwedan sinap, nag bukusiws yakamiy, tage kusilbwades tasiyas sivines kid beisiws. Ta-ma̱wan. Bo kusilbwades.” \p \v 53-54 Ilisow ven towen, mo Palisiy sisiyas tasiyas takatimlakeins kaleiwag singay ivvaluts asilivan waseg, mamagina ivvasiganis; ikayamats waseg Yeisuw anilivan; kukin kalbaleb biliganes, mo biya̱tals. \c 12 \s1 Bitawen Yowbad \r (Matiw 10:26-31) \p \v 1 Wankuyeim gamag singay babaw katuyouns nimeis; bo ikalawt ven, nitatos ipapeps-wan; mo isilamaw nakabebay wasigeis navamul, ilana, “Kuvna̱seimiy. Kadiloka kupiyaves tasiyas Palisiy asiyist. Peinan tayyaweid tasiyas Palisiy.” \p \v 2 Ilana, “Youd babaw nilumwes igaw mo bikaliyow, bikamat; o aveiyag nisisowmes, igaw mo bispuyes mo bikakins. \p \v 3 “Youd towen nukuliva̱nes dadub waseg, igaw biliganes wamnat; o aveiyag nukwatimwa̱lags wamibunatum igaw mo bilivans wavtakon ven. \p \v 4 “Sigwey, awoum kuwenes tasiyas beiweiys woumiy. Bikatimateimiy bo misinak. Nag aveiyag binuwakeimiy. \p \v 5 “Tage kadiloka kuwenes mtowen bikatimateimiy mo bilaveimiy bukuneis wa̱kov. Mounid bukuwenes mtowen. \p \v 6 “Skwa̱sik mwana̱nim, adok ten toya maysan; tage Yowbad ikikines; nag binumlev mwantanok, nag. \p \v 7 “Yowbad gog ikakin kunumiy nakasabwasob babewein nakavnivin. Awoum beivag amipwa̱yat, Yowbad ikakina mansiyas skwa̱sik, imtakavates; singay gog bimtakavateimiy yakamiy. \s1 Awoum bitakayan \r (Matiw 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 “Kukin kal yak bukwamtel wamtes gamag, kulana, ‘Mounid Yeisuw inagamag yey,’ wankuyeim yey Gimgilitoun yey mo bakamtel wamtes tasiyas Yowbad nataka̱yobs, balana, ‘Taw towen yey gunagamag.’ \p \v 9 “Tage bukwaya̱neig wamtes gamag, mo bakaya̱neim wamtes tasiyas Yowbad nataka̱yobs. \p \v 10 “Kukin kal bitawyageig Gimgilitoun yey, Yowbad bweina biwid ansinap kalbaleb beikous; tage kukin bitawyeg Kululuwan Bwanabwein, Yowbad nag biwid ansinap kalbaleb, nag. \p \v 11 “Igaw biyousimiy, biyateleimiy wasinagog o wamtes tasiyas guyawaw o tasiyas takaleiwags, awoum beivag ninoumiy babaw. Awoum kulansa, ‘Ama̱wan bakatimop asilivan?’ Awoum kulansa, ‘Aveiyag balivan?’ Awoum. \p \v 12 “Yowbad Kululuwan Bwanabwein mo bikamtilakeimiy anilivan bukulivans tut towen waseg.” \s1 Awoum bimwamon matad \p \v 13 Teitan taw wanuwes gamag babaw mo idibek Yeisuw, ilana, “Takatimlakay yak, tuwag bo ikow nakiyay avakaein, kudibek mwasanin bisekeig gunkiyay yey.” \p \v 14 Iw to Yeisuw, ilana, “Adok awoum. Nag kal isekeig gunakaleiwag va̱gan bakaluweg mivavag.” \p \v 15 Idibakes tasiyas, ilana, “Kuvna̱seimiy. Awoum bimwamon mitamiy. Nag bitamwa̱saw peinan dawliyoug babaw. Silawun damwa̱saw kweitan.” \p \v 16-17 Kabebay kweitan idibakes, ilana, “Guyaw teitan inabag ivag kan singay babaw. Bo ika̱lawt seigous. Nanon ilana, ‘Aveiyag bavag? Peinan bo ika̱lawt seigous.’ \p \v 18 “Ilana, ‘Adok bagulekwes seigous kweibougs, bawlulavaw bunavka̱veks, waseg basen kan babaw o youd katanok katanok. \p \v 19 “‘Beikous; nanoug mo balana: “O yey guyaw yey, kag babaw, bo kadilok bweilim babaw; bweina bayeiwas, bakamkwam, bamwamoum, bamwa̱saw.” ’ \p \v 20 “Tage Yowbad idibek, ilana, ‘Takabala̱wein yak, boug towen bukumat, kululuwam toneim biyamkwaneim, mo kal bikow muvavag tasiyas nukwanlev?’ \p \v 21 “Guyawaw mwasanin bo ma̱wan; sivines siwliyoug bikatimweisis bibabaw; tage wanuwes nag ivag Yowbad nawliyoug, nag.” \s1 Awoum bikubukub nuwamiy \r (Matiw 6:25-34; 6:19-21) \p \v 22 Mapuna idibakes navamul, ilana, “Awoum bikubukub nuwamiy silma̱nin mwamovamiy, aveiyag bukukwams. Awoum bikubukub nuwamiy silma̱nin woumiy, aveiyag bukusikams. \p \v 23 “Mwamovads nag mamagina kan; o wouds nag mamagina kweim. \p \v 24 “Kuninuways mansiyas bwayobway. Nag isapwes kan, nag itayoys binawes wasiseigous; tage Youbad imtakavates, isekes kaeis ikams, singay gog bimtakavateimiy yakamiy. \p \v 25 “Adok nag kal ya̱koum bukuninuway mutawtoun waseg mo beivag ambweilim bibabaw. Nag kadilok. \p \v 26 “Sinap towen kakit nag kadilokeimiy. Awoum bikubukub nuwamiy youd babaw silma̱nin. \p \v 27 “Kuninuways kasiyas moloubaw peinan isibwa̱sobs wadadan ked, nag iwotets, nag iba̱lals, nag. Tage astubub waseg ilisawes mtowen Solomon antubub kweiboug gamag nikavasis singay. \p \v 28 “O kasiyas kay, nagein mwamov wadadan ked, nubweig beimat, o gamag bikawes binawes bilaves bein wa̱kov. Peinan Yowbad isekes kay astubub kamnabwein singay mo bisekeimiy amikweim yakamiy. Adok nag kunmises Yowbad, va̱gan bisekeimiy kan, kweim. \p \v 29 “Awoum kuninuways aveiyag bukukwams o aveiyag bukumoums. Awoum bikubukub nuwamiy. \p \v 30-31 “Ven babaw gimgilis sivines youd tasiyas. Tamads ikakina aveiyag sivinamiy. Kadiloka bukuninuways Yowbad nakaleiwag, bukwanawes, mo bisekeimiy youd tasiyas. \p \v 32 “Awoum beivag amipwa̱yat. Yakamiy Yowbad alen yakamiy, mapuna bo itam va̱gan bukusiws wanuwan nakaleiwag. \p \v 33 “Kuymiyises miwliyoug, money kukwawes, kusiwyoubus tasiyas tasimavs; maysamiy walba̱lab mo bises bisigeg. Gamag nag biba̱kews waseg, o man kekel nag bikamkwams, o biyagages, nag. \p \v 34 “Ampalawen miwliyoug kwatikunakus, mo biseiw nuwamiy ven towen. \s1 Takaymates datoveks igaw beim \r (Matiw 24:45-51) \p \v 35-36 “Kadiloka kupa̱yiws o milamp bigidaged mamagina tasiyas nikaymates sitovek wasagal, veivay sigeilin; mtowen beiyum beim, bigipit; tasiyas biliganes, nuwanaw mo bikaliyowes koukwed. E, kadiloka kwayamats ma̱wana tasiyas. \p \v 37 “Igaw sitovek beim mo tasiyas tala̱lals mo bimwa̱saws, bipa̱yiw mtowen, bisekes abes bisinis, mo bimey kaeis beikams. \p \v 38 “Kukin beim watapwan boug o biba̱nes ila̱lals, mo bimwa̱saws; o kukin walalayis mo beim o biba̱nes ila̱lals, mo bimwa̱saws-vak tasiyas.” \p \v 39 Kweitan livan Yeisuw isekes mamagina, “Kuninuways tanuwagan bunatum; kukin bikakin asina̱vin tavveinaw beim, mo beilal, bisilbwed kid towen tavveinaw; awoum ge beisiw wanbunatum. \p \v 40 “Yakamiy ma̱wan, kadiloka kula̱lals, kukwaymateigs Gimgilitoun yey. Awoum balabuboleimiy; awoum.” \p \v 41 Pita ikatugan, ilana, “Tamwey, tabta mukwabebay towen silma̱nin yakamey, o adok gamag babaw?” \p \v 42-44 Iw to Yeisuw ilana, “Kal natouwat tamwey bisek nawotet va̱gan bimtakavates inagamag, bisekes kaeis bikamkwams? Adok towen tatoukum o tassinap. Igaw natovek beiyum beim o biban inatoukum inawotet waseg, bilana, ‘Kalin nuwag ya̱koum, kadiloka kumtakavet gunwuliyoug babaw.’ \p \v 45-46 “Tage kukin natouwat bilana, ‘Guntovek bo iyouviy, adok nag nuwanaw beim,’ mo biwaweiy inagamag, tawaw, vinay, o bimlavag tagovek, o bimwamoum tawtoun soup bikabala̱wein, mo natovek beiyum beim bilabubol natouwat, bimop ansinap kalbaleb, bisen wasigeis tasiyas takapidabs. \p \v 47 “Natouwat kavel ikakin natovek nanon, tage nag iwtel ma̱wan, o nag ikatunag, natovek mo biwaweiy avakaein. \p \v 48 “Tage kukin kal nag ikakin natovek nanon, mo iwotet kalbaleb, kadiloka natovek biwaweiy gamag towen, tage nag beiweiy bivakaein. Kukin kal natovek bisiwa̱youb avakaein waseg, kadiloka biwotet avakaein peinan. O kukin natovek bisek navavag babaw, sivinan gamag towen biwotet bivakaein peinan. \s1 Yeisuw im silma̱nin abilivis \r (Matiw 10:34-36) \p \v 49 “Yey nam bavakanot kov wadaban pwepway, o sivinag nanawan bigidaged. \p \v 50 “Igaw mo bibapta̱yseig kweitan youd kalbaleb waseg, o sivinag nuwanaw biyakous. \p \v 51 “Awoum kuninuways yey nam silma̱nin niwal ven matinow. Nag. Yey nam silma̱nin abilivis bavag. \p \v 52 “Igaw bunatan bunatum wanuwan asteinim bilivis, asteitoun palatan, asteiy palatan. \p \v 53 “E, bilivis, taman palatan, natun palatan; o inan palatan, natun palatan; o asteiy vinay son yawan, na̱tan palatan, na̱tan palatan.” \s1 Nag iwtusis Yeisuw \r (Matiw 16:2-3) \p \v 54 Idibakes gamag babaw, ilana, “Magat bukukines lov isob wayavat, bukulansa, ‘Bo beikweis.’ E, mo ikweis. \p \v 55 “O magat bukukines yals itow, bukulansa, ‘Ka̱las beikal avakaein,’ mo beikal ka̱las. \p \v 56 “Tayyaweid yakamiy! Kukines liba̱lab, ven ankakin mo kukwakins aveiyag bikamat, tage nag kuwtusis Yowbad nawotet tut towen waseg. \p \v 57 “Aveiyag wawun nag bukukwakins sinap didumwal? \p \v 58 “Kukin kal biyateleim binaweim waseg takaleiwag silma̱nin ya̱tal; igaw wa̱ked kadiloka kuyokons va̱gan ninoumiy bukulatanes. Kukin gog nag, mo biyateleim wamatan towen takaleiwag, o takaleiwag bidibek plisman, bilana, ‘Kutok gamag towen kunow wa̱deil.’ \p \v 59 “E, bukun wa̱deil, bukusesuna ee... anatut bukupa̱yin inapa̱yin meivek-wan beikous, mo bilikum bukusap wamnat.” \c 13 \s1 Kadiloka kulaves amisinap kalbaleb \p \v 1 Misiya̱mun towen gamag mwasanin idibakes Yeisuw, ilansa, “Min-Galiliy mwasanin iwaweiys man iluns waseg Yowbad, mo Paylat iweiys gamag tasiyas, imta̱mats sisiyas mansiyas man neiweiys.” \p \v 2-3 Iw to Yeisuw ilana, “Awoum kudokes min-Galiliy tasiyas asisinap singay kalbaleb mapuna imta̱mats. Nag. Min-Galiliy babaw asisinap kalbaleb; o yakamiy-vak, kukin nag bukulaves amisinap kalbaleb mo bukukwanigs ma̱wana tasiyas. \p \v 4-5 “Awoum kudokes min-Yelusalem tasiyas sinwatan teinim teitoun asisinap kalbaleb, mo bunatum bunaveiyov yagan Siloum ikalivatouw iwaweiys. Nag. Min-Yelusalem babaw asisinap kalbaleb; o yakamiy-vak, kukin nag bukulaves amisinap kalbaleb, mo bukukwanigs ma̱wana tasiyas.” \s1 Yaveinun nag ivag anagin \p \v 6 Yeisuw mo isekes nakabebay mamagina: “Taw teitan, wanabag nisop yaveinun nitet. Sivinan wuwan bikow; iwekey, nag. \p \v 7 “Idibakes tasiyas tawtelein bag, ilana, ‘Kweitoun bweilim aninek yaveinun makaywen, anineiv wuwan; nag. Kuteiy, awoum biteta mav, biyamkwen pwepway.’ \p \v 8-9 “Ikatimop aygan, ilana, ‘Bweina ga itet bweilim towen. Bakaviyeil leis wadadan palavas, basen bulumakaw pwes. Kukin bweilim wamatads beiwuw wuwan, bo bwein. Kukin nag, mo bateiy.’” \s1 Na̱tan vin ivag ibwein Sa̱bat waseg \p \v 10 Sa̱bat waseg, Yeisuw igeiguy wanuwan sinagog. \p \v 11 Na̱tan vin nises, sinwatan kweinim kweitoun bweilim ankatoun waseg tapwan idadog. Ta-ma̱wan bitamanaw bidamoms tapwan. \p \v 12 Yeisuw ikin, idibek, ilana, “Vin yak, bo kubwein, amkatoun waseg.” \p \v 13 Isen naman wa̱won, nuwanaw mo idamoms tapwan; mapuna ikaves Yowbad. \p \v 14 Tage tanuwagan sinagog ikin Yeisuw nivag takatoun ibwein Sa̱bat waseg, ikapasal nuwan, idibakes gamag tasiyas, ilana, “Yam kweinim katanok waseg bitawotets. Awoum kumeis Sa̱bat va̱gan amikatoun biva̱geimiy bukubweins.” \p \v 15 Yeisuw ikatimop aygan, ilana, “Tayyaweid yakamiy. Sa̱bat waseg kulikus aleimiy bulumakaw o donkiy wasibunatum nisesus mo kutokes kunawes wayvagam beimoums. \p \v 16 “Tage mana̱wen vin, Ebelam tabun na̱tan, Seitan niyawen bweilim babaw, bweina balik Sa̱bat waseg. Peinan Seitan ankatoun nivag sinwatan kweinim kweitoun bweilim.” \p \v 17 Anilivan ma̱wan, mo ivag asimwasin tasiyas nivtokays livan, tage gamag babaw imwa̱saws peinan ikines nawotet singay tawtoun. \s1 Yowbad nakaleiwag \r (Matiw 13:31-33; Mak 4:30-32) \p \v 18 Mapuna idibakes, ilana, “Yowbad nakaleiwag ama̱wan? Aw-kabebay basekeimiy va̱gan bukuliganes o bukukwakins. \p \v 19 “Adok ma̱wan tipol veitun, peinan gamag teitan ikow inow isop wanabag; isob, ivakaein, mo mansiyas man iyoyows iwlules sibunatum yayagein waseg.” \p \v 20-21 Vayuwein ilivan, ilana, “Ama̱wan bakabebay va̱gan bukukwakins Yowbad nakaleiwag? Adok ma̱wana yist, na̱tan vin ikow isen waseg pwalaw avakaein, tamkwa̱lan mo ilol.” \s1 Koukwed kabkakit \r (Matiw 7:13-14, 21-23) \p \v 22 Inoun, in, silma̱nin Yelusalem, ita̱vin ven babaw, ven mwasanin wunoveks, o ven mwasanin wunkekels, ikatimlakes gamags. \p \v 23-24 Teitan gamag ikatigan, ilana, “Tamwey, tabta Yowbad bikatinabwes gamag asteiyuye?” Iwa̱ge, ilana, “Kuyokons va̱gan bukusiws koukwed kabkakit waseg. Mounid, gamag babaw sivines beisiws, biyokons, bo nag. \p \v 25 “Igaw tanuwagan bunatum bitamanaw, bikatibog koukwed, mo bukutowas watoulan, bukugipits, kulansa, ‘Tamwey, kwaliyow koukwed pinem yakamey,’ tage mtowen bikatimop agamiy, bilana, ‘Nag akakin avanuy mukunoy nukumeis yakamiy.’ \p \v 26 “Mo bukulansa, ‘Nakakamkwam nakamwamoum wamatam yak, o nukwatimlakay wamaven.’ \p \v 27 “Towen gog bilivan, ‘Mounid nag akakin avanuy mukunoy nukumeis yakamiy. Kunounas, kuneis, takalbalebs yakamiy.’ \p \v 28 “Mo bukuvva̱lams o bukwakilis kumtumiy, peinan bukukines Ebelam, Aysak, Yekob sisiyas tasiyas palopits, Yowbad nakabkaleiwag waseg, o yakamiy bukusiwas watoulan. \p \v 29-30 “Gamag babaw meinoys wanuvid, wayavat, wabomat, wa̱yals, bimeis bisinis beikams Yowbad nakabkaleiwag waseg. Tage mwasanin wankuyeim bo bimugwas, o mwasanin wanamug bo bikuyeims.” \s1 Yeisuw beimat Yelusalem waseg \r (Matiw 23:37-39) \p \v 31 Tut towen Palisiy mwasanin inekes Yeisuw, ilansa, “Kusawl, kun, Elod sivinan beiweim.” \p \v 32 Iw to Yeisuw, ilana, “Kuneis, kudibakes bulawud towen agulivan mamagin: Nagein nubweig siyas bwagaw bakayabes, takatouns bavag mo beibweins, tage bugiy bo bayakous gunawotet. \p \v 33 “Kadiloka ba̱noy gunaked nagein, nubweig, bugiy. Peinan palopit babaw yakamey bakamta̱mat Yelusalem. Tobwag ven awoum. \s1 Min-Yelusalem bo iwaweiys palopits \p \v 34 “O Yelusalem. Min-Yelusalem yakamiy kuwaweiys tasiyas palopits, o tasiyas nissekeimiy Yowbad anilivan kuwaweiys dakul waseg, kwatimates. Tut babaw sivinag badaweimiy bukumeis bamtakavateimiy ma̱wan kolkolek imtakavates nitun; nag gog; kupiyaves aygag. \p \v 35 “Nagein mibunatum makaw, o nag bukukineigs ee... igaw anatut wanakoug bukulansa, ‘Kalin nuwads mtowen neim silma̱nin Yowbad nawotet,’ mo bukukineigs vayuwein.” \c 14 \s1 Towen ilelol won, ivag ibwein \p \v 1-2 Siva̱tan tut, Sa̱bat waseg, Yeisuw in beikams son guyaw teitan, mtowen Palisiy. O takatoun towena, won bo ilelol. O tasiyas Palisiy ikinbunikes Yeisuw, bivag takatoun beibwein, o nag. \p \v 3 Yeisuw idibakes tasiyas tassinaps sisiyas tasiyas Palisiy, ilana, “Tab kadilok bitavag beibwein Sa̱bat waseg, o nag?” \p \v 4 Tasiyas gog isesus-wan ikika̱pays. Yeisuw mo ivag ibwein; ikous, mo ilana, “Bweina kunoun.” \p \v 5 Mo idibakes tasiyas, ilana, “Tage yakamiy, kukin a̱leim mwanatan bikalivatow bein wa̱leg Sa̱bat waseg, adok donkiy, o bulumakaw, adok bukuyous ne? Sa̱bat waseg, bukunup, bukusem wanakaew?” \p \v 6 Tasiyas iliganes. Ta-ma̱wan bikatimapus aygan towen nilivan. \s1 Guyawaw abes \p \v 7-9 Yeisuw ikines gamag mwasanin imeis silma̱nin sagal, mo sivines guyawaw abes wanakaew. Yeisuw ikines, mo ikabebay, idibakes, ilana, “Bukun silma̱nin veivay sigeilin, awoum kusin guyaw a̱ban waseg. Adok guyaw avakaein beim, mo tanuwagan bidibakeim, bilana, ‘Guyaw a̱ban towen. Kum, kusin watinow.’ Ammwasin, mo bukubus bukun watinow. \p \v 10 “Tage bukun wasagal, kadiloka kusin watinow. Wankuyeim tanuwagan beim, adok bidibakeim, bilana, ‘Gwa, kum kusin wanakaew, a̱bam towena.’ Mamagina bukumliguyaw wamtes simwayas tasiyas takamsagals. \p \v 11 “Kukin kal sivinan bimliguyaw mo beibus bein watinow; tage kukin kal biseib tatonen igaw mo biguyaw.” \p \v 12 Peinan tanuwagan sagal nidow Yeisuw im silma̱nin sagal; o Yeisuw bo idibek, ilana, “Igaw bukusagal, awoum kudawes veiyom babaw, o taliwom o simwayas guyawaw mwasanin. Peinan tasiyas bisagals mo bidaweims yak mo bimapus. \p \v 13-14 “Tage ya̱koum bukusagal, kudawes tasiyas tasimavs, o tasiyas toupams sisiyas takagayals, o tasiyas toukwaws, mo bukumwa̱saw. Peinan tasiyas ta-ma̱wan bimapus. Igaw anatut tadidumwals beikits vayuwein mo maysan bukuban.” \s1 Tamwey inasagal \r (Matiw 22:1-10) \p \v 15 Nisinis sagal waseg, son teitan iligen, mo idibek Yeisuw, ilana, “Kukin kalisiy beikams Yowbad nakabkaleiwag wanuwan, singay bimwa̱saws tasiyas!” \p \v 16 Iw to Yeisuw, ilana: Tamwey teitan inasagal avakaein, bidawes gamag babaw bimeis. \p \v 17 Kan ikatineg ikous, mo idibakes natouwats, ilana, “Kukines tasiyas nadawes, kulansa, ‘Kumeis, tamwey bo ikatineg kaeimiy, kumeis kukwams.’” \p \v 18 Tage asibabaw ipiyaves. Teitan ilana, “Bo agimwel pwepway kweitan, bo ban akin; adok awoum ban wasagal.” \p \v 19 Tayuwein ilana, “Bo agimwel bulumakaw sinawatan, va̱gan bibteilis plaw kweinim. Bo ban ayakwanes mwanay mwanay bibteilis; babiweis sinawatan mansiyas bulumakaw; adok awoum ban wasagal.” \p \v 20 Tatounun ilana, “Bo a̱vay soug gunakwav. Ta-ma̱wan baw.” \p \v 21 Natouwat iyum idibek natovek, ilana, “Bo ipiyaves, babaws.” Natovek iligen, ikavikun, idibek natouwat, ilana, “Nuwanaw kun ven babaw wasigeis kukines tasiyas tasimavs, toupams, toukwaws, takagayals, kudibakes bimeis ikams.” \p \v 22 Natouwat ikanow aygan, in ivag ma̱wan, mo iyum, idibek natovek, ilana, “Bo adawes tasiyas nimeis beikams, tage gamag nag mana̱nan.” \p \v 23 Iwa̱ge natovek, ilana, “Kun ked babaw wasigeis, kun-o wanawoud kuba̱nes gamag, kwabutus bimeis, ikams. Kadiloka gunbunatum bika̱lawt. \p \v 24 “Mounid adibakeim tasiyas wanamug nadawes nag beikams gunsagal.” \s1 Ama̱wan bitamlavag Yeisuw navamul \p \v 25-26 Siney Yeisuw singay babaw gamag ibukunis. Itouvin, idibakes, ilana, “Kukin kal yak bukumlavag gunavamul, kadiloka kupiyev tamam, inam, mukwav, nitum, budam, nimut, o mwamovam tatoneim, mo bukumlavag gunavamul. Kukin gog nag, bo nag. \p \v 27 “Kukin nag tatonen bikow anklos, ma̱wana bibkunig, mtowen nag gunavamul. \p \v 28 “Kal yak bukuwlul bunatum bunaveiyov, adok wanamug bukusin, kunuw maysan, kadilokeim? o nag? \p \v 29-30 “Kukin nag bukunuw maysan, adok kwativtow kakol, bo misinak. Peinan mumoney bo ikous. Tasiyas bikines mo bisiba̱weims, bilansa, ‘Taw towen biwlulay nabunatum, tage ta-ma̱wan biyakous.’ \p \v 31 “E, kuninuways guyaw teitan siney natakanaviy bikanaviys wasigeis tayuwein guyaw siney natakanaviys; adok wanamug bisin binuway, nanon bilana, ‘Guyaw towen natakanaviys sinawey tawsan, o yey guntakanaviys sinawatan tawsan; adok kadilokeig batagagay wasigeis? o nag?’ \p \v 32 “Kukin nanon adok nag kadilok, o tayuwein guyaw siney natakanaviy nimimeis kadiveiyov, adok mo bikayeb nagamag mwasanin bikines guyaw towen bilivans va̱gan bibwabwes kanaviy. \p \v 33 “E, kadiloka kupiyaves mivavag babaw mo bukumlavags gunavamul. Kukin gog nag, bo nag. \s1 Sol sabal-nen \r (Matiw 5:13; Mak 9:50) \p \v 34-35 “Sol magat yayan, bwanabwein. Kukin gog nag, ta-ma̱wan bisabal. Sol towen kalbaleb nag bileb bag; nag ivag nawotet. Deisa talev. Yakamiy tigamiy sam bweina kuliganes.” \c 15 \s1 Kabebay sip \r (Matiw 18:12-14) \p \v 1 Bo ikatuyouns waseg Yeisuw tasiyas kalbaleb takaweins ta̱kis sisiyas takalbalebsa babaw, sivines kid biliganes aygan. \p \v 2 Tasiyas Palisiy sisiy takatimlakeins kaleiwag ikines, ivtokes livan, ilansa, “Taw towen sivinan takalbalebs, ikamkwams siney. Bo igak!” \p \v 3-4 Yeisuw ikakin-wan asilivan, ikabebay mamagina: “Tab teitan ya̱koum aleim sip lakatutan, na̱tan bikanig wanawoud, bukulana, ‘Bweina bikanig’? Adok nag. Adok bukulisawes asibabaw bisesus, bukunineiv ee... mo bukuban. \p \v 5-6 “Kuban, adok beimwan woum, bukukow kumey waven; e, bukuwak, kunukwes adok talawom, ‘A̱leig nikanig bo aban, kumeis bitamwa̱saws babaw ya̱kids.’ \p \v 7 “Kuninuways gamag kalisiy toubweins nisesus nag aveiyag asisinap kalbaleb va̱gan bilavewas, o min-liba̱lab imwa̱saws pines tasiyas; tage kukin takalbaleb anmwa̱net bilavew ansinap, min-liba̱lab singaya bimwa̱saws, peinan ilavew ansinap kalbaleb.” \s1 Kabebay vin inaveigun \p \v 8 O peinan asilivan nilansa, “Taw towen sivinan takalbalebs,” Yeisuw sivyuwein mo ikabebay, ilana, “Tabta na̱tan vin nises, inaveigun sinawatan, kweitan bikanig, bilivan, ‘Bweina bikanig’? Adok nag. Adok bikow nawodam, inata̱neiv, bitanev nabunatum, binineiv ee... mo biban. \p \v 9 “Biban, adok mo bidawes taliven bilana, ‘Kumeis tamwa̱saws, peinan gunaveigun nikanig bo aban.’ \p \v 10 “Gamag bo ma̱wan, kukin teitan gamag bilavew ansinap kalbaleb, Yowbad siney nataka̱yobs walba̱lab mo bimwa̱saws singay.” \s1 Kabebay taman son digumasus \p \v 11 Sivtounun Yeisuw ikabebay, ilana, “Tamwey teitan nitun tawaw asteiy. \p \v 12 “Digumasus idibek taman ilana, ‘Tamag, igaw bukukwanig gunkiyay mo bakow; nagein kukwaleiwag aveiyag tuwag bikow, aveiyag yey, o yey tut towen bakow.’ \p “Taman itam, ikaluweg, isek digumasus inavavag. \p \v 13 “Yam akweiy ikous, digumasus mo iyamiyis inavavag, maysan ikow, ilisow naven, inoun in kadiveiyov nen; ansinap kalbaleb waseg mo igimwal youd babaw ee... mo iyakous inamoney. \p \v 14 “Ikous namoney, mo ilivet tut kalbaleb ven towen waseg, kweis nag, kan nag, ikamet moun. \p \v 15-19 “Anamoun, inek tamwey teitan, ilana, ‘Tabta muwotet nises, yey bawtel, mamagina mutouwat yey?’ Tamwey towen itam, ilana, ‘Bwein, bwaloud aleig nisesus waven, kumtakavates aleig.’ \p Inoun, iwwotet ee... bo ivag anamoun, peinan nag kal bisek kan beikam. Singay anamoun, sivinan kid bwaloud kaeis beikam; mo idumwal nanon, ilana, ‘O takabala̱wein yey! Tamag wanven natouwat kaeis babaw, yey gog nag; kakita bakanig agumoun. Adok batamanaw banoun banek tamag balana: Tamag, agusinap kalbaleb, waseg Yowbad, o waseg yak. Adok bukupiyaveig natum yey, ne? Tabta bawtel muwotet, mamagina mutouwat yey?’ \p \v 20 “E, mo itamanaw inoun ee... kakita bisap waven, taman ikin, ika̱lin nuwan, isawl, in iwliboub wa̱won, ivva̱lams son. \p \v 21 “Ivva̱lams ikous, digumasus ilana, ‘Tamag, agusinap kalbaleb, waseg Yowbad o waseg yak, adok bukupiyaveig natum yey.’ \p \v 22-24 “Tage taman nag iligen, deisa idibakes natouwats, ilana, ‘Kusawls, kweim maynamnabwein kukwawes kumeyes, natug bisikam, ring kumeyes bisen wanaman, sandol kumeyes bivaligev wakaken. E, kuyousis mana̱wen bulumakaw natun ankaytub avakaein, kuweiys, takams tamwa̱saws, peinan natug neimat, nag gog bo imov; natug bo ikanig, nag gog bo aban.’ Mapuna isagals, imwa̱saws. \p \v 25 “Tage kunutaw igaw wa̱bag nises. Ikous nawotet im waven. Kadilakusan ven ikatiluteg kup waseg ikannuwels, isilasals. \p \v 26 “Idow taman natouwat teitan, inek, ikatugan waseg, ilana, ‘Aveiyag silma̱nin imwa̱saws?’ \p \v 27 “Gwad towen ilana, ‘Peinan bwadam bo iyum neim, nises bwein, taman bo iyous a̱len namnabwein iweiy.’ \p \v 28 “Kunutaw towen ikavikun, ipiyev sagal towen, isinal. Taman gog inek, igilagel, sivinan kid natun beitam. \p \v 29-30 “Nag gog, idibek taman, ilana, ‘Tut babaw akaninow aygam, nag kweitan tut asiplev amulivan, nag. Tage nag na̱tan a̱leig kakit bukusekeig bakasagal sigwey, nag. Natum gog towen muvavag babaw bo iyagey, isekes nakubukwabs naggeinawls wasigeis, ikous, iyum im, mo kuyous bulumakaw namnabwein kuweiy. Bo igak!’ \p \v 31-32 “Taman gog ikatimop aygan, ilana, ‘Gwa, soug yak tasesun yam babaw. Aveiyag gunavavag yey, ma̱wana muvavag yak, peinan natug yak. Awoum kwavikun. Kadiloka tamwa̱saws, peinan bwadam bo imat, nag gog bo imov, tadoki bo ikanig, nag gog bo taba̱nes bo imov.’” \p Yeisuw ikabebay ma̱wan, peinan asilivan, “Mtowen sivinan tasiyas takalbalebs.” \c 16 \s1 Tamwey natouwat kalbaleb \p \v 1 Kabebay tasiyas ikous, kweitan isekes navamuls, ilana, “Guyaw teitan natouwat nawotet imtakavet navavag babaw. Gamag mwasanin ivtokays livan, idibakes natovek ilansa, ‘Mutouwat bo iyageg muvavag.’ \p \v 2 “Natovek mo idow, im, ikatigan, ilana, ‘Aveiyag silawun liva̱neim tasiyas illivans? Kuyamen gunabuk. Bo bakayabeim, peinan muwotet kalbaleb.’ \p \v 3 “Mtowen iyum in va̱gan bikow inabuk; nanon ilana, ‘Gunawotet beikous, peinan guntovek bo bikayabeig. Aveiyag bavag? Nag atawtoun va̱gan babgubag. Tage nag banitoug kag; agumwasin. \p \v 4 “‘Bo akakin, kweitan sinap bavag. Bavag ma̱wan mo guntovek bibob gunawotet, tage bisekeigs kag ba̱kam.’ \p \v 5 “E, mo ivag ma̱wan. Idawes tasiyas nikawlavags waseg natovek, idibek teitan, ilana, ‘Kweivin mukwawlavag waseg guntovek?’ \p \v 6 “Ilana, ‘Tagon, lakatutan botol.’ Iwa̱ge, ilana, ‘Mubuk towena. Nuwanaw kusin wa̱keb, kugulek lakatutan, kulel sinawanim.’ E, igulek towen, ilel gog sinawanim. \p \v 7 “Ikous, tayuwein im, idibek, ilana, ‘Kweivin mukwawlavag waseg guntovek?’ Ilana, ‘Wit, lakatutan gamwat.’ Iwa̱ge, ilana, ‘Mubuk towena; kugulek lakatutan, kulel go sinwanim sinwatoun.’ Mo igulek mo ilel ma̱wan. Imimeis, tatanok tatanok idibakes ma̱wan. Igulekwes, ileles mamagina iseibwis sikawlavag. \p \v 8 “Ikous, mo natovek iligen liva̱nen mtowen tasilponay, waseg niseib sikawlavag gamag babaw. Tage natovek bo ikaves natouwat towen, ilana, ‘Singay ansinap tawtoun.’” Yeisuw ilana, “Tut towen ven watinow gimgilis bo imugwas, peinan asisinap tawtoun. Yowbad nagamag asisinap igwey. \p \v 9 “Ven watinow wuliyougwan kalbaleb. Miwliyoug waseg, kadiloka kukwaveiyons simiyas wasigeis. Wankuyeim, beikous miwliyoug mo bukuba̱nes miven walba̱lab, bukusesus kusigagas. \s1 Toukum \p \v 10 “Kukin kal bitoukum wotet kakit waseg, ma̱wan avakaein waseg bitoukum. Kukin kal bisilponay wotet kakit waseg, ma̱wan avakaein waseg bisilponay. \p \v 11 “Ven watinow wuliyougwan kalbaleb. Kukin nag bukutoukum waseg mivavag ven watinow adok Yowbad nag bisekeim liba̱lab wuliyougwan. \p \v 12 “Kukin nag bukutoukum waseg soum navavag adok Yowbad nag bisekeim muvavag tatoneim. \p \v 13 “Nag kadilok gamag bikanow ages natovek asteiy, peinan bikamliw teitan, bisiwyoub tayuwein; o adok bitoukum teitan silma̱nin, bipiyev tayuwein. Ta-ma̱wan bitaninuway Yowbad anilivan son ven watinow wuliyougwan.” \s1 Palisiy asisinap \p \v 14 Tasiyas Palisiy sivines simoney bikatimweisis bibabaw, iliganes Yeisuw anilivan towen, isiba̱wes. \p \v 15 Tage Yeisuw idibakes, ilana, “Peinan kuva̱ges amisinap ankakin beibwein wamtes gamag, tage Yowbad ikakin ninoumiy kalbaleb. Youd tasiyas sivinamiy ma̱wana babaw gamag sivines, tage Yowbad ikasigum youd tasiyas. \s1 Moses nakaleiwag \p \v 16 “Moses nakaleiwag kweiboug nises, o tasiyas palopit sigeiguy nileles nises Bukitab wanuwan. Kaleiwag towen ises ee... mo Yon isap, wankuyeim mo kageiguy liva̱nen Yowbad nakaleiwag bwanabwein, o gamag babaw itawtouns, sivines beisiws waseg. \p \v 17 “Tage Moses nakaleiwag nag beikous, nag. Kukin liba̱lab son ven watinow biyakous mo beikous kaleiwag siyas kakit, Moses nakaleiwag wanuwan. \s1 Kanavay mav \p \v 18 “Kukin kal bipiyev nakwav mo beivay son nayuwein vin bo igeinawl, ikanavay mav. O nakwav nipiyev mo beivay son tayuwein taw, taw towen bo ikanavay mav. \s1 Guyaw son La̱sal ikanigs asteiy \p \v 19 “Teitan taw bo iguyaw avakaein, anakweim maynamnabwein, o kan bwanabwein ikamkwam yam katanok katanok. \p \v 20-21 “Tage tasimav teitan yagan La̱sal nimmasis guyaw wanakoukwed wadadan, won meivek sasok-wan. Mtowen tasimav sivinan beikam kan musamusan nikambweg guyaw nateibol waseg; o mansiyas awuk inekes ikanmwasis ansasok. \p \v 22-23 “Mtowen tasimav ikanig, min-liba̱lab mo ikawes inawes va̱gan bimwa̱saw Ebelam wanven waseg. Guyaw-vak ikanig, idibwanis, in wa̱Tum, igidaged kov waseg, imdamed won, itamnow matan, ikin Ebelam kadiveiyov son La̱sal, imwa̱saws. \p \v 24 “Iwak, ilana, ‘Tama, Ebelam, binok nuwam yey. Kwayeb La̱sal, bein isow didin wayvagam, beim, isen wamayeig, biyenom. Peinan woug singay asimkwen ma̱wana kov towen nigidaged.’ \p \v 25 “Iw to Ebelam, ilana, ‘Gwa, adok kunuw ven watinow nukumov, nukumwa̱saw avakaein, tage La̱sal a̱ban igeg. Tut gog towen La̱sal immwa̱saw, tage yak igidaged woum. \p \v 26 “‘O kweitan youd kukin. Yakamey palatan, yakamiy palatan, o awasas avakaein wanuwein. Ta-ma̱wan bakakanapel bakaw; o nag bukwanpeles bukumeis.’ \p \v 27-28 “Mtowen guyaw mo igilagel, ilana, ‘Tama, tab kadilok bukwayeb La̱sal bein tamag wanbunatum bikines budag asteinim, bidibakes, bilana, “Kuvna̱seimiy. Mata ge bukumeis ven towen kalbaleb.”’ \p \v 29 “Iw to Ebelam, ilana, ‘Moses siney siyas palopits asilivan nises. Kadiloka biliganes livan towen.’ \p \v 30 “Ilana, ‘Nag biliganes tasiyas. Tage kukin takanig teitan beiyum binekes bilivan wasigeis, mo bipiyaves asisinap kalbaleb.’ \p \v 31 “Iwa̱ge Ebelam, ilana, ‘Kukin nag biliganes Moses siney palopits asilivan, mo takanig teitan beikit binekes, nag gog bisimounids anilivan waseg.’” \c 17 \s1 Katsilakay silma̱nin sinap kalbaleb \r (Matiw 18:6-7; Mak 9:42) \p \v 1 Wankuyeim mo idibakes navamuls, ilana, “Mounid gamag mwasanin biyakwanes sisiyas bikatsilakes silma̱nin asisinap kalbaleb, tage tasiyas takatsilakays mo bilivatus kalbaleb. \p \v 2 “Kadiloka dakul avakaein biyawanis takatsilakay wakayon bilaves bein wabwanit; mata ge bikatsilek gwad kakit ma̱wana gwad towen, va̱gan kid beivag ansinap kalbaleb. \s1 Kuwid bwadam ansinap kalbaleb \r (Matiw 18:21-22) \p \v 3 “Kuvna̱seimiy. Kukin bwadam biyagageim, kwamtilek ansinap kalbaleb bikakin. Kukin bikanavin nanon, mo kuwid ansinap, kunumlev. \p \v 4 “Kukin katanok yam waseg siva̱nim sivay biyagageim mo siva̱nim sivay bigilagel, bilana, ‘Kuwid agusinap towen’; e, kadiloka kuwid.” \s1 Simounid \p \v 5 Gamag tasiyas takaweins anilivan mo idibakes siguyaw, ilansa, “Kulabem va̱gan bakasimounid beibwein.” \p \v 6 Iw to Yeisuw, ilana, “Kukin bukusimounids ma̱wan tipoul kaytul-nen, mo bukudibakes kay makaywen bukulansa, ‘Kugut gidawa̱lim, mo kunoun kun kutow wabwanit,’ e, mo bikanaway agamiy. \s1 Bo misinak nilivan nitavag, bo deis \p \v 7-8 “Takinew mutouwat biwaway wa̱bag, o takinew bimtakavet mansiyas aleim wanawoud, ikous mo beiyum beim waven, adok nag bukulana, ‘Nuwanaw kum, kukwam.’ Nag. Peinan adok bukulana, ‘Kupa̱yiw kukwaliveinun kag, kusekeig; ba̱kam ba̱moum, ikous; mo kukwam, kumoum wankuyeim.’ \p \v 9 “Mutouwat towen bikanaway aygam, adok nag bukulana, ‘Kalin nuwag avakaein ya̱koum.’ Nag. \p \v 10 “Yakamiy ma̱wan, bukuyakousis Yowbad nawotet nilivan, mo bukulansa, ‘Ya̱kids nag natouwats bwein ya̱kids. Bo misinak nilivan nitivag, bo deis.’” \s1 Toulepel sinawatan \p \v 11 Inounas, bineis kid Yelusalem, inoyes ked makadewen Samaliy palatan, Galiliy palatan. \p \v 12-13 Isap ven kweitan waseg, iwekey toulepel sinawatan, itowas, iwaks, ilansa, “Tamwey, Yeisuw, tabta binok nuwam yakamey?” \p \v 14 Yeisuw ikines, ilana, “Kunounas kuneis; siyas tanuwgwes lun bikineimiy.” Inounas binekes kid tanuwgwes lun, inounas wa̱ked mo ibweins. \p \v 15-16 Teitan ikin kaleivin bo ibwein, itouvin, aygan avakaein iya̱kawn Yowbad waseg, iyum inek Yeisuw, ikalivatouw kantukov wamatan, ilana, “Kalin nuwag ya̱koum avakaein.” Mtowen gum-Samaliy. \p \v 17-18 Iw to Yeisuw ilana, “Adok sinawatan yakamiy nukubweins, avanuy tasiyas teinim teivas? Tabta beiyum bimeis bikavasis Yowbad, peinan ibweins? o misinaka tobwag ven gimgeilin towen?” \p \v 19 Mo idibek mtowen ilana, “Kutamanaw, kunoun. Nukusimounid waseg yey, mapuna bo kubwein.” \s1 Yowbad nakaleiwag asinavin bisap \r (Matiw 24:23-28, 37-41) \p \v 20-21 Palisiy mwasanin inekes, ikatiga̱nes, ilansa, “Asinavin Yowbad nakaleiwag bisilamaw?” \p Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Nag bitakin kweitan mulin naman Yowbad mo bitakakin nakaleiwag isilamaw, nag. O gamag nag bilivans, bilansa, ‘Kukines a̱ne’ o ‘Towen-one’; nag. Peinan Yowbad nakaleiwag wanuwamiy nises.” \p \v 22 Mo idibakes navamul, ilana, “Igaw tut wanakoug, beivag sivinamiy bukukines Gimgilitoun yey gunakaleiwag kweitan yam waseg, tage nag bukukines. \p \v 23 “Gamag mwasanin bidibakeimiy, bilansa, ‘Kukin-one’ o ‘A̱ne.’ Tage awoum kuneis kukines; awoum kukikuns tasiyas; awoum. \p \v 24 “Peinan yam towen ba̱yum bam bukukineigs ma̱wana kavikawn bimteil liba̱lab palatadadan palatadadan. \p \v 25 “Youd towen wanakougwaw, tage wanamug a̱bag bigeg o peinan tut towen gimgilis bo bipiyaveigs. \p \v 26 “Gimgilitoun yey. Igaw ba̱yum bam mo gamag mwasanin bilivatus kalbaleb, ma̱wan kweiboug, inatut Now waseg, Gimgilitoun yey gunatut bo ma̱wan. \p \v 27 “Peinan Now inatut waseg ikamkwams, imwamoums, iveivays, ita̱mes nitsiyas silma̱nin beivays. Ma̱wana ee... kweitan yam mo Now isiw in wanawag wanuwan, mo ikweis avakaein, imukul ven, iwgweles gamag ikous. \v 28-29 “Lot-vak inatut ma̱wan, ikamkwams, imwamoums, iyyamayis siwliyoug, isipusops sibag, iwlulays sibunatum. Tage yam towen Lot ilisow Sodom mo kov son dikuda̱kul muyamuy ikalka̱louw ma̱wana kweis, ikatimates gamag babaw iyakous. \p \v 30 “Bo ma̱wan yam wanakoug waseg Gimgilitoun yey basap vayuwein ven watinow. \p \v 31 “Kukin kal biyeiwas wanpwa̱siw awoum beisiw vayuwein wanbunatum va̱gan bikow nawliyoug; awoum. O towen-vak wa̱bag awoum beiyum bein waven. \p \v 32 “Kuninuways Lot inakwav. \p \v 33 “Kukin sivinamiy bukwatinabweimiy mo mwamovamiy biyamkwaneimiy tage kukin biyamkwaneimiy mwamovamiy mo bukuba̱nes. \p \v 34 “Adibakeimiy kukin ba̱yum bam boug waseg, asteiy tawaw bimasis keb katanok waseg, teitan bakow; tayuwein bisiw. \p \v 35 “Vinay nay biwotets wit bikanimimayes, na̱tan bakow; nayuwein bisiw.” \v 36 (-) \p \v 37 Iweis tasiyas, ilansa, “Tamwey, avanuy?” \p Yeisuw idibakes, ilana, “Am-palawen takanig immasis mo bikatuyouns bimeis mansiyas bunibwan.” \c 18 \s1 Nakwab son takaleiwag \p \v 1 Kweitan kabebay Yeisuw isekes va̱gan bisimkakins sinitoug waseg Yowbad. Mata ge beigweys. \p \v 2 Ilana, “Ven kweitan takaleiwag ansinap kalbaleb. Nag igoul Yowbad, o nag ivna̱ses gamags. \p \v 3 “Nakwab ven towen yam katanok katanok ininek mtowen takaleiwag, ilana, ‘Kumop ansinap gamag towen niyagageig.’ \p \v 4-5 “Mtowen takaleiwag yam babaw nag iligen, ee... imwemway nen, mo ikawegweis won; nanon ilana, ‘Yey nag agoul Yowbad o nag avna̱ses gamags, tage bo ikawegweis woug, nakwab mana̱wen yam katanok katanok imimeim, mapuna bo bamop ansinap gamag towen niyageg, va̱gan beikous gunamouvit waseg mana̱wen vin. Kukin gog nag, adok bimimeim ee... bo bibilek woug!’” \p \v 6-8 Ikous ankabebay towen, mo Yeisuw idibakes, ilana, “Kuninuways anilivan takaleiwag towen kalbaleb. Ma̱wan Yowbad bimop asisinap tasiyas iyagages inagamag, peinan igilagels waseg Yowbad iboug ee... iyam. Nag bikabiyun, nag. Bo bimop asisinap kalbaleb. Tage kweitan tut bam Gimgilitoun yey, tabta baba̱nes mwasanin tasiyas tasimounids ven watinow?” \s1 Palisiy son takawein ta̱kis \p \v 9 Gamag mwasinis idokes tatineis ididumwals o ikasigumis sisiyas. Mapuna Yeisuw idibakes kabebay towen, ilana, \p \v 10 “Tawaw asteiy ikatulags ineis Yowbad wanbunatun bunavakaein, silma̱nin nitoug. Teitan Palisiy, tayuwein takawein ta̱kis. \p \v 11-12 “Palisiy anmwa̱net itamanaw, initoug mamagina, ‘O Yowbad, kalin nuwag ya̱koum, peinan yey nag ma̱wana gamag babaw, takalbalebs tasiyas, takwekways tasiyas, tasilakods tasiyas, tassubwans tasiyas; o yey nag ma̱wana takawein ta̱kis towena. Wik katanok katanok a̱pos akweiy yam va̱gan batapwa̱loul beibwein. O gunwuliyoug babaw alog sinawatan, kalgutan asekeim yak.’ \p \v 13 “Tage towen takawein ta̱kis itamanaw itow kadiveiyov, ikulul; nag itamnow matan bikin liba̱lab. Deisa iwaway vitakon, igeg nanon, ilana, ‘O Yowbad, binok nuwam takalbaleb yey!’ \p \v 14 “Initoug ikous, iyum in wanven; mounid Yowbad idok taw towen tadidumwal, tage son mtowen Palisiy nag. Peinan kukin kal sivinan bimliguyaw mo beibus bein watinow, tage kukin kal biseib tatonen igaw mo biguyaw.” \s1 Yeisuw sivinan gamagal \r (Matiw 19:13-15; Mak 10:13-16) \p \v 15 Vinay bimeyes-vak nitsiyas va̱gan Yeisuw bikabkwen wous. Navamul ikines bo isilbwades kid. \p \v 16 Tage Yeisuw idawes bimeis, ilana, “Bweina gamagal bimeis waseg yey. Awoum kusilbwades. Yowbad nakaleiwag waseg, asibabaw ma̱wana tasiyas gamagal.” \p \v 17 “Mounid adibakeimiy kukin bukumlavags ma̱wana gamagal yakamiy, bukutams waseg Yowbad nakaleiwag mo bukusiws waseg. Kukin gog nag, bo nag.” \s1 Takaleiwag inek Yeisuw \r (Matiw 19:16-30; Mak 10:17-31) \p \v 18 Takaleiwag teitan ikatigan Yeisuw, ilana, “Takatimlakay bwanabwein yak. Aveiyag bavag va̱gan mwamovag nag beikous?” \p \v 19-20 Yeisuw idibek, ilana, “Aveiyag wawun kudokeig toubwein yey? Toubwein anmwa̱net, mtowen Yowbad. Adok kukwakin Yowbad nakaleiwag, ‘Awoum kusubwan; awoum kuweiy gamag; awoum kuveinaw; awoum kuyaweid, teitan gamag liva̱nen; kuvna̱ses tamam, inam.’” \p \v 21 Iwa̱ge mtowen, ilana, “Igaw-o wagwa̱dig asilamaw avvag youd tasiyas, o nagein igawa avvalut waseg.” \p \v 22 Yeisuw iligen, mo idibek, ilana, “Kweitan sinap ika̱bwag waseg yak. Kuvgen muwliyoug babaw kuyakous, kusekes tasiyas tasimavs; awoum bimapus. Maysan igaw mo bukukow walba̱lab. E, kuvgen kuyakous, mo tasimav yak, kum kubkunig yey.” \p \v 23 Iligen livan towen, ipiyev; singay igeg nanon, peinan nawliyoug babaw, ikayus. \p \v 24 Yeisuw ikikin taw towen, ilana, “Singay keikay beisiws Yowbad inakaleiwag, tasiyas sivavag babaw. \p \v 25 “Mana̱wen kamel beisiw wakunun vas, wotet towen gagab, tage keikay tasiyas sivavag babaw beisiws Yowbad nakaleiwag wanuwan.” \p \v 26 Iliganes tasiyas, ilivans, ilansa, “Tage kalisiy beisiws?” \p \v 27 Iw to Yeisuw, ilana, “Gamag nag kadilokes wotet babaw, Yowbad anmwa̱net kadilok.” \p \v 28 Pita ikatugan, ilana, “Tage yakamey, bo nakalisow maven nakabkunim yak, aveiyag bakalivet?” \p \v 29-30 Iw to Yeisuw, ilana, “Mounid adibakeimiy kukin kal bilisow naven o nakwav o budan o taman o inan o nitun va̱gan bikanow Yowbad nakaleiwag, mo biban youd tasiyas, bikatimweis bibabaw ven watinow; ikous mo mwamovan biban, nag beikous.” \s1 Bo beiweiys Gimgilitoun Yeisuw \r (Matiw 20:17-19; Mak 10:32-34) \p \v 31 Navamul sinwatan asteiy tasiyas-wan idibakes, ilana, “Bo bitakatulags taneis Yelusalem, mo bikamat youd babaw tasiyas palopit kweiboug nilivnakes o nileles nises Bukitab waseg. \p \v 32-33 “Bo ilivnakes liva̱nen Gimgilitoun, teitan bisilkod, va̱gan ven tobwag gimgilis biyousis, bisiba̱wes, biyagages, bigusus, biwaweiys waseg vatul, bikatimates; yam kweitoun mo beikit vayuwein.” \p \v 34 Navamul nag ikakins youd tasiyas; mamagina bo isowm wasigeis. Nag ikakins silawun anilivan. \s1 Toukwaw ivag ibwein \r (Matiw 20:29-34; Mak 10:46-52) \p \v 35-36 Inoun ee... kakita bisap Yelikow, toukwaw teitan nissin wadadan ked, ininitoug money wasigeis tasiyas inounas wa̱ked; iligen butus babaw gamag inounas, ilana, “Aveiyag?” \p \v 37 Idibakes, ilansa, “Gum-Nasalet towen Yeisuw bo neim-ay bo bein.” \p \v 38 Iwak, ilana, “Yeisuw, Deibid delen ya̱koum, binok nuwam yey!” \p \v 39 Tasiyas nimugwas Yeisuw waseg, ika̱nes toukwaw towen, ilansa, “Kukwa̱pay!” Tage singaya iwak ilana, “Yeisuw, Deibid delen ya̱koum, binok nuwam yey!” \p \v 40-41 Yeisuw iligen, itoun ilana, “Kumeyes taw towen.” Imeyes, isineikim; Yeisuw ikatigan; ilana, “Aveiyag sivinam bavag peinam?” \p Ilana, “Tamwey kuvag matag beilal, bakin.” \p \v 42 Iw to Yeisuw, ilana, “Bo ilal matam. Nukusimounid waseg yey, mapuna bo kubwein.” \p \v 43 Nuwanaw matan ilal, ikin-wan; ikikun Yeisuw, iyya̱kawn waseg Yowbad. Gamag babaw bo ikines, bo ikavasis Yowbad. \c 19 \s1 Sakiyus \p \v 1 Isap Yelikow, ikatidumwal wavtakon ven, in. \p \v 2 Ven towen waseg taw yagan Sakiyus, takaweins ta̱kis sitovek, nawliyoug singay babaw. \p \v 3 Mtowen Sakiyus sivinan bikin kal mtowen Yeisuw. Ta-ma̱wan. Gamag singay babaw, o towen Sakiyus takayakus. \p \v 4 Mapuna isawl in wanakoug, imwen kay kaytan yagan sikamol va̱gan bikin Yeisuw, peinan beinoy beim ked towen waseg. \p \v 5 Yeisuw im, itoun, itamnow matan, iban Sakiyus, idibek, ilana, “Sakiyus, nuwanaw kubus kum, sivinag bamasis wambunatum nagein.” \p \v 6 Nuwanaw mo ibus, itam peinan bo anbwabwal towen; imwa̱saw silma̱nin. \p \v 7 Tasiyas gog nikines, ivtokays livan, ilansa, “Yeisuw bo inek mtowen takalbaleb wanbunatum.” \p \v 8 Tage Sakiyus idibek Yeisuw, ilana, “Guyaw, bo baliv gunwuliyoug, mwasanin basekes tasiyas tasimavs, mwasanin yey. O magat kweiboug basilponay gamags siwliyoug bakwey, bo bayamen mo bakatimweis siva̱toun, mamagina bo bimlavag siva̱vas basekes.” \p \v 9-10 Iw to Yeisuw, ilana, “Nagein Yowbad bo ikatinob bunatum towen, peinan taw towen Ebelam delen. Peinan Gimlilitoun yey gunawotet va̱gan banineiv takalbalebs, tasiyas mamagina sip bo nilasisulis ked, mo bakatinabwes.” \s1 Mwasanin iwotets waseg sitovek namoney \r (Matiw 25:14-30) \p \v 11 Iliganes anilivan towen, mo ankabebay isekes. Silawun kabebay peinan kakita bisap Yelusalem; o tasiyas gog idokes nuwanaw mo bikines Yowbad nakaleiwag. Tage ikakina nag nuwanaw Yowbad bisilamaw nakaleiwag. \p \v 12 Mapuna ikabebay, ilana, “Tamwey teitan in kadiveiyov ven va̱gan bimlavag takaleiwag avakaein, mo beiyum beim. \p \v 13 “Kakita binoun, idawes natouwats sinawatan, isekes simoney, sinawatan sinawatan, ilana, ‘Mimoney towen mamagina biwotet. Kuymiyises miwliyoug kweitan magin, kweitan magin, mamagina stow waseg gamag bigimwals, va̱gan mimoney mo kwatimweisis bibabaw. Kuvva̱ges ma̱wan ee... mo ba̱yum bam.’ \p \v 14 “Tage nagamag bo ikamliwes, ikayabes gamag mwasanin wankuyeim, asilivan mamagina, ‘Kapiyev taw towen. Awoum bikaleiwag wasigeis yakamey.’ \p \v 15 “Ilivans, bo nag. Taw towen imlavag takaleiwag avakaein. Iyum, in wanven, mo idawes natouwat bimeis, va̱gan bikin isimoney akweivin ikatimweisis. \p \v 16 “Teitan inek, ilana, ‘Guyaw, money nukusekeig sinawatan bo akatimweis imlavag lakatutan sinawatan.’ \p \v 17 “Iwa̱ge natovek, ilana, ‘Bwanabwein! Bo kutoukum yak. Peinan nukutoukum waseg wotet kakit bo basekeim mukwaleiwag waseg sinawatan ven.’ \p \v 18 “Tayuwein inek, ilana, ‘Guyaw, money nukusekeig sinawatan bo akatimweis imlavag sinawanim sinawatan.’ \p \v 19 “Iwa̱ge natovek, ilana, ‘Ya̱koum-vak basekeim mukwaleiwag waseg kweinim ven.’ \p \v 20-21 “Tatounun inek ilana, ‘Guyaw, mumoney towena. Bo asumweil asen, peinan bo aweneim, tayakeikay yak, peinan kuninineiv simwey sivavag bukukwey.’ \p \v 22-23 “Iwa̱ge ilana, ‘Guntouwat kalbaleb yak. Amlivan toneim waseg bakatimlakeim amsinap kalbaleb. Kukwakin tayakeikay yey; aninineiv sigwey sivavag, akwekway. Aveiyag wawun nag kusen gunamoney wanuwan benk va̱gan ba̱yum bam mo bakow son intalest-nen bikatimweis bibabaw.’ \p \v 24 “Mo idibakes tasiyas nitowas wadadan, ilana, ‘Kukow inamoney, kusek mtowen namoney lakatutan.’ \p \v 25 “Ikatimapus siguyaw aygan, ilansa, ‘Towen namoney babaw, lakatutan.’ \p \v 26 “Mounid gog adibakeimiy, kukin kalisiy sivavag, bikatimweisis bibabaw; tage kukin kal navavag nag, bo bikwayes aveiyag idok nises, mo bimlavag tasimav tatonen. \p \v 27 “Tasiyas gog nikamliweigs o nipiyaves gunakaleiwag, kumeyes kuweiys wamatag.” \s1 Yeisuw isap Yelusalem waseg \r (Matiw 21:1-11; Mak 11:1-11; Yon 12:12-19) \p \v 28 Ilivan ikous, imug, ikatulag, in silma̱nin Yelusalem. \p \v 29-30 Inoun ee... koy yagan Oliv, kakita mo bisap ven Betipeig son Betaniy, mo ikayabes navamul asteiy, bineis waven, ilana, “Kuneis waven palatan nises, kusaps ven towen mo bukuba̱nes donkiy mwana̱tan, kayon niyawanis vatul; igaw naptabod, nag ikakin gamag bisinis watapwan. E, bukuba̱nes donkiy mana̱wen, kulikus, kumeyes. \p \v 31 “Kukin kal bikatiga̱neimiy, bilana, ‘Aveiyag wawun kulikus?’ mo kwatimapus aygan, kulansa, ‘Peinan tanuwagan sivinan.’” \p \v 32 Tasiyas nikayabes nineis, iba̱nes donkiy ma̱wan nilivnek. \p \v 33 Bilikus donkiy mana̱wen, natuwa̱vek ikatiga̱nes, ilansa, “Aveiyag wawun kulikus alem mana̱wen?” \p \v 34 Iweis tasiyas, ilansa, “Tanuwagan sivinan.” \p \v 35 Ilikus, inawes Yeisuw waseg, iyaves asikweim watapwan; Yeisuw isin. \p \v 36 Mwasanin iyeves asikweim wa̱ked, Yeisuw mo inoun. \p \v 37-38 Kakita biwloubus koy towen Oliv, inavamul asibabaw bo imwa̱saws, ikavasis Yowbad, peinan bo ikines nawotet tawtoun. Ages avakaein ilansa, \q1 “Kalin nuwem Guyaw ya̱koum; nukum, \q1 Yowbad yagan waseg. \q1 Niwal son kamnat \q1 avakaein, wanakaew, walba̱lab.” \p \v 39 Palisiy mwasanin wanuwan babaw gamag mo idibakes Yeisuw, ilansa, “Takatimlakay yak. Kusilbwed asilivan muvamul.” \p \v 40 Iw to Yeisuw, ilana, “Magat tasiyas bika̱pays, mo dakul siyas biwkuwaks.” \s1 Ven Yelusalem igaw mo bigulekwes \p \v 41-42 Kakita bisap Yelusalem, ikin wunovek, iva̱lam peinan, ilana, “Magat nagein bukukwakins miked silma̱nin niwal. Tage bo isowm; mata ge bukukines. \p \v 43-44 “Peinan igaw kweitan tut abamiy bigeg singay. Tasiyas ikamliweimiy bituyes pwepway bimlavag koy watoulan miven, o bidiliwunis watibwelon miven, va̱gan bikalituwanis boul biweis, biwaweimiy, bilaveimiy bukuneis wapwepway, simiyas nitimiyas; mibunatum bigulekwes beikous. Nag kweitan dakul bisesun wakaban. E, binuwakeimiy ma̱wan, peinan Yowbad bo ilakwaneimiy; nag gog, nag kuwtusis, nag kukwakins.” \s1 Ikayabes tasiyas wanuwan Yowbad nabunatum \r (Matiw 21:12-17; Mak 11:15-19; Yon 2:13-22) \p \v 45-46 Mo isiw in wanuwan Yowbad nabunatum ikikayabes tasiyas taggimwals, idibakes, ilana, \p “Yowbad anilivan mamagina: Gunbunatum \q1 silma̱nin nitoug, tage nukuva̱ges kid buntuman veinaw.” \p \v 47-48 Yam katanok katanok ikatimlakay Yowbad wanbunatum. Tanuwgwes lun sisiyas takatimlakeins kaleiwag, sisiyas tammwayas Yudiy sivines kid beiweiys Yeisuw. Ta-ma̱wan binuwakes beiweiys, peinan gamag babaw sivines anilivan. \c 20 \s1 Yeisuw nakaleiwag \r (Matiw 21:23-27; Mak 11:27-33) \p \v 1 Yam kweitan Yeisuw ikatimlakes gamag Yowbad wanbunatum, o igeiguy livan bwanabwein, mo inekes Yeisuw tasiyas tanuwgwes lun sisiyas takatimlakeins kaleiwag, sisiyas tasiyas tammwayas. \p \v 2 Inekes Yeisuw, ilansa, “Aw-kaleiwag waseg kuwotet ma̱wan? o kal isekeim mukwaleiwag towen?” \p \v 3-4 Iw to Yeisuw, ilana, “Kweitan youd bakatugan wasigeis yakamiy. Kudibakeigs. Yon inakaleiwag waseg nibapta̱yses gamags, Yowbad isek nakaleiwag? o nag? gamag mwasanin isekes nakaleiwag?” \p \v 5-6 Sisiyas illivans, ilansa, “Kukin bitalivans ‘Yowbad isek,’ mo bikatimop aygads bilana, ‘Aveiyag wawun kupiyaves?’ Tage kukin bitalivans, ‘Gamag isekes’ mo gamag biwaweids, peinan idokes Yon palopit teitan.” \p \v 7 Mapuna ikatimapus Yeisuw anilivan, ilansa, “Yakamey nag kakakin kal isek Yon nakaleiwag.” \p \v 8 Iw to Yeisuw, ilana, “Yey-vak nag badibakeimiy kal nisekeig gunakaleiwag silma̱nin wotet towen.” \s1 Tawteleins tamwey inabag. \r (Matiw 21:33-46; Mak 12:1-12) \p \v 9 Mo isekes nakabebay towen, ilana, “Teitan tamwey isop bigulen gleip, isekes gamag mwasanin siwotet va̱gan bimtakavates, mo inoun in kweitan ven, isik tut kadiveiyov. \p \v 10 “Tutan gleip bimwanoug ikayeb natouwat bikow bag anagin, bimey, mo beikam, tage tamtakavateins bag bo kayuses anagin, iwaweiys tamwey natouwat towen ikous, mo ikayabes. Makava inoun, iyum. \p \v 11 “Wankuyeim tamwey ikayeb tayuwein natouwat, iwaweiys-vak mtowen, iyagages, ivag anmwasin seikwan. Ikous mo ikayabes. Makava iyum. \p \v 12 “Wankuyeim tamwey ikayeb tatounun, ibasis mtowen sikayal waseg, ikines bwayan kayal wa̱won, mo ilaves in watoulan ven. \p \v 13 “Tanuwagan bag nag ikakin seik ama̱wan biwkek, mo ilana, ‘O, bo bakayeb natug bwanabwein; tasiyas bigoulus, bisekes anagin bimey.’ \p \v 14 “Inoun in natun, kakita binekes, tamtakavateins bag iwtusis, ilansa, ‘Natun mtowen. Tamwey bikanig mo nakiyay bikow, bag towen. Bo bitaweiys mo takawes dakiyays ya̱kids.’ \p \v 15 “E, ituts, iwekes, iyousis, inawes watoulan bag ikatimates. Tanuwagan bag igaw mo beim, aveiyag binuwakes tasiyas? \p \v 16 “Adok beim biwaweiys biyakous gamag tasiyas, mo binineiv gamag mwasanin, bisekes siwotet bimtakavates inabag.” Iliganes anilivan towen; ilansa, “Awoum.” \p \v 17 Tage Yeisuw ikikines tasiyas, ilana, “Silawun agulivan towen Bukitab waseg nileles mamagina: \q1 ‘Wululay towen tawteleins bunatum \q1 nipiyaves, \q1 tage bo imlavag anmwamwan bunatum.’ \p \v 18 “Wululay towen yey. Kukin kal bikalivatow wakunuwatan wululay towen mo bibilek won; tage wululay towen bikalouw wakunuwatan gamag mo bikanimimey.” \s1 Sisal nata̱kis \r (Matiw 22:15-22; Mak 12:13-17) \p \v 19 Tut towen tasiyas takatimlakeins kaleiwag sisiyas tanuwgwes lun sivines kid biyousis Yeisuw, peinan ikakins Yeisuw nakabebay silawun mamagina asisinap tatineis. Sivines kid biyousis Yeisuw. Ta-ma̱wan, peinan iwenes gamag babaw. \p \v 20 Deisa ikaymates Yeisuw, o ikayabes sitouwat mwasanin, askakin mamagina tasimounids tage tayyaweids; bikatiliganes Yeisuw anilivan va̱gan biliganes silawun ya̱tal, waseg biyateles Yeisuw wamatan takaleiwag avakaein, ven Yudiy waseg. Takaleiwag mo biligen ya̱tal, bikaluweg. \p \v 21 Tasiyas inekes Yeisuw ilansa, “Takatimlakay yak, kakakin amlivan bwein o mukwatimlakay bwein, o nag kuwenes gamag mwasanin o mukwatimlakay katanok-wan gamag babaw wasigeis. Peinan Yowbad inaked kwatimlakem mounid. \p \v 22 “E, tab kadilok bitapa̱yin Sisal nata̱kis? o nag?” \p \v 23-24 Tage Yeisuw ikakin asisinap, idibakes ilana, “Money dakul kusekeig kweitan, bakin.” Isekes mo ilana, “Kal kululuwan nileles? o kal yagan nileles waseg?” \p Ilansa, “Sisal.” \p \v 25 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Kadiloka Sisal navavag bitasekes Sisal; o Yowbad navavag bitasekes Yowbad.” \p \v 26 Peinan tasiyas iyokons; bo nag. Ta-ma̱wan biba̱nes aveiyag kalbaleb Yeisuw bilivan wamtes gamag babaw va̱gan biyateles. Iliganes gog Yeisuw nakatumap, bo isom ninous, isesusa ikka̱pays. \s1 Takanigs beikits vayuwein \r (Matiw 22:23-33; Mak 12:18-27) \p \v 27 Ikous asilivan tasiyas, mo Sadusiy mwasanin mo inekes. Gamag tasiyas Sadusiy idokes gamag ya̱kids bitakanigs, nag bitakits vayuwein. \p \v 28 Tasiyas ikatiga̱nes Yeisuw, ilansa, “Takatimlakay yak. Moses nilel dakaleiwags va̱gan kukin kal taw bikanig, nakwav sam, tage natun nag, takanig bwadan o tuwan mo beivay son nakwab, mo bikop natun bimlavag takanig natun. \p \v 29-31 “Taw teitan siney budan teinim tatanok, ivay son nakwav, ikanig, natun nag. Isiken ivay son nakwab, mo ikanig, natun nag. Isiken ivay son nakwab, ikanig, natun nag. Ma̱wana ma̱wana ee... tasiyas teinim teiy ivays sisiy vin mana̱wen ikanka̱nigs ikous, nitus nag. \p \v 32 “Ikous, mo vin ikanig. \p \v 33 “Igaw beikits vayuwein, kal nakwav mana̱wen? Peinan sikwev asibabaw.” \p \v 34-36 Yeisuw ikatimop asilivan, ilana, “Ven watinow gimgilis nibokeimiy kuveivays, tage tasiyas Yowbad idok asisinap kadilok beikits vayuwein silma̱nin tut wanakoug, tasiyas gog nag iveivays o nag ibokes, nag. Ta-ma̱wan bikanigs vayuwein, peinan imlavags min-liba̱lab tasiyas. Peinan ikits vayuwein bo imlavags Yowbad nitun tasiyas. \p \v 37-38 “Takanka̱nigs ikits vayuwein. Moses ikatimlakeids ma̱wan. Bukitab bitavin kweiboug liva̱nen Moses iligen Yowbad aygan wanuwan kaligweg makaywen nigidaged kov, peinan Moses idok Yowbad mamagina Ebelam naYowbad, Aysak naYowbad, Yekob naYowbad. Nag takanig tasiyas. Yowbad tamwamovs gamag siYowbad; nag takanig siYowbad. Yowbad waseg babaw tamwamovs.” \p \v 39 Iweis tasiyas takatimlakeins kaleiwag ilansa, “Mounid, takatimlakay ya̱koum amlivan bwein.” \p \v 40 Asilivan babaw ikatimop bwein, mapuna iwenes vayuwein bikatiga̱nes. \s1 Kelis Deibid tabun \r (Matiw 22:41-46; Mak 12:35-37) \p \v 41 Yeisuw mo ikatiga̱nes tasiyas, ilana, “Ama̱wan gamag bidokes Kelis Deibid tabun? \p \v 42-43 “Deibid anilivan, nilel, nises buk yagan Sam waseg: \q1 ‘DaGuyaws idibek gunguyaw, ilana: \q1 Kusin wagunka̱tay va̱gan bava̱ges tasiyas \q1 astameiliw yak, mo bimlavags mamagina \q1 mukwabtatet, bukuvnivans wakunuwtes.’ \p \v 44 “E, kuninuways Deibid idok Kelis inaguyaw. Kukin Kelis meinoy neim Deibid waseg, ama̱wan bivkek bikativin bimlavag naguyaw?” \p Yeisuw ikatiga̱nes, ta-ma̱wan bikatimapus anilivan. \s1 Takatimlakeins kaleiwag asisinap kalbaleb \r (Matiw 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 11:37-54) \p \v 45-46 Yeisuw mo iguyes tasiyas inavamul, o gamag babaw niliganes, ilana, “Kadiloka kupiyaves tasiyas takatimlakeins kaleiwag asisinap, sivines kid asikweim vayvayov, o sivines gamag bikakoks binounas wamtes, o tapwa̱loul waseg sivines keb wanakaew, o sivines bimliguyaws sagal waseg. \p \v 47 “Tage ikukwayes nakwabs sivavag, mo ikululs initougs aveiyov, va̱gan gamag bisimounids, bidokes asisinap bwein. Nag gog, kalbaleb. Igaw Yowbad bimop asisinap. Singay kalbaleb bilivatus.” \c 21 \s1 Nakwab namuloul avakaein \r (Mak 12:41-44) \p \v 1 Yeisuw itamnow matan, ikines guyawaw mwasanin imulouls Yowbad wanbunatum. \p \v 2 Wankuyeim mo ikin nakwab nasimav imuloul akweiy toya. \p \v 3-4 Ikin ikous, mo ilivan ilana, “Mounid adibakeimiy nakwab mana̱wen namuloul bo itamap wasigeis tasiyas asibabaw. Peinan tasiyas simoney babaw, imulouls ikous, tamkwalan nises; tage mana̱wen namoney misinaka kweiy toya, imuloul ikous, nag aveiyag nises bigimwal kan.” \s1 Igaw bigulekwes Yowbad nabunatum \r (Matiw 24:1-2; Mak 13:1-2) \p \v 5 Gamag mwasanin ilivans Yowbad nabunatum liva̱nen, peinan bo ikawyamis dakul bwana̱bweins, o gamag sisiwa̱youb wasigeis. Yeisuw iligen asilivan, ilana, \p \v 6 “Youd tasiyas nukukines, igaw kweitan tut mo bigulekwes biyakousis. Nag kweitan dakul bisesuna wakaban.” \s1 Tut kalbaleb ven watinow \r (Matiw 24:3-14; Mak 13:3-13) \p \v 7 Iweis tasiyas, ilansa, “Livan towen nukulivan, avei-tut waseg mo bivag ma̱wan? Ama̱wan bakakakin kakita bo bigulekwes?” \p \v 8 Ilana, “Awoum gamag bikatidavimiy. Tawaw babaw bisaps yagag waseg bilansa, ‘Yey mtowen yey’; o adok bilansa, ‘Anayam bo neim.’ Awoum kubwa̱kuns wasigeis tasiyas. \p \v 9 “Igaw bukuliganes bulagan naviy o bulagan kawpwanaw; awoum beivag amipwa̱yat. Sinap tasiyas wanamug, tage tut nakabiyokous wankuyeim.” \p \v 10 Mo idibakes, ilana, “Ven avakaein bikanaviys wasigeis ven avakaein. King siney nagamag bikanaviys wasigeis kweitan king siney nagamag. \p \v 11 “O nik binkunik avakaein. O ven mwasanin bikamates moun, o katoun bisap; ven mwasanin gimgilis bimta̱mats. O gamag biwenes singay peinan bikines walba̱lab mulin naman Yowbad. \p \v 12 “Youd tasiyas kalbaleb tut wanakoug singay, tage watapwan tut gamag biyousimiy biyagageimiy, biyateleimiy sinagog waseg, o bisena̱miy wa̱deil; o peinan gungamag yakamiy bo biyateleimiy wamtes tasiyas king, o takaleiwags kawka̱veks wamtes. \p \v 13 “Igaw tutan biyateleimiy, mo kwamteles liva̱neig yey. \p \v 14 “Awoum ninoumiy bibabaw. Awoum ninoumiy kulansa, ‘Ama̱wan bakakatimop asilivan?’ \p \v 15 “Peinan yey basekeimiy amilivan, o amisinap, o bukutawtouns wasigeis tasiyas niyateleimiy. Nag kadilokes bikatimapus amilivan, nag. \p \v 16 “Timimiyas bisilkodeimiy. E, inmiyas, tuwmiyas, budimiyas, tawlimiyas o veimiyas bisilkodeimiy, mo bikatimateimiy yakamiy mwasanin. \p \v 17 “Asibabaw bikamliweimiy, peinan gungamag yakamiy. \p \v 18 “Tage nag biyagageimiy. Nag bigutus walitanok kunumiy. \p \v 19 “Kukin bukwaptuleimiy mo bukuyamoveimiy. \s1 Bo bigulekwes Yelusalem \r (Matiw 24:15-21; Mak 13:14-19) \p \v 20 “Tage igaw bukukines takanaviy asibod babaw bidiliwunis miven Yelusalem, mo bukukwakins kakita bigulekwes. \p \v 21 “Yakamiy magat bukusikes Yudiy, kadiloka kusawls kuneis wa̱koy; o yakamiy waven kadiloka kuneis wanawoud; o yakamiy wa̱bag awoum kumeis waven. \p \v 22 “Tut towen waseg Yowbad bo bimop gamag asisinap, mamagina bo bikamat sinap babaw nilivnek Bukitab waseg. \p \v 23 “Tut towen siyas takakuda̱poms bilivatus kalbaleb, o tasiyas nisasus nitsiyas. Peinan ven watinow gimgilis abes singay bigeg, o Yowbad bikawkunes gamag tasiyas. \p \v 24 “Gamag tasiyas bimta̱mats naviy waseg; o tobwag gamag bimeis bigulekwes ven towen Yelusalem, bitokes min-Yelusalem binawes ven babaw wasigeis; o tobwag gamag tasiyas mo bivva̱nis Yelusalem pwepway-nen ee... tobwag gamag tasiyas situt mo biyakous. \s1 Yeisuw beiyum beim \r (Matiw 24:29-31; Mak 13:24-27) \p \v 25 “Gamag bikines mulin naman Yowbad bivag ka̱las waseg, o tibukon waseg, o wutun wasigeis, biyagages. O ven watinow, kaysay singay bika̱wot avakaein, mapuna ven babaw gimgilis biliganes, beivag ninous babaw. Ta-ma̱wan bikakins, bikatinabwes. \p \v 26 “Tawaw bo bisoumats, aspwa̱yat, bininuways ven watinow bo biyageg. Peinan liba̱lab tatonen bo bigulek. \p \v 27 “Ikous, mo bukukineigs Gimgilitoun yey bo bam, lov waseg, son guntawtoun o yakawanag avakaein. \p \v 28 “Igaw bisilamaws youd tasiyas, bweina bukutamnawes kayoumiy, bukukines takatinabweimiy bo beim.” \s1 Yowbad nakaleiwag bisap \r (Matiw 24:32-35; Mak 13:28-31) \p \v 29-30 Nakabebay kweitan isekes mamagina: “Kukines yaveinun siney amweilok babaw, biya̱sus yageivein kweivaw mo bukukwakins wuwal bo beim. \p \v 31 “E, ma̱wan bukukines sinap tasiyas bisipsaps, mo bukukwakins Yowbad nakaleiwag bo bisap. \p \v 32 “Mounid adibakeimiy tut towen gimgilis bisesus ee... mo sinap tasiyas bisipsaps. \p \v 33 “Liba̱lab son ven watinow beiyakous, tage agulivan nag biyakous, nag. \s1 Kuvna̱seimiy, kukwayamats \p \v 34 “Kuvna̱seimiy. Awoum ge ninoumiy bibula̱bol peinan kuninuways kaeimiy, o amiyoubwein, o amiwiskiy, o youd katanok katanok ven watinow waseg, mo Yowbad anayam bisibluteimiy, mamagina sik bikwaneimiy. \p \v 35 “Peinan bo bisiblutes gamag ven watinow wadaban pwepway. \p \v 36 “Tage yakamiy, kadiloka kukwaymates tut babaw, kuninitougs va̱gan Yowbad bilabeimiy bikimtuweimiy, mata ge bikwaneimiy youd siyas kalbaleb, wankuyeim mo bukutamanaws yey Gimgilitoun yey wamatag.” \s1 Ikatimlakes Yowbad wanbunatum \p \v 37 Yam katanok katanok ikatimlakes gamag Yowbad wanbunatum, o boug waseg inoun in wa̱koy yagan Oliv, imasis. \p \v 38 Ga̱boug katanok katanok gamag babaw mo ikattuyouns imimeis Yowbad wanbunatum va̱gan biliganes aygan. \c 22 \s1 Yudas itam va̱gan bisilkod Yeisuw \r (Matiw 26:1-5, 14-16; Mak 14:1-2, 10-11; Yon 11:45-53) \p \v 1 Yam mwasanin ikous mo bisagals, Kaltuwon Sigeilin. Sagal towen nag ikams bled son yist tage makava bled ikams. \p \v 2 Tasiyas tanuwgwes lun sisiyas takatimlakeins kaleiwag iyokons ama̱wan beiweiys Yeisuw bikatimates. Ta-ma̱wan, peinan iwenes gamag babaw. \p \v 3 Seitan nanon mo isiw wanuwan Yudas, yagan Iskaliyot, Yeisuw navamul teitan. Navamul babiweis sinawatan asteiy. \p \v 4 Seitan nanon isiw Yudas wananon; Yudas isap, inoun, inekes tasiyas tanuwgwes lun sisiyas tulals, sisiy illivans, ama̱wan bisilkod Yeisuw va̱gan tasiyas mo biyousis. \p \v 5 Tasiyas iliganes anilivan, imwa̱saws, ilivans money kid bisekes Yudas, maysan nawotet towen. \p \v 6 Mtowen Yudas itam, iyokon ama̱wan bisilkod Yeisuw. Sivinan gamag babaw bigayays, mo Yeisuw biba̱nes anmwa̱net, biyousis. \s1 Kaltuwon Sigeilin \r (Matiw 26:17-30; Mak 14:12-26; Yon 13:21-30; 1 Kolinit 11:23-25) \p \v 7 Yudas ikayamat ee... anayam waseg ikams makava bled, o beiweiys aleis la̱miy Yowbad wanbunatum, silma̱nin Kaltuwon Sigeilin. \p \v 8 Yam towen Yeisuw mo ikayabes Pita son Yon bineis waven, ilana, “Kuneis kuva̱ges Kaltuwon Sigeilin; bitakams ya̱kids.” \p \v 9 Iweis tasiyas, ilansa, “Avanuy bakavag kan?” \p \v 10-11 Ilana, “Bukunounas, bukusaps waven, taw teitan ikokew kunasoup bilivatumiy, mo bein, beisiw wabunatum. Kwabkunis, kudibakes tanuwagan bunatum, kulansa, ‘Datakatimlakays ilana: Avanuy bwabwal yakamey mabunatum waseg bakakamkwam Kaltuwon Sigeilin, sigwey gunavamul?’ \p \v 12 “Kulivans ma̱wan mo bikamtilakeimiy bunavakaein wanakaew wanbunatum nises, son kabanen. Towen waseg kuva̱ges kads.” \p \v 13 Iliganes, ineis, iba̱nes ma̱wana nilivnek; mo iva̱ges kan silma̱nin sagal towen beikams. \p \v 14 Anatut beikams, Yeisuw isinis siney tasiyas takaweins anilivan. \p \v 15 Idibakes, ilana, “Singay sivinag sigwey yakamiy bitakams sagal towen, peinan bo balivet mamayuy. \p \v 16 “Nag vayuwein ba̱kam sagal towen oko anatut sagal towen wuta̱lan beikous Yowbad nakabkaleiwag waseg.” \p \v 17-18 Ilivan ikous, mo ikow kwa̱vig, ikalin nuwan waseg Yowbad ikous, ilana, “Kukwawes kwa̱vig towen kumoums tatanok tatanok yakamiy, peinan igaw nag ba̱moum gleip sipinen ee... Yowbad nakaleiwag mo bisilamaw.” \p \v 19-21 Wankuyeim mo ikow bled; ikalin nuwan ikous, ikivis, ivvagein, isekes, ilana, “Woug towen, tage mtowen tasilkodeig sidayas nitakamkwams. \p \v 22 “Peinan Gimgilitoun yey gunaked Yowbad bo ikaluweg. Ked towen ba̱noy ban, tage mtowen tasilkodeig mo bilivet kalbaleb.” \p \v 23 Navamul tasiyas mo illivans sisiyas wasigeis, idokes kavel bisilkod Yeisuw. \s1 Mitovek ma̱wana mitouwat \p \v 24 Ikous, tasiyas-wan kamniman kweitan iva̱ges, peinan idokes kal bimlavag astamumug. \p \v 25 Yeisuw mo idibakes, ilana, “Ven tasiyas igaw dadub siking ikalawages tasiyas, o ilansa, ‘Amatakaleiwag ilabemas.’ \p \v 26 “Tage yakamiy awoum ma̱wana tasiyas. Kadilok amitamumug bimlavag ma̱wana gwad, o mitovek ma̱wana mitouwat. \p \v 27 “Kal imug? Towen isin wa̱keb ikamkwam? O adok towen natouwat isek kan ikam? Nag, towen isin wa̱keb tamumug. Tage yey wasigeis yakamiy, ma̱wana mitouwat yey. \p \v 28-30 “Sigwey yakamiy nukulabeigs gunamouvit waseg. Mapuna bakaluweg abamiy beibwein tut wanakougwaw silma̱nin. Tamag bo ikaluweg a̱bag o gunakabkaleiwag bwanabwein, ma̱wan-vak akaluweg abamiy bwein, sigwey yakamiy mo bitakams bitamoums gunakabkaleiwag waseg, o bukusinis wamikabkaleiwag mamagina guyawun Yisleil yakamiy, bukwaleiwags wasigeis asikum sinawatan kweiy. \s1 Saymon Pita bikayan Yeisuw \r (Matiw 26:31-35; Mak 14:27-31; Yon 13:36-38) \p \v 31 “Ya̱koum Saymon kuligen agulivan. Seitan bo sivinan bikaweimiy va̱gan biyakwaneimiy ma̱wan tata̱yins wit iwaweiys mo anagin iba̱nes. \p \v 32 “Tage bo anitoug waseg Yowbad va̱gan bukusimounid beibwein; awoum kukwalouw. Ikous, mo bikanavin nanoun ikous, kadiloka kulabes budam bitawtouns.” \p \v 33 Iw to Pita, ilana, “Tamwey, kukin bilaveims bukun wa̱deil o bikatimateims, soug yak bitases.” \p \v 34 Yeisuw ilana, “Adibakeim Pita, nagein bukwaya̱neig siva̱toun mo beigel kolkolek.” \p \v 35 Yeisuw idibakes navamul, ilana, “Kweiboug akayabeimiy, kuta̱vins ven babaw, amikaw nag, kunamiy nag, amisandol nag, tabta aveiyag ika̱bwag wasigeis yakamiy?” \p Ilansa, “Nag.” \p \v 36 Idibakes, ilana, “Tut gog towen kal sam anakaw, bweina bikow, kwanan ma̱wan. O kukin kal nag ivag napulut, bweina biyamiyis anpwa̱lum, maysan bikow mo bigimwel napulut. \p \v 37 “Adibakeimiy, bo bikamat liva̱neig nilivnek Bukitab waseg mamagina, ‘Mtowen siney takalbalebs idokes ma̱wana tasiyas.’ Peinan liva̱neig nilivnek, bo bikamat ma̱wan.” \p \v 38 Iweis tasiyas, ilansa, “Tamwey, kukin pulut siyas akweiy.” \p Yeisuw ilana, “Bo deis!” \s1 Yeisuw initoug waseg Yowbad \r (Matiw 26:36-46; Mak 14:32-42) \p \v 39 Ilisow ven, inoun in koy yagan Oliv ma̱wan angulagul yam babaw. Navamul ikabwa̱kuns waseg. \p \v 40 Isaps ven towen nimsikes-yay, idibakes, ilana, “Kunitougs waseg Yowbad. Mata ge Seitan biyakwaneimiy.” \p \v 41-42 Ilisow navamuls, inay-o tana̱ban-o, mo ibasin kitatun, initoug, ilana, “Tamag, magat sivinam, bukukow agkwa̱vig kwaviwen; awoum ba̱moum, singay yayan. Tage awoum nanoug yey. Nanoum yak kuvag ma̱wan.” \p \v 43 Initoug ikous, mo Yeisuw ikin wamatan gum-liba̱lab bo ileb, ikimtuw. \p \v 44 Singay Yeisuw nanon igeg, ikulul, initoug avakaein, anpulikas avakaein mamagina buya̱vin iwta̱wout wawepway. \p \v 45 Initoug ikous, itamanaw, inekes navamul bo imasis, peinan ninous igeg. \p \v 46 Iba̱nes, idibakes, ilana, “Aveiyag wawun kummasis? Kukits, kunitougs; mata ge Seitan biyakwaneimiy.” \s1 Imeis biyousis Yeisuw \r (Matiw 26:47-56; Mak 14:43-50; Yon 18:3-11) \p \v 47 Igaw ilivan, gamag babaw isaps. Taw towen yagan Yudas, Yeisuw navamul teitan, bo imgwayes tasiyas babaw. Isineikik inek Yeisuw, bimulouls son. \p \v 48 Yeisuw ilana, “Yudas, bukumuloul waseg Gimgilitoun yey va̱gan bukusilkodeig? Oo-ne!” \p \v 49 Tasiyas nitomos walasin Yeisuw ikakins gamag babaw biyousis Yeisuw, ilansa, “Tabta bakawaweiys tasiyas mapulut waseg?” \p \v 50 Ilivans ikous, mo teitan itamnow napulut tanmunum iweiy teitan tanuwgwes lun sitovek natouwat, ibob teigan. \p \v 51 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Deisa!” mo ikabkwen teigan, ivag ibwein. \p \v 52-53 Yeisuw mo idibakes tasiyas tanuwgwes lun sisiyas tulals tasiyas nimtakavates Yowbad nabunatum, sisiyas tammwayas, peinan bo nimeis biyousis Yeisuw; ilana, “Bo nukumeis, mipulut minew kukokews, bukuyousigs ma̱wana tavveinaw yey? Yam katanok katanok sigwey yakamiy nitasesus Yowbad wanbunatum, nag kuyousigs. Nagein gog bukuyousigs, peinan imitut dadub kaleiwag waseg.” \s1 Pita ikayan \r (Matiw 26:57-58, 69-75; Mak 14:53-54, 66-72; Yon 18:12-18, 25-27) \p \v 54 Ituts, iwekes, iyousis Yeisuw, inawes tanuwgwes lun sitovek wanbunatum. Pita ikikun kadiveiyov. \p \v 55 Tawaw tasiyas ivla̱kes sikov tanuwgwes lun sitovek wanven, isinis wadadan kov. Pita siney tasiyas isinis. \p \v 56 Pita isin, kov imteil magin, na̱tan nakubukwab ikin bo ikabunik, iwtus, ilana, “Bo akin taw towen son Yeisuw.” \p \v 57 Pita ikayan, ilana, “Nag! Nag akakin taw towen.” \p \v 58 Isesus ee... teitan gamag ikin Pita, ilana, “Ya̱koum Yeisuw nagamag yak, ne?” \p Iwa̱ge Pita, ilana, “Yey nag.” \p \v 59 Isesus ee... imwemway nen, tatounun anilivan tawtoun, ilana, “Mounid taw towen son Yeisuw nisesus, peinan gum-Galiliy.” \p \v 60 Iwa̱ge Pita, ilana, “Nag! Nag akakin aveiyag kulivan.” Igawa illivan, bo igel kolkolek. \p \v 61 Yeisuw mo itouvin ikin Pita wamatan. Pita inuw Yeisuw anilivan mamagina: “Nagein bukwaya̱neig siva̱toun mo beigel kolkolek.” \p \v 62 Pita inuw Yeisuw anilivan, isap in watoulan ven, iva̱lam, singay igeg nanon. \s1 Iyateles Yeisuw \r (Matiw 26:59-68; Mak 14:55-65; Yon 18:19-24) \p \v 63 Tasiyas niyousis Yeisuw mo isiba̱wes, iwaweiys. \p \v 64 Kweim waseg ilumwes matan, ikatiga̱nes, ilansa, “Kulivnek ma̱wana palopit ya̱koum. Kal to iweim?” \p \v 65 Asilivan babaw ikika̱nes Yeisuw, itawyages. \p \v 66-69 Iyam ga̱boug, tammwayas katuyouns imimeis, tasiyas tanuwgwes lun sisiyas takatimlakeins kaleiwag. Itokes Yeisuw inawes silma̱nin ya̱tal, ilansa, “Kukin ya̱koum Kelis ya̱koum, kadiloka kudibakem ma̱wan.” \p Iw to Yeisuw ilana, “Kukin badibakeimiy, nag bukusimounids. O kukin bakatiga̱neimiy, nag bukwatimapus agulivan. Tage nagein Gimgilitoun yey mo bassin Yowbad wanaka̱tay, va̱gan bakaleiwag.” \p \v 70 Iweis tasiyas, ilansa, “Tage ya̱koum Yowbad Natun, ne?” \p Yeisuw idibakes, ilana, “Bo nukulivans ma̱wan.” \p \v 71 Tasiyas mo ilivans, ilansa, “Nag sivinads gamag bikamtilakeids ansinap kalbaleb, peinan nitaliganes anilivan kalbaleb, tatonena ikamumwan.” \c 23 \s1 Iyateles wamatan Paylat \r (Matiw 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5; Yon 18:28-38) \p \v 1-2 Iliganes anilivan, tasiyas babaw itamanaws, itokes Yeisuw, inawes Paylat waseg; mo iyateles, ilansa, “Yakamey min-Yudiy yakamey, o taw towen bimgwayem ked kalbaleb waseg. Nakaligen anilivan, ilana, ‘Awoum kutams Sisal nata̱kis waseg.’ Peinan ilana, ‘Yey Kelis, king yey.’” \p \v 3 Paylat ikatugan, ilana, “Ya̱koum min-Yudiy siking ya̱koum, ne?” \p Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Nukulivan ma̱wan.” \p \v 4 Paylat mo idibakes tanuwgwes lun situwa̱veks sisiyas gamag babaw, ilana, “Nag kweitan aban ansinap kalbaleb.” \p \v 5 Singay gog illivans, ilansa, “Bo ikabiyun gabman nakaleiwag. Ikatimlakes gamag ma̱wan. Bo isilamaw Galiliy o ven babaw Yudiy ikous, mo im ven towen, waseg anilivan towen kalbaleb.” \s1 Iyateles wamatan Elod \p \v 6 Paylat iligen asilivan, ilana, “Tage taw towen gum-Galiliy, ne?” \p \v 7 Ilansa, “Oo!” \p Paylat ilana, “Elod takaleiwag ven Galiliy waseg, kadiloka kunawes binek Elod; mtowen bikaleiwag.” \p Tut gog towen Elod nises Yelusalem. Paylat ikayeb Yeisuw, binek Elod va̱gan bikaleiwag. \p \v 8 Elod ikin Yeisuw neim, imwa̱saw, peinan tut kadiveiyov sivinan bikin Yeisuw. Bo iligen bulagan Yeisuw, tage sivinan bikin kweitan nawotet tawtoun. \p \v 9 Ikatitugwan waseg Yeisuw ee... bo nag. Nag ikatimop anilivan. \p \v 10 Tasiyas tanuwgwes lun sisiyas takatimlakeins kaleiwag itomos, singay iyateles Yeisuw, asilivan tawtouna singay. \p \v 11 Elod siney natakanaviy iyagages Yeisuw peinan ikasigumis, o issiba̱wes. Ikous, mo isekes Yeisuw anakweim mwaynamnabwein bisikam, peinan isiba̱wes. Ikous mo Elod ikayeb beiyum binek Paylat. \p \v 12 Yam towen Elod imwas son Paylat, peinan kweiboug kavikun son. \s1 Gamag sivines beiweiys Yeisuw \r (Matiw 27:16-26; Mak 15:6-15; Yon 18:39–19:16) \p \v 13-14 Paylat mo idawes bimeis tasiyas tanuwgwes lun, sisiyas takalleiwags, sisiyas min-Yudiy babaw. Imeis mo idibakes, ilana, “Nukumeyes taw towen, kuyateles, kulansa, ‘Imgwayem ked kalbaleb waseg, va̱gan bakakabiyun gabman nawotet.’ Wamtamiy bo nakatigan, nag kweitan ansinap kalbaleb aban ma̱wan nukuliva̱nes, nag. \p \v 15-16 “Wankuyeim mo akayeb inek Elod, o Elod nag kweitan iban ansinap kalbaleb, nag; mo ikayeb vayuwein iyamnavaw; o nag kaban ansinap kalbaleb. Nag ivag silawun bitakatimet gamag towen. Misinaka bawaweiy vatul waseg mo balik binoun.” \v 17 (-) \p \v 18 Iweis min-Yudiy tasiyas, iwaks, ilansa, “Awoum kulik taw towen, kwatimet-wan! Kulik Bala̱bas beim.” \p \v 19 Mtowen Bala̱bas nises wa̱deil peinan bo ikabutus gamag ven towen waseg mo ikanaviys wasigeis gabman natakanaviy, o bo iweiy gamag mwasanin. \p \v 20 Vayuwein Paylat mo iliwon, idibakes tasiyas, sivinan kid bilik Yeisuw, binoun. \p \v 21 Tasiyas gog iwkuwaks, ilansa, “Kwatikavates waklos beimat.” \p \v 22 Sivtounun idibakes, ilana, “Aveiyag wawun bitaweiy? Aveiyag ansinap kalbaleb? Nag aban ansinap kalbaleb va̱gan bakatimet. Misinaka bawaweiy mo balik binoun.” \p \v 23-24 Tasiyas gog min-Yudiy singaya iwkuwaks, sivines kid bikatimates Yeisuw. Avakaein ages iwkuwaks ee... bo itawtoun asilivan; Paylat bo iwnatout, mo itam. \p \v 25 Ilik taw towen nikabutus gamag silma̱nin naviy waseg gabman, tawa̱yin gamags mtowen Bala̱bas. Bo ilik, peinan gamag sivines. Tage Yeisuw itam silma̱nin ninous tasiyas biva̱ges. \s1 Inawes beiweiys waklos \r (Matiw 27:32-44; Mak 15:21-32; Yon 19:17-27) \p \v 26 Itokes Yeisuw, inawes, iyousis gum-Saylin mwana meinoy wanawoud neim, isekes Yeisuw anklos, tatonena ikew. Yeisuw imug in, gum-Saylin mtowen wankuyeim. \p \v 27 Gamag singay babaw ibukunis, o vinay mwasanin ivva̱lams-wan, peinan beiweiys Yeisuw. \p \v 28-29 Yeisuw itouvin idibakes tasiyas ilana, “Vinay-nen Yelusalem yakamiy, awoum kuva̱lams peinan beiweigs, kuva̱lams pinamiy simiyas nitimiyas. Peinan tut kalbaleb bukulivatus, mo gamag bilansa, ‘Tasiyas vinakal bwein, ta-ivag nitsiyas, nag ikakuda̱poms, nag ivsasus pwa̱pwaws.’ \p \v 30 “Tut towen waseg gamag bidibakes koy, bilansa, ‘Kugiyeil kum kudibwanim’; peinan biwenes Yowbad. E, tut singay kalbaleb bukulivatus. \p \v 31 “Yey toubwein mamagina kay mwamov, bo iyagageigs yey, o yakamiy ma̱wana kaligweg nimta̱mats tasiyas bo biyagageimiy singay.” \s1 Isiba̱wes Yeisuw \p \v 32 Tasiyas takanaviy bikatimates-vak takalbalebs asteiy. Sisiy Yeisuw inawes bikatikavates wasklos. \p \v 33 Inawes ineis ven yagan “Busabwes,” mo ikatikavates naman kaken wanklos waseg, mo kativtawes klos akiwen, Yeisuw bikayagweg ee... beimat. Takalbalebs ma̱wan inuwakes, teitan wanaka̱tay, tayuwein wankimaw. \p \v 34 Yeisuw ikayagweg wanklos, initoug waseg Yowbad, ilana, “Tamag, kuwid asisimap kalbaleb, kunumlev. Peinan sikalbaleb niva̱ges nag ikakins.” Mo ikalawages anakweim; makava ilaves kweitan youd bikines kalisiy bikawes asikweim tatanok tatanok tasiyas. \p \v 35 Gamag babaw itowas ikikines, tage astakaleiwags isiba̱wes Yeisuw, ilansa, “Bo ikatinob gamag mwasanin; bweina bikatinob tatonen, magat mtowen Yowbad angamag Kelis.” \p \v 36-37 Tasiyas takanaviys-vak isiba̱wes, imimeis bisekes wayn yayan, ilansa, “Kukin ya̱koum min-Yudiy siking, kadilok kwatinabweim tatoneim.” \p \v 38 Anklos wakunuwatan bo ileles silawun neiweiys, mamagina: “Mtowen min-Yudiy siking.” \s1 Yeisuw siney takalbalebs asteiy wanklos \p \v 39 Takalbaleb teitan nikayagweg wanklos, iyeg Yeisuw, ilana, “Ya̱koum Kelis ne? Kwatinabweids simey ya̱koum.” \p \v 40-41 Tage son ikan, ilana, “Adok nag kugoul Yowbad, peinan neiweim bukumat ma̱wana taw towen. Ya̱kid aditeiy kadiloka bitamat peinan adsinap kalbaleb; tage taw towen nag ivag ansinap kalbaleb.” \p \v 42 Mo idibek Yeisuw, ilana, “Yeisuw, igaw bukusilamaw mukwaleiwag, kadiloka bukunuweig yey.” \p \v 43 Iw to Yeisuw, ilana, “Mounid adibakeim nagein bitasin ven bwanabwein waseg, yey soug yak.” \s1 Yeisuw ikanig \r (Matiw 27:45-56; Mak 15:33-41; Yon 19:28-30) \p \v 44-45 Bo yanay mo iladadub wadaban pwepway; ka̱las nag imiteil ven ee... itageg ka̱las mo ikamnat vayuwein. Maynawen kweim mwaynavakaein nisilbwed palakakit Yowbad wanbunatum mo iksigeb, ivag mwayney. \p \v 46 Yeisuw mo iwak, aygan avakaein, ilana, “Tamag, kululuwag kukow.” Ilivan ikous, mo ikanig. \p \v 47 Takalikay towen nikakin mo iya̱kawn waseg Yowbad, ilana, “Mounid taw towen tadidumwal.” \p \v 48 Gamag babaw nikatuyouns ikikines ikous, mo iyums ineis wasiven; iwaways wavtakous, peinan ninous igeg. \p \v 49 Yeisuw taliven nitowas ikikines, sisiyas vinay tasiyas nibukunis Yeisuw Galiliy waseg mo nimeis Yelusalem. \s1 Idibwanis wakalawag \r (Matiw 27:57-61; Mak 15:42-47; Yon 19:38-42) \p \v 50 Gum-Alimatiy teitan yagan Yosep, inaven Alimatiy wawnuwan Yudiy. Mtowen Konsel teitan, ansinap bwein, didumwal. \p \v 51 Nag itam va̱gan bikatimates Yeisuw, bikayus kid; bo nag. Mtowen ikayamat Yowbad nakaleiwag asina̱vin beim. \p \v 52 Mtowen Yosep inek Paylat, initoug won Yeisuw silma̱nin bikow binow bidibwen. \p \v 53 Itam Paylat. Mtowen Yosep in mo inibwis Yeisuw, ikawes inawes, isumweilis kweim pwapwa̱kaw, isenas wanuwan alawag, mamagina takunumwan nitateiys koy dakul waseg. Takanigs nag idibwanis kweiboug wanuwan alawag towen, peinan kweivaw mwana nitateiys, mo itakus Yeisuw alawag towen waseg. \p \v 54 Yam towen ikatunags silma̱nin sagal nubweig, bo beiyam nubweig Sa̱dad, min-Yudiy tasiyas siSa̱bat. \p \v 55 Vinay-nen Galiliy siyas nibukunis Yeisuw nimeis Yelusalem, bo ikikunis Yosep, ikines ama̱wan inuwek, Yeisuw isen wakalawag, mo iyums, ikatinages tagon simasim va̱gan won Yeisuw biptumis. \p SiSa̱bat iyeiwas, peinan Moses nakaleiwag ma̱wan. \v 56 (-) \c 24 \s1 Vinay ilakwanes alawag \r (Matiw 28:1-10; Mak 16:1-8; Yon 20:1-10) \p \v 1 Iyam nen ga̱boug, kweivaw wik isilamaw. Walalayis vinay tasiyas ilakwanes alawagan. Tagon simasim to niva̱ges nisemos, bo ikawes inawes Yeisuw biptumis. \p \v 2 Dakul towen nisenas Yeisuw alawagan wadon nikatibwades bo iba̱nes niyatipines nises wadadan. \p \v 3 Isiws ineis wanuwan iwekes makawa-wan. Nag iba̱nes Yeisuw. \p \v 4 Bo isunasun ninous, peinan alawag makaw; bo itamanaws wadides tawaw asteiy asikweim mamagina kavikawn, ikaligwen mites. \p \v 5-7 Vinay aspwa̱yat, ikululs avakaein, migis kakita binek pwepway. Tawaw idibakes, ilansa, “Aveiyag wawun kunineivs towen tamwamov, takanig siven waseg? Kuninuways igaw simiy waGaliliy anilivan, ilana, ‘Teitan gamag bisilkodeig Gimgilitoun yey, va̱gan tasiyas takalbalebs bikatimateigs waklos. Kweitoun yam mo ba̱kit vayuwein.’” \p \v 8-9 Ilivans ikous, mo inuwes Yeisuw anilivan mamagin, mo ilisawes alawag, iyums, asilivan babaw idibakes Yeisuw navamul sinawatan tatanok sisiyas tasiyas babaw. \p \v 10-11 Vinay tasiyas yiges Meliy Magdal, Yowan, Yemes inan yagan Meliy, sisiyas vinay mwasanin. Vinay tasiyas asilivan idibakes tasiyas takaweins Yeisuw anilivan. Tage nag isimounids, idokes asilivan mamagina kwa̱neib. \v 12 (-) \s1 Asteiy bineis Emeyus \r (Mak 16:12-13) \p \v 13 Yam towen asteiy inounas bineis ven yagan Emeyus. Kukin bitanoy Yelusalem biten Emeyus katanok veit. \p \v 14 Tasiyas asteiy inounas illivans sinap tasiyas nikamat Yelusalem waseg. \p \v 15-16 Igaw illivans asteiy, Yeisuw mo inekes, asteitoun inounas, tage mites nag kadilok biwtusis Yeisuw. \p \v 17 Yeisuw idibakes, ilana, “Aveiyag kuliva̱nes amiteiy nukuninounas?” \p Ilivan ikous, itounis tasiyas; bo igeg ninous. \p \v 18 Teitan yagan Kliyopas, ikatimop anilivan, ilana, “Adok kweivaw gamag ya̱koum nukum Yelusalem, nag kukwakin aveiyag niva̱ges tut towen. Peinan gamag babaw bo ikakins.” \p \v 19-20 Iwa̱ge Yeisuw, ilana, “Aveiyag?” \p Ilansa, “Liva̱nen gum-Nasalet yagan Yeisuw. Mtowen palopit nawotet tawtoun, anilivan tawtoun, wamatan Yowbad, wamtes-vak gamag babaw. Tage tasiyas imalun tanuwgwes sisiyas amatakaleiwags bo ipiyaves, iyateles; isekes mina-Lom wasigeis va̱gan bikatimates waklos. \p \v 21 “Yakamey kadok mtowen bikatinabwem, min-Yisleil yakamey. E, bo iweiys ikous, sinovan. Akweiy yam bo nein wankuyeim. \p \v 22-23 “Sinap kweitan mo kaligen, waseg isom ninom. Peinan simayas vinay mwasanin walalayis nagein ilakwanes alawagan, tage nag iba̱nes Yeisuw; iyums, ilansa, ‘Nakakin mamagina min-liba̱lab, asilivan ilansa, “Yeisuw bo imov.”’ \p \v 24 “Simayas mwasanin mo ineis wakalawag, iwekes makaw, ma̱wan vinay asilivan, tage nag ikines Yeisuw.” \p \v 25 Iw to Yeisuw, idibakes, ilana, “Takabala̱wein yakamiy, bo ibol ninoumiy, peinan nag kusimounids kweiboug palopits asilivan! \p \v 26 “Kadiloka bigeg a̱ban Kelis, ma̱wana nukuliva̱nes; ikous mo bikow yakawanan avakaein.” \p \v 27 Mo ikatimlakes liva̱nen tatonen Bukitab waseg. Isilamaw waseg Moses nakaleiwag o tasiyas palopit sikalelel o Bukitab babaw ikatimlakes ikous. \p \v 28 Inounas, ikkatimlakes ee... kakita bisaps wasiven. Yeisuw gog bilisawes binoun. \p \v 29 Tasiyas gog kayuses, ilansa, “Kum wamabunatum kumasis, peinan bo ikwayav.” Isimkines mo itam; siney isiws wasibunatum. \p \v 30 Isiws wabunatum, isinis beikams; mo ikow bled, anilivan bwanabwein isek, ikivis, isekes beikams. \p \v 31 Mamagina bo ilal mites, peinan iwtusis Yeisuw; ikous, mo imtikiniges tasiyas. \p \v 32 Asteiy ilivans, ilansa, “Mounid bo imwan woud, nikatimlakeid wa̱ked mo takakin Bukitab.” \p \v 33-34 Nuwanaw itamanaws, iyums ineis Yelusalem; iba̱nes navamul sinawatan tatanok katuyouns nisesus sisiyas gamag mwasanin. Navamul asilivan mamagina, “DaGuyaws bo ikit, inek Saymon, mo ikin.” \p \v 35 Tasiyas asteiy mo ikamteles asisinap wa̱ked, peinan Yeisuw inekes, sisiy beikams, ikivis bled, mo iwtusis. \s1 Yeisuw isap wasigeis navamul \r (Matiw 28:16-20; Mak 16:14-18; Yon 20:19-23; Wotet 1:6-8) \p \v 36-37 Iliva̱nes ma̱wan, Yeisuw mo itoun wanuwein tasiyas, isiblutes. Aspwa̱yat; idokes tobwag, mamagina a̱luw. \p \v 38-39 Idibakes, ilana, “Awoum kuweneigs! Awoum ninoumiy bibabaw! Yey! Kukines namag, kakeig; yeya toneig. Kwabkwanes woug, kukines yeya toneig. A̱luw nag ivag viniyon son tatuwan ma̱wana nukukineigs yey.” \v 40 (-) \p \v 41 Singaya imwa̱saws, nag isimounids, peinan ninous babaw, mo idibakes, ilana, “Tabta kan nises ba̱kam.” \p \v 42-43 Iba̱nes in sulusul, isekes; ikam wamtes. \s1 Ikatiboug nuwes bikakins Bukitab \p \v 44 Mo idibakes, ilana, “Agulivan towen nasekeimiy kweiboug sigwey yakamiy tasesus, peinan liva̱neig nises Moses nakaleiwag waseg, o liva̱neig nises tasiyas palopit sikalelel waseg, o liva̱neig nises wous tasiyas sam wasigeis; e, kadiloka liva̱neig babaw bikamat.” \p \v 45 Mo ikatiboug nuwes bikakins Bukitab. \p \v 46-47 Idibakes, ilana, “Bukitab waseg nileles mamagina: kadiloka bigeg a̱ban Kelis, beimat, yam kweitoun mo beikit vayuwein, mo liva̱nen Kelis bigeiguys ven babaw va̱gan gamag bilaves asisinap kalbaleb, mo Yowbad biwid binumlev. E, bisilamaws Yelusalem mo bineis ven babaw. \p \v 48 “Yakamiy takaweins livan towen. \p \v 49 “Tamag nikatigik kululuwan teitan bilabeimiy. Yey ban mo bakayeb towen biwekeimiy. Kadiloka kusesusa ven towen ee... Yowbad natawtoun mo biwekeimiy.” \s1 Imwen in walba̱lab \r (Mak 16:19-20; Wotet 1:9-11) \p \v 50 Anilivan ikous, imgwayes inounas ineis Beta̱niy, itamnow naman, anilivan bwanabwein isekes. \p \v 51 Igawa illivan mo ilisawes, imwen in walba̱lab. \p \v 52 Iyums tasiyas, ineis Yelusalem, imwa̱saws seikwan. \p \v 53 Tut babaw nisesus Yowbad wanbunatum, iya̱kawns waseg.